LEŽAJEVI

Osnovna funkcija ležaja jeste da nose osovine i vratila i omogućavaju njihovo okretanje. Konstruisani su tako da mogu prihvatiti opterećenja koja djeluju na osovine i vratila te mogu spriječiti njihovo pomicanje usljed tih opterećenja. Na ležajevima ugrađenim u sklop potrebno je izvršiti dodatno uležištenje bilo da je u pitanju osiguranje sa podloškama za učvršćivanje ležaja ili sa dodatnim postavljanjem kućišta, koji se mogu dodatno osigurati vijčanim spojevima.

Prema vrsti trenja ležaji se dijele na: Valjane ležaje, Klizne ležaje.

Prema pravcu djelovanja ležajevi se dijele na: Poprečne ili radijalne, Uzdužne ili aksijalne.

Valjni ležajevi prema vrsti opterećenja ( Radijalni i Aksijalni )

a) Cilindrično valjkasti ležaj za radijalno opterećenjeb) Aksijalni kuglični ležaj za aksijalno opterećenjec) Radijalni kuglični ležaj za radijalno i aksijalno opterećenje.

1

Oblici valjanih tijela kod ležaja mogu se razvrstati prema oblicima valjanih tijela i prema tome se dijele na:

a) ležaj sa guglicom, b) ležaj sa valjkom, c) ležaj sa konusnim valjkom, d) ležaj sa bačvastim valjanim tijelom, e) ležaj sa iglicom.

Dimenzije jednorednog poprečnog kugličnog ležaja:

D – Vanjski prečnik , d – unutrašnji prečnik, B – širina , r – radijus zaobljenja

2

Proračun nosivosti ležaja

Nosivost ležaja je sposobnost nošenja određenog opterećenja koja zavisi od vrste ležaja, materijala ležaja, kvalitete izrade, vrsti i načinu opterećenja, brzine obrtanja i o radnoj temperaturi. Nosivost ležaja može biti:

Statička i Dinamička.

Statička nosivost „Co“ - je ono dopušteno opterećenje kojim se smije opteretiti valjni ležaj kada je u stanju mirovanja i koje neće na valjnim stazama izazvati deformacije veće od 1/10000 prečnika valjnog tijela. Statička nosivost ležaja je veća što je ležaj veći.

Dinamička nosivost C - je ono opterećenje u radu pri kojem ležaj izdrži 1 000 000 obrtaja bez pojave znakova zamora materijala.

Izbor valjnog ležaja se vrši s obzirom na potrebne dimenzije tj. Vanjski prečnik, unutrašnji prečnik i širinu ležaja te u zavisnosti od potrebe dinamičke nosivosti.

Dinamička nosivost ležaja se računa prema obrascu:

Gdje su:Fekv [N]- ekvivalentno opterećenjeFL - koeficijent vijeka trajanja (tablica 117, 118)fn - koeficijent broja obrtaja (tablica 119,120)ft - temperaturni koeficijent (tablica 121)fz - koeficijent udara (tablica122)

Ekvivalentno opterećenje je ono opterećenje koje daje jednaku trajnost kao i stvarno opterećenje. Kod radijalnog ležaja ekvivalentno opterećenje je čisto radijalno, a kod aksijalnog čisto aksijalnoopterećenje.

Ekvivalentna sila se može izračunati prema obrascu:

Gdje su:

Fr [N] – radijalna (poprečna) sila na ležajFa [N] – aksijalna (uzdužna) sila na ležajx - koeficijent radijalnog opterećenja (tablica 116)y - koeficijent aksijalnog opterećenja (tablica 116)

Koeficijent vijeka trajanja ležaja može se izračunati prema obrascu:

3

Gdje su:Lh [h]– vijek trajanja ležajaα = 3 - za kuglične ležaje α =10/3 - za ostale ležaje

Koeficijent broja obrtaja može se izračunati prema obrascu:

Gdje je: - broj obrtaja ležaja.

Vijek trajanja ležaja može se izračunati prema obrascu:

Tabela 1.

4

Tabela 2.

5

Tabela 3.

6

Tabela 4.

7

Tabela 5.

8

9

Tabela 6.

Tabela 7.

10

Tabela 8.

TABELARNIE VRIJEDNOSI TIPOVA LEŽAJA:

11

Oznaka; Dimenzije; Nosivost.

1

12

2

13

3

14

4

15

5

16

6

17

7

18

8

19

9

20

10

21

11

22

12

23

13

24

14

25

15

26