Libër mësuesi për tekstin “Gjuha amtare 6” - albas.al gjuha 6.pdf · Realizimi javor i programit Programi i kësaj lënde parashikon që të zhvillohen 5 orë në javë nga

1

Libër mësuesi

Ma. Aida FekollariHyrë Rexha

Kreuza Bardhi

Libër mësuesi për tekstin “Gjuha amtare 6”

Botime shkollore Albas

2

Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 6”

esi

Botues:Latif AJRULLAIRita PETRO

Redaktore:Natasha PEPIVANI

Grafika:Emanuela LUMANIEva KUKALESHI

© Albas, Tiranë 2006Ribotim, 2010

Shtëpia Botuese AlbasNë Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Classic Construction”, zyra nr. 2Tel/Fax: ++ 355 4 2379184e-mail: [email protected]ë Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105Tel: 044 344047e-mail: [email protected]ë Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47Tel: 038 5457139e-mail: [email protected]

Ky libër u hartua nën drejtimin e autorëve të tekstit “Gjuha amtare 6”.

3

Libër mësuesi

Të dashur mësues,

Libri i mësuesit për tekstin “Gjuha amtare 6” është një përpjekje serioze e grupittë autoreve të këtij libri për t’u dhënë mësuesve modele mësimesh të mbështeturanë metoda bashkëkohore dhe të eksperimentuara prej tyre në procesin mësimor.

Në këtë libër mësuesi do të gjejë të zbërthyera: a) kritere dhe udhëzime tëpërgjithshme për realizimin e rubrikave kryesore të tekstit, të cilat pasqyrojnëkonceptin e ri të autorëve për trajtimin e lëndës së gjuhës shqipe si një e tërë;

b) model të zbërthimit linear të programit sipas javëve; c) model të hartimit tëditarit; ç) modelime të të gjitha orëve mësimore si dhe mënyrën si do të zbatohetmësimdhënia për të realizuar standardet e kurrikulës së re, duke paraqitur hap pashapi përdorimin e metodave të reja dhe mjetet didaktike që e bëjnë sa më efikasemësimdhënien; d) modele fletë pune, diktime dhe teste. Modelet e testeve dhe tëdiktimeve, mendojmë se do të jenë një ndihmë tjetër në punën tuaj gjatë kontrollit tënjohurive të nxënësve

Mësimet model kanë një strukturë të përcaktuar, ku bie në sy: I. Materiali për parapërgatitjen e mësuesit për mësim, siç janë: synimi kryesor i

orës së mësimit, objektivat specifikë që lidhen me realizimin e çdo hapi tëparashikuar, mjetet dhe metodat;

II. Hapat e zhvillimit të mësimit, të cilat janë të lidhura ngushtë me metodën që dotë përdorë mësuesi;

III. Vlerësimi i mësimit nga nxënësit dhe mësuesi si një kërkesë që realizon rritjene përgjegjshmërisë të mësuesit dhe nxënësve për mbarëvajtjen e procesit mësimor,siç është matja e efektivitetit të mësimit nëpërmjet: pjesëmarrjes së nxënësve nëetapa të ndryshme të orës së mësimit; ndihmesës që japin nxënësit individualishtdhe në grup për realizimin e punës së përbashkët; aftësisë së tyre për të korrigjuare vlerësuar punën e shokëve; dëshirës së tyre për të kryer detyrat e dhëna etj., edemokratizon orën e mësimit dhe rrit pavarësinë në gjykimin e nxënësve.

Shpresojmë se Libri i mësuesit për “Gjuhën amtare 6”, që po ju vëmë në dispozicionmësuesve të klasave të gjashta do të lehtësojë sado pak punën tuaj me tekstin e ri,që vjen me një konceptim ndryshe nga tekstet e tjera. E kemi të nevojshme të sqarojmë se mungesa e programit linear të lëndës sëgjuhës shqipe nga klasa e parë te e nënta, ka sjellë vështirësi në punën tonë përhartimin e këtij teksti dhe krijimin e ndonjë mbingarkese në orë të veçanta. Me qenëse si gjithnjë kur ndryshohen kurrikulat, tekstet e reja janë eksperimentale, vërejtjetdhe sugjerimet tuaja do të ndihmojnë jo vetëm për përmirësimin e tekstit, por edhepër përmirësime të nevojshme në program.

Ky Libër mësuesi u përgatit nga Shtëpia Botuese Albas në bashkëpunim me grupine autoreve.

Botuesi

4


KRITERE TË PËRGJITHSHME TË HARTIMIT TË TEKSTIT

Përmbajtja dhe struktura e tekstit

Teksti “Gjuha amtare 6” është hartuar duke u bazuar në programin e miratuar ngaMinistria e Arsimit dhe Shkencës. Në të është realizuar një mënyrë e re konceptimi si nëpërmbajtje, ashtu dhe në formë, duke pasur si synim aftësimin e nxënësve:

opër të përdorur sa më drejt dhe bukur gjuhën shqipe në situata të ndryshmekomunikimi,opër të lexuar, kuptuar dhe analizuar tekste letrare dhe joletrareopër të thelluar dhe zgjeruar njohuritë e sistemit gjuhësor.

Këto synime bëjnë të mundur realizimin e standardeve të katër shtyllave kryesore tëlëndës Gjuhë amtare (shqipe):

TË DËGJUARIT, TË LEXUARIT, TË FOLURIT, TË SHKRUARIT.Meqenëse me klasën e gjashtë fillon cikli i dytë i shkollës nëntëvjeçare dhe hidhen

bazat fillestare të njohurive shkencore, teksti është i konceptuar me dy ndarje tëmëdha:

struktura e tekstit

5

Libër mësuesi

STRUKTURA DIDAKTIKE

Të LexuaritKuptimi

Interpretimi

Gjuha

Të foluritTë shkruarit

GjuhaUshtrime gjuhësore në tekst Ushtrime gjuhësore në fletorene punës

6


Pjesa I - NJOHURI LETRARE – Pjesa II - NJOHURI GJUHËSORE

Pjesa e parë

Pjesa I e tekstit është ndërtuar me pesë rubrika kryesore, ku realizohen të integruaraplotësisht tri linjat: Të lexuarit, Të folurit dhe Të shkruarit.

1. Miqtë tanë (Tematika e ditës dhe proza artistike) Synimi: Lexoj për të reflektuar në sjelljen time dhe për të bërë miq shumë

personazhe që do të më udhëheqin në jetën time.2. Faqja e poezive (Lloje dhe tematika të ndryshme të poezisë);

Synimi: Lexoj të prek ndjenjat, mendimet dhe imazhet e mia në thellësinë e tyremë të madhe.

3. Përralla dhe histori të vërteta (Përralla, Legjenda, Mite, Tregime historike,Fabula etj.);

Synimi: Lexoj për të nxitur fantazinë, për të njohur një realitet të shkuar dhe përta përjetuar atë si në të tashmen.

4. Udhëtime dhe kuriozitete (Shkrimi fantastik-shkencor)Synimi: Lexoj për kureshtje dhe për të njohur nga afër vende e kuriozitete të

ndryshme.5. Bota e medias dhe e ekranit (Shkrimi i gazetarisë, njohuri për filmin etj)

Synimi: Lexoj për të marrë informacion dhe për t’u dhënë zë figurave.

Secila rubrikë e ka të shprehur që në faqen hyrëse objektivin kryesor, ku do tësynojë mësuesi, ndërsa çdo pjesë e zgjedhur ka objektivat e veçantë, ku përfshihenata të të folurit dhe të të shkruarit. Këta objektiva janë paraqitur te mësimet modele.

Në përzgjedhjen e pjesëve për lexim është shmangur kriteri antologjik dhe i ështëdhënë përparësi kriterit shkencor didaktik.

Pjesët e zgjedhura dëshmojnë tipa të ndryshëm shkrimi: përrallë, legjendë; tregimartistik, historik, shkencor i letrarizuar, reportazh, dramë, skenar filmi, shkrimi i gazetësdhe i revistës etj. Mësohen dhe ripërsëriten elemente të ndryshme të teorisë së letërsisë,si: tema, mesazhi, personazhi, rrëfimi; figura të ndryshme letrare, si: epiteti, krahasimi,hiperbola etj. Nga ana tjetër, rubrikat mësimore e ndihmojnë mësuesin që të realizojënjë mësim aktiv si dhe të zhvillojnë te nxënësi aftësinë e tyre në të folur, në të shkruardhe në të lexuar (individualisht dhe në grup).

7

Libër mësuesi

Pjesa e dytëKjo pjesë është e ndarë në pesë kapituj kryesorë:

KOMUNIKIMI, LEKSIKOLOGJIA, MORFOLOGJIA, SINTAKSA, DREJTSHKRIMI

Kjo ndarje është bërë me qëllim që nxënësi të fillojë të dallojë degët e veçanta tëshkencës së gjuhës. Gjithashtu, nëse deri tani janë studiuar bashkërisht funksionetmorfosintaksore të fjalëve, ndarja e Morfologjisë nga Sintaksa është bërë me qëllim qënxënësit të dallojnë ndërtimin e fjalës, pra fillimisht t’i fiksohen veçoritë e fjalëve nëvetvete dhe krahas kësaj të mësojë funksionet e fjalëve në fjali dhe lidhjet e tyre menjëra tjetrën. Për këtë ndihmojnë edhe njohuritë që kanë fituar nxënësit në klasat e tjera.

Fragmentet e zgjedhura për shpjegimin e dukurive gjuhësore janë marrë përgjithësishtnga tekstet e pjesës së parë. Kryesisht për shembujt ose ushtrime janë përdorur tekstedhe jo fjali të veçanta. Kjo është bërë me qëllim që nxënësi, pasi është familjarizuar mepjesën e leximit, ka hyrë brenda kuptimit të saj dhe e ka interpretuar atë, e ka më tëlehtë të kuptojë edhe dukurinë gjuhësore si dhe të përpunojë e të bëjë të vetën leksikune përdorur. Prandaj dhe studimi më pas i fjalës në vetvete e ndihmon atë që të bëjëlidhjen midis kuptimit të fjalës dhe formës së saj. Po kështu, kjo e ndihmon nxënësin qëtë kuptojë se gjuha shqipe është NJË, dhe ka karakteristikat e veta kur përdoret përletërsi, për gazetari, për të folurin publik, për llojet e tjera të stileve funksionale, etj.

Në tekst janë zgjedhur edhe pjesë të përkthyera, nga të cilat janë përdorur herë-herëedhe shembuj. Me këtë nxënësit i bëhet e qartë se gjuha shqipe është e pasur dhe kafjalët e saj korresponduese me gjuhën e huaj nga është përkthyer. Prandaj si kriter ynika qenë zgjedhja e pjesëve të përkthyera saktë dhe bukur në gjuhën shqipe, nga përkthyesshqiptarë të njohur etj.

Integrimi i njohuriveNëse në ciklin e ulët parashikohet dhe është i mundshëm një integrim i plotë i lëndës

së leximit me gjuhën, në klasën e gjashtë mendojmë se është e domosdoshme të jenëtë dallueshme dhe të grupuara ata objektiva që synon Leximi (me njohuritë letrare) dheGjuha shqipe (me njohuritë gramatikore). Me gjithë atë mendojmë se në tekst janëintegruar më së miri njohuritë duke realizuar objektivat themelorë të programit.

Ne i jemi shmangur vendosjes së temave të leximit dhe të gjuhës njëra pas tjetrës,sepse kjo do të sillte thjesht një integrim mekanik dhe jo një integrim konceptual.Gjithashtu, kjo do të sillte vështirësi te nxënësit për sintetizimin e njohurive dhe realizimine objektivave. Me një renditje mekanike të temave nxënësit do ta kishin të vështirë tëorientoheshin se ku fillonin e ku mbaronin njohuritë e leximit me njohuritë e gjuhësshqipe.

Për këtë arsye, pavarësisht nga dy ndarjet e mëdha, teksti duhet vështruar si një ivetëm, me anë të të cilët do të realizohen standardet e gjuhës shqipe nëpërmjet Tëdëgjuarit, Të lexuarit, Të folurit, Të shkruarit. Kjo mund të arrihet vetëm me një punë tëkujdesshme të mësuesit, i cili nuk duhet të krijojë ndarje artificiale të dy pjesëve: tëleximit dhe të gjuhës. Në rubrikat e pjesës së parë, ku analizohen pjesët e leximit,

8


është çelur një rubrikë e veçantë Gjuha, e cila synon vështrimin e njohurive gjuhësorenë funksionin e tyre stilistik.

Pra, nëse në Pjesën II Njohuri gjuhësore nxënësi ka marrë njohuri për Skemën eKomunikimit, në Pjesën I, Njohuri letrare ai do ta shohë konkretisht këtë skemë të realizuarnë komunikimin ndërmjet personazheve të pjesëve, mënyrës si përcillet mesazhi ngaautori te lexuesi, zbulimi i mesazhit të fshehur në nëntekst etj. Po kështu, nëse teMorfologjia nxënësi mëson veçoritë e mbiemrit si dukuri gramatikore, në rubrikën ekomenteve të pjesëve për lexim, ai do ta shohë përdorimin e tij si epitet apo si pjesë tëkrahasimit, të hiperbolës etj. Po kështu përdorimi i një numri të madh të mbiemrave nënjë pjesë letrare anon nga stili simbolik, ndërsa përdorimi i tepërt i foljeve më tepërështë e tipar i shkrimit rrëfimtar.

Pra, vetë mësuesi gjatë orëve mësimore duke shfrytëzuar aparatet pedagogjike tëtekstit, do ta realizojë plotësisht integrimin gjuhë-lexim.

Realizimi javor i programitProgrami i kësaj lënde parashikon që të zhvillohen 5 orë në javë nga të cilat:

3 orë - Njohuri letrare (Ku hyn Leximi, Të shkruarit dhe Të folurit)2 orë - Njohuri gjuhësore.

Temat e pjesës së parë do të zhvillohet në mënyrë lineare sipas përmbajtjes së lëndës.(3 orë çdo javë) Këto orë do të kombinohen me 2 orët e gramatikës, të cilat gjithashtu dotë zhvillohen në mënyrë lineare sipas përmbajtjes së lëndës.

Pavarësisht nga ndarja e tekstit në dy pjesë, lënda është një: gjuha shqipe, prandaj dotë zhvillohet si një e tërë dhe vlerësimi i nxënësve do të bëhet jo si për dy lëndë më vete,siç është bërë deri tani, por vetëm për një lëndë: Gjuha amtare (gjuha shqipe).

Mësuesi është i lirë të ndryshojë ku e sheh të arsyeshme renditjen e temave. Për këtëmund të orientohet nga skema e paraqitur në këtë udhëzues apo dhe skema të tjera tësugjeruara.

Sugjerimi ynë në renditjen e temave i jep përparësi renditjes lineare të tri temave ngakapitulli i parë dhe dy nga i dyti. Është e mira që pjesa dyorëshe e leximit të mos ndahetnga ora e gramatikës, pasi kjo krijon shkëputje dhe vështirësi në realizimit e objektivavetë saj.

Ora e Leximit

Siç shihet dhe nga pasqyra përmbledhëse shumë pjesë të Leximit do të zhvillohenpërgjithësisht në dy orë mësimore. Por edhe ato që do të zhvillohen në 1 orë përgjithësishtkanë po ato kërkesa dhe objektiva, të cilat mësuesi do t’i realizojë përmes rubrikave tëparashikuara në strukturën metodike të tekstit.

Në ORËN E PARË të Leximit synohet te :1. Leximi dhe kuptimi i përgjithshëm i pjesës nga ana e nxënësit.

Për të realizuar këtë rubrikë ndjekim disa hapa:

9

Libër mësuesi

a. RikujtimiFillimisht bëhet një bashkëbisedim i mësuesit me nxënësit duke i bërë ata tërikujtojnë njohuritë e fituara më parë gjatë leximit të veprave. Nëse është ndonjëshkrimtar i njohur, bëhen pyetje rreth veprave të tij, të lexuara nga nxënësit. Nësepjesa ka temë veprimtarinë e tyre të përditshme, bëhen pyetje që t’i futin nxënësitbrenda kësaj teme. Nëse pjesa e zgjedhur është nga një libër, i cili është bërë film(si p.sh., Harri Poteri, Piter Pani etj.) nxiten nxënësit të diskutojnë për ndjesitë dhembresat e tyre gjatë shikimit të filmit.

b. Leximi i pjesësLeximi i pjesës është një nga momentet kryesore për të kuptuar përmbajtjen e

pjesës dhe për të komunikuar emocionet e saj te nxënësit. Ka disa mënyra që duhet tëpërdorë mësuesi për leximin e pjesës. P.sh., për ta nxitur nxënësin që të lexojë pjesënmësuesi zgjedh një fragment të shkurtër, por kulmor, i cili të mbartë emocionet e tëgjithë pjesës. Kujdes i duhet kushtuar të lexuarit shprehës. Mënyrat e ndryshme të leximitshprehës varen nga llojet e ndryshme të shkrimit. P.sh., nëse është përrallë do të lexohetndryshe nga një tregim i zakonshëm apo nga një shkrim shkencor i letrarizuar. Poeziame rimë do të lexohet ndryshe nga një poezi me varg të lirë apo nga një poemë epikeetj. Nxënësi lexon në heshtje pjesën, për të fituar kuptimin e përgjithshëm të saj.

Mund të ketë disa forma të leximit, ku më të përdorurat mund të jenë:o leximi zinxhir, nxënësve të ndryshëm lexojnë njëri pas tjetrit fjali ose paragrafëve

të tekstit. Kjo jo vetëm që e aktivizon nxënësin, por dhe e bën të vëmendshëmnë dëgjim dhe lexim njëherazi.

o Leximi me role, ku pjesa ndahet në role dhe nxënës që caktohen paraprakishtnga mësuesi, lexojnë pjesën sipas roleve. Në këtë lloj leximi edhe vetë mësuesimund të jetë pjesëtar i këtij leximi, për të krijuar afërsi me nxënësin.

o Leximi me laps në dorë, formë leximi që e bën nxënësin të jetë i vëmendshëmdhe të lexojë me një synim të caktuar. Ka raste kur mësuesi kërkon nga nxënësitgjetjen e përgjigjeve të sakta, pas leximit të parë. Kjo e bën nxënësin që t’irikthehet edhe një herë tekstit. Alternativat në këtë rubrikë jepen herë mirë dheherë gabim. Nëpërmjet kësaj rubrike ushtrohet vëmendja e nxënësit në drejtimtë detajeve, hollësive. Alternativa që i kërkohet e bën nxënësin të kërkojë nëtekst atë pjesë që i duhet atij. Pra, kemi të bëjmë jo më me një lexim tërësor, porme një lexim me synim. Lexim me ndalesa

o Lexim i imët me kodim teksti etj.(Forma të tjera leximi mësuesit do t’i gjejnë të përdorura në mësimet model që paraqiten

në këtë Libër mësuesi, së bashku me shpjegimet përkatëse për mënyrat e përdorimit).

c. Puna me fjalorin.Në rubrikën e fjalorit janë nxjerrë fjalë dhe shprehjet të reja apo të vështira për t’u

kuptuar nga nxënësit. Ato shkruhen në dërrasë të zezë nga mësuesi, ndërsa nxënësi inënvizon në libër. Që këtë fjalë të përvetësohen nga nxënësit, vendosen në kontekstin e

10


tekstit, sillen kuptime të reja dhe krijohen fjali të ndryshme me to. Nëse gjen pika takimimësuesi këtë rubrikë e integron me Njohuritë gjuhësore të Pjesës së dytë.

d. Rubrika 1 e aparatit pedagogjik: Kuptojmë tekstin, ka si synim që nxënësi tëmarrë kuptimin e përgjithshëm të pjesës. Për realizimin e kësaj rubrike ndiqenkëto hapa: - Nxënësi iu përgjigjet pyetjeve për përmbajtjen. - Ndan fragmentin në disa pjesë dhe gjen për secilën një titull.- Gjen pikat kryesore të planit.- Ritregon përmbajtjen me fjalët e tij.- Shkruan shkurt përmbajtjen në detyrat e shtëpisë.(poezinë mund ta kthejë në prozë, ose prozën e shkurtër poetike mund ta kthejënë poezi etj.)

Pasi nxënësi e përvetëson kuptimin kryesor të pjesës, mësuesi e parapërgatit atë përorën e dytë, ku punohet me shtresat e tjera kuptimore e gjuhësore të pjesës.

ORA E DYTË

Pasi nxënësi përvetëson kuptimin e përgjithshëm të tekstit që ka lexuar, në orën edytë ai duhet të futet në shtresat e tjera kuptimore të pjesës si dhe në ato gjuhësore.Këto realizohen nëpërmjet rubrikave të tjera të aparatit pedagogjik.

1. Vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin.

Kjo rubrikë zbulon para nxënësit se pjesa që lexohet prej tij sjell:-Njohuri të reja nga fusha të ndryshme si p.sh, arti botëror, kultura e hershmeshqiptare dhe ajo botërore, të dhëna nga shkenca, arti, kinematografia etj.-Disa mesazhe, si p.sh. mesazh human, social, psikologjik, atdhetar etj,-Ndikon te ai estetikisht dhe moralisht.

Nëpërmjet kësaj rubrike nxënësi arrin të futet thellë në kuptimet e tjera të tekstitnëpërmjet këtyre hapave:

- gjykimit të vet të pavarur,- zgjedhjes së alternativave,- arsyetimit të këtyre zgjedhjeve,- diskutimit të sinqertë për përvojën e tij,- kundërshtimit të mendimit të tjetrit,- arsyetimit të këtij kundërshtimi,- analizës së shkaqeve dhe pasojave të konflikteve,- mënyrës së marrjes së mesazhit etj.

2. Studiojmë gjuhën e tekstit. Kjo rubrikë lidhet me kuptimet e figurshme që merrfjala duke u vendosur në tekste të llojeve të ndryshme. Nëpërmjet kësaj rubrike mësuesika mundësi që të realizojë integrimin e njohurive që merr nxënësi në lëndën e gjuhësshqipe me lëndën e leximit letrar.

11

Libër mësuesi

Në drejtimin letrar analizohen njohuritë e ndryshme stilistike, të cilat mësuesi i pasuronme shembuj të tjerë jashtë librit. Këto realizohen nëpërmjet:

- përvetësimit teorik të elementeve letrare,- gjetjes së figurave letrare në tekst,- përdorimit të tyre në shembujt e krijuar nga nxënësit.

Përvetësimi i këtyre elementeve letrare e ndihmon nxënësin të përcaktojë tipare tëstilit të veprave apo të autorëve të ndryshëm. P.sh., ndryshe shkruhet një përrallë nganjë tregim i thjeshtë narrativ apo një prozë poetike. Dhe figurat letrare të përdorura nënjë poezi ndryshojnë prej prozës. Ndryshe fillon dhe mbaron përralla nga një tregim. Pokështu mund të themi për konfliktin e tregimit që ndryshon nga ai dramës etj. Të gjithakëto mësuesi ia bën të qartë nxënësit nëpërmjet pjesëve të zgjedhura për ilustrim apodhe shembujve të tjerë.

Në drejtim të gjuhës nxënësi pasuron fjalorin me :- kuptimet e ndryshme të një fjale,- kuptimet e shprehjeve frazeologjike,- kuptimet e antonimeve, sinonimeve, homonimeve etj.

Në drejtim të llojeve të ndryshme të stileve të gjuhës nxënësi arrin të dallojë stilinshkencor nga ai letrar apo nga ai historik, stilin e kronikave të gazetave nga ai reportazheveetj. Kjo realizohet nëpërmjet:

- evidentimit të fjalëve kyçe që përbëjnë stilin,- krahasimit të fjalës së figurshme me atë shkencore,- sasisë dhe llojeve të njohurive që merr nxënësi në shkrime të ndryshme etj.

Në Detyrat me shkrim nxënësi aftësohet për t’i shprehur qartë mendimet, gjykimet,arsyetimet e tij si dhe i nxitet fantazia dhe imagjinata për një shkrim të figurshëm e letrar,i cili shpesh mund të shoqërohet dhe me ilustrime. Dhe në këtë rubrikë nxënësi realizonnjohuritë që merr për mënyrat e ndryshme të llojeve të shkrimit.

Ora: Të folurit

Këto tema janë të integruara me temat e pjesëve të leximit. Pasi nxënësi reflektonndaj një pjese të lexuar, në këto orë mësimore ai ka mundësi të reflektojë se si e përjetonatë gjë në jetën e tij personale.

Qëllimi i këtyre temave nga ana e standardeve lëndore është që :Nxënësi të ushtrojë të folurin për tema nga më të ndryshme, të zgjerojë fjalorin në

varësi të këtyre temave, të flasë qartë, të lidhë me logjikë fjalët në fjali si dhe të lidhëfjalitë për të dhënë mendimin e tij. Të japë me gojë mendimin e tij për një personazh, tëtregojë se si ka kaluar një shëtitje, si luan me shokët, si reflekton ndaj të tjerëve nështëpi apo mjedisin e jashtëm, si i përjeton ngjarjet, përrallat, tregimet, emocionet dhembresat.

Kjo është një nga rubrikat, e cila i kërkon mësuesit që të drejtojë një vëmendje tëveçantë ndaj botës së nxënësit. Qëllimi i tekstit në këtë rubrikë është që nxënësit të

12


shprehen sa më lirshëm dhe të flasin sa më shumë për veten. Në këtë rubrikë mësuesiduhet të jetë i vëmendshëm veçanërisht dhe ndaj nxënësve, të cilët janë të heshtur dhetë mbyllur në vetvete. Në natyrën e fëmijës është veti sinqeriteti dhe spontaniteti. Këtoveti me rritjen e fëmijës fillojnë të humbasin, prandaj mësuesi duhet të bëjë kujdes që tënxitë iniciativën e të shprehurit dhe të sinqeritetit. Ky sinqeritet duhet të respektohet ngatë dyja palët. Edhe nga nxënësit që flasin, edhe nga nxënësit që dëgjojnë dhe që duhettë vlerësojnë sinqeritetin e shokut të tyre.

Ora: Të shkruarit

Këto tema janë të integruara me temat e pjesëve të leximit nga ana tematike.Në fillim të kësaj rubrike është mirë që mësuesi përpara se nxënësi të shkruajnë, të

bëjë një parapërgatitje me gojë rreth temës që do të shkruhet.Qëllimi i këtyre temave nga ana e standardeve lëndore është që :Nxënësi të shkruajë saktë dhe pa gabime fjalë nga fjalori i fushave të ndryshme, të

lidhë me logjikë fjalët në fjali si dhe të lidhë fjalitë për të arritur në përshkrimin e tekstevetë llojeve të ndryshme.

Në mbështetje të kësaj rubrike vjen edhe rubrika e Njohurive gjuhësore, ku mësuesiduhet ta ndihmojë nxënësin që të integrojë njohuritë e fituara nga strukturat e gatshmetë pjesëve të leximit me njohuritë për dukuritë gjuhësore. Në tekst përgjithësisht jepenskemat e përgjithshme të këtyre temave. Është mirë që para se nxënësit t’i kërkohet tëshkruajë një tekst, ai duhet të zbërthejë teorikisht një model të gatshëm. Atë që është nëlibër ose ndonjë që do të zgjedhë mësuesi. Vetëm duke përvetësuar këto modeleilustruese ai mund të realizojë si duhet një test të shkruar. Gjithashtu mësuesi duhet tastimulojë dhe nxitë përfytyrimin dhe imagjinatën e nxënësit duke i ofruar:

- Fjalët çelës për një temë të caktuar,- Pika kyçe ku do bazohet,- Struktura të gatshme fjalie- Strukturë të qartë të asaj që nxënësi do të shkruaj.

Mbi një letër të bardhë dhe të zbrazur është tepër e vështirë të shkruash.

Ora e gjuhës

Njohuritë gjuhësore janë zbërthyer sipas programit. Çdo temë gjuhësore ështëparashikuar të zhvillohet në 1 orë mësimi ku trajtohen njohuritë teorike dhe ushtrimet.Ushtrimet e tekstit shërbejnë për përforcimin e njohurive të pjesës teorike, veçanërishtdy-tri ushtrimet e para. Në Fletoren e punës ushtrimet janë parashikuar të tilla që nxënësitë punojë individualisht si në klasë ashtu edhe në shtëpi. Këto ushtrime janë konceptuarsipas shkallës së vështirësisë duke kaluar nga më e lehta te më e vështira, nëpërmjetkërkesave: dallo, nënvizo, plotëso, argumento, krahaso, krijo. Në fund të Fletores sëpunës janë dhënë disa teste për kontrollin e njohurive të marra gjatë temave dhe kapitujvetë ndryshëm.

13

Libër mësuesi

Njohuritë gjuhësore të programuara për klasën e gjashtë, përgjithësisht janë të njohuranga nxënësit duke u marrë në rrugë praktike që nga klasa e dytë deri në klasën e pestë.Në tekst këto njohuri gjuhësore janë sistemuar shkencërisht sipas degëve të veçanta tëdisiplinës së gjuhës.

Duhet pasur parasysh që gjatë zhvillimit të orës së njohurive gjuhësore, shpjegimiteorik i dukurisë gjuhësore të realizohet nga mësuesi nëpërmjet skemave të ndryshmedhe t’i kushtohet rëndësi më tepër punës praktike, pasi këto njohuri do të rimerren përsërinë klasat e tjera.

Nxënësit duhet të vlerësohen nëpërmjet ushtrimeve, ku ai do të mund të identifikojëdukuritë gjuhësore të shpjeguara në pjesën teorike të tekstit. Nuk duhet këmbëngulurnë riprodhimin e njohurive teorike nga nxënësit, por në zbatimin në praktikë të këtyrenjohurive. Ana teorike nuk ka nevojë të kërkohet që të riprodhohet nga nxënësit; mëshumë ajo është paraparë, që nxënësit të testohet nëpërmjet zgjidhjes së ushtrimevepraktike.

Rita Petro

14


15

Libër mësuesi

16


17

Libër mësuesi

18


19

Libër mësuesi

20


21

Libër mësuesi

22


23

Libër mësuesi

24


25

Libër mësuesi

26


27

Libër mësuesi

28


29

Libër mësuesi

30


31

Libër mësuesi

32


33

Libër mësuesi

MODEL DITARI

Formati i modelit të ditarit përmban dhjetë elemente:

1.Tema: Tema mësimore.

2. Niveli i vështirësisë: Kjo kërkesë e ditarit tregon nivelin e vështirësisë që ka përgatitjae veprimtarisë mësimore dhe shkallën e pjesëmarrjes së nxënësve në këto veprimtaripraktike. Niveli i vështirësive është parashikuar nga 1 – 4.

3. Koha: Koha e nevojshme e llogaritur në minuta për të zhvilluar gjithë veprimtaritëmësimore.

4. Synimi: Paraqet në mënyrë të përgjithshme atë që parashikon të arrijë mësuesinëpërmjet veprimtarisë mësimore.

5. Të drejtat e njeriut: Edukimi me të drejtat e njeriut përmes tematikës dheproblematikës së tekstit mësimor.

6. Objektivat: Objektivat paraqitin synimet specifike do të realizohen hap pas hapigjatë një ore mësimi dhe aftësitë që do të fitojë nxënësi në çdo veprimtari.

7. Materiale: Lista e materialeve të nevojshme për të zhvilluar veprimtarinë mësimore.8. Metoda: Metodat dhe teknikat e mësimdhënies që do të përdorë mësuesi në

bashkëveprim me nxënësit për paraqitjen dhe zhvillimin e veprimtarive mësimore për tëarritur synimet dhe objektivat mësimorë.

9. Përgatitja: Listimi i gjërave që duhet të bëjë mësuesi para fillimit të mësimit.10. Zhvillimi: Zhvillimi pasqyron në mënyrë të detajuar të gjitha veprimtaritë që do të

organizohen për të arritur objektivat e përcaktuara.

SqarimNiveli i vështirësisë: Sipas shkallës së vështirësisë, veprimtaritë mësimore janë

ndarë në katër nivele (nga niveli 1-4), të cilat tregojnë pjesëmarrjen e nxënësve nëveprimtaritë praktike dhe shkallën e vështirësive që duhet për përgatitjen e saj.

Niveli I: Në këtë nivel zhvillohen veprimtari të thjeshta, të shkurtra, akullthyese, tëcilat krijojnë klimën e nevojshme të bashkëpunimit dhe komunikimit të mësuesit menxënësit dhe të nxënësve me njëri – tjetrin.

Niveli II: Në këtë nivel zhvillohen veprimtari të thjeshta e të modeluara më parë ngamësuesi, të cilat nxitin interesin e nxënësve për të rritur aftësitë komunikuese dhe tëpunuarit në grup.

Niveli III: Në këtë nivel zhvillohen veprimtari të gjata e të modeluara më parë ngamësuesi. Këto veprimtari nxitin te nxënësit të menduarin dhe të vëzhguarin për të hyrënë thellësi të problemit. Pjesëmarrja e nxënësve në diskutime apo në punën me grupeështë e nivelit të lartë.

Niveli IV: Në këtë nivel zhvillohen veprimtari më të gjata. Ato kërkojnë nivel të lartë nëpunën me grupe, në komunikim, në përqendrim si dhe bashkëpunim me të gjithëpjesëmarrësit. Këto veprimtari kërkojnë përgatitje më të gjatë si dhe përqendrim më tëgjerë dhe më të thellë në problemin që trajtohet.

34


Tema: Mandolina (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorennnnnBisedë.nDiskutim.

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet:a- Nxitja e kërshërisë së fëmijëve rreth dokeve, zakoneve, veshjeve tradicionale e

veglave muzikore të krahinave të ndryshme.b- Njohja e jetës së bashkëmoshatarëve të tyre në vitet e pasluftës.

Të drejtat e njeriut: E drejta për t’u argëtuar. E drejta e lirisë së zgjedhjes.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit duhet të jenë të aftë:gTë tregojnë disa nga mbresat që u kanë mbetur në kujtesë nga pushimet verore.gTë lexojnë në mënyrë të kuptueshme e të vetëdijshme tregime nga jeta e fëmijëve.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të reja dhe t’i përdorin ato në fjali.gT’u përgjigjen pyetjeve të mësuesit për të zbërthyer kuptimin e përmbajtjes që ka të

bëjë me kohën dhe vendin ku zhvillohet ngjarja.gTë ritregojnë sipas radhës veprimet që bëjnë personazhet.

Materiale dhe mjete mësimorenHarta e Shqipërisë.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFisha (ose fletë blloku me ngjitje).nFotografi ose vizatime veglashmuzikore (çifteli, klarinetë, mandolinë).

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një bisedë mësues-nxënës rreth vendeve ku ata i kanë kaluar pushimet

verore. Nxënësit përmendin vendet ku kanë kaluar pushimet dhe i tregojnë ato edhe në hartën eShqipërisë, e cila ndodhet e varur në tabelë. Më pas tregojnë disa nga mbresat që u kanë mbeturnë kujtesë nga vendet ku kanë kaluar pushimet verore.

Në fund të rrëfimeve, mësuesi/ja së bashku me nxënësit vlerësojnë bukuritë e natyrës shqiptaredhe karakteristikat e veçanta të krahinave të ndryshme jo vetëm në doke, zakone, veshje, poredhe në fushën e muzikës.

Mësuesi/ja u paraqet nxënësve fotografi ose vizatime të veglave muzikore (çifteli, klarinetë,mandolinë) duke u drejtuar pyetjen:

- Karakteristikë e cilës krahinë të Shqipërisë janë këto vegla muzikore?Përgjigjet e sakta do të ishin: Çiftelia – Veriu

Klarineta – Jug, Shqipëri e mesmeMandolina – Korçë

NJOHURI LETRARENJOHURI LETRAREPjesa I

35

Libër mësuesi

Nëse nxënësit nuk i përcaktojnë trevat ku përdoren këto vegla muzikore, ndihmohen nga mësuesi.Hapi II. Prej këtej, mësuesi/ja bën lidhje me temën e re të mësimit “Mandolina”. Bëhet leximi

zinxhir i pjesës. Gjatë kohës që lexojnë, nxënësit nënvizojnë fjalët të cilave nuk ua dinë kuptimin.Pas leximit punohet me fjalorin. Përdoret teksti për fjalët e shpjeguara në të, ndërsafjalët e tjera të panjohura shkruhen në tabelë, u bëhet i njohur kuptimi dhe kërkohet qënxënësit të ndërtojnë fjali të ndryshme me to.

Hapi III. Kalohet te rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen e tekstit”U drejtohet nxënësve një bllok pyetjesh për të zbërthyer kuptimin e përmbajtjes.

- Në ç’kohë dhe në ç’qytet zhvillohet ngjarja e këtij tregimi?- Si i kishin fituar të hollat dy fëmijët?- Çfarë vendosën të bëjnë ata?- Çfarë blenë djemtë?

Nxënësit shënojnë + ose - për objektet e dhëna më poshtë:libra bluzë çanta pastamafishe kitarë krehër

Për të ritreguar sipas radhës veprimet që bëjnë personazhet në qytetin e Korçës,mësuesi/ja i rikthen nxënësit në tekst në mënyrë që ata gjatë rileximit të nënvizojnë këtoveprime: përgjigjet e nxënësve mund të jenë:

- Harxhuan paratë në qytetin e Korçës.- Shkuan në një librari.- Blenë krehër e pasqyrë në një kinkaleri.- Shijuan mafishet e pandispanjën.- Blenë mandolinën.

Për t’iu përgjigjur pyetjes se cila është tema e kësaj pjese, mësuesi ua jep të gatshëmpërkufizimin e fjalës temë: Tema e një vepre është një anë e jetës ose një dukuri erëndësishme që trajtohet në një krijim letrar.

Vetëm pas këtij hapi nxënësit përcaktojnë temën e tregimit.

Detyrë shtëpie: Nga teksti i klasës së pestë zgjidhni dy tregime dhepërcaktoni me shkrim temën e tyre.

Tema: Mandolina (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë:gTë gjykojnë mbi veprimet dhe cilësitë e personazheve duke argumentuar mendimet e tyre.gTë tregojnë përvojat e tyre vetjake të nxitur nga veprimtaria e personazheve.gTë përdorin një fjalor të zgjedhur dhe ndërtime të pasura e të përshtatshmegjuhësore sipas stilit rrëfimtar.gTë përcaktojnë vetën në të cilën shkruhet një tregim.gTë shpjegojnë kuptimin e shprehjeve të ndryshme të përdorura në tregim.gTë zëvendësojnë një fjalë me një tjetër pa prishur kuptimin e fjalisë.

36


.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me punimin e detyrave të shtëpisë. Disa nga nxënësit lexojnë me

kujdes temat e tregimeve të zgjedhura. Në rastet kur tema nuk është përcaktuar saktë,mësuesi/ja me ndihmën dhe pjesëmarrjen e nxënësve të tjerë jep alternativën e duhur.Është mirë nëse një grup nxënësish kanë zgjedhur të njëjtin tregim. Lexojnë njëri pas tjetrittemat e përcaktuara, të cilat diskutohen dhe vlerësohen nga e gjithë klasa. Tregohet kujdesndaj përcaktimit të saktë të temës pavarësisht nga mënyrat e ndryshme të të shprehurit.

Hapi II. Kalohet në rubrikën “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”. Nxënësitdiskutojnë rreth këtyre pyetjeve:

- Pse fëmijët vendosin të blejnë mandolinën?- Mendoni se vepruan mirë?Nxënësve u paraqiten alternativat: a- vepruan drejt (PO),

b- vepruan gabim (JO).Mësuesi/ja nxit debatin midis grupeve (PO/JO), ku secili prej tyre mbron tezën e tij.

Pasi të dy grupet paraqesin argumentet e tyre, mësuesi vazhdon me pyetjen:- Po sikur ju të kishit një sasi të hollash, si do t’i shpenzonit?(Dëgjohen e vlerësohen përgjigjet e nxënësve.) Nxënësit japin mendimet e tyre, duke

listuar sendet, veshjet, ushqimin që ata do të dëshironin të blinin duke dhënë dhe arsyen pse.Për ushtrimin 2, faqe 17, nxënësit punojnë në tekst duke plotësuar tabelën dhe

duke diskutuar rreth cilësive të fëmijëve. Ata lexojnë në tekst fjalitë ku dalin këto cilësi.Një alternativë e mundshme e përgjigjes së dhënë nga nxënësi mund të jetë punëtor:

- Dy muaj me radhë kishim shkuar në pyll për të siguruar drutë e pyllit.

Ushtrimi 3 faqe 17 zhvillohet në formën e një bisede. Mësuesi/ja duke marrë shkasnga rrëfimet e nxënësve në orën e parë drejton pyetjet:

- Po juve ju pëlqen të udhëtoni në qytete të tjera?- Çfarë do të shihnit më me kureshtje? (pazarin, muzeun, kinemanë, librarinë,

shëtitoren … etj.) Pse?Tregoni diçka nga përvoja juaj.

Hapi III. Kalohet te rubrika “Studiojmë gjuhën e tekstit”.Pasi nxënësit kanë përcaktuar se në ç’vetë është shkruar tregimi “Mandolina”, ndahen

në grupe me 5-6 nxënës. Secilit grup i kërkohet të gjejë në tekstin e gjuhës amtare,tregime të tjera të shkruara në vetën e parë.

P.sh.: –”Vullneti”; “Nuk është e lehtë të harrosh”; “Letër nga fshati”. Çdo përfaqësuesi grupit (zgjedhur nga vetë nxënësit) lexon titujt e tregimeve të shkruara në vetën e parëqë ata kanë përzgjedhur.

Siç janë të ndarë në grupe, nxënësit shpjegojnë kuptimin e shprehjeve të dhëna nëtekst si dhe zëvendësojnë fjalën mandolina me alternativat e mundshme.

Dëgjohen dhe vlerësohen përgjigjet e nxënësve.

Metoda dhe teknika mësimorennnnnDiskutim.nBisedë.nPunë me grupe.

Materiale dhe mjetet mësimorenTeksti.”Gjuha amtare 6“.nFletorja.

37

Libër mësuesi

Metoda dhe teknika mësimore:nKllaster.nDiskutim.nShkrim i lirë.nTuri i galerisë.

Fleta e punës përgatitet për çdo nxënës dhe përmban këto udhëzime:nTrego vendin, kohën se kur ka ndodhur ngjarja.nTrego se me kë ke qenë kur ka ndodhur ngjarja.nPërshkruaj me hollësi mjedisin kur ka ndodhur ngjarja.nPërshkruaj me kujdes momentin që vë në lëvizje zhvillimin e ngjarjes.nMos harro të vendosësh lidhjen midis hyrjes dhe zhvillimit.nPërpiqu të tregosh qartë se çfarë ka ndodhur.nTrego veprimet sipas radhës.nPërpiqu që të fshehësh disa të dhëna për të mbajtur interesin e lexuesit deri në fund.nMos bëj sqarime të panevojshme në mbyllje.nMos harro të vendosësh titullin.nTitulli të përshtatet me rrjedhën e ngjarjes që ke shkruar.nTrego kujdes në përdorimin e kohës së foljes si dhe në vendosjen e shenjave të

pikësimit.

Tema : Të shkruajmë një tregim ose ngjarjeRubrika : Të shkruajmëVështirësia : Niveli IVKoha : 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë përcaktojnë veçoritë e tregimit.gTë njohin elementet përbërëse të tregimit.gTë përcaktojnë tek tregimi “Mandolina” hyrjen, zhvillimin dhe mbylljen.gTë shkruajnë ngjarje që u kanë ndodhur mbështetur në rregullat e shkrimit të tregimit.gTë shkruajnë duke respektuar rregullat drejtshkrimore të fjalëve, shenjat e pikësimitbrenda dhe në fund të fjalisë.gTë vlerësojnë tregimet e njëri-tjetrit.

Përgatitja: Në një tabak të bardhë mësuesi/ja shkruan me bojëra uji pyetjetdhe alternativat rreth tregimit “Mandolina”.

Kjo ngjarje është shkruar: Në këtë ngjarje veprojnë:a) në vargje a) pak personazheb) në rreshta. b) shumë personazhe.

Kjo ngjarje është: Në këtë ngjarje rrëfehet :a) e shkurtër a) një historib) e gjatë. b) disa histori.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti. “Gjuha amtare 6”.

nTabakë të bardhë.nFletore.nBojëra uji.nFlete pune.

38


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me prezantimin e materialit që përmban pyetjet me alternativa

rreth tregimit “Mandolina”, i cili ngjitet në tabelë. Bashkërisht mësues-nxënës përcaktojnëalternativat e mundshme. Mbështetur tek to plotësohet kllasteri i mëposhtëm duke bërëtë qartë se ç’është tregimi dhe cilat janë veçoritë e tij.

Hapi II. Pas plotësimit të kllasterit mësuesi/ja vazhdon më tej me përcaktimin eelementeve të tregimit sipas skemës më poshtë:

Tregimi

Hyrja Mbyllja Zhvillimi

Skemën e mësipërme mësuesi mund ta plotësojë edhe me elemente të tjera të tregimittashmë të njohura për nxënësin, si:

- titulli- tema- mesazhi

Hapi III. Kthehen nxënësit në tekst te tregimi “Mandolina” dhe me ndihmën e mësuesit/es përcaktojnë elementet e tij (hyrje, zhvillim, mbyllje).

Hapi IV. U tërhiqet vëmendja nxënësve ndaj disa rregullave të shkrimit të tregimitdhënë në faqen 18.

Hapi V. Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur ku secili prej tyre kujton një ngjarjeqë i ka ndodhur e më pas e shkruan. Për të lehtësuar punën e nxënësit mësuesi/ja uvjen në ndihmë me fletën e punës së përgatitur më parë prej tij të cilën Ai/ajo e shpërndanatë në çdo bankë. Nxënësit punojnë qetësisht rreth 15‘.

Hapi VI. Më pas tregimet e nxënësve vendosen në Turin e Galerisë dhe lexohen mezë para të tjerëve.

në rreshta (prozë) një histori

Tregimi

pak personazhe i shkurtër

39

Libër mësuesi

Tema:Rubrika:Vështirësia:Koha:

Ana (ora e parë)Të lexojmëNiveli II45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon: a. T’i njohë nxënësit me gjuhën dhe emocionete një krijimi me temë nga jeta e tyre e përditshme. b. Të edukojë te nxënësit nëpërmjetveprimeve të personazheve dashurinë, tolerancën dhe respektin për njëri-tjetrin.

Të drejtat e njeriut: E drejta për të mos u diskriminuar për shkak të origjinës,gjuhës, seksit, veshjes. E drejta për t’u trajtuar si i barabartë në komunitetin ku jeton.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë lexojë për të marrë informacion për mënyrën si sillen dhe si veprojnë

bashkëmoshatarët e tyre.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të reja.gTë bëjnë pyetje dhe t’u përgjigjen pyetjeve për të zbërthyer me tej kuptimin e

përgjithshëm të pjesës.gTë kuptojnë se në mjedisin ku jetojnë, njerëzit janë të ngjashme dhe të ndryshme.gTë rritet fryma e bashkëveprimit në grup.

Përgatitja: Përgatiten pyetësorë për çdo nxënës. Pyetësori përmban këto të dhëna:Pyetësor

Emri: ________________________Vendlindja: ________________________Pesha: ________________________Ngjyra e flokëve: ________________________Ngjyra e syve: ________________________Veshja e parapëlqyer: ________________________Sporti i parapëlqyer: ________________________Lënda shkollore e parapëlqyer: ________________________

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. U ndahen nxënësve pyetësorët e përgatitur dhe u kërkohet t’i plotësojnë me kujdes.

Hapi II. Lexohen pyetësorët e plotësuar.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nPyetësor.nFletë të bardha.nBojëra uji.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë me grupe.nDiskutim.nPunë në çift.

40


Hapi III. Organizohen nxënësit në grupe bazuar mbi lojën e tyre të parapëlqyer.Përpiquni që çdo grup të ketë 4-7 nxënës. Nëse është e domosdoshme, formoni grupetë ndryshme për të njëjtën lojë.

Hapi IV. U kërkohet atyre të rendisin sa më shumë arsye përsa i përket lojës së tyre tëparapëlqyer. P.sh. Mua më pëlqen kjo lojë, sepse...

Hapi V. Diskutohen arsyet e paraqitura nga të gjitha grupet. Vihen re me kujdesndryshimet që kanë nxënësit me njëri-tjetrin duke nxjerrë në pah idenë eshumëllojshmërisë.

Hapi VI. Bashkarisht nxënësit dhe mësuesi arrijnë në përfundimin se njerëzit janë tëngjashme dhe të ndryshme, por pavarësisht nga kjo, ata duhet të mësojnë të pranojnënjëri-tjetrin.

Hapi VII. Mësuesi bën lidhjen me temën e re. Njihen nxënësit me titullin e tregimit,autorin, librin nga është shkëputur tregimi, të cilat shkruhen në tabelë.

Hapi VIII, Lexohet pjesa nga nxënësit duke u tërhequr vëmendjen atyre për një lexim shprehës.Hapi IX. Punë me fjalorin. Njihen nxënësit me fjalët e shprehjet e reja duke i përdorur

ato edhe në fjali.Hapi X. Kalohet tek rubrika: Të kuptojmë përmbajtjen e tekstit. Mësuesi/ja u drejton

nxënësve një bllok pyetjesh.- Cila ishte Ana Miçek? Pse nxënësve ajo iu duk qesharake?- Riprodhoni të përmbledhura fjalët e mësuesit, kur u tërheq vëmendjen nxënësve.

Fillimisht nxënësit rikthehen në tekst, nënvizojnë fjalët e mësuesit. Nxënësve u lihet nëdispozicion një kohë e mjaftueshme rreth 3-4’ për të riprodhuar fjalët e mësuesit.

- Çfarë ndodhi në oborrin e shkollës?- Pse Ana dhe Beni u futën me vonesë në klasë?- Shënoni me fjalinë e saktë dhe me fjalinë e gabuar. (Lexoni në tekst fjalitë.)

Ky ushtrim ka për qëllim t’i nxitë nxënësit të jenë të vëmendshëm gjatë leximit.Hapi XI. Organizohen nxënësit në çift për të hartuar pyetje lidhur me ato momente të

tregimit që nuk trajtohen në pyetjet e mësipërme.Hapi XII. Vlerësimi i orës së mësimit.

Shënim: Si aktivitet hyrës në këtë orë mësimi mund të përdoret edhe veprimtaria e mëposhtme: Çdo nxënës shkruan në një copë letër emrin e tij. U kërkohet nxënësve të zbukurojnë emrin e tyre. Ata mund të ngjyrosin emrin dhe të vizatojnë rreth tij disa gjëra që u pëlqejnë, si: lodra, zbukurime, fruta etj. Ulen nxënësit në formë rrethi. Secili prej tyre tregon fletën ku është shënuar emri i tij dhe shpjegon gjërat e tij të parapëlqyera që ka vizatuar. Bëhen pyetjet e shënuara më poshtë për të ndërgjegjësuar fëmijët për dallimet dhe ngjashmëritë ndërmjet tyre.

Pyetje- Gjërat tuaja të parapëlqyera ishin të njëjta apo të ndryshme?- Çfarë mësuat për veten dhe për të tjerët?- Si do të ishte po të ishim të gjithë të njëjtë?

Detyrë shtëpie. Ushtrimi nr. 6, në faqen 22 të tekstit.

41

Libër mësuesi

Ana (ora e dytë)Të lexojmëNiveli III45 minuta


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë mbajnë qëndrim ndaj sjelljeve e veprimeve të shokëve të Anës.gTë dallojnë mënyrën e komunikimit midis Anës dhe Benit.gTë realizojnë portretizimin e plotë të personazhit kryesor, Anës.gTë nxjerrin mesazhin e tregimit.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”. nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Diskutimi i detyrave të shtëpisë. Nxënësit lexojnë titujt e krijimeve të tyre dhe

argumentojnë se çfarë i ka nxitur në zgjedhjen e tyre. Përzgjidhet nga vetë nxënësittitulli më i përshtatshëm.

Hapi II. Mësuesi kalon në rubrikën: Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin. Punohetushtrimi 7. Nxënësit japin gjykimet e tyre rreth alternativave të dhëna për personazhin eAnës duke i ilustruar ato me shembuj nga teksti.

Në ushtrimin 7/a për secilin element të dhënë të gjendet fjalia përkatëse e shkëputur nga teksti.gjuha – Atje ajo ka folur vetëm polonisht. (fq.19)veshja – Nuk mbante xhinse, por një fustan të gjatë jashtë modës. (fq.19)sjellja – Ajo kishte ulur kokën. Nuk kuptohej fare nëse i dëgjonte apo nuk i dëgjonte

fjalët e zotit Zajbeman. (fq.19)Në ushtrimi 7/b mësuesi udhëzon nxënësit që t’i rilexojnë edhe njëherë fragmentet

në të cilat jepen sjelljet e shokëve ndaj Anës dhe qëndrimi i saj.P.sh.: “Ai e vuri Anën në një bankë me Katjen...”.

Në këtë paragraf nxënësit kuptojnë se Ana është shumë e ndrojtur dhe ndihet epambrojtur, sepse ajo nuk reagon ndaj veprimit, por edhe të tjerët qëndrojnë indiferentë.

Në ushtrimin 8 mësuesi u bën të qartë nxënësve se midis Anës dhe Benit realizohetkomunikimi me sy, me gjeste, me veprime, me fjalë. Për secilën mënyrë komunikimi ai ukërkon nxënëse ta ilustrojnë me shembuj nga teksti. P.sh.: Komunikimi me sy: Beni e pa me bisht të syrit Anën. (fq. 19).

Beni e soditi edhe njëherë të tërën.... deritek ata të shtijen frikën. (fq. 19)

P.sh.: Komunikim me veprim: Ai hapi krahun fort dhe e gjuajti.Topi e goditi Anën mu në ballë. (fq. 20)

P.sh.: Komunikimi me fjalë: Më fal!... S’është e vërtetë, - tha ai.P.sh.: Komunikimi me gjeste: Ajo ngriti kokën dhe e vështroi. (fq. 20)

Metoda dhe teknika mësimorenPunë në çift.nShkrim i lirë.nDiskutimi.

42


Ndërsa në ushtrimin 9 mësuesi, pasi merr përgjigjen e pyetjeve të shtruara, e drejtondiskutimin e nxënësve në raportin e marrëdhënieve ndërmjet këtyre personazheve, nëseata do të ishin të të njëjtit seks.

Hapi III. Mësuesi organizon punën në çifte. U kërkon nxënësve të listojnë qëndrimetqë mbajnë shokët ndaj Anës, të cilat ata i gjykojnë jo të drejta. Nxiten nxënësit të shprehinlirisht mendimet e tyre. Pas përfundimit, çifte nxënësish paraqesin para klasës listën qëkanë hartuar. Të gjithë nxënësit diskutojnë rreth mendimeve të dhëna.

Hapi IV. Kalohet tek rubrika: Të studiojmë gjuhën e tekstit. Pas vlerësimit kritik që ubëhet qëndrimeve, sjelljeve, gjendjeve emocionale, veprimeve të personazheve ndaj njëri-tjetrit, tashmë nxënësit mund të realizojnë portretizimin e plotë të Anës. Mësuesi u sugjeronatyre që të mbështeten te skema e dhënë në libër.

Hapi V. Pas plotësimit të skedave, nxënësit i shkëmbejnë ato me njëri-tjetrin dhebëjnë vlerësimin e punimeve të shoku-shokut.

Hapi VI. Punohet ushtrimi 11 që lidhet me gjuhën e tekstit. Si fjalë kyçe në këtë ushtrim janëzgjedhur katër folje, të cilat nxënësit do t’i lidhin me personazhet duke u mbështetur në veprimetqë ata kryejnë dhe do të krijojnë fjali. P.sh: Katja e shtyu Anën me bërryl.

Hapi VII. Në fund nxënësit nxjerrin mesazhin e tregimit, i cili përzgjidhet ngashumëllojshmëria e përgjigjeve dhe shkruhet në tabelë nga mësuesi/ja.

Detyrë shtëpie. Bëj një listë me këshillat që do të doje t’ju jepjeshokëve të Anës për t’u sjellë më mirë me të. Këto këshilla bëjua tëditur edhe shokëve të tu dhe merr mendimin e tyre.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë flasin rreth marrëdhënieve të krijuara midis tyre e një shoku të ri të ardhur në klasë.gTë flasin rreth marrëdhënieve që do të donte të krijonte secili prej tyre në një mjedis të ri.gTë diskutojnë rreth paragjykimeve për shkak të ngjyrës, gjuhës, gjendjes

ekonomike.gTë tregojnë rreth përvojave të pjesmarrjes së tyre në një shoqëri të re.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Përgatitja: Përzgjidhen nga mësuesi/ja nxënësit me aftësi më të mira krijuese.Ndahen në tri grupe. Dy grupe të krijojnë nga një dialog, ndërsa një grup të krijojë njëmonolog sipas situatave të dhëna në tekst. Të dyja situatat do të interpretohen.

Një model monologu mund të jetë:Mësuesi/ja më prezantoi para klasës. Tashmë të tërë i kishin sytë mbi mua.

Ndihesha si një lepur i rrethuar nga ujqër të uritur. Të tërë më vështronin duke

Tema: Shoku i ri i klasësRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nLojë me role.nPunë me grupe.

43

Libër mësuesi

Tema: Poeti i vogël (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon t’i nxisë nxënësit të lexojnë tregime që i njohinme ngjarje nga jeta e bashkëmoshatarëve të tyre.

Të drejtat e njeriut: E drejta e shprehjes në të gjitha mënyrat.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë parashikojnë zhvillimin e ngjarjes nisur nga një situatë e dhënë.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të reja.gTë listojnë sipas radhës veprimet që kryejnë personazhet.gTë ritregojnë pjesën mbështetur mbi veprimet që kryejnë personazhet.gTë përcaktojnë temën e tregimit.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nPoezi të shkruara nga vetë nxënësit.nFletore.

mos lënë asnjë detaj pa dalluar. Në ato momente dëshiroja të bëhesha epadukshme si fantazmë, që ata sy të huaj të mos më gjykonin më. Faqet më ishinskuqur nga sikleti dhe më hipi një dëshirë e tmerrshme për të qarë dhe për tëshkundur gjithë emocionet që ndieja. Nuk dija çfarë të thoja, ku të vendosja duart,ku të ulesha e me kë të flisja. Më dukej vetja si një peshk jashtë ujit. Në disamomente më mungonte fryma. Kur një vajzë më foli, me hyri paniku. S’dija tëpërgjigjesha. Doja të bëja një figurë të mirë, por munda të flisja vetëm pak fjalë.Pastaj si me magji, dalëngadalë, duke iu përgjigjur pyetjeve që po më bënin, turpidhe ndrojtja u zbeh. Gjithë frika dhe pasiguria i lanë vendit entuziazmit dhekureshtjes për një përvojë të re. Traumatike në vështrim të parë, por në të vërtetëpozitive dhe e dobishme.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Për të realizuar këtë temë mësimore mund të përdoren dy modele.Modeli i parë zhvillohet mbështetur në tri situatat e dhëna në tekst:Në situatën e parë diskutohet rreth marrëdhënieve që krijohen midis klasës dhe të

sapoardhurit. Diskutimi zhvillohet mbi bazën e pyetjeve të shtruara në tekst.Në situatën e dytë diskutohet rreth marrëdhënieve që do të dëshironte të krijonte i

sapoardhuri në klasë.Në situatën e tretë diskutohet rreth marrëdhënieve që krijon klasa me të sapoardhurin

që dallohet nga gjuha, ngjyra, shtresa shoqërore (sociale).Gjatë diskutimeve që do të zhvillohen për secilën situatë, mësuesi/ja i nxit nxënësit

të sjellin edhe përvojat e tyre.Modeli i dytë zhvillohet mbështetur në lojën në role. Nxënësit ndjekin me kujdes

interpretimin e situatave dhe në përfundim të secilës prej tyre realizohet diskutimi.

Metoda dhe teknika mësimorenERR.

44


Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimit:Evokimi Stuhi mendimesh (Brainstorming):Në aktivitetin hyrës mësuesi/ja zhvillon një Stuhi mendimesh me të gjithë klasën.

- Cili poet ju pëlqen më shumë?- Po ju a keni provuar të shkruani poezi?- Kujt ia keni kushtuar ato?- Cili ka qenë i pari që ka lexuar ato poezi?- Ç’vlerësim keni marrë?- Si jeni ndier në ato çaste?

Realizimi i kuptimit (DRTA)Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin “Poeti i vogël” dhe pyet nxënësit:- Për çfarë mendoni se bën fjalë ky tregim nisur nga titulli? Cila do të jetë ngjarja

sipas jush? Pse mendoni kështu?Më tej mësuesi/ja lexon tekstin me ndalesa, ndërsa nxënësit dëgjojnë. Bëhen 5

ndalesa dhe në secilën prej tyre u kërkohet nxënësve të plotësojnë edhe të parashikojnëvazhdimin e tregimit. Ndarjet e tekstit janë përgatitur që më parë nga mësuesi/ja.

Ndalesa I - Lexohet teksti nga “E kisha vënë re disa ditë me radhë…… deri te….. eshpalosa letrën dhe e pashë”.

- Si mendoni ju çfarë mund të jetë shkruar në letër?- Ç’ndjeu mësuesi/ja?- Kujt mendoni se ia kishte kushtuar poeti i vogël ato vargje?

Ndalesa II - Lexohet teksti nga “Ishte një vjershë…. deri tek ….ai do të vijë vetë”.- A mendoni se djali e takoi mësuesin/en?- Ç’biseduan ata?- Pse nuk e kishte shkruar djali emrin?- A mendoni se ka vazhduar të shkruajë edhe poezi të tjera?

Ndalesa III - Lexohet teksti nga “Nuk gabova…. deri te….nuk e pashë më në shkollë”.- Ç’kishte ndodhur me djalin?- Ç’mendoni se do të ndodhë më pas?

Ndalesa IV - Lexohet teksti nga “Pyeta menjëherë…. deri tek …..do të bëhej operacion”.- A shkoi mësuesi ta takonte?- Si e priti djali mësuesin?

Ndalesa V - Lexohet teksti nga “Vendosa të shkoja ta shikoja…. deri te….pastaj u skuq”.- Pse djali heshti dhe u skuq?- Si mendoni se përfundon tregimi?

Ndalesa VI - Lexohet teksti deri në fund.- A përfundoi historia ashtu si e menduat ju? U habitët?- Ç’ mendime ju vijnë në mendje tani që dëgjuat të gjithë historinë?- Çfarë ju pëlqen më shumë në këtë histori?- Cila është tema e tregimit?- A përputhet tema me titullin e tregimit? Pse?

E Stuhi mendimesh 5 minuta R DRTA 20 minuta R Loja e Karriges 20 minuta

45

Libër mësuesi

Tema: Poeti i vogël (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë në tekst cilësitë e jashtme dhe të brendshme të djalit.gTë përshkruajnë portretin e djalit të vogël.gTë diskutojnë rreth marrëdhënieve midis djalit dhe mësuesit.gTë sjellin përvoja vetjake rreth marrëdhënieve të tyre me mësuesin.gTë shpjegojnë kuptimin e shprehjeve dhe formimin e fjalëve të veçuara nga tregimi.gTë zbulojnë mesazhin që përcjell ky tregim.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha Amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me rubrikën: “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”. Për të plotësuar

tabelën e ushtrimit 4, faqe 26 mësuesi/ja i rikthen nxënësit në tekst jo për një lexim tërësor,por për një lexim me synimin që nxënësit të nënvizojnë cilësitë e jashtme dhe të brendshme tëdjalit. Pasi t’i kenë nënvizuar këto cilësi, ata bëjnë plotësimin e tabelës.

Tabela e plotësuar lexohet nga nxënësit.Hapi II. Mbështetur në cilësitë e veçuara, mësuesi kërkon nga nxënësit të realizojnë

një përshkrim të plotë të portretit të djalit. Lexohen përshkrimet e nxënësveHapi III. Për të përshkruar marrëdhëniet midis personazheve të këtij tregimi (mësuesit

dhe djalit të vogël) si dhe për t’i nxitur nxënësit që të përshkruajnë marrëdhëniet e tyreme mësuesit zhvillohet një bisedë rreth pyetjeve:

- Cilat ishin marrëdhëniet e mësuesit me djalin në hyrje të tregimit?

Reflektimi:Në etapën e tretë, për ushtrimin 2 mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të vendosin si

duhet veprimet që kryejnë personazhet duke plotësuar kutitë bosh me numrin që duhet.Renditja e saktë do të ishte.

1.Mësuesi e kishte vënë re se një nxënës dëshironte t’i thoshte diçka.2.Djali i dha mësuesit për të lexuar një poezi.3.Mësuesi ia botoi poezinë djalit.4.Mësuesi e vizitoi djalin në spital.5.Djali i dha mësuesit në spital dy poezi të tjera.Ritregimin e pjesës mbi bazën e veprimeve të kryera nga personazhet mësuesi/ja

mund ta organizojë në formën e lojës. Vendoset në qendër të klasës një karrige dhezgjidhen 5 nxënës në mënyrë të rastësishme. Për përzgjedhjen e nxënësve mund tëpërdoren 5 numra të çfarëdoshëm nga lista emërore në regjistër (p.sh. 10, 21, 25, 33, 38).Të pesë nxënësit njëri pas tjetrit ulen në karrige duke ritreguar paragrafin që i shkonpërshtat një veprimi sipas radhës së renditjes së tyre.

Me të njëjtën mënyrë mund të veprohet edhe me nxënës të tjerë.

Metoda dhe teknika mësimorenHulumtim.nShkrim i lirë.nDiskutim.

46


- Si ndryshuan këto marrëdhënie? Pse? (më shikonte si me ndrojtje / kishagjetur një mik të humbur / ai më përqafoi sikur të isha vëllai i tij i madh…. )

- Po ju ç’marrëdhënie keni me mësuesit? - Ç’cilësi do të donit të kishte mësuesi juaj? - Cilat prej tyre do të vlerësonit më tepër?

Nxënësit të jenë të lirshëm të shprehin mendimet e tyre.Hapi IV. Kalohet te rubrika: “Studiojmë gjuhën e tekstit”.Në ushtrimin 6 nxënësit shpjegojnë kuptimin e shprehjeve të veçuara. Mësuesi/ja

ndalet te shprehja e parë për të nënvizuar bujarinë si virtyt të shqiptarit. U kërkohetnxënësve të thonë fjalë të urta që lidhen me këtë temë.

Në ushtrimin 9 shpjegohet mënyra e formimit të fjalëve të dhëna duke shfrytëzuarnjohuritë gjuhësore të nxënësve.

P.sh.: buzëqesh = buzë + qesh = Fjalë e përbërëNë ushtrimin 10 është bërë e njohur veta me të cilën është shkruar tregimi. Nga

nxënësit kërkohet vetëm ilustrimi me shembuj ku duhet kjo. Disa nga ilustrimet mund tëjenë: E kisha vënë re. U ndala. Dola në korridor, hodha sytë nga tërë anët.

Në ushtrimin 11 nxënësve u kërkohet të përcaktojnë rrëfimtarin (mësuesi). Në fundmësuesi/ja kërkon nga nxënësit të zbulojnë mesazhin e tregimit. Nga alternativat e dhënapërzgjidhet më e mira e cila shkruhet në tabelë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë lexojnë në mënyrë të kuptueshme dhe te vetëdijshme duke përsosur mekanizmin

e të lexuarit.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të reja duke i përdorur edhe në fjali.gT’u përgjigjen pyetjeve të mësuesit për ta zbërthyer më tej përmbajtjen e pjesës që

ka të bëjë me subjektin, karakteret, idetë dhe organizimin e gjuhës.gTë shprehin përshtypjet, mendimet dhe përjetimet vetjake me fjali të qarta.gTë gjejnë një titull tjetër për pjesën që lexuan, sipas zgjedhjes së tyre.gTë ritregojnë përmbajtjen e pjesës mbështetur në elementet e subjektit: hyrje, zhvillim, mbyllje.gTë dallojnë kuptimin e parë dhe të figurshëm të fjalëve.

Materiale dhe mjete mësimorenTabakë të bardhë.nFisha me ngjyra.nBojëra uji.nDisqe.nMagnetofon.

Zhvillimi i mësimit: Në fillim rregullohet mjedisi fizik i klasës në mënyrë qënxënësit të kenë mundësi të bashkëveprojnë lirisht me njëri-tjetrin dhe të përdorin burimetmateriale që nevojiten. Për këtë arsye është mirë që nxënësit të ulen në formë rrethi osepotkoi.

Tema: Djali dhe deti (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli VIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorennnnnKllaster.nnnnnStuhi mendimesh.

47

Libër mësuesi

Hapi II. Shkruhet fjala DETI me shkronja të mëdha në një tabak letre të bardhë dhevendoset në dysheme, në mes të klasës në një vend të hapur, ku ta shohin të gjithënxënësit.

Hapi III. U jepet të gjithë nxënësve nga një fishë me ngjyrë dhe u sqarohet se në të dotë shkruajnë cilësitë e detit, p.sh, i kaltër, i thellë, i frikshëm etj. Ndërkohë që nxënësitpunojnë, mësuesja vendos muzikë në sfond.

Hapi IV. Nxënësit vënë mbi tabakun, ku është shkruar fjala DETI, copat e letrës kuështë shkruar mbiemri, që tregon cilësinë e detit dhe i lexojnë me zë të lartë. Në qoftë sendonjëri ka dëshirë të thotë edhe diçka tjetër rreth asaj që ka shkruar, i lejohet që tëflasë. Mësuesja bën një përmbledhje të të gjitha cilësive që nxënësit kanë shprehur përdetin.

Hapi V. Mësuesja u thotë se edhe pjesa e re bën fjalë për detin. Përzgjidhen nxënësitqë lexojnë më mirë për të bërë leximin e pjesës. Mësuesja u tërheq vëmendjen që tëtregohen të kujdesshëm në lexim duke respektuar intonacionin, shenjat e pikësimit etj.

Vlerësohen nxënësit që lexuan më mirë duke nxitur edhe të tjerët për një leximshprehës.

Hapi VI. Punohet me fjalët dhe shprehjet e reja. Nxënësit i përdorin në fjali dhe nësituata të ndryshme.

Hapi VII. Kalohet tek rubrika: Të kuptojmë përmbajtjen. Nxënësve u drejtohet njëbllok pyetjesh për të zbërthyer më tej kuptimin e përmbajtjes.

Cila është tema e këtij tregimi?Çfarë vuri re djali kur u zgjua në mëngjes?Si ndjihej ai në ato momente?Çfarë vendosi të bënte ai më pas?Pse djalin e kapi paniku?Po ju a jeni ndodhur në një situatë në të cilën keni provuar frikë?Përshkruani me kujdes çfarë keni ndier ju në ato momente?Si e keni përballuar?Me çfarë do ta krahasonit ju ndjenjën e panikut?Pse qan djali kur del në breg?I vlerësoni pozitivisht përpjekjet që bën djali për të dalë fitimtar mbi vështirësitë?Motivoje në çdo rast përgjigjen tënde dhe ballafaqoje me përgjigjen e shokëve.A do t’ju pëlqente t’i vendosnit një titull tjetër pjesës? Cili do të ishte?

Hapi VIII. Nxënësit ritregojnë pjesën me fjalët e tyre duke pasur parasysh: hyrjen,zhvillimin, mbylljen.

Hapi IX. Sqarohet nga mësuesi koncepti kuptim i figurshëm i fjalës duke u drejtuarnxënësve pyetjen: A mund ta zëvendësojmë fjalën det me ndonjë fjalë tjetër? Nxënësitjapin fjalë të ndryshme.

jetëDET etj.

Mësuesja tregon se në këtë rast fjala det mund të zëvendësohet me fjalën jetë dukenxjerrë në pah përdorimin e figurshëm të kësaj fjale. Për të shpjeguar më mirëngjashmërinë e jetës me detin mësuesi përdor thëniet e nënë Terezës mbi jetën:

Jeta është mundësi, mundohu ta kapësh.Jeta është bukuri, admiroje…etj.

Detyrë shtëpie: Tregoni një ngjarje kur ju jeni ndodhur në një çasttë vështirë dhe si e keni kapërcyer atë.

48


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë bëjnë pyetje për ta zbërthyer më tej përmbajtjen, që ka të bëjë me

personazhet, idetë dhe organizimin e gjuhës.gTë përshkruajnë gjendjet emocionale dhe sjelljet e personazheve.gTë zhvillojnë më tej intuitën dhe imagjinatën e tyre.gTë reflektojnë mbi idetë e shkrimtarit, mbi sjelljet e personazheve, duke arritur në

përfundime të rëndësishme.gTë analizojnë elementet stilistikore dhe gjuhësore të tregimit.gTë zhvillojnë aftësitë bashkëvepruese në grup.

Materiale dhe mjete mësimorenFletë formati A4.nBojëra uji.nGërshërë.nNgjitëse.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Kontrolli i detyrave të shtëpisë, leximi dhe diskutimi i tyre. Meqënëse ishte

detyrë krijuese, krijimet më të mira vlerësohen po nga vetë nxënësit (pas diskutimit tëtyre) . Kalohet tek rubrika: Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin.

Hapi II. Për të krijuar një atmosferë sa më gjallëruese mësuesi krijon një lojë në çift.Nxënësit duhet të ndërtojnë disa pyetje tërësore mbi cilësitë, veprimet dhe mjedisin ku

vepron personazhi. ( Por kujdes, ju do të kërkoni nga shoku që përgjigjja e tij të mos jetëpo ose jo, por me fjali të plota që shprehin pohim ose mohim). P.sh.:

-A ishte i trazuar deti atë ditë?-Jo, atë ditë deti ishte i kthjellët dhe pa dallgë?

Kujdes! Nëse shoku juaj përgjigjet Po ose Jo, ai digjet.Hapi III. Mësuesja ndan klasën në grupe (jo më shumë se 5-6 nxënës çdo grup) I

jepet secilit grup materiali i përgatitur në fletë formati me çështjet që duhet të trajtojnë:Grupi I. Përshkruani pamjen e detit duke përdorur sa më shumë mbiemra të figurshëm

të përzgjedhur nga teksti.Grupi II. Cilat janë veprimet më të rëndësishme që kryen djali gjatë tregimit? Si ndikojnë

ato në gjendjen shpirtërore, psikologjike të tij? Plotësoni tabelën e dhënë.

Tema: Djali dhe deti (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli VIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorennnnnPunë me grupe.nOrganizuesi grafik.

Veprimet Gjendja shpirtërore

Zgjohet, shikon pishat, vrapon në plazh Ndihet i vetmuar

49

Libër mësuesi

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet të arrihet njohja e nxënësve mepersonazhet e trilluara dhe nxitja e tyre për të krijuar personazhe të tilla.


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë të:gTë diskutojnë rreth filmit “ Piter Pani”.gTë lexojnë tregime ku personazhet e tij janë të trilluara.gTë nxiten nxënësit drejt një leximi të kuptueshëm e të vetëdijshëm për t’iu përgjigjur

pyetjeve rreth përmbajtjes.gTë ndërtojnë pyetje tërësore rreth përmbajtjes së tregimit.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të reja.

Tema: Kur Uendi u rrit (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Grupi III: Duke u mbështetur në imagjinatën tuaj dhe elementet e tekstit ndërtoni njëdialog midis djalit dhe detit.

Djali Deti

Grupi IV: Çfarë cilësish duhet të ketë një njeri që të triumfojëmbi vështirësitë e jetës?Jepni mendimin tuaj duke plotësuar çdopetale të lules.Grupi V: Tregimi është i pasur me përshkrime të mrekullueshmeartistike. Sillni përshkrimet e autorit për:

Grupi VI: Ç’mund të thoni për stilin e autorit (gjuha e përdorur, vërtetësia e përshkrimit,rrëfimi, figurat letrare, marrëdhëniet që vendos me lexuesin).

Pjesën më të madhe të tregimit e zë meditimi i djalit, një bashkëbisedim me veten. Simendoni pse autori ka zgjedhur një mënyrë të tillë.

Hapi IV. Lexohen detyrat e secilit grup. Nxënësit vlerësojnë punën e njëri-tjetrit, dukedhënë edhe ndonjë sugjerim. Punimet e secili grup ngjiten në dërrasë. Vlerësime jepenedhe nga mësuesja.

Hapi V. Pas gjithë kësaj analize nxënësit nxjerrin edhe mesazhin që ka dashur të japë autori.

DjalinDetinMotinPlazhin

50


Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nFletë pune.

Përgatitja: Përgatitet për çdo nxënës nga një fletë punë që përmban këto pyetje:Në cilën vetë rrëfehet historia?A i pëlqente Uendit të rritej?Ç’kishte ndodhur me Majkëllin, Puplën, Xhonin, Fyellin?Si ishte fustani i Uendit?Si quhej vajza e Uendit?Nga cila dhomë kishte filluar udhëtimi i paharruar?Pse nuk fluturonte dot tashmë Uendi?Kush ia ngjiti krahun Piter Panit?Për ku u nis fluturim Piter Pani dhe ku i çoi fëmijët?Çfarë i thotë Piter Pani në fund Uendit?Çfarë dëgjon shpesh në gjumë Xheni?

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një bisedë hyrëse rreth filmit “Piter Pani “.

- A e keni parë filmi “Piter Pani” ? A ju ka pëlqyer? Pse?- Cilat personazhe ju kanë mbetur në mendje?- Çfarë ju bën përshtypje tek Piter Pani?

Mësuesi/ja përpiqet të përfshijë në bisedë sa më shumë nxënës që e kanë parë filmin.Hapi II. Pas diskutimit të pyetjeve mësuesja zbulon fragmentin e shkëputur nga romani

“Piter Pani “, “Kur Uendi u rrit “ të dhënë në tekst.Bëhet leximi zinxhir i tregimit nga nxënës të ndryshëm. Gjatë leximit nxënësit nënvizojnë

fjalët e panjohura, të cilat shpjegohen më pas nga mësuesi/ja.- Kalohet tek rubrika: Të kuptojmë përmbajtjen.Më tej nxënësit rikthehen në tekst duke lexuar në heshtje tregimin me qëllim që t’u

përgjigjen pyetjeve të përgatitura në fletën e punës. Në pamundësi të përgatitjes së fletës sëpunës, mësuesi/ja i shkruan pyetjet në tabelë dhe nxënësit në fletoret e tyre. Theksojmë se fletae punës ose pyetjet e përgatitura nga nxënësit plotësohen ndërkohë që ata lexojnë në heshtjetregimin . Qëllimi i pyetjeve është t’i nxisë nxënësit që të jenë më të vëmendshëm gjatë leximit tëtregimit. Diskutohen pyetjet midis nxënësve. Roli i mësuesit/es në këtë moment është ai i drejtuesit.

Hapi III. Për t’i çlodhur, argëtuar, por njëkohësisht edhe për t’i nxitur nxënësit të formojnëdrejt pyetjet mësuesi përdor lojën e mëposhtme:

Udhëzohen nxënësit të ndërtojnë disa pyetje tërësore mbi cilësitë, veprimet dhe mjedisinku veprojnë personazhet. Ndahen në çifte ku njëri do të bëjë pyetjet dhe tjetri do tëpërgjigjet. Shoku që do të japë përgjigjet duhet të tregojë kujdes që përgjigjet e tij të mosjenë me Po ose Jo, por me fjalë që shprehin mohim ose pohim.

Po japim një shembull: -A është Xhejni vajza e Uendit? - Është e vërtetë.KUJDES! Nëse nxënësi përgjigjet me Po ose Jo ai digjet.Loja është interesante dhe nxënësit marrin pjesë me dëshirë.

Metoda dhe teknika mësimorenBisedë.nPunë e udhëhequr.nLexim në heshtje.nLojë në çift.

Detyrështëpie:Ushtrimi 3, faqja 32.

51

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë personazhet që janë reale dhe ato që janë të trilluara nga shkrimtari.gTë gjykojnë mbi veprimtaritë e personazheve të këtij tregimi.gTë përshkruajnë se si e përfytyrojnë njëri – tjetrin në të ardhmen.gTë dallojnë fjalët me kuptim të parë e të figurshëm.gTë njohin kuptimin e shprehjeve frazeologjike të formuara nga emri sy dhe t’i përdorin

ato në fjali.gTë dallojnë shprehjet frazeologjike me kuptim të kundërt.gTë krijojnë personazhe të trilluara.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nFletë formati.nFotografi vetjake të nxënësve.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Nxënësit ritregojnë bisedën

ndërmjet Uendit dhe Xhejnit dhe vlerësojnë vetë punimet më të mira.

Hapi II. Kalohet në rubrikën: Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin. Nxënësveu drejtohen këto pyetje:

Cilat janë personazhet e tregimit?Cilat prej këtyre personazheve janë reale dhe cilat nuk janë reale? Pse? Si i dalloni?Nxënësit listojnë personazhet duke i ndarë në dy grupe: Reale / joreale.Personazhet realë Personazhet jorealëUendi, Xhejni … etj. Piter Pani …etj.

Më tej mësuesi nxit nxënësit të japin veçoritë dalluese ndërmjet personazheve realëdhe joreale, të cilat i shkruan në tabelë. P.sh.:

Uendi rritet, martohet, lind fëmijë.Piter Pani nuk rritet asnjëherë, ka trupin dhe mendjen e fëmijës etj.Pra Piter Pani është personazh i trilluar, i krijuar nga shkrimtari. Prej këtej nxënësit

plotësojnë alternativën e saktë në ushtrimin 4.Për ushtrimin 5 nxënësit rikthehen në tekst tek biseda e zhvilluar midis Uendit e

Xhejnit rreth Piter Panit, për t’iu dhënë përgjigje pyetjeve të shtruara.Në ushtrimin 6 nxënësit kanë përmendur më lart emrat e shokëve të Uendit, prandaj

tani japin përshtypjet që u bëjnë këta emra, dhe se si i përfytyrojnë ata.

Tema: Kur Uendi u rri (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutim.nShkrim i lirë.nBisedë.nLojë mësimore.

52


Dëgjohen disa përshkrime për të njëjtin personazh.Ushtrimin 7 zhvillohet në formën e bisedës, ku fëmijët përshkruajnë veten e tyre

krahasuar me vite më parë. Biseda do të jetë më interesante nëse nxënësit gjatëkrahasimit do të përdorin dhe fotografi të bëra ndër vite.

Në përfundim të çdo përshkrimi, mësuesi/ja u drejton pyetjet:- A do t’ju pëlqente që të mbeteshit gjithmonë të vegjël dhe të mos rriteshit asnjëherë?

Pse?Ushtrimi 8 organizohet në formën e një loje, ku secili nxënës zgjedh një nga shokët

e klasës dhe e përshkruan se si do të jetë, sipas përfytyrimit të tij, pas disa vitesh.Nxënësit punojnë në fletë formati ose në fletore duke e ruajtur fshehtësinë e përshkrimevetë tyre. Fleta e palosur hidhet në një shportë të vogël të vendosur në tavolinën e mësuesit.Në mënyrë të rastësishme mësuesi/ja përzgjedh disa nga përshkrimet e nxënësve, tëcilin e lexon me zë, pa përmendur emrin për të cilin/cilën është shkruar, duke kërkuarnga nxënësit që ta gjejnë atë. Nëse nuk zbulohet, bëhet i njohur nga nxënësi që e kashkruar.

Hapi III. Kalohet tek rubrika: Të studiojmë gjuhën e tekstit.Për të realizuar ushtrimi 9 nxënësit gjejnë në tekst foljen fluturo dhe shpjegojnë se

në cilat raste është përdorur në kuptimin e parë dhe në cilat raste në kuptimin e figurshëm.

P.sh .: - Oh, si fluturon koha? (kuptim i figurshëm) - Pse, tani nuk je e zonja të fluturosh, mami? (kuptim i parë)

Vazhdohet me të njëjtën mënyrë për shprehjet e dhëna në tekst. Janë përdorur mekuptim të parë: zogu fluturon dhe aeroplani fluturon, ndërsa me kuptim të figurshëm:koha fluturon dhe njeriu fluturon.

Në ushtrimin 10 nxënësit do të gjejnë mbiemrat që tregojnë ndryshimin midis njeriuttë rritur dhe fëmijës:

Fëmija është i padjallëzuar, i gëzuar, i shkujdesur .I rrituri është …

Në ushtrimin 11 nxënësit do të shpjegojnë me fjalë të tjera kuptimin e shprehjeve tëdhëna dhe të dallojnë shprehjet frazeologjike me kuptim të kundërt.

P.sh.: e do si sytë - e do shumë. e ka halë në sy - e ka inat. e pa me tjetër sy - ndryshoi mendim për të.Lexohen disa nga përgjigjet e nxënësve.

53

Libër mësuesi

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nTV.nKasetë (me pamjen filmike nga filma shqiptarë për fëmijë).nVideo.

Zhvillimi i mësimit:Ora e mësimit do të zhvillohet në formën e një konkursi me temë “Rrëfimtari më i

mirë”. Konkursi do të zhvillohet në tri faza:Faza e parë: Ritregimi i një ngjarjeje të lexuar.Faza e dytë: Ritregimi i një ngjarjeje të dëgjuar nga të tjerët.Faza e tretë: Ritregimi i një ngjarjeje të parë.Për këtë klasa ndahet në 5 grupe.Faza e parë: Kërkesa për të 5-ta grupet është: Të ritregojnë përmbajtjen e pjesës së lexuar

“Poeti i vogël” (mësuesi mund të zgjedhë një tregim tjetër, por të lexuar nga nxënësit).Ritregimi i pjesës do të bëhet me ndërprerje nga njëri grup te tjetri. Bëhet e qartë se për çdo

fazë grupi zgjedh nga një nxënës që ata e mendojnë si më të aftë për t’i përfaqësuar sa më mirë.P.sh.: Fillon nxënësi i grupit të parë të ritregojë me gojë përmbajtjen deri në një çast të

caktuar. Më pas ndërpritet dhe vazhdohet ritregimi i pjesës nga përfaqësuesi i grupit të dytëe kështu me radhë. Në përfundim të ritregimit të të gjithë pjesës mësuesi iu drejton pyetjen:

Gjatë kohës që ju rrëfenit ngjarjen, mbi cilat elemente të tregimit e mbështetët rrëfimin tuaj?

Mësuesi përpiqet që nëpërmjet pyetjeve të njëpasnjëshme të nxjerrë nga vetë nxënësitvendin, kohën, personazhet. duke plotësuar skemën e mëposhtme:

Ritregimi

Ku? Kur? Kush? Çfarë? Pse? Si?

Tema: Ritregimi i përmbajtjesRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet nxitja e nxënësit përtë ritreguar ngjarje që ka lexuar, parë apo dëgjuar nga të tjerët.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë kuptojnë se çfarë do të thotë të ritregosh një ngjarje.gTë jenë të vëmendshëm kur lexojnë, kur shohin një pamje filmike dhe kur të

tjerët rrëfejnë.gTë ritregojnë me saktësi një ngjarje që e kanë lexuar, parë apo dëgjuar nga të tjerët.gTë vlerësojnë rrëfimin e shokëve lidhur me përdorimin e fjalorit, elementeve tëtregimit, tonit, stilit.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë në grupe.nDiskutim.

54


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë ritregojnë me shkrim një ngjarje që kanë lexuar, parë a dëgjuar nga të tjerët,

duke zgjedhur strukturat e duhura gjuhësore, fjalorin e përshtatshëm dhe duke respektuarrregullat drejtshkrimore të fjalive.gTë vlerësojnë ritregimin me shkrim të njëri-tjetrit.


Zhvillimi i mësimit:Veprimtaria e zhvilluar një orë më parë në rubrikën “Të flasim” do shërbejë si bazë

për realizimin e rubrikës “Të shkruajmë”. Lexohen rregullat e pikës b fq. 34, të cilatvlejnë si për ritregimin me gojë dhe për atë me shkrim. Klasa ndahet në tri skuandra dhesecilës skuadër i jepet detyrë të ritregojnë më shkrim:

Skuadra e parë: Një ngjarje të dëgjuar nga të tjerët.Skuandra e dytë: Një ngjarje të lexuar më parë.Skuadra e tretë: Një ngjarje që e kanë parë në ekran (shfrytëzohet materiali filmik i

një ore më parë në rubrikën Të flasim).Në përfundim punimet e nxënësve vendosen në Turin e Galerisë ose lexohen me zë të lartë.Nxënësit bëjnë vlerësimin e njëri-tjetrit.

Bëhet vlerësimi i rrëfimtarit më të mirë mbështetur në:Ritregimin e pjesës mbi bazën e elementeve të mësipërme.Rrjedhshmërinë në të folur.Shoqërimi i ritregimit me mimikë e gjeste.

Faza e dytë: Kërkohet përsëri nga secili grup që përmes një përfaqësuesi të rrëfejënjë ngjarje të dëgjuar nga të tjerët, por të mos jetë shumë e gjatë. Edhe në këtë fazëzgjidhet një fitues.

Faza e tretë: Për këtë fazë mësuesi përdor pamje filmike të një filmi për fëmijë. Ndiqenpër disa minuta në heshtje pamjet filmike të shoqëruar me kolonën zanore. Më pas hiqetkolona zanore dhe rikthehet pas 3-4 minutash. Pasi kanë parë materialin e përgatitur; (jo mëshumë se 15 minuta) bëhet ritregimi i asaj që kanë parë. Në këtë moment mësuesi nxjerr nëpah edhe roli e kolonës zanore në film, e cila ndihmon për të kuptuar më mirë ngjarjenpër të zbërthyer botën e brendshme të personazheve e për të shprehur tensionin dramatiktë konfliktit. Si në dy fazat e para edhe këtu shpallet rrëfimtari më i mirë.

Në mbyllje të orës se mësimit mësuesi bashkë me nxënësin ritheksojnë se të ritregosh dotë thotë të rrëfesh me gojë (a shkrim) një ngjarje që ke lexuar, parë apo dëgjuar nga të tjerët.

Tema: Ritregim i përmbajtjesRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenShkrimi i lirë.nTuri i Galerisë.nPunë me grupe.

55

Libër mësuesi

Tema : Vullneti (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet:a) Njohja e nxënësve me një pjesë nga krijimtaria për fëmijë e autorëve të huaj.b) Nxitja e vullnetit dhe kurajës si pjesë e karakterit të njeriut.

Të drejtat e njeriut: E drejta për t’u argëtuar.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë renditin paragrafët e dhënë në përputhje me zhvillimin e ngjarjeve të tregimit.gTë shpjegojnë kuptimin e fjalëve të nënvizuara mbështetur në kontekstin në të cilin

janë përdorur.gTë lexojnë për të krahasuar ngjarjen e krijuar prej tyre nga bashkimi i paragrafëve,

me atë të shkruar nga autori.gTë hartojnë pikat e planit.gTë ritregojnë ngjarjen mbështetur në pikat e planit.

Materialet dhe mjetet mësimorenFletë punë.nFjalor i Gjuhës së Sotme Shqipe.nTeksti “Gjuha amtare 6”.

Përgatitja: Përgatitet fleta e punës me dy rubrikat e mëposhtme.Hapi I. Rendit paragrafët e mëposhtëm duke vendosur në kutitë bosh numrat në

përputhje me zhvillimin logjik të ngjarjeve të tregimit:

Po, kam marrë një zotim ... deri te … do ta shikojmë.U mendova, u mendova dhe më në fund e gjeta ... deri te. .. S’ka ç’të jetë tjetër!Madje jam çuditur shumë me veten time ... deri te… Ke marrë ndonjë zotim, Viktor.Shkoja përditë në shtëpinë e Alikut ... deri te ... Gati sa s’arrinte të shkulte flokët.Të nesërmen e pata vendosur të mos luaja futboll ... deri tek ... të vazhdoja e taforcoja vullnetin.Na mbetej pak kohe për matematikën ... deri te ... nuk do të loz shah.Të nesërmen binte një shi i hollë vjeshte……… deri te ....Jo dhe aq.

Hapi II. Shpjegoni kuptimin e fjalëve dhe shprehjeve të nënvizuara duke u mbështetur nëkontekstin në të cilat janë përdorur. Më pas shpjegimin tuaj krahasojeni me atë të dhënë nëlibër.Ndërsa për fjalët e panjohura që nuk janë nënvizuar jepni shpjegimin tuaj. Për saktësinëe tyre kërkoni ndihmën e mësuesit ose të Fjalorit të Gjuhës së Sotme Shqipe.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë e pavarur.nLexim në heshtje.nRitregim.

Fjala e nënvizuar Kuptimi i nxjerrë Shpjegimi i fjalorit Vlerësimi i saktë dhe e panjohur nga konteksti ose i gabuar

56


Tema: “Vullneti” ( ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli III Koha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë mbajnë qëndrimin vlerësues ndaj veprimeve të personazheve.gTë listojnë veprimet që kryen personazhi kryesor për të forcuar vullnetin.gTë nxiten për të sjellë përvoja të thjeshta vetjake duke përshkruar saktë se ç’ vend

zë argëtimi dhe mësimi në jetën e tyre.gTë njohin kuptimet e figurshme të shprehjeve të dhëna.gTë ritregojnë me shkrim me kthim vetë (nga veta e parë në vetën e tretë.)

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me punë të pavarur. Mësuesi shpërndan fletët e punës dhe i udhëzon

nxënësit të shikojnë me kujdes dy rubrikat.Në rubrikën e parë nxënësit do të lexojnë me kujdes secilin paragraf e më pas do t’i

rendisin duke vendosur në kutinë bosh numrin e duhur në përputhje me rrjedhën logjiketë zhvillimit të ngjarjeve në tregim.

Në rubrikën e dytë do të plotësohet tabela mbështetur në njohuritë që kanë nxënësit për tëshpjeguar kuptimin e fjalive, nisur nga konteksti ku janë përdorur.

Theksojmë se fleta e punës plotësohet para se nxënësit të njihen me tekstin. Hapi II. Pasi plotësohet fleta e punës, nxënësit lexojnë tregimin e formuar nga bashkimi

i paragrafëve sipas renditjes së tyre si dhe shpjegimin e fjalëve të nënvizuara dhe tëpanjohura për ta.

Mësuesja nuk jep vlerësim, por i nxit nxënësit të lexojnë tregimin e dhënë në libër në heshtjedhe ta krahasojnë me variantin e tyre. Në të njëjtën mënyrë do të veprojnë edhe me shpjegimine fjalëve të nënvizuara dhe të panjohura duke plotësuar kolonën e fundit të tabelës.

Më tej nxënësit bëjnë vlerësimin e punës së tyre për realizimin e dy rubrikave:1. A i kanë renditur nxënësit paragrafët në përputhje me zhvillimin e ngjarjes së dhënë në tekst?2. A i kanë shpjeguar drejt fjalët dhe shprehjet e nënvizuara e të panjohura në përputhje

me shpjegimet e dhëna në tekst dhe në Fjalorin e Gjuhës Shqipe?Hapi III. Kalohet tek rubrika: “Të kuptojmë tekstin”.U drejtohen nxënësve pyetjet:

- Cilët janë personazhet e këtij tregimi?- Cili është personazhi kryesor?- Çfarë vendos të bëjë ai?- A e prishi ai vendimin që kishte marrë? Si?- Çfarë bëri Viktori të nesërmen?- A ia arriti Viktori qëllimit që i kishte vënë vetes?

Për pyetjen 5 nxënësit hartojnë fillimisht pikat e planit dhe më pas ritregojnë pjesën,mbështetur në pikat e planit të përcaktuara më lart. Vlerësohet ritregimi i nxënësve.

57

Libër mësuesi

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nFjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I Mësimi nis me rubrikën: “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Nxënësit plotësojnë në libër tabelën e dhënë duke përzgjedhur se cilat nga veprimet e

djalit e bëjnë për vete dhe cilat e bëjnë për të qeshur.Diskutohet plotësimi i tabelës dhe nxënësit argumentojnë zgjedhjen e tyre.Hapi II. Nxënësit në çift listojnë veprimet që bëri djali për të forcuar vullnetin.Hapi III. Nxënësit përzgjedhin alternativën e më pas i japin përgjigje pyetjes:

- Për të forcuar vullnetin është më mirë:gTë mos lësh detyrat pa mbaruar?gTë mohosh çdo gjë që të pëlqen?

Pjesën tjetër të këtij ushtrimi mësuesi e zhvillon në formën e bisedës mbështetur nëkëto pyetje: - Ç’ vend zë argëtimi dhe mësimi në ditën tuaj?

- Ç’ ndodh po t’ju mungojë njëra apo tjetra?Në këtë pjesë të bisedës mësuesja kërkon nga nxënësit të tregojnë nëse kanë regjim

ditor, sa e zbatojnë atë si dhe të hartojnë një model regjimi ditor duke punuar në çift.Për zhvillimin e ushtrimit 8 nxënësit rikthehen në tekst tek dialogu midis Viktorit dhe

shokut të tij për të vënë re cilësitë e tyre. Fillimisht punojnë në mënyrë individuale dhemë pas e diskutojnë në çift

Hapi IV. Kalohet tek rubrika: “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Punohet ushtrimi 9. Nxënësit do të gjejnë edhe dy kuptimet e tjera të shprehjes njëri i dobët.

Kuptime të tjera të kësaj shprehjeje mund të jenë:gNjeri që ka dije, aftësi e shprehi të pakta ose i përvetëson këto me vështirësi.gNjeri që ligështohet para vështirësive.(Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe, f. 353, 1980).Në ushtrimin 10 nxënësit shpjegojnë kuptimin e shprehjeve të dhëna.P.sh.:flet si papagall - flet a përsërit mekanikisht fjalët e një tjetri, pa u thelluar në ato që thotë.

lojë e ndezur - lojë në kulmin e saj, lojë e fortë.Hapi V. Diskutohen me nxënësit dy ushtrimet e fundit. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.

Metoda dhe teknika mësimorenPuna në çift.nBisedë.nPunë në çift.

Detyrë shtëpie: Ritregoni me shkrim paragrafin e parë, duke e kthyer atënë vetën e tretë. Thoni ç’ ndryshime vini re.

Tema: “Nuk është e lehtë të harrosh....” (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli llKoha: 45 minuta

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet që të nxiten nxënësit të lexojnëdhe interpretojnë një tregim humoristik.


58


R I T R E G I M I

Ku? Kur? Kush? Çfarë? Pse ? Si?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë plotësojnë me fjalë të tjera titullin e tregimit.gTë ushtrohen për të lexuar me zë të lartë duke siguruar vëmendjen e shokëve që i dëgjojnë.gTë lexojnë dhe të përshtatin intonacionin e zërit sipas roleve të personazheve në

këtë tregim humoristik.gTë ritregojnë sipas pyetjeve të skemës së ritregimit.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje që i shërbejnë stilit humoristik.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti ”Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillim i mësimit:Hapi I. Mësuesi shkruan në tabelë titullin e tregimit “Nuk është e lehtë të harrosh.....”

dhe kërkon nga nxënësit që ta plotësojnë atë me fjalë të tjera.P.sh.:Nuk është e lehtë të harrosh atdheun.Nuk është e lehtë të harrosh dashurinë e nënës.

Në të njëjtën mënyrë mund të vazhdohet të krijohen deri në 10 shembuj.

Dëgjohen me kujdes përgjigjet e nxënësve. Në përfundim të tyre, mësuesi, nisur ngatitulli i shkruar në tabelë, kërkon nga nxënësit të parashikojnë se për çfarë bën fjalë kytregim. Se sa i afërt ishte parashikimi i tyre me ngjarjen e tregimit. Nxënësit vlerësohenpasi njihen me kuptimin e përmbajtjes.

Njihen nxënësit me autorin, librin nga është shkëputur tregimi, temën e tregimit.Lexohet tregimi dy herë nga nxënësit, herën e parë bëhet leximi zinxhir për të njohur

përmbajtjen. Gjatë këtij leximi nxënësit nënvizojnë fjalët e panjohura, sqarohet kuptimi ityre me ndihmën e fjalorit të tekstit dhe të mësuesit.

Leximi i dytë i pjesës bëhet me role, duke treguar kujdes në përdorimin e intonacionitnë përshtatje me rolin e personazheve që interpretojnë.

Hapi II. Kalohet tek rubrika: “Të kuptojmë përmbajtjen” për t’iu përgjigjur pyetjeve 1- 4 të tekstit.

-Ç’ bisedë u zhvillua ndërmjet mësuesit të ri dhe nxënësve?-Ç’farë duhej të bënte personazhi ynë ditën e shfaqjes?-Cilat ishin këshillat e mësuesit për recitimin e vjershës?-Çfarë ndodhi gjatë shfaqjes?

Për pyetjen 5 rikujtohet më parë skema e ritregimit e cila vizatohet në tabelë.

Pas kësaj pjesa ritregohet mbështetur në pyetjet e skemës së mësipërme.

Detyrë shtëpie: Zhvilloni një intervistë me njërin prej gjyshërve dheprindërve tuaj, që u përkasin dy brezave të ndryshëm, për të nxjerrë nëpah marrëdhëniet e tyre me mësuesit. Tregoni kujdes në hartimin epyetjeve në mënyrë që intervistuesit të jenë sa më të sinqertë në përgjigjet e tyre.

Shënim: Detyra do të kontrollohet në orën e tretë në rubrikën: “Të flasim”.

Metoda dhe teknika mësimorenLexim me role.nDiskutim.nIntervista.

59

Libër mësuesi

Tema: Nuk është e lehtë të harrosh... (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë gjykojnë mbi veprimet e personazheve (duke dhënë komentin e tyre).gTë dallojnë ndryshimet që pësojnë në sjellje personazhet gjatë zhvillimit të tregimit.gTë analizojnë personazhet duke krahasuar cilësitë e tyre.gTë mbajnë qëndrim vlerësues ndaj cilësive që duhet të ketë mësuesi.gTë vlerësojnë shkrimet e llojit humoristik.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “ Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Shënim: Meqenëse rubrika “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin” mungon, ne

po japim disa variante ushtrimesh që nxënësit të nxiten të diskutojnë rreth personazheve,veprimeve dhe sjelljeve të tyre si dhe marrëdhëniet që vendosin midis tyre.

Për të gjykuar dhe komentuar mbi veprimet e personazheve, mësuesi vizaton tabelëne mëposhtme. Nxënësit bëjnë plotësimin e saj në fletore.

Personazhet Veprimet Komenti yt

Mësuesi

Ahmeti

Pasi plotësohet tabela nga nxënësit, diskutohen përgjigjet e dhëna.Vëmendja përqendrohet më shumë në komentet e dhëna ndaj veprimeve të

personazheve.

Për të analizuar ndryshimet që pësojnë personazhet gjatë zhvillimit të ngjarjes, mësuesidrejton pyetjen:

- A pësojnë ndryshime personazhet në këtë tregim? Cilët? Kur?

Për t’i ndihmuar nxënësit që t’i përgjigjen kësaj pyetjeje, veçohen nga paragrafi i funditdy fjalitë e mëposhtme :

a) ... Bëra çmos për të harruar ato që kisha mësuar më parë, por ishte epamundur,.... - iu përgjigja.

b) ....Pastaj të dy filluan të ecnin në korridor pranë njëri-tjetrit duke çaluar.Hapi III. Për të plotësuar Diagramin e Venit nxënësit më parë risjellin në kujtesë tregimin

“Poeti i vogël”, ku një nga personazhet është mësues, e më pas e krahasojnë atë mefigurën e mësuesit në tregimin “Nuk është e lehtë të harrosh...” duke dalluar tëpërbashkëtat dhe ndryshimet midis tyre.

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutim.nDiagrami i Venit.nPunë e pavarur.

60


Tema: Mësuesit tanëRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli ll Koha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë tregojnë vlera dhe cilësi të mësuesve në breza të ndryshëm.gTë përshkruajnë me gojë mbi bazën e përvojave vetjake dhe të dëgjuara nga të

tjerët portretin e mësuesit tradicional dhe bashkëkohor.gTë diskutojnë rreth shkaqeve që ndikojnë në krijimin e një klime jo të mirë në klasë.gTë shprehin interesat dhe dëshirat e tyre në lidhje me krijimin e marrëdhënieve të

mira mësues-nxënës.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha shqipe 6”.nIntervista.nFletë me ngjitje.

Pasi plotësohet Diagrami diskutohen përgjigjet e nxënësve.Hapi IV. Mbështetur në cilësitë e krahasuara të mësuesve si dhe në marrëdhëniet

me mësuesit e tyre, nxënësit listojnë cilësitë që duhet të ketë dhe nuk duhet të ketënjë mësues.

Një mësues duhet: - të jetë i durueshëm,- të jetë i komunikueshëm,--

Një mësues nuk duhet: - të jetë i dhunshëm,- të fyejë e të flasë me ton të ashpër,--

Hapi V. Kalohet te rubrika : “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.

Në ushtrimin 6 nxënësit japin alternativa të ndryshme titujsh për tregimin, prej tëcilave përzgjidhet më i miri dhe shkruhet në tabelë nga mësuesi.

Mësuesi te“Poeti i vogël”

Mësuesi te “Nuk ështëe lehtë të harrosh”...

Në ushtrimi 7 nxënësit ilustrojnë nga teksti situatat humoristike.P. sh.: Momenti i interpretimit të poezisë nga Ahmeti në skenë.Në ushtrimi 8 diskutohet rreth pyetjeve të shtruara në tekst dhe për secilën prej

tyre kërkohen argumente. Nxënësit mund të rikujtojnë tregime të tjera humoristike.Mësuesi u kërkon që të jenë sa më të sinqertë në përgjigjet e tyre. Dëgjohen me

kujdes mendimet e nxënësve dhe jepet vlerësimi për to.

Metoda she teknika mësimorenIntervista.nDiskutime.nPunë me grupe.

61

Libër mësuesi

Zhvillimi i mësimit:Kjo orë mësimi do të zhvillohet me tri faza:Faza I. Gjatë kësaj faze do të lexohen intervistat e përgatitura që më parë nga nxënësit

drejtuar njërit prej gjyshërve, prindërve për të nxjerrë në pah marrëdhëniet e tyre memësuesit. Nxënësit duhet të jenë të vëmendshëm gjatë leximit të intervistave për tëveçuar cilësitë e mësuesve të atij brezi që do t’i ndihmojnë në fazën e tretë me mësuesintradicional.

Faza II. Gjatë kësaj faze diskutohet rreth çështjeve të mëposhtme:- Kujt i ngjan mësuesi i këtij tregimi: mësuesit të gjyshit, babait tuaj apo mësuesit tuaj?- Si sillen mësuesit me ju?- Cilat ndikojnë që mësuesi të mos sillet mirë me ju?

a) Problemet personale apo familjare?b) Mbilodhja nga puna e vështirë?c) Sjelljet jo të mira e nxënësve që mësuesi të mos sillet mirë me ju?

- A e justifikoni sjelljen jo të mirë të mësuesit?Për pyetjen e fundit nxënësit mund të japin përgjigje pozitive ose negative (Po/Jo). Për

secilin rast le të rendisin arsyet, se pse e justifikojnë ose jo sjelljen e tij.Faza III. Në këtë fazë bëhet portretizimi i mësuesit tradicional dhe bashkëkohor. Klasa

ndahet në dy grupe: Grupi I. Mbështetur në fjalët kyçe (të dhëna në libër dhe të tjera të nevojshme),

përshkruani me gojë portretin e mësuesit tradicional (kujtoni intervistat e realizuara nëfazën e parë).

Grupi II. Mbështetur në fjalët kyçe (të dhëna në tekst) përshkruani portretin e mësuesitbashkëkohor (shfrytëzoni marrëdhëniet që keni ju me mësuesit tuaj).

Në përfundim të detyrës dëgjohen përshkrimet e bëra nga nxënësit për mësuesintradicional dhe atë bashkëkohor.

Mësimi mbyllet me dëshirën që do të shprehë çdo nxënës për marrëdhëniet që do tëdëshironte të kishte midis tij dhe mësuesit. Mund të përdoret fletë me ngjitje në të cilatnxënësi shkruan dëshirën e tij dhe më pas njëri pas tjetrit e lexojnë me zë të lartë dhe engjisin në tabelë.

Tema: Letër nga fshatiRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli lllKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon aftësimin e nxënësvea) për të dalluar letrën si një lloj letrar,b) shkrimin e llojeve të ndryshme të letrave.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë përshkruajnë me pesë fjali vendlindjen e tyre.gTë lexojnë me qëllim që:

-Të kuptojnë përmbajtjen e pjesës.-Të veçojnë përshkrimet e mjediseve të ndryshme të dhëna në tekst.-Të dallojnë figurat letrare të përdorura.

gTë vlerësojnë mënyrën e shkrimit të letrës.

62


ka përshkrime të bukura

ka lojëra argëtueseMë pëlqen, sepseka gjuhë të pasur

Materialet dhe mjetet mësimorenPamje nga vendlindja e nxënësve.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nHarta e Shqipërisë.

Përgatitja: Porositen nxënësit që më parë të sjellin në klasë, fotografi, kartoliname pamje nga vendlindja.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Kërkohet nga nxënësit që të përshkruajnë me pesë fjali vendlindjen e tyre

duke u ndihmuar nga pyetjet e mëposhtme, të cilat mësuesi i shkruan në tabelë.- Ku ndodhet vendlindja juaj?- Çfarë ju pëlqen dhe çfarë s’ju pëlqen në të?- Si ngjan?- Çfarë klime ka?

Nxënësit lexojnë krijimet e tyre duke i shoqëruar ato edhe me fotografi, por pa treguaremrin e vendlindjes së tyre. Kjo e fundit kërkohet të gjendet nga nxënësit e tjerë, pasikanë dëgjuar me kujdes përshkrimin dhe kanë parë fotografitë. (Mësuesi përzgjedh atanxënës që janë nga vende të ndryshme të Shqipërisë.) Kjo veprimtari është argëtuese,i nxit nxënësit të dëgjojnë me kujdes përshkrimet e shokëve dhe të gjejnë emrin evendlindjes duke shfrytëzuar njohuritë e tyre gjeografike.

Hapi II. Në këtë fazë nxënësit njihen me temën e re, udhëzohen ta lexojnë pjesën nëheshtje me qëllim që të veçojnë përshkrimet e mjediseve të ndryshme.Mësuesi shkruannë tabelë emrat e tri mjediseve dhe kërkon që nxënësit të shkëpusin nga teksti fjalitë qëjapin përshkrimet e tyre. P. sh.:

Kallamasi: Fshati ka një liqen të bukur, rrethuar me male të larta, të bleruara nëdimër e verë me dëllinja e pisha... etj.

Lëndina e Kosornikut: Është një lëndinë e bukur, ka dy mana degëgjerë... etj.Liqeni: Ujërat e liqenit na rrethojnë nga të tria anët e ne jemi bërë shokë që në

foshnjëri...etj.Në përfundim të detyrës nxënësit lexojnë përshkrimet e tyre dhe gjejnë vendet e

përshkruara në hartën e Shqipërisë.Hapi III Kalohet te rubrika : “Të kuptojmë përmbajtjen”.Punohen ushtrimet 1- 5. Nxënësit do të dallojnë dy pjesët e letrës, hyrjen dhe

mbylljen, çfarë shkruhet në secilën prej tyre. Për t’iu përgjigjur pyetjeve të tjera të ushtrimit1 nxënësit mbështeten në imagjinatën e tyre. Ndërsa për ushtrimet 2, 3, 4 nxënësitmund të shfrytëzojnë përshkrimet e veçuara gjatë leximit të tekstit. Të gjitha pyetjet emësipërme (1-5) i ndihmojnë nxënësit për t’u njohur me strukturën e letrës

(hyrjen, zhvillimin, mbylljen). Kalohet tek rubrika: “Të vlerësojnë dhe interpretojnë tekstin”.Ushtrimi 6. Nëpërmjet kllasterit nxënësit rendisin arsyet se pse iu pëlqen letra e Yllit.

Dëgjohen me kujdes arsyet e dhëna nga nxënësit.

Metoda dhe teknika mësimorenShkrimi i lirë.nKllaster.nPunë në çift.

63

Libër mësuesi

Në ushtrimin 8 nxënësit nxiten të japin sa më shumë argumente pse u pëlqen mëshumë deti apo liqeni.

Në ushtrimit 9 nxënësit plotësojnë skemën e dhënë në libër për të nxjerrë në pahveçoritë e detit dhe liqenit që ata njohin.Ky Ushtrim mund të zhvillohet duke përdorurDiagramit të Venit, ku nxënësit të dallojnë cilësitë e përbashkëta dhe të ndryshme midisdetit dhe liqenit duke pasur parasysh formën, madhësinë, thellësinë, vlerën, rolin, botënbimore e shtazore etj.

Hapi IV Kalohet në rubrikën: “Të njohim gjuhën e tekstit”.Për të dalluar figurat letrare dhe shprehjet frazeologjike në tekstin e dhënë,

mësuesja vizaton tabelën e mëposhtme dhe kërkon nga nxënësit që ta plotësojnë atë.P. sh.:

Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 10. Ylli përdor në letrën e tijdisa shprehje që duket sikur ngjajnë me një bashkëbisedim.Kjo bëhet me qëllim që ta bëjë përshkrimin sa më të gjallë e tërheqës.Gjeni disa nga këto shprehje:P. sh.: Merre me mend

Po tani?____________________________ __________________

Shprehje frazeologjike Metaforë Krahasim EpitetMerre me mendMbeta gojëhapur

Puthet meujërat e Si pulë e lagur Dallgët e zemëruara

Male të bleruara

Gjatë plotësimit nxënësit shpjegojnë edhe kuptimin e tyre.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin strukturën e letrës.gTë njihen me lloje të ndryshme letrash.gTë shkruajnë letra të llojeve të ndryshme.

Materiale dhe mjete mësimorenTabakë të bardhë.nFletë punë.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Përgatitja: Në katër tabakë të bardhë mësuesi/ja shkruan me shkronja tëdukshme 4 modele letrash (letër falënderimi, letër shoqërore, letër zyrtare, letër që kërkonfalje), të cilat i përdor gjatë zhvillimit të mësimit. Për secilën nga këto modele ai/ajopërgatit fletë pune, ku teksti i letrës do të vendoset në mënyrë të çrregullt.

Tema: Si të shkruajmë letraRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenShkrimi i lirë.nDiskutimi.

64


Letër shoqëroreTiranë, më 1 shtator 1990

I dashur Beni!Jemi shumë mirë të gjithë. Filluam edhe ne shkollën e tani nuk kemi kohë të

dalim në mal e në pyll... Nuk e dimë nëse ti na kujton ndonjëherë, por ne nuk tëharrojmë.... Xhaxhi Miti na tha të të bëjmë të fala dhe të të themi, se gishtin që iahëngri gjarpri, tani e ka fare mirë... I është mbyllur plaga fare. Mos u bëj merak.Në pyll nuk kemi shkuar se këtej është ftohur koha, por fjalën që të kemi dhënëpër lëkurën dhe bishtin e dhelprës, do ta mbajmë... Po andej si është koha? Bieshi apo jo? Po me klasën e dytë si ia çon?

Ju bëj të fala të gjithë shokëve, megjithëse nuk i njohim... Po deshën, le tëvijnë në ekskursion te ne...

Të përqafojmë me mall: shokët nga fshati.

Marrë nga libri “Beni ecën vetë” të autorit Kiço Blushi.

Letër falënderimiDurrës, më 2 shtator 2006

I dashur Andi!Libri që më dhurove për ditëlindje, ishte një vlerësim shumë i madh për mua.Më gëzoi pa masë dhe u ula ta lexoj menjëherë. Bedri Dedja është një nga

autorët e mi të preferuar dhe libri “Kalamajtë e pallatit tim” që ti më dhurove, mëpëlqeu shumë. Disa prej ngjarjeve që thuheshin në të ua tregova dhe shokëve tëklasës. Të falënderoj nga zemra për këtë dhuratë që për mua ishte një nga më tëbukurat që mora.

Të fala Miri!

Letër zyrtare

Shkolla 9-vjeçare “Jeronim De Rada”, Rruga “Mine Peza”, Nr. 164, Tiranë25 prill 2006

Zyrës së informacionitHotel “Butrinti”

Sarandë

I nderuar Zotëri (ose Zonjë)!Ne, nxënësit e klasave të teta të shkollës 9-vjeçare “Jeronim De Rada” kishim

dëshirë të bënim një udhëtim turistik në qytetin tuaj. Udhëtimi ynë do të zgjasë dyditë. Jemi të interesuar që vendqëndrimi ynë të jetë pranë hotelit tuaj.

Ju lutemi, brenda mundësive, na dërgoni një informacion të hollësishëm rrethkushteve, tarifave dhe kërkesave që ju keni.

Ju faleminderit për bashkëpunimin.Me respekt:

Nxënësit e shkollës “Jeronim De Rada”

65

Libër mësuesi

Letër me të cilën kërkohet falje

Tiranë, më 22 maj 2005

E dashur Mirela!Të kërkoj falje që nuk mund të vij dot në ditëlindjen tënde. Kisha shumë dëshirë

dhe isha shumë e sigurt që do kënaqeshim pa masë. Por, fatkeqësisht do të largohem për disa ditë nga qyteti i Tiranës, kështu që nuk kam mundësi të vij.

Do të të telefonoj kur të kthehem.Kalofsh një festë të bukur!

Sinqerisht: Ada.

Zhvillimi i mësimit:Sugjerim: Tema “Struktura e letrës dhe llojet e saj” mund të zhvillohen brenda një ore për

t’iu lënë hapësirë nxënësve që orën tjetër të praktikojnë shkrim për shkrimin e llojeve tëndryshme të letrave. Është mirë që për këtë detyrë të vlerësohen të gjithë nxënësit.

Hapi I. Për zhvillimin e kësaj veprimtarie mësimore klasa ndahet në 4 grupe, ku secilitgrup i jepet një model letre.

Grupi I - Model letre shoqërore.Grupi II - Model letre falënderimi.Grupi III - Model letre zyrtare.Grupi IV - Model letre që kërkon falje.Hapi II. Shpërndahen fletët e punës për secilin pjesëtar të çdo grupi. Nxënësit punojnë

në mënyrë individuale e të pavarur për të bashkuar pjesët dhe për të krijuar tekstin eplotë të letrës. Në përfundim të detyrës edhe pse të gjithë pjesëtarët e çdo grupi kishin tënjëjtën detyrë, vetëm njëri prej tyre lexon variantin përfundimtar të letrës.

Këtë variant për të katër modelet e letrave mësuesi/ja e paraqet në tabelë gjatë kohësqë përfaqësuesit e çdo grupi lexojnë letrën e tyre.

Hapi III. Pas leximit të secilit model, mësuesi/ja ndalet në strukturën e letrës e në llojete saj, meqenëse një pjesë e nxënësve kanë njohuri rreth kompjuterit përmend postëelektronike si një lloj letre.

Është e rëndësishme të tërhiqet vëmendja e nxënësve te gjuha e përdorur në llojet endryshme të letrave dhe rrugët me të cilat dërgohen letrat, si:

- dorazi, kur dërguesi e dorëzon letrën vetë- me postë- me postë elektronike (i - mail)- me faks

Hapi IV. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit e çdo grupi të shkruajnë një letër mbështetur nëmodelin e dhënë në pjesën e parë të veprimtarisë. Nxënësit udhëzohen të mos zgjaten nëshkrimin e letrës. Më pas ata shkëmbejnë letrat me njëri-tjetrin dhe japin mendimet e tyre përto. Letrat e vlerësuara si më të mirat nga vetë nxënësit lexohen me zë para klasës.

Shënim: Në orën tjetër mësuesi/ja zhvillon punën me shkrim duke i orientuar nxënësitnë shkrimin e letrës.

66


Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon të nxisë nxënësit të respektojnëmjedisin ku jetojnë duke e ruajtur atë.

Të drejtat e njeriut: E drejta për të jetuar në një mjedis të shëndetshëm.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë krijojnë një tregim duke përdorur fjalët dhe shprehjet e dhëna.gTë lexojnë me qëllim që:

a) Të kuptojmë përmbajtjen e tregimit;b) Të përshkruajnë mjedisin ku zhvillohet ngjarja;c) Të listojnë veprimet që bëri personazhi gjatë zhvillimit të ngjarjes.

gTë njihen me figurën letrare të krahasimit dhe t’i dallojnë ato në tregim.gTë gjykojnë, të reflektojnë mbi veprimet e sjelljet e personazhit të tregimit.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të figurshme.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nTabela.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi shkruan në tabelë fjalët dhe shprehjet:

Pyll, zogj, vrapoj, djali, zgjatnin gjuhëzat, tym, gurë, dhe.

U kërkohet nxënësve të krijojnë një tekst të shkurtër me rreth 5-6 fjali, me fjalët dheshprehjet e dhëna dhe t’i vendosin një titull.

Dëgjohen me vëmendje krijimet dhe bëhet vlerësimi nga vetë nxënësit për krijimin mëtë mirë. Më pas mësuesi/ja i njeh nxënësit me titullin e tregimit, autorin e tij, të cilat ishkruan në tabelë.

Hapi II. Kalohet te rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen”Mësuesi shkruan në dërrasë fjalitë e mëposhtme

- Arviti e njihte mirë pyllin.- Arviti e kuptoi se si kishte rënë zjarri.- Arviti nuk ishte mburravec.

I udhëzon nxënësit që të lexojnë në heshtje me laps në dorë për të nënvizuar fjalitë qëdo të përdoren si argumente për çështjet e mësipërme. Në këtë hap nxënësve do t’ukërkohet të tregojnë se sa u afrua parashikimi i tyre me tregimin që lexuan.

Tema: Tym në pyllin e lisaveRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenParashikimi me terma paraprakë.nDiskutim.nKllaster.nBisedë.

67

Libër mësuesi

Detyrë shtëpie:Ushtrimi 9, faqe 49.

Diskutohen argumentet e sjella nga nxënësit.Hapi III. Më pas punohet ushtrimi 2. Nxënësve u kërkohet të listojnë veprimet e Arvitit

gjatë zhvillimit të ngjarjes sipas kësaj skemë:

(Nëse nxënësit e ndiejnë të nevojshme, për të listuar veprimet e Arvitit, le të rikthehen në tekst)Lexohen punimet e nxënësve, diskutohen duke plotësuar njëri-tjetrin.

Hapi IV. Kalohet te rubrika: “Vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Ushtrimi 5 zhvillohet në formën e një bisede, ku nxënësit gjykojnë mbi veprimet e

Arvitit në momentin e shuarjes së zjarrit, dhe shprehin qëndrimin që do të mbanin atavetë në një rast të tillë.

Hapi V. Kalohet te rubrika: “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Nxënësit tashmë janë njohur me figurën letrare të krahasimit dhe me mënyrën e

ndërtimit të saj, prandaj u kërkohet të gjejnë në tregim krahasimet e përdorura dhe t’ishpjegojnë ato.

P.sh.: si lepur, si një qiri i madh.Ushtrimi 8 në këtë ushtrim nxënësit do të ndërtojnë GE ku përcaktuesit të jenë mbiemra

të nxjerrë nga teksti. Nxënësit punojnë në tekst. Dëgjohen grupet emërore të ndërtuaranga nxënësit.

P.sh: arra gungë,shtëpi të shpërndara,thana e madhe.

Nxënësit kanë njohur kuptimin e përmbajtjessë tekstit, kanë vlerësuar dhe interpretuar atëdhe janë njohur me gjuhën e përdorur nëtekst, prandaj janë të aftë të plotësojnëskemat e mëposhtëme.

Shtëpia

Veprimet

Pylli

Veprimet

Shkolla

Veprimet

Me ajër të pastër

i gjelbëruar

I dendur në bimësi

Pylli

E donte pyllin

I shkathët

I thjeshtë

Djali

Nxënësit për plotësimin eskemave mbështeten në tekst.Për fjalën pyll mund tëshfrytëzojnë edhe njohuritë emarra në lëndë të ndryshme.

Lexohen kllasterat e plotësuarnga nxënësit.

68


Natyra dhe mjedisiTë flasimNiveli IV45 min


Zhvillimi i mësimit:Mësimi do të zhvillohet në dy faza.Faza e parë është puna përgatitore. Organizohet klasa në grupe. Zgjidhet për çdo grup një

drejtues dhe i vendoset një emër grupit. Caktohen detyrat për secilin grup.Grupi I. Gjurmon pamje nga mjedisi përreth shkollës. Fikson në fotografi pamje nga

mjedise të papastra, si: grumbuj plehrash, mure të shkarravitura, ambalazhe ushqimoretë hedhura, rrënjë lulesh dhe pemësh të shkulura dhe të thara etj. Materialet e fotografuaragrupohen, shoqërohen me komente, me datën dhe me diçiturat.

Grupi II. Eshtë grupi i intervistave. Udhëzohen nxënësit për përgatitjen e pyetjeve qëdo t’u drejtojnë njerëzve që do të intervistojnë si dhe për përzgjedhjen e grupeve shoqërore

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet:a)Të aftësohen nxënësit për të përdorur fjalë e shprehje nga fusha e mjedisit.b)Të rritet përgjegjësia e nxënësve për ruajtjen e mjedisit ku ata jetojnë.

Të drejtat e njeriut: E drejta për të jetuar në një mjedis të shëndetshëm.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë tregojnë me fjalët e tyre pse shkaktohet ndotja.gTë listojnë pasojat e ndotjes për njerëzit.gTë përshkruajnë zonat e ndotura përreth mjedisit të shkollës.gTë vlerësojnë problemet e mjedisit të shkollës si probleme të komunitetit ku jetojnë.gDuke argumentuar nevojën e mbrojtjes së mjedisit të ndërgjegjësohen

vetë dhe të ndërgjegjësojnë edhe të tjerët për këtë problem.

Materiale dhe mjete mësimorenAparat fotografik.nKasetofon.nTabela e zezë.nShkumësa.nFletë formati A4.

nBojëra uji.nKartona.nPlastelina.nLetra me ngjyra.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë me projekte. Në funksion të

kësaj metode do të përdoren:npuna me grupe,npyetësori,nintervista,nprezantimi etj.

69

Libër mësuesi

që duhet të intervistojnë. Të intervistuarit mund të jenë prindër, mësues, roja i shkollës,punëtoret e shkollës, tregtarë në mjedisin përreth etj. Hartohen pyetjet nga vetë nxënësitnë bashkëpunim me mësuesin.

Grupi III. Detyra e këtij grupi është që të grumbullojë mbeturinat përreth shkollës dhet’i grupojë ato sipas mundësive për riciklim duke i ndarë në: mbeturina që mund tëdigjen, që mund të shiten, që mund të ripërtërihen me funksione të tjera.

Grupi IV. Ky grup harton pyetësorë për çështjet e projektit dhe i shpërndan nëpër klasate tjera për të tërhequr mendimet e nxënësve të tjerë.

Grupi V. Ky grup do të projektojë një qytet “Qytetin e së ardhmes”, në të cilin njerëzitrespektojnë dhe bashkëjetojnë në harmoni me mjedisin e tyre. Projekti mund të jetë nëformën e një maketi, për përgatitjen e të cilit mund të përdoren kartonë, plastelina, letrame ngjyra ose pjesë nga lojërat ndërtuese etj. Ndërkohë që nxënësit ndërtojnë qytetin etyre me materialet që kanë siguruar, duhet të mbajnë parasysh faktorët që ndikojnë nëndotjen e mjedisit dhe si mund të parandalohen ata, si:

Do të ketë pemë, lule, kopshte perimesh në qytetin tuaj?Ku do të mbillen?Cilat varietete do të mbillni?Si do ta siguroni pastërtinë?Cilat do të jenë masat që do të merren për parandalimin e ndotjes?Ku do të caktohet vendi i grumbullimit të mbeturinave etj?Do të vendosen kosha anash rrugës?Si do të tërhiqen mbeturinat?Cilat lloje të industrisë do të ketëQyteti i së ardhmes?Cilat lloje të transportit do të përdoren?

Ndërkohë që nxënësit ndërtojnë qytetin e tyre, ata duhet gjithashtu ta përshkruajnë atë.

Grupi VI. Detyra e këtij grupi është të krijojë një pllakat për mbrojtjen e mjedisit. Pllakatiduhet të shprehë me mjete figurative njëide të caktuar për mbrojtjen e mjedisit, të cilëngrupi mendon se është mirë që njerëzit ta kuptojnë. Pllakati është e mira të mos përmbajëfjalë. Në rast se grupi dëshiron, mund të përfshijë një moto – disa fjalë - të cilat të mundtë përcjellin idenë e tyre më të rëndësishme. Pllakati do të varet në muret e klasës osetë shkollës.

Faza e dytëËshtë faza kur nxënësit paraqitin përfundimin e kërkimeve dhe punimeve të tyre.

Përfundimi i detyrës i ngjan një veprimtarie disi ceremoniale. Nxënësit mund të ftojnëedhe pjesëmarrës të tjerë (shokët e tyre nga klasat e tjera, prindër, pjesëtarë të komunitetit etj.).

70


Në mjedisin e klasës ekspozohet e gjithë puna e bërë: maketi i “Qytetit të së ardhmes”,fotografi nga riciklimi i mbeturinave, përfundimet e pyetësorëve, intervistat e regjistruaranë kasetofon. Paraqitja e punës së çdo grupi bëhet nga vetë nxënësit.

Ora e mësimi mbyllet me një thirrje në mbrojtje të mjedisit, që thuhet nga të gjithënxënësit.

Pyetësori që mund të përdorin nxënësit.

Pyetësor

A ka në territorin rreth shkollës suaj grumbuj mbeturinash që duhen hequrpër të mbrojtur shëndetin tuaj?

Po Jo

Ka kosha në shkollën tuaj?

Po Jo

A i hidhni mbeturinat në vendin e caktuar?

Po Jo

A hiqen rregullisht këto mbeturina?

Po Jo

Mendoni se duhet të ketë rregulla të forta në shkollë për mbrojtjen e mjedisit të saj?

Po Jo

Mbjellja e pemëve ndihmon në ruajtjen e mjedisit të shkollës?

Po Jo

Çfarë mund të bëjë secili prej jush për të mbajtur pastër mjedisin e klasësdhe të shkollës?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

71

Libër mësuesi

Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon të nxisë nxënësit të diskutojnë e tëreflektojnë mbi marrëdhëniet që kanë e duhet të kenë me prindërit.

Të drejtat e njeriut: E drejta për përkujdesje.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë parashikojnë ngjarjet nisur nga elementet e dhëna.gTë lexojnë:

a) për të kuptuar përmbajtjen e tekstit;b) për të pasuruar e përmirësuar fjalorin dhe cilësitë e të folurit.

gTë vlerësojnë marrëdhëniet midis personazheve nisur edhe nga dialogu.gT’i vendosin një titull tjetër tregimit.


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me autoren dhe titullin e tregimit, të cilat i shkruan

në tabelë. U drejton nxënësve pyetjet:-Ç’ ngjarje mendoni se fshihet pas titullit “Fotografia”?-Pse mendoni kështu?

Nxënësit parashikojnë ngjarjen, ndërkohë që mësuesi/ja disa prej përgjigjeve mëinteresante i shkruan në tabelë.

Hapi II. Më tej lexohet teksti me ndalesa. Bëhen 5 ndalesa dhe në secilën prej tyreu kërkohet nxënësve t’u përgjigjen pyetjeve për fragmentin e lexuar dhe të parashikojnëvazhdimin e tregimit.

Ndalesa I. Lexohet teksti nga “Ishte pranverë…….deri tek……I ktheja fjalë”.-Në cilën stinë zhvillohen ngjarjet e tregimit?-Sa personazhe përmenden në këtë fragment?-Sipas jush cili prej tyre do të ketë rolin më të rëndësishëm në zhvillimin e

ngjarjeve të tregimit?Ndalesa II. Lexohet teksti nga “ U vonova…….deri tek…..të mos ia shihja lotët”

-Kush është Vera dhe ç’lidhje ka ajo me djalin?-Përse Vera e qortoi Gencin kur ai u kthye në shtëpi?-A e parandiente ai një gjë të tillë? Pse?-Pse në marrëdhëniet e djalit me Verën mbizotëron nervozizmi?-Si do të vazhdojë më tej bashkëbisedimi midis tyre?

Ndalesa III. Lexohet teksti nga “Domethënë unë….. deri te…..Jo, jo kështu nuk shkoj.”-A ishte i drejtë parashikimi juaj në lidhje me personazhin e Verës?-Po me vazhdimin e bashkëbisedimit midis tyre?-Pse djali komunikon me fotografinë?

Tema: FotografiaRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenDRTA.nOrganizuesi grafik.nDiskutimi.nBisedë.

72


Në fillim Reagimi PërfundimiVera dhe GenciKomunikimi midis tyre

Çfarë vendimi merr djali në këtë moment?Ndalesa IV. Lexohet teksti nga “ Duke dashur…..deri tek Asaj i erdhi keq”.

Pse i erdhi keq Verës?Si mendoni se do të vazhdojë më tej ngjarja?

Ndalesa V. Lexohet teksti “U kthye me të shpejtë…. deri në fund”.

-Ju pëlqen reagimi i Verës? Pse?-A iu afrua parashikimi juaj rrjedhës së ngjarjes?-Si u arrit komunikimi i mirë midis Gencit dhe Verës:

a) Për një kohë të shpejtë,b) Për një kohë të gjatë? Pse?

Gjatë kohës që nxënësit i përgjigjen pyetjes së fundit mësuesi ndërhyn për të nxiturmë tej diskutimin me pyetjen:

Cilët faktorë ndikuan që në pjesën e parë të tregimit marrëdhëniet midis Gencitdhe Verës të mos funksiononin mirë?

Mësuesi e drejton diskutimin në dy momente të rëndësishme:NËNA -Figura më e dashur, e vështirë për t’u zëvendësuar.OPINIONI negativ i krijuar për figurën e njerkës nga rrethi shoqëror ku jetojmë

dhe nga ato që keni lexuar apo përvojat personale të tjerëve.Hapi III. Për të analizuar ndryshimin që pësojnë personazhet nga fillimi deri në fund të

tregimit, mësuesi përdor teknikën e organizuesit grafik. Tabela plotësohet nën drejtimine mësuesit.

Përgjigjet e nxënësve shoqërohen edhe me ilustrime nga teksti.Mësuesi/ja i ndihmon nxënësit për të plotësuar tabelën nëpërmjet pyetjeve të mëposhtme:

-Si ndihej Vera dhe Genci në fillim të tregimit?-Si sillen ndaj njëri-tjetrit?-Si zhvillohet komunikimi midis tyre?-Si ndryshuan këto marrëdhënie në fund të tregimit?

Hapi IV. Kalohet në rubrikën Të studiojmë gjuhën e tekstit.Ushtrimi 8 dhe 9 realizohen nëpërmjet organizuesit grafik.Ushtrimi 10. Pas analizës së bërë nxënësit ofrojnë titujsh të ndryshëm tregimi.Mësuesi/ja përzgjedh titujt më të përshtatshëm dhe i shkruan në tabelë.Ushtrimi 11 Në këtë ushtrim nxënësit shkruajnë foljet që iu përgjigjen emrave të dhënë

(u rikujtohen nxënësve prapashtesat që ndihmojnë në formimin e foljeve).P.sh.:Shamatë + o = shamatoj

Mësuesi/ja kërkon prej nxënësve të përcaktojnë nëse emrat e dhënë në këtë ushtrimjanë konkretë apo abstraktë duke argumentuar përgjigjet e tyre.

Në ushtrimin 12 nxënësit duhet të gjejnë sinonimet ose antonimet e fjalëve të dhëna:P.sh. tesha rroba (sinonim) qortoj lavdëroj (antonim)Për këtë ushtrim nxënësit mund të punojnë në çift ose individualisht.

Detyrë shtëpie: Bëni një krijim të shkurtër me temë:”Përkëdhelja ma zbut shpirtin”.

73

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë flasin rreth marrëdhënieve të tyre me prindërit duke u mbështetur në çështje të ndryshme.gTë listojnë rastet më të domosdoshme kur prindërit duhet t’I pyesin fëmijët

për vendimet që marrin dhe anasjelltas.gTë tregojnë arsyet e konflikteve që krijohen me prindërit nisur nga përvojat e tyre personale.gTë diskutojnë rreth qëndrimeve të njëanshme që mbajnë prindërit në familje në

raportet djalë vajzë.gTë krijojnë një fjalorth me fjalët kyçe (që duhet të përdorin në rastet:)

a) kur vendosin mirëkuptim me prindërit,b) kur prindërit kanë ditëlindjen,c) kur duan t’u shprehin prindërve mirënjohje.

gTë nxitet fryma e bashkëpunimit në grup.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nTabakë të bardhë.nBojëra uji.nNgjitëse.

Përgatitja: Vendosen tavolinat dhe karriget në formë rrethore, duke krijuar njëmjedis fizik të klasës ndryshe nga ai i zakonshmi, në mënyrë që nxënësit të shohin edëgjojnë më mirë njëri-tjetrin gjatë kohës që flasin.

Bashkëpunëtorë: Prindër. Punonjësi social i shkollës

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Nxënësit qëndrojnë të ulur në formë rrethore (improvizimi i një tryeze të

rrumbullakët). Afër tyre ulet edhe mësuesi/ja dhe të ftuarit e tjerë që mund të kenëardhur (prindër, punonjësi social).

Hapi II. Njihen nxënësit me mënyrën se si do të zhvillohet kjo orë mësimore, e cila dotë realizohet në formën e diskutimit rreth marrëdhënieve që ata kanë me prindërit.Meqenëse (diskutimi rreth marrëdhënieve familjare është një përvojë mjaft intime,mësuesja i porosit nxënësit se gjatë kohës që ata do të flasin hapur për tema vetjakeduhet të kenë parasysh se:

- Çdo gjë që thuhet është personale.- Duhet të respektojnë njëri-tjetrin gjatë diskutimit.- Nuk duhet të tallen me njëri-tjetrin për shkak të konflikteve.

Hapi III. Pas kësaj mësuesi prezanton çështjen e parë të diskutimit (pyetja 1, fq. 55)Për këtë ndahen nxënësit në dy grupe të mëdha. I jepet secilit grup një tabak i bardhë

dhe bojëra uji dhe u bëhet e qartë detyra.Grupi I. Do të listojnë rastet më të domosdoshme në të cilat prindërit duhet të pyesin fëmijët kur marrin vendime.

Tema: Prindërit tanëRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenPunë në grup.nDiskutimi.

74


Grupi II. Do të listojë rastet më të domosdoshme, në të cilat fëmijët duhet të pyesin gjithmonë prindërit kur marrin vendime.Hapi IV. Në përfundim të detyrës përfaqësuesi çdo grupi prezanton punën e grupit të

tij. Dy grupet e dëgjojnë me kujdes njëri-tjetrin dhe mund të plotësojnë nëse është enevojshme.

Hapi V. Diskutimi vazhdon me tej me çështjet e tjera të shtruara në pyetjet 2,3,4,5,6,7.Për pyetjen 6 mësuesi mund t’u kërkojë nxënësve (vetëm ose në grup) të hartojnë një

listë me konfliktet familjare që ndeshin në jetën e tyre të përditshme si dhe zgjidhjet emundshme të këtyre konflikteve

Nxënësit mund të mos flasin hapur si për konfliktet, ashtu edhe për zgjidhjet emundshme të tyre, pasi kjo është në varësi të faktit se sa të lirshëm e ndiejnë veten përkëtë. Prandaj detyra e mësuesit është që t’i nxisë të shprehen sa më lirisht.

Gjatë gjithë diskutimeve mësuesi duhet të tregojë kujdes të madh. Megjithëse kydiskutim mund të jetë mjaft edukues dhe i rëndësishëm për nxënësit, gjatë tij mund tëlindin ndjenja të fuqishme. P.sh. fëmijët mund të shprehin pakënaqësi ose zemërim ndajsjelljeve të prindërve. Është mirë që t’u krijohet mundësia nxënësve të shprehen lirishtduke u përpjekur që të kuptoni ndjenjat e tyre. Në momente të tilla mund të kërkohetedhe ndërhyrja e punonjësit social.

Për ushtrimin 8 mësuesi e ndan klasën në tri grupe dhe secili grup përpiqet të krijojënjë fjalorth me fjalë kyçe që mund t’i përdorin në çaste të caktuara.

Grupi I Kur vendosin mirëkuptim me prindërit,Grupi II Kur prindërit kanë ditëlindjen,Grupi III Kur duam t’u shprehim prindërve mirënjohje.Nxënësit punojnë në tabakë të bardhë dhe me bojëra uji. Lejohet bashkëveprimi ndërmjet

grupeve. Në fund secili grup paraqet punën e tij, e cila vendoset në muret e klasës.Në fund nxënësit dalin me një mesazh rreth rëndësisë së krijimit të marrëdhënieve të

mira e tolerante ndërmjet prindërve e fëmijëve.

Tema: Ditari i një vajze (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon: a) nxitjen e nxënësve për të lexuar romanin nëformën e ditarit. b) njohjen me ditarin si shkrim të fshehtë personal.

Të drejtat e njeriut: E drejta e jetës private.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohim ditarin si lloj letrar.gTë lexojnë në heshtje me qëllim që:

a) të kuptojnë përmbajtjen e fragmentitb) të listojnë emrat e personazheve që marrin pjesë duke dalluar emrat realënga emrat e dëshiruarc) të ritregojnë me fjalët e tyre, në vetën e tretë, fletët e ditarit

gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të rejagTë ndërtojnë pyetje konvergjente e divergjente rreth fragmentit të dhënë

75

Libër mësuesi

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nVepra në formë ditari, “Ditari i Ana Frankut”

“Sikur të isha djalë”.nFletore.nDitare të nxënësve (nëse kanë dëshirë t’i sjellin).

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një bisedë mësues - nxënës rreth çështjeve të mëposhtme:

- A mbani ditar? Nëse po, çfarë shkruani në to? Nëse jo, a do t’ju pëlqente tëmbanit ditar?- Në ditarin që mbani shkruani çdo ditë apo më rrallë?- Si kanë reaguar prindërit tuaj, kur kanë marrë vesh se ju mbani ditar?- Ku e mbani atë?- A ia keni dhënë njeriu për ta lexuar?- A ju ka ndodhur që pa lejen tuaj t’iua lexojë ditarin ndonjë pjesëtar i familjes(nëna, babai, motra, vëllai)? Ç’keni ndier në ato momente? A keni vazhduar tëmbani prapë ditar edhe pas kësaj ngjarjeje?

Nxiten nxënësit të flasin lirisht rreth këtyre çështjeve.Hapi II. Njihen nxënësit me temën e re duke prezantuar njëkohësisht edhe librin nga

është shkëputur fragmenti. Tërhiqet vëmendja e nxënësve në mënyrën se si ështërealizuar libri, në formën e një ditari duke u shndërruar kështu nga një ditar personal, nënjë libër për të gjithë lexuesit. Të tillë janë “Ditari i Ana Frankut”, “Sikur të isha djalë” etj.

Hapi III. Mësuesja i udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën në heshtje me qëllim që:a) Të listojnë emrat e personazheve që marrin pjesë duke vënë përballë emratrealë dhe emrat e dëshiruar prej tyre.b) Të gjejnë dhe të nënvizojnë fjalinë kryesore që tregon se:- Vajzat e kanë mbaruar shkollën.- Vajzat janë shoqe të ngushta.- Babai ironizon vajzat.- Mamaja nuk e ka vlerësuar të fshehtën e vajzës.- Ela nuk do që shoqja ta ndërpresë ditarin.- Për Gretën Ela ka të drejtë.

Të dyja detyrat mësuesja i shkruan në tabelë, ndërsa nxënësit punojnë në fletoret e tyre.Për fjalët e panjohura nxënësit lexojnë shpjegimin në libër. Për ato që nuk ndodhen

aty, kërkojnë ndihmën e mësuesit ose të Fjalorit të gjuhës shqipe. Në përfundim tëdetyrave diskutohen përgjigjet e nxënësve.

Hapi IV. Mësuesja u kërkon nxënësve të gjejnë veten në të cilën është shkruar tregimidhe se cili është rrëfimtari. Pas kësaj ajo kërkon prej nxënësve të ritregojnë me fjalët etyre, në vetën e tretë, 3 fletët e ditarit të Gretës, 13 korrik, 6 dhjetor, 22 mars.

Dëgjohen me kujdes ritregimet e nxënësve duke vlerësuar tregimtarin më të mirë.(Kujdes ndryshimin e vetës, nga veta e parë në të tretë).

Hapi V. Së fundi ndahen nxënësit në çifte dhe u kërkohet që secili çift të krijojë 4pyetje rreth pjesës: 2 pyetje divergjente (pyetje që marrin përgjigje të ndryshme) dhe 2pyetje konvergjente (pyetje që marrin përgjigje të njëjtë). Vlerësohen çiftet që punuanmë shpejt dhe më mirë. Pyetjeve të hartuara u jepen përgjigje nga vetë nxënësit të cilëtmund të zgjidhen nga nxënësit që i hartojnë ato (pyetjet).

Metoda dhe teknika mësimorenBisedë.nDiskutim.nPunë në çift.

Detyrë shtëpie: Kërkoni nga prindërit një informacion rreth emrit tuaj.Cili jua ka vënë? A ka ndonjë domethënie emri juaj?

76


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë krahasojnë personazhet duke dalluar cilësitë e tyre të përbashkëta e të ndryshme.gTë diskutojnë rreth marrëdhënieve që ata vendosin me prindërit e tyre.gTë ilustrojnë me fragment nga teksti disa nga veprimet e personazheve.gTë tregojnë nga jeta e tyre situata të ngjashme me ato të personazheve.gTë shprehin se ç’ kanë ndier dhe si kanë reaguar ndaj personit që i kanë besuar një tëfshehtë dhe ua ka nxjerrë atë.gTë dallojnë në tekst fjalët kyçe që tregojnë se ditari është një shkrim i fshehtë personal.gT’i vendosin një titull çdo flete ditari.


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me rubrikën “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.

Ushtrimin 4 Për të vlerësuar marrëdhëniet ndërmjet dy motrave (Gretës dhe Dorës)dhe dy shoqeve (Gretës dhe Elës), nxënënit mbështeten në cilësitë e përbashkëta tëGretës dhe Elës dhe në cilësitë e ndryshme të Gretës dhe Dorës. Ky ushtrim realizohetpërmes Diagramit të Venit:

Ndërkohë që nxënësit krahasojnë personazhet, japin edhe arsyet se përse Gretashkon më mirë me Elën se sa me Dorën.

Hapi II. Për pyetjet e ushtrimit 5 mësuesi/ja i nxit nxënësit që të flasin më shumë përveten. Këtu shfrytëzohet edhe detyra e shtëpisë e dhënë një orë më parë.

- A ju pëlqen emri juaj?- Kush jua ka zgjedhur dhe vënë emrin?- Nëse do të donit ta ndryshonit, ç’emër do të vinit?- A mendoni se ka rëndësi emri për të vlerësuar një njëri?

Tema: Ditari i një vajze (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenDiagrami i Venit.nDiskutimi.nRrjeti i diskutimit.nPunë në çift.nPunë në grup.

Dora Greta Ela

Eshtë e madhe

nuk i pëlqen tëmbajë ditar

janë të një moshe

janë më të vogla

ju pëlqen tëmbajnë ditar

struken në të fshehtat e tyrembajnë ditar

77

Libër mësuesi

Për pyetjen e fundit nxënësit mund të mbështeten edhe në interpretime apo komentetë bëra nga persona të tjerë.

Hapi III. Për ushtrimin 6 nxënësit rikthehen edhe një herë në tekst për të gjeturfragmentin që i përket secilës fjali të dhënë. P.sh.:

- Ato fyhen shumë shpejt.- Nuk desha që të kuptohesha, dhe në darkë e putha mamin fare lehtë; atëherëajo më pyeti: - Ç’ është zemër? Ka ndodhur ndonjë gjë? Nuk e përmbajta dotveten dhe lotët më dolën si shatërvan.

Hapi V. Në përfundim të këtij ushtrimi mësuesi kalon te ushtrimi 7 ku i nxit nxënësittë reflektojnë për veten duke dhënë situata të ngjashme me ato të personazheve ngapërvojat e tyre. Dëgjohen me kujdes përgjigjet e nxënësve nga ana e mësuesit në mënyrëqë ata të ndihen të vlerësuar.

Hapi VI. Ushtrimi 9 mund të realizohet nëpërmjet metodës së rrjetit të diskutimit.Mësuesi/ja shtron situatën:

Në fund të fletës së ditarit Ela thotë se prindërve asnjëherë nuk duhet t’u tregosh gjë.

PO A mendoni se Ela ka të drejtë? JO

Nxënësit do të shkruajnë mendimet e tyre individualisht dhe më pas do të grupohensipas përgjigjeve PO ose JO. Dëgjohen argumentet e sjella nga nxënësit.

Hapi V. Në fund të rrjetit të diskutimit mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të tregojnë se sikanë reaguar në rastet kur ia kanë besuar të fshehtën një personi dhe ai ua ka nxjerrëatë. Nëse në ngjarje është përfshirë ndonjë nga shokët e klasës është mirë që emri i tijtë mos bëhet i njohur për të shmangur ndonjë situatë të papëlqyer.

Hapi VI. Kalohet te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”. Për ushtrimi 11 mësuesi/ja e ndan klasën në 4 grupe të mëdha. Secilit grup i kërkohet të nxjerrë fjalët kyçe qëtregojnë se ditari është një shkrim i fshehtë personal, duke punuar në këtë mënyrë:

G. 1 — Do të gjejë fjalët kyçe të fletës së ditarit të mbajtur në datën 12 korrik.G. 2 — Do të gjejë fjalët kyçe të fletës së ditarit të mbajtur në datën 13 korrik.G. 3 — Do të gjejë fjalët kyçe të fletës së ditarit të mbajtur në datën 6 dhjetor.G. 4 — Do të gjejë fjalët kyçe të fletës së ditarit të mbajtur në datën 22 mars.

Brenda secilit grup nxënësit punojnë individualisht. Pas përfundimit të detyrës, pjesëtarëtë çdo grupi lexojnë fjalët kyçe të gjetura.

Hapi VII. Për ushtrimin 12 nxënësit mund të punojnë në çifte për t’i vënë nga një titullsecilës fletë ditari.

Pasi dëgjohen disa nxënës, në bashkëpunim me ta mësuesi/ja zgjedh titujt më tëpërshtatshëm të cilët i shkruan në tabelë.

Hapi VIII. Po në çift nxënësit punojnë edhe për ushtrimin 13 duke nënvizuar në tekstato hollësira që u duken të panevojshme për t’u shkruar në ditar. Mësuesi/ja këmbëngulqë nxënësit të argumentojnë gjetjet e tyre.

78


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin llojet e ditarit.gTë njohin veçoritë e ditarit personal dhe e ditarit si lloj letrar.gTë krahasojnë ditarin personal me atë libër.gTë shkruajnë një fletë ditari.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletë ditari.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I Mësimi nis me plotësimin e kllasterit me fjalën ditar. Mësuesi vizaton kllasterin

në tabelë, ndërsa nxënësit e plotësojnë në fletoret e tyre.

Hapi II. Në përfundim të detyrës mësuesi i udhëzon nxënësit të lexojnë materialin edhënë në faqen 59 dhe të plotësojnë kllasterin duke shtuar edhe veçoritë e reja qëtashmë mësuan prej tij.

Diskutohet kllasteri i plotësuar duke u ndalur më shumë në llojet e ditarëve dheveçoritë e secilit prej tyre.

Autori

LlojetDitar

Lexuesi

Koha Ngjarja

Tema: DitariRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimoren Kllaster.n Shkrim i lirë.nDiagrami i Venit.nDiskutim.

79

Libër mësuesi

Tema: Tomi dhe Haku marrin një ftesë (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie mësimore synohet nxitjae dëshirës së nxënësve për të lexuar romane me aventura e për t’u bërë dhe ata pjesë

e këtyre aventurave.

Të drejtat e njeriut: E drejta për t’u argëtuar

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë përshkruajnë stinën që pëlqejnë më shumëgTë lexojnë për t’u njohur me disa nga aventurat e personazheve të tyre të preferuar,

Tomit dhe Hakut.gTë njihen me kuptimin e fjalëve e të shprehjeve të panjohura dhe të ndërtojnë

situata të ndryshme me to.gT’u përgjigjen pyetjeve për të kuptuar përmbajtjen e tregimit.gTë vizatojnë peizazhe pranverore.

Hapi III. Për të krahasuar këto veçori mësuesi përdor Diagramin e Venit.

Hapi IV. Udhëzohen nxënësit të shohin me kujdes fletën e ditarit të dhënë për t’u njohurme strukturën e saj: hyrjen, përmbajtjen dhe mbylljen. Kërkohet nga nxënësit të shoqërojnëelementet e strukturës së dhënë në të majtë të f. 59 me fletën e ditarit të dhënë.P. sh.:

Shkruhet data Shkodër, më 13 . 03 . 2000Hapi V. Pasi u njohën me strukturën dhe veçoritë e ditarit personal, nxënësit mund të

shkruajnë një fletë ditari duke zgjedhur njërën prej temave që dëshirojnë, të dhëna nëfund të fq 59. Nxënësit mund të shkruajnë edhe për ndonjë temë tjetër që atyre u duketinteresante.

Hapi VI. U shpërndahen nxënësve fletë ditari në të cilat ata do të punojnë për rreth10 minuta në mënyrë të pavarur.

Hapi VII. Lexohen fletët e ditarit të shkruara nga disa nxënës dhe ftohen nxënësit etjerë të japin mendime për to.

Ditari libër Ditari personal

- Kanë strukturë të njëjtë.- Shkruhen në vetën e parë.

Ditari libërlexohet ngatë gjithë.

Në ditarin personalautori dhe lexuesijanë një.

80


Lojakarakteristike

Peizazhi

Stina që më pëlqen Ngjyrat

Ç’ ndiej

Materiale dhe mjete mësimorenLibri “Tom Sojeri dedektiv”.nFletë formati.nBojëra uji.nPamje nga të katër stinët e vitit.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një lojë “Më i shkathti, më i shpejti”. Sqarohen rregullat e lojës:Mësuesi/ja jep veçoritë e stinëve të ndryshme dhe nga nxënësit kërkohet të japin

emrin e saktë të stinës që ka këto veçori. Loja zhvillohet në mënyrë individuale, ku tëgjitha veçoritë i lexohen një nxënësi dhe përgjigjet jepen po prej tij.

Nxënësi duhet të jetë i vëmendshëm për të dhënë përgjigje të sakta e të shpejta. Nësenxënësi jep përgjigje të gabuar, loja vazhdon me një nxënës tjetër, i cili iu përgjigjetpyetjeve duke filluar nga e para.

Më poshtë jepet një model me fjalët që do të përdorë mësuesi gjatë lojës:

Dallëndyshe, gjethe të zverdhura, shira të rrëmbyeshëm, manushaqe, verore(që vihet në dorë) kallinj gruri, balona, plak bore, erë e fortë, pemë të zhveshura,fillimi i shkollës, shportë me rrush, pantallona të shkurtra, çizme, agrume, mushama,kallinj misri.

Mësuesi/ja mund të plotësojë modelin e mësipërm edhe me fjalë të tjera.Hapi II. Pas përfundimit të lojës mësuesi i pyet nxënësit për stinën që pëlqejnë më

shumë dhe kërkon nga secili prej tyre të plotësojë kllasterin e mëposhtëm.

Metoda dhe teknika mësimorenLojë.nKllaster.nDiskutim.nPunë në çift.nMiniekspozitë “Pranvera”.nPunë në grupe.

Dëgjohen me kujdes plotësimet e kllasterave nga nxënës të ndryshëm.

Hapi III. Mësuesi/ja prezanton librin “Tom Sojeri detektiv” nga është shkëputur fragmentii dhënë në tekstin e tyre. Ai i udhëzon nxënësit që gjatë leximit zinxhir të tregimit të

81

Libër mësuesi

Shënim: Me vizatimet e bëra nga nxënësit bëni një ekspozitë të vogël në klasë . Vendosini një titull.

Detyrë shtëpie: Bëni një vizatim me temë “Pranvera”.

Tema: Tomi dhe Haku marrin një ftesë (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë argumentojnë: a) zgjedhjet e bëra. b) qëndrimin e tyre ndaj sjelljes së personazhit.gTë listojnë disa nga dëshirat e tyre që duan t’i realizojnë në stinën e pranverës.gTë tregojnë reagimin e tyre nëse do të ishin në një situatë të ngjashme me

personazhin.gTë shpjegojnë kuptimin e shprehjeve të veçuara.gTë dallojnë cilësitë e personazheve

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuhe amtare 6”.nFletore.

Metoda dhe teknika mësimorenRrjeti i diskutimit.nKllaster.nBisedë.

njohin stinën që pëlqehet më shumë prej dy personazheve të tyre të preferuar Tomit dheHakut, pa harruar dëshirën e tyre për aventura.

Hapi IV. Punohet me fjalorin. Mësuesi/ja ndalet më gjatë në këtë hap, meqenëse fjalëtdhe shprehjet e panjohura janë të shumta. Pasi shpjegohet kuptimi i tyre, klasa ndahet nëdy grupe, ku brenda secilit grup nxënësit punojnë në çifte. Jepet detyra për secilin grup. Tëdyja grupet do të ndërtojnë një situatë ose tregim me fjalët dhe shprehjet e dhëna:

Grupi 1 - Pranverën e parë, vend misterioz, vend romantik, mbeti i shtangur, t’imërmërisja, e hedh shikimin tutje.

Grupi 2 - Shtiresh, ethet e pranverës, rrinin hundë e buzë, të ikte me të katra, fjalë tëpapjekura, bëhet menjëherë pishman, hazër – xhevap (për këtë të fundit mësuesi sqaronse është turqizëm).

Hapi V. Lexohen tregimet e shkruara. Nëse ndonjë çift nxënësish ka krijuar ndonjësituatë interesante, le të interpretohet para klasës. Vlerësohen krijimet dhe interpretimetmë të mira.

Hapi VI. Më tej vazhdohet me rubrikën: “Të kuptojmë përmbajtjen”. Drejtohen pyetjet:- Kur zhvillohet ngjarja?- Cilat janë personazhet dhe çfarë dëshirojnë ato?- Në ç’ mënyrë u erdhi rasti për të plotësuar dëshirën e tyre?- Pse Tomi u tregua i përmbajtur para ftesës së teto Polit?

Mësuesi/ja nxit nxënësit të plotësojnë dhe të vlerësojnë përgjigjet e njëri-tjetrit.

82


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Në fillim të mësimit një juri e zgjedhur nga vetë nxënësit vlerëson vizatimet më

të mira me temë “Pranvera”.Mësuesi/ja sigurohet që fituesit të vlerësohen jo vetëm për realizimin e vizatimit, por

edhe për idenë më interesante. Hapi II. Kalohet në rubrikën: “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Në ushtrimin 4, nxënësit shënojnë me + ose – zgjedhjet e duhura, për të shpjeguar

fjalët e autorit se Tomin dhe shokun e tij e kanë zënë ethet e pranverës. Që të mosgabojnë në zgjedhje, mësuesi/ja u kërkon të rikujtojnë se çfarë dëshironin të bënin atatë përfshirë nga këto ethe.

P. sh.: Dëshiron të bredhësh, të largohesh nga vendet e vjetra, të shohësh vise të reja,vise të huaja…(Dëshirojnë të sodisin natyrën).

Në ushtrimin 5, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të shprehin edhe ato se çfarë ndiejnënë stinën e pranverës dhe të listojnë në fletore disa nga dëshirat që do të donin t’irealizonin në këtë stinë:

Dëshiroj të dëgjoj cicërimën e ëmbël të zogjve.Dëshiroj të luaj me litar, top në lëndinë.Dëshiroj të admiroj bukuritë e luleve.

Pasi disa nga nxënësit kanë shprehur dëshirat e tyre, veçohen ato që janë tëpërbashkëta, të cilat mësuesi i shkruan në tabelë.

Ushtrimi 6 organizohet në formën e rrjetit të diskutimit.Mbështetur në qëndrimet e tyre ndaj sjelljes së Tomit, nxënësit ndahen në dy grupe: a) ata që e qortojnë; b) ata që e përkrahin.I jepet mundësia secilit nxënës brenda grupit të tij për të shpjeguar qëndrimin e tij. Të

gjithë dëgjojnë njëri-tjetrin. Nuk është gabim nëse ndonjëri ndryshon mendim për diçkaqë nuk e kishte menduar më parë.

Në ushtrimin 7 nxënësit sjellin përvojat e tyre duke treguar se si do te silleshin ata nëvendin e Tomit nëse do të merrnin një lajm të shumëpritur.

Nxënësit dëgjojnë me interes rrëfimet e shoku-shokut. Nëse duan të dinë diçka mëshumë mund t’i drejtojnë pyetje njëri-tjetrit.

Për ushtrimin 8 mësuesi/ja i lë nxënësit të lirë në zgjedhjen e tyre pa i kufizuar dukei kushtuar rëndësi argumentimit për zgjedhjen e bërë.

Hapi III. Kalohet tek rubrika: “Të studiojmë gjuhën e tekstit”. Në ushtrimin 9 për të shpjeguar kuptimin e shprehjeve të dhëna rikthehen nxënësit

në tekst për t’i nënvizuar dhe për të parë përdorimin e tyre.Në ushtrimin 10 nxënësit do të zbulojnë cilësitë e Tomit dhe të teze Polit duke u

mbështetur në fjalët që ata thonë. Mund të përdoret tabela e dhënë në libër ose Kllasteri.

i zgjuar

dinak

kërkuese autoritare

Tomi

Teze Poli

83

Libër mësuesi

P.sh.: I zgjuar e dinak: I dashur Hak Fin dashke t’ia them troç se sa shumë dëshirojtë shkoj; do të bëhej menjëherë pishman e do t’i kthehej mendja. Lërma mua se e diqysh do t’ia vërtis.

Për ushtrimin 11 nxënësit mund të punojnë në libër duke lidhur cilësitë mepersonazhin, ose përdorim Diagramin e Venit duke realizuar njëkohësisht edhekrahasimin e dy personazheve.

i përmbajtur i papërmbajtur

Është mirë që nxënësit të dinë të dallojnë edhe cilësi të tjera përveç atyre që jepen në libër.Për ushtrimin 12 nxënësit përveç shpjegimit të shprehjeve mund të japin edhe

shprehje të tjera sinonime.Bridhte ku t’i tekej - s’i zinin këmbët dhé.Rrinte hundë e buzë - vari turinjtë.Mbeti shtang - me gisht ne gojë.

Pasi dëgjohen mendimet e nxënësve, mësuesi bën plotësimet e nevojshme duketheksuar se shprehje të tilla e pasurojnë dhe e zbukurojnë gjuhën shqipe.

Tema: Poezia e parë (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon t’i nxisë nxënësit të lexojnë për kënaqësi tregimeqë i njohin me çaste nga jeta e njerëzve të shquar.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë interpretojnë bukur poezi nga autorë të ndryshëm.gTë njohin jetën dhe veprimtarinë letrare të I. Kadaresë.gTë njohin kuptimin e shprehjeve e fjalëve të veçuara e t’i përdorin drejt në kontekste

të ndryshme.gTë ndërtojnë pyetje konvergjente, divergjente për fragmente të ndryshme të

përcaktuara sipas pikave të planit.

Materiale dhe mjete mësimorenPoezi nga autorët N. Frashëri, Çajupi,Asdreni, L. Poradeci dhe I. Kadare.nTabakë të bardhë.nBojëra uji.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nBurime informacioni për jetën eshkrimtarit I. Kadare (nga interneti,fjalorët enciklopedikë, bibliotekë).

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nPunë me grupe.nDiskutim.

Tomi Haku

84


Vjeshta (Asdreni)U zhduk vapa, shkoi veradhe bilbili më s’këndon,erdhi vjeshta me të tjera,syri ynë që i shikon.

Teret koha, hapen retëngjyrë plumbi përsëri,duket prapë tjetër jetë,që natyra ndërron tashti.

Era fryn, fletët bien,pemët zhvishen si nga mot,mali, fusha më s’ka hije,që e kishte gjer më sot.

Bukuritë janë zhdukur,Shiu e bryma zuri vend,bari, lulet, kopshti i bukur,u ndryshuan në çdo kënd.

Përgatitja: Përzgjidhen pesë nxënës që recitojnë bukur. Secili prej tyre do tërecitojë një nga poezitë e mëposhtme. Poezia duhet të mësohet përmendsh që më parënga nxënësit.

Princesha Argjiro (I. Kadare)Vështroi princesha krenare,Në çdo gur e çdo kamare,Si të fundit roje ranë,Çdo pëllëmbë me gjak e lanë,Dhe e vetme ajo mbeti,Përmbi kullë. Porsi deti,Që i hedh dallgët në rërë,Turqit u sulën të tërë,Që ta zënë yllin të gjallë,Po a zihet ylli vallë?

Kroi i fshatit tonë (L. Poradeci)Kroi i fshatit tonë, ujë i kulluar,Ç’na buron nga mali duke murmuruar.

Venë e mbushin ujë vashat anembanë,Cipëzën me hoje lidhurë mënjanë;

Cipëzën e bardhë, cipëzën e kuqe,Gushën si zambaku, buzët si burbuqe.

E si mbushin ujë, bubu! Ç’mu ka hije,Ndaj këthehen prapë me hap nusërie,Ndezur ylli i ballit si yll shenjtërie.

Shqipëtar(Çajupi)

Shqipërinë e mori turkui vu zjarr.Shqipëtar, mos rri, po duku,shqipëtar.Mjaft punove për të tjerë,o fatkeq!Erdhi dita të ngresh kokë,të kërkoshlirinë, bashkë me shokë,të luftosh!

Naim FrashëriTi, Shqipëri më jep nder më jep emrin shqipëtar,Zemrën ti ma gatove plot me dëshirë e me zjarr,Shqipëri, o mëma ime, ndonëse jam i mërguar,Dashurinë tënde kurrë zemra s’e ka harruar,Kur dëgjon zëthin e s’ëmës, qysh e lë qengji kopenë,Blegërin dy a tri herë edhe ikën e merr dhënë,Edhe në i prefshin rrugën njëzet a tridhjetë vetë,e ta trembin, ai s’ndalet, por shkon në mes si shigjetë,Ashtu dhe zemra ime më lë këtu, tek jam, mua,Vjen me vrap e me dëshire aty, ndër viset e tua.

85

Libër mësuesi

Në një tabak të bardhë, duke përdorur bojëra uji, mësuesi vizaton kllasterin emëposhtëm i cili jep një informacion rreth jetës dhe veprimtarisë letrare të I. Kadaresë:

Jeta:Lindi në qytetin e Gjirokastrës më 1936.Kreu shkollën e mesme “Asim Zeneli”.Ka kryer studimet e larta në Fakultetin e Historisë e të Filologjisë në Tiranë.Ka kryer më pas studimet në Institutin e Letërsisë Botërore “Gorki” në Moskë.Vendi ku ka jetuar:Në Tiranë.Prej vitit 1990 jeton në Francë, Paris.Krijimtaria letrare:Përfaqësues i letërsisë bashkëkohore shqiptare.Nisi të shkruajë që në shkollë të mesme.Njihet si poet, prozator, kritik letrar etj.Në vitet ‘60 shënoi një kthesë në letërsinë shqiptare me poezinë dhe prozën e tij.Veprat letrare:Romani “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”.Romani “Kronikë në gur”.Romani “Kështjella”.Poema “Princesha Argjiro”.Vepra letrare “Ftesë në studio” etj.Roli i tij:Një nga personalitetet më të shquara të letërsisë shqipe.Me veprën e tij (32 përkthime) e bëri të pranishme në botë Shqipërinë, me historinë

dhe kulturën e saj shekullore.Vlerësimet e dhëna për të:Cilësuar si Ambasador i Kulturës Shqiptare.Është anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, anëtar i Akademisë së

Shkencave Morale Franceze.Kandidat për çmimin Nobel, Laureat i tri çmimeve të Republikës.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me recitimin e poezive (le të ruhet renditja e dhënë në fazën e

përgatitjes: N. Frashëri, Çajupi, Asdreni, L. Poradeci, I. Kadare) nën efektin muzikor, porpa bërë të njohur autorin e tyre. Ky i fundit kërkohet të gjendet nga nxënësit e tjerë, të

Ismail Kadare

Vlerësimete dhëna

Jeta

Roli i tijnë letërsi

Vendi kuka jetuar

Vepratletrare Krijimtaria

letrare

86


cilët ndjekin me kujdes recitimin e poezive nga shokët e tyre. Në fund të orës së mësimitdo të jetë më i vlefshëm zhvillimi nëse do të jepej një vlerësim edhe për recitimin.

Hapi II. Nga grupi i autorëve të përmendur veçohet I. Kadare. Mësuesi/ja kërkon nganxënësit një informacion të shkurtër rreth jetës dhe veprimtarisë letrare të këtij autori.

Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja u prezanton atyre materialin epërgatitur prej tij (kllasterin) duke u ofruar një informacion më të plotë për jetën,veprimtarinë letrare dhe rolin e I. Kadaresë në letërsinë shqiptare.

Hapi III. Shkruhet në tabelë titulli i tregimit dhe autori. Kërkohet nga nxënësit që talexojnë me zë tregimin (për t’u njohur me përmbajtjen e tij). Më pas punohet me fjalorin,ku sqarohen nga mësuesi/ja fjalët e veçuara, ndërsa nxënësit i përdorin në kontekste tëndryshme. Tregohet kujdes sidomos në pjesën e fundit të tregimit, për të shprehurkeqardhjen, dhimbjen dhe notat e humorit me të cilat shkruan autori).

Hapi IV. Kalohet te rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen”.Për të realizuar ushtrimin 1 ndahen nxënësit në 8 grupe me nga 4 nxënës. Është

mirë që grupet të mos jenë shumë të mëdha, në mënyrë që çdo anëtar i grupit të marrëpjesë aktive në përmbushjen e detyrës. Për çdo 2 grupe jepet e njëjta pikë kryesore, pornjërit i duhet të hartojë pyetje konvergjente dhe tjetrit pyetje divergjente

Grupi I dhe II: Lajmi që i dha Iliri shokut.G. I: – pyetje konvergjente.G. II: – pyetje divergjente.

Grupi III dhe IV: Babai është shumë i nxehur.G. III: – pyetje konvergjente.G. IV: – pyetje divergjente.

Grupi V dhe VI: Shokët shkruajnë së bashku një roman.G. V: – pyetje konvergjente.G. VI: – pyetje divergjente.

Grupi VII dhe VIII: Shokët grinden dhe i ndajnë të gjitha gjërat e përbashkëta.G. VII: – pyetje konvergjente.G. VIII: – pyetje divergjente.

Nxënësit punojnë duke bashkëvepruar me njëri-tjetrin, në mënyrë që çdo pjesëtar igrupit të ketë mundësi të shprehet e të kontribuojë në mendimet e tij.

Hapi V. Në përfundim të detyrës, grupet ia drejtojnë pyetjet njëri-tjetrit. Mësuesi/japërpiqet të sigurojë pjesëmarrjen e të gjithë nxënësve, si në drejtimin e pyetjeve dhe nëdhënien e përgjigjeve.

Hapi VI. Ushtrimi 2 lidhet me mbylljen e tregimit. Drejtohet pyetja:- Çfarë ndien personazhi kryesor në fund të tregimit?

Për t’i nxitur nxënësit të flasin më shumë rreth kësaj çështjeje mund të shtrohenedhe pyetje të tjera:

Nga se erdhi kjo ndjenjë?Si mund të shmangej? Dalloni momentin në të cilin mund të ndërhyhej për të

shmangur grindjen e fëmijëve.Dëgjohen përgjigjet e nxënësve. Bëhen komente,plotësime e sqarime të mëtejshme nga nxënësit e tjerë.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 11, faqe 66.

87

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë argumentojnë situatat që i bëjnë ata për të qeshur.gTë vlerësojnë qëndrimin e babait ndaj djalit.gTë mbajnë qëndrim ndaj veprimeve të personazheve.gTë listojnë veprimet që duhet të bëjë një njeri i talentuar.gTë dallojnë në tekst figurat letrare të: epitetit, krahasimit duke shpjeguar përdorimin e tyre.gTë shpjegojnë kuptimin e shprehjeve të figurshme nisur nga kuptimi i parë i tyre.gTë ndërtojnë fjali me shprehje të figurshme.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletë formati.nTabela.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Shënim: Ushtrimi i dhënë detyrë shtëpie nuk do të punohet në fazën e parë të orës së

mësimit, por pas ushtrimit 10, pasi realizimi i tij kërkon kohë të mjaftueshme.Hapi I. Mësimi nis me rubrikën : “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”Në ushtrimin 3 nxënësit bëjnë zgjedhjen e alternativës që i bën më shumë për të

qeshur. Që ky ushtrim të bëhet më interesant mësuesi u kërkon nxënësve që brendaalternativave të dhëna të dallojnë edhe ato që shprehin keqardhje. Kjo për të veçuarbrenda të njëjtit ushtrim dy ndjenja të ndryshme: HUMORIN dhe KEQARDHJEN.

Nxënësit punojnë individualisht, ndërkohë mësuesi vizaton në tabelë një rreth të ndarënë dy pjesë ku shkruan:

Për të qeshur

Keqardhje

Nxënësit bëjnë zgjedhjet e tyre të cilat lexohen, shkruhen në tabelë në pjesën e rrethitqë i takon. Është e rëndësishme që nga nxënësit të jepen arsyetime për zgjedhjet e bëra.

P.sh.: Për të qeshurVjersha e botuar (lexohet nga nxënësit fjalia e shkëputur nga fragmenti ku

ndodhet vjersha e botuar)Kush punon rehat shkon, detin e kalon…….

Arsyetimi imMë bën për të qeshur loja e fjalëve, të cilat rimojnë dhe nuk përcjellin asnjë ide.

Nxënësit që kanë bërë të njëjtën zgjedhje plotësojnë njëri-tjetrin me arsyetime të tjera.Po kështu vazhdohet edhe me alternativat e keqardhjes (grisja e romanit)

Tema: Poezia e parë (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nMendo/Puno në dyshe/Shkëmbe.nKllaster.

88


Është mirë që arsyetimet më të mira të shkruhen në tabelë për t’u treguar nxënësvese mësuesi i ndjek ata me vëmendje dhe i vlerëson mendimet e tyre.

Ushtrimi 4 mund të punohet në çift. Nxënësit, pasi japin përgjigjen se sjellja e babaitndaj djalit ishte: a) e pamenduar, b) e shpejtuar

shkruajnë në fletore argumentimi e tyre se pse kjo sjellje ishte e tillë. Shkëmbejnëfletoren me çiftin tjetër që mësuesi u ka përzgjedhur më parë. Mësuesi/ja dëgjonargumentet e sjella nga nxënësit, të cilat mund të plotësohen nga shokët e tyre në rastse ato janë të ndryshme.

Në ushtrimin 5 nxënësit do ta përqendrojnë vëmendjen e tyre në dy momente:Momenti i parë: A ju duket i drejtë vendimi i shokëve për ndarjen e romanit. Pse? Nxënësit japin opinionet e tyre mbi vendimin e marrë nga shokët duke e shoqëruar

me argumente bindëse.

Për momentin e dytë të këtij ushtrimi mësuesi përgatit për secilin nxënës fletë formatinë të cilat nxënësit listojnë punët ose lojëra të cilat mund të bëhen me bashkëpunim dheato që nuk bëhen me bashkëpunim. Në fletën e formatit do të jetë vizatuar kjo skemë.Nxënësit do të shkruajnë brenda rrathëve.

Punët

Dëgjohen nxënësit të cilët listojnë veprimet që ata mendojnë se kryhen vetëm dhe nëbashkëpunim.

Në ushtrimin 6 nxënësit do të sjellin veprimet që duhet të bëjë një njëri i talentuar përtë arritur sukses në shkrimet e tij. Për realizimin e këtij ushtrimi nxënësit mund tëmbështeten në përvojat e tyre apo ato të dëgjuara a lexuara për njerëzit e suksesshëm.

Nxënësit plotësojnë ushtrimin në libër me alternativa te tjera, si:- të lexojë shumë,- të jetë këmbëngulës,- të mos tërhiqet nga vështirësitë e tij etj.

Mësuesi i dëgjon me kujdes me qëllim që gjatë listimit të alternativave të përzgjedhëato që mendon se janë më të rëndësishme dhe i shkruan në tabelë.

Hapi III. Kalohet te rubrika: “Studiojmë gjuhën e tekstit”

Për realizimin e ushtrimit 7 nxënësit rikthehen në tekst ku nënvizojnë epitetet me tëcilat jepet portreti fizik i Ilirit. Mësuesi e dëgjon portretizimin dhe plotëson kllasterin:

89

Libër mësuesi

i çrregullt

i ndërkryer

dhëmbëçatall

Për ushtrimin 8 nxënësit rikthehen në tekst tek pjesa e grisjes së romanit ku do tëgjejnë krahasimin: copa kapitujsh të ndryshme të prera siç pritet një pulë. Mësuesi ukërkon nxënësve të shpjegojnë përdorimin e këtij krahasimi.

Në ushtrimin 9 nxënësit do të shpjegojnë përdorimin e shprehjeve të figurshmeduke u nisur nga kuptimi i parë. U kërkohet atyre që shpjegimin e shprehjeve tashoqërojnë me fjali.

P.sh.: Ethet e romanit të tensionuartë shqetësuar të emocionuar

Ethet e provimit kishin mbërthyer gjithë nxënësit. Shpërtheu gëzimi u gëzua

u lumturuaNë fytyrat e fëmijëve shpërtheu gëzimi i fitores.Në ushtrimin 10 nxënësit plotësojnë në çift kuptimin e shprehjeve të dhëna në tekstP.sh.: Iu nxi faqja - u turpërua

Iu zbardh faqja - u nderua

Pas kësaj nxënësit dallojnë shprehjet që kanë afërsisht kuptim të njëjtë, sinonimikeedhe të kundërt duke zbuluar çiftet antonomike që formohen.

Hapi IV. Për ushtrimin 11 mund të shfrytëzohet detyra e shtëpisë. Nxënësit lexojnë punimet e tyre. Mësuesi/ja duhet të jetë i kujdesshëm për të parë

nëse nxënësit i kanë realizuar mirë të gjitha kërkesat e ushtrimit.a) Kthimi i pjesës së zgjedhur nga veta I në vetën III.b) Personazhit i kanë vendosur emër.

Nxënësit vlerësojnë ritregimin më të mirë.Në ushtrimin 12 nxënësit do të ndërtojnë grupe emërore duke e përshtatur në gjini,

numër, përemrin pronor me emrin e dhënë.P.sh.:pullat e miakapitujt e mi

Dëgjohen përgjigjet e nxënësve. Bëhen qortimet e duhura nga ata vetë, nëse njëri ngagrupet emërore nuk është ndërtuar saktë.

Iliri

90


Synimi: Kjo veprimtari synon t’i përfshijë nxënësit në botën e fantazisë dhe nëmjedise imagjinare duke i nxitur të kenë më shumë fantazi dhe ëndrra në jetën e tyre.

Të drejtat e njeriut: E drejta për përkujdesje.E drejta për të mos u keqtrajtuar.E drejta për t’u argëtuar.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë kujtojnë personazhet e trilluara e fantastike, që njohin.gTë lexojnë në mënyrë logjike e shprehëse krijimtarinë fantastiko-shkencore.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të reja rreth kësaj fushe tematike.gTë dallojë se deri ku është përshkrimi real dhe ku fillon ai fantastik.gTë ritregojnë bukur mbi bazën e fjalëve kyçe.gTë krijojnë variante të ndryshme mbylljeje.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletë formati A4.nBojëra uji.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Zhvillohet një garë ndërmjet nxënësve, kush di më shumë emra personazhesh

të trilluara e fantastike. Është një veprimtari e lehtë dhe zbavitëse. U jepet të gjithënxënësve nga një copë letër, ku secili duhet të shkruajë sa më shumë emra personazheshtë trilluara e fantastikë që njohin. Në fillim nxënësit i shkruajnë, pastaj i lexojnë. Ngamoria e emrave të personazheve të trilluara, mësuesi veçon Harri Poterin. (Në qoftë seasnjë nxënës nuk e ka përmendur emrin e tij, ky personazh bëhet i njohur nga mësuesi.)

Hapi II. Mësuesi shkruan emrin e Harri Poterit në tabelë dhe zhvillon një bashkëbisedimme nxënësit, mbështetur në këto pyetje:

- Pse ju pëlqen ky personazh?- Cila prej aventurave të tij ju duket më interesante? Pse?- Pse e quajmë personazh fantastik?

Bëhet lidhja me temën e re. Njohja me tekstin.Leximi i pjesës. Mësuesi përzgjedh nxënësit që lexojnë më bukur (jo më shumë se 3-

4 nxënës).Puna me fjalorin. Njihen nxënësit me fjalët e shprehjet e reja duke i përdorur ato në fjali.Hapi IV. Punohen Ushtrimet 1-2 të aparatit pedagogjik të tekstit.Në ushtrimin nr. 1 nxënësit lexojnë alternativat e dhëna duke vendosur shenjën V

për fjalinë e saktë dhe X për fjalinë jo të saktë. Për këto të fundit jepet fjalia e saktë nganxënësit duke iu rikthyer tekstit, nëse është e nevojshme.

Për realizimin e Ushtrimit 2 mësuesi i organizon nxënësit në çifte për të qenë sa mëtë saktë në ndërtimin e fjalive përmbledhëse. Udhëzohen nxënësit që të rilexojnë edhenjë herë tekstin, pastaj të formulojnë fjalitë dhe mbi bazën e tyre të ritregojnë ngjarjen.

Harri Poter (ora e parë)Të lexojmëNiveli II45 minuta


Metoda dhe teknika mësimorenMinikonkursi.nPunë në çift.

91

Libër mësuesi

Një model i fjalive përmbledhëse mund të jetë:1) E shtuna në kopshtin zoologjik ishtedita më e bukur që kishte kaluar Harri prej shumë kohësh. 2) Fëmijët vizituan ndërtesënku mbaheshin gjarpërinjtë.3) Harri komunikon me gjarprin Boa. 4) Boa fiton lirinë.

Në përfundim të detyrës nxënësit lexojnë fjalitë e formuara dhe, mbi bazën e tyre,ritregojnë përmbledhtas tekstin.Vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie: Duke hequr paragrafin e fundit “Tek po i shkonte pranë...”deri te “Faleminderit amigo!”, krijoni një mbyllje tjetër të tregimit.

Harri Poteri (ora e dytë)Të lexojmëNiveli III45 minuta.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë gjykojnë mbi veprimet e ndjenjat e personazheve.gTë krahasojnë tipare, cilësi dhe veçori të personazheve.gTë nxiten të tregojnë përvoja vetjake duke përdorur struktura gjuhësore

të qarta, të sakta dhe të pasura me fjalë të zgjedhura.gTë edukohen nxënësit me sjellje pozitive humane si: dashuria, respekti, mirëkuptimi etj.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletoret

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me punimin e detyrave të shtëpisë. Disa nga nxënësit lexojnë

alternativat e zgjedhura si mbyllje tregimi. Vlerësohen krijimet më të mira nga vetënxënësit.

Hapi II. Kalohet në analizën e personazheve, ku mësuesi mund të përdorë tabelën emëposhtme. Këtë tabelë ai e vizaton në dërrasë, ndërsa nxënësit bëjnë plotësimin e sajnë fletoren e klasës.


Metoda dhe teknika mësimorenDiagrami i Venit.nDiskutimi.nPunë në grupe.

Personazhi Çfarë bën? Si ndihet? Gjykimi yt. Harri 1. Lëpin lëngun e

limonit të ngrirë 2.

Dadli

Persi

Xhaxha Vernoni

Gjarpri Boa

92


Harri Gjarpri

Hapi III. Pasi bëhet plotësimi i tabelës, diskutohen përgjigjet e dhëna. Mësuesi duhettë jetë i kujdesshëm që gjatë diskutimit nxënësit të realizojnë analizën e plotë tëpersonazheve dhe të shprehin qartë gjykimin vetjak ndaj veprimeve dhe ndjenjave tëtyre.

Hapi IV. Nëpëmjet Diagramit të Venit nxënësit bëjnë krahasimin e personazheve: çfarëe bashkon dhe e ndan Harrin nga gjarpri? (Mësuesi mund të zgjedhë edhe personazhetë tjera).

Mësuesi këmbëngul që gjatë listimit të elementeve të përbashkëta, nxënësit duhet tëpërmendin veçoritë e përbashkëta si vetminë dhe trishtimin.

Hapi V. Për veprimtarinë e mëposhtme klasa ndahet në 3 skuadra:

Skuadra e parë: Punon ushtrimin 8/a. Të gjejnë dhe të shkruajnë fjalë kyçe qëpërshkruajnë pavijonin e gjarpërinjve.

Skuadra e dytë: Të shkëputin nga teksti fjalitë në të cilat përshkruhen:· Përbuzja ndaj Harrit.· Harri si objekt talljeje dhe argëtimi.· Kushtet e vështira në të cilat jetonte Harri.

Disa nga përgjigjet e mundshme të nxënësve:Përbuzja ndaj Harrit: – Xhaxha Vernoni i ble Harrit lëng limoni të ngrirë. Harrit i dhanë

pjesën e mbetur të ëmbëlsirës. (f. 67)· Harri si objekt talljeje dhe argëtimi: – U përkujdes që të ecte ndonjë hap më mbrapa,

në mënyrë që Dadli dhe Persi, të cilët në kohë të darkës kishin filluar të mërziteshin ngakafshët, të mos ia nisnin përsëri argëtimit më të dashur të tyre e ta zinin me grushte. (f. 67)

Kushtet e vështira në të cilat jetonte Harri: – Ishte ku e ku më keq se sa të kishtepër dhomë gjumi një zgëqe, ku i vetmi njeri që i vinte ishte teta Petunia, e cila trokiste fortnë derë për ta zgjuar. (f.68)

Skuadra e tretë: Ushtrimi 8/b. Shkruani fjalët kyçe që përshkruajnë situatën më tëfrikshme të pjesës.

Mësuesi sqaron se nxënësit e skuadrës I e III, pasi të kenë përzgjedhur fjalët kyçe, dotë diskutojnë rreth:

a) Cilës klasë i përkasin fjalët kyçe (emra, folje, mbiemra etj.)b) Çfarë efekti stilistik kanë?

Hapi VI. Lexohen përgjigjet e të gjitha skuadrave. Pas diskutimit të skuadrës së dytë,mësuesi u kërkon nxënësve të listojnë disa nga tiparet më të rëndësishme humane qëduhet t’i karakterizojë ata në marrëdhënie me njëri-tjetrin.

Hapi VII. Ushtrimi 8/b i jep mundësi mësuesit të zhvillojë një bisedë të shkurtër menxënësit lidhur me ndjenjën e frikës. Mësuesi i pyet:

- Po ju a keni frikë nga gjarpri?- Nga se keni frikë tjetër?-Tregoni për ndonjë rast kur keni qenë të frikësuar. Ç’mendonit në ato çaste?- Si e keni përjetuar? Ç’keni bërë?

Dëgjohen tregimet e nxënësve.

93

Libër mësuesi

Detyrë shtëpie: (Lihet koha e mjaftueshme për të sqaruar detyrën eshtëpisë). Kjo detyrë do të shërbejë si fazë parapërgatitore për orën eardhme. Klasa ndahet në pesë grupe. Tregohet kujdes në përzgjedhjen e

anëtarëve të çdo grupi.Grupi I. Të shkruajë sa më shumë emra veshjesh që mund të përdorin personazhet

fantastike.Grupi II. Të shkruajë mjediset ku veprojnë personazhet fantastike.Grupi III. Të shkruajë mjetet me të cilat mund të udhëtojnë personazhet fantastikë.Grupi IV. Të shkruajë për disa nga objektet dhe personazhet që mund të takojnë

personazhet fantastike.Grupi V. Të shkruajë për disa nga situatat e papritura që mund të ndeshin gjatë

udhëtimit personazhet fantastike.

Udhëzohen nxënësit që të punojnë në tabakë letre të bardhë me bojëra uji.

Synimi: Kjo veprimtari synon të nxisë e të zhvillojë intuitën dhe imagjinatën te nxënësit.

Të drejtat e njeriut: E drejta e lirisë së shprehjes.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë përshkruajnë me fantazi një udhëtim imagjinar duke përdorur sa më

shumë elemente joreale.gTë shkruajnë duke respektuar rregullat drejtshkrimore të fjalëve, shenjat e pikësimit

brenda dhe në fund të fjalisë. Zgjedhjen e strukturave të duhura gjuhësore dhe fjalorin e përshtatshëm për lidhjen e mendimeve në shkrimet e tyre.gTë zgjerojnë fjalorin e shkrimit me imagjinatë.

Materiale dhe mjete mësimorenTabakë letre të bardhë të plotësuara.nNgjitëse.nGërshërë.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Të shkruajmë me imagjinatëTë shkruajmëNiveli III45 minuta


Metoda dhe teknika mësimorenPrezantimi.nShkrimi i lirë.nTuri i galerisë.

94


Përgatitja: Nxënësit janë udhëzuar një orë më parë që të punojnë në grupepër të përzgjedhur sa më shumë emra veshjesh që përdorin personazhet fantastike,mjediset që përshkojnë, mjetet me të cilat udhëtojnë, objektet dhe personazhet që takojnësi dhe situatat e papritura me të cilat ndeshen ata.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me prezantimin që përfaqësuesi i secilit grup (i zgjedhur nga nxënësit)

i bën punës së grupit. Materialet e përgatitura prej tyre ngjiten në tabelë.Hapi II. Pasi është ngacmuar imagjinata e nxënësve nëpërmjet këtyre punimeve,

hapet teksti. Mësuesi u bën të njohur temën rreth së cilës do të shkruajnë.Hapi III. Duke vazhduar më tej u tërhiqet vëmendja nxënësve drejt 3 momenteve

kryesore (hyrjes, zhvillimit, mbylljes) nëpërmjet të cilave do të realizohet përshkrimi iudhëtimit të tyre me Harri Poterin si dhe të skedës së dhënë në fund të faqes 70 në tekst.

Hapi IV. Mbështetur në punimet e paraqitura në tabelë dhe dy udhëzimeve ndihmësenë tekst, nxënësit lihen të lirë të shkruajnë.

Hapi V. Mësuesja kërkon që çdo krijimi t’i vihet një titull.Hapi VI. Ndërkohë që nxënësit punojnë, mësuesi u shpërndan fletët e punës të

përgatitura për çdo nxënës me titull “Konferencë shkrimi me veten”. Udhëzohen nxënësitpër plotësimin e tyre duke bërë të ditur se qëllimi i këtyre materialeve është që nxënësittë vetëkontrollohen.

Hapi VII. Më pas krijimet e nxënësve vendosen në Turin e Galerisë ose lexohen me zë para të tjerëve.

Hapi VIII. Vlerësimi i orës së mësimit.

Shënim: Më poshtë paraqitet Modeli i një skede me titull “Konferencë shkrimi meveten”, për organizimin e vetëkontrollit. Përgatiten fletë pune për çdo nxënës.

Konferencë shkrimi me vetenTregimtari:___________________Data: _____________

Vetëvlerësim(shoqërohet me punën krijuese)Pjesa ime e përfunduar titullohet _________________________Data e përfundimit __________________E shkrova në formën e një ______________________Ndërsa shkruaja këtë pjesë, unë (mësova, ndjeva, zbulova, kuptova ....)_____________________________________________________Çfarë mendoj se kam bërë mirë në këtë pjesë:_____________________________________________________Çfarë mendoj se duhet ta kisha bërë më mirë:_____________________________________________________Synimet e mia në punën tjetër krijuese:_____________________________________________________

Pyetje për informacione të mjaftueshme:gA kam treguar se ku, kur dhe me kë zhvillohen ngjarjet?

95

Libër mësuesi

gA kam shpjeguar qartë se çfarë dua të them? A ka ndonjë pjesë që mund tangatërrojë lexuesin tim?gA i kam përshkruar mirë mjedisin, personazhet që lexuesi ta shijojë ngjarjen

duke e lexuar apo dëgjuar?gA flasin personazhet? I kam vendosur drejt shenjat e pikësimit në ligjëratë të

drejtë, të zhdrejtë dhe në dialog.gA kam dhënë shembuj të mjaftueshëm që lexuesi ta nënkuptojë atë dua të them.gCila është pjesa më interesante dhe më me vlerë e ngjarjes? Si mund ta zhvilloj më

tej atë?Pyetje për të njohur më në thellësi ngjarjen.

gCilat pjesë nuk janë të nevojshme apo nuk duhen shtuar në ngjarje? Mund t’i heq ato?gA kam treguar për çfarë flet saktësisht pjesa? A ka pjesë që tregojnë diçka

tjetër (jashtë teme). A mund t’i heq?gA kam treguar më tepër se një ngjarje në tregimin tim? Cilën ngjarje dua të tregoj në të vërtetë.gNgjarja që tregoj është pjesë e realitetit të ditës? A mund t’i mbaj pjesët më të

rëndësishme dhe të heq ato më të parëndësishmet?gA ka shumë bashkëbisedim, detaje të hollësishme apo shpjegime në tregimin tim?

Pyetje rreth elementeve të subjektitHyrjagA njihen lexuesit e mi në hyrje të tregimit me momentin që vë në lëvizje ngjarjen e

tregimit?gCila është pika e lidhjes ndërmjet hyrjes dhe zhvillimit? A mund të heq paragrafin

e parë? Po faqen e parë?Pyetje rreth mbylljes së tregimit

gSi dua unë të ndihet lexuesi im në mbyllje të tregimit?gA ndihet i menduar, i kënaqur, i trishtuar, i nxitur në fantazinë e tij? A e realizoi kjo

mbyllje?gÇfarë dua unë që lexuesi të dijë në mbyllje të tregimit? A i përshtatet kjo mbyllje

rrjedhës së ngjarjeve?Pyetje rreth titullit

gA përshtatet titulli me pjesën që kam shkruar?gA të rrëmben titulli im? E nxit lexuesin ta lexojë tregimin tim?

Pyetje rreth stilitgA kam shkruar ndonjë fjali më shumë se njëherë?gA kam përdorur një fjalë shumë shpesh?gA ka fjali të gjata dhe të pakuptueshme? Po fjali të shkurtra ku mendimi mbetet i

pambaruar?g A kam lënë paragrafë dhe vende bosh që t’u jap lexuesve mundësi për një

pushim të shkurtër? A e kam prishur kuptimin e pjesës duke e ndarë në shumëparagrafë?gA kam zgjedhur mënyrën e duhur të zhvillimit të ngjarjes? I kam grupuar mirë

idetë që i përkasin të njëjtit grup?gRrëfimtari i pjesës është i njëjtë (i vetës së parë, të tretë, unë, ai, ajo) apo

ndryshon?gA kam përdorur drejt kohët e foljes? (të tashmen apo të shkuarën).

96


Tema: Historia pa mbarim (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon t’i përfshijë nxënësit në botën e fantazisë dhe nëmjedise imagjinare, t’i nxitë të lexojnë libra fantastiko-shkencorë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë krijojnë një histori imagjinare mbështetur në fjalët kyçe.gTë lexojnë:

a) për të kuptuar përmbajtjen e tregimit;b) për të parashikuar se çfarë ka ndodhur më parë, nisur nga ngjarja e dhënë;c) për të pasuruar fjalorin me fjalë e shprehje të reja.

gTë ritregojnë me fjalët e tyre udhëtimin e personazhit kryesor sipas skemës së dhënë.gTë vlerësojnë aftësitë krijuese të njëri-tjetrit.

Materiale dhe mjete mësimorenLibri “Historia pa mbarim”.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nFjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët kyçe:

libri “Historia pa mbarim”, papafingo, u bëra pjesë e aventurave të tij, përjetoj, ndjenjëankthi, kthehem, realitet, babai, të lumtur

dhe kërkon nga nxënësit që me 6-7 fjali të krijojnë një histori të shkurtër dhe t’i vendosinnjë titull. Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur për rreth 10 minuta. Lexohen disa ngatregimet e krijuara. Nxënësit bëjnë vlerësimin e njëri-tjetrit mbështetur në thellësinë eimagjinatës, në mënyrën e të shprehurit, në përfshirjen e të gjitha fjalëve kyçe etj.

Hapi II. Hapet libri dhe bëhet leximi i pjesës nga disa nxënës (jo më shumë se 5nxënës). Udhëzohen nxënësit që në fillim për një lexim të kujdesshëm e të vëmendshëmpër të mbajtur mend kohën, vendin, personazhet, veprimet që ata kryejnë si dhe qëllimete kryerjes së tyre.

Hapi III. Gjatë leximit nënvizohen fjalët e panjohura. Për ato fjalë që nuk janë shpjeguarnë tekst kërkohet ndihma e mësuesit ose përdoret Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe.

Hapi IV. Kalohet te rubrika: “Të kuptojmë përmbajtjen”.

Nëpërmjet ushtrimit 1 mësuesi/ja vlerëson shkallën e përqendrimit të vëmendjes sënxënësve gjatë leximit. U drejton atyre pyetjet:

Kush është personazhi kryesor?Ku ndodhet ai?

Metoda dhe teknika mësimorenParashikimi me terma paraprakë.nDiskutim.nOrganizues grafik.

97

Libër mësuesi

Cili është objekti që vë në lëvizje ngjarjen? Pse?Cili ishtë qëllimi i Bastianit, pasi u bë pjesëmarrës në aventura me personazhet e librit?Çfarë realizoi nga ky qëllim?

Në ushtrimin 2 nxënësit me imagjinatë parashikojnë ç’ka ndodhur më parë duke unisur nga ngjarja e dhënë. Për këtë ndihmohen nga momentet e dhëna në këtë ushtrim.

Në klasë mund të ketë nxënës që e kanë lexuar librin ose kanë parë filmin. Këta etregojnë ngjarjen, pasi kanë dëgjuar variantet e parashikuara nga nxënësit që mbështetennë momentet kyçe të dhëna në tekst. Në fund bëhet një krahasim midis dy grupimeve(atyre që kanë lexuar librin apo kanë parë filmin dhe atyre që e imagjinojnë).

Në ushtrimin 3 nxënësit ritregojnë me fjalë udhëtimin që ka bërë Sebastiani sipasskemës së dhënë.

Për të ritreguar sa më mirë ngjarjet, nxënësit le të mbështeten në veprimet që bëriSebastiani duke kaluar nga njëri mjedis në tjetrin.

P.sh.: Doli nga shtëpiaVajti në librariVodhi librin etj.

Dëgjohen me kujdes ritregimet e tyre. Nxënësit mund të plotësojnë njëri-tjetrin për tadhënë sa më të plotë udhëtimin e Sebastianit.

Hapi V. Mësuesi/ja bën vlerësimin e orës së mësimit.

Tema: Historia pa mbarim (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha : 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë reflektojnë rreth kohëzgjatjes së zhvillimit të ngjarjes.gTë vlerësojnë qëndrimet e personazheve ndaj njëri-tjetrit.gTë listojnë disa nga veprimet që do të bënin ata për prindërit e tyre në momentet

më të vështira.gTë dallojnë disa nga veçoritë artistike të gjuhës së përdorur nga autori duke i ilustruar

me shembuj.

Materiale dhe mjete mësimorenFletë formati.nLibër ose spango për ta shtrirë në tëgjithë gjatësinë e tabelës së zezë.nKapëse për të fiksuar letrat që do të varen.

Metoda dhe teknika mësimorenMendo / Puno në dyshe / Shkëmbe.nPunë në grup.nDiskutimi.

98


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me rubrikën “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Për ushtrimin 4 nxënësit i rikthehen tekstit për të dalluar kohën që iu duk Sebastianit

se qëndroi larg shtëpisë dhe kohën reale të qëndrimit.

Përgjigjja e saktë do të ishte: javëmuajapo vite?

Po në të vërtetë qëndroi vetëm një ditë larg shtëpisë.

Duke u mbështetur në përgjigjet e nxënësve se i gjithë udhëtim imagjinar i Sebastianitka ndodhur brenda një dite, mësuesi i nxit nxënësit të argumentojnë se pse ky udhëtimnjëditor iu duk atij se zgjati javë, muaj apo vite të tëra. Për t’i orientuar mësuesi/ja mundtë japë një shembull:

- Bëhet pjesë e aventurave të librit duke humbur nocionin real të kohës.- Kërkon të marrë Ujin e Jetës.

Në ushtrimin 5, 6 nxënësit zgjedhin alternativën e saktë duke argumentuar përgjigjete tyre. Për ushtrimin 6, në alternativën e parë, mësuesi/ja mund të kërkojë nga nxënësitilustrime me shembuj nga teksti ku tregohet dashuria e Sebastianit për të atin.

Më poshtë po japim dy shembuj ilustrimesh:- Te babai donte të shkonte pa vonesë, paçka se “Uji i Jetës” i qe derdhur ngagrushtet (faqe 72).- I hapi krahët dhe Bastiani iu hodh në qafë babait (faqe 73) etj.

Hapi II. Duke marrë shkas nga ushtrimet 5, 6 mësuesi kërkon nga nxënësit të listojnëdisa nga veprimet që do të bënin ata për të ndihmuar prindërit e tyre në momente tëvështira. Për këtë nxënësit punojnë në fletë formati, të cilat ua shpërndan mësuesi/ja.

Qëllimi i këtij ushtrimi është që nëpërmjet listimit të veprimeve që do të bënin ata përtë ndihmuar prindërit e tyre në momente të vështira, të japin një pamje të vetes së tyre,duke përfshirë këtu edhe dashurinë që ata kanë për prindërit e tyre. Ky ushtrim i ndihmonnxënësit të njohin më mirë veten dhe të tjerët.

Ndërkohë që nxënësit punojnë, mësuesi lidh një litar ose spango të cilën e fikson në tëdy anët e tabelës. Në litar (spango) vendosen kapëse rrobash të cilat do të shërbejnëpër të varur fletët ku po punojnë nxënësit, siç tregohet në figurë:

Kur secili të ketë përfunduar listën e tij, e var fletën në litar me kapëse dhe e lexon mezë të lartë që të dëgjohen edhe nga shokët e tjerë të klasës. Në këtë mënyrë vazhdohetedhe me të tjerët.

Hapi IV. Kalohet te rubrika: “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Ndahet klasa në tri grupe të mëdha (sipas rreshtave). I jepet detyra çdo grupi:Grupi I. - Fjalitë në këtë tregim janë përgjithësisht të gjata dhe të pasura në shprehje.

Ilustroni me shembuj.

99

Libër mësuesi

Grupi II. - Në këtë tregim vëmë re gërshetimin e fjalëve të autorit me mendimet epersonazhit. Ilustroni me shembuj.Grupi III. - Ka mjaft fjalë të rralla që i japin bukuri gjuhës.Gjeni korespondueset e tyre që përdoren më shumë në gjuhën e përditshme.

Brenda grupit nxënësit punojnë në çifte duke i shkëmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Në përfundim të detyrës mësuesi/ja pyet nxënës nga të tria grupet.

Tema: Fantazia dhe realitetiRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda e teknika mësimorenBisedë.nRrjeti i diskutimit.nPunë në grup.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë argumentojnë përgjigjet që japin rreth pyetjeve të shtruara.gTë sjellin përvojat vetjake rreth raporteve që ata kanë me librin.gTë listojnë personazhet joreale që ata njohin, dhe cilësitë e tyre.gTë japin gjykimin e tyre rreth fantastikes e lidhjes së saj me realitetin.

Materiale e mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Mësimi nis me punimin e ushtrimit 1. Nxënësit për t’i dhënë përgjigje pyetjes:- Pse Sebastiani e ka humbur ndjenjën e kohës? Rikthehen tek teksti “Histori pa

mbarim”, rikujtojnë arsyet e vërteta që e bëjnë Sebastianin të humbasë sensin e ndjenjëssë kohës dhe zgjedhin alternativën e duhur duke e ilustruar me shembuj nga teksti. Dëgjohenme vëmendje mendimet e nxënësve duke vlerësuar çdo përgjigje të tyre.

P.sh: Nëse nxënësit zgjedhin alternativën e parë, mund ta ilustrojmë me fjalinë: Pratë paktën bota nuk ishte shkretuar… faqe 71.

Ushtrimi 2 realizohet nëpërmjet rjetit të diskutimit. Shtrohet pyetja binare dhe secilinxënës shpreh mendimin e vet duke e argumentuar atë.

PO JOA ka libri atë fuqi sa të ndryshojëjetën tonë të përditshme?

Në fund të diskutimeve të nxënësve mësuesi/ja duhet të nënvizojë rolin që luan librinë formimin e njeriut.

Ushtrimi 3. Gjatë punimit të këtij ushtrimi të përfshihen sa më shumë nxënës, të cilëtsjellin përvojat vetjake rreth raporteve që ata kanë me librin. Nxënësit le të tregojnëedhe temat që ata pëlqejnë më shumë duke treguar arsyet pse? Kjo do të bëjë që tek tatë shtohet dëshira për të lexuar.

100


Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet të ngjallet tek nxënësit ndjenja edashurisë për atdheun.

Të drejtat e njeriut: E drejta për të pasur një atdhe.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë shprehin mendimet dhe ndjenjat e tyre për atdheun.gTë njihen me jetën dhe veprimtarinë letrare të autorit Naim Frashëri.gTë lexojnë bukur poezinë duke respektuar elementet e teknikës së recitimit.gTë krahasojnë mendimet dhe ndjenjat e tyre për atdheun me ato të autorit.gTë sjellin argumente që mbrojnë qëndrimin dhe mendimet e tyre lidhur me idetë e poezisë.gTë ilustrojnë idetë me vargjet përkatëse të poezisë.gTë analizojnë përdorimin e zhvendosjes artistike si një element stilistik.gTë njohin figurën letrare të epitetit dhe ta dallojnë atë në poezi.gTë japin urimet për atdheun e tyre, Shqipërinë.

Tema: AtdheuRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Në ushtrimet 4, 5 nxënësit do të listojnë personazhet joreale që njohin, veprimetqë ato kryejnë. Lexohen nga disa nxënës e listimet e tyre më pas mësuesi/ja ishkruan ato në tabelë. Nisur nga personazhet që njohin nxënësit u japin përgjigjepyetjeve:

- A ju pëlqejnë personazhet joreale? Pse?- Cilat veprime të tyre ju pëlqejnë?- Si cili prej tyre do të donit të ishit? Pse?

Nxënësit lihen të lirë të plotësojnë njëri-tjetrin, por pa përsëritur ato që janë thënë.Vlerësimi është mirë të bëhet nga vetë nxënësit.

Në ushtrimin 6 nxënësit japin mendimet e tyre rreth pyetjes së shtruar:- A ka lidhje fantazia juaj me ëndrrat që ju shihni kur flini?

Gjatë argumentimit të përgjigjes të tregohet kujdes që nxënësit të mos zgjaten në tërrëfyerin e ëndrrave, por të ndalen në lidhjen midis saj e fantazisë.

Për ushtrimin 7 klasa punon në tri skuadra. Secila skuadër sjell argumente rrethpikës së dhënë:

Skuadra I. - Fantazia a e ndihmon shkrimtarin të shkruajë libra.Skuadra II. - Realiteti a e ndihmon shkrimtarin të jetë i besueshëm.Skuadra III. - Fantazia na ndihmon t’i shohim gjërat më bukur, më thellë.

Secila skuadër sjell argumente qoftë për pohimin a mohimin e pyetjes. Njëri nganxënësit, i zgjedhur nga vetë skuadra, lexon argumentet. Nxënësit e skuadrave të tjeramund të plotësojnë a kundërshtojnë kur përfaqësuesi i grupit ka dhënë të gjitha argumentet.

101

Libër mësuesi

Unë

Autori

Materiale dhe mjete mësimorenHarta e Shqipërisë.nBojëra uji.nFletë formati.nFletë të vogla të verdha me ngjitje.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nVepra letrare të Naim Frashërit.

Përgatitja: Përgatiten fletë pune për çdo grup (rreth 7-8 grupe).Në secilën prejtyre vizatohet harta e Shqipërisë (e paplotësuar) e ndarë në dy pjesë:

Në pjesën e sipërme me shkronja të dukshme shkruhen UNËdhe në pjesën e poshtme AUTORI.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Ndahet klasa në grupe me nga 5 nxënës.Çdo grupi i jepet një fletë punë në të cilën është vizatuarHarta e Shqipërisë. Në pjesën e parë (UNË) secili pjesëtar igrupit do të shprehë mendimin e tij me shkrim se ç’ështëATDHEU për të (në formë kllasteri). P.sh.:

UNË - vendi ku unë kam lindur e dua të vdes- gjëja më e shtrenjtë etj.

Gjatë kohës që nxënësit punojnë, mësuesi vendos muzikë në sfond. Mund të përdoretkënga “Për ty Atdhe”.

Hapi II. Në përfundim të detyrës përfaqësuesi i secilit grup lexon jo vetëm punimin etij, por edhe të shokëve të tjerë të grupit. Nëse ndonjëri ka dëshirë të bëjë ndonjë komentrreth asaj që ka shkruar, lejohet që të flasë. Në fund mësuesi bën një përmbledhje tëgjitha mendimeve që nxënësit dhanë për atdheun.

Hapi III. Njihen nxënësit me temën e re, poezinë “Atdheu”, si dhe me jetën dheveprimtarinë letrare të autorit, Naim Frashërit. Mësuesi ndalet në momentet më tërëndësishme të jetës së tij duke shfrytëzuar edhe njohuritë e nxënësve.

Vendlindja: Frashër i Përmetit.Arsimi fillor : në fshatin e lindjes.Arsimi i mesëm: në gjimnazi, “Zosimea” në Janinë.Veprimtaria letrare: gjatë periudhës së Rilindjes Kombëtare.Përfaqësues: i Romantizmit.Veprat kryesore: “Bagëti e Bujqësi”, “Lulet e verës”, “Historia e Skënderbeut”.Roli i tij: poet, atdhetar, “Mësuesi i Popullit”, veprimtar i shquar

i arsimit dhe kulturës shqiptare.Motivet e veprave të tij: dashuria për atdheun, për gjuhën shqipe. Natyra e bukur

shqiptare, krenaria për emrin shqiptar, virtytet e shqiptarit.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë me grupe.nDiskutimi.nKllaster.nDiagrami i Venit.

102


Hapi IV. Lexohet poezia nga dy-tre nxënës. Tregohet kujdes në respektimin eelementeve të teknikës së recitimit (intonacioni, ritmi etj.) Punohet me fjalorin për tëshpjeguar fjalët që nuk njihen nga nxënësit.

Hapi V. Kalohet te rubrika: “Të kuptojmë përmbajtjen”.Për ushtrimin 1 nxënësit punojnë po në grupe duke shfrytëzuar pjesën e dytë (AUTORI)

të fletës së punës.Pasi të plotësojnë fletën e punës, nxënësit krahasojnë mendimet e tyre për atdheun

me ato të autorit.Për ushtrimin 2 nxënësit rikthehen te poezia dhe nënvizojnë vargjet në të cilat poeti

vë përballë atdheun me gjërat e tjera të vlefshme të jetës, duke treguar në fund se ciladashuri fiton mbi çdo dashuri tjetër. P.sh.:

Më je nënë, më je motër e vëllaNga s’ka rrotull më i shtrenjti ti më jeJe m’i miri nga çdo gjë që ka ky dhe.

Mësuesi siguron pjesëmarrjen e të gjithë nxënësve në këtë ushtrim, duke arritur nëpërfundimin se dashuria për atdheun fiton mbi çdo dashuri tjetër.

Në ushtrimin 3 nxënësit zgjedhin alternativën më bindëse për të treguar se çfarë e lidhnjeriun përjetësisht me atdheun. Nxënësit ilustrojnë mendimin e tyre me vargje nga poezia.

Në ushtrimin 4 nxënësit gjejnë vargjet me të cilat poeti tregon një lidhje më të thellëme atdheun dhe i lexon ato me intonacionin e duhur.

Mësuesi i udhëzon nxënësit se elementet më të rëndësishme që krijojnë një lidhje më të fortë meatdheun janë: lindja, vdekja, gjyshërit, stërgjyshërit.

Gjatë përgjigjeve nxënësit mund të plotësojnë njëri-tjetrin, por gjithnjë duke respektuar shoku-shokun dhe duke argumentuar mendimet e tyre.

Hapi VI. Kalohet te rubrika: “Vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Për ushtrimin 6 grupet e formuara në fillim të mësimit ndahen në dy pjesë (p.sh. 3/3). Grupeve

të pjesës së parë u jepet fjala jetë, ndërsa atyre të pjesës së dytë vdekje. Nxënësit punojnë nëpërfleta formati duke veçuar vargjet, të cilat shprehen me hollësi mjaft të bukura artistike për secilënprej tyre: JETË, VDEKJE (krijohen kllasterë).

Pasi të gjithë nxënësit të kenë shprehur mendimet e tyre për detyrën që u ështëngarkuar, mësuesi bën një përmbledhje të asaj që është thënë duke plotësuar kllasterine mëposhtëm në tabelë: P.sh.:

Në ushtrimin 7 nxënësit gjejnë në poezi 2 kuptimet e përdorura për fjalën nënë dukeshpjeguar edhe kuptimin e tyre.

Tek të lindi

Prej tyre patën

qeshur, patën qarë

Begatoje, o imzot,

ti këtë vend!

Falu njerëzve mbarësi

e falu shend!

dhe eshtrat e tyre tretur i ke ti

Hi u bëfshin kurdoherë armiqtë e tij

Tek të vdiq ajo pastaj.

JETË VDEKJE

103

Libër mësuesi

atdheuP.sh.: nëna

nëna (gruaja që e ka lindur)

Hapi VII. Kalohet tek rubrika: Studiojmë gjuhën e tekstit.Pasi njihen nxënësit me disa nga veçoritë artistike të poezisë (shkruar në kolonë, rima e

puthur aa, bb, figuracioni artistik),mësuesi ndalet veçanërisht te zhvendosja artistike(ndryshimi i rendit të gjymtyrëve në fjali) duke shpjeguar edhe arsyet e përdorimit të saj: a) meqëllim që të ruhet muzikaliteti, b) që të ruhet rima, c) për të theksuar idenë që do të shprehë autori.

Mbështetur mbi këto që u thanë më sipër, në ushtrimin 9 nxënësit shkruajnë vargjet eveçuara sipas rendit normal duke shpjeguar edhe ndryshimet midis të dy varianteve të tëshkruarit si nga ana artistike, ashtu edhe nga ajo ideore. Mësuesi kujton edhe njëherërendin normal të gjymtyrëve në gjuhën shqipe: Kryefjalë + Folje + Kundrinor + Rrethanor.

Më pas nxënësit punojnë individualisht. Mësuesi dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësvedhe atje ku e sheh të nevojshme mund të bëjë plotësimet apo sqarimet e nevojshme.

Për ushtrimin 10 nxënësit punojnë përsëri të ndarë në dy grupe të mëdha, ku të pariti kërkohet të gjejë lutjet e përdorura në vargjet e poezisë dhe të dytit urimet.

Mësuesi i shkruan në tabelë edhe urimet, edhe lutjet që të dy grupet kanë gjetur, dukeanalizuar së bashku me nxënësit edhe dallimet midis tyre.

TEMA: Flamuri, shenja e KombitRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli IVKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë hulumtojnë për të gjetur fakte, dëshmi historike dhe legjenda për flamurin.gTë shprehin ndjenjat e tyre për flamurin dhe himnin kombëtar.gTë recitojnë bukur poezi për flamurin.gTë krijojnë hartën e Shqipërisë duke përdorur kartolina me pamje nga qytetet dhe

krahinat e ndryshme të saj.gTë bëjnë një udhëtim imagjinar nga një qytet (fshat) në një tjetër duke treguar

vendet nëpër të cilat kanë kaluar.gTë krijojnë një miniekspozitë me objekte të ndryshme që mbajnë simbolin e flamurit.

Materialet dhe mjetet mësimorenHarta e Shqipërisë.nKartolina me pamje nga vende tëndryshme të Shqipërisë.nPoezi dhe këngë për flamurin.nFletë formati.nObjekte të ndryshme që mbajnë simboline atdheut (stilolapsa, çibukë, çakmakë,mbajtëse çelësash, tavlla duhani, pagurë,vegla muzikore, veshje etj.).nMateriale të marra nga lënda e historisëose të nxjerra nga interneti rreth flamurit.nFletë të vogla me ngjitje.

Metodat dhe teknikat mësimorenKonkurs.nHulumtimi.nPunë në grup.nDiskutimi.

104


Përgatitja: U bëhet e njohur nxënësve që një orë më parë se tema “Flamuri,shenja e kombit” që do të zhvillohet orën e ardhshme, do të organizohet në formë konkursi.Për këtë nxënësit do të përgatitin:nPoezi dhe këngë për flamurin. Poezitë mund të jenë edhe krijime të tyre.nFakte, dëshmi historike dhe legjenda për flamurin (për këtë nxënësit mund të

shfrytëzojnë njohuritë e marra nga lënda e historisë ose nga interneti).nKartolina me pamje nga vende të ndryshme të Shqipërisë.nMateriale rreth vendeve që kanë lidhje historike me flamurin (p. sh.: Vlora, Kruja etj.).nNjë udhëtim imagjinar nga një qytet (fshat) në një tjetër duke treguar vendet nëpër të

cilat kanë kaluar, si dhe rrugët, objektet, institucionet më të rëndësishme,muzetë, monumentet, etj., në qytetin të cilin e kanë vizituar.nObjekte të ndryshme që mbajnë simbolin e flamurit, të cilat do tëshërbejnë për krijimin e ekspozite të vogël (veshje, vegla muzikore, çakmakë, çibukë, mbajtëse çelësash etj.).

Në tre tabakë të bardhë, të mëdhenj vizatohet harta administrative eShqipërisë. Përgatiten pyetjet që do të bëhen gjatë zhvillimit të konkursit.Do të japim një model të tyre gjatë zhvillimit të orës mësimore.Natyrisht që mësuesi/ja është i lirë të shtojë ose të përdorë pyetje të tjera.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me këngën Himni i Flamurit që këndohet nga të gjithë nxënësit.Hapi II. Për zhvillimin e konkursit klasa ndahet në 3 skuadra (sipas rreshtave).Hapi III. Sqarohen nga mësuesi rregullat e zhvillimit të konkursit:

• Jini të vëmendshëm ndaj pyetjeve që të jepni përgjigje të sakta.• Bashkëpunoni më zë të ulët me pjesëtarët e tjerë të skuadrës pa krijuar probleme.• Mos flitni gjatë kohës që një pjesëtar i skuadrës tjetër përgjigjet.• Tregoni interes dhe respekt për mendimin e të tjerëve.• Tregoni aftësi për të përmbajtur veten, kur përgjigjen të tjerët.

Mësuesi/ja mund ta plotësojë listën e dhënë edhe me rregulla të tjera.Hapi IV. Fillon konkursi. Mësuesi/ja i drejton vetë pyetjet dhe zgjidhet një juri me pesë

nxënës për të mbajtur rezultatet e konkursit.Për pyetjen e parë janë përgatitur 4 skeda dhe në secilën prej tyre janë shënuar pyetjet:Skeda I. Ç’kuptim ka simboli i shqiponjës në mes të flamurit shqiptar? A dini ndonjë

legjendë që lidhet me këtë simbol?

... Popujt të ndryshmë, që në kohërat më të vjetra, kanë përdorur kafshë si shënja kombëtarenë monedhat e në flamurët e tyre...

...Po kafsha më e përdorur ka qenë shqiponja...

...Imperatori ilirian Diocletianus (i cili mbretëroj që më 284 e gjer më 305 pas Krishtit) e ndaumbretërinë romane në dy guverna: Perëndimin me kryeqytet Romën, edhe Linden me kryeqytetByzantin. Pasonjësit e tij në mbretërinë romane të Lindjes, nisnë të përdorin, kur u prish mbretëriae Perëndimit, shqiponjat me dy krerë si shënjë që kishin të drejtë mi të dy pjesët e mbretërisëromane.

Forma e shqiponjave me dy krerë humbi pastaj kuptimin e parë edhe nisi të përdoret në Kohëtë Mesme si zbukurim edhe në armët e disa princërve nga më të vegjëlit... Nga Shtetet e mbëdha,Austria edhe Rusia kanë përdorur gjer në funt të monarqisë flamurë me shqinjonja dy krerësh.

Nuk është çudi që Skënderbeu, ca nga kujtimi i Byzantit, ca nga armët që kish parë n’Itali,ndofta edhe se shqiponja me dy krerë ka qenë shënja (“coat of arms”) e shtëpisë tij, e përdori nëflamurët. Sa për ngjyrën e kuqe të këtyreve, s’duhet të ketë pasur nonjë kuptim të veçantë, -ndofta u - zgjoth si ngjyra më popullore e Shqipërisë.

Faik Konica, Dielli, Boston, Mass., E shtunë, 26 Nëntor 1921.

105

Libër mësuesi

Skeda II. Si quhet vajza që qëndisi flamurin e Shpalljes së Pavarësisë? Kujtoni filmin“Nëntori i Dytë”. Cilat ishin fjalët që Ismail Qemali i drejtoi asaj?

Për mësuesin: - Si të quajnë ty moj bijë?- Marigo.- Sa herë të kujtohet dita e flamurit, aq herë do të kujtohet edhe emri yt, moj bijë. (dhe e mbështjell flamurin rreth trupit të saj).

Skeda III. Sa i rëndësishëm është flamuri në jetën e një kombi? Argumentoni mendimintuaj duke dhënë disa shembuj.

Skeda IV: Si ndiheni kur në aktivitetet kulturore ndërkombëtare ngrihet flamuri shqiptardhe këndohet Himni Kombëtar? Cili është autori i tekstit të himnit kombëtar? Po kompozitori?

Muzikën e Himnit të flamurit e ka shkruar kompozitori rumun Ciprian Parumbesku.

Përfaqësuesi i çdo skuadre zgjedh vetëm një skedë, pyetjen e së cilës mësuesi ia drejtongjithë skuadrës. Nxënësit e së njëjtës skuadër kanë të drejtë të plotësojnë njëri - tjetrin.

Për të gjitha pyetjet mësuesi/ja jep një vlerësim me pikë, ashtu siç e sheh ai/ajo të arsyeshme.Pyetja e parë: Çdo skuadër reciton një poezi për flamurin. Mund të jetë edhe një krijim

i vetë nxënësve. Mësuesi/ja tërheq vëmendjen për një recitim shprehës të poezisë.Pyetja e dytë: Secilës skuadër i jepet një tabak i bardhë në të cilën është vizatuar

harta e Shqipërisë. Të gjithë pjesëtarët e skuadrës duhet të punojnë së bashku për tëvendosur në vendin e duhur kartolinat me pamje nga qytete të ndryshme, duke krijuarnë këtë mënyrë një hartë të Shqipërisë me kartolina.

P.sh.: Kartolinat me pamje nga Vlora ngjiten në qytetin e Vlorës, ato me pamje ngaKruja në atë të Krujës, kartolinat me pamje nga Tropoja në Tropojë e kështu me radhë.Fiton skuadra që ka vendosur më shumë kartolina dhe në vendin e duhur. Nëse skuadratkanë numër të barabartë kartolinash, fiton ajo që mbaron më shpejt.

Pyetja e tretë: Zgjidhet një përfaqësues nga çdo skuadër, i cili duhet të bëjë një udhëtimimagjinar nga qyteti apo fshati ku ai banon në njërin prej qyteteve ose rretheve që ai kavizituar (brenda Shqipërisë).Gjatë këtij udhëtimi nxënësi do të tregojë vendet nëpër tëcilat ka kaluar.

P.sh.: Nga Tirana në Shkodër :

Tiranë Kamëz Fushë - Krujë Mamurras Laç Milot Lezhë Shkodër.

Përveç kësaj nxënësit tregojnë rrugët, objektet, institucionet më të rëndësishme,muzetë, monumentet etj., të cilat vetë i kanë vizituar në qytetin që kanë zgjedhur.

Nxënësit mund të zgjedhin vende të ndryshme, vende malore, bregdetare, ose medëshmi historike duke përshkruar në këtë mënyrë edhe natyrën e bukur të atdheut tonë.

Në fund të tria skuadrat krijojnë një ekspozitë e vogël me objektet e sjella që mbajnësimbolin e flamurit. Ndërkohë që nxënësit punojnë, mund të vendoset muzikë në sfond,“Produkt 28” me këngën “ Shqipe”.

Në se shkolla ka video, mund të vendoset edhe videoklipi i kësaj kënge. Nxënësitlihen të lirë, nëse dëshirojnë ta shoqërojnë këngën.

Nuk harrohet t’i vihet një titull ekspozitës, i cili zgjidhet nga vetë nxënësit.Hapi IV. Vlerësohet përgatitja e nxënësve si dhe pjesëmarrja e tyre në konkurs, duke

shpallur njëkohësisht edhe skuadrën fituese.

Detyrë shtëpie: Të sjellin në klasë letra që u kanë dërguar të afërmit aposhokët e tyre që ndodhen jashtë atdheut, që dëshmojnë mallin dhedashurinë e tyre për atdheun.

106


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë recitojnë poezi të rilindësve me temë për atdheun.gTë krijojnë një fjalorth që lidhet me fushën tematike “Malli për atdheun”.gTë krijojnë një poezi a prozë me temë “Malli për atdheun”.gTë sjellin përvojat vetjake ose të të tjerëve duke treguar se ç’kanë ndier kur kanë

qenë larg atdheut.gTë komentojnë me shkrim paragrafin e shkëputur nga “Malli për atdheun”.

Materiale e mjete mësimorenPoezi për atdheun.nLetra të të njohurve që ndodhen larg Shqipërisë, të dërguara me postëose postë elektronike (i-mail)nFoto.nHarta e Shqipërisë.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me recitimin e poezive të zgjedhura nga krijimtaria e rilindësve

me temë për atdheun.Hapi II. Nxënësit lexojnë në heshtje fjalët e dhëna në ushtrimin 1 dhe në çift

shtojnë fjalë të tjera, të cilat do të krijojnë fjalorthin që mund të përdoret në krijimin etyre për atdheun. Lexohet fjalorthi nga disa çifte duke veçuar fjalët e shtuara. Disa ngaato që mësuesi/ja mendon se do t’i ndihmojnë nxënësit në shkrimet e tyre, shkruhen nëtabelë.

Hapi III. Udhëzohen nxënësit për të shkruar një poezi a një pjesë në prozë metemë: “Malli për atdheun”. Për këtë ata të mbështeten në fjalorthin e plotësuar si dhe nëpoezitë që dëgjuan {për vargun, rimën}. Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur.

Lexohen disa nga krijimet e nxënësve në poezi e prozë. Vlerësohen nga vetë atamë të mirat duke krijuar me to këndin “I këndoj atdheut “.

Hapi IV. Mësuesi/ja i nxit nxënësit të shprehin mendimet, ndjenjat e tyre duke iupërgjigjur pyetjeve:

- A jeni larguar ndonjëherë nga Shqipëria?- Si jeni ndier? Çfarë ju mungonte më shumë? Pse?

Nxënësit dëgjojnë me vëmendje dhe respektojnë mendimet e njëri-tjetrit.Për ushtrimin 2, nxënësit duhet të bëjnë komentin e tyre me shkrim rreth paragrafit

të shkëputur nga skica poetike e Konicës, të mbështeten në përvojat e tyre e të shokëveme të cilat u njohën në bisedën e zhvilluar.

Tema: Malli për AtdheunRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenPunë në çift.nBisedë.nShkrim i lirë.nTuri i galerisë.nDiskutim.

107

Libër mësuesi

Gjuha shqipe (Ora e parë)Të lexojmëNiveli III45 minuta


Synimi: Kjo veprimtari synon të nxitë te nxënësit dëshirën për të lexuar eshijuar poezinë shqipe me temë patriotike.

Të drejtat e njeriut: E drejta e gjuhës amtare.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë lexojnë në mënyrë shprehëse poezinë duke respektuar variantin dialektor.gTë njihen me kuptimin e fjalëve të reja dialektore duke i përdorur ato në fjali a në

situata të caktuara.gTë lexojnë për të ndier sa e bukur dhe e rëndësishme është gjuha shqipe.gTë recitojnë me ndjenjë vargjet për gjuhën shqipe.

Materiale dhe mjete mësimorenTabakë letre të bardhë.nBojëra uji.nMagnetofon.nDisk.nTeksti ”Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. U kërkohet nxënësve të plotësojnë mbi bazën e njohurive dhe informacioneve të

marra një kllaster individual me fjalët gjuha shqipe, duke evidentuar origjinën, lashtësinë,përpjekjet e atdhetarëve tanë për ruajtjen dhe pasurimin e gjuhës shqipe. Pas përfundimit,bëhet një diskutim i hapur me të gjithë klasën. Plotësohet kllasteri edhe në tabelë.

Hapi II. Nxënësit mund të recitojnë bukur poezi për gjuhën shqipe, të mësuara mëparë.(“Gjuha shqipe” nga Ndre Mjeda, “Korça” nga Naim Frashëri).

Punohet në mënyrë të pavarur. Lexohen disa nga komentet e realizuara. Vlerësohenmë të pëlqyerat prej tyre.

Ushtrimi 3. Për të realizuar sa më mirë këtë ushtrim nxënësit shfrytëzojnë letra, tësjella nga të afërmit e tyre që ndodhen larg Shqipërisë. Lexohen ato duke veçuarmomentet ku del malli për atdheun, arsyet e këtij malli.

Hapi V. Pas këtij momenti nxënësit diskutojnë rreth pyetjeve të shtruara:- Si jeni ndier kur i keni takuar ata në Shqipëri pas shumë kohësh?- A mund të tregoni ndonjë rast konkret nga jeta shkollore e një moshatarit tuajlarg Shqipërisë?

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nPunë në grupe.nDiskutimi.

108


Hapi III. Mësuesi u prezanton nxënësve temën e re dhe jep një informacion të shkurtërrreth autorit Gjergj Fishta, si: origjina, profesioni, veprat kryesore, roli i tij në letërsi etj.

Hapi IV. Lexohet poezia “Gjuha shqipe” fillimisht nga mësuesi dhe më pas nga disanxënës të zgjedhur. Mësuesi u tërheq vëmendjen nxënësve për respektimin e intonacionit,theksave të fjalës dhe të frazës, shprehjen emocionale, melodikën e poezisë. Ndërkohëudhëzon nxënësit e tjerë që, ndërsa shoku i tyre lexon poezinë, vargun e fundit ta lexojnëtë gjithë së bashku njëzëri. Do të ishte mirë që recitimi i poezisë të shoqërohej në sfondme muzikë.

Hapi V. Nxënësit lexojnë edhe një herë në heshtje poezinë duke nënvizuar me laps fjalët qënuk ua dinë kuptimin. Diskutohet rreth këtyre fjalëve. Shpjegohet kuptimi i tyre dhe kërkohetnga nxënësit që të krijojnë fjali ose t’i përdorin në kontekst të ri.

Hapi VI. Pasi janë njohur me kuptimin e fjalëve të reja, mësuesi u drejton nxënësvekëto pyetje:

- Çfarë ndjetë kur lexuat këtë poezi?- Kujt i kushtohet poezia?- Si mendoni ju, cili ishte qëllimi i autorit për krijimin e kësaj poezie?- Çfarë rëndësie ka gjuha për një komb?- Në cilin dialekt është shkruar poezia? Pse?

Nxënësit përpiqen të argumentojnë me shembuj konkretë nga poezia përgjigjet e tyre.Hapi VII. Duke shfrytëzuar njohuritë e nxënësve mbi dialektet, mësuesja u kërkon atyre ta

kthejnë poezinë në gjuhën standarde. Për këtë e ndan klasën në 3 grupe:Grupi i parë do të kthejë në gjuhën standarde vargjet:

Posi kanga e zogut t’verës..........................................

deri ...njashtu asht gjuha shqiptare.Grupi i dytë Pra mallkue njaj bir shqiptari

..............................................deri.... flet e t’veten len pas dore.

Grupi i tretë Nëpër gjuhë shqipe bota mbarë..................................................deri në fund

Çdo grup i shkruan vargjet përkatëse në tabakë të bardhë me shkronjë të dallueshme.Hapi VIII. Vendosen punimet e nxënësve në tabelë përpara klasës dhe tre nxënës, një

për çdo grup, lexon vargjet e kthyera në gjuhën letrare. Një nga nxënësit që reciton bukur,i lexon të gjitha vargjet për të bërë njësimin e poezisë.

Dokumenti i parë i

shkruar

Autorët që i kanë

kënduar Dialektet

Ku flitet?

Origjina

Shkolla e parë shqipe

Gjuha shqipe

109

Libër mësuesi

Mësuesja u kërkon nxënësve ta lexojnë edhe një herë në heshtje poezinë për t’iupërgjigjur pyetjeve:

- Cili variant ju pëlqen më shumë, ai i shkruar në gegërisht apo ai i kthyer në normënletrare? Pse?- Çfarë mendoni ju se do t’i humbiste poezisë, nëse fjalët dialektore do t’i zëvendësoninme fjalët e gjuhës standarde?

Nxënësit përgjigjen duke argumentuar mendimet e tyre. (është mirë që, nëse nuk jepenpërgjigjet nga nxënësit, mësuesi t’u bëjë të ditur atyre se poezia e shkruar në dialektin egegërishtes nga Fishta, është realizuar mjaft mirë, duke harmonizuar në një mënyrë tëmrekullueshme rimat, muzikalitetin dhe dialektin.)Hapi IX. Më tej mësuesi vazhdon të punojë me rubrikën “Të kuptojmë përmbajtjen”në faqen 87. Për realizimin e kësaj rubrike ai i orientonnxënësit të gjejnë vargjet përgjegjëse për çdo cilësi të dhënë,duke iu rikthyer leximit të poezisë.P.sh.: Gjuha shqipe është e bukur, porsi kanga e zogut të verës... etj.Diskutohen përgjigjet e nxënësve. Mësuesi merr shkasnga kjo dhe u drejton pyetjen: - A ju pëlqen mënyra sesi është shprehur poeti?Nxënësit shprehin lirisht mendimet e tyre.

Detyrë shtëpie.Nxënësit të hartojnë pemën gjenealogjike të fisitduke kërkuar edhe ndihmën e prindërve.

Shënim: Për veprimtarinë hyrëse mësuesi mund të përdorëedhe parashikimin me terma paraprakë. Shkruhen në dërrasë5 terma: gjuha e lashtë, e bukur, u flijuan, trashëgim të drejtadhe kërkohet nga nxënësit që me 5-6 fjalë të ndërtojnë njëkrijim të shkurtër dhe t’i vendosin një titull. st

ërgj

yshi

gjys

hiba

bai

fëm

ija

GjuhaDialekti

Objektivat:Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë recitojnë bukur poezinë “Gjuha shqipe”.gTë diskutojnë rreth dy qëndrimeve të Fishtës në këtë poezi.gTë dallojnë dhe të ndërtojnë figurat letrare të krahasimit dhe epitetit.gTë vlerësojnë bukurinë, pasurinë dhe larminë leksikore të poezisë “Gjuha shqipe”.gTë edukohen estetikisht me vlerat kombëtare dhe humane

Gjuha shqipe (Ora e dytë)Të lexojmëNiveli III45 minuta


110


Materiale dhe mjete mësimorenTeksti ”Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me recitimin e poezisë. Gjatë recitimit mësuesi u tërheq vëmendjen

nxënësve në respektimin e këshillave të dhëna në orën e parë, duke këmbëngulur qëpërmes intonacionit të bëhen të dallueshme dy qëndrimet e autorit:

a. Lavdërimi i gjuhës shqipe. (Zëri të jetë i qetë, i ngadaltë dhe i shoqëruar melëvizjet e mimikës së fytyrës,)b. Mallkimi i atyre që duan ta mohojnë. (zëri të jetë i prerë, i fortë.)

Hapi II. Më tej zhvillohet bashkëbisedimi ndërmjet mësuesit dhe nxënësve dhe nxënësveme njëri-tjetrin rreth dy qëndrimeve të Fishtës të përmendura më lart.

Hapi III. Klasa ndahet në tri grupe. Çdo grupi i jepet një nga fjalët: veprim, gjendje,cilësi, me të cilat do të realizojnë figurën e krahasimit.

trim ____________dinak si ____________frikacak ____________i ngathët ____________

fluturon ____________zvenitet si ____________kërcen ____________belbëzon ____________

i qeshur ____________i trishtuar si ____________i heshtur ____________i skuqur ____________

Nxënësit punojnë individualisht brenda grupit të tyre.Hapi IV. Disa pjesëtarë të çdo grupi lexojnë krahasimet e formuara. Është mirë që për

të njëjtën fjalë të ketë shumëllojshmëri krahasimesh. Në përfundim të ushtrimit mësuesithekson se mund të krahasohen cilësi, gjendje dhe veprime të ndryshme.

Hapi V. Punohet Ushtrimi 5 në libër. Për të gjetur figurat letrare të krahasimit dheepitetit mësuesi mund të përdorë metodën e kllasterit.

Hapi VI. Diskutohen plotësimet e kllasterave. Mësuesja drejton pyetjet:

CilësiGrupi I

VeprimeGrupi II

GjendjeGrupi III

Porsi i amblifllad i erës

Porsi kanga ezogut të verës

KrahasimiGjuha Shqipe

Epitet

Gjuhë hyjnore

fllad i ëmbël

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster. nRrjeti i diskutimit.

111

Libër mësuesi

Po Jo

Po Jo

Tema: ZogaRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon:a) T’i njohë nxënësit me një nga kryeveprat e krijimtarisë së Mjedës,b) T’i nxisë për të shprehur bukur ndjenjat e tyre të dashurisë për nënën.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë flasin rreth jetës dhe krijimtarisë së Ndre Mjedës.gTë lexojnë në mënyrë shprehëse fragmentin e dhënë duke respektuar variantin

dialektor të gegërishtes.gTë njohin kuptimin e fjalëve dialektore dhe t’i kthejnë ato në normë letrare.gTë dallojnë peizazhet që përshkruhen në çdo strofë e t’i vizatojnë ato duke

përzgjedhur ngjyrat e duhura.

– Në cilat vargje është përdorur njëkohësisht edhe figura e epitetit , edhe e krahasimit? Pse ndodh kjo?

- A mendoni se i shton emocionalitetin poezisë?Nga tërësia e vargjeve që do të sjellin nxënësit, mësuesi veçon vargun: Porsi i ambli

fllad i erës...dhe e shkruan në tabelë. Ndalet tek figura e epitetit duke kërkuar arsyet epërdorimit të epitetit (i ambli) jo në rendin e tij të zakonshëm.

Nxënësit përpiqen të argumentojnë përgjigjet e tyre.Hapi VII. Në rubrikën Interpretimi, të aparatit pedagogjik, në faqen 87, Ushtrimi 3,

realizohet nëpërmjet metodës së rrjetit të diskutimit. Mësuesja shtron situatën:Mjaft familje shqiptare sot kanë emigruar dhe jetojnë në shtet të tjera të botës.

1.A duhet të flasin dhe të shkruajnëshqip fëmijët e këtyre familjevedhe prindërit e tyre?

2. A përpiqemi ne ta trashëgojmëgjuhën shqipe te brezat pasardhës,ashtu siç na e lanë parardhësit tanë?

Hapi VIII. Nxënësit do të shkruajnë mendimet individualisht dhe më pas do të grupohensipas përgjigjeve Po, Jo. Dëgjohen argumentet e sjella nga nxënësit. Në diskutimin epyetjes së dytë nxënësit shfrytëzojnë edhe përvojat vetjake të sjella nëpërmjet pemësgjenealogjike.

Hapi IX. Nxirret mesazhi i poezisë.Hapi X. Vlerësimi i orës së mësimit.

112


gTë ilustrojnë me vargje nga fragmenti lidhjet ndërmjet nënës e fëmijës.gTë shprehin ndjenjat e tyre për mëmën kur e imagjinojnë veten foshnjë në duart e saj.gTë sjellin shembuj krahasimi të buzëqeshjes së fëmijës me elemente të natyrës.

Materiale dhe mjete mësimorenVepra e Mjedës.nFletë formati.nBojëra uji.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi mund të fillojë duke vënë një kasetë me vargje të Mjedës shkëputur

nga poezia “ Gjuha shqipe” me të cilën nxënësit janë njohur në klasë të pestë: Mësuesikërkon prej tyre të dëgjojë me vëmendje vargjet e recituara dhe të mendojnë për autorindhe titullin e poezisë nga janë shkëputur këto vargje.

Në pamundësi të sigurimit të kasetës mësuesi mund t’i shkruajë në tabelë disa prejkëtyre vargjeve.

Pasi bëhet i njohur autori, Ndre Mjeda, emrin e të cilit mësuesi e shkruan në tabelëpyeten nxënësit:

-Ç’dini për Mjedën?-A mund të thoni disa nga veprat e tij?-Cila nga poezitë e tij ju kujtohet? Recitojeni atë.

Disa nga përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.Më tej mësuesi i njeh nxënësit me kryeveprën e Mjedës “Andrra e jetës” nga është

shkëputur edhe fragmenti Zoga që është dhënë në tekstin e tyre. Jepet një informacioni shkurtër rreth kësaj vepre.

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nKllaster.nPesëvargësh.nBisedë e lirë.nTuri i galerisë.

Informacion shtesë për mësuesinPoema “Andrra e jetës” është e ndarë në tri pjesë që mbajnë si tituj emrat e tri

personazheve të saj: Trinës, Zogës dhe Lokes.Pjesa e parë i takon Trinës, e cila vendoset në një peisazh baritor, me një paqe

të pafund dhe duket se gjithçka shkon mirë, derisa paralajmërohet një fatkeqësi,vajza e vogël vdes para kohe. Por as për Loken (nënën e tyre) e as për Zogën(motrën e Trinës) jeta nuk merr fund me kaq.

Në pjesën e dytë që i kushtohet Zogës, autori jep rritjen e saj, ndjenjën edashurisë, martesën dhe së fundi Zogën që është bërë nënë. Bukuria e natyrës,që parakalon për t’ia lënë vendin buzëqeshjes së fëmijës, është pjesa më e bukure poemës. Është pikërisht ky fragment që është dhënë në librin e nxënësve.

Fundi i poemës është i trishtë. Lokja e plakur dhe në skamje të plotë prejpamundësisë së saj fizike thërret vdekjen ta marrë.

Në këtë poemë vepron vetëm personazhi femër, i cili pasqyrohet në tri forma tëjetës:

Trina - vajza fatkeqe që vdes pa u rritur e që simbolizon fatalitetin e jetës.Zoga - që arrin të ndjejë bukurinë e dashurisë e të mëmësisë e që simbolizon

bukurinë e jetës.Lokja e cila pasi kalon në të gjitha fazat e jetës, arrin në fund të saj (vdekja si

fenomen i natyrshëm).

113

Libër mësuesi

Hapi II. Para se të lexojë vargjet e pjesës “Zoga” të dhëna në tekst, mësuesi/ja u kërkonnxënësve të jenë të vemendshëm gjatë dëgjimit të saj, në mënyrë që të jenë të aftë tëtregojnë se për çfarë flitet në të. Theksojini se gjatë leximit të poezisë nxënësit t’i mbajnëlibrat të mbyllura dhe vetëm të dëgjojnë. Në një çast mësuesi e ndërpret leximin e poezisë,duke lënë pa lexuar dy vargjet e fundit (foshnjës që i qeshet) nanës, kur mbi të përkulet) dhekërkon nga nxënësit të tregojnë se për çfarë bënin fjalë vargjet që sapo dëgjuan.

Pyeten disa nxënës, komentet e të cilëve dëgjohen me kujdes.Mësuesi vazhdon më tej duke lexuar edhe dy vargjet e fundit.U drejton përsëri pyetjen nxënësve:

-Po tani si mendoni: për çfarë flitet në këto vargje?Hapi III. Lexohet poezia në heshtje e më pas me zë nga nxënësit. Tregohet kujdes

prej tyre në shqiptimin e saktë të fjalëve dialektore duke ruajtur veçoritë e gegërishtes.Gjatë leximit nxënësit veçojnë fjalët e panjohura të cilat shpjegohen.

Hapi IV. Kalohet te rubrika: “Të kuptojmë përmbajtjen”.Ushtrimi 1. U drejtohet pyetja nxënësve: Cilit çast ia kushton poeti këto vargje?Përgjigjet e tyre do të ishin: - Kënaqësisë që ndien nëna, kur i buzëqesh fëmija…Ushtrimi 2. Për realizimin e këtij ushtrimi nxënësit rikthehen në tekst për të

përcaktuar se në cilat vargje (strofa) poeti jep peizazhe të ndryshme. P.sh.:nata me hënë – strofa 1

Pas këtij ushtrimi punohet ushtrimi 6 (pasi është bërë renditja e gabuar në tekst).Klasa ndahet në katër grupe që i përket nga një strofë. Secili grup vizaton peizazhin qëjepet në strofën e tij duke zgjedhur ngjyrat e dhëna në ushtrim, në mënyrë që ta realizojnëatë sa më mirë. P.sh.:

nata me hënë – ngjyrë blu me të argjendtë.Nxënësit komentojnë vizatimet e tyre.Vizatimet vendosen në “Turin e galerisë”.Hapi V. Kalohet në rubrikën: “Të vlerësojmë e të interpretojmë tekstin”.Ushtrimi 4. Nxënësit zgjedhin alternativat që tregojnë forcën e lidhjes midis nënës

dhe fëmijës duke e ilustruar me vargje.Ushtrimi 5 zhvillohet në formë bisede. Ngacmohet imagjinata e nxënësve për të

zbuluar ndjenjat e tyre për nënën, kur e imagjinojnë veten foshnjë në duart e saj.Imagjinoni veten foshnjë në duart e nënës. Çfarë ndjenjash ju pushtojnë?Në bisedë të përfshihen sa më shumë nxënës që të mund t’i shprehin ndjenjat e tyre.Hapi VI. Kalohet te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Ushtrimi 7. Duke u mbështetur në njohuritë e marra rreth dialekteve nxënësit kthejnë

fjalët e veçuara nga fragmentet në normë letrare.Lexohet strofa në të cilën janë zëvendësuar fjalët dialektore me ato të normës letrare.- Cili variant ju pëlqen më shumë? Pse?Hapi VII. Pasi nxënësit kanë njohur e vlerësuar si dhe kanë studiuar gjuhën e përdorur

nga autori, janë në gjendje të plotësojnë kllasterit e mëposhtëm:

si pika e lotit si zanë

si yjet që shndrisin

si agimi kuqaloshDiskutohet plotësimi i kllasterit.

BuzëqeshjaE fëmijës

114


si e përjetoj si e përjetoj si e përjetoj

ngjyrat veçantitë ngjyrat veçantitë ngjyrat veçantitë

Synimi: Kjo veprimtari synon që përmes poezisë për natyrën, të nxitet tenxënësi ndjenja e së bukurës.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë përshkruajnë njërën prej tri çasteve kohore të dhëna nga mësuesi (nata,agimi, mëngjesi).gTë lexojnë bukur poezinë duke përdorur elementet e teknikës së recitimit.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të reja.gTë krahasojnë përshkrimin e tyre me atë të autorit.gTë zbërthejnë vargjet duke nxjerrë në pah funksionin shprehës dhe poetik të përdorur

nga autori.

Materiale dhe mjete mësimorenMagnetofon.nCD.nVepra letrare të L.Poradecit.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Nxënësit punojnë individualisht për të krijuar kllaster me fjalët:

nata agimi mëngjesi

Hapi II. Pas plotësimit të kllasterit, mësuesi u kërkon nxënësve që të zgjedhin njërinprej çasteve (nata, agimi, mëngjesi) që u ngjall më shumë emocion dhe ta përshkruajnëduke përdorur jo më shumë se 5-6 fjali. Gjatë kohës që nxënësit punojnë, mësuesivendos muzikë në sfond.

Hapi III. U thuhet nxënësve se krijimet e tyre do të lexohen më vonë. Njihen nxënësitme poezinë “Mëngjesi” të L. Poradecit. Bëhet leximi i poezisë fillimisht nga mësuesi dhepastaj nga një nxënës duke e shoqëruar gjithmonë me sfond muzikor.

Hapi IV. Punohet me fjalorin. Shpjegohet kuptimi i fjalëve të reja dhe përdoren ato në fjali.Hapi V. Rilexohet poezia e ndarë sipas çasteve (strofa I Nata, strofa II- Agimi, strofa

III- Mëngjesi). Nxënësit bashkëveprojnë në çifte për gjetjen e figurave letrare, përcaktimine llojit të strofës e rimës. Për analizën e figurave letrare mësuesi mund të përdorë ditarindypjesësh.

MëngjesTë lexojmëNiveli III45 minuta


Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nDiskutimi.nDitari dypjesësh.nShkrim i lirë.nDiagrami i Venit.

115

Libër mësuesi

Figurat letrare Komenti im

si shpirt i zi(krahasim, epitet)

Hapi VI. Nxënësit vazhdojnë më tej me plotësimin e Diagramit të Venit duke bërëkrahasimin e çastit të përshkruar prej tyre me vargjet e poezisë.

Para se nxënësit të lexojnë plotësimin e Diagramit të Venit, bëjnë të njohur përshkrimine hartuar prej tyre.

Hapi VIII. Ushtrimin 6 mësuesi mund ta realizojë duke përdorur skemën e zinxhiritkohor. Vizatohet skema e mëposhtme në tabelë.

Brenda skemës së zinxhirit kohor nxënësit shkruajnë tri grupet foljore të përdoruranga autori për procesin e kalimit nga njëri çast tek tjetri. (Pamja e skemës së plotësuardo të jetë)

Hapi IX. Duke shfrytëzuar grupet foljore nxënësit shpjegojnë kuptimin e parë dhe tëfigurshëm të tyre si dhe nëse foljet shprehin veprim të shpejtë apo të ngadalshëm.

Hapi X. Bëhet vlerësimi i punës së nxënësve.

Detyrë shtëpie: Përshkruani perëndimin e diellit. Mos harroni të vini revendin ku perëndon dielli, lëvizjen, formën dhe ngjyrën që ndryshon.

Ashtu si shpirti mbyllet nga trishtimi dhe dhimbjaedhe liqeni u mbyll nën mal nga humbja e gjallërisë,gëzimit e bukurisë me rënien e errësirës.

Unë Autori

Po shuhet nata

MëngjesiAgimi

Nata

Dita ndeziPo tre

tet ylli i

dritës

116


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin elementet e përshkrimit.gTë përshkruajnë me gojë objekte të ndryshme mbështetur në cilësitë dhe veçoritë e tyre.gTë përshkruajnë me gojë një person duke nxjerrë në pah portretin e jashtëm dhe

të brendshëm.gTë bashkëveprojnë në grup duke vlerësuar mendimet e njëri – tjetrit.

Materiale dhe mjete mësimorenObjekte të ndryshme për t’u përshkruar.nPortokalle.nVazo.nTeksti” Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Klasa ndahet në gjashtë grupe. Çdo dy grupeve u jepet i njëjti objekt dhe u

kërkohet që ta përshkruajnë atë me gojë. Veprohet në këtë mënyrë për të parë ndryshimetnë përshkrimin e të njëjtit objekt/ frut/ mjedis.

Grupi I dhe II përshkruan portokallin.Grupi III dhe IV përshkruan vazon.Grupi V dhe VI përshkruan klasën.

Nxënësit bashkëveprojnë brenda grupit për të realizuar detyrën.

Hapi II. Përfaqësuesi i secilit grup (i zgjedhur nga vetë nxënësit) përshkruan objektine dhënë. Gjatë kohës që përfaqësuesi i grupit bën përshkrimin, pjesëtarët e grupitalternativ dalin jashtë klasës me qëllim që të mos ndikohen në përshkrimin e tyre.Dëgjohen me kujdes përshkrimet e të gjitha grupeve.

Hapi III. Për të përcaktuar elementet e përshkrimit mësuesi u drejton nxënësve pyetjet:a) Ç’hapa ndoqët për të realizuar përshkrimin e këtyre objekteve?

Mësuesja mund të përdorë edhe pyetje të tjera ndihmëse për të përcaktuar disa prejelementeve të përshkrimit.

- vëzhgimi;- mbledhja e të dhënave (forma, madhësia, ngjyra, shija etj.)- gjuha

b) Për të njëjtin objekt grupet dhanë përveç elementeve të përbashkëta edhe elementetë ndryshme. Pse ndodhi kjo? Nxënësit do të argumentojë duke përdorur këndvështriminobjektiv dhe subjektiv.

c) Kur realizojmë një përshkrim a kemi një qëllim të caktuar?

Ç’është përshkrimi?Të flasimNiveli II45 minuta


Metoda dhe teknika mësimorenPunë me grupe.nKllaster.nStuhi mendimesh.

117

Libër mësuesi

Hapi IV. Mbështetur në përgjigjet e nxënësve mësuesja plotëson kllasterin meelementet e përshkrimit.

Hapi V. Mësimi vazhdon më tej me rubrikën: Si të përshkruhet një person. Punohetsipas udhëzimeve të faqes 92.

Vëzhgimi

Mbledhja e të dhënave

Qëllimi

Kënd-

vështrimi objektiv e subjektiv

Gjuha

Përshkrimi

Përshkrimi i venditTë shkruajmëNiveli III45 minuta


Synimi: Kjo veprimtari synon:a. Drejtimin e nxënësve në përzgjedhjen e elementeve më të rëndësishme gjatëpërshkrimit.b. Aftësimin e nxënësve për të përshkruar me hollësi mjedise të ndryshme.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë bëjnë përshkrimin e kalasë.gTë dallojnë fjalët kyçe që do t’i ndihmojnë në përshkrimin e kalasë.gTë vlerësojnë përshkrimet e njëri- tjetrit.

Materiale dhe mjete mësimorenTelevizor.nVideo.nKasetë video me pamjet e kalasë së Krujës.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletoret.

Metoda dhe teknika mësimorenShkrim i lirë.nTuri i Galerisë.

118


Tema: Nina-nana djalinRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë sjellin në klasë ninulla e t’i lexojnë me intonacionin e duhur.gTë listojnë urimet, dëshirat, ëndrrat më të bukura që shpalos nëna për të voglin e

saj në ninullat e sjella në klasë.gTë lexojnë për kënaqësi, bukur, qartë e në heshtje ninullën “Nina- nana djalin”.gTë ilustrojnë me vargje dëshirat e nënës për fëmijën.gTë shprehin mendimin e tyre në lidhje me ndikimin që ka ninulla në jetën e një fëmije.gTë gjejnë epitetet, krahasimet dhe urimet e përdorura në ninullë.

Materialet dhe mjetet mësimorenNinulla.nTabakë të bardhë.nNgjitës.nFisha.nBojëra uji.nGërshërë.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me shfaqjen në ekran të pamjeve të filmuara të kalasë së Krujës.

(Në mungesë të videos mësuesi mund të përdorë fotografi ose kartolina me pamje ngavende të ndryshme). Për disa minuta nxënësit ndjekin në heshtje pamjet e dhëna në ekran.

Hapi II. Pas përfundimit të filmit kalohet në libër në përshkrimin e kalasë së Beratitduke veçuar detajet me radhë:

a. Vëzhgimi i objektit nga e afërta tek e largëta, nga e majta në të djathtë, nga poshtë – lart.b. Përdorimi i fjalëve drejtuese, frazave që tregojnë ku janë gjërat, p.sh;vendndodhjen, në drejtim majtas-djathtas, lart-poshtë, ku, kur etj.c. Lidhja e së shkuarës me të tashmend. Përdorimin e cilësive të vendeve për të ndihmuar imagjinatën

Hapi III. Pas kësaj veprimtarie shfaqet edhe një herë filmi; tashmë me xhirim tëngadalësuar. Nxënësit i shohim me kujdes pamjet dhe plotësojnë tabelën e mëposhtmeduke veçuar emra, mbiemra dhe folje që do t’i ndihmojnë për përshkrimin e kalasë.

Emri Mbiemri Folje

Nxënësit punojnë individualisht për të realizuar përshkrimin e kalasë.

Hapi V. Më pas krijimet e nxënësve vendosen në Turin e Galerisë ose lexohen me zë paratë tjerëve. Gjatë kohës që nxënësit lexojnë, mësuesja shoqëron leximin e tyre me filmin ekalasë për të vlerësuar saktësinë e përshkrimit të tyre. Vlerësohen përshkrimet më të mira.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë në grupe.nDiskutimi.nRrjeti i diskutimit.nKlaster.nDitari dypjesësh.

119

Libër mësuesi

Përgatitja: Porositen nxënësit që më parë të sjellin në klasë këngë djepi oseninulla të marra nga folklori ose të krijuara e të kënduara prej nënave dhe gjysheve për ta.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me leximin e ninullave të sjella nga nxënësit. Tërhiqet vëmendja

drejt intonacionit në përshtatje me vargjet e ninullave.Hapi II. Ndahen nxënësit në grupe me nga 5 – 6 nxënës. Prej secilit grup kërkohet

vendosja në listë e urimeve, dëshirave, ëndrrave që shpreh nëna për fëmijën në ninullate mbledhura nga pjesëtarët e grupit.

Punohet në tabakë të bardhë duke shkruar me bojëra uji. Secilën dëshirë në seështë e mundur e shoqërojnë me një vizatim simbolik.P. sh. :

E bukur si lule (Le të vizatojnë një lule)Punëtore si bleta (Le të vizatojnë një bletë)Krahëlehtë si flutur (Le të vizatojnë një flutur)

Hapi III. Në përfundim të detyrës, përfaqësuesi i çdo grupi ngjit tabakun e tij nëtabelë dhe paraqet punimin e grupit të tij. Nxënësit e grupeve të tjera dëgjojnë mevëmendje dhe bëjnë plotësime.

Pasi të gjitha grupet kanë shprehur mendimet e tyre, mësuesi/ja bën një përmbledhje duke sqaruar edhe njëherë se ninullat janë këngë të bukura, tëshkurtra që nëna ia këndon fëmijës së vogël për ta vënë në gjumë. Në to ajoshpalos dëshirat dhe urimet më të bukura për të voglin e saj.

Hapi IV. Hapet libri dhe lexohet ninulla “Nina-nana, djalin”.Nxënësit nënvizojnë fjalët dhe shprehjet që nuk i njohin, të cilat sqarohen nga mësuesi/ja.Hapi V. Kalohet te rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen”.Për ushtrimin 1 nxënësit rikthehet në tekst për të ilustruar me vargje dëshirat e

nënës për fëmijën që të rritet me :a - shëndet të plotë,b - jetë të gjatë,c - fat të mirë,d - prindërit tanë.

P. sh.: me shëndet të plotë Fli se gjumi të bën mirë,Të bën mirë e të rehaton,Shtatin bir ta pushton.

Në ushtrimin 2 nxënësit lidhin me shigjetë fjalët sipas kuptimit që ato marrin në poezi.P. sh. : bir __ nënë gjumi __ rehati

bilbil __ gemb gëzofshi __ të ritëtë vaftë __ mbarë plak __ i vjetër

Në fund të çdo ushtrimi dëgjohen e diskutohen përgjigjet e nxënësve.Hapi VI. Kalohet te rubrika “Të vlerësojmë dhe interpretoni”.Ushtrimin 4, mësuesi e organizon me metodën e rrjetit të diskutimit. Shtrohet pyetja

binare dhe nxënësit ndahen në dy grupe sipas përgjigjeve që do të japin:

A ndikon kënga që fëmija të ketë një fëmijëri të lumtur?PO JO

120


Për 5 minuta, nxënësit do të diskutojnë dhe do të japin argumente që mbështesinmendimin e tyre. Mësuesi/ja dëgjon mendimin e nxënësve, por pa dhënë asnjë vlerësimse cili ka të drejtë dhe se cili nuk ka të drejtë për përgjigjen e dhënë.

Hapi VII. Pas këtij ushtrimi mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të zgjedhin vargje nganinullat dhe të bëjnë komentin e tyre.

VARGJET KOMENTI

Gjatë kohës që komentojnë, mësuesi/ja i nxit nxënësit të shprehen me ndjenjë dheemocion.

Hapi VIII. Kalohet te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Për ushtrimin 6 mësuesi/ja u bën të ditur nxënësve se karakteristikë e ninullave

është përdorimi i epiteteve, krahasimeve, si dhe i urimeve nga më të bukurat që nënajep për fëmijën e saj.

Kërkohet nga nxënësit që të gjejnë epitetet, krahasimet dhe urimet në ninullën “Nina,nana-djalin o”. Për krahasimet nxënësit të dallojnë në se janë cilësi apo veprime ato qëkrahasohen.

P.sh. : Gjumi rehatshumi epitet. Porsi pëllumbi krahasim.

M’u bëfsh, bir, plak i vjetër urim.

Nxënësit punojnë individualisht brenda grupit dhe më pas mund të shkëmbejnëmendime për të vlerësuar punën e njëri tjetrit.

Më tej nxënësit dallojnë fjalitë dëshirore dhe vërejnë mënyrën e foljes së përdorur.Mësuesi/ja u tërheq vëmendjen të tregohen të kujdesshëm, pasi në një fjali mund tëketë më shumë se një folje.

P.sh. : Ma gëzofsh emrin që ta kam ngjitë. gëzofsh - dëshirore të kam ngjitë – lidhore

Pas këtij ushtrimi nxënësit rikthehen edhe njëherë në leximin e ninullës për të gjetursa herë përdoret fjala mirë dhe gjumë, duke dhënë njëkohësisht edhe funksionet epërdorimit të tyre.

Po këtu nxënësit shpjegojnë edhe vlerën e përdorimit të fjalëve nina-nana dhepjesëzës o.

Në 5 minutat e fundit nxënësit do të gjykojnë edhe mbi mënyrën e formimit të rimavenë ninullë. Ata dallojnë rimën e puthur AABB (ku vargu i parë rimon me të dytin, i treti metë katërtin e kështu me radhë).

121

Libër mësuesi

Tema: Kënga e Dhoqinës (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon nxitjen e nxënësve për të lexuar pjesë nga krijimtariapopullore dhe për t’i njohur ata me virtytet dhe zakonet e lashta të popullit shqiptar.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë lexojnë me role gojëdhënën.gTë lexojnë që të dallojnë arkaizmat si dhe të gjejnë gjegjësen e tyre në shqip.gT’u përgjigjen pyetjeve për të zbërthyer kuptimin e përmbajtjes.gTë hartojnë pikat e planit.gTë ritregojnë gojëdhënën mbështetur në pikat e planit.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFjalori i gjuhës së sotme shqipe.nTabela.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja pyet nxënësit :- Cilat janë disa nga cilësitë e trashëguara brez pas brezi prej shqiptarëve?

Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë dhe prej tyre veçohet “Besa”.U kërkohen nxënësve fjalë të urta, gojëdhëna, pjesë teatrale, filma që i kushtohen besës.Dëgjohen me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe vlerësohen ata nxënës që sjellin

informacionet më të sakta e më të plota.Hapi II. Mësuesi/ja paraqet temën e re, titulli i së cilës shkruhet në tabelë “Kënga e

Dhoqinës”.U bën të njohur nxënësve se kjo këngë është gojëdhënë dhe kërkon shpjegimin e saj

mbështetur në mënyrën e formimit të kësaj fjalë.Hapi III. Hapet libri dhe bëhet leximi i gojëdhënës me role: Autori, Dhoqina, Kostandini,

zogjtë, nëna.Hapi IV. Nxënësve u kërkohet të rikthehen në tekst për disa minuta dhe të lexojnë në

heshtje gojëdhënën për të nënvizuar fjalët e panjohura dhe të njihen me kuptimin e tyre.Për t’i njohur nxënësit me konceptimin arkaizëm, mësuesi/ja përdor tabelën e

mëposhtme. Këtë tabelë ajo e vizaton në dërrasë.

Fjalët e vjetra Kuptimi cili është? Gjegjësja në shqip okë Masë, peshë 1.50 kg

avlli Shesh para shtëpisë i rrethuar Oborr

Kjo detyrë mund të kryhet në çift.

Metodë dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nTabela e koncepteve.nDiskutimi.nLexim me role.nPunë në çift.

122


Shënim: Nxënësit mund të përdorin fjalorin për të shpjeguar kuptimin si dhe për tëgjetur gjegjësen e tyre në shqip. Gjatë kohës që punojnë nxënësit mund të shkëmbejnëmendime me njëri-tjetrin.

Lexohet nga nxënësit tabela e plotësuar në fletore. Mësuesi/ja ndalet në këtë pikëdhe shpjegon se këto fjalë të vjetra, të cilat nuk përdoren ose përdoren rrallë quhenarkaizma. Nxënësve u drejtohet pyetja: Pse mendoni se janë përdorur këto fjalë të vjetra?

Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe mësuesi/ja bën përmbledhjen e tyre duketheksuar se fjalë të tilla:

- përcaktojnë kohën kur ka ndodhur ngjarja,- pasurojnë gjuhën,- individualizojnë karakterin e personazhit.

Këto përfundime shkruhen në tabelë dhe qëndrojnë deri në fund të mësimit.

Hapi V. Kalohet te rubrika: “Të kuptojmë përmbajtjen e tekstit”.U drejtohet nxënësve një bllok pyetjesh, të cilat i ndihmojnë për të kuptuar përmbajtjen.

- Çfarë fatkeqësie ndodhi ditën e Pashkës?- Përse nëna e mallkoi Kostandinin?- Për çfarë e pyeti të vëllanë Dhoqina kur e pa?- Për ku u nisën bashkë?- Për kë e merr nëna Dhoqinën, kur ajo i troket te porta?- Ç’përfundim ka gojëdhëna?

Ushtrimi 6. Kjo detyrë punohet në mënyrë individuale. Secili nxënës nxjerr pikat eplanit. Diskutohen dhe përzgjidhen ato pika plani që pranohen nga të gjithë nxënësit.Mësuesi/ja i shkruan në tabelë, ndërsa nxënësit në fletore.

Detyrë shtëpie: Shkruani përmbledhjen e gojëdhënës me 5 fjali.

Objektivat: Në fund të orës nxënësit të jenë të aftë:gTë argumentojnë qëndrimin e tyre rreth pyetjes binare të shtruar.gTë zbulojnë idenë e gojëdhënës.gTë gjejnë fjalët e duhura për të realizuar kontrastin si dhe shndërrimet që ndodhin

në gojëdhënë.gTë komentojnë përdorimin e krahasimit në mbyllje të gojëdhënës.

Tema: Kënga e Dhoqinës (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

123

Libër mësuesi


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me leximin e detyrave të shtëpisë.Nxënësit ritregojnë gojëdhënën sipas pikave të planit. Në vlerësimin e nxënësve

përveç rrjedhshmërisë në të ritreguar të kihet parasysh edhe intonacioni, gjestet etj. simjete për individualizimi e personazheve.

Hapi II. Kalohet në rubrikën: “Të vlerësojmë e interpretojmë tekstin.”Ushtrimi 1. Zhvillohet me metodën e rrjetit të diskutimit. Shtrohet pyetja binare:

REALE FANTASTIKE

Nxënësit japin mendimin e tyre lidhur me zgjedhjen e tyre, duke sjellë argumente qëta mbrojnë atë.

Hapi III. Për pyetjen e dytë të këtij ushtrimi nxënësit kthehen në tekst për të dalluarvargjet ku ringjallja e Kostandinit vjen si një ngjarje tronditëse për forcën e fjalës sëdhënë. Lexohen vargjet nga disa nxënës.

Hapi IV. Ushtrimi 8. Ky ushtrim zhvillohet përmes metodës gushkuqi rrethor.Secilit nxënës të bankave të para u jepet nga një fletë formati në të cilën ata shkruajnë

idenë kryesore.Pastaj e palosin letrën (në formë fizarmonike për të fshehur të shkruarën) dhe ia

japin shokut pas, i cili vepron në të njëjtën mënyrë.Ndërkohë që nxënësit shkruajnë, të tjerët mendojnë idenë e tyre.Nxënësi i bankës së fundit ia dorëzon mësuesit.Lexohen idetë e shkruara. Veçohet ajo që mendohet se përcjell më mirë idenë e

gojëdhënës duke e shkruar në tabelë.

Hapi V. Kalohet tek rubrika: Studiojmë gjuhën e tekstit:Ushtrimi 9 E gjithë gojëdhëna ndërtohet mbi bazën e një kontrasti të goditur. U

kërkohet nxënësve të plotësojnë këtë kontrast për fjalët e veçuara nga gojëdhëna: P.sh.:jeta - vdekja

Gjithashtu në këtë ushtrim nxënësit gjejnë edhe shndërrimet që ndodhin në gojëdhënë.Lexohen duke nënvizuar emocionin që përcillet.

Hapi VI. Ushtrimi 10 Nxënësit lexojnë me kujdes krahasimin e shkëputur ngagojëdhëna dhe shpjegojnë nëse tregon një vdekje normale të nënës e bijës a një vdekjetronditëse.

Nxënësit argumentojnë zgjedhjen e bërë.

Hapi VII. Bëhet vlerësimi i orës.

Metoda dhe teknika mësimorenRrjeti i diskutimit.nGushëkuqi rrethor.

A është reale a fantastike ngritjae të vdekurit nga varri?

124


Tema: Bretkosa që do të trashet sa një kaRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon të nxisë te nxënësit dëshirën për të lexuar fabulae për të bërë pjesë të tyren vlerat morale që ato bartin.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë interpretojnë me role fabulën “Bretkosa do të trashet sa një ka”.gTë lexojnë në heshtje për të pasuruar fjalorin.gT’u përgjigjen pyetjeve që kanë të bëjnë me fabulën.gTë dallojnë veçoritë e fabulës duke konkretizuar secilën prej tyre.gTa kthejnë fabulën në prozë.gTë listojnë veset që dënon fabula.gTë paraqesin në mënyrë grafike zmadhimin shkallë-shkallë të bretkosës.

Materiale dhe mjete mësimorenFabula “Bretkosa që do të trashet sa një ka”.nMaskat për bretkosat dhe kaun.nCopë e kaltër për të krijuar ujin.nKarton me ngjyrë të gjelbër.nLule artificiale për të krijuar idenë e bimëve ujore.nGërshërë.nNgjitëse.nFletë formati.

Përgatitja:Hapi I. Krijimi i skenës ku do të interpretohet fabula. Për këtë nxënësit mbështeten

edhe në ilustrimin e bërë në libër (fq 98).Përdoret copë e kaltër e shtruar në dysheme, vende-vende e rrudhosur për të krijuar

idenë e një mjedisi ujor. Kartoni me ngjyrë jeshile pritet në formën e një gjetheje (natyrishtme përmasa të mëdha) dhe vendoset mbi copën e kaltër. Është vendi në të cilin do tëqëndrojë bretkosa (nxënësi që do të luajë rolin e saj). Si kallamishte e barishte mund tëpërdoren bimë të ndryshme artificiale.

Hapi II. Loja me role. Mësuesi/ja përzgjedh 5 nxënës që interpretojnë më bukur dheu ndan rolet: Autori\ Bretkosa\Shoqet e saj (2 nxënës)\ Demi.

Nxënësi që do të luajë rolin e autorit prezanton fabulën që do të interpretohetpërmendsh.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me dramatizimin e fabulës “Bretkosa që do të trashet sa një ka”.Hapi II. Në fund të shfaqjes nxënësit vlerësojnë interpretimet e shokëve dhe u

përgjigjen pyetjeve të mëposhtme. Ky veprim bëhet me qëllim që mësuesi të vlerësojëshkallën e vëmendjes së nxënësve gjatë momentit të zhvillimit të shfaqjes.

Metoda dhe teknika mësimorenLojë me role.nKllaster.nDiskutimi.nPunë individuale.

125

Libër mësuesi

- Çfarë dëshironte bretkosa? Pse?- Si veproi ajo?- Ç’ ndodhi me bretkosën në fund të fabulës?- Çfarë ju shkaktojnë veprimet e bretkosës: ju bëjnë të qeshni apo ju habitin?- Pse?

Nëse nxënësit kanë vështirësi në përgjigjen e pyetjeve, mësuesi i udhëzon të lexojnëfabulën në libër dhe më tej shpjegon fjalët e panjohura. Pas këtij çasti ai u kërkon edheritregimin e fabulës me fjalët e tyre.

Hapi III. Kalohet te rubrika “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Në ushtrimin 5 nxënësit dallojnë dy veset që dënon kjo fabulë.Para se të punohet ushtrimi 6 nxënësit rikujtojnë se ç’është fabula dhe më pas

tregojnë me gojë se cilët fshihen pas personazheve kafshë.Në ushtrimin 7 nxënësit përgjigjen duke veçuar moralin e fabulës. Për këtë mësuesi/

ja u kërkon të përqendrohen në 4 vargjet e fundit të fabulës që përmbajnë edhe moraline saj. Kjo shërben njëkohësisht edhe si përgjigje për ushtrimin 8.

Pas kësaj nxënësit shkruajnë mesazhin që përcjell kjo fabul.Hapi VI. Kalohet te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”. Në ushtrimin 9 nxënësit dallojnë dy cilësitë e kundërta që vendos autori në fabul

për të treguar në një shkallë më të lartë zilinë e bretkosës.P.sh.:ve - deve

Në ushtrimin 10 mësuesi përdor skemën e mëposhtme. Vizatohen 4 rrathë të cilatparaqesin në mënyrë grafike rritjen shkallë - shkallë të bretkosës. P.sh.:

Sa një ve

Për 5 minuta nxënësit e plotësojnë e lexojnë dhe diskutojnë me njëri-tjetrin përrritjen graduale të bretkosës.

Në ushtrimin 12 nxënësit gjejnë sinonimin e fjalës nakar të ndihmuar edhe ngafjalori i dhënë në libër.P.sh.: nakar - maraz


Tema: A e gjeni dot?Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet nxitja e nxënësvepër të lexuar gjëegjëza si pjesë e krijimtarisë popullore.

Të drejtat: E drejta për t’u argëtuar.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë:gTë gjejnë nëpërmjet lojës se çfarë fshihet pas gjëzave.gTë analizojnë elementet që ndihmojnë në gjetjen e zgjidhjes së gjëzave.

126


gTë gjejnë figurat artistike dhe mjetet e tjera shprehëse që përmbajnë gjëzat.gTë përcaktojnë numrin e vargjeve dhe llojin e rimës së gjëzave.

Materiale dhe mjete mësimorenLibri “Gjuha amtare 6”.nTabela.nLapsa të kuq e blu.nFletë formati.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Kjo orë mësimi mund të fillohet me lojën “Më i mprehti, më i shpejti”. Është

mirë të përfshihen të gjithë nxënësit, të cilët jo vetëm do të provojnë mprehtësinë e tyrenë gjetjen e kuptimit të gjegjëzave, por edhe do të argëtohen Mësuesi/ja ndan klasënnë 3 skuadra të mëdha, ku secilës skuadër i drejton pesë gjëza P.sh.:

Skuadra I - 1,2,3,4,5Skuadra II - 6,7,8,9,10Skuadra III -11,12,13,14

Secilës skuadër i jepen 3 mundësi në gjetjen e përgjigjes së saktë. Kjo për njëgjithëpërfshirje të nxënësve në këtë lojë argëtuese.

Për një mbarëvajtje të mirë të lojës, nxënësit së bashku me mësuesin/en vendosindisa rregulla të thjeshta të cilat shkruhen në tabelë.

Mësuesi/ja i dëgjon me vëmendje përgjigjet dhe, pasi i vlerëson ato, shpall skuadrënfituese.

Hapi II. Kalohet te rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen e tekstit”.Fillimisht punohet ushtrimi 3. Nxënësit përqendrohen 2-3 minuta tek lista e përgjigjeve

të sakta dhe i lidhin ato me numrat përkatës. P.sh.:Mulliri 7Sytë 2

Nxënësit udhëzohen që gjatë kohës që lidhin numrat me përgjigjet e sakta të veçojnëfjalët e panjohura dhe të njihen me kuptimin e ri të tyre.

Mësuesi/ja vizaton tabelën e mëposhtme dhe e plotëson atë me përgjigjet e nxënësve.

Fjalët Kuptimi (cili është?) Tok Bashkë

Në këtë moment nxënësit janë më të qartë për të treguar se çfarë i ndihmon ata nëzgjidhjen e çdo gjëze.

U tërhiqet vëmendja të përqendrohen te karakteristikat e veçoritë e përafërta të sendeveqë fshihen pas çdo gjëze. P.sh. :

Forma: Rrumbullak, strumbullarVeçoritë: Ka 7 vrimaNgjyra: Ara e bardhëVeprimi: Ha breshër, nxjerr borë.

Metodat dhe teknikat mësimorenPunë në grup.nDiskutim.n5-vargëshi.nLojë.

127

Libër mësuesi

Dëgjohen përgjigjet e nxënësve dhe përgëzohen ata që kanë dhënë më shumëkarakteristika e veçori të përafërta të sendeve.

Hapi III. Kalohet te rubrika: “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Ushtrimi 4.5 mund të kryhet në mënyrë individuale ose në çift. U kërkohet nxënësve

të rikthehen në tekst për të dalluar:- numrin e vargjeve për çdo gjëzë (Ushtrimi 4).- si dhe të qarkojnë me ngjyrë të kuqe gjëzat që kanë rimë dhe me ngjyrë blu ato pa rimë.

Nxënësit lexojnë përgjigjet e pyetjeve që lidhen me ushtrimet 4.5. Mësuesi/ja bënkorrigjimet dhe plotësimet e nevojshme.Ushtrimi 6. U kërkohet nxënësve të lexojnë me vëmendje gjëzat për të gjetur:

- shprehjet e figurshme,- epitetet,- kontrastet (antonimet siç i njohin nxënësit).

P.sh.:Duke qeshur – duke qarë (kontrast)Shigjeta pendëzeza (epitet)I bardhë si gjalpi (krahasim) etj.

Duke përmbledhur përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja arrin në përfundimin se:- gjëzat janë krijime popullore;- pas tyre fshihen karakteristika, veprime të një sendi;- quhen ndryshe kashë e lashë;- ndërtohen me shprehje te figurshme, epitete, krahasime etj;- ndërtohet me lloje te ndryshme vargu e rime.

Këto, mësuesi/ja i paraqet në një tabak të madh të cilin e ngjit në tabelë (ose i shkruannë tabelë).

Më pas, nxënësit plotësojnë individualisht 5 vargëshin me fjalën gjëzë.

GJËZA E lehtë e vështirë

Mendoj gjej argëtohem Djali gjeti gjëzën shumë shpejt .

Kashë e lashë

Kjo lojë mund të vazhdojë edhe në shtëpi, ku nxënësit mund të luajnë me vëllezërit,prindërit e tyre.

128


Synimi: Kjo veprimtari synon t’i nxisë nxënësit të lexojnë përralla për tëzhvilluar fantazinë dhe njohur një realitet të ndryshëm nga ai që jetojnë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë flasin për përrallat që ata kanë lexuar.gTë parashikojnë vazhdimin e ngjarjes nisur nga një fragment i njohur.gTë shpjegojnë kuptimin e fjalëve të panjohura.gTë ritregojnë bukur përrallën.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”nLibra me përralla.nPersonazhe të përrallave të vizatuaraose të shkëputura prej librave.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja pyet nxënësit :

- A ju pëlqejnë përrallat? Pse? Kujtoni disa nga përrallat që keni lexuar.- Cili prej personazheve ju ka bërë më shumë përshtypje? Pse?- Përmendni ndonjë autor, përrallat e të cilit ju kanë pëlqyer më shumë.

Nxënësit japin përgjigjet e tyre për përrallat, personazhet dhe autorët që u kanë pëlqyermë shumë.

Hapi II. Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin “E bija e hënës dhe e diellit” dhe kërkonprej nxënësve të parashikojnë se për çfarë bën fjalë kjo përrallë, duke u nisur nga titulli.

Hapi III. Më tej mësuesi u thotë nxënësve të hapin librin në faqen 104 dhe të lexojnëme ndalesa përrallën “E bija e hënës dhe e diellit”. Bëhen 5 ndalesa, dhe në secilën prejtyre u kërkohet nxënësve të parashikojnë vazhdimin e tregimit. Ndarjet e tekstit janëpërgatitur që më parë nga mësuesi/ja.

Ndalesa I: Lexohet teksti nga “Ishte një nënë........deri te...........të gjuash”.- Cilat personazhe të përrallës janë shfaqur deri tani?- Çfarë porosish i dhanë djalit nëna dhe vasha?- Si do të veprojë djali, do të dëgjojë porosinë e nënës apo të vashës?- Si e përfytyroni ju kuçedrën? Përshkruajeni atë.

Ndalesa II: Lexohet teksti nga “Trimi .........deri te...........u bë tërmet i madh”.- A u afrua përshkrimi juaj atij të autorit?- Si mendoni ju ç’ ndien djali në ato momente?- Ç’do të ndodhë më pas?

Tema: E bija e hënës dhe e diellit (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nD R T A.

129

Libër mësuesi

Nëse disa nga nxënësit mendojnë se ndërmjet trimit dhe kuçedrës zhvillohet njëdyluftim, mësuesi/ja kërkon prej tyre ta përshkruajnë atë.

Ndalesa III: Lexohet teksti nga “Djali nuk u tremb.....deri te .....mos shko”.- Pse kuçedra e lejoi trimin të shkonte kur ai i dha besën?- Si do të veprojë djali më tej?- A do të shkojë në mal të kuçedrës? Pse mendoni kështu?- Në se shkon me kë do shkojë?

Ndalesa IV: Lexohet teksti nga “Jo nënë….deri te….do të jetë i njerëzve”.- Përse u gëzua kuçedra?- Pse vasha e shoqëroi trimin?- Ku e gjente forcën vasha për t’u përballur me kuçedrën?- A ka lidhje midis vashës dhe titullit të përrallës?- Si mendoni se do të përfundojë përralla?

Ndalesa V: Lexohet teksti deri në fund.- A përfundoi përralla ashtu siç e menduat ju?- A ju pëlqen? Pse?- Cili moment ju bëri përshtypje? Pse?

Mësuesi/ja do të punojë me fjalorin gjatë leximit të përrallës.

Hapi IV. Më tej udhëzohen nxënësit që ta lexojnë edhe një herë përrallën në heshtjepër ta ritreguar atë.

Hapi V. Ritregohet përralla prej disa nxënësve duke pasur parasysh që të ruhet idejae plotë e fragmentit. Mësuesi/ja u tërheq vëmendjen për një ritregim të bukur, dukepohuar, se të dish të tregosh bukur përralla është një meritë e veçantë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë ilustrojnë idetë e përrallës me fragmentet përkatëse.gTë krahasojnë gojëdhënën “Kënga e Dhoqinës” me përrallën “E bija e hënës dhe

e diellit”, në të cilat besa është elementi i përbashkët.gTë emërtojnë figurat letrare që janë përdorur në përshkrimin e kuçedrës.gTë shpjegojnë kuptimin e shprehjeve me të cilat përshkruhet vasha.gTë përcaktojnë simbolikën që përfaqësojnë vasha e kuçedra në këtë përrallë.gTë gjejnë dhe të shkruajnë shprehjet që janë karakteristike për përrallat.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nFjalë të urta për besën.

Tema: E bija e hënës dhe e diellit (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenBisedë e lirë.nDiskutimi.nDiagrami i Venit.nPunë në çift.

130


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me rubrikën “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Në ushtrimin 8 nxënësit ilustrojnë me fjali nga përralla dashurinë e djalit për vashën.P. sh.: Trimi e donte shumë vashën e bukur e nuk ia shkelte kurrë fjalën. (faqe 104).Është mirë që pas leximit, fjalitë e zgjedhura të komentohen nga nxënësit.Për ushtrimin 9, mësuesi/ja zhvillon një bisedë të lirë me nxënësit rreth pyetjeve të

mëposhtme: - Ç’ do të thotë për ju:a) të japësh besën,b) ta mbash besën,c) ta thyesh besën?- Ku duken këto në përrallë ?

Në këtë hap mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të thonë disa fjalë të urta për besën.

Hapi II. Pas këtij ushtrimi mësuesi u kërkon nxënësve të kujtojnë se në cilën pjesëtjetër të leximit flitet për besën.

Nxënësit përgjigjen duke përmendur gojëdhënën “Kënga e Dhoqinës”. Mësuesi/ja ukërkon të bëjnë një krahasim midis kësaj gojëdhëne dhe përrallës “ E bija e hënës dhee diellit” duke përdorur Diagramin e Venit.

P. sh.: Kënga e Dhoqinës E bija e Hënës dhe Diellit

Konstandini i vdekur BESA Trimi i gjallë

Gjatë kohës që nxënësit përgjigjen, mësuesi e plotëson atë në tabelë.

Hapi III. Në ushtrimin 10 nxënësit përzgjedhin alternativat e duhura duke argumentuarsecilën prej tyre.

Hapi IV. Kalohet te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Në ushtrimin 12 nxënësit lexojnë me kujdes përshkrimin e kuçedrës dhe emërtojnë

figurat letrare.P. sh.:“Sa u ngjit lart u lëkund dheu me gjithë gurë e drurë” hiperbolë.

Në ushtrimin 13 nxënësit duhet të shpjegojnë kuptimin e tri shprehjeve të veçuaranga përshkrimi i vashës. Për t’i ndihmuar mësuesi i udhëzon të rikthehen në tekst dhe tërilexojnë paragrafët nga janë shkëputur këto shprehje. Më pas të mendojnë për zbërthimine kuptimit të tyre. P.sh.:

Vasha i hipi një kali të bardhë.Nxënësit duhet të kuptojnë se ajo simbolizon forcën e së mirës për të shpëtuar njerëzit.Dëgjohen me kujdes përgjigjet e nxënësve. Mësuesi/ja tregohet i kujdesshëm për të

vlerësuar të gjitha mendimet e tyre.Në ushtrimin 14 nxënësit plotësojnë tabelën më + dhe – për simbolikën e vajzës dhe kuçedrës.Për ushtrimin 15 nxënësit mund të punojnë në çift. Rikthehen në tekst për të gjetur

shprehjet karakteristike që përdoren në përralla. Shkruhen dhe lexohen ato.

131

Libër mësuesi

Shënim: Rikujtoni me nxënësit fjalët kyçe të një teksti janë: se ç’janë fjalët kyçe.nEmrat e personazheve kryesorë.nFjalët që tregojnë vendin dhe kohën ku zhvillohet ngjarja.nFjalët ose shprehjet që tregojnë veprime dhe ndjenja kryesore të personazheve.

Detyrë shtëpie: Gjeni hyrjen, zhvillimin, mbylljen e përrallës.Dalloni fjalët kyçe për secilën pjesë.

Tema: PërmbledhjaRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë shkruajnë përmbajtjen e një teksti mbështetur në:

a) ndarjen e tekstit në tri pjesë.b) fjalët kyçe që përmban teksti.c) pyetjet ndihmëse për secilën pjesë.

Materiale e mjete mësimorenFletë punë.nTeksti “Gjuhë amtare 6”.

Përgatitja: Fleta e punës në të cilën do të punojë çdo nxënës.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë individuale.

Përmbledhja: Modeli i fletës së punës

Hyrja

Ishte pranverë… deri te … i ktheja fjalën.

Fjalët kyçe: Pranverë…

- Pyetjet:- Kur zhvillohet ngjarja?

- Cilat janë personazhet kryesore?

Zhvillimi:U vonua shumë..deri te.. po të vjen gjumë.Fjalët kyçe:I lagur, gjithë inat, trondit, lot…

132


Zhvillimi i mësimit:

Hapi I. Mësimi nis me punimin e detyrave të shtëpisë. Nxënësit kanë përcaktuarhyrjen, zhvillimin dhe mbylljen, si dhe fjalët kyçe në pjesën “ Fotografia”. Nxënësit mundtë japin mendime të ndryshme rreth elementeve të subjektit, por në përfundim të gjithëpranojnë një ndarje logjike. Fjalët kyçe shkruhen në tabelë nga mësuesi.

Hapi II. Nxënësve u bëhet e qartë se çfarë të dhënash do të përmbajë secila pjesë.

Hyrja: Këtu paraqiten personazhet, koha dhe vendi ku zhvillohet ngjarja.

Zhvillimi: Paraqiten veprimet që kryejnë personazhet kryesore si dhe ato qëndihmojnë ose pengojnë në realizimin e planit të tyre.

Mbyllja: Jep përfundimin që merr rrjedha e ngjarjeve.Nëse mësuesi e quan të nevojshme i shkruan në tabelë.

Hapi III. Për të gjitha ato që u thanë më lart bëhet konkretizimi me përmbledhjen edhënë në faqen 109 të tekstit “E bija e diellit dhe e hënës”.

Në fund nxënësit dhe mësuesi plotësojnë kllasterin e fjalës përmbledhje duke dalluarveçoritë e saj.

Përbëhet nga tri pjesë (hyrje-zhvillim-mbyllja)Punë me shkrim jo e gjatë

Krijohet një tekst tjetërKa numër të kufizuar fjalësh

Nuk përdoren fjalë përshkruese

- Pyetjet:- Ku zhvillohet ngjarja?- Çfarë ndodhi ndërmjet djalit e Verës?- Si u ndje Vera pas reagimit te Gencit?- Me kë komunikonte Genci sa herë ndihej keq?- Ç’veprim sjell ndryshimin e marrëdhënieve midis Gencit e Verës?Mbyllja:- Tani ndihesha më i qetë…… deri në fund.- Fjalët kyçe:ledhatonte,- Si mbyllet tregimi?

Përmbledhja

133

Libër mësuesi

Tema: Fuqia e Mujit (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon t’i njohë nxënësit me këngët legjendaretë ciklit të kreshnikëve dhe disa nga heronjtë e saj.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin veprimtarinë letrare të Mitrush Kutelit.gTë realizojnë një të lexuar të kuptimshëm me qëllim që:

a) Të parashikojnë dhe të nxjerrin përfundime të mbështetura në paragrafët e lexuar.b) Të dallojnë fjalët e panjohura dhe të njohin kuptimin e tyre.c) Të renditin veprimet sipas radhës së zhvillimi të ngjarjes.d) Të hulumtojnë rreth heronjve të ciklit të kreshnikëve.

Materiale dhe mjete mësimorenLibri “Gjuha amtare 6”.nFletore.nLegjenda të tjera nga cikli i kreshnikëve(materiale të marra nga folklori).

Metoda dhe teknika mësimorenKarrigia e nxehtë.nDRTA.nDiskutimi.

Hapi IV. Për të realizuar përmbledhjen sipas shembullit të mësipërm, zgjidhet tregimi“Fotografia”. Secilit nxënës i jepet fleta e punës.

Para fillimit të punës nxënësit udhëzohen që:- të lexojnë me kujdes tri pjesët e tregimit: hyrje-zhvillim-mbyllje.- të dallojmë fjalët kyçe për secilën pjesë.- të përmbledhim shkurt pjesët mbështetur edhe në pyetjet ndihmëse të dhëna.- të rishikojnë përmbledhjen e tregimit edhe një herë me qëllim që ta përmirësonjë atë.- të qortojnë gabimet drejtshkrimore, të pikësimit, përsëritjet etj.- të paraqitin punimin përfundimtar të pastër, të qartë, të gatshëm për ta lexuar edhe

të tjerët.

VlerësimiNxënësit punojnë 10-15 minuta për plotësimin e fletës së punës. Gjatë kohës që ata

punojnë, mësuesi i ndjek nga afër duke këshilluar e dhënë ndihmën e tij atje ku e shehtë nevojshme. Më përfundim të detyrës, mësuesi fton disa nga nxënësit që të dalin paraklasës dhe të lexojnë përmbledhjen e bërë. Nxënësit e tjerë e dëgjojnë me vëmendjedhe në fund japin mendimin për punën e kryer nga secili nxënës duke nxjerrë në pahvlerat dhe aftësitë e tyre për të realizuar sa më mirë përmbledhjen e tregimit “Fotografia”.

134


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një veprimtari të quajtur “Karrigia e nxehtë”, e cila jep shtysa për

të kuptuar plotësisht veprimtarinë letrare të autorit Mitrush Kuteli. Për të kuptuar rolin eautorit nxënësi vihet në vendin e tij duke iu referuar burimeve të ndryshme të informacionit.

Në fillim mësuesi/ja duhet ta demonstrojë vetë procesin duke u vënë në rolin e autorit.U jepen nxënësve shembuj pyetjesh në skeda. Ulet mësuesi/ja në një karrige paraklasës (karrigia e nxehtë) dhe u jep përgjigje pyetjeve të drejtuara nga nxënësit njësojsikur të ishte vetë personi në fjalë.P.sh.:

Mund të thoni: Unë jam Mitrush Kuteli. Çfarë doni të dini prej meje?Nxënësit fillojnë të bëjnë pyetje:

Nxënësi: - Cili është emri juaj i vërtetë?Mësuesi: - Emri im i vërtetë është Dhimitër Pasko.Nxënësi: - Jeni i njohur si shkrimtar, ekonomist, publicist dhe përkthyes. Cilin

prej tyre e keni më shumë për zemër?Mësuesi: - Është e vështirë, fillimet e jetës sime profesionale i nisa si ekonomist.

Kam shkruar edhe disa artikuj shkencorë mbi problemet ekonomike. Por emërbëra si tregimtar.

Nxënësi: - Cilat janë veprat tuaja më të rëndësishme dhe ç’të veçantë kanëato?

Mësuesi: - Janë shumë, por për ju do të përmend: “Baltë nga kjo tokë”, “Pylli igështenjave”, “Tregime të moçme shqiptare”. E veçanta ime si tregimtar është sekrijova një tip të veçantë të tregimit shqiptar që i afrohet mënyrës së rrëfimit popullor.

Pyeten nxënësit nëse kanë ndonjë pyetje, nëse jo, bëhet lidhja me temën e mësimit.Hapi II. Nxënësit njihen me titullin e tregimit “Fuqia e Mujit”, e cila shkruhet në tabelë.

U bëhet e njohur atyre nga është shkëputur tregimi. U drejtohen pyetjet:- Ç’ngjarje mendoni se fshihet pas titullit të tregimit?- Cili është Muji dhe pse veçohet prej tij Fuqia?

Dëgjohen me vëmendje parashikimet e nxënësve. Më interesantet mund të shkruhennë një anë të tabelës.

Hapi III. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të dëgjojnë me vëmendje pjesën “Fuqia eMujit” dhe të parashikojnë çdo të ndodhë më tej. Pjesa lexohet nga mësuesi/ja i cili bën6 ndalesa:

Ndalesa e parë: “ Pas mesnate....... deri te ..........u çuditën dhe e pyetën”.- Cilat personazhe takuat në këtë fragment?- A është e qartë për ju koha dhe vendi ku takohen Zanat me Mujin?- Për çfarë mendoni se e pyetën Mujin Zanat?- Pse gjendej Muji i vetëm në mesnatë, në mal?

Ndalesa e dytë: “Cili je ti ? ..... deri te ....... kulloste e mërzente lopët”.- Sa i përafërt ishte parashikimi juaj me atë të autorit?- Çfarë mendoni se i treguan Zanat Mujit?- Të kujt mendoni se ishin foshnjat?

Ndalesa e tretë: “Ne jemi Zana.......... deri te ............ja ç’u thotë Muji Zanave”.- Cila prej përgjigjeve të të dyja pyetjeve iu ofrua më shumë asaj që lexuat?- Ç’mendoni se u kërkoi Muji Zanave? Pse?

Ndalesa e katërt: “Mua moj Zana të bardha..... deri te ...... e i thonë shoqja - shoqes”.

135

Libër mësuesi

- Pse kërkoi forcë Muji?- Prej kujt e mori forcën Muji? Pse?- A mendoni se do t’i japin më qumësht Mujit?

Ndalesa e pestë: “Prapë duhet t’i japim edhe një herë gji.... deri te ......Muj, ne duamtë të bëjmë vëllamë, ti ç’thua?”

- Mendoni se Muji pranon të bëhet vëllam i Zanave?- Çfarë premtimi i bënë njëri – tjetrit?- Si e parashikoni fundin e tregimit?

Ndalesa e gjashtë: “Vëllam më doni,......... deri te ….. Oshëtijnë gjithë bjeshkët.”- A përfundoi tregimi ashtu si e menduat ju?- Ç’mendime ju vijnë në mendje tani që dëgjuat të gjithë tregimin?- Çfarë pëlqyet më tepër në këtë tregim?

Mësuesi/ja punon me fjalët e panjohura pas leximit të çdo paragrafi, duke shpjeguarkuptimin e tyre.

Hapi IV. Për të parë shkallën e përqendrimit të vëmendjes së nxënësve gjatë leximitpunohet ushtrimi 1. Nxënësit do të vendosin numrat në kutitë poshtë fjalive sipas radhëssë zhvillimit të ngjarjes së tregimit.

Lexohet renditja e bërë nga nxënësit. Vlerësohen dhe përgëzohen nxënësit përparashikimet interesante, gjithëpërfshirjen e tyre në orën e mësimit.

Detyrë shtëpie: Sillni informacion rreth Ciklit të Kreshnikëve dheheronjve që marrin pjesë në të si dhe Orët e Zanat.U kërkoni nxënësve të hulumtojnë për personazhet kryesoretë ciklit të kreshnikëve, mjedisit ku vepronin, normat dhe rregullat zakonore tëfshatit, veprimet, cilësitë e tyre fizike e morale. Këto informacione nxënësit do t’ishkruajnë në fleta me ngjyra, me një ngjyrë të caktuar për çdo personazh. I caktonisecilit nxënës një rol për ta mësuar dhe portretizuar. U thoni nxënësve tëpërqendrohen jo vetëm tek ngjarjet e rëndësishme, por edhe tek ndjenjat ebrendshme që janë shfaqur në tekst, apo në informacionet që kanë hulumtuar.

Tema: Fuqia e Mujit (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë zhvillojnë shprehi të empatisë (vënia e vetes në vendin e tjetrit) për të nxitur tek

ata shpirtin krijues, si dhe për të kuptuar përmbajtjen në thellësi të Ciklit të Kreshnikëve.gTë dallojnë ndërthurjen e cilësive dhe veprimeve reale e joreale të personazheve të tregimit.gTë përshkruajnë mjediset, personazhet dhe veprimet që kryejnë ata.gTë dallojnë fjalët kyçe të tregimit, duke i ndarë ato në klasat përkatëse.gTë njohin figurën e hiperbolës.gTë shprehin mendimet e tyre duke i argumentuar ato.

136


Metoda dhe teknika mësimorenFtesë për çaj.nRrjeti i diskutimit.nPunë në grupe.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuhë amtare 6”.nInformacione të ndryshme nga interneti,folklori, enciklopedia për personazhet eCiklit të Kreshnikëve.

Përgatitja: Përcaktohen personazhet e Mujit, zanave etj. që do t’u jepennxënësve për të luajtur lojën me role. Zgjidhen nxënësit të cilëve do t’u jepet roli për t’umësuar dhe portretizuar. Po të jetë e nevojshme i njëjti rol mund të luhet nga disa nxënës.Kërkohet nga nxënësit që të hulumtojnë për motivet, ndjenjat, si dhe për çdo informaciontjetër të rëndësishëm të nevojshëm për rolin e tyre dhe të mbajnë shënime përpersonazhin në një letër apo skedë me ngjyrë. Për këtë mund të shfrytëzojnë internetin,folklorin apo enciklopedinë. Materialet e mbledhura mund t’i krahasojnë e t’i plotësojnëmbështetur në informacionet e njëri-tjetrit. Pas kësaj nxënësit janë të gatshëm qëinformacionin e mbledhur t’ua japin edhe të tjerëve, përmes lojës me role.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me lojën në role “Ftesë për çaj” për të realizuar ushtrimin 2 të

rubrikës “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”. U drejtohen pyetje nxënësve qëjanë përgatitur për të luajtur rolin e personazheve (Mujit, zanave etj.).P.sh.:

Nxënësi: - Ku jetonin kreshnikët?Nxënësi në rolin e Gjeto Basho Mujit: - Kreshnikët jetonin të shpërndarë nëpër

kullat e tyre. Ata mblidheshin në kuvend me kushtrime.Nxënësi: - Mund të na përmendësh emrat e disa prej miqve të tu kreshnikë?Gjeto Basho Muji: - Miq të mirë kam pasur plot, si: Sokol Halilin, Zuku Bajraktarin,

Ali Bajraktarin etj.Nxënësi: - Po për Gjergj Elez Alinë, ç’mund të na thoni?Gjeto Basho Muji: - Ja ku e keni, po qëndron në krah të Sokol Halilit (tregon nxënësit

që luajnë rolet e tyre). Pyeteni dhe ai kreshnik do t’ju tregojë për luftërat e tij.

Kështu mund të hyjnë në rol të gjithë nxënësit për të portretizuar figurat e tyre dhegjithçka që u është kërkuar nga mësuesi/ja.

Kjo veprimtari nuk duhet të zgjasë më tepër se 10 minuta.Hapi II. Në ushtrimin 3, nisur nga informacioni i sjellë për zanat nxënësit argumentojnë

zgjedhjet, nëse ato janë të mira apo të këqija. Mësuesi/ja mund të shfrytëzojë përrallat elexuara më parë nga nxënësit, ku del figura e zanës për të dhënë një mendim tëpërgjithshëm mbi rolin e tyre në jetën e njeriut.

Ushtrimi 4 mund të zhvillohet në formën e rrjetit të diskutimit. U kërkohet nxënësvetë mendojnë nëse zanat I kishin lënë foshnjat vetëm se kishin punë apo për të provuar Mujin.

Kishin punë Për të provuar MujinZanat i kishin lënë vetëm foshnjatse kishin punë apo për të provuarMujin? Pse mendoni kështu?

137

Libër mësuesi

Nxënësit ndahen në dy grupe: në grupin që mendon se zanat i kishin lënë foshnjatvetëm se kishim punë dhe në grupin që mendon se donin të provonin Mujin. Për disaminuta nxënësit do të diskutojnë në grup dhe do të japin argumente që mbështetinmendimet e tyre.

Para se të fillojë diskutimi mësuesi/ja i rikthen nxënësit në tekst në fragmentin e tretëi cili do të shërbejë si ilustrim i secilës zgjedhje.

Dëgjohen me vëmendje diskutimet e nxënësve. Mbahen shënim disa prej tyre.Në ushtrimi 5-6, nisur nga kërkesa që Muji u bën zanave, mësuesi/ja pasi dëgjon

alternativën e nxënësit, u drejton atyre pyetjet:- Pse Muji bën atë zgjedhje?- Po të ishit ju në vendin e tij çfarë do të zgjidhnit? Pse?

Secili nxënës të argumentojë zgjedhjen e bërë.

Hapi III. Kalohet te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Ushtrimi 7. Për të realizuar këtë ushtrim, nxënësit rikthehen në tekst duke lexuar

mësimin në heshtje, për të veçuar fjalët kyçe në të cilat jepet:

Përshkrimi i natyrës_________________________________Veprimet për të fuqizuar Mujin ________________________Fuqinë që merr Muji_________________________________Dialogun e Zanave me Mujin___________________________

Lexohen fjalët kyçe të zgjedhura për secilin moment. Nxënësit plotësojnë njëri-tjetrin,ndërsa mësuesi/ja i shkruan ato në tabelë.

Hapi IV. Pas këtij momenti klasa ndahet në 3 skuadra të mëdha:Skuadra e parë: Veçon fjalët kyçe që i përkasin klasës së emrit dhe ndajfoljes.Skuadra e dytë: Veçon fjalët kyçe që i përkasin klasës së foljeve dhe mbiemrave.Skuadra e tretë: Veçon foljet e përdoruara në habitore dhe dëshirore dhe arsyeton

pse i ka përdorur ato.

Për 5 minuta nxënësit do ta realizojnë detyrën e ngarkuar dhe më pas diskutojnërreth tyre.

Hapi V. Për t’i njohur nxënësit me figurën letrare të hiperbolës mësuesi/ja u drejton pyetjet:- A veprojnë personazhe reale dhe joreale në këtë tregim?- Cilat prej veprimeve të Mujit i përkasin reales dhe cilat joreales?- Veprimet joreale jepen të zvogëluara apo të zmadhuara?

Nxënësit u përgjigjen pyetjeve, ndërsa mësuesi/ja bën përmbledhjen e përgjigjeve tënxënësve duke shpjeguar edhe hiperbolën.

Detyrë shtëpie: Tregoni raste të përdorimit të hiperbolës në përrallatqë keni lexuar.

138


Synimi: Kjo veprimtari synon t’i njohë nxënësit me krijimet nga Mitologjia epersonazhet mitologjike, vlerat artistike dhe humane të tyre.

Të drejtat e njeriut:E drejta për të jetuar.E drejta për të jetuar në paqe.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë interpretojnë bukur lojën me role.gTë njohin fakte historike nga Lufta e Trojës.gTë dallojë cilësitë dhe veçoritë e personazheve.gTë përshkruajë mjediset ku veprojnë personazhet, si ushqehen, si sillen.gTë diskutojnë duke argumentuar qëndrimet e tyre ndaj luftës dhe pasojat e saj.

Materiale dhe mjete mësimorenKarton.nBojëra uji.nPëlhurë e bardhë.nShkop.nShpatë.nPudër talk për të dhënë pamjen eHomerit dhe Priamit të thinjur.

Përgatitja:I. Krijimi i skenës ku do të interpretohet. Meqenëse ngjarjet zhvillohen në Greqinë e

Lashtë, mësuesi mund të përdorë elementin e kolonave greke për të sjellë atmosferën ekohës. Për ndërtimin e kolonave mund të përdoren 2 kartonë të mëdhenj me ngjyrë tëbardhë me përmasa 80 cm x 100 cm. Dy kartonët bashkohen me njëri-tjetrin dhe palosennë formë tubi.

1 2

3Pjesa e sipërme dhe vizatimet në faqen e kolonave vizatohen me bojëra uji.II. Loja me role. Mësuesi zgjedh 3 nxënës që interpretojnë më bukur, dhe u ndan

përkatësisht rolet e Homerit, Akilit dhe Priamit.Nxënësi që do të luajë rolin e Homerit rrëfen shkurtimisht historinë e Luftës së Trojës.

Materiali jepet i gatshëm nga mësuesi. (Shih në fund të temës)


Priami i lutet AkilitTë flasimNiveli IV45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenLojë me role.nDiskutim.nKllaster.nRrjeti i diskutimit.

139

Libër mësuesi

Nxënësi që do të luajë rolin e Priamit, interpreton fragmentin e shkëputur nga teksti, nëfaqen 114: “... Baba ke dhe ti, o Akil... deri tek...që më vranë djemtë.”

Ndërsa ai që interpreton rolin e Akilit, fragmentin...”O i shkreti... deri...zemër prejçeliku”.

Mjedisi fizik i klasës. Për të krijuar një pjesëmarrje dhe bashkëveprim të të gjithënxënësve, mësuesi i vendos tryezat në formë U-je.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me lojën në role. Nxënësi që do të luajë rolin e Homerit vendoset

në qendër të skenës së improvizuar dhe nis të rrëfejë historinë e luftës së Trojës, mëpas futen dhe 3 interpretuesit e tjerë.

Hapi II. Meqenëse rrëfimi i Homerit nuk do të jetë i plotë, fundin e tij mësuesi ua ofronnxënësve ta gjejnë në libër. Kalohet në leximin e fragmentit në role: autori, Akili, Priami.

Hapi III. Pas leximit pjesëtarët e tjerë të klasës bëjnë vlerësimin e interpretuesve dhetë nxënësve që lexuan më bukur. Mësuesi duhet të këmbëngulë më shumë në anëtpozitive, se në kritika.

Punohet me fjalorin dhe terminologjinë. Për elementet e veçanta të fjalorit mësuesimund të shfrytëzojë edhe pamje të marra nga historia, kartolina etj.

Hapi IV. Mësuesi diskuton me nxënësit pyetjet e mëposhtme:- A është e qartë për ju koha dhe vendi i ngjarjes? Si jepen ato?- Cilat personazhe veprojnë në këtë tregim? Mbështetur në veprimet e tyre a ju dukenato të besueshme? Argumentoni mendimet tuaja.- Mendoni se autori përpiqet t’i vlerësojë në mënyrë të paanshme veprimet dhecilësitë e personazheve, pa mbajtur anën e asnjërit prej tyre?- Pse Priami shkoi në çadrën e Akilit?- Çfarë fjalësh lutëse i drejtoi Akilit?- Akili u prek në sedër nga lutjet e Priamit. Pse?- Akili gjendet midis dy ndjenjave të forta. Cilave? Cila ndjenjë ishte më e fortë?- Ndërmjet Akilit dhe Priamit u vendos paqja. A ju duket i drejtë ky veprim? Çfarëndjesish ju ngjall? Pse?

Përgjigjet e nxënësve të ilustrohen me shembuj nga teksti.Hapi VI. Për të analizuar personazhin e Akilit përdoret kllasteri i mëposhtëm:

Nxënësit e plotësojnë individualisht kllasterin në fletoren e tyre, ndërsa mësuesi eplotëson në tabelë.

Hapi V. Për të realizuar ushtrimin 13 mësuesi i ndan nxënësit në tri grupe të mëdha:Grupi 1. Përshkruani mjedisin ku jetojnë personazhet.

Origjina

CilësitëAkiliSi vepron?

Ç’ndjen? Ç’bën?

140


Grupi 2. përshkruani mënyrën si ushqeheshin ata.Grupi 3. Përshkruani mënyrën se si silleshin.Lexohen përgjigjet e secilit grup dhe bëhen komente rreth tyre.Shtrohet pyetja binare:

Nxënësit grupohen sipas përgjigjeve të tyre pro dhe kundër tezës.Dëgjohen me kujdes argumentet e tyre. Mesazhet e tregimit dhe të diskutimit që duan të

përcjellin, nxënësit mund t’i japin nëpërmjet përgatitjes së posterave.

Shënim. Materiali për lojën në role:HOMERI: Unë jam Homeri, poeti i verbër i Greqisë së Lashtë, që shkroi Iliadën

dhe Odisenë. Besoj se keni dëgjuar për mua. Po sot nuk kam ardhur që të flas përvete, por t’ju tregoj një histori, historinë e Luftës së Trojës, historinë e Paridit, tëHelenës, gruas më të bukur të Trojës, të Hektorit trim, të Akilit këmbëshpejtit e tëPriamit, babait të dhembshur, që e donin dhe e respektonin të gjithë trojanët. Dhetani dëgjoni me vëmendje rrëfimin tim.

Në kohërat e lashta jetonte në Trojë një mbret i lumtur, Priami, me gruan e tij,Hekubën, të cilën e donte dhe e nderonte shumë.

Kur ishte shtatzënë, ajo pa një ëndërr të keqe, sikur lindi një urë të ndezur qëdogji tërë Trojën. E tmerruar, ia rrëfeu ëndrrën të shoqit dhe të birit, Esakut, qëishte falltar. Ai iu përgjigj se ajo fëmijë do t’i bënte të keqe të madhe Trojës, prandajduhet ta vrisnin, sapo të lindte.

Kur lindi fëmija, ia dhanë një shërbëtori për ta flakur në molin e Idit. Shërbëtori ebraktisi në mol, por një ujkonjë i shkoi pranë, e në vend që ta hante, i zgjati gjirinqë të pinte. Duke parë këtë, shërbëtori e mori në shtëpi dhe e rriti si birin e vet. Mëvonë, kur djali zbriti në Trojë, e njohu e motra, Kasandra, e cila i tha të atit. Priamie mori në pallat dhe e donte si të gjithë fëmijët e tjerë. Emri i tij ishte Parid. Ai mëpas, për shkak të tij u ndez një luftë e ashpër mes grekëve dhe trojanëve. se kurshkoi në Spartë, rrëmbeu Helenën e bukur, gruan e mbretit Menela, dhe e shpurinë atdheun e tij. Menelau kur u kthye në Spartë dhe mori vesh se ç’kishte bërëParidi, u zemërua fort dhe vendosi të hapte luftë kundër trojanëve që të merrtegruan e tij dhe ta sillte në Greqi. Mblodhi shumë ushtri dhe shkoi në Trojë. Ai ikërkoi Paridit t’i kthente Helenën, por ai dhe gjithë trojanët nuk pranuan. Filloi njëluftë e tmerrshme që zgjati 10 vjet. Në këta dhjetë vjet Trojës i ranë mbi kryeshumë fatkeqësi, por më e madhja ishte vrasja e Hektorit, prijësit të Trojës, i cili uvra në dyluftim me Akilin. Më pas Akili e lidhi pas karrocës së tij dhe e zvarriti rrethe qark qytetit. Të gjitha këto i shihte Hekuba e mjerë dhe shkulte flokët. Po plakuPriam ç’bëri thoni ju? Eh, dashuria për fëmijën qenka më e madhe se krenaria eburrit. Nuk pyeti mbreti plak, por vendosi të shkonte te Akili dhe t’i kërkonte trupin eHektorit, djalit të vrarë. Të gjithë në kampin grek u çuditën kur panë Priamin dheshihnin të habitur njëri-tjetrin. Pa e mbledhur ende veten nga kjo e papritur, Priami iudrejtua Akilit.

PRIAMI: Baba ke edhe ti, o Akil,...deri tek ... që më vrave djemtë.AKILI: O i shkreti ......deri tek............ zemër prej çeliku.

PO JOA duhet tëketë luftë?

141

Libër mësuesi

Tema: Gjahu i malësorëve (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë ndërtojnë hartën semantike të fjalës gjak.gTë shkruajnë një histori të shkurtër mbështetur në fjalët kyçet.gTë lexojnë me qëllim; për të përcaktuar kohën dhe vendin ku zhvillohet ngjarja.

- personazhet që marrin pjesë në këtë ngjarje,- për të veçuar momentet kryesore të gjuetisë,- për të pasuruar fjalorin me fjalë e shprehje të fushës së gjuetisë.

gTë ritregojnë përmbajtjen mbështetur në momentet kryesore të gjuetisë.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nTabela.nShkumësa me ngjyra.nTabakë letre.nLapsa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, autorin e tregimit të cilit

i shkruan në tabelë, si dhe rubrikën të cilës i përket.- Mësuesi/ja vizaton një elips horizontal në mes të një tabaku letre dhe shkruan fjalën

gjah në qendër. Pastaj u thotë nxënësve të diskutojnë me njëri-tjetrin se çfarë dinë përtermin gjah. Për rreth tri minuta mësuesi mbledh, organizon dhe shënon idetë e nxënësvenë hartën semantike.

Hapi IIMësuesi/ja shkëput nga harta semantike 4 fjalë p.sh: dimër, çifte, qen, lango, dre etj.

Metoda dhe teknika mësimorenHarta Semantike.nParashikim me terma paraprake.nLeximi i drejtuar.nRitregim.

dimër

përmendni ndonjë rregull

qen langonjkafsha që

e shoqëron

gjah

armët qëpërdoren çifte

Cilët kafshëe shpendëgjuhen?

sezoni igjuetisë

veshja egjahtarëve çizme

derri i egërdreri

142


Mësuesi u kërkon nxënësve të tregojnë ndonjë ngjarje që mund t’i përmbajë këto 4fjalë. U lihet nxënësve një kohë e mjaftueshme në dispozicion, rreth 2 minuta për tëmenduar për skenën, personazhet, ngjarjet e tregimit që ka këto 4 fjalë.

Pas 5 minutash u thoni sërish nxënësve të bashkëpunojnë me shokun e bankës për tëbashkuar idetë tyre në një tregim.

Më pas pyet: Kush do të na i tregojë tregimin?Një përfaqësues i çiftit lexon tregimin.Hapi III. Udhëzohen nxënësit të hapin libri në f.q 120 dhe të lexojnë tregimin në heshtje

me objektiv për të nënvizuar kohën dhe vendin (ku zhvillohet ngjarja (gjuetia), personazhetqë marrin pjesë si dhe momentet e gjuetisë së derrit, drerit, ujkut, arushës, dhelprës.Nxënësit mund të ngjyrosin me lapsa me ngjyra të ndryshme momentet e gjuetisë.

- Pas leximit, nxënësit njihen me kuptimin e fjalëve e shprehjeve të panjohura nëfjalorin e tekstit.

Hapi IV. Kalohet tek rubrika: “Të kuptojmë përmbajtjen.”Mësuesi/ja drejton një bllok pyetjesh.

- Ku zhvillohen ngjarjet e tregimit?- Cilët janë personazhet e këtij tregimi?- Pse malësorët zgjodhën Mark Shalëgjatin që t’u prijë?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve e më pas i orienton të përqëndrohen tekmomentet e gjuetisë për t’i ritreguar njëri-pas tjetrit.

Sapo nxënësi përfundon ritregimin e momentit të gjuetisë së derrit, vazhdon nxënësi idytë me ritregimin e momentit tjetër, atë të drerit, e kështu vazhdohet deri në fund.

Hapi V. Mësuesi/ja vlerëson punën e nxënësve hap pas hapi.

Detyrë shtëpie:Mësuesi përzgjedh një grup nxënësish për të interpretuar momentetkryesore të tregimit.- Udhëzohen nxënësit të sigurojnë veshje, materiale dhe objekte për skenën

ku do të zhvillohet dramatizimi.

Shënim: Ora e dytë e mësimit “Gjahu i malësorit” nis me dramatizmin e momentevekryesore të tregimit

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë të:gTë shprehin përjetimet e tyre ndaj vrasjes së ujkut dhe drerit.gTë listojnë veprimet që kryejnë malësorët për organizimin e gjahut.gTë flasin rreth marrëdhënieve që ata krijojnë me njëri -tjetrin kur duan të organizojnë

veprimtari të ndryshme.

Tema: Gjahu i malësorëve (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

143

Libër mësuesi

gTë dallojnë veçoritë e dialogut ndërmjet malësorëve.gTë dallojnë cilësitë e Mark Shalgjatit.gTë dallojnë përshëndetjet dhe tipat e fjalive që janë përdorur në tregim.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFjalori sinonimik.nFletore.nFotografi të kafshëve të egra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Përgatitet skema. Mësimi nis me dramatizimin e momenteve kryesore të

tregimit. Nxënësit dhe mësuesi/ja vlerësojnë interpretimin e shokëve dhe i përgëzojnëpër lojën e bukur. Mësimi nis me rubrikën “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.

Për ushtrimin 6 nxënësit rikthehen në tekst në faqen 121, lexojnë fragmentet kujepet vrasja e ujkut dhe e drerit dhe tregojnë se si e përjetojnë secilin moment.

Në ushtrimin 7 mësuesi u kërkon fillimisht të japin simbolikën e dhelprës si dhefjalët sinonime që përdoren.

Për këtë mund të përdoret edhe Fjalori sinonimik.

P.sh.: Dhelpër, skile, kunadhe

Pas kësaj nxënësit japin mendimet e tyre pse duhej bashkimi i të gjithë malësorëvepër të vrarë dhelprën.

Në ushtrimin 8 nxënësit listojnë veprimet që kryejnë malësorët për organizimin e gjahut.P.sh.: Vendosën të dalin për gjah.

Zgjedhin prijësin e gjuetisë.Ngrihen herët në mëngjes.Mblidhen në kodrën e kuqe etj.

Lexohen listimet e bëra nga nxënësit e më pas u kërkohet mendimi nëse u pëlqenmënyra e organizimit të gjuetisë prej malësorëve.

Ushtrimi 9 zhvillohet në formën e bisedës ku nxënësit, nisur nga mirëkuptimi qëkanë gjuetarët me njëri-tjetrin, reflektojnë rreth marrëdhënieve që ata kanë midis tyre,kur duan të organizojnë veprimtari të ndryshme. Nxënësit mund të sjellin shembuj eraste kur ata kanë pasur marrëdhënie të mira si edhe kur kanë pasur konflikte. Përsecilin rast u kërkohet të përshkruajnë ndjenjat e tyre në ato momente.

Qëllimi i gjithë këtij aktiviteti është që nxënësit të pranojnë se duhet të respektojnë etë mirëkuptohen me njëri-tjetrin.

Hapi II. Kalohet në rubrikën “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Në ushtrimin 10 nxënësit duhet të zbulojnë veçoritë e dialogut ndërmjet malësorëve.

Mësuesi/ja i drejton ato që të përqendrohen te gjatësia e fjalive, përshëndetjet pasthirrmat,përdorimi i onomatopeve, mënyrat e foljeve etj.

P.sh.: - Fjali të shkurtra.- Përdorimi i shpeshtë i përshëndetjeve, pasthirrmave.- Prania e onomatopeve.- Përdorimi i dendur i foljeve në mënyrën urdhërore etj.

Metoda dhe teknika mësimorenBisedë.nKllaster.nDiskutim.

144


Ndërkohë që nxënësit listojnë veçoritë e dialogut midis malësorëve, mësuesi/ja ishkruan ato në tabelë.

Në ushtrimin11 për të dalluar cilësitë e Mark Shalëgjatit mund të përdoret teknika ekllasterit.

Pasi nxënësit e plotësojnë individualisht, diskutojnë së bashku cilësitë e MarkShalëgjatit.

Në ushtrimin 12 nxënësit listojnë emrat e kafshëve që gjenden në malin e Tomoritduke veçuar prej tyre egërsirat:

P.sh.: Derra, çakej, lopë, dhen, arusha, drerë, dhelpër etj.Në ushtrimin 13 nxënësit rikthehen në tekst për të veçuar imitimet e zhurmave të

qenve, të pushkëve, të trumbetës duke treguar edhe qëllimin e përsëritjes së tyre.

P. sh.: Qeni kam-kam (element shoqërues gjatë gjithë gjuetisë);Pushka taf-tuf (sa herë që qëllohet mbi kafshët e egra);Trumbeta ty-ty-ty (nisja dhe mbarimi i gjuetisë).

Në ushtrimin 14 nxënësit plotësojnë në fletore, sipas skemës së dhënë, se simund të shprehen ndryshimet në fjalitë e dhëna.

Për ushtrimin 13, 14 nxënësit rikthehen në tekst, nënvizojnë përshëndetjet (dukevizuar ato që përdorin edhe ata vetë) dhe dallojnë tipat e fjalive që janë përdorur mëshumë në këtë tregim (pyetëse, dëftore, dëshirore, thirrmore, nxitëse).

Në përfundim të çdo ushtrimi nxënësit diskutojnë përgjigjet e dhëna.Në fund mësuesi/ja mbështetur edhe në tri ushtrimet e zhvilluara sqaron edhe një

herë se ç’është dialogu si edhe disa nga karakteristikat e tyre të nxjerra gjatë ushtrimeve.

Detyrë shtëpie: Shkruaj në fletore një dialog ndërmjet teje dhe shokut tënd për një nga filmat ose librat që ty të ka pëlqyer më shumë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë listojnë disa nga veçoritë e luanit (pamja e jashtme, sjellja, cilësitë, ushqimi).gTë lexojnë në heshtje me qëllim që:

- Të nënvizojnë dhe të njohin kuptimin e fjalëve të panjohura,- T’u përgjigjen pyetjeve rreth kuptimit të përmbajtjes,- Të gjykojnë rreth mbylljes së tregimit,- Të renditin drejt veprimet sipas radhës së ngjarjes.

Tema: Humbja e luanëve (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

145

Libër mësuesi

Materiale dhe mjete mësimorenFotografi të luanëve.nMateriale që japin informacione mbi sjelljen,cilësitë, ushqimin, mënyrën e tyre të jetesës.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Zhvillohet një garë midis nxënësve. Kush di më shumë emra të kafshëve të

pyllit. Nxënësit në fillim i shkruajnë e pastaj i lexojnë. Shpallet fitues ai nxënës që kashkruar më shumë emra kafshësh. Nga moria e tyre veçohet luani dhe hartohet njëkllaster me këtë fjalë:

Në përfundim të kllasterit lexohen përgjigjet e tyre duke veçuar ato karakteristika qëkanë më shumë lidhje me temën e re.

Hapi II. Hapet libri dhe lexohet teksti “Humbja e luanëve”. Udhëzohen nxënësit tëlexojnë në heshtje me qëllim që:

-Të nënvizojnë dhe të njohin kuptimin e fjalëve të panjohura. Për ato fjalë që nuk janënë fjalorin e tekstit, kërkohet ndihma e mësuesit/es.

-T’u përgjigjen pyetjeve që do t’u bëjë mësuesi/ja rreth kuptimit të përmbajtjes.

Pasi nxënësit janë njohur me përmbajtjen e tregimit dhe fjalët e reja, mësuesi/ja udrejton atyre pyetjet e mëposhtme:(Kuptimi 1-5)

- Kur dhe ku zhvillohen ngjarjet e tregimit?- Përse të gjitha kopetë e kafshëve i zuri paniku?- Çfarë vendosi të bëjë Uni dhe Zuri, kur luanët po i afroheshin kasolles së tyre?- Çfarë ndjeu Uni, kur pranë tij u afrua luanesha e parë?- Si veprojnë luanët kur Uni ndodhet përballë tyre?- Po Uni si veproi kur luanët u hodhën në sulm?- Përse luanët nuk i sulmuan më Unin dhe Zurin?- A jeni dakord me mbylljen e tregimit? Nëse po, pse?- A e motivon mbyllja titullin?- A do t‘ju pëlqente të jepnit një mbyllje tjetër? Cila do të ishte ajo?

Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve kalohet në ushtrimin 6.Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të rikthehen në tekst për të renditur drejtë veprimet

sipas rrjedhjes së ngjarjes. Në përfundim të tij nxënësit plotësojnë, qortojnë, vlerësojnënjëri-tjetrin.

Metoda dhe teknika mësimorenKllasteri.nMinikonkursi.nDiskutimi.

Sjellja Cilësi

Luani

Ushqimi Pamja

146


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë të:gTë dallojnë cilësitë e dy personazheve kryesorë Unit dhe Zuri.gTë përshkruajnë madhështinë e luanëve nëpërmjet pamjes trupore, ecjes, ulërimës

dhe frikës që ata shkaktojnë te banorët.gTë nënvizojnë në tekst krahasimet dhe epitetet dhe të shpjegojnë përdorimin e tyre.gTë dallojnë fjalët kyçe me të cilat përshkruhet natyra përreth Lumit të Madh.gTë shpjegojnë efektin stilistik që marrin fjalët, të cilat plotësojnë grupin e kryefjalës

dhe kallëzuesit në fjalinë e dhënë.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi fillon me rubrikën: “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin “.Në ushtrimin 7 nxënësit zgjedhin alternativat e duhura duke argumentuar secilën

prej tyre.Në ushtrimin 8 nxënësit plotësojnë në fletore tabelën e dhënë duke veçuar cilësitë

që trashëgojnë nga fisi dy personazhet Uni dhe Zuri.P.sh.: Disa nxënës lexojnë se si e kanë plotësuar tabelën, ndërsa të tjerët dëgjojnë

dhe bëjnë plotësimet përkatëse, vërejtjet dhe sugjerimet.Në ushtrimin 9 nxënësit nënvizojnë në tekst fjalitë që shprehin dashurinë e shokëve

për njëri-tjetrin.P.sh.:

Tema: Humbja e luanëve (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Uni Ullampër Trim, gjaknxehtë

Personazhi Fisi Cilësitë që trashëgojnënga fisi

Zuri Va Më i urtë, i papërmbajtur etj.

Zuri ngriti kokën. Tmerri që ndjeu, u përzje me ndjenjën e thellë të keqardhjes, pasishihte se nuk ishte në gjendje t’i vinte në ndihmë shokut të tij. Ky ishte një mendim ihidhur që i ndrydhi zemrën. (faqe 124)

Hapi II. Kalohet te rubrika : “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Për ushtrimin 10 mësuesi i ndan nxënësit në 3 grupe (sipas rreshtave). Secilit grup

i jepet njëra prej pikave të ushtrimit 10. Kështu:


Metoda dhe teknika mësimorenPunë në grup.nDiskutimi.nPunë në çift.

147

Libër mësuesi

Grupi I - Paraqit madhështinë e luanëve nëpërmjet cilësisë së tyre trupore. Luanët ————————————

Luaneshat ———————————————Grupi II - Si paraqitet madhështia e luanëve nëpërmjet ecjes dhe ulërimave të tyre?Grupi III - Si paraqitet madhështia e luanëve nëpërmjet frikës së banorëve të Lumit të Madh?

Nxënësit e çdo grupi i rikthehen tekstit për disa minuta dhe gjejnë fjalitë që realizojnëdetyrën e tyre. Gjatë kohës që nxënësit punojnë, mësuesi/ja kalon nga një grup te tjetripër të kontrolluar punën e nxënësve dhe sugjeruar për ato që ajo sheh të nevojshme.

Më pas përfaqësues nga secila skuadër lexojnë detyrën e tyre. Nxënësit e grupevetë tjera dëgjojnë me vëmendje, respektojnë mendimet e shfaqura dhe bëjnë plotësimetqë u duken të nevojshme.

Në ushtrimin 11 nxënësit duhet të përcaktojnë se me ç’lloj fjalësh shprehet krahasimiqë vuri re Uni midis vetes dhe luanëve dhe i shkruajnë në fletore.

P.sh.: Sytë filluan t’i shkëlqenin nga gëzimi njësoj si sytë e luaneshës. (fq. 124)Për ushtrimin 12 nxënësit punojnë në çift, nënvizojnë në tekst epitetet dhe krahasimet

dhe shpjegojnë përdorimet e tyre. Për t’u lehtësuar punën mund të përdoret tabela e mëposhtme.

Krahasim Epitet Trupin me muskuj si të qenë skalitur me gurë

Gjatë kohës që nxënësit përgjigjen, mësuesi/ja ndalet më shumë në arsyet e përdorimittë figurave letrare.

Në ushtrimin 13 nxënësit duhet të kujtojnë titullin e një teksti tjetër ku është përdorurfjala panik. Fillimisht mësuesi/ja i nxit nxënësit të kujtojnë se në cilën nga pjesët ezhvilluara është përdorur kjo fjalë dhe nëse ata nuk e mbajnë mend, kjo lojë i lejon ato tëshfletojnë tekstin duke u ndalur tek fjalori i çdo pjese.

Përgjigja e saktë do të ishte fjala panik është përdurur te tregimi “Djali dhe deti”, iautorit Nasi Lera.

Në ushtrimin 14 nxënësit duhen të gjejnë fjalë kyçe me të cilat përshkruhet natyrapërreth Lumit të Madh.

Në ushtrimin 15 në fjalinë e dhënë nxënësit gjejnë grupin emëror dhe grupin foljor,dhe më pas shpjegojnë efektin stilistik që marrin fjalët që plotësojnë kuptimin e kryefjalësdhe të kallëzuesit.

Në përfundim të çdo ushtrimi diskutohen përgjigjet e nxënësve.Ku jetojnë ata?Si e kanë pamjen?A ndryshon pamja sipas gjinisë?Kuriozitete rreth peshës, jetëgjatësisë,ushqimit, riprodhimit.Si e kapin gjahun?Cili prej tyre quhet mbreti i kafshëve dhe pse?

Shënim: Këto informacione do t’i ndihmojnë nxënësit për rubrikën “Të shkruajmë”ku do të krahasojnë kafshët.

Trup i lidhur

Detyrë shtëpie: Gjeni informacione për kafshët, si: tigri, luani dhe macjadhe përgjigjjuni me saktësi këtyre çështjeve:

148


Tema: Krahasojmë kafshëtRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë hulumtojnë rreth tigrit dhe luanit.gTë krahasojnë cilësitë dhe veçoritë midis tigrit dhe luanit.gTë shohin lidhjet konkrete midis lëndëve të ndryshme (biologjisë dhe leximit).gTë përshkruajnë fotot e kafshëve nisur nga këndvështrimi i fotografit duke vënë

në pah ngjasimet e tyre në pamje e veprime.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”nInformacione të marra nga internetiapo burime të ndryshme rreth kafshëve.nFletë formati.nTabakë të bardhë.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mbështetur në detyrën e shtëpisë të dhënë një orë më parë, nxënësit punojnë

në grup. Secili pjesëtar prezanton para grupit materialin e grumbulluar. Sistemohetmateriali i sjellë duke treguar kujdes në renditjen e pyetjeve në përshtatje meinformacionin nga të cilat kanë marrë përgjigje këto pyetje.

I gjithë informacioni hidhet në një tabak të bardhë duke krijuar një skedë të veçantëme emërtimin “Tigri” (kjo për tri grupet që kanë hulumtuar rreth tigrit). Në të njëjtënmënyrë veprohet edhe me tri grupet e tjera për të plotësuar skedën me emrin e luanit.

Nga të gjitha skedat përzgjidhet vetëm një skedë për tigrin dhe një për luanin, (atoqë mësuesi mendon se janë më të realizuara) të cilat ngjiten në tabelë.

Hapi II. Të ndihmuar nga skedat, nxënësit plotësojnë Diagramin e Venit dukekrahasuar të tigrin me luanin në fletoret e tyre. Mësuesi/ja shkruan në tabelë dukepërdorur shkumësa me ngjyra vetëm të të përbashkëtat e tyre.

Metoda dhe teknika mësimorenHulumtimi.nDiskutimi.nVëzhgimi.nPunë në grup.nShkrimi lirë.

Hapi III. Për realizimin e ushtrimit 2, 3 klasa punon në grupe si më poshtë:Grupi I dhe II vëzhgojnë me vëmendje dy pamjet e dhëna në fig. 1 (tigri dhe macja).Grupi III dhe IV vëzhgojnë me vëmendje pamjet e dhëna në fig. 2 (luanesha dhe macja).Grupi V dhe VI vëzhgojnë me vëmendje dy pamjet e dhëna në fig. 3 (luanesha dhe macja).Pas vëzhgimit nxënësit do të përshkruajnë në fletore çfarë vunë re në fotot e dhëna nisur nga :

a) këndvështrimi i fotografit,b) çasti kur i ka fotografuar,c) ngjasimi në pamje a veprime.

Një përfaqësues për secilin grup lexon përshkrimin e bërë. Vlerësohen e përgëzohengrupet që e kanë realizuar më bukur detyrën.

Tigri Luani

149

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë hulumtojnë për të marrë informacion rreth veprave të njohura arkitekturore.gTë lexojnë me role fragmentin me qëllim që :

a) T’u përgjigjen pyetjeve për të zbërthyer përmbajtjen.b) Të njohin kuptimin e fjalëve të panjohura dhe për fjalët e huaja të japingjegjësen e tyre në shqip.c) Të portretizojnë figurën e perandorit duke ilustruar cilësitë e tij me shembujnga teksti.

gTë veçojnë fjalët që përmbajnë nota ironie, epitetet si dhe fjalitë pyetëse.gTë realizojnë një shkrim të shkurtër duke gjykuar rreth versionit zyrtar të historisë

dhe versionit në kujtesën e popullit.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nMateriale të marra nga interneti,enciklopedia etj. rreth ndërtimeve të njohuraarkitekturore ndër shekuj (p. sh.: 7 Mrekullitë e Botës).nFotografi të ndërtimeve arkitekturore.

Përgatitja: Udhëzohen nxënësit të sjellin pamje nga vepra të njohuraarkitekturore të shoqëruara me informacione rreth kohës së ndërtimit, llojit të ndërtimit,arkitektit, ndonjë legjendë që lidhet me të. Nxënësit mund të punojnë në grupe oseindividualisht. Mund të shfrytëzohet enciklopedia ose faqe nga interneti.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Secili prej nxënësve ose grupeve prezanton materialet e sjella. Mundet që

midis tyre të jetë edhe Kopshti Monumental, i ndërtuar për perandorin Al-Iksir nga arkitektiIskander.

Hapi II. Hapet libri dhe njihen nxënësit me temën e re dhe autorin e librit nga ështëshkëputur fragmenti.

Hapi III. Lexohet teksti me role. Përzgjidhen tri nxënës përkatësisht në rolin e autorit,Iskanderit, Al-Iksirit.

Hapi IV. Njihen nxënësit me fjalët e panjohura, për fjalët e huaja mësuesi/ja kërkongjegjësen e tyre në shqip, p.sh.:

devotshmëri-përkushtimsajdisje - nderim

Hapi V. Kalohet te rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen e tekstit”.Nxënësit u përgjigjen pyetjeve rreth tekstit:

- Cilët janë personazhet historikë të këtij tregimi?- Si e priti Iskanderi dhe ç’përgjigje i dha ai perandorit?

Tema: Arkitekti dhe Perandori i ArabisëRubrika: Të lexojnëVështirësia: Niveli IIIKoha 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenLexim me role.nDiskutim.nHulumtim.

150


- Për ç’arsye e burgosi perandori arkitektin?- Ç’ plan thuri perandori për të mbuluar krimin e tij?- Si mbyllet pjesa?

Në ushtrimin 6 nxënësit shënojnë me fjalinë e saktë dhe jo të saktë mbështeturnë rrjedhën e ngjarjes. Për çdo paqartësi mund të rikthehen në tekst.

Hapi VI. Kalohet te rubrika “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Në ushtrimin 7 nxënësit fillimisht zgjedhin alternativat e sakta e më pas i ilustrojnë

ato me shembuj nga teksti.P.sh.:zemërgur “nga asnjëri ……deri te……kjo është e pamundur, pranoje fatin.”

Cilësitë e perandorit duhet të dalin jo vetëm nga veprimet e tij, por edhe nga fjalët eIskanderit.

Në ushtrimin 8 nxënësit lidhin me shigjetë fjalën me grupin e fjalëve që shpreh kuptiminqë ajo mbart dhe pastaj i ilustrojnë me shembuj nga teksti. P.sh.:

I lumtur i varfër, por i lirë Fatkeq i burgosur mes luksit etj.

Në ushtrimin 9 nxënësit përpiqen të argumentojnë mendimin e tyre se cili ngapersonazhet historike kujtohet edhe sot për veprën e pavdekshme. Për këtë nxënësitpërdorin fragmente nga teksti.

P.sh.: Legjenda e Iskanderit do të jetojë përjetë në vargjet e këngëve të Lindjes.

Hapi VII. Kalohet te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Në ushtrimin 10 nxënësit rikthehen në tekst. Lexohen paragrafët kur flet perandori

dhe veçojnë fjalët e tij ku vihen re nota ironie.P.sh.: te paragrafi i parë.

Në ushtrimin 11 nxënësit shpjegojnë kuptimin e shprehjes me një mizori plot dashuriku autori ka vendosur dy fjalë të kundërta pranë njëra-tjetrës. Mësuesi/ja i këshillonnxënësit të përqendrohen te fjalët që krijojnë këtë kontrast: mizori – dashuri.

Fjalën mizor nxënësit le ta lidhin, me qëndrimin që perandori mban ndaj Iskanderitduke e ndryrë në një burg me gure të çmuar. Fjalën dashuri e lidh me admirimin dherespektin që perandori ka ndaj arkitektit dhe veprës së tij, por që e kthen në dashuriegoiste dhe mizore.

Në ushtrimin 12 nxënësit do të gjejnë, do të shkruajnë e do të shpjegojnë kuptimin eshprehjeve të tilla si: më e madhja e të mëdhave, më e bukura e të bukurave.

Në ushtrimin 13,14 në paragrafin e parë nxënësit nënvizojnë epitetet e përdorura dheshpjegojnë kuptimin e tyre si dhe dallojnë fjalitë pyetëse duke dhënë mendimin e tyre sepërse janë përdorur nga autori.

Në përfundim të çdo ushtrimi diskutohen përgjigjet e nxënësve.


151

Libër mësuesi

Synimi: Kjo veprimtari synon t’i njohë nxënësit me letrën e hapur dhe përgjigjete popullit indian për të ruajtur identitetin e tyre.

Të drejtat e njeriut: E drejta për të jetuar i lirë. E drejta për të pasur atdhe.

Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë zbërthejnë kuptimin e fjalës kryepar.gTë dëgjojnë me vëmendje leximin e letrës për të dalluar:- personazhet që përmenden në letër- çështjet që shtrohen në të.gTë gjejnë fjalitë kryesore që lidhen me dobinë e tokës dhe ajrit, lidhjet e njeriutme tokën e kafshët si dhe të familjes me trashëgiminë.gTë komentojnë shprehjet e shkëputura nga letra.gTë gjejnë fjalët kyçe që shprehin cilësitë e popullit indian.gTë njihen me letrën e hapur dhe veçoritë e saj.

Materiale dhe mjeti mësimorenModele letrash të hapura.nFotografi.nMateriale të dhëna e informacione. nga jeta në komunitetet indiane.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin e pjesës “Letër e kryeparit” dhe u kërkon

nxënësve të mendohen për disa minuta për të zbërthyer kuptimin e fjalës kryepar.Disa nga përgjiget e nxënësve shkruhen në tabelë.Hapi II. Hapet libri në f.q 131. Mësuesi/ja u thotë nxënësve se pjesa do të lexohet

fillimisht nga ai/ajo, ndërsa ata duhet ta dëgjojnë me vëmendje për të dalluar personazhetqë përmenden dhe çështjet që shtrohen në të.

Pasi është siguruar se nxënësit e kanë kuptuar detyrën, fillon leximi i letrës.Gjatë kohës që mësuesi/ja lexon, nxënësit mbajnë shënime për të qenë sa më të

saktë në përgjigjet që do të japin në fund të leximit të letrës.Kështu, në përfundim të leximit të letrës nxënësit duhet t’u përgjigjen pyetjeve të

mëposhtme:Ndërmjet cilëve kryetarë popujsh po bëhet marrëveshja?Për çfarë? Në emër të kujt? Me cilat kushte?

Për këtë nxënësit mund të punojnë në çift. Për 5 minuta ata diskutojnë me njëri-tjetrin,arrijnë në një përfundim të përbashkët dhe u përgjigjen pyetjeve të shtruara më lart.

Tema: Letër kryeparitRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenLexim me dëgjim, në heshtje, me kodim.nDitari dypjesësh.

152


Nxënësit e tjerë dëgjojnë dhe bëjnë vërejtje,sugjerimet dhe plotësimet përkatëse.Mbështetur në përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja vlerëson përqëndrimin e tyre gjatëleximit të pjesës prej tij/saj.

Hapi III. Më tej mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë në heshtje letrën për tëplotësuar ushtrimin 2. Gjatë kohës që lexojnë nxënësit veçojnë fjalitë që shprehin:

- Dobinë e tokës,- Lidhjen e njeriut me tokën,- Dobinë e ajrit,- Lidhjen e njeriut me kafshët,- Lidhjen e familjes me trashëgiminë.

Për këtë ata mund të përdorin shenja e simbole të ndryshme. Kështu, p.sh; sa herëqë ndeshin fjali që shprehin dobinë e tokës, vënë anash shkronjën T.

Sa herë që ndeshin fjali që shprehin dobinë e ajrit, vënë anash shkronjën A.Në këtë mënyrë nxënësit vazhdojnë duke i përcaktuar vetë shenjat që do të vendosin

anash fjalive.Pas përfundimi të detyrës, mësuesi/ja aktivizon sa më shumë nxënës për të lexuar

me zë të lartë fjalitë e veçuara.Hapi IV. Kalohet te rubrika “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”Ushtrimin 3 mësuesi/ja mund ta realizojë me anë të ditarit dypjesësh. Në njërën

anë shkruan shprehjen e veçuar dhe në tjetrën jep shpjegimin e tij.

Shprehja Shpjegimi imNëse njeriu pështyn tokën,ai pështyn vetveten.

Hapi V. Kalohet te rubrika “Të shkruajmë gjuhën e tekstit”Për të plotësuar ushtrimin 3 nxënësit rikthehen edhe një herë në tekst për të gjetur

fjalët kyçe që shprehin cilësitë e mëposhtme të popullit indian:-Njerëz të lirë,-Njerëz me karakter të fortë,-Njerëz me virtyte.

Mësuesi/ja ndan klasën në tri skuandra dhe secilës i jep si detyrë:Skuadra I. Gjeni fjalët kyçe që tregojnë se indianët ishin njerëz të lirë.Skuandra II. Gjeni fjalët kyçe që tregojnë se indianët ishin njerëz me karakter të fortë.Skuandra III. Gjeni fjalët kyçe që tregojnë se indianët ishin njerëz me virtyte.Dy tre përfaqësues nga çdo skuadër lexojnë fjalët kyçe të gjetura.Në 5 minutat e fundit të orës së mësimit mësuesi/ja i njeh nxënësit me letrën e

hapur, mënyrën e ndërtimit, problemet që trajton.

Detyrë shtëpie: Provoni edhe ju të shkruani një letër të hapur, ku të ngriniprobleme që lidhen me moshën tuaj. Drejtojani letrën një përfaqësuesitë qeverisë, i cili ka kompetencën për të zgjidhur problemin tuaj.

153

Libër mësuesi

Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon:- T’i njohë nxënësit me botën e njerëzve të shquar të vendit, të cilët u bënëfrymëzim për brezat e tjerë.- T’i edukojë me vlera të larta morale e virtyti të tilla, si: atdhedashuria, forca,heroizmi, sakrifica.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë të:gTë flasin rreth figurës historike të Skënderbeut.gTë lexojnë tregimin për t’iu përgjigjur pyetjeve rreth përmbajtjes.gTë ndajnë tregimin në pjesë dhe t’i vendosin nga një titull secilës.gTë pasurojë fjalorin me shprehje të figurshme.gTë krahasojnë dy skenat e takimit të Skënderbeut me nënën dhe popullin,gTë portretizojnë figurën e Skënderbeut.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nTabak i bardhë.nTabela, shkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja drejton pyetjet: Ç’ju kujton emri i Gjergj Kastriotit?Cili poet e prozator ka shkruar për të?U jepet nxënësve një afat kohor për t’u menduar rreth 2 minuta).Nxiten nxënësit të

shprehen lirshëm lidhur me pyetjet e shtruara. Mos u përqendroni për një kohë të gjatënë asnjë prej mendimeve të shprehura. Shkruani mendimet siç i thonë nxënësit.

Disa nga përgjigjet e mundshme të nxënësve mund të jenë:1. - heroin tonë kombëtar, - mbrojtësin e krishterimit evropian, - luftën heroike të shqiptarëve kundër pushtuesve turq, - Besëlidhjen e Lezhës, ku shqiptarët u bashkuan si një grusht kundër armikut.2. Për këtë figurë kanë shkruar: Marin Barleti, Naim Frashërti, Ismail Kadare etj.

Nxënësit mund të recitojnë vargje të kujtojnë ndonjë fragment nga librat që kanë lexuar.Kjo veprimtari të mos i kalojë 8 min.

Hapi II. Mësuesi/ja bën lidhjen me temën e re të mësimi, u bën të njohur nxënësvetitullin e tregimit, autorin si dhe librin nga është shkëputur tregimi.

Më pas mësuesi/ja ngjit në tabelë tabakun e bardhë, ku janë shkruar pyetjet emëposhtme, përgjigjet e të cilave nxënësit do t’i gjejnë në tekst:

Çfarë i kujton Vojsavës shpata në mur?Çfarë shqetësimi mban Vojsava brenda vetes?

Tema: Kthimi i Gjergj Kastriotit në KrujëRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda teknike mësimore:nStuhi mendimesh.nLexim i imët me kodim teksti.nPunë në çift.nDiagrami i Venit.

154


Kush hyri papritur në dhomën ku qëndronte Vojsava?Si iu drejtua ajo luftëtarit të hijshëm? Çfarë i tha ajo atij?Nga e njohu Vojsava të birin?Çfarë bëri Skëndë\erbeu, pasi mori bekimin e nënës?

(Në pamundësi mësuesi/ja t’i shkruajë pyetjet në tabelë me shkumësa me ngjyra, porkjo harxhon kohën e vënë në dispozicion).

Hapi III. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit mbi mënyrën e të lexuarit të tekstit:-Teksti do të lexohet në heshtje. Gjatë leximit nxënësit njihen me kuptimin e

fjalëve e shprehjeve të nënvizuara, duke shfrytëzuar fjalorin e tekstit.-Të vendosin një simbol të thjeshtë për secilin informacion të gjetur në tekst.

(Vendosja e simboleve mund të lihet në dëshirën e nxënësve: numra, shkronja, ngjyra,figura etj. ose të gjithë së bashku zgjedhin njërën prej tyre.P.sh.:

pyetja1 - ngjyra blu pyetja 4 - ngjyra kafepyetja 2 - ngjyra e kuqe pyetja 5 - ngjyra jeshilepyetja 3 - ngjyra e verdhë pyetja 6 - ngjyra lejla

Nxënësi ngjyros me ngjyrën e caktuar ato fragmente ku është informacioni i kërkuar.

Hapi IV. Pasi nxënësit kanë përfunduar punën e dhënë, mësuesi u kërkon atyre tëbëjnë një tabelë të tillë. (nxënësit punojnë dyshe)

Orientohen dyshet që simbolet që kanë përdorur gjatë leximit, t’i venë brenda kllapavedhe brenda secilës ndarje të vendosin në mënyrë të përmbledhur informacionin e kërkuar.

Dëgjohen punimet e disa dysheve, njëri përfaqësues i dyshes lexon informacionin qëkërkon pyetja e parë. Kështu vazhdohet edhe me pyetjet e tjera.

Hapi V. Nxënësit tani e kanë më të lehtë të ndajnë tregimin në tri pjesë e t’i vendosin një titull.Nxënësit punojnë në dyshe. Çdo ndarje e tregimit merr miratimin e shumicës së dysheve.

Ndërsa për titullin e çdo pjese, mësuesi/ja përzgjedh më të mirin dhe e shkruan në tabelë.Hapi VI. Puna me fjalorin: për të gjallëruar orën e mësimit, mësuesi/ja zhvillon një

lojë. Kjo veprimtari të mos i kalojë 3 min.Mësuesi/ja, për të parë shkallën e vëmendjes së nxënësve, gjatë leximit të fjalëve e

shprehjeve të shpjeguara në fjalorin e tekstit, përzgjedh çifte nxënësish. Çifti I i njënxënës thotë fjalën a shprehjen e re, tjetri jep kuptimin e saj.

Çifti tjetër: një nxënës thotë kuptimin e tjetri fjalën a shprehjen që lidhet me të,Nxënësit të ndërtojnë fjali për çdo shprehje të kërkuarHapi V. kalohet tek rubrika: “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Ushtrimi 5. Nxënësit lexojnë me vëmendje ndjenjat e listuara në ushtrim dhe nënvizojnë

ato ndjenja që i pushtojnë, pasi lexojnë tregimin. Nxënësit argumentojnë çdo zgjedhjeme pjesë nga teksti.

Një zgjedhje e mundshme është: mallëngjim, (takimi nënë-bir) gëzim (............) entuziazëm (...........)

I kujton kohërat evjetra, trimat që nxoridera e shkëlqyer eKastriotëve

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

155

Libër mësuesi

Ushtrimi 6. Nxënësit punojnë në dyshe.Ky ushtrim zhvillohet përmes Diagramit të Venit.Nxënësit do të shkruajnë në fletore. Nëse koha nuk është e mjaftueshme, e thonë me

gojë ku ndryshojnë e ngjasojnë dy skenat e takimit,

Ushtrimi 7. Nxënësit rikthehen në tekst në paragrafin II, f.q 133 te monologu i Vojsavëse më pas plotësojnë ushtrimin.

Hapi IV. Të studiojmë gjuhën e tekstit.

Ushtrimi 8. Mësuesi/ja i orienton nxënësit te paragrafi IV. Nxënësit i nënvizojnë fjalët:më i ri; më i bukur; më i lartë. Nxënësit japin mendimet e tyre çfarë tregon ky krahasim.

Ushtrimi 9. Nxënësit nënvizojnë në libër fjalitë pyetëse, i lexojnë dhe japin përgjigjese këto fjali pyetëse janë retorike, nuk marrin përgjigje. Ato tregojnë shqetësimin dheankthin e pritjes së gjatë.

Ushtrimi 10.Nxënësit duhet të ndërtojnë GE(I) me fjalën bazë luftëtar. Si fjalëpërcaktuese mund të jenë mbiemrat e përdorur në portretizimin e Skënderbeut.

Në pikën II nxënësit ndërtojnë GF me fjalën bazë foljen e njohu.

Ushtrimi 11. Nxënësit fillimisht tregojnë si është formuar epitetiKRYEUSHTAR = krye + ushtarFjalë e përbërë emër + emër

Më pas tregojnë qëllimin e përdorimit të tij. Një alternativë e mundshme mund të jetë:njëri nga njerëzit, ushtarët më të zotë, që kishte vendi etj.

Nxënësit vazhdojnë të plotësojnë tekstin me epitete të tjera të përshtatshme për figurëne Skënderbeut. Ndërtojnë fjali, të cilat lexohen dhe vlerësohen për saktësinë e formimitdhe të përdorimit të epiteteve.

Mësuesi/ja vlerëson, përgëzon nxënësit:Për gjithpërfshirjen e tyre në mësim;Për bashkëpunimin dhe rolin e tyre në grup;Për përgjigjet e menduara mirë;Për mbështetjen e përgjigjes me fjali nga teksti.

Detyrë shtëpie:Mësoni përmendsh pjesën nga: “Po luftëtari nuk flet...” deri tek “...i

tëri dhe i gjallë Gjergj Kastrioti.”

Nëna u gëzua se djali ukthye dhe dera eKastriotëve nuk u shuajt.

*Takimi është i përmallshëm dhe i shumëpritur*U rilindën shpresat për të parë atdheun të lirë

Populli gëzon se i erdhiudhëheqësi.

156


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë parashikojnë zhvillimin e ngjarjes mbështetur në fragmentin e lexuar.gTë nënvizojnë fjalët e panjohura dhe të mësojnë kuptimin e tyre.gTë përshkruajnë kroin mbështetur në përshkrimin e autorit.gTë dallojnë dhe analizojnë elementet përbërëse të kroit.gTë përshkruajnë portretin e Vitos duke venë në dukje cilësitë fizike dhe shpirtërore të saj.gTë shpjegojnë kuptimin e shprehjeve frazeologjike.gTë gjejnë sinonimet e fjalëve: shpatë, kërcure, shporr.

Të drejta të njeriut: E drejta për të jetuar pranë familjes.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuhë amtare 6”.nTabela.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimit i mësimit:Hapi I. Shkruhet titulli i tregimit në tabelë.”Po ne qenkemi vëllezër”Mësuesi drejton pyetjen:

- Për çfarë mendoni se bën fjalë ky tregim nisur nga titulli?- Cila do të jetë ngjarja sipas jush? Pse mendoni kështu?

Hapi II. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të hapin librin. Ai/ajo lexon tekstin me ndalesa,ndërsa nxënësit dëgjojnë. Bëhen 4 ndalesa dhe në secilën prej tyre u kërkohet nxënësvetë plotësojnë dhe parashikojnë vazhdimin e tregimit. Ndarjet e tekstit janë përgatitur qëmë parë nga mësuesi.

Ndalesa 1. “Tek kroi i fshatit... deri te .... nga koka tek këmbët”.- Në ç’kohë e vend zhvillohet ngjarja?- Cilët personazhe shfaqen në këtë pjesë?- A u tremb Vitoja nga pamja e osmanliut?- Çfarë bisede u zhvillua ndërmjet Vitos e osmanliut?

Ndalesa 2. “Ndaloi osmanliu... deri te ..... për të mirën tënde të them”.- A kishte ngjashmëri biseda që parashikuat ju me atë që u zhvillua midis dypersonazheve?- Sa vëllezër ka pasur Jorgji?- Cili ishte fati i tyre?- Ku mendoni se mund të ketë humbur vëllai i dytë?- Si veproi osmanliu?

Ndalesa 3. “Osmanliut i hipi gjaku në kokë... deri te ... Unë, – iu përgjigj osmanliu”.- A ju duket i drejtë vendimi që mori osmanliu për t’u ndeshur? Argumento.

Mësuesi këtë pyetje mund ta zhvillojë në formën e rrjetit të diskutimit, por të mos zgjatetmë tepër se 5 minuta.

Tema: Po ne qenkemi vëllezërRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenDRITA.nKllaster.nRrjeti i diskutimit.

157

Libër mësuesi

PO JOA ju duket i drejtë vendimi që mori osmanliu për t’u ndeshur?

- Si e priti Jorgji lajmin që i dha Vitoja?- Ç’do të ndodhë midis Jorgjit dhe osmanliut?- Cili mendoni se do të fitojë dyluftimin?- Cili do të jetë fati i Vitos nëse dyluftimin e fiton osmanliu?

Ndalesa VI: “Jorgji hoqi bërrylin ... deri në fund”.- Pse ngriu Jorgji kur u gjend përballë osmanliut?- Përse ndodhte që vëllezërit të bëheshin armiq me njëri-tjetrin?- Ç’ ndjetë kur luftëtarët morën vesh se ishin vëllezër?- A e parashikuat dhe ju këtë mbyllje?

Shënim: Me fjalët e reja punohet gjatë leximit të tekstit. Pyetjet 1-7 marrin përgjigjegjatë leximit me ndalesa.

Hapi III. Ushtrimi 8 i rubrikës “Vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin” zhvillohetnë formën e kllasterit. Për të plotësuar kllasterin e cilësive të jashtme e të brendshme tëVitos, nxënësit rikthehen në tekst tek ndalesaI. Nxënësit shkëpusin cilësi nga teksti,kurse mësuesi e plotëson në tabelë.

Hapi IV. Kalohet tek rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Ushtrimi 9. Për realizimin e këtij ushtrimi nxënësit shfrytëzojnë përshkrimin që ka

dhënë autori në tekst, dallojnë epitetet dhe e paraqesin si më poshtë:

Po këtu mund të shfrytëzohet edhe metoda e kubimit.Analizo elementet përbërëse të kroit dhe krahasoji ato.

Ushtrimi 10. Përgjigjet e nxënësve për vlerësimin tepër të lartë të figurës së Vitos janë:E doje për punë...? Ishte e para.E doje për bukuri...? Ishte mbi shoqet.

Ushtrimi 11. Nxënësit japin shpjegimin e shprehjeve frazeologjike:P.sh.: Mos më bjerë në qafë – mos më shqetëso

I hipi gjaku në kokë – u tërbua, u inatos, u nxeh.

besnike

trime

Vito

e bukure hollëplot shëndetpunëtore

mjaltë e sheqer

i ëmbël

i ftohtë

e i pastër

Kroi

158


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë zbulojnë emrin e autorit mbështetur në informacionin e dhënë.gTë lexojnë në heshtje me qëllim që:

a) t’u përgjigjen pyetjeve rreth përmbajtjes,b) të renditin veprimet sipas rrjedhës së ngjarjes.

gTë mbajnë qëndrim ndaj sjelljes dhe veprimeve të personazheve.gTë shpjegojnë kuptimin e figurshëm të shprehjes shikon me sy pëllumbi.gTë gjejnë antonimet e fjalëve të dhëna.gTë përcaktojnë tipin e fjalive.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nVepra të Migjenit.nTri skeda në të cilat shkruhen pyetjet enigmë.

Përgatitja: Përgatiten tri skeda. Secila prej tyre përmban pyetje mbi jetën e triautorëve të njohur.

Skeda IKa lindur në vitin 1936 në Gjirokastër.Ka qenë kandidat për çmimin Nobel.Jeton jashtë Shqipërisë.Autori që e bëri të njohur letërsinë shqipe në mbarë botën.Autori i poemës “Princesha Argjiro”.

(I. Kadare)

Tema: Luli i vocërrRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Ushtrimi 12. Nxënësit gjejnë në tregim sinonimet për fjalët e veçuara.shpatë – kordhë – jatagankërcure – e mpirë – e vetmei shporr – i dëbon – i përzë

Ushtrimi 13. Nxënësit do të shpjegojnë mënyrën e formimit të fjalëve:kokulur – kokëlartë. Ndryshimet që kanë nga ana kuptimore dhe pse kokulur shkruhet pa ë.

Në fund mësuesi/ja jep një vlerësim për punën e nxënësve duke u nisur:- Nga pjesëmarrja e tyre në momente të ndryshme të orës së mësimit.- Nga përgjigjet e sakta dhe të plota.- Nga aftësia për të korrigjuar e vlerësuar punën e shokëve.- Nga aftësia për të ngjallur debatin rreth çështjes së shtruar për diskutim.

Metoda dhe teknika mësimorenLojë.nDiskutimi.nLexim në heshtje.

Detyrë shtëpie: Bëni përmbledhjen e tregimit me shkrim jo më shumë se 10 fjali.

159

Libër mësuesi

Skeda IIPërfaqësues i Romantizmit.Është quajtur “Mësues i Popullit”.Ka hartuar shumë tekste për shkollën shqipe.Pjesën më të madhe të jetës e kaloi në Stamboll.Autor i poemës epike “Historia e Skënderbeut”.

(N. Frashëri)

Skeda IIILindi në Shkodër dhe vdiq në Toronto (1911-1938).Punoi si mësues në fshatrat e Shkodrës.U quajt poeti i mjerimit për shkak të temave që trajtoi në veprat e tij.Shkrimtar që i përket letërsisë së viteve ’30.Autori i poezisë “Lypësi i vogël”.

(Migjeni)

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një lojë. Mësuesi ka përgatitur 3 skeda me pyetje enigmë për tre

autorë, të cilët u përkasin 3 periudhave të ndryshme letrare dhe që njihen nga nxënësit.Pyetjet zbulohen njëra pas tjetrës. Secila prej tyre shërben si një çelës drejt zbulimit

të emrit të autorit.Nëse autori nuk zbulohet nga vetë nxënësit pas pyetjes së fundit, bëhet i njohur nga mësuesi.Hapi II. Pasi zbulohet nga nxënësit emri i autorit të tretë, ai shkruhet në tabelë së

bashku me informacionin që jepej përmes pyetjeve, pas të cilave fshihej emri i tij.(Mësuesi mund të japë edhe informacion tjetër shtesë rreth figurës së Migjenit).Hapi III. Hapen librat në faqen 139 dhe lexohet tregimi.Udhëzohen nxënësit të lexojnë në heshtje, për t’u përgjigjur pyetjeve të rubrikës “Të

kuptojmë përmbajtjen”. 3 pyetjet e para mësuesi i shkruan në tabelë, ndërsa përushtrimin 4 u tërheq vëmendjen nxënësve që të lexojnë me kujdes tregimin për tëmbajtur mend radhën e zhvillimit të veprimeve.

Hapi IV. Kalohet te rubrika “Vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Për ushtrimin 5 u kërkohet nxënësve që fillimisht të përshkruajnë Lulin me opinga

të shqyera e shokët e tij me çizme të lustruara për të nxjerrë në pah kontrastin midis tyredhe pastaj të shprehin atë që ndiejnë nga ky kontrast.

Në ushtrimin 6 nxënësit qarkojnë alternativat që i mendojnë si shkak për vetminë eLulit duke argumentuar secilën prej tyre.

Në ushtrimin 7 nxënësit tregojnë se ç’ ndien mësuesi për Lulin. Nxiten ata të flasinlirisht duke arritur në përfundimin se mësuesi ndien dashuri dhe dhimbje për Lulin.

Prej këtej mësuesi merr shkas për të drejtuar pyetjen tjetër:- Po ju ç’ ndieni?- A është ndienja juaj e njëjtë me atë të mësuesit? Pse?

Në ushtrimin 8 nxënësit gjejnë dhe shkruajnë në fletore fjalitë që shprehin dashurinëe Lulit për shkollën dhe mësuesin duke i komentuar ato.

P.sh.: .... e Luli i afrohet, ia merr dorën, e shikon me sy pëllumbi dhe do t’i flasë diçkamësuesit (dashuria e Lulit për mësuesin).

Po këtu mësuesi ndalet për të sqaruar së bashku më nxënësit kuptimin e shprehjes“E shikon me sy pëllumbi”.

Kur Luli futet në oborr të shkollës buza i qesh nga pak.... (dashuria e tij për shkollën)

160


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njihen me jetën dhe veprimtarinë humane të Nënë Terezës.gTë diskutojnë duke reflektuar mbi veprimtarinë e Nënë Terezës dhe vlerësimeve që

i janë bërë asaj para dhe pas vdekjes.gTë përgatisin një gazetë kushtuar Nënë Terezës: “Një shenjtore me emrin TEREZA”.gTë bashkëpunojnë (me njëri-tjetrin) duke respektuar punën e njëri-tjetrit.

Materiale dhe mjete mësimorenTabakë të bardhë.nFletë formati.nNgjitëse.nGërshërë.nBojëra uji.nLibra.nRevista.nMateriale të nxjerra nga interneti që flasinpër jetën dhe veprimtarinë e Nënë Terezës.nPamje nga veprimtaria e saj.

Zhvillimi i mësimit:E gjithë puna me projektin kërkimor do të kalojë në 3 faza:

Tema: Misionarja e Humanizmit dhe e PaqesRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli IVKoha: 45 minuta prezantimi i rezultateve tëkërkimit.(Mbledhja dhe përpunimi imaterialeve jashtë kohës mësimore)

Hapi V. Kalohet te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Në ushtrimin 9 nxënësit shkruajnë në fletore antonimet e fjalëve të veçuara. P.sh.:

nuk trazon – i ngacmontë ftohtët – të nxehtët (të ngrohtët)pa dashje – me qëllim (me dashje) etj.

Në ushtrimin 10 për fjalitë e veçuara nga teksti nxënësit duhet të përcaktojnë:a) Ç’ lloj fjalish janë?b) Kush i thotë ato fjalë?c) Ndërmjet kujt zhvillohet komunikimi në këtë tregim?

Për çdo përgjigje të dhënë nxënësit japin argumentimet e tyre.

Metoda dhe teknika mësimorenPuna me projekte.nNë funksion të kësaj metode do tëpërdoret edhe puna në grup.

nPartnerë:prindër, mësues, punonjës tëBibliotekës Kombëtare (të shkollës,lagjes apo qytetit ku banoni) etj.

161

Libër mësuesi

Faza e parë:1. U shpjegohet nxënësve paraprakisht qëllimi i mësimit.2. U paraqiten objektivat që do të arrihen.3. Ndahet klasa në grupe. Caktohet detyra për secilin grup, i cili zgjedh drejtuesite vet dhe i vendos grupit një emër (nëse dëshiron).

Grupi I. Jeta dhe veprimtaria humane e Nënë Terezës.Nxënësit do të bëjnë kërkime në biblioteka apo internet, do të shfletojnë libra, revista,

broshura kushtuar figurës së Nënë Terezës, për të mbledhur materialet e nevojshme qëdo t’i ndihmojnë në përgatitjen e materialit përfundimtar rreth jetës dhe veprimtarisëhumane të Nënë Terezës.

Grupi II. Përgatitja e një albumi me pamje nga veprimtaria e Nënë Terezës. Çdofotografi është mirë të shoqërohet me ndonjë shënim për kohën, vendin, qëllimin, personatshoqërues etj.

Grupi III. Vlerësime që i janë bërë figurës së Nënë Terezës para dhe pas vdekjesnga personalitete të ndryshme dhe njerëz të thjeshtë që e përkrahën dhe e vlerësuanveprën e saj.

Grupi IV. Përgatitja e një gazete kushtuar Nënë Terezës me titull “Një shenjtoreme emrin TEREZA”. Nxënësit e këtij grupi mund të bashkëpunojnë edhe me nxënësite grupeve të tjera për vjeljen e materialeve që do të realizojnë gazetën.

Faza e dytë:Gjatë kësaj faze tregohet kujdes për të ndjekur punën e secilit grup. Nxirren shënimet

e nevojshme, skedohen, mblidhen të dhënat e nevojshme nga burime të ndryshme,sistemohen e klasifikohen, përgatiten variantet e para, diskutohet brenda grupeve tëvogla duke vlerësuar e respektuar mendimin e gjithsecilit. Mësuesi tregon kujdes nëvlerësimin paraprak që i bën punës së nxënësve jashtë orës së mësimit.

Po gjatë kësaj faze diskutohet edhe mënyra e paraqitjes së materialeve.

Faza e tretë:Është faza kur nxënësit paraqitin përfundimet e kërkimeve dhe të hulumtimeve të

kryera. Përfundimi i detyrës i ngjan një veprimtarie disi ceremoniale. Mund të ftohenedhe partnerët që ndihmuan në përgatitjen e materialeve apo edhe nxënës e mësuesnga klasat e tjera.

Secili grup prezanton materialin e tij. Grupet e tjera dëgjojnë me vëmendje dhe kanëtë drejtë të plotësojnë e të diskutojnë me folësit e grupit që prezantojnë materialin.

Gjatë diskutimeve mësuesi përpiqet të verë në dukje misionin human dhe paqedashësqë kishte marrë përsipër të kryente Nënë Tereza, të cilën ajo u përpoq ta injektonte nëmbarë botën për t’u mësuar njerëzve që të japin e të marrin dashuri.

Në fund të diskutimeve shpërndahet gazeta, e cila do të shërbejë si një libërth i vogël qëtrumbeton veprën e paharrueshme të Nënë Terezës në sytë dhe zemrat e të rinjve sot.

Ora e mësimit mbyllet me premtimin se ç’mund të bëjë secili prej tyre për të ndihmuarata që kanë nevojë, frymëzuar nga fryti i dashurisë, gëzimit dhe paqes.Këtë premtim çdonxënës e shkruan me bojëra uji në një tabak të bardhë dhe e vendos në krye të klasës.

162


Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon t’i njohë nxënësit me figura të shquarashqiptare, të cilat në çdo kohë mbetën frymëzim për atë ç’ka i dhanë kulturës botërore.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë lexojnë për t’u njohur me përmbajtjen e tregimit.gTë ndajnë tregimin në pjesë dhe t’i vendosin çdo pjesë nga një titull.gTë krahasojnë përshkrimin e pikturës së Mark Bazaitit me ato të piktorëve venedikas.gTë zbulojnë mesazhin që përcillet nga titulli i tregimit.gTë gjejnë e të shkruajnë fjalët kyçe që pasqyrojnë gjendjen fizike e shpirtërore të

Vivarinit para vdekjes.gTë dallojnë fjalët e përbëra duke shpjeguar formimin e tyre.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje të një fushë të caktuar.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nTabela, shkumësa me ngjyra.nFletore, shportë e vogël.nSkeda letrash të prera në copa të vogla.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. - Mësimi nis me veprimtarinë e nxehjes: Talente të fshehura.Kjo i ndihmon nxënësit të ndihen të lirshëm, të guxojnë të japin përgjigje, të bëjnë

pyetje të tjera dhe të thonë mendimin e tyre, pa pasur frikë se do të duken “si budallenj”.Veprimtaria do t’i ndihmojë nxënësit të jenë të gatshëm të punojnë së bashku dhe tëmbështesin njërin-tjetrin në detyrat e të nxënit.

Kjo veprimtari do të zhvillohet në këtë mënyrë:-Shpërndajuni copa letre dhe kërkojuni nxënësve të shkruajnë aty diçka që u pëlqen,

por që ndoshta nxënësit e tjerë nuk e dinë.-Mblidhini letrat në një shportë, i përzieni dhe ua shpërndani nxënësve, duke bërë

kujdes që asnjë nxënës të mos marrë letrën e vet.-Nxënësit lexojnë atë që është shkruar në letër, vështrojnë përqark klasës dhe përpiqen të

gjejnë nxënësin që ka atë talent të fshehur. Veprimtaria të mos zgjasë më tepër se 10 min.Hapi II. – Mësuesi/ja bën lidhjen me temën e re të mësimit: u bën të njohur nxënësve

titullin e tregimit, autorin si dhe librin nga është shkëputur.Mësuesi/ja udhëzon nxënësit mbi mënyrën e të lexuarit të tekstit: teksti do të lexohet

në heshtje dhe me kujdes, për t’u dhënë përgjigje pyetjeve të dhëna në rubrikën:Të kuptojmë përmbajtjen.Krijoni një simbol të thjeshtë për secilin informacion të gjetur në tekst.

Tema: Vetëm ti mund të vazhdoshRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 35 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenTalente të fshehura.nMetoda e hulumtimit të përbashkët.nDiskutim.nMetoda e krahasimit.nPunë në çift.

163

Libër mësuesi

Nxënësi lexon tekstin dhe vendos simbolin në anë të fragmentit ku ndodhet informacioniqë po hulumton.

Hapi III. Pasi kanë përfunduar punën e dhënë, mësuesi lexon pyetjen e parë dhe nxënësitduhet t’i japin përgjigje asaj, si dhe argumentet mbështetur përgjigjen e tyre. P.sh.:

Ku zhvillohet ngjarja e këtij tregimi?Përgjigja e mundshme e nxënësve mund të jetë: Ngjarjet e këtij tregimi zhvillohet në

Venedik. Argumentet ku e mbështes përgjigjen time janë gondolieret, si dhe përmendjae Kanalit të madh të Venedikut.

(Kështu vazhdohet edhe për pyetjet e tjera)Kur kërkon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja fton dhe nxënësit më të heshtur që t’i

përgjigjen pyetjes që kanë gjetur.Ai/ajo nxit debat mes nxënësve, duke vënë në dukje dallimet mes përgjigjeve të tyre

dhe duke u kërkuar atyre dhe nxënësve të tjerë që të shtjellojnë këto dallime.Mësuesi e nxit debatin me anë të këtyre pyetjeve:

1.Cila është gjëja më e rëndësishme që thotë autori këtu? (mësues/ja fillimisht përcakton fragmentin)

2.Çfarë ka dashur të thotë me: “Ti e di se unë e kam lënë përgjysmë monumentin e Frarëve. Aty kam pikturuar gjërat më të mira të jetës sime. Por mbeten të pambaruara. Ti duhet të vazhdosh t’i përfundosh ato, ti je krejtësisht i denjë për këtë.

Hapi IV. – Puna me fjalorin.Tashmë është bërë e njohur që nxënësit njihet me fjalët dhe shprehjet gjatë leximit të

pjesës. Fjalët e nënvizuara në tekst i njohin nxënësit dhe me një fjalor të një fushe tëcaktuar, atë të detarisë, p.sh. gondoliere, bashet etj.. Mësuesi i pyet nxënësit nëse atakanë hasur fjalë dhe shprehje të tjera të panjohura më parë dhe i ndihmon ata. Me disaprej tyre nxënësit ndërtojnë fjali.

Hapi V. - Kalohet tek rubrika: “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Ushtrimi 7. Nxënësit përzgjedhin arsyet ku u mbështet Këshilli i Dogjeve për të mos

ia dhënë të drejtën Markut për të vazhduar punën e Vivarinit. Nxënësit argumentojnëzgjedhjet e tyre me fjalë nga teksti.

Zgjedhjet e nxënësve mund të jenë: “Marku ishte i mërguar. Kishin më shumë besimtek piktorët vendas.”

Ushtrimi 8. Fillimisht nxënësit rikthehen në tekst, në faqen 144, në paragrafin: “Dheja, erdhi çasti i vlerësimit...”. e lexojnë përsëri për të nxjerrë në pah dallimet ndërmjetpikturës së Markut dhe dy pikturave të tjera. Këtë ushtrim nxënësit e realizojnë përmesmetodës së krahasimit, duke plotësuar tabelën me ilustrime nga teksti. Nxënësit bëjnëdallimet, ndërsa mësuesi i shkruan këto të dhëna në tabelë.

Pikturat e Markut Pikturat e dy piktorëve

164


Synimi: Kjo veprimtari synon t’i nxisë nxënësit të lexojnë shkrime biografikepër t’u njohur me jetën dhe veprat e figurave të shquara të artit botëror.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë tregojnë se cilën nga gjinitë e artit: muzikën, pikturën, letërsinë pëlqejnë më shumë.gTë lexojnë bukur tregimin dhe të shpjegojnë kuptimin e fjalëve të panjohura.gT’u përgjigjen pyetjeve për të zbërthyer kuptimin e përmbajtjes.gTë ritregojnë pjesën mbështetur në fjalitë përmbledhëse.gTë realizojnë portretin e Moxartit.gTë dallojnë karakteristikat e veçoritë e kohës nëpërmjet veshjes, flokëve, mënyrës së sjelljes.gTë njohin disa nga veprat kryesore të Moxartit.

Tema: Gjeniu i vogëlRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Ushtrimi 9, 10. Mbështetur në veprimtarinë e nxehjes, titullin e tregimit dhe si janështjelluar ngjarjet, nxënësit nxjerrin mesazhin e tregimit. Më pas ata bëjnë lidhjen e sëshkuarës me të tashmen: se si shumë artistë shqiptarë janë bërë të njohur me veprën etyre falë talentit, punës, këmbënguljes së tyre.

Hapi VI. “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Ushtrimi 11. Nxënësit rikthehen në tekst në paragrafin 1, f. 142, gjejnë fjalët kyçe dhe

i lexojnë.Alvise Vivarini, me sy të pikëlluar, i lodhur... etj.

Ushtrimi 12. Për zhvillimin e këtij ushtrimi nxënësit punojnë në çift: gjejnë fjalët epërbëra dhe shkruajnë si janë formuar. Fjalët e përbëra janë: gjysëmhëna; buzëqeshi,shtatëgjatë, kryedogjin, kryevepër, vendlindjes, paravdekjes etj.

Gjysëmhëna ——— gjysëm + hëna emër + emër

Ushtrimi 13. Nxënësit nënvizojnë në tekst fjalitë që kanë këto fjalë-kyçe (për këtëushtrim nxënësit punojnë në çift).

Piktor i denjë: “Ti je krejtësisht i denjë për këtë...”Shfaqën mosbesim: “U vendos të bëhej konkursi, duke mos pasur besim te aftësitë

dhe talenti i djaloshit.”Kështu vazhdohet dhe me fjalët kyçe të tjera.Nxënësit, më pas ndërtojnë 4 fjali ku të përdoren këto grupe fjalësh.(Sugjerim: nëse koha në dispozicion mungon, mësuesi/ja e jep si detyrë shtëpie

ushtrimin 13.)Hapi VII Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.

Paravdekjes ——— para + vdekjes ndajfolje + emër

165

Libër mësuesi

Materiale dhe mjete mësimorenPamje të ndryshme të kompozitorëvetë njohur.nCD.nKaseta muzikore me muzikë të Moxartit.nTeksti “Gjuha amtare 6”.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I: Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të cilën e shkruan në tabelë. U bën të njohur

autorin dhe llojin e shkrimit. Zhvillon me ta një bisedë rreth artit. (Në sfond dëgjohet muzikë e Moxartit).- Çfarë ju pëlqen më shumë: muzika, piktura apo poezia? Pse?- Keni në klasë nxënës që kanë prirje në muzikë, poezi apo pikturë?- Përmendni emrin e kompozitorit më të pëlqyer prej jush.

Hapi II: Hapet libri në faqen 146. Mësuesi/ja përzgjedh dy nxënës për të lexuar tregimin.Udhëzon nxënësit që gjatë leximit të nënvizojnë fjalët e panjohura. Shpjegohet kuptimi i tyre.

Hapi III: Kalohet tek rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen e tekstit”.Mësuesi/ja drejton pyetjet:

- A e shpreh titulli temën e kësaj pjese? Pse?- Nxënësve u kërkohet të lexojnë edhe njëherë fjalinë e parë: Lavdia e Moxartit

arriti dhe në Vjenë. Më pas kërkon prej tyre të thonë nëse kjo fjali është hyrëse – apoparapërgatitore. Pse?

- Si e jep autori portretin fizik e moral të Moxartit? (Përgjigjja të shoqërohet me shembujnga teksti).

- Çfarë përshtypje i la Moxartit pallati i kryedukës? Përshkruajeni atë.- Cilat janë disa nga veprat kryesore që ka shkruar ky kompozitor?

(Nëse nxënësit dinë të tjera përveç atyre të dhëna në libër le të tregojnë).Për ushtrimin 5 mësuesi/ja udhëzon nxënësit:

- të ndajnë tregimin në 3 pjesë.- të hartojnë nga një fjali përmbledhëse për secilën pjesë- të ritregohet pjesa mbështetur në 3 fjalitë përmbledhëse.

Në përfundim të këtij hapi mësuesi/ja përgëzon nxënësit që kanë punuar më mirë nëzbërthimin e përmbajtjes së pjesës e në ritregimin e saj.

Hapi IV: Kalohet tek rubrika: “Vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”. Vëmendja enxënësve përqendrohet tek ushtrimi 6, i cili kërkon të dallojnë 3 provat që kaloi Moxarti.Nxënësit duhet të japin argumentet e tyre se cila prej tyre e bëri dukën të besojë seMoxarti ishte me të vërtetë gjeni.

Ushtrimi 7. Mbështetur në ilustrimin e dhënë në tekst ose në film (nëse nxënësit e kanë parëfilmin mbi jetën e Moxartit), duhet të dallojnë karakteristikat e kohës në veshje; flokë; sjellje.

Mësuesi/ja le të shfrytëzojë pamjet e sjella nga ajo kohë.Ushtrimi 8. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të japin argumente bindëse se ku qëndron

epërsia e Moxartit ndaj aristokracisë së kohës. Faktet e listuara i ndihmojnë nxënësitpër të sjellë sa më shumë mendime:

- i talentuar- i thjeshtë- indiferent ndaj lëvdatave.

Në përfundim të kësaj rubrike mësuesi/ja vlerëson gjithë përfshirjen e nxënësve në diskutime.Hapi V: Kalohet në rubrikën “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nLexim me role.n5 vargëshi.nDiskutim.

166


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë flasin për lidhjet e ndërsjella midis muzikës dhe arteve të tjera.gTë argumentojnë mendimet e tyre për çështjet që shtrohen.gTë rrisin frymën e bashkëveprimit në grup.

Materiale dhe mjete mësimorenVideo.nMagnetofon.nKaseta filmike me pamje nga:

a) një film shqiptar për fëmijë,b) një pjesë baletic) videoklipi i një këngëtari,e) një pjesë teatri.

nTabakë të bardhënBojëra uji

Përgatitja:I. Përgatitja e mjedisit të klasës për të punuar në grupe. Do të jenë gjithsej 5 grupe.

Është mirë që për çdo grup nxënësit të ulen në formë rrethore.

Tema: Lidhja e muzikës me artet tjeraRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Ndahet klasa në 5 grupe. Meqenëse përgatitja e çdo grupi mbështetet në një punëkërkimore që kërkon kohë për mbledhjen dhe përpunimin e materialeve të nevojshmeështë mirë që secilit grup detyra t’i jepet të paktën 3-4 ditë para se të zhvillohet kjo temëmësimore.

- Në këtë rubrikë nxënësve u kërkohet të bëjnë portretin e Moxartit duke shkruar nganjë cilësi të Moxartit në kolonën e dhënë në libër, e duke iu referuar hollësive të nxjerranga teksti. Nxënësit punojnë lehtë me laps në libër në mënyrë individuale.

- Pasi nxënësit kanë përfunduar detyrën e lexojnë para klasës dhe vlerësojnë punën enjëri-tjetrit.


167

Libër mësuesi

Grupi I. Tregoni raste të lidhjes së muzikës me letërsinë. (Nxënësit mund tëshfrytëzojnë kaseta që përmbajnë këngë për fëmijë dhe të venë re lidhjen midis muzikësdhe tekstit).

Grupi II. Tregoni raste të lidhjes së muzikës me baletin. (Nxënësit e këtij grupimund të sjellin pamje filmi nga balete apo të realizojnë një koreografi të tyren mbështeturnë muzikën e zgjedhur prej tyre).

Grupi III. Tregoni raste të lidhjes së muzikës me pikturën. (Nxënësit mund të sjellin rastekur kompozitorë të ndryshëm janë frymëzuar nga një pikturë për të kompozuar veprat e tyre).

Grupi IV. Tregoni raste të lidhjes së muzikës me filmin. (Nxënësit mund të shfaqinpamej të ndryshme filmime të shoqëruara me muzikë duke nxjerrë në pah si shoqërohenngjarjet e filmit me muzikën).

Grupi V. Tregoni raste të lidhjes së muzikës me tekstin. (Nxënësit mund tëshfrytëzojnë pamje nga një shfaqje teatrale).

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi vizaton kllasterin me fjalën muzika në tabelë, dhe kërkon nga nxënësit

të mendohen për 5 minuta dhe ta plotësojnë për të treguar se me cilat degë të artit lidhetmuzika. Pamja e kllasterit të plotësuar do të ishte.

Muzika

Letërsi Teatri

Balet KinematografiPiktura

Për të ilustruar lidhjen e muzikës me degët e tjera të artit klasa është ndarë në 5 grupe(mbështetur në detyrat e dhëna disa ditë më parë nga mësuesi). Secilit grup i lihen disa minutapër t’u përgatitur. Caktohet një përfaqësues i cili bën prezantimin e punës së grupit të tij.

P.sh.: Grupi i parë vendos në magnetofon një kasetë që përmban këngë për fëmijë.Gjatë kohës që nxënësit e grupeve të tjera ndjekin këtë këngë, përfaqësuesi i grupit u bëntë njohur kompozitorin dhe autorin e tekstit dhe përpiqet të argumentojë lidhjen e muzikësme tekstin duke treguar në këtë mënyrë lidhjen e ngushtë të muzikës me letërsinë.

Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe me grupet e tjera. Mësuesi tërheq vëmendjenqë në fillimin të prezantimit se nxënësit e grupeve të tjera mund të plotësojnë nëse eshohin të nevojshme.

Hapi III. Kjo orë mësimore mund të integrohet mjaft mirë me lëndën e vizatimit,muzikës etj.

Në qoftë se mësuesi ka mundësi mund të ftojë në klasë mësuesit e vizatimit, tëmuzikës ose ndonjë kompozitor, piktor, shkrimtar, regjisor të cilët mund t’i ndihmojnënxënësit për të kuptuar më mirë lidhjet e ndërsjella të muzikës me artet e tjera.

168


Tema: Vilhelm Teli (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon të nxisë tek nxënësit dëshirën për tëlexuar drama e për t’i interpretuar ato.

Të drejtat e njeriut: E drejta për të jetuar i lirë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë shprehin pëlqimin e tyre për pjesët teatrale, aktorin/ren dhe rolin më të realizuar

prej tij/saj.gTë lexojnë duke përshtatur intonacionin e zërit sipas roleve.gTë njohin kuptimin e fjalëve të panjohura.gT’u përgjigjen pyetjeve rreth subjektit të dramës.gTë ritregojnë bukur çastin më emocionues të dramës.

Materiale dhe mjete mësimorenLibri “Gjuha amtare”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Pyeten nxënësit:

- A ju pëlqen teatri?- Cila është drama/komedia që keni parë kohët e fundit?- Cili aktor a aktore e skenës ju pëlqen më shumë? - Në cilin rol? Thoni ndonjë

batutë të tij në rolin që keni pëlqyer më shumë?Hapi II. Pas kësaj hapet libri. Njihen nxënësit me titullin e dramës, autorin e saj dhe

me temën që ajo trajton.Leximi i fragmentit të shkëputur nga drama “Vilhelm Teli” i Shilerit, bëhet me role.

Përzgjidhen 7 nxënës në rolet:-Vilhelm Teli,-Valteri,-Gesleri,-Frishardi,-Leutoldi,-Roselmani,-Rundenci etj.

Nxënësi që do të lexojë fjalët e autorit, të lexojë vetëm pjesën e hyrjes dhe të mbylljessë dramës pa ndërhyrë gjatë zhvillimit të saj. Kjo për të mos prishur bukurinë e dialogut.

Shënim: Mësuesi/ja le të njohë nxënësit me mbylljen që autori i jep dramës.

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nLexim me role.nDiskutim.

169

Libër mësuesi

Hapi III. Më pas mësuesi/ja kalon te rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen”. U drejtohennxënësve pyetjet e mëposhtme:

Në ç’kohë dhe në ç’vend zhvillohen ngjarjet e kësaj pjese?Cilat janë personazhet kryesore të pjesës?Pse Teli nuk përkulet përpara kapelës së sundimtarit?Cili është dënimi mizor që mendon t’i japë Gesleri Telit?Ç’përgjigje i dha Teli kërkesës së Geslerit? Ç’tregon kjo?Si përfundon fragmenti i shkëputur nga drama?

Për ushtrimin 4, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të përcaktojnë çastin mëemocionues të dramës, ta lexojnë në heshtje atë dhe më pas ta ritregojnë.

Në përfundim të orës së mësimit mësuesi/ja për të vlerësuar mund të përmendë disaemra nxënësish që:

- kanë lexuar më mirë duke përshtatur volumin, shpejtësinë si dhe kanë artikuluar saktëfjalët e personazhit të dhënë;

- kanë dhënë përgjigje të sakta për pyetjet e shtruara si dhe kanë shprehur bukur mendimin;- kanë ritreguar me ndjenjë çastin më emocionues të dramës.

Detyrë shtëpie: Klasa ndahet në tri skuadra.Skuadra I Të paraqit përmes një vizatimi pamjen e kësulës të vendosur mbi hu.Skuadra II Të paraqit përmes një vizatimi pamjen e shigjetës që fluturon drejt mollës.Skuadra III Të paraqit përmes një vizatimi pamjen e shigjetës të ngulur në mollë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë ritregojnë fragmentin e dramës mbi bazën e vizatimeve.gTë gjykojnë mbi veprimet dhe sjelljet e personazheve.gTë diskutojnë se ku qëndron forca e njeriut; tek pozita shoqërore apo tek vetitë e tij

fizike dhe shpirtërore.gTë listojnë cilësitë që duhet dhe s’duhet të ketë një udhëheqës.gTë përshkruajnë tri personazhet kryesore.

Materiale dhe mjete mësimorenFleta e punës “Organizues përinterpretimin e fragmentit të dramës “.

Përgatitja: Fleta e punës “Organizues për interpretimin e fragmentit të dramës”.

Tema: Vilhem Teli (ora e dytë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenRrjeti i diskutimit.nKllaster.nOrganizues për interpretimin e dramës.

170


Cilësitë Vlerësohet Nuk vlerësohet Urtësia Shpirtligësia Mençuria Mizoria Përkushtimi Etja për pushtet

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me prezantimin e vizatimeve të bëra nga secila skuadër:Përzgjidhet vizatimi më i bukur në çdo skuadër (për çdo pamje). Ato vendosen, (ngjiten)

në tabelë.Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të shikojnë me vëmendje tri pamjet për të ritreguar në

mënyrë të përmbledhur fragmentin e dramës. Dëgjohen me vëmendje nxënësit gjatëritregimit. Vlerësohen nxënësin që kanë ritreguar bukur dhe në mënyrë të përmbledhurfragmentin.

Hapi II. Më pas mësuesi kalon te rubrika: “Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Në këtë rubrikë punohen ushtrimet 5-9.Në ushtrimin 5, nxënësit gjykojnë për natyrën e Geslerit nisur nga urdhri i dhënë prej tij.

P.sh. : i egër, i pashpirt, mospërfillës etj.Në ushtrimin 6 nxënësit zgjedhin alternativat që u duken të drejta duke i shoqëruar

me argumente zgjedhjet e tyre.Gjatë kohës që nxënësit përgjigjen, mësuesi/ja nuk ngutet, u lë kohë të mjaftueshme

atyre për ta shprehur qartë mendimin.Ushtrimi 7 zhvillohet në formën e rrjetit të diskutimit. Shtrohet pyetja binare.

Forca qëndron tek pozita shoqërore apo tek vetitë fizike dhe shpirtërore të njeriut?

Nxënësit shprehin lirshëm mendimet e tyre rreth pyetjes së shtruar. Mësuesi/ja i ftonata të vazhdojnë diskutimin duke e shtrirë në kohë (në realitetin e sotëm). Në përfundimtë diskutimeve të nxënësve mësuesi/ja thekson se vlerat morale dhe shpirtërore të njeriutjanë më të rëndësishme.

Në ushtrimin 8 nxënësit zgjedhin alternativën e duhur për të shpjeguar arsyen evendosjes së kapelës mbi hu.

Për realizimin e ushtrimit 9, mësuesi/ja udhëzon nxënësit të ndajnë fletën e fletoresnë dy pjesë, ku të shkruajnë cilësitë që duhet të ketë e nuk duhet të ketë një udhëheqësqë të nderohet ose jo nga populli i tij.

Hapi III. Në rubrikën: “Të studiojmë gjuhën e tekstit” nxënësit punojnë ushtrimet 10 - 12.Në ushtrimin 11 nxënësit për të zbuluar cilësitë e tri personazheve kryesore plotësojnë

kllasterat e mëposhtëm.Lexohen kllasterat e plotësuar nga nxënësit.Nisur nga roli që luajnë në dramë nxënësit i klasifikojnë personazhet në:

Teliharkëtar

i zoti tiran

guximtar

Po Jo

Gesler Valter

171

Libër mësuesi

a) personazhe kryesore,b) personazhe dytësore.

Ndërsa mbështetur në cilësitë dhe veprimet që kryejnë në:a) personazhe pozitive,b) personazhe negative.

Hapi IV. Në hap të fundit mësuesi/ja shpërndan fletën e punës të përgatitur për çdo nxënës.

Shënim: Nëse nuk realizohet brenda orës së mësimit nxënësit e plotësojnë në shtëpi.Fleta e punës ka këtë model:

ORGANIZUES PËR INTERPRETIM LETRAR

Probleme të shtruara për gjykim Gjykimi im

Për titullin, temën dhe skenën ku zhvillohet ngjarja.A është interesante për ju tema? Pse?

Personazhe pozitive dhe negative

Vihu në rolin e Telit. Si do të veproje ti?

Ç’konflikt lind midis personazheve kryesore?

Momenti që do të mbetet gjatë në kujtesën tënde.

Zbulo qëllimin e autorit.

Ç’gjeni në këtë fragment të dramës:dashuri, urrejtje, shpresë, kurajë etj.

Këtu mësoj të dalloj ç’është e keqja dhe e mira.

Këtë fragment e krahasojmë me libra të tjerë dhe A.Më ngjan me ….B. Është ndryshe nga….

Shkruaj një replikë që të ka mbetur në mendje.

Sa të vërtetë janë subjekti dhe personazhet?

172


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin veçoritë e dramës.gTë interpretojnë bukur lojën në role.gTë vlerësojnë lojën aktoriale të njëri-tjetrit.

Materialet dhe mjetet mësimorenShkumësa me ngjyra.nTabakë të bardhë.nBojëra uji.

Zhvillimi i mësimit:Ora e mësimit ndahet në dy pjesë.Pjesa e parë: Hapet libri dhe nxënësit do të lexojnë informacionin e dhënë në faqe154.Gjatë leximit nxënësit do të vendosin këto shenja:

Më pas informacioni do të organizohet në tabelën e diskutimit

Tabela e plotësuar me informacionin e kërkuar lexohet nga nxënësit. Mësuesi/ja bënpërmbledhjen e informacionit dhe së bashku me nxënësit plotëson në tabelë pemën emendimit mbi veçoritë e dramës.

Tema: DramaRubrika: Të flasimVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenTabela e diskutimit … E di …E mësova… Nuk përputhet me … Nuk kuptoj …nPema e mendimit.nLojë me role.

Fjali apo pjesëtë njohura

Fjali që japininformacion të ri;

Fjali që japin një informacionndryshe nga informacioni qëdinin më parë;

Fjali dhe fjalët që nuk janëtë qarta për nxënësit osenga të cilat lindin pyetje përdiskutim.

V + - ?

Drama

lloj letrar nërreshta ose

vargje.

shkruhet për t’ushfaqur në skenë.

nuk zgjatshumë kohë.

fjalët e autoritjepen vetëm si

parime në kllapa.

ndërtohet mbibazën e dialogut

e monologut.

nga një veprimte tjetri kalohet

shpejt.

ndërtohetsipas disa

akteve.

akti përbëhetnga disa skena.

në qendër tëdramës qëndron

konflikti.

çdo skenë kanjë pjesë të

ngjarjes.

Fjalët dhe veprimete personazheve

të çojnë në zgjedhjen e konfliktit.

173

Libër mësuesi

Pema e mendimit mund të plotësohet në një tabelë të bardhë letre ku veçoritë shkruhenme ngjyra të ndryshme për t’u dalluar nga njëra-tjetra. (Ky mjet mësimor përdoret edhenë orën e ardhme).

Pjesa e dytë: Në këtë pjesë nxënësit luajnë me role fragmentin e dramës “Vilhem Tel “.

Shënim: Për një interpretimin sa më të mirë, nxënësit ndjekin udhëzimet e dhëna njëorë më parë në gjysmën e dytë të faqes 154.

Pjesa interpretohet nga dy a më shumë grupe nxënësish. Nxënësit ndjekin mevëmendje interpretimin e shokëve të tyre e më pas bëjnë vlerësimin për lojën aktoriale,regjisorin më të mirë, skenografin më të mirë, plastikën e përdorur etj.

Detyrë shtëpie: U kërkohet nxënësve të plotësojnë fletën e punëspër të krahasuar veçoritë e dramës dhe të tregimit.

Veçoritë Drama Tregimi

DialoguMonologu përdoret

më shumë

Tema: Si dramatizohet një tregimRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Materiale dhe mjete mësimorenTregimi “E bija e Diellit dhe e Hënës”.nSkica “Luli i vocërr”.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë të aftë:gTë njohin etapat nëpër të cilat kalon dramatizimi i një tregimi.gTë dramatizojnë me shkrim një tregim.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Nëpërmjet kësaj veprimtarie nxënësit do të shndërrojnë një tekst letrar në

një lloj tjetër shkrimi. Dramatizimi duhet të bëhet pasi nxënësit e kanë dëgjuar oselexuar një tregim dhe kanë pasur mundësi të shprehin mendimet e tyre të para për të.Hapat nëpër të cilët do të kalohet për të dramatizuar një tregim janë:

* Përqendrimi i nxënësve në tregim,* Zgjedhja e momenteve kritike të tregimit ( konflikt, pikë kulmore, zgjidhje),* Përgatitja për të dramatizuar me shkrim tregimin.

Metoda dhe teknika mësimorenShndërrimi mediatik i tekstit.nShkrim i lirë.nPunë në grup.

174


Tema: Liqeni i PrespësRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon të nxisë nxënësit të lexojnë legjendatpër krijimin e lumenjve, liqeneve, qyteteve, kështjellave etj.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë hulumtojnë dhe të sjellin informacione rreth legjendave për krijimin e lumenjve,

liqeneve, qyteteve, kështjellave.gTë tregojnë bukur legjendat.gTë parashikojnë mbështetur në titullin e legjendës, historinë e formimit të liqenit të Prespës.gTë krahasojnë variantin e tyre me legjendën e dhënë në libër.gTë dallojnë elementet reale dhe fantastike të legjendës.gTë njihen me përkufizimin e legjendës.

Hapi II. Nxënësit përqendrohen në tregim. Mësuesi/ja duhet të sigurohet që nxënësite të kuptojnë se çfarë ndodh në tregim prandaj ai mund të lexohet nga mësuesi/ja, oset’u kërkohet nxënësit të lexojnë vetëm pjesën që do të dramatizohet.

Hapi III. Nxënësit përgatiten për dramatizimin me shkrim. Mësuesi/ja përcaktonmomentet më të rëndësishme që duhet të dramatizohen (konflikti, pika kulmore, zgjidhja).Nxënësit do të përcaktojnë:

- Mjedisin (skena) ku do të veprojnë personazhet,- Shtrirjen kohore të ngjarjes,- Veprimet e personazheve,- Të përdorin fjalitë sqaruese, atje ku është e nevojshme, dhe t’i vendosin ato në kllapa,- Fjalitë (replikat) të jenë të shkurtra dhe me nuancat e gjuhës së folur,- Të përdorin saktë shenjat e pikësimit, kllapat, dypikëshin etj.

Hapi IV. Kalohet në të ushtruarin praktik. Lexohet tregimi “Shariku”. Më pas e lexojnëatë në stilin e dramës, duke shkruar vazhdimin e saj në fletore.

Dëgjohet me vëmendje mbyllja e dramatizimit të dhënë në tekst dhe vlerësohet puna e tyre.Hapi V. Klasa ndahet në dy grupe sipas shkallës së vështirësisë së detyrës.

Grupi I - Të dramatizojnë tregimin” E bija e diellit dhe e hënës”, i cili ka shumë dialog.Momenti: Vasha e trimi iu afruan kuçedrës …….deri në fund.

Grupi II - Të dramatizojnë tregimin “Luli i vocërr” në të cilin mungon dialogu.

Punimet e nxënësve do të vlerësohen mbështetur në zbatimin e saktë të etapave sidhe në përdorimi e shenjave të pikësimit.

175

Libër mësuesi

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nLegjenda të sjella nga nxënësit.nHarta e Shqipërisë.

Përgatitja: Porositen nxënësit të sjellin legjenda rreth krijimit të lumenjve,liqeneve, qyteteve, kështjellave etj.

P. sh.: Legjenda e krijimit të Liqenit të Luleve, Syrit të kaltër, Kalasë së Rozafës etj.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me stuhi mendimesh.

- A ju pëlqejnë legjendat?Pse?- Si mendoni,a janë ato të vërteta?- A ju nxitin imagjinatën?- Ç’legjenda njihni për krijimin e qyteteve, kështjellave, lumenjve, liqeneve?

Hapi II. Nxënësit lexojnë informacionin e sjellë rreth legjendave.Nxënësit dëgjojnë me vëmendje shokët dhe drejtojnë pyetje për momentet që ata

kanë kureshtje. Mësuesi/ja vlerëson e përgëzon nxënësit për punën e tyre hulumtuesee të pëlqyer nga shokët.

Hapi III. Në këtë moment nxënësit pyeten në se dinë ndonjë legjendë që lidhet mekrijimin e Liqenit të Prespës. Në se jo u drejton atyre pyetjen tjetër:

- Si mendoni se është krijuar ky liqen?Nxënësit lihen të lirë në parashikimin e legjendës sipas fantazisë së tyre.Një nxënës le të përcaktojë vendndodhjen e Liqenit të Prespës në hartë.Hapi IV. Hapet libri. Lexohet legjenda. Nxënësit bëjnë krahasimin midis varianteve të

tyre dhe legjendës së dhënë në libër për krijimin e Liqenit të Prespës.Kjo realizohet përmes skemës së mëposhtme të vizatuar në tabelë nga nxënësit.

Legjenda e popullit Fantazia ime

Dëgjohen mendimet e nxënësve. Elementet ku ngjajnë dhe dallojnë (legjenda etrilluar nga nxënësit dhe ajo e dhënë në tekst) shkruhen nga nxënësit në tabelë.

Hapi V. Kalohet te rubrika: “Të kuptojmë përmbajtjen”.Ushtrimi 1: Ç’tregon fillimi i legjendës? Populli thotë se . . .

Metoda dhe teknika mësimorenHulumtimi.nDiskutimi.nParashikimi.nPema e mendimit.nStuhi mendimi.

Ku ngjajnë Ku dallojnë Ka elemente fantastike Ka kaluar si gojëdhënë nga një brez te tjetri.

Krijim i momentit etj.

176


Tema: Bora (ora e parë)Rubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari mësimore synon t’i njohë nxënësit me prozën poetike,si lloj letrar dhe të nxisë tek ata dëshirën për të lexuar e shkruar prozë poetike.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë shkruajnë cilësitë dhe veçoritë e borës.gTë lexojnë prozën për të kuptuar përmbajtjen e saj.gTë përshkruajnë stinën e vjeshtës e të dimrit.gTë tregojnë se ç’ndikim ka vjeshta dhe dimri te njerëzit.gTë flasin rreth stinës që ata pëlqejnë.gTë dallojnë epitetet dhe fjalët me kuptim të figurshëm në këtë përshkrim.gTë vizatojnë peizazhe dimërore.gTë njihen me veçoritë e prozës poetike.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nKartolina me pamje vjeshte, dimri .nVizatime të nxënësve me pamje të tilla.

Ushtrimi 2: Nxënësit dallojnë në legjendë elementet reale dhe ato fantastike duke ilistuar më pas në faqen 156 në tekst.

Mësuesi/ja bën përmbledhjen e orës së mësimit duke dhënë bashkë me nxënësitpërkufizimin e legjendës.

fryt i fantazisë së popullitka elemente reale dhejoreale

janë pjesë e folklorit përshkruhen ngjarje që nuk kanë ndodhur në jetë

flet për krijimin e lumenjve, liqeneve, qyteteve

Detyrë shtëpie: Përzgjidhen një grup nxënësish të grumbullojnëinformacionin e sjellë rreth legjendave. Me to le të ndërtohet njëalbum, ku në një faqe të veçantë të shkruhen emrat e nxënësve që sollëninformacionin, klasa, viti shkollor. Ky mjet mund të përdoret nga mësuesi/ja nëvitet e ardhshme duke u pasuruar.

Legjenda

Metoda teknike mësimorenPema e mendimit.nDiskutimi.nTuri i galerisë.nTabela e koncepteve.

177

Libër mësuesi

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Në fillim rregullohet mjedisi i klasës. Nxënësit vendosen në formë rrethi ose potkoi.Shkruhet fjala BORA me shkronja të mëdha në një tabak letre blu, e cila ngjitet në

tabelë. U jepen të gjithë nxënësve copa letre të bardha në të cilat nxënësit shkruajnëcilësitë e borës .P.sh.: e bardhë, e ftohtë...etj.

Ngjiten letrat e bardha në të cilat janë shkruar cilësitë e borës në mënyrë të çrregullt rrethfjalës “BORA”. Në përfundim të kësaj veprimtarie mësuesi\ja lexon cilësitë e borës të dhënanga nxënësit. Pas kësaj u bën të njohur nxënësve se edhe pjesa e re bën fjalë për borën.

Hapi II. Hapet libri dhe lexohet proza poetike nga mësuesi/ja për të përcjellë sa mëbukur emocionet që ajo përmban.

Hapi III. Kalohet tek rubrika : “Të kuptojmë përmbajtjen”.Nxënësit listojnë veçoritë e vjeshtës e të dimrit e më pas përshkruajnë ikjen e vjeshtës

dhe ardhjen e dimrit. Nxënësit përdorin në përshkrimet e tyre ilustrimet e tekstit.Dëgjohen përshkrimet e nxënësve. Vazhdohet më tej me pyetjen.Pse autori e nis prozën me vjeshtën dhe e përfundon duke përmendur verën?Nxënësit tregojnë lidhjen ndërmjet stinëve dhe kalimit nga njëra stinë te tjetra.Me ushtrimin 5 nxënësit pasurojnë listimin e bërë në ushtrimin 1 duke shfrytëzuar

njohuritë që ata kanë rreth këtyre dy stinëve nga letërsia (“Vjeshta” Asdreni, Enciklopediapër fëmijë, Dituria e Natyrës, emisionet e ndryshme, dokumentarë etj.).

Nisur nga veçoritë e tyre nxënësit japin ndikimin që ato kanë tek njeriu.

Në pjesën e parë të ushtrimit 6 nxënësit duhet t’i përgjigjen pyetjes:- A e pëlqen autori dimrin? Argumentoni përgjigjen e pyetjes me shembuj nga teksti.

Në pjesën e dytë nxënësit tregojnë se çfarë ndjenjash iu zgjuan atyre nga ky përshkrim.Ushtrimi 7 zhvillohet në formën e bisedës. Nxënësit flasin rreth stinës që u pëlqen.

Tregojnë arsyet pse u pëlqen.Hapi IV. Kalohet te rubrika: “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Në ushtrimin 8, nxënësit shkruajnë tri fjalë që janë epitete dhe që tregojnë ardhjen

e dimrit. P.sh: dimri zemërak etj.Në ushtrimin 9 nxënësit do të gjejnë kuptimin e figurshëm të fjalës vesh duke u

nisur nga kuptimi i parë i saj.Kuptimi i parë Kuptimi i figurshëm

Vë një petk në trup, fut krahët E mbulon, e mbështjell gjithë natyrënkëmbët e shtatin në një rrobë të qepur (pemët, çatitë e shtëpisë) me njëe mbështillem e mbulohem me të. shtresë bore dhe nuk lejon të duket

ç’ka nën të.Më pas ata do të ndërtojnë fjali me foljen qesh të përdorur me kuptimin e parë dhe të figurshëm.

P.sh.: djali qesh natyra qesh

Nxënësve u tërhiqet vëmendja për ngarkesën emocionale që ka përdorimi i fjalës në fjali.

Stinët Veshja Sjellja Punët që bëjnë Vjeshta Dimri

178


Tema: Bora (ora e dytë)Rubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë përcaktojnë pozicionin në të cilin ndodhet autori ku përshkruan borën.gTë gjejnë fjalët kyçe që përdoren për të përshkruar natyrën dhe veprimet e ndryshme

që ndodhin në të.gTë përshkruajnë detin nga pozicione dhe çaste të ndryshme kohore.gTë vlerësojnë punimet e njëri –tjetrit.

Materiale dhe mjete mësimorenFletorja e punës me shkrim.

Ushtrimi 10. Lexohet fjalia “...Dy çupka të vogla...” e më pas nxënësit japin gjykimin etyre rreth vlerës që i shtoi përshkrimin e vendosjes e dy çupkave në peizazhin e bardhë.

Ushtrimi 11. Rilexohet në heshtje pjesa me qëllim që nxënësit të gjejnë ngjyrën metë cilën përshkruan Konica natyrën.

P. sh.: gri – qielli me ree bardhë – dëbora

Mbështetur në këto ngjyra nxënësit realizojnë një vizatim. Punimet e nxënësvevendosen në Turin e Galerisë. Në përfundim të mësimit nxënësit njihen me prozën poetike.

Metoda dhe teknika mësimorenPema e mendimit.nPunë në grupe.nShkrim i lirë.nDiskutim.

Prozapoetike

shpreh ndjenjate autorit.

nuk tregonngjarje.

është shumë eshkurtër.

e ngjashme metregimin dhe vjershën.

shkruhet nërreshta.

e pasur nëfiguracion letrar.

179

Libër mësuesi

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Rikujtojmë së bashku elementet e përshkrimit. Plotësohet pema e mendimit.

Veçohet elementi i këndvështrimit.Mbështetur në të mësuesi/ja u kërkon nxënësve të përcaktojnë pozicionin në të

cilin ndodhet autori kur përshkruan borën. Mendimin e tyre e ilustrojnë me shembujnga teksti.

P.sh.: Prapa qelqeve të dritareve po shikoj (brenda në shtëpi).

Për realizimin e pikave b, c, d klasa ndahet në tri skuadra:

Skuadra 1 - Gjej në tekst fjalët kyçe ku përshkruhet pamja e natyrës.Skuadra 2 - Gjej në tekst fjalët kyçe ku përshkruhen veprime të natyrës.Skuadra 3 - Gjej në tekst kohën, stinën. Ilustrimi bëhet me shembuj nga teksti.

Përgjigjet e nxënësve mësuesi/ja i shkruan në tabelë.

Në pjesën e dytë të rubrikës: Të shkruajmë me temë: “Të përshkruajmë detin”.Klasa punon sërish e ndarë në tri skuadra:

Skuadra 1 - Jeni brenda në anije dhe është natë.Skuadra 2 - Jeni në bregdet dhe është perëndim.Skuadra 3 - Jeni në verandën e hotelit dhe është mëngjes.

Nga secila skuadër prezantohen disa përshkrime. Vlerësohen më të mirat.

Vëzhgimi

Mbledhja e të dhënave

Qëllimi

Kënd-

vështrimi objektiv e subjektiv

Gjuha

Përshkrimi

180


Tema: Fjalë të urtaRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie mësimore synohet që nxënësit të njohinpërvojat që njerëzit fitojnë gjatë gjithë jetës të shprehura në thëniet e tyre të mençura.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë grupojnë fjalët e urta sipas tematikës.gTë zbërthejnë kuptimin e fjalëve të urta.gTë shpjegojnë mënyrën e ndërtimit të fjalëve të urta mbështetur në krahasimin e elementeve.gTë shkruajnë për një situatë ku të përcillet mesazhi i fjalës së urtë.

Materiale e mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFleta formati ku janë shkruar fjalë të urta.nTabela.nShkumësa me ngjyra.

Përgatitja: Në 7 fletë formati shkruhen fjalë të urta me tema të ndryshme (oseçdo nxënës le të sjellë në klasë nga tri fjalë të urta).

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Klasa ndahet në grupe me nga 4-5 nxënës. Secilit grup i jepet fleta e formatit

ku janë shkruar fjalë të urta, (ose çdo grup le të përzgjedhë fjalët e urta të sjella vetë).Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit t’i lexojnë me vëmendje e më pas t’i grupojnë sipastematikës. Për këtë të shfrytëzohet tabela e mëposhtme, e cila shkruhet në dërrasë.

Puna Liria Vlerat morale Atdheu

Hapi II. Përfaqësuesi i secilit grup lexon fjalët e urta të grupuara sipas tematikës. Përsecilën tematikë përzgjidhen fjalët e urta më të spikatura dhe shkruhen në tabelë.

Çdo pjesëtar i grupit zgjedh një fjalë të urtë dhe shpjegon kuptimin e saj. Nxënësitdëgjojnë me vëmendje shpjegimin e shokut duke e plotësuar ose kundërshtuar atësipas mendimit të tyre.

Hapi III. Nga fjalët e urta të shkruara në tabelë mësuesi nënvizon njërën prej tyre:P.sh.: Duaje atdhenë, si shqiponja folenë.

U kërkohet nxënësve të shpjegojnë mënyrën e ndërtimit të kësaj fjale të urtë, +mbështetur në elementet e krahasuara.

Njeriu shqiponjaAtdheu folejaSi lidhëza krahasore

Kështu mund të shpjegohet ndërtimi i disa fjalëve të urta.

Metoda dhe teknika mësimorenPuna në grup.nPuna në çift.nDiskutim.nShkrim i lirë.

181

Libër mësuesi

Hapi IV. Çdo grup zgjedh një fjalë të urtë që i pëlqen. Mbështetur në mesazhin qëpërcjell fjala e urtë e zgjedhur, çdo nxënës brenda grupit shkruan një situatë (për këtëmund të shfrytëzohen fjalët e urta të dhëna në fund të faqe 160).

Secili nxënës lexon situatën. Brenda grupit, nga vetë pjesëmarrësit e tij, përzgjidhetkrijimi më i mirë, i cili lexohet para klasës.

Tema: Këshilla për DomenikunRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie mësimore synohet të njihen nxënësitme llojin e shkrimit didaktik.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë flasin për njerëzit që u japin më tepër këshilla dhe për llojet e këshillave që ata marrin.gTë lexojnë dhe të diskutojnë këshillat me njëri - tjetrin.gTë gjejnë lidhjen midis këshillave të mësuara dhe veprimeve në jetë.gTë zgjedhin dhe të listojnë veprimet më të dobishme shoqërore që mbështeten në

këshillat e Sokratit.gTë lexojnë disa nga këshillat e Sokratit që kanë vlera të çmuara morale dhe të

shkruajnë vetë këshilla mbështetur në to.gTë shkruajnë këshilla për mësuesit, prindërit, shokët.

Materiale dhe mjete mësimorenTabakë letre.nBojëra uji.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një bisedë të shkurtër rreth temës së re aq sa mjafton për t’i

bërë nxënësit të fillojnë të mendojnë rreth saj dhe për t’u ngjallur atyre kureshtjen.Mësuesi/ja thotë:

- Cilët u japin më shumë këshilla nëna, babai, gjyshi, mësuesi etj.?- A ju bezdisin ato? Nëse po, në cilat raste?- Merrni më shumë këshilla për mësimet, sjelljen, veshjet, të ngrënit, lojërat apofilmat që shihni?

Hapi II. Mësuesi/ja i përgatit nxënësit të lexojnë tekstin duke u bërë të njohur se“Këshillat për Domenikun” janë shkruar nga Sokrati, figurë e shquar e antikitetit grek qëdallohet për këshillat e çmuara morale që jep, të cilat kanë vlerë edhe për ditët e sotmedhe se ky lloj shkrimi quhet shkrim didaktik (moralizues).

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nTabela e diskutimit.nPunë në grupe.

182


Hapi III. Klasa ndahet në grupe me nga 4-5 nxënës. Nxënësit lexojnë në heshtjekëshillat. Diskutojnë së bashku për synimet që përmban çdo këshillë. Mësuesi/ja qarkullonnë të gjitha grupet, ndërkohë që ata diskutojnë me njëri-tjetrin. Nëse nxënësit kanënevojë për ndihmë (në sqarimin e çështjeve të ndryshme që paraqesin këshillat), mësuesi/ja ndërhyn dhe u jep ndihmë.

Hapi IV. Pasi nxënësit janë njohur me këshillat dhe kanë diskutuar deri sa t’i kenëkuptuar ato në një farë mase, mësuesi/ja shpjegon se çfarë vendimesh do të marrin atambi bazën e ideve që sapo kanë shqyrtuar.

Vizatohet në tabelë skema (ose në tabakë letre një për çdo grup).

Çfarë? E çfarë? Po tani çfarë?

Duke treguar kolonën Çfarë mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që të përmbushin idetëmë të rëndësishme që kanë diskutuar për temën. Pas disa diskutimesh, nga grupet endryshme, mësuesi/ja shkruan idetë e përmbledhura në kutinë poshtë titullit

Çfarë?P.sh.: Ndero prindërit: Të respektojë, të dëgjojë e të zbatojë këshillat e tyre.

T’i ndihmojë ata kur kanë nevojë.Të zgjidhin me tolerancë mosmarrëveshjet midis tyre.E çfarë? Mësuesi/ja u thotë nxënësve të marrin në shqyrtim se çfarë është e

rëndësishme në idetë që parashtrohen, pse kanë rëndësi, çfarë ndryshimi sjellin ato nëjetën e njerëzve. Pas diskutimesh me grupet e nxënësve mësuesi/ja shkruan pika tëpërmbledhura në ndarjen me emërtimin E çfarë?

P.sh.: Të respektojmë gjithnjë prindërit.Po tani çfarë? Mësuesi/ja pyet nxënësit se çfarë mund të bëjë secili prej tyre për

problemin që sapo diskutuan. Për këtë u kërkon të shkruajnë një kontratë sjelljeje ku atapremtojnë për atë që kanë shkruar në kolonën e dytë.

P.sh.: Të respektojmë gjithnjë prindërit: T’i zbatojmë gjithmonë këshillat e tyre. Tëkemi besim te fjala e tyre etj. Të jemi dëgjues të mirë të këshillave të tyre.

Dëgjohen mendimet e të gjitha grupeve.

Mësuesi/ja i nxit nxënësit që të mendojnë sa më gjerë e më thellë për një numërveprimesh që mund të rrjedhin nga këshillat. Mirë është që tabelat të vendosen nëmuret e klasës në mënyrë që nxënësit të kujtohen për lidhjet midis çështjeve që dalluandhe veprimeve që ata ndërmarrin.

183

Libër mësuesi

Për orën e dytë “Të shkruajmë këshilla” mund të ndiqet një strukturë e tillë për tëzhvilluar orën mësimore:

Hapi I. Nxënësit lexojnë këshillat e dhëna në ushtrimin 1.Kthehen në tekst për të dalluar se cilit paragraf i përket secila këshillë. P.sh.:Të jesh i besës: Ruaj më tepër fjalët e fshehta se sa të hollat që t’i ka besuar dikush.Të mësosh sa më shumë: Dituria ka vlerë më të madhe se pasuria e cila mund të

zhduket shpejt, kurse dituria mbetet për jetë.Lexohet nga nxënësit lidhja e bërë midis këshillës dhe paragrafit.Hapi II. Ndahet klasa në 9 grupe. Secilit grup i takon një paragraf nga teksti. Çdo

grup do të shkruajë nga një këshillë, por në një formë tjetër nga ajo që ishte në tekst.P.sh.: Grupi 9 ka paragrafin: Të mos bësh mik asnjë njëri të cilin në të vërtetë nuk e ke.Për këtë mund të shkruajnë si këshillë: Zgjidhe shokun më të mirë se veten. Të jesh

i kujdesshëm në zgjedhjen e shokut.Lexohen këshillat e shkruara nga një përfaqësues i zgjedhur nga vetë grupi.Është mirë që secili grup t’i ketë shkruar në tabakë të bardhë, të cilat ngjiten në

muret e klasës.Hapi III. Ushtrimi 2 punohet në çift. Nxënësit shkruajnë nga tri këshilla për:a) mësuesin, b) prindin, c) shokun/shoqen e ngushtë etj.Tërhiqet vëmendja e nxënësve të përdorin format foljore sipas udhëzimit në fund të faqes 162.Dëgjohen me vëmendje këshillat e shkruara nga nxënësit. Këshillat më të vlefshme

dhe të vlerësuara si më të mirat nga vetë nxënësit, mësuesi/ja i shkruan në tabelë.

Tema: Të shkruajmë këshillaRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon që përmes poezisë , të nxisë te nxënësit ndjenjën e së bukurës.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë lexojnë bukur poezinë duke përdorur elemente të teknikës së recitimit.gTë interpretojnë vargjet duke nxjerrë në pah funksionin shprehës e poetik të përdorur nga autori.gTë pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje me ngjyrim emocional.gTë dallojnë krahasimet në poezi duke shpjeguar qëllimin e përdorimit të tyre.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”nFletë punë.nFletë formati.nLapsa me ngjyra.

Tema: PamjeRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IVKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenTabela e diskutimit.nRrjeti semantik.nTuri i Galerisë.

184


Përgatitja: Përgatiten fleta punë për çdo nxënës. Fleta e punës do të përmbajëskemën e mëposhtme:

Kornizë poezie për interpretim:Të shohim nga afër: Që lart nga qielli

në hapësirë, si lëmsh i zjarrtë u rrëkëllye dielli kur perëndoi

Për cilën dukuri flet poeti? _________________________________________________________________________________________________________Ndoshta do të thotë që:___________________________________________________________________________________________________________Shpresoj që pasi ta kem interpretuar të gjithë poezinë, ta kem kuptuar më mirë.Autori shkruan: Por mb’udhë, majë shkëmbi të një mali

Takoi të jetë mali i lartë,meqë dot hovin nuk e ndalikeq u përpoq, ment kryet i dërmoi!

Po me këto vargje çdo të thotë? ____________________________________________________________________________________________________________Them se janë metafora:___________________________________________________________________________________________________________________________(Jam i sigurtë) (Nuk jam shumë i sigurtë) (Kështu besoj)Poeti e përfytyron diellin si qenie me shpirt në vargjet:__________________________________________________________________________Në vargjet: tej kresht’ e maleve me dëborë shtruar

dhe bredhat majavet q’u dukshin si burbuqe,u lyen ngjyrë trëndafili;dhe deti i tërë u bë pasqyr’ e kuqe

Poeti do të thotë:______________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________

Qëllimi: Pse e ka përdorur autori?

Ç’krahason? Vargje nga

Krahasime

185

Libër mësuesi

Tema: Qan pylli sorkadhenRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon të nxisë nxënësit që të duan kafshët dhe t’i mbrojnë ato.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë ndërtojnë një tekst të mbështetur në fjalët kyçe të dhëna.gTë lexojnë bukur poezinë.gTë dallojnë fjalitë ku foljet janë përdorur me kuptim të figurshëm.gTë flasin për kafshët që i pëlqejnë më shumë.gTë shpjegojnë simbolikën e sorkadhes.

Materiale dhe mjete mësimorenMateriale të grumbulluara për kafshëtë ndryshme të pyllit.nFotografi të kafshëve që ata mbajnë në shtëpi.nPostera për mbrojtjen e kafshëve.nFjalori i gjuhës së sotme shqipe.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat: sorkadhe, çark, natë, qan, zuri, pyll.Me këta terma nxënësit do të ndërtojnë një tekst të shkurtër dhe do t’i vënë një titull.

Disa prej nxënësve lexojnë krijimet e tyre.Hapi II. Hapet libri dhe lexohet poezia “Pylli qan për sorkadhen” në faqen 166. Pas

leximit nxënësit bëjnë krahasimin midis krijimit të tyre dhe poezisë së dhënë në libër.Hapi III. Kalohet te rubrika “Të kuptojmë përmbajtjen”.

Metoda dhe teknika mësimorenParashikimi me terma paraprakë.nBisedë e lirë.nDiskutimi.

Shënim: (Ky ushtrim shërben që nxënësit të dallojnë figurën letrare të krahasimit nëvargjet e poezisë së Asdrenit.

Te kutia Vargje nga poezia nxënësit shkruajnë vargjet që përmbajnë figurën ekrahasimit, te kutia Ç’krahason? elementet që krahasohen dhe në kutinë qëllimi,qëllimi i përdorimit të kësaj figure letrare në poezi.)

Zhvillimi i mësimit:Mësuesi/ja e fillon mësimin duke i njohur nxënësit me poezinë “Pamje” të Asdrenit.Lexohet poezia nga mësuesi e më pas nga nxënësit. Udhëzohen ata që të zbatojnë

me përpikëri shenjat e pikësimit për të ruajtur bukurinë e shprehjes së mendimit.Për të interpretuar poezinë mësuesi/ja ka përgatitur fletë punë për çdo nxënës. Ua

shpërndan ato nxënësve dhe i udhëzon se si të punojnë.Pasi nxënësit kanë përfunduar punën, diskutojnë së bashku, sugjerojnë e plotësojnë njëri-tjetrin.Më tej u kërkohet atyre të vizatojnë “Perëndimin e diellit” duke përdorur lapsa me

ngjyra. Me vizatimet e bëra krijohet Turi i Galerisë.

186


Në ushtrimin 1 nxënësit i përgjigjen pyetjes duke treguar me fjalët e tyre përmbajtjene poezisë. Për pjesën tjetër të pyetjes shkruajnë nga dy fjali për çdo strofë, ku folja tëpërdorur me kuptim të figurshëm dhe ata të gjejnë kuptimin e parë të përdorimit të sajduke u ndihmuar edhe nga Fjalori i gjuhës së sotme shqipe. P.sh. :

Strofa I - Kur ngrihej pas fletëve ylli. - Sorkadhen e re e kërkonte pylli.

Gjatë kohës që nxënësit përgjigjen, mësuesi/ja i nxit të mendojnë edhe për figuratletrare që janë krijuar në të gjitha rastet (metafora).

Në ushtrimin 2 nxënësit krahas zgjedhjes së alternativave që u duken me të drejtajapin edhe argumente për zgjedhjen e bërë.

Me pyetjet e ushtrimit 3 zhvillohet një bisedë e lirë me nxënësit, ku ata flasin përkafshën që u pëlqen më tepër (apo që mbajnë në shtëpi) dhe ndihmën që do t’u jepninkafshëve nëse do të kishin nevojë për ta.

Këtu mund të shfrytëzohen materialet e grumbulluara dhe fotografitë e sjella.Për ta bërë bisedën më interesante mësuesi/ja mund t’u drejtojë pyetjen e mëposhtme:

- Cila kafshë do të donit të ishit? Pse?Argumentoni zgjedhjen tuaj me shkrim duke dhënë jo më pak se 5 arsye. Për 5 minuta

nxënësit punojnë individualisht duke argumentuar zgjedhjen e tyre.Dëgjohen me kujdes përgjigjet e nxënësve duke i nxitur që të flasin lirisht.Hapi IV. Kalojmë te rubrika “Të studiojmë gjuhën e tekstit”.Në ushtrimet 4, 5 nxënësit njihen me metaforën dhe përdorin foljet e dhëna me kuptimin

e tyre të parë.Në ushtrimin 6 nxënësit u përgjigjen me po ose jo alternativave të dhëna për

simbolikën e sorkadhes duke argumentuar përgjigjen e tyre.Vlerësohen nxënësit që përgjigjen më bukur dhe më me thellësi mendim.Në minutat e fundit të orës së mësimit nxënësit prezantojnë posterat e bërë dhe dalin

me një mesazh të përbashkët për mbrojtjen e kafshëve.

Tema: Detyrë klaseRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon të nxisë nxënësit të vlerësojnë rëndësinë e orëssë mësimit për edukimin dhe arsimimin e tyre.

Të drejtat e njeriut: E drejta për t’u argëtuar në kohën e lirë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë: gTë listojnë veçoritë e orës së mësimit duke bërë krahasimin midis asaj që është

dhe ç’duhet të jetë.gTë lexojnë bukur poezinë.gT’u përgjigjen pyetjeve për të zbërthyer përmbajtjen e poezisë.gTë sjellin nga jeta e tyre shkollore përvoja të ngjashme me ato të poezisë.

Strofa II - Sa mbyllej syri i yllit. - Rënkonin drurët me vesë.

187

Libër mësuesi

__

__

__

Ora e mësimit si është Si dua të jetë Çfarë duhet të bëj unë që të jetë kështu

Metoda dhe teknika mësimorenTabela e diskutimit.nBisedë.nTabela e interpretimit të gjuhës.

gTë gjejnë një titull tjetër të përshtatshëm.gTë shpjegojnë kuptimin e shprehjeve të figurshme të veçuara nga poezia.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”nFletë punë.nTabela.nShkumësa me ngjyra.

Përgatitja: Mësuesi/ja ka përgatitur për secilin nxënës një fletë punë sipaskëtij modeli.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja shpërndan fletët e punës për çdo nxënës. Ai/ajo udhëzon nxënësit

të listojnë mendimet e tyre. Lexohen listimet e bëra nga nxënësit. Mbështetur në mendimete tyre, mësuesi/ja plotëson në tabelë një orë model siç e dëshirojnë ata.

Hapi II. Hapet libri. Njihen nxënësit me titullin e poezisë dhe autorin e saj. Poezialexohet nga dy-tre nxënës.

Hapi III. Pasi nxënësit janë njohur me vargjet e poezisë kalohet te rubrika: “Të kuptojmëpërmbajtjen”. Në këtë rubrikë nxënësit do t’u përgjigjen pyetjeve:

- Ku edhe në cilën orë zhvillohet ngjarja e kësaj vjershe?- Çfarë ndodh papritur në orën e mësimit?- Pse e qorton mësuesi/ja nxënësin?- Jepni momentin ku fëmija shpërqendrohet. Çfarë i thotë fëmija zogut?- Si luan zogu me fëmijën?- Lexoni vargjet ku fëmija rebelohet.- Përshkruani rrëmujën që krijohet në klasë. Cili është shkaku?- A ju ka ndodhur që edhe ju të rebeloheni në një orë mësimi? Pse ka ndodhur?

Mësuesi/ja bën vlerësimin e përgjigjeve të marra nga nxënësit rreth pyetjeve të shtruara.Më tej ai/ajo vazhdon me punimin e ushtrimeve 5-6.Nxënësve u kërkohet të lidhin me shigjetë gjendjen që shkakton ardhja e pranverës

dhe ora e mësimit. hare mërzitje

P.sh. Ardhja e pranverës joshje Ora e mësimit fantazi monotoni

Mësuesi/ja i pranon të gjitha alternativat, pasi jo të gjithë nxënësit përjetojnë të njëjtat ndjesi.Në ushtrimin 6, nxënësit përcaktojnë qëndrimin e mësuesit/es ndaj nxënësit, nisur nga

fjalët që ai/ajo thotë. Më pas u kërkohet atyre të tregojnë se me cilin mësues/e ju ngjan.Hapi IV. Pas përgjigjeve që merr nga nxënësit, punohen ushtrimet e rubrikës: “Të

vlerësojmë gjuhën e tekstit”. Për të realizuar ushtrimin 7 nxënësit rikthehen në poezi për të gjetur:

përsëritjet e shumta, vargjet e shkurtra.

188


Shprehja Shpjegimi

Muret e klasësshemben pa zhurmë Ora e mësimit u prish

Kuptimi i figurshëmqë merr në poezi

Tema: DetiRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon të ngacmojë imagjinatën e fantazinë e nxënësvepër të përshkruar detin dhe atë që ata ndiejnë për të.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë përshkruajnë detin mbështetur në fjalët e shprehjet e dhëna.gTë japin përfytyrimet që u zgjoi poezia “Deti”.gTë krahasojmë përshkrimin e realizuar prej tyre me vargjet e autorit.gTë komentojmë vargjet nga poezia.gTë krijojmë një tregim të shkurtër nxitur nga dy vargjet e fundit të poezisë.

Ushtrimi 8 kërkon nga nxënësit të vendosin një titull tjetër të përshtatshëm për vjershën.Dëgjohen përgjigjet e tyre. Disa nga titujt më të pëlqyer prej tyre mësuesi/ja i shkruan në tabelë.

Për realizimin e ushtrimit 9 përdoret “Tabela e interpretimit të gjuhës” të cilënmësuesi/ja e vizaton në tabelë, kurse nxënësit në fletoren e klasës.

Folja shemb përdoret shpesh për rrëzimin e objekteve, por në këtë rast është për orëne mësimit.

Dëgjohen me vëmendje përgjigjet e nxënësve. Ndërhyrja e mësuesit/es është enevojshme për të saktësuar ose dhënë përgjigje, kur ajo nuk arrihet.

Ushtrimi 10. Nxënësit rikthehen përsëri në poezi për të nënvizuar e më pas për tëshkruar fjalët të cilat janë zhvendosur për efekte artistike. P.sh.:

Mësuesi/ja thotë thotë mësuesi/ja etj.

Lexohen fjalët e veçuara nga nxënësit duke treguar efektet që krijojnë këto zhvendosje.Mësuesi/ja bën përmbledhjen e orës së mësimit. Përgëzon nxënësit për gjithëpërfshirjen

e tyre në veprimtarinë mësimore.

Detyrë shtëpie: Mësoni poezinë përmendsh.

189

Libër mësuesi

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6” .

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët e shprehjet e mëposhtme:

Deti valëzonte; era përkëdhelte; shkuma e bardhë; i vogël; këmbëzbathur; rëra everdhë; hapësirë e pafund; në mbrëmje; i lumtur.

Për rreth 10 minuta nxënësit realizojnë përshkrimin e detit, me jo më shumë se 5-6fjali, mbështetur në këto fjalë e shprehje.

Lexohen krijimet. Vlerësohen përshkrimet më të mira nga vetë nxënësit.

Hapi II. Hapet libri dhe lexohet poezia “Deti” e Fatos Arapit. Bashkëbisedohet rrethpyetjeve të dhëna më poshtë:

- Çfarë kujton poeti kur është buzë detit?- Si ishte i veshur poeti? Pse?- Kur dilte në breg të detit?- Sa kohë qëndronte?- Çfarë shihte ai?- Çfarë e ndjek gjithmonë nga pas poetin?

Hapi III. Vendosen mbi banka pamjet, fotografitë e sjella nga nxënësit për detin.Nxënësit mendohen 5 minuta e më pas komentojnë pamjet e sjella duke i krahasuar atome përshkrimin e poetit për detin.

Hapi IV. Pamjet e sjella grupohen nën titujt:a.”Det i qetë”,b.”Det me dallgë”.

Nxënësve u drejtohen pyetjet (ushtrimet 3 dhe 7).- Çfarë ndjesish përcjell tek ju secila prej pamjeve (det i qetë/ det me dallgë)?Pasi nxënësit kanë përcjellë ndjesitë që iu ka ngjallur secila prej pamjeve mbështetur

në vargjet e poezisë, përshkruajnë me gojë:a) pamjen që u del përpara syve,b) jehonat që u vijnë në vesh,c) aromat që ndiejnë.

Dëgjohen me vëmendje dhe përgëzohen ata nxënës që përcjellin emocione të bukura.

Hapi V. Kalohet tek rubrika:”Të vlerësojmë dhe interpretojmë tekstin”.Për realizimin e ushtrimit 5 nxënësit punojnë në fletore. Ndajnë në dy pjesë faqen e

fletores si më poshtë:

UNË POETI

Metoda dhe teknika mësimorenParashikimi në terma paraprakë.nBisedë.nDiskutimi .nNxënësit sjellin kartolina vizatime të

ndryshme të realizuara prej tyre dhefotografi me pamje nga deti.

190


Në anën e majtë nxënësit i ndërtojnë krahasimet e tyre për dallgët e detit, ndërsa në tëdjathtën veçojnë se me çfarë i krahason poeti ato në vargjet e poezisë. Dëgjohenkrahasimet e ndërtuara si dhe të veçuara nga poezia prej nxënësve. Mësuesi është iinteresuar të vjelë sa më shumë krahasime të ndërtuara nga vetë nxënësit. Më tëspikaturat shkruhen në tabelë.

Ushtrimi 6 zhvillohet në formën e një bisede me nxënësit të nxitur nga pyetjet:- Pse poeti ka zgjedhur fjalë me kuptim të kundërt gëzim- frikë, për të dhënë

gjendjen e tij shpirtërore?- A ka pika takimi ndërmjet lumturisë dhe frikës? Pse?

Në ushtrimin 8 nxënësit japin përfytyrimin që zgjojnë tek ata epitetet: fantastike, imadhërishëm, të përdorura në dy vargjet e fundit të poezisë.

Tema: Me jetueRubrika: Të lexojmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon t’i nxisë nxënësit të lexojnë poezi që trajtojnëtema që shtrihen në një rrafsh të gjerë të ekzistencës, e sidomos në planin e formimitetik dhe kombëtar të personalitetit.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë shkruajnë këshillat që prindërit u japin atyre.gTë lexojnë poezinë për të listuar këshillat që jep autori.gTë shpjegojnë kuptimin e secilës prej tyre për të nxjerrë në pah vlerat që mbartin.gTë veçojnë vargjet ku dalin marrëdhëniet reciproke: babë-bir.gTë shkruajnë një këshillë dhe të dallojnë ndryshimet e stilit të të shkruarit.

a) nga fabula,b) nga shkrimi didaktik,c) nga një mendim i çmuar,d) nga një fjalë e urtë,e) nga një poezi,

Përgatitja: Përgatitet një fletë pune për secilin nxënës. Fleta e punës përmbannjë tabelë të ndarë në tri pjesë si te modeli.

Detyrë shtëpie: Bëni një krijim të shkurtër me temë dy vargjet e fundit:Dhe tani, kudo që jam, më ndjek nga pas deti.

191

Libër mësuesi

Këshillat e poetitSi i kuptoj unë

këshillat e poetitKëshillat e

prindërve të mi

Pamja e fletës së punës është kjo:

Zhvillimi i mësimit:Shënim: Një orë më parë mësuesi i shpërndan çdo nxënësi fletën e punës dhe u

kërkon të plotësojnë vetëm pjesën e parë të tabelës ku të shkruajnë këshillat që prindëritu japin atyre. Dy pjesët e tjera do të plotësohen në klasë.

Hapi I. Mësimi nis me leximin e këshillave që prindërit u japin fëmijëve. Mësuesipërpiqet t’u japë mundësi sa më shumë nxënësve që të lexojnë këshillat e prindërve tëtyre të shkruara në pjesën e parë të fletës së punës.

Hapi II. Pas kësaj mësuesi i njeh nxënësit me poezinë e re, titullin dhe autorin, tëcilat i shkruan në tabelë.

Hapet libri në faqen 170 dhe nxënësit ndjekin me kujdes leximin e poezisë, fillimishtnga mësuesi e më pas e lexojnë ata vetë.

Për 10-15 minuta mësuesi i udhëzon nxënësit ta lexojnë në heshtje poezinë dhe tëplotësojnë dy pjesët e tjera të tabelës në fletën e punës, d.m.th. të nxjerrin këshillat qëpoeti i jep të birit dhe të shpjegojnë shkurtimisht kuptimin e tyre. Kjo detyrë do t’i ndihmojënxënësit të kuptojnë vlerën e vërtetë të këtyre këshillave duke i dhënë një shtrirje më tëmadhe këtij raporti (babë-bir) në atë të prindërve dhe fëmijëve kudo që janë.

Dëgjohen me kujdes përgjigjet që jep secili nxënës dhe bëhen komente rreth tyre.

Hapi III. Mësimi vazhdon më tej me ushtrimin 3. Nxënësit veçojnë vargjet që nxjerrinnë pah marrëdhënien babë-bir, si një marrëdhënie reciproke që edhe i biri edhe babainuk bëjnë dot pa njëri-tjetrin. P.sh.:

I pari. Ai që ka ekzistuar para teje jam Unë.Ai që do të kujdeset për ditët e mia të mbrama.Për ëndrrat e mia e qetësinë je Ti.Pas kësaj nxënësit shkruajnë në fletore nga njëkëshillë të nxjerrë:

a) nga një fabul: “Bretkosa që do të trashej sa një ka”,b) nga një shkrim didaktik: “Këshilla për Dominikun”,c) nga një mendim i çmuar: “Letra e Kryeparit”d) nga një fjalë e urtë: “Fjalë të urta”e) nga një poezi: “Me jetue”dhe përpiqen të gjejnë ndryshimet në stilin e të shkruarit.

Detyrë shtëpie: Bëni një krijim të shkurtër me temë “Këshillat e prindittim janë mjaft të vlefshme për mua”.

192


Synimi: Kjo veprimtari synon të aftësojë nxënësit për të lexuar dhe interpretuarpoezinë me temë nga jeta dhe fëmijëria e tyre.

Të drejtat e njeriut: E drejta për të jetuar fëmijërinë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë hulumtojnë dhe të sjellim të dhëna rreth fëmijërisë së tyre.gTë intervistojnë përfaqësues të 3 brezave për të dhënë ndryshimet e fëmijërisë së tyre.gTë lexojnë për ta kuptuar sa e bukur dhe e rëndësishme është fëmijëria.gTë krahasojnë fëmijërinë e tyre me atë të autorit.gTë nxjerrë mesazhin.

Materiale dhe mjete mësimorenKartonë .nFotografi.nLapustila.nPyetësori i intervistës.nTollumbace të fryra të lidhura me fjongo.

Bashkëpunëtorë: Prindër, gjyshër.

Përgatitja: I. Për të përgatitur kllasterin nxënësit do të përdorin karton tëbardhë në mes të të cilit është vizatuar një zemër, (diell, lule). Brenda zemrës vendosenfotografitë e renditura sipas fazave të rritjes (nga foshnjë deri te mosha që është).


FëmijëriaTë lexojmëNiveli III45 minuta

Njerëzitmë të dashur

Gjatësia,pesha

Datëlindja

Pamja e kllasterit që do të plotësohet është:

Libri

Përralla

Loja

Lodra Veshja

Ninulla

Ecja

Fjala e parë

Vendlindja

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nIntervista.nMiniekspozitë

Personazhimë i dashur

193

Libër mësuesi

Synimi: Kjo veprimtari synon të nxisë kërshërinë e fëmijëve për të njohurlashtësinë e popullit tonë.

Të drejtat e njeriut:E drejta për të pasur një atdhe.E drejta për të njohur historinë e atdheut tim.

Viti 999Të lexojmëNiveli III45 minuta


II. Pyetësorët përgatiten nga vetë nxënësit. Mund të mbështeten në pyetjet emëposhtme:

- A keni qenë ndonjëherë fëmijë?- Çfarë mbani mend nga fëmijëria juaj?- Keni qenë fëmijë çapkën apo i qetë?- Ç’ndëshkim keni marrë për çapkënllëqet tuaja?- Tregoni disa nga lojërat që luanit më shumë.- A keni lexuar libra, kur keni qenë i vogël?- Kur keni parë televizor për herë të parë?

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Të gjitha punimet e nxënësve ngjiten në mur duke krijuar një ekspozitë të

vogël me temë “Fëmijëria ime”. Nxënësit bëjnë prezantimin e kllasterave, duke spikaturmë të veçantën e tyre.

Hapi II. Bëhen intervistat me të ftuarit (dy prindër, një gjysh) për të nxjerrë në pahfëmijëri të ndryshme, në kohë të ndryshme. Gjatë përgjigjes së pyetjeve të përgatituranga vetë nxënësit, prindërit dhe gjyshërit mund të ilustrojnë tregimet e tyre me fotografi.Nëse të ftuarit e tyre kanë dëshirë të tregojnë diçka, lihen të lirë të flasin.

Hapi III. Lexohet poezia fillimisht nga mësuesja e më pas nga nxënësit, në qetësi.Ndërkohë që lexojnë, në fletore ata listojnë disa nga kujtimet që kanë lënë gjurmë nëfëmijërinë e poetit.

Hapi IV. Pas listimit mësuesja i udhëzon nxënësit të bëjnë krahasim ndërmjetkujtimeve të fëmijërisë së tyre dhe fëmijërisë së poetit.

Hapi V. Diskutohen elementet e përbashkëta dhe të veçanta të dy fëmijërive.Hapi VI. Nxirret mesazhi dhe shkruhet në tullumbace ose në fjongot e tyre dhe

lëshohen nga nxënësit në klasë ose në oborrin e shkollës.

Fëmijëria ime Fëmijëria e poetit

194


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë japin mbresa, dëshmi, fakte rreth vendeve historike që kanë vizituar.gTë parashikojnë vazhdimin e ngjarjes.gTë nënvizojnë fjalët e panjohura dhe të mësojnë kuptimin e tyre.gTë përshkruajnë shpellën mbështetur në fjalët e autorit.gTë tregojnë ngjarje të ngjashme me përmbajtjen e pjesës.gTë dallojnë dhe analizojnë elementet përbërëse të shpellës.gTë gjykojnë rreth vlerave pozitive dhe negative të shpellës.

Materiale dhe mjete mësimorenNjë kub.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nHarta e Shqipërisë.

Zhvillimi i mësimit:Evokimi (Stuhi mendimesh)Në aktivitetin hyrës mësuesi zhvillon një Brainstorming me të gjithë klasën.

- Cilat vende historike njihni nga filmat dokumentarë që keni parë, revistat që kenilexuar apo udhëtimet që keni bërë me prindërit dhe mësuesit?

Nxënësit i tregojnë këto vend në hartë.- Çfarë ju ka bërë më shumë përshtypje?- Si jeni ndier ju në ato momente?

Nxënësit japin mendime të ndryshme mbi bazën e të cilave do të ngrihet edhe tema emësimit.

Realizimi i kuptimit (DRTA)Mësuesja shkruan në tabelë titullin “Viti 999” dhe pyet nxënësit:

- Për çfarë mendoni se bën fjalë ky tregim nisur nga titulli?- Cila do të jetë ngjarja sipas jush? Pse mendoni kështu?

Më tej mësuesja lexon tekstin me ndalesa, ndërsa nxënësit dëgjojnë. Bëhen 4 ndalesadhe në secilën prej tyre u kërkohet nxënësve të plotësojnë dhe parashikojnë vazhdimine tregimit. Ndarjet e tekstit janë përgatitur që më parë nga mësuesi.

Ndalesa I.Lexohet teksti nga “Erdhëm dhe ca... deri te.... mos ka shkrime të tjera.”

- Si mendoni ju ç’është kjo datë? Çfarë misteri fshihet pas saj?- Ku e mbështesni mendimin tuaj?

Ndalesa II.Lexohet teksti nga “Vura re... deri te ... hyra brenda.”

- Ç’përfaqësonte vitit 999? Ç’është Viti i Fitores?- Ç’fakte dini nga historia rreth kohës së Bizantit dhe Dyndjeve Barbare?- Mendoni për një çast sikur edhe ju jeni pjesëtar i grupit të fëmijëve. Tregoni se çfarë

keni parë brenda në shpellë duke përdorur imagjinatën tuaj.Ndalesa III.Lexohet teksti nga “Dyshemeja... deri te.... gjëra të çuditshme”.

- Si mendoni ju ç’mund të kenë gjetur fëmijët?- Ç’mund të kenë ndier fëmijët në ato çaste?- Ç’mendoni se do të ndodhë më pas?

Metoda dhe teknika mësimore

E Brainstorming 5 min.R DRTA 20 min.R Kubimi 20 min.

195

Libër mësuesi

Synimi: Kjo veprimtari synon të aftësojë nxënësit të flasin rreth mbresavenga udhëtimet e tyre.

Të drejtat e njeriut: E drejta për t’u argëtuar. E drejta për të udhëtuar.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë flasin për vendet ku kanë udhëtuar.gTë përshkruajnë udhëtimin më mbresëlënës.gTë njohin rregullat që duhet të ndjekin për të përshkruar një udhëtim.gTë përzgjedhin strukturat e duhura gjuhësore dhe fjalorin e përshtatshëm për të

përshkruar udhëtimin.

Mbresa udhëtimiTë flasimNiveli II45 minuta


Ndalesa IV.Lexohet teksti deri në fund.

- A përfundoi historia ashtu si e menduat ju? U habitët?- Ç’kuptim ka shtylla “Viti 999” dhe gjetja e librit në fletë papirusi?- Ç’mendime ju vijnë në mendje tani që e dëgjuat të gjithë historinë?- Çfarë pëlqyet më tepër në këtë histori?- Po ju a jeni kureshtarë për zbulime?

Me fjalorin mësuesi do të punojnë gjatë leximit të tekstit.

Reflektimi (kubimi)Paraqitet para nxënësve një kub faqet e të cilit janë me ngjyra dhe në mes janë shkruar

foljet: përshkruaj, krahaso, lidh me kujtimet, analizo, përdor, argumento.Për secilën nga këto veprime mësuesi ka përgatitur pyetje, të cilat i shkruan në tabelë.

Nxënësit e lexojnë me kujdes edhe një herë tekstin për t’iu përgjigjur pyetjeve.Përshkruani. Bëni një përshkrim të shpellës duke u mbështetur në përshkrimin e autorit.Krahasoni. Me çfarë ju ngjan shpella? Cilat mund të jenë të ngjashme me të për nga

forma, madhësia dhe vlerat?Lidhni kujtimet. Ç’ju sjell ndërmend shpella. Kujtoni ndonjë ngjarje apo film rreth saj dhe tregojeni.Analizoni. Dalloni dhe analizoni elementet përbërëse të shpellës.Përdorini. Përse përdorej Shpella e Piratëve?Argumentoni. Nxënësit do të argumentojnë mendimet e tyre për dukuritë pozitive

dhe negative të “Shpellës së piratëve”. Mund të krijohet edhe një rrjet diskutimi ku nxënësitgrupohen sipas mendimeve të tyre.

Vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie: Vizatoni sipas përfytyrimit tuaj Shpellën e Piratëve.

196


Materiale dhe mjete mësimorenFotografi nga udhëtime.nKaseta filmimesh.nHarta e Shqipërisë.nObjektet që kanë marrë gjatë.vizitave në vend të ndryshme.

Përgatitja: Porositen nxënësit të sjellin fotografi dhe kaseta filmimesh mepamje nga udhëtimet e bëra.

Zhvillimi i mësimit: Për të realizuar përshkrimin e udhëtimit më mbresëlënës mësuesi ndjek këto hapa

Hapi I. Nxënësit plotësojnë në fletoret e tyre kllasterin e mëposhtëm të udhëtimeve(do të veprohet sipas modelit të dhënë).

Hapi II. Lexojnë kllasterat e tyre duke veçuar udhëtimin më mbresëlënës. (Pas leximittë kllasterit mësuesi vendos në tabelë hartën e Shqipërisë për t’u ardhur në ndihmënxënësve që të kujtojnë vendet nëpër të cilat kanë kaluar.

Hapi III. Lexohen rregullat e dhëna në fq. 176 për realizimin e përshkrimit.

Hapi IV. Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur për të përshkruar udhëtimin e tyre.Nxënësit këmbejnë punimet me njëri-tjetrin duke bërë vlerësimin e tyre nisur nga zbatimii rregullave të dhëna.

Hapi V. Lexohen punimet më të vlerësuara nga shokët.

Hapi VI. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nDiskutimi.nShkrimi i lirë.

Udhëtime

VLORA

Vendet ku kamkaluar

Vendi mëmbresëlënës

Objekti që kamblerë

Mjeti që kemiudhëtuar

Me kë kamudhëtuar

Pamjet që kamfotografuar/

filmuar

197

Libër mësuesi

Tema: Kronika Rubrika: Të shkruajmë Vështirësia: Niveli III Koha: 45 minuta

Synimi: Kjo veprimtari synon të njohë nxënësit me kronikën si një nga llojet eshkrimit gazetaresk të përdorura në masmedia.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë elementet e kronikës.gTë ilustrojnë me shembuj nga teksti çdo element të kronikës.gTë përcaktojnë elementet e një kronike të dhënë.gTë rrisin frymën e bashkëpunimit në grup duke respektuar mendimin e njëri-tjetrit.gTë shkruajnë një kronikë duke zbatuar veçoritë e saj.

Materiale dhe mjete mësimorenKronika të ndryshme nga gazeta.nTeksti “Gjuha amtare 6”.

Përgatitje: Mësuesi/ja përzgjedh jo më pak se 6 kronika nga gazeta të ndryshme.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me njohjen e nxënësve me temën. Shpjegohet kuptimi i fjalës

kronikë.Hapi II. Hapet libri dhe lexohet kronika ”Lotët e zjarrit”. Për të nxjerrë elementet e

kronikës së parë nxënësit punojnë nën drejtimin e mësuesit/es. Çdo element ilustrohetme shembuj nga kronika.

Koha: 20 maj 1971.Shtrirja kohore: 20 maj- 10 qershor 1971.Vendi ku ndodh ngjarja: San Alfio dhe Franko.Treguesit e ndodhisë (zhvillimi i ngjarjes sipas rendit kronologjik):Llava gjysmë e lëngshme përparoi me 1 km.Nxehtësi e padurueshme, erë mbytëse, llava arrin 2 km në drejtim të lokalitetit.Vullkani u qetësua pas dy muajsh shqetësimi.Gazetari përdor dhe fjalë të figurshme për ta bërë sa më tërheqës faktin.P.sh.:

Etna u zemërua me njerëzit.

Pas këtij momenti nxënësit të ndihmuar nga mësuesi/ja plotësojnë pemën e mendimittë vizatuar në tabelë.

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nPunë në grup.nPema e mendimit.

198


Hapi III. Lexohet kronika e dytë. Mësuesi/ja jep elementet mbi të cilat do të punojnënxënësit.

Koha.Vendi.Ngjarja.Zhvillimi i ngjarjes sipas rendit kronologjik.Fjalë të figurshme.

Nxënësit duhet t’i gjejnë vetë në kronikë këto elemente.75 vjetori i lindjes së Sulejman Pitarkës.Në Dibër.Dhënia e titullit “Qytetar Nderi”.Fjala e Kadri Roshit, Vojsava Mustës, Shaban Hysa si dhe fjala e incizuar e Sulejman

Pitarkës.Njeri i madh (me mendje e zemër jamë te ju).

Lexohen nga nxënësit elementet e ilustruara me shembuj nga kronika.

Hapi IV. Ndahet klasa në 6 grupe. Secilit grup i jepet një kronikë e shkëputur ngagazeta. Nxënësit lexojnë kronikën në qetësi. Një nxënës lexon e të tjerët dëgjojnë.Nxënësit do të nxjerrin veçoritë sipas kronikave model në libër. Një nxënës përgjigjet nëemër të grupit. Të tjerët dëgjojnë e më pas plotësojnë apo saktësojnë për momentet qëmendojnë ndryshe. Vlerësohen përgjigjet e tyre.

Detyrë shtëpie: Shkruani një kronikë për ngjarjet kryesore të javës.

1. Shkruhet nëkohën kur ndodhngjarja.

3.Gazetari duhet të jetë isaktë në treguesit kohorë,vendorë dhe të ndodhisë.

4.Përdor fjalëtë figurshme

KRONIKA

2.Ruhet kronologjiae zhvillimit tëveprimeve.

199

Libër mësuesi

Ngjarja

Gazetari

Redaksia

Përpunimi

Shtypja

Shpërndarja

Lexuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë diskutojnë rreth gazetës së shkollës.gTë përshkruajnë rrugën nëpër të cilën kalon një ngjarje deri te lexuesi.gTë njohin etapat e përgatitjes së një artikulli për gazetë.gTë shkruajnë një artikull për aktivitete a veprimtari të organizuara në shkollë.

Materiale dhe mjete mësimorenBojëra uji.nGërshërë.nNgjitës.nVizore.nLetër ngjitëse.nTabakë të bardhë.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një bisedë rreth pyetjeve:- Si emërtohet gazeta e shkollës sonë?- A ju pëlqen titulli i saj?- Ç’do të thotë për ty ai titull?- Ç’rrugë përshkon gazeta jonë për të ardhur deri te ne?

Realizoni skemën e kësaj rruge.

Hapi II. Për këtë mësuesi/ja e ndan tabelënnë dy pjesë: në të majtë vizaton skemën emenduar nga nxënësit e në të djathtë rrugënnëpër të cilat kalon ngjarja për të ardhur deri te lexuesi.Hapi III. Nxënësit njihen me etapat e përgatitjes sëshkrimit në gazetë.

- Qartësoni se për çfarë doni të shkruani.- Përcaktoni rubrikat që do të përmbajë gazeta (p.sh.:faqja letrare, faqja zbavitëse).- Hartoni në një letër një skicë me laps për mënyrën sesi do të vendosen materialet në gazetë sipas rubrikavepërkatëse.- Vendosni saktë kornizat, rubrikat, shënimet engjyrosura.- Ndajini punët midis jush dhe diskutoni së bashkuçdo propozim.

Tema: Shkrimi në gazetëRubrika: Të shkruajmëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimi.nDiskutimi.nPunë në grup.nShkrim i lirë.

200


- Siguroni bazën materiale të nevojshme, si: bojëra uji, ngjitëse, gërshërë, vizore,tabakë të bardhë.

Baza materiale e mësipërme shërben për të përgatitur një gazetë në klasë. Por nësenxënësit kanë mundësi të punojnë në kompjuter, atëherë materiali hidhet dhe faqosetnë të duke bërë një gazetë afër formatit normal.

Hapi VI. Mbështetur në modelin e dhënë të gazetës së një shkolle 9-vjeçare (osemund të shfrytëzohet gazeta e shkollës së tyre), mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që tëpërgatisin edhe ata një të tillë. Për këtë punojnë në grupe. Secili grup merr përsipër tëpërgatisë një faqe të gazetës. Më pas mësuesi/ja mbledh faqet e përgatitura nga seciligrup për të krijuar një gazetë të vetme.

Synimi: Përmes kësaj veprimtarie nxënësit do të kuptojnë qëllimin e intervistësdhe si realizohet një intervistë.

Të drejtat e njeriut: E drejta e lirisë për t’u shprehur

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dinë ç’është intervista.gTë kuptojnë qëllimin e intervistës.gTë njihen me rregullat që duhet të respektojnë për të bërë një intervistë.gTë realizojnë një intervistë duke zbatuar rregullat e dhëna.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletoret.nKasetofon për regjistrim.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme:

- Ç’është intervista?- Ç’formë ka ajo?- Cili është qëllimi i një interviste?- Cilat grupe personash intervistohen më shpesh?

Hapi II. Lexohet intervista në faqen 191 në heshtje nga çdo nxënës për t‘u dhënë përgjigje pyetjeve:- Kush është intervistuesi?- Cili është qëllimi i kësaj interviste?- A mendoni se u realizua ky qëllim në këtë intervistë?

Hapi III. Mësuesi u kujton nxënësve së për realizimin e një interviste duhet të kenë parasysh disa rregulla.Listën e rregullave që duhet të respektohen gjatë intervistës mësuesi e shkruan në tabelë.

- Respekto kohën e vënë në dispozicion për intervistën.

IntervistaTë flasimNiveli II45 minuta


Metoda dhe teknika mësimorenBisedë.nVrojtim.nDiskutim.

201

Libër mësuesi

- Harto pyetjet që do të drejtosh.- Përcakto datën, orën dhe vendin e zhvillimit të intervistës.- Mbaj shënime.- Mos ndërhy gjatë kohës kur bashkëbiseduesi përgjigjet.- Prezantohu kush je dhe pse e kërkon këtë intervistë.- Falëndero të intervistuarin.

U kërkohet nxënësve t’i shkruajnë duke i renditur sipas radhës së veprimit.

Hapi IV. Pasi janë renditur rregullat dhe janë pranuar nga të gjithë, mësuesja i rishkruan në tabelë.- Rregullat renditen kështu:- Prezantohu kush je dhe pse e kërkon këtë intervistë.- Përcakto datën, orën dhe vendin e zhvillimit të intervistës.- Harto pyetjet që do të drejtosh.- Mos ndërhy gjatë kohës kur bashkëbiseduesi përgjigjet.- Mbaj shënime.- Respekto kohën e vënë në dispozicion për intervistën.- Falëndero të intervistuarin.

Hapi V. U jepet detyrë nxënësve të realizojnë një intervistë.Për këtë klasa ndahet në tri grupe:Grupi I Nxënësit do të intervistojnë një artist.Grupi II Nxënësit do të intervistojnë një sportist.Grupi III Nxënësit do të intervistojnë një mjek.Mësuesi u tërheq vëmendjen nxënësve për mënyrën e hartimit të pyetjeve duke i udhëzuar:Pyetjet të jenë të shkurtra dhe të drejtpërdrejta.Pyetja e parë mund të jetë e ndërtuar me një konstatim për personat e njohur (Shih

pyetjen e dytë në faqen 191, Cili është pasioni juaj?). Ndërsa për persona të rastësishëm,pyetjet janë shabllone (P.sh.: -Ju lutem zotëri, a mund të më jepni një intervistë?)

Meqenëse fjalori për secilën fushë (art, sport, mjekësi) është specifik, mësuesi u vjennë ndihmë nxënësve duke i pajisur me skedë-fjalor nga këto fusha.

p.sh. Art (këngëtar) Muzika, teksti, orkestra,orkestrimi, interpretimi, festivali,çmimi, pjesëmarrja, juria,prezantimi etj.

Sport (futbollist) Ndeshja, trajneri, skuadra, fusha,gjyqtari, goli, gjuajtja, lojtari,goditje këndi, 11-metërshi etj.

Mjekësi (stomatolog) Dhëmbi, dhëmballa, furça,pastë dhëmbësh, pastrim, ushqim,higjiena e gojës, mbushje, kontroll,klinikë, laborator etj.

Intervistat mund të realizohen me shkrim ose me kasetofon regjistrues.

Hapi VI. Më pas disa intervista lexohen para të tjerëve. Nxënësit japin mendime rrethrespektimit të rregullave të intervistës. Por njëkohësisht japin mendimet e tyre edhe përelementet e tjera që u kanë pëlqyer më shumë.

202


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. U kërkohet dy nxënësve (një vajzë dhe një djalë) që të realizojnë situatën e dhënë

në figurë e faqes 194; vajza i telefonon djalit për t’i thënë se ka blerë një kompjuter të ri.Hapi II. Pas realizimit të situatës mësuesi drejton pyetjet:

Çfarë u realizua në këtë situatë?Ç’do të thotë të komunikosh?Cilat janë personazhet që realizuan komunikimin?

Mësuesi tregon kujdes që nëpërmjet pyetjeve ndihmëse të arrijë në përcaktimin eDhënësit dhe Marrësit.

Elementet e komunikimitNjohuri gjuhësoreNiveli III45 min


Synimi: Kjo veprimtari synon t’u mësojë nxënësve funksionin shoqëror tëkomunikimit dhe elementet e tij.

Të drejtat e njeriut: Komunikimi si një nevojë dhe një e drejtë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë kuptojnë funksionin shoqëror të komunikimit.gTë njohin elementet e komunikimit.gTë përcaktojnë saktë elementet e komunikimit në situatat e dhëna.gTë përdorin drejt elementet e komunikimit duke ndërtuar situata të ndryshme.

Materiale dhe mjete mësimorenFletë formati.nBojëra uji.nFletore pune.

Përgatitja: Përgatiten fletë formati në formën e skedave. Në secilën prej tyreshkruhen elementet e komunikimit.

DHËNËSI, MARRËSI, MESAZHI, REFERENTI, KODI, KANALI.

Metoda dhe teknika mësimorenLoja me role.nShpjegimi.nDiskutimi.

Pjesa II

NJOHURI GJUHËSORENJOHURI GJUHËSORENJOHURI GJUHËSORENJOHURI GJUHËSORE

203

Libër mësuesi

Marrësi

Hapi III. Që më parë mësuesi ka përgatitur fletë formati në të cilat ka shkruar të gjithaelementet e komunikimit. Ndërsa në tabelë ka vizatuar skemën e paplotësuar të komunikimit.(Skema do të plotësohet gjatë shpjegimit të mësimit.)

Hapi IV. Pasi nxënësit u njohën me dy elementet e para të komunikimit mësuesi vendosnë skemën e paplotësuar (të vizatuar në tabelë) 2 fletët e formatit me emërtimet e Dhënësitdhe Marrësit.

Mësuesi vazhdon më tej duke drejtuar pyetjen tjetër: Si mund ta quajmë ndryshemendimin që u përcoll nga Dhënësi te Marrësi?

Përgjigjja do të jetë: Mesazhi.Mësuesi vendos në skemë fletën e formatit ku është shkruar fjala: MesazhiTri elementet e tjera: referenti, kanali dhe kodi, meqenëse janë tërësisht koncepte të

reja, shpjegohen nga vetë mësuesi. Ai (mësuesi) shfrytëzon të njëjtën situatë dhe plotësonskemën në të njëjtën mënyrë si më sipër.

Në përfundim të plotësimit të skemës mësuesi kërkon nga nxënësit të emërtojnë edhenjë herë gjashtë elementet e komunikimit.

Hapi V. Mësuesi vazhdon me punimin e ushtrimeve në tekst, sipas kësaj radhe:Ushtrimet 2, 3, 4, 5, 1 të librit do të punohen nga nxënësi nën drejtimin e mësuesit.(Mësuesi le të ndjekë këtë renditje, nisur nga konceptet e marra.) Nëpërmjet këtyreushtrimeve mësuesi synon të kthejë në shprehi elementet e komunikimit.

Në ushtrimin 2 nxënësit, pasi të kenë lexuar mesazhin, përcaktojnë Dhënësin dhe Marrësin.

Dhënësi Mesazhi MarrësiMësuesi Herën tjetër duhet ta keni Nxënësi

mësuar përmendsh vjershën

Referenti

Dhënësi Kanali Mesazhi Kanali Marrësi

Kodi

MarrësiDhënësi

204


Në qoftë se nxënësi nuk arrin në përcaktimin e saktë të këtyre elementeve tëkomunikimit, ndihmohet nga pyetjet e mësuesit.

Për realizimin e ushtrimit 3 nxënësit, që nuk kanë njohuri nga kimia dhe fizika, e kanëtë nevojshme të ndihmohen nga mësuesi për përcaktimin e këtyre simboleve (kimikedhe fizike) si kode.

Ushtrimin 4 mësuesi mund ta realizojë në formën e lojës duke aktivizuar disa nganxënësit në interpretimin e situatave. Në situatën e dytë mund të zgjidhet një nxënës qëdi një gjuhë të huaj që nuk e njohin të tjerët.

Në ushtrimin 5 nxënësit shikojnë me kujdes figurat dhe përcaktojnë kodin nëpërmjettë cilit realizohet komunikimi.

Kështu në fig. I është gazeta, në fig. II është telefoni, në fig. III është një radio.

Në ushtrimin 1 nxënësit lexojnë mesazhet e dhëna dhe mbi bazën e tyre përcaktojnëreferentin. Përgjigjet e sakta janë:libri, akullore me lajthi, fustani, kinemaja.

Hapi VI. Në fletoren e punës nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur ushtrimet 1- 6.Nëpërmjet këtyre ushtrimeve mësuesi synon të kontrollojë nivelin e përvetësimit tënjohurive.

Diskutohen ushtrimet e plotësuara nga të gjithë nxënësit.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 në faqen 196 të librit. Ushtrimi 8 në faqen6 të fletores së punës.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin sisteme të ndryshme shenjash si mjete komunikimi.gTë njohin gjuhën si mjetin kryesor të komunikimit.gTë dallojnë gjuhën nga ligjërimi.gTë komunikojnë duke përdorur sisteme të ndryshme shenjash.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.nShkumësa me ngjyra.nHarta e Shqipërisë.

Tema: Gjuha si mjet komunikimiRubrika: Njohuri gjuhësoreVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nDskutimi.nPunë në grup.

205

Libër mësuesi

Shenjat e Komunikimit

Gjuha (Shqip - anglisht)Gjuha e të

verbërve dhetë shurdhëve

Sinjale zanore

Gjeste

SimboletKimike Fizike

Alfabeti Mors

Shenjat Rrugore

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja u rikujton nxënësve elementet e komunikimit, duke u ndalur tek

dy prej tyre DHËNËSI-MARRËSI. Prej këtej drejtohet pyetja:- Në ç’mënyrë transmetohet mesazhi nga Dhënësi te Marrësi?Nisur nga përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja së bashku me ta plotëson kllasterin me

shenjat që realizojnë komunikimin me mënyra të ndryshme:

Mësuesi/ja u bën të qartë nxënësve se tërësia e shenjave gjuhësore quhetGJUHË. Për t’iu ngulitur të përkufizimin e gjuhës, ai/ajo përdor krahasimin memagazinën ku pohon se, gjuha shërben si një magazinë ku ruhen shenjat gjuhësoredhe rregullat e përdorimit të tij.

Prej këtej ai/ajo bën dallimin e gjuhës me ligjërimin duke sqaruar se ligjërimi ka të bëjëme mënyrën e shfrytëzimit të shenjave gjuhësore sipas rregullave të njohura nga të gjithë.

Hapi II. Punohen ushtrimet 1-7 në faqen 198Në ushtrimin 1 nxënësit do të tregojnë shenjat e përdorura për të realizuar

komunikimin si p.sh.: a) gjestet etj.Për ushtrimin 2 mësuesi/ja mund të përdorë Kodin e qarkullimit rrugor. Kështu kemi:

Ushtrimi 3 zhvillohet në formë loje. Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe ku secili gruprealizon nga një situatë ku komunikimi të kryhet nëpërmjet:

a) gjesteve; b) shenjave; c) sinjaleve zanore; d) gjuhës.Brenda një grupi mund të realizohet më shumë se një situatë, e cila demonstrohet

para klasës.Në ushtrimin 4 mësuesi/ja sqaron nxënësit se brenda së njëjtës figurë duhet të jetë

i njëjti numër. Kështu katrori = 7 , në ushtrimin e parë, sepse 10-3 = 7. Po kështu nëushtrimin e dytë në vend të katrorit vendoset numërori 7 dhe kryhet veprimi matematikor

Paralajmëron kthesë të rrezikshme djathtas.

Ndalohet kalimi i biçikletave.

Urdhëron ndalimin e lëvizjes në atë sens lëvizjeje.

Rrugë me dy kalime.

206


7-2 = 5. Rrethori = 5. Veprohet në të njëjtën mënyrë edhe për trekëndorin 7-3= 4 Trekëndori = 4

Në ushtrimin 5 shfrytëzohen njohuritë e nxënësve ose jepet ndihma e mësuesit/es:a) Rrethor me ngjyrë jeshile,b) Rrethor me ngjyrë portokalli,c) Rrethor me ngjyrë të kuqe.

Për ushtrimin 6 përdoret si mjet komunikimi harta e Shqipërisë, e cila do t’i ndihmojënxënësit për plotësimin e vendeve bosh në fjalinë e parë.

Përgjigjet e sakta do të ishin: Në një hartë fizike ngjyra e kaltër tregon hapësira ujore si: lumë, liqen, det, oqean),

ngjyra e gjelbër hapësira (fushore), ngjyra kafe reliev kodrinor dhe malor dhe vazhdohetme tej me:

kartoni me ngjyrë të verdhë paralajmërim për të nxjerrë lojtarin nga fusha, kartoni mengjyrë të kuqe nxjerr lojtarin nga fusha), semafori me ngjyrë të kuqe tregon kalim makine,ndalim këmbësorësh, ngjyra portokalli bëhu gati të kalosh / të ndalosh), ngjyra e gjelbërndalim makine, kalim këmbësorësh.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7, faqe 198. Në mënyrë të pavarur plotësohetedhe fletorja e punës.

Tema: Fjala dhe përbërësit e sajRubrika: Njohuri gjuhësoreVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin kuptimin e fjalës morfologji dhe objektin e studimit të saj.gTë njohin se ç’është forma e një fjale dhe lidhjet e ngushta të saj me kuptimin e fjalës.gTë dallojnë mbaresën, temën dhe rrënjën e fjalëve.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti: “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me njohjen e nxënësve me një nga pjesët e gramatikës, morfologjinë.

Vizatohet në tabelë skema e mëposhtme:

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nDiskutimi.nLojë.

Gramatika

Morfologjia Sintaksa

207

Libër mësuesi

Mësuesi vazhdon më tej duke shpjeguar origjinën e fjalës morfologji dhe kuptimin e saj:Morfe – formë; Logos – dije, si dhe objektin e studimit të morfologjisë:

a) Format e ndryshme të fjalës.b) Kuptimin e formave të fjalës.c) Klasifikimi i fjalëve në pjesë ligjërate.d) Formimin e fjalëve.

Hapi II. Shkruhet në tabelë fjala shtëpi. U drejtohet nxënësve pyetja: - Nga se përbëhetfjala shtëpi?

Përgjigjja e nxënësve: - Nga shkronja (në të shkruar) dhe tinguj (në të shqiptuar).Mësuesi arrin në përfundim së bashku me nxënësit se tërësia e shkronjave (tingujve)

përbëjnë formën e kësaj fjale.Mësuesi vazhdon më tej: - Çfarë vizatohet në mendjen tuaj kur unë shqiptoj fjalën shtëpi.Përgjigjja e nxënësve: - Një ndërtesë, vend ku banoj ... etj.Mbështetur në përgjigjet e nxënësve mësuesi u bën të qartë lidhjen e ngushtë që

ekziston midis formës dhe kuptimit.

Hapi III. Mësuesi kërkon nga nxënësit të emërtojnë fjalën shtëpi në gjuhë të ndryshmeqë ata njohin.P.sh.:

shtëpi – house (anglisht)Shtëpi – casa (italisht) etj.

Pyeten nxënësit: - A ndryshojnë në formë nga njëra-tjetra? Po në kuptim? Në ç’përfundim arrijmë?

Nxënësit nxjerrin përfundimin se fjalët kanë forma të ndryshme në gjuhë të ndryshme,por kuptimi është i njëjtë.

Hapi IV. Në këtë hap nxënësit njihen me përbërësit e fjalës. Shkruhen në tabelë fjalëte mëposhtme duke i vendosur përballë numrin njëjës me atë shumës të secilës fjalë.

a) lapsi – lapsab) peshkatari – peshkatarë

U drejtohet pyetja: - Çfarë kanë të përbashkët këto fjalë me njëra-tjetrën? Çfarëndryshon tek ato?

Mbështetur në përgjigjet e nxënësve mësuesi qarkon me shkumës me ngjyrë mbaresat:laps - i – laps - apeshkatar - i – peshkatar - ë

Prej këtej ai u sqaron nxënësve se pjesa e përbashkët midis fjalëve quhet temë (laps)dhe pjesa e fjalës që ndryshon (i/a, i/ë) quhet mbaresë.

Vazhdohet më tej me pyetjet:- A mund të ndahet fjala laps në pjesë më të vogël të kuptimshme? Po fjala peshkatar,

përdor?U lihet kohë nxënësve të mendohen dhe përgjigjet e tyre shkruhen në tabelë duke

theksuar se fjala laps nuk vjen nga ndonjë fjalë tjetër, prandaj ajo është rrënjë e fjalës,ndërsa fjala peshkatar dhe përdor vijnë nga fjalë të tjera (peshk/dorë) që janë edherrënjët e tyre. Për dy të fundit mësuesi shpjegon edhe mënyrën e formimit të tyre dukedalluar parashtesat dhe prapashtesat si pjesë përbërëse të fjalës.

peshkatar = peshk + tar (me prapashtesë)përdor = për + dor (ë) (me parashtesë)Jepet përkufizimi për fjalën rrënjë.

208


Pjesa më e vogël e kuptimshme e fjalës quhet rrënjë.

Mbështetur në të gjithë përbërësit e fjalës që tashmë janë njohur nga nxënësitndërtohet kllasteri.

Parashtesa

Hapi V. Pas kësaj kalohet te punimi i ushtrimeve. 1- 4, f. 200-201.Ushtrimi 1. Për realizimin e këtij ushtrimi nxënësit qarkojnë mbaresën në fjalët e

dhëna e më pas lexojnë me zë se cila është tema e secilës fjalë. P.sh.:mik / u – lexohet me zë tema mikvrap / o – lexohet me zë tema vrapo.

Ushtrimi 2: Në këtë ushtrim nxënësit do të dallojnë mbaresën, temën dhe rrënjën efjalëve të dhëna. P.sh.:

Këngëtari, festova.Mbaresa i vaTema këngëtar festoRrënja këngë festë.

Ushtrimi punohet në fletore. Në përfundim të tij diskutohet me të gjithë nxënësit. Ushtrimi 3 punohet në libër. Mbaresat e duhura janë:

P.sh.: ideja mblidhnim moshataribëri kishte ëmbëlsirëe cila gjuhën etj.

Ushtrimi 4 zhvillohet në formën e lojës. Ai nxënës që i thotë fjalët më shpejt dhe saktëshpallet fitues i lojës.Përgjigjet e sakta janë malësor, pastrova, lexim.

Mbaresa

Tema

Rrënja

Përbërësite fjalës

Prapashtesa

Detyrë shtëpie: Ushtrimet 5, 6 në faqen 201

Tema: Fjalët e përbëraRubrika: Njohuri gjuhësoreVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë formojnë fjalë të përbëra.gTë përcaktojnë klasën e fjalëve të përbëra.gTë përcaktojnë marrëdhëniet që vendosin midis tyre temat e fjalëve të përbëra.gTë njohin shkurtesat si lloj i veçantë i fjalëve të përbëra.

209

Libër mësuesi

Pyetja Përgjigjja Klasa MarrëdhëniaSi quhen kafshët që hanë bar?

Si quhet vegla që përdoret për thyer arrat?

Si quhet sjellja e mirë?

Si quhet ai që i ka duart e arta?

Si quhet udha nëpër të cilën kalon treni?

Si quhet ai që nuk dëgjon e nuk flet?

Si quhet ai që i ka flokët të zinj?

Si emërtohet veprimi kur i mban duart të lidhura?

Si emërtohet veprimi kur e mbajmë mirë diçka?

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti: “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.nFletë formati A4.

Përgatitja: Përgatiten fletë pune për çdo nxënës. Secila prej tyre përmban njëtabelë të ndarë në katër kolona. Në kolonën e parë shkruhet pyetja, në kolonën e dytëpërgjigjja e pyetjes, në të tretën klasa së cilës i përket fjala e dhënë si përgjigje, ndërsanë të katërtën marrëdhëniet që vendosen midis temave përbërëse të fjalës së përbërë.Në fund të tabelës jepen shkurtime fjalësh dhe u kërkohet nxënësve të japin të plotëemërtimin e tyre.

Fletë pune

Shkruaji temat të plota:OKB ______________________________ATSh ______________________________RTSh ______________________________SHBA _______________________________

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. I jepet çdo nxënësi fleta e punës. Me të do të punohet në dy faza. Fillimisht

plotësohet kolona e përgjigjes dhe e klasës.Pas kësaj mësuesi shkëput dy fjalët e para të përbëra të formuara nga nxënësit, i

shkruan në tabelë dhe së bashku analizojnë mënyrën e ndërtimit të këtyre fjalëve.Veçohen pjesët përbërëse të fjalëve, p.sh.:

barngrënës = bar + ngrënës gjaknxehtë = gjak i nxehtëdhe arrijnë në përfundimin se fjalët e përbëra janë formuar nga bashkimi i dy a më

shumë temave të kuptimshme. Përmes këtyre dy shembujve sqarohen edhemarrëdhëniet që vendosen midis temave në fjalët e përbëra: a) me bashkërenditje, b)me nënrenditje.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë e pavarur.nDiskutimi.nPunë në çift.

210


Pas kësaj vazhdohet përsëri me fletët e punës ku nxënësit individualisht plotësojnëkolonën e katërt. Në ato raste, kur nxënësit nuk ndiehen të sigurt, mund të punojnë edhenë dyshe.

Lexohen e diskutohen marrëdhëniet e përcaktuara të fjalëve të përbëra të formuara.Hapi II. Vazhdohet më tej me leximin e temave të shkurtimeve të dhëna e më pas

mësuesi bën të njohur se edhe këto janë një lloj i fjalëve të përbëra (merren si fjalë tëpërbëra).

Hapi III. Kalohet te punimi i ushtrimeve: 1- 6. f. 205.Ushtrimi 1. Në këtë ushtrim nxënësit dallojnë temat përbërëse të fjalëve të përbëra.p.sh.: drejt/vendosje, zemër/gur, kokë/madh, mirë/mbaj etj.Ushtrimi 2. Në këtë ushtrim nxënësit formojnë fjalë të përbëra duke përdorur edhe

temat e dhëna.p.sh.: kokë – kokëmadh, kokëtul, kokëbosh

sy – syzi, syshkruar, sykaltër etj.Ushtrimi 3. Për këtë ushtrim mësuesi i udhëzon nxënësit të përdorin tabelën e

mëposhtme:

Me të njëjtën mënyrë veprohet edhe me ushtrimin 4.

Ushtrimi 5. Në këtë ushtrim nxënësit shpjegojnë kuptimin e fjalëve të përbëra.p.sh.: rrobaqepës – ai që qep rroba.

belhollë – ai / ajo që e ka belin të hollë.

Ushtrimi 6. Nxënësit zbërthejnë shkurtimet dhe shkruajnë shkurtesat për temat e plota.Në përfundim të çdo ushtrimi diskutohen përgjigjet e nxënësve.

Detyrë shtëpie: Fletore pune, Ushtrimi 13-18, f. 8-9.

Emra Mbiemra Foljeshitblerje shpirtmirë keqpërdor

Marrëdhënie bashkërenditëse Marrëdhënie nënrenditëse nacionalçlirimtar këpucëbërës

211

Libër mësuesi

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet pasurimi i leksikut të nxënësveme fjalë të prejardhura.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë fjalët e prejardhura duke veçuar elementet e fjalëformimit.gTë ndërtojnë fjalë të prejardhura duke përdorur parashtesa, prapashtesa dhe

parashtesa e prapashtesa njëkohësisht.gTë ndërtojnë skema të fjalëve të prejardhura duke u nisur nga fjala e parme.gTë pasurojnë leksikun me fjalët e formuara me parashtesë, prapashtesë dhe

parashtesë dhe prapashtesë njëkohësisht.

Materiale dhe mjete mësimorenKuba.nBojëra uji.nTeksti.nFletoret.nShkumësa me ngjyra.

Përgatitja: Mësuesi një orë më parë ka porositur disa nxënës të përgatitin nganjë kub. Për ndërtimin e kubit do të përdoret karton i bardhë, meqenëse në faqet e tij dotë shkruhet.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Klasa ndahet në grupe me nga 4 nxënës. Çdo grupi i jepet një kub, mbi faqen

e sipërme të të cilit mësuesi ka shkruar me lapustila parashtesa dhe prapashtesa. Nëgrupe punohet sipas parimit që çdo nxënës do të shkruajë në njërën prej faqeve të kubitvetëm temën fjalëformuese të fjalëve të reja që mund të formohen. Kubi do të kalojënga një dorë në tjetrën.

Tri grupet e para punojnë me parashtesat:Grupi I parashtesa pa-Grupi II parashtesa ri-Grupi III parashtesa mos-

Katër grupet e tjera punojnë me prapashtesat:Grupi IV prapashtesa – oGrupi V prapashtesa – (ë)tarGrupi VI prapashtesa – imGrupi VI prapashtesa – isht


Fjalët e prejardhuraNjohuri gjuhësoreNiveli III45 min

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nPunë me grupe.nDiskutimi.

212


Grupi VII punon me parashtesë dhe prapashtesë njëkohësisht. (Mirë është që mësuesitë vendosë në këtë grup nxënësit më të mirë).

(Parashtesa shënohet në faqen e sipërme dhe prapashtesa në faqen e poshtme.)për...............‘ (so)

Hapi II. Pasi plotësohet çdo faqe e kubit nga të gjithë pjesëtarët e grupit, lexohen fjalëte reja të formuara.

Hapi III. Disa prej fjalëve të reja që formuan nxënësit mësuesi i shkruan në tabelëduke sqaruar edhe njëherë mënyrën e formimit të tyre me parashtesë, me prapashtesëdhe parashtesë dhe prapashtesë njëkohësisht.

Hapi IV. Nxënësit punojnë ushtrimet 1-6 në libër.Në ushtrimin 1 nxënësit do të gjejnë fjalët e prejardhura dhe do të dallojnë parashtesën:

p.sh. për+shkruajeNë ushtrimin 2 nxënësit dallojnë prapashtesën te fjalët e prejardhura: p.sh. mal+or,

lul+(ë) zo(j)Në ushtrimin 3, 4 nxënësit plotësojnë fjalën e kërkuar: p.sh. gjuhëtarNë ushtrimin 5 nxënësit do të tregojnë mënyrën e formimit të fjalëve të dhëna duke u

nisur nga fjala rrënjë. Mësuesja mund të përdorë skemën për realizimin e këtij ushtrimi.Në ushtrimin 6 nxënësit dallojnë fjalët në formim parashteso – prapashtesor: p.sh,

përfundoj (për+fund+o(j)2. Diskutohen përgjigjet e të gjitha ushtrimeve me nxënësit.3. Së fundi një përmbledhje e shkurtër e materialit të marrë. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7. Sqarohet kërkesa.

për

so

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njihen nxënësit me leksikologjinë si pjesë e gjuhësisë dhe veçoritë e leksikut të

gjuhës shqipe.gTë njohin fushën leksikore të fjalëve.gTë përcaktojnë fushën leksikore të fjalëve të ndryshme.gTë gjejnë fushat leksikore që u përket fjala.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.

Tema: Fusha leksikoreVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenPunë në grup.nDiskutim.

213

Libër mësuesi

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Njihen nxënësit me termat leksikologji dhe leksik.

Leksikologjia është degë e gjuhësisë që studion fjalët e një gjuhe dhe kuptimet efjalëve. Kjo fjalë vjen nga greqishtja e vjetër: leksis-fjalë, logos-dije.

Gjuha shqipe ka një numër të madh fjalësh. Tërësia e këtyre fjalëve përbënleksikun e gjuhës shqipe.

Hapi II. Ndahet klasa në 6 grupe. I jepet detyra secilit grup të shkruajnë:Grupi I 6 emra lulesh.Grupi II 6 emra kafshësh.Grupi III 6 emra perimesh.Grupi IV 6 emra veshjesh.Grupi V 6 emra mjetesh transporti.Grupi VI 6 emra frutash.

Zgjidhet një përfaqësues nga secili grup që i lexon përgjigjet e dhëna prej grupit të tij.Për secilin grup drejtohet pyetja:

Ç’të përbashkët kanë fjalët në secilin grup?Nisur nga përgjigjet e nxënësve:p.sh.:Grupi I – Megjithëse kanë emra të ndryshme, ngjyrë, aromë, forma të ndryshme

etj., të gjitha janë lule, (bimë, që përmban organet e riprodhimit, me ngjyra tëndryshme e zakonisht me erë të mirë, “Fjalori i gjuhës së sotme shqipe”).

(Kështu veprohet edhe për grupet e tjera).Arrihet në përfundimin se grupet e fjalëve që lidhen me njëra-tjetrën përmes

kuptimit të veçantë që ato shprehin përbëjnë fushën leksikore të fjalës.Hapi III. Kalohet te punimi i ushtrimeve:Ushtrimi 1. Nxënësit përcaktojnë fushën leksikore për çdo grup fjalësh të dhënë, p.sh.:

shkollë; gazetë; veshje; spital.Ushtrimi 2. Nxënësit do të nënvizojnë fjalët që i përkasin së njëjtës fushë leksikore

duke e përcaktuar atë, u sugjerohet nxënësve të shikojnë në Fjalorin e Gjuhës sësotme shqipe kuptimin e fjalës që emërton fushën leksikore.p.sh.;

kafshë – elefant, zebër, deve, majmun, kuaj, qen.Ushtrimi 3. Në grupet e dhëna nxënësit do të rrethojnë fjalën që nuk bëjnë pjesë në

të njëjtën fushë leksikore. p.sh.:laps, rrugë; dritare; tryezë.

Ushtrimi 4. Ky ushtrim kërkon nga nxënësit që të shkruajnë sa më shumë fjalë përsecilën fushë leksikore të dhënë. p.sh. futboll – top, rrjetë, goditje këndi etj.

Ushtrimi 5. Nxënësit punojnë si në ushtrimin 4.Ushtrimi 6. Në këtë ushtrim nxënësit do të përcaktojnë fushat e ndryshme leksikore

në të cilat bëjnë pjesë fjalët e dhëna. P.sh.:

pjesë e trupit të njeriut

tekst mësimorNë përfundim të çdo ushtrimi diskutohen përgjigjet e tyre me të gjithë nxënësit.

gjuhë

214


Tema: Kuptimi i parë dhe i figurshëmVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin kuptimin e parë dhe të figurshëm të fjalëve.gTë përdorin në fjali fjalë me kuptim të parë e të figurshëm.gTë njohin familjet e fjalëve.gTë formojnë familje fjalësh.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.nShkumësa me ngjyra.nTabakë të bardhë.nBojëra uji.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Shkruhen në tabelë me shkumësa me ngjyra fjalitë e mëposhtme:

Grykët e infektuara japin temperaturë të lartë, - tha doktori.Gryka e malit ishte e mbuluar nga bora.

dhe kërkohet nga nxënësit të shpjegojnë kuptimin e përdorimit të fjalës grykë në tëdyja fjalitë e dhëna.

Nxënësit sqarojnë se në fjalinë e parë kuptohet qartë se është fjala për fytin e njeriut,kurse në fjalinë e dytë, fjala grykë ka një kuptim tjetër, të cilin e dallojmë fare mirë nga ipari, atë të një vendi të ngushtë dhe të thellë midis dy maleve.

Prej këtej mësuesi sqaron se fjalë të tilla me dy a më shumë kuptime në gjuhënshqipe ka shumë. Në të gjitha këto kuptime që mund të marrin fjalët e veçanta, dallohetkuptimi kryesor (grykë-si pjesë e trupit të njeriut) dhe kuptime të tjera (grykë-vend ingushtë dhe i thellë midis dy maleve) që mbështeten tek ai (kuptimi kryesor).

Hapi II. Për të dalluar kuptimin kryesor nga kuptimi i figurshëm mësuesi shkruan nëtabelë fjalitë:

Balli iu mbulua nga djersë të ftohta.Ai qëndron në ballë të punës.Vajza mësoi të qepë me makinë qepëse.Djali e qepi gojën e s’e hapi më.

dhe drejton pyetjen: - Në cilin rast fjalët e nënvizuara janë përdorur në kuptimin eparë (ose kryesor) dhe në cilin janë përdorur me kuptimin e figurshëm?

Nxënësit përgjigjen duke dhënë shpjegime për secilin rast. Kështu në fjalinë e parëfjala ballë është përdorur me kuptimin e parë (Pjesa e sipërme e fytyrës së njeriut midissyve dhe flokëve), ndërsa në fjalinë e dytë fjala ballë nuk ka më kuptimin e parë. Këtuajo është përdorur me kuptim të figurshëm dhe ka kuptimin i pari, në krye të punës. Metë njëjtën mënyrë argumentohet edhe përdorimi i fjalës qep.

Hapi III. Pas kësaj mësuesi mund të punojë ushtrimet 1-3, në faqen 210.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë në grup.nKllaster.nDiskutimi.

215

Libër mësuesi

Ushtrimi 1: Në këtë ushtrim nxënësit duhet të plotësojnë fjalitë e dhëna me një ngafjalët në kuptimin e saj kryesor. Përgjigjet e këtij ushtrimi janë (po japim renditjen e fjalëve):

1- shkollë2- në këmbë3- lodrat4- ballin5- fytyrë

Ushtrimi 2: Në këtë ushtrim nxënësit do të punojnë në të njëjtën mënyrë, por tashmëfjalët do të përdoren me kuptim të figurshëm. Përgjigjet janë:

1- faqe2- të çelur3- pasqyrohej4- kufijtë5- e pathyeshme

Ushtrimi 3: Me fjalët e dhëna nxënësit do të formojnë fjali duke i përdorur fjalët njëherë me kuptim kryesor e një herë me kuptim të figurshëm.p.sh.:

1) Djali përshëndeti me dorë shokun.2) Agron, eja më jep një dorë të rregulloj makinën.

Fjalitë e ushtrimit 3 është mirë që të shkruhen në tabelë nga ndonjë nxënës.

Hapi IV. Në pjesën tjetër të orës mësimore, mësuesi i njeh nxënësit me familjen efjalëve. Për këtë klasa ndahet në 6 grupe. Secilit grup i jepet një fjalë dhe u kërkohet qëme to të ndërtojnë fjalë të prejardhura e të përbëra. Nxënësit punojnë në tabakë tëbardhë me bojëra uji.

Grupi I punëGrupi II dorëGrupi III peshkGrupi IV fluturGrupi V besëGrupi VI vesh

Në përfundim të detyrës përfaqësuesi i secilit grup i ngjit fletët në tabelë dhe lexonfjalët e formuara.

Përfaqësuesit të secilit grup i kërkohet që të qarkojnë me blu ose të kuqe pjesën epërbashkët që ka bashkësia e fjalëve të formuara. p.sh.:

punë - dhënëspunë

punë - tor

pun - opër - pun - o ri - pun - o

pun - im

për - pun - im ri - pun - im etj.

216


i bukur

zbukuroj bukurosh bukuri

zbukurim i zbukuruar

bukurshkrim

Mbështetur në punimet e nxënësve mësuesi sqaron se të gjitha këto fjalë janëformuar nga fjala punë me ndihmën e parashtesave dhe prapashtesave ose ngabashkimi i dy temave ku njëra është punë. Këto fjalë i përkasin së njëjtës familjefjalësh.

Hapi V. Punohen ushtrimet 4-6, f. 208.Ushtrimi 4: Nxënësit tregojnë si janë formuar fjalët që i përkasin familjes së

mëposhtme të fjalëve.

p.sh.: dëgjoj = dëgj + o (prapashtesë + j (mbaresë)dëgjim = dëgjo + im (prapashtesë)

Ushtrimi 5: Në këtë ushtrim nxënësit duhet të vendosin secilën prej fjalëve tëfamiljes së fjalës i bukur në vendin e duhur.

Skema e plotësuar do të ishte:

Ushtrimi 6: Nxënësit duhet të ndërtojnë familje fjalësh për secilën fjalë të dhënë në tekst.

p.sh.: i kuq

skuq kuqalosh

i skuqur skuqje

i paskuqur

Është mirë që ky ushtrim të punohet edhe në tabelë nga mësuesi ose nxënës të ndryshëm.

Detyrë shtëpie: Fletore pune, ushtrimi 1-5, f. 11.

217

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dinë se ç’ janë sinonimet dhe antonimet.gTë dallojmë sinonimet nga antonimet.gTë formojnë çifte sinonimesh dhe antonimesh.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.nFisha.nBojëra uji.

Përgatitja: Përgatiten 14 fisha në të cilat mësuesi shkruan 14 fjalë që do tëkrijojnë çifte fjalësh sinonime ose antonime.

i bardhë – i ziditë – natëarsimtar – mësuesvesh – zhvesh

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Nxënësit kanë njohuri rreth sinonimeve dhe antonimeve. Nisur nga kjo mësuesi

së bashku me nxënësit theksojnë edhe një herë se sinonimet janë fjalë me kuptim tëpërafërt ose të njëjtën, ndërsa antonimet janë fjalë me kuptim të kundërt.

Hapi II. Mësimi vazhdon më tej me një lojë zbavitëse. Ngrihen vullnetarisht 14 nxënës,të cilët formojnë dy rrathë me nga 7 nxënës (njeri i brendashkruar tjetrit). Secilit prejnxënësve i jepet nga një fishë në të cilat mësuesja ka shkruar fjalët që do të formojnëçifte sinonimesh dhe antonimesh. Nxënësve të rrethit të jashtëshkruar u jepen fisha mefjalët: i bardhë, ditë, arsimtar, vesh, fshat, hap, i bukur, ndërsa atyre të rrethit tëjashtëshkruar fishat me fjalët: i zi, natë, mësues, zhvesh, katund, çel, i shëmtuar.

Nxënësit rrotullohen në rreth, por me kahe të kundërt.

Tema: Sinonimet dhe antonimetVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenLojë.nDiskutimi.nPunë e pavarur.

fshat – katundhap – çeli bukur – i shëmtuar

i bardhëditë

arsi

mta

r

veshfshat

hap

i bukur

natëzhvesh mësues

i zi

katundçel

i shëmtuar

218


Gjatë rrotullimit në një çast mësuesi jep shenjën e ndalimit. Nxënësit kthehen përballënjëri-tjetrit dhe lexojnë fjalët e shkruara në fletë. Vihen re nëse formohen çifte sinonimikeapo antonimike. Këto të fundit mësuesi i shkruan në tabelë. Çiftet e nxënësve që formojnësinonime dhe antonime largohen nga loja dhe kështu vazhdohet derisa të krijohen tëgjitha çiftet.

Hapi III. Në përfundim të lojës mësuesi nuk harron t’u bëjë të qartë nxënësve se jogjithmonë sinonimet përdoren në vend të njëra-tjetrës, po kështu edhe për antonimet.

p.sh.: (sinonimet) fytyrë – surrat.Mësuesi sqaron se vërtet fjalët fytyrë dhe surrat emërtojnë të njëjtën gjë, pjesën e

përparme të kohës së njeriut, por fjala surrat përdoret kur flasim me përbuzje për dikë.(antonimet) material i butë – material i ashpër

lepur i butë – lepur i egërnjeri i butë – njeri i vrazhdë

Mbiemri i butë në kontekste të ndryshme merr antonime të ndryshme, të cilat nukmund të përdoren në vend të njeri-tjetrit. Këto quhen antonime të pjesshme.

Hapi IV. Punohen ushtrimet 1-6 në f. 212-213. Diskutohen përgjigjet e çdo ushtrimi.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njihen me llojet e fjalorëve.gTë njihen me rregullat për të përdorur drejt fjalorët e llojeve të ndryshme në varësitë informacionit që kërkojnë.gTë kuptojnë rëndësinë e përdorimit të fjalorëve.

Materiale dhe mjete mësimorenFjalorë të llojeve të ndryshme (fjalorshpjegues, drejtshkrimor, sinonimik etj.)nFletore.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimitHapi I. Mësuesi bashkëbisedon me nxënësit rreth këtyre çështjeve:

- A keni fjalorë në shtëpi?- Ç’ lloj fjalorësh keni?- A dini se si t’i përdorni?- Kur i përdorni?

Tregoni ndonjë rast kur keni pasur nevojë për të përdorur fjalorin dhe si e keni përdorur.

Tema: Përdorimi i fjaloritVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7, f. 213.

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi kllaster.nDemonstrimi. nPunë në çift.nKonkursi.

219

Libër mësuesi

Hapi II. Pas kësaj nxënësit sjellin shembuj e raste vetjake të përdorimit të fjalorit.Hapi III. Duke marrë shkas edhe nga shembujt e nxënësve mësuesi thekson se ka lloje të

ndryshme fjalorësh. Përdor kllasterin e mëposhtëm për t’i njohur me to.

Ndërkohë që plotëson kllasterin mësuesja tregon edhe llojet e fjalorëve që janë sjellë në klasë.

Hapi IV. Më tej mësuesi kërkon nga nxënësit të punojnë në çift për 5 minuta për tëlistuar disa nga rregullat që ata njohin për të përdorur fjalorët. Nxënësit punojnë nëheshtje për të përgatitur listën. Të gjitha mendimet e nxënësve të sakta dhe të gabuaramësuesi i shkruan në tabelë. Zhvillohet një diskutim për sqarimin dhe saktësimin e tyredhe arrihet në këtë përfundim.

a) Fjalët renditen në fjalor sipas rendit alfabetik.b) Kur fjalët fillojnë me të njëjtën shkronjë renditja bëhet duke u mbështetur nëshkronjën e dytë e kështu me radhë dhe për më tej.c) Për të gjetur sa më lehtë fjalën që duam na ndihmojnë fjalët titull dhe atodrejtuese.

Mbështetur në dy rregullat e para mësuesi zhvillon një lojë. Jep një grup fjalësh dhekërkon nga nxënësit që t’i renditin sipas alfabetit (si në fjalor). Organizohet një garë dheshpallet fitues nxënësi që mbaron më shpejt.

Fjalët janë: shkronjë, njoh, gjej, lexoj, alfabet, fjalë, lodh, lodër, letër, mik, livadh.Hapi V. Në përfundim të lojës mësuesi u kërkon nxënësve që duke punuar përsëri në

çift të lexojnë tekstin dhe të nxjerrin veçoritë e çdo fjalori. U kërkohet dysheve që njeriprej tyre të ndërtojë pyetje rreth veçorive të secilit lloj fjalori të dhënë në tekstin mësimordhe tjetri të japë përgjigje.P.sh.:

Nxënësi 1. Përse përdoret fjalori shpjegues?Nxënësi 2. Për të shpjeguar kuptimin e fjalëve?Nxënësi 1. Si renditen fjalët në fjalorin shpjegues?Nxënësi 2. Sipas rendit alfabetik.Nxënësi 1. Sa kuptime mund të kenë fjalët?Nxënësi 2. Fjalët mund të kenë një ose më shumë kuptime etj.

Pas disa minutash u kërkohet dysheve t’i thonë mendimet e tyre (pyetjet e përgjigjet)para klasës, ndërkohë që veçoritë më të rëndësishme për secilin lloj fjalori mësuesi ishkruan në tabelë.

Hapi VI. Punohen ushtrime 1-4, f. 215.


Fjalorësinonimikë

Fjalorëenciklopedikë

FjalorëshpjeguesLlojet e

fjalorëve

Fjalorëdy gjuhësh

Fjalorëdrejt-

shkrirmorë

220


Synimi: Kjo veprimtari synon që nxënësi të shmangë përdorimin e panevojshëmtë fjalëve të huaja.

Objektivi: Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë të aftë:gTë dallojnë fjalët e huaja.gTë njohin origjinën e fjalëve të huaja.gTë njohin kuptimin e fjalëve të huaja.gTë përdorin fjalët shqipe në vend të fjalëve të huaja.

Materiale dhe mjete mësimorenCopëza artikujsh të shkëputura ngagazetat e revistat.nFletë formati A.nBojra uji.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletoret.nShkumësa me ngjyra.nTabela.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Klasa ndahet në grupe me nga 5-6 nxënës. Te çdo grup mësuesi shpërndan

copëza artikujsh, shkëputura nga gazeta dhe revista të ndryshme. Në çdo tryezë mundtë vendosen 2-3 artikuj.

Hapi II. Mësuesi/ja kërkon që nxënësit t’i lexojnë me kujdes artikujt dhe të dallojnëfjalët e huaja që janë përdorur në ta. Pranë çdo grupi ajo shpërndan një format të përgatiturqë më parë ku është vizatuar tabela e mëposhtme:

Hapi III. Pasi kanë plotësuar tabelën, grupet komentojnë punën e bërë.

Fjalët e huajaIVNiveli III45 min


Metoda dhe teknika mësimorenPunë me grupe.nDiskutimi.nRrjeti i diskutimit.

Fjala e huaj Kuptimi i nxjerrënga konteksti

Fjala gjegjësenë shqip

221

Libër mësuesi

Hapi IV. Gjatë kohës që nxënësit punojnë, mësuesja shkruan në tabelë bashkësifjalësh të huaja. Pas komentimit të veprimtarisë së mësipërme, kërkohet që në etiketatë shkruhet origjina e fjalëve nga nxënësit.

latine

gjeografimetër

demokraciplanet

greke

taksimeny

shampanjëgarazhhoteltaksi

frënge

çorapebari

manushaqebabavëllaperde

turke

anglisht

kokëfaqefytyrë

këmbë

futbollklubgol

xhinspiknik

Hapi V. Pasi përcaktohet në etiketa origjina e fjalëve, mësuesja u kërkon nxënësvetë arrijnë në përfundimin se gjuha shqipe ka huazuar mjaft fjalë nga gjuhë të ndryshmesi: turke, greke etj.

Hapi VI. Për t’i bërë nxënësit më të vëmendshëm rreth përdorimit të fjalëve shqipenë vend të fjalëve të huaja mësuesi përdor rrjetin e diskutimit. Çështja që shtrohet përdiskutim është: A duhen përdorur fjalët e huaja gjatë komunikimit?

Po Jo A duhen përdorur fjalët e huaja?

Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre për të dhënë argumente pro dhekundër përdorimit të fjalëve të huaja. Dëgjohen mendimet e tyre.

Hapi VII. Punohen ushtrimet 1-4 në libër. Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur.Diskutohen përgjigjet e tyre.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 5 f. 217.

222


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë në tekstin e dhënë emrat, mbiemrat, foljet dhe lidhëzat.gTë njihen me pjesët e ligjëratës në gjuhën shqipe.gTë ndajnë pjesët e ligjëratës në fjalë të ndryshueshme dhe të pandryshueshme

duke shpjeguar arsyet e këtij klasifikimi.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nBojëra uji ose lapsa me ngjyra.nShkumësa më ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Në fragmentin e dhënë në krye të faqes 218 nxënësit nënvizojnë me laps të

kuq fjalët që emërtojnë veprime (foljet), me blu fjalët që emërtojnë sende, frymorë (emrat),me të gjelbër fjalët që tregojnë cilësitë (mbiemrat), me të zezë fjalët që lidhin fjalë osefjali (lidhëzat). Për këtë detyrë nxënësit mund të punojnë në çift.

Në përfundim të detyrës lexohen fjalët e nënvijëzuara nga nxënësit. Mësuesi i shkruannë tabelë duke përdorur shkumësa me ngjyra. P.sh.:

Emra Folje Mbiemra Lidhëzazhurmë besoi i fortë ose

Hapi II. Pas kësaj mësuesi u bën të njohur nxënësve se të gjitha fjalët e një gjuhesipas kuptimit leksikor dhe veçoritë gramatikore grupohen në pjesë ligjërate. Gjuha shqipeka këto pjesë ligjërate (ose klasa fjalësh).

Hapi III. Kërkohet nga nxënësit të argumentojnë pse emrat, mbiemrat, foljet, përemrat,numërorët janë pjesë të ndryshueshme të ligjëratës dhe pse ndajfolja, parafjala, lidhëza,pjesëza, pasthirrma janë pjesë të pandryshueshme të ligjëratës.

Nëse nxënësit nuk arrijnë të argumentojnë, kjo bëhet nga mësuesi duke dhënëshembuj në tabelë.

Tema: Klasat e fjalëveVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenPunë në çift.nDiskutimi.nPunë në grup.

të pandryshueshme të ndryshueshme

NdajfoljeParafjalë

LidhëzPjesëz

Pasthirrmë

Emër

Mbiemër

Folje

Përemër

Numëror

223

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë rikujtojnë njohuritë që kanë mbi veçoritë e emrit.gTë njohin emrat përmbledhës dhe të lëndës.gTë shkruajnë drejt emrat e përveçëm.gTë dallojnë emrat e përgjithshëm nga të përveçëm dhe emrat konkretë nga ata

abstraktë.gTë shkruajnë emra që tregojnë njerëz, sende, kafshë, ndjenja.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.nEtiketa në të cilat shkruhen fjalët: Emra , të përgjithshëm , të përveçëm ,konkretë , abstraktë , përmbledhës , lëndë .

Tema: EmriVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

P.sh.: dallgë – (emër) – dallgët – dallgëve (ndryshon në numër dhe në rasë)dallgë – dallga (ndryshon në trajtë)Këtu (ndajfolja) Unë rri këtu.Ju keni ndenjur këtu. Ne rrimë këtu.

Në të gjitha përdorimet e mundshme ndajfolja nuk ndryshon.

Hapi IV. Kalohet te punimi i ushtrimeve 1-5 në f. 219.

Ushtrimi 1-2. Nxënësit punojnë në mënyrë individuale për të emërtuar pjesët eligjëratës.

Ushtrimi 3. Kërkohet nga nxënësit që të emërtojnë secilën fjalë se ç’ pjesë ligjërateështë. Fjalia e parë është mirë të punohet nën drejtimin e mësuesit. Më pas klasa ndahetnë tri skuadra ku secila skuadër punon nga një fjali për realizimin e kërkesës së ushtrimit.

Ushtrimi 4. Ky ushtrim punohet me shkrim në fletore. Nxënësit vazhdojnë të jenë tëndarë në tri skuadra. Secilës skuadër i jepet nga tri fjali për të vendosur në numrinshumës çdo pjesë të ndryshueshme të ligjëratës.

Ushtrimi 5. Nxënësit nënvijëzojnë pjesët e pandryshueshme të ligjëratës. Në përfundim të çdo ushtrimi diskutohen përgjigjet e nxënësve me të gjithë klasën.


Metoda dhe teknika mësimorenInsert.nKllaster.

224


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin “Kuptimi i emrit” duke mbajtur shënime

me anë të shenjave të teknikës së Insertit: V, +, -, ?.Më pas do të plotësohet tabela e Insert-it.

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës INSERT me njohuritë që kanëpër emrin dhe veçoritë gramatikore të tij; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionine ri që mësuan nga leximi i tekstit; në ndarjen e tretë do të vendosin shënime për atogjëra që në tekst dalin ndryshe nga ato që dinin, dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnëpyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.

Hapi II. Pas plotësimit të tabelës, bëhet një diskutim i hapur rreth informacionit të riqë mësuan, të çështjeve të paqarta dhe të pyetjeve që duhet t’u jepen përgjigje.

Hapi III. Së fundi në mënyrë përmbledhëse mësuesi vizaton skemën e dhënë nëlibër për të paraqitur llojet e ndryshme të emrave ose mund të përdorë etiketa të cilatvendosen në skemën bosh nga vetë nxënësit.

Hapi IV. Kalohet te punimi i ushtrimeve 1-7, f. 222.Ushtrimi 1 plotësohet në libër nga nxënësit në formën e një fjalëkryqi dhe pastaj

lexojnë emrin e përgjithshëm konkret që formohet në kutitë me vizë dyfishe.Ushtrimi 2. Mësuesi tregon kujdes në kërkesën e ushtrimit në mënyrë që nxënësit të

kuptojnë se fillimisht u kërkohet që të dallojnë emrat e përveçëm e më pas t’i shkruajnë ato siçduhet.P.sh.:

Tiranë, Tomi, Tomori etj.Ushtrimi 3. Nxënësit do të dallojnë emrat abstraktë.P.sh.: dritë, lodhje, fletë

trishtim, telefon, mbulesëlibër, vizore, mendimtelevizor, rrugë, dukuri

Ushtrimi 4. Nxënësit plotësojnë grupet e dhëna me emra që tregojnë lëndë.P.sh.:një shishe me qumësht, me ujënjë gotë me limonadënjë vagon me qymyrnjë fuçi me birrë.

V + - ?

EMRA

225

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë të:gTë klasifikojnë emrat sipas gjinisë.gTë njohin veçoritë e gjinisë gramatikore dhe gjinisë natyrore.gTë njohin mënyrat e formimit të gjinisë femërore.gTë njohin mënyrat e formimit të numrit shumës.gTë përdorin saktë emrat në gjininë dhe numrin e duhur.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nFleta formati.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi shkruan në tabelë emrat:lojtari, motra, ulliri, të vrapuarit, doja, gjaku, Kolë, zemra, të verdhët, kalë, kokë, pulë,

shoqe, zog, dhe kërkon nga nxënësit t’i grupojnë sipas gjinisë duke plotësuar tribashkësitë.

Tema: Gjinia dhe numri i emritVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Ushtrimi 5. Në këtë ushtrim nxënësit nënvizojnë me një vijë emrat e përgjithshëmdhe me dy vija emrat e përveçëm.

P.sh.: Mendo se kampionatin e futbollit do ta fitojë skuadra e Tiranës.Ushtrimi 6. Nxënësit duhet të shkruajnë 5 emra që tregojnë njerëz, sende, kafshë e ndjenja.

Për këto të fundit mësuesi mund të kërkojë nga nxënësit të tregojnë nëse janë konkretë apoabstraktë.

Ushtrimi 7. Ky ushtrim mund të realizohet duke plotësuar tabelën e mëposhtme:

Detyrë shtëpie: Fletore, ushtrimet 1-6, f. 15.

Emri i përgjithshëm i përveçëm konkret abstraktsalla + +prindër +

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nPunë në grupe.

FemëroreMashkullore

Asnjanëse

226


Grupi V: (një) zog – (disa)(një) lepur –(një) fik –(një) plak –(një) akull –

Grupi VI: (një) mik – (disa)(një) dash –(një) shekull –(një) armik –(një) ftua –

Mësuesi kërkon nga nxënësit të argumentojnë klasifikimin e emrave sipas gjinisë.Pasi mendohen, nxënësit përgjigjen se janë mbështetur tek mbaresa e këtyre emrave.Hapi II. Duke marrë shkas nga përgjigjja e nxënësve mësuesi bën të njohur gjininë

gramatikore e cila dallohet nga mbaresat ose nga fjalët përcaktuese të emrave.Pas kësaj ndalet për një moment dhe u drejton nxënësve pyetjen:Mësuesi: - Pse emrat kalë, dajë, i vendosët në bashkësinë e emrave të gjinisë mashkullore?Nxënësi: - Sepse janë emra njerëzish të seksit mashkull.Prej këtej mësuesi sqaron edhe gjininë natyrore e cila përkon me seksin mashkull ose

femër të qenieve të gjalla (njerëz ose kafshë).Mësuesi: - Po emrat të vrapuarit, të verdhët në cilën bashkësi i vendosët? Pse?Nëse nxënësit nuk i kanë përcaktuar saktë, mësuesi ndërhyn duke bërë të njohur se

këta janë emra të gjinisë asnjanëse dhe se mbaresat e tyre janë: -it, -ët, -t.Hapi III. Shkruhen në tabelë fjalët: gjysh, ari, nip, doktor, plak dhe kërkohet nga nxënësit

të japin gjininë femërore të këtyre emrave. U drejtohet pyetja:- Si e kanë formuar gjininë femërore këto emra?Arrihet në përfundimin se gjinia femërore e emrave mund të formohet me:

a) prapashtesë: -e, -ë, -ushë, -eshë etj.b) më rrënjë të ndryshme:nip – mbesë vajzë – djalë baba – nënë etj.

Hapi IV. Pas këtij momenti punohen ushtrimet 1-3, f. 225 për t’iu dhënë mundësinxënësve të praktikohen në dallimin e gjinisë së emrave.

Hapi V. Pjesa tjetër e veprimtarisë mësimore vazhdon me njohjen e nxënësve menumrin e emrit.

Për këtë klasa ndahet në 8 grupe me nga 4-5 nxënës. Mësuesi ka përgatitur 8 fletëpune në të cilat ka shkruar emra në numrin njëjës dhe u kërkon nxënësve të shkruajnëpërbri tyre formën e shumësit.

Grupi I: (një) rrugë – (disa)(një) mësues –(një) shitës –(një) fole –(një) nuse –

Grupi II: (një) nxënës – (disa)(një) shoqe –(një) tiranas –(një) shtëpi –(një) lule –

Grupi III: (një) mal – (disa)(një) kalli –(një) kodër –(një) fshat –(një) gjarpër –

Grupi IV: (një) mbret – (disa)(një) shkop –(një) sportist –(një) gazetë –(një) organ –

227

Libër mësuesi

Hapi VI. Secili grup plotëson format e shumësit. Lexohen nga përfaqësuesi i çdo grupiduke treguar edhe se si janë formuar.

Mësuesi shkruan në tabelë me shkumësa me ngjyra 4 mënyrat e formimit të shumësit të emrave.

Hapi VII. Punohen ushtrime 4-7 në faqen 225.Sqarojmë se për ushtrimin 5 nxënësit mund të shfrytëzojnë tabelën përmbledhëse të

formimit të shumësit të emrave të cilën e vizatojnë në fletore dhe pastaj e plotësojnë.Në përfundim të çdo ushtrimi diskutohen përgjigjet e tyre me të gjithë nxënësit. Mësuesi

dëgjon me kujdes përgjigjet dhe argumentimet e tyre (atje ku kërkohen) dhe jep vlerësime.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 8, fq. 225

Me mbaresë Ndryshim Ndryshim tingujsh Ruan formën tingujsh dhe mbarese e njëjësit

male zogj brigje nxënës

Grupi VII: (një) varg – (disa)(një) shteg –(një) breg –(një) byrek –(një)

Grupi VIII: (një) lëng – (disa)(një) dyshek –(një) rrezik –(një) çiflig –(një) lug (rend) –

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë: gTë përcaktojnë funksionin e emrave në fjalitë e dhëna dhe rasën në të cilën është

përdorur në secilin rast.gTë dallojnë rasat dhe lakimin e emrit.gTë dallojnë trajtën e shquar dhe të pashquar të emrave.gTë grupojnë emrat sipas lakimit.gT’i përdorin emrat në rasa të ndryshme dhe në trajtë të pashquar e të shquar.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi shkruan në tabelë 5 fjali me fjalën libër duke e vendosur atë në

funksione të ndryshme.

Tema: Kategoria e rasës dhe e trajtës te emri

Vështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nPunë e pavarur.

228


Libri është miku ynë më i mirë.Faqet e librit ishin zverdhur.Librit të ri iu dha një çmim.Librin e mbaj gjithmonë pranë vetes.Ruaje miqësinë me librin.Prej librit njeriu mëson gjithmonë diçka të re.

Nxënësit të përcaktojnë funksionin e fjalës libër dhe rasën për secilin rast.P.sh.:1) Libri – kryefjalë – rasa emërore2) e librit – përcaktor – rasa gjinore etj.

Hapi II. Prej këtej arrihet në përfundimin se emri (libri) ndryshon formë në varësi të funksionitqë kryen. Këto forma të ndryshme që merr ai kur lidhet me fjalë të tjera në fjali quhen rasa.

Nxënësit rikujtojnë se janë 5 rasa në gjuhën shqipe (emërore / gjinore / dhanore /kallëzore / rrjedhore).

Hapi III. Po këtu mësuesi jep edhe përkufizimin e konceptit lakim duke treguar seemrat në gjuhën shqipe ndahen në katër lakime:

Lakimi I – emrat e gjinisë mashkullore që mbarojnë me – i.Lakimi II – emrat e gjinisë mashkullore që mbarojnë me – u.Lakimi III – emrat e gjinisë femërore që mbarojnë me – a; -ja.Lakimi IV – emrat e gjinisë asnjanëse që mbarojnë me – it, - et, - t.Theksohet se për të përcaktuar se cilit lakim i përket një emër, ai duhet të vendoset

në numrin njëjës, rasën emërore, trajtën e shquar dhe më pas shihet mbaresa epërcaktohet lakimi.

Hapi IV. Pas kësaj nxënësit rikujtojnë trajtën e shquar e të pashquar të emrave dukeu ndihmuar edhe nga pyetjet që u drejton mësuesi:

- Me cilat trajta përdoren emrat në gjuhën shqipe?- Çfarë i vendosim një emri kur është në trajtë të pashquar?- Si e vendosim një emër në trajtën e shquar?

Nxënësit japin përgjigje duke e konkretizuar atë edhe me shembuj.Hapi V. Kalohet në punimin e ushtrimeve 1-7, f. 228 në libër.Për ushtrimin 6 nxënësit mund të ndahen në skuadra duke zhvilluar edhe një garë.

Del fituese skuadra nxënësit e së cilës i lakojnë emrat e dhënë në të gjitha rastet pagabuar.

Në ushtrimin 7 nxënësit mund të punojnë në çifte për të gjetur emrat dhe për t’ianalizuar ato. Nxënësit tashmë janë njohur me të gjitha veçoritë e emrit (i përgjithshëm/ i përveçëm / konkret / abstrakt / frymor / jofrymor / gjinia / numri / rasa / lakimi / trajta).

P.sh.: Vitet – emër i përgjithshëm, abstrakt, jofrymor, gjinia femërore (u bëhet e qartënxënësve se emrat mashkullorë që e formojnë shumësin me mbaresën –e dhe –ra nënumrin shumës kthehen në emra të gjinisë femërore), numri shumës, rasa emërore,lakimi i parë, trajta e shquar etj.

Nxënësit punojnë për disa minuta dhe më pas diskutohen përgjigjet e tyre.

Detyrë shtëpie: Fletore pune, ushtrimet 1-6, f. 17-18.

229

Libër mësuesi

Tema: Klasifikimi dhe formimi i mbiemritVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë krahasojnë përshkrimet e dhëna duke veçuar të përbashkëtat dhe ndryshimet midis tyre.gTë klasifikojnë mbiemrat sipas veçorive të kërkuara në skemë.gTë plotësojnë kllasterin duke dalluar veçoritë e mbiemrit.gTë ushtrohen për të ndërtuar mbiemra të prejardhura e të përbërë.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore pune për çdo nxënës.nShumësa me ngjyra.

Përgatitja: Përgatiten fletë pune për çdo nxënës. Në secilën prej tyre do tëjepen dy fragmente të shkëputura nga tregimi “Kthimi i Gjergj Kastriotit në Krujë”. Nëfragmentin e dytë, i cili është i njëjtë me të parin, janë hequr mbiemrat. Modelin e fletëssë punës po e japim më poshtë:

Metoda dhe teknika mësimorenKrahasimi.nKllaster.nDiskutimi.

Fletë puneI A. Po njëherësh hapet dera dhe hyn brenda një luftëtar i hijshëm, fisnik dhe

madhështor, hundëshkabë, sypetrit, me mjekër të gjatë dhe të derdhur, i veshur meçelik, i armatosur gjer në dhëmbë. Vojsava kthehet, e shikon, përpiqet të ngrihet,por qëndron si e ngrirë nga kjo pamje e papritur.

B. Po njëherësh hapet dera dhe hyn brenda një luftëtar. Vojsava kthehet, eshikon, përpiqet të ngrihet, por qëndron si e ngrirë nga kjo pamje.

Lexoni me kujdes përshkrimin e parë dhe përshkrimin e dytë.Cili prej përshkrimeve ju duket më i plotë, më i bukur? Pse? Ato janë të ngjashme,

sepse ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.

Këto të dyja ndryshojnë, sepse njëra ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.

II. Plotëso tabelën e mëposhtme me mbiemrat e përdorur në përshkrimin e parë.Mbiemrat I panyjshëm I nyjshëm I parmë I prejardhur I përbërëI hijshëm + +

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi shpërndan fletët e punës. Çdo nxënës lexon me kujdes dy përshkrimet

dhe i përgjigjet pyetjes së shtruar në fletën e punës. Mësuesi këmbëngul në argumentimindhe ilustrimin e përgjigjes me shembuj konkretë nga fragmenti. Nxënësit kanë të drejtëtë diskutojnë, plotësojnë e vlerësojnë njëri-tjetrin.

230


Tema: Gjinia dhe numri i mbiemritVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë ndërtojnë grupe emërore duke vendosur mbiemrat në gjininë përkatëse.gTë dallojnë ndryshimet që pëson mbiemri gjatë kalimit nga gjinia mashkullore në

gjininë femërore.gTë ndërtojnë skemën e formimit të gjinisë femërore të mbiemrit.


Mbiemri i nyjshëm, i panyjshëmPërdorimi i tij i bënpërshkrimet më tëbukura e më të gjalla.

Tregon cilësi, veçori të frymorëve,sendeve, dukurive etj.

i parmë, i prejardhur, i përbërë

Hapi II. Pas kësaj diskutohet plotësimi i tabelës. Së fundi mësuesi thekson sembiemrat ndahen në mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm dhe, sipas formimit, në mbiemratë parmë, të prejardhur e të përbërë. Për këta të fundit mësuesi sqaron në tabelë nga njëshembull për secilin rast.P.sh.

mjekër të gjatë - (i parmë)luftëtar i hijshëm - (i prejardhur)luftëtar sypetrit - (i përbërë) etj

Hapi III. Mbështetur në këto veçori të mbiemrit që diskutuan deri tani, nxënësitplotësojnë kllasterin e mbiemrit.

Ky kllaster do të plotësohet në orët që vijojnë me veçori të tjera të mbiemrit. Mund tërealizohet në formën e një skede.

Hapi IV. Punohen ushtrimet 1-6, f. 231.Ushtrimi 1. Nxënësit duhet të lidhin me shigjetë emrin me mbiemrin që tregon cilësinë

e këtij emri. P.sh.: kafe e ngrohtë – muzikë ritmike.Ushtrimi 2. Mund të zhvillohet në formën e një konkursi. Klasa ndahet në 6 grupe.

Secili grup përpiqet të zbulojë sa më shumë mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm përrreth 5 minuta. Shpallet fitues grupi që ka zbuluar më shumë mbiemra.

Ushtrimi 3. Ky ushtrim mund të punohet në çift. Nxënësit veçojnë nga poezia“Mëngjes” e L. Poradecit mbiemrat e nyjshëm dhe të panyjshëm. Këtu mësuesi le tëshpjegojë edhe ngarkesën emocionale që marrin mbiemrat e përdorur në poezi (epitetet).

Ushtrimi 4. Në këtë ushtrim nxënësit plotësojnë emrat me një mbiemër të nyjshëme të panyjshëm.P.sh.: nxënës i mirë / shembullor.

Ushtrimi 5. Ky ushtrim mund të punohet në grupe. Ndahet klasa në 5 grupe dhesecili grup ndërton mbiemra të prejardhur ose të përbërë nga temat e dhënë. P.sh.:

Grupi I: larë – i palarëvendim – vendimtar

Në fund të çdo ushtrimi diskutohen përgjigjet me të gjithë nxënësit.

shesh – i sheshtëvetull – vetullzi.

231

Libër mësuesi

Metoda dhe teknika mësimorePunë në grup.Diskutimi.

gTë dallojnë ndryshimet që pëson mbiemri nga numri njëjës në shumës.gTë ruajnë në kujtesë përjashtimet nga rregullat e formimit të numrit shumës të

mbiemrave: i ri, i zi, i madh, i lig, e keqe, e madhe, e re, e ve.gTë ndërtojnë saktë GE duke përshtatur mbiemrat në gjini dhe numër me emrat.

Materiale dhe mjete mësimoreTeksti “Gjuha amtare 6”.Fletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Klasa ndahet në tri skuadra të cilat do të dallojnë gjininë e mbiemrit. Kërkesa

për të tria skuadrat është e njëjtë: të ndërtojnë grupe emërore, ku secilit emër (të gjinisëmashkullore dhe femërore) i vendosin mbiemrat e dhënë dhe në çdo çift të GE të qarkojnëndryshimet që kanë ndodhur.

Skuadra I djalë i vogël, këmbëngulësvajzë zemërbardhë, i madh

Skuadra II këngëtar i talentuar, i magjishëmkëngëtare fantastik, zëëmbël

Skuadra III burrë i shkathët, i tmerrshëmgrua besnik, shtatlartë

P.sh.:a) burrë i shkathët – grua e shkathëti – e

b) burrë i tmerrshëm – grua e tmerrshmei – e + mbaresën e

c) burrë besnik – grua besnik embaresa e

d) burrë shtatlartë – grua shtatlartëruan formën e gjinisë mashkullore

Hapi II. Në përfundim përfaqësues nga secila skuadër lexojnë grupet emërore tëformuara duke vënë në dukje edhe ndryshimet që kanë ndodhur. Vizatohet në tabelë nëmënyrë të përmbledhur skema e formimit të gjinisë së mbiemrit.

Hapi III. Për pjesën e dytë të mësimit, numri i mbiemrit, nxënësit punojnë në tekstnën drejtimin e mësuesit. Lexohen shembujt duke vepruar njëlloj si tek formimi i gjinisësë mbiemrit. P.sh.: i lartë – të lartë)

qarkohen ndryshimet dhe drejtohen pyetjet:- Në ç’ gjini është mbiemri?- Ç’ kategori e mbiemrit ka ndryshuar?- Si shprehet ky ndryshim?

Kështu veprohet dhe për shembujt e tjerë.

Gjinia e mbiemrit

Mashkullore Femërore

i ≠ në e i ≠ në e + mbaresë mbaresë ruan formën egjinisë mashkullore

mbiemër i nyjshëm mbiemër i panyjshëm

232


Tema: Kategoria e rasës së mbiemritVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë mësojnë lakimin e mbiemrave të nyjshëm e të panyjshëm kur ndodhen pas emrit

dhe të mbiemrave të nyjshëm kur ndodhen para emrit në një GE.gTë qarkojnë ndryshimet që pëson mbiemri i nyjshëm gjatë lakimit kur ndodhet pas emrit.gTë ushtrohen për lakuar një GE me mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm.gTë ruajnë në kujtesë përjashtimet nga rregulli bazë i përshtatjes së mbiemrit me

emrin për emrat e tipit: dajë (i shkreti dajë / dajës së shkretë) dhe Kolë (i gjori Kolë / Kolës së gjorë).gTë përdorin në fjali mbiemrat duke i përshtatur me emrat në gjini, numër, rasë.

Materiale dhe mjete mësimornTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me leximin e tabelës së lakimit të mbiemrit pas emrit në f. 236.

Nxënësit lexojnë në heshtje për rreth 5-7 minuta tabelën duke qarkuar ndryshimet qëpëson mbiemri gjatë lakimit.


Gjatë kohës që mësuesi merr përgjigje nga nxënësit plotësojnë edhe skemën nëtabelë, e cila në fund do të ketë këtë pamje:

Hapi IV. Tërhiqet vëmendja drejt shumësit të mbiemrave: e keqe, e madhe, e re, eve, të cilat në shumës dalin në trajtat: të këqija, të mëdha, të reja, të veja.

Hapi V. Kalohet te punimi i ushtrimeve 1-6 në faqen 234.Për ushtrimet 3, 4 klasa punon e ndarë në tri skuadra, ku secila skuadër do të

shndërrojë 2 nga GE të dhëna nga gjinia mashkullore në femërore dhe nga numri njëjësnë shumës. p.sh.: gjysh i vjetër – gjyshe e vjetër

re e e bardhë – re të bardhaNxënësit i qarkojnë ndryshimet dhe i shpjegojnë ato me gojë.Në përfundim të çdo ushtrimi përgjigjet diskutohen me të gjithë nxënësit.

i ≠ në të + ë si njëjësi e ≠ në të e ≠ në të mbaresa si njëjësi + a

Mënyrat e formimit të shumësit të emrave

Mashkullorë Femërore

Metoda dhe teknika mësimorenPunë e pavarur.nDiskutimi.nLojë.nMendo / Puno në dyshe / Shkëmbe.

e # në të + mbaresa

233

Libër mësuesi

P.sh.: Në rasën emërore, trajta e pashquar mbiemri merr nyjën e, ndërkohë që në tëgjitha rasat e tjera del me nyjën të.

Hapi II. Për të ngulitur në kujtesë më lehtë lakimin e mbiemrit dhe ndryshimet që aipëson, mësuesi organizon një lojë ku përfshihen të gjithë nxënësit. Jepet GE në rasënemërore (shembulli mund të jetë i librit ose i ndërtuar nga vetë mësuesi). Nxënësit lakojnëGE njëri pas tjetrit duke filluar nga trajta e pashquar, numri njëjës deri në trajtën e shquar,numri shumës. Loja vazhdon duke u kërkuar nxënësve të ndryshojnë mbiemrin e nyjshëmtë atij GE me një mbiemër të panyjshëm. E lakojnë atë duke shpjeguar se cili ndryshongjatë lakimit.

Më pas u kërkohet nxënësve të ndryshojnë vendin e mbiemrit të nyjshëm duke evendosur para emrit. Lakohet grupi emëror dhe nxënësit shpjegojnë se cili përbërës igrupi ndryshon gjatë lakimit.

Hapi III. Në përfundim nxënësit qartësohen se mbiemrat e panyjshëm nuk ndryshojnëgjatë lakimit, ndërsa mbiemri i nyjshëm, kur qëndron para emrit, lakohet si të jetë emër.Tregohet kujdes në përshtatjen e mbiemrave me emrat e tipit dajë, Kolë:

P.sh.: i shkreti dajë, por dajës së shkretëi gjori Kolë, por Kolës së gjorë.

Hapi IV. Punohen ushtrimet 1-5, f. 236Për ushtrimin 2 nxënësit do të formojnë fjali me fjalët e dhëna duke përshtatur

mbiemrin me emrin. Për grupin e parë të fjalëve përshtatja e emrit në mbiemrin është esaktë, nxënësve u mbetet vetëm të ndërtojnë fjali.

P.sh.: Në shkollë me mua erdhi një shok i ri.Pas përfundimit të çdo ushtrimi bëhet diskutimi dhe vlerësimi i tij.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, fq. 236.

Tema: Përdorimi i zanoreve e dhe ë.(Drejtshkrimi)


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë plotësojnë vendet bosh me zanoren e duhur.gTë shpjegojnë se cilat fjalë duhen shkruar me e dhe cilat me ë .gTë ruajnë në kujtesë lakimin në të dyja trajtat e emrave të gjinisë femërore që kanë

e të theksuar.gTë shkruajnë drejt fjalët me e të theksuar dhe ë të patheksuar.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nShkumësa me ngjyra.nDrejtshkrimi i gjuhës shqipe.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë e pavarur.nDiskutimi.nPunë në çift.

234


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi shkruan në tabelë tri grupet e fjalëve:

a) dh _ mb; _ mër; f _ mër; gj _ mb; sh _ mbull;z _ mër; q _ nie; (i, e) sh _ njtë; v _ ndos; m _ nd.

b) dh _ mbje; _ mëroj; f _ mërore; gj _ mbaç; sh _ mbullore;z _ mëroj; q _ nësi; sh _ njtëroj; v _ ndos; m _ ndoj.

c) z _ mërbardhë; v _ ndlindje; m _ ndjendritur; q _ ndërmbajtës.

Nxënësit punojnë individualisht në fletore për të plotësuar vendet bosh me shkronjën që duhet.Hapi II. Lexohen fjalët e plotësuara të grupit të parë. Plotësohen edhe në tabelë nga

mësuesi duke përdorur shkumësa me ngjyra të ndryshme nga ata që kanë përdorur për tëshkruar fjalët.

U kërkohet nxënësve të nënvizojnë bashkëtingëlloren që vjen pas zanores së vendosur,të cilat shkruhen në tabelë (m, n, nj). Pas kësaj mësuesi jep rregullin drejtshkrimor :

Fjalët që kanë e të theksuar kur ndiqen nga një bashkëtingëllorem; n; nj; lexohen dhe shkruhen me e dhe jo me ë.

Sugjerim: Ky rregull mund të qëndrojë i shkruar në tabelë gjatë gjithë orës me qëllimqë nxënësit ta ngulitin në kujtesë.

Hapi III. Lexohen fjalët e grupit të dytë. Mësuesi kërkon nga nxënësit të tregojnëmënyrën e formimit të tyre (të prejardhura) duke u drejtuar pyetjet e mëposhtme:

- Nga cilat fjalë kanë ardhur?- Si shkruhet fjala prej së cilës ka ardhur? (Kujto fjalët e grupit I)- A ruhet i njëjti rregull?

Kështu veprohet edhe për fjalët e grupit të tretë. (Ato janë të përbëra).

Hapi IV. Për fjalët:shenjë – shënoj – shënimqendër – qëndroj – qëndrim etj.

mësuesi sqaron se këto fjalë bëjnë përjashtim nga rregulli.

Hapi V. Nxënësit lexojnë lakimin e emrave një artiste; një lule të dhënë në faqen 237dhe dallojnë ndryshimin që pësojnë emrat nga njëra rasë në tjetrën dhe nga trajta epashquar në trajtën e shquar.

Hapi VI. Punohen ushtrimet 1-5, fq. 237.Ushtrimi 1. Në këtë ushtrim nxënësit korrigjojnë fjalët e shkruara gabim duke

shpjeguar edhe arsyen se pse duhen shkruar në atë mënyrë.Ushtrimi 2. Punohet në çift për të ndërtuar fjalët e prejardhura nga fjalët e dhëna.P.sh.: mend – mendo – mendim etj.Ushtrimi 3, 4, 5. Mësuesi rikujton rregullin e lakimit të emrave të gjinisë femërore në

trajtë të pashquar e të shquar që kanë e të patheksuar dhe pastaj nxënësit punojnëindividualisht, në mënyrë të pavarur.

Në fund bëhet diskutimi e vlerësimi i çdo ushtrimi.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, fq. 237.

235

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin përdorimin e -ë tek fjalët që në gegërishte shqiptohen me â.gTë njohin rregullin e shkrimit të -ë paratheksore në fjalët e parme si dhe në ato të

formuara prej tyre.gTë shkruajnë saktë fjalët e prejardhura të formuara nga një temë me - ë dhe me

prapashtesë që nis me bashkëtingëllore.gTë ngulitin në kujtesë fjalët që bëjnë përjashtim nga rregullat drejtshkrimore që

lidhen me -ë e theksuara.gTë njohin rregullat e shkrimit pa -ë të fjalëve të prejardhura që:

a) dalin me temë me bashkëtingëllore dhe marrin prapashtesë që nis mebashkëtingëllore.b) dalin me temë me bashkëtingëllore r, l, ll e që kanë theks parafundor.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nTabakë të bardhë.nBojëra uji.nNgjitëse.

Përgatitja: Të gjitha rregullat drejtshkrimore si dhe përjashtimet nga këtorregulla të emërtuara “Ruaj në kujtesë” mësuesi t’i shkruan në tabakë letre të mëdhenje të bardhë. Rregullat shkruhen me ngjyra të ndryshme dhe të ndara nga njëra-tjetra.Këto mjete do të ngjiten në tabelë ose në muret e klasës në momentin që arrihet terregulli. Është mirë që këto të qëndrojnë gjatë gjithë orës së mësimit.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Nxënësit punojnë ushtrimet e tekstit nën drejtimin e mësuesit. Duke analizuar

çdo shembull të dhënë arrihet në rregullën drejtshkrimore që duhet zbatuar në secilin rast.

Hapi II. Lexohet grupi i fjalëve të dhëna ku janë vënë përballë fjalët e gegërishtes qëmbartin â hundore me normën e tyre letrare.

P.sh.: i âmbël – i ëmbël â – ëPrej këtej arrihet në rregullën drejtshkrimore se fjalët e gegërishtes që mbartin â

shkruhen me ë në normën letrare.Ruaj në kujtesë: Përjashtim nga ky rregull bëjnë fjalë të tilla si: ranishte, bamirësi,

zana, zanore etj., ku ruhet a në normë letrare.

Hapi III. Nëse në ushtrimin 1 vendosim theksin mbi fjalët e dhëna dhe u kërkohet tëbëjnë korrigjimet e nevojshme në fjalët që nuk janë shkruar si duhet.

Tema: Përdorimi i zanores ë(ora e parë)


Metoda dhe teknika mësimorenPunë e drejtuar.nDiskutimi.nLojë.

236


Nëse nxënësit nuk arrijnë të bëjnë ndreqjet e duhura, mësuesi i ndihmon duke ukujtuar rregullën drejtshkrimore:

“ë paratheksore shkruhet në fjalët e parme e në të gjitha fjalët e formuaraprej tyre ku ajo i takon rrokjes së parë si dhe në fjalët e formuara prej tyre”.

- argëtoj – fjalë e parme (ë-ja) – para theksit- argëtim – fjalë e prejardhur nga argëtoj- bërryl – (ë-ja) në rrokjen e parë ndahet para theksit.

Kështu të analizohen nga nxënësit edhe shembujt e tjerë.

Ushtrimi 2. Për t’i dhënë përgjigje kërkesës së ushtrimit 2 nxënësit në fillim bëjnëanalizën fjalëformuese të fjalëve duke ndihmuar me pyetjet:

- Cila është tema dhe prapashtesa e këtyre fjalëve.- Me çfarë mbaron tema? (zanore ë)- Me çfarë fillon prapashtesa?Prej këtej nxënësit të arrijnë në rregullin drejtshkrimor:

Në fjalët e prejardhura të formuara nga një temë me ë dhe meprapashtesë që nis me bashkëtingëllore ruhet ë.P.sh.: Anëtar – anë+tar

Kështu të veprohet nga nxënësit për secilin nga shembujt e dhënë.

“Ruaj në kujtesë” grupin e fjalëve të veçuara që bëjnë përjashtim nga ky rregull nëfaqen 238. Nxënësve u lihet një kohë e shkurtër për të mbajtur mend këtë grup fjalësh.Kjo zhvillohet në formën e një loje me qëllim që të çlodhen nxënësit dhe të vlerësohennxënësit që kanë aftësi dhe dallohen për kujtesën më të mirë.

Ushtrimi 3. Në këtë ushtrim janë zbatuar dy rregulla drejtshkrimore:- Rregulli i parë lidhet me fjalët e prejardhura, të cilat shkruhen pa - ë dhe dalin me

temë në bashkëtingëllore.P.sh.:shqiptar – shqip+tartregti – treg+ti

- Rregulli i dytë lidhet me fjalët e prejardhura të cilat dalin me temë bashkëtingëllorer, l, ll dhe që e kanë theksin në rrokjen e parafundit.P.sh.:

afër+siepër+si

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 4, f. 238. Nxënësit do të korrigjojnë fjalët eshkruara gabim duke argumentuar ndryshimin: (bagti – bagëti)Shkruhen me ë, sepse lidhet me rregullat e shkrimit të tyre.

Shënim: Të mos punohen fjalët gogla; kokrra deri në punimin e ushtrimit 7 kur tëmësohet rregulli i shkrimit të tyre.

237

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë sipas 3 rregullavedrejtshkrimore të mësuara:gTë formojnë fjalë të prejardhura nga tema dhe prapashtesat e dhëna duke zbatuarrregullat drejtshkrimore.gTë korrigjojnë fjalët e shkruara gabim duke zbatuar rregullat drejtshkrimore tëmësuara.gTë shkruajnë drejt emrat dhe mbiemrat që mbarojnë me -ër; -ër; -ël në numrinshumës.

Zhvillimi i mësimit:I. Mësimi nis me punimin e ushtrimit 5. klasa punon e ndarë në tri skuadra.Skuadra I. Në fjalët e dhëna veço fjalët e parme dhe ato të formuara prej tyre kur kanë

ë në rrokjen e parafundit.Skuadra II. Në fjalët e dhëna veço fjalët e formuara nga një temë me ë dhe

prapashtesën që nis me bashkëtingëllore. P.sh.: pemëtariSkuadra III. Në fjalët e dhëna veço fjalët e prejardhura që mbarojnë me bashkëtingëllore

dhe që shkruhen me ë (si zanore mbështetëse). P.sh.: malësor = mal+(ë)sor

Nxënësit punojnë në fletore. Në përfundim të ushtrimit lexohen fjalët e grupuara ngapërfaqësues të ndryshëm të tri skuadrave, diskutohen dhe vlerësohen duke theksuargjithmonë rregullat drejtshkrimore.

Ushtrimi 6. Nxënësit duke bashkuar temat dhe prapashtesat e dhëna do të shkruajnëfjalët e prejardhura që formohen, p.sh.: copëtoj; plehëroj etj.

Ushtrimi 7. Nxënësit shkruajnë saktë vetëm fjalën e dhënë në kllapa duke njohur mëparë rregullin që lidhet me fjalët që mbarojnë me -r, -rr, -l, -ll, të cilave gjatë lakimit u bie ë.

P.sh.: dimër – dimriUshtrimi 8. Nga teksti “Djali dhe deti” nxënësit të punojnë me paragrafin që fillon nga

“Kur u zgjua... deri te ... doli nga vila” f. 27. Në këtë fragment do të nënvizojnë fjalët qëkanë ë të patheksuar, p.sh.: mëngjes, dëgjoj.

Ushtrimi 9. Në këtë ushtrim nxënësit nënvizojnë fjalët që shkruhen me ë të patheksuardhe korrigjojnë fjalët që nuk janë shkruar si duhet.

Shënim: Këtë ushtrim mësuesi mund ta zhvillojë edhe në formën e diktimit. Në fundnxënësit shkëmbejnë fletoret me njëri-tjetrin, qortojnë e vlerësojnë punën e bërë.


Tema: Zanorja ë e patheksuar.(Drejtshkrim / Ushtrime)


238


Përemrilidhor

Përemri ipacaktuar

Përemripronor

Përemripyetës

Përemrivetvetor

Përemridëftor

Përemrivetor

Përemri

që, i cili, e cila

unë, ti, ai/ajone, ju, ata/ato

dikush, ndonjë,disa etj.

im, e tu, i saj,ynë, tanë etj.

Çfarë?, Si?,Kush?

vetja,vetvetja

ky, kjo, këta,këto, i tillë, tëkëtillë etj.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:g Të rikujtojnë njohuritë e marra rreth përemrave.gTë dallojnë veçoritë e përemrit vetor.gTë krahasojnë përemrat vetorë të vetës së tretë me ata të vetës së parë dhe të dytë.gTë përdorin drejt përemrat vetorë në gjininë, numrin dhe rasën e duhur.gTë dallojnë trajtën e shkurtër të përemrave vetorë.gTë njohin mënyrën e formimit të trajtave të shkurtra të bashkuara dhe drejtshkrimin e tyre.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nLapsa me ngjyra.nShkumësa me ngjyra.nTabela të lakimit të përemrave vetorë.nTabela e trajtave të shkurtra të bashkuara.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi vizaton në tabelë kllasterin e fjalës përemri dhe kërkon nga nxënësit

ta plotësojnë atë me të gjitha llojet e përemrave duke i shoqëruar me shembuj. Plotësimii kllasterit bëhet njëkohësisht nga nxënësit dhe mësuesi, (pra nxënësit flasin dhe mësuesishkruan në tabelë).

Kllasteri do të ishte:

Hapi II. Pas përmbledhjes së njohurive të marra më parë, përqendrohet vëmendja enxënësve te përemri vetor, format, roli dhe veçoritë e tij.

Tema: Përemrat. Përemri vetorVështirësia: Niveli IVKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nPunë në çift.nDiskutimi.

239

Libër mësuesi

Hapi III. Vizatohet tabela përmbledhëse e përemrit vetor.

Veta Njëjës Shumës

I Unë NeII Ti JuIII Ai/Ajo Ata/Ato

dhe u drejtohen nxënësve pyetjet e mëposhtme:Shihni me kujdes përemrat vetorë. Çfarë vini re?Dhe pret prej tyre përgjigje të ngjashme me këto që vijojnë:

Për pyetjen e parë:- Kanë tri veta.- Përdoren në numrin njëjës dhe shumës- Veta I dhe II njëjës e shumës nuk ndryshojnë formë për të dyja gjinitë.- Veta III ka forma të ndryshme për gjininë mashkullore dhe femërore.- Veta I dhe II njëjës dhe shumës përdoret për njerëz, ndërsa veta III (njëjës dhe

shumës) përdoret për njerëz, kafshë dhe sende.- Përemrat vetorë të vetës së parë dhe të dytë njëjës dhe shumës nuk e

zëvendësojnë emrin, ndërsa ato të vetës së tretë përdoren për të mos përsërituremrin e thënë më parë.

Për pyetjen e dytë:1) Përemri vetor i vetës së parë njëjës (unë) tregon folësin kurse i vetës s1%

parë shumës (ne) tregon dhe shumës tregojnë folësin, dhe grupin ku bën pjesë(edhe folësi).

2) Përemri vetor i vetës së dytë njëjës tregon bashkëbiseduesin dhe i vetës sëdytë grupin ku bën pjesë dhe bashkëbiseduesi.

3) Përemrat vetorë të vetës së tretë njëjës dhe shumës tregojnë frymorë osesende për të cilët bëhet fjalë (përjashtohet folësi dhe bashkëbiseduesi).

Hapi IV. Pas kësaj kalohet te tabela e lakimit të përemrit vetor. Mësuesi u kërkonnxënësve të punojnë në dyshe, të vëzhgojnë me kujdes tabelën e lakimit të përemritvetor në libër e më pas t’i drejtojnë pyetje njëri-tjetrit për atë çka vëzhgojnë.

Pas katër ose pesë minutash, mësuesi u kërkon nxënësve të tregojnë pyetjet dhepërgjigjet që ata kanë bërë.

P.sh.: Nxënësi 1: Çfarë vure re gjatë lakimit të përemrit vetor unë?Nxënësi 2: Përemri vetor unë nuk ka formë për rasën gjinore.Nxënësi 1: Në cilat rasa përemri vetor unë del me të njëjtën formë?Nxënësi 2: Në rasat dhanore dhe kallëzore. Po në këto rasa përemri vetor delme formën e tij të plotë dhe me trajtë të shkurtër.

Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe me përemrat e tjerë.Hapi V. Mësuesi vazhdon më tej duke i udhëzuar nxënësit të qarkojnë me ngjyrë të

kuqe të gjitha trajtat e shkurtra.Nxënësit lexojnë trajtat e shkurtra të rasës dhanore e kallëzore, ndërsa mësuesi i

shkruan ato në tabelë dhe u bën të njohur nxënësve se, duke u përdorur dy trajtat e

240


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin kuptimin dhe veçoritë gramatikore të gjinisë, numrit dhe vetës të përemrit pronor.gTë dallojnë treguesit gramatikorë te përemrat pronorë të gjinisë femërore.gTë dallojnë përemrat pronorë dhe të përcaktojnë vetën, gjininë dhe numrin e tyre.gTë kthejnë grupet emërore (emër+përemër pronor) nga gjinia mashkullore në gjininë femërore.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi drejton pyetjen:- Ç’ tregon përemri pronor?Thoni disa përemra pronorë.Nga grupet emërore (emër + përemër pronor) që përmendin nxënësit mësuesi veçon

ato grupe që e kanë emrin që tregon pronën në numrin njëjës dhe shumës, gjiniamashkullore e femërore.P.sh.:

shoku im – shoqja imeshokët e mi – shoqet e mia

Tema: Përemri pronorVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

shkurtra pranë njëra-tjetrës, formojnë trajtat e shkurtra të bashkuara. Jepen dy tabelat eformimit të trajtave të shkurtra të bashkuara.

më + e = ma më + i = m’itë + e = ta të + i = t’ii + e = ia i + i = iana + e = na e na + i = na iju + e = jua ju + i = juau + e = ua u + i = ua

Kujdes! Mësuesi u tërheq vëmendjen nxënësve se cilat prej trajtave të shkurtra tëbashkuara shkruhen bashkë, cilat të ndara dhe cilat me apostrof.

Hapi VI. Punohen ushtrimet 1-7, f. 243Shënim: Tregohet kujdes me ushtrimin 6. Në tabelën e trajtave të shkurtra të

bashkuara që duhet të plotësohet nga nxënësit janë bërë dy gabime shtypi:1) na + e = na e2) është dhënë dy herë forma e trajtave të shkurtra të bashkuara, ju + e = jua, e cila

duhet të zëvendësohet me të + i = t’i që mungon. Mësuesi/ja për të shmangur gabimet etabelës, saktëson kërkesën e ushtrimit. Plotëso si duhet tabelën e mëposhtme:Diskutohen ushtrimet:

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7, f. 243. M

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nPunë në grupe.nPunë e pavarur.

241

Libër mësuesi

Pas kësaj u shtron nxënësve këto pyetje:- Cilës vetë i përkasin këta përemra pronorë?- Çfarë ndryshimesh vini re në formën e përemrit pronor të vetës së parë? Pse?

Përgjigjet e nxënësve do të ishin:- Për pyetjen e parë: “Veta I njëjës”, ndërsa për pyetjen e dytë “Sepse lidhet me

gjininë dhe numrin e pronës”.Nxënësit nënvizojnë ndryshimet duke argumentuar përgjigjen.P.sh.: im – im(e)

nr. njëjës, gj. mashkullore nr. njëjës, gj. femërore

Në numrin njëjës në gjininë femërore për vetën e parë, përemri pronor merr mbaresën e.Vazhdohet i njëjti arsyetim edhe për numrin shumës, si dhe për të gjithë përemrat

pronorë të vetës së dytë e të tretë njëjës e shumës.

(Ti) shoku yt – shoqja joteshokët e tu – shoqet e tua

(Ai) shoku i tij – shoqja e tijshokët e tij – shoqet e tij

(Ajo) shoku i saj – shoqja e saj shokët e saj – shoqet e saj

(Ne) shoku ynë – shoqja jonëshokët tanë – shoqet tona

(Ju) shoku juaj – shoqja juajshokët tuaj – shoqet tuaja.

Të gjitha këto mësuesi i shkruan në tabelë duke përdorur shkumësa me ngjyra për tëdalluar pronën nga pronori.

Hapi II. Kalohet në punimin e ushtrimeve 1-7, f. 246.Ushtrimi 1. Mund të punohet në formë loje. Klasa ndahet në grupe. Secilit grup i

kërkohet të gjejë sa më shumë përemra pronorë. Shpallet fitues ai grup që i gjen gjithëpëremrat që janë ne tekst.

Ushtrimi 2, 3. Të dyja ushtrimet mund të zhvillohen në të njëjtën kohë. Nxënësitfillimisht gjejnë përemrin pronor e më pas thonë vetën, numrin, gjininë e tij.

P.sh.: vjershat e tij = veta II, numri shumës, gj. femërore.(Numri dhe gjinia përcaktohen në varësi të pronës).Ushtrimi 4. Në vend të pikave nxënësit vendosin përemrin pronor që duhet.P.sh.: Në fjalinë e parë në vendin bosh vendoset përemri pronor të tu.Ushtrimi 5. Nxënësit kthejnë grupet e dhëna nga gjinia mashkullore në gjininë femërore.P.sh.: vëllai yt – motra jote

vëllai i tij – motra e sajshoku im – shoku i saj

Në fund mësuesi dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësve, korrigjon gabimet dhesqaron konceptet atje ku e sheh të nevojshme.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, 7, f. 246.

242


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njihen me kategorinë e rasës te përemri pronor.gTë lakojnë grupet emërore të dhëna ku fjala përcaktuese është përemër pronor.gTë dallojnë ndryshimet që pëson përemri pronor gjatë lakimit.gTë ndërtojnë grupe emërore ku të përdorin drejt përemrin pronor.gTë përshkruajnë familjen e tyre duke përdorur përemra pronorë në vetë, gjini,

numër e rasa të ndryshme.


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi shkruan në tabelë grupet emërore të mëposhtme:

A) vëmendja jonëvëmendjes sonë

dhe kërkon nga nxënësit të përcaktojnë vetën, numrin e pronarit si dhe gjininë enumrin e pronës.

P.sh.: Tek grupi emëror vëmendja jonë – pronari është në vetën e parë, numri shumës,ndërsa prona në gjininë femërore, numri njëjës (vëmendja).

Pasi dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësve, mësuesi u kërkon atyre të mendohenpër disa çaste dhe të shpjegojnë arsyet e ndryshimit në formë të përemrit pronor(jonë/sonë; ynë/tonë) ndërkohë që pronori dhe prona janë të njëjtë.

Duke përmbledhur përgjigjet e nxënësve mësuesi sqaron se përemri pronor del nëforma të ndryshme, pasi ai ka kategorinë e rasës.

Në të njëjtën mënyrë punohet dhe me grupin emëror B.Hapi II. Nxënësit ndahen në 6 grupe. Brenda grupit ata punojnë individualisht.

Kërkesa për të gjitha grupet është e njëjtë:Lakoni grupet emërore të dhëna duke përcaktuar numrin e pronarit si dhe gjininë

dhe numrin e pronës. Mund të përdoret tabela për lehtësi.

Grupi I shoku im shoku ytshoqja ime shoqja jote

Grupi II shoku ynë shoku juajshoqja jonë shoqja juaj

Grupi III shokët e mi shokët e tushoqet e mia shoqet e tua

Tema: Kategoria e rasës tepëremri pronor


Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nPunë në grupe.

B) vullneti ynëvullnetit tonë

243

Libër mësuesi

Grupi IV shokët tanë shokët tuajshoqet tona shoqet tuaja

Grupi V shoku i tij shoku i tyreshoqja e saj shoqja e tyre

Grupi VI shokët e tij shokët e tyreshoqet e saj shoqet e tyre

Gjatë kohës që nxënësit do të lakojnë grupet emërore të dhëna, teksti do të jetë imbyllur. Pasi përfundojnë lakimin, nxënësit hapin librat dhe kontrollojnë punën e tyreduke iu referuar tabelave të lakimit të përemrit pronor të dhëna në tekst.

Hapi IV. Pasi bëjnë korrigjimet e nevojshme, lakojnë me gojë njëri pas tjetrit grupetemërore të dhëna duke u përpjekur të shpjegojnë ndryshimet që pëson përemri pronorgjatë përdorimit në të gjitha rasat. (Mësuesi të mos ndalet në të gjitha rastet).

Hapi V. Punohen ushtrimet 1-7 në tekst, f. 248.Ushtrimi 1. Në këtë ushtrim nga dy alternativat e dhëna nxënësit do të zgjedhin grupin

me përemrin pronor që duhet. P.sh.:I thashë mamasë sime. Ky është vëllai i shoqes sonë.

Ushtrimi 2. Nxënësit qarkojnë grupin emëror në të cilin përemri pronor është përdorurdrejt. Alternativa e saktë është: shkolla jonë.

Ushtrimi 3. Nxënësit lidhin me shigjetë përemrin pronor me emrin që duhet. P.sh.im atë,jot shoqeyt vëllajot ëmë

Ushtrimi 4. Nxënësit qarkojnë përemrin që nuk është në radhën e vet dukeargumentuar pse.

P.sh.: Në grupin e parë qarkohet përemri atij, i cili nuk është përemër pronor.

Kujdes: Në grupin V të gjithë janë përemra pronorë, por pronori yt është i gjinisëmashkullore.

Ushtrimi 5. nxënësit do të shkruajnë grupet emërore të dhëna në rasën që kërkohet.P.sh.:Numri yt – në rasën dhanore – numrit tënd.

Vlerësohen përgjigjet e nxënësve pas çdo ushtrimi të zgjidhur.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, 7, f. 248. (Ushtrimi 7 le të jetë ushtrim me zgjedhje, pa qenë i detyruar për të gjithë nxënësit.)

244


Tema: Përdorimi i apostrofitVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë përdorin si duhet apostrofin:

a) pas pjesëzës mohuese s’.b) pas përemrit pyetës ç’.c) te trajtat të shkurtra të bashkuara m’i, t’i.d) përpara trajtave të shkurtra përemërore ia, iu, ju, jua, ua.e) përpara pjesëzës u të trajtave pësore-vetvetore të foljes.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nDrejtshkrimi i Gjuhës Shqipe.nTabakë të bardhë, të prerë në formë fishash.Ku shkruhen rregullat e përdorimit të apostrofit.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Hapet libri dhe punohen ushtrimet 1-6, f. 249.Në ushtrimin 1 nxënësit duhet të shkruajnë si duhet fjalët dhe grupet e fjalëve të

dhëna duke përdorur apostrofin. Fillimisht nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur.Pas përfundimit të detyrës diskutimi i ushtrimit nis me pikën a.Kërkohet nga nxënësit të shpjegojnë përdorimin e apostrofit në këto raste e më pas

mësuesi vendos në tabelë rregullën përkatëse të shkruar më parë në një fishë të madheme shkronja të dallueshme ku apostrofi (‘) të ketë ngjyrë të ndryshme. Fisha do të jetë kjo:

Apostrofi përdoret pas pjesëzës mohuese s. P.sh.: s’munda; s’i fola; s’më pa etj.

Për fjalët e grupit b u kërkohet nxënësve të përcaktojnë klasën së cilës i përket fjaliame shkronja të zeza (ç) e më pas të shpjegojnë përdorimin e apostrofit.

Dëgjohen përgjigjet e nxënësve e më pas mësuesi ngjit në tabelë rregullën përkatëse.

Përemri pyetës ç’shkruhet gjithmonë me apostrof. P.sh. Ç’është kjo? Ç’do këtu? Ç’kërkon?

Kujdes: Fjalia e fundit “Çfarë të tha?” përmban përemrin pyetës çfarë, i cili shkruhetgjithnjë pa apostrof.

Metoda dhe teknika mësimorenShpjegimi.nPunë e pavarur.nDiskutimi.nPunë e drejtuar.

245

Libër mësuesi

Për të mos u ngatërruar me përemrin e pacaktuar çdo ( i cili shkruhet gjithashtu paapostrof) nxënësit të ndihmohen duke iu kujtuar se përemri pyetës ç’? mund tëzëvendësohet me çfarë?. P.sh.:

çdo ditë – ç’do nga unë? Çfarë do nga unë?Vazhdohet në të njëjtën mënyrë me pikat c dhe d. Si gjithmonë pas përgjigjeve të

nxënësve mësuesi i ngjit rregullat në tabelë:

Për pikën C. Shkruhen me apostrof trajtat e shkurtra të bashkuara: m’i; t’i,trajta e shkurtër kur bashkohet me pjesëzën u të formës joveprore të foljeve:m’u sos durimi, t’u përgjigjja shpejt.

Për pikën D. Shkruhet me apostrof:a) pjesëza të e lidhores kur bashkohet me trajtën e shkurtër: T’ju flasë fëmijëve.b) kur pjesëza do të e së ardhmes bashkohet me trajtë të shkurtër: Do t’i flas unë.c) kur pjesëza për të e formës së pashtjelluar paskajore bashkohet me trajtën

e shkurtër u afrua për t’i folur mësuesit.

(Është mirë që këto afishe të qëndrojnë të varura në muret e klasës ose në tabelë,gjatë gjithë orës së mësimit).

Ushtrimi 2. Nxënësit do të shkruajnë fjalitë duke zëvendësuar pjesëzën mohuesenuk me s’.

P.sh.: Nuk isha unë – s’isha unë.Ushtrimi 3. Nxënësit do të zëvendësojnë përemrin pyetës çfarë me ç’.P.sh: Çfarë do të bësh tani? – Ç’do të bësh tani?Ushtrimi 4. Nxënësit shpjegojnë përdorimin e apostrofit në fjalitë e dhëna.

(Nxënësit ndihmohen nga rregullat e ngjitura në muret ose tabelën e klasës).P.sh: T’i kërkoj nënës uratën.- Përdoret apostrofi pasi pjesëza të e lidhores

bashkohet me trajtën e shkurtër i.S’do të të zhgënjej – Përdoret apostrofi pas pjesëzës mohuese s.Ushtrimi 5. Nxënësit lidhin shembujt e fjalive të dhëna në shtyllën e majtë me

shpjegimin e përdorimit të apostrofit në shtyllën e djathtë.P.sh:S’munda të mbyll sy, – pas pjesëzës mohuese s.se qanin këto dy foshnjaPo ju ç’jeni? – pas përemrit pyetës ç’.

Në përfundim të çdo ushtrimi dëgjohen me kujdes përgjigjet e nxënësve. Mësuesiplotëson dhe saktëson përgjigjet e tyre.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, faqe 249. (Nxënësit të shpjegojnë përdorimine saktë të apostrofit, duke bërë edhe qortimin e tij.)

246


Tema: FoljaVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektiva: Në fund të orës, nxënësit të jenë të aftë:gTë rikujtojnë njohuritë e marra rreth foljes.gTë bëjnë analizë fjalëformuese të foljes.gTë përcaktojnë informacionin që jep mbaresa tek folja.gTë dallojnë foljet me kuptim të plotë leksikor dhe foljet ndihmëse.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi drejton pyetjet:- Ç’është folja? Ç’veçori gramatikore të saj njihni?Nxënësit punojnë për rreth 3 minuta për të plotësuar kllasterin, pamja e të cilit do të ishte:

Nxënësit japin shembuj me folje që emërtojnë (tregojnë) veprim e gjendje. Prej tyremësuesi/ja zgjedh disa dhe i shkruan në tabelë. Këto folje do të përdoren nga mësuesi/ja gjatë analizës fjalëformuese. P.sh: mëso – j

TEMA + MBARESA

MBART Jep informacion për:KUPTIMIN · Mënyrën (dëftore)

· Kohën (e tashme)· Vetën (e parë)· Numrin (njëjës)· Formën (veprore)

Kështu punohet me disa nga foljet e shkruara në tabelë.

Tregonveprim,gjendjeVetë

Numër

Zgjedhim

Kalimtarejokalimtare

FormaV/JV

Kohë

Mënyrë

Ndërtimi

FOLJA

247

Libër mësuesi

Hapi III Mësuesi shkruan fjalitë-Unë kam një libër. Unë jam në klasë të gjashtë-Unë kam lexuar një libër. Unë jam rritur me dashuri.

Nxënësit dallojnë foljet në secilën fjali. I shohin ato me kujdes për t’iu përgjigjurpyetjeve.

-Në cilën fjali, folja kam është përdorur në kuptimin e saj leksikor?-Po në fjalinë tjetër, përse shërben? A e ruan këtë kuptim?

Nga përgjigjet e këtyre pyetjeve, nxënësit arrijnë në përfundimin se:-Folja kam (jam) përdoret me kuptimin e saj leksikor.-Folja kam (jam) përdoret si folje ndihmëse (ndihmon për të ndërtuar kohët epërbëra).

Hapi IV. Punohen ushtrimi 1-7Ushtrimi 2. Ky ushtrim zhvillohet në formë loje. Nxënësit lexojnë të gjitha foljet e

shkruara në skemë horizontalisht dhe veçojnë foljen që formohet në kutitë me vizë dyshe.Nxënësi që gjen i pari foljen (studioj) shpallet fitues i lojës.

Ushtrimi 3. Punohet në çift. Nxënësit dallojnë foljet që tregojnë veprim, gjendje.I shkruajnë ato në fletore. Shkëmbejnë fletoret duke vlerësuar punimet e njëri-tjetrit.Ushtrimi 6. Në të gjitha fjalitë ku folja kam është përdorur si folje ndihmëse, nxënësit

të shpjegojnë përse shërbyen.Hapi V. Pas punimit, çdo ushtrim diskutohet.


Objektiva: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë:gTë rikujtojnë 6 mënyrat e paraqitjes së veprimit në gjuhën shqipe.gTë listojnë kohët për secilën mënyrë.gTë dallojnë kohët e thjeshta nga kohët e përbëra.gTë njohin ndryshimet midis formave të shtjelluara e të pashtjelluara.gTë përdorin drejt foljet, për të shprehur veprimet e së tashmes, të shkuarës e së ardhmes.

Materiale e mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/sja, kërkon nga nxënësit të rikujtojnë njohuritë që ata kanë marrë

për foljen. Ai/ajo viziton në tabelë skemën e mëposhtme, të cilin e plotëson me përgjigjetqë merr nga nxënësit rreth pyetjeve:

- Në sa mënyra e paraqet folësi veprimin në gjuhën shqipe?

Tema: Mënyrat dhe kohët e foljesVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nShpjegim.nDiskutim.

248


- Cilat janë 6 mënyrat në të cilat paraqitet veprimi?- Si e paraqet veprimin secila prej tyre?- Sa kohë ka secila mënyrë?- Cilat kohë janë të thjeshta e cilat janë të përbëra?

Hapi II. Nxënësit thonë disa folje, të cilat i çojnë nga veta I njëjës në të dytën, e kalojnënë shumës dhe në mënyra të ndryshme (p.sh., dëftore, lidhore, habitore) në disa kohë,e prej këtej vihen re ndryshimet që ka midis formave të foljes.

P.sh.: gëzoj – gëzon – gëzojmë.../ gëzova/ do të gëzoj; të gëzoj – të gëzosh – të gëzojmë; gëzuakam;

Mësuesi/ja i njeh nxënësit me dallimin që kanë format e shtjelluara me ato tëpashtjelluara (pjesore; mohore; përcjellore; paskajore).P.sh.:

Unë u nisa pa zbardhur. U nise pa zbardhur. U nisëm pa zbardhur.Hapi III. Punohen ushtrimet 1-6

Mënyra Si e shprehveprimin?

Kohët epërbëra

8e tashme,e pakryer,

e kryer e thjeshtë,e ardhme

e kryer,më se e kryer,

e kryer etejshkuar,e ardhmepërparme

2.3.4.5.6.

1.Dëftore I vërtetë

Tema: Mënyra dëftoreVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Synimi: Nëpërmjet kësaj veprimtarie synohet të ushtrohen nxënësit përpërdorimin e saktë të foljeve në të gjitha kohët e mënyrës dëftore.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë kohët e thjeshta dhe të përbëra të foljes në mënyrën dëftore.gTë njohin formën e veçantë kam për të + folje me kuptimin e së ardhmes.gTë përdorin saktë foljet në të gjitha kohët e mënyrës dëftore.gTë përshkruajnë përvojat e tyre vetjake duke përdorur foljet në mënyrën dëftore.gTë kuptojnë se foljet e mënyrës dëftore përdoren më shumë në fjalitë dëftore.

Sa kohë ka? Kohët ethjeshta

249

Libër mësuesi

Materiale dhe mjete mësimorenEtiketa.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nShkumësa me ngjyra.

Përgatitja: Përgatiten etiketa në formë molle dhe në secilën prej tyre shkruhenemërtimet e kohëve të mënyrës dëftore.

Zhvillimi i mësimit:Evokimi (Stuhi mendimesh)Mësuesi vizaton një pemë në dërrasë dhe udrejton nxënësve pyetjet:- Cilat janë kohët e mënyrës dëftore?- Cilat janë kohë të thjeshta? Po të përbëra?Plotësohen kohët e mënyrës dëftore nga nxënësinë pemën e vizatuar në dërrasë me etiketat epërgatitura që më parë nga mësuesi.(Etiketat le të jenë me imazhin e një fruti dhe nëto të jenë të shkruara emërtimet e kohëvetë foljeve.)

Realizimi i kuptimit (INSERT)Në këtë fazë mësuesi kërkon nga nxënësit të lexojnë informacionin e tekstit duke

vendosur shenjat √, +, -, ?, kuptimin e të cilave nxënësi tashmë e njeh. Shënimet embajtura në libër do të hidhen në tabelë në kolonën përkatëse.

Shënimet e mbajtura në mënyrë individuale diskutohen me të gjithë klasën. Nga mësuesibëhet shpjegimi i informacionit dhe i koncepteve të reja. Ai mbështetet në informacionin enxënësve dhe kërkon herë pas herë mendime prej tyre.

Më tej udhëzohen nxënësit që të vërejnë me kujdes tabelat e dhëna për zgjedhimin efoljeve në mënyrën dëftore, me synimin që t’u përgjigjen pyetjeve:

- Çfarë ndryshon te folja gjatë zgjedhimit të saj në kohët e thjeshta?- Si ndërtohen kohët e përbëra?

Çdo përfundim të arritur mësuesja e shkruan në dërrasë. Për të përforcuar zgjedhimin e foljesnë të gjitha kohët e mënyrës dëftore mësuesi organizon një lojë.

Nxënësit japin nga një folje për çdo zgjedhim, të cilat mësuesja i shkruan në dërrasë. Ishton kësaj liste edhe foljet kam e jam. Shpjegohen rregullat e lojës.

Në lojë do të marrin pjesë të gjithë nxënësit.

Metoda dhe teknika mësimore

E Stuhi mendimin. 100

R Insert. 200

R Mendo, puno në dyshe, shkëmbe. 150

k. të thjeshta

k. të thjeshta

k. të përbëra

k. të përbërak.

të përbëra

k. të përbëra

k. të th

jeshta

k. të th

jeshta

√ + − ?

koha epakryer

koha etashme

250


Ajo fillon me nxënësin e ulur në bankën e parë. Çdo nxënës (njëri pas tjetrit) do tëzgjedhojë foljet e dhëna në të gjitha kohët e mënyrës dëftore.

Nxënësi që gabon skualifikohet.P.sh.:Nxënësi i parë unë kamNxënësi i dytë ti keNxënësi i tretë ai kaNxënësi i katërt ne kemi etj.

Kështu vazhdohet me radhë për të gjitha foljet. Loja është mjaft interesante dhe nxënësitmarrin pjesë të gjithë, madje me shumë dëshirë.

Reflektimi (mendo\ puno dyshe)Nxënësit do të punojnë ushtrimet 1-5 në tekst.Në Ushtrimin 1 nxënësi do të nënvizojë vetëm foljet që janë në mënyrën dëftore.

Këtë të fundit mësuesja e thekson, pasi në tekst ka edhe folje që janë në mënyra tëtjera.

Në Ushtrimin 2 nxënësit do të vendosin foljet e dhëna në kllapa në kohën, vetën dhenumrin e kërkuar. P.sh. E megjithatë, ora në kullën e shkollës ra nëntë herë. Vazhdohetnë të njëjtën mënyrë dhe me fjalitë e tjera. Nxënësit punojnë në heshtje dhe vetëm pasit’i kenë plotësuar në libër, i diskutojnë së bashku edhe me mësuesen.

Në Ushtrimin 3 nxënësit do të zgjedhin njërën prej dy formave foljore me shkronja tëpjerrëta që i përshtatet aspektit kohor të fjalisë.P.sh.:

Pardje ne kemi/kishim një test pranimi.Pardje ne kishim një test pranimi.

Mësuesja të këmbëngulë që nxënësit të argumentojnë për përzgjedhjen e foljes. Nërastin e shembullit të dhënë më lart ndajfolja pardje kërkon një folje që të tregojë njëveprim të së shkuarës. Meqenëse folja kam(kemi) është në kohën e tashme, ajo tregonse veprimi kryhet në momentin që ne flasim, prandaj alternativa e duhur është kishim,folje në kohën e pakryer.

Në Ushtrimin 4 nxënësit do të vendosin foljet në kohën e kërkuar duke ruajtur vetëne numrin.P.sh.:

shkojmë në shkollë koha e kryer e thjeshtë shkuam në shkollëNë Ushtrimin 5 nxënësit do të dallojnë foljet dhe do të analizojnë kohën, vetën dhe

numrin. Mësuesja mund të përdorë tabelën e mëposhtme për lehtësi.

Për çdo ushtrim nxënësit do të diskutojnë në çift dhe më pas me të gjithë klasën. Gjatëdiskutimeve korrigjohen edhe gabimet që mund të jenë bërë nga vetë nxënësit.

Së fundi mësusi bën një përmbledhje të shkurtër të informacionit të marrë. Bëhet vlerësimi iorës së mësimit.

Folja Koha Veta Numri vendosi kërkoi

e kryer e thjeshtë e kryer e thjeshtë

III III

njëjës njëjës

etj.

251

Libër mësuesi

Objektiva: Në fund të orës, nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin kohët e mënyrës habitore dhe t’i grupojnë ato në të thjeshta e në të përbëra.gTë njohin mënyrën e ndërtimit të kohëve të mënyrës habitore.gTë dallojnë foljet në mënyrën habitore duke përcaktuar kohën, vetën, numrin e tyre.gTë zgjedhojnë folje nga tri zgjedhimet, në të gjitha kohët e mënyrës habitore.gTë përdorin saktë në fjali foljet në mënyrën habitore.

Materiale e mjete mësimorenTabelë e zgjedhimit të foljes.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja pyet nxënësit:

- Si e paraqet folja veprimin në mënyrën habitore?- Sa kohë ka mënyra habitore? Cilat janë ato? Grupojini këto kohë në të thjeshta

e në të përbëra. Nga përgjigjet e nxënësve plotësohet skema në tabelë.

Hapi II. Hapet libri në faqen 260. Nxënësit lexojnë për rreth 10 minuta TABELËN EZGJEDHIMIT TË FOLJES NË MËNYRËN HABITORE. Ata punojnë në dyshe, dukendihmuar, kontrolluar njëri-tjetrin, për shkallën e të mbajturit mend të zgjedhimit të foljeskam/jam dhe dëgjoj, hap, zë.

Hapi III. Në këtë hap, mësuesi kërkon nga nxënësit që të përqendrojnë vëmendjen temënyra e ndërtimit të secilës kohë. Analiza e tyre realizohet në tabelë nga mësuesi,duke veçuar me shkumësa me ngjyra çdo pjesë.

Ndërtimi i kohëve të mënyrës habitore:Koha e tashmefolja kam paskam pas (-ur) + kamfolja laj lakesha la (-rë) + kam

Tema: Mënyra habitoreVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda e teknika mësimorenStuhi mendimesh.nTabela e konceptit.nDiskutim.nLojë me role.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 në faqen 258 të tekstit. Nxënësit do tëpërshkruajnë një ditë të zakonshme duke përdorur sa mëshumë folje të mënyrës dëftore. Mësuesi mund ta plotësojë kërkesën e dhënë nëlibër duke kërkuar që nxënësit t’i nënvizojnë foljet e përdorura në mënyrën dëftore.

Si të vërtetë, por ishoqëruar me ndjenjëhabie (ironi, përbuzje).

* E tashme* E pakryer

* E kryer* Mëse e kryer

HabitoreMënyra Si e shpreh veprimin Kohët e thjeshta Kohët e përbëra

252


Koha e pakryerfolja kam paskësha pas (-ur) + kësha laj lakesha la (-rë) + kësha

Kërkohet që nxënësit të dallojnë se cila pjesë e foljes ndryshon gjatë zgjedhimit në dykohët e thjeshta të mënyrës habitore.

Hapi IV. Për ndërtimin e kohëve të përbëra, mësuesi mbështetet në njohuritë qënxënësit kanë për këto kohë të mënyrës dëftore.

1. Si ndërtohet koha e kryer e dëftores?a. Nxënësit: Folja ndihmëse kam në të tashmen e dëftores + pjesoren e foljes që

zgjedhojmë.P.sh.: kam punuar (dëftore) b. Mësuesi: Në të njëjtën mënyrë ndërtohen edhe kohët e përbëra të mënyrës

habitore, ku në vend të foljeve ndihmëse në mënyrën dëftore, del folja ndihmëse kamnë mënyrën habitore. P.sh: paskam punuar, qenkam lodhur (habitore).

2. Si ndërtohet koha më se e kryer e dëftores? a. Nxënësi: Folja ndihmëse kam në të pakryerën e dëftores + pjesoren e foljes

që zgjedhojmë. b. Mësuesi: Në të njëjtën mënyrë, ndërtohet edhe më se e kryera e habitores.

Folja ndihmëse është në të pakryerën e habitores, psh.sh.: paskesha folur.Hapi V. Punohen ushtrimet 1-5Ushtrimi 2 zhvillohet në formë loje. Nxënësit plotësojnë foljet në tabelën e dhënë në

faqen 262. Renditin kohët siç duhet (e tashme, e pakryer, e kryer, mëse e kryer) i zgjedhojnëato njëri pas tjetrit. Në momentin që nxënësi gabon, loja rinis nga veta e parë e asaj kohe.

Ushtrimi 3. Para punimit të ushtrimit, nxënësve u tërhiqet vëmendja që të jenë tëkujdesshëm në përcaktimin e pjesores së foljes, në mënyrë që të përcaktojnë saktëformën e foljeve. P.sh:

folkan – (pjesorja folur fol + ur).Pas punimit të çdo ushtrimi, mësuesi/ja përgëzon e vlerëson nxënësit.

.

Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin kohët e mënyrës lidhore dhe t’i grupojnë ato në të thjeshta e të përbëra.gTë njohin mënyrën e ndërtimit të kohëve të mënyrës lidhore, duke i krahasuar me të dëftores.gTë dallojnë foljet në mënyrën lidhore, duke përcaktuar kohën, vetën e numrin e tyre.gTë zgjedhojnë folje të ndryshme, në të katër kohët e mënyrës lidhore.gTë dallojnë pjesëzën e lidhores nga trajta e shkurtër e përemrit vetor ti.

Tema: Mënyra lidhoreVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, f. 261

253

Libër mësuesi

Materiale e mjete mësimorenTabela e mënyrave të foljes.nTeksti “Gjuha amtare 6”.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Pyeten nxënësit:

- Si paraqitet veprimi i shprehur nga folja në mënyrën lidhore?- Sa kohë ka mënyra lidhore? Cilat janë ato? Grupojini ato në të thjeshta e nëkohë të përbëra.

Hapi II. Hapet libri në faqen 262.Nxënësit vëzhgojnë me kujdes zgjedhimin e foljes në dy kohët e thjeshta (e tashme,

e pakryer) të mënyrës dëftore e mënyrës lidhore. Bëjnë krahasimin duke vënë në dukjengjashmëritë e duke qarkuar me laps ndryshimet.

Hapi III. Mësuesi i shkruan në tabelë ato. a. Koha e tashme e lidhores, ndryshon nga e tashmja e dëftores nga:

*pjesëza të qëndron gjithnjë para foljes.*mbaresat e vetës së II dhe III njëjës janë të ndryshme:

ti punon - ti të punoshai punon - ai të punojë.

*një pjesë e foljeve të zgjedhimit të tretë, e zgjerojnë temën në vetën e tretë. b. Koha e pakryer e lidhores dallon vetëm nga prania e pjesëzës të.

Hapi IV. Në ndërtimin e kohëve të përbëra të mënyrës lidhore, nxënësit ndihmohennga njohuritë që kanë për mënyrën dëftore, habitore.

E kryera: ndërtohet nga folja ndihmëse kam në të tashmen e lidhores (të kem) dhepjesorja e foljes që zgjedhojmë, p.sh.: të kem punuar.

Më se e kryera ndërtohet nga folja ndihmëse kam në të pakryerën e lidhores (tëkisha) dhe pjesorja e foljes që zgjedhojmë. P.sh.: të kisha punuar.

Hapi V. Mësuesi udhëzon nxënësit që të lexojnë në heshtje për rreth 5 minuta skemëne dhënë në faqen 263, të zgjedhimit të foljeve kam, jam, dëgjoj, hap, zë. Vëmendja enxënësve duhet të përqendrohet tek foljet e zgjedhimit të tretë, për të dalluar e për tëshpjeguar ndryshimet që pësojnë këto folje. Për të vlerësuar shkallën e përvetësimit tëinformacionit, mësuesi/ja mund të japë folje të tjera, nga zgjedhimi i parë, i dytë e i tretë.

Hapi VI. Punohen ushtrimi 1-5.Ushtrimi 3. Gjatë punimit të këtij ushtrimi, u kërkohet nxënësve të thonë kohën,

vetën e numrin e foljeve në mënyrën lidhore, mësuesi duhet t’u kujtojë nxënësve trajtëne shkurtër të përemrit vetor ti (të) që qëndron para foljes, për ta dalluar nga pjesëza tëe mënyrës lidhore.

Ky udhëzim i ndihmon nxënësit edhe për të punuar ushtrimet 4-5.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, faqe 264

SHËNIM:Mënyra kushtore; dëshirore; zhvillohen me të njëjtën strukturë si mënyra dëftore;

habitore; lidhore.

Metoda e teknika mësimorenStuhi mendimesh.nPunë e drejtuar.nDiskutim.

254


Objektiva: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin format e pashtjelluara.gTë njohin mënyrën e ndërtimit të formave të pashtjelluara.gTë dallojnë tiparet e pjesores, formë e pashtjelluar, si dhe përse shërben ajo.gTë dallojnë format e pashtjelluara në fjali e t’i emërtojnë ato.gTë përdorin saktë në fjali format e pashtjelluara: pjesore, mohore, përcjellore, paskajore.

Materiale e mjete mësimorenTabak i bardhë.nShkumësa me ngjyra.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Shkruhet tema e re në tabelë dhe shtrohen çështjet për diskutim: - Si ndërtohen kohët e përbëra të foljes? - Cila pjesë ndryshon gjatë zgjedhimit në këto kohë? - Cilat forma foljore quhen të pashtjelluara? Pse? - Si gjendet pjesorja e foljes? - Si ndërtohen format e pashtjelluara mohore, përcjellore, paskajore?Do të jetë e mira, që këto çështje mësuesi/sja t’i ketë shkruar në një tabak të bardhë

të cilin e ngjit në tabelë.Hapi II. Shprehen idetë. Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla i (4-5 nxënës

secili grup). Grupeve u kërkohet të diskutojnë dhe të shkruajnë idetë duke ilustruar meshembuj në çdo rast, për rreth 10 minuta. Gjatë kohës që grupet punojnë, mësuesi/sjavëzhgon punën e tyre. Kur sheh se një grup ka shënuar zgjidhjen e disa çështjeve tështruara për diskutim, ua kërkon atyre dhe i shkruan në tabelë. U kërkohet grupeve tëtjera të shtojnë idetë që mund të kenë, këtu futen edhe shembujt.

Mësuesi/ja nuk duhet të bëjë korrigjime apo të komentojë, por t’i lërë idetë e nxënësvetë rrjedhin krejt të lira.

Hapi III. Sistemohen idetë.Mësuesi/ja nxit nxënësit të diskutojnë rreth çështjeve të shtruara në hapin e parë.

Përgjigjet e gabuara si dhe shembujt jo të saktë, eliminohen.Nxënësit për çdo paqartësi që mund të kenë, marrin shpjegime nga grupi që i ka

shkruar ato ide. Mësuesi/sja e konkretizon shpjegimin në tabelë.Hapi IV. Zgjedhja e ideve.Në këtë hap mësuesi/ja bën përmbledhjen e mësimit. Ai/ajo pyet nxënësit:*Në cilat çështje, të gjitha grupet kishin të njëjtin mendim.* Në cilin rast kishte mendime të kundërta? Pse?* A u qartësuat?Nxënësit le të shkruajnë në fletoren e tyre të klasës, ato çështje që u duken të

rëndësishme, duke plotësuar edhe pemën e mendimit (kllasterin).

Tema: Format e pashtjelluara të foljesVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nDiskutim.

255

Libër mësuesi

Hapi V. Punohen ushtrimet 1-6.Në mënyrë që të punohe n të gjitha ushtrimet, mendojmë që ushtrimet 4, 5, 6 të

punohen njëherazi, duke punuar në grupe, ku secili grup të ndërton fjali ku të ketë përdorurformat e pashtjelluara:

Skuadra I. duke provuar (përcjellore), pa lexuar (mohore), për të shkruar (paskajore);Skuadra II. duke kujtuar; pa thënë; për të gjetur.Skuadra III. duke fshirë; pa pirë; për të pritur.Hapi VI. Lexohen fjalitë e ndërtuara nga disa nxënës, për secilën skuadër.Mësuesi le të vlerësojë disa nxënës mbështetur në:*pjesëmarrjen në momente të caktuara të orës së mësimit.*ndihmesën e dhënë gjatë punës në grup.*aftësinë për të korrigjuar e vlerësuar punën e shokëve.


Format epashtjelluara

Përcjellorja Mohorja

Paskajorja

Ka tipare të mbiemrit e foljes.

Shprehmoskryerjen eveprimit në tëshkuarën ose nëtë ardhmen.

Shpreh veprim që kryhet në të njëjtënkohë me veprimin e një folje tjetër.

Ndërtohet: nga pjesëzapa + pjesorja e foljes.

Shërben për tëndërtuar:formate pashtjelluara. kohët e përbëra.

Ndërtohet nga pjesëzaduke dhe pjesorja.

Ndërtohet nga pjesëzatpër të + pjesorja.

Pjesorja

Emërton një veprim pa iureferuar një vete të caktuar.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin rregullin e drejtshkrimit të takimit të dy zanoreve në fjalët e prejardhura.gTë njohin rregullat e drejtshkrimit të takimit të dy bashkëtingëlloreve:

a) t me shb) s, d, t, z me hc) s me sh; sh me h; sh me sh.

gTë shkruajnë saktë fjalët që lidhen me rregullat e mësuara.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nDrejtshkrimi i Gjuhës Shqipe.

Tema: Takimi i dy zanoreveVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenPunë e pavarur.nDiskutimi.

256


Materiale dhe mjete mësimorenEtiketa.nTabela e zezë.nShkumësa.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.

Përgatitja: Përgatiten etiketa. Në secilën prej tyre shkruhet vetëm një fjalë.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. U drejtohet nxënësve pyetja: - Ç’dini për fjalinë?Me përgjigjet e tyre plotësohet në tabelë kllasteri për fjalinë.

Metoda dhe teknika mësimorenKllaster.nDiskutimi.nLojë me etiketa.

po vajzë kjo përkëdhel macen

Synimi: Kjo veprimtari synon të nxisë nxënësit të shprehen bukur me fjali tëndërtuara saktë nga ana kuptimore dhe gramatikore.

Objektivat: Nxënësit të jenë të aftë:gTë rikujtojnë njohuritë e marra rreth fjalisë.gTë dallojnë fjalitë sipas kumtimit.gT’i shqiptojnë me intonacionin e duhur fjalitë.gT’i përdorin drejt shenjat e pikësimit në fund të fjalëve.gTë krijojnë fjali të tipave të ndryshëm.

Fjalia dhe përbërësit e sajNiveli II45 min

Tema:Vështirësia:Koha:

Zhvillimi i mësimitHapi I. Pasi hapet libri, mësuesi i udhëzon nxënësit të lexojnë me laps në dorë rregullat

drejtshkrimore rreth takimit të dy zanoreve dhe dy bashkëtingëlloreve.

Hapi II. Tek fjalët e dhëna për secilën rregull, nxënësit argumentojnë zbatimin e saj.P.sh.: (Rregulla) Kur takohen dy zanore të njëjta, ato shkruhen të dyja.(Argumenti) i pa + aftë = i paaftë.Kështu vazhdohet me secilën rregull.Punohen ushtrimet 1-3. Këto ushtrime synojnë kthimin në shprehi të rregullave

drejtshkrimore të mësuara.Nisur nga ky qëllim, mësuesi në 15 minutat e mësimit mund të realizojë një diskuti të

shkurtër, ku të praktikojë edhe shkrimin e saktë të fjalëve, mbështetur në rregullat emësipërme. Në fund të diktimit, nxënësit shkëmbejnë fletoret me njëri-tjetrin, bëjnëqortimet e duhura dhe japin vlerësimin e tyre.

257

Libër mësuesi

Shenja e

Theksi

Intonacioni

Përbërësit Llojet

Tipat e

Ç’është

Fjalia

Hapi II. Lexohet me kujdes teksti i dhënë në libër në faqen 272. Pas leximit të tekstit,mësuesja i këshillon nxënësit të mbulojnë faqen e djathtë të librit me fletore. U kërkohetnxënësve të shohin me kujdes fjalitë e shkëputura dhe të tregojnë se çfarë shprehsecila prej tyre.

Hapi III. Nxënësit zbulojnë përgjigjet e mbuluara dhe i krahasojnë me ato që dhanë.Meqenëse në tekst është përdorur fjala kumton, mësuesja sqaron kuptimin e kësaj fjale.

Hapi IV. Për të shpjeguar se ç’është fjalia mësuesja përdor lojën me etiketa. Etiketat epërgatitura që më parë mbahen nga 5 nxënës. Nxënësit renditen në krah të njëri – tjetritnë mënyrë që grupi i fjalëve të mos ketë kuptim, për shkak të mos vendosjes sëfjalëve në rendin e duhur.

Drejtohen pyetjet: - A është fjali ky grup fjalësh?- Pse nuk është fjali?

Rivendosen etiketat përsëri. Në rastin e dytë mësuesja shkëmben etiketën përkëdhelme etiketën tjetër përkëdhelin dhe etiketën kjo me etiketën këto

Përsëri pyeten nxënësit: - Po në këtë rast?I kërkohet një nxënësi që të zgjedhë nga grupi i të gjitha etiketave, ato etiketa me të

cilat formohet fjali. Pasi është formuar fjalia: Kjo vajzë po përkëdhel macen, kërkohetnga nxënësit të argumentojnë se tashmë ky grup fjalësh formon fjali sepse:

a) kumton një mendim,b) fjalët janë renditur sipas natyrës së gjuhës shqipe,c) kryefjala (emri) përshtatet në numër me foljen.

Hapi V. Punohet ushtrimet 1-6, f. 274 në libër.Ushtrimin 1 mësuesi/ja e zhvillon si lojë me role. (dy djem, dy vajza).Katër nxënës përzgjidhen nga mësuesi për të luajtur rolet e Ilirit, Erës, Anës e Andit.Pas realizimit të situatës, mësuesi u drejton nxënësve pyetjen:

- Përse çuditet Andi me komunikimin e shokëve?Mësuesi këmbëngul që nxënësit të argumentojnë mendimin e tyre duke arritur në

përfundimin e duhur se: Andi nuk e kuptoi komunikimin e shokëve, sepse:- grupi i fjalëve e shqiptuar nga Ana dhe Iliri nuk janë lidhur me njëra-tjetrën sipas

rregullave gramatikore të gjuhës shqipe, pra nuk përbëjnë fjali.- Grupi i fjalëve që thotë Era nuk ka kuptim logjik, prandaj nuk përbën fjali.

vajzë po përkëdhelin macen Këto

po vajzë kjo përkëdhel macen

258


Objektiva: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë:gTë grupojnë fjalitë sipas asaj që kumtojnëgTë njohin veçoritë e fjalisë dëftoregTë dallojnë tipat e fjalive sipas kumtimitgTë përcaktojnë mënyrën dhe kohën e foljeve të përdorura në fjalitë dëftore

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore; shkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një stuhi pyetjesh rreth fjalisë:

- Ç’është fjalia? Jepni shembuj.- Ç’kumton ajo?- Nisur nga ajo që kumton, sa lloje fjalish njihni?- Ç’shenja pikësimi vendosen në fund të secilës?

Tema: Fjalitë sipas kumtimit.Fjalia dëftore

Vështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nKllaster.nDiskutim.

Ushtrimi 2. Në këtë ushtrim nxënësit do të lexojnë me kujdes grupin e fjalëve tëmëposhtme dhe të përzgjedhin ato që përbëjnë fjali. Janë 5 fjali.

1. Djalin e pushtoi përsëri paniku i asaj dite. 2. Hodhi sytë mbi detin e trazuar3. Deti tallej me djalin. 4. Uji ishte i ngrohtë nga ditët me diell. 5. Ai filloi tënotonte duke çarë dallgët.

Ushtrimi 3. Në këtë ushtrim nxënësit do të argumentojnë pse disa grupe fjalësh nëushtrimin 2 nuk janë fjali. Gjatë argumentimit nxënësit të ketë parasysh:

I. Mungon kallëzuesi dhe trajta e shkurtër në funksion të kundrinorit të drejtë.P.sh.: Djali veten të vetmuar e të braktisurII. Mungon kuptimi logjik.P.sh.: Dallga ishte aty pranë tërë dete.III. Lidhja e fjalëve nuk është bërë sipas rregullave gramatikore.P.sh.: Dallgët iu përplasem në gjoks.

Ushtrimi 4. Nxënësit zgjedhin dy nga grupet e fjalive që nuk janë fjali dhe i kthejnë atonë fjali. P.sh.: Djali e ndien veten të vetmuar e të braktisur.

Ushtrimi 5. Nxënësit e punojnë këtë ushtrim sipas modelit të dhënë në libër.Hapi VI. Vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie. Jepet ushtrimi 6 në faqen 274. Udhëzohen nxënësit të përshkruajnë mjedisin e klasës duke përdorur fjali të llojeve të ndryshme, të ndërtuara në përputhje me karakteristikat e fjalisë.

259

Libër mësuesi

Fjalitë sipas kimtimit

Dëftore Pyetëse Dëshirore Nxitëse

Hapi II. Nxënësit punojnë në tekst. Lexojnë me vëmendje fjalitë e shkëputura ngateksti i dhënë në faqen 275, për të përcaktuar se çfarë kumton secila prej tyre. Nisur ngaç’kumtojnë si dhe intonacioni, nxënësit përcaktojnë llojin e tyre.P.sh.:

Beni i erdhi në krah duke ngrënë mollë, – kumton një informacion, veprim;në fund ka pikë – fjali dëftore.

Mësuesi/ja, pasi nxënësit i diskutojnë të gjitha fjalitë, plotëson bashkë me ta skemëne mëposhtme:

Hapi III. Nga skema veçohet fjalia dëftore.Nxënësit analizojnë fjalitë e dhëna në faqe 276, duke u dhënë përgjigje pyetjeve, pas

leximit të secilës fjali se:Çfarë kumton ajo?Ku përdoret fjalia dëftore?Mënyrat e foljes në fjalinë dëftore?Shenjat e pikësimit në fund të fjalisë dëftore.

I. Pasi kanë përfunduar diskutimin rreth fjalive, nxënësit plotësojnë kllasterin:

Hapi IV Punohen ushtrimet 1-3. Pasi punohet çdo ushtrim, diskutohet rreth tij.Vlerësohen nxënësit që përgjigjen saktë e përdorin intonacionin e duhur, për çdo fjali.


Pikësimi:Përfundon me (pikë)

Kumtonfakte, mendime, gjykime

shpreh gjendje

Mënyra e foljes(kallëzuesit)

Dëftore, lidhore, kushtore,urdhërore, habitore.

Fjalia dëftore Përdoretnë rrëfimnë përshkrim

Objektiva: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin veçoritë e fjalisë pyetëse.gTë lidhin fjalinë pyetëse me atë që kumtojnë.gTë ndërtojnë fjali pyetëse tërësore, të pjesshme, retorike.gTë dallojnë fjalitë pyetëse, duke emërtuar llojin e tyre.

Tema: Fjalitë pyetëseVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

260


Përfundon mepikëpyetje

pyetje për diçka

Zakonisht nis mefjalë pyetëse

Intonacion pyetës

Përdoret: Shpesh në dialog

Tërësore E pjesshme Retorike

Fjalia PyetëseKumton:

Llojet

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nKllaster.nPunë në grup-lojë.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore; shkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi fillon me pyetje drejtuar nxënësve rreth njohurive që ata kanë për

fjalinë pyetëse:- Ç’kumton fjalia pyetëse?- Pse përdoret ajo?- Ku përdoret më shpesh fjalia pyetëse?- Sa lloje fjalish pyetëse dallohen?- Me çfarë nis zakonisht fjalia pyetëse?- Ç’shenjë pikësimi vendosim në fund të saj?

Nxënësit dëgjojnë me vëmendje përgjigjet e njëri-tjetrit duke plotësuar ose pyeturkur e ndiejnë të nevojshme.

Hapi II. Hapet libri. Nxënësit lexojnë me kujdes informacionin e dhënë rreth fjalisëpyetëse, faqe 278. Nxënësit mësojnë veçoritë e fjalisë pyetëse. Mësuesi/ja ndërhyn tekfjalia pyetëse retorike, duke bërë lidhjen me letërsinë. Për këtë shfrytëzon tregimin “Kthimii Skënderbeut në Krujë”, f. 133, paragrafi: “Vojsava e varfër ngre kryet... që s’ka shok”.

Fjalitë pyetëse të përdorura në këtë fragment, ilustrojnë informacionin rreth fjalisëpyetëse retorike.

P.sh.: - Ç’u bë ai djalë, ku është ai trim? (Kujt ia drejton? A pret përgjigje Vojsava?)

Hapi III. Nxënësit pas këtij momenti janë të aftë të plotësojnë kllasterin:

Hapi IV. Punohen ushtrimet 1-3; 5-6.Ushtrimi 2. Pasi nxënësit përcaktojnë alternativën e saktë, zhvillojnë një lojë rreth

këtyre tri alternativave, duke u mbështetur në fabulën “Bretkosa që do të trashet sa njëka”. Klasa ndahet në tri skuadra”

Skuadra I: Ndërton fjali pyetëse tërësore.Skuadra II: Ndërton fjali pyetëse të pjesshme.Skuadra III: Ndërton fjali pyetëse retorike.

Dy skuadrat e para (I-II) përdorin gjatë lojës eliminimin për çdo përgjigje të gabuar. Nëfund të lojës përgëzohen nxënësit që kanë ndërtuar fjalitë pyetëse më të sakta e më tëbukura.


261

Libër mësuesi

Objektiva: Në fund të orës, nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin veçoritë e fjalisë dëshirore.gTë dallojnë fjalitë dëshirore, duke treguar se ç’kumtojnë ato.gTë përcaktojnë mënyrën e foljeve në fjalinë dëshirore.gTë vendosin shenjën e duhur të pikësimit në fund të fjalisë dëshirore.

Materiale e mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore; shkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesja njeh nxënësit me temën e re e rreth saj drejton pyetjet:

- Ç’kumton fjalia dëshirore?- Në ç’mënyrë është folja në fjalinë dëshirore?- Ç’shenjë pikësimi përdoret në fund të saj?

Hapi II. Nxënësit lexojnë informacionin e dhënë në f. 280. Për çdo veçori të fjalisëdëshirore, të përdoren shembujt e dhënë si argument.P.sh.:

1. Shpreh dëshirë:a. urim – U trashëgofshi! b. mallkim – T’u thaftë gjuha! a b2. Folja në mënyrën:a. lidhore – Ah, sikur të vija edhe unë! b. dëshirore – Paçi mbarësi! a b3. Llojet e fjalisë dëshirore:a. pohore – Bëfshi natën e mirë! b. mohore – Mos e bëfshi natën të qetë! a bHapi III. Mësuesi plotëson kllasterin me përgjigjet e nxënësve:

Hapi IV. Punohen ushtrimet 1-5.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6

Tema: Fjalia dëshiroreVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nKllaster.nDiskutim.

PikësimiPërfundon mepikëçuditje!

PohoreMohore Fjalia

dëshirore

Kumton:Dëshirë, vullnetin

e folësit

Folja në mënyrëndëshirore lidhore

Urimemallkime

262



Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi vizaton në tabelë kllasterin:

Hapi II. Hapet libri. Nxënësit lexojnë me kujdes në heshtje informacionin e dhënë nëfaqe 281-282 për fjalinë nxitëse e më pas plotësojnë në fletore kllasterin.

Lexohen veçoritë nga disa nxënës, duke ilustruar me shembuj në secilin rast.P. sh.: 1. Kumton:

a. urdhër – Eja shpejt këtu! - e urdhëroi babai.2. Folja në mënyrën:a. urdhërore – Bashkohu me ne edhe ti!3. Ndërtohet edhe pa folje: Shpejt!4. Fjali nxitëse thirrmore: Nxito!5. Shenja e pikësimit: a. Eja të më shohësh sonte në koncert.b. Shko shpejt!

Kujdes! Tek fjalitë thirrmore, vëmendja e nxënësve të përqendrohet tek informacioni,qëndrimi emocional i theksuar, që shoqëron këtë fjali. Kjo t’u kërkohet gjatë punimit të tëgjitha ushtrimeve.

Hapi III. Punohen ushtrimet 1-5Ushtrimi 1. Punohet në çift e nxënësit vlerësojnë punën e njëri-tjetrit.


Metoda e teknika mësimorenKllaster.nPunë në çift.nDiskutim.

Pikësimi!

Fjalia nxitëse

Kur shprehqëndrim emocional

të theksuar...

Ndërtohet edhe pa______

Folja në mënyrën:urdhërore e lidhore

Ç’kumton

Objektiva: Në fund të orës, nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin veçoritë e fjalitë nxitëse.gTë dallojnë fjalitë nxitëse duke treguar se ç’kumtojnë ato.gTë përcaktojnë mënyrën e foljes në fjalitë nxitëse.gTë dallojnë fjalitë nxitëse thirrmore.gTë përdorin saktë shenjën e pikësimit në fjalinë nxitëse e nxitëse thirrmore.

Tema: Fjalia nxitëseVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

263

Libër mësuesi

Objektiva: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë të:gTë ndërtojnë fjali të tipave të ndryshëm sipas kumtimit.gTë shndërrojnë fjalitë e tipave të ndryshëm në pohore në mohore.gTë dallojnë fjalët mohuese që kryejnë shndërrimin e fjalive pohore në mohore.

Materiale e mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të shkruajnë nga një fjali dëftore, dëshirore,

nxitëse. Nxënësit lexojnë fjalitë e shkruara e prej tyre mësuesi/ja përzgjedh nga dy përsecilin lloj dhe i shkruan në tabelë. (Vetëm fjali pohore).

Hapi II. Rreth fjalive të shkruara në tabelë, mësuesi/ja drejton pyetjen:Në këto fjali kumtohet diçka që ka ndodhur, po ndodh apo do të ndodhë? Duke marrë

shkas nga përgjigjja e nxënësve, mësuesi/ja thekson se këto fjali janë pohore.Hapi III. Mësuesi/ja shkruan në tabelë me shkumësa me ngjyra, fjalët mohuese nuk,

s’, mos, jo, pa, asnjeri, kurrë etj., dhe u kërkon nxënësve që me ndihmën e tyre t’ishndërrojnë fjalitë e shkruara në tabelë, në mohore.

Hapi IV. Fjalitë e shndërruara në mohore lexohen nga disa nxënës, duke treguarkush është mohuar. Kujdes të tregohet në zgjedhjen e fjalës mohuese, se jo të gjitha eshprehin mendimin me të njëjtën mënyrë.

Hapi V. Në fund të diskutimit të punimeve, mësuesi/ja, plotëson në tabelë:

Hapi VI. Punimi i ushtrimeve 1-3.

Diskutohet çdo ushtrim pas punimit.

Tema: Fjalia pohore dhe mohoreVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda e teknika mësimorenDiskutim – punë e pavarur.nKllaster.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 4.

Pohore Mohore Pohore Mohore Pohore Mohore

Fjalitë

Dëftore Dëshirore Nxitëse

264


Objektiva: Në fund të orës, nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë fjalinë e thjeshtë nga fjalia e përbërë.gTë zvogëlojnë fjalinë e thjeshtë për të dalluar bërthamën e saj.gTë (dallojnë) përcaktojnë funksionin e fjalëve që janë bërthamë e fjalisë së thjeshtë.gTë krijojnë fjali të thjeshta që të kenë vetëm kryefjalë e kallëzues.gTë ndërtojnë fjali të thjeshta sipas skemave të përcaktuara.


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në tabelë dy fjali:

a. Me gëzim e frikë, orë të tëra unë shihja kuajt e bardhë.b. Tani po hyn dimri dhe qiellin e kanë mbuluar re të qeta e të ftohta.

U kërkohet nxënësve të nënvizojnë kallëzuesit dhe nisur nga numri i tyre, të emërtojnëllojin e secilës fjali.

Hapi II. Nxënësit lexojnë kallëzuesit e veçuar dhe e duke krahasuar fjalitë arrijnë nëemërtimin e llojit të tyre.

Fjalia e parë ka një kallëzues, pra, është fjali e thjeshtë.Fjalia e dytë ka dy kallëzues, pra, është fjali e përbërë.Hapi III. Hapet libri në faqen 286 e nxënësit lexojnë fjalitë e mëposhtme:

Fëmijët flenë të qetë në dhomën e tyre në katin e dytë.Nxënësit provojnë të zvogëlojnë fjalinë duke hequr gjymtyrët një nga një, pa prishur

kuptimin e saj. P.sh.:Fëmijët flenë të qetë në dhomën e tyre.Fëmijët flenë të qetë.Fëmijët flenë.

Në pjesën më të vogël të mbetur, të përcaktohet funksioni i fjalëve e të paraqitet në(etiketa) skemë.

KALLËZUES KRYEFJALË

Prej këtej arrihet në përfundimin se kryefjala e kallëzuesi janë dy gjymtyrë qëkrijojnë fjalinë më të vogël.

Hapi IV. Mësuesi përqendron vëmendjen e nxënësve tek fjalia tjetër e dhënë:Çdo ditë nga caku i tij, Luli e shikon mësuesin me sytë e tij të mëdhenj e të ëmbël.Pasi e zvogëlojnë fjalinë, nxënësit vënë re se fjalia më e vogël në këtë rast është:

Luli shikon mësuesin.Nxënësit plotësojnë skemën:

Tema: Fjalia e thjeshtëVështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda e teknika mësimorenPunë e drejtuar.nMendo, puno në dyshe, shkëmbe.nDiskutim.

265

Libër mësuesi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë gjymtyrët përbërëse të fjalisë së thjeshtë.gTë dallojnë GE në fjalinë e thjeshtë.gTë dallojnë funksionet e GEgTë ndërtojnë GE, ku përcaktuesit t’i përkasin klasave të ndryshme.gTë zgjerojnë fjalinë më të vogël, duke shtuar kundrinorë, rrethanorë, përcaktorë.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nBojëra uji; shkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi i pyet nxënësit:

- Ç’është fjalia e thjeshtë? (Jep shembuj).- Cilat janë gjymtyrët kryesore të fjalisë së thjeshtë? (Jep shembuj).

Tema: Gjymtyrët përbërëse të fjalisë së thjeshtë. Grupi emëror


KRYEFJALË KALLËZUES KUNDRINOR

Hapi V. Në fjalinë e tretë: Manjola është këngëtare shumë e njohur në Shqipëri.nxënësit dallojnë se fjalia më e vogël e kuptimshme është: Manjola është këngëtare.

Kryefjalë jam + Pj. e kallëzuesit emëror

Në fund bëhet përmbledhja se: Njësia më e vogël e fjalisë është bërthamë e saj.Që të kemi fjali, duhet që të ketë kuptim.

Hapi VI. Punohen ushtrimet 1-6.Ushtrimi 3. Kërkesa e këtij ushtrimi është: Zvogëlo fjalitë e dhëna deri sa të gjesh

bërthamën e tyre. Për punimin e këtij ushtrimi, klasa ndahet në tri skuadra:Skuadra 1: punon fjalitë 1-2.Skuadra 2: punon fjalitë 3-4.Skuadra 3: punon fjalitë 5-6.

Pasi kanë gjetur fjalinë më të vogël, emërtojmë gjymtyrët e bëjnë skemën për secilën fjali.Nxënësit këmbejnë fletoret në dyshe ebëjnë vlerësimin e punimit të njëri-tjetrit.Diskutohet pas punimit secili ushtrimet.

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nDiskutimi.nShpjegimi.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7, faqe 288

266


Mësuesi dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësve, një pjesë të të cilave, kryesishtshembujt e dhënë, i shkruan në tabelë.

Hapi II. Lexohet fjalia (të cilën mësuesi e ka shkruar në tabelë):Djemtë e lagjes “Ali Demi” do të stërviten së shpejti në një fushë të re futbolli;dhe kërkohet nga nxënësit ta zvogëlojnë atë shkallë-shkallë, deri në fjalinë më të vogël.Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur, për rreth 5 minuta, duke zvogëluar shkallë-

shkallë fjalinë, derisa arrijnë te fjalia më e vogël:-Djemtë do të stërviten.

Pas kësaj mësuesi kërkon që të përcaktojnë funksionin e gjymtyrëve në fjalinë më të vogël.

Djemtë do të stërviten

Kryefjalë Kallëzues

Hapi III. Hapet libri në faqen 289. Nxënësit lexojnë: Agimi pikturon; dheargumentojnë nëse këto dy fjalë formojnë fjali dhe pse.

Lexohet fjalia e dytë: Agimi pikturon një tablo.Pyeten nxënësit: Ç’veprim është kryer në këtë fjali?Përgjigjja e nxënësve do të ishte e ngjashme me: Është zgjeruar. Kështu veprohet

deri në fjalinë e katërt.Në fund mësuesi/ja thekson se fjalia më e vogël u zgjerua me fjalë e grupe fjalësh

të tjera, të cilat ndihmojnë që mendimi të shprehet më i plotë dhe më bukur.Mbështetur te skema e fjalisë më të plotë, nxënësit lexojnë funksionin e çdo grupi

fjalësh me të cilat u zgjerua fjalia.

Hapi IV. Mësuesi kërkon nga nxënësit të dallojnë GE në fjalinë e dhënë e më pas tënënvizojnë me të kuqe fjalën bërthamë e me blu përcaktuesin e saj. Është mirë, nësenxënësit tregojnë edhe klasën që i përket secila fjalë, qoftë fjala bërthamë apopërcaktuesi i saj.

P. sh.: një tablo të madhe = emër + mbiemërnë fshatin e tij = emër + përemër pronorAgimi, Piktor i Popullit = emër + grup emërorPiktor i Popullit = emër + emër

Së fundi, mësuesi vizaton në tabelë skemën përmbledhëse të GE.

GEBërthama e GE Përcaktuesi i Bërthamës

Punohen ushtrimet 1-7, faqe 291.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 8, 9; faqe 291.

Agimi Piktor i Popullit, pikturon një tablo të madhe në fshatin e tij

Kryefjalë Përcaktor Kallëzues Kundrinor i drejtë Rrethanor vendi

267

Libër mësuesi

për herë të parë (rrethanor)poetin e vogël (kundrinor i drejtë)në korridorin e shkollës (rrethanor)

GRUP FOLJOR.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit të jetë i aftë:gTë njohin GF dhe gjymtyrët plotësuese të tij.gTë përcaktojnë funksionin e gjymtyrëve plotësuese të GF.gTë dallojnë në fjali GE (I) dhe GE (II).

Materiale dhe mjete mësimorenTabela; shkumësa me ngjyra.nLibri “Gjuhë amtare 6”.nFletore, stilolapsa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Mësimi fillon me punimin e detyrës së shtëpisë.Hapi I. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të lexojnë GE të shkruara, të veçojnë fjalën

bërthamë të çdo GE, duke përcaktuar klasën që i përket.Hapi II. Dëgjohen me vëmendje përgjigjet e nxënësve. Më pas ai/ajo e drejton diskutimin

e nxënësve për të arritur në përfundimin se GE bërthamën e kanë emër.Hapi III. Hapet libri në faqe 292.Shkruhet në tabelë fjala e shkëputur nga teksti: Për herë të parë mësuesi i letërsisë

takoi poetin e vogël në korridorin e shkollës.Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit:Të dallojnë kryefjalën, të përcaktojnë fjalën bërthamë, e më pas të përcaktojnë grupin.Dëgjon përgjigjet e nxënësve, të cilat i paraqet në tabelë, në mënyrë skematike, si më

poshtë (duke përdorur shkumësa me ngjyra).Mësuesi i letërsisë – Kryefjala.Mësuesi – bërthamat e grupit – (emër) – mësuesi i letërsisë – grup emëror.

Hapi IV. Më pas mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të dallojnë në fjali, foljen dhe gjymtyrëtqë e plotësojnë atë.

Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, e plotëson skemën:

Takoi

Mësuesi/ja vazhdon të pyesë:Në cilin grup futen gjymtyrët që plotësojnë foljen? Pse?

Nxënësit

Hapi V. Për secilën gjymtyrë plotësuese të foljes, përcaktoni fjalën bërthamë dheklasën së cilës ajo i përket. Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë ku bërthamën egrupit e bën të dallueshme me shkumës me ngjyrë.

P.sh: për herë të parë – emër poeti i vogël – emër në korridorin e shkollës – emër.

Tema: Grupi foljorVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutim.nKllaster.

folja

268


Hapi VI. Mësuesja bën përmbledhjen duke thënë se të tria këto grupe janë GE qëplotësojnë foljen. 2 GE, mund të paraqiten sipas kësaj skeme.

FJALIA

GE 1 GF

Gr. emëror i kryefjalës

Gjymtyrët që plotësojnë foljen

Hapi VII. Në këtë hap nxënësit nën drejtimin e mësuesit, do të punojnë ushtrimet 1- 6.Ushtrimi 2. Tek emërtimi GF gjymtyrët plotësuese të shoqërohen me folje.

P.sh: shkonim tek kroi i fshatit.Ushtrimi 4. Tek ky ushtrim në grupet e fjalëve që përmbajnë dy ose më shumë

GE, mësuesi/ja të tregohet i kujdesshëm, kur fjala përcaktuese në një GE është fjalëbërthamë e një GE tjetër. P.sh: Një tas i vogël me kafe të zezë pa sheqer.

një tas me kafeGE = me kafe të zezë

me kafe të zezëGE = me kafe pa sheqer

Pra: një tas me kafe – përcaktuesme kafe të zezë – bërthamë

Bëhen vlerësime rreth përvetësimit të njohurive, pjesëmarrjes në diskutim tënxënësve si dhe përgëzohen nxënësit që zgjidhin saktë ushtrimet.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë listojnë veçoritë e kryefjalës.gTë dallojnë kryefjalën e kallëzuesin në fjali.gTë përcaktojnë klasën e fjalës me të cilën shprehet rrethanori.gTë argumentojnë mungesën e kryefjalës në fjali, kur ajo nënkuptohet.

Materiale dhe mjete mësimorenTabela.nShkumësa me ngjyra.nStilolapsa me ngjyra.nFletore.nLibri “Gjuhë amtare 6”.

Tema: Gjymtyrët kryesore të fjalisë. Kryefjala.Vështirësia: Niveli IIKoha: 45 minuta

F + GE 2

Metoda dhe teknika të mësimorenStuhi mendimesh.nDiskutim.nKllaster.nTabela e koncepteve.nLojë.

269

Libër mësuesi

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja pyet nxënësit:

- Cilët janë dy gjymtyrët që quhen bërthamë e fjalisë?Nxënësit: Kryefjala dhe Kallëzuesi.

- Cilit grup i përket kryefjala? Po kallëzuesi?Nxënësit: Kryefjala – GE

Kallëzuesi – GF.Hapi II. Shkruhet në tabelë fjalia e shkëputur nga teksti.

Zanat e malit dolën papritur majë shkëmbit.U kërkohet nxënësve të përcaktojnë dy gjymtyrët kryesore duke emërtuar grupet e tyre.Dëgjohen përgjigjet e nxënësve, të cilat pasqyrohen me shkrim me shkumësa me

ngjyra në tabelë.Zanat e malit – kryefjalë (GE)dolën papritur majë shkëmbit – kallëzues + gjymtyrët e dyta = GF

Hapi III. Mësuesi/ja plotëson pemën e mendimit (kllaster) përmes pyetjeve drejtuar nxënësve.- Ç’është kryefjala?- Me ç’ pyetje gjendet?- Cili është rendi i saj i zakonshëm?- Në cilat kategori përshtatet kryefjala me kallëzuesin?- Me se shprehet?- Në ç’ rasë është kryefjala?

Mësuesi/ja bën përmbledhjen e veçorive të kryefjalës.Punohen ushtrimet 1-6 dhe diskutohet zgjidhja e tyre.

Shënim: Përshtatja e kallëzuesit me kryefjalën të mos trajtohet këtu, por te kallëzuesi.

Ushtrimi 3: Mësuesi/ja për këtë ushtrim mund të shfrytëzojë tabelën e koncepteve,ku të fokusohet: cila është kryefjala, pyetja me të cilën gjendet, me se shprehet, dherendi. Dy shtyllat që tregojnë lidhjet me kallëzuesin të mos plotësohen.

Ushtrimi 9: Ky ushtrim zhvillohet në formë loje: Nxënësi që gjen saktë emrin dhepersonazhet i pari, shpallet fitues.

Tregon një a më shumëfrymorë a sende

Gjymtyrë kryesoree fjalisë

Zakonisht qëndronpara foljes

Kush?, Cili?, (Cila?,Cilët?, Cilat?

Kryefjala

Emër(në emërore,

të shquar, të pashquar,njëjës, shumës),

përemër, numëror,grup emëror

Kryefjala Pyetja Shprehet Rendi


270


Synimi: Kjo veprimtari synon të ushtrojë nxënësit për të fituar shprehi përpërdorimin e saktë të kallëzuesit, si gjymtyrë kryesore e fjalisë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin kallëzuesin dhe funksionet e tij.gTë përshtatin si duhet kallëzuesin me kryefjalën.gTë dallojnë llojet e kallëzuesve: foljor dhe emëror.gTë njohin ndërtimin e kallëzuesit emëror.

Materiale dhe mjete mësimorenFletë formati A 4.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nShkumësa me ngjyra.

Përgatitja: Në gjashtë fletë formatimësuesja vizaton nga një lule. Në qendërtë tyre shkruan fjalët: nxënës, mësues, sportist,fshatar, kuzhinier, mjek.Si te modeli.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Ndahet klasa në gjashtë grupe. Çdo grupi i jepen fletët e përgatitura. Kërkohet

nga nxënësit që të plotësojnë petalet e lules me folje që tregojnë veprime që kryhen prejkryefjalës, që është shkruar në qendër të saj.

Hapi II. Përfaqësuesi i secilit grup lexon foljet e gjetura.Hapi III. Mbështetur mbi foljet e zgjedhura nga nxënësit, mësuesi i njeh fëmijët me

konceptin kallëzues. (Informacion shtesë për mësuesin)

Kallëzuesi është gjymtyrë kryesore e fjalisë së thjeshtë që hyn në marrëdhënie e nëlidhje kallëzuesore me Kryefjalën. Duke pasur parasysh se me ç’pjesë të ligjëratësshprehet kallëzuesi do të dallohen:

a) Kallëzuesi foljor, i cili shprehet me folje dhe tregon një veprim a gjendje tëkryefjalës. P.sh.: Një turmë fëmijësh lëshoheshin me brohori tatëpjetë një kodrine.

b) Kallëzuesi emëror shprehet me foljen jam dhe me një emër, mbiemër, përemëra numëror dhe tregon një karakteristikë që i referohet kryefjalës.

P.sh.: Qielli është i vrenjtur e i rënduar.c) Kallëzuesi i shprehur me pjesë të pandryshuara të ligjëratës (pjesëza, pasthirrma

ose onomatope) jep idenë e një veprimi ose bën vlerësimin subjektiv emocional tëkryefjalës. P.sh.: Në këtë kohë cërr telefoni.

(Gramatika e gjuhës shqipe 2, fq 173)

KallëzuesiNiveli II45 min


Metoda dhe teknika mësimorenPunë me grupe.nDiskutimi.nShpjegimi.

Nxënës

271

Libër mësuesi

Hapi IV. Nga tërësia e foljeve të gjetura nga nxënësit mësuesja zgjedh tri:a. një që tregon ç’bën kryefjala,b. një që tregon ç’pëson kryefjala,c. një që tregon gjendjen e kryefjalës duke u bërë të qarta se këto janë funksionet e

kallëzuesit.

Hapi V. Më pas mësuesi vizaton tri bashkësi në tabelë të shoqëruara me etiketat përkatëse.

Secili grup përmes një përfaqësuesi tregon bashkësinë së cilës i përket çdo folje eshkruar më parë në petalet e lules. Mësuesja i shkruan në tabelë duke bërë sqarimet enevojshme.

I. Çdo grup zgjedh një folje nga secila bashkësi dhe formon fjali me të. Pasi analizonlidhjen midis kryefjalës dhe kallëzuesit, mësuesi u kërkon nxënësve të ndryshojnë numrindhe vetën e kryefjalës. Shtrohet pyetja: Ç’ndodh me foljen?

Zgjedhim foljen mësoj, dhe ndërtojmë një fjali.P.sh.: Nxënësi i mirë mëson rregullisht.Ndryshohet veta dhe numri i kryefjalës, ndryshon dhe folja.Nxënësit e mirë mësojnë rregullisht.Me ndryshimin e vetës dhe numrit të kryefjalës, ndryshon edhe folja.II. Nxënësit argumentojnë përgjigjet e tyre duke arritur në përfundimin që kallëzuesi

përshtatet në numër dhe vetë me kryefjalën.III. Për të arritur te llojet e kallëzuesit, mësuesi i drejton nxënësit të shohin me se

janë shprehur kallëzuesit me të cilët ata kanë ndërtuar fjalitë.IV. Mësuesi vazhdoj të punojë më tej me përkufizimin e kallëzuesit dhe llojet e tij

duke përdorur skemat e mëposhtme:

Për të ilustruar skemat përdoren shembujt e dhënë në faqen 301 të tekstit.V. Punohen ushtrimet 1-6 në faqen 302 të tekstit. Diskutohen përgjigjet.VI. Vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7 në faqen 302.

veprim gjendje Ç’pëson kryefjala

K a l l ë z u e s i

K a l l ë z u e s i f o l j o r K a l l ë z u e s i e m ë r o r

Kallëzuesi emëror = jam +

mbiemërnumërorpëremëremër

272


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin llojet e kallëzuesit foljor.gTë njohin mënyrën e ndërtimit të kallëzuesit foljor të thjeshtë e të përbërë.gTë dallojnë kallëzuesit dhe të përcaktojnë llojin e tyre.gTë përcaktojnë vetën, numrin, mënyrën e kohën e foljeve me të cilat shprehet

kallëzuesi i thjeshtë.gTë dallojnë tipat e fjalive sipas kumtimit ku përdoret kallëzuesi foljor i thjeshtë.

Materiale dhe mjete mësimorenTabela.nShkumësa me ngjyra.nLibri “Gjuha amtare 6”.nFletore.nLapsa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Nxënësit rikujtojnë njohuritë e marra rreth kallëzuesit.Mësuesi/ja u drejton pyetjet: - Ç’është kallëzuesi? - Si përshtatet kallëzuesi me kryefjalën? - Me se shprehet kallëzuesi?

Pasi dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve plotëson skemën e mëposhtme

Kallëzuesi

Foljor Emëror

Vëmendja e nxënësve përqendrohet te kallëzuesi foljor. Për këtë lexohet teksti idhënë në faqen 303. Nxënësit lexojnë foljet e veçuara nga ky tekst. Mësuesi/ja udrejton pyetjen:

- Nga ndryshojnë foljet e grupit (a) nga ato të grupit (b)?Mbështetur në përgjigjet e nxënësve mësuesi/ja plotëson skemën e kallëzuesit foljor

me llojet e tij.

Kallëzuesi foljor

I thjeshtë I përbërë

Ka 1 folje në kohët e Ka 2 folje, ku njëra mbartthjeshta dhe të përbëra. kuptimin kryesor

Tema: Kallëzuesi foljorVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nDiskutim.nTabela e koncepteve.

273

Libër mësuesi

Për të argumentuar përdorimet e kallëzuesit foljor të thjeshtë:- në të gjitha vetat, numrat, mënyrat e kohët e foljes,- në fjali të thjeshta e të përbëra,- në të gjitha tipat e fjalive sipas kumtimit

nxënësit mbështeten në shembujt e dhënë në faqen 303-304.

Hapi II. Në këtë hap mësuesi shpjegon kallëzuesin foljor të përbërë.Për këtë mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të lexojnë me kujdes tri fjalitë e dhëna.- U kërkohet nxënësve të veçojnë kallëzuesit duke përcaktuar 2 foljet që përbëjnë kallëzuesin.- Në secilin rast nënvijëzohet me laps me ngjyrë folja që mbart kuptimin kryesor.Në këtë moment mësuesi/ja bën të njohur se foljet që tregojnë:

mundësi mund;domosdoshmëri duhet, do;fillim të veprimit filloj, zë, nis;vazhdimshmëri të veprimit vazhdoj;përfundim të veprimit mbaroj, përfundoj;quhen folje gjysmëndihmëse. Këto folje mund të përdoren në të gjitha format

kohore të mënyrës dëftore.Mësuesi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve për të dalluar kallëzuesin e thjeshtë të

shprehur me folje në kohë të përbëra, nga kallëzuesi foljor i përbërë.P.sh.:kisha mësuar = kallëzues foljor i thjeshtë i përbërë nga:folja ndihmëse kam + pjesoren mësuarvazhdoj të mësoj = kallëzues foljor i përbërë, i përbërë nga:folja vazhdoj tregon vazhdimin e veprimitfolja në mënyrën lidhore të mësoj mbart kuptimin kryesor.

Nxënësit më pas punojnë ushtrimet 1-4.Bëhet vlerësimi i nxënësve, përvetësimit të njohurive, pjesëmarrja në diskutim,

përgëzohen nxënësit që zgjidhin ushtrimet saktë.


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin mënyrën e ndërtimit të kallëzuesit emërorgTë dallojnë kallëzuesit emëror dhe të përcaktojnë me se janë shprehur ata.gTë ndërtojnë fjali ku të kenë përdorur kallëzues foljor të thjeshtë të përbërë.

Tema: Kallëzuesi emërorVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

274


Materiale dhe mjete mësimorenTabela.nShkumësa me ngjyra.nLibri “Gjuhë amtare 6”.nFletore.nLapsa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi fillon me punimin e detyrës së shtëpisë.Nxënësit lexojnë fjalitë e ndërtuara. U kërkohet të veçojnë kallëzuesit foljor.

Mësuesi/ja i shkruan kallëzuesit në tabelë duke i grupuar në kallëzues foljor që tëthjeshtë e të përbërë.

Mësuesi/ja e paraqet diskutimin e nxënësve në mënyrë skematike si më poshtë:

Kallëzuesi

Kallëzuesi foljor

I thjeshtë I përbërë(Shkruhen kallëzues foljorë (Shkruhen kallëzues foljorë të përbërëtë thjeshtë të përdorur nga të përdorur nga nxënësit.)nxënësit.)

Gjatë punimit të detyrës nxënësit të nxjerrin në pah veçoritë e kallëzuesit foljor tëthjeshtë e atij të përbërë.

Hapi II. Në këtë hap mësuesi/ja u kërkon nxënësve të përmendin se ç’lloj kallëzuesitjetër njohin.

Pasi merr përgjigjen e saktë nga nxënësit mësuesi/ja plotëson skemën e vizatuar në tabelë.Hapi III. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të hapin librin në faqen 306.U kërkon të lexojnë kallëzuesit e veçuar nga teksti i dhënë në faqen 306.Nxënësve u kërkohet të shohin më vëmendje ndërtimin e kallëzuesve dhënë në faqen 306.

- Ç’të përbashkët kanë këta kallëzues?- Ç’klasë i përket pjesa e dytë e kallëzuesi?

Nxënësit vënë një shenjë në tekst kur gjejnë atë çka kërkojnë. folja ndihmëse jam

Nxënësit përemër; emër; mbiemër

Mësuesi/ja i shkruan në tabelë tri kallëzuesit duke nënvizuar me shkumës blu foljenndihmëse jam dhe të kuqe përemrin, emrin, mbiemrin.

P.sh.: ishin të gjitha (përemër)ishin meshkuj (emër)ishte i lidhur (mbiemër)

Në këtë moment mësuesi/ja u bën të njohur nxnësve se këta lloj kallëzuesish qëpërbëhen nga:

Metoda dhe teknika mësimorenDiskutimi.nOrganizues grafik.nLexim i imtë me kodim teksti.

275

Libër mësuesi

Folja këpujë jam + gjymtyra emërore (përemër, emër, mbiemër) = kallëzues emëror.Këtë përkufizim mësuesi/ja e paraqet me skemë në tabelë.

Për të analizuar ndërtimin e kallëzuesit emëror nxënësit mbështeten në shembujt edhënë në faqet 306-307 për secilin rast.P.sh.:

Ishte çatia = emërIshte nga ky vend = emër në rasën emërore me parafjalëIshte me kalldrëm = emër në rasën kallëzoreIshte prej guri = emër në rasën rrjedhore

Hapi V. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve t’a kthejnë në shprehi informacionin e ri që morën.Vazhdohet me punimin e ushtrimeve 1-6.Mësuesi/ja përzgjedh në varësi të kohës ushtrimet që mendon se mund të realizohen

brenda orës së mësimit.

Mësuesi bën vlerësimin e orës.


Kallëzuesi

Jam Gjymtyrë emërore

Përemër Emër Mbiemër

Synimi: Kjo veprimtari synon të ushtrojë nxënësit për të fituar shprehi në dallimindhe përdorimin e llojeve të ndryshme të përcaktorëve për saktësimin dhe pasurimin e fjalisë.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë përcaktorët.gTë njohin llojet e përcaktorëve.gTë dallojnë me se shprehet secili prej tyre.gTë argumentojnë përshtatjen e përcaktorit me emrin me të cilin lidhen.gTë praktikohen për të kryer ushtrime manipuluese dhe hulumtuese.

Përcaktori.Llojet e përcaktorëve45 minNiveli III

Tema:

Vështirësia:Koha:

276


Përcaktori

Me përshtatje Me drejtim Me bashkim Ndajshtim

Materiale dhe mjete mësimorenLibri “Historia e Artit”.nKartolina ose peizazhe mepamje nga katër stinët e vitit.nCD.nMagnetofon.nFletë formati.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore pune.nTabela.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi i njeh nxënësit me librin “Historia e artit”, i cili përmban një pjesë të

madhe të pikturave nga mjeshtrit më të dëgjuar të artit të pikturës. Veçon prej tij peizazhet“katër stinët” të Jasper Johus (piktor amerikan). Të gjithë këtë veprimtari e shoqëronme muzikën e Vivaldit. Ai u drejton pyetje nxënësve nëse e njohin këtë muzikë dhe mëpas kërkon prej tyre që të tregojnë se cila stinë u pëlqen dhe pse.

Në mungesë të këtij libri, mësuesi mund të përdorë kartolina të përzgjedhura (përçdo stinë) ose vizatime ku jepen peizazhe nga katër stinët e vitit.

Hapi II. Mësuesi ndan klasën në grupe, duke zgjedhur secili stinën që i pëlqen dhekërkon prej tyre të përshkruajë atë që shikon në pikturë, duke përdorur sa më shumëpërcaktorë. Udhëzohen nxënësit të nënvizojnë grupet emërore duke veçuar përcaktorët.

Hapi III. Përfaqësuesi i secilit grup (zgjedhur nga vetë nxënësit) paraqet në tabelëfletën e punës, ku ka dalluar përcaktorët. Pjesëtarë të tjerë të grupit tregojnë se me seshprehen përcaktorët si dhe interpretojnë përshtatjen e tyre me emrat, me të cilatformojnë grupet emërore.

Hapi IV. Mbështetur në grupet emërore të gjetura nga nxënësit, mësuesi u sqaronatyre se nisur nga roli që luan përcaktori në grupin emëror dhe gjymtyrët me të cilatshprehet, dallojmë 4 lloje përcaktorësh.

Hapi V. Pas kësaj mësuesi/ja ndalet tek lloj i përcaktorëve.Për përcaktorin me përshtatje mësuesi jep shembujt e mëposhtëm: (Në shkrimin e

përcaktorëve përdoren shkumësa me ngjyra.)Shtëpia e re është larg që këtu.

Mbiemri e re përshtatet në gjini, numër, rasë me emrin shtëpia, të cilën përcakton.Shtëpia e re...-----------------—— Pallati i ri (gjini)Shtëpia e re...-----------------—— Shtëpitë e reja (numër)Shtëpia e re...-----------------—— Prej shtëpisë së re (rasë)

Metoda dhe teknika mësimorenPunë me grupe.nDiskutim.nShpjegim.

277

Libër mësuesi

Njeriu punëtor vlerësohet nga të gjithë.Cili poet ju pëlqen më shumë?Tre djemtë bisedonin në hyrje të shkollës.

Mësuesi kërkon nga nxënësit të dallojnë përcaktorët në grupet emërore të nënvizuarasi dhe të tregojnë llojin dhe me se shprehen. Bëhet skema përmbledhëse.

Shënim: Kujtojmë se nuk ndërrojnë formën mbiemrat e panyjshëm, të cilët nukndryshojnë në gjininë mashkullore dhe në gjininë femërore:

p.sh. djalë zemërmirë-vajzë zemërmirënuk ndryshojnë në numrin njëjës dhe në shumës. njeri krijues - njerëz krijues

Për përcaktori me drejtim mësuesi jep shembujt e mëposhtëm:· Në parkun e qytetit kishte shumë fëmijë. (emër, në r. gjinore)· Një grup djemsh po luanin në oborr. (emër i pashquar në r. rrjedhore, pa parafjalë)· Unë pi çdo mëngjes një gotë qumësht. (emër i pashquar, r. kallëzore pa parafjalë)· Disa nga shokët e mirëpritën këtë ide. (r. emërore me parafjalë)· Gota prej qelqi u thye nga pakujdesia. ( r. rrjedhore me parafjalë)

Në përfundim të çdo shembulli mësuesja sqaron se përcaktori me drejtim shprehet:- me emër në rasën gjinore, (parkun e qytetit)- me emër në trajtën e pashquar në rasën kallëzore e rrjedhore pa parafjalë, (një grup djemsh)- me emër e përemër në rasat emërore, kallëzore e rrjedhore me parafjalë. (gota prej qelqi)

Bëhet skema përmbledhëse.

Për përcaktorin me bashkim mësuesi gjatë shpjegimit sqaron se ai shprehet:- Me përemra pyetës dhe të pacaktuar të palakueshëm:

Ç’film dëshironi të shihni? Ti dëgjon shumë muzikë gjatë ditës.

Përcaktor me përshtatje

Mbiemër i nyjshëm i panyjshëm Përemër Numëror

Gjini Numër Rasë

Lloji Me se shprehet Përshtatja

Përcaktor me drejtim

emër rasa gjinore rasa kallëzore

emër pa parafjalë rasa rrjedhore përemri ose rasa emërore emër me rasa kallëzore parafjalë rasa rrjedhore

LlojiMe se shprehet përcaktori

ër

278


Synimi: Kjo veprimtari synon t’u mësojë nxënësve kundrinorin si gjymtyrë edytë e fjalisë, llojet e tij dhe me se shprehen.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin llojet e kundrinorit si gjymtyrë e dytë e fjalisë.gTë dallojnë kundrinorin e drejtë.gTë dallojnë me se shprehet kundrinori i drejtë.gTa përdorin kundrinorin e drejtë në fjali.

Materiale dhe mjete mësimorenTri fleta.nTeksti “Gjuha amtare 6”.nFletore.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Veprimtaria hyrëse organizohet në formën e një minikonkursi. Shkruhen në

tabelë foljet: lexoj, përgatis, shkruaj, marr, qep, sjell. Ndahet klasa në tri grupe (përkatësishsipas rreshtave). Njihen nxënësit me mënyrën e zhvillimit të minikonkursit. Çdo grup dotë të ndërtojë grupe foljore me foljet e shkruara në tabelë, ku në përbërje të grupit foljortë jenë kundrinorë të drejtë, kundrinorë të zhdrejtë me dhe pa parafjalë.

Për të përcaktuar grupin për përdorimin e llojit të kundrinorit hidhet shorti. Në tri fletushkatshkruhen fjalët: kundrinor i drejtë, kundrinor i zhdrejtë pa parafjalë, kundrinor i zhdrejtëme parafjalë.

Kundrinori i drejtëNiveli III45 min


- Me numëror:U tërhiqet vëmendja nxënësve për përjashtimin nga përcaktori me bashkim në

numërorë që përdoren si përcaktorë me përshtatje. Dy vajzat kishin porositur një picë.- Me formë të pashtjelluar: Ideja për të festuar na pëlqen shumë.Bëhet skema përmbledhëse.Për ndajshtimin mësuesja shfrytëzon njohuritë e marra në klasë të pestë duke theksuar

faktin se është një lloj përcaktori.1. Punohen Ushtrimi 1-5 në libër. Diskutohen përgjigjet e nxënësve.2. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 , në faqen 312.

Metoda dhe teknika mësimorenPunë me grupe.nDiskutimi.nTabela e koncepteve.

279

Libër mësuesi

Pyetja Rasa Roli i tij Ç’tregon Me se shprehet Vendi që zë Kund. i drejtë

Pyetja Cilin?, Cilët?, Kë? Rasa Kallëzore pa parafjalë Roli i tij Gjymtyrë e dytë e fjalisë.

Plotës kryesor në fjali. Ç’tregon Objektin mbi të cilin bie veprimi i shprehur nga folja Me se shprehet Emër, grup emëror, përemër, trajtë e shkurtër e përemrit vetor Ku qëndron në fjali Zakonisht pas foljes

kur është trajtë e shkurtër zakonisht para foljes.

Zgjidhet një përfaqësues nga çdo grup, i cili tërheq shortin.

Hapi II. Lexohet folja e parë dhe mësuesi kërkon nga çdo grup në mënyrë tënjëpasnjëshme formimin e grupeve foljore.P.sh.: lexoj

Grupi I lexoj librin (Kundrinor i drejtë)Grupi II lexoj me shokun (Kundrinor i zhdrejtë me parafjalë)Grupi III i lexova shokut (Kundrinor i zhdrejtë pa parafjalë)

Në të njëjtën mënyrë vazhdohet me foljet e tjera. Kjo veprimtari i ndihmon nxënësit përtë rikujtuar llojet e kundrinorëve.

Hapi III. Mësuesja udhëzon nxënësit të lexojnë me kujdes mësimin rreth kundrinorit tëdrejtë f.314 dhe të plotësojnë tabelën e koncepteve:

Tabela e plotësuar do të ishte kjo:

Sqarim:Një tabelë e tillë mund të përdoret për çdo kundrinor. Për të kaluar në orën e fundit në

tabelën e koncepteve krahasuese.Hapi IV. Punohen ushtrimet 1-6 në tekst faqe 315.Hapi V. Bëhet diskutimi i çdo ushtrimi.Hapi VI. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7 faqe 315.

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin kundrinorin e zhdrejtë me dhe pa parafjalë.gTë dallojnë me se shprehet kundrinori i zhdrejtë me dhe pa parafjalë.gTë dallojnë pjesët e ligjëratës nga të cilat varet kundrinori i zhdrejtë me parafjalë.gTë përdorin saktë në fjali kundrinorin e drejtë e të zhdrejtë.

Tema: Kundrinori i zhdrejtëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

.

,,

280


Materiale dhe mjete mësimorenFletë pune.nLibri “Gjuha amtare 6”.nLapsa me ngjyra.nTabela dhe shkumësa me ngjyra.

Përgatitja:Mësuesi/ja përgatit një fletë pune të ndarë në dy pjesë.Në pjesën e parë shkruhen

fjalitë që përmbajnë kundrinor të zhdrejtë pa parafjalë, kurse në pjesën e dytë fjalitë mekundrinor të zhdrejtë me parafjalë.

Kjo fletë punë fotokopjohet dhe shpërndahet në çdo bankë, nxënësit punojnë në çift.(Në pamundësi fotokopjimi mësuesi ta shkruajë në një tabak të bardhë letre ose në

tabelë. Kjo punë parapërgatitore e lehtëson mësuesin nga ngarkesa e informacionit dhei jep mundësi të punojë një pjesë të mirë të ushtrimeve)

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. (B) Mësuesi/ja shpërndan fletët e punës në çdo bankë. Nxënësit punojnë në

çift (A). Njihen nxënësit me temën e re të mësimit, të cilën mësuesi e shkruan në tabelë.Hapi II. Orienton nxënësit të shohin me kujdes fjalitë e shkruara në pjesën e parë për të dalluar:kallëzuesit, kundrinorin e zhdrejtë pa parafjalë, të përcaktojnë gjymtyrën nga varet si

dhe me se shprehet ajo.Hapi III. Nxënësit lexojnë me vëmendje fjalitë, qarkojnë me blu kallëzuesin, me vijë të

kuqe të lakuar kundrinorin e zhdrejtë.Mësuesi u kujton çifteve të nxënësve të mos harrojnë të vendosin dhe pyetjen që i ndihmon

për të dalluar kundrinorin e zhdrejtë, të cilën e vendosin në fund të çdo fjalie në kllapa.Nxënësit punojnë qetësisht rreth 4-5 minuta. Pasi kanë përfunduar punën e dhënë,

mësuesja kërkon të marrë përgjigje për çdo pyetje të shtruar për diskutim.Mësuesi/ja pyet:

- Cili është kallëzuesi i fjalisë së parë?- Cilët janë kundrinorët e zhdrejtë të dalluar prej jush po në këtë fjali?- Kujt ia drejtuat pyetjen për të dalluar kundrinorin e zhdrejtë?- Me cilët lidhet drejtpërdrejtë kundrinori i zhdrejtë?- Me se është shprehur kundrinori i zhdrejtë?

Dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe plotëson skemën e mëposhtme: P.sh.:Në fjalinë e parë:

i (Trajtë e shkurtër) - (Kujt?) Flitet - shokut (emër)

Kështu vazhdohet për secilën fjali.

Hapi III. Mësuesi/ja vazhdon, të tërheqë vëmendjen te lloji tjetër i kundrinorit të zhdrejtë,të atij me parafjalë.

Ai/ajo kërkon nga nxënësit të vëzhgojnë me kujdes kundrinorët e zhdrejtë me parafjalëtë shkruara në pjesën e dytë të fletës së punës.

Udhëzon përsëri çiftet të dallojnë kallëzuesit, të drejtojnë pyetjen e duhur për të dalluarkundrinorët e zhdrejtë me parafjalë si dhe të përcaktojnë, atje ku munden, gjymtyrënnga e cila varet si dhe me se shprehen ata.

Metoda dhe teknika të mësimorenLexim dhe pyetje.nPunë në çift.nKllaster.nOrganizues grafik.

281

Libër mësuesi

Nxënësit punojnë qetësisht rreth 4-5 minuta.Në këtë hap mësuesi duhet të përqendrohet tek gjymtyrët nga varet kundrinori i zhdrejtë

me parafjalë (mbiemri dhe grupi emëror), sepse ky informacion është i i ri dhe i vështirëpër nxënësit.

Për këtë arsye në fletët e punës janë dhënë më shumë shembuj ku ajo (kundrinori izhdrejtë me parafjalë) varet nga mbiemri dhe grupi emëror.

Informacioni i dhënë më poshtë do t’i ndihmojë nxënësit teorikisht për të këtë varësi,meqenëse në tekst nuk është shtjelluar.

Mësuesi/ja përpiqet ta nxjerrë informacionin nga vetë nxënësit. Nëse e kanë të vështirë,ai/ajo ua paraqet atë duke e konkretizuar në tabelë me shkumësa me ngjyra.P.sh.:

Ato male të veshura me pisha - ( me çfarë?)Të veshura – ishin veshurNjë burrë i pakët nga shtati – (nga cila?)

Përdoren shkumësa me ngjyra për të treguar lidhjen e kundrinorit të zhdrejtë meparafjalë nga folja, mbiemri ose grupi emëror.

Pasi nxënësit janë qartësuar për këto lidhje, kërkohet nga nxënësit të përcaktojnë seme çfarë shprehet kundrinori i zhdrejtë me parafjalë.

Mësuesi/ja drejton pyetjet:- Me çfarë shprehet kundrinori i zhdrejtë me parafjalë në fjalinë e parë?- Në cilën rasë është emri? Cila ju ndihmoi?

Kështu veprohet për të gjitha fjalitë. Në fund mësuesi/ja kërkon që nxënësit të shohinme kujdes skemën e dhënë në fund të mësimit rreth kundrinorit.

Kjo e ndihmon nxënësin të rikujtojë edhe njëherë njohuritë e marra e për të punuar mëpas ushtrimet e dhëna në tekst.

Hapi IV. Vazhdohet me punimin e ushtrimeve.Sugjerim: Nisur nga ngarkesa mësimore, mendojmë se mund të punohen ushtrimet

1, 7, 8, të cilat përmbajnë shembuj për kundrinorin e drejtë, të zhdrejtë me dhe pa parafjalë.Vlerësohet ora e mësimit.

... Kur kundrinori i zhdrejtë me parafjalë varet nga një gjymtyrë e shprehurme mbiemër foljor (p.sh.: të veshura) marrëdhëniet objektore janë po ato qëvendosen kur në vend të mbiemrit vihet folja po me atë përbërje leksikore.

- Të veshura – ishin veshur.Kur mbiemri nuk është foljor, kundrinori me parafjalë shënon sferën brenda

së cilës kufizohet tipari a sendin në lidhje me të cilin jepet tipari i mbiemrit.- I shtrenjtë për ne; i pakët nga shtati; i gjallë në lëvizje.Marrë nga Gramatika e gjuhës shqipe

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 9-10.

282


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë rikujtojnë njohuritë e marra për rrethanorët:

- Ç’gjymtyrë e fjalisë është?- Me kë lidhet?- Me ç’pyetje gjendet?- Llojet e tij?- Ç’vend zë në fjali?

gTë dallojnë rrethanorët duke përcaktuar llojet e tyre.gTa zhvendosin në fjali pa ndryshuar kuptimin e saj.gTë ndërtojnë fjali ku të përdorin rrethanorë të llojeve të ndryshme.

Materiale dhe mjete mësimorenTabela dhe shkumësa me ngjyranLapsanFletore për punë të pavarurnStilolapsa.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja paraqet temën e re dhe e shkruan atë në tabelë.Shtron çështjet për diskutim:

- Ç’gjymtyrë e fjalisë është rrethanori?- Ç’tregon ai?- Me cilën gjymtyrë të fjalisë lidhet?- Ç’vend zë ai në fjali?- Sa lloje rrethanorësh njihni? Jepni shembuj për secilin prej rrethanori.

Tema: RrethanoriVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Fletë puneI. - S’i flitet kështu shokut.

- Plakut i shfaqej si nëpër mjegull fytyra e të birit.- Të takon ty të flasësh.- Nuk i flitet atij.- Juria i dha çmimin e parë fituesit të festivalit.- I jam mirënjohës këtij djali.

II. - Kur filloi nga puna, u ndje i lumtur.- Teuta shkoi në mal me të vëllanë.- Ai luante gjithmonë me ta.- Kush i ka parë ato male të veshura me pisha, me bredha, me boriganuk i harron kurrë.- Ai është një burrë i pakët nga shtati, por i gjallë në lëvizje.- Turistët vizituan kështjellën mesjetare, të ndërtuar me gurë.- Libri zgjon dëshirën e fëmijëve për dije.

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh (nga grupet e vogla

tek e gjithë klasa)

283

Libër mësuesi

Do të jetë mirë që këto çështje mësuesi/ja t’i renditë të shkruara në një pjesë të tabelësose t’i ketë shkruar më parë në një tabak të bardhë letre të cilën e ngjit në tabelë.

Hapi II. Hidhen idetë:Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla (3-4 nxënës sipas numrit të nxënësve në

klasë). Grupeve të vogla u kërkohet të diskutojnë dhe të shkruajnë fjalitë e tyre brendanjë kohe të caktuar përreth 10 minuta. Nga vëzhgimi që bën mësuesi në klasë, kur shehse një grup ka shënuar zgjidhjen e disa çështjeve të shtruara për diskutim, ua kërkonatyre zgjidhjet të cilat i dëgjon me vëmendje, i shkruan në tabelë. U kërkon grupeve tëtjera të shtojnë ide që mund të kenë (këtu futen fjalit që përmbajnë të gjitha llojet errethanorëve).

Mësuesi/ja nuk duhet të bëjë korrigjime, të vendosë gjëra në rregull apo të bëjëkomente, por ai/ajo i lë idetë të rrjedhin krejt të lira.

Hapi III. Sistemon idetë:Në këtë hap mësuesi i nxit nxënësit të diskutojnë rreth ideve që hodhën në hapin e parë.Përgjigjet e gabuara apo ndërtimet e gabuara të fjalisë eliminohen.Nxënësit mund të bëjnë pyetje për paqartësitë që mund të kenë,grupet që i kanë

shkruar shpjegojnë se si duhen kuptuar. Mësuesi e konkretizon shpjegimin me shembujte shkruar në tabelë.

Hapi IV. Zgjedhja e ideve;Në këtë hap mësuesi bën përmbledhjen e mësimit. Ai/ajo i pyet nxënësit:

- Në cilat çështje u arrit konsensusi i të gjitha grupeve?- A ka pasur ndonjë mendim të kundërt? Nëse ka, rreth cilës çështje?- A u qartësuat?

Nxënësi duhet të kopjojë në fletoren e tij të klasës të gjitha çështjet e zgjedhura, çdonxënës zgjedh e shkruan ato që i duken të rëndësishme.

Ai (pra nxënësi) i paraqet këto ide në fletore në formën e një kllasteri.

Rrethanori

Lidhet me foljen

Gjymtyrë e dytëe fjalisë

PlotësJo kryesorë

U përgjigjet pyetjeve mendajfolje: Ku?, Kur?, Si?,

Sa?, Pse?, Përse?

Shprehet mendajfolje, shprehje ndajfoljore,

emër, përemër, GE, formëtë pashtjelluar Tregon rrethanën e

kryerjes së veprimit

284


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë rrethanorin e vendit e të kohës.gTë përcaktojnë grupin ku bëjnë pjesë rrethanori i vendit dhe i kohës.gTë tregojnë pyetjet me të cilat gjendet rrethanori i vendit dhe i kohës.gTë dallojnë me se shprehen ata.gNdërtojnë fjali ku të përdorin rrethanor vendi dhe kohe.

Materiale dhe mjete mësimorenTabakë letre me informacionin e shkruar.nTabela.nShkumësa me ngjyra.nLibri “Gjuha amtare 6”.nLapsa me ngjyra.nFletore dhe stilolapsa.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Përpara fillimit të kësaj veprimtarie mësimore, mësuesi/ja vendos në tabelë

një tabak të bardhë letre ku është shkruar informacioni që nxënësit duhet të gjejnë nëtekst (në pamundësi, mësuesi/ja e shkruan atë në tabelë).

- Ç’quajmë rrethanor vendi?- Ç’gjymtyrë e fjalisë është rrethanori i vendit?- Me ç’pyetje gjendet?- Me se shprehet rrethanori i vendit?

Hapi II. U shpjegohet nxënësve informacioni që duhet të gjejnë në tekst. Pastaj utregohen simbolet që duhet të shënojnë për secilin. Këto simbole mësuesi/ja i shkruannë fund të çdo informacioni të kërkuar.

P.sh.: Për informacionin: Ç’quajmë rrethanor vendi? - të përdoret simboli .

Tema: Rrethanori i vendit dhe i kohësVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Hapi V. Kthimi në shprehi i njohurive të marra.Në këtë hap nxënësi punon ushtrimet nga 1-8 të tekstit

Sugjerim: Duke parë ngarkesën e ushtrimeve, mësuesi mund të përzgjedhë atoushtrime që realizojnë objektivat e vendosur në fillim të orës së mësimit.

Hapi VI. Vlerësohet mësimi:

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 9, 10.

Metoda dhe teknika mësimorenLexim i imët me kodim teksti.

285

Libër mësuesi

për informacionin: Në cilin grup bëjnë pjesë? përdoret simboli ∴për informacionin: Ç’gjymtyrë e fjalisë është? përdoret simboli I

me ç’pyetje gjendet? përdoret simboli Δme se shprehet? përdoret simboli ≈

Hapi III. Vihen nxënësit të lexojnë tekstin (në këtë hap nxënësit le të punojnë në çift)dhe të shenojnë lehtë, me laps simbolin për secilin informacion të kërkuar.

Hapi IV. U kërkohet nxënësve të bëjnë një tabelë të tillë, ku simbolet që kanë përdorurgjatë leximit t’i venë brenda kllapave. Dysheve të bëjnë listën e secilit informacion qëgjetën dhe ta vendosin në tabelën e simboleve.

Hapi V. Dëgjohet me vëmendje puna e bërë nga çiftet e nxënësve. Gjatë kohësqënxënësit të tjerër diskutojnë mund të plotësojnë njëri-tjetrin dhe ta konkretizojnëinformacionin e kërkuar me shembuj nga libri.

Për pjesën e dytë të mësimit mësuesi mund të përdorë të njëjtën teknikë.Më poshtë po japim një alternativë tjetër mësimdhënie ku nxënësit do të zbulojnë informacionin

e kërkuar nëpërmjet shembujve të dhënë në faqe 50 të fletores së punës, ushtrimi 7.Nxënësve u kërkohet: - Të dallojnë kallëzuesin. - Të shkruajnë pyetjen që do të përdorin për të gjetur rrethanorin e kohës. - Të nënvizojnë gjymtyrën që tregon kohën kur kryhet veprimi. - Të tregojnë me se është shprehur rrethanori.Nxënësit punojnë qetësisht rreth 5-7 minuta.Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe në të njëjtën kohë plotëson pemën e

mendimit (kllaster).

Rrethanorii kohës

Tregon kurkryhet veprimi

Bën pjesë në GF

Gjendet me pyetjet:Kur?, Që kur?, Deri

kur?

Ka rend tëlëvizshëm

Shprehet me emër,grup emëror, ndajfolje,formë të pashtjelluar

Është gjymtyrëjokryesore e

fjalisë

?

Gjymtyra e fjalisë që tregonvendin ku kryhet veprimi ishprehur nga kallëzuesi quhetrrethanor vendi

(€∴) (Ι ) (Δ) (≈)( ) ?

286


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë rrethanorët e shkakut dhe të qëllimit.gTë përcaktojnë grupin ku bëjnë pjesë rrethanori i shkakut dhe të qëllimit.gTë tregojnë pyetjet me të cilat gjenden rrethanorët e shkakut dhe i qëllimit.gTë dallojnë me se shprehen ata.gTë ndërtojnë fjali ku të përdorin rrethanorët e shkakut dhe të qëllimit.

Materiale dhe mjete mësimorenNjë tabel e bardhë.nTabela.nShkumësa me ngjyra.nLibri “Gjuha amtare 6”.nLapsa me ngjyra.nFletore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja vendos në tabelë një tabak letre ku ka shkruar fjalitë e mëposhtme

(në pamundësi ai/ajo mund t’i shkruajë në tabelë), të shkëputur nga teksti. - Nga retë e zeza ujërat nxinin. - Era ishte e ftohtë nga ftohtësia e borës. - Detarët i rrethoi një zymtësi e madhe nga mungesa e njerëzve.

Tema: Rrethanori i shkakut dhe i qëllimitVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Pasi bën përmbledhjen e informacionit të kërkuar, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit qëta kthejnë në shprehi. Nxënësit punojnë ushtrimet 1-6.

Udhëzim: Në ushtrimin 4 mësuesi/ja të kërkojë nga nxënësit të përcaktojnë llojin dheme se janë shprehur vetëm rrethanorët e vendit dhe të kohës. Këta rrethanorë gjendente fjalia 2, 3, 4, 9.

Mësuesi/ja duke shfrytëzuar rrethanorët e përdorur në fjalinë 3, t’i njohë nxënësit serrethanori i kohës shprehet dhe me formë të pashtjelluar mohore (pa u ngrysur) kyinformacion mungon në teori, pra mësuesi/ja ta shtojë në kllasterin e plotësuar në tabelë.

Ushtrimi 6. Ky ushtrim mund të punohet në grupe. Kjo u jep mundësi nxënësve qëpër secilën pyetje të jepen më shumë se një alternativë sipas modelit të dhënë.


Metoda dhe teknika mësimorenVeprimtari me dëgjim – mendim të drejtuar.nKllaster.nPunë në çift.nOrganizues grafik.

287

Libër mësuesi

Hapi II. Mësuesi/ja orienton nxënësit të shohin në tabelë dhe të dallojnë në secilënfjali se cila prej fjalëve tregon shkakun dhe cila tregon pasojën.

Pasi nxënësit përcaktojnë shkakun dhe pasojën, mësuesi/ja nënvizon me vijë të kuqeshkakun dhe me blu pasojën.

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit:- Nga cila gjymtyrë varet rrethanori i shkakut në secilën fjali?Nxënësit vëzhgojnë me kujdes fjalitë, japin mendimet e tyre e më pas ai/ajo paraqet

në tabelë varësinë e rrethanorit nga folja, emri, mbiemri.nxinin nga retë e zezë (folja)ishte e ftohtë nga ftohtësia (mbiemër)rrethoi një zymtësi nga mungesa e njerëzve (emër)

Hapi III. Mësuesi/ja i kthen nxënësit në tekst duke i udhëzuar të lexojnë me vëmendjeinformacionin e dhënë për rrethanorin e shkakut. (faqe 326)

Hapi IV. Nxënësit më pas plotësojnë me shokun e bankës organizuesin grafik. Njeri nganxënësit shkruan çështjet kryesore që u trajtuan në mësim, kurse shokun tjetër jep përgjigjen.

Nëse njeri nga shokët ka vështirësi le të punojnë së bashku për realizimin e detyrës së dhënë.

Hapi V. Mësuesi/ja dëgjon punën e çifteve dhe lavdëron ato grupe që kanë punuar më mirë.

Hapi VI.Në këtë hap mësuesi/ja e drejton vëmendjen e nxënësve në ushtrimin 1, 2.U kërkon atyre të dallojnë rrethanorin e shkakut në fjalitë e dhëna.

Kujdes! Në fjalinë 1.4 nuk ka rrethanor shkaku.

Pjesa e dytë e mësimit vazhdon me rrethanorin e qëllimit.Hapi I Mësuesi/ja shkruan në tabelë çështjet kryesore të mësimit, kurse nxënësit

lexojnë në heshtje për 5-7 minuta e më pas plotësojnë në çift pemën e mendimit(kllasterin).

Rrethanori i shkakut

Ç’tregon? Meç’pyetjegjendet?

Ku bënpjesë?

Ç’gjymtyrëe fjalisëështë?

Me seshprehet?

Ç’vendzë nëfjali?

Me seshprehet

Me ç’pyetjegjendet?

Nga ç’gjymtyrëvaret

Ç’gjymtyrë efjalisë është

Ku bënpjesë

Ç’vend zënë fjali

Rrethanori i qëllimit

288


Objektivat: Në fund të orës së mësimit të nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë rrethanorin e mënyrës dhe të sasisë.gTë përcaktojnë grupin ku bëjnë pjesë rrethi i mënyrës dhe i sasisë.gTë tregojnë pyetjet me të cilat gjendet rrethanori i mënyrës dhe i sasisë.gTë dallojnë me se shprehen ato.gTë ndërtojnë fjali ku të përdoren rrethanori i mënyrës e të sasisë.

Një fletore pune

Materiale dhe mjete mësimorenOrganizuesi grafik.nTë dëgjuarit kritik.nLibri “Gjuha amtare 6”.nFletore.nLapsa me ngjyra.nTabak letre.

Përgatitja: Mësuesi/ja përgatit fletë pune të titulluar organizues grafik, tëdëgjuarit kritik, të cilën e shpërndan në çdo grup të krijuar.

Tema: Rrethanori i mënyrës dhe i sasisëVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Hapi i IINxënësit lexojnë e diskutojnë me njëri –tjetrin e më pas plotësojnë kllasterin.Pasi nxënësit kanë përfunduar punën e dhënë, dëgjohen me vëmendje e në të njëjtën

kohë mësuesi plotëson kllasterin në tabelë.Hapi IIIPër shkak të ngarkesës mësimore mësuesi le të përzgjedh ushtrimet që do të punojë

me nxënësit.

Vlerësohet ora e mësimit.

Metoda dhe teknika mësimorenLeksion i përqendruar në “akuarium”.organizues grafik.nPunë me grupe.

Fletë puneOrganizuesi grafik: Të dëgjuarit kritik

Çështja Pyetje për t’u bërë Çfarë tha folësi Shënime

289

Libër mësuesi

Zhvillimi i mësimitHapi I. U shpjegon nxënësve që do të krijojnë një “akuarium” me 7-8 nxënës, ky grup

do të jetë aktiv dhe të tjerët mblidhen përqark dhe vëzhgojnë se si dëgjojnë ata leksionindhe çfarë diskutimesh bëjnë.

Jepi nxënësve një listë me pyetje, të cilën listë mund ta shkruajë në tabelë.- Në cilin grup bën pjesë rrethanori i mënyrës?- Ç’gjymtyrë e fjalisë është?- Nga ç’gjymtyrë varet?- Me ç’pyeje gjendet?- Cili është rendi i saj në fjali?

Hapi II. I kërkohet grupit në akuarium të mendoj për pyetjet e mësipërme, ndërsadëgjojnë leksionin e shkurtër. Ky leksion përmban shembuj të çdo elementi.

U kërkon pjesëmarrësve në “akuarium” të shkruajnë në një tabak letre ose në tabelëpërgjigjet e pyetjeve.

Në këtë hap, mësuesja vëzhgon me kujdes se sa të vëmendshëm kanë qenë nxënësitgjatë shpjegimit, si i shfrytëzojnë ata njohuritë e marra më parë si dhe argumentet eshkruara në formën e pyetjeve.

Hapi III. Nxënësit që nuk bëjnë pjesë në akuarium në këtë hap do të mësojnë disaçështje të reja të të dëgjuarit kritik, të cilat duhet t’i identifikojnë në mësim. Ua tregoniçështjet në organizuesin grafik mendojnë.

Ata mund të mendojnë pyetje për gjërat që dëgjuan.I diskutoni këto çështje dhe pyetje dhe u kërkoni shembuj, po qe e nevojshme. Në

kolonën e dytë mund të shkruajnë ato që tha folësja. Ata mund të mbajnë shënim çdoçështje të të menduarit kritik në kolonën e fundit.

Hapi IV. U kërkoni nxënësve (gjithmonë jo të “akuariumit”) të krijojnë grupe katërshe.I jepni secilit grup një kopje të organizuesit grafik: Të dëgjuarit kritik, të cilën e plotësojnënë bashkëpunim me njëri-tjetrin.

Hapi V. Pas 5 -10 minuta secili grup flet para gjithë klasës. U kërkoni nxënësve gjithashtutë thonë idetë e tyre për dobinë e të dëgjuarit kritik të leksionit të përqendruar.

Kështu vazhdohet dhe për rrethanorin e sasisë, ku mësuesi/ja përzgjedh një grup tjetërnxënësish që i vendos në akuarium. Në fund të kësaj veprimtarie mësuesi/ja u tërheqvemendjen nxënësve të kenë kujdes te rrethanori i sasisë, kur ai shprehet me GE dhe kurbërthama e grupit tregon njësi matjeje, p.sh., 5 kg, 2 km ose ndajfoljen e sasisë shumë mepëremrin e pacaktuar shumë për të mos e ngatërruar ata me përcaktorin.

U mblodhën shumë nxënës (përcaktor).Ai lexoi shumë (rrethanor i sasisë).

Vazhdohet me punimin e ushtrimeve 1-7.Mësuesi/ja le të përzgjedhë ato ushtrime të tekstit me qëllim që të realizojnë objektivat

e vëna në fillim të mësimit.


290


Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nFisha që përmbajnë fjali të thjeshta etë përbëra ku janë përdorur lidhëza.të llojeve të ndryshme.nBojëra uji.nGërshërë.

Përgatitja: Përzgjidhen nga gazeta e revista fjali të thjeshta e të përbëra ku tëjenë përdorur lidhëza bashkërenditëse e nënrenditëse. Priten në formë fishash.

Të tregohet kujdes që në shembujt e dhënë të ketë lidhëza që lidhin:a) gjymtyrë me funksione të ndryshme dhe që u përkasin klasave të ndryshme. P.sh.:

Vajzat dhe djemtë e klasës u mblodhën në oborrin e shkollës. (emra) Kr. Kr.Mbi tavolinë gjeta librin dhe fletoren. (emra) K.d K.d.Kishte punuar bukur dhe pastër .(ndajfolje) Rr. m Rr. mShtëpia ishte e re dhe e bukur. (mbiemra) K. e K. e


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë lidhëzat dhe të kuptojnë funksionin e tyre.gTë dallojnë lidhëzat bashkërenditëse nga ato nënrenditëse.gTë grupojnë lidhëzat sipas formimit.gTë përdorin drejt lidhëzat e llojeve të ndryshme për të lidhur fjalë dhe fjali.

Tema: Lidhëzat: funksioni dhe struktura e tyreVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Rrethanori K V SH Q M S

Kundrinori Kundrinori i drejtë Kundrinori i zhdrejtë Kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë me parafjalë

Për ta bërë sa më të lehtë punën e nxënësve punimi i ushtrimit le të realizohet përmeskëtyre tabelave.

291

Libër mësuesi

b) Fjali të përbëra që lidhen me lidhëza bashkërenditëse e nënrenditëse. Çdo grup tëketë jo më pak se 5 fisha. Tri prej tyre të jenë fjali të përbëra me bashkërenditje enënrenditje, ndërsa dy le të jenë fjali të thjeshta, ku lidhëzat shërbejnë për të lidhur gjymtyrë fjalie.

Është mirë që lidhëzat të jenë të llojeve të ndryshme sipas formimit: të thjeshta, tëpërngjitura, shprehje lidhëzore.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Klasa ndahet në grupe (me nga 4-5 nxënës). Secilit grup i jepen jo më pak se 5 fisha.Nxënësve u kërkohet që me ngjyrë të kuqe të qarkojnë mjetin e lidhjes dhe me blu të

nënvizojnë gjymtyrët a pjesët që lidhen. Për 10 minuta nxënësit do të punojnë në grup,do të diskutojnë për funksionin e lidhëzave, i klasifikojnë në lidhëza bashkërenditësedhe nënrenditëse si dhe, mbështetur në njohuritë që kanë rreth fjalëformimit, përpiqentë dallojnë formimin e tyre: të thjeshta, të përngjitura, shprehje lidhëzore.

Hapi II. Në përfundim të detyrës përfaqësuesi i secilit grup prezanton materialin epërgatitur nga grupi i tij. Nxënësit e grupeve të tjera dëgjojnë me vëmendje dhe korrigjojnëose plotësojnë. Mësuesi ndërhyn në rastet kur e sheh të nevojshme për të saktësuar esqaruar koncepte të cilat nuk njihen mirë nga nxënësit.

Hapi III. Në fund mësuesi bën një përmbledhje të lidhëzave, funksionit dhe strukturëssë tyre duke theksuar se:

1. Lidhëza shërben për të lidhur dy a më shumë gjymtyrë fjalie ose dy a më shumë fjali.2. Lidhëzat që lidhen gjymtyrë fjalie ose fjalë me raporte barazie quhen lidhëza

bashkërenditëse, ndërsa lidhëzat që lidhin fjali me raporte varësie quhen lidhëzanënrenditëse.

3. Për nga formimi lidhëzat janë: të thjeshta (përfshirë të gjitha ato lidhëza qënuk formohen prej temash të tjera), të përngjitura (përfshihen të gjitha ato lidhëzaqë formohen nga bashkimi në një fjalë të vetme i dy a më shumë fjalëve të veçanta,zakonisht për arsye të përdorimit të gjatë të tyre pranë njëra-tjetrës) dhe shprehjelidhëzore (përfshihen ato, lidhëza të cilat përbëhen prej dy a më shumë fjalësh, tëpabashkuara në një fjalë, të cilat kanë një kuptim të vetëm dhe kryejnë funksionine një lidhëze.

Hapi IVVazhdohet më tej me punimin e ushtrimeve 1-5 në faqen 334 dhe diskutohen ato.


292


Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin llojet e lidhëzave bashkërenditëse dhe nënrenditëse.gTë dallojnë lidhëzat bashkërenditëse dhe nënrenditëse në fjalitë e dhëna.gTë ndërtojnë fjali të përbëra me nënrenditje ku pjesët e tyre të lidhen me lidhëza

bashkërenditëse dhe nënrenditëse.

Materiale dhe mjete mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.nShkumësa me ngjyra.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalitë: - Unë mendoj se kjo punë duhet përfunduar. - Batos i dukej sikur të gjithë brohorisnin për të. - Më pëlqen qielli i kaltër ku zogjtë ndjekin të gëzuar njëri-tjetrin. - Mulliri bluan kur ka ujë.Hapi II.Kërkohet nga nxënësit që: - Të nënvizojnë kallëzuesit; - Të qarkojnë mjetin e lidhjes; - Të shpjegojnë marrëdhëniet që vendosen midis pjesëve të secilës fjaliP.sh.: Mulliri bluan, kur ka ujë. - Sa folje ka fjalia? Ka dy folje bluan-ka – fjali e përbërë. - Cili është mjeti i lidhjes? Lidhëza kur.Provoni t’i lexoni si dy fjali të thjeshta - Mulliri bluan. Kur ka ujë. - A është i qartë mendimi i shprehur në secilën pjesë? - Cila pjesa ka kuptim më të plotë?

Pjesa e parë – kryesore.Pjesa e dytë – plotëson pjesën kryesore (nënrenditur).

Kështu punohen të gjitha fjalitë. Prej këtej nxirren veçoritë e fjalisë së përbërë, tëcilat mësuesi/ja i shkruan në tabelë:

Ka dy a më shumë kallëzues. Lidhen pjesët e saj me lidhëza nënrenditëse (fjalëlidhëse, intonacion). Midis pjesëve të saj vendosen marrëdhënie vartësie. PK-PN.

Hapi III.Hapet libri tek lidhëzat nënrenditëse, faqe 335.

Tema: Lidhëzat bashkërenditëse, nënrenditëseVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenPunë e drejtuar.nDiskutim.

293

Libër mësuesi

Nxënësit lexojnë në qetësi për rreth 10 llojet e këtyre lidhëzave. Më pas zhvillohet njëlojë si tek lidhëzat bashkërenditëse. Kjo lojë të mos kalojë më shumë se 5 minuta e nëtë të përfshihen sa më shumë nxënës.

Hapi IV.Kalohet te punimi i ushtrimeve 1, 3, 6.Ushtrimi 3. Për fjalinë e parë të këtij ushtrimi mësuesi jep sqarimin për fjalët lidhëse

(ku) si një mjet lidhës që do të njihet më vonë.


Tema: Fjalia e përbërë me bashkërenditjeVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin llojet e lidhëzave bashkërenditëse.gTë dallojnë fjalitë e përbëra nga fjalitë e thjeshta.gTë dallojnë fjalitë e përbëra me bashkërenditje.gTë njohin përdorimin e presjes pranë lidhëzave bashkërenditëse.gTë ndërtojnë fjali të përbëra me bashkërenditje duke bashkuar fjalitë e thjeshta.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Hapet libri në faqen 341. Nxënësit lexojnë me vëmendje tri fjalitë e dhëna.Fjalia e parë:Dielli kishte perënduar dhe në qiell dolën yjet e para.Drejtohen pyetjet, të cilat shkruhen në tabelë: - Ç’lloj fjalie është? Pse? - Si lidhen dy pjesët e saj? - Ç’marrëdhënie vendosen midis dy pjesëve të saj? - Lexojeni këtë fjali si dy fjali të thjeshta. - Ç’vutë re?

Mjete dhe materiale mësimorenTeksti “Gjuha amtare 6”.

Metoda dhe teknika mësimorenVeprimtari me dëgjim – mendim të drejtuar.nDiskutim.

Vlerësohen nxënësit që:- kanë dhënë përgjigje të sakta e të plota.- kanë dëshirë e marrin pjesë aktive në lojë.- kanë forcë argumentuese për mendime të ndryshme.

294


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë dallojnë funksionin që kryen pjesa e varur në fjalinë e përbërë me nënrenditjegTë kthejnë fjalinë e përbërë në fjali të thjeshtë ku pjesa e nënrenditur të kryejë

funksionin e një gjymtyre të dytë.gTë dallojnë fjalitë e përbëra me bashkërenditje nga ato me nënrenditjegTë dallojnë fjalitë e përbëra lidhëzore nga ato jo lidhëzore.

Tema: Fjalia e përbërë me nënrenditje (ora e parë)Vështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe me fjalitë e tjera, por hapi i parë do të jetë nënvizimii kallëzuesve nga nxënësit.

Hapi II. Llojet e fjalive të përbëra me bashkërenditje.a) Fjalia e përbërë me bashkërenditje shtuese:Nxënësit lexojnë me kujdes fjalitë e dhëna. Përcaktojnë kallëzuesit. Qarkojnë mjetin

e lidhjes. Emërtojnë llojin e saj. Nisur nga mjeti i lidhjes përcaktohet lloji i fjalisë sëpërbërë.

As djali nuk e kishte parë babanë, as babai nuk e kishte parë djalin.as……, as – lidhës bashkërenditëse shtuese, prandaj edhe fjalia e përbërë pjesët e të

cilës lidhen me të, është shtuese.- Këtu nxënësit njihen me përdorimin e presjes pranë lidhëzave bashkërenditëse.

Hapi III. Nxënësit përpiqen të mbajnë mend lidhëzat bashkërenditëse veçuese. Punojnëme shembujt e dhënë si në hapin e dytë.

Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për fjalitë e përbëra me bashkërenditjekundërshtuese e përmbyllëse.

Mësuesi kërkon nga nxënësit në të gjitha rastet të mbajnë mend përdorimin e presjes.Për këtë ata rikthehen në tekst për 3-4 min. Para punimit të ushtrimeve zhvillohet njëlojë mësimore, çlodhëse, p.sh.:

Nxënësi i parë: ç’lidhëz bashkërenditëse është kurse?Nxënësi i dytë: Kundërshtuese.Nxënësi i parë: A është lidhëz bashkërenditëse veçuese jo vetëm…., por edhe.Nxënësi i dytë: Jo, është shtuese.Nxënësi i parë: A përdoret gjithnjë presja pranë lidhëzave veçuese?Nxënësi i dytë: Jo. Presja vendoset kur lidhëza përsëritet para pjesës së dytë.Hapi IV. Punohen ushtrimet 1-4. Ushtrimi 4 mund të zhvillohet në formë loje.


295

Libër mësuesi

Metoda dhe teknika mësimorenStuhi mendimesh.nDiskutim.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësimi nis me një bashkëbisedim me nxënësit rreth fjalisë së përbërë me

nënrenditje: - Kur një fjali është e përbërë? - Ç’ marrëdhënie vendosen midis pjesëve të një fjalie të përbërë me nënrenditje? - Me ç’mjete lidhen pjesët e fjalisë së përbërë me nënrenditje.Hapi II. Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, mësuesi shkruan në tabelë fjalitë e

mëposhtme: 1. Më pëlqejnë lulet e egra të malit, të cilat hedhin shtat duke pirë vesë. 2. Dihet nga të gjithë se sa e rëndësishme është kjo detyrë. 3. Unë po pres me padurim që të miratohet kërkesa ime. 4. Më njofto kur të arrish. 5. Dy djemtë u ndanë aty ku mbaronte bulevardi i madh. 6. Meqenëse jashtë bënte ftohtë, xhamat kishin zënë një cipë të hollë akulli.

U kërkohet nxënësve të:a) të gjejnë foljet në këto fjali.b) të qarkojnë mjetin e lidhjes;c) të përpiqen të shpjegojnë marrëdhëniet që vendosen midis pjesëve (cila është

kryesore e cila e nënrenditur)d) të tregojnë se ç’funksion kryen pjesa e nënrenditur në secilën fjali. P.sh.:Më pëlqejnë lulet e egra të malit1) të cilat hedhin shtat duke pirë vesë2)

Pjesa e parë është kryesore. Pjesa e dytë është e nënrenditur dhe kryen në këtë fjalipo atë funksion që kryen përcaktori në fjalinë e thjeshtë. Ajo tregon një karakteristikë tënjë gjymtyre të pjesës kryesore që është shprehur me grup emëror (lulet e egra të malit)dhe lidhet me pjesën kryesore me përemër lidhor (të cilat).

Në të njëjtën mënyrë punohet edhe me fjalitë e tjera. Nëse nxënësit kanë vështirësi,ata ndihmohen nga mësuesi duke i analizuar së bashku fjalitë.

Hapi III. Për fjalitë e përbëra me nënrenditje ftilluese (kryefjalore/ kundrinore) dherrethanore mësuesi kërkon nga nxënësit që t’i kthejnë fjalitë e përbëra në të thjeshta.Tashmë në këto fjali pjesa e nënrenditur do të kryejë funksionet e kryefjalës, kundrinoritdhe rrethanorit.

P.sh.: Dihet nga të gjithë se sa e rëndësishme është kjo detyrë. (pj. e nënrenditurkryefjalore)

Dihet nga të gjithë rëndësia e kësaj detyre.Hapi IV. Punohen ushtrimet e dhëna në libër. Do të ishte mirë të ruhej një renditje e

tillë 2,3,1,4 në zgjidhjen e tyre.Fillimisht nxënësit përzgjedhin alternativat e sakta tek ushtrimi 2,3 dhe më pas punojnë

ushtrimin 1.Ushtrimi 4 do të punohet me fjalitë e ushtrimi 5.


296


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë ndajnë në pjesë fjalitë e përbëra me bashkërenditje e nënrenditje.gTë emërtojnë llojet e fjalive të përbëra me bashkërenditje dhe nënrenditje.gTë bëjnë skemat e fjalive të përbëra.gTë formojnë fjali të përbëra mbështetur në skemat e dhëna.

Metoda dhe kritika mësimorenPunë e pavarur.nDiskutimi.

Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi shkruan në tabelë fjalitë e mëposhtme: dhe u kërkon nxënësve të

përcaktojnë:a) foljet, b) mjetin lidhës, c) funksionin e pjesëve të nënrenditura. 1. Dielli kishte perënduar dhe në qiell dolën yjet e para. 2. Grupi i të rinjve u nis shpejt, por bora i zuri rrugës dhe ata u kthyen mbrapsht në fshat. 3. Edhe Uni u hodh drejt bishës, që po i afrohej me ngadalë. 4. Sado që luaja bukur shah, nuk shikoja që kjo lodër të më forconte në matematikë. 5. Ai u hodh përpjetë nga lumturia kur pa gjithë ata peshq që përpëliteshin në zall. 6. Kur del në fushë dhe kur shikon kallëzat e grurit të bëhet zemra mal. 7. Bardhi kishte dashuri për kanarinat dhe bëhej armik me të gjithë njerëzit që ia

shanin ata zogj këngëtarë

Mbështetur në këto elemente të nxjerra nga nxënësit mësuesi sqaron skemat e fjalëve:Skemat janë:

Tema: Fjalia e përbërë me nënrenditje (ora e dytë)Vështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

2. PB PB PB

4. PK

(lejore) I I (ftilluese)

5. PK

I (kohore)

II (përcaktore)

6. PK

I I (kohore)

7. PK PK

I (përcaktore)

1. PB PBdhe por dhe

3. PK

I ( përcaktore)

297

Libër mësuesi

Hapi II. Punohen ushtrimet 5-7 faqe 345. Për ushtrimin 5 në qoftë se ka njëmospërputhje midis skemave dhe fjalive mësuesi u kërkon nxënësve t’i ndërtojnë vetëato (skemat).

Për fjalinë e parë të këtij ushtrimi mësuesi u sqaron nxënësve se folje dalin engushëllojnë janë folje homogjene dhe si të tilla formojnë një pjesë fjalie. Po kështuedhe foljet prekin e qetësojnë.

Mbështetur në këtë lloj arsyetimi fjalia ka vetëm dy pjesë që lidhen ndërmjet tyre palidhëza e fjalë lidhëse. Skema do të ishin:

Në ushtrimin 7 nxënësit dallojnë fjalitë me bashkërenditje dhe nënrenditje, ndajnëpjesët e më pas bëjnë skemat e fjalive, të cilat po i japim më poshtë:

Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë:gTë njohin rregullat drejtshkrimore të zanores u dhe grupeve të zanoreve ie/je, ua, ne, ye.gTë njohin fjalët që bëjnë përjashtim nga rregullat e drejtshkrimit të zanores u e grupeve

të zanoreve.gTë shkruajnë saktë fjalët që lidhen me rregullat drejtshkrimore për zanoren u e grupet

e e zanoreve

Materiale e mjete mësimorenTabela.nShkumësa me ngjyra.nFletore.nLibri “Gjuha amtare 6”.nLapsa me ngjyra.

Tema: Drejtshkrim. Grupet e zanoreveVështirësia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika mësimorenVeprimtari me dëgjim-mendim të drejtuar.nPunë në çift.nLojë.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 8. f. 345

1. PK PK

(ftilluese) I I (kohore)

c) PK

I (përcaktore)

II (përcaktore)

b) PK

I mënyra

I kohore

a) PB PB

2. PB PB PB

3. PK PK

I (përcaktore)

4. PK PK

I (përcaktore)

298


Zhvillimi i mësimit:Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e orës së mësimit duke u bërë të qartë

nxënësve qëllimin e kësaj ore.U kërkohet atyre të lexojnë në heshtje rregullat e drejtshkrimit të zanores u e grupeve

të zanoreve ie/je, ua, e, ye, me qëllim që përpiqen t’i mbajnë mend ato. Kohën nëdispozicion deri në 10 min.

Hapi II. Organizohet lojë mësimore. Klasa ndahet në 5 grupe. Brenda secilit grupnxënësit punojnë në çift, ndërkohë që njëri nxënës thotë rregullin, tjetri shembullin dheanasjelltas.

Grupi I. Luan rreth rregullit të parë.Shkruhen e shqiptohen me u dhe jo me ë fjalët që mbarojnë me – ull, - ur, p.sh.Nxënësi i parë: Cilat fjalë shkruhen me u dhe jo me ë?Nxënësi i dytë: Të gjitha fjalët që mbarojnë me –ull, -ur e fjalët e formuara prej tyre.Nxënësi i parë: A e kam shqiptuar saktë fjalën shembull?Nxënësi i dytë: Po. Saktë. Grupi II. Luajnë për rregullin e dytë rreth drejtshkrimit të grupit të zanoreve me ie, ua,

ue, ye shkruhen e shqiptohen të plota në fjalët arsye… dhe në fjalët e formuara prej tyre.Grupi III. Shkruhen me ie emrat që pas grupit zanor kanë një l, ll, r.Grupi IV. Shkruhen me ie foljet, kur ky grup ndiqet nga j si dhe kur folja mbaron me

rrokje të hapur ie.Grupi VLuan rreth dy shënimeve: Mbani mend. Loja të mos zgjasë më tepër se 10’. Vetë

nxënësit të nxjerrin fituesin brenda grupit.

Vazhdohet me punimin e ushtrimeve.


299

Libër mësuesi

Programi i lëndës së gjuhës shqipe për klasën e gjashtë parashikon tri diktime. Gjatësia e tekstevetë secilit diktim mund të jetë nga 100 deri në 120 fjalë. Është mirë që tekstet e diktimeve tëpërmbajnë krahas njohurive drejtshkrimore për kategoritë e reja, edhe elemente që janë mësuarmë parë.

Në këto diktime që mund të zhvillohen pas orëve të drejtshkrimit, kërkohet nga nxënësit tëshkruajnë drejt:

· zanoren e të theksuar para bashkëtingëlloreve hundore m, n, nj,· zanoren ë të theksuar e të patheksuar,· grupet e zanoreve ua, ue, ye, etj.,· fjalët ku takohen bashkëtingëlloret n, g me j, apo t me sh, d, t, z, me h etj.

Diktime mund të parashikohen edhe për përdorimin e drejtë të shenjave të pikësimit, thonjëzave,apostrofit, për problemet drejtshkrimore të përemrit vetor, trajtave të shkurtra, përemrit pronor,kohëve të foljes etj.

Ndër llojet e diktimeve mund të përdoren diktime me të diktuar (teksti lexohet nga mësuesja),me zëvendësim (plotësimi i fjalëve që mungojnë) apo me qortim (qortohen gabimet drejtshkrimorepër dukuri të ndryshme gjuhësore nga vetë nxënësi). Për dy të fundit mësuesi i përgatit fletët që mëparë për çdo nxënës dhe ua shpërndan gjatë orës së diktimit. I udhëzon nxënësit se si duhet tëpunojnë dhe më pas i lë të lirë të punojnë në mënyrë të pavarur. Në këtë pjesë të librit janë dhënëmodele diktimesh nga të tri llojet.

Për vlerësimin e diktimeve mund të ndiqet ky kriter:· Për diktimet kur teksti diktohet nga mësuesi, mund të ulet një notë për çdo dy gabime.· Për diktimet me qortim, për çdo mosqortim të saktë të gabimit mund të ulet një notë.· Ndërsa në modelin e diktimit me zëvendësim vlerësimi me notën kaluese 5 (pesë) mundtë fillojë me 6 zëvendësime të sakta. Çdo zëvendësim tjetër i saktë mbi 6 përemra vlerësohetme nga një notë.Theksojmë se në të gjitha rastet që do të ndiqet ky kriter vlerësimi nuk do të përfshihengabimet e përsëritura.

Modelet e diktimeve dhe kriteret e vlerësimeve të përdorura për to, të ofruara në këtë tekst,nuk janë të detyrueshme. Mësuesi mund të ndjekë edhe kriter tjetër vlerësimi në përshtatje menivelin e përvetësimit të njohurive drejtshkrimore nga nxënësit.

Diktime

Rritësja plakë e patavePrincesha flokëverdhë e djaloshi zemërmirë më në fund u shfaqën në udhëzën që të sillte tek

kasollja e vjetër. Mbreti e përqafoi i mallëngjyer të bijën. E ndiente se ishte treguar i padrejtë.Dëshironte t’i kërkonte ndjesë, por fjalët nuk i dilnin nga goja. Edhe mbretëresha nuk kishtebesuar se do ta shikonte më të bijën. Nuk arrinte të çmallej. E përqafoi edhe djaloshin.

Rritësja plakë e patave po i shikonte me vëmendje. Ndihej e gëzuar kur i shikonte dy të rinjtëbashkë. Ajo, maska me të cilën ishte mbuluar aq kohë rritësja e patave, ishte hedhur mënjanë.Ngjante si një shenjë e një kohe që nuk do të kthehej më. Në gjoks mbante një gjerdan me perla

Tekste diktimesh për probleme drejtshkrimorerreth formimit të fjalëve

300


vezulluese. Perla të tilla nuk kishte mbajtur asnjë vajzë tjetër. Ato nuk ishin krijuar nga thellësitëe deteve, ku krijohen zakonisht perlat magjiplote, por në thellësi shumë të mëdha. Ato ishinkrijuar në thellësitë e shpirtit të vajzës zemërbardhë dhe kishin rrjedhur në formën e lotëve.

Përrallat më të bukura të botës

Nëpër ditët e fëmijërisë

Fushën ku mblidheshim për të luajtur e kishim pranë shkollës, afër një burimi. Aty rrodhifëmijëria jonë me gishtërinj të gjakosur e thirrje të gëzuara, që merrnin luginat. Sheshi ynë ivogël kufizohej nga njëra anë me një gardh të lartë. Matanë fillonte kopshti i xha Demirit, njëplak shëndetlig, kurrizdalë, me kokë të futur midis shpatullave ku shndrisnin dy sy të vegjël që irrotullonte gjithë dinakëri. Duart i kishte çuditërisht më të gjata në krahasim me trupin. Jetonteme të shoqen, nënë Dudën, një grua zemërbardhë. Në pamje të jashtme dukej i pafuqishëm, porpo t’i prekej pak gardhi, atëherë bëhej si bishë. Gjithmonë në dorë mbante një sëpatë të vogël qëne besonim se edhe në gjumë nuk e lëshonte. Na kishte zënë belaja me të. Ne, para se të fillonimlojën, dërgonim zbuluesin tonë më të përgatitur, Jonin, mirëpo ai dilte si urithi nga dheu. Atëverë, me të hollat që fituam nga shitja e rigonit, blemë një top futbolli. Na pikonte zemra për njëtop të vërtetë. Dhe ja, tani e kishim në dorë. E vështronim si të ishte ëmbëlsira më e mirë në botë.

Nëpër ditët e fëmijërisë

Gjahu

Gjahtari rendte përmes mjegullës së dendur. Para i printe me hap të shpejtë qeni i tij besnik.Kur arriti në qendër të pyllit të gështenjave, qëndroi në gjunjë, vuri armën në sy dhe mori shenjë.Brenda pyllit në një mazgallë të thellë ishte strukur një ujk. Koka e tij madhe, sytë e frikshëm elëkura e trashë me qime të dendura ngjyrë hiri, dalloheshin me vështirësi.

Kafsha e egër qëndronte në vend dhe nuk i shkonte në mendje se dikush e kishte vënë nëshenjë. Ishte e nënta herë që gjendej midis të shtënave të gjahtarëve, por gjithmonë kishte shpëtuar.Gjahtari u mat mirë dhe e qëlloi në zemër. Kafsha e egër mbeti në vend pa qenë në gjendje të iktesi herët e tjera.

Në studio, në vjeshtë

Ai ktheu kokën papritur, sikur të dëgjonte një trokitje. Jo ishte era vjeshtore që fërkohej pasxhamave të studios. Megjithatë e la penelin dhe, sikur t’i bindje asaj thirrjeje, iu afrua xhamllëkut.Jashtë ishte vjeshta me të gjitha ngjyrat dhe tekat e saj. Studioja ishte në katin e pestë dhe qëandej dukej rruga kryesore, me magazinat, udhëkryqet dhe vendqëndrimet e autobusit në të dykrahët. Një pjesë e autobusëve urbanë që kalonin, kishin gjethe të rëna përsipër. Atyre që janëbrenda as që u shkon ndër mend një gjë e tillë, mendoi ai. U mat t’u kthente shpinën xhamave,por në atë çast në shkallët e pallatit përballë pa një vajzë që po ngjitej me shpejtësi. Shkallët epallatit përballë ishin një fushë e përhershme vrojtimi për të. Nëpër to hipnin e zbritnin gjithfarënjerëzish, me gjithfarë lëvizjesh, të qeta, të vrullshme, të rënduara nga mosha, të hareshme,tinëzare, nganjëherë komike. Pensionistët ngjiteshin ngadalë, djemtë e gjimnazeve zbritnin si të

Tekste diktimesh për drejtshkrimin e zanorevedhe grupeve të zanoreve

301

Libër mësuesi

çakërdisur, duke kapërcyer shkallët katër e nga katër, mysafirët kishin një mënyrë të ecuri tëveçantë, kurse nxënësit e shkollave të mesme, përpara se të ndaheshin, kthenin edhe njëherëkokën, për t’i kujtuar njëra – tjetrës detyrat e matematikës.

Emblema e dikurshme, sipas I. Kadaresë

Genti dhe piktori

Nga galeria e Arteve Figurative doli një burrë i moshuar, veshur me një kostum të zi me riga tëngushta, që e bënte të dukej më i gjatë se ç’qe në të vërtetë. Ai zuri të ecte përmes rruginave plot lulevjollcë të lulishtes së pallatit. Padashur i shkuan sytë te Genti që punonte aty midis luleve dhe fluturavekrahëshkruara.

Burri iu afrua qetë – qetë Gentit dhe i qëndroi pas krahëve. Dielli shkëlqente. Hoqi kapelëndhe shtriu me dorë thinjat e argjendta. I pëlqente ta vështronte ashtu djalin që punonte i qetë, mebojëra të mrekullueshme, në atë vend të lulëzuar. Burri i moshuar, në atë karton të bardhë ku popunonte Genti, padashur pa si në një ekran filmi një copë nga fëmijëria e vet.

...Në dritaren e vockël të klasës, nga mezi hynin ca rreze dielli dhe dukej një copë qiell, udëgjua një e trokitur e lehtë. Djali ngriti sytë e kaltër dhe pa një zog të vogël, që çukiste njëkokërr thanë të zbutur nga dielli. Djalit i mbetën sytë te goja e vogël e zogut dhe te zemra e kuqee thanës. Që atë çast, pas kapakut të fletores nisi të vizatonte zogun e vogël me një laps, që mezie mbante me majat e gishtërinjve. Burri i moshuar u përmend nga kujtimet dhe u përqendrua teGenti që vizatonte.

Një ngjarje në Tiranë, sipas G. Bushakës

Hartimi

Shkëlqimi ishte një nxënës, i cili nuk shkëlqente, por me zellin e prindërve merrte nota të miranë të gjitha detyrat e shtëpisë. Nëna e ndihmonte për problemet e matematikës, kurse i ati i qanteme lot hartimet, të cilat kurorëzoheshin gjithmonë me notën dhjetë.

Një ditë, kur i ati nuk ndodhej në shtëpi, ai iu drejtua për ndihmë Prendit. Ai pranoi t’ia shkruantehartimin pa e tradhtuar veten se kërkesa e papritur e kishte mërzitur së tepërmi. Ai kishte botuar dylibra me tregime e skica, por atë ditë një dhëmballë i kishte prishur humorin. Por, meqenëse ia kishtedhënë fjalën, hartimi duhej shkruar. Tema ishte kjo: “Fëmijët edukohen në shtëpi e në shkollë”. Hartimiishte me gjithë mend i goditur. Por, kur të nesërmen, Prendi, burri i Fridës, mësues në një shkollëtetëvjeçare, filloi të lexonte hartimet. Me të hapur fletoren e Shkëlqimit, ra në mendime të thella. Aiduhej të vlerësonte hartimin që kishte shkruar vetë. Si u mendua një copë herë, shënoi me laps të kuq:“Kësaj radhe po të fal, por herë tjetër ta shkruash vetë hartimin.”

Shkumësi magjik, sipas Dionis Bubanit

Dita e parë në Stacionin kozmik

Kur shkojmë në një shkollë të re ose në një vend të huaj, kalojmë gjithmonë një periudhë hutimi meaq emocione e ngjarje të reja, sa është e pamundur t’i rikujtojmë më vonë me saktësi. Pikërisht kështuishte dita ime e parë në stacionin kozmik. Kurrë më parë s’më kishin ndodhur kaq shumë gjëra në njëkohë kaq të shkurtër. Nuk ishte puna vetëm se po takoja gjithë ata njerëz të rinj. Më duhej të mësoheshame gjithçka nga e para. Në fillim e ndjeva veten krejt të pazotin, si një fëmijë. S’isha në gjendje tëllogaritja përpjekjen më të vogël që më duhej për të bërë qoftë dhe një lëvizje. Ndonëse pesha ishtezhdukur, inercia mbetej. Për të nisur një lëvizje, duhej forcë, por edhe më shumë duhej për të ndaluarpërsëri. Në këtë rast vinin në ndihmë shkopinjtë e fshesës.

302


Këto i kishte sajuar komandant Dojli dhe, merret vesh, i quanin kështu sipas përrallave qërrëfenin se njëherë e një kohë magjistarët udhëtonin mbi shkopinjtë e fshesës. Edhe ne mbi këtashkopinj vërtiteshim rreth e rrotull stacionit. Ata përbëheshin nga një tub i hollë, që rrëshqistebrenda një tjetri. Të dy tubat ishin të lidhur me një sustë të fuqishme dhe njëri përfundonte me njëçengel, ndërsa tjetri me një kokë të gjerë gome. Kjo ishte e gjitha.

Ishuj në qiell, sipas Artur Klarkut

Tekst diktimi me qortim rreth përdorimit të apostrofit

Piktori i vogël

Ermalit si thonë kot piktor. Ai ka dëshirë ti vizatojë sendet ashtu siç janë. Një ditë atij iu shkreptë vizatonte Balon, që si ndahej ngado që shkonte. Bëri çmos dhe më në fund e vizatoi atë.

Në mbrëmjë vizatimin për Balon svonoi tia tregonte edhe babait. Babai qeshi, sepse vizatimi siuduk i plotë. Ermali kishte harruar ti bënte Balos bishtin dhe njërin vesh. Si tia bënte Ermali?!

Ai su fye dhe su zemërua nga vërejtjet që i bëri babai, por menjëherë filloi nga puna për tindrequr gabimet. Kështu Ermali punon me ngulm për tu bërë piktor.

Shpendët e zgjuar

Ishte ç’na ishte. Na ishte njëherë një dhelpër. Kësaj dhelpre s’ia gjeje dot shoqen për dinakëri.U vinte pulave rrotull, t’i përçante dhe t’i rrëmbente një nga një. Syrin ia kishte vënë këndesitkëngëtar. Shpendët ishin shumë të shqetësuara. Ato menduan diçka që ta kapnin dhelprën tëgjallë.

Një ditë e thirrën dhelprën për darkë. Ajo u tha se s’mund të vinte, por nga ana tjetër mendoi ses’duhet ta linte rastin t’i shpëtonte nga dora. Edhe shpendët s’e besuan dhelprën, prandaj hapënnjë gropë të thellë në rrugën nga do të kalonte dhelpra dinake. Gropën e mbuluan me degë egjethe. Dhelpra s’kishte si ta dallonte atë. Dhelpra u nis e u stolis për në gosti, sa s’thuhet, por ç’edo se s’ia arriti dot qëllimit. Me t’u afruar ra në kurthin që i kishin përgatitur shpendët.

Tekst diktimi me zëvendësim rreth përemrit pronor

Letër shokut

I dashur Agim. U gëzova që e kishe marrë letrën ........ Sa u entuziazmova, Agim, kur mësova sevjershat ........ ishin botuar në revistën “Fjala jonë”. I lexova dhe secila prej tyre më dukej më e bukurse tjetra. E kush s’i ka lexuar vjershat ...........! ……..vëlla njërën prej tyre e ka mësuar përmendsh dheçdo mbrëmje dëgjojmë vjershën ....... të recituar prej tij. I pëlqen shumë edhe gjyshi .........

Vjershat .......... unë po i ripunoj dhe ndonjërën prej tyre do të ta dërgoj ty që të më ndihmoshme vërejtjet ........ Po e përfundoj letrën ........, duke të uruar shëndet ty, familjes ........ dhe tëafërmve …………..

Vendos në vend të pikave përemrin pronor që duhet. Ndonjë përemër mund të përdoretmë shumë se një herë.

( e tua, time, im, tënde, tonë, e mia, të tu, sate)

303

Libër mësuesi

Tekste diktimesh rreth përdorimit të shenjave të pikësimit në fjalitëdëftore, dëshirore, nxitëse,

pyetëse dhe shkrimit të ligjëratës së drejtë.

Gjergj Elez Alia

Nëntë plagë kishte në trup trimi Gjergj Elez Alia. Prej nëntë vjetësh dergjej në shtrat. Armët eGjergjit rrinin varur në mur. E motra i rrinte te koka. Ia lante plagët me ujët e gurrës, ia shpëlanteme lotët e syve e ia thante me flokët e ballit. Ah ç’plagë të rënda kishte marrë! Qysh i durontenëntë dhembje plagësh njëherësh?!

Bajlozi i detit krejt papritur një ditë erdhi me rropamë për t’i grabitur nderin dhe lirinë. A mundtë durohej kjo gjëmë?! Ah, nëntë plagët që ende nuk ishin tharë! Gjegj Elez Alia mezi tundi kokëndhe mori frymë thellë.

- Më gatitni kalin! - buçiti zëri i tij dhe u ngrit me vërtik për të rrokur armët.Bajlozi i zi i detit dhe Gjergji u vunë përballë njëri-tjetrit. Krahu i Gjergjit u bë hekur dhe dora

iu bë pallë. Me goditjen e parë i preu kokën. Bajlozi u bë pluhur e erë, shkrumb e hi. Gjaku i tij izi rrodhi nëpër përrenj e nxiu gjithë burimet. Tre vjet rresh vendi rreth e qark kundërmoi erëkërmë.

Si e vrau Bajlozin e zi, trimi u kthye fitimtar në shtëpi. Motra e priste me gëzim. Të dy vëlla emotër u përqafuan e ranë përdhe të vdekur në krahët e njëri-tjetrit. Vdekje më e ëmbël s’ishte parëkurrë! Shokët i varrosën të dy e mbi varrin e tyre mbollën një bli.

(Sipas motiveve të këngës popullore)Kumbullat

Gjithë rrugën deri te dyqani i perimeve e bëra me vrap. Nuk më durohej sa të shkoja te shitësjae t’i thosha si një burrë i madh: “Të lutem, m’i jep këto lekë kumbulla!”

Sa mendova këto fjalë, ndalova në vend. Nuk isha shumë i sigurt. Një burrë i madh e di sa bënnjë kile kumbulla. Edhe unë ashtu po i them! Mirëpo... sikur të mos më dalin lekët? Po sikur të mëpyesë shitësja: “Sa kile kumbulla do?”. Nuk do të ishte turp të thosha: “Një lekë kumbulla.” Mesiguri, njerëzit do të qeshnin dhe shitësja do të thoshte: “Shko, more djalë i mbarë, shko në shtëpi,se nuk blihen kumbulla me kaq para...”

Ah, sa turp që më vinte! Këto pyetje dhe shumë të tjera, që unë s’i merrja dot me mend, por qëdo të më ngatërronin me siguri buzë banakut dhe përballë shitëses, më detyruan të sillem disa herërrotull barakës, pa guxuar t’i afrohem dyqanit. Po sikur të shkoja të blija akullore? Jo, unë dojakumbulla për inat të Gencit. Le të shihte ai se edhe unë kisha kumbulla, se edhe unë haja kumbulla...

Beni ecën vetë, Kiço Blushi

304


Test

Për lëndën gjuhë amtare Klasa VI

Emri Mbiemri __________________Shkolla __________________Klasa __________________Data __________________Koha __________________

Pjesa I

Arviti mbushi një xhep me arra. Arrat ishin të forta, nga ato që u thonë gunga. Fshati ku jetontedjali i kishte shtëpitë të shpërndara. Ai nisej gjysmë ore para se të binte zilja e shkollës, por atëditë u nis ca më shpejt. S’do shumë mend përse. Kishte një inat me ato arrat gunga. Do të vonohejca me to deri sa t’i thyente e t’i përlante. Nëna e pa me habi. Arviti mbuloi xhepin me çantë. Këtëe bëri jo se nëna ia kursente arrat. Fshati kishte arra sa të duash.

1. Trego nëse fjalët e mëposhtme janë të ndryshueshme apo të pandryshueshme. Vendos shenjënX në vendin e duhur në tabelë. (4 pikë)

2. Përcakto klasën e fjalëve të nënvizuara në fjalitë e mëposhtme. (2 pikë)a- Këtë e bëri jo se nëna ia kursente arrat. __________________b- S’do shumë mend përse. _______________________

3. Në grupin e fjalëve të mëposhtme gjej një emër të përgjithshëm, një emër abstrakt. (të forta,fshati, jetoj, me, këtë, habi) (2 pikë)

a. emër i përgjithshëm __________b. emër abstrakt __________

4. Shkruaj trajtën e pashquar të emrave të mëposhtëm. (3 pikë)a) shtëpitë ____________b) zilja ____________c) xhepin ____________

5. Shkruaj shumësin e emrave të mëposhtëm. (3 pikë)a) djali _________b) fshati _________c) habi _________

6. Në fjalinë e dhënë gjej emrat. Përcakto gjininë, numrin, rasën. (12 pikë) Arviti mbushi një xhep me arra.

Fjala E ndryshueshme E pa ndryshueshme me

ishin shpejt

jo

Emri Gjinia Numri Rasa

305

Libër mësuesi

7. Formo mbiemra të prejardhur nga temat: (3 pikë)a) gunga _________b) shkolla _________c) habi _________

8. Vendos në rasën e duhur grupet e dhëna: (3 pikë)a) arra të forta ______________________ (r. dhanore)b) shtëpi të shpërndara _______________ (r. gjinore)c) nëna e habitur _____________________(r. kallëzore)

9. Qorto përdorimet e gabuara të përemrit pronor. (3 pikë)a) nënës time ______________b) oborri i shkollës tonë ______________c) para derës tate ______________

10. Plotëso me trajtë të shkurtër të bashkuar vendin bosh. Zbërtheje atë. (3 pikë)____ fshehu nënës arrat.

Kujt? Kë?

11. Në fjalinë e dhënë nënvizo trajtën e shkurtër. Trego vetën, numrin, rasën. (4 pikë)Arrat ishin të forta nga ato që u thonë gunga.

Pjesa II1. Shkruaj titullin e tregimit nga është shkëputur teksti në krye të testit. (1 pikë)

A ______________________2. Lidh me shigjetë titullin e tregimit me autorin. (4 pikë)

Fotografia Ismail KadareTomi dhe Haku Sterjo SpassePoezia e parë Shpresa VretoLetër nga fshati Mark Tuen

3. Shpjego kuptimin e këtyre fjalëve: (3 pikë)a) eshkë ____________b) shamatoj ____________c) broçkull ____________

4. Bëni një krahasim midis dy personazheve duke plotësuar Diagramin e Venit. (5 pikë)

Harri Poteri Tom Sojeri

5. Përcakto figurat letrare (3 pikë)a) e kishte vrapin si të lepurit _______________b) vjeshta e zjarrtë ______________________c) gëzimi mu përplas në fytyrë ________________

6. Listo veprimet që bëri Arviti për të shuar zjarrin. (4 pikë)_________________________ ___________________________________________________ __________________________

Trajta e shkurtër Veta Numri rasa

306


7. Shkruaj mesazhin e pjesëve të mëposhtme: (4 pikë)a) Fotografia __________________________________b) Poezia e parë __________________________________

8. Shkruaj 10 vargje nga poezia “Atdheu”, që mban mend. (5 pikë)__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Skema e qortimit

Pjesa IPyetja 1. 1 pikë nëse përcakton saktë fjalët e ndryshueshme ose të pandryshueshme.Pyetja 2. 1 pikë për secilën nga klasat e gjetura.Pyetja 3. 1 pikë nëse gjen saktë emrin e përgjithshëm dhe abstrakt.Pyetja 4. 1 pikë për çdo emër të shkruar në trajtën e pashquar.Pyetja 5. 1 pikë për çdo emër të shkruar në shumësin e tij.Pyetja 6. 1 pikë për gjetjen e çdo emri, 1 pikë për përcaktimin e gjinisë së çdo emri, 1 pikë për

përcaktimin e numrit të çdo emri, 1 pikë për përcaktimin e rasës së çdo emriPyetja 7. 1 pikë për çdo mbiemër të prejardhur të shkruarPyetja 8. 1 pikë për çdo grup emëror të shkruar saktë në rasën e duhurPyetja 9. 1 pikë për çdo përdorim të saktë të pronorit.Pyetja 10. 1 pikë për vendosjen e saktë të trajtës së shkurtër të bashkuar, 1 pikë për trajtën e

shkurtër të dhanores, 1 pikë për trajtën e shkurtër të kallëzoresPyetja 11. 1 pikë për gjetjen e trajtës së shkurtër, 1 pikë për përcaktimin e vetës,, 1 pikë për

përcaktimin e numrit, 1 pikë për përcaktimin e rasës

Pjesa IIPyetja 1. 1 pikë nëse shkruan saktë titullin e tregimit.Pyetja 2. 1 pikë për lidhjen e saktë midis autorit dhe titullit.Pyetja 3. 1 pikë për shpjegimin e saktë të çdo fjalie.Pyetja 4. 1 pikë për çdo veçori të vënë në dukje, nuk vlerësohet me më shumë pikë edhe nëse

ka dhënë më shumë përgjigje.Pyetja 5. 1 pikë për çdo përcaktim të saktë të figurës letrare.Pyetja 6. 1 pikë për çdo veprim të listuar të Arvitit.Pyetja 7. 1 pikë për idenë e mesazhit, 1 pikë për formulimin e secilit mesazh.Pyetja 8. Për çdo varg të shkruar saktë do të ketë vlerësim 0.5 pikë. Nuk ulen pikë për gabimet

drejtshkrimore.

Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-18 19-27 28-37 38-47 48-56 57-64 65-71

307

Libër mësuesi

Përgjigjet e saktaPjesa I1. a- e pandryshueshme

b- e ndryshueshmec- e pandryshueshmed- e pandryshueshme

2. a- përemër b- ndajfolje3. a. Fshati; b. Habi4. a- (ca) shtëpi

b-(një) zilec- (një) xhep

5. a- djemtë b- fshatrat c- (ca) inate6.

7. a- gungaçb- shkollorc- i habitur

8. a- arrave të fortab- i, e shtëpive të shpërndarac- nënën e habitur

9. a- nënës simeb- oborri i shkollësc- para derës sate

10. ia fshehu nënës arratia

Kujt? Kë?asaj i ato i

11.

Pjesa II1. a. Tym në pyllin e lisave2. Fotografia – Sh. Vreto

Tomi dhe Haku – M. TuenPoezia e parë – I. KadareLetër nga fshati – S. Spasse

3. a. Del tek trungjet e pemëve; përdoret me strallin për të ndezur zjarrinb. grindem me dikëc. budallallëk

4.

Emri Gjinia Numri Rasa Arviti mashkullore njëjës emërore (një) xhep mashkullore njëjës kallëzore arra femërore shumës kallëzore

Trajta e shkurtër Veta Numri rasa

u v.III shumës dhanore

H.P. trajtohetkeq ngaxhaxhai.

T.S. trajtohetmirë nga teze

Poli.

Janë jetimëu pëlqejnëaventurat

janë tëpërmbajtur.

308


5. a- krahasim b- epitet c- metaforë6. a-mori një dru të gjatë me një degë

b- zuri vend midis lisit dhe zjarritc- shtyu me forcë degëzat...d- hodhi gurë e copëra dheu

7. Mesazhi mund të ketë alternativa të ndryshme.

Për lëndën gjuhë amtare Klasa VI

Emri mbiemri _________________Shkolla _________________Klasa _________________Data _________________Koha _________________

Pjesa I

Ndaloi osmanlliun dhe i kërkoi një gllënjkë ujë Vitos. Ajo i dha mataranë dhe u tërhoq mënjanëkokulur. Osmanliu piu mirë e mirë dhe pastaj tha:

- Qenke e pashme shumë, moj arnautkë! A bëhesh gruaja ime, se vashë më të bukur s’më kanëzënë sytë në faqe të dheut. Vitos i erdhi rrotull bota, rrëmbeu mataranë dhe i tha:

- Shko rrugës sate, o i huaj, dhe mos më bjer në qafë, se unë jam e fejuar me një trim që nuk igjendet shoku në botë.

- Cili është ai burrë që ma kaloka mua në trimëri? – ulëriu osmanliu dhe vuri dorën në jatagan.- Ai është Jorgji im, o i huaj. Është trim sa s’gjendet dhe i mirë sa s’bëhet. Kanë qenë tre

vëllezër. I pari vdiq nga një sëmundje e rëndë. I dyti nuk dihet nga humbi. I treti është Jorgji,shpresa e nënës së vet dhe gëzimi e jeta ime! Është trimi i marrë dhe, kur inatoset, nuk di ç’bën,prandaj largohu sa më parë. Mos e lër nënën... për të mirën tënde të them.

1. Përcakto tipat e fjalive sipas kumtimit. (4 pikë)a- Qenke e pashme shumë, moj arnautkë! _________________b- Cili qenka ai burrë që ma kaloka mua në trimëri?! _________c- Shko rrugës sate, o i huaj, dhe mos më bjer në qafë. ____________d- Kanë qenë tre vëllezër. _____________________

2. Krijo një fjali dëshirore me folje në mënyrën lidhore. (2 pikë)a _______________________________________________

3. Shndërro në mohore fjalinë e mëposhtme. (1 pikë) Për të mirën tënde të them.a _______________________________________________

4. Cila nga fjalitë e mëposhtme është e thjeshtë. (1 pikë)a – Ai është Jorgji im, o i huaj.b – Ndaloi osmanliu në vend dhe i kërkoi një gllënjkë ujë Vitos.c - Osmanliu piu ujë mirë e mirë dhe pastaj tha.

Test

309

Libër mësuesi

5. Nënvizo kryefjalën në fjalinë e dhënë. Trego me se është shprehur. Zëvendëso kryefjalën mënjë grup emëror. (3 pikë)

I pari vdiq nga një sëmundje e rëndë.a _________________________________________

6. Dallo kallëzuesit në fjalinë e dhënë. Thuaj llojin e tyre. ( 4 pikë)Është trim sa s’gjendet në botë.

Lloji _______________ lloji ________________7. Ndërto një fjali me kallëzues të përbërë, ku folja gjysmëndihmëse të tregojë domosdoshmëri.

(1 pikë)_____________________________________________________________8. Përcakto funksionin e gjymtyrëve të nënvizuara. (6 pikë)Trego me se shprehen.

a. Jam fejuar me një trim që nuk i gjendet shoku.Funksioni _____________________ shprehet ___________________

b. Vdiq nga një sëmundje e rëndë.Funksioni _____________________ shprehet _____________________

c. Vuri dorën në jatagan.Funksioni ___________________ shprehet ______________________9. Plotëso fjalinë me një rrethanor kohe. (1 pikë)

I pari vdiq nga një sëmundje e rëndë. ________________________10. Me foljen e mëposhtme formo grupe foljore që të shprehin (3 pikë)

(sasi) _______________________kërkoj (qëllimi) ________________________

(mënyrë) __________________________11. Trego llojin e përcaktorit në grupet e dhëna. (3 pikë) a- gruaja ime b- në faqe të dheut c- tre vëllezër

Pjesa II

1. Cili nga poetët e mëposhtëm i ka shkruar këto vargje: (1 pikë)Më ndjekin topi dhe zogjtë,Oh, kush s’më ndiqka.Qenka e vështirë, mjaft e vështirë, o miq,T’u largoje nga fëmijëria.

2. Ç’rimë kanë vargjet e mëposhtme: (1 pikë)Sorkadhen e zunë në çark një mbrëmje,Kur ngrihej pas fletëve ylli,Natën me mall e me dhembjeSorkadhen e re e kërkonte pylli.

3. Pjesa “Vilhelm Teli” i Shilerit është: (1 pikë)a) tragjedib) komedic) dramë

4. Cilat janë personazhet e tregimit “Viti 999”? (3 pikë)a) Lulib) Lolojac) Janid) Mark Shalëgjati

310


e) Luljaf) Valteri

5. Përgjigju shkurt pyetjeve të mëposhtme. (6 pikë)a) Kë i kujton Priami Akilit? ___________________________b) Çfarë i japin zanat Mujit? ___________________________c) Ç’lloj shkrimi është “Bora”? __________________________d) Kush e vrau dhelprën te “Gjahu i malësorëve”? _______________e) Çfarë krijoi Iskanderi për “Perandorinë e Arabisë”? _____________ë) Çfarë paraqiste tabloja e Mark Bazaitit?_____________________

6. Cili është ai shkrimtar që në poezitë dhe tregimet e tij shprehu dhembjen për mjeriminnjerëzor. (1 pikë)

____________________________________________________

7. Veço nga “Këshilla për Domenikun” vetëm tri që të kanë mbetur në mendje dhe shkruaji. (3 pikë)a ________________________________________________________b ________________________________________________________c _______::________________________________________________

Skema e qortimit

Pjesa I1. 1 pikë për përcaktimin e saktë të tipit të fjalisë sipas kumtimit.2. 1 pikë për përdorimin e saktë të foljes në mënyrën lidhore.3. 1 pikë për shndërrimin e saktë të fjalisë nga pohore në mohore.4. 1 pikë për përcaktimin e saktë të fjalisë së thjeshtë.5. 1 pikë për dallimin e kryefjalës. 1 pikë për përcaktimin e saktë se me se është shprehur. 1

pikë për zëvendësimin e kryefjalës me grup emëror.6. Nga 1 pikë për dallimin e secilit kallëzues në fjali dhe 1 pikë për përcaktimin e llojit të tij.7. 1 pikë për ndërtimin e saktë të fjalisë me kallëzues të përbërë.8. 1 pikë për secilin përcaktim të saktë të funksionit për fjalët e nënvizuara dhe nga 1 pikë për

dallimin e saktë të ndërtimit.9. 1 pikë për plotësimin e saktë të fjalisë me rrethanor kohe.10. Nga 1 pikë për çdo grup foljor të ndërtuar saktë.11. Nga 1 pikë për çdo përcaktimin e saktë të llojit të përcaktorit.

Pjesa II1. 1 pikë për gjetjen e poetit.2. 1 pikë për përzgjedhjen e saktë të rimës.3. 1 pikë për përzgjedhjen e saktë të alternativës.4. Nga 1 pikë për çdo personazh të përcaktuar saktë.5. Nga 1 pikë për çdo përgjigje të saktë.6. 1 pikë për gjetjen e emrit.7. Nga 1 pikë për secilën këshillë të listuar (jo më shumë se tri).

Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-11 12-17 18-23 24-29 30-35 36-40 41-45

311

Libër mësuesi

Përgjigjet e saktaPjesa I

1. a- dëftore thirrmoreb- pyetëse thirrmorec- nxitësed- dëftore

2. Përgjigjet janë alternative3. Për të mirën tënde nuk të them.4. E saktë alternativa –a-5. I pari i vëllezërve vdiq nga një.... shprehet me numeror.6. a) është trim – kallëzues emëror

b) gjendet – kallëzues foljor7. P.sh. Duhet të punojmë më shumë.8. a- Funksioni i kundrinorit të zhdrejtë me parafjalë, shprehet me grup emëror.

b- Funksioni i rrethanorit të shkakut, shprehet me grup emëror.c- Funksioni i rrethanorit të vendit, shprehet me emër me parafjalë.

9. p.sh. ......... para një viti10. shumë, tepër kërkoj për të luajtur

me ëmbëlsi11. a) me përshtatje

b) me drejtimc) me bashkim

Pjesa II1. E saktë alternativa - a -2. E saktë alternativa - b -3. E saktë alternativa - c -4. Alternativa të sakta b, c, e.5. a- Babanë

b- qumështc- prozë poetiked- Arbrie- Kopshti Monumentalë- Beteja me shpata e kalorësve

6. Migjeni7. alternativa të ndryshme

Për gjuhën amtare Klasa VI

Emri Mbiemri __________________Shkolla __________________Klasa __________________Data __________________Koha: 40 minuta

Test

312


Pjesa ITrimi e donte shumë vashën e bukur dhe nuk ia shkelte kurrë fjalën. U ngrit e shkoi të gjuante

në mal të kuçedrës. Sapo u ngjit lart, zuri të lëkundej dheu me gjithë gurë e drurë.1. Gjej foljet në tekstin e mësipërm. Për secilën folje shkruaj trajtën përfaqësuese. (8 pikë)

Folja Trajta përfaqësuese_________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ___________________

2. Gjej mbaresën, temën, rrënjën e foljes shkelte. (3 pikë)Mbaresa _________Tema _________Rrënja _________

3. Gjej foljet ndihmëse të përdorura në fjalitë e dhëna. (2 pikë)a. Jo, nënë, do të shkoj, se i kam dhënë besën kuçedrës.b. Jam kthyer të të lë lamtumirën.

4. Dallo foljen në mënyrën e kërkuar. (6 pikë)Dëftore a. do të kem zënë, b. të zë, c. zënçaKushtore a. do të ngjit, b. do të kisha gjuajtur, c. do të gjuajHabitore a. Trembsha, b. tremba, c. trembkamLidhore a. paça lëkundur, b. patëm lëkundur, c.të lëkundejUrdhërore a. të ngrini, b. ngrini, c. ngrihen5. Përcakto mënyrën, kohën, zgjedhimin e foljeve në fjalinë e mëposhtme.Nuk ke dëgjuar ti se ai që shkel këtë mal nuk mbetet i gjallë? (9 pikë)

6. Foljen shkoj përdore në fjali një herë në të ardhmen e thjeshtë të dëftores dhe njëherë në tëtashmen e kushtores. (4 pikë).

E ardhmja e thjeshtë e dëftores________________________________________________________________E tashmja e kushtores ________________________________________________________________7. Vendos foljen në kllapa në kohën, vetën dhe numrin e duhur. (6 pikë)

1. Djali nuk (tremb) ____________(k.e kryer e thjeshtë); vë _________ (k.k.th.) shigjetën në hark.2. Kjo flakë (djeg) _________ (k. e pakryer) e (përvëloj) ___________ (k. e pak.)

8. Shkruaj format e pashtjelluara të foljes zë. (4 pikë)Pjesore ____________Paskajore ____________Përcjellore ___________Mohore ___________

Folja Mënyra Koha zgjedhimi Ke dëgjuar Mbetet shkel

313

Libër mësuesi

9. Me format e pashtjelluara të foljes zë të formuara më lart ndërto nga një fjali. (4 pikë)1. ___________________________________________________2. ___________________________________________________3. ___________________________________________________4. ___________________________________________________

10. Në çdo pohim rretho shkronjën V kur është e vërtetë dhe shkronjën G kur është e gabuar. (3 pikë)Folja është bërthamë e fjalisë. V GFolja tregon veprim ose gjendje. V GFolja ndryshon sipas lakimit. V GFolja ka 8 mënyra. V GFoljet ndihmëse shërbejnë për të ndërtuar kohë të përbëra. V GFolja përshtatet në gjini, numër, rasë me kryefjalën. V G

Pjesa II

1. Shkruaj titullin dhe autorin e përrallës nga është shkëputur teksti në krye të testit. (2 pikë)

Titulli autori ____________________________ __________________

2. Lidh me shigjetë titullin e krijimit me autorin. (4 pikë)Gjuha shqipe Ndre MjedaZoga La FonteniBretkosa që do të trashej sa një ka PopulliNinulla Fishta

3. Lidh me shigjetë figurat letrare me vargjet ku gjenden ato. (3 pikë)Që e përbuz këtë gjuhë hyjnore metaforëShuhet nata me ngadalë krahasimiVjen të merr porsi pëllumbi epitet

4. Zoga përfaqëson: (1 pikë)a. vdekjen si fenomen të natyrshëmb. fatalitetin e jetësc. vazhdimësinë dhe bukurinë e jetës

5. Qarko përgjigjen e saktë: (5 pikë)a. Kënga e Dhoqinës trajton motivin e mikpritjes. Po Job. Gjergj Fishta ishte prift. Po Joc. Zoga është shkëputur nga poema “Andrra e jetës”. Po Joç. La Fonteni është shkrimtar anglez. Po Jod. Emri i vërtetë i Lasgush Poradecit është Dhimitër Pasko. Po Jo

6. Si quhen ndryshe ninullat? (1 pikë) __________________________

7. Shkruaj 5 vargëshin e fjalës gjuha shqipe. (4 pikë)

Gjuha shqipe(2 mbiemra) ____________ ______________

314


(3 folje) __________ _____________ ____________(1 fjali) ___________________________(Sinonimi) ________________

Skema qortimi

Pjesa I1. 0.5 pikë për çdo folje të nënvizuar saktë.

0.5 pikë për çdo trajtë përfaqësuese të gjetur saktë.

2. 1 pikë për dallimin e saktë të mbaresës.1 pikë për dallimin e saktë të temës.1 pikë për dallimin e saktë të rrënjës.

3. Nga 1 pikë për çdo folje ndihmëse të gjetur saktë.

4. Nga 1 pikë për çdo alternativë të saktë.

5. Nga 1 pikë për çdo përcaktim të saktë të mënyrës, kohës, zgjedhimet.

6. Nga 1 pikë për ndërtimin e saktë të formës gramatikore të së tashmes dhe të sëardhmes së thjeshtë të dëftores. 1 pikë për ndërtimin e saktë të fjalisë.

7. Nga 1 pikë për përdorimin e saktë të foljes në kohën e kërkuar.1 pikë për vetën e kërkuar, një pikë për numrin e kërkuar.

8. Nga një pikë për çdo formë të pashtjelluar të dhënë saktë.

9. Nga një pikë për çdo përdorim të saktë të formave të pashtjelluara në fjali.

10. 0.5 pikë për çdo përgjigje të saktë.

Pjesa II

1. 1 pikë për gjetjen e saktë të titullit, 1 pikë për gjetjen e saktë të autorit.

2. 1 pikë për çdo lidhje të saktë të titullit me autorin.

3. 1 pikë për çdo lidhje të saktë të vargjeve me figurat letrare.

4. 1 pikë për përzgjedhjen e saktë të alternativës.

5. 1 pikë për çdo përgjigje të saktë.

6. 1 pikë për plotësimin e saktë të pyetjes.

7. 1 pikë për çdo varg të plotësuar.

Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët 0-20 21-31 32-41 42-51 52-60 61-68 69-75

315

Libër mësuesi

Përgjigjet e sakta

Pjesa I1. donte – dua; shkelte – shkeli; u ngrit – ngre;

shkoi – shkoj; të gjuante – gjuaj; u ngjit – ngjit;zuri – zë; të lëkundet – lëkund

2. shkelteMbaresa – te Tema – shkel Rrënja – shkel

3. kam dhënë, jam kthyer

4. Dëftore – alternativa A Kushtore – alternativa BHabitore – alternativa C Lidhore – alternativa CUrdhërore – alternativa B

5. ke dëgjuar: Mënyra dëftore, Koha e kryer, Zgjedhimi Imbetet: Mënyra dëftore. Koha e tashme, Zgjedhimi II

6. shkoj – do të shkoj - do të shkojaP.sh Nesër do të shkoj në kinema. Do të shkoja në kinema, nëse...

7. 1. Djali nuk u tremb; vuri shigjetën në hark. 2. Kjo fjalë digjte e përvëlonte.

8. pjesore – zënë paskajore – për të zënëpërcjellore – duke zënë mohore – pa zënë

9. Alternativa të ndryshme.

10. 1 – V 2 – V 3 - G 4 - G 5- V 6 - G

Pjesa II

1. Titulli: E bija e hënës dhe e diellitAutori: Mitrush Kuteli

2. Gjuha shqipe – Gjergj FishtaZoga – Ndre MjedaBretkosa që do të trashej sa një ka – Populli

3. që e përbuz këtë gjuhë hyjnore (epitet)shuhet nata me ngadalë (metaforë)vjen të merr porsi pëllumbi (krahasim)

4. E saktë alternativa C.

5. a) Përgjigja e saktë Jo b) Përgjigja e saktë Poc) Përgjigja e saktë Po d) Përgjigja e saktë Joe) Përgjigja e saktë Jo

6. Ninullat quhen ndryshe këngë djepi.

7. 5 - vargëshe mund të ketë alternativa të ndryshme.

316


Mandolina (ora e parë).......................................................................... ....................... .. 20Mandolina (ora e dytë)................................................................................................. .. 21Të shkruajmë një tregim ose ngjarje................................................................................. . 23Ana (ora e parë) ............................................................................................................. 25Ana (ora e dytë) .............................................................................................................. 27Shoku i ri i klasës......................................................................................................... . 28Poeti i vogël (ora e parë) ............................................................................................... 29Poeti i vogël (ora e dytë)................................................................................................... 31Djali dhe deti (ora e parë)............................................................................................... 32Djali dhe deti (ora e dytë)................................................................................................ 34Kur Uendi u rrit (ora e parë).............................................................................................. 35Kur Uendi u rri (ora e dytë) ............................................................................................... 37Ritregimi i përmbajtjes (Të flasin) .................................................................................. 39Ritregim i përmbajtjes (Të shkruajmë)............................................................................ 40Vullneti (ora e parë) ....................................................................................................... 41“Vullneti” ( ora e dytë) ........................................................................................................ 42“Nuk është e lehtë të harrosh....” (ora e parë) ........................................................................... 43Nuk është e lehtë të harrosh (ora e dytë) ............................................................................... 45Mësuesit tanë ................................................................................................................ 46Letër nga fshati ............................................................................................................ 47Si të shkruajmë letra ..................................................................................................... 49Tym në pyllin e lisave ..................................................................................................... 52Natyra dhe mjedisi ........................................................................................................ 54Fotografia ...................................................................................................................... 57Prindërit tanë .................................................................................................................. 59Ditari i një vajze (ora e parë) ........................................................................................... 60Ditari i një vajze (ora e dytë) ............................................................................................ 62Ditari ............................................................................................................................. 64Tomi dhe Haku marrin një ftese (ora e parë) ................................................................... 65Tomi dhe Haku marrin një ftesë (ora e dytë) ................................................................. .67Poezia e parë (ora e parë) ............................................................................................ 69Poezia e parë (ora e dytë) ............................................................................................. 73Harri Poter (ora e parë) ..................................................................................................... 76Harri Poteri (ora e dytë) ..................................................................................................... 77Të shkruajmë me imagjinatë .......................................................................................... 79Historia pa mbarim (ora e parë) ..................................................................................... .82Historia pa mbarim (ora e dytë) ..................................................................................... 83Fantazia dhe realiteti ...................................................................................................... 85Atdheu .......................................................................................................................... 86Flamuri, shenja e Kombit ................................................................................................ 89Malli për Atdheun ............................................................................................................92Gjuha shqipe (Ora e parë) ............................................................................................. 93Zoga .......................................................................................................................... 97Mëngjes ......................................................................................................................... 100Ç’është përshkrimi? ...................................................................................................... ...102Përshkrimi i vendit ....................................................................................................... ..103Nina-nana djalin ........................................................................................................... 104Kënga e Dhoqinës (ora e parë) ...................................................................................... 107Kënga e Dhoqinës (ora e dytë) ..................................................................................... ..108Bretkosa që do të trashet sa një ka ...............................................................................110

317

Libër mësuesi

A e gjeni dot? ................................................................................................................ 111E bija e hënës dhe e diellit (ora e parë) ............................................................................. 114E bija e hënës dhe e diellit (ora e dytë) .............................................................................. 115Përmbledhja .................................................................................................................. 117Fuqia e Mujit (ora e parë) .............................................................................................. 119Fuqia e Mujit (ora e dytë) .............................................................................................. 121Priami i lutet Akilit .......................................................................................................... 124Gjahu i malësorëve (ora e parë) .................................................................................... 127Gjahu i malësorëve (ora e dytë) .....................................................................................128Humbja e luanëve (ora e parë) ..................................................................................... 130Humbja e luanëve (ora e dytë) ...................................................................................... 132Krahasojmë kafshët ..................................................................................................... 134Arkitekti dhe Perandori i Arabisë ........................................................................................ 135Letër kryeparit ............................................................................................................... 137Kthimi i Gjergj Kastriotit në Krujë ................................................................................ 139Po ne qenkemi vëllezër ................................................................................................ 142Luli i vocërr .................................................................................................................... 144Misionarja e Humanizmit dhe e Paqes .......................................................................... 146Vetëm ti mund të vazhdosh ...................................................................................... 148Gjeniu i vogël .................................................................................................................150Lidhja e muzikës me artet tjera ......................................................................................... 152Vilhelm Teli (ora e parë) ................................................................................................ 154Vilhem Teli (ora e dytë) ............................................................................................... 155Drama .......................................................................................................................... 158Si dramatizohet një tregim ............................................................................................ 159Liqeni i Prespës ............................................................................................................ 160Bora (ora e parë) ........................................................................................................ 162Bora (ora e dytë) ......................................................................................................... 164Fjalë të urta ................................................................................................................... 166Këshilla për Domenikun .............................................................................................. 167Të shkruajmë këshilla .................................................................................................. 169Pamje ............................................................................................................................ 169Qan pylli sorkadhen ......................................................................................................171Detyrë klasë ..................................................................................................................172Deti ..............................................................................................................................174Me jetue ...................................................................................................................... 176Fëmijëria .......................................................................................................................178Viti 999 ......................................................................................................................... 179Mbresa udhëtimi ........................................................................................................... 181Kronika ......................................................................................................................... 183Shkrimi në gazetë ........................................................................................................ 185Intervista ...................................................................................................................... 186Elementet e komunikimit .............................................................................................. 188Gjuha si mjet komunikimi .............................................................................................. 190Fjala dhe përbërësit e saj ............................................................................................ 192Fjalët e përbëra .......................................................................................................... 194Fjalët e prejardhura .......................................................................................................197Fusha leksikore ...................................................................................................................198Kuptimi i parë dhe i figurshëm ...........................................................................................200Sinonimet dhe antonimet ............................................................................................. 203

318


Përdorimi i fjalorit ......................................................................................................... 204Fjalët e huaja ............................................................................................................... 206Klasat e fjalëve ........................................................................................................... 208Emri ......................................................................................................................... 209Gjinia dhe numri i emrit ............................................................................................... 211Kategoria e rasës dhe e trajtës te emri ......................................................................... 213Klasifikimi dhe formimi i mbiemrit ..................................................................................215Gjinia dhe numri i mbiemrit ........................................................................................... 216Kategoria e rasës së mbiemrit ......................................................................................218Përdorimi i zanoreve e dhe ë. (Drejtshkrimi) ................................................................. 219Përdorimi i zanores ë (ora e parë) ................................................................................. 221Zanorja ë e patheksuar. (Drejtshkrim/Ushtrime) ............................................................ 223Përemrat. Përemri vetor ............................................................................................... 224Përemri pronor ............................................................................................................ 226Kategoria e rasës te përemri pronor ............................................................................. 228Përdorimi i apostrofit ..................................................................................................... 230Folja .............................................................................................................................. 232Mënyrat dhe kohët e foljes ........................................................................................... 233Mënyra dëftore ............................................................................................................ 234Mënyra habitore ........................................................................................................... 237Mënyra lidhore ............................................................................................................ 238Format e pashtjelluara të foljes ......................................................................................240Takimi i dy zanoreve ......................................................................................................241Fjalia dhe përbërësit e saj ............................................................................................. 242Fjalitë sipas kumtimit. Fjalia dëftore .............................................................................. 244Fjalitë pyetëse ............................................................................................................... 247Fjalia dëshirore ........................................................................................................... 247Fjalia nxitëse ............................................................................................................ 248Fjalia pohore dhe mohore ..............................................................................................249Fjalia e thjeshtë ............................................................................................................ 250Gjymtyrët përbërëse të fjalisë së thjeshtë ...................................................................... 251Grupi foljor .................................................................................................................... 253Gjymtyrët kryesore të fjalisë. Kryefjala........................................................................... 254Kallëzuesi ...................................................................................................................... 256Kallëzuesi foljor ............................................................................................................ 258Kallëzuesi emëror ......................................................................................................... 259Përcaktori. Llojet e përcaktorëve ................................................................................. 261Kundrinori i drejtë ......................................................................................................... 264Kundrinori i zhdrejtë ..................................................................................................... 265Rrethanori ..................................................................................................................... 268Rrethanori i vendit dhe i kohës ......................................................................................... 270Rrethanori i shkakut dhe i qëllimit ................................................................................ 272Rrethanori i mënyrës dhe i sasisë ..................................................................................274Lidhëzat: funksioni dhe struktura e tyre .........................................................................276Lidhëzat nënrenditëse .................................................................................................. 278Lidhëzat bashkërenditëse ............................................................................................. 279Fjalia e përbërë me nënrenditje (ora e parë) ...................................................................280Fjalia e përbërë me nënrenditje (ora e dytë) ................................................................. 282Drejtshkrimi ................................................................................................................... 283Diktime........................................................................................................................... 285Teste ............................................................................................................................ 290

319

Libër mësuesi

320


Documents

Libër mësuesi për tekstin “Gjuha amtare 6” - albas.al gjuha 6.pdf · Realizimi javor i programit Programi i kësaj lënde parashikon që të zhvillohen 5 orë në javë nga