Libri bardhe

Republika e ShqipërisëMinistria e Integrimit Europian

Libri i Bardhë përPërgatitjen e Vendeve të Asociuara të Europës

Qendrore dhe Lindore për Integriminnë Tregun e Brendshëm të

Bashkimit Europian

- Aneks -

(miratuar në Këshillin Europian të Esenit në dhjetor 1994)

Tiranë 2004

Titulli i origjinalit: “White Paper on the preparation of the Associated Countries of theCentral and Eastern Europe for Integration into the Internal Marketof the Union” - ANNEXPublished by the European Commission, COM (95) 163; May 1995

Botuar nga: Ministria e Integrimit EuropianPërgatitur për Botim nga: Qendra e Dokumentacionit dhe Informacionit Europian

Përktheu nga origjinali: Hektor DodbibaRedaktoi: Feride KonomiPërpunimi grafik: MOB Design & Printing supportShtypi: Gentgrafik

Ky botim u mundësua me mbështetjen financiare të Ministrisë Federale Gjermane për BashkëpuniminEkonomik dhe Zhvillim (BMZ) në kuadër të Projektit të GTZ-së “Mbështetje për Integrimin Europian”.

PËRMBAJTJA ANEKSI ..................................................................................................................................... 7 1. LËVIZJA E LIRË E KAPITALEVE ........................................................................... 12 2. LËVIZJA E LIRË DHE SIGURIA E PRODHIMEVE INDUSTRIALE .................... 19 I. PARANDALIMI I PENGESAVE TË REJA NË TREGTI ...................................... 21 II. DIREKTIVAT E QENDRIMIT TË RI .............................................................. 24 III. DIREKTIVAT E QENDRIMIT SEKTORIAL ........................................................ 41

IV. SISTEMI I MIRATIMIT TË LLOJIT PËR MAKINAT DHE KARROCERITË E TYRE ............................................................................ 42

1. MIRATIMI I LLOJIT TË MAKINAVE ME DY OSE TRE MOTORË …………………………………………………….. 46 2. LËNDËT KIMIKE …………………………………………………………… 49 3. USHQIMET ………………………………………………………………… 54 4. PRODHIME MJEKËSORE QË PËRDOREN PËR NJERËZ ……………… 62 5. PRODHIME MJEKËSORE QË PËRDOREN PËR KAFSHË ……………… 68 3. KONKURRENCA .............................................................................................................. 72 I. NDIHMA SHTETËRORE .............................................................................................. 76 II. KONTROLLI I PËRQENDRIMEVE ............................................................................. 80 III. MARRËVESHJET KUFIZUESE DHE ABUZIMI I POZITËS SUNDUESE ............... 83 IV. MONOPOLET SHTETËRORE DHE NDËRMARRJET PUBLIKE ………………... 86 4. POLITIKA DHE VEPRIMI SHOQËROR ……………………………………………. 90 I. MUNDËSITË E BARABARTA PËR BURRAT DHE GRATË .................................. 92 II. BASHKËRENDIMI I SKEMAVE TË SIGURIMIT SHOQËROR ............................... 98 III. SHENDETI DHE SIGURIA NË PUNË ................................................................... 101 IV. LIGJI I PUNËS DHE KUSHTET E PUNËS ............................................................. 108 V. PRODHIMET E DUHANIT ....................................................................................... 112 1. PËRMBAJTJA E KATRAMIT NË CIGARE ...................................................... 112 2. ETIKETIMI I PRODHIMEVE TË DUHANIT ...................................................... 113 5. BUJQËSIA ....................................................................................................................... 115 1. PËRMBLEDHJE E PËRGJITHSHME ..................................................................... 116 1. HYRJE E PËRGJITHSHME ........................................................................................ 116 2. LEGJISLACIONI I VETERINARISË, BIMËVE DHE USHQIMIT TË KAFSHËVE .. 117 3. LEGJISLACIONI I TREGJEVE BUJQËSORE .......................................................... 119

II. LEGJISLACIONI I VETËRINARISË, I SHËNDETIT TË BIMËVE DHE I USHQIMIT TË KAFSHËVE ................................................................................ 121 A. LEGJISLACIONI I VETËRINARISË ................................................................................... 121 1. TREGTIA E KAFSHËVE TË GJALLA, E FARËS, E VEZËVE DHE E EMBRIONEVE... 121 2. TREGTIA E PRODHIMEVE TË KAFSHËVE .................................................................. 126 3. MASAT E KONTROLLIT ................................................................................................ 129 4. TREGTIMI I PRODHIMEVE TË KAFSHËVE ................................................................. 133 5. MASAT QË MBULOJNË MË SHUMË SE NJË SEKTOR ............................................. 139 6. IMPORTE NGA VENDE TË TRETA TË KAFSHËVE TË GJALLA DHE TË PRODHIMEVE TË KAFSHËVE ..................................................... 143 7. SISTEMI I KONTROLLIT DHE I MBROJTJES ........................................................ 148 8. MALLRA ÇIFTËZIMI DHE KAFSHË TË ÇIFTËZIMIT TË PASTËR ............................ 153 9. MBROJTJA E KAFSHËVE ................................................................................................. 157 B. LEGJISLACIONI I SHËNDETIT TË BIMËVE DHE I USHQIMIT TË KAFSHËVE ........160 1. FARAT DHE MATERIALI I MBJELLJES ..................................................................... 160 2. BIMËT OSE PRODHIMET BIMORE ................................................................................ 168 3. USHQIMI PËR KAFSHËT ............................................................................................... 173 4. PRODHIMET E MBROJTJES SË BIMËVE ...................................................................... 178 5. MBETURINAT E PESTICIDEVE .................................................................................... 181 6. TË DREJTAT E KOMUNITETIT PËR VARIETETET BIMORE ................................... 184 7. BUJQËSIA ORGANIKE ...................................................................................................... 187 III. TREGJET BUJQËSORE ................................................................................................. 191 1. BIFTEK DHE MISH VICI, MISH DELEJE DHE MISH DHIE ........................................ 191 2. FRUTA DHE PERIME .......................................................................................................... 193 3. VERE DHE NËNPRODHIME TË SAJ .............................................................................. 199 4. MISH DERRI, MISH PULE DHE VEZË ............................................................................ 205 6. TRANSPORTI ................................................................................................................. 208 I. TRANSPORTI RRUGOR ................................................................................................... 210 1. HYRJA NË TREG ........................................................................................................... 212 2. TEKNOLOGJIA DHE SIGURIA ................................................................................... 217 3. HARMONIZIMI FISKAL ................................................................................................ 226 4. HARMONIZIMI SHOQËROR ....................................................................................... 229 II. HEKURUDHAT ................................................................................................................ 232 III. RRUGËT E BRENDSHME UJORE .................................................................................. 236 IV. TRANSPORTI DETAR – HYRJA NË TREG ................................................................... 239 V. SIGURIA DETARE DHE MBROJTJA E MJEDISIT ........................................................ 241 VI. TRANSPORTI AJROR ...................................................................................................... 246 7. AUDIOVIZIVE ................................................................................................................... 251

8. MJEDISI ............................................................................................................................... 258 I. NDOTJA RADIOAKTIVE E USHQIMEVE .................................................................... 264 II. MBROJTJA NGA RADIACIONI ........................................................................................ 266 III. LËNDËT KIMIKE ............................................................................................................ 270 IV. KONTROLLI I RREZIQEVE TË LËNDËVE EKZISTUESE .......................................... 282 V. EKSPORTI DHE IMPORTI I DISA KIMIKATEVE TË RREZIKSHME ..........................285 VI. PASOJAT NË MJEDIS TË LËSHIMIT TË QËLLIMSHËM TË GJALLESAVE TË MODIFIKUARA GJENETIKISHT .............................................. 288 VII. POLITIKA E MENAXHIMIT TË MBETURINAVE ...................................................... 294 VIII.DALJET E ZHURMËS NGA FABRIKAT DHE PAJISJET E NDËRTIMIT .................. 298 IX. NDOTJA E AJRIT – PËRMBAJTJA E KARBONIT NË NAFTË DHE E SQUFURIT NË DISA LENDË TË DJEGËSHME TË LËNGSHME .............................. 303 X. PËRBËRJET ORGANIKE TË RREZIKSHME TË NDOTJES SË AJRIT ......................307 XI. KONTROLLI I LËNDËVE QË PAKËSOJNË OZONIN .................................................. 310 9. TELEKOMUNIKACIONI ............................................................................................. 314 10. TAKSIMI I DREJTPËRDREJTË ................................................................................. 322 11. LËVIZJA E LIRË E MALLRAVE NË SEKTORË TË PAHARMONIZUAR OSE PJESËRISHT TË HARMONIZUAR .................................................................. 326 12. PROKURIMI PUBLIK ..................................................................................................... 330 13. SHËRBIMET FINANCIARE ......................................................................................... 336 14. TË DHËNA VETJAKE .................................................................................................... 366 15. LIGJI I SHOQËRIVE TREGTARE ............................................................................... 370 16. KONTABILITETI ........................................................................................................... 379 17. E DREJTA CIVILE ........................................................................................................ 392 18. NJOHJA RECIPROKE E KUALIFIKIMEVE PROFESIONALE ........................... 403 19. PRONËSIA INTELEKTUALE ...................................................................................... 425 20. ENERGJIA .................................................................................................................. 433 I. HIDROKARBURET ...................................................................................................... 437 II. SIGURIA E MALLRAVE STOK (DEPOZITAVE) ....................................................... 439 III. TRANSPARENCA E ÇMIMIT ......................................................................................... 441 IV. KALIMI I ENERGJISË ELEKTRIKE DHE GAZIT NËPËRMJET RRJETEVE TË TRANSMETIMIT .................................................................................. 444

V. SEKTORI I ENERGJISË BËRTHAMORE ......................................................................... 446 VI. LIBERALIZIMI I TREGJEVE TË ENERGJISË ELEKTRIKE DHE GAZIT .................... 449 VII. BOILERËT ........................................................................................................................ 452 VIII.PËRMBAJTJA SULFURIKE E DISA LËNDËVE TË DJEGSHME Ë LËNGSHME ...... 454 IX. KURSIMI I NAFTËS SË PAPËRPUNUAR NËPËRMJET SHFRYTËZIMIT TË PËRBËRËSVE ZËVENDËSUES TË LËNDËVE TË DJEGSHME TË SAJ .............................................................................. 456 21. TAKSIMI I TERTHORTE ............................................................................................... 458 22. BASHKIMI DOGANOR ............................................................................................ 480 23. MBROJTJA E KONSUMATORIT ........................................................................... 521

7

ANEKSI Paraqitja e legjislacionit të Komunitetit që ka të bëjë me tregun e brendshëm Aneksi i “White Paper” (Libri i Bardhë) jep, për herë të parë, një paraqitje të hollësishme dhe të kuptueshme të legjislacionit dytësor të tanishëm të Komunitetit, që ka të bëjë me tregun e brendshëm. Këtu janë trajtuar me radhë njëzet e tre fusha të veprimtarisë ligjore. Një vend të veçantë zë numërimi i disa qindra instrumenteve ligjore përkatëse. Komisioni ka paraqitur qëllimin thelbësor të legjislacionit të Komunitetit në secilën fushë, ka shpjeguar mënyrat organizative dhe administrative, se si duhet të veprojë legjislacioni dhe rekomandon qartë radhën, sipas së cilës duhet të zbatohet detyra e përafrimit të legjislacionit nga vendet e asociuara. Kjo paraqitje e hollësishme ka për qëllim kuptimin sa më thellë të legjislacionit të Komunitetit nga vendet përkatëse dhe lehtësimin e punës për përafrimin e legjislacionit në fazën e parahyrjes në Bashkimin Evropian. Është e nevojshme të theksohet se legjislacioni dytësor përbën një shtesë të neneve me të rëndësishme të Traktatit, të cilat janë të parashtruara në kapitullin 2. Vendet e asociuara duhet të përfshijnë përmbajtjen e legjislacionit parësor dhe dytësor në legjislacionin e tyre kombëtar. Moskufizimi i “acquis” të tregut të brendshëm Hapi i parë në hartimin e “White Paper” ishte përcaktimi i kufijve të tregut të brendshëm në gjuhë legjislative. Siç është shpjeguar në kapitullin 2, funksionimi i suksesshëm i një tregu të vetëm merr parasysh përmbushjen e një vargu të gjerë kushtesh parësore ekonomike, duke shkuar përtej heqjes së pengesave formale të lëvizjes së lirë, si dhe përfshirjen e faktorëve të tjerë, si: zbatimi në gjithë tregun i konkurrencës së hapur dhe të drejtë midis ndërmarrjeve/, sigurimi i standardeve shoqërore minimale dhe mbrojtjes së duhur të mjedisit. Parë në këtë këndvështrim, pjesa më e madhe e legjislacionit të Komunitetit mund të

8

merret si e lidhur me tregun unik, deri në atë masë sa të ndikojë drejtpërdrejt ose tërthorazi një ose më shumë nga kushtet kryesore të tregut. Megjithatë, për qëllimet që ka “White Paper”, Komisioni ka zgjedhur përshtatjen e një mënyrë sa më të kufizuar të përshkrimit të legjislacionit përkatës. Masat legjislative dytësore, të paraqitura në aneks, janë ato që ndikojnë drejtpërdrejt në lëvizjen e lirë të mallrave e shërbimeve, të njerëzve ose të kapitalit. Legjislacioni tjetër që ndikon vetëm në mënyrë të tërthortë në tregun e brendshëm, për shembull, në gjendjen konkurruese të ndërmarrjeve, është përjashtuar në të shumtën e rasteve. Paraqitja e “acquis” të tregut të brendshëm të Komunitetit në këtë aneks Informacioni i sektorit që ka të bëjë me “acquis” të Komunitetit, të paraqitura në skedat e aneksit, ka për qëllim të japë një pamje sa me të plotë të qëllimit dhe strukturës së kornizës ligjore të Komunitetit për tregun e brendshëm. Në mënyrë të veçantë, elementet e mëposhtme janë projektuar për të udhëzuar vendet e asociuara në përgatitjen e strategjisë së tyre për një përshtatje të vazhdueshme dhe sa më të mirë të legjislacionit të Komunitetit:

(i) një paraqitje e përgjithshme e çdo fushe të legjislacionit, që përshkruan objektivat e mëposhtëm dhe metodologjinë e legjislacionit të Komunitetit në fushën përkatëse;

(ii) një përmbledhje e kushteve të nevojshme për të vepruar me instrumentin e duhur të Ligjit Komunitar, që përfshin strukturat ligjore dhe organizative;

(iii) identifikimi i masave kryesore dhe i atyre të propozuara për përafrimin e legjislacionit në çdo fushë, në mënyrë që burimet kryesore të përqendrohen në pikat që do të ndihmojnë më shumë në procesin e përafrimit legjislacionit.

Më poshtë, është zbërthyer secili nga këto elemente. (i) Hyrje për në legjislacion. Hyrja në secilin seksion jep një shpjegim të shkurtër të arsyes pse është i nevojshëm legjislacioni Komunitar, çfarë duhet të arrijë dhe tregon se si është zhvilluar në kohë përafrimi i legjislacionit. Gjithashtu, është

9

shpjeguar edhe marrëdhënia midis legjislacionit kombëtar dhe atij Komunitar. (ii) Kushtet e nevojshme për të vënë në përdorim legjislacionin Legjislacioni Komunitar nuk është zbatuar në boshllëk. Ai është bazuar në sistemin ligjor të secilit shtet anëtar dhe, gjithashtu, në disa raste, në kuadrin ligjor ndërkombëtar. Përgatitja e akteve nënligjore dhe zbatimi i detyruar i legjislacionit varet nga prania e makinerisë së duhur administrative dhe gjyqësore në shtetin anëtar, si dhe nga një shumëllojshmëri organizmash teknikë ose profesionalë në sektorin privat. Komisioni kërkon që për vendet e asociuara detyra kryesore për marrjen e legjislacionit të tregut të brendshëm të mos shtrihet në përshtatjen nga ana teknike të teksteve të tyre, për t’i bërë ato të njëjta me të Komunitetit, por në përshtatjen e makinerisë së tyre administrative dhe të shoqërive të tyre me kushtet e kuadrit ligjor, për të bërë kështu të mundur zbatimin e legjislacionit. Ka shumë mundësi që ky të jetë një proces i gjatë dhe i vështirë për disa fusha, që do të kërkojë ndryshime thelbësore në përgjegjësitë e sistemeve kombëtare administrative dhe gjyqësore, si dhe në sektorin privat në vendet e asociuara. Për këtë arsye, çdo analizë sektori nxjerr në pah strukturat përkatëse kombëtare (ose ndërkombëtare), nga të cilat varet veprimi efektiv i legjislacionit Komunitar. Shembuj të këtyre strukturave janë: • organizma që marrin përsipër në emër të autoriteteve publike një rol

kontrollues, mbikëqyrës ose bashkërendues (si p.sh, ato të cilat mbikëqyrin falimentimin e shoqërive të sigurimit ose kontrollojnë opëracionet ditore të institucioneve të kreditit);

• organizma që kontrollojnë përputhshmërinë me rregullat ose standardet teknike (laboratorët , organizmat e çertifikimit);

• organizma që kryejnë mbikëqyrjen e tregut në fushën e lëvizjes së lirë të mallrave (inspektoriatet e kontrollit veterinar ose të bimëve, apo zyrtarët e standardeve të tregtisë);

• organizata teknike përgjegjëse për përcaktimin e standardeve ose të rregullave të hollësishme ( organizmat e standardeve kombëtare, shoqatat profesionale);

• organizata përfaqësuese, që luajnë rol në vëzhgimin e zbatimit të ligjeve (organizata konsumatori, punëtorësh, profesionale ose tregtare);

10

• organizmat gjyqësorë ose pothuajse gjyqësorë, që kanë marrë fuqi detyruese (gjykata të specializuara, Avokati i Popullit).

Funksionimi si duhet i këtyre strukturave administrative ose gjyqësore do të varet nga instrumentet e trajnimit dhe të shkollimit të personelit përkatës. Sigurimi i këtij lloj trajnimi dhe transferimi i një përvoje të caktuar të Komunitetit në këtë fushë, është një nga detyrat kryesore të përafrimit të legjislacionit.

(iii) Pjesët e përafrimit Megjithëse çdo pjesë e legjislacionit të Komunitetit, në parim është e rëndësishme dhe kur hyrja në Bashkimin Evropian mund të arrihet vetëm me anë të pranimit të legjislacionit të Komunitetit në tërësinë e tij, Komisioni i përmbahet pikëpamjes se gjatë fazës së parahyrjes duhet një hapësirë kohore, gjatë së cilës vendet e asociuara mund të marrin legjislacionin për çdo fushë kryesore. Mundësitë për përafrim, si për vendet e Komunitetit, ashtu edhe për vendet e asociuara, janë të kufizuara, për sa i përket anës kohore për dhënien e ekspertizës ligjore ose teknike, të planeve të punës së parlamenteve, po ashtu edhe për sa i takon mundësisë për dhënien e ndihmës teknike për trajnim. Këto burime duhet të përqendrohen në ato fusha që do të kenë arritjet me të mëdha. Komisioni është përpjekur të paraqesë “acquis” për çdo fushë, në mënyrë të tillë që të dallohen të ashtuquajturat masa themelore nga numri total i masave të zbatuara. Më pas, ai propozon një ndarje të mëtejshme të masave themelore kryesore në dy nivele parësore, masat e fazës së parë (përparësi më e lartë) dhe ato të fazës së dytë (përparësi dytësore).

Zakonisht, masat e fazës së parë janë zgjedhur sipas njërit ose disave nga kriteret e mëposhtme: • masat që sigurojnë kornizën e përgjithshme për më shumë legjislacion të

hollësishëm; • masat që shqyrtojnë parimet kryesore ose sigurojnë procedurat bazë që

drejtojnë sektorin përkatës; • masat, që, në një mënyrë ose në një tjetër, janë parakusht për

funksionimin e frytshëm të tregut të brendshëm në atë sektor.

11

Për disa fusha, faza e parë mund të përfshijë edhe masa që Komisioni gjykon se kërkojnë një kohë të gjatë për zbatim. Për këtë arsye, ato duhet të merren në shqyrtim sa me shpejt që të jetë e mundur nga VEQL-të. Megjithatë, është e rëndësishme që të bëhet i njohur qendrimi i Komisionit lidhur me këto çështje: Së pari, për masat që ende nuk janë marrë nga Komuniteti, por vihet re se janë të përparuara dhe, në njëfarë shkallë, përfshihen në proces. Veçanërisht kur për zbatimin e tyre mun d të duhet një kohë disi e gjatë, masat shoqërohen me një sqarim në pjesët analitike të sektorëve. Sektorët janë bashkërenduar në mënyrë të tillë që t’u përgjigjen atyre të drejtorive të përgjithshme, përgjegjëse për ato çështje. Së dyti, rregullat e vendosura për të caktuar kohën e përafrimit brënda çdo fushe të legjislacionit janë shprehur në terma të organizimit të brendshëm të sektorit përkatës. Ato nuk janë ekonomike. Me fjalë të tjera, rregulla e propozuar e përafrimit është bazuar në mënyrë koherente në vetë legjislacionin, pa pasur lidhje me koston ose përfitimin që del nga përshtatja e saj. Së treti, nuk është bërë asnjë përpjekje për t’u dhënë përparësi fushave të ndryshme të legjislacionit. Për qëllimet e përafrimit, të gjitha fushat e tregut të brendshëm janë trajtuar njëlloj të rëndësishme. Komisioni mendon se asnjë kriter objektiv nuk mund të përdoret për t’u dhënë përparësi disave në termat e tregut të brendshëm, megjithëse në legjislacion vërehet se, p.sh. ligji për shoqëritë tregtare përcaktohet si “bllok ndërtimi” thelbësor për një ekonomi tregu. Dhënia e përparësive midis sektorëve të ndryshëm do të varet nga gjendja politike dhe ekonomike e çdo vendi të asociuar. Zgjedhja duhet të bëhet nga vetë ato vende dhe jo nga Bashkimi. Së katërti, në një numër të kufizuar fushash nuk është e mundur të jepen përparësi, sepse legjislacioni përkatës përfaqëson një të tërë dhe përshtatja e çdo pjesë të veçantë nuk do të sillte ndonjë përfitim në kuptimin e lëvizjes së lirë. Së fundi, në “skedat” nuk është caktuar asnjë kufi kohor. Ai do të vendoset nga çdo vend i asociuar në varësi dhe të strategjisë përkatëse.

12

LËVIZJA E LIRË E KAPITALIT

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Ndërsa disa dekada më parë, lëvizjet ndërkufitare të kapitalit përfshinin tregtinë e mallrave ose të shërbimeve, shpesh të kufizuar brënda një roli të thjeshtë financimi të mospërputhjeve të llogarive, sot lëvizjet e kapitalit janë bërë lloji i transaksioneve ndërkufitare që rriten me shpejtësi. Po kështu, drejtimi i marrdhënieve ka ndryshuar: del gjithnjë e më shumë në plan të parë kapitali ndërkombëtar, që vendos këmbimet dhe masën e interesit, të cilat, nga ana e tyre, ndikojnë drejtimin dhe strukturën e tregtisë ndërkombëtare. Lëvizja e lirë dhe e madhe e kapitalit ndërkombëtar lejon vendosjen e duhur të këtij kapitali, i cili është më i pavarur nga kushtet e brendshme të kursimeve, pra rrit efikasitetin dhe mirëqenien. Në të njëjtën kohë, lëvizje të tilla të liberalizuara të kapitalit kanë frenuar instrumentet e politikës së brendshme, në mënyrë të veçantë politikën monetare dhe fiskale, duke ngushtuar kështu pavarësinë kombëtare. Liberalizimi i transaksioneve ndërkufitare të këtij lloji brënda Komunitetit, megjithëse ishte një nga katër liritë e përcaktuara në Traktatin e Romës, eci më ngadalë se liritë të tjera. Disa nga arsyet mund të kenë qenë, p.sh., rëndësia ekonomike disi e vogël e lëvizjeve të kapitalit në vitet pesëdhjetë-gjashtëdhjetë; me vonë prova të dështuara të disa shteteve anëtare për të rregulluar mungesën e ekuilibrave makroekonomikë pas shokut të parë dhe të dytë që morën nga kontrolli i kapitalit mbi çmimin e gazit. Deri në fund të vitit 1993 baza ligjore e kësaj lirie brënda Traktatit ishte disi më e dobët. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Hapat e ndjekur në Bashkimin Evropian për liberalizimin e lëvizjeve të kapitalit janë:

13

Një direktivë e parë e 1960-ës, e cila liberalizoi shumicën e lëvizjeve afatgjata të kapitalit, u ndoq nga një direktivë e dytë me 1962 për tregtinë e stoqeve. Në vitet shtatëdhjetë dhe në fillim të viteve tetëdhjetë, kur shtetet anëtare ishin duke reaguar në mënyra të ndryshme ndaj shokut të shkaktuar nga çmimi i naftës dhe problemet e tjera, lëvizje të mëdha ndërkufitare të kapitalit gjithmonë edhe më shumë mund të kërcënonin ekuilibrin e brendshëm të ekonomive. Megjithatë, përpjekjet për të kontrolluar lëvizjen ndërkufitare të kapitalit provuan se jo vetëm nuk ishin frytdhënëse në shkallën e kërkuar, por ishin edhe të dëmshme për prodhimin. Sapo u korrigjuan këto çrregullime ekuilibri, liberalizimi i të gjitha lëvizjeve të kapitaleve, afatgjata dhe afatmesme, me 1986 dhe i të gjitha lëvizjeve të kapitaleve afatshkurtra me 1988 provoi se ishte shumë i suksesshëm. Kjo hapje nuk krijoi ndonjë mungesë të theksuar ekuilibri për vendet e përfshira; përkundrazi ato përfituan një hyrje të kapitalit neto. Po kështu, me hyrjen në marrëveshje, tregjet ndërkombëtare të kapitaleve u ndjenë mirë dhe u arrit një rritje e efiçencës së përgjithshme të kapitalit në BE. Njëkohësisht, kjo përvojë krijoi besimin e nevojshëm të BE-së njëkohësisht për liberalizimin e lëvizjeve kapitale vis-à-vis me vendet në treta, në përputhje me Traktatin për Bashkimin Evropian (neni G 14), duke ndryshuar Traktatin e KE-së. Veprimtaria legjislative e KE-së në këtë fushë ka qenë e bazuar mbi këto parime të përgjithshme:

• heqja e kontrolleve mbi kapitalin dhe pagesat që kufizon këmbimet e

huaja, si dhe të çdo lloj rregullimi administrativ që diskriminon ndjeshëm bazën e burimit ose të vendmbërritjes së kapitalit;

• të drejtat e transaksioneve të tilla të lira u janë dhënë më tepër rezidentëve, sesa vendasve;

• jo vetëm që ndalimet e përgjithshme janë të përjashtuara nga kjo liri, por në të njëjtën mënyrë, përfshihet ose përjashtohet edhe çdo procedurë autorizimi.

• disa përjashtime të përgjithshme të kësaj lirie vazhdojnë të zbatohen edhe sot, siç janë masat për sigurimin kombëtar dhe politikat publike,

14

por jo për interesa ekonomike më të gjera sesa interesi kombëtar ose politika monetare.

Megjithatë, përvoja e BE-së duhet të shihet në dritën e ndryshimeve që po ndodhin në financat ndërkombëtare. Lëvizjet e kapitalit janë rritur jashtë mase në njëzetë vitet e fundit, kostoja e transaksioneve është ulur dhe konkurrenca ndërkombëtare për hyrjet e kapitaleve është forcuar. Kështu, masat e liberalizimit bëhen edhe më të nevojshme për të tërhequr kapital të huaj, për t’u lidhur me ekonominë ndërkombëtare dhe për lehtësimin e rritjes së sektorit financiar konkurrues. Kjo është përvoja e një numri vendesh joanëtare të BE-së, të cilat liberalizuan lëvizjet e kapitaleve në fund të viteve tetëdhjetë dhe në fillim të viteve nëntëdhjetë. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN • Duhet ngritur një kornizë e qartë dhe e besueshme për investimin e

huaj. Në mënyrë të veçantë kërkohen siguri të mëdha për mbrojtjen e investimeve dhe të parametrave të tjerë të rëndësishëm për investitorët e huaj, siç është legjislacioni fiskal.

• Po kështu, duhet ngritur një treg i hapur dhe efikas, në mënyrë të veçantë sistemi bankar dhe disa forma të tregut të stoqeve, që të sigurojnë se kapitalet janë kanalizuar në investime me prodhimtari të lartë/produktive.

• Së fundi, duhet të zhvillohen një numër instrumentesh të politikës monetare, duke i lejuar agregatet monetare të kontrollohen në kushtet e tregjeve të hapura.

Nuk ka parakushte të veçanta bashkërenduese ose institucionale për liberalizimin e lëvizjeve të kapitalit: përfshirja e menjëherëshme e heqjes së kontrolleve të kapitalit duhet të zvogëlojë nevojën për kontroll dhe për struktura administrative. Megjithatë, forcimi i kontrolleve të kapitalit, mund t’u shërbejë qëllimeve dytësore, si mbledhja e të dhënave për lëvizjet e kapitalit. Kur kontrollet mbi kapitalin të jenë hequr, ndoshta do të jetë e nevojshme të vendosen rregullime alternative administrative për mbledhjen e informacionit.

15

Rrjedhoja më e dukshme e heqjes së kontrolleve mbi kapitalet, në veçanti për veprimet afatshkurtra, nuk është mbi strukturat administrative, por mbi zhvillimin e politikës. Kur ka mungesë kontrolli, mund të ndodhin futje të mëdha jashtë ose brënda të kapitalit, gjë që ndërlikon politikën monetare dhe të këmbimit. Krijuesit e politikave duhet të kenë parasysh rezultatet mbi rritjen, inflacionin dhe llogarinë e tanishme. Për të bërë ketë, ata duhet të kenë në dispozicion instrumente të përshtatshme politike. Kështu, përafrimi i legjislacionit në këtë fushë nënkupton një mjedis makroekonomik të përgjithshëm të qendrueshëm, që të shmanget rreziku i humbjes së paparashikuar të kapitalit dhe problemet e bilancit të pagesave. MASA THEMELORE Duke pasur parasysh njëtrajtshmërinë relative të kapitalit, lëvizjen e tij të shpejtë dhe zëvendësueshmërinë midis formave të ndryshme të lëvizjeve të kapitalit, përkushtimi dhe strategjia ndaj liberalizimit duhet të jenë, në mënyrë të mjaftueshme, të qendrueshme dhe të plota. Ato duhet jo vetëm të adresojnë rregulloren e këmbimit të huaj, por gjithë spektrin e rregulloreve që drejtojnë efektivisht fizibilitetin ekonomik dhe ligjor të lëvizjes së kapitalit. Që këtej del se dallimi në ketë fushë midis masave kryesore dhe atyre jokryesore nuk është shumë i ndjeshëm. ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË

PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Hapi i parë për VEQL-të (Vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore) do të ishte liberalizimi pa kushte i pagesave të tanishme dhe i lëvizjeve afatmesme dhe afatgjata të kapitalit, që janë me maturim mbi një vit. Këto veprime janë shumë të nevojshme për forma të tjera të operacioneve ndërkufitare, siç është, p.sh., tregtia e mallrave dhe e shërbimeve. Normalisht, ato nuk nxjerrin probleme të rëndësishme për kryerjen e politikës monetare ose të këmbimit. Së fundi, ato janë të nevojshme për të vendosur lidhjen e vendit me tregjet ndërkombëtare të kapitalit dhe për të sjellë brënda lëvizje në përmasa të mëdha të kapitalit.

16

Megjithatë, duhet pasur parasysh se, në dritën e të rejave, dallimi klasik midis lëvizjeve afatgjata dhe atyre afatshkurtra në tregjet financiare e ka humbur pjesërisht kuptimin e tij. Të ashtuquajturat operacione afatgjata zbatohen sot mbi një bazë afatshkurtër; nga ana tjetër, kufizimet në lëvizjet afatshkurta të kapitalit kanë vepruar vazhdimisht si një siguresë për lëvizjen e kapitalit të huaj, madje dhe afatgjatë. Kështu, ecuria e liberalizimit brënda Komunitetit reflekton pjesërisht realitetin ekonomik e politik, si dhe zhvillimin e tregjeve financiare të viteve gjashtëdhjetë-shtatëdhjetë. Meqë kjo gjendje ka ndryshuar, ecuria e sotme e masave të liberalizimit në këtë fushë mund të ndjekë modele të ndryshme, që marrin parasysh veçoritë e ekonomisë dhe të sistemit financiar. MASAT E FAZËS SË PARË Lëvizjet afatgjata të kapitalit

Direktiva e parë e 11 majit 1960 (OJ Nr 43 e 12 korrikut 1960)

Direktiva e parë e Këshillit e 11 majit 1960 për zbatimin e nenit 67 të Traktatit të KEEsë

Direktiva 63/21/KEE (OJ Nr 8 e 22 janarit 1963)

Direktiva e dytë e Këshillit 63/21/KEE e 18 dhjetorit 1962

Lëvizjet afatmesme të kapitalit

Direktiva e Këshillit 86/566/KEE (OJ L 332/22 e 26 nëntorit 1986)

Direktiva e Këshillit 86/566/KEE e 17 nentorit 1986, duke ndryshuar direktivën e parë të 11 majit 1960 për zbatimin e nenit 67 të Traktatit

Shënim: Këto tri direktiva iu kushtuan vetëm lëvizjeve afatmesme dhe afatgjata të kapitalit, prandaj ato janë hedhur poshtë nga Direktiva e Këshillit 88/361/KEE (shiko masat e fazës së dytë), të cilat liberalizuan të gjitha format e lëvizjeve të kapitalit. Si rrjedhim, pikë referimi e njëvlerëshme për përafrimin e legjislacionit do të ishin ato pjesë të akteve ligjore të përmendura në “masat e fazës së dytë”, që lidhen me lëvizjet afatmesme dhe afatgjata të kapitalit (në pikat I, II, III, IV, VII.2, VII.3, VIII.2, VIII.3, IX, X).

17

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Hapi i dytë dhe përfundimtar i përafrimit të legjislacionit mbi lëvizjet e kapitalit përbëhet nga lëvizje afatshkurtra të kapitalit, transferimi i aseteve të maturimit të me pak se një vit, si dhe pranimi dhe tregtia e stoqeve të tregut të parave, hapja e llogarive depozitë jashtë dhe eksporti dhe importi fizik i parave. Ky hap i dytë lidh shtetin përkatës me tregjet financiare ndërkombëtare dhe vendos masën e këmbimit të plotë të llogarive të kapitaleve. Ky hap është i nevojshëm për të arritur vendosjen e duhur të kapitalit në këtë shtet, për të mbështetur efektshmërinë e tregjeve financiare nga sigurimet ndërkufitare të dispozitave financiare dhe për të krijuar besim të mjaftueshëm në aftësitë e tyre tek ajo pjesë e investitorëve kombëtarë dhe ndërkombëtarë që të rieksportojnë të tilla fonde, pa të cilat një kapital i tillë nuk do të ishte tërhequr që në fillim. Kjo fazë kërkon një shkallë të mjaftueshme qëndrueshmërie makroekonomike dhe përsosje të instrumenteve të politikës monetare. Kushtet e përmendura me lart, duhet të përmbushen plotësisht. Mund të vihet në dukje që vendet me kontrolle të rrepta të këmbimit i kanë përdorur shpesh këto kontrolle për të arritur objektiva të tjerë. Heqja e plotë e kontrolleve nganjëherë nxjerr në pah boshllëqe në kuadrin bazë ligjor. Kështu, masat për pastrimin e parave, evazionin fiskal etj, do të duhet të jenë të veçanta dhe të mos varen detyrimisht dhe vetëm nga rregullat mbi kontrollin e këmbimit valutor. Kjo fazë do të përfshinte, gjithashtu, çdo kufizim të mbetur mbi investimet e pronave të patundshme, në veçanti, atë që ka të bëjë me prona të patundshme rezidenciale të blera nga të huajt. Pushimi i përgjithshëm i kontrolleve mbi kapitalin do të bëjë të nevojshme përshtatjen e legjislacionit të vetëm për disa raste të veçanta ; për shembull, zbatimi i vendimeve të të Komunitetit ose të Organizatës së Kombeve të Bashkuara lidhur me sanksionet financiare.

18

MASAT E FAZËS SË DYTË Këtu hyjnë të gjitha masat, duke përfshirë lëvizjet afatshkurtra të kapitalit Direktiva e Këshillit 88/361/KEE (OJ L 178 të 8 korrikut 1988) e mbikaluar nga Traktati KE, nenet 73 b-h

Direktiva e Këshillit të 24 qershorit 1988 për zbatimin e nenit 67 të Traktatit mbikaluar nga Traktati që vendos Komunitetin Evropian, kapitulli 4 (kapitali dhe pagesat), nenet 73 b-h

MASAT E MBETURA, TË PAIDENTIFIKUARA NË PARAGRAFET E MËPARSHME Liria efektive e lëvizjeve të kapitalit varet, në një shkallë më të vogël ose më të madhe, nga një numër i madh parametrash të tjerë bashkërendues në fushat përkatëse, të cilët, kryesisht, janë bazuar në kushte të tjera. Këtu përfshihen :

• taksimi i të ardhurave të kapitalit në nivelin e shoqërisë dhe atë vetjak në gjithë Botën. Përfundimi i marrëveshjeve efektive të taksimit të dyfishtë mund të lehtësojë shmangien e ndikimeve negative që vijnë nga sistemi i taksave.

• sistemi i mbikëqyrjes së kujdesshme të investitorëve institucionalë (

në dispozita të veçanta mbi kambiale të huaja ose kambiale të mbajtura në monedha të huaja). Këtu duhet të arrihet një ekuilibër midis shqetësimeve të pritshme dhe hapjes drejt tregjeve të kapitalit të huaj.

• krijimi i sistemeve efektive të pagesave ndërkufitare

• për të siguruar liri materiale efektive, sidomos brënda investimit të

huaj të drejtpërdrejtë, duhet bërë një rianalizë e monopoleve publike të pranishme. Veç kësaj, përfundimi i marrëveshjeve për mbrojtjen e investimeve, që shoqërohet nga një shkallë e lartë liberalizimi dhe mbrojtjeje, lehtëson hyrjen dhe daljen e këtij lloji të lëvizjes së kapitalit.

19

LËVIZJA E LIRË DHE SIGURIA E PRODHIMEVE INDUSTRIALE

TABELA E PËRMBAJTJES

I. NDALIMI I KUFIZIMEVE TË REJA NDAJ TREGUT

II. DIREKTIVAT E PËRAFRIMIT TË RI

III. DIREKTIVAT E PËRAFRIMIT SEKTORIAL 1. SISTEMI I LLOJIT TË MIRATIMIT PËR PAJISJET ME MOTORR DHE KARROCERITË E TYRE 2. MIRATIMI I LLOJIT TË MAKINAVE ME DY DHE TRI RROTA 3. LËNDËT KIMIKE 4. PRODHIMET USHQIMORE 5. PRODHIMET MJEKËSORE QË PËRDOREN PËR NJERËZIT 6. PRODHIMET MJEKËSORE QË PËRDOREN PËR KAFSHËT

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Parimi i njohjes së dyanshme të mallrave ligjërisht të tregtuara, harmonizimi teknik i legjislacionit dhe mekanizmave për të ndaluar ngritjen e kufijve të rinj ndaj tregut, si për shembull, procedura e informacionit në Direktivën 83/189, përbëjnë instrumente për sigurimin e qarkullimit të lirë të mallrave brënda territorit të Bashkimit. Harmonizimi teknik është krijuar për të hequr kufizimet bashkërenduese ndaj tregtisë, duke çuar në përputhshmërinë e legjislacionit kombëtar teknik, që ka për qëllim sigurimin e arritjes së qëllimeve publike politike, siç janë: shëndeti publik, siguria dhe mbrojtja e mjedisit.

20

Në përdorimin e legjislacionit të tij teknik harmonizues, Bashkimi Evropian ka bërë të vetat këto dy filozofi të ndryshme: të ashtuquajturin përafrimi i ri (New Approach Directives) dhe përafrimin sektorial (Sectoral Approach Directives), që, edhe pse me mënyra të ndryshme, kanë qëllim të arrijnë objektivin e qarkullimit të lirë. Masat e harmonizimit teknik të përshkruara me poshtë janë grupuar si të përshtatshme në këta dy kapituj të ndryshëm.

21

I. Ndalimi i kufizimeve të reja ndaj tregtisë HYRJE Pengesat e reja në tregti duhet të hiqen, që tregu i brendshëm të veprojë me rregull, duke lejuar grupet përkatëse që të marrin dhe të zgjidhin çdo vështirësi që mund t’u dalë si rrjedhojë e veprimit të rregullave teknike kombëtare. Për këtë qëllim, Direktiva 83/189/KE është një instrument thelbësor për menaxhimin e tregut të brendshëm. Në mënyrë të veçantë, ajo siguron transparëncën e kërkuar për specifikimet e reja teknike kombëtare dhe bën të mundur mënjanimin e plotë ose pakësimin sa me shumë të jetë mundur të vështirësive që mund të shkaktojnë këto masa në tregtinë midis shteteve anëtare të Bashkimit Evropian. PËRSHKRIM I LEGJISLACIONIT Fusha e zbatimit. Procedura për sigurimin e informacionit në fushën e standardeve dhe rregullave teknike të vendosura nga Direktiva e Këshillit 83/189/KE, zbatohet për specifikimet teknike, respektimi i të cilave është i detyrueshëm “de jure ose de facto”, në rastin e marketingut ose përdorimit të një prodhimi në një shtet anëtar. Natyra detyruese e projektit të rregullave teknike që ka lidhje me procedurën e informacionit, si e ndryshme nga standardet (specifikime teknike, respektimi i të cilave nuk është i detyrueshëm) shkakton probleme kur bëhet fjalë për interpretimin e dispozitave të një direktive. Organizimi administrativ për shtetet anëtare. Zbatimi i procedurës për këmbimin e informacionit midis shteteve anëtare kërkon bashkërendim midis ministrive të ndryshme që kanë mundësi për të përshtatur projektet e rregulloreve teknike. Në fakt, Komisioni kërkon krijimin e një strukturë qendrore, përbërja dhe organizimi i së cilës janë vendosur nga vetë shtetet anëtare, për të shërbyer si pikë e vetme kontakti me Komisionin, për të siguruar që procedura vepron rregullisht dhe në mënyrë të drejtë.

22

Monitorimi i procedurës/. Këto njësi qendrore janë përgjegjëse për të informuar dhe njoftuar Komisionin për projektet e rregulloreve dhe për të ndjekur procedurën e dhënë nga direktiva. Kjo përcakton detyrimet sipas afateve të përcaktuara dhe përgjigjet ndaj reagimeve të ndryshme nga Komisioni dhe/ose nga shtetet anëtare për projektet e njoftuara. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Fillimisht, afrimi brënda kuadrit të Direktivës 83/189/KE nuk duhet të bazohet në zbatimin e ngushtë të kësaj direktive nga vendet të Evropës Qendrore dhe Lindore (VEQL-të), por në krijimin e një sistemi të krahasueshëm për këmbimin e informacionit midis këtyre vendeve. Si rrjedhojë, kjo duhet të çojë në nënshkrimin e një marrëveshjeje midis Bashkimit dhe këtyre vendeve, që të dyja palët të kenë dijeni për rregullat teknike që kanë lidhje me prodhimet e ndryshme, pra të arrihet transparencë dhe të ndalohet çdo pengesë në tregtinë midis dy palëve. Kjo do të thotë se para se legjislacioni të përafrohet, VEQL-të, duhet të bëjnë të qendrueshme një procedurë të njëjtë me atë të dhënë nga Direktiva 83/189/KE, e cila do të zbatohet te projektet kombëtare të rregulloreve teknike që kanë lidhje me prodhimet. Projektet duhet të njoftohen dhe dërgohen në shtetet partnere pavarësisht nga ndikimi që kanë mbi tregtinë. Në mënyrë të njëjtë, duhet të ketë një detyrim vetëveprues që të shtyhet miratimi për tre muaj nga njoftimi për këtë rregullore, për të dhënë kështu kohë për ndonjë lloj reagimi. Vendosja e një procedure midis VEQL-ve për këmbimin e informacionit mbi rregulloret teknike nënkupton një vullnet politik të secilit nga këto vende për të nxjerrë gjithë legjislacionin e tyre të ardhshëm teknik, si dhe për t’u lejuar shteteve të tjera të futen në përmbajtjen e projekteve dhe t’i diskutojnë ato. Që të arrihet kjo, këto vende duhet të përdorin të njëjtin kriter në përcaktimin e kategorive ligjore përkatëse dhe të bëjnë dallimin midis standardeve teknike dhe rregullave teknike. Gjithashtu ato duhet të kenë dispozita për këmbimin e informacionit në këto kategori ligjore, sipas praktikës së atyre shteteve anëtare, ku kjo është e detyrueshme. Një pengesë tjetër e fuqishme, që ka të bëjë dhe me shtetet anëtare të Bashkimit Evropian, është zbatimi me rreptësi i procedurës, sepse kjo është

23

e nevojshme për qeverinë e çdo vendi që të vendosë një strukturë të përshtatshme për centralizimin e këmbimit të informacionit, bashkërendimin e pozicionit të këtij vendi dhe qarkullimin e informacionit te ministritë përgjegjëse për përgatitjen e rregulloreve teknike. Që të arrihet objektivi kryesor, pra sigurimi i një transparencë të dyfishtë midis VEQL-ve dhe Bashkimit Evropian, është e nevojshme të vendosen dy sisteme të krahasueshme, që kanalet administrative të mund të vendosen midis dy sistemeve, pa ndërhyrë në procedurat e tyre të brendshme. Sapo ky komunikim i brendshëm të jetë bërë i qendrueshëm, VEQL-të, sikurse shtetet anëtare të Bashkimit, do të duhen të pranojnë që ana tjetër është e aftë dhe e ngarkuar për të bërë komente dhe të kërkojë ndryshime te projektet e rregulloreve teknike, që mund të krijonin pengesa në tregun midis tyre dhe Bashkimit. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva 83/189/KE, pas amendimit, është e vetmja masë që parashtron një procedurë për sigurimin e informacionit në fushën e standardeve dhe rregulloreve teknike që zbatohen tejpërtej kufijve. Si e tillë, ajo duhet të jetë një nga masat e fazës së parë, sapo të jenë përmbushur parakushtet thelbësore për zbatimin e legjislacionit.

MASAT E FAZËS SË PARË

Procedura e informacionit Direktiva 83/189/KE OJ L 109 të 26.04.1983, fq.8 si e amenduar nga Direktiva 88/182/KE OJ L 81 të 26.03.1988, fq.75 dhe Direktiva 94/10/CEE OJ L100 e 19.04.1994, fq. 30

Direktiva 83/189/CEE e 28 marsit1983, që tregon procedurën për sigurimin e informacionit në fushën e standardeve dhe të rregulloreve teknike

24

II. Direktivat e përafrimit të ri (New Approach Directives) HYRJE Rezoluta e Këshillit e 7 majit 1985 për përafrimin e ri për standardet dhe harmonizimin teknik” paraqet linjat kryesore të këtij qendrimi për legjislacionin teknik evropian, në ndryshim me direktivat e hollësishme të përafrimit sektorial, të bazuara në prodhimet. Direktivat e përafrimit të ri janë të kufizuara për bashkërendimin e kërkesave thelbësore për çështjet e përgjithshme, si: siguria, shëndeti dhe mjedisi për familjet e mëdha të prodhimeve dhe/ose për rreziqet horizontale. Standardet vullnetare, të parapërgatitura nga organizmat evropiane të sektorit privat të standardizimit, ofrojnë zgjidhje teknike të përshtatshme, por jo të detyrueshme, për të përmbushur kërkesat thelbësore. Prodhimet e bëra në përshtatje me këto kërkesa thelbësore të direktivave, mund të tregtohen kudo brënda territorit të Bashkimit Evropian. Vlerësimi i përputhshmërisë (konformitetit) me kërkesat thelbësore kryhet në bazë të “afrimit botëror për vlerësimin e përputhshmërisë”, të përshtatur nëpërmjet Rregullores së Këshillit të 21 dhjetorit 1989, e cila jep procedurat e veçanta, si dhe institucionin e “trupave të njoftuar” të pavarur, kryesisht nga sektori privat, që është autorizuar t’i zbatojë ato. Këtij kapitulli i është shtuar një listë e burimeve dokumentare për e ri dhe atë global. Zbatimi efektiv i të gjitha direktivave, por, në mënyrë të veçantë, i atyre të përafrimit të ri, varet nga qenia e infrastrukturës së organizmave, rregullave dhe marrëdhënieve tipike të ekonomisë së tregut. Kjo infrastrukturë ka të bëjë, sidomos, me detyrimin për zbatimin e rregulloreve, mbikëqyrjen e tregut, kontrollin e standardizimit dhe të përshtatjes. Vëmendje u është kushtuar këtyre parakushteve në përshkrimin e « acquis » të Bashkimit Evropian. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Që nga viti1985 një sërë direktivash kanë qenë përfshirë në përafrimin e ri. Ato bashkërendojnë familjet e prodhimeve, të tilla, si : enët nën trysni,

25

makineritë, pajisjet vetjake mbrojtëse, pajisjet mjekësore, instrumentet peshëmatëse joautomatike, gazet për pajisjet me djegie, materialet e ndërtimit dhe pajisjet për përdorimin në atmosfera me mundësi shpërthyese. Direktiva për kompatibilitetin elektromagnetik (EMC) dhe direktiva e 1973-shit e tensionit të ulët (LVD), një pararendës i Qendrimit të Ri, mbulojnë rreziqet horizontale. Propozimet për legjislacionin e ri, që kanë të bëjnë, për shembull, me pajisjet nën trysni, janë sjellë përpara Këshillit të Ministrave të BE-së Megjithëse përvoja në zbatimin e direktivave të përafrimit të ri ka disa karakteristika të përbashkëta, për masat e njëjta duhen përmendur edhe një numër specifikimesh të veçanta. Përvoja e BE-së në zbatimin e Direktivave për kompatibilitetin elektromagnetik, makineritë, pajisjet e mbrojtjes vetjake, pajisjet me gaz dhe enët nën trysni, tregon sa më poshtë:

- përparësi e lartë duhet t’i jepet zbatimit në kohë të direktivave; kjo edhe nëpërmjet përfundimit të standardeve të harmonizuara;

- problemet në zbatimin e direktivave shpesh vijnë nga interpretimi i ndryshëm ose keqkuptimi i dispozitave të direktivave;

- masat shtesë janë të nevojshme për të siguruar një zbatim koherent, si: takime jozyrtare të të gjitha palëve të interesuara (shtetet anëtare, përfaqësuesit e prodhuesve, organizatat e standardizimit, personat përgjegjës dhe të informuar). Këto takime kanë për qëllim qendrueshmërinë e atyre udhëzimeve që pasqyrojnë kuptimin e përbashkët mbi të gjitha çështjet e mësipërme.

Për sa i përket direktivës së tensionit të ulët, përvoja tregon që funksionimi i përgjithshëm i kësaj direktive është i kënaqshëm. Kjo ndodh, gjithashtu, për shkak të numrit të madh të standardeve të harmonizuara që janë të vlefshme sot (mbi 500). Gjithashtu, problemet e lidhura me përshtatjen e rregullores së re të markimit të KE-së, hapësira funksionale dhe pjesët e përbashkëta, janë zgjidhur brënda grupit të punës së Komisionit, që përfshin të gjitha palët e interesuara (autoritetet publike, industria, konsumatorët, shoqatat tregtare, organet e standardizimit). Diskutimet brënda këtij grupi do të ndihmojnë Komisionin të shqyrtojë udhëzues të shkruar, që pasqyrojnë një kuptim të përbashkët mbi të gjitha çështjet përkatëse.

26

Në sektorin e metrologjisë ligjore, një direktivë e përafrimit të ri dhe 20 direktiva të stilit të vjetër (një direktivë kuadër, së bashku me 19 direktiva për prodhime) janë tashmë efektive dhe merren me një lloj veçorie të instrumentit të matjes. Për shkak të ndryshimeve që vijojnë nga progresi teknologjik dhe për të bashkërenduar spektrin e plotë të instrumenteve të matjes që janë subjekt i kontrollit ligjor, direktivat e stilit të vjetër, të bazuara në rekomandimet e OIML, deri në vitin 2002 do të zëvendësohen nga direktiva e përafrimit të ri, e quajtur Direktiva e Instrumenteve Matëse. Kjo direktivë, e cila ka për qëllim të zëvendësojë të gjitha direktivat e stilit të vjetër (me përjashtim të një ose dy prej tyre), do të përshkruajë kërkesat themelore për instrumentet, do të bëjë referenca për standardet vullnetare që nënkuptojnë përshtatjen dhe do të zbatojë procedurae e matjes së përshtatjes, që parashikojnë një mënyrë sigurie të cilësisë. Qëllimi është që direktiva ekzistuese e përafrimit të ri të jetë thithur nga kjo direktivë e re. Propozimi për këtë direktivë u dergua në Parlament dhe Këshill me 1996.

Për sa i përket direktivës ATEX, ajo është një harmonizim legjislativ midis direktivave të stilit të vjetër dhe atyre të përafrimit të ri. Kategoria e parë bën një referencë të prerë ndaj standardeve evropiane të cilat, nëpërmjet procedurave legjislative (që përfshijnë një komitet për përshtatjen e progresit teknik), bëhen pjesë e direktivës. Në fakt, ato zëvendesojnë aneksin e saj teknik. Këto direktiva do të zëvendësohen në vitin 2003 nga direktiva e përafrimit të ri, e cila përcakton kërkesat thelbësore të sigurisë që duhet të përmbushen nga prodhimet përpara se të hidhen në treg, si dhe procedurat e çertifikimit që do të zbatohen nga prodhuesit. Me direktivën e përafrimit të ri, harmonizimi teknik do të arrihet nga specifikimet teknike të përgatitura nga organizmat e standardizimit, për të mbuluar kërkesat thelbësore të direktivës. Zbatimi i këtyre “standardeve të harmonizuara” nga prodhuesit është vullnetar. Përvojë e madhe është fituar nëpërmjet zbatimit të direktivave të stilit të vjetër në fushën e ATEX-it. Problemet që dalin, merren në analizë nga komitetet ekzistuese ose grupet e punës së ekspertëve, ku është përfshirë tërësisht Komisioni. Gjithashtu, grupi i punës së Komisionit (HOTL – kokat e stacioneve testuese) që takohet për me shumë se njëzet vjet dhe është element kryesor për funksionimin e drejtë të sistemit, ka për qëllim të bashkërendojë veprimet e trupave të njoftuar. Direktiva e përafrimit të ri, e cila është tani në fazën e zbatimit, u përpoq të ndiqte sa më afër sistemet

27

ekzistuese dhe të parashikonte një periudhë të mjaftueshme tranzicioni për të paraqitur ndryshimet e mundshme. Gjatë kësaj periudhe duhej të përshtatej një numër koherent i standardeve të reja të harmonizuara. Për sa i përket prodhimeve të ndërtimit, direktiva e përafrimit të ri është bazuar në gjashtë kërkesa sigurie dhe shëndeti, me të cilat duhet të jenë të përshtatura prodhimet e ndërtimit. Megjithëse direktiva erdhi zyrtarisht në fuqi në 27 qershor 1991, ajo nuk mund të zbatohet derisa të jenë marrë disa masa. Masë e parë, tashmë e zbatuar, është publikimi i dokumenteve interpretuese. Megjithëse kërkuar nga direktiva, këto nuk janë të efektshme në natyrë, por përbëjnë një lidhje midis kërkesave thelbësore me të cilat këto prodhime duhet të jenë të përshtatura, si dhe specifikimeve teknike evropiane, të cilat do të zbatohen mbi prodhimet. Komitetit Evropian për Standardizim (KES) i janë dërguar 33 sigurime për prodhimet e ndërtimit. Përpara se direktiva të jetë zbatuar, është e nevojshme që:

- të vendoset mbi procedurën për çertifikimin e përshtatjes së secilit prodhim ose grupi prodhimesh;

- për shtetet anëtare të sigurohen lista të organizmave çertifikues, organizmave të inspektimit dhe laboratorët e provave, të autorizuar të përmbushin detyrat e dhëna në direktivë;

- të vendoset mbi specifikimet teknike evropiane, kështu që ato prodhime që janë të përshtatura me specifikimet mund të mbajnë një shenjë tregtie të KE-së, e cila do të lejojë lëvizjen e tyre të lirë.

Derisa të përmbushen këto kushte, do të jetë i mundur vetëm një afrim i pjesshëm i legjislacionit. Për me tepër, ende nuk është e mundur të provohet procesi i plotë. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Parakushtet për zbatimin e direktivave të përafrimit të ri

28

Përafrimi legjislativ që gjithashtu përfshin harmonizimin teknik, është një process kompleks, ku shteteve anëtare ndryshojnë ose përshtatin sistemin e tyre të mëparshëm (për shembull, zbatimin e detyrueshëm të kërkesave kombëtare) te një sistem i ri, qëllimi i të cilit është heqja në mënyrë efektive e pengesave ndaj tregut dhe lejimi i lëvizjes së lirë të prodhimeve brëndapërbrënda Bashkimit. Harmonizimi legjislativ është arritur nga direktivat e përafrimit të ri, të cilat vendosin kërkesa thelbësore sigurie për t’u përmbushur nga prodhimet para se të vendosen në treg dhe procedura çertifikimi për t’u zbatuar nga prodhuesit. Harmonizimi teknik është arritur nëpërmjet specifikimeve teknike të përgatitura nga trupat e standardizimit që të përmbushin kërkesat thelbësore të direktivave. Këto specifikime quhen “standarde të harmonizuara”. Zbatimi i tyre nga prodhuesit është vullnetar, megjithatë ato japin një drejtim të përshtatjes së prodhimit me kërkesat kryesore. Kështu, një zbatim i saktë i direktivave kërkon marrjen e përgjegjësisë nga autoritetet e akreditimit, emërimin e trupave të njoftuar, si dhe përgatitjen e standardeve të harmonizuara, që, në fakt, ka ecur me ngadalë sesa pritej. Kusht për zbatimin e legjislacionit është edhe mbikëqyrja e duhur e tregut nëpërmjet autoriteteve të kontrollit. A. Standardizimi 1. Standardizimi siguron lidhjen midis rregulluesit, prodhuesit dhe tregut

evropian dhe është karakteristikë e mjedisit ekonomik dhe teknik të Bashkimit Evropian. Në fazën e parë të integrimit, ky proces do të varet shumë nga përpjekjet për të bashkërenduar sistemet e standardizimit të VEQL-ve me ato të Bashkimit Evropian.

Karakteristikat përcaktuese të standardizimit që nënvizohen në rregulloret, janë këto: standardizimi duhet të jetë një proces i bazuar në konsensusin e grupeve të interesuara dhe jo i diktuar nga autoritetet qendrore; ai bazohet në zbatimin vullnetar të operatorëve ekonomikë dhe jo të jetë i detyruar nga autoritetet publike. Është shumë e rëndësishme që VEQL-të të bëjnë përpjekje për sigurimin e zbatimit në teori dhe në praktikë të tij. Dhënia e një shkallë të madhe pavarësie organizmave të ngarkuar me hartimin e specifikimeve dhe këmbëngulja që operatorët ekonomikë të jenë të lirë të zgjedhin nëse përdorin këto specifikime varet, kryesisht, nga përvoja e industrisë në ekonomitë e

29

planifikuara nga qendra. Kërkohet punë për të shmangur rrjedhojat e qendrimeve të kaluara dhe për të siguruar vënien sa më mirë në veprim të sistemit.

Mund të ketë vështirësi në arritjen e përfitimeve sa me të plota të kësaj mënyre, sepse organizmat e standardeve (siç ndodh në disa vende të VEQL) mbeten krah i qeverisë. Kjo gjendje nuk përshtatet lehtësisht me konceptet e konsensusit të të gjitha anëve bashkërenduese, industriale dhe përdoruese, për të lejuar që standardet të jenë dokumente vullnetare. Është e rëndësishme që bashkërenduesit të mos e shikojnë rregullin teknik “një hap më mirë se një standard”, por si diçka e ndryshme në qëllim dhe përmbajtje; që industria të mos i pranojë lehtësitë e ofruara nga qeveria, sepse ky është konformizëm, por të mësojë të shprehet lirisht. Kështu, VEQL-të janë të përballura me detyrën e zëvendësimit të specifikimeve të detyrueshme me rregulla të kufizuara, shoqëruar nga specifikime evropiane vullnetare.

Ndryshimet në qendrime nuk mund të bëhen shpejt dhe veprimi legjislativ ose qeveritar është vetëm një element në prodhimin e tyre. Megjithatë, si një hap i parë është e nevojshme të sigurohet që organizmat e standardeve të paktën të kenë “gjatësi e krahut” autonomi; pavarësi e plotë nga qeveria. Në organizmat e tyre qeverisëse dhe teknike, më e mira do të ishte që ato të përfshijnë përfaqësues nga industria dhe grupe të tjera si “partnerë shoqërorë”. Autoritetet duhet t’i përkushtohen me tërë qenien e tyre parimit se standardet janë të vullnetshme dhe duhet t’u lejojnë krijuesve të tyre hapësirë për përshtatjen e qendrimeve të tyre me legjislacionin.

2. Faza e parë e përafrimit të ri të Bashkimit Evropian për standardizimin

është që vendet e shqetësuara të kenë organizma standardizimi me klasën e përshtatshme të anëtarësisë KES, CENELEC ose IEST (Instituti Evropian i Standardeve të Telekomunikacionit), që këta organizma të ngarkohen nga autoritetet e tyre kombëtare me punën e përgatitjes së specifikimeve të dala nga konsensusi, në përputhje me kërkesat bashkërenduese, por që të përdoren për zbatim vullnetar. Ato duhet të jenë në gjendje që në praktike të kryejnë punën e tyre kombëtare për të zbatuar ato standarde evropiane dhe ndërkombëtare që janë përdorur në kuadrin e politikës evropiane. Organizma të tillë kërkojnë kapacitet për të arritur konsensusin, për të formuluar pikëpamjet kombëtare, për të zbatuar kërkesat publike, për të kaluar standardet evropiane në standarde kombëtare, për të siguruar që standarde të reja kombëtare janë paraqitur

30

në fazën përgatitore të standardit evropian, për të kaluar standardet evropiane në standarde kombëtare pa ndryshime dhe për të tërhequr standarde kombëtare që paraqesin pikëpamje të ndryshme. Të tillë trupa standardizues duhen të jenë të aftë të mbulojnë hapësirën e tërë organizmave të standardeve evropiane, KES, CENELEC dhe IEST.

3. Faza e dytë përfshin përshtatjen e plotë të standardeve evropiane si

standarde kombëtare vullnetare. Në ketë fazë është e nevojshme që organizmat kombëtarë të standardeve të kryejnë një pjesë të plotë në punën e organizmave të standardeve evropiane dhe të ndërmarrin detyrimet e plota të anëtarëve. Kjo nënkupton faktin që janë marrë masat bazë të përshkruara më lart dhe organizmat e standardeve kanë aftësi të plotë për të ndërmarrë veprimet e nevojshme.

B. Vlerësimi i përputhshmërisë (konformitetit) 1. Parakusht i përgjithshëm për afrimin e vlerësimit të përputhshmërisë

është respektimi i parimeve të kodit OBT TBT, si më poshtë:

- Brënda sistemit bashkërendues duhet të ketë transparencë. Vendimtare është vendosja e një sistemi këshillues, për të siguruar që rregulloret e veçanta nuk do të shkaktojnë pengesa për tregtinë. Ky funksion është siguruar brënda Bashkimit nga Direktiva 83/189/KE.

- Rregulloret duhet të kufizohen nga mbrojtja e interesave të politikës publike, si: siguria dhe mbrojtja e shëndetit, mjedisi dhe konsumatorët. Në mënyrë që procedurat e zbatimit të përputhshmërisë të tregojnë se rregullat mund të zbatohen, ato duhet të jenë të përshtatshme ndaj natyrës së rreziqeve dhe të shmangin vendosjen e procedurave të panevojshme. Veprimtaritë e përcaktimit të përshtatjes, të bazuara në sisteme ndërkombëtare të njohura (ISO/CASCO), duhet të përfshihen sa më shumë në rregullore.

- Po kështu, zhvillimi i organizmave të vlerësimit të përputhshmërisë, që janë përgjegjëse për sa i përket përvojës, rezervave njerëzore, lehtësive dhe organizimit dhe njëkohësisht të pavarur nga autoritetet bashkërenduese. Është kërkesë thelbësore që të ketë dallim midis praktikave të vlerësimit të përputhshmërisë në fushën bashkërenduese dhe atyre në fushën vullnetare. Programet e PHARE në fushën e cilësisë (PRAQ 91 dhe 92) dhe programet dypalëshe me secilin prej VEQL-ve, ofrojnë mundësi bashkëpunimi në këtë fushë.

31

2. Politikat që lidhen me vlerësimin e përputhshmërisë në BE kanë në

themel Komunikatën e Komisionit drejtuar Këshillit, të 15 qershorit 1989: “Një mënyrë globale për çertifikimin dhe masat e kontrollit të cilësisë për prodhimet industriale” dhe Rezolutën e Këshillit të 21 dhjetorit 1989 për përafrimin global. Që nga ajo kohë, është fituar në BE përvojë e madhe në këtë fushë. Që këtej del se duhet t’i jepet përparësi zbatimit të moduleve në legjislacionin teknik, zbatimit të serive të standardit EN ISO 9000 dhe EN 45000 dhe reklamimit të marrëveshjeve të njohjes së përbashkët në zonën vullnetare. Në lidhje me parimet e akreditimit, tri direktiva janë parësore në fushën kimike: Direktiva 87/18/KE, Direktiva 88/320/KE dhe Direktiva 90/18/KE për praktikat e mira laboratorike, që përmbushin procedurat e zbatueshme për vlerësimin e përputhshmërisë në këtë fushë.

Dy dokumentet e mësipërme të politikës, duhet të udhëheqin autoritetet e VEQL-ve në fushën e vlerësimit të përputhshmërisë. Vendimi i Këshillit i 22 korrikut 1993 lidhur me modulet për fazat e ndryshme të parimeve dhe rregullave të vlerësimit të përputhshmërisë për ngjitjen dhe përdorimin e etiketimit të përshtatjes CE, që përdoren në direktivat teknike të harmonizimit (93/465/KE), duhet të futet në formën e duhur në legjislacionin teknik të VEQL –ve.

3. Këto masa duhet të plotësohen nga vendosja e një sistemi të

mbikëqyrjes së tregut në një vijë me sistemin e BE. Masat e mëposhtme do të japin ndihmesën e tyre në veprimin e përgjithshëm të këtij sistemi:

- Direktiva e Këshillit të 29 qershorit 1992 për sigurinë e përgjithshme të prodhimeve (92/59/KE).

- Rregullorja e Këshillit të 8 shkurtit 1993 për kontrollet e përshtatjes me rregullat për sigurinë e prodhimeve të importuara nga vendet e treta (339/93/KE).

4. Vështirësitë që u dalin vendeve të Evropës Lindore dhe Qendrore në

përshtatjen e rregulloreve dhe të sistemeve të tyre të vlerësimit të përputhshmërisë përfshijnë:

- nevojën e braktisjes së praktikës për të përfshirë në kontrollin e karakteristikave cilësore të prodhimeve që lidhen me tregtinë e lirë;

32

- veprimtari tepër të centralizuara ekzistuese të vlerësimit të përputhshmërisë;

- pamjaftueshmëria dhe vjetërsia e mënyrave të testimit dhe metrologjisë;

- mungesa e përfshirjes në veprimtaritë ndërkombëtare të vlerësimit të përputhshmërisë;

- nevoja për të krijuar një kulturë të tillë, ku organizmat e vlerësimit të përputhshmërisë, të jenë në shërbim të industrisë dhe të përfshihen në zgjidhjen e problemeve të saj.

Dy programet rajonale PHARE, PRAQ 91 dhe 92, si dhe programet dypalëshe, i adresojnë shumë nga pikat e përmendura në këtë seksion, për organizmat e vlerësimit të përputhshmërisë dhe për industrinë. C. Mbikëqyrja e tregut Direktivat e harmonizimit teknik të BE-së zëvendësojnë rregulloret kombëtare dhe sigurojnë një nivel të lartë të mbrojtjes së interesit publik. Ato përshkruajnë karakteristikat që duhet të përmbushen nga prodhimet, kështu që mund të vendosen në treg dhe të gëzojnë qarkullim të lirë. Ato mbështeten mbi masat e detyrueshme që do të merren nga shtetet anëtare, për të siguruar që vetëm prodhimet që përshtaten me kërkesat e duhura, mund të hidhen në treg. Asnjë direktivë, përveçse atyre në sektorin ushqimor dhe pjesërisht në atë farmaceutik, nuk harmonizon veprimtaritë e zbatimit. Detyrimi për të kontrolluar tregun është përmendur si një objektiv i direktivave, për arritjen e të cilit shtetet anëtare janë të detyruara:

- të miratojnë legjislacionin përkatës që siguron sanksione ligjore kundër mashtrimit dhe veprimeve jo në përshtatje me kërkesat e ligjit;

- të vendosin laboratorë të specializuar (publikë ose privatë) që kanë

mundësi për të përcaktuar përshtatjen e prodhimeve me legjislacionin;

- të trajnojnë punonjësit e kontrollit të zbatimit të ligjit, për të

kontrolluar prodhime që janë hedhur në treg;

33

- të vendosin programe të detyrueshme, për prodhimet që duhet të kontrollohen gjatë një periudhe të caktuar, shpeshtësinë dhe natyrën e këtyre kontrolleve etj.

Laboratorët dhe punonjësit duhet të jenë të ndarë nga ata që çertifikojnë përshtatjen me legjislacionin gjatë fazave të projektimit dhe prodhimit (psh. organizmat e njoftuar sipas nëndirektivave të përafrimit të ri). Zakonisht mbikëqyrja e tregut përfshin vëzhgimin me anë të mostrave, këshillat për të sjellë prodhime në përputhje me kërkesat, tërheqje nga tregu, madje edhe bllokimin e ndonjë prodhimi.

Në nivelin e BE-së, Këshilli ka bërë thirrje për bashkëpunim midis administratave përgjegjëse për masa shtrënguese (Rezoluta e 16 qershorit 1994). Qëllimi i këtij bashkëpunimi administrativ është zhvillimi i një komunikim progresiv, i besueshëm dhe miqësor, si dhe një sistem këmbimi të dhënash midis 15 administratave dhe Komisionit. Një shembull praktik i parakushteve për afrim: sektori i pajisjeve mjekësore Duke marrë si shembull sektorin e pajisjeve mjekësore, afrimi legjislativ kërkon këto parakushte:

- përshtatja e rregullave për të drejtuar tregtinë e prodhimeve, të cilat do të përbënin një grup të veçantë rregullash për tregtinë e pajisjeve mjekësore, që sigurojnë mbrojtjen e shëndetit dhe sigurisë së pacientëve e të përdoruesve. Shumë shtete anëtare të Bashkimit Evropian i zbatojnë këto rregulla në kuadrin e harmonizimit të Komunitetit;

- qendrueshmëria e infrastrukturës së kontrollit të tregut. Legjislacioni i

Komunitetit kërkon që shtetet anëtare të caktojnë autoritetet përgjegjëse për monitorimin e prodhimeve në treg. Drejtoritë e sektorëve caktojnë një sistem monitorimi, i cili përfshin vendosjen e procedurave nga prodhuesit për të lajmëruar ndonjë organizëm qendror për çdo incident të mundshëm që ndodh në çdo shtet anëtar. Atje ku është e nevojshme, këtij organizmi kontrolli i kërkohet të marrë masa për mbrojtjen e interesit publik;

- aftësia e infrastrukutrës përgjegjëse të çertifikimit. Direktivat ndjekin e

përafrimin e ri; përdorimi i organizmave të njoftuar të çertifikimit është jo

34

i detyrueshëm, megjithëse këta nuk kanë përparësi për industrinë në zonën përkatëse. Në qoftë se një shtet anëtar vendos të caktojë organizma të tillë, ai vend duhet të jetë i sigurt që ata janë të kontrolluar vazhdimisht, organizmat e njoftuar duhet të jenë përgjegjës për teknologjinë përkatëse dhe të gjitha kërkesat e duhura të mbrojtjes për të përshtatur procedurat e çertifikimit të sistemeve mjekësore të skemave dhe cilësisë me kërkesat ligjore ose, atje ku nuk ka asnjë të tillë, me standardet vullnetare të atij vendi;

- aftësia e një infrastrukturë standardizimi. Meqenëse këto direktiva

ndjekin e përafrimin e ri, është thelbësore që të ketë një organizatë vullnetare standardizimi;

- përshtatja nga industria i procedurave të praktikave të mira prodhuese.

Për prodhimet e nxjerra, industria duhet të jetë në gjendje të përshtatet me kërkesat e sigurisë dhe me procedurat e verifikimit. Për një pjesë të madhe të këtyre prodhimeve industria duhet të zbatojë dhe të bëjë të qendrueshëm ato sisteme sigurimi të cilësisë që përmbushin standardet EN 29000 dhe EN 460001/2.

- Industria parapëlqen këtë procedurë mbikëqyrjeje e çertifikimi të

prodhimeve për shkak të rreziqeve që përmbahen dhe që ajo i pranon.

Është thelbësore që industria të ketë një infrastrukturë të një niveli të lartë organizativ brënda federatave industriale evropiane si një mënyrë bashkëpunimi, që angazhimet të jenë në krye të zhvillimeve teknologjike dhe të ndryshimeve në rregullore në çdo sektor. MASA THEMELORE Pjesa më e madhe e direktivave të përafrimit të ri paraqitet në masat e dhëna më poshtë, që kanë të bëjnë me fushat kryesore të legjislacionit të prodhimeve dhe ushtrojnë një ndikim kryesor mbi prodhimet e sigurta industriale brënda Bashkimit. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË

35

PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA:

Të gjitha këto direktiva janë masa të vlefshme vetëm një herë, pra, të këshillueshme për përshtatje në fazën e parë, sapo të përmbushen parakushtet për përdorimin e tyre. Ato bashkërendojnë, përkatësisht, shqetësimin maksimal elektromagnetik të krijuar nga aparatet dhe kërkesat e sigurisë së pajisjeve elektrike të tensionit të ulët, pajisjet vetjake të mbrojtjes, gaze të djegëshme për makina, enët e thjeshta me trysni, pajisje mjekësore aktive të lëvizshme dhe pajisjet mjekësore në përgjithësi, aeroplanë argëtimi, instrumente peshimi joautomatike, sisteme të pajisjeve dhe të mbrojtjes për përdorim në atmosferë me mundësi shpërthyese dhe prodhimet e ndërtimit. MASAT E FAZËS SË PARË Kompatibiliteti elektromagnetik (EMC) Direktiva e Këshillit 89/336/KE OJ.L 139, 23/05/89 amenduar nga Direktiva 92/31/KE e 28 prillit 1992 (OJ.L 126, 12/05/92) Direktiva 93/68/KE e 22 korrikut 1993 (OJ.L 220, 30/08/93)

Direktiva e Këshillit 89/336/KE e 3 majit 1989 për përafrimin e atyre ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me kompatibilitetin elektromagnetik

Direktiva e tensionit të ulët (LVD) Direktiva e Këshillit 73/23/KE (OJ.L 77, 26.3.1973) e amenduar nga Direktiva 93/68/KE e 22 korrikut 1993 (OJ.L 220, 30/08/93)

Direktiva e Këshillit 73/23/KE e 19 shkurtit 1973 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me pajisjet elektrike të projektuara për përdorimin brënda disa kufijve të tensionit

36

Makineri Direktiva 89/392/KE (OJ L 183, 29.6.89) e amenduar nga -Direktiva 91/368/KE (OJ L 198, 22.7.91), -Direktiva 93/44/KE (OJ L 175, 19.7.93), -Direktiva 93/68/KE (OJ L 220, 30.08.93) horizontale mbi etiketimin CE

Direktiva e Këshillit 89/392/KE e 14 qershorit 1989 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me makineritë

Pajisje vetjake mbrojtëse Direktiva 89/686/KE (OJ L 399, 30.12.89) e amenduar nga -Direktiva 93/95/KE (OJ L 276, 09.11.93), -Direktiva 93/68/KE për etiketimin EC (shiko me sipër)

Direktiva e Këshillit 89/686/KE e 21 dhjetorit 1989 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me pajisje vetjake mbrojtëse

Pajisjet e gazit Direktiva 90/396/KE (OJ L 196, 26.7.90, p.15) e amenduar nga Direktiva 93/68/KE e 22 korrikut 1993 (OJ L 220, 30/08/93)

Direktiva e Këshillit 90/396/KE e 29 qershorit 1990 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me gazet e nxjerra nga pajisjet me gaz

Enët me trysni Direktiva 87/404/KE (OJ L 220, 8.8.87, faqja 48) e amenduar nga Direktiva 93/68/KE e 22 korrikut 1993 (OJ L 220, 30/08/93)

Direktiva e Këshillit 87/404/KE e 25 korrikut 1987 për harmonizimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me enët e thjeshta me trysni

Propozimi për një direktivë të Këshillit * COM(93)319 finale –SYN 462 OJ C 246 e 9/9/93 amenduar nga COM (94) 218 OJ 207 e 27/7/94

Propozimi për një Direktivë e Këshillit COM(93)319 finale e 14 korrikut 1993 për përafrimin e ligjeve shteteve anëtare, që kanë të bëjë me pajisje trysnie

37

Pajisjet mjekësore Direktiva 90/385/KE (OJ n. L 189 e 20.07.90) e amenduar nga Direktiva 93/68/KE e 22 korrikut 1993 (OJ.L 220, 30/08/93)

Direktiva e Këshillit 90/385/KE e 20 qershorit 1990 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me pajisjet e lëvizshme mjekësore

Direktiva 93/42/KE (O.J. n. L 169 e 12.07.93)

Direktiva e Këshillit 93/42/KE e 14.qershorit 1993, që ka të bëjë me pajisjet mjekësore

Mjetet argëtuese Direktiva 94/25/KE (O.J. n. L 164 e 30.06.94)

Direktiva 94/25/KE e Parlamentit Evropian dhe e Këshillit e 16 qershorit 1994 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me pajisjet argëtuese

Metrologjia ligjore Direktiva 90/384/KE (OJ L 189 e 20.7.90)amenduar ngaDirektiva 93/68/KE e 22 korrikut 1993 (OJ L 220, 30/08/93)

Direktiva 90/384/KE e 20.6.90 për harmonizimin e ligjeve shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me instrumentet e peshimit joautomatike

Pajisje për përdorim në atmosfera me mundësi shpërthyese (ATEX) Direktiva 94/9/KE (OJ L 100 e 19.4.94)

Direktiva e Këshillit 94/9/KE e 23 marsit 1994 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me sistemet e pajisjeve dhe ato mbrojtëse të programuara për përdorim në atmosfera me mundësi shpërthyese

Direktiva 76/117/KE (OJ L 24 e 31.01.1976)

Direktiva e Këshillit 76/117/KE e 18 dhjetorit 1975, që ka të bëjë me pajisjet elektrike për përdorim në atmosfera me mundësi shpërthyese


Direktiva e Këshillit 79/196/KE e 6 shkurtit 1979, që ka të bëjë me pajisjet elektrike për përdorim në atmosfera me mundësi shpërthyese,

38

e cila këshillon të merren disa masa mbrojtëse


Direktiva e Këshillit 82/130/KE e 15 shkurtit 1982, që ka të bëjë me pajisje elektrike për përdorim në atmosfera me potencial shpërthyes dhe mina të prekshme nga lagështira.

Materiale ndërtimi Direktiva 89/106/KE (OJ L 40 e 11.02.89), e amenduar ngaDirektiva 93/68/KE e 22 korrikut 1993 (OJ.L 220, 30/08/93).

Direktiva e Këshillit 89/106/KE e 21.12.88 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me prodhimet e ndërtimit

39

BURIME DOKUMENTARE PËR PËRAFRIMIN E RI DHE ATË GLOBAL Titujt Botimet Libri i Bardhë për plotësimin e tregut të brendshëm (COM(85)310 finale) Direktiva e Këshillit e 28 marsit 1983, që vendos O.J.N. L 109 e 26.04.83 një procedurë për sigurimin e informacionit në fushën e standardeve teknike dhe të rregulloreve (83/189/KE). Direktiva e Këshillit e 22 marsit 1988, që O.J.. N. L 81 e 26.03.88 amendon Direktivën 83/189/KE, e cila vendos një procedurë për sigurimin e informacionit në fushën e standardeve teknike dhe rregulloreve (88/182/KE). Direktiva 94/10/KE e Parlamentit Evropian dhe O.J. N. L 100 e 19.4.94 e Këshillit të 23 marsit 1994, që ka amenduar për herë të dytë Direktivën 83/189/KE, e cila vendos procedurën për sigurimin e informacionit në fushën e standardeve teknike dhe të rregulloreve. Përfundime për standardizimin të miratuara nga O.J. N. C 136 e 04.06.85 Këshilli, me 16 korrik 1984 (85/C136/02). Rezoluta e Këshillit e 7 majit 1985, për një mënyrë të O.J. N . C 136 e 04.06.85 re për harmonizimin teknik dhe standardet (85/C/136/01). Komunikimi i Komisionit me Këshillin e dorëzuar O.J. N . C 267 e 19.10.89 nga Komisioni me 15 qershor 1989 “Një qendrim global për çertifikimin dhe kontrollin e masave të cilësisë për prodhimet industriale”. (COM(89) 209 FINAL – syn 208 (89/C267/03) Rezoluta e Këshillit e 21 dhjetorit 1989, për një qendrim O.J. N . C 10 e 06.01.90 Global në vlerësimin e përputhshmërisë (90/C 10).

40

Vendimi i Këshillit i 13 dhjetorit 1990, që ka të bëjë me O.J. N . L 380 e 31.12.90 modulet për fazat e ndryshme të procedurave të përcaktimit të përshtatjes, të cilat janë për t’u përdorur nëdirektivat e harmonizimit teknik (90/683/KE). Vendimi i Këshillit i 22 korrikut 1993, që ka të bëjë O.J. N . L 220 e 30.8.93 me modulet për fazat e ndryshme të procedurave të përcaktimit të përshtatjes dhe rregullat për lidhjen dhe përdorimin e etiketës së përshtatjes të KE-së, të cilat duhet të përdoren në direktivat teknike të harmonizimit (93/465/KEE). Komunikimi i Këshillit për zhvillimin e O.J. N . C 20 e 28.01.91 Veprim-standardizimit evropian për integrim më të shpejtë teknologjik në Evropë (90/C 20/01) (Green Paper mbi standardizimin) Komunikim- standardizimi i Komisionit në ekonominë O.J. N. C 96 e 15.04.92 evropiane (në ndjekje të Green Paper të Komisionit të tetorit 1990) (92/C 96/02). Rezoluta e Këshillit e 18 qershorit 1992, për rolin e O.J. N . C 173 e 09.07.92 standardizimit evropian në ekonominë evropiane Direktiva e Këshillit e 29 qershorit 1992, për sigurinë O.J. N . L 228 e 11.08.92 e përgjithshme të prodhimit (92/59/KE) Rregullorja e Këshillit e 8 shkurtit 1993, për kontrollet O.J. N . L 40 e 17.02.93 e përshtatjes me rregullat për sigurinë e prodhimeve të importuara nga vendet e treta. (339/93/KE) Direktiva e Këshillit (93/68/KE) e 22.07.93, që O.J. N . L 220 e 30.08.93 amendon direktivat: 87/404/KE – enët e thjeshta me trysni, (O.J.L 220 8/8/87) 88/378/KE – siguria e lodrave, 89/106/KE - prodhimet e konstruksionit, 89/336/KE-

41

kompatibiliteti elektromagnetik, 80/392/KE- makineri 89/686/KE – pajisje pvetjake mbrojtëse, 90/384/KE – instrumentet e peshimit joautomatike, 90/385/KE- pajisje aktive të lëvizshme mjekësore, 90/396/KE – lendë të djegshme gazi për makineri, 91/263/KE- pajisje terminali komunikacioni, 92/42/KE –boilerë të rinj, që ngrohen me lëndë të djegshme të lëngshme ose me gaz 73/23/KE – pajisje elektrike të projektuara për përdorim brënda kufijve të caktuar të tensionit.

42

III. Direktivat e përafrimit sektorial (Sectoral Approach Directives) PARAQITJE Para se të paraqiste përafrimin e ri, rregullorja e prodhimeve në Komunitetin Evropian mbështetej mbi një bazë sektoriale, nëpërmjet direktivave të hollësishme specifikuese teknike për disa kategori prodhimesh, të kombinuara shpesh me rregulla horizontale për çështje të përbashkëta për të gjitha kategoritë. Ky qendrim përdorej si për prodhimet industriale që tani mbulohen nga përafrimi i ri, ashtu edhe për ushqimet, prodhimet farmaceutike, makinat me motor dhe prodhime kimike, pra, në sektorët ku shëndeti dhe siguria publike janë kryesorë. Vlerësimi i përputhshmërisë ishte kryer nga autoritetet publike, por dukej e nevojshme përshtatja e rregullt drejt progresit teknik me anë të ndryshimeve legjislative. Për shkak të vështirësisë së kontrollit të të gjitha prodhimeve dhe mbajtjes së direktivave në korrent me ndryshimet, u hap rruga për ndryshime legjislative, në mbështetje të liberalizimit dhe fleksibilitetit. Shumë nga masat e përshtatura në sektorët e mësipërm janë ende në fuqi, sepse ato vlerësohen si instrumentet më të përshtatshme për rregullimin e gjendjes se prodhimeve përkatëse. Ndryshimi më i theksuar midis përafrimit të ri dhe përafrimit sektorial qëndron në faktin se, në këtë të fundit, sektorët nuk bashkërendohen nëpërmjet një modeli të njëjtë. Kështu, rregullimi i çdo sektori bëhet sipas një modeli ad hoc dhe janë të nevojshme infrastruktura të veçanta për të mbështetur dhe zbatuar kornizën e veçantë bashkërenduese të secilit sektor.

43

IV. Sistemi i miratimit -tip për makinat me motor dhe karroceritë e tyre PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Veprimi i sistemit të miratimit -tip të BE-së Direktiva kuadër Në përputhje me programin e përgjithshëm për mënjanimin e pengesave teknike për tregtinë, të 1969-ës, Direktiva 70/156/KE për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë lidhje me miratimin-tip të makinave me motor të përdorimit në rrugë, duke pasur së paku katër rrota dhe një shpejtësi maksimale të projektuar që të kalojë 25 km/orë, si dhe karroceritë, doli në shkurt të 1970-ës. Kjo direktivë është amenduar në shumë raste, por kryesisht nga Direktiva 92/53/KE. Qëllimi kryesor i kësaj “direktivë kuadër” është krijimi i një sistemi të tillë ku një makinë, lloji i së cilës ishte miratuar në një shtet anëtar të KE-së, duke qenë në përshtatje me një numër të madh kushtesh teknike të njëllojshme, duhet të jetë e pranueshme për tregtim të lirë në të gjithë Komunitetin, pa testim të mëtejshëm. Direktiva kuadër zëvendëson sistemet e miratimit-tip kombëtarë me një procedurë të miratimit-tip të KE-së dhe bazohet në harmonizimin e plotë, që do të thotë respektim i kërkesave të KE-së, një kusht i detyrueshëm ky për regjistrimin e makinave të reja. Sistemi i plotë i miratimit-tip të makinave do të kërkohet edhe për llojet e reja të makinave M1 më 1 janar 1996. Direktiva të veçanta dhe kërkesat teknike Kërkesat teknike janë përfshirë në direktiva të ndara (shikoni fazën e dytë), të cilat, zakonisht, përmbajnë kërkesat bashkërenduese që duhen përmbushur dhe procedurat e përshtatshme të testimit. Kontrolli i tanishëm është kompetencë e “shërbimeve teknike”, të cilat u referohen “autoriteteve miratuese” (shiko përshkrimin e sistemit kombëtar rregullues). Të dy janë të emëruara nga shtetet anëtare në përputhje me rregullat e vendosura në direktivën kuadër dhe u janë bërë të njohura Komisionit dhe shteteve të tjera anëtare. Një shërbim i njoftuar teknik është prezumuar që të përmbushë standardet e harmonizuara për punën e laboratorëve të testimit (EN 45001);

44

atje ku është e përshtatshme, Komisioni mund t’u kërkojë shteteve anëtare të sigurojnë një pasqyrë mbështetëse. Dokumentacioni Sistemi mbështetet në kërkesën për një besim të madh dypalësh midis autoriteteve të përfshira, që është edhe një parakusht për ecurinë e procedurave. Procedura e miratimit-tip të KE-së bazohet mbi një sasi të caktuar dokumentesh që kalon nga një autoritet tek tjetri, për të siguruar informacion e duhur. Njëvlershmëria midis direktivave të veçanta të KE-së dhe rregulloreve të OKB-EKE (Komisioni Ekonomik për Evropën i Kombeve të Bashkuara) Një tipar i veçantë i sistemit të miratimit-tip të KE-së është se miratimet teknike të njësisë dhe komponentë të bazuar në rregulloret ndërkombëtare ose të vendeve të treta, në disa kushte të caktuara, mund të pranohen si të barabarta me miratimet e veçanta të direktivës. Kjo zbatohet për rregulloret e përshtatura me marrëveshjen e OKB-EKE të 1958-s. Rregulloret e OKB-EKE të pranuara si të njëvlershme me direktivat e veçanta të KE-së përmbahen në pjesën e dytë të aneksit IV, të Direktivës 92/53/KE (siç është amenduar nga Direktiva 93/81/KE). Megjithatë, ka ndryshime të rëndësishme midis sistemit të miratimit-tip të KE-së dhe sistemit OKB-EKE, të tilla si: - ndërsa sistemi i miratimit-tip të KE-së përqendrohet në miratimin e një

tipi makine, sistemi OKB-EKE bazohet në miratimin e nënsistemeve të makinave dhe të pjesëve të tyre;

- ndërsa aktet e direktivave të tipit të KE-së janë të detyrueshme për të gjitha shtetet anëtare, këto të fundit, si palë në marrëveshjen e vitit 1958 janë të lira të vendosin nëse do të zbatojnë një rregullore vetjake apo jo. Zbatimi i saj do të thotë që pala kontraktuese të pranojë miratimet e dhëna nga të gjithë nënshkruesit në përputhje me rregulloren (njohje e shumëanëshme) dhe të jetë në gjendje për të dhënë markat e miratimit të makinës me motorr dhe të pjesëve të saj, me të cilat merret rregullorja në qoftë se një prodhues bën kërkesë për to. Megjithatë, një palë kontraktuese që zbaton një rregullore, nuk është e detyruar për të vendosur kërkesat e rregullores mbi tregun e saj të brendshëm.

- i tërë miratimi i tipave të makinave është siguruar vetëm nga sistemi i miratimit-tip të KE-së dhe jo nga marrëveshja e 1958-s e OKB-EKE.

45

Përvoja e BE-së në këtë angazhimin tregon se çdo vend i ri duhet të jetë nënshkrues i rregullores së OKB-EKE, që të vendosë një sistem kontrolli dhe miratimi. Përveç Bullgarisë, të gjitha VEQL-të janë nënshkruese të marrëveshjes së 1958-ës, por për sa u përket rregulloreve vetjake që ato zbatojnë, ndryshojnë shumë midis tyre. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Sistemet rregullatore kombëtare të kërkuara Përafrimi legjislativ në këtë fushë nënkupton qenien e sistemeve rregullatore kombëtare, që përfshijnë autoritetet rregullvendosëse dhe rregullzbatuese, si dhe procedurat e nevojshme administrative. Ministria rregullvendosëse (Ministria e Transportit) vendos kuadrin bashkërendues. Ajo duhet të emerojë një autoritet miratim-tip (për shembull “Kraftfahrtbundesamt” në Gjermani ose “Sëedish Road Administration”), përgjegjës për të gjitha aspektet e miratimit-tip të një makine, sistemi, komponenti ose njësie të ndarë teknikisht. Autoriteti miratues ka përgjegjësinë e lëvrimit të çertifikatave të miratimit tip, për të verifikuar qenien e një sistemi rregullues të kënaqshëm për të siguruar përputhje të prodhimit me llojin e miratuar dhe për të marrë masat e duhura për të siguruar përputhje të vazhdueshme të prodhimit me çertifikatat e miratimit (konformiteti i vlerësimit të prodhimit). Ai shërben, gjithashtu, si pikë kontakti me autoritetet e miratimit në Vende të tjera Anëtare. Autoriteti i miratimit-tip emëron një shërbim teknik (për shembull TUV në Gjermani ose “Sëedish Motor Vehicle Inspection”), që është përgjegjës për testimet e miratimit të kërkuar në direktivën themelore dhe në direktivat e ndara. Autoriteti i miratimi-tip mund të kryejë, gjithashtu, edhe testimet e miratimit. Ndihma teknike dhe legjislative kërkohet për të bërë të mundur që të gjitha VEQL-të të krijojnë një sistem rregullues kombëtar, që përmbush kërkesat e sistemit të miratimit-tip brënda BE- së.

46

Krijimi i një kuadri rregullues është kërkesë për përshtatjen e direktivës themelore, kërkesat e së cilës janë të përshtatshme për të gjitha direktivat e veçanta. MASA THEMELORE Masat themelore që jepen më poshtë përfaqësojnë “acquis”-në e plotë në këtë sektor. Zbatimi i tyre është i domosdoshëm, për të siguruar funksionimin e drejtë të sistemit tip të KE-së. • MASAT E ZGJEDHURA TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që të vendoset një sistem i njohur miratimi, është i nevojshëm zbatimi i dy direktivave themelore, kërkesat e të cilave janë të përshtatshme për të gjitha direktivat e veçanta teknike dhe të gjitha rregulloret e OKB-EKE që janë të njëvlershme me direktivat përkatëse të KE-së. Për këtë arsye ato janë zgjedhur si masa të fazës së parë. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva 70/156/KE O.J. L 42, 23.2.1970 siç është amenduar nga Direktiva 92/53/KE O.J. L 225, 10.8.1992 dhe Direktiva 93/81/KE O.J. L 264, 23.10.93

Direktiva e parë e Këshillit 70/156/KE e 6 shkurtit 1970, për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me miratimin-tip të makinave me motor dhe të karrocerive të tyre

Te gjitha rregulloret OKB-EKE, të njësuara me direktivat e veçanta të KE.

47

• MASAT E ZGJEDHURA TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që të veprojë plotësisht një sistem i miratimi-tip për makinat, është e nevojshme të zbatohen të gjitha direktivat e veçanta që përmbajnë kërkesat rregulluese teknike për konstruksionin dhe sigurinë, si dhe procedurat e përshtatshme të testimit. 2. Miratimi-tip i makinave me dy dhe tri rrota – siguria dhe kërkesat e mjedisit PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Në përputhje me programin e përgjithshëm për heqjen e kufijve teknikë të tregtisë, të vitit 1969, më 30 qershor 1992 u përshtat një direktivë kuadër (Direktiva 92/61/KE), që ka lidhje me miratimin-tip të makinave me dy ose tri rrota. Objektiv themelor i kësaj Direktivë kuadër është që të bëjë të qendrueshëm një sistem, ku një lloj makine, e miratuar sipas kërkesave të njëtrajtshme teknike në një shtet të BE-së, të jetë e përshtatshme për tregti të lirë në gjithë BE-në, pa kërkuar testim të metejshëm nga çdo shtet anëtar. Direktiva kuadër zëvendëson sistemet kombëtare të miratimit-tip me një procedurë miratimi-tip të BE-së dhe bazohet në harmonizimin e përgjithshëm ku respektimi e kërkesave të KE-së është kusht i detyrueshëm për regjistrimin e makinave të reja. I tërë sistemi i miratimit-tip të makinave bëhet i detyrueshëm për lloje të reja makinash me dy ose tri rrota, sapo direktiva e fundit e ndarë në direktiva të veçanta hyn në fuqi. Direktivat e veçanta përmbajnë kërkesat rregulluese teknike që duhet të përmbushen dhe procedurat e nevojshme të testimit. Kërkesë e rëndësishme e procedurës së miratimit-tip të KE-së është që miratimet e komponentit dhe njësisë së ndarë teknike, të jenë të njëvlershme me miratimet e dhëna mbi bazën e direktivave të KE-së. Përvoja e BE-së për përafrim është që vendet e reja të jenë palë kontraktuese në marrëveshjen e 1958-s së OKB-EKE, që ka të bëjë me përshtatjen e kushteve të njëtrajtshme të miratimit dhe njohjes së ndërsjellë të miratimit për pajisje të makinave me motor dhe të pjesëve të tyre, në mënyrë që të vendoset një sistem miratimi dhe testimi i njohur.

48

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në këtë fushë nënkupton qenien e sistemeve kombëtare rregulluese, siç është përshkruar në kapitullin e mëparshëm për makinat me motor dhe karroceritë e tyre. Testimi i tanishëm është e përgjegjësi e shërbimeve teknike, të cilat ua bëjnë të njohur autoriteteve miratuese. Të dy janë emëruar nga shtetet anëtare, në përputhje me rregullat e direktivës kuadër dhe janë njoftuar në Komision dhe në shtetet të tjera anëtare. Detyrat e tyre janë të njejta me ato të përshkruara në kapitullin për makinat me motor dhe karroceritë e tyre. MASAT THEMELORE Masat themelore që jepen më poshtë përfaqësojnë “acquis”-n e plotë në këtë sektor. Zbatimi i tyre është i domosdoshëm për funksionimin e drejtë të sistemit të miratimit-tip të KE-së. • MASAT E ZGJEDHURA TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA Në mënyrë që të vendoset një sistem miratimi dhe testimi i njohur, duhet të zbatohen të dy direktivat themelore, kërkesat e të cilave janë të përshtatshme për të gjitha direktivat e ndara teknike. Është thelbësor fakti që rregulloret e OKB-EKE janë të njëvlershme me direktivat e veçanta të KE-së. Kështu që kjo masë është zgjedhur si një masë e fazës së parë. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva 92/61/KE O.J. L 225, 10.8.1992

Direktiva 92/61/KE e 30 qershorit 1992 që ka të bëjë me miratimin-tip të makinave me dy ose tri rrota

Të gjitha rregulloret OKB-EKE janë të njëvlershme me direktivat e ndara të KE-së

49

• MASAT E ZGJEDHURA TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA: Që të sigurohet një sistem i plotë makinash të miratimit-tip, është e nevojshme të zbatohen gjithë direktivat e ndara. Këto vendosin kërkesat rregulluese teknike për konstruksion dhe siguri, si dhe procedurat e testimit.

50

MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 93/14/KE OJ L121, 15.05.1993

Direktiva e Këshillit 93/14/KE e 5 prillit 1993 për frenimin e makinave motorike me dy ose tri rrota

Direktiva e Këshillit 93/29/KE OJ L188, 29.07.93, f.11

Direktiva e Këshillit 93/29/KE e 14 qershorit 1993, që ka të bëjë me identifikimin e testimeve, tregimeve dhe indikatoreve për makinat motorike me dy ose tri rrota.

Direktiva e Këshillit 93/30/KE OJ L188, 29.07.93, f. 11

Direktiva e Këshillit 93/30/KE e 14 qershorit 1993, që ka të bëjë me pajisjet e paralajmërimit për makinat me dy ose tri rrota


Direktiva e Këshillit 93/31/KE e 14 qershorit 1993 për vendqendrimet për makinat me dy rrota


Direktiva e Këshillit93/32/KE e 14 qershorit 1993 për vendmbajtësen e dorës në makinat motorike me dy rrota


Direktiva e Këshillit 93/33/KE e 14 qershorit 1993 për pajisjet mbrojtëse, për të ndaluar përdorimin e pamiratuar të makinave motorike me dy ose tri rrota


Direktiva e Këshillit 93/34/KE e 29 tetorit 1993 për etiketimet e caktuara me ligj për makinat motorike me dy ose tri rrota


Direktiva e Këshillit 93/92/KE e 29 tetorit 1993 për instalimin e ndriçimit dhe të pajisjeve të sinjalizimit të makinave motorike me dy ose tri rrota


Direktiva e Këshillit 93/93/KE e 29 tetorit 1993 për masat dhe përmasat e makinave motorike me dy ose tri rrota


Direktiva e Këshillit 93/94/KE e 29 tetorit 1993 për hapësirën ku vendoset targa e prapme e regjistrimit të makinave motorike me dy ose tri rrota


Direktiva e Këshillit 95/1/KE e 2 shkurtit 1995 për shpejtësinë maksimale të projektuar dhe fuqinë maksimale neto të motorit

51

3. Prodhimet kimike PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Përgatitje të rrezikshme. Direktiva për përgatitjet e rrezikshme (përzierje të lëndëve kimike të rrezikshme për qeniet njerëzore dhe/ose mjedisin) ka për qëllim të bashkërendojë këto kërkesa:

1. klasifikimin e lëndëve të rrezikshme dhe përcaktimin e nivelit të rrezikut që ato shfaqin;

2. etiketimin e tyre, që të rritet siguria e njerëzve që punojnë me to;

3. paketimin e tyre.

Direktiva përfshin edhe mënyrat e llogaritjes, që bëjnë të mundur përcaktimin e rreziqeve që shfaqin për shëndetin, gjatë përgatitjes. Vështirësitë më të mëdha në zbatimin e kësaj Direktivë dalin me bizneset e vogla dhe të mesme (SME). Këto kanë më pak burime financiare dhe teknike për hartimin e fletëve të sigurisë së informacionit të kërkuara nga ligji, përmbajtja e të cilave ka qenë standardizuar në nivelin botëror. Aspektet që lidhen me klasifikimin, etiketimin dhe paketimin e pesticideve, tashmë janë të rregullura nga Direktiva 78/361/KE e 26 qershorit 1978, por, me afat të gjatë, mund të rregullohen nga Direktiva 88/379/KE për përgatitjet e rrezikshme. KUFIZIMET PËR NXJERRJEN NË TREG TË PËRGATITJEVE DHE TË LËNDËVE TË RREZIKSHME Harmonizimi në këtë fushë ka të bëjë me veprimin që marrin shtetet anëtare, që lëndët e dhëna në aneks të trajtohen vetëm në kushte të caktuara. Direktiva për kufizimet e tregtimit nga shtetet kërkon një nivel të caktuar mbikëqyrjeje. Nuk ka ndonjë detyrim për sa i përket veprimit që ndërmerret. Shtetet anëtare janë të lira të zgjedhin dhe zbatojnë strukturën që u duket më e përshtatshme. Përgjegjësia për mbikëqyrjen, që është e detyrueshme për një shtet anëtar, mund t’i ngarkohet për një administrate të

52

centralizuar ose të pacentralizuar, ose të delegohet në një trup përgjegjës të pavarur. Zgjidhjet e mundshme ndryshojnë shumë nga një shtet anëtar tek tjetri. Si rregull i përgjithshëm, këta trupa kryejnë kontrollin poshtë në treg. Detergjentët. Direktivat evropiane në këtë fushë kanë caktuar kufijtë e biodegradimit për detergjentët anionikë, kationikë, jo-jonikë dhe amfolitikë, si dhe mënyrat analitike që duhet të përdoren për matjen e biodegradimit “lëndët tensioaktive anionike dhe jo-jonike”. Kalimi i direktivave evropiane në nivelin kombëtar bën të mundur luftimin e efekteve “shkumëzuese” të disa detergjentëve. Është hedhur mendimi që të bëhet përditësimi për të gjitha direktivat. Plehrat kimike. Për sa i takon plehrave kimike, bashkërendimi nuk është i detyrueshëm, por lihet në vullnetin e lirë. Ai përfshin pothuajse të gjitha plehrat, ndërkohë që kategoritë që ende nuk janë përfshirë, vazhdojnë të hasen të tilla sipas ligjeve kombëtare. Është bërë e mundur të përcaktohen format e veprimit që duhen zbatuar për përbërjet dhe mënyrat analitike, të kontrollit dhe kërkimet për plehrat e thjeshta të nitratit të amonit dhe plehrat me përmbajtje të lartë azoti. Përputhja me direktivat evropiane bën të mundur etiketimin “plehra KEE”. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përgatitjet e rrezikshme. Direktiva 88/379/KE për përgatitjet e rrezikshme zbërthen në mënyrë të veçantë Direktivën për paketimin, etiketimin dhe klasifikimin e lëndëve të rrezikshme (67/548/KE) (shiko ndihmesë për mjedisin). Të rrezikshme quhen:

- përgatitjet në të cilat, të paktën, një nga lëndët përbërëse është e klasifikuar si e rrezikshme nga Direktiva 67/548/KE;

- përgatitjet që përcaktohen të tilla nga mënyrat e direktivës për përgatitjet e rrezikshme.

Këto dy kushte janë të detyrueshme dhe joalternative, pra është e nevojshme të zbatohet njëkohësisht, ose edhe më parë Direktiva 67/548/KE.

53

Për sa i përket zbatimit të direktivës së përmendur 88/379/KE, neni 12 i saj siguron që disa organizma të vendosen në Shtetet anëtare përgjegjëse për të marrë informacion për shëndetin. Këta janë organizma të llojit “qendror e antidotës së helmit”. Kufizime për tregtimin e përgatitjeve dhe lëndëve të rrezikshme. Kusht i nevojshëm është prania e ligjeve kombëtare që kufizojnë ose ndalojnë tregtimin e disa lëndëve, si dhe e ligjeve për organizmat përgjegjës që kryejnë kontrollet e tregut, për të siguruar zbatimin e drejtë të rregullave. Detergjentët dhe plehrat kimike. Asnjë kusht i veçantë. MASA THEMELORE Direktivat që jepen më poshtë përbëjnë një kuadër të plotë dhe përfaqësojnë bazën e ligjeve kimike në fuqi. Disa prodhime kimike (tretësit), të cilët u mbuluan nga direktiva të veçanta, tani rregullohen nga direktiva e përgatitjeve të rrezikshme. • MASAT E ZGJEDHURA NË FAZËN E PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Duke pasur në qendër të vëmendjes rezultatet për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin, si dhe funksionimin e drejtë të tregut të brendshëm, ligjet për prodhimet kimike mund të zbatohen vetëm në disa faza. Ato përbëjnë një bllok, megjithatë këshillohet që të përshtaten në fazën e parë.

54

MASAT E FAZËS SË PARË Përgatitjet e rrezikshme Direktiva 88/379/KEE OJ L 187/14, 16.07.88 siç është amenduar nga Direktiva 93/18, OJ L 104 – 29.04.93 siç është plotesuar nga Direktiva 93/112 OJ L 314 – 16.12.93

Direktiva 88/379/KEE e 7 qershorit 1988 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e përgatitjeve të rrezikshme.

Kufizimet e tregtimit Direktiva 76/769/KEE OJ L 262/201, 27/09/76, siç është amenduar nga Direktiva 94/60 OJ L 365 – 31/12/94

Direktiva 76/769/KEE e 27 korrikut 1976 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që ka të bëjë me kufizimet mbi tregtimin dhe përdorimin e disa lëndëve dhe përgatitjeve të rrezikshme

Detergjentët Direktiva 73/404/KEE OJ L 347/51, 17/12/73

Direktiva 73/404/KEE e 22 nëntorit 1973 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me detergjentët. Kjo direktivë merret me ndalimin e përdorimit dhe tregtimit të detergjentëve, ku biodegradimi mesatar i “lëndëve tensioaktive anionike, kationike, pa jo-jonike dhe amfolitike” që ata përmbajnë është më pak se 90 %.

Direktiva 73/405/KEE OJ L 347/53, 17/12/73 e plotësuar nga Direktiva 82/243/KE, 31 Mars 1982 OJ L 109/1, 22/04/82

Direktiva 73/405/KEE e 22 nentorit 1973 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me mënyrat e testimit të biodegradimit të “lëndëve tensioaktive anionike” dhe ndalojnë tregtimin dhe përdorimin e detergjentëve nëse

55

mesatarja e biodegradimit të tyre është me pak se 80 %.

Direktiva 82/242/KEE OJ L 109/18, 22/04/82

Direktiva 82/242/KEE e 31 marsit 1982 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që zbatojnë mënyrat e testimit të biodegradimit të “lëndëve tensioaktive jo-jonike” dhe me amendimin e Direktivës 73/404/KE. Kjo direktivë merret me ndalimin e tregtimit dhe të përdorimit të detergjentëve në qoftë se biodegradimi i matur i “lëndëve tensioaktive jo-jonike” është më pak se 80%, kur janë përdorur mënyrat analitike të përcaktuara nga Direktiva.

Plehrat kimike Direktiva 76/116/KEE, e përshtatur OJ L 24/21, 30/01/76 e amenduar dhe e plotësuar së fundi nga Direktiva 93/69 OJ L 185, 28/7/93

Direktiva 76/116/KEE e 18 dhjetorit 1975 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me plehrat kimike.

Direktiva 77/535/KEE OJ L 213/1, 22/08/77 e amenduar së fundi nga Direktiva 93/1, OJ L 113, 7/5/93

Direktiva 76/116/KEE e 18 dhjetorit 1975 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me plehrat.


Direktiva 80/876/KEE e 15/7/80 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me plehrat e thjeshta të nitratit të amonit me përmbajtje të lartë azoti


Direktiva 87/94/KEEe 8/12/86 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që zbatojnë procedurat për kontrollin e karakteristikave të kufijve dhe qëndresën ndaj veprimit shpërthyes të plehrave të thjeshta të nitratit të amonit me përmbajtje të lartë azoti.

56

4. Prodhimet ushqimore PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Më 1985, BE braktisi mënyrën e saj të mëparshme të harmonizimit të hollësishëm të kërkesave vetjake të prodhimeve në të mirë të një afrimi horizontal bazuar në bashkërendimin e akteve thelbësore të nevojshme për të siguruar prodhimet ushqimore, informacionin e konsumatorit dhe mbrojtjen e nivelin e nevojshëm të kontrollit zyrtar. Rrjedhimisht, janë shtuar aktet e hollësishme legjislative, për sa u përket shtesave ushqimore, erëzave, tretësve që përdoren në ekstraktim, materialeve në kontakt me prodhimet ushqimore, ndotësve, etiketimit të ushqimit, higjenës ushqimore dhe kontrollit zyrtar. Ky legjislacion formon një kuadër të vetëm për kontrollin efektiv të ushqimeve dhe nuk është e mundur t’u japësh përparësi akteve të veçanta. Kështu, do të ishte e nevojshme të pritej që CECC -të të lëvizin drejt përshtatjes së këtij legjislacioni sa më shpejt që të jetë e mundur. Vëmendje duhet t’u kushtohet rregullimeve të ndryshme kalimtare, duke marrë parasysh të gjithë faktorët. Nga ana tjetër, zbatimi i legjislacionit të Komunitetit që merret me kategoritë e veçanta të prodhimeve, të tilla si: prodhimet për ushqim; prodhimet ushqimore të sapongrira; mjaltin, sheqerin, qumështin e ruajtur, nënprodhmet e kafesë, çokollatës, lëngjeve të frutave dhe reçeleve (për këtë nëngrup ka shtatë direktiva), mund të shtyhet për tu bërë gjatë një kohë të mëvonshme. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në këtë fushë nënkupton qenien e sistemeve të duhura rregulluese kombëtare, nëpërmjet stabilizimit të përcaktimit të rrezikut dhe sistemeve të menaxhimit të rrezikut, si dhe nëpërmjet zhvillimit të sistemeve të duhura të mbikëqyrjes rregulluese, veçanërisht për sa i përket kontrollit zyrtar të ushqimeve. Koncepti modern i legjislacionit të ushqimit rrit mënyrën vetë-rregulluese, pra përgjegjësinë e prodhuesve për të zhvilluar sisteme të duhura shqyrtimi të rrezikut dhe të pikave të kontrollit kritik (HACCP). Ndërkohë, duhet theksuar roli i shërbimeve zyrtare të inspektimit

57

në verifikimin e saktësisë së sistemeve të tilla, në përputhje me Direktivën 89/397/KE. MASA THEMELORE Shumica e legjislacionit që rregullon sektorin e prodhimeve ushqimore, ishte përfshirë si një masë themelore. Masat jo të detyrueshme sikurse edhe legjislacioni ekzistues për shtesat, të cilat do të hidhen poshte ose do të zëvendësohen nga legjislacioni i ri, ishin lënë jashtë pjesës themelore të “acquis”. • MASAT E ZGJEDHURA TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Legjislacioni horizontal për shtesat ushqimore, aromat, tretësit që përdoren në ekstraktim, materialet në kontakt me prodhimet ushqimore, ndotësit, etiketimin e ushqimit dhe të përbërësve me veti ushqyese, higjienën ushqimore dhe kontrollin zyrtar formojnë një kornizë të vetme për kontrollin efektiv të prodhimeve ushqimore. Të gjitha masat e dhëna me poshtë këshillohet të zbatohen në fazën e parë. MASAT E FAZËS SË PARË Etiketimi i ushqimit Direktiva 79/112/KEE OJ L 33, 8.02.1979 si e amenduar nga Direktiva 85/7 (OJ L 002, 3.1.85) Direktiva 86/197 (OJ L 144, 29.5.86) Direktiva 89/395 (OJ L 186, 30.6.89) Direktiva 91/72 (OJ L 42, 15.2.91) Direktiva 93/102 (OJ L 291, 25.11.93)

Direktiva 79/112/KEE e 18 dhjetorit 1978 për përafrimin e atyre ligjeve të shteteve anëtare,që kanë lidhje me etiketimin, paraqitjen dhe reklamën e prodhimeve ushqimore për shitje ndaj klientit

Direktiva 89/396/KEE OJ L 186, 30/06/89 siç është amenduar nga Direktiva 91/238 (OJ L 107, 27/04/91) Direktiva 92/11 (OJ L 65, 11/03/92)

Direktiva 89/396/KEE e 14 qershorit 1989 për treguesit ose shenjat që tregojnë se cilit grup i përkasin këto prodhime ushqimore

58

Direktiva 90/496/KEE OJ L 276, 06/10/1990

Direktiva 90/496/KEE e 24 shtatorit 1990 për etiketimin e ushqimit për prodhimet ushqimore

Shtesat ushqimore Direktiva 89/107/KEE OJ L 40, 11.02.1989 siç është amenduar nga Direktiva 94/34 (OJ L 237, 10.09.94)

Direktiva 89/107/KEE e 21 dhjetorit 1988 për përafrimin e atyre ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjë me shtesat ushqimore që përdoren në ushqimet për konsum njerëzor

Direktiva 94/35/KE OJ L 237, 10.09.1994

Direktiva 94/35/KE e 30 qershorit 1994 për ëmbëltuesit që përdoren në prodhimet ushqimore

Direktiva 94/36/KE OJ L 237, 10.09.1994

Direktiva 94/36/KE e 30 qershor 1994 për ngjyrat që përdoren në prodhimet ushqimore

Direktiva 95/2/KE OJ L 61 – 18.3.95

Direktiva 95/2/KE e 20 dhjetorit 1995 për shtesat ushqimore, përveç ngjyrave dhe ëmbëltuesve

Erëzat Direktiva 88/388/KEE OJ L 184, 15.07.1988 si e amenduar nga Direktiva 91/71 (OJ L 42, 15.02.91)

Direktiva 88/388/KEE e 22 qershorit 1988 për përafrimin e atyre ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me erëzat e përdorura në prodhimet ushqimore dhe materialet bazë për prodhimin e tyre

Materialet dhe artikujt në kontakt Direktiva 89/109/KEE OJ L 40, 11.02.89

Direktiva 89/109/KEE e 21 dhjetorit 1988 për përafrimin e atyre ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me materiale dhe artikuj që përfshihen në prodhimet ushqimore

Direktiva 90/128/KEE OJ L 75 21/03/90 siç është e amenduar nga Direktiva 92/39 (OJ L 168, 23.06.92)

Direktiva 90/128/KE e 23 shkurtit 1990, që ka të bëjë me materialet plastike dhe artikuj, që përfshihen në prodhimet ushqimore.

59

Direktiva 93/9 (OJ L 90, 14.04.93) Direktiva 84/500/KEE OJ L 277, 20.10.84

Direktiva 84/500/KE e 15 tetorit 1984 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me artikujt e qeramikës të përfshira në prodhimet ushqimore

Kontrolli zyrtar Direktiva 89/397/KEE OJ L 186, 30.03.89 siç është amenduar nga Direktiva 93/99/KE OJ L 290, 24.11.93

Direktiva 89/397/KEE e 14 qershorit 1989 për kontrollin zyrtar të prodhimeve ushqimore

Higjiena Direktiva 93/43/KE OJ L 175, 19.07.93

Direktiva 93/43/KE e 14 qershorit 1993 për higjienën e prodhimeve ushqimore.

Ndotësit Rregullorja 315/93 OJ L 37, 13.2.93

Rregullorja 315/93 e 8 shkurtit 1993 për ndotësit e ushqimit

Rregullorja 3954/87 OJ L 371, 30.12.87

Rregullorja 3954/87 e 22 dhjetorit 1987, që shtrin nivelet e lejueshme maksimale të ndotjes radioaktive të prodhimeve ushqimore dhe atyre të të ushqyerit, që rrjedh nga një aksident bërthamor ose ndonjë emergjencë radiologjike

Direktiva 88/344/KE OJ L 157, 24.06.88 siç është amenduar nga Direktiva 92/115 (OJ L 409, 31.12.92) Direktiva 94/52 (OJ L 331, 21.12.94)

Direktiva 88/344/KE e 13 qershorit 1988 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare për heqjen e shkrirësve të përdorur në prodhimin e ushqimeve dhe përbërësve ushqimorë

60

• MASAT E ZGJEDHURA TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Në këtë fazë duhet të bëhet përshtatja e legjislacionit që merret me kategoritë e veçanta të prodhimeve, të tilla si: prodhimet ushqimore për konsum të freskët dhe prodhimet ushqimore të sapongrira, që rregullojnë kriteret e pastërtisë dhe kontrollojnë migrimin, direktivat vertikale për mjaltin, sheqernat, qumështin e konservuar, ekstraktet e kafes dhe të çikores, kakaon dhe çokollatën, reçelrat dhe lëngjet e frutave, si dhe legjislacionit për ujërat minerale natyrore ose për kazeinat dhe kazeinatet. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva 83/463/KEE OJ L 255, 15.09.83

Direktiva 83/463/KEE e 22 korrikut 1983 për etiketimin dhe masat e sigurisë për disa përbërës.

Direktiva 87/250/KEE OJ L 113, 30.04.87

Direktiva 87/250/KEE e 15 prillit 1987 për gradën alkoolike, në vëllim, në etiketimin e pijeve alkolike


Direktiva 81/712/KEE e 28 korrikut 1981 për shtesat dhe verifikimin e kriterit të pastërtisë

Direktiva e Këshillit 65/66/KEE OJ 22, 09.02.65 siç është amenduar nga Direktiva 67/428 (OJ 148 – 11.07.67) Direktiva 76/463 (OJ L 126 – 14.05.76) Direktiva 86/604 (OJ L 352 – 13.12.86)

Direktiva e Këshillit 65/66/KE e 26 janarit1965 për kriterin e pastërtisë për konservantët

Direktiva e Këshillit 78/664/KEE OJ L 223, 14.08.78 siç është amenduar nga Direktiva 82/712 (OJ L297 – 23/10/82)

Direktiva e Këshillit 78/664/KEE e 25 korrikut 1978 për kriterin e pastërtisë për antioksidantët

Direktiva e Këshillit 78/663/KEE OJ L 223/78 e 14.08./78 siç është amenduar nga Direktiva 82/504 (OJ L 230 – 05.08.82) Direktiva 90/612

Direktiva e Këshillit 78/663/KEE e 25.07.1978 për kriterin e pastërtisë për emulsifikantët, stabilizuesit, trashësit dhe agjentët xhelformues

61

(OJ L 326 – 24.11.90) Direktiva 92/4 (OJ L 55 – 29.02.92) Direktiva 80/590/KEE OJ L 151, 19.06.80

Direktiva 80/590/KEE e 9 qershorit 1980, që cakton simbolin që shoqëron materialet dhe artikujt që janë në kontakt me prodhimet ushqimore

Direktiva e Këshillit 78/142/KEE OJ L 44, 15.02.78

Direktiva e Këshillit 78/142/KEE e 30 janarit 1978 për monomerin e klorurit të vinilit

Direktiva 80/766 OJ L 213, 16.08.80

Direktiva 80/766/KE e 8.07.1980 për analizën e nivelit të monomerit të klorurit të vinilit

Direktiva 81/432 OJ L 167 e 24.06.81

Direktiva 81/432/KEE e 29 prillit 1981 për analizën për kontrollin zyrtar të klorurit të vinilit

Direktiva 82/711 OJ L 297 e 23.10.82 siç është amenduar nga Direktiva 85/572 (OJ L 372, 31.12.85) Direktiva 93/8 (OJ L 90, 14.04.93)

Direktiva e Këshillit 82/711/KEE e 18 tetorit1982 për kontrollin e migrimit të përbërësve të materialeve plastike dhe artikujve në kontakt me prodhimet ushqimore

Direktiva 85/572 OJ L 372 e 31.12.85

Direktiva e Këshillit 85/572/KEE e 19 dhjetorit 1985, që ka të bëjë me listën e lëndëve nxitëse që përdoren për kontrollin e migrimit të përbërësve të materialeve plastike dhe artikujve

Direktiva 93/10 OJ L 93 e 17.04.93 siç është amenduar nga Direktiva 93/111 (OJ L 310, 14.12.93)

Direktiva e Këshillit 93/10/KEE e 15 marsit 1993 për lëshimet e celulozës së ripërtërirë

Direktiva 93/11/KE OJ L 93, 17.4.93

Direktiva 93/11/KEE e 15 marsit 1993, për çlirimin e lëndëve N-nitrozamina dhe N-nitrozaktive nga elastomerët e përbërjeve plastike

Direktiva 85/591 OJ L 372 e 31.12.85

Direktiva e Këshillit 85/591/KEE e 20.dhjetorit1985 për mënyrat e marrjes së mostrave dhe të analizave

62

për kontrollin e prodhimeve ushqimore

Direktiva 89/108 OJ L 40 e 11/02/89 siç është amenduar nga Direktiva 92/1 (OJ L34 – 11/2/92) Direktiva 92/1 (OJ L34 – 11/2/92)

Direktiva e Këshillit 89/108/KEE e 21 dhjetorit 1998 për ushqimet e sapongrira


Direktiva e Këshillit 76/621/KE e 20 korrikut 1976 që ka të bëjë me nivelin maksimal të acidit erucik në vajrat dhe dhjamrat

Direktiva 80/891/KEE OJ L254, 27.09.80

Direktiva 80/89/KE e 25 korrikut 1980 për mënyrën e analizës për përcaktimin e përmbajtjes së acidit erucik në vajrat dhe dhjamrat

Direktiva 73/241/KEE OJ L 228, 16.08.73 siç është amenduar nga Direktiva 74/411 (OJ L 221, 12/08/74) Direktiva 74/644 (OJ L 349, 28/12/74) Direktiva 75/155 (OJ L 64, 11/03/75) Direktiva 76/628 (OJ L 223, 16/08/76) Direktiva 78/609 (OJ L 197, 22/07/78) Direktiva 78/842 (OJ L 291, 17/10/78) Direktiva 80/608 (OJ L 170, 03/7/80) Direktiva 85/7 (OJ L 2,3/1/85) Direktiva 89/344 (OJ L 142, 25/5/89)

Direktiva e Këshillit 73/241/KE e 24 korrikut 1973, që ka të bëjë me kakaon dhe çokollatën


Direktiva e Këshillit 73/437/KEE e 11 dhjetorit 1973 për sheqernat


Direktiva e Këshillit 79/796/KEE e 22 shtatorit 1979 për mënyrat e analizës për disa lloje sheqernash


Direktiva e Këshillit 74/409/KEE e 22 korrikut 1974, që ka të bëjë me mjaltin


Direktiva e Këshillit 93/77/KEE e 21 shtatorit 1993, që ka të bëjë me lëngun e frutave

Direktiva 93/45/KE Direktiva e Këshillit 93/45/KE e 17

63

OJ L 159 e 01.07.1993

qershorit 1993, që ka të bëjë me prodhimin e nektarëve

Direktiva e Këshillit 79/693/KE OJ L 205 e 13.08.1979 siç është amenduar nga Direktiva 80/1276 (OJ L 375, 31.12.80) Direktiva 88/593 (OJ L 318 -25.11.88)

Direktiva e Këshillit 79/693KEE e 24 korrikut 1979, që ka të bëjë me reçelet e frutave, xhelatinat, marmelatat dhe puretë e gështenjave

Direktiva e Këshillit 76/118/KE OJ L 24 e 31.01.1976 e amenduar nga Direktiva 78/630 (OJ L 206, 29.7.78) Direktiva 83/635 (OJ L 357, 21.12.83)

Direktiva e Këshillit 76/118/KEE e 18 dhjetorit 1975, që ka të bëjë me qumështin e konservuar

Direktiva 79/1067/KE OJ L 327 e 24.12.1979

Direktiva e Këshillit 79/1067/KEE e 13 nëntorit 1979, që ka të bëjë me mënyrat e analizës për kontrollin e qumështit të konservuar dhe të çhidratuar pjesërisht ose tërësisht

Direktiva 87/524/KE OJ L 306, 28.10.87

Direktiva 87/524/KEE e 6 tetorit1987, që ka të bëjë me mënyrat e analizës për kontrollin e qumështit të konservuar

Direktiva e Këshillit 83/417/KE OJ L 237, 26.08.1983

Direktiva e Këshillit 83/417/KEE e 25 korrikut 1983, që ka të bëjë me laktoproteinat (kazeinat dhe kazeinatet)

Direktiva 85/503/KE OJ L 308, 20.11.1985

Direktiva 85/503/KEE e 25 tetorit 1985, që ka të bëjë me mënyrat e analizës për kazeinatet dhe kazeinat e ngrënshme

Direktiva 86/424/KE OJ L 243, 13/12/1986

Direktiva 86/424/KEE e 15 korrikut 1986, që ka të bëjë me mënyrat e matjes për analizën kimike të kazeinateve dhe kazeinave të ngrënshme.

Direktiva e Këshillit 80/777/KE OJ L 229, 30.08.1980 siç është amenduar nga Direktiva 0/1276 (OJ L 375, 31.12.80) Direktiva 85/7 (OJ L 2, 3.01.1985)

Direktiva e Këshillit 80/777/KEE e 15 korrikut 1980, që ka të bëjë me shfrytëzimin dhe tregtimin e ujërave minerale natyrore


Direktiva e Këshillit 80/778/KEE e 15 korrikut 1980, që ka të bëjë me cilësinë e ujit që përdoret për njerëzit

64

Direktiva e Këshillit77/436/KE OJ L 172, 12.7.1977 siç është amenduar nga Direktiva 85/7 (OJ L 2, 3.01.1985) Direktiva 85/573 (OJ L 372, 31.12.1985)

Direktiva e Këshillit 77/436/KEE e 27 qershorit 1977, që ka të bëjë me ekstraktet e kafesë dhe të çikores

Direktiva 79/1066/KE OJ L 327, 24.12.1979

Direktiva 79/1066/KEE e 13 nëntorit 1979 për mënyrat e analizës për kontrollin e ekstrakteve të kafesë dhe të çikores

65

5. Barnat që përdoren për njerëzit PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Rregulloret mjekësore të Bashkimit Evropian kanë të bëjnë me barnat që përdoren për njerëzit dhe kafshët. Legjislacioni për barnat e veterinarisë ka qenë mjaft i ndikuar nga ai që lidhet me barnat për njerëzit. Megjithatë, për anët e veçanta të të dy këtyre llojeve, janë ngritur dy organizma në shtetet anëtare – të ngjashme me VEQL-të (p.sh. Ministria e Shëndetit për barnat e njerëzve dhe Ministria e Bujqësisë për barnat veterinare). Ky kapitull u kushtohet barnave për njerëzit, kurse tjetri do të merret më shumë me barnat për kafshët. Sektori i prodhimeve farmaceutike është një nga më të rregulluarit e industrisë, për shkak të shëndetit publik dhe sigurimeve shoqërore. Harmonizimi evropian i rregullave kombëtare për autorizimet e tregtimit u përfundua më 1992. Asnjë lloj bari nuk mund të hidhet në treg në çdo shtet anëtar pa marrë autorizim nga autoritetet përgjegjëse, në përfundim të një proçedure, që vërteton cilësinë, sigurinë dhe efektivitetin e barnave. Shumë anë të procedurës së autorizimit, që zbatohen për tregtimin e barnave (datat e skadimit, justifikimi, publikimi), mënyrën e prodhimit (kontrollin e cilësisë, inspektimet) dhe të tregtimit të tyre (shpërndarja për shitje me shumicë, klasifikimi, etiketimi, reklamimi), janë të harmonizuara. Rregullimi i prodhimeve farmaceutike nga Komuniteti do të shtrihet për të gjitha barnat e prodhuara në mënyrë industriale, duke përfshirë vaksinat, barnat e prodhuara nga gjaku dhe ato radio-farmaceutike. Që të sigurohet një harmonizim i autorizimeve vetjake të shitjeve, më 1 Janar 1995 , në BE u fut sistemi i ri i shitjeve që do të përqendrohet në Agjensine Evropiane për Vlerësimin e Prodhimeve Mjekësore. Duke u varur nga prodhimi mjekesor përkatës, ky sistem i ri ose do të lejojë një hyrje të drejpërdrejtë në tregun e Komunitetit mbi bazën e vendimit të Komisionit, ose hyrje më të shpejte në tregjet kombëtare të ndryshme, në bazë të parimit të njohjes së shumanshme.

66

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Nga mënyrat e veçanta që kanë përparësinë e tyre për shëndetin publik, shitja dhe prodhimi i prodhimeve mjekësore u nënshtrohen dhënies së një autorizimi, i cili kërkon:

• “acquis” i Komunitetit ose, me fjalë të tjera, Komuniteti duhet të sigurojë që barnat përmbushin tri kriteret shkencore: cilësinë, sigurinë dhe efektshmërinë ndaj pacienteve;

• strukturat kombëtare të vendosen në mënyrë që të lëshojnë autorizimet e shitjeve të bazuara në këto kritere;

• kushtet në të cilat janë prodhuar këto barna kërkojnë një nivel të lartë cilësie që jepet në udhëzuesin praktikave të mira prodhuese (BPF/GMP), si dhe ngritjen e një strukturë inspektimi përgjegjese për të lëshuar autorizimet e prodhimit.

Dispozitat ligjore që sigurojnë mbrojtjen e pronës intelektuale të lidhur me prodhimet mjekësore, janë, gjithashtu, një kërkesë themelore. Industria farmaceutike është e shqetësuar veçanërisht nga niveli i vërtetë i mbrojtjes i aktivizuar nga të drejtat e pronës industriale. Të gjitha shtetet anëtare kanë nënshkruar Konventën e Mynihut, e cila i jep mbrojtje formale për një periudhë njëzetvjecare (shiko kapitullin për pronësinë intelektuale, industriale dhe tregtare). Në të vërtetë kjo periudhë e të drejtave ekskluzive është e reduktuar në tetë deri në dhjetë vjet, kohë e nevojshme kjo për testimet e zhvillimit dhe për të marrë pastaj një autorizim shitjesh. Meqenëse është i vetëdijshem për gjendjen anormale, Këshilli ka përshtatur Rregulloren 1678/92/KE, e cila ka për qëllim të rritë mbrojtjen për shpikjet farmaceutike, duke rregulluar një pjesë të mbrojtjes ofruar nga liçencat farmaceutike. Që nga viti 1993, një çertifikatë me zgjatje për një maksimum prej pesë vjetësh, bën të mundur një mbrojtje efektive për 15 vjet, duke filluar nga autorizimi i parë i shitjeve brënda Komunitetit. Është e qartë që asgjë nuk mund të bëhet brënda sektorit farmaceutik përderisa VEQL-të formalisht të marrin pa kushte, të pranojnë dhe të sigurojnë mbrojtje të përshtatshme me anë të patentave.

67

Duke ndjekur shembullin e Komunitetit, është thelbësore që sistemet kombëtare të ripagimit dhe mundësisht çmimet e barnave t’u përmbahen rregullave të transparencës: që vendimet vetjake të jenë të përligjura, të bazohen në kritere objektive e të verifikueshme, si dhe në procedura të përcaktuara (afatet dhe reklamimi). MASA THEMELORE Sektorit farmaceutik i është dhënë gjithmonë përparësi në lidhje me mbrojtjen e pacientëve. Kështu, lëvizja e lirë e barnave për njerëzit nuk mund të mendohet jashtë kornizës së rregullave të harmonizuara për shëndetin publik. Për ketë arsye, gjithçka ka fituar Komuniteti në këtë fushë, duhet të përfshihet në fazën e parë dhe të dytë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Dallimi midis veprimit në fazën e parë, për ngjashmëri edhe në fazën e dytë, është shumë i vështirë në këtë sektor. Megjithatë, fillimisht është e drejtë të merren parasysh direktivat horizontale për autorizimet e prodhimit, shitjen e barnave, tregtimin e tyre dhe, gjithashtu, direktivat për transparencën e veprimit kombëtar të marrë për çmimet mjekësore dhe ripagimin. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 65/65/KEE (OJ No L 22, 9.2.65)

Direktiva e Këshillit 65/65/KEE e 26 janarit 1965 për përafrimin e dispozitave të përcaktuara me ligj, me veprime rregulloreje ose administrative, që ka të bëjë me prodhimet mjekësore.

Direktiva e Këshillit 75/319/KEE (OJ No L 147, 9.6.75)

Direktiva e Këshillit 75/319/KEE e 20 majit 1975 për përafrimin e akteve të

68

dhëna me ligj, rregullimit ose veprimit administrativ që ka të bëjë me prodhime mjekësore të pronësuara (me përjashtim të kapitullit III- komiteti për prodhimet mjekësore të pronësuara)


Direktiva e Këshillit 75/318/KE e 20 majit 1975 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me standardet analitike, farmaceutiko-toksikologjike dhe klinike, si dhe protokollet që kanë të bëjnë me testimin e prodhimeve të pronësuara mjekësore


Direktiva e Këshillit 91/356/KEE e 13 qershorit 1991, që vendos parimet dhe vijat udhëzuese të praktikes së mirë prodhuese për prodhimet mjekësore për njerëzit


Direktiva e Këshillit 92/25/KEE e 31 marsit 1992 për shpërndarjen për shitje të gjerë të prodhimeve mjekësore për njerëzit


Direktiva e Këshillit 92/26/KEE e 31 marsit 1992, që klasifikon furnizimin me prodhime mjekësore për njerëzit


Direktiva e Këshillit 92/27/KEE e 31 marsit 1992 për etiketimin e prodhimeve mjekësore për njerëzit dhe ngjitëset mbi paketim


Direktiva e Këshillit 92/28/KEE e 31 marsit 1992 për reklamën e prodhimeve mjekësore për njerëzit


Direktiva e Këshillit 89/105/KEE e 21 dhjetorit 1988, që ka të bëjë me transparencën e masave që rregullojnë veniën e çmimeve për prodhimet mjekësore për njerëzit dhe përfshirjen e tyre në hapësirën e sistemeve të sigurimit kombëtar.

69

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA Përveç direktivave horizontale të përmendura më lart, legjislacioni i prodhimeve farmaceutike të Komunitetit ka marrë parasysh natyrën e veçantë të disa barnave në direktivat që mbulojnë llojet e prodhimeve dhe që kanë nevojë të përfshihen në fazën e dytë. Këto direktiva dhe rregullore janë të dhëna me poshtë. Duhet të kihet parasysh, gjithashtu, se dispozitat kufizuese që kanë të bëjnë me prodhimet farmaceutike, janë shoqëruar me një shënim standard për aplikuesit për sa u përket autorizimeve të shitjeve brënda Komunitetit dhe me shënime udhezuese për testimet përpara se të ofrohen për shitje. Sistemi i ri për autorizimet e ofruara për shitje, i përmendur më lart,ka qenë i aktivizuar duke filluar nga 1 janari 1995. Pra, është e nevojshme të shikohet se deri në çfarë mase vendet e EQL do t;i bashkohen këtij sistemi. Në qoftë se ato e bëjnë këtë, atëherë sigurisht që s’do të ketë dyshime. Nga ana tjetër, edhe sikur të ketë përafrim të madh, çështja është ende e hapur për shqyrtim. Gjatë negociatave për Marrëveshjen e FEE (Fusha Ekonomike Evropiane), kjo pikë nxorri pengesa dhe dukej e vështirë shtyrja e zbatimit të këtyre procedurave për vendet joanëtare. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 89/342/KEE (OJ No L 142, 25.5.89)

Direktiva e Këshillit 89/342/KEE e 3 majit 1989, që shtrihet edhe mbi hapësirën e Direktivave 65/65/KEE dhe 75/319/KEE, duke siguruar kërkesa të mëtejshme që kanë të bëjnë me barnat imunologjike që përbëhen nga vaksinat, helmet, serumet dhe alergjentët.

Direktiva e Këshillit 89/343/KE (OJ No L 142, 25.5.89).

Direktiva e Këshillit 89/343/KEE e 3 majit 1989, që shtrihet mbi hapesirën e Direktivave 65/65/KE dhe 75/319/KE, duke siguruar kërkesa të mëtejshme për sa u përket barnave radio-farmaceutike.

70


Direktiva e Këshillit 89/381KEE e 14 qershorit 1989, që shtrihet mbi hapësirën e Direktivave 65/65/KEE dhe 75/319/KEE dhe duke siguruar kërkesa të veçanta për sa i përket barnave të ardhura nga gjaku njerëzor ose plazma.


Direktiva e Këshillit 92/73/KEE e 22 shtatorit 1992, që shtrihet mbi hapësirën e Direktivave 65/65/KE dhe 75/319/KE, duke zgjeruar hapësirën e Direktivave 65/65/KE dhe 75/319/KE për përafrimin e akteve të dhëna me ligj, rregullores ose veprimit administrativ që ka të bëjë me prodhimet mjekësore, duke treguar direktiva të tjera për prodhimet mjekësore homeopatike.

Direktiva e Këshillit 78/25/KEE (OJ No L 11,14.1.78)

Direktiva e Këshillit 78/25/KEE 12 dhjetorit 1977 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me lëndët e ngjyrosjes, të cilat mund t’u shtohen prodhimeve mjekësore.

Rregullorja e Këshillit 2309/93/KEE (OJ No L 214, 24.8.93)

Rregullorja e Këshillit 2309/93/KEE e 22 korrikut 1993, që jep procedurat e Komunitetit për autorizim dhe mbikëqyrje të prodhimeve mjekësore për njerëzit dhe kafshët, që përcakton ngritjen e një Agjensie Evropiane për Vlerësimin e Prodhimeve Mjekësore.


Direktiva e Këshillit 75/319/KEE e 22 majit 1975 për përafrimin e akteve të dhëna me ligj, rregullores ose veprimit administrativ, që ka të bëjë me prodhimet e pronësuara mjekësore. (Kapitulli III – Komiteti për prodhimet e pronësuara mjekësore)

71

6. Barnat për kafshët PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Sikurse është theksuar në pikën 5, legjislacioni i farmaceutikës veterinare është bazuar shumë në legjislacionin për barnat për njerëzit. Oferta për shitje e çdo bari veterinar nënkupton paraprakisht një autorizim, kriteret e të cilit janë të njëjta: cilësia, efektshmëria dhe siguria. Përmbajtja e kriterit të dytë ndryshon shumë për barnat veterinare, meqenëse është e nevojshme të sigurohet që jo vetëm kafshët, por edhe përdoruesit dhe konsumatorët e nenprodhimeve të kafshëve, të jenë të mbrojtur. Një problem më i mprehtë, është edhe ndikimi i barnave veterinare në mjedis. Procedurat e vëna nga sistemi i ri i autorizimeve të shitjeve brënda Komunitetit, që hyjnë në fuqi në 1.1.95, zbatohen edhe për barnat veterinare. Sikurse u përmend edhe më lart, kriteri i sigurisë që zbatohet për barnat veterinare ka shtrirje më të gjerë se ai për barnat e njerëzve. Vëmendje e madhe i është kushtuar mbrojtjes së konsumatorëve nga nënprodhimet e kafshëve. Për këtë qëllim, Komuniteti është i pajisur me Rregulloren e Këshillit (KEE) Nr 2377/90 të 26 qershorit 1990. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Duke pasur parasysh përparësinë që u është dhënë aspekteve të shëndetit publik, prodhimi dhe oferta për shitje e barnave veterinare kushtezohen nga lëshimi i autorizimeve, për të cilat ka këto kërkesa:

• zbatimi i atyre arritjeve të Komunitetit në këtë fushë, të cilat sigurojnë që barnat përmbushin të tri kriteret shkencore: cilësinë, sigurinë dhe efektivitshmërinë kur ato janë të mundshme për përdoruesit;

• dispozitat e strukturave kombëtare për lëshimin e autorizimeve të shitjeve mbi bazën e këtij kriteri;

72

• kushtet e prodhimit të atyre barnave, të cilat përmbushin nivelin e lartë të cilësisë të vendosur në udhezuesin e praktikës së mirë prodhuese (BPF/GMP) dhe krijimi i një strukturë inspektimi për lëshimin e autorizimeve të prodhimit.

Kuadri ligjor që siguron mbrojtje të përshtatshme të pronësisë intelektuale të lidhur me barnat është, gjithashtu, një parakusht themelor. Industria farmaceutike është e shqetësuar, veçanërisht, nga niveli i mbrojtjes, siguruar nga të drejtat e pronësisë industriale. të gjitha shtetet anëtare janë pjesëmarrëse të Konventës së Mynihut, e cila jep mbrojtje zyrtare për një periudhë prej 20 vjetësh. Në të vertetë, kjo periudhë përdorimi ekskluzive është ulur në rreth 8-10 vjet, që i janë marrë borxh kohës së nevojshme për testimet e zhvillimit, e ndjekur nga marrja e autorizimit të shitjes. Meqenëse është i vetëdijshëm për çrregullimet në ketë gjendje Këshilli, ka përshtatur Rregulloren 1768/92/KE, e cila siguron një mbrojtje më të madhe për shpikjet farmaceutike, duke restauruar disa nga mbrojtjet që sigurojnë patentat. Që nga viti 1993, një çertifikatë zgjatjeje që mbulon deri në 5 vjet maksimumi, bën të mundur mbrojtje efektive për 15 vjet, që duhet të arrihet, duke filluar nga autorizimi i parë i shitjes brënda Komunitetit. Është e qartë që asgjë nuk mund të bëhet brënda sektorit farmaceutik pa përkushtimin serioz të vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore për njohjen dhe mbrojtjen e duhur të barnave me anë të patentave.

MASA THEMELORE

Legjislacioni farmaceutik ka për qëllim të mbrojë shendetin njërëzve dhe të kafshëve. Lëvizja e lirë e barnave për përdorim veterinar nuk mund të mendohet jashtë rregullave të harmonizuara. Për këtë arsye, të gjitha arritjet e Komunitetit në këtë fushë duhet të përfshihen në fazën e parë dhe të dytë.

73

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Duke pasur ngjashmëri me barnat që përdoren për njerëzit, këtu mund të zbatohet legjislacioni horizontal, që ka të bëjë me prodhimin, tregtimin dhe autorizimet e shitjeve në fazën e parë. MASAT E FAZËS SË PARË Direktivat e Këshillit 81/851/KEE (OJ No L 317, 6.11.81)

Direktiva e Këshillit 81/851/KEE e 28 shtatorit 1981, për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me prodhimet mjekësore veterinare (me përjashtim të kapitullit IV – Komiteti për Prodhimet Veterinare Mjekësore) (me përjashtim të kapitullit IV – Komiteti për Prodhimet Mjekësore Veterinare)

Direktiva e Këshillit 81/852/KEE (OJ L 317, 6.11.81)

Direktiva e Këshillit 81/852/KEE e 28 shtatorit 1981, për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me standardet analitike, farmaco-toksikologjike dhe klinike si dhe me protokollet e testimit të prodhimeve mjekësore veterinare


Direktiva e Këshillit 91/412/KEE e 23korrikut 1991, që vendos parimet dhe udhëzimet e praktikës së mirë të prodhimit për prodhimet mjekësore veterinare

Rregullorja e Këshillit (KE) 2377/90 (OJ No L 224, 18.8.90)

Rregullorja e Këshillit (KE) 2377/90 e 26 qeshorit 1990, që shtrin një procedurë të Komunitetit për ngritjen e kufijve maksimale të mbeturinave për prodhimet mjekësore veterinare në ushqimet me origjinë shtazore(11 rregullore janë përshtatur, që të zbatohet kjo rregullore bazë)

74

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Masat e veçanta ligjore për barnat veterinare që përfshihen në fazën e dytë, paraqiten si më poshtë. Si edhe për barnat e njerëzve, aktet respektive në fushën veterinare janë shoqëruar me një shënim për zbatuesit e autorizimeve të shitjeve standarde brënda Komunitetit, me shënime udhëzuese për testimet para se prodhimet të ofrohen për shitje; si dhe me një manual, që ka për qëllim të drejtojë sipermarrjet kerkuese në kufijtë maksimalë të mbetjeve. MASAT E FAZËS SË DYTË Rregullorja e Këshillit 2309/93/KEE (OJ No L 214, 24.8.93)

Rregullorja e Këshillit 2309/93/KEE e 22 korrikut 1993, që vendos procedurat e Komunitetit për autorizimin dhe mbikëqyrjen e prodhimeve mjekësore për njerëzit dhe veterinar dhe që vendos një Agjensi Evropiane për Vlerësimin e Prodhimeve Mjekësore


Direktiva e Këshillit 81/851/KEE e 28 gushtit 1981, për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me prodhimet mjekësore veterinare. (Kapitulli IV – Komiteti për Prodhimet Mjekësore Veterinare)


Direktiva e Këshillit 92/74/KEE e 22 shtatorit 1992, që zgjeron hapësirën e Direktivës 81/851/KE për përafrimin e dispozitave të dhëna me ligj, rregullore ose veprim administrativ, që kanë të bëjnë me prodhimet mjekësore veterinare


Direktiva e Këshillit 78/25/KEE 12 dhjetorit 1977, për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me lëndët e ngjyrosjes, të cilat mund t’u shtohen prodhimeve mjekësore

75

KONKURRENCA

TABELA E PËRMBAJTJES I. NDIHMAT SHTETËRORE

II. KONTROLLI I PËRQENDRIMEVE TË NDËRMARRJEVE

III. MARRËVESHJE KUFIZUESE DHE ABUZIMI I POZITËS SUNDUESE

IV. MONOPOLET SHTETËRORE DHE NDËRMARRJET PUBLIKE

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Politika e konkurrencës është një nga elementet thelbësore që përbëjnë themelin për krijimin e tregut të brendshëm. Pa “institucionin e një sistemi, i cili siguron që konkurrenca në tregun e përbashkët nuk është shtrembëruar” (neni 3 g KE), tregu i brendshëm nuk do të mund të funksiononte. Paraqitja e një politike konkurrence dhe zbatimi efektiv i saj janë parakusht për hapjen me të gjerë të tregut të brendshëm ose për hyrjen në Bashkim. Rritja e lirisë së veprimit, duke hequr pengesat për tregtinë, mund të çojë në çrregullime të ndjeshme, prandaj është e nevojshme të vendosen dhe zbatohen një numër rregullash transparente për konkurrencën. Në mungesë të këtyre rregullave, si dhe për shkak të sjelljeve antikonkurruese, do të dështonte përdorimi efikas i burimeve. Legjislacioni i konkurrencës duhet të përcaktojë rregullat e sjelljes jo vetëm të ndërmarrjeve, por edhe të shtetit. Lidhja midis liberalizimit të tregut dhe konkurrencës së riforcuar është kaq e rëndësishme, saqë kanë filluar përpjekjet për të rritur bashkëpunimin midis autoriteteve të konkurrencës në nivel ndërkombëtar. Në qoftë se krijohet një treg i brendshëm, del nevoja e ngutshme për të shkuar drejt asaj që duhet të arrihet në nivel global, si dhe të përcaktohen rregulla të hollësishme për të parë aspekte të ndryshme të shtrembërimit të konkurrencës.

76

Secili vend më vete duhet të përgatitet për një zbatim të suksesshëm të politikës së konkurrencës, duke rritur përpjekjet e tij të përafrimit të legjislacionit, ngritjen e institucioneve, zbatimin dhe përmbushjen në mënyrë të shpejtuar të detyrimeve që parashtrohen në marrëveshjet evropiane. Marrëveshjet midis ndërmarrjeve – abuzimet e pozitës sunduese (neni 85-86 KE) Aty ku hiqen kufijtë shtetërore ndaj tregtisë, te ndërmarrje të ndryshme mund të shfaqet një tundim i madh për të hyrë në marrëveshje për ndarjen e tregut dhe marrëveshje të tjera kufizuese për konkurrencën, ose për të abuzuar me pozicionet e tyre sunduese. Kjo nuk është e pranueshme, sepse ndalon ekonominë dhe konsumatorët nga marrja e përfitimeve që do të arriheshin nëse do të kishte tregti të lirë dhe konkurrencë aktive. Në fakt kufijtë e mëparshëm ndaj tregtisë vazhdojnë të ekzistojnë, por përfitimi, që më parë rridhte drejt shtetit (p.sh nëpërmjet taksave të importit), tani merret nga partnerët privatë të marrëveshjes. Nga pikëpamja shoqërore kjo është gjendja më e keqe. Që këtej del se zbatimi i rregullave të konkurrencës, për të parandaluar këtë sjellje abuzive të ndërmarrjeve, merr një rëndësi shumë të madhe. Përqendrimet (Rregullorja 4064/89) Tregu i brendshëm u sjell ndërmarrjeve shumë sfida, të cilat do të mund t’i përballojnë më mirë duke krijuar aleanca strategjike në formën e përqendrimeve (bashkimeve dhe blerjeve). Ndërsa në parim kjo është një strategji e pranueshme biznesi, duhet treguar kujdes që strukturat e tregut të qendrojnë konkurruese edhe në të ardhmen, gjë që shpjegon rëndësinë e kontrollit të përqendrimeve. Mungesa e ligjit mund të çojë në krijimin e përqendrimit në atë madhësi, saqë ndërmarrja sunduese të mund të abuzojë pozicionin e saj, duke marrë përfitime të paqena dhe duke ulur mireqenien globale. Ndihma Shtetërore (Neni 92-93 KE) Aty ku kufijtë hapen, qeveritë mund të tundohen për të dhënë ndihma shtetërore, si një nga mënyrat për të mbrojtur industrinë e vendit të tyre nga rritja e konkurrencës. Kur ndihmat shtetërore janë dhënë për të nxitur

77

realizimin e objektivave të tillë të përgjithshëm, si kërkimet dhe zhvillimi, mbrojtja e mjedisit ose ruajtja e qendrueshmërisë rajonale, ato mund të pranohen, vetëm nëse investimi i ndërmarrë jep efekte pozitive për shoqërinë, efekte të cilat nuk do të mund të realizoheshin nga burimet financiare të vetë ndërmarrjes. Sjellja më racionale për ndërmarrjen do të ishte që t’i ndërmerrte këto investime në një shkallë me të vogël sesa është niveli optimal për shoqërinë. Me anë të një politike të drejtë ndihme, qeveria mund të rregullojë gjendjen dhe nxitë ndërmarrjen për realizimin e një politike investimi, që të përmbushë dhe kërkesat e përgjithshme. Megjithatë, forma të tjera të ndihmës që ndikojnë ndjeshëm në konkurrencën në treg dhe që nuk shoqërohen me përfitime të tjera, duhet të dënohen. Kjo përligj kërkesën për një monitorim të fortë të ndihmës shtetërore në tregun e brendshëm. Monopolet – të drejta të veçanta (Neni 37-90 KE) Monopolet shtetërore të një karakteri tregtar, ndërmarrjet publike dhe ndërmarrjet me të drejta të veçanta dhe ekskluzive, gjithashtu, shfaqin rrezik për konkurrencën e lirë dhe të hapur. Shteti subvencionon ndërmarrje të caktuara, me arësyetimin që përfitimi i ndihmës ekonomike do të përdoret për ofrimin e shërbimeve publike ose do të rrisë të ardhurat e tij. Megjithëse kjo, përgjithësisht mund të jetë e pranueshme, të kufizosh shpërqendrimin e tregut në atë që është rreptësisht e nevojshme, është një punë mjaft delikate Të ashtuquajturit « monopole natyrale » janë kryesisht të lidhur me madhësinë e tregut dhe gjendjen e teknologjisë. Në qoftë se ngrihet një treg më i gjerë, del e nevojshme për të ripërcaktuar të drejtat e shumë monopolistëve. Që të përfitohet plotësisht nga përparësitë e tregut të brendshëm është e nevojshme të rregullohen monopolet për të shmangur diskriminimin dhe të ndërmerren përpjekje liberalizimi për t’i hapur sektorët e rregulluar të ekonomisë ndaj konkurrencës. Të drejtat e veçanta dhe ekskluzive duhet të jepen vetëm në rast se janë të nevojshme për interesin e përgjithshëm, për shembull, për ofrimin e shërbimeve publike në zonat e prapambetura. Tranzicioni Është e rëndësishme që ekonomitë e VEQL-ve të fillojnë të funksionojnë brënda një kuadri të pranueshëm rregullator, që ndalon zhvillimin e tregjeve kundër interesave të vetë vendeve të asociuara dhe krijimin e strukturave të monopolizuara dhe joeficiente. Një politikë aktive konkurrence ndihmon në procesin e tranzicionit, duke krijuar struktura të shendetshme ekonomike

78

dhe duke shmangur përfitimet jonormale. Nga ana tjetër, ka arsye financiare publike për të kontrolluar me imtësi ndihmat shtetërore. Është e nevojshme të sigurohet që të gjitha ndërmarrjet ekonomike punojnë me të njëjtat rregulla dhe nuk i jepet përparësi asnjërit prej konkurruesve që ushtrojnë veprimtarinë e tyre në të njëjtin treg, duke krijuar kështu një klimë besimi të dyanshme, të ngjashme me atë që ekziston midis shteteve anëtare të BE-së. Zbatimi Për këto arsye, ka rëndësi të veçantë që procesi i përafrimit, tashmë i stabilizuar në marrëveshjet evropiane, të vazhdohet në të gjitha fushat e politikës së konkurrencës. Nga marrëvshjeve evropiane nuk del e nevojshme të përshtatet « acquis » e BE-së në këtë fushë, me të gjitha hollësitë, por vetëm parimet brënda kuadrit të përshtatshëm strukturor. Çdo vend, bazuar në veçoritë e tij legjislative, vendos vetë për format më të përshtatshme të ligjeve ose të udhëzimeve, apo për strukturën më efikasë që do të merret me kontrollin e zbatimi të këtij legjislacioni. Megjithatë është e rëndësishme të theksohet se procesi nuk është i kufizuar vetëm në përshtatjen e ligjeve dhe rregulloreve ose ndërtimin e strukturës. Duhen bërë përpjekje të vazhdueshme për të siguruar zbatimin e politikës, për ta bërë atë të njohur publikisht dhe për ta pranuar nga të gjithë aktorët ekonomikë të përshirë në proces, si: qeveritë, ndërmarrjet dhe shoqatat e tyre, si dhe konsumatorët. Ligji jo vetëm që duhet të ekzistojë, por edhe të zbatohet. Që ligji të jetë i zbatueshëm, aktorët e mësipërm ekonomikë duhet të marrin vendimet e tyre nën angazhimin që objektivat e politikës duhet të përmbushen. Vetëm pas kësaj tregu do të japë mundësinë e plotë të përfitimeve. Tregu më i gjerë Ky arsyetim duhet të zbatohet në Tregun më të gjerë Evropian, që do krijohet midis Bashkimit Evropian dhe VEQL-ve. Pritet që tregu më i gjerë të pranohet nga të gjithë lojtarët, vetëm nëse përcaktohen rregulla loje të barabarta dhe kërkohet zbatimi efektiv i tyre. Dështimi në këtë drejtim do të sillte një burim të përhershëm konfliktesh që çon në rishfaqjen e kufijve dhe rivendosjen e masave mbrojtjëse. Ndërkohë që të gjitha praktikat e kontrollit të zbatimit të konkurrencës janë tashmë të parashikuara në marrëveshjet evropiane, është e nevojshme të ndryshohen disa procese në tregjet e brendshme përkatëse. Disa detyra dhe përgjegjësi të vendeve të asociuara do të shqyrtohen nga Komisioni në një

79

fazë të mëvonshme, në perspektivën e hyrjes. Kështu p.sh, theksohet rëndësia e planifikimit të proceseve dhe strukturave në kënvështrimin e kësaj perspektive. Për ato veprimtari që në një fazë të mëvonshme do të jenë në kompetencën e Komisionit, VEQL-të mund të dëshirojnë të krijojnë struktura të lehta ad-hoc. Megjithatë, mund të ketë vështirësi për pajisjen e këtyre strukturave me fuqi të mjaftueshme për të zbatuar politikën. Një zgjidhje mund të jetë që VEQL-të të shoqërojnë Komisionin mbi baza vullnetare, për përgatitjen e vendimeve në fazën kalimtare drejt tregut me të gjerë dhe hyrjes në të. Kuadri i tanishëm i ligjeve në VEQL-të është formuluar, duke pasur parasysh autonominë e tyre. Kur, në një fazë të mëvonshme, disa kompetenca të kalojnë drejt Komisionit, do të jetë e nevojshme që ligjet dhe rregulloret të përshtaten, bazuar në këtë perspektivë. Ngritja e tregut të brendshëm do ta rrisë edhe më shumë nevojën për t’i shpjeguar publikut të gjerë ligjin dhe politikën e konkurrencës. Duhen bërë shumë përpjekje për të ndërgjegjësuar aktorët ekonomikë që të kuptojnë plotësisht konceptin e një lirie ekonomike të rregulluar. Në varësi edhe të pjesëmarrjes së tyre, mund të dalin në pah çështje të veçanta të politikës dhe legjislacionit në këtë fushë.

80

I. Ndihmat shtetërore PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Elemente themelore Sistemi komunitar i ndihmës shtetërore është i bazuar në Nenet 92, 93 të Traktatit të KE-së. Komisioni është përgjegjës për të zbatuar politikën e ndihmës shtetërore të Komunitetit. Sistemi karakterizohet nga një numër elementesh themelore, lëndore dhe proceduriale, të një rëndësie të veçantë për ngritjen dhe funksionimin e tij. Kështu: Lënda Lënda e sistemit të Komunitetit karakterizohet nga parimi i ndalimit të ndihmave shtetërore që shtrembërojnë ose rrezikojnë të shtrembërojnë konkurrencën, duke favorizuar disa ndërmarrje ose prodhimin e disa mallrave, në atë masë sa të ndikojnë tregtinë midis shteteve anëtare. Pra, forma të tilla të ndihmës që kanë efekt të ndjeshëm në konkurrencë, pa u shoqëruar me përfitime, duhet të ndalohen. Megjithatë, Neni 92 i Traktatit të KE-së rendit një numër shembujsh ku ndihma, nëse përdoret për realizimin e disa objektivave të përgjithshme, mund të të jetë e pranueshme. Kushtet dhe intensiteti për pranimin e kategorive të veçanta të ndihmës përcaktohen në rregulloret, direktivat, udhëzuesit dhe akte të tjera të përshtatura nga Komisioni. Edhe këto akte duhet të përbëjnë elemente themelore të sistemit komunitar të kontrollit të ndihmës shtetërore. Procedura Rregullat në fuqi kanë të bëjnë me procedurat e domosdoshme për të siguruar një zbatim të efektshëm dhe funksionim të sistemit të kontrollit të ndihmës shtetërore. Këto rregulla kanë të bëjnë si me kompetencat e organit të ngarkuar me kontrollin e zbatimit të tyre, ashtu edhe me të drejtat e ndërmarrjeve përkatëse. Organi përkatës duhet të ketë kompetenca të mjaftueshme për të kryer sa më mirë detyrat e tij. Kjo përbën në veçanti parimin e detyrimit që kanë shtetet anëtare për të njoftuar paraprakisht skemat ose çështjet e ndihmës, për të

81

marrë miratimin e tyre nga Komisioni, si dhe për detyrimin e tyre për të rikthyer çdo ndihmë të dhënë në mënyrë të paligjshme. Legjislacioni parashikon edhe të drejtat e ndërmarrjeve përkatëse për të kërkuar rishikimin gjyqësor të vendimeve të Komisionit. Përsa i takon mënyrës së përgatitjes së legjislacionit, përvoja e BE-së mund të shihet si e një rëndësie jo të drejtpërdrejtë. Nuk ka asnjë detyrim ligjor për shtetet anëtare që të përgatisin legjislacionin e tyre sipas sistemit komunitar të kontrollit të ndihmës shtetërore. Në fakt, kjo do të ishte e tepërt, për shkak të rolit të që Traktati i KE-së i jep Komisionit si autoriteti i kontrollit. Për VEQL-të, gjendja është e ndryshme. Duke pasur parasysh detyrimet e tyre sipas marrëveshjeve evropiane, është e domosdoshme që ato të përshtasin një sistem të ngjashëm me atë të Komunitetit, pra me një organ kombëtar të pajisur me fuqi monitoruese. Kjo gjithashtu do të ndihmonte krijimin e një sistemi institucional, i cili do të bënte më të lehtë përmbushjen e detyrimeve që dalin nga një anëtarësi e mëvonshme. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Që të realizohet ngritja e një sistemi të ndihmës shtetërore, rënëdsi të madhe ka krijimi i një organi monitorues dhe përshtatja e rregullave proceduriale që sigurojnë se ky organ merr të gjithë informacionin e nevojshëm nga institucionet e tjera të administratës dhe ka përvojën e nevojshme për analizën, kontrollin dhe monitorimin e skemave financiare të ndihmës shtetërore. Gjithashtu, për të siguruar zbatimin e parimit bazë të transparencës, është i domosdoshëm inventarizimi dhe shqyrtimi i skemave ekzistuese të ndihmave shtetërore. Paralelisht me procesin e përafrimit të legjislacionit, kjo do të kërkojë edhe një asistencë të fuqishme teknike për të gjitha VEQL-të, duke patur parasysh që duhet ende kohë që të krijohen këto kushte, ose ato janë krijuar vetëm pjesërisht. Asistenca teknike duhet të parashikohet për ngritjen e sistemit dhe për trajnimin e zyrtarëve përkatës, në mënyrë që të krijohet ekspertiza e nevojshme në këtë fushë.

82

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që të arrihen këta objektiva, është e rëndësishme që në fazen e parë të sigurohet përshtatja e elementeve themelore, siç është nënvizuar në pikën 1 nga VEQL-të. Megjithatë, mund të merren parasysh disa shmangie. Për sa u përket fuqive ligjore të parashikuara për autoritetin monitorues, në një fazë fillestare nuk është e nevojshme që ai të pajiset me fuqi aq të mëdha sa ato të Komisionit. Mjafton që ky autoritet të marrë të gjithë informacionin e nevojshëm për të dhënë mendime të arsyetuara për përputhshmerine e ndihmës së dhënë me rregullat përkatëse kryesore. Në të njëjtën kohë, për sa u përket rregullave thelbësore që duhen përshtatur duhet të mbahet parasysh që VEQL-të, fillimisht, janë konsideruar si zona të cilat do të përfshiheshin në nenin 92(3)(a) të Traktatit të KE-së. Përshtatja e këtyre masave do të vendosë bazën për ngritjen e një sistemi të pranueshëm për kontrollin e ndihmës shtetërore. Duke filluar nga përmbushja e suksesshme e fazës së parë, si dhe bazuar në përvojën e BE-së, duhet të parashikohen rregullime të mëtejshme.

83

II. Kontrolli i përqendrimeve PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Elemente thelbesore Sistemi komunitar i kontrollit të përqendrimeve siç është përcaktuar në rregulloren 4064/89 (KE) karakterizohet nga një numër i caktuar elementesh thelbësore, që janë të një rëndësie të veçantë për ngritjen dhe funksionimin e sistemit. Komisioni është përgjegjes për të zbatuar politikën komunitare të kontrollit të përqendrimeve. Sistemi përmban elemente proceduriale dhe lëndorë. Lënda Vetite kryesore të sistemit të kontrollit të përqendrimeve janë përcaktimi i konceptit të përqendrimit, si dhe kriteret e përshtatshme për ndalimin ose lejimin e një përqendrimi. Kështu një përqendrim i cili krijon ose forcon një pozitë sunduese në treg, do të rrezikonte të dëmtonte konkurrencën efektive në tregun e përbashkët ose në një pjesë të rëndësishme të tij. Përqendrimi do të deklarohej jo në përputhje me tregun e përbashkët dhe, si i tillë, do të ndalohej. Është e domosdoshme që të mbahet parasysh një koncept i qartë i përqendrimit. Sipas legjislacionit të Komunitetit, ky koncept bazohet, kryesisht, ne anën cilësore të fitimit të kontrollit. Ky koncept përfshin edhe krijimin e ndërmarrjeve të përbashkëta, për sa kohë që ato sjellin një ndryshim afatgjatë në strukturën e ndërmarrjeve përkatëse dhe nuk kanë të bëjnë me një bashkërendim të sjelljes konkurruese midis ndërmarrjeve. Procedura Rregullat që kanë të bëjnë me procedurat janë të domosdoshme për të siguruar zbatimin e efektshëm, si rrjedhojë edhe funksionimin e politikës së kontrollit të përqendrimeve. Këto rregulla duhet të lidhen me kompetencat e autoritetit që ngarkohet me kontrollin e zbatimit të tyre, si dhe me të drejtat e ndërmarrjeve përkatëse.

84

Organi përkatës duhet të jetë i pajisur me fuqi ligjore të mjaftueshme për të kryer detyrat e tij sa më mirë. Në fushën e kontrollit të përqendrimeve kjo nënkupton së pari kritere të qarta që përcaktojnë procedurën e kontrollit, siç jepet në rregulloren e Komunitetit mbi kontrollin e përqendrimeve (për shembull lehtësimi nga veprimtaritë përkatëse). Duhet të parashikohet, gjithashtu, efekti që shkaktohet nga fillimi i procedurës së kontrollit, si dhe fuqia ligjore për të kërkuar shkatërrimin e një përqendrimi të paligjshëm. Komisioni është i pajisur me fuqi të mëdha ligjore, që kanë të bëjnë me hetimin e shkeljeve të mundshme, që përfshijnë të drejtën për të kërkuar informacion dhe të drejtën për të kryer hetime në vend, fuqinë për të vendosur gjoba periodike, për të marrë masa të përkohshme dhe për të vendosur sanksione. Në të njëjtën kohë, duhet të ruhen edhe të drejtat e ndërmarrjeve. Në Komunitet, kontrolli i shkrirjeve kryhet në afate kohore rreptësisht të zbatueshme, kështu që ndërmarrjet kanë siguri ligjore për kryerjen e procedurave brënda këtyre afateve. Veç kësaj, legjislacioni i Komunitetit parashikon edhe të drejtat e mbrojtjes së ndërmarrjeve, që përfshijnë të drejtën për t’u dëgjuar, të drejtat e një pale të tretë për t’u ankuar, nenet mbi mbrojtjen e sekreteve të biznesit dhe ruajtjen e fshehtësisë së informacionit, si dhe e drejta për rishikim gjyqësor të vendimeve të Komisionit. Gjatë fazës së përputhjes legjislative, përvoja e BE-së mund të shihet si e një rëndësie të tërthortë. Nuk ekziston asnjë detyrim ligjor për shtetet anëtare që të përputhin legjislacionin e tyre të konkurrencës. Një detyrim i tillë nuk do të ishte i nevojshëm, për shkak të epërsisë dhe efektit të drejtpërdrejtë të rregullave të Komunitetit, që ka çuar në një bashkekzistencë paqësore të sistemeve kombëtare dhe atij të Komunitetit. Megjithatë shumë shtete anëtare i kanë përputhur sistemet e tyre me atë të Komunitetit. Kjo është mjaft e dobishme, për sa i përket impaktit psikologjik dhe ekonomik për operatorët ekonomikë, të cilët nuk kanë nevojë të merren me qendrime të ndryshme, në varësi të kuadrit ligjor kombëtar ose atij të Komunitetit. Për VEQL-të, problemi qendron ndryshe. Detyrimi i përafrimit u quajt si i domosdoshëm, sepse nuk mund të kishte një shtrirje të ligjit të Komunitetit edhe për VEQL-të, siç është rasti për shtetet anëtare. Një përafrim i tillë është i nevojshëm inter alia për të siguruar që ndërmarrjet ekonomike janë të sigurta se veprojnë në nivel të njëjtë dhe për të përgatitur ekonomitë e VEQL-ve për anëtarësimin e ardhshëm.

85

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në ketë fushë nuk nënkupton domosdoshmërinë e disa faktorëve ose kushteve. Megjithatë, përafrimi legjislativ duhet të ndërmerret paralelisht me ngritjen e një ekonomie tregu dhe liberalizimin e sistemit ekonomik, që të sigurohet funksionimi i tij që në fillim. Ajo që është shumë e rëndësishme për të siguruar ngritjen e një sistemi të vërtetë të kontrollit të përqendrimeve është ngritja e një organi, me fuqinë e nevojshme ligjore për zbatimin e efektshëm të rregullave të kontrollit të përqendrimeve dhe krijimi i një sistemi gjyqësor që funksionon mirë. Paralelisht me procesin e përafrimit legjislativ, kjo do të kërkojë një asistence të fuqishme teknike, në veçanti për ato VEQL ku nuk janë krijuar ende këto kushte. Asistenca teknike duhet të parashikohet për të gjitha VEQL-të për trajnimin e zyrtarëve, autoriteteve dhe gjykatësve, që të krijohet ekspertiza e nevojshme, që siguron zbatimin e duhur të legjislacionit të kontrollit të përqendrimeve. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që të arrihen këta objektiva, është e rëndësishme që gjatë fazës së parë të sigurohet përshtatja eelementeve themelore nga VEQL-të, siç është nënvizuar në pikën 1. Megjithatë duhet të pritet edhe ndonjë shmangie e mundshme. Duke pasur parasysh gjendjen e tyre, si ekonomi që po zbatojnë reforma, mund të jetë e nevojshme të lejohet krijimi i një përqendrimi, për arsye të interesit publik, madje edhe në qoftë se kjo krijon apo forcon një pozitë sunduese. Përshtatja e këtyre masave shtrin bazën për një ngritje të suksesshme të sistemit të mirëfilltë të kontrollit të përqendrimeve. Duke u nisur nga arritjet e suksesshme në fazën e parë, si dhe duke përfituar nga përvoja e BE-së, duhet të parashikohen rregullime të mëtejshme.

86

III. Marrëveshjet kufizuese dhe abuzimi i pozitës sunduese PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Elemente themelore Sistemi i Komunitetit për konkurrencën për sa i përket marrëvshjeve kufizuese (Neni 85 i Traktatit të KE) dhe abuzimit të pozitës sunduese (Neni 86 i Traktatit të KE) karakterizohet nga një numër i caktuar elementesh themelore që kanë një rëndësi të veçantë për ngritjen dhe funksionimin e sistemit. Komisioni është përgjegjës për zbatimin e politikës së Komunitetit për konkurrencen. Sistemi përbëhet nga elemente lëndorë dhe proceduriale.

Lënda Lënda e sistemit të Komunitetit karakterizohet nga parimi i ndalimit. Marrëveshjet ndërmjet ndërmarrjeve dhe grupimeve të tyre, që kanë si objekt ose si pasojë pengimin, kufizimin ose shtrembërimin e konkurrencës dhe që mund të ndikojnë tregtinë midis shteteve anëtare, janë të ndaluara, të pavlefshme, gjithashtu, të pazbatueshme edhe nga gjykatat kombëtare (neni 85 I Traktatit të KE-së). Vetëm kur këto marrëveshje përmbushin disa kushte të veçanta, të cilat pak a shumë sigurojnë që përparësitë që vijnë prej tyre kanë epërsi mbi kufizimet që i bëhen konkurrencës, si dhe për aq kohë sa konkurrenca nuk është kufizuar ndjeshëm, atëherë Komisioni mund të japë përjashtim të veçantë nga ndalimi. Për disa kategori marrëveshjesh, këto përjashtime mund të jepen në grup. Po kështu, ndalohet abuzimi i pozitës sunduese të një ose më shumë ndërmarrjeve, brënda tregut të përbashkët ose në një pjesë të tij, (Neni 86 i Traktatit të KE), i tillë që mund të ndikojë tregtinë midis shteteve anëtare; përjashtime të këtij rregulli nuk janë të mundura. Vëmendja kryesore e politikës së Komunitetit drejtohet, në mënyrë të veçantë, tek përjashtimet në grup dhe në procedurat e vendosura nga Komisioni për njoftimet. Edhe këto akte duhet të konsiderohen si akte që përbëjnë elementet themelore të sistemit të Komunitetit mbi konkurrencën.

87

Procedura Për sa i përket procedurave, janë të domosdoshme rregulla funksionale, që të sigurojnë zbatimin efektiv dhe funksionimin e politikës së konkurrencës. Këto rregulla duhet të përcaktojnë fuqitë e autoritetit të ngarkuar me kontrollin e zbatimit të tyre, si dhe të drejtat e ndërmarrjeve përkatëse. Organi përkatës duhet të pajiset me fuqi të mjaftueshme ligjore për të kryer detyrat e tij në mënyrë të efektshme. Këto duhet të përmbajnë hetimin e shkeljeve të deklaruara, duke përfshirë të drejtën për të kërkuar informacion dhe të drejtën për të kryer hetime në vendin e ngjarjes, fuqinë për të vënë gjoba deri në 10% të fitimeve të ndërmarrjeve, për të vënë gjoba periodike, për të marrë masa të përkohshme, për të vënë kushte dhe detyrime, si dhe për të kërkuar ndalimin e shkeljes. Në të njëjtën kohë, duhet të mbrohen edhe të drejtat e ndërmarrjeve, që, në legjislacionin e Komunitetit përfshijnë të drejtën për t’u dëgjuar, të drejtat e palëve të treta, nenet për mbrojtjen e sekreteve të biznesit dhe fshehtësisë së informacionit, sikurse edhe të drejtën për rishikim gjyqësor. Për fazën e përputhjes legjislative, përvoja e BE-së është e një rëndësie jo të drejtpërdrejtë. Nuk ekziston asnjë detyrim ligjor për shtetet anëtare që të përputhin legjislacionin e tyre të konkurrencës me atë të Komunitetit. Një detyrim i tillë nuk do të ishte i nevojshëm, për shkak të epërsisë dhe efektit të drejtpërdrejtë të rregullave të Komunitetit për konkurrencën, gjë që ka çuar në një bashkekzistencë jokonfliktuale të sistemeve kombëtare dhe të sistemit të Komunitetit. Kjo është mjaft e dobishme për impaktin psikologjik dhe ekonomik mbi operatorët ekonomikë, të cilët nuk kanë nevojë të merren me qendrime të ndryshme, në varësi të kuadrit ligjor kombëtar apo komunitar. Për VEQL-të, gjendja paraqitet ndryshe. Detyrimi për përafrimin është parë i domosdoshëm, sepse nuk mund të ketë për to një shtrirje të ligjit të Komunitetit, siç është rasti për shtetet anëtare. Një përafrim i tillë është i nevojshëm inter alia për të siguruar që operatorët ekonomikë do të veprojnë mbi bazën e rregullave të barabarta të lojës, si dhe për të përgatitur ekonomitë e VEQL-ve për anëtarësimin e ardhshëm.

88

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në këtë fushë nuk nënkupton qenien e disa faktorëve ose kushteve. Ai duhet të fillojë paralelisht me ngritjen e ekonomisë së tregut dhe liberalizimin e sistemit ekonomik, që të sigurohet funksionimi i tij që në fillim. Ajo që është tepër e rëndësishme për të siguruar ngritjen e një sistemi konkurrimi funksional, është krijimi i një autoriteti, të pajisur me fuqinë e nevojshme ligjore për kontrollin e zbatimit të rregullave të konkurrencës, si dhe krijimin e një sistemi gjyqësor që të funksionojë mirë, të dy strukturat me ekspertizë të mjaftueshme në këtë fushë. Kjo do të kërkojë, paralelisht me procesin e përafrimit legjislativ, një asistencë teknike të fuqishme, veçanërisht për ato VEQL, në të cilat ende nuk janë plotësuar këto kushte. Megjithatë, asistenca teknike duhet të parashikohet për të gjitha VEQL-të për trajnimin e zyrtarëve të administratës dhe të gjykatësve në mënyrë që të krijohet ekspertiza e nevojshme për të lejuar një zbatim efektiv të legjislacionit të konkurrencës.

MASA THEMELORE

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që të arrihen këta objektiva, është e rëndësishme që gjatë fazës së parë të sigurohet nga VEQL-të përshtatja e elementeve themelore, siç janë nënvizuar në pikën 1, që përbëhen nga integrimi i parimeve kryesore të përjashtimeve në grup. Ato do të vendosin bazën për një ngritje të suksesshme të një sistemi funksional konkurrence. (Neni 85, 86 i Traktatit të KE-së) Duke u nisur nga realizimi i suksesshëm i fazës së parë, si dhe duke patur parasysh përvojën e BE-së, duhet të parashikohen rregullime të mëtejshme.

89

VI. Monopolet shtetërore dhe ndërmarrjet publike PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Elemente themelore Kërkesat e meposhtme paraqesin elementet themelore të neneve 37 dhe 90: A. Nenet 85 dhe 86 të Traktatit të KE-së nuk zbatohen vetëm për

ndërmarrjet e sektorit privat, por edhe për ndërmarrjet publike, me përjashtim të rastit kur një kufizim i konkurrencës është i domosdoshëm për të siguruar përmbushjen e disa detyrave me interes publik (Neni 90(2)).

B. Neni 37 kërkon që monopolet kombëtare të një karakteri tregtar të

rregullohen gradualisht, që kur të ketë përfunduar periudha kalimtare, të mos ketë asnjë diskriminim për sa u përket kushteve, në të cilat janë prodhuar dhe tregtuar mallrat midis shteteve anëtare të Bashkimit Evropian. Kjo do të thotë që, detyrimisht, nga fundi i periudhës tranzitore, të jenë hequr të drejtat ekskluzive që kanë të bëjnë me importet, eksportet dhe shpërndarjen për shitje.

C. Për rastin e ndërmarrjeve publike apo ndërmarrjeve që u jepen të drejta

të veçanta ose ekskluzive, neni 90(1) i ndalon shtetet annëtare të nxjerrin ose të mbajnë në fuqi akte normative që bien në kundërshtim me rregullat e vendosura në Traktatin e KE-së.

Kjo do të thotë që, për sa i takon zbatimit të nenit 90(1), veçanërisht lidhur me nenet 85 dhe 86 të Traktatit, shtetet anëtare nuk mund as të nxisin dhe as të vendosin mbi ndërmarrjet publike apo ndërmarrjet me të drejta të veçanta ose eskluzive, sepse kjo do të krijonte kushtet për abuzimin e pozitës sunduese ose për realizimin e marrëveshjeve që kufizojnë konkurrencën. Një pozicion të tillë të favorshëm, ndërmarrjet publike apo ndërmarrjet të cilave u jepen të drejta ta veçanta ose ekskluzive, nuk do të mund ta fitonin vetë, pa shkelur rregullat e nenit 86. Për shembull, duke iu referuar nenit 86, neni 90(1) i ndalon shtetet annëtare, që, pa shkaqe objektive, të ngarkojnë monopolet me veprimtari

90

të njëanshme ose me detyra të caktuara që u përkasin tregjeve të veçanta dhe që mund të ushtrohen nga ndërmarrje të tjera. Këto rregulla ndalojnë, gjithashtu, shtetet anëtare t’u japin ndërmarrjeve publike ose atyre që kryejnë shërbime të interesit të përgjithshëm, përparësi në konkurrencë. Lidhur me nenin 59, neni 90(1) ndalon shtetet annëtare të nxjerrin ose të mbajnë në fuqi të drejta të veçanta ose ekskluzive që kufizojnë tregtinë ndërkomunitare për shërbimet, me përjashtim të rasteve kur është e nevojshme për të përmbushur disa kërkesa thelbësore. Lidhur me lëvizjen e lirë të mallrave, të përcaktuar në nenet 30 dhe 34 të Traktatit, neni 90(1) i ndalon shtetet annëtare të nxjerrin ose të mbajnë në fuqi, pas përfundimit të periudhës kalimtare, të përcaktuar në nenin 37, të drejta të veçanta ose ekskluzive që kufizojnë tregtinë ndërkomunitare të mallrave, me përjashtim të rasteve kur është e nevojshme për të përmbushur disa kërkesa thelbësore. Për sa i përket telekomunikacioneve, disa nga këto kushte të përcaktuara në Traktat shpjegohen në direktivat e Komisionit 88/301/KE për pajisjet terminale, 90/388/KE për shërbimet e telekomunikimit dhe 90/44/KE për satelitët. Me disa përjashtime, nga ana e shteteve anëtare është arritur përputhshmeria me rregullat e lartpërmendura.

- Monopolet tregtare (naftë, duhan, alkool, etj.) janë rregulluar sipas

nenit 37 dhe janë hequr të drejtat ekskluzive që kanë të bëjnë me importin, eksportin dhe shpërndarjen me shumicë të të tilla mallrave. Megjithatë, mbeten ende disa probleme për sektorë të tillë si energjia dhe gazi.

- Për sa u përket shërbimeve, janë hequr të drejtat ekskluzive në fusha

si telekomunikacioni (përveç atyre që përfshijnë ndërlidhjen me zë, ku zbatohen një numër i caktuar periudhash kalimtare) dhe shërbimet e dërgimit ekspres. Megjithatë, monopolet mbeten ende në disa sektorë, siç janë shërbimet postare, por edhe për këta, po merren masa që të hapen ndaj konkurrencës.

91

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Heqja e diskriminimit për shkak të kombësisë Ndarja e rregullatorit publik dhe funksioneve të ndërmarrjes publike: Ka një dallim të qartë midis rolit të shtetit dhe ndërmarrjeve të kontrolluara prej tij (ndërmarrjet publike). Duhet bërë dallimi, gjithashtu, midis ndërmarrjeve publike dhe organeve mbikëqyrese dhe rregulluese. Në sektorin e telekomunikacioneve është e nevojshme të ngrihet një strukturë për të rregulluar veprimtarinë e operatorëve që ofrojnë shërbime publike dhe që u janë dhënë të drejta të veçanta ose ekskluzive. Ngritja e strukturave të tilla rregullatore është e dëshirueshme edhe në sektorët e tjerë që ofrojnë shërbime të interesit të përgjithshëm. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË.

PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

- Për sa u përket sektorëve që nuk kryejnë shërbime të interesit të

përgjithshëm, në legjislacionin kombëtar vendoset parimi që rregullat e konkurrencës të zbatohen njëlloj edhe për sjelljen autonome të ndërmarrjeve publike.

- Përcaktimi i detyrave të shërbimit publik të ngarkuara për disa ndërmarrje, kufizimet që e bëjnë të vështirë krijimin e rrjeteve të reja dhe arësyet që përligjin këto detyra (të drejta të veçanta ose ekskluzive, etj).

- Heqja e të drejtave të veçanta ose ekskluzive që përbëjnë shkelje të Traktatit. Zbatimi i rregullave të konkurrencës në sjelljen e pavarur të ndërmarrjeve.

- Në industritë e rrjetit (energji, gaz, telekomunikacion, etj), ndërmarrjet e integruara vertikalisht duhet t’i kenë të ndara, si në menaxhim, ashtu

92

edhe në llogari, veprimtaritë e ndryshme që ato kryejnë (prodhim, transmetim, etj).

- Neni 37: rregullim gradual i monopoleve kombëtare të karakterit tregtar, për të siguruar që të mos ketë asnjë diskriminim për sa u përket kushteve, në të cilat janë prodhuar dhe tregtuar mallrat midis shteteve anëtare të Bashkimit Evropian.

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË

PËRSHKRIMI DHEPËRSHTATJA

- Hapja e sektorëve monopolistë për konkurrencë, brënda kuadrit të dhënë nga neni 90(1), nëpërmjet:

- futjes në treg të ndërmarrjeve të reja, ose - ndarjes së ndërmarrjeve ekzistuese në ndërmarrje të veçanta.

- Neni 37: Rregullimi hap pas hapi i monopoleve kombëtare të një

karakteri tregtar, që kur të ketë përfunduar periudha kalimtare, të mos ketë asnjë diskriminim për sa u përket kushteve, në të cilat janë prodhuar dhe tregtuar mallrat midis shteteve anëtare të Bashkimit Evropian. Kjo do të thotë që, detyrimisht, nga fundi i periudhës tranzitore, të jenë hequr të drejtat ekskluzive që kanë të bëjnë me importet, eksportet dhe shpërndarjen për shitje.

- Për sa u përket infrastrukturave, për shka të pamundësive teknike për

ndërtimin e rrjeteve të dyta, duhet të zbatohet parimi që të gjithë operatorët në sektor kanë të drejtën për hyrje.

- Për të drejtat ekskluzive që, sipas neneve të dhëna në Traktat, mund të

jenë të pranueshme, duhet të përcaktohen qartë detyrimet e shërbimit publik për t’u përmbushur nga ndërmarrja monopol.

- Paralelisht me këtë, duhet të ngrihet një sistem rregullues që të sigurojë

kushtet e një konkurrence të drejtë midis operatorëve ekzistues dhe atyre të rinj (monitorimi i kushteve që qeverisin hyrjen në rrjet, monitorimi i subvencioneve të kryqëzuara etj.).

93

VEPRIMI DHE POLITIKA SHOQËRORE


I. MUNDËSI TË BARABARTA PËR BURRA DHE GRA

II. BASHKËRENDIMI I SKEMAVE TË SIGURIMIT SHOQËROR

III. SHËNDETI DHE SIGURIA NË PUNË

IV. LIGJI I PUNËS DHE KUSHTET E PUNËS

V. PRODHIMET E DUHANIT 1) PËRMBAJTJA E KATRAMIT NË CIGARE

2) ETIKETIMI I PRODHIMEVE TË DUHANIT

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Sikurse është përmendur edhe në titullin e parë të Traktatit për Bashkimin Evropian, Komuniteti Evropian është më tepër sesa një zonë e tregtisë së lirë. Në fakt, procesi i ndërtimit të Evropës ka nxjerrë gjithmonë nevojën e mbajtjes së një balance midis përmasave ekonomike dhe shoqërore. Si rrjedhojë, politika shoqërore e Komunitetit mbulon shumë fusha, duke përfshirë lirinë e lëvizjes së punëtorëve, bashkërendimin e skemave të sigurimit shoqëror, mundësi të barabarta për burra dhe gra, shëndetin dhe sigurinë në punë, si dhe harmonizimin e disa akteve të ligjit të punës Elementet e ndryshme të kësaj politike shoqërore kanë zënë vendin e tyre shkallë-shkallë krahas zhvillimit politik, ekonomik dhe shoqëror të Komunitetit dhe mbi bazën e përshtatjeve të njëpasnjëshme të Traktatit (Akti Unik Evropian i vitit 1987; Traktati i Mastrihtit i vitit 1992: Protokolli për Politikën Shoqërore dhe Marrëveshja mbi Politikën Shoqërore, e shtuar në Traktat).

94

Miratimi më 1989 i Kartës së Komunitetit për të Drejtat Shoqërore Themelore të Punëtorëve ka qenë, gjithashtu, një tregues i rëndësishëm. Kjo deklaratë solemne vendos një numër parimesh që mbulojnë shumë aspekte të kushteve të jetës dhe të punës. Ajo i ka dhënë një shtysë të re politikës shoqërore, jo vetëm si një simbol politik që shpreh vendosmërinë për të përfshirë në politikat e tregut të brendshëm politikat shoqërore, por edhe në terma veprues, meqenëse është shoqëruar nga një program zbatimi të parimeve të saj. Për më tepër, gjithmonë ka pasur përpjekje për të përfshirë në zhvillimin dhe zbatimin e politikës shoqërore të Komunitetit partnerët shoqërorë. Marrëveshja për Politikën Shoqërore, e përfshirë në Traktatin e Maastrihtit, është hap i rëndësishëm përpara, ndërkohë që rregullat shoqërore në nivelin e Komunitetit tani mund të marrin dy forma: legjislacion ose marrëveshje të negociuara në nivel evropian. Që të vendoset një politikë e re shoqërore për të zgjidhur sfidat e tanishme, më 1993, Komisioni filloi një konsultim të gjerë nëpërmjet botimit të “Green Paper” ose Letrës së Gjelbër. Kjo u ndoq nga botimi i “Ëhite Paper” më 1994, duke krijuar një kuadër veprimi të mëtejshëm të Bashkimit në këtë fushë. Faza e tretë në proces, një program i ri veprimi shoqëror u përshatat në prill të 1995-s. Ky program, që tregon pikësynimin e ri të punës midis viteve 1995 – 1997, kërkon të vazhdojë e zhvillojë veprimtaritë e mëparshme dhe të konsolidojë “acquis” e Komunitetit, veçanërisht në fushat e lirisë së lëvizjes, të trajtimit të barabartë për burra dhe gra, në ligjin e punës dhe Fondin Shoqëror Evropian. Po kështu ai synon të japë një shtysë të re, duke paraqitur propozime të veçanta për punësimin, mbrojtjen shoqërore, shëndetin publik dhe synimin e mundësive të barabarta për të gjithë. Politika shoqërore e Komunitetit nuk është e kufizuar vetëm në aspektet legjislative, të cilat janë të vetmet që merren parasysh dhe që kufizohen vetëm në akte minimale për ngritjen e një tregu të brendshëm. Ato paraqiten edhe në dokumente të tjera që mbulojnë fushat e mëposhtme:

bashkërendimin e skemave të sigurimit shoqëror; trajtimin e barabartë për burrat dhe gratë; shëndetin dhe sigurinë në punë; disa aspekte të ligjit të punës.

95

I. MUNDËSI TË BARABARTA PËR BURRA DHE GRA PARAQITJE Veprimi për të krijuar mundësi të barabarta për burrat dhe gratë ka filluar prej kohësh në Bashkimin Evropian. Parimi bazë i kesaj barazie, që u ndërthur për të ndaluar konkurrencën e padrejtë, është i njohur në nenin 119 të Traktatit të KEE-së, i cili përcakton se burrat dhe gratë duhet të marrin pagë të barabartë për punë të barabartë. Veç kësaj, Gjykata Evropiane e Drejtësisë ka klasifikuar të drejtën për trajtim të barabartë, si një e drejtë themelore në ligjin e Komunitetit. Pra, direktivat që zbatojnë parimin e trajtimit të barabartë, duhet të trajtohen si shumë të rëndësishme në tregun e brendshëm. Që nga viti 1975, ligji i Komunitetit për barazinë është zgjeruar në mënyrë të ndjeshme, me ane të një kombinimi të veprimit legjislativ dhe disa jurisprudencave me hapësirë të gjerë (Gjykata Europiane e Drejtësisë) Për shembull, në vendimin e saj të datës 17 maj 1990 (çështja Braber), Gjykata vendosi që përfitimet sipas një skeme punësimi, duhet të konsiderohen si pagë në kuptimin e nenit 119 të Traktatit të KE-së. Përveç nenit 119 të Traktatit të Romës, legjislacioni evropian për barazinë në punë tani përmban dhe pesë direktiva barazie, shumë interpretime të GJED-së dhe një direktivë, të bazuar në Nenin 118a, për mbrojtjen në punë të grave shtatzëna dhe të atyre me fëmijë në gji. Si të gjitha aspektet e së drejtës së Bashkimit Evropian, ajo është e përbashkët për të gjitha shtetet dhe ka përparësi mbi legjislacionin kombëtar. Është bërë e qartë nga shumë vendime të GJED-së që këto direktiva përcaktojnë të drejta të ligjshme që zbatohen për individët. Kjo karakteristikë unike e ligjit të Komunitetit duhet të futet edhe në çdo marrëveshje ose rregullim për harmonizimin e sistemeve të tjera ligjore. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Këto direktiva barazie përbëhen nga:

96

Direktiva e Pagës së Barabartë, bazuar në nenin 100 të Traktatit të KEsë Direktiva 75/117/KE për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që ka të bëjë me zbatimin e parimit të pagës së barabartë për burrat dhe gratë, siguron hollësi që lidhen me disa aspekte të hapësirës materiale të nenit 119 dhe, gjithashtu, përmban disa nene, që kanë për qëllim thelbësor të përmirësojnë mbrojtjen ligjore të punëtorëve që dëmtohen nga moszbatimi i parimit të pagës së barabartë. Direktiva e Trajtimit të Barabartë, bazuar në nenin 235 të Traktatit të KE-së Direktiva 76/207/KE për zbatimin e parimit të trajtimit të barabartë për burrat dhe gratë për sa i përket punësimit, trajnimit e promovimit, si dhe kushteve të punës, siguron një trajtim të barabartë për burrat dhe gratë për hyrjen në punë, promovimin, trajnimin dhe kushtet e punës. Ajo fut konceptin e luftës ndaj diskriminimit të tërthortë dhe veprimin pozitiv në ndihmë të grave. Direktiva e Sigurimit Shoqëror, bazuar në nenin 235 të Traktatit të KE-së Direktiva 79/7/KE për zbatimin progresiv të parimit të trajtimit të barabartë të burrave dhe grave në sigurimin shoqëror, vendos një trajtim të barabartë në skemat e caktuara me ligj të sigurimit shoqëror. Kjo direktivë zbatohet për skemat e caktuara me ligj për të punësuarit dhe të vetëpunësuarit. Direktiva e Sigurimit Shoqëror të Punësimit, bazuar në nenet 100 dhe 235 të Traktatit të KE-së Direktiva 86/378/KE e 11 dhjetorit 1986 për zbatimin e parimit të trajtimit të barabartë për burrat dhe gratë në skemat e sigurimit shoqëror të punësimit, siguron një trajtim të barabartë në skemat e punësimit për punëtorët dhe të vetëpunësuarit. Megjithatë, pas gjykimit të çështjes “Barber” të 17 majit 1990 dhe gjykimeve të mëtejshme, shumë nene të kësaj Direktivë u bënë të pavlefshme për të punësuarit. Neni 119 i Traktatit, i cili ka efekt të drejtpëdrejtë, është i vlefshëm për të gjitha skemat profesionale për të punësuarit. Në bazë të këtij neni shkeljet e parimit të trajtimit të barabartë për grup-moshat e pensioneve ose për përfitimet e të mbijetuarve, janë të palejueshme.

97

Direktiva për trajtimin e barabartë për burrat dhe gratë e vetë-punësuar dhe gratë në bujqësi, bazuar në nenet 100 dhe 235 të Traktatit të KE-së Direktiva 86/613/KE e 11 dhejtorit 1986 (OJ L359, 19/12/86) për zbatimin e parimit të trajtimit të barabartë midis burrave dhe grave të aktivizuar në një punë (duke përfshirë bujqësinë), në një vend vetëpunësimi dhe për mbrojtjen e grave të vetëpunësuara gjatë shtatëzanisë dhe mëmësisë, lidhet me parimin e trajtimit të barabartë të të vetëpunësuarve dhe të bashkëshortëve të tyre. Direktiva për mbrojtjen e shtatëzanisë dhe mëmësisë në punë, bazuar në nenin 118a të Traktatit të KE-së E miratuar më 19 tetor 1992, direktiva 92/85/KE (OJ L348, 28/11/92) për masat që përmirësojnë sigurinë dhe shëndetin në punë të të punësuarave shtatzëna dhe të punësuarave që kanë lindur së fundi ose janë duke ushqyer fëmijët me gji, kjo është direktiva e dhjetë e veçantë në kuadrin e Direktivës Themelore të Shëndetit dhe të Sigurisë 89/391/KE, e cila siguron mbrojtjen e të punësuarave, atyre nën trajnim, të grave shtatzëna, atyre që kanë lindur së fundi ose janë duke ushqyer fëmijët me gji dhe që kanë njoftuar punëdhënësin për kushtet e tyre. Duhet theksuar, që në rendin ligjor të Komunitetit mbi të cilin janë bazuar të gjitha aktet dhe politika e Bashkimit, parimi i barazisë midis burrave dhe grave ka rëndësi themelore. Direktivat e dhëna më lart ilustrojnë kuptimin e këtij koncepti, i cili mund të zbatohet për çështje të ndryshme që lidhen ngushtë me tregun e punës. Do të shihet më poshtë se këto direktiva merren, kryesisht, me përkufizimin e të drejtave që duhet të respektojnë shtetet anëtare në transpozimin e direktivave. Për këtë proces nuk duhet infrastrukturë e veçantë. Këto të drejta bëhen pjesë e trashëgimisë së të drejtave ligjore të punëtorit. Në këtë këndvështrim, masat e fazeës së parë duhet të përfshijnë të paktën direktivat e 1975-ës dhe 1976-ës, të cilat janë me rëndësi të veçantë për punëtorët burra dhe gra dhe pasqyrojnë norma ndërkombëtare të pranuara në këtë fushë. Po kështu, mund të argumentohet që, gjithashtu, gjatë këtij procesi, duhet të merren parasysh direktivat e 1979-ës dhe 1986-ës për sigurimin shoqëror statuor dhe profesional. Sigurimi i një trajtimi të barabartë në shumë fusha të sigurimit shoqëror, ka një ndikim të jashtëzakonshëm mbi të punësuarit dhe shtetet.

98

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Në të gjitha fushat e së drejtës së barazisë legjislacioni duhet të zbatohet në mënyrë të tillë që individët të kërkojnë zbatimin e të drejtat të tyre me efektivitet. Qenia e një sistemi ligjor, administrativ ose gjyqësor nënkupton që të gjitha shtetet e VEQL-së (Vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore) të mund të paraqesin masa të tilla sipas nevojës, për të bërë të mundur që të gjithë personat që e quajnë vetën e tyre të dëmtuar nga moszbatimi i parimit të trajtimit të barabartë, të mund të kërkojnë të drejtën e tyre me anë të një procesi gjyqësor. Qeveritë e shteteve anëtare duhet të ngrejnë një organizëm kompetent që mbikëqyr zbatimin e ligjit të barazisë. Organizma të tillë për kontrollin e mbrojtjes së shendetit në vendin e punës janë të nevojshëm edhe për zbatimin e Direktivës së Shtatzënisë 92/85/KE. Në sistemet ish-komuniste, barazia e burrave dhe grave luajti rol të rëndësishëm në kuadrin e qëllimeve politike. Ndryshimi i tanishëm drejt ekonomive të tregut duket që po shkakton efekte negative përsa i përket përfaqësimit të grave në tregun e punës dhe pozicionit të tyre për të kërkuar të drejtat. Bashkimet e pavarura të tregtisë dhe organizatat jo-qeveritare, të përkushtuara ndaj të drejtave të barabarta të burrave dhe grave, do të luanin një rol të madh në këtë drejtim. Zhvillimi i tyre duhet të mbështetet nga Programet LIEN dhe PHARE DEMOCRACY. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktivat 75/117/KE dhe 76/207/KE janë në qendër të legjislacionit të barazisë, në bazë të nenit 119 të Traktatit të KE-së. Direktiva 75/117 shtjellon parimin e pagesës së barabartë, që shprehet në nenin 119, i cili gjithmonë ka qenë konsideruar si një element i domosdoshëm i tregut të brendshëm. Direktiva 76/207 përfaqëson shtrirjen e këtij parimi edhe në fushën e kushteve të punës.

99

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva 75/117/KEE OJ L45 – 19/2/75

Direktiva e Këshillit 75/117/KEE 10/2/75 jep hollësi rreth disa aspekteve të hapësirës materiale të nenit 119 dhe, përmban akte të ndryshme, qëllimi kruyesor, i të cilave është përmirësimi i mbrojtjes ligjore të punëtorëve, që mund të dëmtohen nga moszbatimi i parimit të pagës se barabartë

Direktiva 76/207/KEE OJ L39 – 14/2/76

Direktiva e Këshillit 76/207/KEE e 19/2/76 siguron një trajtim të barabartë të burrave dhe grave për punësim, promovim, trajnim dhe kushte punë. Ajo përmban edhe koncepte të luftës ndaj diskriminimit të tërthortë dhe veprimit pozitiv në ndihmë të grave

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktivat 79/7/KE dhe 86/378/KE zbatojnë parimin e barazisë së trajtimit për burra dhe gra në skemat e sigurimit shoqëror, i detyrueshëm dhe profesional. Ato kërkojnë shtrirjen e këtij parimi në fusha pak a shumë të ndërlikuara, ku është e domosdoshme përvoja e fituar në zbatimin e direktivave më të hershme. MASAT E FAZES SE DYTË Direktiva 79/7/KEE OJ L6 – 10/1/79

Direktiva e Këshillit 79/7/KEE e 19/12/79 siguron trajtim të barabartë në skemat e sigurimit shoqëror të detyrueshëm. Kjo direktivë zbatohet për skemat e detyrueshme të të punësuarve dhe të vetëpunësuarve

100


Direktiva e Këshillit 86/378/KEE e 24/7/86 siguron për trajtim të barabartë në skemat profesionale për të punësuarit dhe të vetë-punësuarit. Megjithatë, pas gjykimit “Barber” të 17 majit 1990 dhe gjykimeve të mëtejshme, shumë akte të kësaj Direktivë u bënë të pavlefshme për të punësuarit. Neni 119, i cili është efektiv në mënyrë të drejtpërdrejtë, zbatohet për të gjitha skemat profesionale për të punësuarit dhe shkeljet e parimit të trajtimit të barabartë, si në fushën e pensioneve ose për përfitimet e të mbijetuarve

101

II. BASHKËRENDIMI I SKEMAVE TË SIGURIMIT SHOQËROR PARAQITJE Mbrojtja e duhur me anë të dispozitave të Komunitetit në fushën e sigurimit shoqëror është parakusht për përdorimin me efektshmëri të së drejtës për të lëvizur dhe qendruar brënda Komunitetit. Pa një mbrojtje të tillë, ndryshimet ekzistuese midis sistemeve të sigurimeve shoqërore të shteteve të ndryshme anëtare do të ndikonin keq në lëvizjet e njerëzve përtej kufijve të shteteve të tyre. Nëse do të largoheshin nga vendi i tyre për diku në Komunitet, ata mund të humbisnin një pjesë ose edhe të gjitha të drejtat e tyre të fituara nga legjislacioni i vendit të tyre, të tilla si: e drejta për të punuar, për të kërkuar një punë, për të banuar ose qendruar. Qendrimi i përgjithshëm nuk është harmonizimi i sistemeve të sigurimit shoqëror të shteteve, por arritja e një bashkërendimi të frytshëm të këtyre sistemeve, kudoqoftë brënda Komunitetit. Bashkërendimi kryhet në të gjitha degët kryesore të sigurimit shoqëror: shtatzënia dhe sëmundjet, paaftësia, pensionet e moshës së thyer dhe të trashëgimtarëve; aksidentet në punë dhe sëmundjet profesionale, asistenca për papunësinë dhe ajo për familjet. Dispozitat e Komunitetit për sigurimet shoqërore kanë ekzistuar prej më shumë se 30 vjet dhe janë në Rregulloret e Këshillit 1408/71 dhe 574/72, të cilat ofrojnë zgjidhje praktike dhe të kënaqshme për shumicën e problemeve ndërkufitare që ngrihen në fushën e sigurimit shoqëror. Dispozitat për sigurimet shoqërore bazohen në katër parime: 1)Vetëm një legjislacion mund të jetë i zbatueshëm. Kjo i mbron punëtorët migrantë nga detyrimi i pagesës së kontributeve të sigurimit shoqëror në më shumë se një shtet anëtar dhe, njëkohësisht, bën që ata të jenë të siguruar diku. 2)Barazi në trajtim. Punëtoret migrues janë subjekt ndaj të njëjtave detyrimeve dhe gëzojnë të njëjtat përfitime nga legjislacionin i çdo shteti anëtar njësoj si kombësit e shtetit ku kanë vajtur.

102

3)Ruajtja e të drejtave tashmë të fituara. Pensionet e fituara në bazë të legjislacionit të një shteti anëtar i paguhen përfituesit edhe sikur ai të banojë në një shtet tjetër anëtar. 4)Grumbullimi i periudhave të sigurimit ose të rezidencës. Në të gjitha degët e sigurimit shoqëror, e drejta për përfitime mund të jetë subjekt i përmbushjes së periudhave të caktuara. Për këtë qëllim, llogaritet edhe koha e harxhuar në një shtet tjetër anëtar. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Rregullorja 1408/71 i lë shtetet anëtare tërësisht të lira për të vendosur dhe zhvilluar sistemet e sigurimit shoqëror sipas pikëpamjeve të tyre. Asnjë lloj harmonizimi nuk është parashikuar në ndonjë degë të sigurimit shoqëror. Rregullat e Komunitetit janë të zbatueshme vetëm për disa kategori njerëzish, të cilët lëvizin nga një shtet anëtar në tjetrin dhe qëllimi i tyre është t’i mbrojnë këto kategori nga humbja, si rezultat i lëvizjes në shtet tjetër, e të drejtave të sigurimit shoqëror të fituara në një shtet anëtar. Duke marrë parasysh se rregulloreve u janë bërë që më parë amendamentet e nevojshme teknike, ky sistem bashkërendimi mund të shtrihet me tutje, lidhur me qytetaret dhe territorin e çdo shteti, i cili bëhet pjesë e tregut të brendshëm [p.sh. në vendet e SH.E.T.L (Shoqata Evropiane e Tregut të Lirë) dhe të FEE (Fushës Ekonomike Evropiane)]. Një shtrirje e tille nuk kërkon ndonjë ndryshim në legjislacionin e sigurimit shoqëror të shtetit që i hyn kësaj pune. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përvoja e së kaluarës me Spanjën dhe Portugalinë tregon që mund të duhen vite për të përgatitur dhe negociuar amendamentet teknike në rregulloret, miratimi i të cilave duhet të zgjerojë më tej hapësirën territoriale të zbatimit të tyre. Ky proces duhet të ndërtohet shkallë-shkallë, i bazuar në rezultatet e zbatimit të dispozitave të kufizuara të bashkërendimit, që përfshihen në marrëveshjet evropiane.

103

Rrjedhimisht, këmbimi i informacionit midis autoriteteve të sigurimeve shoqërore të VEQL-ve dhe BE-së, sikurse dhe trajnimi i personave përgjegjës në vendet e asociuara, është i nevojshëm që në fazën fillestare. MASAT THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Në terma praktike, nuk mund të mendohet zgjerimi i hapësirës së rregulloreve 1408/71 dhe 574/72 më parë për disa persona të siguruar ose degë të sigurisë shoqërore dhe më vonë për të tjerët. Shtrirja e zbatimit të këtyre rregulloreve për VEQL-të nuk duhet të bazohet në termat e zhvillimit shkallë-shkallë (fazat I, II, ....), por si një hap i vetëm që ndërmerret pas hyrjes. Kjo kërkon një punë të madhe përgatitore. Megjithëse asnjë harmonizim nuk ka nevojë të kryhet në ndonjë degë të sigurimit shoqëror, shtrirja e bashkërendimit të rregullave të Komunitetit kërkon përshtatje teknike të legjislacionit, duke marrë parasysh karakteristikat e veçanta të skemave kombëtare të sigurimit shoqëror të çdo vendi. Përgatitja e këtij procesi përshtatjeje duhet të fillojë në një fazë të hershme. MASAT E FAZËS SË PARË Asnjë. MASAT E FAZËS SË DYTË Rregullorja e Këshillit 1408/71/KEE OJ L149 – 5/7/71

Rregullorja e Këshillit 1408/71/KEE e 14 qershorit 1971 për zbatimin e skemave të sigurimit shoqëror për personat e punësuar, për personat e vetëpunësuar dhe për anëtarët e

104

familjeve të tyre që lëvizin brënda Komunitetit

Rregullorja e Këshillit 574/72/KEE OJ L74 – 27/3/72

Rregullorja e Këshillit 574/72/KEE e 21 marsit 1972, që vendos procedurën për zbatimin e Rregullores 1408/71/KE për vënien në jetë të skemave të sigurimit shoqëror për personat e punësuar, për ata të vetëpunësuar dhe për anëtarët e familjeve të tyre që lëvizin brënda Komunitetit

105

III. SHENDETI DHE SIGURIA NË PUNË PARAQITJE Me ngritjen e Komunitetit Evropian, u bë e qartë nevoja për një qendrim të përgjithshëm ndaj shëndetit dhe sigurisë në punë. Politikat shoqërore në shtetet anëtare janë zhvilluar që nga shekulli i fundit dhe në to janë bërë përmirësime të dukshme për mbrojtjen e shëndetit dhe sigurisë në punë. Megjithatë, hapi i i këtij zhvillimi ndryshonte nga njëri shtet në tjetrin. Gjithashtu kishte ndryshime të mëdha në masat e marra për shëndetin dhe sigurinë e punëtoreve. Prandaj, doli nevojë e ngutshme që sigurisë dhe shëndetit në punë t’u kushtohej më shumë vemendje nga Komuniteti. Kështu, përmirësimi dhe përafrimi i legjislacionit në ketë fushë kanë qenë rrjedhimisht objektiva kryesore të nismave të Komunitetit. Në të vërtetë, legjislacioni i Bashkimit Evropian për shëndetin dhe sigurinë në punë është miratuar gjatë 30 vjetëve, por zhvillimin më të shpejtë e ka patur që nga miratimi i Aktit Unik Evropian më 1987. Shtysë kryesore e zhvillimeve të fundit në politikat shoqërore të Tregut të Brendshëm, ka qenë vënia në qendër të vemendjes e kostove të mëdha njerëzore dhe ekonomike, që vijnë nga lënia pas dore e shëndetit dhe sigurisë së punëtorëve në mjedisin e punës. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Në fushën e shendetit dhe të sigurisë në punë janë të dallueshme qarte dy faza karakteristike legjislative të BE-së. Seritë e para të akteve të detyrueshme në fuqi bazohen në nenin 100 të Traktatit të KE–së dhe fillojnë me Direktivën e Këshillit 77/576/KE për shenjat e sigurisë në vendet e punës (e shfuqizuar nga Direktiva 92/58/KE) e ndjekur nga Direktiva e parë Kuadër 80/1107/KE (OJ L327, 3/12/80) për mbrojtjen e punëtorëve nga

106

rreziqet që kanë të bëjnë me ekspozimin në punë ndaj agjentëve kimike, fizikë dhe biologjikë dhe katër direktivat e saj të veçanta. Pas miratimit të Aktit Unik Evropian, seritë e dyta të legjislacionit për shëndetin dhe sigurinë në punë të BE-së morën strukturën e tanishme me bazën e re ligjore të nenit 118A të Traktatit të KE-së për të rregulluar çështjet e shëndetit dhe të sigurisë në punë në nivel evropian. Struktura përbëhet nga Direktivë Kuadër 89/391/KE dhe 14 direktivat e saj të veçanta (shiko anexin). Me tekstin e tij, neni 118A i jep kompetencë Komunitetit vetëm për të vendosur kërkesat minimale dhe kështu vetvetiu i merr parasysh parimet e plotësimit dhe të përpjestueshmërisë, të cilat janë fiksuar tani në nenin 3b të Traktatit të BE-së. Ky nen siguron, gjithashtu, detyrimin për Bashkimin Evropian që, me anë të kufizimeve administrative të legjislacionit të tij për sigurinë dhe shëndetin në punë, të mos pengojë krijimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (SME-të). KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ kërkon një infrastrukturë efektive zbatuese. Kjo do të thote që të ketë një manaxhim efektiv të ndërmarrjeve, trajnim të duhur për punëtorët dhe inspektorate të afta pune. Inspektorati i punës duhet të sigurojë, me anë të të gjitha menyrave që ka në dispozicion, që ligji të zbatohet dhe procedurat/ e kërkuara administrative të jenë zbatuar në fushën e shëndetit dhe të sigurisë në punë. Mënyrat për të arritur ketë në fushën e inspektimit të shendetit dhe sigurisë në vendin e punës, janë :

- të verifikojë nëse punëdhënësi ka marrë masat e nevojshme për të zbatuar legjislacionin dhe ka siguruar organizimin dhe mënyrat për ta mundësuar atë; të vërë në dukje, korrigjojë dhe të ndalojë të metat që mund të paraqesin rrezik për ata që janë në punë;

- të nxitë punëdhënësin që të mbroje shëndetin dhe sigurinë në punë për

të gjithë të punësuarit, siç kërkohet nga ligjet, rregulloret dhe procedurat administrative, që të mënjanojë aksidentet dhe sëmundjet;

107

- të inkurajojë punëtorët, dhe/ose përfaqesuesit e tyre, që të ushtrojnë të

drejtën e siguruar në legjislacion për të patur një mjedis pune të sigurt dhe pa rreziqe për shendetin;

- të sigurojë informacionin e duhur dhe udhezimet për punëdhënësit dhe

punëtorët në mënyrë që të arrihet një zbatim sa më i mire i ligjeve, rregulloreve dhe procedurave administrative;

- të sjellë çdo mangësi të kërkesave ekzistuese në vemendje të

autoritetëve përgjegjese për mbikëqyrjen e kërkesave administrative për inspektimin e shendetit dhe sigurisë së njerëzve në punë.

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Është e qartë që Direktiva themelore 89/391/KE duhet të zërë vend midis përparësive të tjera. Në të vërtetë, miratimi i parimeve të përfshira në Direktivën themelore 89/391/KE është i domosdoshëm për të ndërtuar një sistem mbrojtjeje të sigurisë dhe shëndetit në punë sipas modelit të Bashkimit Evropian. Kjo direktivë ka për qëllim përmirësimin e sigurisë dhe të shëndetit në punë të punëtorëve në të gjithë sektorët e veprimtarisë, por me disa përjshtime. Ajo kërkon që punëdhënësi të analizojë rreziqet për sigurinë dhe shëndetin në punë, të sigurojë që punëtorët marrin informacionin e duhur për sigurinë dhe shëndetin dhe u nënshtrohen një trajnimi të duhur për sigurinë dhe shëndetin. Direktiva përfshin akte të përshtatshme rreth shërbimeve mbrojtëse dhe parandaluese, mbikëqyrjen e shëndetit dhe pjesëmarrjen e punëtorëve në çështjet e shëndetit dhe të sigurisë në punë.

108

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva 89/391/KEE (OJ n0 L 183 e 29.06.1989, p.1)

Direktiva e Këshillit 89/391/KEE e 12 qershorit 1989 për paraqitjen e masave për të nxitur përmirësime për sigurinë dhe shëndetin e punëtoreve në punë

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Një sërë direktivash janë përshtatur në bazë të direktivës kuadër (shiko aneksin). Secila nga këto mbulon fushën e shëndetit dhe sigurinë e punëtorëve në një sferë të veçantë. Në fazën e dytë, VEQL-të duhet të marrin parasysh këto direktiva për të arritur një nivel të kënaqshëm të shëndetit dhe sigurisë së punëtorëve në fushat më të rëndësishme.

109

Aneksi për fishën “shëndeti dhe siguria në punë” Direktiva e Këshillit 89/654/KEE OJ L393 e 30.89, p.1

Direktiva e Këshillit 89/654/KEE e 30 nentorit 1989, që ka të bëjë me kërkesat minimale të sigurisë dhe shëndetit në vendin e punës (Direktiva e parë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE)

Direktiva e Këshillit 89/655/KEE OJ L393 e 30.12.89, p.13

Direktiva e Këshillit 89/655/KEE e 30.11.1989, që ka të bëjë me kërkesat minimale të sigurisë dhe shëndetit për përdorimin e pajisjeve të punës nga punëtorët (Direktiva e dytë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE)

Direktiva e Këshillit 89/656/KEE

Direktiva e Këshillit 89/656/KEE e 30.11.1989 për kërkesat minimale të sigurisë dhe shëndetit për përdorimin nga punëtorët të pajisjeve vetjake mbrojtëse në vendin e punës (Direktiva e tretë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE)


Direktiva e Këshillit 90/269/KEE e 29.05.1990 për kërkesat minimale të sigurisë dhe shëndetit për punën me dorë me ngarkesa ku në mënyrë të veçantë, ka rrezik për dëmtimin e kurrizit të punëtoreve. (Direktiva e katërt e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE

Direktiva e Këshillit 90/270/KE e 29.05.1990 për kërkesat minimale të sigurisë dhe shëndetit për punën me pajisjet me ekran shfaqjeje (Direktiva e pestë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE


Direktiva e Këshillit 90/394/KEE 28.06.1990 për mbrojtjen e punëtorëve në punë nga lëndët kancerogjene (Direktiva e gjashtë e veçantë në bazë të

110

nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE) Direktiva e Këshillit 90/679/KEE

Direktiva e Këshillit 90/679/KEE e 26.11.1990 për mbrojtjen e punëtoreve nga rreziqet e ekspozimit ndaj agjenteve biologjike (Direktiva e shtatë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE)

Direktiva e Këshillit 92/57/KEE Direktiva e Këshillit 92/57/KEE e 24.06.1992 për zbatimin e kërkesave minimale të sigurisë dhe shëndetit në vende me konstruksione të lëvizshme ose të përkohshme (Direktiva e tetë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE)


Direktiva e Këshillit 92/58/KEE e 24.06.1992 për kërkesat minimale për sigurimin e shenjave të sigurisë dhe/ose të shëndetit në punë (Direktiva e nëntë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE)

Direktiva e Këshillit 92/85/KEE Direktiva e Këshillit 92/85/KEE e 19.10.1992 për paraqitjen e masave që inkurajojnë përmirësime në sigurinë dhe shendetin në punë për punëtoret shtatzane dhe punëtoret që sapo kanë lindur ose që kanë femijë në gji (Direktiva e dhjetë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE)

Direktiva e Këshillit 92/91/KEE Direktiva e Këshillit 92/91/KEE e 3.11.1992, që ka të bëjë me kërkesat minimale për përmiresimin e mbrojtjes së shendetit dhe të sigurisë së punëtoreve në industritë e nxjerrjes së mineraleve nga nëntoka (Direktiva e njëmbëdhjetë e veçantë në bazë të nenit

111

16(1) të Direktivës 89/391/KEE)


Direktiva e Këshillit 92/104/KEE e 3.12.1992 për kërkesat minimale për përmiresimin e mbrojtjes së sigurisë dhe të shendetit të punëtorëve në industritë e nxjerrjes së mineraleve në sipërfaqe dhe nëntoka (Direktiva e dymbëdhjetë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KE)


Direktiva e Këshillit 93/103/KEE e 23.11.1993 për kërkesat minimale të shendetit dhe sigurisë për punën në bordin e anijeve të peshkimit (Direktiva e trembëdhjetë e veçantë në bazë të nenit 16(1) të Direktivës 89/391/KEE)

112

IV. LIGJI I PUNËS DHE KUSHTET GJATË PUNËS PARAQITJE Gjatë një takimi në Paris, në vitin 1972, kryetarët e shteteve ose të qeverive të Komunitetit Evropian ranë dakord të konfirmojnë përmasën shoqërore të ndërtimit të Evropës. Kishte një nevojë të qartë për të theksuar që Evropa ishte shumë më tepër se një treg i përbashkët pa barriera doganore. Plotësimi i tregut të brendshëm tregoi rëndësinë e kësaj përmase shoqërore. Kjo nuk është vetëm një çështje e lirisë së lëvizjes së njerëzve, të mallrave, të shërbimeve dhe të kapitalit, por është edhe për gjithçka që ndihmon përmirësimin e mirëqenies së qytetarëve të Komunitetit Evropian dhe, veçanërisht, të punëtorëve të tij. Ndërtimi i një Evrope dinamike dhe të fortë varet shumë nga njohja e “bazës” së të drejtave shoqërore. Rrjedhimisht, duke filluar nga viti1975, nga Këshilli janë përshtatur tetë direktiva të ligjit të punës. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktiva 75/129/KEE (pushimet kolektive), që sigurojnë informacionin dhe konsultimin e përfaqësuesve të punëtorëve, si dhe njoftimin e autoritetit publik përgjegjës përpara sesa një vendim të merret për të paraqitur një pushim kolektiv (pushimi i të paktën dhjetë punëtorëve për arësye se nuk kanë lidhje me probleme të punëtoreve në fjalë). Direktiva 77/187/KEE (transfertat e ndërmarrjeve), që përcakton rregullin se kur një biznes është transferuar, kontratat e punës ose marëdhëniet e punës që zbatohen në kohën e transferimit, automatikisht kalojnë nga transferuesi tek i transferuari. Kjo Direktivë siguron gjithashtu informacionin dhe konsultimin e përfaqësuesve të punëtorëve përpara se të kryhet transferta.

113

Direktiva 80/987/KEE (falimentimi i punëdhënësve), që kërkon të sigurojë dhënien e rrogave të papaguara punëtorëve në kohën kur punëdhënësi ishte duke falimentuar, që duhet të jepen nëpërmjet një fondi garancie, të krijuar në çdo shtet anëtar. Direktiva 91/533/KEE, që e detyron punëdhënësin të informojë me shkrim secilin punonjës, për termat, kushtet e punës si dhe të drejtat dhe detyrat e tij kryesore. Direktiva 93/104/KEE (koha e punës), që cakton periudhat e pushimit minimal ditor, javor dhe vjetor, kufizimet për javën e punës dhe punën gjatë natës. Direktiva 94/33/KEE (mbrojtja e të rinjve në punë), që ndalon punën për fëmijët nën 15 vjeç (me disa përjashtimeve) dhe që rregullon punën për personat me moshë midis 15 dhe 18 vjeç. Direktiva 94/45/KE (informacioni dhe konsultimi), që siguron ngritjen e Këshillit Evropian të Punës ose një procedurë informacioni dhe konsultimi në ndërmarrjet në shkallë Komuniteti dhe grupet e ndërmarrjeve për informimin dhe konsultimin të punëtorëve mbi një bazë ndërkombëtare. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Këmbimi i informacionit është themelor në fazën fillestare. Shtetet përkatëse duhet të sigurojnë informacion të përshtatshëm për sistemet e tyre të ligjit të punës. Direktivat e ligjit të punës mund të zbatohen vetëm kur ka një sistem mjaftueshmërisht të zhvilluar të ligjit kombëtar të punës, duke përfshirë këtu mekanizmat monitorues dhe procedurat e apelimit. Në fazën fillestare, është e nevojshme të ngrihen strukturat e duhura për transpozimin korrekt të dispozitave të ligjit Komunitar në atë kombëtar dhe zbatimin e efektshëm të tyre.

114

Në përgjithësi, zbatimi i direktivave të ligjit të punës kërkon përkufizime të disa koncepteve themelore në ligjin kombëtar, veçanerisht koncepte, të tilla si: “i punësuari”, “punëdhënësi”, “kontratë pune”, “marrëdhënie pune”, “shpërblim”, etj. Direktiva e Këshillit 75/129/KEE e 17 shkurtit 1975 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me pushimet kolektive, amenduar nga Direktiva e Këshillit 92/56/KE e 24 qershorit 1992, kërkon: praninë e përfaqësuesve të punëtorëve (neni 2 jep një procedurë për konsultime me përfaqësuesit e punëtorëve) dhe të një autoriteti përgjegjës publik (neni 3 vendos një procedurë për njoftimin e autoritetit publik për çdo pushim kolektiv të parashikuar); Direktiva e Këshillit 77/187/KEE e 14 shkurtit 1977 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, të cilat kanë të bëjnë me ruajtjen e të drejtave të punëtorëve, kur ka raste transferimesh të ndërmarrjeve, bizneseve ose pjesëve të tyre, në nenin 6 të saj kërkon: praninë e përfaqësuesve të punëtorëve për zbatimin e procedurës së informacionit dhe konsultimit; Direktiva e Këshillit 80/987/KEE e 20 tetorit 1980 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me mbrojtjen e punonjësve në rast falimentimi të punëdhënësit, parashikon: për përkufizimin e gjendjes së falimentimit, neni 2 i direktivës i referohet procedurave të siguruara nga ligjet, rregulloret dhe aktet administrative të shteteve anëtare përkatëse, që bashkërisht të plotësohen pretendimet e kreditorëve të punëdhënësit; neni 3 kushtëzon që shtetet anëtare të sigurojnë institucione garante, të cilat garantojnë pagesën për ato kërkesa të punonjësve që rregullohen nga Direktiva; sipas nenit 5, shtetet anëtare janë të detyruara të vendosin rregulla të hollësishme për organizimin, financimin dhe mënyrën e veprimit të institucioneve garante, në përputhje me kriteret e vendosura nga direktiva.

115

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Tri direktivat e para zgjidhen për shkak të efektit të tyre mbi funksionimin e tregut të brendshëm dhe Direktiva për Mbrojtjen e të Rinjve në Punë zgjidhet për shkak se përmban standarde mbrojtjeje, themelore në nivelin kombëtar dhe ndërkombëtar. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 75/129/KEE OJ L 48 e 22.2.1975, p.29 e modifikuar nga Direktiva e Këshillit 92/56/KEE OJ L 245 e 26.8.1992, p.3

Direktiva e Këshillit 75/129/KEE e 17 shkurtit 1975 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me pushimet kolektive

Direktiva e Këshillit 77/187/KEE OJ L 61 e 5.3.1977, p.26

Direktiva e Këshillit 77/187/KEE e 14 shkurtit 1977 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me ruajtjen e të drejtave të punëtorëve gjatë transferimeve të ndërmarrjeve, bizneseve ose pjesëve të bizneseve


Direktiva e Këshillit 80/987/KEE e 20 tetorit 1980 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me mbrojtjen e punëtorëve kur ka falimentim të punëdhënësve


Direktiva e Këshillit 94/33/KEE e 22 qershorit 1994 për mbrojtjen e të rinjve në punë


Direktiva e Këshillit 91/533/KEE e 14 tetorit 1991 për një detyrim të punëdhënësit për të informuar punonjësit për kushtet e zbatueshme për kontratën ose marrëdhënien e punës


Direktiva e Këshillit 93/104/KEE e 23 nentorit 1993, që ka të bëjë me disa aspekte të organizimit të kohës së punës

116


Direktiva e Këshillit 94/45/KEE e 22 shtatorit 1994 për ngritjen e Këshillit Evropian të Punëve ose të një procedurë për ndërmarrjet në shkallë komunitare dhe grupet e ndërmarrjeve të shkallës komunitare, për informimin dhe konsultimin e punëmarrësve

117

V. PRODHIMET E DUHANIT PARAQITJE Janë miratuar dy direktiva mbi bazën e nenit 100a të Traktatit, që sigurojnë rregulla të përbashkëta për etiketimin e prodhimeve të duhanit shoqëruar me paralajmërime për rrezikun ndaj shëndetit, dhe për përmbajtjen e katramit. Këto rregulla kanë për qëllim heqjen e pengesave të mundshme në tregti, të cilat mund të pengojnë ngritjen dhe funksionimin e tregut të brendshëm. Ato janë të përbashkëta dhe marrin parasysh mbrojtjen e shëndetit publik. 1. Përmbajtja e katramit në cigare. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktiva e Këshillit 90/239/KEE e 17 majit 1990 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me sasinë maksimale të katramit të cigareve, bazohet në nenin 100a të Traktatit, sepse ndryshimet në ligj rreth përmbajtjes së katramit në cigare mund të përbëjnë kufizime për tregtinë dhe pengojnë ngritjen dhe funksionimin e tregut të brendshëm. I rëndësishëm ka qenë transpozimi korrekt dhe i saktë i direktivës në legjislacionin kombëtar, ndonëse disa shtete anëtare kanë ecur ngadalë në kryerjen e kësaj detyre. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi i legjislacionit në këtë fushë do të varet nga aftësia e Vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore (VEQL) për të matur sasinë e katramit të cigareve sipas standardeve të matjes të bazuara në standardet ISO 4387 dhe 3400. Verifikimi duhet të bëhet sipas standardit ISO 8243.

118

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Paraqitja e legjislacionit për përmbajtjen e katramit nuk duhet të bëhet me faza. Megjithatë, për disa shtete anëtare janë siguruar përjashtime për datën e zbatimit, për t’u dhënë atyre kohë shtesë që të paraqesin legjislacionin kombëtar ose për të shndërruar prodhimet me përmbajtje të lartë katrami në prodhime me përmbajtje të ulët. MASAT E FAZES SE PARË Direktiva e Këshillit 90/239/KEE OJ L137 e 30.5.1990, f. 36

Direktiva e Këshillit 90/239/KEE e 17 majit 1990 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me përmbajtjen maksimale të katramit në cigare

2. Etiketimi i prodhimeve të Duhanit PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktiva e Këshillit 89/622/KEE e 13 nëntorit 1989 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me etiketimin e prodhimeve të duhanit, siç është amenduar nga Direktiva 92/41/KEE. Disa shtete anëtare kanë ecur ngadalë në zbatimin e këtyre rregullave. Gjithashtu, kontrolli i zbatimit të rregullave ka sjellë disa shqetësime. Komisioni ka marrë përsipër detyrën e shqyrtimit të ndonjë shkeljeje të ligjit, si dhe forcimin e rregullave aty ku është e nevojshme.

119

KUSHTET E DUHURA PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Asnjë parakusht i veçantë nuk vjen nga zbatimi i këtyre Direktivave. Megjithatë, hollësitë e etiketimit përfshijnë referencën për përmbajtjen e nikotinës, e cila duhet të përcaktohet dhe verifikohet sipas referencës me standardet ISO nën termat e Direktivës 90/239/KE MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Paraqitja e legjislacionit për etiketimin varet nga qenia e mëparshme e legjislacionit të përmbajtjes se katramit, meqenëse ky është një element që duhet përmendur në etiketat. Ndryshe, legjislacioni për etiketimin në vetvete nuk duhet të paraqitet në faza. MASA TË FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 89/622/KEE (OJ L359 e 8.12.1989, f.1) siç është e amenduar nga Direktiva 92/41/KEE (OJ L159 e 11.6.1992, f.30).

Direktiva e Këshillit 89/622/KEE e 13 nëntorit 1989 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me etiketimin e prodhimeve të duhanit

120

BUJQËSIA

TABELA E PËRMBAJTJES I. PËRMBLEDHJE E PËRGJITHSHME

1. HYRJE E PËRGJITHSHME 2. LEGJISLACIONI VETERINAR, I BIMËVE DHE I USHQIMIT PËR

KAFSHËT 3. LEGJISLACIONI I TREGJEVE BUJQËSORE

II. LEGJISLACIONI VETERINAR, I MBROJTJES SË BIMËVE DHE USHQIMIT PËR KAFSHËT A. LEGJISLACIONI VETERINAR

1. TREGTIA E KAFSHËVE TË GJALLA, EMBRIONEVE DHE FARAVE

2. TREGTIA E PRODHIMEVE TË KAFSHËVE 3. MASAT E KONTROLLIT 4. TREGTIMI I PRODHIMEVE TË KAFSHËVE 5. MASAT QË MBULOJNË MË SHUMË SE NJË SEKTOR 6. IMPORTET NGA VENDET E TRETA TË KAFSHËVE TË GJALLA

DHE PRODHIMEVE TË KAFSHËVE 7. SISTEMI I KONTROLLIT DHE MBROJTJES 8. STOQET E KULTIVIMIT DHE KAFSHËT E RACËS 9. GJENDJA E MIRË SHËNDETËSORE E KAFSHËVE

B. LEGJISLACIONI I MBROJTJES SË BIMËVE DHE I USHQIMIT PËR KAFSHËT

1. MATERIALI I FARAVE DHE I SHUMËZIMIT 2. PRODHIMET E BIMËVE OSE BIMËT 3. USHQIMI PËR KAFSHËT 4. PRODHIMET E MBROJTJES SË BIMËVE 5. MBETJET E PESTICIDEVE 6. TE DREJTAT E VARIETETEVE TË BIMËVE KOMUNITARE 7. MBJELLJA ORGANIKE

II. TREGJET BUJQËSORE

1. MISHI I KAUT DHE I VIÇIT, MISHI I DELES DHE I DHISË 2. PERIMET DHE FRUTAT 3. VERA DHE PRODHIMET E DALA PREJ SAJ 4. MISHI I DERRIT, MISHI I PULËS DHE VEZËT

121

I. PËRMBLEDHJE E PËRGJITHSHME I. HYRJE E PËRGJITHSHME Legjislacioni bujqësor i BE-së është zhvilluar që prej 30 vjetësh dhe vazhdon të ndryshojë për të pasqyruar zhvillimet e reja. Në të vërtetë, ky legjislacion përbën rreth 40% të legjislacionit të Komunitetit. Megjithëse, në nëndarjet që vijnë më poshtë, janë analizuar vetëm ato masa që janë drejtpërsedrejti të lidhura me lëvizjen e lirë të mallrave, duhet vënë në dukje se legjislacioni përmban rreth 1000 masa, nga të cilat rreth 200 janë identifikuar si masa themelore për përafrim. Këto masa ndahen në dy grupimet e mëposhtëme:

- Veterineria, mbrojtja e bimëve dhe ushqimi për kafshët: Ky grupim përfshin një hapësirë të gjerë veprimtarish për rritjen, prodhimin dhe mirërritjen e kafshëve të gjalla dhe prodhimeve të kafshëve dhe bimëve. Qëllimi i këtyre kontrolleve është sigurimi i mbrojtjes të konsumatorit, shëndetit publik, shëndetit të kafshëve dhe mbrojtjes së bimëve, duke vendosur rregulla të përbashkëta lidhur me lëvizjen e kafshëve të gjallla, të mishit dhe prodhimeve të tij, frutat, perimet dhe bimët. - Tregjet bujqësore:

Grupimi i dytë lidhet me ato aspekte të Organizatës së Përbashkët të Tregtisë, që kanë të bëjnë, kryesisht, me sigurimin e standardeve cilësore dhe kërkesat e etiketimit.

Në disa raste, masat specifike të dhëna në nënndarje, nuk mund të jenë të ndonjë rëndësie të madhe, për shkak të rrethanave të prodhimit të një vendi të veçantë të asociuar. Më tej, diskutimet dypalëshe që kanë filluar për çdo vend të asociuar mbi njëvlefshmërinë e kontrollit të veterinarisë, të mbrojtjes së bimëve dhe kontrollit të ushqimit të kafshëve, duhet të ndahet nga ushtrimi i përgjithshëm i përafrimit të legjislacionit. Ndërsa diskutimet e njëvlefshmërisë kanë një rëndësi të veçantë për çështjet që prekin tregtinë

122

me BE-në, qëllimi i përafrimit legjislativ është sjellja e tërë sistemit të prodhimit të vendeve të asociuara në një vijë me atë të BE-së. Shumë aspekte të politikës bujqësore dhe legjislacionit të lidhur me të kanë qenë përjashtuar nga hapësira e këtij Libri të Bardhë, sepse në kuadrin e veprimit të tregut të brendshëm është e nevojshme të lihen menjanë masat e Komunitetit që kanë të bëjnë me rregullimet e mbështetjes së tregut (si rregullimet e ndërhyrjes, premiot e gjësë së gjallë dhe masat shoqërore/ strukturore, si dhe ndihma për bujqësinë në zonat më pak të zhvilluara). Ndërsa masa të tilla kanë një ndikim mbi tregun e brendshëm për prodhimet bujqësore, këto politika do të jene subjekt i një komunikimi të ndarë nga Komisioni për një strategji parahyrjeje në bujqësi për VEQL-të, që duhet dorëzuar përpara fundit të vitit. 2. LEGJISLACIONI I USHQIMIT TË KAFSHËVE,

VETERINARISË DHE MBROJTJES SË BIMËVE

Që të lehtësohet tregtia e brendshme dhe ajo e jashtme në sektorët veterinarë, të mbrojtjes së bimëve dhe ushqimit të kafshëve, për të ruajtur shëndetin e kafshëve dhe për mirërritjen e tyre, si dhe duke përmbushur kërkesat e konsumatorit lidhur me sigurinë e prodhimeve ushqimore, është e nevojshme që të vendosen rregulla të përbashkëta brënda Bashkimit. Duhet të sigurohen standarde të kënaqshme për kafshët e gjalla; përgatitjen, dorëzimin, transportin, inspektimin dhe tregtimin e prodhimeve të kafshëve. Po kështu edhe në sektorin e mbrojtjes së bimëve, të arrihen standarde të kenaqshme për farat dhe materialin mbjellës, mbrojtjen e bimëve, ushqimin për kafshët, prodhimet e mbrojtjes së bimëve, mbetjet e pesticideve, të drejtat e rritësve të bimëve dhe mbjelljen organike. Legjislacioni përmban rreth 1000 masa nga të cilat rreth 160 janë cilësuar si themelore, kurse të tjerat si masa zbatuese. Pranimi i këtij legjislacioni është bazuar mbi njohjen e dyfishtë të kompetencës së organeve përkatëse të shteteve anëtare. Kjo ka mundësuar heqjen e kontrolleve të mbrojtjes veterinare dhe të bimëve mbi tregtinë ndërkomunitare. Përgjegjësia për zbatimin e legjislacionit ndahet midis organeve kombëtare në secilin nga shtetet anëtare dhe atyre të Komisionit Evropian. Në këtë kuadër, janë të zbatueshme pikat e mëposhtme:

123

- Komisioni Evropian është përgjegjës për bashkërendimin e përgjithshëm, kontrollet/inspektimin dhe veprimin e nevojshëm legjislativ për të siguruar zbatimin uniform të standardeve të BE-së brënda Tregut Unik Evropian. Gjithashtu, ai është përgjegjës për hartimin e listave të vendeve të miratuara që mund të eksportojnë në BE (duke konfirmuar në fushën veterinare, praninë e strukturave të përshtatshme, procedurën e verifikimit dhe standardet e shëndetit) dhe në rastin e prodhimeve me origjinë shtazore, zbatimin e rregullave të miratuara.

- Nga ana tjetër, shtetet anëtare janë përgjegjëse për verifikimin e hyrjes së importeve në kufi, duke përfshire kërkesat e inspektimit dhe të testimit. Ato janë përgjegjëse edhe për sigurimin e përmbushjes së standardeve të nevojshme në përputhje me legjislacionin e BE-së për tregtinë ndërkomunitare. Për sa u përket eksporteve me vendet e treta, shtetet anëtare janë përgjegjëse në terma të përgjithshme për kontrollin e kushteve të prodhimit dhe lëshimin e çertifikatave të shëndetit. Ne vendet e asociuara nuk do të zbatohen të tilla dallime, deri sa të anëtarësohen në BE. Parimi themelor që tregu unik të shtrihet në vendet e asociuara edhe në fushën veterinare dhe të mbrojtjes së bimëve kërkon që, përveç përafrimit të legjislacionit, të ketë struktura administrative të trajnuara, të cilat të jenë në gjendje të zbatojnë përgjegjësitë shtetërore mbi një bazë të njëjtë. Kjo do të përfshijë, veçanërisht:

- strukturat e dokumentuara të organizmave përkatëse përgjegjëse, mënyra e drejtimit, fuqitë e tyre ligjore, trajnimi dhe ekspertiza, mënyra e funksionimit dhe burimet e mundshme;

- legjislacionin dhe fuqitë, standardet, procedurat dhe programet e miratuara për të lejuar kontrollin e sëmundjeve, zhdukjen e tyre, si dhe përgjigjet e emergjencës, për të siguruar që përmbushen kërkesat e tregtisë;

- efektivitetin e organit përkatës përgjegjës në lidhje me programin e kontrollit dhe sigurimet.

124

Në përgjithësi, kjo kërkon rregulla të përshtatshme inspektimi në pikën e origjinës dhe në kufijtë e jashtëm të BE-së dhe rregulla të kënaqeshme të testimit në laboratorë, që kërkesat e tregut unik të mund të zbatohen në mënyrë të pranueshme. Megjithëse në disa fusha, VEQL-të i kanë bazuar tashmë sistemet e tyre rregulluese ose të autorizimit në ato të BE-së (për farat, p.sh. për njëfarë kohe kanë qenë në veprim marrëveshjet e njëvlefshmërisë), është e qartë nga diskutimet teknike dhe misionet e inspektimit që administratat e VEQL-ve kanë mundësi të kërkojnë asistencë të madhe financiare dhe teknike, drejtuar veçanërisht në zhvillimin e strukturave administrative dhe ekspertizeës teknike. Për shembull, në sektorin e shëndetit të bimëve kërkohet të fuqizohen organet e çertifikimit të farave ose ato të kontrollit, organizmat zyrtare të mbrojtjes së bimëve, organet e regjistrimit dhe monitorimit të pesticideve dhe prodhimeve ushqimorë për kafshët, të përgatiten katalogë me varietete bimësh, si dhe sistemet mbrojtëse. Përderisa këto janë ngritur, është e nevojshme të funksionojnë kontrollet mbi tregtinë me VEQL-të.

3. LEGJISLACIONI I TREGUT BUJQËSOR

Traktati i KE-së nënkupton që, me pak përjashtime, rregullat që vendosin një treg të përbashkët janë të zbatueshme edhe në bujqësi,. Megjithatë, të njëjtat nene të Traktatit shprehin që këto rregulla duhen përforcuar me anë të krijimit të një politike të përbashkët bujqësorë, pjesa qendrore e së ciles janë organizatat e përbashkëta të tregjeve (organizatat e tregjeve). Në disa sektorë të bujqësisë, qarkullimi i lirë i prodhimeve është subjekt i rregullave të organizatës përkatëse të tregut pra, përputhjes me cilësi të ndryshme, i standardeve të matjes dhe paketimit, së bashku me rregullat mbi etiketimin, kryerjen e analizave, inspektimet dhe monitorimin. Sektorët janë : frutat dhe perimet (21 masa), mishi i derrit, vezët dhe pulat (3 masa), mishi i viçit dhe i deles (5 masa) dhe vera; në sektorin e verës, ka standarde të veçanta për apelimin e origjinës dhe etiketimit (25 masa). Përveç kësaj, standarde minimale cilësie ka për bimët e gjalla, lulet e prera dhe farat, por këto nuk konsiderohen si mallra të kërkuara nga standardet e tanishme të prodhimit.

125

Ka edhe rregulla të tjera për paraqitjen dhe përcaktimin që janë të zbatueshme për qumështin dhe prodhimet e tij, për yndyrnat bimore dhe shtazore, që ndikojnë në qarkullimin e lirë. Gjithashtu janë rregulluar nivelet minimale dhe maksimale të përmbajtjes së yndyrës për lloje të ndryshme qumështi në shitjen me pakicë. Duhen vlerësuar edhe rregullat horizontale për caktimet e mbrojtura të origjinës dhe zonat e mbrojtura gjeografike. Qëllimi i këtyre rregulloreve është nxitja e prodhimit të prodhimeve ushqimore me karakteristika të veçanta, të lidhura me prejardhjen e tyre, veçanërisht për specialitetet rajonale tradicionale. Si pjesë e përmbushjes së tregut të brendshëm, caktimet që kanë qenë regjistruar janë të mbrojtura nga prodhimet e tjera tregtare, të pambuluara nga regjistrimi (imitimet, mospërfaqësimet, emrat e gënjeshtërt etj). Këto standarde nuk mund të ndahen nga aspektet e tjera të CAP-it. Pra, standardet janë rezultati, në shkallë të ndryshme, i zbatimit të mbështetjes së tregut dhe skemave të tjera rregulluese. Duke ju referuar Vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore, ka shumë mundësi që zbatimi i këtyre skemave të paraprihet nga një periudhë e gjatë përgatitjeje dhe përshtatjeje që mbulon të paktën pjesët bazë të CAP-it. Për të sjellë këto rregullime, Komuniteti, pas studimit të kuadrit ligjor dhe ekonomik në vendet përkatëse, mund të propozojë një program me objektivat e përgjithshme, të shoqëruar me masat e veçanta që duhet të ndërmerren për realizimin e tyre. Këto objektiva duhet të përfshijnë, së pari, përmirësimin e kushteve të prodhimit, përpunimit dhe tregtimit. Përveç investimit në modernizim, kjo do të përbënte përpjekjen kryesore në fushën e trajnimit dhe në përshtatjen e organizatave ekzistuese të tregut dhe strukturave administrative për detyrat e menaxhimit të tregut, kontrollin e cilësisë, monitorimin e tregut dhe shpërndarjen. Këto objektiva duhet të përfshijnë:

- masat e nevojshme për të arritur në caktimin e çmimit të lirë dhe regjistrimin e drejtë të tij;

- zhvillimin e organizatave prodhuese, veçanërisht për frutat dhe perimet;

- paraqitjen shkallë-shkallë, e cila shkon paralelisht me progresin në fushat e tjera, të standardeve të cilësisë dhe rregullave për paraqitjen

126

dhe etiketimin, të cilat janë më afer me ato të Komunitetit, sikurse edhe përputhja me standardet e shëndetit dhe të mjedisit në Komunitet. Përveç kësaj, për vendet kandidate, do të ishte e rëndësishme të sigurohet asistenca e nevojshme për të përmiresuar veprimet teknike në bujqësi, nëpërmjet shërbimeve këshilluese për fermerët, përfshirjen e institutive të kërkimeve dhe zhvillimit, si dhe të programeve për të bërë rregullimet e kërkuara strukturore.

127

III. LEGJISLACIONI VETERINAR, I MBROJTJES SË BIMËVE DHE USHQIMIT TË KAFSHËVE A. LEGJISLACIONI VETERINAR 1. TREGTIA E KAFSHËVE TË GJALLA, VEZËVE, EMBRIONIT DHE FARËS PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Përhapja e sëmundjeve të kafshëve sjell pasoja të ndjeshme ekonomike për prodhimin e brendshëm edhe për tregtinë me vendet e treta. Legjislacioni i Komunitetit vendos kushtet veterinare, në bazë të të cilave mund të kryhet tregtia e kafshëve të gjalla, farës, vezëve dhe embrioneve të tyre në BE. Këto kafshë nuk duhet të kenë sëmundje. Po kështu, embrionët, vezët dhe fara të mos jenë prekur nga sëmundjet. Ky kusht sigurohet me anë të çertifikatës së leshuar nën përgjegjeësinë e autoritetit kompetent shëndetësor, si rregull i përgjithshëm nga veterineri zyrtar. Legjislacioni vendos rregulla për të pasur një status të shëndetit të kafshëve për fermat ose rajonet e Bashkimit. Për disa sëmundje, ky status është shumë i rëndësishëm qnë zhvillimin e tregtisë, kurse për sëmundje të tjera, është një cilësim më tepër që provon se ferma ose rajoni është i sigurtë, ose që është u zbatuar duke një program mënjanimi të sëmundjeve apo vëzhgimi të tyre. Si rezultat, legjislacioni i Komunitetit drejton tregtinë midis fermave ose rajoneve, veçanërisht duke dhënë siguri të mëtejshme për transportin e kafshëve të gjalla në ferma ose zona që gëzojnë një status të veçantë. Legjislacioni merr parasysh sektorët kryesorë të rritjes. Ai mbulon derrat, delet, dhitë, pulat, embrionet dhe farën e derrit, peshqit, molusqet e krustacet. Përveç këtyre, duhet të vendosen rregullat e ashtuquajtura “balai” ose “të përgjithshme”, që mbulojnë të gjitha llojet e tjera dhe farën e tyre, vezën dhe embrionin e tyre. Në disa raste të veçanta, ka qenë e nevojshme të kalohet përtej hapësirës së tregtisë, duke vendosur rregulla për të gjitha lëvizjet (equidae) ose për tregti (peshk, molusqe dhe krustace).

128

Për të harmonizuar kërkesat thelbësore për mbrojtjen e shëndetit të kafshëve, është i nevojshëm një status i njëjtë për shëndetin e kafshëve në fermat. Cilësimet e përcaktuara tashmë, ose ato që janë duke u përcaktuar mund të ruhen vetëm nëse janë dhënë siguri të mëtejshme. Në këtë fushë, tregu unik ka nevojë për një standard të lartë të shëndetit të kafshëve. Zbatimi i “acquis communautaire” është një kërkesë për heqjen e pengesave ndaj tregtisë së kafshëve të gjalla, embrioneve, vezëve dhe farës. Vështiresitë e lartpërmendura janë të njëjta për të gjitha llojet, edhe pse shfaqen në mënyra të ndryshme. Këtu mund të përmendim, të tilla si:

- hartimi i listave të sëmundjeve për të cilat mund të jepen siguri të mëtejshme (derra, dele e dhi, peshq dhe lloje të tjera). Nën dritën e programeve të zbatuara ose të atyre që duhen zbatuar, disa shteteve anëtare do t’u duhej të vinin theksin mbi sëmundje të ndryshme.

- rregullat për disa sëmundje, psh. ethet e kalit, në rastin e «equidae », si dhe « scrapie » në rastin e deleve dhe dhive. Përcaktimet kombëtare duhen harmonizuar.

- rregullat për tregtinë e kafshëve, ku gjendja historike dhe politikat lokale janë të ndryshme (psh. tërbimi, veçanërisht te macet dhe qentë).

- rregullat për tregtinë, ku përcaktimi i rreziqeve ndryshon, si p.sh. IBR (infeksion rhinotrakeit bovin): vaksinimi ose mosvaksinimi i dhuruesve të farës në qendra të ndryshme.

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Këto kushte duhet të përmbushen nga organe publike të afta për të kryer kontrollet e nevojshme dhe sigurimin e çertifikatave të kërkuara. Duhet ngritur një shërbim inspektimi kombëtar veterinar, me një staf të trajnuar dhe menaxhuar mirë, i cili siguron se masat shtrënguese janë zbatuar siç duhet. Për këtë qëllim shërbejnë edhe një numër sistemesh administrative që mbështeten në sisteme kompjuterike apo në sisteme të tjera administrative, të tilla si koncepti i rajonalizimit, i cili, në mungesë të

129

kontrolleve të kufirit, vendos një hapësirë masash për të kontrolluar dhe mënjanuar sëmundjet e kafshëve që vijnë nga një zonë e infektuar. Kjo masë zëvendëson mbështetjen për programet e paparashikuara të vaksinimit dhe të kontrolleve më të forta të kufirit. Paraqitja e programeve të tilla të rajonalizimit duhet të bëhet paralelisht me regjistrimin e kafshëve dhe procedurat e përcaktimit të sëmundjes, ku të përfshihen impiante laboratorike të testimit, të pajisur me staf të trajnuar. MASA THEMELORE Masat e përcaktuara si « masa themelore » për procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e nevojshëm për t’i zbatuar. Numri i madh i masave të hollësishme zbatuese duhet parë si kriter dytësor. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që të sigurohet një politikë koherente kontrolli, që gjatë fazës së parë, duhen zbatuar të gjitha masat e përcaktuara si themelore. MASAT E FAZËS SË PARË Kafshët e ngrënshme dhe derrat Direktiva e Këshillit 64/432/KEE (OJ L 121, 29.7.1964, f.1977/64), ndryshuar nga Akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrise, Finlandes dhe Suedise.

Direktiva e Këshillit 64/432/KEE e 26 qershorit 1964 për problemet e shëndetit të kafshëve, që ndikon në tregtinë ndërkomunitare për kafshët e familjes së kaut dhe derrat

Delet dhe dhitë Direktiva e Këshillit 91/68/KEE (OJ L 46, 19.2.1991, f.19), ndryshuar nga Akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 91/68/KEE e 28 janarit 1991, për kushtet e shëndetit të kafshëve, që drejton tregtinë ndërkomunitare për kafshët e familjes së deleve dhe dhive

130

Kafshët e familjes së kalit Direktiva e Këshillit 90/426/KEE (OJ L 224, 18.8.1990, f.42), ndryshuar nga Akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 90/426/KEE e 26 qershorit 1990 për kushtet e shëndetit të kafshëve, që drejton lëvizjen dhe importin e kafshëve të familjes së kalit nga vendet e treta

Pulat dhe vezët

Direktiva e Këshillit 90/539/KEE (OJ L 303, 31.10.1990, f.6), ndryshuar nga Akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 9/539/KEE e 15 tetorit 1990 për kushtet e shëndetit të kafshëve, që drejton tregtinë ndërkomunitare, si dhe importet nga vendet e treta të pulave dhe vezëve.

Peshkqit, molusqe, krustacet Direktiva e Këshillit 91/67/KEE (OJ L 46, 19.2.1991, f.1), ndryshuar nga Akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 91/67/KEE e 28 janarit 1991, që ka të bëjë me kushtet e shëndetit të kafshëve, e cila drejton hedhjen në treg të kafshëve të akua-kulturës dhe prodhimeve përkatëse.

Embrionet e kafshëve të familjes së kaut Direktiva e Këshillit e 89/556/KEE (OJ L 302, 19.10.1989, f.1) ndryshuar nga Vendimi I Komisionit 94/113/KE

Direktiva e Këshillit e 89/556/KEE e 25 shtatorit 1989 për kushtet e shëndetit të kafshëve, e cila drejton tregtinë ndërkomunitare, si dhe importin nga vendet e treta të embrioneve të kafshëve shtëpiake të familjes së kaut.

Farat e kafshëve të familjes së kaut Direktiva e Këshillit 88/407/KEE (OJ L 194, 22.7.1988, F.10) ndryshuar nga Direktiva 93/60/KE (OJ L 186, 28.7.1993, f.28)

Direktiva e Këshillit 88/407/KEE e 14 qershorit 1988, që vendos kërkesat e shëndetit të kafshëve, e zbatueshme në tregtinë ndërkomunitare dhe importet e farës së ngrirë të llojeve të familjes së kaut.

131

Fara e derrave Direktiva e Këshillit 90/429/KEE (OJ L 224, 18.8.1990, f.62).

Direktiva e Këshillit 90/429/KEE e 26 qershorit 1990, që vendos kërkesat e shëndetit të kafshëve, e zbatueshme në tregtinë ndërkomunitare dhe importet e farave të llojeve të derrit të butë

Lloje të tjera Direktiva e Këshillit 92/65/KEE (OJ L 268, 14.9.1992, f.54) ndryshuar nga Akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 92/65/KEE e 13 korrikut 1992 për kërkesat e shëndetit të kafshëve. Kjo direktivë drejton tregtinë dhe importet e kafshëve, të farave, vezëve dhe embrioneve që nuk janë nën mbikëqyrjen e kërkesave të shëndetit të kafshëve, të vendosura në rregullat specifike të Komunitetit, të referuara në Aneksin A (I) për Direktivën 90/425/KE

132

2. TREGTIA ME PRODHIMET E KAFSHËVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Në disa gjendje prodhimet e kafshëve mund të transmetojnë sëmundje. Kështu, për të pasur kontrolle të vazhdueshme të shëndetit të kafshëve të gjalla etj. (shiko fishën 1) dhe rezultate sa më të mira ekonomike prej tyre, është e nevojshme të jepet siguria për statusin e shëndetit të prodhimeve të kafshëve, përpara se ato të transportohen. Si rregull i përgjithshëm, këto prodhime duhet të jenë marrë nga kafshë të fermave që nuk janë nën masa kufizuese të shëndetit. Gjithashtu, kur ka probleme, duhen përcaktuar proceset e trajtimit, veçanërisht për trajtimin me nxehtësi të prodhimeve, për të siguruar që ato nuk përbëjnë rrezik për shëndetin. Legjislacioni merr parasysh sektorët kryesorë të prodhimit, mish lope e viçi, mish derri, mish deleje dhe dhie, mish pule, mish lepuri dhe mish i kafshëve të fermave, prodhime mishi, qumështi dhe prodhimet e tij. Përveç kësaj, duhen vendosur rregullat «balai» dhe rregullat e përgjithshme, që mbulojnë një varietet të prodhimeve të kafshëve. Zbatimi i “acquis communautaire” është kusht për zhdukjen e pengesave ndaj tregtisë me prodhime kafshësh. Atje ku gjendja e shëndetit të kafshëve është e mirë, pra ku nuk ka përhapje sëmundjesh, zbatimi i rregullave nuk ngre ndonjë problem të veçantë. E kundërta ndodh kur përhapen sëmundje të tilla si ato të epizootiks. Bashkimi ka përjetuar përhapjen e sëmundjes së etheve të derrit afrikan në gadishullin Iberian dhe në Sardenjë, ethet klasike të derrit në Gjermani dhe Belgjikë dhe sëmundjen e “foot-and-mouth” në Itali dhe Greqi. Së fundi, për prodhimet e kafshëve që mbulon Direktiva e Përgjithshme, përbën në vetvete një objekt debati, lista e atyre që duhen mbuluar me anë të çertifikatave të garancive. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN

133

Harmonizimi kërkon sigurimin e të njëjtit status të shëndetit të kafshëve për rajonet e Bashkimit. Atje ku ngrihen probleme, infrastrukturat e kërkuara duhet të jenë të përshtatshme për të lejuar që prodhimet të përpunohen. Përveç kësaj, duhet të ketë organe publike të afta për të kryer kontrollet e nevojshme dhe sigurimin e çertifikimit të duhur. MASA THEMELORE Masat e përcaktuara si « masa themelore » për procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e nevojshëm për t’i zbatuar. Masat e tjera, që përcaktojnë rregullat më të hollësishme zbatuese, duhen parë si kërkesa dytësore. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Mish kau, mish derri, mish deleje dhe mish dhie: Direktiva e Këshillit 72/461/KEE (OJ L302, 31, 12, 1972, f.24) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 72/461/KEE e 12 dhjetorit 1972 për problemet e shëndetit që ndikojnë tregtinë ndërkomunitare, probleme të cilat lidhen me mishin e freskët

Mish pule Direktiva e Këshillit 91/494/KEE (OJ L 268, 24.9.1991, f.35) ndryshuar nga Direktiva e Këshillit 93/121/KE (OJ L 340, 31.12.1993, f.39)

Direktiva e Këshillit 91/494/KEE e 26 qershorit 1991 për kushtet e shëndetit të kafshëve, e cila drejton tregtinë ndërkomunitare të mishit të freskët të pulës dhe importet nga vendet e treta

Mishi i lepurit dhe mishi i kafshëve të fermës Direktiva e Këshillit 91/495/KEE (OJ L 268, 24.9.1991, f.41) ndryshuara nga akti që ka të bëjë me hyrjen e

Direktiva e Këshillit 91/495/KEE e 27 nëntorit 1990 për probleme të shëndetit publik dhe të kafshëve, që ndikojnë në prodhimin dhe hedhjen

134

Austrisë, Finlandës dhe Suedisë në treg të mishit të lepurit dhe të mishit të kafshëve të fermave

Mishi i kafshëve të egra Direktiva e Këshillit 92/45/KE (OJ L 268, 14.9.1992, f.35) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 92/45/KE e 16 qershorit 1992 për problemet e shëndetit publik dhe të kafshëve, të cilat lidhen me vrasjen e kafshëve të egra dhe hedhjen në treg të mishit të tyre

Prodhimet e mishit Direktiva e Këshillit 80/215/KEE (OJ L 47, 21.2.1980, f.4) ndryshuar nga Direktiva 91/687/KEE (OJ L 377, 31.12.1991, f.16)

Direktiva e Këshillit 80/215/KEE e 22 janarit 1980 për problemet e shëndetit të kafshëve, që ndikojnë në tregtinë ndërkomunitare për prodhimet e mishit

Qumështi dhe prodhimet e tij Direktiva e Këshillit 92/46/KEE (OJ L 268, 14.9.1992, f.1) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 92/46/KEE e 16 qershorit 1992, që vendos rregulla të shëndetit për prodhimin dhe hedhjen në treg të qumështit të papërpunuar, qumështit të zjere dhe prodhimeve të qumështit

Prodhime të tjera Direktiva e Këshillit 92/118/KEE (OJ L 62, 15.3.1993, f.49) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 92/118/KEE e 17 dhjetorit 1992, që vendos kërkesat e shëndetit të kafshëve dhe atë publik. Kjo direktivë drejton tregtinë dhe importet në Komunitet të prodhimeve që nuk janë nën ndikimin e rregullave të veçanta të Komunitetit, të referuara në Aneksin A (1) për Direktivën 89/662/KE dhe, përsa i përket patogjeneve, në Direktivën 90/425/KE

135

3. MASA KONTROLLI PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Masat parandaluese, të marra për sëmundjet kryesore duhet të jenë të njëjta, pasi çdo zgjidhje tjetër do të nxirrte pengesa në tregtinë e kafshëve të gjalla dhe të prodhimeve të kafshëve në BE. Si rregull, që të arrihet një standard i lartë shëndeti, Bashkimi Evropian ka hequr dorë nga politika e vaksinimit rutinë në territorin e tij, veçanërisht për sëmundjen e “foot-and-mouth” dhe ethet klasike të derrit. Në rrethana të veshtira mund të kryhet vaksinimi i menjëhershëm, zbatimi i të cilit duhet të rregullohet në mënyrë të tillë që të mos dëmtohet interesi i përgjithshëm. Atje ku ndodh ndonjë përhapje sëmundjesh, nga organet kombëtare duhet të merren masa të njëjta efektive. Është e rëndësishme të ndalohet përhapja e sëmundjeve dhe të sigurohen të gjitha organet kombëtare që sëmundja do të kufizohet në një fushë të veçantë. Masa të tilla mund të përfshijnë therjen e kafshëve të prekura ose ato të atyre që mund të preken nga sëmundja, masat dezinfektuese dhe masat për të kufizuar lëvizjet, ato në fushat e mbrojtjes dhe të mbikëqyrjes etj. Në disa rrethana, Bashkimi Evropian, nëpërmjet “mashtrimit veterinar”, mban vetë disa nga kostot e zbatimit të masave të tilla. Legjislacioni komunitar përqendrohet në sëmundjet kryesore: sëmundja “foot-and-mouth”, ethet klasike të derrit, influenca e avianit dhe sëmundja e Newcastle. Është një tekst “i përgjithshëm”, që mund të shtohet atje ku është e nevojshme, i cili përcakton rregulla për raste të tjera sëmundjesh. Për mbrojtjen e shëndetit të kafshëve, është shumë e rëndësishme që BE-ja të zbatojë “acquis communautaire” për masat e kontrollit. Plotesimi i tregut unik ka bërë të mundur që disa shtete anëtare të ndryshojnë politikat të tyre tradicionale (psh. heqja dorë nga vaksinimi rutinë për sëmundjen “foot-and-mouth”). Ky shndërrim vërtetoi se kemi të bëjmë me një çështje të ndjeshme, duke pasur parasysh që tregtia tradicionale kryhet paralelisht me disa vende joanëtare dhe në mjedisin gjeografik të disa rajoneve kufitare të Bashkimit.

136

Atje ku ndodhin përhapje të sëmundjes, organet kompetente duhet të kenë fuqitë e nevojshme dhe të jenë në gjendje të mbështeten mbi një organizatë efiçiente (asgjësimi i kafshëve, funksionimi i laboratorëve për analiza, kontrolli i lëvizjeve në ferma, etj) Përvoja tregon se kyçi i suksesit qendron në veprimet e shpejta dhe të vendosura të rritësve të kafshëve. Masa të tilla duhen përgatitur materialisht dhe ligjërisht. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Bashkimi Evropian ka vendosur një sërë masash shoqëruese të cilat bazohen në të dhënat laboratorike të Komunitetit, në rezervat e vaksinave të Komunitetit, etj. Po kështu, shtetet anëtare janë të detyruara të hartojnë plane kontrolli, të organizojnë Qendra të Krizës etj dhe të ngrenë një rrjet laboratorësh, duke përfshirë një laborator kombëtar reference. Për sëmundjet kryesore, Bashkimi ka një sistem të kompjuterizuar njoftimi (ADNS). Funksionimi i këtij sistemi bën të mundur që të gjitha organet kompetente të kenë informacionin e kërkuar në një kohë sa më të shkurtër. MASA THEMELORE Masat e përcaktuara si « masa themelore » për procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e nevojshëm për t’i zbatuar. Masat e tjera, si më poshtë, japin rregulla më të hollësishme zbatuese. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Te gjitha masat themelore të përcaktuara duhen zbatuar që në fazën e parë, që të sigurohet një politikë e përshtatshme kontrolli.

137

MASAT E FAZËS SË PARË Sëmundja “foot-and-mouth” Direktiva e Këshillit 85/511/KEE (OJ L 315 e 26.11.1985, f.11) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C 241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 85/511/KEE e 18 nëntorit 1998, që paraqet masat e Komunitetit për kontrollin e sëmundjes së “foot and mouth”.

Direktiva e Këshillit 90/423/KEE (OJ L 224, e 18.8.1990, f.13)

Direktiva e Këshillit 90/423/KEE e 26 qershorit 1990, që ndryshon Direktivën 85/511/KE. Ajo jep masat komunitare për kontrollin e sëmundjes së “foot and mouth”, Direktiva 64/432/KE për problemet e shëndetit të kafshëve, si ato të familjes së kaut dhe derrit, që ndikojnë në tregtinë ndërkomunitare dhe Direktiva 72/462/KE për problemet e kontrollit të shëndetit të kafshëve dhe probleme të kontrollit vetërinar për importin e kafshëve të familjes së kaut dhe derrit, mishit të freskët dhe prodhimeve të mishit nga vendet e treta

Ethet e derrit Direktiva e Këshillit 80/217/KE (OJ L 47 e 21.2.1980, f.11), ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C 241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 80/217/KE e 22 janarit 1980 për masat e Komunitetit për kontrollin e etheve të derrit

Sëmundja e kalit afrikan Direktiva e Këshillit 92/35/KEE (OJ L 157 e 10.6.1992, f.19) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 92/35/KEE e 29 prillit 1992, që vendos rregullat dhe masat e kontrollit për të luftuar sëmundjen e kalit afrikan

138

(OJ C241, 29.8.1994, f.21) Gripi i avianit Direktiva e Këshillit 92/40/KEE (OJ L 167 e 22.6.1992, f.19) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 92/40/KEE e 19 majit 1992, që paraqet masat e Komunitetit për kontrollin e gripit të avianit

Sëmundja e Newcastle Direktiva e Këshillit 92/66/KEE (OJ L 260 e 5.9.1992, f.1) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994

Direktiva e Këshillit 92/66/KEE e 14 korrikut 1992, që paraqet masat e Komunitetit për kontrollin e sëmundjes së Newcastle.

Sëmundjet e peshkut Direktiva e Këshillit 93/53/KEE (OJ L 175 e 19.7.93, f.23)

Direktiva e Këshillit 93/53/KEE e 24 qershorit 1993, që paraqet masat minimale të Komunitetit për kontrollin e disa sëmundjeve të peshkut

Sëmundje të tjera Direktiva e Këshillit 92/119/KEE (OJ L 62 e 15.3.1993, f.69) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrise Finlandes dhe Suedise (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 92/119/KEE e 17 dhjetorit 1992, që paraqet masa të përgjithshme të Komunitetit për kontrollin e disa sëmundjeve të kafshëve dhe masat e veçanta që kanë të bëjnë me sëmundjen e fshikëzës së urinës së derrit

Njoftimi i sëmundjeve Direktiva e Këshillit 82/894/KEE (OJ L 378 e 31.12.1982, f.58) ndryshuar nga Vendimi I Komisionit 92/450/KEE (OJ L 248 e 28.8.1992, f.77).

Direktiva e Këshillit 82/894/KEE e 21 dhjetorit 1982 për njoftimin e sëmundjeve të kafshëve brënda Komunitetit

139

4. TREGTIMI I PRODHIMEVE TË KAFSHËVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Një ndër rolet kryesore të qeverisë është se ajo duhet të bëjë të mundur mbrojtjen e shëndetit publik nëpërmjet kontrolleve të duhura, duke dhënë garanci për cilësinë dhe sigurinë e ushqimit. Nevoja për legjislacion tejkalon kërkesat ekonomike për kontrollin e shëndetit të kafshëve. Legjislacioni i Komunitetit merr parasysh veprimtaritë ekonomike të lidhura me fazën e parë të procesit të përpunimit të prodhimeve të kafshëve. Ai mbulon mishin e viçit dhe të qingjit, mishin e derrit, deles, dhisë dhe kalit, mishin e pulës, të lepurit dhe të kafshëve të tjera të fermës, mishin e kafshëve të egra, mishin e grirë, mishin në copa më të vogla se 100 gramë, përgatitjet e mishit dhe prodhimet e tij, qumështin e papërpunuar ose të zjerë, prodhimet e qumështit, ato me bazë peshku, molusqet, vezët dhe prodhimet me bazë veze. Përveç kësaj, duhen vendosur përfundimisht rregullat “balai” ose “të përgjithshme”, që mbulojnë prodhime të ndryshme kafshësh (kërmijtë, këmbët e bretkosave etj). Legjislacioni përkufizon standardin e shëndetit të Komunitetit, pra kushtet e shëndetit që drejtojnë tregtimin e prodhimeve të tilla në Bashkim, si dhe rregullat përpërputhjen e monitorimit me standardin Komunitar të shëndetit. Si rregull i përgjithshëm, kushtet e shëndetit mbulojnë strukturën e ndërmarrjeve dhe mjetet e transportit, higjienën gjatë përpunimit, magazinimit dhe transportit të prodhimeve, dhe së fundi vetë prodhimet. Për sa i përket kushteve të shëndetit në mjediset e ndërmarrjeve, në disa raste, Bashkimi ka vendosur përjashtime të përkohshme dhe kushte të veçanta për ndërmarrjet me prodhimtari të ulët. Vetë prodhimet duhet të përmbushin standarde të caktuara mikrobiologjike dhe të mos jenë të prekura nga sëmundjet ngjitëse dhe lëndët e tjera helmuese. Duhen përcaktuar patogjenët, sëmundjet ngjitese dhe lëndët e tjera helmuese, të merren mostra e të analizohen dhe, përfundimet e analizave të kryera në laboratorët lokalë, të përcillen në laboratorët e bashkërendimit kombëtar dhe, më pas, në laboratorët e akredituar të referencës komunitare. Përputhja e monitorimit me standardet shëndetësore të Komunitetit nxjerr në pah nevojën e rregullave të inspektimit (psh në rastin e therjes, një procedurë inspektimi “ante mortem” dhe një “post mortem”), rregullimet për vetëkontrollin nga ndërmarrjet, shënimi i prodhimeve, rregullat për

140

stampimin dhe etiketimin, si dhe rregullat që drejtojnë kërkesat për çertifikata ose dokumente të tjera. Së fundi, duhen përcaktuar rregullat që duhet të zbatohen atje ku prodhimet nuk plotësojnë kërkesat e parashikuara në rregullore. Harmonizimi i kërkesave themelore për mbrojtjen e shëndetit publik do të thotë që vetëm prodhimet që përmbushin standardet e shëndetit të Komunitetit mund të autorizohen për t’u tregtuar në Bashkimin Evropian. Ndërmarrjet e prodhimit duhet të jenë në gjendje të përshtaten në ketë standard shëndeti. Përveç kësaj, organet publike dhe, atje ku ka mundësi, ndërmarrjet, duhet të jenë në gjendje të kryejnë kontrollet e nevojshme dhe të sigurojnë çertifikimin e kërkuar. Nga kushtet e kërkuara mund të dalin vështirësi, si për shembull:

- vendosja e kushteve të veçanta strukturore për ndërmarrjet me prodhimtari të ulët, veçanërisht në thertore;

- caktimi i standardeve mikrobiologjike të zbatueshme për disa prodhime, si mishi i grirë, qumështi dhe prodhimet e tij, përfshirë ato nga qumështi i papërpunuar;

- identifikimi i sëmundjeve ngjitëse ose i lëndëve helmuese, veçanërisht për disa prodhime peshku;

- kushtet e magazinimit për disa prodhime, veçanërisht për vezët; - kualifikimet e personelit përgjegjës për kontrollin, veçanërisht atij që

merret me kontrollin e mishit të pulës dhe vezët: - rregullat mbi çertifikatat e domosdoshme, veçanërisht për mishin e

viçit. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Zbatimi i “acquis communautaire” është një domosdoshmëri për autorizimin e tregtimit të këtyre prodhimeve në Bashkim Evropian. Legjislacioni përbëhet nga një gamë e gjerë kërkesash. Së pari, ndërmarrjet duhet të përmbushin kushtet strukturore të vendosura nga BE-ja. Në ketë kuptim, ndërmarrjet me prodhimtari të ulët mund të kenë struktura të veçanta.

141

Së dyti, ndërmarrjet duhet të vepronjnë në kushte higjienike. Ato duhet të jenë të afta të bëjnë një vetëkontroll, pra të sigurojnë që prodhimet e tyre përputhen me standardet e shëndetit të Komunitetit, veçanërisht për anën mikrobiologjike dhe përsa u përket sëmundjeve ngjitese. Së fundi, edhe ky është një kusht thelbësor, organet publike duhet të kenë burime të përshtatshme për të kryer kontrollet e kërkuara (personelin në ndërmarrje, laboratorët për analiza, mbikëqyrjen e prodhimit, etj) MASA THEMELORE Masat e përcaktuara si « masa themelore » për procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e nevojshëm për t’i zbatuar. Masat e tjera, që japin rregulla më të hollësishme zbatuese, duhen parë si kërkesa dytësore. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që gjatë fazës së parë duhen zbatuar të gjitha masat themelore, me qëllim që të sigurohet zbatimi i një politike të përshtatshme kontrolli. MASAT E FAZËS SË PARË Mishi i freskët Direktiva e Këshillit 64/433/KEE (OJ 121, 29.7.1964, f.2012/64) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 64/433/KEE e 26 qershorit 1964 për problemet e shëndetit të mishit të freskët, që ndikojnë në tregtinë ndërkomunitare

Direktiva e Këshillit 91/498/KEE (OJ L 268, 24.9.1991, f.105) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e

Direktiva e Këshillit 91/498/KEE e 29 korrikut 1991 lidhur me kushtet për të dhënë përjashtime të përkohshme dhe të kufizuara nga

142

Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

rregullat e veçanta të shëndetit të Komunitetit, përsa i përket prodhimit dhe tregtimit të mishit të freskët

Mishi i pulës Direktiva e Këshillit 71/118/KEE (OJ L 55, 8.3.1971, f.23), ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 71/118/KEE e 15 shkurtit 1971 për problemet e shëndetit që ndikojnë në tregtinë e mishit të freskët të pulës

Prodhimet e mishit Direktiva e Këshillit 77/99/KEE (OJ L 26, 31.1.1977, f.85) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 77/99/KEE e 21 dhjetorit 1976 për problemet e shëndetit që ndikojnë tregtinë ndërkomunitare në prodhimet e mishit

Direktiva e Këshillit 92/120/KEE (OJ L 62, 15.3.1993, f.86) ndryshuar nga Direktiva e Këshillit 95/5/KE (OJ L51, 8.3.95, f.12)

Direktiva e Këshillit 92/120/KEE e 17 dhjetorit 1992 lidhur me kushtet për të dhënë përjashtime të përkohshme dhe të kufizuara nga rregullat e veçanta të shëndetit në Komunitet për prodhimin dhe tregtimin e disa prodhimeve me origjinë shtazore

Mishi në copa Direktiva e Këshillit 88/657/KEE (OJ L 382 e 31.12.1988, f.3), ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 88/657/KEE e 14 dhjetorit 1988, që vendos kërkesat për prodhimin dhe tregtinë e mishit të grirë, mishit në copa me pak se 100 gram, prodhimeve të mishit dhe Direktivat e ndryshuara 64/433/KEE, 71/118/KEE dhe 72/462/KEE

Direktiva e Këshillit 94/65/1994, (OJ L 368/10, 31.12.94)

Direktiva e Këshillit 94/65/1994 e vitit 1994 që vendos kërkesat për prodhimin dhe hedhjen në treg të mishit të grirë dhe të prodhimeve të mishit

143

Prodhimet e vezëve Direktiva e Këshillit 89/437/KEE (OJ L 212 e 22.7.1989, f.87), ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 89/437/KEE e 20 qershorit 1989 për higjienen dhe problemet e shëndetit që ndikojnë prodhimin dhe hedhjen në treg të prodhimeve të vezëve

Prodhimet e peshkut Direktiva e Këshillit 91/493/KEE (OJ L 268, 24.9.1991, f.15) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 91/493/KEE e 22 korrikut 1991, që vendos kushtet e shëndetit për prodhimin dhe hedhjen në treg të prodhimeve të peshkut

Direktiva e Këshillit 92/48/KEE (OJ L 187, 7.7.1992, f.41)

Direktiva e Këshillit 92/48/KEE e 16 qershorit 1992, që vendos rregullat minimale të higjienës të zbatueshme për prodhimet e peshkut të prodhuara në disa lloje enësh sipas Nenit 3(1)(a)(i) të Direktivës 91/493/KE

Molusqet Direktiva e Këshillit 91/492/KEE (OJ L 268, 24.9.1991, f.1) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 91/492/KEE e 15 korrikut 1991, që vendos kushtet shëndetësore për prodhimin dhe hedhjen në treg të molusqeve të gjalla

Qumështi dhe prodhimet e tij Direktiva e Këshillit 92/46/KEE (OJ L 268, 14.9.1992, f.1) ndryshuar nga Direktiva e Këshillit 92/47/KEE (OJ Nr L268, 14.9.1992, f.33)

Direktiva e Këshillit 92/46/KEE e 16 qershorit 1992, që vendos rregullat e shëndetit për prodhimin dhe hedhjen në treg të qumështit të papërpunuar, qumështit të zjerë dhe të prodhimeve të tij

144

Mishi i lepujve dhe i kafshëve të fermës Direktiva e Këshillit 91/495/KEE (OJ L 268, 24.9.1991, f.41), ndryshuar se fundi nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 91/495/KEE e 27 nëntorit 1990, që ka të bëjë me problemet e shëndetit publik dhe atij të kafshëve që ndikojnë në prodhimin dhe hedhjen në treg të mishit të lepujve dhe të kafshëve të fermës

Mishi i kafshëve të egra Direktiva e Këshillit 92/45/KEE (OJ L 268, 14.9.1992, f.35) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 92/45/KEE e 16 qershorit 1992 për problemet e shëndetit publik dhe atij të kafshëve, që ndikojnë në vrasjen e kafshëve të egra dhe hedhjen në treg të tyre

Prodhime të tjera Direktiva e Këshillit 92/118/KEE (OJ L 62, 15.3.1993, f.49) ndryshuar nga akti që ka të bëjë me hyrjen e Austrisë, Finlandës dhe Suedisë (OJ C241, 29.8.1994, f.21)

Direktiva e Këshillit 92/118/KEE e 17 dhjetorit 1992, që vendos kërkesat e shëndetit publik dhe të shëndetit të kafshëve, të cilat drejtojnë tregtinë dhe importin në Komunitet të prodhimeve që nuk janë subjekt i kërkesave të vendosura me rregulla të veçanta të Komunitetit, të referuara në Aneksin A(I) për Direktivën 89/662/KE dhe, për sa u përket patogjeneve, për Direktivën 90/425/KE)

145

5. MASAT QË MBULOJNË MË SHUMË SE NJË SEKTOR PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Në disa raste, masat e marra nga Bashkimi Evropian mbulojnë më shumë se një sektor. Qëllimi i tyre kryesor është mbrojtja e shëndetit publik, por ato mbrojnë edhe shëndetin e kafshëve. Në një treg unik është e rëndësishme të përshtatet një qëndrim i përbashkët për përdorimin e nxitësve të rritjes dhe të prodhimtarisë në ferma. Duhen ndaluar pengesat ndaj tregtisë dhe shmangia nga konkurrenca, si dhe duhen mbrojtur konsumatorët. Bashkimi ka vendosur kufizime dhe rregulla në përdorimin e hormoneve për shëndoshje dhe për qëllime zooteknike e terapike. Është përshtatur gjithashtu një moratorium për administrimin e somatotrofinës së kafshëve të familjes së kaut (BST) Konsumatorët e Bashkimit Evropian duhet të jenë të mbrojtur nga prania e mbetjeve në prodhimet e kafshëve, veçanërisht të mishit. Është paraqitur legjislacioni i përgjithshëm për kontrollet e mbetjeve që ka qëllim edhe përmirësimin e efektshmërisë të masave për të luftuar përdorimin jo ligjor të lëndëve anabolike. Në këtë kontekst, Bashkimi ka vendosur rregulla të forta për përgatitjen, tregtimin dhe përdorimin e prodhimeve të ushqimit mjekësor. Është e rëndësishme që konsumatorët e Bashkimit Evropian të mbrohen nga agjentët zoonotike. Për këtë është paraqitur një mase fillestare që mbulon veçanërisht salmonelën e pulave. Mbetjet e kafshëve, sidomos karkasat janë produkte me rrezik të lartë. Për këtë arësye ka qenë e nevojshme vendosja e rregullave të forta për përgatijen e tyre dhe tregtimin e prodhimeve të përpunuara për ushqimin e kafshëve. Veprimi i Komunitetit që mbulon më shumë se një sektor, përfshin masa të tilla (hormone, BST, zoonose) ndikimi i të cilave është një çështje tepër e ndjeshme si për prodhuesit, ashtu dhe për konsumatorët. “Acquis communautaire” duhet zbatuar plotësisht dhe është në proces thellimi të mëtejshëm.

146

Përsa u përket hormoneve dhe mbetjeve, përvoja tregon se është e mundur të përcaktohen vështirësitë që lidhen me masat e kontrollit. Duhet ecur më tej, veçanërisht në bashkërendimin e drejtorive përkatëse për identifikimin e fermave të origjinës dhe të provave, futjen e procedurave të përshtatshme për marrjen e mostrave, sidomos në thertore, si dhe përshtatjen e sanksioneve (gjoba ligjore dhe administrative). Për sa i përket salmonelës, gjëndja në këtë fushë të Bashkimit Evropian ndryshon. Shtetet e reja anëtare (Finlanda dhe Suedia) janë duke zbatuar një program të gjerë veprimi. Për këtë gjë, ato përfitojnë nga garancitë e mëtejshme për disa kafshë të gjalla dhe prodhime kafshësh. Kategoritë e kafshëve që duhen paraqitur në programet e ardhshme dhe masat që duhen marrë kur një semundje përhapet, duhet të jenë elemente thelbësore të debatit të ardhshëm në këtë fushë. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Për të bërë të mundur monitorimin, duhet të ketë burime të përshtatshme teknike dhe njerëzore, si dhe një rrjet laboratorësh. Veçanërisht në sektorin e hormoneve dhe të beta-agonist, është e rëndësishme të ndalohet mashtrimi dhe të dallohen kufizimet. Kjo lloj mase kërkon burime të gjera, sidomos përsa u përket kushteve dhe mundësive të analizës. Kostoja financiare e masave të tilla është, gjithashtu, e lartë. Për mënjanimin e mbetjeve të kafshëve duhet të ketë një rrjet ndërmarrjesh të afta për trajtimin e prodhimeve në një temperaturë të lartë. Përvoja tregon që mishi që përdoret si ushqim për kafshët, duhet prodhuar me kujdes. Kërkesat e përcaktuara në fishat 1 dhe 4 janë, gjithashtu, të dobishme për këtë sektor.

147

MASA THEMELORE Masat e përcaktuara si “themelore” për procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e zbatimit të tyre. Masat e tjera përmbajnë rregulla më të hollësishme që duhen parë si kërkesa dytësore. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Të gjitha masat themelore duhen zbatuar, që në fazën e parë, në mënyrë që të sigurohet një politikë koherente kontrolli. MASAT E FAZES SË PARË Hormonet Direktiva e Këshillit 81/602/KEE (OJ L 222, 07.08.1981, f.32)

Direktiva e Këshillit 81/602/KEE e 31 korrikut 1981 për ndalimin e disa lëndëve me veprim hormonal dhe të çdo lënde tjetër që ka një veprim tirostatik

Direktiva e Këshillit 85/358/KEE (OJ L 191, 23.07.1985, f.46), ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 85/358/KEE e 16 korrikut 1985, që plotëson Direktivën 81/602/KEE. Kjo direktivë ka të bëjë me ndalimin e disa lëndëve që kanë një veprim hormonal dhe të çdo lënde tjetër që ka veprim tirostatik

Direktiva e Këshillit 88/146/KEE (OJ L 70, 16.03.1988, f.16) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 88/146/KEE e 7 marsit 1988 që ndalon përdorimin në ferme të disa lëndëve me veprim hormonal

BST Vendimi 90/218/KE (OJ L 116, 8.05.1990, f.27) ndryshuar nga

Vendimi 90/218/KE i 25 prillit 1990, që ka të bëjë me administrimin e somatotrofin të

148

Vendimi 94/936/KE (OJ Nr L 366 e 31.12.1994, f.19).

familjes se kaut (BST)

Mbetjet Direktiva e Këshillit 86/469/KEE (OJ L 275, 26.09.1986, f.36) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 86/469/KEE e 16 shtatorit 1986 për vëzhgimin e kafshëve dhe të mishit të freskët për prani mbetjesh

Zonëset Direktiva e Këshillit 92/117/KEE (OJ L 62, 15.3.1993, f.38) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 92/117/KEE e 17 dhjetorit 1992, që ka të bëjë me masat për mbrojtjen nga zonose të specifikuara dhe agjentë zootike të specifikuar në kafshë dhe prodhimeve të kafshëve në mënyrë që të ndalohet përhapja e infektimit nga ushqimi dhe helmimi

Prodhime ushqimore mjekësore: Direktiva e Këshillit 90/167/KEE (OJ Nr L 92, 07.04.1990, f.42).

Direktiva e Këshillit 90/167/KEE e 26 marsit 1990 që vendos kushtet për pregatitjen, hedhjen në treg dhe përdorimin e prodhimeve të ushqimeve mjekësore në Komunitet

Mbetjet e kafshëve: Direktiva e Këshillit 90/667/KEE (OJ L 363, 27.12.1990, f.51), ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 90/667/KEE e 27 nëntorit 1990 që vendos rregullat veterinare për vënien në dispozicion dhe përpunimin e mbetjeve të kafshëve, për hedhjen dhe përpunimin e tyre, për hedhjen në treg dhe për ndalimin e pathogjeneve nga ushqimet, kafshët dhe peshqit, e cila amendon Direktivën 90/425/KEE

149

6. IMPORTIMI NGA VENDET E TRETA TË KAFSHËVE TË

GJALLA DHE PRODHIMEVE TË TYRE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT

Zbatimi i masave të tregut të brëndshem dhe mungesa e kufijve të brendshëm i jep rëndësi të veçantë kontrolleve të kufijve të jashtëm që janë shumë të rëndësishme për sigurimin e të gjithë shteteve anëtare. Në parim, kafshët e gjalla nga vendet e treta duhet të vijnë nga zona me status shëndeti të njëjtë me atë të Bashkimit Evropian. Po kështu, prodhimet e kopeve duhet të përputhen me standardet e Komunitetit. Përgjithësisht, shtetet anëtare nuk mund të paraqesin rregulla për importet nga vendet e treta, më të favorshme se ato që drejtojnë tregtinë ndërkomunitare. Në një treg të vetëm, është thelbësore, që kushtet për importimin e kafshëve të gjalla dhe prodhimeve të tyre të jenë të njëjta. Harmonizimi për këtë qëllim po shkon drejt përparimit dhe po bëhet i njohur shkallë-shkallë. Skema është e njëjtë për sektorë të ndryshëm dhe përbëhet nga hartimi i një liste të vëndeve të autorizuara joanëtare, të cilat duhet të kenë kushte të përgjithshme importi, kushte të veçanta për vende të veçanta, një çertificatë model dhe një listë të ndërmarrjeve të miratuara. Rregulla të përgjithshme janë vendosur për kafshët e buta, delet dhe dhite, kuajt, pulat dhe vezet për zoçka, kafshët e mbuluara nga rregulla “te përgjithshme”, embrione të kafshëve të familjes së kaut, farë e kafshëve të familjes së kaut dhe derrit, mish viçi e derri, mish deleje, mish dhie dhe mish kali, mish pule, ndonjë prodhim mishi, prodhim peshku, molusqe, qumësht dhe prodhimet e tij si dhe prodhime “për të gjithë”. Në një numër të madh sektorësh, vendet joanëtare kanë legjislacion të njëjtë. Përveç kësaj, Bashkimi Evropian është duke punuar për përfundimin e marrëveshjeve të përgjithëshme të njëvlerëshmërisë me disa vënde joanëtare. “Acquis communautaire” duhet përshtatur deri në fund dhe është në procesin e thellimit të mëtejshëm. Duhet përmbushur, gjithashtu, procesi i harmonizimit. Sipas procedurës së “Komitetit të Qëndrueshëm Veterinar”, në një numër të madh rastesh,

150

Komisioni duhet të përshtasë vendimet e nevojshme, por, se deri në çfarë shkallë duhet bërë kjo përshtatje, këtë e vendosin shtetet anëtare. Përgjithësisht, vështirësitë dalin atje ku një vend joanëtar përshtat një qëndrim të ndryshëm nga ai i Bashkimit Evropian (p.sh. për vaksinimin), ose atje ku problemet vijnë si rrjedhojë e modeleve të ndryshme të konsumit (p.sh. infeksion në mishin e kalit). KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Në parim, Komisioni ka përgjegjësinë për të regjistruar vendet e miratuara për eksport dhe në rastin e disa prodhimeve të kafshëve, të regjistrohen ndërmarrjet e eksportit. Megjithatë, për vendet e asociuara, do të kërkohet një sistem qëndror i procedurave të importit për të vendosur listat e vëndeve të miratuara për eksportin si dhe kushtet e importit. Këto duhet të jenë shumë të gatshme për të arritur transparencën dhe t’u shmangen vështirësive të mundshme të tregtimit. Duke pritur hyrjen e masave të harmonizuara, shtetet anëtare ruajnë një shkallë lirie veprimi. Megjithatë, ato duhet të sigurojnë që prodhimet e kafshëve dhe kafshët e gjalla të importuara të jenë sipas standardeve të Komunitetit. MASAT THEMELORE Masa “themelore” në procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e zbatimit të tyre. Masat e tjera shprehin rregulla më të hollësishme zbatimi, që duhet të shihen si kërkesa dytësore. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZES SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

Meqenëse kontrollet e kufirit midis Bashkimit Evropian dhe vendeve të asociuara do të ushtrohen deri në hyrje, kërkesat për tregti me vendet e treta kanë nevojë të shihen si të një rëndësie parësore gjatë fazes së parë të përafrimit. Megjithatë, është akoma thelbësore prania e kontrolleve efektive

151

për importet, për të shmangur problemet që dalin në prodhimin e brëndshem, rrjedhimisht edhe në eksportet. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZES SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

Te gjitha masat themelore duhen zbatuar me rreptësi përpara hyrjes, pra që në fazën e parë, duke siguruar një politikë koherente kontrolli.

MASAT E FAZES SË DYTË Kafshët e familjes së kaut, delet, derrat, mish i freskët dhe prodhimet e mishit. Direktiva e Këshillit 72/462/KEE (OJ L 302, 31.12.1972, f.28), ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 72/462/KEE e 12 dhjetorit 1972 për shëndetin dhe problemet e inspektimit veterinar për importimin e kafshëve të familjes së kaut dhe derrit dhe të mishit të freskët nga vendet e treta

Kafshët e familjes së kalit Direktiva e Këshillit 90/426/KEE (OJ L 224, 18.08.1990, f. 42), ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 90/426/KEE e 26 qershorit 1990 për kushtet e shëndetit të kafshëve, që drejton lëvizjen dhe importin nga vendet e treta të kafshëve të familjes së kalit

Pulat dhe vezet për zoçka Direktiva e Këshillit 90/539/KEE (OJ L 303, 31.10.1990, f.6 ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 90/539/KEE e 15 tetorit 1990 për kushtet e shëndetit të kafshëve, që drejton tregtinë ndër-komunitare, dhe importet nga vendet e treta të pulave dhe vezëve për zoçka

Kafshët e tjera të gjalla Direktiva e Këshillit 92/65/KEE (OJ L 268, 14.09.1992, f.54)

Direktiva e Këshillit 92/65/KEE e 13 korrikut 1992 për kërkesat e shëndetit

152

ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

të kafshëve që tregtohen dhe për importet në Komunitet të kafshëve, farave, vezeve dhe embrionëve, që s’janë pjesë e kërkesave të shëndetit të kafshëve të shprehura në rregulla specifike. Aneksin A (i) të Direktivës 90/425/KE

Embrionet Direktiva e Këshillit 89/556/KEE (OJ L 302 të 19.10.1989, f.1), ndryshuar nga Vendimi i Komisionit 94/113/KE (OJ L 53, 24.2.94, f.23)

Direktiva e Këshillit 89/556/KEE e 25 shtatorit 1989 për kushtet e shëndetit të kafshëve, që drejton tregtinë ndër-Komunitare dhe importimin nga vendet e treta të embrioneve të specieve të familjes se kaut

Fara e kafshëve të familjes se kaut Direktiva e Këshillit 88/407/KEE (OJ L 194, 22.07.1988, f.10) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 88/407/KEE e 14 qershorit 1988 për kërkesat e shëndetit të kafshëve që përdoren për tregtinë ndërkomunitare dhe për importet e fares së ngrire të kafshëve shtepiake të familjes së kaut

Fara e derrave Direktiva e Këshillit 90/429/KEE (OJ Nr L 224, 18.08.1990, f.62) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 90/429/KEE e 26 qershorit 1990 për kërkesat e shëndetit të kafshëve që përdoren për tregtinë ndërkomunitare dhe për importet e farës së kafshëve shtëpiake të familjes së derrit

Mishi i pulës Direktiva e Këshillit 71/118/KEE (OJ L 55, 08.03.1971, f.23) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 71/118/KEE e 15 shkurtit 1971 për problemet e shëndetit, që ndikon në tregtinë me mish pule të freskët

Prodhimet e peshkut Direktiva e Këshillit 91/493/KEE (OJ L 268, 24.09.1991, f.15)

Direktiva e Këshillit 91/493/KEE e 22 korrikut 1991 për kushtet e

153

ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

shëndetit për prodhimin dhe hedhjen në treg të prodhimeve të peshkut

Molusqet Direktiva e Këshillit 91/492/KEE (OJ L 268, 24.09.1991, f.1) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 91/492/KEE e 15 korrikut 1991 për kushtet shëndetsore për prodhimin dhe hedhjen në treg të molusqeve të gjalla

Qumështi dhe prodhimet e tij Direktiva e Këshillit 92/46/KE (OJ 268, 14.09.1992, f.1) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 92/46/KE e 16 qershorit 1992 për rregullat e shëndetit nër prodhimin dhe hedhjen në treg të qumeshtit të papërpunuar, qumeshtit të zjerë dhe prodhimeve të tij

Prodhime të tjera Direktiva e Këshillit 92/118/KEE, (OJ L 62, 15.03.1993, f.49), ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 92/118/KEE e 17 dhjetorit 1992 për kërkesat e shëndetit publik dhe të shëndetit të kafshëve, që drejton tregtinë dhe importet në Komunitet të prodhimeve që s,janë pjesë e kërkesave të vendosura në rregulla specifike të komunitetit, të referuara në Aneksin A (1) për Direktivën 89/662/KE dhe, përsa u përket pathogjeneve, për Direktivën 90/425/KE

Direktiva e Këshillit 77/96/KEE (OJ L 26, 31.01.1977, f.67), ndryshuar nga Direktiva 94/59/KE (OJ Nr L 315, 08.12.1994, f.18)

Direktiva e Këshillit 77/96/KEE e 21 dhjetorit 1977 për vëzhgimin e Trikiae, për importimin nga vendet e treta të mishit të freskët të derrit të butë

154

7. SISTEMI I KONTROLLIT DHE I MBROJTJES PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Përfundimi i tregut unik ka të bëjë me heqjen e kufijve të brendshëm të Bashkimit Evropian. Heqja e garancive që rrjedhin nga sistemi tradicional i kontrolleve në kufijtë e brendshëm, kërkon vendosjen e një sistemi alternativ që mbulon të gjitha fushat e veterinarisë (shëndeti publik, shëndeti i kafshëve, zooteknika, mirërritja e kafshëve). Ky sistem për tregtinë e brëndshme bazohet në një kontroll të fortë të burimit dhe në mundësinë e kryerjes se tij. Ai përmban edhe masa shoqëruese, si paraqitja për tregtinë e kafshëve të gjalla e rrjetit “ANIMO” të kompjuterizuar, duke u siguruar shteteve anëtare ku do të shkojë prodhimi, informacionin për lëvizjet e kafshëve në territorin e tyre, një përkufizim të rregullave në rast mosmarrëveshje ligjore midis shteteve anëtare, detyrimin për të siguruar asistence të përbashkët, që kështu të ndalohet dhe luftohet mashtrimi, si dhe një zbatim të rreptë të rregullave për regjistrimin e kafshëve në ferme dhe identifikimin e tyre. Si rrjedhim i parimit të qarkullimit të brendshëm të lirë, kafshët dhe prodhimet nga vendet joanëtare si rregull, duhet të kontrollohen në kufijte e jashtëm. Kështu, sistemi alternativ i kontrollit përbëhet nga aktet që harmonizojnë kontrollet në kufijtë e jashtëm dhe veprimet që duhen marrë nga organet kompetente veterinare. Që ky sistem të funksionojë, në kufi duhen ngritur qëndra të afta inspektimi. Kur në një shtet anëtar ose joanëtar dalin probleme të mëdha, shtetet anëtare kanë mundësinë e “mbylljes” së kufijve të tyre ose të kufizimit të hyrjes në territorin e tyre të kafshëve ose të prodhimeve të ndaluara, duke ushtruar kontrolle më të forta në kufi. Sistemi i ri përjashton ketë mundësi përsa u përket kufijve të brëndshem të Bashkimit Evropian. Si rrjedhojë, doli nevoja e një sistemi mbrojtjeje të përbashkët. Nëse një shtet anëtar do të ndërmerrte veprime të përbashkëta, mundësia e kalimit të këtyre veprimeve në një shtet tjetër anëtar mund t’i bënte ato të paefektshme. Paraqitja e sistemit do të kërkojë besim më të madh në kontrollet e kryera në çdo shtet anëtar. Cilësia e kontrolleve varet në një shkallë të madhe nga burimet njerëzore dhe teknike të organeve të shteteve anëtare. Gjithashtu,

155

këto organe duhet të jenë në gjëndje të marrin masat e nevojshme shoqëruese, veçanërisht në fushën e teknologjisë së informacionit. Bashkimi Evropian ka siguruar vendosjen e rregullave të përbashkëta për të mbështëtur financiarisht kontrollet e nevojshme (leshimi i taksave të Komunitetit). KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VENE NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Paraqitja e sistemit të ri është një element themelor i tregut unik. Duke pasur parasysh vendimin politik për të hequr mbrojtjen tradicionale në kufi, kërkohen për t’u realizuar këto pika, që u përkasin burimeve teknike:

- aftësia për të kryer kontrolle të besueshme te burimi, - burime njerëzore dhe teknike për të bërë të mundur realizimin e

masave shoqëruese, për një funksionim të harmonizuar, - mundësia për të pasur një infrastrukture të përshtatshme inspektimi

në kufijtë e jashtëm. Kjo ka kërkuar përpjekje kryesore nga shtetet anëtare. Asistenca financiare nga Bashkimi Evropian mund të jepet, veçanërisht, për të përmirësuar infrastrukturat e inspektimit në kufijte e jashtem. Heqja e kontrolleve në kufijte e brëndshem dhe pjesët e saj, harmonizimi i kontrolleve në kufijte e jashtëm, është paraqitur vetëm pasi është bërë një fare progresi në harmonizimin e kërkesave themelore, përsa i përket shëndetit publik, atij të kafshëve, zooteknike dhe mirërritjes së kafshëve. Rrjedhimisht, duke parë ndikimet që sjell heqja e kontrolleve, veprimi i planifikuar për tregtinë midis Bashkimit Evropian dhe vëndeve kandidatë duhet bërë në fazën e dytë. Ky argument mbështetet nga fakti që, kontrollet në kufijte e brendshëm duhet të ishin hequr në tregtinë midis vendeve lindore kandidatë. Masat mbrojtëse të zbatueshme për vendet joanëtare duhet të vazhdojnë për një fare periudhë. Në ketë kuadër, paraqitja e masave të brëndshme mbrojtëse është e lejueshme vetëm për vendet anëtare të Bashkimit Evropian për shkak të detyrimeve ligjore të Komunitetit ndaj këtyre vëndeve.

156

Me gjithë zhvillimin më të fundit brënda “acquis”-it veterinar të BE-së, tashmë është pranuar që karakteristikë kryesore duhet të jetë edhe mënyra për të identifikuar dhe regjistruar kafshët që të përcaktohet saktë origjina e tyre. Përveç kësaj, kërkohet një sistem njoftimi për sëmundjet e kafshëve (A.D.N.S) dhe një sistem njoftimi për lëvizjet e kafshëve të gjalla dhe importet (A.N.I.M.O.). Lejet e transportit duhet të hiqen për vendet e asociuara. Zyrat e ngritura për të kryer kontrolle në kufi, duhet të menaxhojnë kontrollet për dorezimet si çertifikimi, kontrollet e identitetit dhe inspektimi fizik i prodhimeve të gjalla që hyjnë. Gjithashtu, nevojiten mjete për të testuar hormonët, psh. sistemet e kompjuterizuara të informacionit ( SHIFT), të cilat bëjnë të mundur lehtësimin e formaliteteve të importit. MASA THEMELORE Masa “themelore” për procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e zbatimit të tyre. Masat e tjera vendosin rregullat me të hollësishme të zbatimit që shihen si kërkesa dytësore. Për shkak se sistemet e kontrollit të parashikuara kanë vetëm kuptimin e mungesës së kufijve të brendshëm, vendet e asociuara nuk kanë nevoje t’i paraqesin ato deri në hyrje. Për ketë arsye, ato nuk përfshihen në fazën e parë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZES SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Rregullimet e identifikimit të kafshëve janë thelbësore për aspektet më të gjera të rregullimeve të kontrollit veterinar, pra janë të nevojshme të paraqiten gjatë fazës së parë. MASAT E FAZËS SË PARË Identifikimi i kafshëve Direktiva e Këshillit 92/102/KEE (OJ L 355, 5.12.1992, f.32) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 92/102/KEE e 27 nentorit 1992 për identifikimin dhe regjistrimin e kafshëve

157

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Duhen zbatuar të gjitha masat themelore në mënyrë që të sigurohet një politikë koherente kontrolli. Kjo ndërvarësi kërkon që ato të përfshihen në fazën e dytë. Kontrollet ndërkomunitare për kafshët e gjalla Direktiva e Këshillit 90/425/KEE (OJ L 224, 18.8.1990, f.29) ndryshuar nga Direktiva 92/60/KE (OJ L 268, 14.9.1992, f.75).

Direktiva e Këshillit 90/425/KEE e 26 qershorit 1990 për kontrollet veterinare dhe zooteknike që zbatohen në tregtinë ndërkomunitare në disa kafshë të gjalla dhe prodhime që të plotësohet tregu i brendshëm

Kontrollet ndërkomunitare në prodhimet e gjësë së gjallë Direktiva e Këshillit 89/662/KEE (OJ L 395, 30.12.1989, f.13), ndryshuar nga Direktiva 92/67/KEE (OJ L 268, 14.7.1992, f.73)

Direktiva e Këshillit 89/662/KEE e 11 dhjetorit 1989 për kontrollet veterinare në tregtinë ndërkomunitare për të plotësuar tregun unik

Asistencë e përbashkët Direktiva e Këshillit 89/608/KEE (OJ L 351, 2.12.1989, f.34)

Direktiva e Këshillit 89/608/KEE e 21 nentorit 1989 për asistencën e përbashkët midis organeve administrative të shteteve anëtare dhe bashkëpunimin midis këtyre të fundit dhe Komisionit, për të siguruar zbatimin e saktë të legjislacionit për çështjet veterinare dhe zooteknike

Kontrollet mbi kafshët e gjalla që arrijnë nga vendet e treta Direktiva e Këshillit 91/496/KEE (OJ L 268, 24.9.1991, f.56), ndryshuar së fundi nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë.

Direktiva e Këshillit 91/496/KEE e 15 korrikut 1991 për parimet që drejtojnë organizmin e kontrolleve veterinare për kafshët që hyjnë në Komunitet nga vendet e treta dhe direktivat e

158

ndryshuara 89/662/KEE, 90/425/KEE dhe 90/675/KEE

Kontrollet për prodhimet e kafshëve të gjalla që arrijnë nga vendet e treta Direktiva e Këshillit 90/675/KEE (OJ L 373, 31.12.1990, f.1) ndryshuar nga Vendimi i Këshillit 95/1/KE Euratom, ECSC (OJ Nr L 1,1,1995, f.1)

Direktiva e Këshillit 90/675/KEE e 10 dhjetorit 1990 për parimet që drejtojnë organizimin e kontrolleve veterinare për prodhimet që hyjnë në Komunitet nga vendet e treta

Sistemi “SHIFT” Vendimi 92/438/KEE (OJ L 243, 25.8.1992, f.27) ndryshuar nga Vendimi i Këshillit 91/1/KE, Euratom, ECSC (OJ Nr L 1,1,1995, f.1)

Vendimi 92/438/KEE i 13 korrikut 1992 për kompjuterizimin e procedurave veterinare të importit (projekti SHIFT), që ndryshojnë Direktivat 90/675/KEE, 91/496/KEE, 91/628/KEE dhe Vendimi 90/424/KEE, dhe shfuqizimi i Vendimit 88/192/KEE

Financimi i kontrolleve Direktiva e Këshillit 85/73/KEE (OJ L 32, 5.2.1985 f.14) ndryshuar së fundi nga Direktiva 94/64/KE (OJ L 368, 31.12.1994, f.8)

Direktiva e Këshillit 85/73/KEE e 29 janarit 1985 për financimin e inspektimeve të shëndetit për mishin e freskët dhe mishin e pulës, të ndryshuar së fundi nga Direktiva 94/64/KE që ndryshon aneksin në Direktivën 85/64/KEE për financimin e inspektimeve veterinare dhe të kontrolleve të prodhimeve të kafshëve që mbulohen nga aneksi A në Direktivën 89/662/KEE dhe Direktivën 90/675/KEE

159

8. MATERIAL SHUMËZIMI DHE KAFSHËT E RACËS SË PASTËR KOMENTAR Bashkimi Evropian ka paraqitur një politikë të tillë që ka për qëllim sigurimin dhe mbrojtjen e cilësisë së materialeve të shumëzimit të kafshëve. Ky është një kusht bazë për shumëzimin dhe zhvillimin racional të kësaj veprimtarie, prodhimtaria e së cilës varet nga ky kusht. Struktura e legjislacionit zooteknik është e krahasueshme me modelin e përdorur në sektorë të tjerë. Ajo cakton një standard Komuniteti dhe rregullat për përputhjen e kontrollit me të. Përkufizimi i standardit të Komunitetit përbëhet nga aktet për miratimin dhe mbikëqyrjen e shoqërive ose të organizatave për shtimin e kafshëve (kritere miratimi, bashkërendim i miratimeve), librat e llojeve (kritere për krijimin e tyre, kushte për hyrjen e kafshëve) dhe pranim për riprodhim (mënyra të testimit dhe përcaktimi i vlerës gjenetike). Përputhja me standardin është kontrolluar nga çertifikimi ose nga lëshimi i një pasaporte kafshësh. Legjislacioni zooteknik është i organizuar mbi bazën e sektorëve kryesorë të shumëzimit: kafshë të familjes së kaut, derra, dele dhe dhi, si dhe të familjes së kalit. Ai përbëhet, gjithashtu, nga një akt “balai” ose “i përgjithshëm”, që mbulon, për shembull, macet, qentë, pëllumbat, etj. Që të nxitet shumëzimi i kuajve dhe të sigurohet lëvizja e lirë e kuajve të garës, ka qenë e nevojshme të vendosen rregullat për tregtinë e kafshëve të tilla dhe për pjesëmarrjen e tyre në gara. Rregulla të përgjithshme për importet nga shtetet joanëtare do të përshtaten në të ardhmen e afërt (1 korrik 1995). Zbatimi i “acquis communautaire” bën të mundur heqjen e pengesave ndaj tregtisë me material shumëzimi dhe kafshë race të pastër. Për shëmbull, kur një rritës kërkon një kafshë shumëzimi, ai duhet të jetë i sigurt që do të marrë përfitimin e pritur nga kafsha. Veçanërisht, ai duhet të jetë në gjendje të hyjë në brëndësi të prejardhjes së kafshës në librin e llojit të asaj kafshë.

160

Siç edhe në fusha të tjera, Bashkim Evropian ka zgjedhur një standard të lartë zooteknik të Komunitetit. Në përgjithësi, nuk ka dalë ndonjë problem i madh, por herë pas herë, zbatimi i legjislacionit nxjer probleme bashkërendimi midis organizatave ose shoqërive të ndryshme të rritësve. Për këtë arsye është menduar që kjo çështje të studiohet me hollësi. Për garat me kuaj, vazhdojnë të dalin vështirësi në lidhje me hapjen e plotë të tyre brënda Bashkimit Evropian dhe raportit të dëftesave të pagimit që i duhen dhënë organit organizues të garës për mbrojtjen, promovimin dhe përmirësimin e shumëzimit. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VENE NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Sistemi i Komunitetit kërkon krijimin e organizatave të afta për shtimin e kafshëve sipas librit të llojeve të ndryshme të kafshëve. Këto organizata duhet të veprojnë nën kontrollin e organeve publike. Legjislacioni i Komunitetit përcakton që departamente të caktuara shtetërore mund të luajnë rolin e organizatave për shtimin e kafshëve. Në këtë rast, departamentet duhet të kenë burimet e nevojshme njerëzore, teknike dhe financiare. MASA THEMELORE Masa “themelore” në procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e duhura për zbatimin e tyre. Masat e tjera japin rregullat më të hollësishme, që duhen parë si kërkesa dytësore. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Të gjitha masat themelore duhen zbatuar në fazën e parë, që të sigurohet një politikë koherente kontrolli. Kjo ndërvarësi kërkon që ato të zbatohen të gjitha gjatë fazës së parë.

161

MASAT E FAZËS SË PARË Kafshët që i përkasin familjes së kaut Direktiva e Këshillit 77/504/KEE (OJ Nr L 206, 12.8.1977, f.8), ndryshuar së fundi nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 77/504/KEE e 25 korrikut 1977 për kafshët e racës së pastër të familjes së kaut

Derri Direktiva e Këshillit 89/661/KEE (OJ Nr L 382, 31.12.1988, f.36) ndryshuar nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 89/661/KEE së 30 majit 1989 për standardet zooteknike të zbatueshme për kafshët e shumëzimit të llojit të derrit.

Delet dhe dhitë Direktiva e Këshillit 89/361/KEE (OJ Nr L 153, 6.6.1989, f.30)

Direktiva e Këshillit 89/361/KEE e 30 majit 1989 për shumëzimin e racës së pastër të dhive dhe deleve

Kafshët e llojit të kalit Direktiva e Këshillit 90/427/KEE (OJ Nr L 224, 18.8.1990, f.55).

Direktiva e Këshillit 90/427/KEE e 26 qershor 1990 për kushtet zooteknike dhe gjenealogjike në tregtinë ndërkomunitare të kafshëve të llojit të kalit

Direktiva e Këshillit 90/428/KEE (OJ Nr L 224, 18.8.1990, f.60).

Direktiva e Këshillit 90/428/KEE e 26 qershorit 1990 për tregtinë e kafshëve të llojit të kalit (për konkurrencë), që vendos kushtet për pjesëmarrje në këtë garë.

Kafshët e racës së pastër Direktiva e Këshillit 91/174/KEE (OJ Nr L 85, 5.4.1991, f.37)

Direktiva e Këshillit 91/174/KEE e 25 marsit 1991 për kushtet zooteknike dhe të rritjes në tregtimin e kafshëve të racës së pastër dhe që ndryshon Direktivat 77/504/KEE dhe 90/425/KEE

162

Importimi nga vendet e treta Direktiva e Këshillit 94/28/KE (OJ Nr L 178, 12.7.1994, f.66).

Direktiva e Këshillit 94/28/KE e 23 qershorit 1994 për parimet që kanë të bëjnë me kushtet zooteknike dhe gjenealogjike të zbatueshme për importet e kafshëve, të farës së tyre, vezëve dhe embrionët nga vendet e treta dhe Direktiva të ndryshuara 77/504/KEE për kafshët e racës së pastër të specieve të familjes së kaut

163

9. MIRËRRITJA E KAFSHËVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Bashkimi Evropian është përpjekur vazhdimisht të sigurojë mirërritjen e kafshëve, veçanërisht brënda kuadrit të politikës së përbashkët bujqësore. Deklarata Nr. 24, që vjen si rrjedhim i konferencës së Mastrihtit, thekson nevojën për të llogaritur plotësisht kërkesat e mirërritjes së kafshëve. Punë e madhe është bërë jo vetëm në Bashkimin Evropian, por edhe në Këshillin e Evropës, për mbrojtjen e kafshëve gjatë mbartjes, transportit dhe therjes. Bashkimi Evropian është pjesë e Konventës Evropiane për mbrojtjen e kafshëve që mbahen për rritje. Bashkimi ka përshtatur rregulla të veçanta për pulat, viçat dhe derrat, si dhe rregulla të përgjithshme për transportin e tyre. Ai ka miratuar Konventën Evropiane për mbrojtjen e kafshëve për therje me rregullat e brëndshme në këtë fushë. Mbrojtja e kafshëve, që është pjesë përbërëse e politikës së përbashkët bujqësore, ndihmon sigurimin e tregtisë së lirë dhe ndalon shkeljen e rregullave të konkurrencës. Legjislacioni i Komunitetit Evropian për mbrojtjen e kafshëve gjatë transportit ka rëndësi të veçantë për tregun e brendshëm. Sipas nenit 36 të Traktatit, tregtia e lirë në Bashkimin Evropian mund sigurohet vetëm nga legjislacioni harmonizues për mbrojtjen e kafshëve gjatë transportit. Vendosja e rregullave për mbrojtjen e kafshëve është një çështje shumë e ndjeshme, sepse ato ndikojnë në interesat e prodhuesve por edhe në interesa më të përgjithshme (opinionin publik dhe interesat e konsumatorëve, pikëpamjet filozofike madje edhe në besimet fetare në rastin e therjeve rituale). Si rrjedhim, kanë dalë vështirësi të shumta, si:

• për pulat, madhësia e kafazit është e papërshtatshme për disa prodhues për shkak të kostos, kurse disa shoqëri të mbrojtjes së kafshëve kërkojnë ndalimin e rritjes në grup.

164

• ne rastin e viçave, hangari përbën një çështje të diskutueshme; • përshtatja e rregullave më të hollësishme për transportin është punë e

vështirë, sidomos për shkak të debatit që zhvillohet për ndalimin ose jo të transportit të zgjatur të kafshëve për therje.

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Së pari, strukturat e rritjes së kafshëve duhet të përputhen me standardet e Komunitetit Evropian, gjë që kërkon investime. E njëjta gjë është e vlefshme edhe për mënyrat e transportit. Së dyti, janë të domosdoshme rregulla të mjaftueshme inspektimi për të siguruar nga operatorët një përputhje të plotë me legjislacionin. MASAT THEMELORE Masa themelore për procesin e përafrimit janë ato që vendosin politikat bazë dhe instrumentet e zbatimit të tyre. Masat e tjera, që japin rregulla më të hollësishme, duhen parë si kërkesa dytësore. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që të sigurohet një politikë kontrolli koherente, të gjitha masat themelore duhen zbatuar që në fazën e parë. MASAT E FAZËS SË PARË Transporti Direktiva e Këshillit 91/628/KEE (OJ L 340, 11.12.1991, f.17) ndryshuar nga Akti i hyrjes së

Direktiva e Këshillit 91/628/KEE e 19 nëntorit 1991 për mbrojtjen e kafshëve gjatë transportit dhe

165

Austrisë, Finlandës dhe Suedisë Direktivat e ndryshuara 90/425/KE dhe 91/496/KE

Therja Vendimi i Këshillit 88/306/KEE (OJ L 137, 2.6.1988, f.25) dhe Direktiva e Këshillit 93/119/CE (OJ L 340, 31.12.1993, f.21)

Vendimi i Këshillit 88/306/KEE i 16 majit 1988 për përfundimin e Konventës Evropiane për mbrojtjen e kafshëve për therje Direktiva e Këshillit 93/119/KEE e 22 dhjetorit 1993 për mbrojtjen e kafshëve në kohën e therjes osë të vrasjes

Rritja Vendimi i Këshillit 78/923/KEE (OJ L 323, 17.11.1978, f.12)

Vendimi i Këshillit 78/923/KEE i 19 qershorit 1978, që ka të bëjë me përfundimin e Konventës Evropiane për mbrojtjen e kafshëve të mbajtura për qëllime rritjeje në fermë

Direktiva e Këshillit 88/166/KE (OJ L 74, 19.3.1988, f.83)

Direktiva e Këshillit 88/166/KEE e 7 marsit 1988, që është në përputhje me gjykimin që ka dhënë Gjykata e Drejtësisë në Çështjen 131/86 (shfuqizimi i Direktivës së Këshillit 86/113/KE e 25 Marsit 1986, që vendos standardet minimale për mbrojtjen e vendosjes së pulave në kafaze të përbashkëta)


Direktiva e Këshillit 91/629/KEE e 19 Nentorit 1991 që vendos standardet minimale për mbrojtjen e vicave


Direktiva e Këshillit 91/630/KEE e 19 Nentorit 1991 që vendos standardet minimale për mbrojtjen e derrave

166

B. SHËNDETI I BIMËVE DHE USHQIMI PËR KAFSHËT 1. FARAT DHE MATERIALI I SHUMËZIMIT PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Legjislacioni i Komunitetit Evropian vendos standarde të harmonizuara cilësie për farat dhe materialin shtues, deri sa të sigurohet lëvizja e lirë e një materiali të tillë brënda Bashkimit Evropian. Përafrimi legjislativ nënkupton qënien e sistemeve të njëjta rregullues kombëtare për ato që tashmë ekzistojnë në shtetet anëtare, duke përfshirë çertifikimin e farave ose organet kontrolluese dhe sigurojnë kontrollin zyrtar të farave. Ky i fundit mund të kryhet nga një organ publik, ose, në disa raste, edhe privat, nën përgjegjësinë e shtetit. Shumë nga shtetet e asociuara kanë tashmë sisteme të ngjashme ose të njëjta me rregullat e OECD për lëvizjen e farave në tregtinë ndërkombëtare, që përputhen me regjimin Komunitar. Kur kemi të bëjmë me legjislacion të katalogjeve të përbashkët të llojeve bujqësore dhe perimeve, krijimi i katalogeve kombëtare në shtetet e asociuara do të ishte kusht për përfshirjen e këtyre llojeve në katalogët e përbashkët. Shumica e tyre tashmë i kanë ato. Për tri direktivat e fundit, që kanë të bëjnë me tregtimin e bimëve të zbukurimit, frutave dhe perimeve të reja, nga ana e organeve kombëtare duhet ngritur një sistem akreditimi për furnizuesit. Pjesa më e madhe e këtij sektori është harmonizuar në shtetet anëtare që prej më shumë se 20 vjetësh dhe funksionon mirë në lidhje me Komitetin e Qëndrueshem të Farave dhe të Materialit Shtues, i cili mblidhet rregullisht. Njohuri të mëdha të sistemeve dhe kushteve në shtetet e asociuara janë marrë gjatë dhënies së ekuivalencës për vendet e treta (psh. leje për të importuar fara të njëvlershme me ato të Komunitetit) sipas legjislacionit komunitar. Pra, shumica e kushteve për zbatimin e direktivave bazë harmonizuese duhet të jenë përmbushur. (Megjithatë, një rivlerësim i ketyre kushteve, vazhdon nën kontekstin e ndryshimeve të gjendjes në ato vënde). Përvoja për zbatimin e tri direktivave me të fundit që kanë të bëjnë me materialin shtues të frutave, të zbukurimit dhe të perimeve të reja, ka treguar që shtetet anëtare kanë nevojë për të pakten tre vjet për të sjellë sistemet e tyre kombëtare në vijë me regjimin e ri Komunitar. Këto tri direktiva, në ndryshim nga legjislacioni me i hershem i bimëve, sigurojnë një sistem

167

vetërregullimi dhe akreditimi të furnizuesve nga ana e organeve kombëtare, që është koncept i ri për shtetet anëtare; dhe që pa dyshim i tillë do të jetë edhe për shtetet e asociuara. Shtatë direktiva bazë të harmonizimit, të përshtatur në vitet 1960, vendosin kushtet sipas të cilave farat e rrepës së kuqe, bimëve për kashtë, drithrave, patateve, bimëve vajore dhe bimëve për fibër, së bashku me perimet mund të tregtohen brënda komunitetit si edhe kushtet për përfshirjen në katalogun e përbashkët të llojeve të bimëve bujqësore. Këto direktiva tashmë janë në procesin e kodifikimit. Direktiva të njëjta ka në fushat e pemtarisë dhe materialit riprodhues të verës. Ky legjislacion tani duket i vjetëruar, ndaj është duke u rinovuar. Tri direktiva që kanë të bëjnë me tregtimin e materialit shtues të bimëve të zbukurimit, të bimëve e frutave dhe perimeve të reja, të përshtatur në 1991/2, e përmbushin regjimin. I gjithë ky legjislacion ka të bëjë kryesisht me standardet e cilësisë, por disa akte kanë për qëllim sigurimin e koherencës me legjislacionin përkatës, veçanërisht në fushën e shëndetit të bimëve. Direktivat e ndryshme të Këshillit për tregtimin e farave dhe materialeve shtuese vendosin kushtet dhe standardet që duhen pasur parasysh për prodhimet e tregtuara brënda Komunitetit. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Shumë kontrolle zyrtare kryhen nga entet kombëtare të kontrollit për të siguruar

• inspektimet e farës dhe të materialit të rritjes së bimëve • testimin • testet laboratorike • lëshimin e dokumentave dhe etiketimin • testet e paskontrollit

168

MASA THEMELORE Masa “themelore” janë ato që vendosin politikat bazë, kushtet teknike dhe masat e ndryshme zbatuese që i mbështetin ato. Këto do të sigurojnë standarde të njëvlershme të çertifikimit të farave, kontrollin zyrtar të farës dhe pranimi i llojeve që gjënden në vend. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që të vendoset kuadri i nevojshëm për kontrollet në këtë sektor, gjatë fazës së parë duhen paraqitur 12 direktiva bazë MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 66/400/KEE (OJ 125 e 11.07.1966, f.2290/66) ndryshuar së fundi nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 66/400/KEE për tregtimin e farës së rrepës së kuqe

Direktiva e Këshillit 66/401/KEE (OJ 125 e 11.07.1966, f.2298/66) ndryshuar se fundi nga Akti i hyrjes se Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 66/401/KEE për tregtimin e farës së bimëve për kashtë

Direktiva e Këshillit 66/402/KEE (OJ 125 e 11.07.1966, f.2309/66) ndryshuar së fundi nga Direktiva e Komisionit 95/…/KE (ende e pabotuar)

Direktiva e Këshillit 66/402/KEE për tregtimin e farës së drithrave

Direktiva e Këshillit 66/403/KEE (OJ 125 e 11.07.1966, f.2320/66) ndryshuar së fundi nga Direktiva e Komisionit 95/…/KE (ende e pabotuar)

Direktiva e Këshillit 66/403/KEE për tregtimin e farës së patateve

Direktiva e Këshillit 69/208/KEE (OJ L 169 e 10.07.1969, f.3) ndryshuar së fundi nga Akti i

Direktiva e Këshillit 69/208/KEE për tregtimin e farës së vajit dhe të bimëve të fibrës

169

hyrjes së Austrisë, Finalndës dhe Suedisë Direktiva e Këshillit 70/457/KEE (OJ L 225 e 12.10.1970, f.1) ndryshuar së fundi nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 70/457/KEE për katalogun e përbashkët të llojeve të ndryshme të bimëve bujqësore

Direktiva e Këshillit 70/458/KEE (OJ L 225, 12.10.1970, f.7) Siç është amenduar së fundi nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 70/458/KEE për tregtimin e farës së perimeve

Direktiva e Këshillit 66/ 401/KEE (OJ 125, 11.07.1966, f. 2326/66) dhe Direktiva e Këshillit 71/161/KEE (OJ L87, 17.04.1971, f.14) të dyja ndryshuar së fundi nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finlandës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 66/ 401/KEE për tregtimin e materialit riprodhues të pyjeve dhe Direktiva e Këshillit 71/161/KEE për standardet e jashtme të cilësisë së materialit riprodhues të pyjeve, tregtuar në Komunitet.

Direktiva e Këshillit 68/193/KEE (OJ L 93, 17.04.1968, f.15) ndryshuar së fundi nga Akti i hyrjes së Austrisë, Finalndës dhe Suedisë

Direktiva e Këshillit 68/193/KEE për tregtimin e materialit riprodhues të verës

Direktiva e Këshillit 91/682/KEE (OJ Nr L 376, 31.12.1991, f.2) ndryshuar së fundi nga Vendimi i Komisionit 95/24/KE (OJ L36- 16.2.95, f.32)

Direktiva e Këshillit 91/682/KEE për tregtimin e materialit shtues të bimëve të zbukurimit dhe të vetë bimëve të zbukurimit

Direktiva e Këshillit 92/33/KEE (OJ L 157, 10.06.1992, f.1) ndryshuar së fundi nga Vendimi i Komisionit 95/25/KE (OJ L36 – 16.12.1995, f.34)

Direktiva e Këshillit 92/33/KEE për tregtimin e materialit mbjellës dhe rritës të perimeve, përveç farës

Direktiva e Këshillit 92/34/KEE (OJ L 157, 10.06.1992, f.10) ndryshuar së fundi nga Vendimi i Komisionit 95/26/KE (OJ L36 – 16.2.1995, f.36)

Direktiva e Këshillit 92/34/KEE për tregtimin e materialit rritës të bimëve frutore dhe bimët frutore të destinuara për prodhim të frutave

170

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Sapo të vihen në zbatim masat e fazës së parë, del nevoja e përshtatjes së masave të ndryshme zbatuese që mbështetin legjislacionin bazë. Ato lidhen me procese, të tilla si: etiketimi, sistemet e vulosjes, përshtatja e kërkesave më të rrepta për disa prodhime etj. Të gjitha së bashku, ato sigurojnë një sistem të plotë kontrolli. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Komisionit 75/502/KEE (OJ L 228, 29.08.1975, f.23)

Direktiva e Komisionit 75/502/KEE e 25 korrikut 1975, që kufizon tregtimin e farës së barit të livadheve “smooth-talk” (Poa pratënsis L.), e cila ka qenë e çertifikuar zyrtarisht si “farë e thjeshtë” ose “farë e çertifikuar”

Vendimi i Komisionit 80/755/KEE (OJ L 207, 09.08.1980, f.37), ndryshuar nga Vendimi i Komisionit 81/109/KE i 10 shkurtit 1981 (OJ L 64, 11.03.1981, f.13)

Vendimi i Komisionit 80/755/KEE i 17 korrikut 1980, që autorizon shtypjen e informacionit të paracaktuar mbi paketat e farës së drithit

Vendimi i Komisionit 81/675/KEE (OJ L 246, 29.08.1981, f.26), ndryshuar nga Vendimi i Komisionit 86/563/KE i 12 nëntorit 1986 (OJ L 327, 22.12.1986, f.50)

Vendimi i Komisionit 81/675/KEE i 28 korrikut 1981, i cili vendos që sistemet e veçanta të vulosjes janë “të pa-ripërdorshme” brënda kuptimit të Direktivave të Këshillit 66/400/KE, 66/401/KE, 66/402/KE, 69/208/KE dhe 70/458/KE

Direktiva e Komisionit 86/109/KEE (OJ L 93, 08.04.1986, f.21), ndryshuar nga Direktiva e

Direktiva e Komisionit 86/109/KEE e 27 shkurtit 1986, që kufizon tregtimin e farave të disa llojeve të bimëve për kashtë, bimëve për vaj

171

Komisionit 89/424/KE e 30 qershorit 1989 (OJ L 196, 12.07.1989, f.50)

dhe atyre për fibra, kur kjo farë ka qenë e çertifikuar zyrtarisht si “farë e thjeshtë” ose “farë e çertifikuar”

Direktiva e Komisionit 1/376/KEE OJ L 203, 26.07.1991, f.108)

Direktiva e Komisionit 91/376/KEE e 25 qershorit 1991

Vendimi i Komisionit 87/309/KEE (OJ L 155, 16.06.1987, f.26)), ndryshuar nga Vendimi i Komisionit 88/493/KE e 8 shtatorit 1988 (OJ L 261, 21.09.1988, f.27)

Vendimi i Komisionit 87/309/KEE e 2 qershorit 1987, që autorizon shtypjen e informacionit të paracaktuar mbi paketat e farës së disa llojeve të bimëve për kashtë

Direktiva e Komisionit 89/14/KEE (OJ L 8, 11.01.1989)

Direktiva e Komisionit 89/14/KEE e 15 dhjetorit 1988, që vendos grupet e varieteteve të rrepës seë kuqe, të spinaqit dhe rrënjës së rrepës së kuqe në kushtet e izolimit të të mbjellave, referuar në Aneksin I të Direktivës së Këshillit 70/458/KE mbi tregtimin e farës së perimeve

Vendimi i Komisionit 89/374/KEE (OJ L 166, 16.06.1989, f.66)

Vendimi i Komisionit 89/374/KEE i 2 qershorit 1989 për organizimin e një eksperimenti të përkohshëm nën Direktivën e Këshillit 66/402/KEE për tregtimin e fareës së drithit, që të vendosen kushtet që duhet të përmbushen nga fara dhe mbjellja e hibrideve të thekrës


Vendimi i Komisionit 89/540/KEE i 22 shtatorit 1989 për organizimin e një eksperimenti të përkohshëm mbi tregtimin e farave dhe materialit shtues


Vendimi i Komisionit 90/639/KEE i 12 nëntorit 1990, që cakton emrat që vijnë nga llojet e perimeve të rreshtuara në listë me Vendimin 89/7/KEE

172

Direktiva e Komisionit 93/17/KEE (OJ Nr L 106, 30.04.1993, f.7)

Direktiva e Komisionit 93/17/KEE e 30 marsit 1993, që cakton notat e Komunitetit për farën e thjeshtë të patates, së bashku me kushtet dhe emërtimet e zbatueshme për të tilla nota

Vendimi i Komisionit 92/231/KEE (OJ L 106, 30.04.1993, f.11) ndryshuar nga Vendimi i komisionit 95/76/KEE (OJ L60, 18.3.1995, f.1)

Vendimi i Komisionit 92/231/KEE i 30 marsit 1993 autorizon, për sa i përket tregtimit të farës së patateve në të gjithë ose në një pjesë të territorit të disa shteteve anëtare, marrjen e masave më të rrepta kundër disa sëmundjeve që janë të regjistruara në Anekset I dhe II të Direktivës së Këshillit 66/403/KEE


Vendimi i Komisionit 93/213/KEE i 18 marsit 1993 për organizimin e një eksperimenti të përkohshëm për përmbajtjen maksimale të lëndës inerte në farën e bathës së sojës


Vendimi i Komisionit 94/650/KEE për organizimin e një eksperimenti të përkohshëm për tregtimin e farës me shumicë për konsumatorin përfundimtar

Direktiva e Komisionit 93/48/KEE (OJ L 250, 07.10.1993, f.1)

Direktiva e Komisionit 93/48/KEE e 23 qershorit 1993 cakton listën në të cilën përcaktohen kushtet që duhen përmbushur nga materiali i shumëzimit të bimëve frutore dhe nga bimët frutore të paracaktuara për prodhim frutash, sipas Direktivës së Këshillit 92/34/KEE


Direktiva e Komisionit 93/49/KEE e 23 qershorit 1993 cakton listën në të cilen përcaktohen kushtet që duhen përmbushur nga materiali i shumëzimit të bimëve zbukuruese dhe bimët zbukuruese, sipas Direktivës së Këshillit 91/682/KE

173

Direktiva e Komisionit 93/61/KEE (OJ L 250, 07.10.1993, f.19 )

Direktiva e Komisionit 93/61/KEE e 2 korrikut 1993 cakton listën në të cilën përcaktohen kushtet që duhen përmbushur nga materiali i mbjelljes dhe i shumëzimit të perimeve, përveç farave, sipas Direktivës së Këshillit 92/33/KE


Direktiva e Komisionit 93/62/KEE e 5 korrikut 1993 cakton masat zbatuese që kanë të bëjnë me mbikëqyrjen dhe monitorimin e furnizuesve dhe ndërmarrjeve sipas Direktivës së Këshillit 92/33/KEE për tregtimin e materialit të mbjelljes dhe të shumëzimit të perimeve, përveç farës


Direktiva e Komisionit 93/63/KE e 5 korrikut 1993 cakton masat zbatuese që kanë të bëjnë me mbikëqyrjen dhe monitorimin e furnizuesve dhe ndërmarrjeve sipas Direktivës së Këshillit 91/682/KEE për tregtimin e materialit të shumëzimit të bimëve zbukuruese dhe bimëve zbukuruese


Direktiva e Komisionit 93/64/KEE e 5 korrikut 1993 cakton masat zbatuese që kanë të bëjnë me mbikëqyrjen dhe monitorimin e furnizuesve dhe ndërmarrjeve sipas Direktivës së Këshillit 92/34/KEE për tregtimin e materialit të shumëzimit të bimëve frutore


Direktiva e Komisionit 93/78/KEE e 21 shtatorit 1993 cakton akte të tjera zbatuese për listat e llojeve të materialit për shumëzimin e bimëve zbukuruese dhe të vetë bimëve zbukuruese, siç janë ruajtur nga furnizuesit sipas Direktivës së Këshillit 91/682/KEE

174


Direktiva e Komisionit 93/79/KEE e 21 shtatorit 1993 cakton akte të tjera zbatuese për listat e llojeve të materialit për shumëzimin e bimëve frutore dhe të vetë bimëve frutore, siç janë ruajtur nga furnizuesit sipas Direktivës së Këshillit 92/34/KEE

175

2. BIMËT OSE PRODHIMET E BIMËVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Regjimi i ri i BE-së për shëndetin e bimëve përfshin koncepte të reja për kontrollin, përshtatur me konceptin e tregut të brendshëm, duke përfshirë regjistrimin e prodhuesve dhe të importuesve, duke lëshuar “pasaporta për bimët” për lëvizjet ndërkomunitare të bimëve të veçanta ose të nënprodhimeve të tyre dhe njohja e “zonave të mbrojtura” të veçanta (zona që nuk kanë probleme infektimesh) shoqëruar me kontrolle të shëndetit për bimët që duhen çuar brënda një zone të tillë. Direktiva themelore, përshtatur më 1976, vendos masa mbrojtëse, që ndalojnë hyrjen në Komunitet të gjallesave të dëmshme për bimët ose prodhimet e tyre dhe përhapjen e tyre Brënda Komunitetit. Ato ruajnë shëndetin e bimëve, ndërkohë që lehtësojnë lëvizjen e lirë të bimëve ose të nënprodhimeve të tyre nëpërmjet një sistemi minimal kufizimesh dhe formalitetesh të tjera. Masat mbrojtëse u ndryshuan më 1991, për t’i përputhur me konceptin e Tregut të Brendshëm.Kjo direktivë tashmë është duke u kodifikuar. Gjithashtu janë edhe tri direktiva që kanë të bëjnë me disa gjallesa të dëmshme të pranishme në Komunitet, për të cilat janë shtuar kontrollet për të ndaluar përhapjen dhe/ose për të siguruar zhdukjen e tyre të plotë. Regjimi i tanishëm i BE-së për shëndetin e bimëve, i përshtatur për Tregun e Brendshëm, përmban ndryshime të mëdha krahasuar me regjimin e mëparshëm. Përvoja në zbatimin e këtij regjimi të ri ka treguar se disa shteteve anëtare u është dashur 1 vit kohë për të përafruar sistemin e tyre kombëtar të shëndetit të bimëve me atë të Komunitetit. Vështirësitë kryesore janë këto:

• regjistrimi i prodhuesve, veçanërisht regjistrimi i prodhuesve të vegjël të silvikulturës;

• zbatimi i procedurave për lëshimin e pasaportave të bimëve, veçanërisht i atyre që lidhen me lëshimin e pasaportës zëvendësuese;

176

• ngritja e kontrolleve teknike në pikat e hyrjes në Komunitet dhe trajnimi i personelit që merret me ndërlidhjen Europhyt për njoftimin e çdo rasti të shfaqjes së gjallesave të dëmshme;

• vështirësitë për të harmonizuar midis shteteve anëtare pajisjet me kosto minimale për të kryer kontrolle të shëndetit të bimëve, prodhimeve të bimëve dhe objekteve të tjera që vijnë nga vendet e treta;

• kërkesa e bërë nga shtetet anëtare për të harmonizuar rregullimet e taksave për regjistrimin e prodhuesve dhe lëshimin e pasaportave të bimëve.

Përvoja në BE dhe kontaktet me shtetet e asociuara kanë nënvizuar problemet e mëposhtme, të cilat janë përcaktuar si më të rëndësishme:

• për disa VEQL ende funksionojnë sistemet e lejes së importit, bazuar mbi një kërkesë për çdo rast të veçantë. Këto përfaqësojnë një kufizim të mundshëm të tregtisë, që nuk është transparent.

• legjislacioni ekzistues nuk siguron njohjen e “zonave të painfektuara” për importet e bimëve ose të nënprodhimeve të tyre.

• hedhja në listë dhe njohja e gjallesave të dëmshme që ndikojnë në shëndetin e bimëve (karantina), është përafruar me listën e infeksioneve në karantinë të Organizatës Evropiane dhe Mesdhetare të Mbrojtjes së Bimëve (EPPO) (një organ jolegjislativ), por ndryshon nga një numër gjallesash në listën e BE-së.

• procedurat për të hartuar një rregullore të re për shëndetin e bimëve janë shumë të gjata;

• struktura e shërbimeve duhet përmirësuar (laboratorë të specializuar për shëndetin e bimëve, pajisje në pikat e hyrjes për të kryer kontrolle të shëndetit të bimëve, prodhime të bimëve dhe objekte të tjera që vijnë nga vendet e treta);

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Që ky legjislacion të zbatohet në mënyrën e duhur, duhet të ekzistojë një sistem kombëtar rregullues për çështjet shëndetësore, i cili kontrollohet drejtpërdrejt nga organet zyrtare ose është nën drejtimin e tyre.

177

Regjimi i ri i BE-së për shëndetin e bimëve përfshin koncepte të reja për kontrollin, përshtatur me konceptin e tregut të brendshëm, duke përfshirë regjistrimin e prodhuesve dhe të importuesve, duke lëshuar “pasaporta për bimët” për lëvizjet ndërkomunitare të bimëve të veçanta ose të nënprodhimeve të tyre dhe njohja e “zonave të mbrojtura” të veçanta (zona që nuk kanë probleme infektimesh) shoqëruar me kontrolle të shëndetit për bimët që duhen çuar brënda një zone të tillë.Organi rregullues i referuar më lart do të ishte përgjegjës për këto çështje. MASA THEMELORE Si kuadri i thjeshtë legjislativ, edhe direktivat zbatuese janë thelbësore për qenien e një politike të duhur kontrolli për këtë sektor. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Gjatë fazës së parë duhen zbatuar katër direktivat bazë të Këshillit, meqenëse ato vendosin masa më të thjeshta mbrojtjeje lidhur me hyrjen në Komunitet të gjallesave të dëmshme për bimët ose nënprodhimet e tyre dhe përhapjen në Komunitet. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 77/93/KEE (OJ L 26, 31.01.1977, f.20-54) ndryshuar së fundi nga Direktiva e Komisionit 95/4/KE (OJ L44-28.2.95, f.56)

Direktiva e Këshillit 77/93/KEE për masat mbrojtëse që ndalojnë hyrjen në Komunitet të gjallesave të dëmshme për bimët ose nënprodhimet e tyre dhe kundër përhapjes në Komunitet

Direktiva e Këshillit 93/85/KEE (OJ L 259, 18.10.1993, f.1-25)

Direktiva e Këshillit 93/85/KEE për kontrollin e kalbjes së rrethit të patates

Direktiva e Këshillit 69/464/KEE (OJ L 323, 24.12.1969, f.561-562)

Direktiva e Këshillit 69/464/KEE për kontrollin e sëmundjes se lyrdhëzës së patates

178

Direktiva e Këshillit69/465/KEE (OJ L 323, 24.12.1969, f.563-564)

Direktiva e Këshillit 69/465/KEE për kontrollin e krimbit të cistit të patates

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Me vendosjen e kuadrit legjislativ, del nevoja e përafrimit të një legjislacioni tëhollësishëm zbatues, që përfshin rregulla për njohjen e zonave të mbrojtura dhe lëvizjen e bimëve dhe nënprodhimeve të tyre brenda zonave të tilla, standardizimin e pasaportave të bimëve, kushtet në të cilat mund të lëshohen ato, si dhe procedurat e njoftimit për prodhime ose gjallesa të dëmshme. Sapo të përfundohet kjo, vendoset një politikë e duhur kontrolli. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 92/70/KEE Direktiva e Këshillit 92/70/KEE e 30

korrikut 1992, që vendos rregulla të hollësishme për kontrollet e njohjes së zonave të mbrojtura të Komunitetit

Direktiva e Komisionit 92/76/KEE

Direktiva e Komisionit 92/76/KEE e 6 tetorit 1992, që përcakton zonat e mbrojtura, të ekspozuara ndaj rreziqeve të shëndetit të bimëve në Komunitet


Direktiva e Komisionit 92/90/KEE e 3 nëntorit 1992, që vendos detyrimet ndaj prodhuesve dhe importuesve të bimëve, prodhimeve të bimëve ose objekteve të tjera dhe njëkohesisht jep hollësitë për regjistrimin e tyre


Direktiva e Komisionit 92/105/KEE e 3 dhjetorit 1992, që vendos një shkallë të caktuar standardizimi për pasaportat

179

që duhen përdorur për lëvizjen e disa bimëve, prodhimeve të bimëve ose të objekteve të tjera brenda Komunitetit; gjithashtu vendos procedura të hollësishmea që lidhen me lëshimin e këtyre pasaportave, kushtet dhe procedurat e hollësishme për zëvendësimin e tyre


Direktiva e Komisionit 93/50/KEE e 24 qershorit 1993 specifikon disa bimë që nuk janë pasqyruar në Aneksin V, pjesa A për Direktivën e Këshillit 77/93/KE; prodhuesit e këtyre bimëve, magazinat ose qendrat e shpërndarjes në zonat e prodhimit, do të pasqyrohen në një regjistër zyrtar


Direktiva e Komisionit 93/51/KEE e 24 qershorit 1993 vendos rregulla për lëvizjen e disa bimëve, të prodhimeve të bimëve ose të objekteve të tjera, nëpërmjet një zone të mbrojtur, si dhe për lëvizjet e bimëve të tilla, prodhime të bimëve ose objekteve të tjera brënda një zonë të tillë të mbrojtur

Direktiva e Komisionit 93/106/KE

Direktiva e Komisionit 93/106/KE e 29 nëntorit 1993 ndryshon Direktivën 92/76/KEE që njeh zonat e mbrojtura të ekspozuara nga rreziqet e veçanta të shëndetit të bimëve në Komunitet

Direktiva e Komisionit 94/3/KE Direktiva e Komisionit 94/3/KE e 21 janarit 1994 përcakton procedurën për njoftimin e hyrjes së një kontigjenti ose të një gjallese të dëmshme nga vendet e treta, që përbën rrezik të madh shëndetësor

180

3. USHQIMI PËR KAFSHËT PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Legjislacioni i Komunitetit Evropian në fushën e “ushqimit për kafshët” mbulon shtesat ushqimore, ushqimet komplekse për kafshët, ushqimet dietike, ushqimet e papërpunuara, prodhimet dhe lëndët e padëshirueshme, disa prodhime (proteina të marra nga mikro-gjallesa etj), mikro-gjallesa dhe enzima, si edhe mënyrat e analizës dhe kontrollit të tyre. I gjithë ky legjislacion merret kryesisht me kushtet për përdorimin dhe tregtimin e ushqimeve, që të sigurohet një standard i lartë shëndeti për kafshët dhe njerëzit. Kjo pjesë e legjislacionit, që i ngarkon Komisionit Evropian kompetencat menaxhuese, ka arritur nivel të lartë harmonizimi. Janë nën vëzhgimin e Këshillit Evropian ose në fazën e përgatitjes, në përgjigje të ndryshimeve teknike dhe tregtare, masa të mëtejshme për të përmirësuar dhe rinovuar legjislacionin e ushqimit për kafshët, veçanërisht për qarkullimin e materialeve të ushqimit të thjeshtë dhe të përbërësve të veçantë të ushqimit, organizimin e inspektimeve në fushën e ushqimit të kafshëve, miratimin e disa ndërmarrjeve në këtë sektor dhe futjen e disa shtesave ushqimore të miratuara. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Harmonizimi legjislativ nënkupton qenien e sistemeve të njëjta rregulluese për ato që tashmë ekzistojnë në shtetet anëtare, si dhe një strukturë përgjegjëse administrative. Përvoja e zbatimit të këtyre rregullave ka treguar se, për të afruar sistemet e tyre kombëtare me atë të Komunitetit, shteteve anëtare do t’u duhen të pakten tre deri katër vjet. Kjo rrjedh nga fakti se një numer lëndësh u lejuan nga legjislacioni kombëtar por u ndaluan nga ai i Komunitetit. Periudha e përafrimit varet edhe nga rëndësia e masave administrative e shkencore që duhen marrë. Për sa i përket ushqimit për kafshët, legjislacioni vendos, në mënyrë të hollësishme, kushtet për miratimin, përdorimin dhe

181

tregtimin e një numri të madh lëndësh ose prodhimesh, si dhe mënyrat e analizës që duhen ndjekur nëse ka inspektime. Sistemi i tërë mund të funksionojë vetëm nëse ekziston një infrastrukturë e përshtatshme shkencore, me laboratorë të pajisur mirë dhe një staf të kualifikuar dhe të trajnuar, që të vlerësojë prodhimet e përshtatshme për miratim, të kryejë analizat e kërkuara nga legjislacioni Komunitar dhe të vlerësojë rreziqet e mundshme të teknologjive të reja që përdoren për përgatitjen e ushqimeve për kafshët. Që në Bashkimin Evropian të arrihet nivel i lartë normalizimi për prodhimet, duhet të përmbushen dy kushte:

• infrastruktura shkencore, e cila kërkon burime njerëzore që vlerësojnë rrezikun nga futja e teknologjive të reja; dhe,

• inspektimet e ushqimeve që nënkupton ngritjen e shërbimeve të inspektimit dhe të laboratorëve zyrtarë, për të kontrolluar përputhjen me legjislacionin e Komunitetit Evropian.

MASA THEMELORE Masa themelore janë ato që caktojnë në një mënyrë të vazhdueshme politikat bazë dhe kërkesat teknike dhe administrative, bashkë me masat e rëndësishme zbatuese në funksion të tyre. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Këto janë 17 direktiva bazë, që vendosin kuadrin legjislativ për sektorin e ushqimit për kafshët.

182

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 70/373/KEE (OJ L 170, 3.8.70, f.2) ndryshuar së fundi nga: Rregullorja e Këshillit 3768/85 (OJ L362 – 31.12.1985, f.8) dhe përfunduar nga njëmbëdhjetë Direktiva të Komisionit që kanë të bëjnë me mënyrat e analizës për lëndë të ndryshme; ajo që u përshtat e fundit, ka qenë Direktiva e Komisionit 93/117/CE (OJ L 329, 31.12.93, f.54)

Direktiva e Këshillit 70/373/KEE e 20 korrikut 1970 për paraqitjen e mënyrave të testimit dhe analizës për kontrollin zyrtar të ushqimeve në Komunitet

Direktiva e Këshillit 70/524/KEE (OJ L 270 , 14.12.70, f.1) ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 94/50/KE (OJ L 297, 18.11.94, f.27)

Direktiva e Këshillit 70/524/KEE e 23 nëntorit 1973 për shtesat ushqimore në ushqimin e kafshëve

Direktiva e Këshillit 74/63/KEE (OJ L 38, 11.2.74, f.31) ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 94/16/CE (OJ L104 – 23.4.94, f.32)

Direktiva e Këshillit 74/63/KEE e 17 dhjetorit 1973 për vendosjen e niveleve maksimale të lejuara për lëndët e padëshirueshme dhe prodhimet në ushqime

Direktiva e Këshillit 77/101/KEE (OJ L 32, 3.2.77, f.1) ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 90/654/KE (OJ L353 – 17.12.90, f.48)

Direktiva e Këshillit 77/101/KEE e 23 nentorit 1976 për tregtimin e ushqimeve të thjeshta


Direktiva e Këshillit 79/373/KEE 2 prillit 1979 për tregtimin e ushqimeve komplekse

Direktiva e Këshillit 82/471/KE (OJ L 213, 21.7.82, f.8) ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 93/74/KE (OJ L237 – 22.09.93, f.23)

Direktiva e Këshillit 82/471/KEE e 30 qershorit 1982 për disa prodhime të përdorura në ushqimin për kafshët

Direktiva e Këshillit 93/74/KEE Direktiva e Këshillit 93/74/KEE e 13

183

(OJ L 237, 22.9.93, f.23)

shtatorit 1993 për ushqimet e përcaktuara për qëllime të veçanta ushqimore

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Pasi të kenë përafruar legjislacionin e tyre, duke zbatuar parimet e direktivave bazë të caktuara në “masat e fazës së parë”, shtetet e asociuara duhet të përshtatin masa të ndryshme zbatuese, që plotësojnë legjislacionin bazë. Këto masa i referohen etiketimit të ushqimeve të përbëra, udhëzimeve për disa prodhime, mënyrës së llogaritjes së vlerës energjitike etj. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Komisionit 80/511/KEE (OJ L 126, 21.5.80, f.14) ndryshuar nga Marrëveshja 94/103(51)/KE OJ L1 – 03.01.94, f.220)

Direktiva e Komisionit 80/511/KEE e 2 majit 1980 për tregtimin e ushqimeve të përbëra në paketa të pavulosura ose në enë që mbajnë ushqimin

Direktiva e Komisionit 82/475/KEE (OJ L 213, 21.07.82, f.27) ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 91/334/KE (OJ L184 – 10.07.91, f.27)

Direktiva e Komisionit 82/475/KEE e 23 qershorit 1982, që përcakton kategoritë e përbërësve që përdoren për etiketimin e ushqimeve të përbëra për kafshët shtëpiake

Direktiva e Këshillit 83/228/KEE (OJ Nr L 126, 13.05.83, f.23) ndryshuar së fundi nga Marrëveshja 94/103(51)/KE (OJ L1 – 03.01.94, f.220)

Direktiva e Këshillit 83/228/KEE e 18 prillit 1983 për rregullimin e udhëzimeve që përcaktojnë prodhimet që përdoren në përgatitjen e ushqimit për kafshët

Direktiva e Komisionit 85/382/KEE (OJ L 217, 14.08.85, f.27) ndryshuar së fundi nga Marrëveshja 94/103(51)/KE (OJ L1, 3.1.94 f.220)

Direktiva e Komisionit 85/382/KEE e 10 korrikut 1985, që ndalon përdorimin e prodhimeve ushqimore me proteinë, në përbërjen e të cilave është përdorur maja e Candidas e kultivuar mbi n-alkanët

184

Direktiva e Komisionit 86/174/KEE (OJ L 130, 16.05.86, f.53) ndryshuar së fundi nga Marrëveshja 94/103(51)/KE (OJ L1, 03.01.94, f.220)

Direktiva e Komisionit 86/174/KEE e 9 prillit 1986, që rregullon mënyrën e llogaritjes së vlerën energjitike të ushqimit të përbërë për pulat


Direktiva e Këshillit 87/153/KEE e 16 shkurtit 1987, që rregullon udhëzimet për përcaktimin e shtesave ushqimore në ushqimin për kafshët

Direktiva e Komisionit 91/357/KEE (OJ L 193, 17.07.91, f.34) ndryshuar së fundi nga Marrëveshja 94/103(51)/KE (OJ L1 – 03.01.94, f.220)

Direktiva e Komisionit 91/357/KEE e 13 qershorit 1991, që përcakton kategoritë e përbërësve që përdoren për etiketimin e ushqimit të përbërë për kafshët (përveç atyre shtëpiake)

Direktiva e Komisionit 91/516/KEE (OJ L 281, 09.10.91, f.23) ndryshuar së fundi nga Vendimi i Komisionit 92/508/KE (OJ Nr L 312 – 29.10.92 – f.36)

Direktiva e Komisionit 91/516/KEE e 9 shtatorit 1991, që përcakton listën e përbërësve, përdorimi i të cileve është ndaluar në përgatitjen e ushqimeve të përbëra


Direktiva e Komisionit 92/87/KEE e 26 tetorit 1992, që vendos një listë jo-eskluzive të përbërësve kryesore që përdoren përgjithësisht dhe tregtohen për përgatitjen e ushqimeve të përbëra për kafshët (përveç atyre shtëpiake)

Direktiva e Këshillit 93/113/KE (OJ L 334, 31.12.93, f.17)

Direktiva e Këshillit 93/113/KE, që ka të bëjë me përdorimin dhe tregtimin e enzimave, mikro-gjallesave dhe përgatitjeve të tyre në ushqimin e kafshëve

185

4. PRODHIMET E MBROJTJES SË BIMËVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Ky legjislacion është hartuar për të ruajtur shëndetin e popullsisë, të kafshëve, nivelin e lartë të mjedisit, qarkullimin e lirë të prodhimeve për mbrojtjen e bimëve dhe të mallrave që trajtohen me to. Përafrimi legjislativ nënkupton që brënda shteteve të asociuara të Evropës Qendrore dhe Lindore, të vendosen sisteme të njëjta rregulluese kombëtare si ato që tashmë ekzistojnë në shtetet anëtare, duke përfshirë autorizimin ose regjistrimin e prodhimeve për mbrojtjen e bimëve dhe kontrollet për tregtimin dhe përdorimin e tyre. Dy direktiva harmonizuese bazë mbulojnë autorizimin e prodhimeve për mbrojtjen e bimëve (pesticidet bujqësore). Direktiva e “Ndalimit”, që është miratuar nga fundi i viteve 1970 dhe që është ndryshuar 13 herë, ndalon ose kufizon hedhjen në treg të prodhimeve për mbrojtjen e bimëve që përmbajnë lëndë aktive. Direktiva e “Autorizimit”, e përshtatur në 1991, siguron vlerësimin dhe miratimin e lëndëve aktive në nivel komunitar: lëndët e reja , sikurse edhe lëndët ekzistuese aktive që janë nën ndikimin e rivlerësimit në programin shumëvjetor të rishikimit, që nga 25 korriku 1993, duhen futur në një liste pozitive. Shtetet anëtare, duke zbatuar udhëzime të përbashkëta (Parimet Uniforme), janë përgjegjëse në nivel kombëtar për autorizimin e prodhimeve për mbrojtjen e bimëve që përmbjanë këto lëndë aktive. Harmonizimi në fushën e autorizimit të prodhimit për mbrojtjen e bimëve është një përvojë e re dhe e papërfunduar për shtetet anëtare. Përvoja më e madhe për ndalimin e disa lëndëve aktive lidhet me procedurat administrative më pak të ndërlikuara dhe me zbatimin të kritereve shkencore më të thjeshta. Asnjë lëndë e re aktive nuk ka kaluar nëpërmjet sistemit për t’u përfshirë në listën positive të lëndëve të tilla, nga të cilat mund të prodhohen prodhimet për mbrojtjen e bimëve, nën ndikimin e direktivës së autorizimit nga shtetet anëtare. Programi i rishikimit për lëndët ekzistuese aktive ka arritur fazën ku rreshtimi i të dhënave për listen e parë të 90 përbërjeve pothuajse ka

186

përfunduar. Pjesa e parë e fazës së vlerësimit do të ndërmerret deri më 30 prill të vitit 1996. Duke ndjekur fazat e mëtejshme të vlerësimit, duke përfshirë një rreshtim të mundshëm të të dhënave, vendimi i Komunitetit për listën pozitive, ose pa kushte ose të kualifikuar, do të përgatitet dhe merret në Komitetin e Qendrueshëm për Shëndetin e Bimëve. Nëse vlerësimi tregon që lënda aktive duhet ndaluar, Këshillit do t’i bëhet një propozim i përshtatshëm. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Zbatimi i këtyre masave kërkon ngritjen e organeve zyrtare kombëtare të regjistrimit, me burimet e tyre të mjaftueshme administrative dhe shkencore dhe përfshin njëfarë shkalle kontrolli të zbatimit të vendimeve rregulluese të organit. Përvoja e deritanishme, pas zbatimit të Direktivës së Autorizimit, ka treguar se shtetet anëtare kanë nevojë për më shumë se dy vjet që të përshtatin strukturat e tyre kombëtare në atë nivel që të jenë në gjendje të zbatojnë regjimin e ri të Komunitetit. Veçanërisht, është e nevojshme të krijohet një organizatë e aftë, nga ana administrative dhe ajo shkencore, për të studiuar sasi të mëdha të dhënash dhe për të arritur në përfundime brënda kufijve (kjo është e mundur të përfshije ngritjen e një zyrë dhe zgjedhjen e specialistëve shumë të kualifikuar për aspekte të ndryshme të punës se regjistrimit të pesticideve, trajnimin e tyre dhe njohjen e thellë të sistemit të ri). Mund të ndodhë që përvoja e programit për rishikimin e lëndëve ekzistuese aktive të kërkojë një periudhë më të gjatë (3-5 vjet). MASA THEMELORE Masa themelore janë dy direktivat bazë që vendosin kërkesat e kontrollit të Komunitetit për këtë sektor. Pjesa tjetër e legjislacionit ka të bëjë me miratimin e prodhimeve të veçanta që tashmë janë nën ndikimin e rishikimit. • ZGJEDHJA E MASAVE TËFAZES SË PARË

187

PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Për sa i përket përafrimit legjislativ, dy direktivat kuadër duhen marrë si thelbësore për t’u zbatuar në fazën e parë. Ato vendosin kushtet që duhen përmbushur nga prodhime të veçanta, për t’u hedhur në treg, si dhe aktet për ndalimin e prodhimeve të papranueshme, që dëmtojnë shëndetin e njerëzve ose që ndotin mjedisin. Kjo do të kërkonte nga shtetet e asociuara paraqitjen e listave të prodhimeve të miratuara ose të ndaluara. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 91/414/KEE (OJ L 230, 19.8.1991, f.1)

Direktiva e Këshillit 91/414/KE që ka të bëjë me hedhjen në treg të prodhimeve për mbrojtjen e bimëve, duke përfshirë ndryshime teknike në vazhdimësi për Anekset, veçanërisht, Direktiva 94/43/KE që vendos Aneksin VI “Parimet uniforme për vlerësimin dhe autorizimin e prodhimeve për mbrojtjen e bimëve” (OJ Nr L 227, 1.9.1994, f.31)

Direktiva e Këshillit 79/117/KEE (OJ L 33, 8.2.1979, f.36) ndryshuar nga Direktiva 91/188/KE (OJ L 92, 13.4.1991, f.420)

Direktiva e Këshillit 79/117/KEE, që ndalon hedhjen në treg dhe përdorimin e prodhimeve për mbrojtjen e bimëve që përmbajnë lëndë të caktuara aktive

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË Pasi të ketë përfunduar zbatimi i dy direktivave bazë të caktuara në masat e fazes së parë, do të jetë e nevojshme të përshaten vendimet kombëtare me sistemet për vendimet e Komunitetit tashmë të marra. Rishikimi i lëndëve ekzistuese aktive, është një process në vazhdim. Shteteve do t’u duhet të marrin masat e nevojshme që të integrohen si pjesëmarrëse të plota.

188

5. MBETJET E PESTICIDEVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Masat themelore vendosin kufij maksimale të mbetjeve (MRL) të pesticideve në fruta, perime, drithëra, prodhime ushqimore me origjine nga kafshët (mish dhe nënprodhime të tij, qumësht dhe prodhime qumështi si dhe veze dhe prodhime vezësh). Ato kanë dy funksionë kryesore: mbrojtjen e shëndetit të njerëzve dhe heqjen e kufizimeve në tregti. Harmonizimi i legjislacionit ka filluar më 1976 me përshtatjen e direktivës se parë të frutave dhe perimeve (76/895). Qëllimi i kësaj direktive është pak a shumë sigurimi i një tregtie të lirë, meqenëse detyrimi i vetëm mbi shtetet anëtare ishte mosngritja e MRL me të ulët (me strikte) sesa është caktuar në direktivë. Progresi për zhvillimin e kësaj direktive ka qenë i vështirë, sepse në Këshill kërkohej unanimitet për të përshtatur dhe ndryshuar nivelet. Tashmë direktiva siguron nivele maksimale për rreth 60 pesticide në një hapësirë të gjërë frutash dhe perimesh. Këto nivele janë duke kaluar në mënyrë progresive në një direktivë më të fundit (90/642), që siguron MRL të detyrueshme. Dy direktiva të mëvonshme u përshtatën më 1986 (86/362 dhe 363), të cilat sigurojnë MRL në drithëra dhe prodhime ushqimore me origjinë nga kafshët. Nivelet janë të detyrueshme dhe janë përcaktuar për rreth 60 pesticide. Direktiva 90/642 siguron MRL të detyrueshme në fruta dhe perime dhe në një hapësirë të gjerë të prodhimeve të tjera me origjinë bimore, si fara vaji, patate, çaj, bizele, fasule etj. Kjo direktivë do të zëvëndësojë progresivisht direktivën e 1976, sidomos kur nivelet e saj janë duke u transferuar gradualisht. Direktiva bashkërendon sistemin e monitorimit me atë të raportimit të rezultateve të marra nga shtetet anëtare. Duke pasur një kuader direktivash që mbulon gjithe komponentët kryesore në dietë, është duke u punuar për të rritur numrin e pesticideve të mbuluara nga aktet e harmonizuara. Nga fundi i 1995-s pritet që të merren masa për rreth 200 nga pesticidet më të rëndësishme të përdorura në bujqësi. Përveç zmadhimit të hapësirës se pesticideve, parashikohet që një theks me i madh do t’i jepet forcimit të niveleve të harmonizuara.

189

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Zbatimi i këtyre direktivave kërkon një sistem të zhvilluar mire autorizimi të prodhimeve për mbrojtjen e bimëve. Përvoja me disa shtete anëtare tregon se mund të lindin probleme në shtetet e asociuara. Kjo vjen nga mungesa e personelit të mjaftueshem të kualifikuar dhe me përvojë. Monitorimi dhe kontrolli i nevojshëm për mbetjet e pesticideve janë thelbësore dhe kërkojnë staf cilësor dhe laboratore me pajisje të specializuara, të cilat kërkojnë shpenzime të mëdha për t’i ngritur dhe mbajtur. Për sa i përket një infrastrukturë të përshtatshme dhe personeli të kualifikuar, përvoja nga bashkimi i Gjermanisë sugjeron që infrastruktura dhe pajisjet duhet të përmirësohen dhe që personeli do të ketë nevojë të trajnohet me tej për t’u njohur me teknologjitë e sotme. Duke e zënë se ekziston infrastruktura e nevojshme, për shtetet e asociuara del e nevojshme të vëzhgojnë pranueshmërinë e MRL-ve ekzistuese në Komunitet për praktikat e tyre bujqësore dhe të propozohen ndryshime nëse del nevoja. Ky veprim është i nevojshëm të kryhet përpara hyrjes në Bashkimin Evropian, që të sigurohet akses për prodhimet e trajtuara në tregjet ekzistuese. MASA THEMELORE Masa themelore janë 4 direktivat bazë të Këshillit, që sigurojnë kuadrin ligjor për ngritjen e niveleve të harmonizuara maksimale për pesticidet. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Katër direktivat kuader janë themelore për sigurimin e kontrolleve të përshtatshme për të ruajtur shendetin e njerëzve dhe duhet të paraqiten në fazen e parë të procesit të përafrimit.

190

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 76/895/KEE – OJ L340, 9.12.76 ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 93/58/KEE OJ L211, 23.8.93

Që ka të bëjë me caktimin e niveleve maksimale për mbetjet e pesticideve në fruta dhe perime.

Direktiva e Këshillit 86/362/KEE – OJ L721, 7.8.86 ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 94/29/KE OJ L 189, 23.7.94

Mbi caktimin e niveleve maksimale për mbetjet e pesticideve në drithëra dhe mbi to.

Direktiva e Këshillit 86/363/KEE – OJ L221, 7.8.86 ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 94/29/KE, OJ L 189, 23.7.94

Mbi caktimin e niveleve maksimale për pesticide dhe mbetje në ushqime me origjinë shtazore dhe mbi to

Direktiva e Këshillit 90/642/KEE – OJ L350, 14.12.90 ndryshuar së fundi nga Direktiva e Këshillit 94/30/KE, OJ L189, 23.7.94, f.70

Mbi caktimin e niveleve maksimale për mbetje të pesticideve në disa prodhime me orgjinë bimore, duke përfshire fruta dhe perime dhe mbi to.

191

6. TË DREJTAT E VARIETETEVE TË BIMËVE TË KOMUNITETIT PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Rregullorja Bazë e përshtatur më 27 korrik 1994 siguron një sistem Komunitar për mbrojtjen e pronësisë intelektuale për varietete të reja bimësh në gjithë mbretërinë botanike. Ky sistem ka qenë vendosur në përputhje me Konventën Ndërkombëtare të Mbrojtjes së Varieteteve të Reja të Bimëve (UPOV), ndryshuar më 19 mars 1991. Ajo përcakton kushtet për dhënien e të drejtave të varieteteve të bimëve të Komunitetit dhe efektet e tyre. Duke ndryshuar nga çdo sistem kombëtar, ajo siguron një mbrojtje të drejtpërdrejtë dhe të njëtrajtshme në gjithë territorin e Bashkimit Evropian. Në sistemin komunitar është ngritur një Zyrë e Varieteteve të Bimëve të Komunitetit, organ i pavarur i Bashkimit Evropian. Kjo zyrë kontrollohet nga një këshill administrativ, i cili përbëhet nga përfaqësues të të gjitha shteteve anëtare dhe të Komisionit Evropian. Mbrojtja gjyqësore kryhet nga bordet e apelit të ngritura pranë kësaj zyrë, ndërsa apelimi i vendimeve të bordeve bëhet në në Gjykatën Evropiane të Drejtësisë. Afrimi bëhet në formën e një marrëveshjeje për të marrë pjesë në sistemin e Komunitetit, e cila, më pas, ratifikohet. Kjo kërkon strukturat e rritjes së bimëve, arritjet e të cilave mund të përdoren në vendin përkatës si edhe në Komunitet. Disa nga vende tashmë e kanë një sistem kombëtar të mbrojtjes se varieteteve të bimëve dhe janë anëtare të UPOV. Kështu, ato kanë përvojë në përdorimin e legjislacionit, që, në pjesët e tij kryesore, është pak a shumë i afërt me regjimin Komunitar. Megjithatë, ka dy kërkesa kryesore:

192

• pranimi, nga komuniteti fermer i disa kushteve për të cilat ushtrimi i “privilegjit të lfermerëve” për sa u përket varieteteve të mbrojtura të Komunitetit, është i kufizuar dhe,

• gatishmëria e një kuadri kombëtar ligjor dhe e strukturave të duhura për t’u dhënë mbështetje teknikë rritësve në monitorimin e përdorimit të varieteteve të tyre, si dhe sigurimi i mbrojtjes eficiente gjyqësore kur shkelen të drejtat.

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Sistemi i Komunitetit është ngritur së fundi si një model i ri pranë sistemeve ekzistuese kombëtare. Ai do të bëhet funksional me 27 prill 1995. Megjithatë, ende nuk ka përvojë në zbatimin e sistemit ose të ndonjë të afrimi me të. Sapo regjimi Komunitar të menaxhohet tërësisht nga Zyra e Varieteteve të Bimëve e Komunitetit, çdo infrastrukturë e nevojshme do të jetë e lidhur me këtë strukturë komunitare dhe jo me organet kombëtare në shtetet anëtare. Organet kombëtare duhet të këmbejnë informacion me Zyrën e Varieteteve të Bimëve të Komunitetit. Ky informacion trajton çështjet e përgjithshme të të drejtave të varieteteve të bimëve dhe transmetimin e aplikimeve për një të drejtë të varieteteve të bimëve të Komunitetit. Në rastin e parë mund të jetë i përdorshëm këmbimi elektronik i të dhënave, në rastin e dytë, organet kombëtare do të përdoren si një “kuti postare” për aplikimet në Zyrën e Varieteteve të Bimëve të Komunitetit. Nga ana e tyre, shtetet e asociuara do të kenë nevojë të ngrenë një strukturë administrative të pavarur, por të krahasuseshme me sistemin e përshkruar në seksionin e parë. MASA THEMELORE Ka vetëm një rregullore kuadër që zbatohet në ketë sektor dhe duhet të shihet si legjislacion themelor.

193

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Shtetet e asociuara që kanë dëshirë të marrin pjesë në sistemin e Komunitetit, gjatë fazës fillestare, duhet të zbatojnë rregulloren e vetme kuadër. Rrjedhimisht, duhet të ngrihet një mekanizëm që siguron efekt ligjërisht të detyrueshëm dhe masat zbatuese që plotësojnë legjislacionin bazë. Këto masa do të jenë për procedurat, taksat dhe kushtet për ushtrimin e “privilegjit të fermerit”. MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja e Këshillit (KE) 2100/94 (OJ Nr L227, 1,09.1994, f.1)

Rregullorja e Këshillit (KE) 2100/94 e 27 korrikut 1994 për të drejtat e varieteteve të bimëve të Komunitetit

194

7. BUJQËSIA ORGANIKE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Në përputhje me rregullat e tanishme të Komunitetit, bujqësia organike përkufizohet si një sistem menaxhimi të zotërimeve bujqësore që kufizon pesticidet dhe plehrat kimike. Kjo mënyrë prodhimi bazohet në praktika të ndryshme të prodhimit bujqësor dhe ka të bëjë me përmbushjen e kërkesave të konsumatorëve, duke mbrojtur mjedisin dhe nxitur zhvillimin bujqësor. Ajo ndjek qëllime të caktuara, si marrja e prodhimeve bujqësore me cilësi të lartë, që nuk përmbajnë mbetje kimike, zhvillimi i mënyrave të prodhimit të kontrollueshme përsa i përket mjedisit, duke shmangur përdorimin e pesticideve dhe të plehrave kimike, si dhe zbatimin e teknikave të prodhimit që ripërtërijnë dhe ruajnë pjellorinë e tokës. Inspektimet kryhen në të gjitha fazat e prodhimit dhe të tregtimit, me një skeme të detyrueshme kontrolli, të njohur zyrtarisht dhe të mbikëqyrur nga shtetet anëtare, duke përfshirë këtu edhe kontrollet e rregullta mbi të gjithë operatorët. Prodhimet organike bëhen të njohura nëpërmjet rregullave të veçanta të etiketimit, që sigurojnë konsumatorin për origjinën, përgatitjen, përpunimin dhe paketimin. Bujqësia organike ndryshon nga bujqësia e zakonshme. Ajo ka këto përparësi:

• nuk ndot tokën dhe ujin vaditës me pesticide; • rrit diversitetin biologjik midis bimëve dhe kafshëve; • mirëmban strukturën e tokës dhe ruan balancën e mikro-gjallesave; • nuk e varfëron tokën nga mineralet; • mbron të mbjellat, sepse varet shumë nga ekuilibri natyror dhe

përdor mënyrat natyrore të mbrojtjes; • vë në përdorim burimet natyrore, lokale dhe ato të rinovueshme; • përdor energji të paktë, duke ulur varësinë bujqësisë nga jashtë.

195

Instrumenti bazë legjislativ për bujqësinë organike është Rregullorja e Këshillit (KEE) 2092/91. Kjo rregullore vendos rregullat për mënyrat e prodhimit, përpunimit më të thellë, kërkesat e importit nga vendet e treta, etiketimin e prodhimeve, si dhe kërkesat e përgjithshme dhe procedurat e kontrollit për këtë lloj bujqësie. Kjo rregullore tani për tani i referohet vetëm të mbjellave të perimeve. Ajo u plotësua edhe nga vendime të tjera të Komisionit, për vendosjen e rregullave të prodhimit, alternativave të mundshme për përpunim të mëtejshëm dhe zbatimin e rregullave të tregtisë për importet nga vendet e treta. Përpara 1 korrikut 1995, Komisioni Evropian do t’i paraqesë Këshillit Evropian propozimin për një zgjerim të legjislacionit të bujqësisë organike për sa i përket prodhimeve nga kafshët. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ nënkupton qenien në VEQL të një organi kombëtar legjislativ, të ngjashëm me atë të BE-së, sikurse edhe një strukturë kontrolluese tashmë në funksionim, efektive dhe nën mbikëqyrjen e organeve përgjegjëse. Legjislacioni kombëtar duhet të mbulojë tërësinë e rregullave të prodhimit, veçanërisht ato që kanë të bëjnë me periudhën e kalimit nga mënyrat tradicionale në ato të bujqësisë organike; mënyrat e mbjelljes në tokë; ato për mbrojtjen nga kafshët shtëpiake dhe sëmundjet; gjithashtu edhe për përpunimin dhe etiketimin. Kontrolli mbetet përgjegjësi e shtetit anëtar dhe duhet të kryhet nga organet kombëtare të njohura zyrtarisht, të cilave i është dhënë një funksion mbikëqyrës për bujqësinë organike. Ato mund të jenë publike ose private, por gjithmonë duhet të raportojnë ndaj organit përgjegjës kombëtar. Kontrolli duhet të kryhet konform kritereve dhe procedurave që çojnë në një harmonizim të mënyrave të prodhimit. Lëvizja nga praktikat konvencionale bujqësore në ato të bujqësisë organike kërkon një periudhë kohe që shkon nga 2 deri në 3 vjet. Zhvillimi i bujqësise organike duhet të bëhet shkallë-shkallë, për të lejuar trajnimin e duhur të lfermerëve dhe për rregullimet e nevojshme që kërkon zbatimi i mënyrave të rpodhimit bujqësor. Po kështu, rëndësi ka ngritja e shërbimeve përgjegjëse për tërë kuadrin rregullator, si dhe kontrolli dhe këshillat për

196

bujqësinë organike, gjë që kërkon përpjekje të vazhdueshme përsa i përket organizimit dhe trajnimit të stafit që do të merret me këto çështje. MASA THEMELORE Kjo është një fushë disi e re për legjislacionin e Komunitetit dhe Rregullorja Kuadër, së bashku me rregulloret mbështetëse zbatuese janë quajtur thelbësore për ngritjen e një strukture të përafruar legjislative. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Rregulloret e ndryshme për bujqësinë organike kanë për qëllim përmbushjen e hapësirës së Rregullores Kuadër (KE) 2092/91. Legjislacioni që merret me bujqësinë organike përbën një pjesë të pandashme, që përfshin 14 grupe të veçanta legjislacioni. Vendet e asociuara, që kanë dëshirë të përfitojnë nga përparësitë e tregtisë së prodhimeve organike, duhet ta zbatojnë në tërësi legjislacionin që gjatë fazës së parë. MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja e Këshillit (KEE) 2092/91 (OJ Nr L 199 e 22 korrikut 1991) ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Këshillit (KEE) 1468/94 OJ L59 – 28.6.1994

Rregullorja e Këshillit (KEE) 2092/91 e 24 qershorit 1991, që ka të bëjë me prodhimin e prodhimeve bujqësore organike dhe tregtimin e tyre ose të ushqimeve të përgatitura me këto prodhime

Rregullorja e Komisionit (KEE) Nr 94/92 (OJ L 11 e 17 janarit 1992).

Rregullorja e Komisionit (KEE) 94/92 e 14 janarit 1992 vendos rregullat për zbatimin e rregullimeve për importet nga vendet e treta të vendosur në Rregulloren (KEE) 2092/91

Rregullorja e Komisionit (KEE) 1535/92 (OJ L162 e 16 qershorit 1992)

Rregullorja e Komisionit (KEE) 1535/92 e 15 qershorit 1992, që ndryshon anekset I dhe III të Rregullores së Këshillit (KE) 2092/91

Rregullorja e Komisionit (KEE) Rregullorja e Komisionit (KEE)

197

Nr 3457/92 (OJ L 350 e 1 dhjetorit 1992)

3457/92 e 30 nëntorit 1992, që vendos rregulla të detajuara që kanë të bëjnë me çertifikatën e inspektimit për importet nga vendet e treta në Komunitet, të vendosur në Rregulloren e Këshillit (KEE) 2092/91

Rregullorja e Komisionit (KEE) 207/93 (OJ L 25 e 2 shkurtit 1993)

Rregullorja e Komisionit (KEE) 207/93 e 29 janarit 1993, që përkufizon përmbajtjen e aneksit VI për Rregulloren (KEE) 2092/91 dhe që vendos rregulla të hollësishme për zbatimin e akteve të nenit 5(4)

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2608/93 (OJ L 239 e 24 shtatorit 1993.

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2608/93 e 23 shtatorit 1993, që ndryshon anekset I, II dhe III të Rregullores së Këshillit (KE) 2092/91

Rregullorja e Komisionit (KEE) 468/94 (OJ L 59 e 3 marsit 1994)

Rregullorja e Komisionit (KEE) 468/94 e 2 marsit 1994, që ndryshon Aneksin VI të Rregullores së Këshillit (KE) 2092/91

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2381/94 (OJ L 255 e 1 tetorit 1994).

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2381/94 e 30 shtatorit 1994, që ndryshon aneksin II, Pjesa A për Rregulloren e Këshillit (KEE) 2092/91

Rregullorja e Komisionit (KEE) 529/95

Rregullorja e Komisionit (KE) 529/95 e 10 marsit 1995, që ka të bëjë me shtyrjen e datës së zbatimit të nenit 11(1) të Rregullores së Këshillit (KEE) 2092/91 për importet nga disa vende të treta

198

III. TREGJET BUJQËSORE 1. MISHI I LOPËS DHE I VIÇIT, MISHI I DELES DHE I DHISË PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Organizatat e Tregut të Përbashkët për mish lope dhe viçi, deleje dhe dhie përfshijnë, përsa i përket Tregut të Brendshëm, masa që përcaktojnë standarde të detyrueshme klasifikimi për tregtimin e mishrave. Tregtimi i mishrave të kafshëve ripërtypëse brenda Tregut të Brendshëm lejohet vetëm pasi bëhet një klasifikim, i cili i jep bleresit një ide të qartë për strukturën/profilin dhe sasinë e dhjamit që përmban mishi. Klasifikimi lejon një shpejtimin e transaksioneve të tregtisë në tregjet e BE-së. Për sa i përket tregtisë ndërkombëtare, mishi nuk zë ndonjë vend të rëndësishëm dhe për të nuk ka standarde të njëjta ndërkombëtare. Ky klasifikim i harmonizuar i BE-së kryhet nga njerëz të specializuar në thertore, ku mishrat stampohen ose etiketohen. Përsa i përket klasifikimit, për thertoret e vogla mund të bëhen disa lëshime. Sidoqoftë, kjo masë ka për qëllim përmirësimin e cilësisë së mishit, pasi me anë të këtij klasifikimi, thertoret informojnë prodhuesit për rezultatet e kontrollit të gjedhëve. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Zbatimi i duhur i legjislacionit kërkon personel të kualifikuar që të bëjë klasifikim të rregullt të mishrave, stampimin sipas kërkesave, etiketimin korrekt të mishrave, si dhe për të raportuar sa më drejt çmimet e tregut në një organ qendror. Janë të nevojshme edhe rregullimet e inspektimit, për të siguruar që të gjitha kërkesat janë zbatuar me korrektesë.

199

MASA THEMELORE Masat themelore përfshijnë ato rregulla që paraqesin kërkesat bazë të cilësisë për këtë sektor. Legjislacioni i hollësishëm zbatues dhe kërkesa të tjera për punën në thertore, janë përjashtuar. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Faza e parë e përafrimit legjislativ midis Bashkimit dhe shteteve të asociuara do të përmbushë përshtatjen e të gjitha standardeve të cilësisë dhe kontrolleve. Sistemi do të funksionojë mirë vetëm nëse të gjitha masat themelore paraqiten në këtë mënyrë. MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja e Këshillit (KEE 1208/81 (OJ L123, 07.05.81, f.3) ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Këshillit (KEE) 1026/91 (OJ L106, 26.04.91, f.2)

Rregullorja e Këshillit (KEE) 1208/81 e 28 prillit 1981, që cakton shkallën komunitare të klasifikimit të mishit të kafshëve të rritura të familjes së kaut

Rregullorja e Këshillit (KEE) 1186/90 (OJ L119, 11.05.90, f.32) e zbatuar ngaRregullorja e Këshillit (KEE) 344/91 OJ L41, 14.02.91, f.15

Rregullorja e Këshillit (KEE) 1186/90 e 7 majit 1990, që zgjeron hapësirën e shkallës komunitare për klasifikimin e mishrave të kafshëve të rritura të familjes së kaut

Rregullorja e Këshillit (KEE) 338/91(OJ L041, 14.02.91, f.1) ndryshuar nga Rregullorja e Këshillit (KEE) 1278/94 OJ L140, 3.6.94, f.5

Rregullorja e Këshillit (KEE) 338/91 e 5 shkurtit 1991, që cakton standardin komunitar të cilësisë të mishit të freskët ose të ngrirë të deleve

Rregullorja e Këshillit (KEE) 3013/89 (OJ L289, 07.10.89, f.1) ndryshuar

Rregullorja e Këshillit (KE) 3013/89 e 25 shtatorit 89 për organizatën e përbashkët të tregut

200

nga Rregullorja e Këshillit (KEE) 1886/94 OJ L197, 30.7.94, f.30)

të mishit të deleve dhe dhive

Rregullorja e Këshillit (KEE) 2137/92 (OJ L214, 30.07.92, f.1) ndryshuar nga Rregullorja e Këshillit (KE) 1278/94 (OJ L140, 3.06.94, f.5)

Rregullorja e Këshillit (KEE) 2137/92 e 23 korrikut 1992, që ka të bëjë me shkallën komunitare të klasifikimit të mishit të kafshëve të familjes së kaut dhe caktimin e standardit komunitar të cilësisë të mishrave të freskëta ose të ngrira të deleve dhe që shtrin zbatimin e Rregullores 338/91

201

2. FRUTAT DHE PERIMET PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Organizata e Tregut të Përbashkët të frutave dhe perimeve vendos, për sa i përket Tregut të Brendshëm dhe import-eksportit, masa që përcaktojnë standarde të detyrueshme cilësie. Për çdo prodhim të tillë, ka një rregullore të veçantë. Tregtimi i frutave dhe perimeve (ato të rritura vetë ose të importuara) lejohet vetëm pasi janë bërë kontrollet e cilësisë; si rregull i përgjithshëm, çdo mall duhet të shoqërohet me një çertifikatë kontrolli. Këto standarde cilësie merren kryesisht me karakteristika teknike pra, me paraqitjen e frutave dhe të perimeve, por nuk mbulojnë anët shëndetësore (shiko fishat për rregulla të tilla) Në fushën ndërkombëtare, standardet e cilësisë për frutat dhe perimet janë të harmonizuara në grupe pune të “UN/ECE” (United Nations, Economic Commission for Europe); shumica e rregulloreve të BE-së janë në një vije me rekomandimet e UN/ECE dhe të OECD. Shtetet e asociuara janë vëzhgues të grupeve të punës së UN/ECE dhe të OECD dhe kanë bërë hapa për t’u përshtatur me këto rekomandime, gjë që nënkupton ngritjen e organeve kombëtare të kontrollit. Tashmë, disa shtete të asociuara i kanë kërkuar zyrtarisht Komisionit Evropian për njohjen nga BE të njëvlefshmërisë së shërbimeve të tyre të kontrollit të cilësisë, e cila do të lehtësonte procedurat e tregtisë dhe, veçanërisht ato të kontrollit në kufi, sepse kontrollet e cilësisë për importet e BE-së do të bëheshin në pikën e tyre të origjinës. Megjithatë, për shkak të ngrirjes së procesit të përpunimit të standardeve të përbashkëta, të gjitha njohjet e shërbimeve të kontrollit të vendeve të treta janë shtyrë për më vonë. Së fundi, asnjë vend i tretë nuk përfiton nga kjo mundësi. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Një organ kontrolli kombëtar duhet të sigurojë përputhjen me këto standarde cilësie të prodhimit të brendshëm dhe të import-eksporteve, për nivelin e prodhimit ose të tregjeve të shitjes me shumicë.

202

Meqenëse struktura e prodhimit duhet të përmirësohet për t’u përputhur me zinxhirin e shpërndarjes, BE rekomandon krijimin e organizatave të prodhuesve, që të grumbullojnë burimet e furnizimit dhe të përmirësojnë orientimin e tyre drejt tregut. Këto organizata luajnë rol të madh në zbatimin e standardeve të cilësisë. MASA THEMELORE Te gjitha kërkesat ligjore për funksionimin e Tregut të Brendshëm në këtë sektor janë quajtur si masa themelore, sepse për çdo prodhim ka një instrument të veçantë ligjor, i cili përcakton standardet e cilësisë që duhen zbatuar. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Gjatë fazës së parë, VEQL-të kanë nevojë të sigurojnë një përafrim të gjithanshëm të standardeve të cilësisë dhe të sistemeve të kontrollit me ato të BE-së. Kjo do të hapte rrugen për rregullimet në tregti, ndërsa janë përcaktuar tashmë rregullimet për përafrimin përfundimtar. MASAT E FAZËS SË PARË I. Lista e standardizuar e frutave dhe perimeve, duke përfshirë rregulloret

dhe datat e botimit Rregullorja e Këshillit (KEE) 1035/72 (OJ Nr 118, 20.05.72, F.1) ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Këshillit (KE) 3290/94 (OJ L349, 31.12.94, f.105)

Rregullorja e Këshillit (KEE) 1035/72 e 18 majit 1972 për organizimin e tregut të përbashkët për fruta dhe perime

203

FRUTA Rregullorja e Komisionit (KEE) 899/87 OJ L 088, 31.03.87, f.17 ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Komisionit (KE) 658/92 OJ L70, 17.3.92, f.15

Rregullorja e Komisionit (KEE) 899/87 e 30 marsit 1987, që vendos standardet e cilësisë për luleshtrydhet dhe vishnjet

Rregullorja e Komisionit (KEE) 1730/87 OJ L 163, 23.06.87, f.25 ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Komisionit (KEE) 1675/92 OJ L176, 30.6.92, f.10

Rregullorja e Komisionit (KEE) 1730/87 e 22 qershorit 1987, që vendos standardet e cilësisë për rrushin e tavolinës


Rregullorja e Komisionit (KEE) 920/89 e 10 prillit 1989, që vendos standardet e cilësisë për karotat, agrumet e mollët për ëmbëlsira, si dhe për dardhat dhe që amendon Rregulloren e Komisionit 58 (aneksi I dhe III)


Rregullorja e Komisionit (KEE) 410/90 e 16 shkurtit 1990, që vendos standardet e cilësisë për kivin


Rregullorja e Komisionit (KEE) 3596/90 e 12 dhjetorit 1990, që vendos standardet e cilësisë për pjeshkët dhe nektarinat

Rregullorja e Komisionit (KEE) 1108/91 OJ L 110, 01.05.91, f.67

Rregullorja e Komisionit (KEE) 1108/91 e 30 prillit 1991, që vendos standardet e cilësisë për kajsitë

PERIMET Rregullorja e Komisionit (KEE) 23/62 OJ L 030, 20.04.62, f.965 ndryshur së fundi nga Rregullorja e Komisionit (KEE) 1108/91 OJ L110, 1.5.91, f.67

Rregullorja e Komisionit (KEE) 23/62 e 04 prillit 1962 për ngritjen progresive të një organizate të përbashkët të tregut për fruta dhe perime (aneksi II/I – lakrat)

204

Rregullorja e Këshillit (KEE) 211/66 OJ L 233, 20.12.66, f.3939 ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Komisionit (KEE) 3596/90 OJ L350, 14.12.90, f.38

Rregullorja e Këshillit (KEE) 211/66 e 14 dhjetorit 1966, që shton një klasë cilësie për standardet e përbashkëta për disa fruta dhe perime (aneksi I)


Rregullorja e Komisionit (KEE) 58/62 e 15 qershorit 1962, që vendos standarde të përbashkëta cilësie për disa prodhime të rreshtuara në Aneksin I B të Rregullores 23 për ngritjen progresive të një organizate të përbashkët të tregut për fruta-perime (“Artichokes”) (Fasulet) (bizelet e paqëruara)

Rregullorja e Këshillit (KEE) 10/65 OJ L 019, 05.02.65, f.246 ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Komisionit (KEE) 918/78 OJ L119, 3.5.78, f.15

Rregullorja e Këshillit (KEE) 10/65 e 26 janarit 1965, që vendos standarde të përbashkëta cilësie për hudhrën.


Rregullorja e Komisionit (KEE) 1292/81 e 12 majit 1981, që vendos standarde për preshin, patëllxhanët dhe kastravecat


Rregullorja e Komisionit (KEE) 778/83 e 30 marsit 1983, që vendos standardet e cilësisë për domatet

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2213/83 OJ L 213, 04.08,83, f.13 ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Komisionit (KEE) 658/92 OJ L70, 17.3.92, f.15

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2213/83 e 28 korrikut 1983, që vendos standardet e cilësisë për qepët dhe çikoret


Rregullorja e Komisionit (KEE) 1591/87 e 05 qershorit 1987, që vendos standardet e cilësisë për lakrën, gjethet e bimëve,

205

ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Komisionit (KEE) 658/92 OJ L70, 17.3.92, f.15

sallatën, spinaqin dhe kumbullat (Aneks I-lakrat, Aneks II-gjethet e bimëve, Aneks III-sallata, Aneks IV-spinaqi)


Rregullorja e Komisionit (KEE) 79/88 e 13 janarit 1988, që vendos standardet e cilësisë për sallatën marule, “endives” me gjethe të gjera dhe të ngushta dhe specat e embël


Rregullorja e Komisionit (KE) 1677/88 e 15 qershorit 1988, që vendos standardet e cilësisë për kastravecat


Rregullorja e Komisionit (KE) 920/89 e 10 prillit 1989, që vendos standardet e cilësisë për karotat, frutat tropikale e mollët për ëmbëlsirë dhe pjeshkët, amenduar nga Rregullorja e Komisionit 58 (aneksi I – karotat)


Rregullorja e Komisionit (KEE) n° 1076/89 e 26 prillit 1989, që vendos standardet e cilësisë për preshin dhe Rregullorja e ndryshuar (KEE) 1292/81, që vendos standarde cilësie për preshin, patëllxhanët dhe kastravecat


Rregullorja e Komisionit (KEE) 454/92 e 26 shkurtit 1992, që vendos standarde cilësie për shpargullat

II. Inspektimi i cilësisë së frutave të freskëta dhe perimeve Rregullorja e Komisionit (KEE) 2251/92 OJ L 219, 04.08.92, f.9 ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Komisionit (KEE) 3148/94 OJ L332, 22.12.94

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2251/92 e 29 korrikut 1992 për inspektimin e cilësisë së frutave të freskëta dhe perimeve

206

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Nëse nga përafrimi i standardeve të cilësisë me ato të BE-së, dolën shumë vështirësi, kjo erdhi nga shtyrja e disa aspekteve për në fazën e dytë. Në kohën që tregtia midis BE-së dhe shteteve të treta duhet të përmbushte kontrollet e cilësisë, të njëvlershme me ato të BE-së, në tregjet e brendshme të shteteve të asociuara nuk do të zbatoheshin ende masat përafruese. Një rregullim i tillë do të kërkonte praninë e masave të kontrollit të kufijve në BE. 3. VERA DHE NËNPRODHIMET E SAJ PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Legjislacioni i tregut të brendshëm për verën, nënprodhimet e saj dhe pijet e tjera përfshin këto masa:

• rregulla të veçanta që rregullojnë përcaktimin e lëngut të rrushit të shtypur dhe të kategorive të ndryshme të verës, nënprodhimeve të saj ose pijeve me përmbajtje të lartë alkooli;

• një qendrim të veçantë për verërat e cilësisë të prodhuara në rajone të veçanta (emërtime të njohur origjine) dhe rregulla për klasifikimin e varieteteve të verës;

• rregulla mbi praktikat enologjike dhe mënyrat analitike të verës;

• modalitetet për qarkullimin dhe tregtimin (rregullat për ruajtjen e prodhimeve të verës dhe shënimet që duhen mbajtur, rregullat për përshkrimin dhe paraqitjen).

Për njohjen e disa emërtimeve të origjinës për verërat e cilësisë, duhet të plotësohet legjislacioni kombëtar dhe të krijohen strukturat profesionale për të mbrojtur dhe promovuar emërtimin. E njëjta gjë është e nevojshme edhe për verëra të veçanta, që duhet të kenë përcaktime të sakta në nivel kombëtar. Rregullorja e BE-së për emërtimet dhe praktikat enologjike bazohet në rekomandimet ose përfundimet e O.I.V. (Office International de la Vigne et du Vin, Paris)

207

Disa shtete të asociuara, tashmë kanë marrëveshje dypalëshe me BE-në për mbrojtjen reciproke dhe kontrollin e emërtimeve të verës, pra në lidhje me përcaktimet e këtyre emërtimeve. Megjithëse këto marrëveshje merren vetëm me mbrojtjen e emërtimeve, ato shkojnë më tej sesa marrëveshja TRIP e Raundit të Uruguajit. Përgjithësisht, vera e BE-së mund të tregtohet vetëm nëse prodhohet me rrush të ardhur nga vreshta të regjistruara dhe me të drejtë për t’u mbjellë, duke respektuar kështu ndalimin në shkallë botërore për mbjelljen e vreshtave brenda BE-së. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Zbatimi i rregullave të BE-së nënkupton qenien e një organi administrativ kombëtar, të fortë dhe të organizuar mirë, që të jetë i aftë të ndaloje shkeljet e rregullave të tregut dhe mashtrimet në këtë sektor të ndjeshëm të pijeve alkoolike. Në sektorin e verës, prodhimet mund të jenë të njëjta, por kanë çmime shitjeje të ndryshme. Ky organ duhet, së pari të menaxhojë dhe të kontrollojë nëse ato ndryshojnë nga dokumentet deklarative të kërkuara prej operatorëve, të tilla si: marrëveshjet e tregtisë dhe autorizimet e mbartjes dhe, së dyti të kryejë kontrolle të rregullta në vend. Për qëllimin e fundit duhet, të paktën, një laborator i akredituar në nivel kombëtar, që të jetë në gjendje të kryejë analiza të rregullta të mostrave të prodhimeve të verës, sipas standardeve të BE-së. Gjithashtu, është kërkuar një regjistër vreshtash që përmban masat për menaxhimin e të drejtave të mbjelljes në fermë ose, të paktën, statistikat që tregojnë ecurinë vjetore të mbjelljes. PËRVOJA E BE-SË PËR PËRAFRIM (FAZA E PARË) Faza e parë e programit të përafrimit legjisativ për shtetet e asociuara që prodhojnë verë, prodhime verë, nënprodhime të verës dhe pije alkoolike, do të ishte përshtatja e të gjitha masave të detyrueshme që lejojnë lëvizjen e lirë të prodhimeve të tilla në tregun e trendshëm, pra, dokumentet deklarative, dokumentet e shoqërimit dhe shënimet nëpërmjet të cilave organet e kontrollit gjejnë origjinën e prodhimeve dhe ushtrojnë kontrollet e cilësisë.

208

Operatorët duhet të veprojnë në përputhje me të gjitha rregullat teknike, të veçanta për prodhimin e verës (praktikat enologjike), përshkrimin dhe paraqitjen e verërave (etiketimi, përdorimi i shisheve) MASA THEMELORE Për vendet prodhuese, masat themelore tregojnë rregullat minimale për regjimin e tregut të brendshëm. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Faza e parë e përafrimit legjislativ midis Bashkimit dhe shteteve të asociuara që prodhojnë verë, do të ishte përshtatja e të gjitha masave të detyrueshme që lejojnë lëvizjen e lirë të prodhimeve të veres në tregun e brendshëm, pra dokumentet deklarative, dokumentet e shoqërimit dhe shënimet nëpërmjet të cilave organet e kontrollit duhet të gjejnë origjinën e prodhimeve dhe të ushtrojnë kontrollet e cilësisë. Operatorët duhet të veprojnë në përputhje me të gjitha rregullat teknike, të veçanta për prodhimin e verës (praktikat enologjike), përshkrimin dhe paraqitjen e verërave (etiketimi, përdorimi i shisheve) MASAT E FAZËS SË PARË Rregullore e Komisionit Nr.822/87, ndryshuar nga Rregullorja e Keshillit Nr.3290/94 (OJ Nr.L. 349, 31.12.94 f.105)

Rregullore e Komisionit Nr.822/87 e dates 16.03.1987 per organizaten e perbashket te tregut per hardhite.

Rregullore e Keshillit Nr.2389/89 (OJ Nr.L232, date 09.08.1989, f.1) ndryshuar nga Akti i Hyrjes se Austrise, Finlandes dhe Svicres).

Rregullore e Keshillit Nr.238/89 e dates 24.07.1989 per rregullat e pergjithshme per klasifikimin e varieteteve te hardhive.

209

Rregullore e Komisionit Nr.2314/72 (OJ Nr.L232. date 01.11.72 f.53) ndryshuar nga Rregullorja e Komisionit Nr.2462/93 (OJ L226, date 07.09, f.1)

Rregullore e Komisionit Nr.2392/89 e dates 24.07.1989, qe parashikon rregullat per pershkrimin dhe prezantimin e vererave dhe mushtit te hardhive.

Rregullore e Komisionit Nr.2392/89 (OJ Nr.L>232, e dates 09.08.1989, faqe 13) ndryshuar nga Akti i Hyrjes te Austrise, Finlandes dhe Zvicres.

Rregullore e Keshillit Nr.2392/89 e dates 24.07.1989 qe parashikon rregullat e pergjithshme per pershkrimin dhe prezantimin e vererave dhe mushtit te hardhive.

Rregullore e Komisionit Nr.3201/90 (OJ Nr.L309, date 08.11.90, f.1) ndryshuar nga Rregullorja e Komisionit Nr.1362/94 (OJ L.150, 16.06.1994, f.7)

Rregullore e Keshillit Nr.3201/90 e dates 16.10.1990 qe parashikon rregullat e detajuara per pershkrimin dhe prezantimin e vererave dhe mushtit te hardhive

Rregullore e Komisionit nr.2202/89 (OJ Nr.L209, date 21.07.89, f.31)

Rregullore e Komisionit Nr.2202/89 percakton termat “fermentim”, “perzierjen e vererave” “mbushjen e shisheve” dhe “

Rregullore e Keshillit Nr.823/87 (OJ Nr.L084, date 27.03.1987, f.59) ndryshuar nga Akti i Hyrjes te Austrise, Finlandes dhe Zvicres.

Rregullore e komisionit Nr.2202/1987, e dates 16.03.1987 percakton dispozitat e vecanta qe lidhen me cilesine veres te prodhuara ne rajone te vecanta.

Rregullore e Keshillit Nr.2333/92 (OJ Nr.L231, e dates 13.08.1992, f.9 ndryshuar se fundmi nga Akti i Hyrjes se Austrise, Finlandes dhe Zvicres).

Rregullore e Keshillit Nr.2333/92 e dates 13.07.1992 qe percakton rregullat e pergjithshme per pershkrimin dhe prezantimin e vererave te gazuara.

Rregullore e Komisionit Nr.554/95 (OJ Nr.L56, ed dates 14.03.1995, f.3)

Rregullore e Komisionit Nr.554/95 e dates 13.03.1995 qe pecakton rregullat e detajuara per pershkrimin dhe prezantimin e vererave te gazuara.

210

Rregullore e Komisionit Nr.3895/91 9 (OJ Nr.L368, date 31.12.1991, f.1)

Rregullore e Keshillit Nr.3895 e dates 11.12.1991 qe percakton rregulat per pershkrimin dhe prezantimin e vererave speciale.

Rregullore e Keshillit Nr.1601/91 (OJ Nr.L149 e dates 14.06.1991, f.1) ndryshuar se fundmi nga Akti i Hyrjes se Austrise, Finlandes dhe Zvicres.

Rregullore e Keshillit Nr.1601, e dates 10.06.91 qe percakton rregullat e pergjithshme per perkufizimin, pershkrimin dhe prezantimin e vererave te aromatizuara, vererave te aromatizuara qe perdoren si baze per pijet e ndryshme dhe prodhimet e vererave te aromatizuara.

Rregullore e Keshillit Nr.1576/89 (OJ Nr.L160, e dates 12.06.89, f.1) ndryshuar se fundmi nga Akti i Hyrjes se Austrise, Finlandes she Zvicres.

Rregullore e Keshillit Nr.1576/89 e dates 29.05.89 qe percakton rregullat e pergjithshme per perkufizimin, pershkrimin dhe prezantimin e pijeve alkolike.

Rregullore e Komisionit Nr.2676/90 (OJ Nr.L272, e dates 03.10.1990, f.1 ndryshuar se fundmi me Rregulloren Nr.60/95 (OJ L.11, e dates 17.01.1995 , f.10)

Rregullore e Komisionit Nr.2676/90 e dates 17.09.1990 qe percakton metodat e Komunitetit per analizat e vererave.

Rregullore e Komisionit Nr.2009/92 (OJ Nr.203, e dates 21.07.1992, f.10)

Rregullore e Komisionit Nr.2009/92 e dates 20.07.1992 qe percakton metodat e analizave te Komunitetit per alkolin etilik te origjines bujqesore qe perdoret ne prodhimet e pijeve alkolike, vererat e aromatizuara, vererat e aromatizuara qe perdoren si baze per pijet, kokteilet qe kane si baze vererat e aromatizuara.

Rregullore e Komisionit nr.1238/92 (OJ Nr.130, e dates 15.05.92, f.13)

Rregullore e Komisionit Nr.1238/92 e dates 08.05.1992 qe percakton metodate Komunitetit qe aplikohen ne sektorin e vererave per analizat e alkolit neutral.

Rregullore e Komisionit Nr.1618/70, (OJ Nr.L 175, e dates 08.08.70, f.17).

Rregullore e Komisionit Nr.1618/70 e dates 07.08.70 per masat qe zabtohen ne kontrollin e embelsise se vererave te tavolines dhe te cilesise se vererave qe prodhohen ne rajonet specifike.

Rregullore e Komisionit Rregullore e Komisionit Nr.2240/89 e dates

211

Nr.2240/89 (OJ Nr.L215, e dates 26.07.89, f.16)

25.07.89 per vertetimin qe duhet te kene dhe kontrollin e procesit te pasurimit , te aciditetit te vererave dhe vererave pa aciditet.

Rregullore e Komisionit Nr.2238/939 (OJ Nr.L 200, e dates 10.08.93, f.10)

Rregullore e Komisionit Nr.2238/93 e dates 26.07.93 per dokumentat shoqerimit te transportit te vererave dhe te dhenat perkatese qe duhen mbajtur.

Rregullore e Keshillit Nr.4252/88 (OJ Nr.373, e dates 31.12.88, f.59 (OJ L197, e dates 30.07.1994, f.45)

Rregulore e Keshillit Nr.4252/88 e dates 21.12.88 per pregatitjet dhe tregtimin e vererave te prodhuara ne Komunitet.

Rregullore e Komisionit Nr.3220/90 (OJ Nr.L308, e dates 08.11.1990, f.22)

Rregullore e Komisionit Nr.3220/90 e dates 07.11.90 qe percakton kushtet per perdorimin e disa praktikave te artit te berjes se vererave (vitikulture) te parashikuara ne Rregulloren e Keshillit Nr.822/87

Rregullore e Komisionit Nr.3901/91 (OJ Nr.L 368, e dates 31.12.91, f.15)

Rregullore e Komisionit Nr.3901/91 e dates 18.12.91 qe percakton disa rregullave te detajuara per pershkrimin dhe prezantimin e vererave speciale.

Rregullore e Keshillit Nr.2332/92 (OJ Nr.L231, date 13.08.92, f.1, ndryshuar nga Rregullorja e Keshillit 1991/94 (OJ Nr.L 200, e dates 03.08.1994, f.10)

Rregullore e Komisionit Nr.3929/87 e dates 17.12.1987 per deklarimet mbi te korrurat, prodhimin dhe rezervat qe lidhen prodhimet e sektorit te vererave.

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Rregullat për emërtimet e origjinës për verërat e cilësisë mund të zbatoheshin në një fazë të mëvonshme, nëse të gjitha verërat do të shiteshin si verë tavoline. Por, duke ditur se prodhimi i verërave të cilësisë, është tashmë një aspekt i rëndësishëm i politikës së tregtisë së verës për këto shtete, rregullat e BE-së për prodhimin dhe përshkrimin e verërave të cileësisë duhen zbatuar menjëherë, për të shmangur çdo shkelje të rregullave të tregut.

212

Gjatë fazës së dytë duhet marrë përsipër kategorizimi shkencor i verërave të kultivuara në përputhje me kriteret e O.I.V. dhe ndarja e saktë e zonave të përshtatshme për prodhimin e verërave të cilësisë. Në të njëjtën mënyrë, në periudhën kalimtare, vëmendja duhet të përqendrohet në mënjanimin e varieteteve të verërave të papërshtatshme. E rëndësishme është të ndalohen mbjelljet e reja për prodhimin e këtyre verërave, pra të manaxhohet një sistem i të drejtave të mbjelljes. Në fazën e dytë, do të përfundonte edhe shpërbërja e monopoleve shtetërore për prodhimin apo shitjen e verës ose të pijeve me përmbajtje të lartë alkooli. Megjithatë, tregtia e këtyre prodhimeve do të lejohej në fazën e parë. MASAT E FAZËS SË DYTË Rregullorja e Komisionit (KEE) 2348/91 OJ L 214, 02.08.91, f.39

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2348/91 e 29 korrikut 1991, që vendos një bankë të dhënash për rezultatet e analizave të prodhimeve të verës me anë të rezonancës magnetike nukleare të deuteriumit

Rregullorja e Komisionit (KEE) n° 2347/91 OJ L 214, 02.08.91, f.32

Rregullorja e Komisionit (KEE) 2347/91 e 29 korrikut 1991 për mbledhjen e mostrave të prodhimeve të verës për qëllime bashkëpunimi midis shteteve anëtare dhe analizë të nevojshme për bankë të dhënash të Komunitetit

213

4. MISHI I DERRIT, MISHI I PULËS DHE VEZËT PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Organizatat e Tregut të Përbashkët për mishin e derrit, të pulës dhe vezët, përfshijnë, masat që përcaktojnë standardet e detyrueshme të tregut të brendshëm për cilësinë dhe kontrollin. (i) Standarde klasifikimi Për mishin e pulës, standardet e Komunitetit vendosin një klasifikim me anë të klasës së cilësisë A dhe B, bazuar mbi përshtatjen dhe pamjen e jashtme. Këto standarde zbatohen për tregtinë ndërkomunitare të gjelave, për pulat, rosat, patat, gjelat e detit dhe shpendët shtëpiake të Guinesë, si dhe për importet nga vendet jokomunitare. Mishi i pulës i parapaketuar, i ngrirë ose me ngirje të thellë, mund të ndahet me anë të klasifikimit të peshës. Standardet e tregtimit për mishin e pulës janë bazuar në rekomandimet e Komisionit Ekonomik të Kombeve të Bashkuara për Evropën (UN-ECE) në Gjenevë. Vezët ndahen sipas klasës së cilësisë (A: të freskëta, B: cilësi e dytë dhe C: të përdorshme vetëm për industrinë e ushqimit). Vezët e klasës A janë të ndara edhe sipas peshës. Këto rregulla zbatohen për vezët e pulave në guaskë, kur ato shiten brënda Bashkimit. Edhe vezët e importuara duhet të përmbushin këto standarde tregtimi. Standardet e tregtimit për vezët janë të njohura në Evropën Qendrore dhe Lindore, sepse, me disa nga këto vende, ka pasur marrëveshje dypalëshe që nga 1960. Sektori i mishit të derrit nuk ka standarde tregtimi. Megjithatë, ka një shkallë komunitare për klasifikimin e mishit të derrit të therur bazuar në sasinë tij. Kjo bën të mundur që të gjitha shtetet anëtare të ndjekin të njëjtin klasifikim dhe të sigurojnë shpërblim të pranueshëm për prodhuesit, bazuar në peshën dhe përbërjen e trupit në therje. Kjo shkallë është e rëndësishme, kryesisht, për marrëdhëniet midis prodhuesve dhe thertoreve dhe nuk kërkohet në shitjen me pakicë.

214

(ii) Etiketimi Për mishin e pulës të parapaketuar, rregullat për etiketimin e detyrueshëm të prodhimeve ushqimore kërkojnë caktimin e hollësive, si: standardi i cilësisë, gjendja në të cilen tregtohet, tempëratura e rekomanduar për ruajtje, çmimi për paketimin dhe çmimi për peshë, numri i regjistrimit i thertoreve, si dhe, për importet, vendi i origjinës. Të dhëna të tjera, si: mënyra e frigoriferizimit dhe stili i rritjes, janë jo të dëtyrueshme. Etiketimi i vezëve përfshin numrin e qendrës së paketimit, standardin e cilësisë, peshën dhe datën e skadencës. Paketimi i vezëve mund të ketë edhe hollësi të tjera, si: stilin e rritjes, origjinën e vezëve, datën e prodhimit dhe, kur ato janë të freskëta, shënimin “ekstra”. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Organet kompetente duhet të ngrejnë një sistem monitorimi të bazuar në testim për kontrollin e cilësisë dhe peshës në çdo fazë të tregtimit e transportit, ndërsa për importet, edhe në kalimin e doganave. Kontrolli për hollësitë e etiketimit të vezëve dhe mishit të pulës, është bazuar në një dokument të veçantë miratimi, ku jepet emri dhe adresa e prodhuesit, si dhe deklaratat që kanë të bëjnë me çdo prodhim të veçantë. MASA THEMELORE Masa themelore janë rregulloret që paraqesin kërkesat bazë të cilësisë për këtë sektor. Legjislacioni i hollësishëm zbatues dhe kërkesa të tjera operacionale nuk përfshihen në to. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

215

Këto kërkesa të BE-së japin siguri për konsumatorët dhe vendosin rregulla të barabarta tregtie për prodhuesit, të cilat do të rrezikoheshin nëse prodhimet e shteteve të asociuara, të tregtuara në BE, nuk do të ishin të këtij standardi. Rrjedhimisht del e nevojshme që të gjitha masat themelore të përafrohen gjatë fazës së parë. MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja e Këshillit (KEE) 1906/90 OJ L 173, 06.07.90, 1 ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Këshillit (KE) 3204/93 OJ L289, 24.11.93, f.3

Rregullorja e Këshillit (KEE) 1906/90 për disa standarde tregtie për pulat

Rregullorja e Këshillit (KEE) 1907/90 OJ L 173, 06.07.90, f.5 ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Këshillit 2617/93 OJ L240 25.9.93, f.1

Rregullorja e Këshillit (KEE) ë1907/90 e 26 qershorit 1990 për disa standarde tregtie për vezët

Rregullorja e Këshillit (KEE) 3220/84 OJ L 301, 20.11.84, f.1) ndryshuar së fundi nga Rregullorja e Këshillit 3513/93 OJ L320 22.12.93, f.5

Rregullorja e Këshillit (KEE) 3220/84 e 13 nëntorit 1984, që cakton shkallën komunitare në klasifikimin e mishit të derrit

216

TRANSPORTI

TABELA E PËRMBAJTJES I. TRANSPORTI RRUGOR

1. Hyrja në Treg 2. Teknologjia dhe Siguria 3. Harmonizimi Fiskal 4. Harmonizimi Shoqëror

II. HEKURUDHAT III. RRUGËT UJORE BRENDA VENDIT IV. TRANSPORTI DETAR – HYRJA NË TREG V. SIGURIA DETARE DHE MBROJTJA E MJEDISIT VI. TRANSPORTI AJROR PARAQITJE E PËRGJITHSHME Transporti është një nga çelësat për suksesin e tregut unik, sepse ndihmon për arritjen e dy objektivave themelorë: lëvizja e lirë e njerëzve dhe lëvizja e lirë e mallrave. Transporti është një industri e rëndësishme, që zë rreth 7% të GNP-së dhe që ndikon në rritjen ose uljen e treguesve ekonomikë, krahas politikave të tjera themelore, si : politikat ekonomike, të energjisë, mjedisit, ato shoqërore dhe rajonale. Politika e përbashkët e transportit është zhvilluar në mënyrë të ngadalshme dhe arritjet e para të prekshme u dukën vetëm pas vitit 1985. Kjo ndodhi për shkak të disa faktorëve, si: strukturat shumë të ndryshme industriale midis shteteve anëtare dhe midis mënyrave të ndryshme të transportit; qenia e monopoleve shtetërore; strukturat tradicionale të tregut; taksat e ndryshme, rregullat administrative dhe të korporatave; mbështetja e gjerë në politikat kombëtare të orientuara në mënyra të ndryshme; një tërësi rregullash teknike të ndryshme dhe që shpesh bien ndesh me njëra - tjetrën; grupe të forta

217

interesi që parapërlqyen me shumë status-quo sesa mundësi dhe sfida më të mëdha. Krijimi i tregut të brendshëm të shërbimeve të transportit u mbështet mbi masat e liberalizimit dhe të harmonizimit:

• Politika e Përbashkët e Transportit hoqi me sukses kufijtë artificialë që ishin ngritur midis shteteve anëtare në çdonjërën prej rrugëve alternative të transportit (politika modale), duke hequr shtrembërimet teknike, taksore dhe shoqërore të konkurrencës dhe duke bërë të mundur që operatorët e Komunitetit të sigurojnë, pa asnjë diskriminim, shërbime në një shtet anëtar përveç atij ku kanë ngritur ndërmarrjen.

• Duke liberalizuar tregun komunitar, Politika e Përbashkët e

Transportit ka ruajtur kërkesat për funksionimin e tij të pandërprerë, duke vendosur rregullat që duhen ndjekur nga operatorët e Komunitetit për sa i përket kompetencës profesionale, detyrimeve të sigurimit shoqëror dhe atyre të shërbimit publik.

Kompleksiteti i industrisë së transportit dhe strukturat dhe politikat e ndryshme kombëtare bënë të nevojshme që, në fushat më të ndjeshme, ai të mbështetet, mbi periudha tranzicioni dhe përjashtime të përkoshme. Megjithatë, kuadri ligjor i tregut të brendshëm të transportit është ngritur dhe rregullat e Komunitetit po futen në mënyrë të kënaqshme në legjislacionin kombëtar. Efektiviteti i sistemit komunitar, që tashmë është krijuar, do të bëhet i dukshëm vetëm pas një farë kohe. Megjithatë, mund të dallohen fushat e problemeve fillestare, sikurse edhe progresi i pandërprerë. Është e qartë që krijimi i rregullave duhet të shkojë krahas zbatimit efektiv nga organet e posaçme që ato të ushtrojnë një nivel të kenaqshëm kontrolli. Për sa i përket përafrimit të legjislacionit nisma gjithashtu të përfshihet në ecurinë e përgjithshme të punës që ka filluar me Marrëveshjet e Asociimit me Vendet e Evropës Qendrore. Puna në nënkomitetët e përbashkëta për transportin është përqendruar në përafrimin e legjislacionit në të gjitha modulet e transportit për të ristrukturuar sektorin e transportit për të vendosur një sistem të shumanshëm

218

transporti të integruar dhe të balancuar. Përafrimi i legjislacionit është element qendror edhe në negociatat e tanishme për hyrjen në treg në ujërat tokësore dhe do të luajë rol kryesor në negocimet e ardhshme për transportin ujor dhe rrugor. Sipas marrëveshjeve të asociimit, Vendet e Evropës Qendrore u angazhuan të përshtatin legjislacionin e tyre me « acquis communautaire » që të sigurojnë një zhvillim të bashkërenduar dhe liberalizimin progresiv të transportit midis palëve. Në dhjetor 1992, Komisioni Evropian ka paraqitur Rekomandimin për një Vendim të Këshillit për hapjen e negociatave midis Komunitetit dhe vendeve të treta, që ka të bëjë me mbartjen e mallrave dhe të pasagjerëve me anë të transportit rrugor. Çështja është ende në pritje. I. TRANSPORTI RRUGOR HYRJE Tregu i transportit rrugor në shtete të ndryshme është karakterizuar nga një numër rregullash që kanë të bëjnë me transportin rrugor kombëtar dhe ndërkombëtar në fusha të tilla, si : hyrja në profesion, hyrja në treg, standardet teknike dhe kontrolli, kushtet shoqërore, çështjet fiskale, mbrojtja e mjedisit, siguria në rrugë etj. Përsa i përket transportit rrugor, mund të bëhen dy ndarje kryesore: mbartja e mallrave dhe mbartja e pasagjerëve. Legjislacioni ekzistues, në pjesën më të madhe të rasteve, merr parasysh këtë klasifikim. Një nga parimet me të rëndësishme për të bërë efektiv transportin rrugor në Tregun e Brendshëm është sigurimi i lirisë për të ofruar shërbime, pa diskriminim për arsye kombësie apo vendi të ndërmarrjes. Që të arrihet ky objektiv duhet vendosur një shkallë e nevojshme harmonizimi të kushteve të konkurrencës. Kjo është arsyeja që gjatë 20 vjetëve të fundit Komuniteti ka përshtatur masa për të vendosur standarde në fushat e mësipërme. Janë hequr, gjithashtu, edhe kufizimet për të siguruar shërbime ndërkombëtare transporti, bazuar në sisteme kuotash. Në fakt, që nga viti 1976 kuotat e Komunitetit janë ngritur rregullisht çdo vit deri më 1993, kur u hoqën plotësisht.

219

Si rrjedhojë e këtij procesi, janë hequr kufijtë kombëtare që kanë penguar sigurimin e shërbimeve ndërkombëtare të transportit rrugor. Gjendja e tregut ndërkombëtar midis shteteve anëtare është cilësuar e sigurtë për shërbimet të transportit rrugor për të gjithë Komunitetin, vetëm nëse secili vend plotëson kushtet e hyrjes, sipas direktivave që rregullojnë profesionin. Janë përshtatur edhe masat për hapjen e tregjeve kombëtare për jorezidentë, si një pjesë e rëndësishme e plotësimit të tregut të brendshëm. Megjithatë, liberalizimi i plotë i transportit do të arrihet në Komunitet më 1 korrik 1998, vetëm pas një periudhe tranzitore 10 vjeçare, kur kuotat ekzistuese do të hiqen plotësisht. Me rëndësi të madhe kanë qenë, gjithashtu, disa masa të përshtatura në nivel ndërkombëtar, si: marrëveshja mbi mbartjen ndërkombëtare të pasagjerëve në rrugë me ane të shërbimeve të autobusëve (ASOR) dhe marrëveshja evropiane që ka të bëjë me punën e stafeve të makinave të angazhuara në transport rrugor ndërkombëtar (AETR), të negociuara në kuadrin e Komisionit Ekonomik të Kombeve të Bashkuara për Evropën.

220

1. Hyrja në treg dhe masat horizontale në transportin rrugor PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT i) Gjendja

Nga 1 janari 1993, me krijimin e tregut të brendshëm dhe hapjen e tregut të transportit rrugor, hyrja në tregun e transportit rrugor ndërkomunitar është tashmë e hapur për çdo operator që përmbush kërkesat “cilësore” që drejtojnë pranimin në punë të operatorit të transportit rrugor. Në këtë mjedis të liberalizuar është rritur konkurrenca, pra është themelore për sektorin që të përmiresohet procedura e zgjedhjes dhe masat e trajnimit për ata persona që kanë dëshirë të merren me këtë punë.

ii) Qendrimi Komuniteti ka përcaktuar rregullat për pranimin e operatorëve kombëtare dhe ndërkombëtare të transportit rrugor. Ka tri kërkesa për personat që kanë dëshirë të ushtrojnë profesionin e tyre si operatorë transporti rrugor: reputacion i mirë, gjendje e duhur financiare dhe aftësi profesionale. Duke pasur parasysh krijimin e tregut të brendshëm, direktiva e fundit e përshtatur në këtë fushë më 1989 përkufizon shumë mirë se si duhen përmbushur tri kërkesat e mësipërme.

iii) Përvoja

Megjithë përputhjen nga shtetet anëtare me katër direktivat, ka ende ndryshime të ndjeshme midis legjislacioneve të zbatuara nga disa shtete anëtare, që kanë të bëjnë me pranimin në profesion të operatorit të transportit rrugor. Kjo vjen ngaqë direktivat e Komunitetit vetëm vendosin kushte minimale për zbatimin, pra shtetet anëtare janë të lira të marrin masa më të rrepta në nivelin kombëtar. Komisioni këshillon që këto kërkesa mund të jene të nevojshme në nivelin Komunitar dhe, përpara mbylljes së vitit 1995 propozoi masa të reja për të forcuar më tej këtë legjislacion.

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN

221

Përafrimi legjislativ në fushën e transportit rrugor nënkupton qenien e sistemeve kombëtare rregulluese, si organizimi i hyrjes në tregun kombëtar. Në disa raste, masat harmonizuese duhen përshtatur pa rregulla të mëparshme kombëtare në atë fushë. Disa direktiva harmonizimi kërkojnë njësi të specializuara administrative për të vënë në jetë, nga pikpamja praktike detyrimet e parashtruara në direktiva. Për shembull, direktivat për hyrjen në profesion parashikojnë kushtin e aftësisë profesionale, që përfshin zotërimin e aftësive në disa subjekte, të njohura edhe nga organi ose njësia e caktuar nga shtetet anëtare. Organet përgjegjëse organizojnë kurse kualifikimi, marrin në provime dhe njohin diplomat e shteteve të tjera. Agjentët e kontrollit janë të rëndësishem në shumicën e fushave të harmonizimit në transportin rrugor, veçanërisht për sa u përket kushteve shoqërore, kontrolleve teknike dhe sigurisë në rrugë. Kontrolli për përdorimin e autorizimeve dhe të liçensave për transportin kombëtar dhe ndërkombëtar është thelbësor për të shmangur punën e paligjshme. MASA THEMELORE Ky legjislacion krijon kushtet për hyrjen në profesionin e operatorit të transportit rrugor që është parakusht për hyrjen në treg. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA Për më tepër se 20 vjet Komuniteti ka përpunuar rregullat për pranim në profesionin e operatorit të transportit rrugor kombëtar dhe ndërkombëtar. Këshilli përshtati katër direktivat e mëposhtme: i) Direktiva 74/561/KE për pranimin në profesionin e transportit të

mallrave me mjete rrugore dhe Direktiva 74/562/KE për pranimin në

222

profesionin e operatorit të transportit rrugor, kombëtar dhe ndërkombëtar, të pasagjerëve.

Këto dy direktiva vendosin tri kërkesat që duhen përmbushur nga

personat që kanë dëshirë të ushtrojnë profesionin e operatorit të transportit. Këto kërkesa janë: reputacioni i mirë, gjendja e duhur financiare dhe aftësia profesionale. Këto direktiva përcaktojnë një listë subjektesh, nga të cilat kërkohen njohuri profesionale.

ii) Direktiva 77/796/KE, që ka për qëllim njohjen e dyfishtë të

diplomave, çertifikatave dhe të evidencës tjetër të kualifikimeve zyrtare për operatorët e transportit, duke përfshirë masat për t’i inkurajuar ata që të ushtrojnë të drejtën e tyre të vendosjes së lirë brenda Komunitetit.

iii) Direktiva 89/438/KE që amendon direktivat e mësipërme, përcakton me

afër tri kërkesat ndaj personave që kanë deshire të ushtrojnë profesionin e operatorit të transportit, të cilët duhet të sigurojnë një shkallë të përbashkët profesionalizmi. Në një mjedis të liberalizuar, është e nevojshme që këto kërkesa të harmonizohen për të shmangur shtrembërimet e konkurrencës nga shtetet që zbatojnë kushte më të rrepta.

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 74/561/KE (OJ L 308 e 19.11.74)

Direktiva e Këshillit 74/561/KE e 12 nëntorit 1974 për pranimin e operatorit të transportit rrugor të mallrave në punët kombëtare dhe ndërkombëtare të transportit

Direktiva e Këshillit 74/562/KE (OJ L 308 e 19.11.74)

Direktiva e Këshillit 74/562/KE e 12 nëntorit 1974 për pranimin e operatorit të transportit rrugor të pasagjerëve në punët kombëtare dhe ndërkombëtare të transportit


Direktiva e Këshillit 77/796/KE e 12 dhjetorit 1977, që ka për qëllim njohjen e dyfishte të diplomave, çertifikatave dhe dokumenteve të tjera zyrtare të kualifikimeve për operatorët e transportit

223

të mallrave dhe operatorët e pasagjerëve rrugorë, duke përfshirë masat që i lejojnë këta operatorë të ushtrojnë të drejtën e tyre për lirinë e vendosjes


Direktiva e Këshillit 89/438/KE e 21 qershorit 1989, që amendon Direktivat 74/561/KE, 74/562/KE dhe 77/796/KE

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Paralel me zbatimin e legjislacionit për pranimin e punësimit të operatorit të transportit rrugor në linjat kombëtare dhe ndërkombëtare, të nevojshme për të përgatitur liberalizimin e hyrjes në treg, duheshin përcaktuar masa të tjera në fushën e ndihmave shtetërore dhe kompensimeve financiare në ndërmarrjet e transportit publik, në mënyrë që të shmangen shtrembërimet e konkurrencës midis shteteve anëtare. Legjislacioni i Komunitetit përcakton saktë ato çështje, në sektorin e transportit rrugor, ku janë të lejuara ndihmat shtetërore dhe kompensimi financiar. Masat e para u përshtatën në vitet shtatëdhjetë, por ishte e nevojshme një periudhë e gjatë kalimtare për të krijuar një treg ku mbizotëron konkurrenca e drejtë, që është kushti sine qua non për liberalizimin e mëtejshëm. MASAT E FAZËS SË DYTË

Rregullorja e Këshillit (KE) 1107/70 (OJ L 130 e 15.6.70)

Rregullorja e Këshillit (KE) 1107/70 e 4 qershorit 1970 për dhënien e ndihmave për transportin hekurudhor, rrugor dhe të ujërave të brendshme

Rregullorja e Këshillit (KE) 1191/69 (OJ L 156 e 28.6.69) siç është amenduar nga Rregullorja e Këshillit(KE) 1893/91(OJ L 169 e 29.6.91)

Rregullorja e Këshillit (KE) nr 1191/69 e 26 qershorit 1969, që ngarkon shtetet anëtare me detyrimet që rrjedhin nga shërbimi publik në transportin hekurudhor, rrugor dhe të ujërave të brendshme

224

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË TRETË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Në këtë fazë, rregullat për hyrjen në tregun e shërbimeve kombëtare dhe ndërkombëtare të transportit për mallra dhe pasagjerë duhet të jenë krejtësisht të zbatueshme. Këto masa përbëjnë një pjesë të rëndësishme të tregut të brendshëm dhe nënkuptojnë integrim të plotë në Bashkimin Evropian. Rregulloret e duhura janë: Rregullorja 881/92 për hyrjen në treg të transportit rrugor të mallrave brënda Komunitetit në territorin e shtetit anëtar ose nëpërmjet tij, apo duke kaluar nga një ose më shumë shtete anëtare. Rregullorja lidhet drejtpërdrejt me atë 3916/90 për masat që duhen marrë në rast krizë në treg në transportin e mallrave me rrugë tokësore. Rregullorja 3118/93, që vendos kushtet në të cilat drejtuesit e automjeteve jo-rezidentë mund të ofrojnë shërbime kombëtare të transportit të mallrave brënda një shteti anëtar dhe Rregullorja 792/94 për llogaritë vetjake. Për sa i përket transportit të pasagjerëve, Rregullorja 684/92 për rregulla të përbashkëta për transportin ndërkombëtar të pasagjerëve me anë të autobusit dhe Rregullorja 2454/92 që vendos kushtet në të cilat drejtuesit e automjeteve jo-rezidentë mund të ofrojnë shërbime kombëtare transporti brënda një shteti anëtar. MASAT E FAZËS SË TRETË Rregullore e Keshillit Nr.881/92 (OJ L 95 e dates 09.04.1992

Rregullore e Keshillit Nr.881/92 e 26 Marsit 1992 per hyrjen ne treg te ngarkeses se mallrave nepermjet rruges drejt Komunitet ose nga territori i nje vendi anetar ose qe kalon nepermjet territorit nje ose me shume Shteteve Anetare.

Rregullore e Keshillit Nr.3916/90 (OJ L 375 e dates 31.12.90)

Rregullore e Keshillit Nr.3916/90 e dates 21 Dhjetor 1990 per masat qe duhet te merren ne rastin e nje krize ne treg per shkak te transportit rrugor te mallrave.

Rregullore e Keshillit Nr.31118/93 (OJ.L 279, e

Rregullore e Keshillit Nr.3118/93 e dates 25 Tetor 1993 qe percakton kushtet nen te cilat

225

dates 12.11.93) transportuesit jorezidente mund te kryejne sherbime kombetare transportuese rrugore me nje shtet anetar.

Rregullore e Keshillit Nr.684/94 (OJ. L 74 e dates 20.03.1992

Rregullore e Keshillit Nr.684/92 e dates 16 Mars 1992 per rregullat e perbashketa per transportin nderkombetar te pasagjereve me autobus ose tren.

Rregullore e Keshillit Nr.2454/92 (OJ L. 251 e dates 29.08.1992)

Rregullore e Keshillit Nr.2454/92 e dates 23 Korrik 1992 qe parashikon kushtet nen te cilat transportuesit jorezident mund te kryejne sherbime kombetare transporti brenda nje shteti anetar.

226

2. Teknologjia dhe Siguria PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Politika e Përbashkët e Transportit mund të dështonte nëse nuk do të përfshinte në objektivat e saj edhe dhënien e një ndihmese për të përmiresuar kushtet në të cilat qarkullojnë mjetet e transportit, në përgjithësi dhe makinat, në veçanti. Midis masave të marra për këtë qëllim, ato që kanë të bëjnë me sigurinë dhe luftën kundër ndotjes së mjedisit janë të një rëndësie të veçantë. Siguria e trafikut rrugor jo vetëm që kërkon nga prodhuesit e makinave të ruajnë standardet e nevojshme të sigurisë, por edhe nga përdoruesit kërkon që të sigurojnë që makinat në qarkullim janë në kushte të mira funksionimi dhe të pajisura sipas standardeve të rregullores. Në fushat e harmonizimit teknik dhe të sigurisë në rrugë, ka rëndësi të madhe që të sigurohet lëvizja e lirë e makinave ose e njerëzve, për të shmangur shtrembërimin e konkurrencës në tregun e përbashkët ose diskriminimin për arësye kombësie. Komisioni nuk ka patur qëllim harmonizimin e plotë, por të përafrojë legjislacionet e shteteve anëtare me pikpamjen që të vendosen standarde minimale ose maksimale, të cilat duhen zbatuar në lëvizjen e lirë në të gjithë territorin e BE-së. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Prova për aftësinë rrugore Për të siguruar testimin efektiv, ka qenë e detyrueshme të ngrihet parimi i përgjegjësisë së shteteve anëtare për testimin e aftësisë rrugore. Megjithatë, në përgjigje të kërkesave praktike organizative dhe për kryerjen e shpejtë të procedurave administrative, detyra e kryerjes së testit u duhej ngarkuar organeve të miratuara ose ekspertëve, që janë nën mbikëqyrjen e organeve publike.

227

Pra, zbatimi i direktivave varet nga zgjedhja e një forme testimi midis:

• një organizatë asnjanëse për kryerjen e testimeve në mjediset e veta, • një organizatë asnjanëse për kryerjen e testeve në garazhe, • testimi nga dhe në garazhe të miratuara,

si dhe nga zbatimi i procedurave të miratuara. Zgjedhja e formës së testimit do të ketë ndikim të qartë mbi sasinë e kostove të drejtpërdrejta dhe të tërthorta (kostot e investimit për tokën, ndërtesat, pajisjet, për stafin dhe trajnimet etj). Liçensa makine Kjo direktivë, që ndihmon në arritjen e lëvizjes së lirë të njerëzve, ka lindur si nevojë e korrigjimit të mospërputhjeve midis rregulloreve të ndryshme kombëtare për kategoritë e makinave, moshat statuore minimale, kushtet e përgjithshme të gjendjes fizike dhe mendore, provimet që duhet të kryhen etj. Ka nevojë për:

• përcaktim të organit përgjegjës për kryerjen praktike të provimeve; • vendosjen e një procedurë për prodhimin dhe leshimin e liçensave të

makinave; • përcaktimin e autoriteteve që mbikëqyrin heqjen, tërheqjen,

pezullimin dhe rivendosjen e liçensave; • vendosjen e një procedurë për njohjen ose këmbimin e liçensave të

huaja të drejtimit të automjetit, kur drejtuesit marrin rezidencën në territorin e mbuluar.

Ka një rëndësi të madhe që VEQL-të të lëshojnë liçensa makinash sipas standardeve që sigurojnë nivele të kënaqshme aftësie, trajnimi dhe mësimi për sigurinë në rrugë. Peshat dhe përmasat (duke përfshirë testin e kolaudimit të makinave) Duhet vënë në dukje se transporti rrugor ndërkombëtar drejtohet nga organe të tjera (Konventa e Vienës e 1968-s; Marrëveshja për përshtatjen e

228

kushteve të njëtrajtshme të miratimit të pajisjeve të makinave dhe pjesëve, Gjenevë, 20.3.1958; Marrëveshja për transportin ndërkombëtar të ushqimeve të humbshme dhe për pajisjet speciale që duhen përdorur për një transport të tillë (ATP), Gjenevë, 1.9.1970; Konventa për konteinerët etj) Takograf Kusht i nevojshëm është përshtatja e standardeve të përbashkëta për mënyrën e drejtimit të automjetit dhe periudhat e pushimit në fuqi në BE, që shprehen në Rregulloren shoqërore, që ka të bëjë me transportin rrugor, siç është përcaktuar nga Rregullorja e Këshillit (KE) 3820/85 dhe ratifikimi i “Marrëveshjes Evropiane që ka të bëjë me Punën e Stafeve të Makinave që merret me Transportin Ndërkombëtar Rrugor (AETR)”, Gjenevë, 1.9.1970. Mallra të rrezikshme në rrugë (duke përfshirë trajnimin e shoferëve) Një kërkesë e nevojshme për zbatimin e standardeve Komunitare është që VEQL-të të bëhen “palë kontraktuese në ADR” të UNECE në Gjenevë, që drejton transportin rrugor ndërkombëtar të mallrave të rrezikshme. Është e rëndësishme që VEQL-të të informojnë rregullisht Komisionin për të gjitha marrëveshjet dypalëshe, të drejtuara nga ADR, që ato kanë lidhur me shtetet anëtare ; kështu Komisioni mund të shikojë rrjedhojat tregtare që vinë nga marrëveshjet ose nga çdo ndryshim i bërë në to. Mjetet e kufizimit të shpejtësisë Kërkesë e nevojshme është dhënia e miratimit për mbuluesit e mjeteve të kufizimit të shpejtësisë në përputhje me kërkesat e Direktivës 92/24/KE. Rripat e sigurisë Kërkesë e domosdoshme është të kontrollohet nëse të gjitha karriget janë të futura me pika ankorimi për të kopjuar standardet e miratimit për sisteme kufizimi nga ato të UNECE në Gjenevë. MASA THEMELORE

229

Këto akte janë të paracaktuara për të lehtësuar konkurrencën e lirë dhe lëvizjen e lirë të njerëzve, mallrave dhe shërbimeve, parimet kryesore të Traktatit për Bashkimin Evropian, ose të rritin sigurinë në rrugë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Për sa u përket objektivave të ndjekur për teknologjinë dhe sigurinë, masat e vendosura më poshtë përbëjnë instrumenta kryesore në veprimtarinë e rregullt të tregut unik. 1. Prova të cilësisë së rrugëve Pra, në vend që të drejtohet për një harmonizim të plotë, rregullorja e Komunitetit (Direktiva 77/143/KE dhe amendimet) ka përshtatur qendrimin që standardizimi duhet kufizuar në pikat thelbësore (natyra e detyrueshme dhe frekuenca e inspektimeve, lista e pajisjeve të pjesëve të makinave, që është zakonisht subjekt i inspektimit, standardet minimale për sistemin e frenave dhe lëshimin e tymit, njohja e dyfishtë e provimit të përputhjes). Këto masa janë vendosur për të siguruar nivel të barabartë të sigurisë dhe barazi ekologjike në rrugët e Bashkimit. Duke pasur parasysh infrastrukturën, ato rekomandojnë që, gjatë fazës së parë, duhet bërë grupimi i makinave tregtare dhe autobusëve (frekuenca dhe lista e objekteve që duhen inspektuar -Direktiva 77/143/KE). Shtrirja e këtyre masave për kategoritë e tjera, si : makinat e lehta (Direktiva e 88/449/KE) dhe makinat private (Direktiva 91/328/KE) mund të bëhet në fazën e dytë. E njëjta gjë mund të vërehet për standardet minimale për frenimin (Direktivat 92/54/KE dhe 94/28/KE) dhe lëshimin e tymit (Direktiva 92/55/KE), që zbatohen për të gjitha kategoritë e makinave. (“hapa të vegjël” politika “hap pas hapi”). 2. Pesha dhe përmasat (duke përfshirë testin e kolaudimit të makinës) Pra, legjislacioni i Komunitetit (Direktiva Nr 85/3/KE + amendamentet) përcaktoi peshën maksimale dhe dimensionet maksimale të autorizuara për disa makina tregtare që të lejohet përdorimi më i mirë i tyre në trafikun ndërkombëtar.

230

U hodh edhe një pikpamje për të hequr ndryshimet midis rregulloreve kombëtare, që pengonin trafikun rrugor të Komunitetit, çonin në shtrembërimin e kushteve të konkurrencës midis drejtuesve të automjeteve të vendeve të ndryshme dhe kufizonin hapësirën për tregtinë e makinave. Vështirësia më e madhe qendron në gjetjen e një balance midis dëshirës për të ulur koston e punës dhe nevojës për të mbrojtur infrastrukturën, e cila do të ishte a pranueshme nga të gjitha shtetet anëtare. Që të mos pengohet lëvizja e lirë, këshillohet që kërkesat e mëposhtme të kenë përparësi, pra të zbatohen në fazën e parë:

• përmasat maksimale për të gjitha kategoritë e makinave dhe kombinimet e tyre

• peshat maksimale vetëm për:

- makinat e mallrave me një GVË mbi 3.5 ton, - kombinimet me 5 akse ose më shumë dhe të trejlërve

përkatës, - akset e ngarjes së autotrenave dhe makinave të

artikuluara me 5-6 akse, duke patur parasysh faktin që këto makina kryejnë transportin ndërkombëtar. Përshtatja e standardeve të tjera dhe testi i përputhjes së makinave mund të shtyhen deri në fazën e dytë (politika e hapave të vegjël). Këshillit i është paraqitur një propozim, që ka të bëjë me shtrirjen e Direktivës 85/3/KE në transportin kombëtar. 3. Takograf Rregullat e Komunitetit sigurojnë që të gjitha makinat brënda hapësirës së Rregullores 3820/85/KE duhet të fiksohen me një njësi monitorimi (takograf), siç është vendosur nga Rregullorja 3821/85. Përdorimi i këtij takografi bën të mundur rregullat që duhen treguar në legjislacion për drejtimin e automjetit dhe periudhat e pushimit përkatës.

231

Kjo rregullore ka rëndësi parësore për zbatimin e duhur të akteve normative; dhe jep ndihmesë të rëndësishme në përmirësimin e sigurisë në rrugë, për të ruajtur konkurrencën dhe për të mbajtur standarde të kënaqshme shoqërore. 4. Thellësia e vijave të gomës Direktiva Nr 89/459/KE ka për qëllim rritjen e sigurisë në rrugë, duke bërë të detyrueshme një thellësi të vijave të gomës 1.6 mm në gropat kryesore të gomave të automjeteve për pasagjerë që nuk kalojnë numrin prej nëntë vendesh dhe të automjeteve të mallrave me peshë jo më të madhe se 3.5 ton. Këto masa kanë për qëllim të lehtësojnë lëvizjen e lirë të automjeteve dhe njerëzve midis shteteve të Bashkimit Evropian dhe të ndihmojnë në heqjen e pengesave të tregut dhe shtrembërimeve të konkurrencës. MASAT E FAZËS SË PARË Direktive 85/3/KEE OJ Nr.L 03.01.1985, F.14, ndryshuar se fundmi me Direktiven Nr. 92/07/KEE (OJ Nr.L57, e dates 02.03.1992, f.29)

Direktive e Keshillit 85/3/KEE e dates 19.12.1984 qe miraton standartet e Komunitetit per permasat maksimale standarte (gjatesine, gjeresine, lartesine), peshen maksimale te aksit te mjetit te transportit dhe pesha maksimale e e lejuar per kombinimin e 5-6 akseve.

Direktiva 77/143/KEE OJ Nr L 47, i dates 18.02.1977, f.47 ndryshuar se fundmi me direktiven Nr.94/23/KEE OJ L.147 e dates 14.06.1994, f.4

Direktive e Keshillit 77/143/KEE e dates 29.12.1976 qe miraton standartet e Komunitetit per mjetet e renda te transportit te mallrave, trenat dhe autobusat (frekuencen dhe listen e artikujve qe do te jene objekt kontrolli; mundesisht per te shtyre standartet e emisionit dhe frenimit per ne fazen e II

Direktiva 89/459/KEE OJ L226,, i dates 03.08.1989, f.4

Direktive e Keshillit 84/459/KEE per perafrimin e ligjeve te Shteteve Anetare qe lidhen me trashesine e siperfaqes se gomes te disa kategorive te mjeteve motorike dhe rimorkiove te tyre.

232

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Aktet e mëposhtme janë thelbësore për arritjen e politikës së përbashkët të transportit. Për këtë arsye, ato përfshrihen në fazën e dytë, pas përshtatjes së masave parësore për funksionimin e tregut të brendshëm. 2. Licensat e makinave Direktiva e Komunitetit 91/439/KE, e bazuar në kushtet minimale për lëshimin e liçensave, lejon njohje të dyfishtë atje ku provimet janë njëvlershme. Ajo harmonizon kategoritë e makinave dhe siguron mundësinë e ndarjes së tyre, që shoferët të kalojnë nga një kategori në tjetrën, duke respektuar normat e sigurisë dhe në përputhje me rrethanat kombëtare. Direktiva, gjithashtu, vendos një model komunitar, harmonizimi i të cilit e bën më të lehtë të kuptohet dhe, kështu, lehtëson njohjen e tij në shkallë ndërkombëtare. Kjo Direktivë ka për qëllim përmirësimin e sigurisë në rrugë dhe lehtësimin e lëvizjes së njerëzve në çdo shtet tjetër anëtar. Liçensa komunitare siguron të drejtat e qytetarëve evropianë, prandaj edhe kjo kërkesë përshtatet në fazën e dytë. 5. Transporti i mallrave të rrezikshme Direktiva 94/55/KE ka për qëllim harmonizimin e rregullave të zbatueshme në transportin kombëtar dhe ndërkombëtar të mallrave të rrezikshme, për të siguruar një nivel të lartë sigurie dhe për krijimin e një tregu unik në këtë fushë. Ajo siguron, gjithashtu, transpozimin e legjislacionit komunitar dhe, pikërisht, të anekseve teknike të Marrëveshjes Evropiane, që kanë të bëjnë me transportin ndërkombëtar të mallrave të rrezikshme me rrugë tokësore. Këto masa janë të nevojshme për të siguruar transportin e mallrave të rrezikshme dhe për të hequr kufizimet në sigurimin e lirë të shërbimeve të transportit dhe të lëvizjes së lirë të makinave dhe pajisjeve të transportit. Zbatimi i rregullave të tilla të njëllojta për gjithë transportin në BE, është i detyrueshëm në fazën e dytë.

233

7. Pajisjet e kufizimit të shpejtësisë Direktiva 92/6/KE kërkon instalimin e detyrueshëm dhe përdorimin e pajisjeve të kufizimit të shpejtësisë në autobusë dhe kamionë. Që të shmangen shtrembërimet e konkurrencës midis transportuesve, është thelbësor përdorimi i detyrueshëm i pajisjeve të tilla që kufizojnë shpejtësinë e makinave dhe përcaktimi i kufijve maksimalë të lejuar të saj. 8. Rripat e sigurimit Direktiva jep parimin e përgjithshëm që shoferët dhe pasagjerët e një makine nën 3.5 tonë, janë të detyruar të vënë rripat e sigurimit. Edhe për fëmijët kjo direktivë paraqet përdorimin e detyrueshëm të sistemeve kufizuese të përshtatura për ta, me ndenjëse të caktuara, të pajisura me rrypa sigurimi. Këto sisteme duhen njohur nga shtetet anëtare, derisa në Komunitet të vendosen standarde të harmonizuara. Aktet e Komunitetit zbatohen edhe për makinat e regjistruara në vendet e treta dhe që qarkullojnë në shtetet anëtare, që shpjegon nevojën për t’i përshtatur ato në fazën e dytë.

234

MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva 85/3/KEE OJ Nr.L2, date 03.01.1985, f.14, ndryshuar se fundmi me Direktiven Nr.92/7/KEE (OJ Nr.L57, e dates 2.3.19923, f.29)

Direktive e Keshillit 85/3/KEE e dates 19.12.1984 per peshen, permasat dhe disa karakteristika teknike te automjeteve.

Direktiva 86/364/KEE OJ L221, e dates 07.08.1986, f.48

Direktive e Keshillit 86/364/KEE e dates 24.07.1986 qe lidhet me sigurimin cilesise se automjeteve me direktiven 85/3/KEE per peshen, permasat dhe disa karakteristikateknike te disa automjeteve.

Direktive 77/143/KEE OJ Nr.47, e dates 18.2.1977, f.47ndryshuar se fundmi me Direktiven e Komisionit Nr.94/23/KEE OJ L 147 e dates 14.06.1994

Direktive e Keshillit 77/143/KEE e adtes 29.12.1976 per perafrimin e ligjeve te Shteteve Antare lidhur me testet per cilesine e rruges per mjetet motorrike dhe rimorkiot.

Direktive 91/439/KEE OJ L237, e dates 24.08.1991, f.1.

Direktive e Keshillit 91/439/KEE e dates 29.07.1991 per licensat per transportin e udhetareve.

Direktive 89/684/KEE OJ L398, e dates 30.12.1989, f. 33

Direktive e Keshillit 89/684/KEE e dates 21.12.1989 per trainimin profesional te disa drejtues automjetesh qe transportojne mallra te rrezikshme.

Direktive 94/55/KE OJ L319, e dates 12.12.1994, f.7

Direktive e Keshillit e dates 94/55/KE e dates 21.11.1994 per perafrimin e ligjeve te Shteteve Anetare lidhur me transportin per mallrat e rrezikshem.

Direktive 91/67/KEE OJ L373, e dates 31.12.1991, f.26

Direktive e Keshillit 91/671/KEE e dates 16.12.1991 per perafrimin e ligjeve te Shteteve Anetare lidhur me perdorimin e detyrueshem te rripave te transmisionit ne automjetet qe transportojne me pak se 3.5 tone.

Direktive 92/6/KEE OJ L57, e dates 02.03.1992, f.27

Direktive e Keshillit 92/6/KEE e dates 10.20.1992 per instalimin dhe perdorimin e mekanizmit per kufizimin e shpejtesise per disa kategori te mjeteve motorike ne Komunitet.

235

3. Harmonizimi Fiskal PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Përvoja e BE-së ka treguar që harmonizimi fiskal në fushën e transportit të/mbartjes së mallrave me rrugë tokësore është kusht kryesor për hapjen e tregjeve kombëtare, por vështirë të arrihet, sepse ndikon në pavarësinë fiskale të shteteve. Për të arritur në fazën e tanishme të përafrimit të ligjeve, u deshën 25 vjet diskutimesh të forta. Duke mbajtur parasysh rëndësinë e objektivave të politikës së përbashkët në këtë fushë, pra harmonizimin e kushteve të konkurrencës midis transportuesve rrugorë të kombësive të ndryshme dhe midis mënyrave të ndryshme të transportit, si dhe vendosjen e kostove të infrastrukturës për përdoruesit e këtyre infrastrukturave, masat e theksuara përbëjnë instrumentet themelore të veprimit sipas rregullave të tregut të brendshëm. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi i ligjeve në ketë fushë do të thotë riorganizim i sistemeve kombëtare të taksave të makinave të zbatueshme nga VEQL-të. Veprimi sipas rregullave i tregut të brendshëm kërkon konkurrencë të drejtë midis operatorëve, kusht ky që bën të domosdoshëm afrimin e taksave mbi transportuesit rrugorë. Është parë e nevojshme të zbatohen rregulla të përbashkëta, që përcaktojnë çmimet minimale për taksat vjetore mbi makinat e mallrave të rënda (nëpërmjet kategorive të ndryshme sipas peshës së përgjithshme të lejueshme dhe numrit të akseve), nga njera anë, për të shmangur taksimin e dyfishtë dhe, nga ana tjetër, për të përgatitur rregulloret që duhen ndjekur nga ato shtete që dëshirojnë të paraqesin dhe/ose të mbajnë taksa përdorimi. Gjithashtu, duhet ngritur infrastruktura administrative, e nevojshme për të llogaritur dhe vendosur taksat, tatimet e përdorimit, pagesat në rrugë, si dhe të zbatojë çmime të ulura dhe/ose të bëjë përjashtime.

236

Rregulloret e Komunitetit sigurojnë, inter alia, që dy ose me shumë shtete anëtare mund të bashkëpunojnë për të vendosur një sistem të përbashkët taksash përdorimi, që të jenë të zbatueshme për të gjitha territoret. Kushtet e një bashkëpunimi të tillë duhen negociuar midis shteteve përkatëse. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Në fushën e taksave të rruges, konkurrenca e drejtë kërkon afrimin e taksave dhe të tatimeve për përdorimin e rrugëve. Vendosja e kostove të infrastrukturës, me anë të mekanizmave ekonomike, do të thotë kalim i këtyre kostove mbi përdoruesit e infrastrukturës. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva 93/89/KE OJ N L 279/32 e 12.11.93

Direktiva 93/89/KE e 25 tetorit 1993 për zbatimin nga shtetet anëtare të taksave mbi disa makina të përdorura për transportin e mallrave dhe të taksave dhe tatimeve për përdorimin e disa infrastrukturave

MASAT E FAZËS SË DYTË • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Të dhënat statistikore të mbledhura në bazë të rregullores përkatëse, pavarësisht se përbëjnë informacion të shumëllojshëm, nuk janë të detyrueshme në fazën e parë, por mund të konsiderohen si një element i fazës së dytë, për funksionimin e drejtë të tregut të brendshëm.

237

Mbështetja statistikore është shumë e dobishme për përcaktimin dhe zhvillimin e rregullave të përbashkëta. Për këtë arsye, shtetet anëtare janë të detyruara të informojnë Komisionin për shpenzimet për infrastrukturën dhe përdorimet e saj, si për transportin hekurudhor, ashtu edhe për atë tokësor dhe të ujërave të brendshme. MASAT E FAZËS SË DYTË Rregullorja(KE) 1108/70 (OJ N L 130 e 15.6.70).

Rregullorja(KE) 1108/70 e 4 qershorit 1970, që paraqet një sistem llogarie të shpenzimeve për infrastrukturën e transportit hekurudhor, tokësor dhe të ujërave të brendshme.

238

4. Harmonizim shoqëror PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Më 1969, dolën disa akte që vendosën periudhat maksimale të drejtimit të automjetit, ndalesat minimale dhe periudhat e qendrimit. Më 1985, këto akte u rregulluan për t’i bërë më të përdorshme për llogaritjet në industri. Disa profesionistë u shprehën për rregulla më të mira që të përmbushnin nevojat e vazhdueshme të sektorit të transportit dhe të arrihet objektivi i fleksibilitetit. Nga ana tjetër, nuk është arriturobjektivi i sigurimit të vezhgimit më të mirë të akteve. Kontrollet e bëra nga shtetet anëtare ishin të kufizuara dhe jo të barabarta, burimet ishin të papërshtatshme, asnjë nuk kishte dëshirë të merrte në përgjegjësi për rrjedhojat ekonomike dhe pratike të veprimeve në këtë fushë. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Rregullat e përbashkëta për punën e drejtuesve të automjeteve dhe periudhat e pushimit kanë për qëllim të harmonizojnë kushtet e konkurrencës midis transportuesve të kombësive të ndryshme, për të përmirësuar sigurinë në rrugë dhe për të ndihmuar në progresin shoqëror të drejtuesve të automjeteve; pra, ato janë të domosdoshme për zbatimin e mëtejshëm të rregullave të tregut të brendshëm. Që ato të jenë të frytshme, duhen vëzhguar aktet për drejtimin e automjetit dhe kohët e pushimit. Vështirësia kryesore në këtë sektor është sigurimi i zbatimit të rregullave në mënyrë të njëtrajtshme në vende të ndryshme. Trysnia e konkurrencës ndërkombëtare, dëshira për të fituar sa më shumë para, kushtet “pikërisht në kohë”, trafiku i rënduar dhe kontrollet jo të barabarta, detyrojnë transportuesit të thyejnë rregullat shoqërore. Vetëm një sistem i përshtatshem kontrollesh dhe gjobash mund të arrijënjë nivel të arsyeshëm vëzhgimi. Sistemet e kontrolleve dhe të gjobave janë:

• shërbimi i kontrollit të rrugëve • inspektoriati i punës

239

• inspektoriati i trafikut rrugor • in NL: Rijksverkeerinspectie (RVI) • in D: Bundesanstalt fur Guterfernvertkehr (BAG) • Policia dhe xhandarmëria

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Konkurrenca e ndershme dhe siguria në rrugë e bëjnë të domosdoshme vendosjen e rregullave të përbashkëta, që caktojnë periudhat maksimale të drejtimit të automjetit dhe periudhat minimale të pushimit (ditor dhe javor), si dhe vendosjen e një kontrolli minimal për të siguruar përputhjen me këto rregulla të përbashkëta. MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja e Këshillit 3820/85 (OJ N L 370/1 e 31.12.85)

Rregullorja e Këshillit 3820/85 e 20 dhjetorit 1985 për harmonizimin e disa ligjeve shoqërore, që kanë të bëjnë me transportin rrugor

Rregullorja e Këshillit 3821/85 (OJ N L 370/8 e 31.12.85)

Rregullorja e Këshillit 3821/85 e 20 dhjetorit 1985 për pajisjet e regjistrimit në transportin rrugor

Rregullorja e Këshillit 88/599/KE (OJ N L 325/55 e 29.11.88)

Rregullorja e Këshillit 88/599/KE e 23 nëntorit 1988 për procedurat standarde për zbatimin e Rregullores 3820/85 dhe Rregullores 3821/85

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

240

Kërkesat e aftësive të veçanta profesionale u vendosen për disa lloj shoferësh, pra për ata nën 21 vjeç, që merren me transportin e mallrave me maune me peshë maksimale të autorizuar prej më shumë se 7.5 tonësh dhe ata që merren me transportin e pasagjerëve në udhëtime përtej një rrezeje 50 km nga vendi i qendrimit të zakonshëm të automjetit. Keta shoferë duhet të përmbushin kushtet e trajnimit fillestar. Kjo masë është me hapësirë të kufizuar. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva 76/914/KE (OJ L 357/36 e 29.12.76).

Direktiva 76/914/KE e 16 dhjetorit 1976 për nivelin minimal të trajnimit për disa shoferë transporti

241

II. HEKURUDHAT HYRJE Shumë faktorë kanë ndikuar përshtatjen e masës së përgjithshme të Komunitetit që ka të bëjë me hekurudhat (Direktiva 91/440/KE për zhvillimin e hekurudhave të Komunitetit). Dukej qarte që hekurudha po humbiste aksione tregu dhe nuk po ndihmonte në mënyrë të mjaftueshme në zhvillimin e transportit në Komunitet, megjithe përshtatshmërinë e brendshme për disa lloje transporti dhe anët e mira të saj për sa i përket mjedisit dhe sigurisë. Ndër arsyet ishin kushtet jo të barabarta të konkurrencës midis mënyrave të ndryshme të tranportit, si dhe papërshtatshmëria e marrëdhënieve me shtetin dhe organizimin e hekurudhave. Është vënë re prirje për ndërhyrje tepër të madhe nga ana e qeverive në sistemin hekurudhor, gjë që ka ulur shumë efikasitetin e tij dhe ka penguar përgjigjen ndaj tregut. Shpesh hekurudhave u mungonte një strukturë e mirëfilltë financiare dhe vuanin nga një barrë e rëndë borxhi; menaxhimi financiar i tyre kishte prirje të ishte i papërshtatshëm dhe marrëdhëniet financiare me shtetin ishin të pakënaqshme. Ato ishin të organizuara si monopole shtetërore, që qendronin tepër larg nga tregu dhe pa ekspozimin e mjaftueshëm ndaj konkurrencës ose zhvillimin e shërbimeve që kërkonte tregu unik. Masa e përgjithshme e Komunitetit për hekurudhat u projektua nëpërmjet zbatimit të parimeve të tregut unik, veçanërisht parimit të lirisë së sigurimit të shërbimeve. Ajo përbën hapin e parë drejt liberalizimit dhe një tregu të integruar për shërbimet e hekurudhave. Ky proces mund të ishte progresiv për shkak të karakteristikave të veçanta të hekurudhave. Ishte e nevojshme të merrej parasysh lidhja teknike midis menaxhimit të infrastrukturës dhe veprimtarisë së transportit, të përfitimeve të dhëna nga një ndërlidhje e integruar dhe të detyrimeve për të siguruar shërbime publike.

242

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Direktiva përmban katër masa kryesore:

• pavarësinë e menaxhimit të hekurudhave nga shteti • ndarjen e menaxhimit të infrastrukturës nga ofrimi i shërbimeve të

transportit ( të paktën për llogaritë) • përmirësimin nga shteti të gjendjes financiare të hekurudhave • disa të drejta hyrjeje në rrjetin e hekurudhave, në veçanti për ofrimin

e shërbimeve ndërkombëtare. Këto masa përfaqësojnë një ndryshim të madh në organizimin e hekurudhave dhe të lidhjeve të tyre me shtetin. Transpozimi i tyre ka vazhduar edhe pas afatit të parashikuar, për shkak të kompleksitetit të detyrës dhe rrjedhojave të këtij procesi, duke përfshirë edhe punësimin. Megjithatë, të gjitha shtetet anëtare i kanë zbatuar nenet për pavarësinë e menaxhimit dhe ndarjen e menaxhimit të infrastrukturës nga ofrimi i shërbimit të transportit. Ato e kanë bërë këtë në mënyra të ndryshme, duke përfshirë ndarjen e thjeshtë e llogarive brenda një ndërmarrjeje të bashkuar, krijimin i degëve të veçanta brenda një ndërmarrjeje të përbashkët (që mund të përparojë në një numër ndërmarrjesh tërësisht të pavarura) dhe, në ndonjë rast kur përgatiten për privatizim, ngritjen e ndërmarrjeve të veçanta për veprimtari të veçanta (kjo kalon përtej detyrimeve të 91/440). Zbatimi i të drejtave të hyrjes ka qenë më i vështirë. Deri tani, vetëm 5 shtete anëtare e kanë zbatuar këtë nen, ndërsa të tjerët kanë përgatitur draftet. Pengesë është edhe opozita politike për një hap të parë drejt liberalizimit; Komuniteti, nga ana e tij, nuk ka përkufizuar kushtet për zbatimin e të drejtave të hyrjes (shiko pikën 5) ose rregulla të harmonizimit shoqëror dhe të sigurisë. Direktiva 91/440/KE ka për qëllim t’i bëjë hekurudhat që të funksionojnë në mënyrë sa më tregtare, për t’iu përgjigjur më mirë kërkesës, për të

243

përmirësuar cilësinë e shërbimeve të tyre dhe për t’i ofruar ato me kosto më të ulët. Zbatimi i suksesshëm i saj kërkon kulturë të përshtatshme biznesi, ndarjen e hekurudhave nga shteti, marrëdhënie eficiente dhe transparente midis shtetit dhe shoqërive anonime dhe një treg të lirë në shërbimet e transportit, pra, reforma më të gjera ekonomike, tregtare dhe administrative. Asistencë teknike mund të kërkohet edhe për të shpjeguar natyrën dhe qëllimin e direktivës, si dhe kushtet për zbatimin e suksesshëm të saj. Direktiva ka për qëllim përmirësimin e gjendjes së ndërmarrjeve ekzistuese kombëtare duke u dhënë atyre pavarësi në menaxhimin e tyre. Ajo kërkon t’i vendosë ndërmarrjet kombëtare të hekurudhave në një bazë më të fortë financiare me anë të ristrukturimit kapital. Direktiva krijon mundësinë e hyrjes në sistemin e hekurudhave për disa lloje veprimtarish (grupime ndërkombëtare dhe të kombinuara) dhe kërkon një ndarje llogarie të infrastrukturës nga operatorët. MASA THEMELORE Masa themelore e përfshirë për VEQL-të është krijimi i një ndërmarrjeje hekurudhe me pavarësi menaxhimi dhe me një strukturë financiare të fortë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Hekurudhat e VEQL-ve janë drejtuar nga shtetet dhe nuk kanë liri menaxhuese. Hapi i parë thelbësor i çdo veprimi është krijimi i një strukturë menaxhuese, e ndarë, por e varur disi nga shteti, për të zbatuar disa të drejta të hyrjes në infrastrukturën e hekurudhës për shërbime ndërkombëtare. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva 91/440/KE (OJ L 237, 24.8.91).

Direktiva 91/440/KE E 29 shtatorit 1991 për zhvillimin e hekurudhave të Komunitetit

244

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Këshilli ka përshtatur një pozicion të përbashkët për dy propozime plotësuese për direktivat që sigurojnë zbatimin efektiv të të drejtave të hyrjes, që përmban Direktiva 91/440/KE. Njëra direktivë ka të bëjë me liçensimin e ndërmarrjeve të hekurudhave, tjetra me caktimin e infrastrukturës së hekurudhave dhe vendosjen e taksave të infrastrukturës. Ato do të formojnë një pjesë të “acquis”-it dhe do të kushtëzojnë zbatimin e Direktivës 91/440/KE. MASAT E FAZËS SË DYTË COM (93) Syn 488 JO C 24 28/1/94

Propozim për Direktivën e Këshillit për liçensimin e ndërmarrjeve të hekurudhave

COM (93) Syn 490 JO C 24 28/1/94

Propozim për Direktivën e Këshillit për caktimin e kapacitetit të infrastrukturës së hekurudhave dhe vendosjen e taksave të infrastrukturës

245

III. UJËRAT E BRENDSHME (TOKËSORE) HYRJE Të vetmet VEQL që kanë të bëjnë me sektorin e ujërave tokësore, janë ato që merren me ujërat që kanë lidhje të drejtpërdrejtë me ato të shteteve anëtare. Komisioni është tashmë duke negociuar një marrëveshje mbi ujërat e brendshme midis Komunitetit dhe këtyre vendeve; kjo marrëveshje ka për qëllim të vendosë për një numër të madh problemesh që kanë të bëjnë me VEQL-të në marrëdhniet e tyre me shtetet anëtare në fushën e transportit të mallrave me anë të ujërave tokësore. Atje ku kemi të bejme me kontratat e mbartjes me anë të transportit ujor në ujërat e brendshme të Komunitetit, mjetet ujore të flotës së shteteve anëtare kanë të siguruar hyrje të lirë dhe çmimet e transportit janë hequr, veçanërisht në Rin, ku kjo liri është siguruar në Konventën për lundrimin në Rin të vitit 1868. Në disa rrugë midis Holandës, Belgjikës dhe Francës dhe brënda këtyre vendeve, është vënë një sistem çmimesh me rotacion. Gjatë procesit të krijimit të tregut unik, Komisioni do t’i propozojë Këshillit disa masa që do ta liberalizojnë këtë segment të tregut komunitar të lumenjve. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Siguria e transportit Direktiva 82/714/KE e 4 tetorit 1982 për kërkesat teknike ka nevojë për përshtatje, për ta sjellë atë në vijë me kërkesat e duhura për sigurinë e mjeteve lundruese të ujërave të brendshme. Veç kësaj, standardet teknike të zbatuara mbi bazën e Konventës Ndërkombëtare për Lundrimin në Rin, janë më të ngurta se ato të Direktivës së Komunitetit, arsye tjetër kjo që e bën të domosdoshme përshtatjen e Direktivës së Komunitetit. Përmirësimi i kualifikimeve të nivelit të transportuesve

246

Direktiva 87/540/KE mbron përmirësimin e nivelit të kualifikimeve për punë, veçanërisht në ndërmarrje shumë të vogla familjare, duke lejuar transportuesit të kërkojnë njohuri të nevojshme për menaxhim më të mirë të ndërmarrjeve të tyre dhe për një qendrim më dinamik ndaj tregut. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Siguria e transportit Siguria në transport shihet nga pikpamja e instalimit të flotave dhe instalimeve në bord. Për këtë, është bërë e nevojshme të vendosen rregulla teknike standarde në nivel komunitar, që qarkullimi i mjeteve lundruese në ndërlidhjen e Komunitetit të bëhet në kushte më të mira sigurie dhe konkurrence. Për këtë qëllim, është krijuar një çertifikatë komuniteti për lundrimin e brendshëm, e cila vërteton që mjetet përputhen me standardet e kërkesave teknike. Puna për sigurinë e mjeteve është duke vazhduar brenda Komisionit Ekonomik të Kombeve të Bashkuara për Evropën në Gjenevë dhe në Komisionin Qendror për Lundrimin në Rin. Ky i fundit vendos standardet për të gjitha mjetet lundruese mbi Rin. (duke përfshirë ato të flotave të VEQL-ve) Për sa i përket sigurisë së pasagjerëve ose mallrave që mbartin këto mjete, në nivel komunitar janë duke u përgatitur dispozita standarde, veçanërisht për përbërjen e reparteve dhe periudhat e punës dhe të pushimit. Rregullat për këto çështje janë tashmë të vendosura dhe duhet të respektohen nga ndërmarrjet e transportit të linjave ujore të brendshme dhe të flotave të VEQL-ve. Përmirësimi i nivelit të kualifikimeve të transportuesve Direktiva për këtë subjekt (87/540/KE), që përcakton të drejtën e ushtrimit të profesionit të transportuesit të mallrave me anë të rrugëve ujore, jep ndihmesë në përmirësimin e cilësisë të shërbimeve nga ndërmarrjet e transportit nëpër ujërat e brendshme.

247

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva vendos kërkesat teknike që duhen përmbushur nga mjetet e ujërave të brendshme të flotave të shteteve anëtare, nëse ato do të marrin çertifikatë Komuniteti, që i autorizon të qarkullojnë në ujërat e shteteve anëtare. Kjo masë shërben edhe për VEQL-të, për arsye sigurie transporti.

248

IV TRANSPORTI DETAR – HYRJA NË TREG PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Rregullorja 4055/86 është gur themeltar i lirisë për të siguruar shërbime në transportin detar. Ajo vendos liberalizimin e tregut të transportit detar midis shteteve anëtare, si dhe midis këtyre të fundit dhe vendeve të treta. Për disa kufizime u lejua një periudhë kalimtare. Rregullorja mbulon kufizime njëpalëshe dhe dypalëshe, si dhe çdo kufizim tjetër që mund të pengojë parimin e përgjithshëm të lirisë për të siguruar shërbime. Shteteve anëtare u ndalohet të marrin ndonjë masë të drejpërdrejtë ose të tërthortë që do të ndalonte hyrjen në treg të përfituesve të rregullores. Atyre u ndalohet të ndaluara bëjnë rregullime të ndarjes së ngarkesës në marrëveshjet e ardhshme dypalëshe. Përfituesit janë të përkufizuar në nenin 1 të rregullores dhe janë : “nënshtetas të shteteve anëtare, të të vendosur në një shtet anëtar të ndryshëm nga ai për të cilin janë paracaktuar këto shërbime”; ose “nënshtetas të shteteve anëtare, të vendosur jashtë Komunitetit” ; si dhe “ndërmarrjet transportuese të vendosura jashtë Komunitetit dhe të kontrolluara nga nënshtetasit e një shteti anëtar, nëse mjetet e tyre lundruese janë të regjistruara në atë shtet anëtar sipas legjislacionit të tij”. Legjislacioni për shërbimet e transportit detar midis vetë shteteve anëtare, si dhe midis këtyre shteteve dhe vendeve të treta kërkon që ato të jenë të siguruara për përdorim si: (a) shërbime ndërkomunitare transporti, që përfshijnë transportin e pasagjerëve ose të mallrave në det midis çdo porti të një shteti anëtar dhe çdo porti ose instalimi jashtë bregut të një shteti tjetër anëtar, dhe (b) trafiku i vendeve të treta, që përfshin transportin e pasagjerëve ose mallrave në det midis porteve të një shteti anëtar dhe porteve ose instalimeve jashtë bregut të një vendi të tretë. Konventa kryesore ndërkombëtare që është më e vjetër se kjo rregullore është vetë Kodi i Kombeve të Bashkuara për Sjelljen për Konferencat e Trageteve , që ka një kapitull për hyrjen në treg të trafikut të trageteve. Rregullorja e Këshillit (KE) 954/79 e 15 majit 1979 ka të bëjë me ratifikimin nga shtetet anëtare të Konventës (O.J. L121 e 17 majit 1979). Marrëveshjet evropiane midis Komunitetit dhe disa vendeve të treta mbulojnë hyrjen në shërbimet e transportit detar, që janë të drejtuara nga rregullorja.

249

Rregullorja zbatohet nga Komisioni në bazë të një procedurë. Komisioni ka zbuluar pjesën më të madhe të pengesave të mundshme nga dokumentet e analizës, të dorëzuara nga vetë shtetet anëtare, ose nga ankesat e marra nga përfituesit e rregullores. Rregullorja 4055/86 hyri në fuqi më 1 janar 1987, me një periudhë kalimtare për disa kufizime. Përputhshmëria nga shtetet anëtare ka qenë në përgjithësi e lartë, me gjithë disa vështirësi për ndarjen e kargos, të hasura në marrëveshjet dypalëshe me vendet e treta. Gjykata e Drejtësisë ka interpretuar parimin e lirisë për të siguruar shërbime në një kuptim shumë të gjerë dhe ka pasur shumë pak shembuj (ose thuajse aspak) të kufizimeve që ndalojnë lirinë për të siguruar shërbime. Si një instrument legjislativ, kjo rregullore ka provuar se siguron liberalizimin e tregut. MASA THEMELORE PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA Rregullorja 4055/86 është e zbatueshme drejtpërdrejt. Faza a parë duhet të jetë përcaktimi i të gjitha kufizimeve të mbuluara nga rregullorja dhe një studim se sa shpejt mund të mënjanohen ato. MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja 4055/86 (OJ L378, vëllimi 29, i 31.12.1986)

Rregullorja 4055/86 e 22 dhjetorit 1986, që zbaton parimin e lirisë për të siguruar shërbime në transportin detar midis shteteve anëtare dhe vendeve të treta

250

V. SIGURIA DETARE DHE MBROJTJA E MJEDISIT HYRJE Bashkimi Evropian mbështetet në shërbime të besueshme, me kosto të pranueshme dhe të sigurta. Politika e transportit detar duhet të sigurojë shërbime të tilla, me rrezik sa më të vogël për të gjitha palët. Fatkeqësitë detare në ujërat evropiane ose ato që kanë përfshirë mjete evropiane, mungesa e raporteve për anijet e kapura nga shtetet aortuale, si dhe shtimi i aksidenteve në punë, tregojnë se niveli i rrezikut në punën me anijet është ende shumë i lartë. Shërbimet e Komisionit kanë përgatitur një komunikatë (“Një politikë e përbashkët në Detet e Sigurta” – COM(93) 66 e 24.02.1993), që kërkon rritjen e sigurisë dhe ndalimin e ndotjes në det, duke larguar operatorët, mjetet dhe stafet që janë nën standardin e kërkuar për transportin në ujërat komunitare, pavarësisht nga flamujt e anijeve. Masat që Komisioni i sheh të nevojshme për të arritur ketë qëllim jepen në programin e veprimit që i bashkëngjitet komunikatës; disa nga ato janë miratuar nga Këshilli, të tjerat do të miratohen gjatë 1995. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Qëllimi i legjislacionit komunitar është arritja e një niveli të lartë sigurie në transport dhe mbrojtja e mjedisit detar. Arritja e këtij qëllimi do të ketë ndërlikime ekonomike të ndjeshme për konkurrencën në sektorin e transportit të BE-së. Është e rëndësishme të sigurohet që VEQL-të nuk fitojnë përparësi konkurruese në respektimin e standardeve. Për shkak të rolit të rëndësishëm që organizatat e njohura luajnë në këtë lidhje, Direktiva e Këshillit për rregullat e përbashkëta për standardet e inspektimit të anijeve, për organizatat e vëzhgimit dhe për veprimtaritë përkatëse të administratave duhet zbatuar gjatë fazës së parë. Për të shmangur shtrembërimin e konkurrencës midis porteve, është e rëndësishme që rregullorja e Këshillit për zbatimin e Rezolutës IMO

251

A747(18) për masën e tonazhit të hapësirave në magazinat e naftës, si dhe direktiva e Këshillit për kontrollin shtetëror të portit të zbatohen që në fazën e parë. Kjo e fundit do të rrisë shkallën e përputhshmërisë së nivelit të anijeve që nuk mbajnë flamur të BE-së me kërkesat e konventave ndërkombëtare. Gjithashtu direktiva e Këshillit 93/75/KE e 13 shtatorit 1993, që ka të bëjë me kërkesat minimale për anijet e nisura për në portet e Komunitetit ose ato që kanë lënë këto porte dhe që mbartin mallra të rrezikshme ose të dëmshme për mjedisin, duhet të zbatohet që në fazën e parë, për shkak të rëndësisë që ka siguria në lundrim dhe mbrojtja e vijës bregdetare. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Industria e transportit detar ka natyrë ndërkombëtare. I gjithë legjislacioni në ketë fushë është i bazuar në konventat e Organizatës Ndërkombëtare Detare (IMO) dhe Organizatës Ndërkombëtare të Punës (ILO). VEQL-të me bregdet dhe/ose me një regjistër anijesh duhet të kenë miratuar të gjitha instrumentet kryesore të përgatitura nën kujdesin e IMO dhe ILO. Anijet e regjistruara në një shtet të veçantë mund të tregtojnë edhe larg atij shteti për periudha të gjata kohe. Kjo kërkon që shteti të ketë një administratë detare jo vetëm të kualifikuar, por edhe me burimet për të detyruar zbatimin e legjislacionit përkatës ndaj anijeve që kanë flamurin e tij dhe që e quajnë atë si port. Nëse shtrëngimi i kërkesave për konstruksionin e anijeve, pajisjet dhe punën është duke u kaluar në organizata të njohura, si shoqëritë e klasifikimit, përgjegjësia mbetet në shtetin, të cilit i përket flamuri, që duhet të monitorojë nëse organizata e njohur është duke vepruar në përputhje me kushtet e delegimit formal. Duhet vendosur si kusht i detyrueshëm që një administratë përgjegjese detare të jetë e aftë të përfshijë kërkesat ndërkombëtare në legjislacionin kombëtar dhe të monitorojë zbatimin e tyre. Instrumentet e Komunitetit janë ndërtuar për të mbështetur legjislacionin kombëtar dhe ato nënkuptojnë që të ketë një strukturë legjislative bazë për sigurinë detare dhe mbrojtjen e mjedisit detar.

252

MASA THEMELORE Këto masa përfaqësojnë disa nga mjetet më të rëndësishme në të cilat është bazuar politika e BE-së për “dete të sigurta”, që tashmë janë përshtatur në nivel komunitar. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË

PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva e Këshillit 93/75/KE kërkon nga stafet e anijeve, operatorët ose zotëruesit e mjeteve lundruese që mbajnë lëndë të rrezikshme në porte të ndryshme ose që janë duke shkuar për në porte komunitare, që të raportojnë tek shtetet anëtare përkatëse mbi identitetin, udhëtimin dhe kargon e anijes përpara arritjes ose largimit nga portet, si dhe kur ndosh ndonjë aksident në det. Qëllimi i Rregullores së Këshillit 2978/94/KE është që të promovojë përdorimin e furnizuesve në ujërat komunitare dhe për të rritur mbrojtjen e mjedisit detar, duke bërë të detyrueshme zbatimin e Rezolutës IMO A.747(18) për llogaritjen e taksave të portit mbi furnizuesit e veçantë. Direktiva e Këshillit 94/57/KE vendos kritere të përbashkëta për shoqëri të klasifikuara ose organe të tjera private, duke vepruar në emër të administratave kombëtare të shteteve anëtare. Këto kritere kanë për qëllim të sigurojnë që organe të tilla janë të afta profesionalisht, të besueshme dhe në gjendje të mbajnë kontroll të drejtë të përputhshmërisë me standardet e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit për anijet që kontrollojnë. Direktiva e Këshillit 94/58/KE kërkon një nivel minimal trajnimi të kapitenëve, oficerëve dhe punonjësve detarë dhe parashikon një njohje të përshtatshme të gjuhës për punonjës deti që kanë për detyrë sigurinë në bord të anijeve të pasagjerëve dhe të anijeve që mbajnë lëndë të rrezikshme. Kërkesat janë bazuar në ato që përmban Konventa STCË për zbatimin e harmonizuar.

253

Qëllimi i propozimit për një direktivë COM (94)73 është ulja e menjëherëshme e numrit të anijeve që janë nën standardin e kërkuar, nëpërmjet një shtrëngimi më të fortë të përputhjes me Konventat IMO dhe ILO, si dhe me rezolutat. Kjo arrihet nëpërmjet kontrolleve që ushtrojnë organet e shtetit të porteve ku ndodhen anijet. Në përgjithësi, mund të argumentohet që VEQL-të duhet t’i përshtatin këto masa gjatë fazës së parë, sepse ato janë themelore për të rritur sigurinë në det dhe për të ulur rrezikun e ndotjes detare në ujërat komunitare. Si shtete anëtare me flamur të IMO-s dhe nënshkrues të konventave përkatëse të sigurisë dhe të ndotjes, VEQL-të duhet të përshtatin ligjet e tyre me detyrimet ndërkombëtare. Ndjekja e masave të BE-së, për të siguruar zbatimin efektiv të ligjeve ndërkombëtare, është hapi i duhur për VEQL-të që të jenë në përputhje me detyrimet e tyre ndërkombëtare dhe të sigurojnë që anijet e tyre nuk janë subjekt kontrolli i inspektorëve të Komunitetit. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 93/75/KE (OJ Nr L 247 e 5.10.1993)

Direktiva e Këshillit 93/75/KE e 13 shtatorit 1993, që ka të bëjë me kërkesat minimale për anijet e nisura për në portet e Komunitetit ose që largohen nga ato porte dhe që mbajnë lëndë të rrezikshme

Regullorja e Këshillit 2978/94 (OJ Nr L 319 e 12.12.1994)

Regullorja e Këshillit 2978/94 e 21 nëntorit 1994 për zbatimin e Rezolutës IMO A.747(18) për matjen e tonazhit të hapësirave në furnizuesit e naftës

Direktiva e Këshillit 94/57/KE (OJ Nr L 319 e 12.121.1994)

Direktiva e Këshillit 94/57/KE e 22 nëntorit 1994 për rregulla dhe standarde të përbashkëta për inspektimin e anijeve dhe organizatat e vëzhgimit, si dhe për veprimtaritë e duhura të administratave detare

Direktiva e Këshillit 94/58/KE (OJ Nr L 319 e 12.121.1994)

Direktiva e Këshillit 94/58/KE e 22 nëntorit 1994 për nivelin minimal të trajnimit të punonjësve detarë

Propozim për një Direktivë të Këshillit COM (94) 73 përfundimtare e

Propozim për një Direktivë të Këshillit, që ka të bëjë me veprimtaritë detare që lidhen me përdorimin e porteve

254

16.3.94 OJ C 107 –15.4/94

komunitare dhe lundrimin në ujërat që ndodhen nën juridiksionin e shteteve anëtare, si dhe me zbatimin e standardeve ndërkombëtare për sigurinë e anijeve, ndalimin e ndotjes dhe kushtet e jetesës në bord

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Pasi është arritur zbatimi dhe shtrëngimi i masave të fazës së parë, faza e dytë përfshin zbatimin e Rregullores KE 613/91 për transferimin e anijeve brenda Komunitetit. Kjo rregullore vendos kriteret që rregullojnë transferimin e anijeve që mbajnë flamurin e një shteti anëtar midis regjistrave. Në këtë mënyrë, kufijtë teknikë nuk krijojnë pengesë për një transfertë të tillë. Sapo infrastruktura detare e VEQL-ve të përmirësohet, mund të bëhet dhe transferimi i anijeve në regjistrat e tyre. Për të siguruar që ndonjë sistem i ardhshëm lundrimi me radio përmbush objektivat ndërkombëtarë dhe mbulon zonën më të madhe gjeografike në Evropë dhe në ujërat me të afërta, duhet paraqitur Vendimi i Këshillit i 25 shkurtit 1992 për sistemet e lundrimit me radio për Evropën, duke përfshirë lidhje të afrueshme LORAN-C. Për shkak të hapësirës së ngushtë gjeografike të Direktivës 79/115/KE të 21 dhjetorit 1978 për pilotazhin në Detin e Veriut dhe në Kanal, kjo nuk ka të bëjë me shtetet e VEQL-ve.

255

VI. TRANSPORTI AJROR PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT a) Gjatë këtyre viteve, Bashkimi Evropian ka zhvilluar një politikë të

caktuar edhe për transportin ajror. Kjo politikë ka iniciuar një sistem liberal, si dhe masa mbrojtëse dhe harmonizimi për të dhënë kohë për përshtatje dhe për të arritur një fushë të barabartë. Si rrjedhim, u zëvendësuan dispozitat themelore të përfshira në marrëveshjet dypalëshe midis 12 shteteve anëtare. Kjo ngjarje ka marrë parasysh qenien e një kuadri ndërkombëtar të vendosur nga Konventa e Cikagos, duke shmangur në këtë mënyrë disa konflikte. Marrëdhënia midis një sistemi të hyrjes në tregun e hapur, harmonizimit dhe masave mbrojtëse është diçka e rëndësishme dhe duhet ruajtur kur shtetet e VEQL-ve marrin ne konsiderate hyrjen në BE.

Pra, BE-ja ka krijuar liri tregtimi, por gjithashtu ka marrë edhe disa masa për harmonizim dhe mënjanimin e përparësive konkurruese të padrejta. Tashmë janë vendosur standardet e duhura të sigurisë dhe mbrojtjes së konsumatorit. Bashkimi ka nisur rrugen e liberalizimit dhe jo të çrregullimit për gjithë tregun e brendshëm. Përpjekjet për liberalizimin e tregut nuk do të kishin sukses nëse BE nuk do të ndiqte një qendrim pragmatist dhe nuk do të kishte paraqitur masa mbrojtëse, veçanërisht ato që sigurojnë kushte të drejta konkurrence.

b) Megjithatë, për aviacionin ky proces nuk mund të ndahet nga

negocimi që do të ndodhë sipas marrëveshjeve të asociimit për hyrjen në tregun e transportit ajror. Që hyrja në treg të bëhet në mënyrë të hapur, është e nevojshme që VEQL-të të kryejnë harmonizim të plotë dhe të paraqesin masa mbrojtëse. Marrëveshjet e asociimit parashikojnë për qendrimin në dy shtyllat kryesore: përfundimi i marrëveshjeve për hyrjen në treg për shërbimet e transportit ajror dhe përshtatja për pjesën e mbetur të « acquis » si një detyrim njëpalësh i vendeve të asociuara.

c) Propozimi për një mandat negociimi është përshtatur nga Komisioni

në 1 mars 1995 që parashikon një proces liberalizimi shkallë-shkallë, të ngjashëm me tri paketat e Komunitetit dhe parashtron një numër kërkesash minimale për çdo marrëveshje. Elementet kryesore të tri rregulloreve të Paketës së Tretë të Aviacionit (Rregullorja 2407/92

256

për dhënien e liçensave, Rregullorja 2408/92 për hyrjen në rrugët ajrore dhe Rregullorja 2409/92 për çmimet ajrore) janë subjekt i negociatave të tilla.

Megjithatë, ngushtimi i kufizimeve të hyrjes në treg midis këtyre vendeve kërkon një afrim efektiv dhe të zbatueshëm me Komunitetin. Si shtytje për këtë afrim do të shërbejnë negociatat në sektorin e aviacionit. Vërejtjet e mëposhtme i përkasin vetëm afrimit të legjislacionit të brendshëm për vendet në diskutim. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Zbatimi i legjislacionit komunitar të aviacionit kërkon një administratë të fortë për çështjet ekonomike dhe teknike. sepse transporti ajror është shumë i prekshëm nga problemet e sigurimit. Meqenëse legjislacioni komunitar është bazuar në një kuadër të drejtuar nga tregu, ku ndërmarrjet e avionëve kanë liri të madhe veprimi, nuk mund të mendohet që vetëkontrolli është i mjaftueshëm. Përveç kësaj, është e nevojshme të vendoset administrata e duhur që do të merret me problemet e konkurrencës. Të gjitha vendet në fjalë kanë administratë aviacioni, por është e nevojshme që ato të kenë arritur një zhvillim të mirë përpara se ata mund të marrin kontrollin teknik dhe ekonomik të ndërmarrjeve të aviacionit. Programi PHARE shërben për të patur përmirësime, por ende mbetet shumë për t’u bërë në këtë drejtim. Vërejtjet e mëposhtme nuk përfshijnë masat për zbatimin e rregullave të konkurrencës, meqenëse ato janë përfshirë në sektorin përkatës.

257

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Përshtatja nga Komisioni i një mandati negociues dhe perspektiva e qetësimit të tregut, kërkojnë një afrim efektiv me legjislacionin e Komunitetit. Megjithëse disa vende kanë treguar që janë gati të pranojnë hapje të madhe të tregjeve të tyre, nivelet e ndryshme ekonomike të VEQL-ve kërkojnë një periudhë kalimtare për përshtatjen e parimeve të paketës së tretë. Për këtë, vemendje e veçantë u duhet kushtuar rregullave që kanë të bëjnë me hyrjen në treg (sisteme kompjuterike rezervimi) dhe standardeve të Komunitetit për sigurinë dhe zhurmën. Është thelbësore të sigurohet që vendet që përfitojnë nga rregulla më liberale të hyrjes në treg të pranojnë standardet e sigurisë dhe të mjedisit, të vendosura me anë të legjislacionit të Komunitetit. Duhet të ruhen edhe rregullat për kontrollin efektiv në ndërmarrjet ajrore të pranuara për të hyrë në tregjet përkatëse. Vërejtjet e mëposhtme përshkruajnë hollësisht masat e fazës së parë. Në fakt ato varen nga përfundimi i negociatave të sipërpërmendura për hyrjen në treg. E drejta komunitare që ka për qëllim sigurimin e veprimeve të sigurta të aviacionit, përputhshmërinë e mjedisit dhe hyrjen efektive në tregut, do t’i përkasë fushave të tilla parësore. a. Forma teknike dhe siguria në përgjithësi

Bashkimi Evropian ka përshtatur direktiva për pranimin e dyfishtë të liçensave të personelit. Gjithashtu ai ka nxjerrë një rregullore me rregulla të përbashkëta për çertifikimin e avionëve, për organizatat e mirëmbajtjes dhe operatorët ajrore, sikurse edhe për liçensimin e personëlit të përfshirë në sigurinë e avionëve dhe proceset e ndryshme. BE-ja ka përshtatur edhe një direktivë, që bën të mundur zbatimin e detyruar të standardeve të përbashkëta, për të ndërlidhur sistemet e ndryshme të kontrollit të trafikut ajror, duke përdorur specifikimet e EUROCONTROL. Veprime të mëtejshme po ndërmerren në fushën e zbatimit të konceptit të CNS/ATM dhe të racionalizimit të menaxhimit të trafikut ajror në Evropë.

b. Forma ekonomike

258

Liçensat e veprimit nuk mund të jepen pa u bindur se ndërmarrjet e avionëve janë të forta financiarisht. Këto liçensa mund të hidhen poshtë kur këto ndërmarrje nuk janë në gjendje të përmbushin detyrimet e tyre aktuale dhe potenciale. Gjithashtu, është i detyrueshëm edhe sigurimi për të mbuluar përgjegjësinë në rast aksidentesh.

c. Caktimi i vendeve të parkimit të avionëve

Që të shmangen dyndjet në aeroport, që bllokojnë efektet praktike të procesit të liberalizimit, BE-ja është marrë me çështjen e hyrjes fizike në infrastrukturë. Kështu, është punuar një rregullore për caktimin e vendeve të qendrimit, e cila njeh të drejtat ekzistuese “të gjyshit” dhe siguron që caktimi bazohet në rregulla transparente, asnjanëse dhe jodiskriminuese.

d. Sistemet e kompjuterizuara të rezervimit

Normalisht rregullat e CRS janë pjesë e mbrojtjes së konsumatorit, në tërësinë e CRS-ve dalin edhe disa shqetësime për ndërmarrjet e avionëve. Këto duhet të jenë të pranishme në CRS dhe prodhimet e tyre të paraqiten në mënyrë jodiskriminuese. Është e nevojshme të ketë konkurrencë midis sistemeve, por taksat të jenë të arsyeshme. Ka apo jo konkurrencë midis ndërmarrjeve ajrore, konsumtaoret janë të interesuar të kenë shërbime sipas kërkesave të tyre. Kodi i Sjelljes për CRS-të u hartua më 1989 dhe u redaktua më 1993. Ai siguron të drejta të barabarta të hyrjes në shërbimet e CRS-ve për ndërmarrjet e avionëve dhe agjentët e udhetimit. Kodi përputhet me udhëzimet e ICAO.

e. Zhurma

Për sa i përket ndarjes së barrës midis operatorëve, BE ka përshtatur një numër direktivash për mënjanimin shkallë-shkallë të avionëve të zhurmshëm.

Rregullore e Keshillit No.2407/92 (OJ L240 te 24.8.92)

Rregullore e Keshillit No.2407/92 e 23 Korrikut 1992 mbi licensimin e transportuesve ajrore

Rregullore e Keshillit No 3922/91 (OJ L373 te 31.12.1991)

Rregullore e Keshillit No 3922/91 e 16 Dhjetorit 1991 mbi harmonizimin e kerkesave teknike dhe procedurave administrative ne fushen e aviacionit civil

259

Direktive e Keshillit nr. 94/96/EC (OJ L319 e 12.12.1994)

Direktive e Keshillit 94/96/EC e 21 Nentorit 1994 per vendosjen e parimeve themelore qe drejtojne hetimin

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Pasi dalin rregullat për hyrjen në treg dhe vendoset një legjislacion më liberal, vëmendje i duhet kushtuar shmangies së shtrembërimeve ekonomike dhe sigurimit të mbrotjes së konsumatorëve. a. Zbutja e hyrjes në tregun e brendshëm

Ndërsa hyrja në treg midis VEQL-ve dhe BE-së zgjidhet me negociata, vendet e interesuara duhet të hapin edhe hyrjen në tregun e brendshëm. Kjo duhet bërë në kohën e duhur për të lejuar një përiudhë përshtatjeje për ndërmarrjet përkatëse të avionëve.

b. Masat mbrojtëse ekonomike

Atje ku mbikapacieti krijon vështirësi serioze ekonomike për transportuesit e planifikuar të një shteti anëtar, kalimi në atë shtet dhe nga ai shtet mund të stabilizohet brenda një periudhe të kufizuar. Uljet e çmimeve për shërbime të caktuara mund të ndalohen atje ku vihen re humbje të mëdha të të gjithë transportuesve.

c. Detyrimet e shërbimit publik

Kur mekanizmat e tregut nuk veprojnë për ofrimin e shërbimeve të nevojshme, për shembull në rajone periferike, ekzistojnë mundësi për të vendosur detyrime të shërbimit publik. Megjithatë, çdo e drejtë eskluzive apo e veçantë, e lidhur me këtë shërbim, duhet të jepet në bazë të një procesi konkurrues, më saktë, të zbatohet një procedurë tenderimi, në të cilën mund të marrin pjesë transportuesit ajrorë nga e gjithë BE-ja.

d. Mbrojtja e konsumatorit

Edhe kur dështojnë mekanizmat e tregut, konsumtaorët nuk duhet ta vuajnë këtë. Elementi i parë që duhet zgjidhur në këtë rast është një

260

rregullore me disa të drejta për pasagjerët, të cilëve u ndalohet hipja në avionët e mbimbushura. Masat e tjera nuk janë të kufizuara për sektorin e transportit ajror. Kështu, BE-ja ka përshtatur një direktivë rreth paketave turistike, që krijojnë një tërësi të drejtash të konsumatorit në fushën e turizmit. Në përgjithësi BE-ja ka punuar kundër kushteve të padrejta të kontratës, duke përfshirë edhe ato për transportin ajror.

261

SHËRBIMET AUDIO VIZIVE

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Direktiva e “Televizionit pa kufi” 89/552/KEE u përshtat më 3 tetor 1989, pas shumë vitesh debati brenda institucioneve të Komunitetit. Intensiteti i diskutimeve nxorri në pah se televizioni në shtetet anëtare është në qendër të sfidave kryesore ekonomike, industriale, kulturore, shoqërore dhe teknologjike. Direktiva bashkërendon dispozitat e shteteve anëtare në një numër fushash, ku ndryshimet midis tyre ishin të tilla sa formonin një pengesë ligjore për lëvizjen e lirë të transmetimeve televizive. Përshtatja e direktivës dhe paraqitja e rregullave të përbashkëta në fushat ku kërkoheshin do të thotë që, nga transmetuesit e vendosur në një shtet anëtar që zbaton ligjin përkatës, transmetimet mund të kapen dhe të shpërndahen lirisht nëpër gjithë BE-në. Fushat e bashkërenduara për këtë qëllim shkojnë përtej një promovimi programi, duke përfshirë edhe çështje, të tilla si: juridiksioni, reklama televizive dhe sponsorizimi, mbrojtja e minorenëve dhe e drejta e përgjigjes.

Afati përfundimtar që shtetet anëtare të bien dakord me direktivën ishte 3 tetori 1991, pra dy vjet pas përshtatjes. Megjithëse shumica e shteteve anëtare nuk e respektuan këtë afat, masat kombëtare të zbatimit vazhduan të njoftoheshin deri në korrik të vitit 1994. Duke vepruar me fuqitë e tij për të monitoruar zbatimin e ligjit të Komunitetit, Komisioni nisi procedurat e shkeljes, që provuan se ishin të nevojshme pas shqyrtimit të masave. Tri raste ju referuan Gjykatës Evropiane të Drejtësisë, sepse legjislacioni kombëtar nuk ra dakord me direktivën. Ato përfshinë Mbretërine e Bashkuar dhe Belgjikën. Direktiva u pasua nga një tjetër, e përshtatur më 1993, mbi të drejtën e autorit dhe të drejtat e lidhura me të, që zbatohen në transmetimin satelitor dhe atë kabllor, që duhej transpozuar në legjislacionin kombëtar deri më 1 Janar 1995 (shiko kapitullin: Pronësia Intelektuale, Industriale dhe

262

Tregtare). Së bashku, të dy direktivat kanë për qëllim të krijojnë një mjedis rregullues të ndjeshëm ndaj rritjes së industrisë së transmetimit. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktiva zbatohet vetëm për shtetet anëtare të Bashkimit Evropian, por parimet e saj mund të respektohen nga vende të treta mbi një bazë manuale. Marrëveshja Evropiane në Fushën Ekonomike me shtetet e EFTA-s ka shtrirë fushën e zbatimit të direktivës në këto shtetë, me përjashtim të Zvicrës. Komisioni mirëpret të gjitha shtrirjet e fushës së zbatimit të direktivës dhe fton VEQL-të të afrojnë legjislacionin e tyre me dispozitat e saj. Për vendet e treta, politika e Komisionit ka qenë e tillë që të këmbëngulë në negociimin e çështjeve audiovizive si një paketë, duke iu përmbajtur jo vetëm Direktivës 89/552/KE, por edhe atyre për të drejtën e autorit dhe të drejtat e lidhura me të 93/83/KE, 92/100/KE, 93/98/KE (shiko kapitullin: Pronësia Intelektuale, Industriale dhe Tregtare). Për sa i përket nismave ligjore nga organizata të tjera ndërkombëtare, duhet thënë që Konventa e Këshillit të Evropës për Televizionin Ndërkufitar mbulon të njëjtën fushë veprimtarish si edhe direktiva. Në procesin e afrimit me politikën e BE-së në këtë fushë, VEQL-të, që tashmë marrin pjesë në Konventën e Këshillit të Evropës, do të duhet të rregullojnë sistemet e tyre ligjore vetëm me disa hollësi. Si rregull i përgjithshëm, ligji i Komunitetit fiton mbi rregulloret e Konventës: “Në marrëdhëniet e tyre të dyfishta, palët, që janë anëtare të Komunitetit Ekonomik Evropian, do të zbatojnë rregullat e Komunitetit dhe nuk do të zbatojnë rregullat që vijnë nga kjo Konventë, përveçse për sa kohë që nuk ka rregull Komunitar, i cili menaxhon subjektin e veçantë përkatës.” ( neni 27 i Konventës Evropiane për Televizionin Transkufitar). Ndryshimet midis këtyre dy rregulloreve janë këto:

• Direktiva mbulon gjithë transmetimin, pavarësisht nga natyra e saj transkufitare, ndërkohë që Konventa është e zbatueshme vetëm për transmetimet ndërkufitare.

• Përsa u përket transmetuesve satelitorë, Direktiva përdor kriterin e ngritjes për të vendosur juridiksionin (p.sh. vetëm shteti transmetues mund të vendosë se cili ligj shtetëror zbatohet për çdo transmetues). Konventa merr kështu kriterin e vendit të lidhjes.

263

• Sipas Konventës, reklamimi i drejtuar për një palë të vetme nuk do të ndikojë në rregullat e reklamës televizive të atij shteti të veçantë. Kjo dispozite është në kundërshtim me parimet e Tregut të Brendshëm dhe nuk është në përputhje me direktivën.

• Direktiva është ligjërisht e vlefshme për të gjitha shtetet anëtare, ndërkohë që Konventa është e ligjshme vetëm për ato shtete, që kanë nënshkruar dhe ratifikuar Dokumentin më 27 tetor 1994, të cilat janë: Qipro, Finlanda, Franca, Gjermania, Italia, Malta, Norvegjia, Polonia, San Marino, Zvicra, Turqia dhe Mbretëria e Bashkuar.

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në këtë fushë nënkupton qenien e sistemeve kombëtare rregulluese në fushën e transmetimit. Këto sisteme duhet të adresojnë koncepte bazë, si : ligji i zbatueshëm, rregulloret e reklamës dhe sponsorizimit, mbrojtja e minoreneve dhe e drejta për përgjigje. Në shumicën e shteteve anëtare çështjet vendosen me ane të organeve rregulluese, kombëtare ose rajonale. Të gjitha veprimtaritë ligjore që kryejnë Komisioni dhe Këshilli, duhen transpozuar nga organet kombëtare dhe, në rastin e politikës audiovizive, nga organet përkatëse rregulluese. Organe ose organizata që kanë një funksion kontrolli, vëzhgimi ose rregullimi Politika audiovizive nënkupton qenien e sistemeve kombëtare rregulluese. Në shumicën e shteteve anëtare këto janë organe të pavarura, por nën autoritetin e një Ministrie. Në Mbretërinë e Bashkuar, për shembull, ministria përgjegjese është Departamenti i Vlerave Kombëtare dhe organet rregulluese janë: Komisioni i Pavarur i Televizionit për transmetues privatë dhe BBC për sektorin publik. Në Francë janë përgjegjëse Ministria e Kulturës dhe ajo e Komunikacionit, ndërsa Këshilli i Lartë Audioviziv është organi rregullues. Ky sistem i ndarjes së strukturave rregullatore nga ato qeverisëse siguron pavarësinë e transmetimit nga ndërhyrja politike. Në disa shtete anëtare, si p.sh., në Gjermani, çështjet audiovizive janë nën autoritetin e organeve lokale. Çdo land ka organin e vet rregullues

264

dhe Ministria e Brendshme bashkërendon gjithë politikën federale audiovizive. Organe që organizojnë ose përfaqësojnë biznese ose profesione Në nivelin ndërkombëtar, dy janë organizatat që përfaqësojnë transmetuesit. Transmetuesit e shërbimit publik janë të gjithë anëtare të Bashkimit Evropian të Transmetimit (BET), që përfshin anëtarë nga VEQL-të, që më parë kanë qenë anëtarë të OIRT. Transmetuesit privatë kanë ngritur Shoqërine e Televizionit Tregtar (STT), që përfaqëson një numër të madh transmetuesish privatë në të gjithë Evropën. Në nivelin e prodhimit të veprave audiovizive për televizionin, veprojnë shumë organizata dhe shoqëri profesionale. Infrastruktura legjislative që përfshin konventat ndërkombëtare Siç është treguar në Fiche nga 24 janari 1995, Konventa Evropiane për Televizionin Transkufitar merret me të njëjtën veprimtari si Direktiva 89/552/KE. Kjo konventë plotëson politikën audiovizive të Komunitetit, duke e shtrirë fushën e saj të zbatimit edhe në shtetet joanëtare të BE-së.

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva vendos referencën e kuadrit ligjor për lëvizjen e lirë të shërbimeve televizive transmetuese në BE. Termi “shërbimet transmetuese” ka të bëjë me të gjithë telëvizionet në të gjitha drejtimet dhe përfshin TV me pagesë dhe shërbimet video. Për qëllimet e lëvizjes së lirë të këtyre shërbimeve, direktiva siguron bashkërendimin e legjislacionit kombëtar me atë të Komunitetit për fushat e mëposhtme: • Ligj i zbatueshëm për transmetimet televizive Sistemi i vendosur nga direktiva, që tregon rregullin e një ligji të vetëm të zbatueshëm, ngrihet mbi një parim themelor të dyfishtë:

265

- Çdo transmetues do të jetë subjekt i legjislacionit të një shteti të vetëm anëtar, që është përgjegjës për të siguruar përputhjen (neni 2.1);

- Shtetet anëtare do të sigurojnë lirinë e pritjes dhe të ritransmetimit në territorin e tyre të transmetimeve nën juridiksionin e një shteti tjetër anëtar (neni 2.2). Pezullimi i ritransmetimeve lejohet vetëm kur ka shkelje të vazhdueshme të nenit 22 (shiko poshtë). Kjo kërkon një procedurë të veçantë konsultimi, që përfshin Komisionin, shtetin transmetues dhe ahtetin marrës.

• Promovimi i prodhimit dhe i përhapjes së veprave evropiane Këto masa kanë për qëllim të inkurajojnë industrinë e programit evropian për t’u përshtatur me fushën e re audiovizive të krijuar dhe u kërkon transmetuesve si më poshtë: • të rezervojnë, për veprat evropiane, një pjesë të madhe të kohës së

tyre të transmetimit, duke përjashtuar kohën e caktuar për lajmet, ngjarjet sportive, lojrat dhe reklamën dhe shërbimet e teletekstit (neni 4),

• të rezervojnë 10% të kohës së transmetimit ose, në mënyrë të alternuar, 10 % të buxhetit për programim, për veprat evropiane të krijuara nga procedura të pavarura, me një pjesë të përshtatshme të veprave të fundit (neni 5).

Përkufizimi për konceptin : « vepra evropiane » është dhënë në nenin 6. Këto rregulla nuk zbatohen për ato transmetime lokale telëevizive që nuk formojnë pjesë të një lidhjeje kombëtare (neni 9).

• Transmetimet e dhëna në televizor të veprave kinematografike

Direktiva jep mekanizmin e ngritjes së një sistemi të shkallëve kohore të medias: një vepër kinematografike nuk mund të transmetohet në televizion më parë se dy vjet pasi shfaqet në kinema të ndryshme (ose një vit, kur është bashkëprodhim me një

266

transmetues). Një afat i ndryshëm mund të rregullohet me mbajtësit e të drejtave (neni 7)

• Reklama televizive dhe sponsorizimi

Në fushën e reklamave, rregullat e bashkërenduara merren me këto çështje:

• dispozitat e përgjithshme për të siguruar që reklama është njohur si e tillë (neni 10);

• rregullimet për kohën e reklamave (neni 11 dhe neni 18); • rregullat për çështjet etike dhe mbrojtjen e minorenëve (neni

12 dhe neni 16); • reklama për prodhimet e duhanit (neni 13), prodhimet

mjekësore (neni 14) dhe alkooli (neni 15). Për sponsorizimin, direktiva kërkon që ai të jetë i njohur dhe ndalon çdo ndikim të tij mbi përmbajtjen e programit (neni 17).

• Mbrojtja e minorenëve (neni 22) Si rregull të përgjithshëm, direktiva kërkon:

- ndalim të përgjithshëm të programeve që mund të dëmtojnë seriozisht minorenët dhe

- kufizime për kohën që zgjidhet për transmetim, si dhe aftësitë teknike për programet që mund të dëmtojnë femijët.

Direktiva përmban edhe një kufizim të përgjithshëm për programet që, në njëfarë mënyrë, shprehin urrejtje mbi bazë racore, gjinie, feje ose kombësie.

• E drejta për përgjigje (neni 23)

Ky nen siguron që t’i jepet përgjigje ligjore çdo personi, të cilit i janë dëmtuar interesat e tij ligjore dhe, kjo arrihet me anë të një deshmie në një transmetim televiziv, si dhe me rregulla të përshtatshme të së drejtës civile, administrative ose penale.

267

Përveç këtyre zonave që janë bashkërenduar, direktiva përmban një numër dispozitash të përgjithshme:

• Shtetet anëtare janë të lira:

- të përshtatin rregulla më të prera për transmetuesit nën juridiksionin e tyre (neni 3);

- të përshtatin rregulla më të prera ose me të hollësishme për raportet e veprave evropiane, atje ku përligjet për arsye të politikës gjuhësore (neni 8);

- të përshtatin rregulla të tjera për ndërprerjet e reklamave për transmetime të drejtuara vetëm për territorin kombëtar dhe që nuk mund të kapen diku tjetër (neni 20).

• Shtetet anëtare duhet:

- të sigurojnë përputhje me direktivën (neni 3) ; - të sigurojnë që janë marrë masat e duhura për të penalizuar

transmetimet televizive që nuk përputhen me rregullat për reklamën dhe sponsorizimin (neni 21).

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 89/552/KE OJ L298 e 17.10.1989

Direktiva e Këshillit 89/552/KE e 3 tetorit 1989 për bashkërendimin e disa dispozitave të vendosura me ligj, rregullore ose veprime administrative në shtetet anëtare, që ka të bëjë me ndjekjen e veprimtarive transmetuese

268

MJEDISI

TABELA E PËRMBAJTJES:

I. NDOTJA RADIOAKTIVE E PRODHIMEVE USHQIMORE

II. MBROJTJA NGA RADIOAKTIVITETI

III. LËNDËT KIMIKE

1. VENDOSJA E LËNDËVE TË RREZIKSHME NË TREG

2. LAJMËRIMI PËR LËNDËT E REJA TË RREZIKSHME

IV. KONTROLLI I RREZIQEVE NGA LËNDËT NGACMUESE

V. IMPORTI DHE EKSPORTI I DISA KIMIKATEVE TË RREZIKSHME

VI. RRJEDHOJAT MBI MJEDISIN NGA ÇLIRIMET E QËLLIMSHME TË GJALLESAVE TË MODIFIKUARA GJENETIKISHT

VII. POLITIKA E MENAXHIMIT TË MBETJEVE

VIII. ZHURMA E KRIJUAR NGA IMPIANTET DHE PAJISJET E NDËRTIMIT

IX. NDOTJA E AJRIT – PËRMBAJTJA E NAFTËS ME PLUMB DHE PËRMBAJTJA SULFURIKE E DISA GAZEVE TË LËNGSHME

X. PËRBËRJET ORGANIKE TË NDRYSHUESHME TË NDOTJES SË AJRIT

XI. KONTROLLI I LËNDËVE QË DËMTOJNË OZONIN

269

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Politika e mjedisit është një përbërës i rëndësishem i politkës së krijimit të Tregut të Brendshëm, sepse ato mbështesin fuqishëm njëra-tjetrën. Kjo marrëdhënie e veçantë është tashmë e njohur në Aktin Unik Evropian (neni 100a, paragrafet 3 dhe 4) dhe është përforcuar nga neni 2 i Traktatit të Bashkimit Evropian, ku tregohet qartë se përmbushja e kërkesave për t’u përfshirë në Tregun e Brendshëm është një mënyrë e rëndësishme për të arritur, inter alia, “një rritje të qendrueshme, duke respektuar mjedisin”. Neni 130r (2) siguron inter alia që Politika Komunitare e Mjedisit ka për qëllim një nivel të lartë mbrojtjeje dhe bazohet në parimin e masave paraprake, në parimin ndotësi duhet të paguajë dhe në atë që dëmi mbi mjedisin, si një përparësi, duhet të ndreqet që në burimin e tij. Ai përcakton që kërkesat e mbrojtjes së mjedisit duhet të integrohen me përkufizimin dhe zbatimin e politikave të tjera të Komunitetit. Këto detyra janë shfaqur veçanërisht në programin e 5-të të Komunitetit mbi politikën dhe veprimin në lidhje me mjedisin dhe zhvillimin e qendrueshëm ( të titulluar:“Drejt Qendrueshmerisë”), të paraqitur nga Këshilli më 1 shkurt 1993, duke shtuar se ky program përmban një strategji me një plan të përcaktuar veprimi për mjedisin deri në fillim të shekullit të ri dhe me tej. Parimet kryesore të tij janë “përgjegjësi e përbashkët”, për sa i përket gjithëpërfshirjes, pjesëmarrjes aktive dhe “integrimit” në të gjitha politikat të të gjithë faktorëve ekonomikë dhe shoqërorë, përfshirë ketu edhe administratën lokale, rajonale dhe kombëtare. Një qendrim i koordinuar për të bërë të mundur një zhvillim të qendrueshëm ekonomik dhe shoqëror është shumë i rëndësishëm jo vetëm për mjedisin, por edhe për suksesin afatgjatë të Tregut të Brendshëm. Suksesi i tij varet nga qendrueshmëria e politikave në fushat e industrisë, energjisë, transportit, bujqësisë dhe turizmit, të cilat varen nga mundësitë që ka politika e mjedisit për t’i mbështetur ato . 1. Mjedisi dhe vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore Kujdesi për mjedisin ka rëndësi të veçantë për të ardhmen në krijimin e një tregu me të gjerë evropian, përfshirë këtu dhe VEQL-të. Duke pasur parasysh natyrën ndërkufitare dhe ndërevropiane të çështjeve të mjedisit, ka shumë rëndësi që kujdesi për mjedisin të jetë që në fillim pjesë e procesit të integrimit tregtar dhe ekonomik të vendeve të asociuara të Evropës

270

Qendrore dhe Lindore dhe, për më tepër, të shihet si faktor i rëndësishëm i strategjisë së parapranimit. Ky fakt është shprehur edhe në marrëveshjet evropiane kur trajtohen çështjet e bashkëpunimit ekonomik, ku thuhet: “të gjitha politikat dhe masat e tjera duhet të udhëhiqen nga parimi i zhvillimit të qendrueshëm. Këto programe do të sigurojnë që kujdesi për mjedisin të merret parasysh që nga fillimi” (titulli VI, neni 1). Në Takimin e Përbashkët të Këshillit të Ministrave të Mjedisit të Bashkimit Evropian dhe të Ministrave të Mjedisit nga vendet e asociuara të Evropës Qendrore dhe Lindore, që u zhvillua më 5 Tetor 1994, u vu theksi te rëndësia e madhe e një dialogu konstruktiv për mjedisin. Pasi u ra dakort që takime të atij lloji të zhvillohen çdo vit, ministrat, në përfundimet e takimit rekomandojnë që të vlerësohen përparësitë për një program, që ka për qëllim bashkërendimin e politikave të mjedisit dhe përafrimin e legjislacionit të mjedisit të shteteve të asociuara të Evropës Qendrore dhe Lindore. 2. Legjislacioni i BE-së për mjedisin Deri tani, legjislacioni i BE-së në fushën e mjedisit përbëhet nga rreth 200 dispozita ligjore që mbulojnë një fushë të gjerë sektorësh, përfshirë ndotjen e ajrit dhe ujit, menaxhimin e mbeturinave dhe të kimikateve, bioteknologjinë, mbrojtjen nga rrezatimi dhe sigurinë nga lëndët bërthamore dhe rrezatuese, si edhe mbrojtjen e natyrës. Jnë përshtatur, gjithashtu, edhe shumë masa horizontale që kanë të bëjnë, ndër të tjera, me vlerësimin e impaktit mjedisor të disa projekteve private dhe publike, si dhe me mundësinë e hyrjes në informacionin mjedisor. Sektori (a) është mbuluar gjerësisht në fishat e mëposhtme. Sektorët (b),(c), (d) dhe (e), që përbëjnë një pjesë shumë të rëndësishme të legjislacionit mjedisor, qendrojnë jashtë hapësirës së Librit të Bardhë dhe, për këtë arsye, nuk janë të përfshirë në aneks. a) Standardet mjedisore që kanë të bëjnë me prodhimet Një numër i mjaftueshem masash harmonizimi, që kanë të bëjnë me prodhimet vijnë nga objektivi mjedisor dhe bazohen në nenet 100a dhe 130s. Legjislacioni për kimikatet përfshin kufizimet për tregtimin, klasifikimin dhe etiketimin, kontrollin mjedisor të lëndëve ekzistuese dhe atyre të reja, eksport/importin e disa kimikateve të rrezikshme, lëndët që dëmtojnë ozonin, gjallesat e modifikuara gjenetikisht, lëshimet e tymrave dhe lëndëve të tjera nga automjetet, standardet e

271

benzinës, zhurmën nga veprimtaritë prodhuese, mbrojtjen nga rrezatimi, ndotjen radioaktive të prodhimeve ushqimore dhe largimin e mbetjeve. Këta sektorë, si pjesë e rëndësishme e tërësisë legjislative të tregut të brendshëm, jepen me hollësi në pjesën përshkruese të këtij libri. Megjithatë, dispozitat ligjore që kanë të bëjnë me prodhimet, nuk mund të merren si të shkëputura nga kuadri i përgjithshëm mjedisor që siguron qendrueshmërinë e Tregut të Brendshëm. Për shembull, në sektorin e mbetjeve, afrimi i rregullave që kanë të bëjnë me qarkullimin e lirë, duhet të bëhet krahas hartimit të një politike dhe legjislacioni të mirë të menaxhimit të mbetjeve. Kjo përfshin, veçanërisht, një rrjet të integruar të mjeteve, si edhe një harmonizim standardesh për trajtimin e mbetjeve. b) Legjislacioni në lidhje me ndotjen që vjen nga burimet e palëvizshme Në përgjithësi, përafrimi i legjislacionit në lidhje me burimet e palëvizshme është me rëndësi jo vetëm për mjedisin, por edhe për mënjanimin e shmangieve nga rregullat e konkurrencës, që mund të rrjedhin nga standarde dhe rregullore të ndryshme. Legjislacioni i BE-së për kontrollin mjedisor të instalimeve industriale përfshin:

• Direktivën e Këshillit 76/464/KEE (OJ L129 – 18/5/76) për ndotjen e shkaktuar nga disa lëndë të rrezikshme në mjedisin ujor të Komuniteti, dhe “Direktivat shoqëruese”;

• Direktivën e Këshillit 84/360/KEE (OJ L188 – 16/7/84) për luftën ndaj ndotjes se ajrit nga impiantet industriale dhe direktivat e saj shoqëruese për fabrika që nxjerrin në ajër sasi të madhe tymi, për impiantet e shkatërrimit të mbetjeve lokale dhe për impiantet e shkatërrimit të mbetjeve të rrezikshme;

• Direktivat e Këshillit 78/176/KEE (OJ L54 – 25/2/78), 92/112/KEE (OJ L409 – 31/12/92) për mbetjet nga industria e dioksidit të titanit;

• Direktiva e Këshillit 88/604/KEE e 24/11/88 (OJ L336 – 7/12/88) për rreziqet e mëdha nga aksidentet që shkaktohen nga disa veprimtari industriale.

272

Këshilli po diskuton një propozim të rëndësishëm për parandalimin e ndotjes së integruar dhe kontrollin e të gjitha formave të ndotjes nga burimet e palëvizshme. Këto masa janë mbështetur nga Rregullorja e Këshillit 1836/93/KEE e 28 qershorit 1993 (OJ L168 – 10/7/93), që vendos një skemë vullnetare ekokontrolli, e cila iu jep mundësi ndërmarrjve që të çertifikojnë veprimtarinë e tyre në mjedis. c) Legjislacion i mëtejshëm për ndotjen e ajrit dhe të ujit Legjislacioni për lëshimet në ajër nga burimet e lëvizshme dhe të palëvizshme është mbështetur nga standarde të cilësisë së ajrit që lidhen me përmbajtjen e SO2, të NO2 të plumbit dhe të grimcave në suspension. Direktiva e Këshillit 92/72/KEE e 21 shtatorit 1992 (OJ L297 – 13/10/92) për ndotjen e ajrit nga rritja e përmbajtjes së ozonit, parashikon gjithashtu, shkëmbimin e informacionit dhe monitorimit. Për sa i përket ndotjes së ujit, përveç direktivave që kanë të bëjnë me lëshimet nga burimet e lëvizshme, ose me ndotjen nga industri të caktuara, ka edhe një numër aktesh ligjore, që vendosin objektiva për cilësinë ose kërkesa të tjera për ujin, sipas specifikës së përdorimit: uji që është për përdorim njerëzor, ujërat për larje dhe ujërat ku jetojnë peshq dhe guacka. Direktiva e Këshillit 91/676/KEE e 12 dhjetorit 1991 (OJ L375 –31/12/91) për mbrojtjen e ujërave nga ndotja e shkaktuar nga nitratet me prejardhje bujqësore, ka të bëjë me një sektor të veçantë, ndërsa Direktiva e Këshillit 91/271/KEE e 21 majit 1991 (OJ L135 – 30/5/91) për trajtimin e ujërave me mbetje urbane përbën një largim nga këto masa të veçanta. d) Mbrojtja e natyrës Hapat e parë në institucionalizimin e një niveli komunitar të mbrojtjes së specieve u bënë më 1979, me përshtatjen e Direktivës së Këshillit 79/409/KEE të 2 prillit 1979 (OJ L103 – 25/4/79) për ruajtjen zogjve të egër. Një tjetër element thelbësor i legjislacionit në këtë fushë është Direktiva e Këshillit 92/43/KEE e 21 majit 1992 (OJ L206 – 22/7/92) për ruajtjen e habitateve natyrore të faunës dhe florës së egër. Për sa i përket tregtisë ndërkombëtare, Rregullorja e Këshillit 82/3626/KEE e 3 dhjetorit 1982 (OJ L384 – 31/12/82), që vë në zbatim Konventën e

273

Uashingtonit mbi tregtinë ndërkombëtare për speciet e rrezikuara të faunës dhe florës së egër (CITES), e shoqëruar edhe nga një numër ndryshimesh, është një pjesë kryesore e legjislacionit të BE-së në këtë fushë. e) Masat horizontale Themelore për legjislacionin mjedisor është Direktiva e Këshillit 85/337/KEE e 27 qershorit 1985 (OJ L175 – 5/7/85) për vlerësimin e efekteve të disa projekteve publike dhe private për mjedisin (“Vlerësimi i impaktit në mjedis”), që u kërkon shteteve anëtare të sigurojnë se vlerësimi i impaktit në mjedis kryhet përpara se të jepet leja për llojet e projekteve të përcaktuara në direktivë. Pra, kjo direktivë është një instrument bazë për zbatimin e legjislacionit mjedisor në përgjithësi. Së fundi, Direktiva 90/313/KEE e 7 qershorit 1990 (OJ L158 – 23/6/90) për hyrjen në informacionin për mjedisin, ndihmon për arritjen e transparencës ndaj qytetarit dhe për skemën vullnetare të ekoetiketës, vendosur nga Rregullorja e Këshillit 92/880/KEE e 23 marsit 1992. Gjithashtu, kjo direktivë ndihmon në “zgjedhjen e informuar” të konsumatorëve për karakteristikat mjedisore të prodhimeve. Përfundime Siç shihet, direktivat e mësipërme mbulojnë vetëm një pjesë të vogel të legjislacionit mjedisor të BE-së, më sakte ato akte që lidhen drejtpërdrejt me qarkullimin e lirë të prodhimeve. Një pjesë e rëndësishme e “acquis” së BE-së për mjedisin, që lidhet me ndotjen e ajrit dhe ujit, me mbrojtjen e natyrës, por edhe me kuadrin e përgjithshëm për menaxhimin e mbetjeve dhe instrumentet horizontale, është jashtë hapësirës së këtij dokumenti. Qendrimi i Tregut të Brendshëm në lidhje me përafrimin e ligjeve nga Vendet Qendrore dhe Lindore, duhet plotësuar me një vlerësim të përgjithshëm të politikës dhe legjislacionit të tanishëm mjedisor të BE-së dhe, kështu, të përcaktohen përparësitë me një vijë kohore. Ky proces kërkon kohë dhe ka nevojë të ndiqet nga afër, në mënyrë koherente e në kuadrin e dialogut të strukturuar edhe në çështje të tjera, si: “Mjedisi për procesin e Evropës”. Në të njëjtën kohë, programi PHARE do të vazhdojë të përdoret për të përmirësuar gjendjen.

274

Detyra kryesore është ndihma ndaj Vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore, që ato të jenë në gjendje ta marrin legjislacionin Evropian dhe të krijojnë një sistem të aftë për ta zbatuar atë në praktikë. I. NDOTJA RADIOAKTIVE E PRODHIMEVE USHQIMORE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Të gjitha prodhimet ushqimore që hidhen në treg për njerëzit dhe ato për kafshët duhet të jenë në përputhje me kufijtë e ndotjes. Kjo është vendosur, duke filluar nga aksidenti i Çernobilit dhe përbën një masë kujdesi në rast të ndonjë aksidenti të mundshëm. Për menaxhimin e duhur të Rregullores 737/90/KEE, është parë e nevojshme që shteteve anëtare t’u jepen raporte të rregullta për masat e marra nga organi qendror (Komisioni). KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Për zbatimin e legjislacionit, thelbësor është një sistem inspektimi dhe kontrolli. Ai duhet të kryejë testime, në rast aksidenti të mundshëm, për të përcaktuar nivelin e ndotjes (radioaktive) të prodhimeve ushqimore që janë në tregun kombëtar. Rregullorja Euratom/90/737 zbatohet pas aksidentit të Çernobilit dhe kërkon që kontrolle të njëjta të kryhen edhe në kufijtë e jashtëm, për të përcaktuar nivelin e ndotjes së prodhimeve ushqimore që importohen nëpërmjet tyre. MASA THEMELORE Duke pasur parasysh ndërlikimet e këtij legjislacioni për shëndetin publik, nuk është e mundur ndarja e pjesëve të tij. Brënda këtij legjislacioni nuk

275

mund të kategorizohen masa të veçanta, sipas rëndësisë dhe epërsisë, pra në të fazës së parë, apo asaj të dytë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Rregullorja KEE/90/737, që zgjeron Rregulloren KEE/3955/87 vendos kushtet që drejtojnë importin e prodhimeve bujqësore, të përpunuara në territorin e BE-së, pas aksidentit bërthamor të Çernobilit. Ajo përcakton nivelet maksimale të lejueshme të ndotjes radioaktive për një listë të kufizuar prodhimesh që duhen tregtuar (për listën e prodhimeve shiko Rregulloren KE/3034/94). Rregullorja Euratom/87/3954 përcakton procedurën që duhet ndjekur për të vendosur nivelet maksimale të lejuara të ndotjes radioaktive të prodhimeve ushqimore dhe atyre për ushqim kafshësh, të tregtuara pas një aksidenti bërthamor. Në kundërshtim me Rregulloren KEE/90/737, ajo nuk zbatohet pas aksidentit të Çernobilit. MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja KEE/90/737 OJ L 82 e 29.3.1990 Siç është plotësuar nga Rregullorja KE/3034/94 OJ L321 e 14.12.94

Rregullorja e Këshillit KEE/737/1990 e 22 marsit 1990 për kushtet që drejtojnë importet e prodhimeve bujqësore, që vijnë nga vendet e treta, pas aksidentit në stacionin bërthamor të Çernobilit

Rregullorja Euratom 3954/87 OJ L 371 e 30/12/87 Siç është plotësuar nga -Rregullorja Euratom 770/90 OJ L 83 – 30/3/90 -Rregullorja KE/2219/89

Rregullorja e Këshillit Euratom/3954/87 e 22 dhjetorit 1987, që vendos nivelet maksimale të lejuara të ndotjes radioaktive të prodhimeve ushqimore dhe të ushqimit për kafshët, pas një

276

OJ L 211 – 22/7/89 Rregullorja Euratom 944/89 OJ L 101 – 13/04/89

aksidenti bërthamor ose ndonjë problemi tjetër emergjence radiologjike

277

II. MBROJTJA NGA RREZATIMI PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Qëllimi i legjislacionit të mbrojtjes nga rrezatimi është mbrojtja e publikut, e punëtorëve dhe e mjedisit nga rrezatimi i jonizuar. Veprimtaritë ekonomike që përfshijnë përdorimin e prodhimeve me rrezatim jonizues, janë subjekt i raportimit ose i kërkesës për autorizim. Direktiva 80/836/Euratom parashikon një kërkesë të përgjithshme për raportimin dhe marrjen e autorizimit paraprak. Ajo nuk përbën harmonizim të plotë, përderisa përjashtimi është i lirë dhe shtetet anëtare vendosin vetë nëse përligjin ose ndalojnë një veprimtari dhe janë në gjendje të vendosin po vetë, nëse duhet të kërkojnë raportim ose autorizim paraprak për disa veprimtari. Duke pasur parasysh këtë të drejtë që u është dhënë shteteve anëtare, prej tyre nuk është ngritur asnjë problem i rëndësishem në lidhje me zbatimin e direktivës. Zbatimi i fundit i legjislacionit për transportin e lëndëve radioaktive dhe të mbetjeve radioaktive nuk ka hasur në ndonjë vështirësi të veçantë. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimet legjislative në këtë fushë nënkuptojnë qenien e një organi rregullues kombëtar me pushtet administrativ për të autorizuar, mbikëqyrur dhe inspektuar.

- Zbatimi i kërkesave që kanë të bëjnë me raportimin dhe autorizimin e prodhimit, përpunimit, përdorimit, mbajtjes, ruajtjes, transportit dhe heqjes së lëndëve radioaktive (Neni 2 i Direktivës 80/836/Euratom) dhe autorizimin e prodhimit dhe importit të mallrave të konsumit, prodhimeve mjekësore dhe

278

instrumenteve mjekësore që përmbajnë lëndë radioaktive (neni 5 i direktivës) nënkupton qenien e autoriteteve të këtij lloji

- Duhet kontrolluar efekti që shkakton, në ekspozimin e popullatës në përgjithësi, shuma e ndotjes së secilës prej këtyre veprimtarive (neni 13 i direktivës).

- Çdo shteti anëtar i kërkohet të vendosë një sistem inspektimi për

të mbikëqyrur mbrojtjen e shëndetit të popullatës (neni 45 i direktivës).

Infrastruktura Autoritetet duhet të jenë në gjendje të marrin ndihmë nga laboratoret e miratuar të radiokimisë ose radiofizikës, që të matin sasinë e radioizotopeve (radioveprimtariit) që janë të pranishme në prodhimet e planifikuara dhe të lejuara për tregti. Autoritetet duhet të kenë edhe mjetet e nevojshme që, pas tregtimit, të jenë në gjendje të mbajnë një regjistër të të gjitha burimeve radioaktive mbi kufirin e caktuar të radioveprimtariit, të cilat janë përdorur në industri, bujqësi, në mjekësi ose për qëllime kërkimi. Gjithashtu, duhet të monitorohet përdorimi i shumicës se burimeve radioaktive në të gjitha fazat, duke përfshirë edhe largimin e plotë të tyre. Direktiva për transportin e mbetjeve radioaktive kërkon që, kur ato transportohen nga Bashkimi Evropian në VEQL, këto të fundit të kenë në dispozicion burimet e nevojshme teknike, legjislative dhe administrative për menaxhimin e sigurtë të mbetjeve radioaktive (shiko nenin 11 të direktivës). MASA THEMELORE Duke pasur parasysh ndërlikimet e këtij legjislacioni për shëndetin publik, nuk është e mundur ndarja e pjesëve të tij. Brënda këtij legjislacioni nuk mund të kategorizohen masa të veçanta, sipas rëndësisë dhe epërsisë, pra në të fazës së parë, apo asaj të dytë.

279

Direktiva 80/836/EURATOM OJ L246 e 17.09.1980 Siç është ndyshuar nga Direktiva 84/467/Euratom (OJ L265 e 5.10.1984)

Direktiva e Këshillit 80/836/EURATOM e 15 korrikut 1980, që ndryshon direktivat që vendosin standardet bazë të sigurisë për mbrojtjen e shëndetit të publikut të gjerë dhe punëtorëve nga rreziqet e rrezatimit jonizues. Direktiva përcakton sistemin e raportimit dhe marrjes së autorizimit për çdo veprimtari që ka të bëjë me rrezatimin jonizues, duke përfshirë përgatitjen dhe tregtimin e prodhimeve. Komisioni ka dorëzuar një propozim të ndyshuar për rishikimin e Direktivës (COM(94)298 përfundimtare), që ka për qëllim, në veçanti, rritjen e nivelit të harmonizimit të sistemit të raportimit dhe të marrjes së autorizimit në tregun unik.

Direktiva 92/3/EURATOM OJ L35 e 12.12.1992 Siç është shtuar dhe plotesuar nga Vendimi 93/552/Euratom OJ L268 e 29.10.1993

Direktiva e Këshillit 92/3/EURATOM e 3 shkurtit 1992 për mbikëqyrjen dhe kontrollin e transportit të mbetjeve radioaktive midis shteteve anëtare, si dhe brënda dhe jashtë Komunitetit. Kjo direktivë është shtuar dhe plotësuar nga Vendimi i Komisionit 93/552/Euratom, që vendos një dokument standard për tranferimet

Rregullorja 93/1493/EURATOM OJ L148 e 19.6.1993

Rregullorja 93/1493/EURATOM: Pas heqjes së kontrolleve kufitare në Komunitet në 1 janar 1993, qëllimi i kësaj rregulloreje është vendosja e një sistemi Komuniteti për deklarimin dhe sigurimin e informacionit që ka të bëjë me dërgesat e lëndëve radioaktive midis

280

shteteve anëtare. Ky sistem nuk zbatohet për mbetjet radioaktive që mbulohen nga Direktiva 92/3/Euratom

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Rregulloret shtesë mund të shihen si të nevojshme për mbrojtjen nga rrezatimi, për sa i përket përdorimit të llojeve të veçanta të pajisjeve ose burimeve që lëshojnë rrezatim jonizues, p.sh. pajisjet mjekësore, përshpejtuesit, mallrat e konsumit.

281

III. LËNDËT KIMIKE PARAQITJE Përgjegjësia për kontrollin e kimikateve dhe të derivateve të tyre u është caktuar disa drejtorive të përgjithshme (DG) të Komisionit Evropian, në varësi të veçorive kimike dhe përdorimit të këtyrë lëndëve, si dhe të ndikimit mbi shëndetin e njerëzve dhe mjedisin. Kjo shpërndarje ka ardhur për shkak edhe të mënyrës, sipas së cilës janë caktuar detyra të veçanta për çdo drejtori të përgjithshme, si dhe nga politika e ndjekur nga Komisioni në sektorin kimik. Drejtoria e Përgjithshme për Mjedisin (DG IX) është përgjegjëse për rregulloret që kanë të bëjnë me lëndët e rrezikshme, me kontrollin e lëndëve ekzistuese dhe atyre të reja, të pesticideve jobujqësore (biocidet) dhe import-eksportin e disa kimikateve të rrezikshme. Disa anë të veçanta mbuluohen nga drejtoritë e tjera të përgjithshme:

• përdorimi i kimikatëve në vendin e punës është përgjegjësia e DG V (çështjet shoqërore);

• përdorimi bujqësor i prodhimeve fitofarmaceutike është mënaxhuar nga DG VI (bujqësia)

• transporti i prodhimeve të rrezikshme kimike ka të bëjë me DG VII (transporti).

Anë të tjera të një natyrë tregtare për prodhimet ose përgatitjet e rrezikshme mbulohen nga Drejtoria e Përgjithshme për Industrinë (DG III). Kjo drejtori e përgjithshme është përgjegjëse për direktivat dhe rregulloret që kanë të bëjnë me hedhjen në treg të lëndëve dhe përgatitjeve të rrezikshme, të detergjentëve dhe mbetjeve, si dhe për rregulloret kuadër për përgatitjet e rrezikshme. Duke patur parasysh konceptin e kontrollit, përkufizimeve dhe hapësirës së tyre, shihet se të gjitha këto instrumente ligjore janë të lidhura ngushtë midis tyre.

282

Çdo drejtori e përgjithshme(DG), që është përgjegjëse për një ose me shumë instrumenta ligjore (rregullore ose direktiva që kanë të bëjnë me kontrollin e prodhimeve kimike) punon së bashku me drejtori të tjera të përgjithshme(DG), që kanë të bëjnë edhe me hartimin e propozimit për një rregullore ose ndyshime në të dhe në konsultimin e shteteve anëtare ose të industrive përkatëse. 1. HEDHJA NË TREG E LËNDËVE TË RREZIKSHME PARAQITJE Hedhja në treg e lëndëve të rrezikshme në nivelin Komunitar udhëhiqet nga kërkesa që kanë të bëjnë me etiketimin, paketimin dhe klasifikimin e prodhimeve ose përgatitjeve që përmbajnë ato. Qëllimi i Komunitetit është që të arrijë harmonizim, duke përcaktuar, veçanërisht, kritere të përgjithshme klasifikimi dhe klasifikimin vetjak për çdo lëndë mbi bazën e rrezikut që përbën për njeriun dhe mjedisin. Rregullat janë vendosur në Direktivën 67/548/KEE (OJ L 196 e 16.8.1967) për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe procedurave administrative që kanë të bëjnë me klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e lëndëve të rrezikshme, që është ndryshuar (7 ndyshime deri tani) dhe përshtatur për progresin teknik (21 të tilla). Shiko “masat e fazës së parë”. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Qëllimi i Direktivës 67/548/KEE është harmonizimi i klasifikimit të lëndëve të rrezikshme sipas shkallës së rrezikshmërisë, duke përfshirë edhe rrezikun për mjedisin, si dhe paketimi dhe etiketimi i tyre, që të sigurohen njerëzit që punojnë me to. Këto dispozita lejojnë veçanërisht zbatimin e Direktivës 88/379/KEE (OJ L 187 e 16.7.1998), për përgatitjet e rrezikshme (shiko gjithashtu kapitullin për lëvizjen e lirë dhe sigurinë e prodhimeve industriale).

283

Nëse direktiva nuk përcakton llojin e veçantë të infrastrukturës së kontrollit që duhet ngritur, kjo, së bashku me shkallën e kontrollit, duhet vendosur nga vetë shteti anëtar. Importuesit dhe ndërmarrjet e vogla ose të mesme (SME) janë ata që kanë më shumë vështirësi dhe punë në zbatimin e dispozitave të tanishme (duke përfshirë kërkimet e të dhënave toksikologjike, përgatitjen e etiketave të duhura dhe hartimin e “letrave me të dhënat e domosdoshme të sigurisë” ). Vështirësi dalin edhe për sa i përket tregtisë ndërkombëtare për këto prodhime dhe dhënies së autorizimit për t’u përdorur në vendet e treta (ato kanë të bëjnë me informacionin e humbur, interpretimin jo të duhur të klasifikimeve, me masa të tërthorta që pengojnë tregun dhe, madje edhe dumpingun ekonomik). KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Parimisht, ka dy anë të dispozitave rregulluese të Direktivës 67/548:

• klasifikimi, etiketimi, paketimi dhe letrat e të dhënave të sigurisë për të gjitha lëndët e rrezikshme;

• njoftimi për lëndët e reja, si dhe klasifikimin dhe etiketimin e tyre (shiko pikën 2).

Klasifikimi i një lëndë shërben për të identifikuar rrezikun e veçantë që paraqet ajo. Ai bazohet në veçoritë e brendshme të lëndës (ose të përgatitjes) në përputhje me një nga kategoritë e rrezikshme të përcaktuara në nenin 2, të plotësuara nga informacioni i hollësishëm i dhënë në aneksin VI. Kriteri në aneksin VI përshin një reference të përgjithshme për mënyrat e përcaktimit të veçorive të rrezikshme të përshkruara në aneksin V të direktivës. Etiketimi varet nga klasifikimi i lëndës dhe siguron informacion mbi rrezikshmërinë që paraqet ndaj përdoruesit të prodhimit, në kushte normale përdorimi.

284

Informacioni është dhënë në formën:

- e simboleve të rrezikshmërisë, siç janë të përshkruara në aneksin II;

- e frazave të rrezikut (frazat “R”), siç janë dhënë në aneksin IV; - e frazave të sigurisë (frazat “S”), siç është dhënë në aneksin IV.

Fjalët e përdorura në këto fraza nuk duhet të ndryshohen. Aneksi VI (udhëzim për klasifikimin dhe etiketimin) përcakton qartë kushtet për përdorimin e frazave S dhe R, që të garantohet një sistem i njëtrajtshëm i paraqitjes në gjithë Bashkimin Evropian. Për klasifikimin dhe etiketimin e disa lëndëve është rënë dakord në nivelin Komunitar dhe këto janë dhënë në aneksin I të direktivës përkatëse. Ky aneks nuk është një listë përfundimtare, sepse vazhdimisht prodhohen lëndë të reja. Megjithatë, është bërë një numër i madh përshtatjesh me progresin teknik, por edhe shumë të tilla do të ketë në të ardhmen. Nëse për një prodhim të veçantë nuk ka asnjë klasifikim komunitar, prodhuesi ose importuesi është i detyruar, në përputhje me rregullat e vendosura në aneksin VI (etiketimi dispozitar), për ta klasifikuar dhe etiketuar lëndën mbi bazën e informacionit që jepet për të. Nenet 22, 23 dhe 24 parashikojnë paraqitjen nga shtetet anëtare të legjislacionit kombëtar për etiketimin, paketimin dhe klasifikimin e lëndëve të rrezikshme. Neni 30 parashikon përfshirjen e një klauzole, që ka të bëjë me lëvizjen e lirë të prodhimeve, pasi janë përmbushur kërkesat e direktivës bazë. Përveç transpozimit të kësaj direktive, shteteve anëtare u kërkohet të sigurojnë strukturat dhe mekanizmat administrativë, për të bërë të mundur zbatimin e saj nga prodhuesit dhe përdoruesit që duhet të monitorohen . Direktiva vendos, gjithashtu, një numer detyrimesh mbi prodhuesit dhe importuesit, përputhja e të cilave duhet të monitorohet nga shtetet anëtare.

285

MASA THEMELORE Nenet e mëposhtme janë nenet bazë të Direktivës 67/548, së bashku me ndryshimet:

- Nenet 22-23-24 - Neni 30

Direktiva bazë Direktiva 67/548/KEE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe të akteve administrative që kanë të bëjnë me klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e lëndëve të rrezikshme. Direktiva shtesë dhe ndryshuese COM(93)638 Version i kodifikuar. 1958 faqje O.J. C7, 11.1.1g 94, f.2. Dokumenti ka numrin e meposhtëm nga Zyra e Publikimeve Zyrtare: CB-CO-93-734-XX-C ku “XX” është kodi i gjuhës, p.sh. EN për Anglisht, DA për gjuhën daneze etj.

Version i konsoliduar i Direktivës 67/548/KEE, tashmë i botuar. Propozimi i Komisionit i 21 dhjetorit 1993 për një Parlament Evropian dhe Direktiva e Këshillit për klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e lëndëve të rrezikshme

Direktiva e Këshillit 67/548/KEE dhe ndryshimet përkatëse për progresin teknik, Vendimet e Komisionit dhe Komunikimet e Komisionit, që tashmë janë të zbatueshme, janë renditur si më poshtë: Direktiva e Këshillit 92/32/KEE që ndryshon për herë të shtatë Direktivën 67/548/KEE O.J. L154, 5.6.1992, f.1 Corrigendum për Direktivën e Këshillit 92/32/KEE. O.J. L317, 18.12.1993, f.83 (vetëm versioni DE).

Direktiva e Këshillit 92/32/KEE e 30 prillit 1992 për përafrimin e ligjeve që kanë të bëjnë me klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e lëndëve të rrezikshme

Vendim i Komisionit 81/437/KEE O.J. L167, 24.6.1981, f.31.

Vendim i Komisionit 81/437/KEE, që përcakton kriteret, sipas të cilave, Komisionit i jepet nga shtetet anëtare informacioni për inventarin e lëndëve kimike

286

Vendim i Komisionit 85/71/KEE O.J. L30, 2.2.1985, F.33.

Vendim i Komisionit 85/71/KEE i 21 dhjetorit 1984, që ka të bëjë me listën e lëndëve kimike të njoftuara sipas Direktivës së Këshillit 67/548/KEE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të klasifikimit, paketimit dhe etiketimit të lëndëve të rrezikshme

Direktiva e Komisionit 88/302/KEE O.J.Nr. L133. 30.5.1988, f.1 (corrigendum: - O.J. L136, 2.6.1988.f.20)

Direktiva e Komisionit 88/302/KEE e 18 nëntorit 1987, që përshtat Direktivën e Këshillit 67/548/KEE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të klasifikimit, paketimit dhe etiketimit të lëndëve të rrezikshme

Komunikim i Komisionit 90/C146A/01 E ndryshuar nga Direktiva – 79/831/KE – EINECS (Inventari Evropian i Lëndëve ekzistuese kimike komerciale). O.J. C146A, 15.6.1990, f.1

Komunikim i Komisionit 90/C146A/01 në vijim të nenit 13 të Direktivës së Këshillit 67/548/KEE të 27 qershorit 1967 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të klasifikimit, paketimit dhe etiketimit të lëndëve të rrezikshme


Vendim i Komisionit 90/420/KEE i 25 korrikut 1990 për klasifikimin dhe etiketimin e di 2-etilhexilftalatit në përputhje me nenin 23 të Direktivës së Këshillit 67/548/KEE.

Direktiva e Komisionit 91/410/KEE O.J. L228, 17.8.1991, f.67.

Direktiva e Komisionit 91/410/KEE e 22 korrikut 1991, që përshtat për të katërmbëdhjetën herë për progres teknik Direktivën e Këshillit 67/548/KEE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të klasifikimit, paketimit dhe etiketimit të lëndëve të rrezikshme


Vendim i Komisionit 92/3/KEE i 9 dhjetorit 1991, që vendos kushtet për njoftimin e lëndëve kimike që ekzistonin në tregun e ish-Republikës

287

Demokratike Gjermane përpara 18 shtatorit 1981, të cilat nuk pasqyrohen në inventarin e parashikuar në nenin 13 të Direktivës 67/548/KEE

Direktiva e Komisionit 92/69/KEE O.J. L383, 29.12.1992, f.113; O.J. L-383 A. 29.12.1992, f.1.

Direktiva e Komisionit 92/69/KEE e 31 korrikut 1992, që përshtat për të shtatëmbëdhjetën herë për progres teknik, Direktivën e Këshillit 67/548/KEE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të klasifikimit, paketimit dhe etiketimit të lëndëve të rrezikshme

Direktiva e Komisionit 93/21/KEE O.J. L110, 4.5.1993, f.20; O.J. L110 A, 4.5.1993, f.1.

Direktiva e Komisionit 93/21/KEE e 27 prillit 1993 që përshtat për të tetëmbëdhjetën herë për progres teknik, Direktivën e Këshillit 67/548/KEE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të klasifikimit, paketimit dhe etiketimit të lëndëve të rrezikshme

Komunikim i Komisionit 3/C130/01 O.J. C130, 10.5.1993, f.1.

Komunikim i Komisionit 93/C130/01 – botimi i tretë i ELINCS

Komunikim i Komisionit 93/C130/02 O.J. C130, 10.5.1993, f.2.

Komunikim i Komisionit 93/C130/02, në vijim të nenit 2 të Vendimit të Komisionit 85/71/KEE të 21 dhjetorit 1984, që ka të bëjë me listën e lëndëve kimike të njoftuara në përputhje me Direktivën e Këshillit 67/548/KEE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të klasifikimit, paketimit dhe etiketimit të lëndëve të rrezikshme

Direktiva e Komisionit 93/67/KEE O.J. L227, 8.9.1993, f.9.

Direktiva e Komisionit 93/67/KEE e 20 korrikut 1993, e cila vendos parimet për vlerësimin e rreziqeve që përbëjnë për njeriun dhe mjedisin lëndët e njoftuara në përputhje me Direktivën e Këshillit 67/548/KEE

Direktiva e Komisionit Direktiva e Komisionit 93/72/KEE

288

93/72/KEE O.J. L258, 16.10.1993, f.29; O.J. L258 A, 16.10.1993, f.1.

e 1 shtatorit 1993, që përshtat për të nëntëmbëdhjetën herë për progres teknik Direktivën e Këshillit 67/548/KEE mbi përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative që kanë të bëjnë me klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e lëndëve të rrezikshme.

Direktiva e Komisionit 93/90/KEE O.J. L227, 10.11.1993, F.33.

Direktiva e Komisionit 93/90/KE e 29 tetorit 1993, që ka të bëjë me listën e lëndëve (referuar në nenin 13.1 indenti i 5-të) të Direktivës 67/548/KEE

Direktiva e Komisionit 93/105/KEE O.J. L294. 30.11.1993, f.21.

Direktiva e Komisionit 93/105/KEE e 25 nëntorit 1993, që vendos aneksin VII D, i cili përmban informacionin e kërkuar për dosjen teknike të referuar në nenin 12 të amendamentit të shtatë të Direktivës së Këshillit 67/548/KEE

Direktiva e Komisionit 93/101/KE O.J. L13, 15.1.1994, f.1.

Direktiva e Komisionit 93/101/KE e 11 nëntorit 1993, që përshtat për të njëzetën herë për progres teknik Direktivën e Këshillit 67/548/KEE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të klasifikimit, paketimit dhe etiketimit të lëndëve të rrezikshme

Direktiva e Komisionit 93/112/KE O.J. L314, 16.12.1993, f.38.

Direktiva e Komisionit 93/112/KE e 10 dhjetorit 1993, që amendon Direktivën e Komisionit 91-155/KEE, e cila përcakton dhe vendos rregullime të hollësishme për sistemin e informacionit të veçantë, që ka të bëjë me përgatitjet e rrezikshme, në zbatim të nenit 10 të Direktivës së Këshillit 88/379/KE

289

Anekset e Direktivës 67/548/KEE mund të gjenden në botimet e mëposhtme. Aneksi I OJ L 258 A, 16.10.1993 (Përshtatja e 19-të) OJ L 13, 15.1.1994 (Përshtatja e 20-të) Aneksi II OJ L 110 A, 4.5.1993 (Përshtatja e 18-të) Aneksi III OJ L 110 A, 4.5.1993 (Përshtatja e 18-të) Aneksi IV OJ L 110 A, 4.5.1993 (Përshtatja e 18-të) Aneksi V OJ L 133, 30.5.1987 (Përshtatja e 9-të) OJ L 383 A, 29.12.1992 (Përshtatja e17-të) OJ L 110 A, 4.5.1993 (Përshtatja e 18-të) Aneksi VI OJ L 110 A, 4.5.1993 (Përshtatja e 18-të) Aneksi VII OJ L 154, 5.6.1992 (Amendamenti i 7-të) OJ L 294, 30.11.1993 (Direktiva për aneksin VIID) Aneksi VIII OJ L 154, 5.6.1992 (Amendamenti i 7-të) Aneksi IX OJ L 228, 17.8.1991 (Amendamenti i 14-të) • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA Faza e parë duhet të përfshijë:

• analizën e sistemeve ekzistuese të klasifikimit sipas kritereve të vendosura në nenin 2, 2 të Direktivës 67/548/KEE),

• harmonizimin e sistemeve të klasifikimit,

• përshtatjen e rregullave kombëtare për kriteret e Komunitetit,

• shqyrtimin e listave të lëndëve të klasifikuara mbi një bazë kombëtare dhe nën sistemin e Komunitetit

290

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË Faza e dytë duhet të përfshijë:

• vendosjen dhe komunikimin e kritereve për klasifikimet kombëtare dhe listat e lëndëve të klasifikuara;

• harmonizimin e këtyre listave në listat e Komunitetit, bazuar në Direktivën 67/548/KEE, siç është amenduar.

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË TRETË Faza e tretë duhet të përfshijë:

• transpozimin në legjislacionin kombëtar të listave të lëndëve me një tregues, të aneksit I të Direktivës 67/548/KEE.

• ngritjen e një autoriteti përgjegjes për të kontrolluar zbatimin efektiv të etiketimit të prodhimeve që gjenden në treg.

291

2. NJOFTIMI PËR LËNDËT E REJA KIMIKE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Kjo fishë merret me informacionin që duhet të sigurojnë prodhuesit dhe importuesit, që hedhin lëndë të reja kimike në treg, i cili quhet njoftim. Një lëndë e re është çdo lëndë kimike që nuk është në listen e kimikatëve të hedhura në treg midis 1971 dhe 1981 (EINECS – Inventari Evropian i Lëndëve Kimike Ekzistuese Tregtare). Njoftimi i këtyre lëndëve, në shtetet anëtare të BE-së, duhet bërë pranë një autoriteti përgjegjës. Ngritja e strukturës përgjegjëse është kërkuar nga Direktiva 92/32/KEE dhe është përcaktuar në legjislacionin e brendshëm të shteteve anëtare, ndërsa kërkesat e njoftimit janë përcaktuar në direktivën e “Lëndëve të rrezikshme” (67/548/KEE) që është amenduar 7 herë dhe ka pasur 22 përshtatje për progres teknik. Amendamenti më i fundit 92/32/KEE. 67/548/KEE u vu në jetë më 1995. Masa e referuar në tabelën më poshtë është Direktiva 67/548/KEE (Direktiva e Lëndëve të Rrezikshme). KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN (i) Ende vihet re një mosbarazi e madhe midis njohurive dhe aftësive të

autoriteteve përgjegjëse të shteteve anëtare, të cilën Komisioni, është përpjekur ta reduktojë, nëpërmjet vizitave të ndërsjellta, fondeve për trajnim etj. Masa të tilla, patjetër, do të jenë të nevojshme edhe për VEQL-të.

(ii) Suksesi i sistemit varet shumë nga bashkepunimi i industrisë së kimikateve. Pjesa më e madhe e kësaj industrie në Bashkimin Evropian ndjek programin “kujdes i përgjegjshëm”. Industria e VEQL-ve nuk mund të ndjekë një program të tillë. Industria e kimikateve të BE-së duhet të luajë rol kryesor për nxitjen e parimit të “kujdesit të përgjegjshëm”.

292

(iii) Mund të ketë mungesë njohurish për të siguruar industrinë e shërbimit që do të duhet të marrë pjesë në sistem (vende testimi me pajisjet e nevojshme, ekspertizën shkencore dhe mbështetjen teknike).

(iv) Sistemet rregulluese kombëtare janë të nevojshme. Sisteme të tilla duhet të kenë nivel të lartë ekspertize teknike dhe shkencore, sepse ky është një subjekt shkencërisht kompleks. Të gjitha shtetet anëtare duhet të kenë një autoritet përgjegjës/kompetent (AK), për të mbikëqyrur sistemin për njoftimet. Direktiva vendos detyra të veçanta mbi të gjitha AK-të. AK-të e VEQL-ve duhet të jenë të afta për t’i përmbushur këto detyra. Nga ana tjetër, VEQL-të duhet të kenë aftësinë për të detyruar përmbushjen e kushteve të direktivës, nëpërmjet legjislacionit të brendshëm.

(v) VEQL-të do të kenë nevojë për asistencë teknike thelbësore në toksikologji dhe ekotoksikologji, për efektet fiziko-kimike, mënyrat e testimit dhe për praktikat e mira laboratorike. Sistemi është i kompjuterizuar, kështu që asistenca mund të kërkohet për “softëare” dhe “hardëare”, si dhe për trajnime në informatikë. Një nga kërkesat e direktivës është vlerësimi i rrezikut për lëndët e reja të njoftuara. Kjo është një detyrë e vështirë dhe e re, edhe për shtetet anëtare të BE-së. Prandaj, edhe VEQL-të do të kenë nevojë për asistencë në këtë fushë.

MASA THEMELORE Direktiva 67/548/KEE (shiko pikën 1: Klasifikimi dhe etiketimi i lëndëve të rrezikshme). • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA Nuk është e mundur të ngrihet një sistem për vlerësimin e rreziqeve që u kanosen njerëzve dhe mjedisit nga lëndët e reja kimike, duke zgjedhur një ose dy nga direktivat “e asociuara”. Numri i madh i direktivave është rezultat i natyrës teknike të pjesës më të madhe të sistemit (psh. ndryshimi i njohurive të efekteve të kimikateve). Sistemi për njoftimin e lëndëve të reja është thelbësor për procesin e klasifikimit dhe etiketimit të këtyre lëndëve (shiko pikën 1).

293

Praktikisht, direktiva “themelore” është ajo 92/32/KEE (amendamenti i shtatë i Direktivës së Lëndëve të Rrezikshme). Direktivat e tjera janë thelbësore, por kanë të bëjnë me shumë me anët teknike dhe shkencore të sistemit.

294

IV. KONTROLLI I RREZIQEVE TË LËNDËVE EKZISTUESE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Qëllimi i legjislacionit (Rregullorja e Këshillit (KEE) No. 793/93) është vlerësimi i rreziqeve të lëndëve ekzistuese për njeriun dhe mjedisin, si dhe rekomandimi i masave të duhura të kontrollit dhe strategjive të uljes së rrezikut, atje ku është e nevojshme. Vlerësimi është paraprirë nga një përmbledhje e të dhënave për të gjitha lëndët që përmban Inventari Evropian i Lëndëve Tregtare Kimike Ekzistuese (EINECS), të cilat janë prodhuar ose importuar në sasi më të mëdha se 10 tonë/vit. Të dhënat janë përmbledhur në tri kategori, në varësi të tonazhit. Kimikatet parësore janë zgjedhur rregullisht, duke zbatuar kriteret e vendosura në legjislacion. Rreziku i lëndëve që shfaqen në listat parësore është përcaktuar sipas disa parimeve, tashmë të vendosura. (Rregullorja e Komisionit (KE) Nr 1488/94). Rregullorja 793/93 kërkon që parimet e vlerësimit të rrezikut, listat e përparësive dhe vlerësimet e rrezikut për lëndët parësore, duke përfshirë çdo strategji për uljen e rrezikut, të përshtaten nga një procedurë e Komitetit. E njëjta gjë do të ishte e vlefshme për çdo amendim të anekseve të Rregullores 793/93g. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përvoja në BE për sa i përket programit të saj për kimikatet ekzistuese është shumë e vlefshme dhe ajo ka ndjekur nga afër programin e OECD-së. Të dy këto programe kanë parime dhe praktika shumë ngjashme për vlerësuar rrezikun. VEQL-të, si: Polonia, Republika Ceke, Sllovakia, si vende kandidate të OECD-së nën statusin e partnerit në tranzicion (PNT ), duhet të vihen në një linjë me Rregulloren 793/93, e konfirmuar me Aktin e Këshillit të OECD-së për kimikatet. Edhe pse masat e kontrollit për të kufizuar rreziqet e lëndëve ekzistuese mund të zbatohen me anë të instrumenteve të ndryshme, duke përfshirë kontrollin e ndotjes ose kontrollin e lëshimeve, mbrojtjen e punëtorëve dhe

295

kufizimet ndaj tregtimit dhe përdorimit, pikë fillestare për këto masa, është raporti që vë në dukje rreziqet e çdo lënde të tillë për njeriun dhe mjedisin. Për të bërë dallimin midis lëndëve që gjenden në treg (ekzistuese) dhe lëndëve të reja, është e nevojshme të vendoset ose të përshtatet një inventar i kimikatëve që ndodhen në një pikë të caktuar të tregut (si EINECS) dhe të kërkohet njoftim paraprak për ato që do të hidhen më vonë në treg. Akte të tilla kërkonjnë pjesë legjislacioni, si Direktiva 67/548 për klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e lëndëve të rrezikshme, e cila pasi është ndryshuar 7 herë dhe përshtatur 21 herë për progres teknik (shiko pikën III), që nënvizon se cilat prej atyre elementeve të dhëna pranohen me një njoftim dhe janë të nevojshme për të vlerësuar rreziqet. Po kështu, duhen përcaktuar edhe seritë e mënyrave testuese (të bazuara në ato të OECD-së), që duhen përdorur për të nxjerrë të dhënat. Rregullorja 793/93 parashikon edhe udhëzime për uljen e rrezikut, pra masa kontrolli të bazuara në përcaktimin e rrezikut, që nuk duhen marrë si receta të gatshme, por të bazohen në legjislacionin përkatës. Zbatimi i një programi të tillë për të vlerësuar rrezikun, kërkon një staf të autorizuar ekspertësh të toksikologjisë, ekotoksikologjisë, kimisë dhe modelimit. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Masat parësore janë Rregullorja 793/93 dhe legjislacioni shoqërues, që vendos parimet se si përcaktohet rreziku, duke lejuar njohje të dyfishtë të këtyre përcaktimeve.

296

MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja e Këshillit (KEE) 793/93OJ L84 – 5.4.1993

Rregullorja e Këshillit (KEE) 793/93 E 23 marsit 1993 për vlerësimin dhe kontrollin e rrezikut të lëndëve ekzistuese ndaj njeriut dhe mjedisit dhe mjetet për zbatimin e tij

Rregullorja e Komisionit (KE) 1488/94 OJ L161 – 29.6.1994

Rregullorja e Komisionit (KE) 1488/94 e 28 qershorit 1994 për parimet e vlerësimit të rrezikut të lëndëve ekzistuese, të parashikuara në Rregulloren 793/93

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË Në fazën e dytë, rëndësi u kushtohet mjëteve të ndryshme të kontrollit të rreziqeve, të cilat kanë të bëjnë me cilësinë e ujit në përgjithësi, të ujit të pijshëm, me kontrollin e derdhjeve, me mbrojtjen e konsumatorit dhe të tregut, si dhe me kufizimet që duhen vendosur në përdorim, për t’u siguruar që përcaktimet për vlerësimin e rrezikut janë zbatuar. Meqenëse nuk është nevoja të vendosen masat e kontrollit përderisa vlerësimet e para të jenë të plota, qenia e tyre nuk përbën një parakusht.

297

V. EKSPORT – IMPORTI I KIMIKATEVE TË RREZIKSHME PARAQITJE Legjislacioni ka për qëllim të sigurojë për vendet e treta, veçanërisht për ato në zhvillim, minimumin e informacionit në lidhje me kimikatet e rrezikshme. Ky informacion do t’i lejojë ato të marrin vendimet e duhura për mbrojtjen e popullsisë dhe të mjedisit nga rreziqet që mbart tregtimi dhe përdorimi i këtyre lëndëve. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Rregullorja e Këshillit 2455/92 vë në zbatim udhëzimet e ndryshuara të Londrës për këmbimin e informacionit për kimikatet në tregtinë ndërkombëtare (UNEP, 1989) dhe nenin 9 të kodit ndërkombëtar të sjelljes për shpërndarjen dhe përdorimin e pesticideve (FAO, e ndryshuar më 1990). Rregullorja ka për qëllim:

• t’u sigurojë vendeve që importojnë kimikate të rrezikshme nga BE-ja, informacionin e duhur për që ka të bëjë me këto kimikate ose me anë të njoftimit të eksportit (kimikatët e përfshira në aneksin I të rregullores) dhe/ose duke u vënë etiketa kimikateve të rrezikshme sipas legjislacionit të BE-së. Informacioni përfshin rreziqet e përdorimit të tyre për shëndetin e njerëzve dhe/ose për mjedisin, si dhe masat e sigurisë;

• t’i bëjë eksportuesit që të bien dakort me vendimet e importimit të vendeve të treta për kimikatet PIC (Prior Informal Consent – Leje Paraprake Jozyrtare);

• t’i detyrojë eksportuesit që, kimikatet e rrezikshme që i eksportojnë në vende të treta, t’i paketojnë dhe etiketojnë sipas legjislacionit të BE-së.

Përvoja tregon se ndërmarrjet e vogla dhe të mesme mund të hasin në vështirësi për sa i përket përmbushjes së kërkesave të Rregullores se Këshillit 2455/92 (kërkimet për numrat e caktuar të referencës së eksportit; vendimet e importit të vendeve të treta; krijimi i etiketimit të duhur për

298

kimikatet). Kimikatet ose përgatitjet kimike të dhëna në listën e aneksit I nuk mund të eksportohen në një vend të tretë përderisa t’u vendoset një numer reference eksporti . Një kimikat PIC nuk mund të eksportohet në një vend të tretë kundër vendimit të caktuar në aneksin II. Kimikatet PIC nuk mund të importohen kundër vendimit të Komisionit Evropian për importin e tyre, të caktuar në aneksin II. Shteteve anëtare u është kërkuar të ngrenë një sistem kontrolli për përputhjen me dispozitat e rregullores. Shtetet anëtare janë të lira të zgjedhin një sistem të përshtatshëm kontrolli. Përgjegjësia e kontrollit bie mbi shtetin anëtar, i cili, për këtë, mund të përdorë një sistem të centralizuar ose të pacentralizuar, madje mund ta delegojë edhe te një organ përgjegjës i pavarur. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në këtë fushë nënkupton sa më poshtë:

• përshtatja e legjislacionit kombëtar të jetë në vijë me legjislacionin e BE-së për klasifikimin, paketimin dhe etiketimin e kimikateve të rrezikshme dhe përgatitjeve kimike (Direktiva 67/548/KEE dhe Direktiva 88/379/KEE) shiko pikën III 1); Ai duhet të ketë lidhje të ngushtë:

- me Direktivën e Këshillit 76/769/KEE (Kufizimet për tregtimin dhe përdorimin e disa përgatitjeve kimike dhe kimikatëve të rrezikshme) (OJ L 262 – 27.9.76)

- me Direktivën e Këshillit 79/117/KEE (që ndalon hedhjen në treg dhe përdorimin e prodhimeve të mbrojtjes së bimëve që përmbajnë lëndë aktive) (OJ L33 – 28/2/79).

• qenia e një organi të caktuar kombëtar sipas nenit 3 të rregullores;

• qenia e një infrastrukturë të përshtatshme, që ka të bëjë me legjislacionin e mësipërm, si dhe e organeve për kontrollin e përputhjes (sistemi i kontrollit të doganës për importin dhe eksportin e kimikateve të rrezikshme);

299

• pjesëmarrje e dukshme në procedurën ndërkombëtare PIC të udhëzimeve të Londrës, si dhe kodi FAO i sjelljes.

MASA THEMELORE MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja e Këshillit (KE) Nr 2455/92 (OJ L 251 e 29 gushtit 1992, f.1), siç është amenduar nga Rregullorja e Këshillit (KE) Nr 3135/94 e 15.12.94 (OJ L 332 e 22 dhjetorit 1994, f.1); dhe Rregullorja e Komisionit (KE) Nr 41/94 e 11.01.94 (OJ L 8 e 12 janarit 1994, f.1)

Rregullorja e Këshillit (KE) Nr 2455/92 e 29 korrikut 1992, që ka të bëjë me eksportin dhe importin e disa kimikateve të rrezikshme

300

VI. RRJEDHOJAT E LËSHIMIT TË QËLLIMSHËM TË GJALLESAVE TË MODIFIKUARA GJENETIKISHT MBI MJEDISIN

PARAQITJE Lëshimi i qëllimshëm i gjallesave të ndryshuara gjenetikisht, të prodhuara me anë të teknikave moderne të inxhinerisë gjenetike po rritet vazhdimisht. Numri i lëshimeve të qëllimshme për kërkime përbën pjesën kryesore të veprimtarive. Megjithatë, numri i prodhimeve që përmbajnë gjallesa të ndryshuara gjenetikisht pritet të rritet gjatë vitit që vjen. Kuadri rregullues i Komunitetit u projektua në fund të viteve 1980 për të patur legjislacionin e nevojshëm që siguron mbrojtjen e duhur të shëndetit të njerëzve dhe mjedisin, por në të njëjtën kohë, krijon edhe një treg të brendshëm për prodhimet bioteknologjike. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktiva 90/220/KEE që ka të bëjë me lëshimin e qëllimshëm në natyrë të gjallesave të ndryshuara gjenetikisht hyri në fuqi në tetor 1991. Direktiva mbulon vlerësimin për mjedisin dhe miratimin e lëshimit të të gjitha OMGJ-ve nëpërmjet të gjitha fazave të lëshimit në natyrë. Paraqitjet eksperimentale të shkallëve të vogla dhe të mëdha, sikurse edhe lëshimet nëpërmjet tregtimit të prodhimeve, janë brënda hapësirës së direktivës. Sipas nenin 4 të Direktivës 90/220/KEE, shtetet anëtare janë të detyruara të caktojnë organin kombëtar përgjegjës për përmbushjen e kërkesave të direktivës dhe të anekseve të saj. Direktiva 90/220/KEE parashikon një procedurë standarde që duhet ndjekur për kërkimin dhe zhvillimin e lëshimeve, si dhe procedurën e njoftimit, që ka të bëjë me përgatitjen e një dosjeje teknike, e cila i dorëzohet organit përgjegjës të shtetit anëtar ku do të kryhet lëshimi. Organi përgjegjës duhet ta miratojë ose ta kundërshtojë atë brënda 90 ditëve. Procedura parashikon gjithashtu një sistem për këmbimin e informacionit midis autoriteteve

301

përgjegjëse, nëpërmjet qarkullimit të një përmbledhjeje të dosjeve në të gjitha organet e tjera përkatëse. Komisioni ka miratuar Vendimin 94/211/KE, që përcakton formatin përmbledhes të informacionit njoftues, i cili duhet përdorur gjatë qarkullimit të informacionit. Direktiva parashikon edhe një procedurë për pranimin edhe në mjedis të prodhimeve që përbëhen ose përmbajnë gjallesa të ndryshuara gjenetikisht. Sipas kësaj procedure, është detyrim i njoftuesit që të dorëzojë pranë organit përgjegjës njoftimin, së bashku me dosjen teknike. Me marrjen e miratimit nga organi përgjegjës, dosja, së bashku me një përmbledhje të njoftimit, qarkullohet tek të gjitha autoritetet e shteteve anëtare, për dhënie mendimi. Komisioni ka miratuar, gjithashtu, Vendimin 92/146/KEE, që përcakton formatin përmbledhës të informacionit njoftues, i cili përdoret kur qarkullohen dosjet. Organe të tjera përgjegjëse marrin dosje nëpërmjet Komisionit dhe kanë 60 ditë kohë për të shprehur mendimet e tyre ose për të paraqitur ndonjë kundërshtim. Nëse ka kundërshtim, Komisioni duhet të marrë një vendim, duke u këshilluar për këtë me Komitetin Rregullues. Për shkak të faktit që një numër njoftimesh, rrjedhimisht edhe përmbledhjet e qarkulluara në shtetë të tjera anëtare mund të përmbajnë informacion të fshehtë, është e nevojshme që organet përgjegjëse të ngrenë një system për mbrojtjen e këtij informacioni. Direktiva 90/220/KEE përmban një procedurë, ku anekset II dhe III të direktivës mund të përshtaten për progres teknik nëpërmjet një procedure të Komitetit. Direktiva e Komisionit 94/15/KE përshtati për here të parë për progresin teknik Direktivën e Këshillit 90/220/KEE, që ndryshon aneksin II me kërkesat për informacion, që për bimë të ndryshuara gjenetikisht, të vendosen kërkesa të veçanta. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Bioteknologjia moderne përfshin përdorimin e modifikimit gjenetik modern të gjallesave, që do të ndikojnë mbi shumë prodhime dhe procese të ndryshme. Kuadri rregullues i Komunitetit u projektua në fund të viteve

302

1980, për të nxjerrë legjislacionin e nevojshëm që siguron mbrojtjen e përshtatshme të shëndetit dhe të mjedisit, duke krijuar njëkohësisht edhe tregun e brendshëm për prodhimet bioteknologjike. Për zbatimin e legjislacionit kërkohet të ngrihen organet e nevojshme administrative. Pasi legjislacioni vendos kërkesat për përcaktimin e rrezikut mjedisor të lëshimit të gjallesave të ndryshuara gjenetikisht, duke përfshirë për shembull përvojën shkencore me biologjine molekulare, ekologjinë, toksikologjinë, bujqësinë etj. Është e rëndësishme të kryhet ekspertiza e nevojshme shkencore ose nga vetë autoritetet ose nga organet këshilluese. MASA THEMELORE Masë themelore është paraqitja në legjislacionin kombëtar e dispozitave të nevojshme për rregullimin e gjallesave të ndryshuara gjenetikisht dhe, në veçanti, e një procedure për dhënien e lejeve për lëshimet eksperimentale dhe tregtare që përfshijnë OMGJ-të. Është, gjithashtu, e nevojshme të vendosen në legjislacionin kombëtar dispozitat për mbrojtjen e informacionit të fshehtë për biznesin. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË MASAT E FAZËS SË PARË 1. Direktiva e Këshillit e 23 prillit 1990 për lëshimin e qëllimshëm të gjallesave të ndryshuara gjenetikisht (90/220/KEE). OJ L117 – 8/5/90 Direktiva 90/220/KEE për lëshimin e qëllimshëm në natyrë të gjallesave të ndryshuara gjenetikisht mbulon procedurat për vlerësimin e mjedisit dhe lejen e lëshimit për të gjitha gjallesat e ndryshuara gjenetikisht, nëpërmjet të gjitha fazave të lëshimit në mjedis. Mënyrat eksperimentale, sikurse edhe lëshimet nëpërmjet tregtimit të prodhimeve, përfshihen në hapësirën e direktivës. Direktiva parashtron procedura për këmbimin e informacionit për njoftimet midis shteteve anëtare dhe përmban anekse që përcaktojnë kërkesat informative për vlerësimin e rrezikut.

303

2. Vendimi i Komisionit i 15 prillit 1994, që ndryshon vendimin e Këshillit të 4 nëntorit 1991, i cili ka të bëjë me formatin përmbledhës të informacionit njoftues të referuar në nenin 9 të Direktivës 90/220/KEE për lëshimin e qëllimshëm në natyrë (94/211/KE). OJ L105 – 26/4/94 Direktiva 90/220/KEE thotë që autoritetet e shteteve anëtare, përveç vendit që i ka plotësuar aplikimet për lëshimin për qëllime eksperimentale ose zhvillimi, do të kenë mundësinë për të bërë vëzhgimet që kërkohen brënda një periudhe 30- ditëshe mbi bazën e një informacioni përmbledhës të siguruar. Për të lehtësuar këmbimin e informacionit për lëshimet eksperimentale midis shteteve anëtare, është hartuar formati përmbledhës i informacionit njoftues, që u përmend më lart. 3. Vendimi i Komisionit i 11 shkurtit 1992, që ka të bëjë me formatin përmbledhës të informacionit njoftues të referuar në nenin 12 të Direktivës se Këshillit 90/220/KEE (92/146/KEE) OJ L60 – 5/3/92 Për miratimin e prodhimeve që përmbajnë ose që përbëhen nga gjallesa të ndryshuara gjenetikisht, Direktiva 90/220/KEE vendos që organi, i cili merr njoftimin është përgjegjës për kryerjen e vlerësimit kryesor të rrezikut mjedisor. Nëse vlerësimi është i kënaqshëm, organi ia përcjell aplikimin Komisionit me mendimin që shprehet për pranim. Dosja e kaluar duhet të përmbajë një përmbledhje të njoftimit në përputhje me formatin përmbledhës të informacionit njoftues. 4. Direktiva e Komisionit e 15 prillit 1994, që përshtat për here të parë për progres teknik Direktivën e Këshillit 90/220/KEE për lëshimin e qëllimshëm në natyrë të gjallesave të ndryshuara gjenetikisht (94/15/KE). OJ L103 – 22/4/94 Kërkesat e informacionit në aneksin II të Direktivës 90/220/KEE janë ndryshuar nga Direktiva e Komsionit 94/15/KE, që vendos kërkesa të veçanta informacioni për bimë të larta të ndryshuara gjenetikisht.

304

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 90/220/KEE OJ L 117 8/5/90

Direktiva e Këshillit 90/220/KEE e 23 prillit 1990 për lëshimin e qëllimshëm të gjallesave të ndryshuar gjenetikisht

Vendimi i Komisionit 94/211/KE OJ L 105 26/4/94

Vendimi i Komisionit 94/211/KE i 15 prillit 1994, duke ndryshuar vendimin e Këshillit të 4 nëntorit 1991, që ka të bëjë me formatin përmbledhes të informacionit njoftues të referuar në nenin 9 të Direktivës 90/220/KEE për lëshimin e qëllimshëm në mjedis

Vendimi i Komisionit 92/146/KEE OJ L60 – 5/3/92

Vendimi i Komisionit 92/146/KEE i 11 shkurtit 1992, që ka të bëjë me formatin përmbledhes të informacionit njoftues të referuar në nenin 12 të Direktivës së Këshillit 90/220/KEE

Direktiva e Komisionit 94/15/KE OJ L 103 – 22/4/94

Direktiva e Komisionit 94/15/KE e 15 prillit 1994, që përshtat për herë të parë për progres teknik Direktivën e Këshillit 90/220/KEE për lëshimin e qëllimshëm në mjedis të gjallesave të ndryshuara gjenetikisht

MASAT E FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva 90/220/KEE parashikon mundësinë e vendosjes së procedurave të thjeshtuara të lëshimeve për kërkime dhe zhvillim. Këto procedura duhen propozuar nga shtetet anëtare dhe duhet të përmbushin kriteret e kërkuara për lëshimin e qëllimshëm në natyrë të bimëve të ndryshuara gjenetikisht, siç është vendosur nga Vendimi i Komisionit 93/584/KEE (OJ L279 – 12/11/93).

305

Procedurat e thjeshtuara për bimët u përcaktuan nga Vendimi i Komisionit 94/730/KEE (OJ L292 – 12/11/94). Në Vendimin 94/730/KEE u përcaktua një listë e shteteve anëtare ku do të zbatoheshin procedurat e thjeshtuara. Për shtetet anëtare që nuk i përfshin lista, por që kanë dëshirë të jenë, duhet bërë një ndryshim i Vendimit 94/730/KEE. MASAT E FAZËS SË DYTË Masat e fazës së dytë përfshijnë:

- kërkesën për t’u vendosur në listën e vendeve që do të zbatojnë procedurat e thjeshtuara për bimët,

- propozimin për procedura të thjeshtuara.

306

VII. POLITIKA E MENAXHIMIT TË MBETJEVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Objektivi i përgjithshëm i politikës së menaxhimit të mbetjeve është ulja sa më shumë e ndikimit të mbetjeve ndaj mjedisit. Kjo politikë ka për qëllim ndalimin, riciklimin, ripërtëritjen dhe, vetëm në raste urgjente, hedhja e mbetjeve në vende të caktuara dhe me mënyrat e duhura. Kjo kërkesë bazohet në parimet e përgjithshme të mjaftueshmërisë dhe afërsisë. Kuadri i legjislacionit në ketë fushë është i vendosur në një direktivë “ombrellë” që ka të bëjë me të gjitha llojet e mbetjeve, si dhe në një direktivë për mbetjet e rrezikshme. Këto akte legjislative bazë janë specifikuar në një sërë direktivash të përqendruara në disa lloje të veçanta mbetjesh, si: vajrat, difenilet e polikloruara, fenilet terciare, llumi i kanalizimeve, bateritë, mbetjet e paketimit. Aktet legjislative më të fundit parashikojnë afatet, vlera kufizuese dhe qëllimet e përcaktuara mirë. Rregullorja vendos edhe kushtet për transportimin e mbetjeve. Përvoja e BE-së për manaxhimin e mbetjeve tregon që çdo përpjekje për t’u afruar duhet të fillojë me thelbin e kësaj politike, si vendosja e përkufizimeve të qarta p.sh. dallimi midis mallrave “mbetje” dhe atyre “normale”, “prodhues mbetjesh”, “përtëritje”, “hedhje” etj. dhe përputhja me legjislacionin e KE-së. Rëndësi e veçantë i duhet dhënë përcaktimit të « mbetjeve » dhe « mbetjeve të rrezikshme » në përputhje me legjislacionin e KE-së. Duhen përcaktuar përgjegjësitë dhe duhen identifikuar mundësitë për trajtimin e mirë të mbetjeve, duke mos rrezikuar shëndetin e njerëzve ose mjedisin. Legjislacioni kuadër duhet të përcaktojë fazat e trajtimit të mbetjeve, si: ndalimi, përtëritja dhe hedhja përfundimtare dhe ai duhet të jetë në vijë me parimet bazë, si parimet e vetëmjaftueshmërisë dhe afërsisë. Këtu përfshihet edhe detyrimi për të vendosur një lidhje të integruar të impianteve të trajtimit të mbetjeve, duke siguruar që nuk rrezikohen shëndeti i njerëzve ose mjedisi. Që në fillim, përpjekjet duhen përqendruar në zbatimin e parimeve kryesore të legjislacionit të KE-së për këtë çështje. Ngritja e një infrastrukturë administrative ka një rëndësi parësore. Ajo duhet të përfshijë autoritetet e aftësuara për të kontrolluar dhe mbikëqyrur

307

veprimtaritë e menaxhimit të mbetjeve, veçanërisht për identifikimin e llojeve të ndryshme të mbetjeve dhe mënyrat e mundshme të trajtimit të përshtatshëm. Personeli gjithashtu të njihet me procedurat e kontrollit dhe të autorizimit, duke përfshirë dokumentacionin dhe skemat e sigurimit financiar. E njëjta gjë thuhet edhe për personelin e industrisë, tregtisë madje edhe për konsumatorët, duke pasur parasysh që këta sektorë janë të ekspozuar drejtpërdrejt ndaj rreziqeve të mbetjeve, veçanërisht atyre të rrezikshme. Pra, është përgjegjësia e tyre që të gjejnë mënyrën e duhur të largimit të mbetjeve. Po kështu, ka rëndësi të veçantë asistenca intensive teknike dhe trajnimi i stafit të organeve lokale dhe personave përgjegjës për menaxhimin e mbetjeve. Duke pasur parasysh se vendi i trajtimit të mbetjeve ka nevojë për planifikim të mirë, organet përgjegjëse duhet të projektojnë sa me shpejt plane për menaxhimin e mundshëm të tyre. Që në fillim, duhet rritur ndërgjegjësimi i njerëzve, duke pasur këtu parasysh ndikimin e drejtpërdrejtë mbi ta të veprimit legjislativ (psh bateritë, paketimi). MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË DHE TË DYTË PËRSHKRIMI DHE JUSTIFIKIMI Siç është shpjeguar edhe më lart, legjislacioni për politikën e menaxhimit të mbetjeve është kompleks. Ai nuk mund të ndahet në pjesë të ndryshme të akteve të veçanta ligjore. Direktiva kuadër nuk funksionon pa direktivat e veçanta dhe pa rregulloren e transportit, por edhe keta të fundit nuk veprojnë pa kuadrin e përkufizimeve bazë të vendosura në të.

308

MASAT E FAZËS SË PARË DHE TË DYTË Direktiva e Këshillit 75/439/KEE OJ L194 – 25/7/75

Direktiva e Këshillit 75/439/KEE e 16 qershorit 1975 për heqjen e vajrave të mbetjeve

Direktiva e Këshillit 75/442/KEE OJL194 25/7/75 Siç është ndryshuar nga Direktiva e Këshillit 91/156/KEE OJ L78 – 26/3/91

Direktiva e Këshillit 75/442/KEE e 15 korrikut 1975 për mbetjet

Vendimi i Komisionit 94/3/KE OJ L5 – 7/1/94

Vendimi i Komisionit 94/3/KE i 20 dhjetorit 1991, që vendos një listë mbetjesh, sipas nenit 1(a) të Direktivës së Këshillit 75/442/KEE për mbetjet

Direktiva e Këshillit 91/689/KEE OJ L377 – 31/12/91 Siç është amenduar nga Direktiva e Këshillit 94/31/KE OJ L168 – 2/7/94

Direktiva e Këshillit 91/689/KEE e 12 dhjetorit 1991 për mbetjet e rrezikshme

Vendimi i Këshillit 94/904/KE OJ L 356 – 31/12/94

Vendimi i Këshillit 94/904/KE i 22 dhjetorit 1994 për përcaktimin e një liste të mbetjeve të rrezikshme

Direktiva e Këshillit 76/403/KEE OJ L108 – 26/4/76

Direktiva e Këshillit 76/403/KEE e 16 prillit 1976 për heqjen e difenileve të polikloruara dhe të fenileve terciare të polikloruara.

Direktiva e Këshillit 86/278/KEE OJ L181 – 4.7.86

Direktiva e Këshillit 86/278/KEE e 12 qershorit 1986 për mbrojtjen e mjedisit, dhe veçanërisht të tokës, kur llumi i tubacioneve përdoret në bujqësi

Direktiva e Këshillit 91/157/KE OJ L78 – 26/3/91

Direktiva e Këshillit 91/157/KE e 18 marsit 1991 për bateritë dhe akumulatorët që përmbajnë disa lëndë të rrezikshme

Direktiva e Komisionit 93/86/KEE OJ L264 – 23/10/93

Direktiva e Komisionit 93/86/KEE e 4 tetorit 1993, që përshtat me progresin teknik Direktivën e Këshillit 91/157/KEE për bateritë

309

dhe akumulatorët që përmbajnë disa lëndë të rrezikshme

Rregullorja e Këshillit 259/93/KEE OJ L30 – 6/2/93

Rregullorja e Këshillit 259/93/KEE e 1 shkurtit 1993 për mbikëqyrjen dhe kontrollin e transportit të mbetjeve brendapërbrenda, drejt dhe jashtë Komunitetit Evropian.


Vendimi i Komisionit 94/721/KEE i 21 tetorit 1994, që përshtat, sipas nenit 42(3), anekset II, III dhe IV të Rregullores së Këshillit 93/259/KEE


Vendimi i Komisionit 94/774/KEE i 24 nëntorit 1994, që ka të bëjë me shënimin e dorëzimit standard të referuar në nenin 42 të Rregullores së Këshillit 93/259/KEE

Direktiva e Parlamentit dhe Këshillit 94/62/KE OJ L365 – 31/12/94

Direktiva e Parlamentit dhe e Këshillit 94/62/KE e 20 dhjetorit 1994 për paketimin dhe mbetjet e paketimit

310

VIII. ZHURMA QË VJEN NGA IMPIANTET E NDËRTIMIT DHE PAJISJET PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktivat që mbulojnë këtë nënsektor vendosin dispozita për impiantet e ndërtimit dhe pajisjet; gjithashtu ato paraqesin një mënyrë testimi për të caktuar nivelin e zhurmave që vijnë nga mjetet dhe mjediset e jashtme. Procedurat e testimit duhet të zbatohen për të caktuar nivelet maksimale të zhurmës, siç është vendosur në direktiva të veçanta në përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me nivelin e lejueshëm të zhurmave. Pas kërkesës së prodhuesit, shtetet anëtare mund të autorizojnë, refuzojnë, ose pezullojnë miratimin standard të BE-së për çështjet e ndryshme të përshkruara në direktivën kuadër 84/532/KEE, si dhe të gjitha pajisjet e referuara në direktiva të veçanta. Organet përgjegjëse kombëtare mund të veprojnë në mënyrë të njëjtë për shqyrtimin-tip të BE-së. Gjatë një periudhe kohe, e shumta pesë vjet pas përshtatjates së direktivës, Komisioni duhet t’i paraqesë Këshillit një propozim për ulje më të madhe të niveleve të zhurmës. Megjithatë, në gjendjen e tanishme vetëm pak lloje impiantesh ndërtimi dhe pajisjesh mbulohen nga direktivat, kurse shumica nuk i nënshtrohet rregullave për nivelin e zhurmës. Është argumentuar që një qendrim i përgjithshëm do të jepet nëpërmjet një direktivë që të mbulojë të gjitha llojet e pajisjeve dhe që mund të siguronte një mbrojtje më të mirë ndaj zhurmës. Komisioni është duke parë mundësitë për një direktivë të përgjithshme për zhurmën nga makineritë, mbi bazën e të cilës do të ngrihet edhe një data base për matjet që kryhen. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN NIN

311

Shtetet anëtare (ne nivelin federal ose shtetëror) emërojnë organe miratimi, njoftojnë për to shtetet e tjera anëtare dhe Komisionin, si dhe sigurojnë që ato i kryejnë mirë detyrat e tyre. Shtetet anëtare do të tërheqin miratimin nga një organ nëse kjo bëhet e nevojshme. (kushtet janë të përcaktuara) Organet e miratuara (institucione private ose publike) kryejnë shqyrtimin-tip të KEE-së. Ato japin, refuzojnë, pezullojnë ose tërheqin çertifikatat e shqyrtimit-tip të KEE-së, në përputhje me dispozitat e Direktivës 84/532/KEE dhe direktivave të tjera të veçanta për mjetet. Organet e miratuara u dërgojnë kopje të të gjitha çertifikatave Komisionit dhe organeve të tjera të miratuara. Organet e miratuara do të marrin masat e nevojshme për të siguruar përputhjen e pajisjeve të prodhuara me llojin e shqyrtuar. Grupi i punës i BE-së, i përbërë nga përfaqesues të organeve të miratuara, takohet në mënyrë të rregullt për të diskutuar çështje që kanë të bëjnë me zhurmën që lëshojnë pajisjet dhe impiantet e ndërtimit. Deri tani nuk ka kërkesa trajnimi për organet e miratuara. Megjithatë, ato duhet të përmbushin edhe kërkesa të veçanta kur caktohen nga shtetet anëtare. Është ngritur edhe një komitet për përshtatjen me progresin teknik të direktivave që kanë të bëjnë me heqjen e pengesave teknike ndaj tregtisë në impiantet e ndërtimit dhe pajisjet. Ky grup përbëhet nga përfaqesues të shteteve anëtare dhe kryesohet nga një përfaqësues i Komisionit. Për sa i përket legjislacionit që ka të bëjë me zhurmat, janë vendosur dispozita të përbashkëta për kërkesat që kanë të bëjnë me makinerite, pajisjet, impiantet dhe instalimet. Dy direktivat vendosin rregulla të përbashkëta dhe metodologji që janë përcaktuar në mënyrë të hollësishme në direktivat e veçanta përkatëse. Rregullat e përbashkëta kanë të bëjnë, së pari, me dispozitat për impiantet e ndërtimit dhe pajisjet, pra me mënyrat e inspektimit dhe verifikimit dhe, së dyti, përcaktimin e lëshimit të zhurmës nga impiantet dhe pajisjet e ndërtimit.

312

Direktiva e Këshillit 84/532/KEE vendos akte të përgjithshme për procedurat e verifikimit të kërkesave teknike dhe mënyrat e inspektimit të impianteve dhe pajisjeve. Këto procedura kanë të bëjnë me: miratimin-tip të KEE-së, verifikimin-tip të KEE-së dhe vetëçertifikimin e KEE-së. Miratimi-tip i KEE-së është një procedurë, me anë të së cilës një shtet anëtar vendos, me testime dhe çertifikon që një lloj i caktuar pajisjeje përputhet me kërkesat e harmonizuara në direktivat e veçanta përkatëse. Shqyrtimi-tip i KEE-së është procedura me anë të së cilës një organ i miratuar për këtë qëllim nga një shtet anëtar vendos, me testime dhe çertifikon që një lloj i caktuar pajisjeje përputhet me kërkesat e harmonizuara në direktivat përkatëse të veçanta. Verifikim-tip i KEE-së është një procedurë me anë të së cilës një shtet anëtar mund të afirmojë testimet e mëposhtme që çdo pjesë pajisjeje është në përputhje me kërkesat e harmonizuara. Vetëçertifikimi-tip i KEE-së është procedura më anë të së cilës një prodhues, ose përfaqësuesi i autorizuar çertifikon, nën përgjegjësinë e tij, që një objekt pajisjeje përputhet me kërkesat e harmonizuara. Për më tepër, miratimi-tip i KEE-së dhe ekzaminimi-tip i KEE-së, kur janë sanksionuar në direktiva të veçanta, përbëjnë një parakusht për paraqitjen e pajisjes në treg, për vendosjen në veprim dhe për përdorimin e saj. Direktiva e Këshillit 79/113/KEE paraqiti një mënyrë testimi për caktimin e lëshimit të zhurmave nga mjetet e përdorura jashtë. Procedurat e testimit duhet të zbatohen për të caktuar nivelet maksimale të lëshimit të zhurmës, siç janë paracaktuar në direktivat e veçanta për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me nivelin e lejueshëm të fuqisë së zërit, të dhëna në pikën 4. Kërkesat teknike jepen në direktiva të veçanta, që përgjithësisht përmbajnë kërkesat rregulluese që duhen përmbushur dhe procedurat përkatëse të testimit. Këto procedura janë detyrë e shërbimeve teknike të caktuara nga shtetet anëtare në përputhje me rregullat e vendosura në direktivën kuadër dhe i janë njoftuar Komisionit dhe shteteve të tjera anëtare.

313

MASA THEMELORE Te gjitha masat e përshkruara me direktivat e përmendura më poshtë janë përcaktuar si masa themelore. Në gjendjen e tanishme vetëm pak lloje impiantesh ndërtimi dhe pajisje mbulohen nga direktivat, ndërsa shumica nuk përfshihen nga rregulloret për zhurmat. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË DHE TË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA Siç është thënë më lart, dy direktivat e para përcaktojnë kuadrin për 7 direktivat e tjera për kërkesat teknike, pra mënyrat e testimit për caktimin e lëshimeve të zhurmës dhe mënyrat e inspektimit dhe verifikimit. Këto direktiva kuadër trajtojnë, në mënyrë të përgjithshme, çështje të direktivave të veçanta përkatëse, pra për makineri dhe pajisje. Direktivat e veçanta lidhen me nivelet e lejueshme të fuqisë së zërit të makinerive dhe pajisjeve të mëposhtme: kompresorë, vinça të larte, gjeneratorë shkrirës, gjeneratorë energjie, makineri për thyrjen e betonit, prerese bari, ekskavatorë, buldozerë, ngarkues. Zbatimi i të gjitha direktivave për sektorë të veçantë mund të shihet si një hap i dytë. MASAT E FAZËS SË PARË Lëshimet e zhurmës nga impiante ndërtimi dhe pajisje Direktiva e Këshillit 84/532/KEE (OJ L 300 19/11/84)

Direktiva e Këshillit 84/532/KEE e 17 shtatorit 1984 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me dispozitat e përbashkëta për impiantet e ndërtimit dhe pajisjet

Direktiva e Këshillit 79/113/KEE (OJ L 33, 08/02/79)

Direktiva e Këshillit 79/113/KEE e 19 dhjetorit 1978 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me caktimin e lëshimit të zhurmës së impianteve të ndërtimit dhe pajisjeve

314

MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 84/533/KEE (OJ L 300, 19/11/84)

Direktiva e Këshillit 84/533/KEE e 17 shtatorit 1984 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me nivelin e lejueshëm të zërit që del nga kompresorët

Direktiva 84/534/KEE (OJ L 300, 19/11/84)

Direktiva e Këshillit 84/534/KEE e 17 shtatorit 1984 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me nivelin e lejueshëm të zhurmës/zërit që del nga vinçat


Direktva e Këshillit 84/535/KEE e 17 shtatorit 1984 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me nivelin e lejueshëm të zhurmës që del nga saldatriçet


Direktiva e Këshillit 84/536/KEE e 17 Shtatorit 1984 mbi përafrimin e ligjeve të Shteteve Anëtare që kanë të bëjnë me nivelin e lejueshëm të zhurmës që del nga gjeneratorët e energjisë

Direktiva 84/537/KEE (OJL 300, 19/11/84)

Direktiva e Këshillit 84/537/KEE e 17 shtatorit 1984 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me nivelin e lejueshëm të zhurmës që del nga thyesit e betonit me energji

Direktiva 84/538/KEE (OJ L 300, 19.11.84)

Direktiva e Këshillit 84/538/KEE e 17 shtatorit 1984 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me nivelin e lejueshëm të zhurmës që del nga prerësit e barit

Direktiva 86/662/KE (OJ L 384, 31.12.86)

Direktiva e Këshillit 86/662/KE e 22 dhjetorit 1986 për kufizimin e zhurmës që del nga ekskavatorët hidraulikë, ekskvatorët me litar, buldozerët, ngarkuesit dhe ngarkuesit ekskavatorë

315

IX. NDOTJA E AJRIT – PËRMBAJTJA E PLUMBIT NË NAFTË DHE PËRMBAJTJA E SQUFURIT NË DISA LËNDË TË DJEGËSHME TË LËNGSHME

PARAQITJA Mbrojtja dhe përmirësimi i shëndetit publik dhe e mjedisit është një nga çështjet me shqetësuese për të gjitha vendet e industrializuara. Për shkak të rritjes së vazhdueshme të trafikut rrugor, është rritur ndjeshëm ndotja e ajrit nga lëndët që dalin në ajër bashkë me gazin e automjeteve. Cilësia e mirë e karburantit luan një rol të rëndësishëm në uljen e ndotjes së ajrit nga makinat. Për këtë, një nga objektivat e Komunitetit është që të ruajë, mbrojë dhe përmirësojë cilësinë e mjedisit dhe të ndihmojë për mbrojtjen e shëndetit të njerëzve, duke e korrigjuar dëmin që mund t’i shkaktohet mjedisit që në fillim/burim. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Ky kapitull ka të bëjë me përafrimin e legjislacionit të “acquis” në fushën e cilësisë së ajrit dhe merret me çështjet e përmbajtjes së plumbit dhe squfurit në prodhimet e karburantit. Direktiva e parë (85/210/KE) ka të bëjë me përmbajtjen e plumbit në naftë. Pa prekur cilësinë e naftës, direktiva ka për qëllim uljen e niveleve të përmbajtjes së përbërjeve të plumbit në naftë. Llojet e ndryshme të naftës dhe përmbajtja në to e plumbit janë vendosur tashmë dhe shteteve anëtare u është kërkuar që të ndërmarrin hapat e duhur për të siguruar që ulja e përmbajtjes së plumbit në naftë dhe nafta pa plumb nuk shkakton rritje të sasisë së ndotësve në gazet e lëshuara nga mjetet me motor. Që nga përshtatja e direktivës më 20 mars1985, shteteve anëtare iu është dhënë afat që deri më 1 tetor 1989 të marrin masat e nevojshme për të siguruar sasitë dhe shpërndarjen e balancuar brenda territorit të tyre të naftës pa plumb. Për më tepër, janë caktuar përmbajtja e benzenit në naftë me ose pa plumb dhe shkalla e oktanit. Procedurat për të matur sipas mënyrave të

316

referencës, përmbajtjet e ndryshme të naftës janë përcaktuar në anekset për këto pika:

- përmbajtja e plumbit në naftë - përmbajtja e benzenit në naftë - caktimi i shkallës së oktanit,

Direktiva e dytë ka të bëjë me përmbajtjen e squfurit në disa lëndë të djegëshme të lëngshme. Që të përmirësohet cilësia e ajrit për sa i përket dioksidit të squfurit, është miratuar Direktiva e Këshillit 93/12/KEE për përmbajtjen e squfurit në disa lëndë të djegëshme të lëngshme. Ajo ka të bëjë me prodhimet e mëposhtme të naftës:

- “lëndë të djegëshme të lëngshme” – të përdorura për mjetet vetëlëvizëse, që, për shkak të kufijve të tyre të distilimit, është brënda kategorise se lëndëve me temperature të mesme vlimi.

- “lëndë të djegëshme naftë” – përdorur për mjetet vetëlëvizëse, siç është referuar në dy direktiva përkatëse të Këshillit 70/220/KEE (OJ L76 – 6/4/70) dhe 88/77/KEE (OJ L36 – 9/2/88) – (shiko gjithashtu kapitullin: Lëvizja e lirë dhe siguria e prodhimeve industriale).

Direktiva nuk zbatohet për vajrat që ndodhen në rezervuaret e enëve të përdorimit, avionët ose mjetet që kalojnë kufirin midis një vendi të tretë dhe një shteti anëtar, ose që ka për qëllim përpunimin përpara djegies përfundimtare. Kufijtë e përmbajtjes së squfurit për lëndët të djegëshme që përmenden më lart, janë:

që nga data 01.10.1994, përmbajtja e squfurit për vajrat nuk duhet të kalojë mbi 0,2 % (në peshë), me përjashtim të vajgurit. - që nga data 01.10.1996 përmbajtja e squfurit për lëndët të djegëshme

të naftës nuk duhet të kalojë mbi 0,05 % (në peshë). Shteteve anëtare iu është kërkuar ndalimi, kufizimi ose ndalimi i hedhjes në treg të vajrave nëse përmbajtja e tyre e squfurit i kalon përqindjet në peshë të vendosura në direktivë. Dispozitat kërkojnë që shtetet anëtare të marrin të gjitha masat e nevojshme që janë në përputhje me kërkesat e kësaj direktive për të analizuar dhe përcaktuar ë përmbajtjen e squfurit në vajrat që janë hedhur në treg.

317

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Për të zbatuar direktivën për përmbajtjen e plumbit në naftë, në shtetet anëtare, është ngritur një komitet për përshtatjen me progresin teknik dhe shkencor, i cili përbëhet nga përfaqësues të shteteve anëtare dhe udhëhiqet nga Komisioni. Roli i këtij komiteti është ndjekja e përshtatjes së direktivës me progresin teknik dhe zhvillimi i metodave të referencës për matjen e këtyre pikave:

- përmbajtjen e plumbit në naftë

- përmbajtjen e benzenit në naftë

- përcaktimin e shkallës së oktanit.

Dispozita ka edhe për procedurat e kontrollit dhe analizës nga shtetet anëtare të përmbajtjes së squfurit në vajrat e hedhur në treg. Interpretimi statistikor i rezultateve të provave të bëra për të caktuar përmbajtjen sulfurore, është tashmë i vendosur sipas standardit ISO 4259. Komisioni është duke përgatitur një propozim për një kuadër më të përgjithshëm të politikës së përmirësimit të cilësisë së ajrit, për kalimin në një fazë të dytë, që përcakton kufijtë më të ulët të lëshimit të dioksidit të squfurit dhe jep vlera të reja të kufijve për vajgurin e aviacionit. MASAT THEMELORE Në mënyrë që të përmirësohet cilësia e ajrit nga CO2 dhe lëshimet e lëndëve të tjera të dëmshme, Komuniteti duhet të marrë masa për të ulur në mënyrë progresive squfurin dhe përmbajtjen e plumbit në disa lëndë të djegëshme të lëngshme që përdoren për makina vetëlëvizëse, avionë, enë mbajtese, për qëllime ngrohjeje, industriale dhe detare.

318

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA Shteteve anëtare u është kërkuar të ulin përmbajtjen e squfurit dhe plumbit në lëndët të djegëshme. Kufijtë janë vendosur brenda kuadrit të lejuar kohor. Komisioni është duke përgatitur një propozim për një kuadër më të përgjithshem të politikës për përmirësimin e cilësisë së ajrit, për kalimin në një fazë të dytë që përcakton kufijtë me të ulët për lëshimet e CO2 dhe jep vlera të reja të kufirit për vajgurin e aviacionit. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva 85/210/KEE (OJ L 96, 03/04/85)

Direktiva e Këshillit 85/210/KEE e 20 marsit 1985 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me përmbajtjen e plumbit në naftë


Direktiva e Këshillit 93/12/KEE e 23 marsit 1993 që ka të bëjë me përmbajtjen e squfurit në disa lëndë të djegëshme të lëngshme

319

X. NDOTJA E AJRIT – LËNDËT ORGANIKE TË AVULLUESHME PARAQITJE Legjislacioni i mëposhtëm merret me çështjen e ndotjes së ajrit nga LOA (lëndë organike të avullueshme), veçanërisht me masat që duhen marrë për të ulur avullimin e LOA nga nafta në magazinat dhe në pikat e shpërndarjes. Është e rëndësishme të theksohet se kjo direktivë nuk mbulon lëshimet e përgjithshme të LOA dhe se duhet të rregullohen burime të tjera të rëndësishme lëshimi, si tretësit dhe gazrat e karburanteve. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktiva 94/63/KE ka të bëjë me masat që duhen marrë për të ulur avullimin e LOA nga nafta në magazina dhe në pikat e shpërndarjes, nga një terminal në tjetrin ose nga një terminal në një stacion naftë. Ajo është e kufizuar vetëm për gazrat e naftës, vetëm për mjetet me motor, duke përjashtuar gazin e lëngshëm të naftës (GLN) dhe karburantet. Këto dispozita janë përcaktuar për të pakësuar dhe për të rikuperuar humbjen totale vjetore të naftës, nën vlerën e parashikuar, gjatë ngarkimit dhe magazinimit në magazinat e terminaleve.

Për shkak të numrit të madh dhe shumëllojshmërisë së instalimeve që duhet të kontrollohen, zbatimi i masave teknike do të ndahet në faza.

faza e parë fillon një vit pasi hyn në fuqi direktiva dhe zgjat tre vjet;

faza e dytë fillon katër vjet pas hyrjes në fuqi të direktivës dhe zgjat katër vjet.

Bëhet dallim midis instalimeve të reja dhe atyre ekzistuese.

Qëllimi është që të kenë instalime të mëdha me koston me efektive të kontrolleve të përfshira në fazën e parë. Pas kësaj, faza e dytë do të mbulojë më pas një numër të madh instalimesh më të vogla, duke pasur një efektivitet kostoje më të ulët.

320

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Kërkesat për instalime magazinimi në terminale kanë të bëjnë me masat e ndërtimit për rezervuarët mbi çati, për terminale rigjenerimi të avullit dhe masat për reflektimin e nxehtësisë. Janë përcaktuar kërkesat edhe për ngarkimin dhe shkarkimin e instalimeve në terminale. Ato kanë të bëjnë me terminale të rikuperimit të sigurtë të avullit për ripërtëritjen e impianteve të rezervuarit, si dhe për pikat e magazinimit. Direktiva ka për qëllim të zvogëlojë daljet LSOA nga nafta në çdo burim të madh daljeje në rrjetin e shpërndarjes. Ajo parashikon zbatimin e kontrolleve në këto pika:

- në rezervuarët mbi tokë në terminale rafinerie dhe depo të ndërmjetme që mbajnë naftë

- në makineritë e ngarkimit në terminalet dhe depot e naftës - në shkarkimin e naftës në rezervuaret e stacioneve të shërbimit - në enët e lëvizshme të dorëzimit, psh. në rezervuarët që ndodhen

në rrugë, në vagonë ngarkimi, në maune dhe anije. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHTATJA Këto janë të vetmet masa themelore që kanë të bëjnë me uljen e avullimit të LSOA nga nafta dhe quhen të fazës së parë, sepse nuk mbulojnë të gjitha veprimet e shpërndarjes. Komisioni është duke përgatitur një komunikatë për kontrollin e daljes së LSOA gjatë fazës së dytë, që do të mbulojë veprimet e shpërndarjes nga stacionet e naftës në vagonë të veçantë.

321

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 94/63/KE (OJ L 365, 31/12/94

Direktiva e Këshillit 94/63/KE e 20 dhjetorit 1994 për kontrollin e daljeve të lëndëve organike të avullueshme (LSOA) që vijnë nga magazinimi i naftës dhe shpërndarjen e saj nga terminalet në stacionet e shërbimit

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË Për këtë fazë nuk ka asnjë masë, por duhet theksuar që Komisioni është duke përgatitur një komunikatë për kontrollin e daljes së LSOA për fazën e dytë.

322

XI. LËNDËT QË DËMTOJNË OZONIN PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Rregullorja e Këshillit (KE) 3093/94 për lëndët që dëmtojnë ozonin, e përshtatur më 15 dhjetor 1994, vë në zbatim amendamentet e Kopenhagenit për Protokollin të Montrealit, të rënë dakort në nëntor 1992. Rregullorja konsolidon të gjitha tekstet e mëparshme mbi kontollin e lëndëve që dëmtojnë ozonin – freonet, halogjenet, katërklorurin e karbonit, 1,1,1 – trikloretanin, si dhe lëndët e kontrolluara së fundi (freonet dhe bromurin e metilit). Në pjesën e dytë, rregullorja (KE) 3093/94 përmban një fazë të përgjithshme të kontrollit të prodhimit dhe të furnizimit të lëndëve të kontrolluara, sikurse edhe masat e kontrollit të përdorimit të freoneve. Pjesa e tretë përfaqëson regjimin e tregtisë, veçanërisht përshkrimin e regjimit për importet nga vendet e treta. Pjesa e katërt për kontrollin e daljeve shton dy masa të reja në kuadrin e ripërtëritjes së lëndëve të përdorura dhe të kontrolluara, si dhe një nen për ndalimin e derdhjes së lëndëve të kontrolluara. Neni 16 i rregullores përcakton përgjegjësitë e komitetit të menaxhimit të rregullores, që i këshillon Komisionit masa të rëndësishme zbatimi. Përvoja e BE-së në ketë fushë ka treguar se bashkëpunimi me organet e shtetit anëtar për zbatimin e masave të parashikuara në legjislacionin e BE-së është thelbësor. Rregullorja e Këshillit KE nr. 3093/94 për lëndët që dëmtojnë ozonin konsolidon të gjitha tekstet e mëparshme për kontrollin e lëndëve që dëmtojnë ozonin (rregulloret KE 594/91 – OJ L67, 14/3/91 dhe KE 3952/92 – OJ L405, 31/12/92) dhe zbaton amendamentet e Kopenhagenit për Protokollin e Montrealit, duke paraqitur kontrollet për freonet dhe bromurin e metilit. Kontrollet e parashikuara për këto dy lëndë shkojnë me tej se ato të caktuara në Kopenhagen. Që të sigurohet faza efektive për lëndët që dëmtojnë ozonin në BE, Komisioni ka nevojë për t’u mbështetur nga organet përkatëse, që janë ngarkuar për zbatimin dhe kontrollin e masave të parashikuara nga rregullorja e KE-së. Në të kaluarën kjo ka përfshirë edhe bashkëpunimin nga autoritetet e doganës në shtetet anëtare për të verifikuar liçensat të importit

323

të lëndëve që dëmtojnë ozonin në BE dhe masat e kontrollit të parashikuara në nivelin administrativ dhe doganor në këtë fushë. Kjo është e rëndësishme sidomos për shmangien e importeve të paligjshme nga vendet e Evropes Lindore në BE të lëndëve që dëmtojnë ozonin. Mungesa e mekanizmave rregullues, monitorues dhe atyre të kontrollit, si dhe mungesa e informacionit dhe kontrollit në kufi për këto lëndë mund të nxisë importin e këtyre mallrave në rrugë jo të ligjshme. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Legjislacioni i BE-së në fushën e kontrollit të lëndëve që dëmtojnë ozonin përbëhet kryesisht nga Rregullorja e KE nr. 3093/94, përshtatur më 15 dhjetor 1994. Kjo rregullore konsolidon gjithë legjislacionin e mëparshëm në këtë fushë dhe zbaton amendamentet e Kopenhagenti të vitit 1992 për Protokollin e Montrealit për lëndët që dëmtojnë shtresën e ozonit. Rregullorja jo vetëm që zbaton masat e fazës siç janë parashikuar në Protokoll, por shkon më tej se marrëveshjet ndërkombëtare për një numër lëndësh, me saktë për freonet e kontrolluar dhe bromurin e metilit. Qenia e legjislacionit kombëtar për kontrollin e lëndëve që dëmtojnë ozonin, si dhe organet përkatëse administrative që janë ngarkuar për zbatimin dhe kontrollin e këtij legjislacioni, janë kusht i domosdoshëm për zbatimin e legjislacionit të BE-së për kontrollin e lëndëve që dëmtojnë ozonin në VEQL-të. Sistemi i nevojshëm rregullues nuk do të përfshinte vetëm legjislacionin për kontrollin e lëndëve që dëmtojnë ozonin, për ta sjellë në një vijë me angazhimet ndërkombëtare (Protokolli i Montrealit dhe amendamentet e tij) për lëndët që dëmtojnë shtresën e ozonit, por do të kërkonin edhe ngritjen e organeve përkatëse administrative (ekspertët kombëtare në ministritë përgjegjëse për këtë fushë, organet e doganës, mbledhja e të dhënave për prodhimin dhe harxhimin e lëndëve që dëmtojnë ozonin). Ndërkohe që në vendet e industrializuara që kanë nënshkruar protokollin procesi i fazave shpejtohet, zbatimi dhe masat e nevojshme infrastrukturore dhe administrative bëhen gjithmonë e më të rëndësishme.

324

Masat e veçanta që duhet të sigurohen nga VEQL-të përfshijnë: instalimin e organeve monitoruese dhe të kontrollit, bashkërendimin midis këtyre dhe organeve të doganës, mekanizmat për këmbimin e informacionit, për bashkëpunimin teknologjik dhe zgjedhjet teknologjike, ndërgjegjësimin publik etj. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Kontrolli i lëndëve që dëmtojnë ozonin në BE është ligjëruar nga Rregullorja e Këshillit (KE) 3093/94. Rregullorja përfshin të gjitha masat për kontrollin e prodhimit dhe hedhjen në treg, si dhe importin e lëndëve të tilla në Komunitet. Këto masa janë të zbatueshme drejtpërdrejt në të gjitha shtetet anëtare. Rregullorja përmban masa themelore që sigurojnë kontrollin efektiv të këtyre lëndëve në BE. Duke pasur parasysh faktin që legjislacioni i BE-së për mbrojtjen e shtresës së ozonit përbën një pjesë të vetme legjislacioni (Rregullorja KE 3093/94) është vështirë që masat të ndahen në të fazës së parë apo të dytë. Rregullorja zbaton angazhimet e nënshkruara në Protokollin e Montrealit dhe amendamentet e tij dhe shkon më tej sesa këto masa, duke kontrolluar prodhimin dhe furnizimin në tregun e BE-së për një numër lëndësh të tilla. Në kuadrin e angazhimeve të nënshkruara në Protokollin e Montrealit, duhet bërë dallim midis grupeve të ndryshme të lëndëve të kontrolluara dhe urgjencës për ndarjen në faza. Freonet Një numër lëndësh të kontrolluara si klorofluorkarbonet (freonet) dhe freone të tjera plotësisht të halogjenuara, halogjenuret dhe tetrakloruri i karbonit nxirren nga protokolli më 1 Janar 1996, me përjashtim të një numri të kufizuar përdorimesh thelbësore, si përdorime mjekësore, që mund të bëhen pas kësaj date.

325

Për afrimin e ardhshëm me legjislacionin e BE-së, VEQL-të duhet t’i përmbushin këto detyrime, që kanë të bëjnë me nxjerrjen jashtë përdorimit për vitet e ardhshme të këtyre lëndëve që dëmtojnë ozonin. Freonet dhe bromuri i metilit Kategoria e lëndëve të sapokontrolluara në protokoll dhe në Rregulloren KE 3093/94 (freonet dhe bromuri i metilit) mund të nxjerrin më shumë vështirësi për afrimin e masave të kontrollit në periudhën afatmesme. Një parakusht i nevojshëm për përafrim me nivelin e BE-së mbetet ratifikimi dhe zbatimi i Protokollit të Montrealit dhe i të gjitha amendamenteve të tij. Për freonet dhe bromurin e metilit, duhet të ratifikohet dhe zbatohet amendamenti i Kopenhagenit (1992). Masat për kontroll të parashikuara në Rregulloren e KE-së për lëndët në fjalë e tejkalojnë protokollin. Parimi bazë i kontrollit për freonet për shembull, është një kufi sasior, i bazuar në përqindjen e hedhjes në treg të freoneve në një vit të caktuar. Për këtë grup lëndësh, mund të ketë hapësirë për negocime me VEQL-të përpara afrimit me legjislacionin e BE-së në formën e lejimit të ngritjes së këtij kufiri sasior në një nivel me konsumin e këtyre lëndëve në vitin në fjalë ose në të kaluarën. Në fushën e legjislacionit të BE-së, lëvizja e lirë e prodhimeve që përmbajnë lëndë të kontrolluara mund të ketë probleme të mundshme të tregut të brendshëm, të cilat duhet të zgjidhen. Sapo të nënshkruhen dhe mund të zbatohen masat e kontrollit të parashikuara në nivelin ndërkombëtar në Protokollin e Montrealit, duhet të ngrihet kuadri i nevojshëm institucional që të ndihmohet procesi i zbatimit. Zbatimi i rregullores së KE-së për lëndët që dëmtojnë ozonin shoqërohet nga zbatimi i masave teknike, të tilla si vendosja e kuotave të importit dhe caktimi çdo vit i përjashtimeve të përdorimeve thelbësore. MASAT E FAZËS SË PARË Rregullorja e Këshillit 3093/94/KE OJ L333 – 22.12.94

Rregullorja e Këshillit 3093/94/KE e 15 dhjetorit 1994 për lëndët që dëmtojnë ozonin

326

TELEKOMUNIKACIONET

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Telekomunikimi është një fushë me rëndësi të madhe për të gjitha vendet evropiane, si nga ana shoqërore, ashtu edhe nga ajo ekonomike. Nga ana shoqërore, lehtësimi i hyrjes për shërbimet e telekomunikacionit ndikon ndjeshëm në krijimin dhe mbajtjen e një shoqërie të hapur. Ekonomikisht, një sektor privat nuk mund të zhvillohet ashtu si duhet kur telekomunikacionet janë të papërshtatshme. Gjithashtu, në kohën e lëvizjes ndërbotërore të kapitalit, një ndikim i tillë për sa i përket investimit në ekonomi bëhet mjaft i dukshëm. Parimet bazë të politikës që kanë të bëjnë me sektorin e telekomunikacioneve dhe qëllimet e zhvillimit janë të njëjta, si në Evropën Lindore, ashtu dhe në atë Perëndimore. Ajo që ndryshon është qendrimi i çdo vendi kur i kontrollon këto ndryshime, përparësitë e tyrevetjake, mënyrat e financimit, dhe zgjedhja e teknologjisë që do të zbatohet. Këto parime të politikës përfshijnë mbajtjen në korrent me zhvillimet më të fundit teknologjike dhe përmirësimin e standardeve të ndërlidhjes, për të arritur ato të partnerëve më të zhvilluar tregtarë. Parime të tjera të rëndësishme janë liberalizimi i tregjeve për pajisje, shërbime dhe infrastruktura, sikurse edhe harmonizimi i hyrjes në rrjet, miratimi i një lloji, standardet dhe veçori të tjera teknike. Zhvillimi i politikës së BE-së dhe rregullimi në fushën e postave dhe të telekomunikacioneve. Drejtimi kryesor i politikës së telekomunikacioneve të BE-së është dhënë nga procesi konsultativ i filluar nga Komisioni mbi bazën e “Green Paper” të vitit 1987 dhe është vijuar me rezolutat themelore të përshtatura nga Këshilli, Parlamenti Evropian dhe nga Gjykata Evropiane e Drejtësisë. Hapat kryesore që nga “Green Paper” i 1987-s kanë qenë:

- “Green Paper” satelite e vitit 1990

327

- Konsultimi i Rishikimit të Telekomunikacioneve - 1992/93

- “Green Paper” për komunikacionet e lëvizshme dhe personale - 1994

- “Green Paper” për liberalizimin e infrastrukturës së telekomunikacioneve dhe rrjetet e televizionit me kabëll, pjesët 1 dhe 2, të përshtatura -1994/1995

- Rezolutat e Këshillit të qershorit 1988, dhjetorit 1991, korrikut 1993 dhe dhjetorit 1994, që përshtatën përfundimet e procesit konsultativ të kryer në secilin nga hapat kryesorë.

Tema kryesore e politikës që ka dalë në heqjen progresive të kufijve të veprimit ndërevropian dhe sigurimit të shërbimit dhe furnizimit të pajisjeve në gjithë tregun evropian të telekomunikacioneve, është balanca që kërkohet midis liberalizimit dhe harmonizimit, konkurrencës dhe shërbimit publik. Në fushën e politikës postare, Komisioni ka nxjerrë “Green Paper” për zhvillimin e tregut unik për shërbimet postare në qershor 1992 dhe një komunikatë për Këshillin dhe Parlamentin Evropian me udhëzimet për zhvillimin e shërbimeve postare të Komunitetit në qershor 1993. Në bazë të këtyre komunikatave, Këshilli ka përshtatur një rezolutë më 7 shkurt 1994 për zhvillimin e shërbimeve postare.Komisionii iu kërkua të propozojë masat e nevojshme për zbatimin e politikës së Komunitetit në shërbimet postare. Ndërkohë, shërbimet e Komisionit janë duke përgatitur propozime legjislative që sigurojnë përkufizimin në nivelin komunitar të shërbimit universal dhe që lidhen edhe me përmirësimin e cilësisë të shërbimit dhe nxitjen e standardizimit teknik, duke siguruar një përkufizim në nivelin komunitar të hapësirës së shërbimeve postare që mund të rezervohet për siguruesit universalë të shërbimeve. Meqenëse “acquis communautaire” nuk është vendosur ende në fushën e shërbimeve postare, kapitulli i mëposhtëm do të merret vetëm me rregulloren e telekomunikacioneve të B-së dhe rregulloret e përgatitura që priten të miratohen në të ardhmen e afërt.

328

PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Siç është vendosur nga dokumentet e politikës së telekomunikacioneve, veprimi i BE-së ka adresuar pajisje, shërbime dhe infrastrukturë të ndarë dhe me afate kohore të ndryshme, sipas gjendjes ekonomike në secilin nga këta nënsektorë. Tregu i pajisjeve është hapur për konkurrencë, nëpërmjet direktivës së Komisionit të bazuar në nenin 90 (më vonë e plotësuar edhe për komunikimet satelitore), paralelisht me një direktivë të Këshillit, që harmonizon ligjet dhe rregulloret e shteteve anëtare në këtë fushë. Në shërbimet dhe fushën e infrastrukturës hapat kryesorë kanë qenë:

1) liberalizimi i transmetimit të të dhënave, telefonia e zërit për grupe të mbyllura përdoruesish, komunikacionet satelitore dhe ato të lëvizshme, psh. heqja e të drejtave të veçanta ose ekskluzive dhe paraqitja e regjimeve të liçensimit për këto shërbime

2) në paralel me masën e pikës së parë, zhvillimin e kushteve të harmonizuara për hyrjen në rrjetet publike me anë të siguruesve të shërbimeve të liberalizuara, nëpërmjet “Aktit të Rrjetit te Hapur ” (ONP)

3) shtrirja e liberalizimit për telefoninë e zërit të shërbimit publik (detyrimi për t’u bërë përpara datës 1 janar 1998, me periudha kalimtare deri më 1 janar 2003 për shtetet anëtare me lidhje me pak të zhvilluara)

4) liberalizimi i infrastrukturës së telekomunikacioneve sipas së njëjtës tabelë të nenit 3)14

5) në paralel me masën e pikës së katërt, zhvillimi i një kornize rregulluese që qeveris inter alia kushtet e liçensimit dhe procedurat, ndërlidhjen e rrjeteve dhe detyrimet e shërbimit universal.

Qendrimi i ONP i përmendur në pikën 2, është quajtur si një direktivë kuadër që u pasua nga direktiva që zbaton parimet e ONP për linjat e dhëna me qera16. Hapi tjetër është zbatimi i ONP për telefoninë e zërit, për të cilën një propozim i redaktuar do të dorëzohet në këshillin tjetër të telekomunikacioneve. Parimet e

329

ONP duhet të vazhdojnë të shërbejnë si një bazë për kornizën rregulluese në BE dhe të përshtaten si të nevojshme nën dritën e liberalizimit të mëtejshëm për sa u përket enteve të mbuluara dhe çështjeve, si: shërbimi universal, ndërlidhja dhe ngarkesat e hyrjes. Komisioni, deri në fund të vitit 1995, duhet të bëjë propozime për masa legjislative si rrjedhojë e vendimeve të referuara në pikat 4 dhe 5. Që nga vitit 1998 këto do të zbatohen në shumicën e shteteve anëtare. Struktura e “acquis” mund të jetë shumë e ndryshuar gjatë procesit (“paketa e reformës”). Për çdo rast, pavarësisht nëse ndiqet një qendrim gjithëpërfshirës apo një hapje shkallë-shkallë e tregut për konkurrencën, masat e liberalizimit duhet të përafrohen me një kuadër efektiv rregullues. Një objektiv qendror politik për BE-në ka qenë mbajtja dhe zhvillimi i shërbimit universal. Ky është një objektiv themelor në përgatitjet për vendet e parahyrjes në këtë fushë. Marrëveshjet politike për liberalizimin e plotë të shërbimeve të zërit dhe tani të infrastrukturës reflektojnë një konsensus të shteteve të BE-së që nuk është monopoli përgjigjja e duhur për shërbimin universal. Ajo që kërkohet është një periudhë e përshtatshme për përgatitjen e tarifave të balancuara dhe vendosjen e një kuadri rregullator që lejon lojtarët e rinj të tregut të japin ndihmesën e duhur në koston e shërbimit universal. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Kërkesat e veçanta në fushën e telekomunikacioneve janë këto:

• qenia e një mekanizmi rregullues të zhvilluar mirë për konkurrencën që qeveris sektorët privatë dhe publikë.

• ndarja efektive e funksionit rregullues për sektorin në përgjithësi, gjë që do të vazhdojë të ushtrohet nga autoritetet publike, me përgjegjësinë e operimit në rrjetin publik.

• zhvillimi i sistemeve të llogaritjes së kostos, që bëjnë të mundur përcaktimin e kostove të nevojshme për shërbime të ndryshme, si dhe infrastruktura të siguruara nga operatorët dhe ofrues të tjerë shërbimesh

330

• caktimi dhe akreditimi nga qeveria i “organeve të njoftuara”, që do të lëshojnë miratime të llojit të veçantë dhe autorizime të tjera, në mënyrë që të zbatohet efektivisht qendrimi i ri i Komunitetit për harmonizimin teknik dhe standardet; gjithashtu në këtë sektor, duhen vendosur mekanizma për një kontroll të mëtejshëm (ruajtja e tregut) dhe për zgjidhjen e konflikteve.

Përveç kësaj, liberalizimi nuk mund të jetë efektiv nëse operatorët e telekomunikacionit dhe ofruesit e shërbimeve nuk zbatojnë një strukturë taksash, që të jetë jodiskriminuese, transparente dhe e lidhur me koston. Kjo kërkon një vëmendje të madhe që në fillim për ribalancimin e tarifave në bazë të kostos për trafikun lokal kundrejt atij në distancë të gjatë, si dhe përcaktimin e detyrimeve të qarta të shërbimit universal. Për caktimin e frekuencave dhe kodeve, Bashkimi Evropian dhe shtetet tij anëtare janë duke bashkëpunuar me vende të tjera të Evropës në kuadrin e KEAPT (Konferenca Evropiane e Administratorëve të Postave dhe Telekomunikacioneve). Ka një objektiv që masat në nivelin e BE-së do të propozohen vetëm kur vendimet to nga organet e CEPT/ ERC (Komiteti Evropian i Telekomunikacioneve) dhe ECTRA (Komiteti Evropian i Organeve Rregulluese të Telekomunkacioneve) nuk zbatohen përkohësisht nga anëtarët e tyre. Pra, pjesëmarrja efektive e vendeve të asociuara në organet e përmendura (në të cilat ato janë anëtare) do të ndihmojë në përcaktimin dhe plotësimin e kushteve të përafrimit. Komuniteti mund të sigurojë asistencë për ngritjen e organeve dhe vendosjen e mekanizmave të referuar në rregullore dhe në standardet, si edhe për paraqitjen e sistemeve të bilancit të kostos. MASA THEMELORE Në sektorin e telekomunikacioneve i gjithë legjislacioni i tregut të brendshëm të BE-së është quajtur si themelor, qoftë ai i përshtatur, qoftë ai që pritet të përshtatet.

331

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Masat e fazës së parë janë aktet themelore të përshtatura dhe që kërkojnë zbatim të vazhdueshëm.

332

MASAT E FAZËS SË PARË Pajisjet Direktiva e Komisionit 88/301/KE OJ L 131/73 e 27.05.88

Direktiva e Komisionit 88/301/KE për konkurrencën në tregjet për pajisjet fundore të telekomunikacioneve

Direktiva e Këshillit 86/361/KE OJ L217/21 e 05.08.1986

Direktiva e Këshillit 86/361/KE për fazën fillestare të njohjes së dyfishtë të miratimit të veçantë për pajisjet fundore të telekomunikacioneve


Direktiva e Këshillit 91/263/KE për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me pajisjet fundore të telekomunikacioneve, duke përfshirë njohjen e dyfishtë të konformitetit të tyre

Caktimi i frekuencave dhe numërimi Direktiva e Këshillit 87/372/KE OJ L196/85 e 17.07.87

Direktiva e Këshillit 87/372/KE për brezat e frekuencës që duhen rezervuar në Komunitetin Evropian për paraqitjen e koordinuar të komunikimeve publike panevropiane celulare dhe dixhitalë-tokësorë


Direktiva e Këshillit 90/544/KE për brezat e caktuar të frekuencës në Komunitet për paraqitjen e bashkërenduar të mesazhimit panevropian të radios publike, nëpërmjet sistemit tokësor


Direktiva e Këshillit 91/287/KE për brezat e frekuencës që duhen caktuar për paraqitjen e koordinuar në Komunitet të telekomunkacioneve evropiane dixhitale pa kabëll

Vendimi i Këshillit 91/396/KE OJ L 217/31

Vendimi i Këshillit 91/396/KE për paraqitjen e një numri të vetëm evropian të urgjencës

Vendimi i Këshillit 92/264/KE OJ L 137/21 e 20.05.92

Vendimi i Këshillit 92/264/KE për paraqitjen në Komunitet të një kodi

333

standard ndërkombëtar për hyrjen në rrjetin e telefonisë

(Shënim: ky kod është vendosur në çdo vend që është duke hyrë në BE) Shërbime Direktiva e Komisionit 90/388/KE OJ L192/10 e 24.07.90

Direktiva e Komisionit 90/388/KE për konkurrencën në tregje për shërbimet e telekomunikacioneve

Direktiva e Këshillit 90/387/KE OJ L 192/1 e 24.07.90

Direktiva e Këshillit 90/387/KE për vendosjen e tregut të brendshëm për shërbimet e telekomunikacioneve nëpërmjet zbatimit të sigurimit të lidhjes së hapur


Direktiva e Këshillit 92/44/KE për zbatimin e sigurimit të lidhjes së hapur për linjat e dhëna me qera

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Për sa i përket legjislacionit që tashmë është përshtatur, Direktiva 94/46/KE për liberalizimin e tregjeve për terminalet satelite dhe shërbimet, duhet të jetë pjesë e masave të fazës së dytë (kategoria 1), për shkak se rregulloret teknike përkatëse nuk janë përshtatur ende në Bashkimin Evropian. Kategoria e dytë e fazës së dytë ka të bëjë me legjislacionin e përgatitur në fushën e infrastrukturës, ONP, njohjen e dyfishtë të liçensave për shërbimet satelite dhe mbrojtjen e të dhënave, që ka mundësi të përshtatet brënda dy viteve të ardhshme. MASAT E FAZËS SË DYTË Legjislacioni i përshtatur Direktiva e Komisionit 94/46/KE OJ L 268/15 e 19.10.94

Direktiva e Komisionit 94/46/KE që amendon Direktivën 88/301/KE dhe Direktivën 90/388/KE, në mënyrë të

334

veçantë për sa u përket komunikimeve satelitore

Legjislacioni që mund të përshtatet në të ardhmen e afërt Direktiva e draftit të Komisionit që amendon Direktivën 90/388/KE SEC (95) 308, teksti i përshtatur nga Komisioni në 21.12.94, e pabotuar në OJ

Direktiva e draftit të Komisionit që amendon Direktivën 90/388/KE për sa i përket heqjes së pengesave të përdorimit të lidhjeve të televizionit me kabëll për sigurimin e shërbimeve të telekomunikacionit

Propozim për një Direktivë të Këshillit dhe EP COM (93) 652 – COD 482 e 04.01.94

Propozim për një Direktivë të Këshillit dhe EP mbi njohjen e dyfishtë të licensave dhe autorizimeve të tjera kombëtare për sigurimin e shërbimeve satelite në lidhje dhe/ose shërbimeve satelitare të komunikacioneve

COM (94) 210 e 10.06.94

(referencë e mëtejshme: “Komunikatë mbi Komunikimet Satelitore: sigurimi i hyrjes dhe hyrja në kapacitetin e segmentit hapësinor” duhet marrë parasysh).

Propozim për një EP dhe direktivë Këshilli COM(94) 689 finale e 31/1/95

Propozim për një EP dhe direktivë Këshilli për zbatimin e sigurimit të lidhjes së hapur për telefoninë e zërit

Propozim për një EP dhe direktivë Këshilli COM (94) 41 – COD 438 e 22.03.94

Propozim për një EP dhe direktivë Këshilli për njohjen e dyanshme të licensave dhe autorizimeve të tjera kombëtare për shërbimet e telekomunikacioneve

Propozim i amenduar për një EP dhe direktivë Këshilli COM(90) 314 finale – SYN 288 COM(94) 128 – COD 288 e 13.06.94

Propozim për një EP dhe direktivë Këshilli për mbrojtjen e të dhënave vetjake dhe fshehtësisë në ndërlidhjet e telekomunikacioneve dixhitale veçanërisht për ndërlidhjen e integruar të shërbimeve dixhitale dhe ndërlidhjet dixhitale të lëvizshme

Propozim për një direktivë Këshilli COM (92) 422 e 15.10.92 OJ C311 e 27.11.1992

Propozim për një direktivë Këshilli për mbrojtjen e individëve për sa i përket përpunimit të të dhënave

335

Pozicion i përbashkët i arritur nga Këshilli në 03.02.95 Ref. e Këshillit 12003/1/94

vetjake dhe për lëvizjen e lirë të të dhënave të tilla; kjo mund të përshtatet në të ardhmen e afërt (shiko gjithashtu kapitullin për mbrojtjen e të dhënave vetjake).

336

TAKSIMI I DREJTPËRDREJTË

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Taksimi i drejtpërdrejtë nuk është harmonizuar në nivelin e KE-së; përpjekjet për të harmonizuar taksat për koorporatat nuk kanë pasur sukses. Masat e KE-së në ketë fushë kanë për qëllim lehtësimin e bashkëpunimit midis organeve kombëtare tatimore dhe heqjen e pengesave për veprimtaritë ndërkufitare të ndërmarrjeve. Megjithatë, parimet themelore të Traktatit, veçanërisht ato të mosdiskriminimit, duhen respektuar nga rregullimet e taksave kombëtare. I vetmi harmonizim në fushën e taksimit të ndërmarrjeve është ai lidhur me taksën e kapitalit. Megjithatë, direktiva përkatëse më shumë shërben si një pengese ndaj krijimit të taksave të ngjashme sesa për një harmonizim të taksës mbi kapitalin. Kur sistemet kombëtare janë duke u formuar, duhen mbajtur parasysh dy rekomandimet në fushën e taksimit të drejtpërdrejtë, që janë rekomandimet 94/79/KE i 21 dhjetorit 1993 (OJ L39 e 10.02.94) për taksimin e të ardhurave të disa objekteve të marra nga jorezidentët dhe 94/390/KE e 25.05.1994 (OJ L177 e 9.07.94), që ka të bëjë me taksimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Neni 100 i Traktatit është e vetmja bazë për masat e KE-së në fushën e taksimit të drejtpërdrejtë. Asnjë progres i dukshëm nuk ka qenë i mundur të arrihet për shkak se në nenin 100 kërkohet unanimitetit i plotë, i konfirmuar edhe nga akti unik evropian, që përjashton në mënyrë të qartë taksimin nga parimi i shumicës, normalisht i zbatueshëm për masat e tregut të brendshëm në nenin 100A.

337

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Taksat janë të administruara në nivelin kombëtar dhe në atë lokal. Bashkëpunimi midis administratave kombëtare ndodh kryesisht në konventat dypalëshe të taksave, por sipas rregullave të harmonizuara për asistencen e shumanëshme. Bashkërendimi jozyrtar është duke u kryer më shumë nëpërmjet OECD sesa veprimit të Komunitetit. MASA THEMELORE Te gjitha masat e miratuara janë quajtur si masa themelore. MASAT E FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Dy masat bazë që duhen zbatuar që nga fillimi, janë Direktiva 77/799 për asistencën e shumëfishtë për taksimin e drejtpërdrejtë dhe të tërthortë dhe Direktiva 69/335 për taksën e kapitalit. E para do të integronte menjëhere organet e VEQL-ve në sistemin e këmbimit të informacionit, ndërsa e dyta do të kufizonte rrezikun e formimit të ndërmarrjes së taksueshme në një shkallëë më të lartë se 1% të asetëve.

338

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 77/799/KEE OJ L 336, 27.12.77, f.15 Siç është amenduar nga Direktiva 79/1070 (OJ L 331 e 27.12.79) dhe nga Direktiva 92/12KEE (OJ L 76 e 23.03.92)

Direktiva e Këshillit 77/799/KEE e 19 dhjetorit 1977, që ka të bëjë me asistencën e dyfishtë me anë të organeve përgjegjëse të shteteve anëtare në fushën e taksimit të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë

Direktiva e Këshillit 69/335/KEE OJ L 249, 3.10.69, f.25 Siç është amenduar nga Direktiva 73/79 (OJ L103 e 18.04.73) Direktiva 74/553 (OJ L303 e 13.11.74) Direktiva 85/303 (OJ L156 e 15.06.85)

Direktiva e Këshillit 69/335/KEE e 17 korrikut 1969, që ka të bëjë me taksat e tërthorta për vendosjen e kapitalit

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SEË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Sapo sistemet e modernizuara të taksave të jenë vendosur në mënyrë të pranueshme, duhet të parashikohen përshtatjet strukturore për veprimtaritë ndërkufitare. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 90/434/KEE OJ L 225, 20.8.90,f.1

Direktiva e Këshillit 90/434/KEE e 23 korrikut 1990 për sistemin e përbashkët të taksimit të zbatueshëm për bashkimet, ndarjet, transferimet e aseteve dhe këmbimet e aksioneve në ndërmarrjet e shteteve të ndryshme anëtare

Direktiva e Këshillit 90/435/KEE OJ L 225, 20.8.90, f.6

Direktiva e Këshillit 90/434/KEE e 23 korrikut 1990 për sistemin e përbashkët të taksimit të zbatueshëm për ndërmarrjet kryesore dhe degët e

339

tyre në shtetet e ndryshme anëtare Shtesë për legjislacionin e KE-së Konventa 90/436 (OJ L 225, 20.8.90, f.10)

Konventa (e shteteve anëtare) 90/436 e 23 korrikut 1990 për heqjen e taksimit të dyfishtë në lidhje me rregullimin e përfitimeve të ndërmarrjeve të shoqëruara

Masat e mbetura themelore, të paidentifikuara në fazat e mëparshme

• Propozimet për: •

- kalimin më tej të humbjeve të ndërmarrjeve COM(84)404 (OJ C253 e 29.09.84); - një sistem të përbashkët të mbajtjes së taksave mbi të ardhurat e

interesit COM (89)60 - humbjet e vendeve të përhershme dhe atyre zëvendësuese

COM(90)595 (OJ C53 e 28.02.91) duhen marrë parasysh, sapo të përshtaten nga Këshilli.

340

LËVIZJA E LIRË E MALLRAVE NË SEKTORË TË PAHARMONIZUAR OSE PJESËRISHT TË

HARMONIZUAR

PARAQITJA E PËRGJITHSHME Koncepti i tregut i referohet një fushe tregtie që ka të bëjë tërësisht me shitjen e prodhimeve. Tregu unik qendron mbi prezumimin që mallrat e tregtuara në treg të një shteti anëtar të Komunitetit mund të lëvizin lirisht nëpërmjet shteteve të tjera anëtare të Komunitetit. Kjo është shprehja praktike e parimit të lëvizjes së lirë të mallrave. Kështu, për të siguruar lëvizjen e lirë të mallrave brenda tregut unik, duhen hequr të gjitha kufizimet tarifore (taksat doganore dhe taksat që kanë të njëjtin efekt), si dhe kufizimet jotarifore (çdo masë tjetër që vështirëson importet). Traktati përmban një zinxhir dispozitash që kanë për qëllim heqjen e taksave dhe pagesave me të njëjtin efekt (nenet 9-12), si dhe kufizimet sasiore për importet ose eksportet dhe masat me të njëjtin efekt (nenet 30-36). Përveç kësaj, Traktati kërkon nga shtetet anëtare të rregullojnë monopolet shtetërore të një karakteri tregtar (neni 37), vendos rregulla që drejtojnë veprimtaritë e ndërmarrjeve dhe dhënien e të drejtave ekskluzive nga shtetet anëtare (nenet 85-86 dhe 90), vendos rregulla që drejtojnë dhënien e ndihmave shtetërore për ndërmarrjet (Nenet 92-93) dhe nxjerr jashtë ligjit trajtimin diskriminues të taksave midis prodhimeve kombëtare dhe atyre nga shtete të tjera anëtare të Komunitetit (nenet 95-99). Lëvizja e lirë e mallrave është zgjidhur në nenin 30 të Traktatit. Megjithatë, asnjë prej këtyre dispozitave nuk përkufizon konceptin e mallrave përkatëse. Traktati nuk kalon përtej vendimit që dispozitat përkatëse zbatohen për prodhime që vijnë nga shtetet anëtare dhe nga vende

341

jashtë Komunitetit, të cilat qarkullojnë në shtetet anëtare. Vetëm nga çështjet e vendosura nga Gjykata e Drejtësisë është hedhur dritë për këtë koncept dhe është bërë i mundur përkufizimi i subjektit të mallrave për rregullat e Traktatit si çdo prodhim mbi të cilin mund të caktohet një vlerë monëtare. Neni 30 nuk arriti të përkufizojë çfarë përbën një kufizim tregtar. Koncepti i kufizimit tregtar është qartësuar nga thëniet për pozicionin e Komisionit në çështjet e vendosura nga Gjykata e Drejtësisë. Kufizimet ndaj tregtisë mund të marrin formën e liçensave të eksport-importit dhe kërkesave për të përmbushur veçoritë kombëtare statuore për sa i përket peshës, formës ose përmasave të prodhimeve. Kështu, që të kalohen kufizimet e rregullave kombëtare, është futur parimi i njohjes së dyfishtë të legjislacionit, nga vendimet e Gjykatës së Drejtësisë për çështje të ndryshme, sidomos nga gjykimi i saj në çështjen “Cassis de Dijon”. Si rrjedhojë e këtij gjykimi, një prodhim i prodhuar ose i tregtuar në mënyrë të ligjshme në një shtet anëtar duhet të jetë në gjendje të qarkullojë lirisht në një shtet tjetër anëtar të BE-së, pavarësisht nëse i përgjigjet rregullave të atij shteti. Kjo vjen sepse qëllimet e ligjeve kombëtare, që mund të nënvizojnë disa veçori për prodhimet që kanë të bëjnë, për shembull, me mbrojtjen e shëndetit të njerëzve, të sigurisë ose të mjedisit, janë njëjta. Rregullat dhe rregullimet e vendosura për të arritur këto qëllime, megjithëse mund të marrin forma të ndryshme, janë njëvlershme dhe duhet të njihen në të gjitha shtetet anëtare. Mbetet si çështje, njohja e dyfishtë, e cila, duke qendruar si duhet në rregullat kombëtare të shteteve anëtare, nuk mund të funksionojë në sektorë ku ndryshimet midis legjislacioneve janë aq thelbësore saqë marrëveshja për njëvlefshmërinë është e pamundur. Në raste të tilla është e nevojshme të përshtaten rregulla të përbashkëta për të lejuar që prodhimet të tregtohen në të gjitha tregjet e BE-së, duke nënkuptuar që ato i përmbushin të gjitha kërkesat e vendosura në nivelin komunitar. Kufijtë për zbatimin e parimit të njohjes së dyfishtë Lëvizja e lirë e mallrave është kundër kufijve të saj atje ku shtetet anëtare apelojnë për nevojën e mbikalimit ose arsyet e dhëna nga neni 36 i Traktatit

342

për të përligjur mbajtjen e masave që kufizojnë tregtinë. Ato janë bërë objekti i kapitullit për qarkullimin e lirë dhe sigurinë e prodhimeve industriale. Shembuj përfshijnë çështje, të tilla si: cila do të quhet tregti e drejtë, mbrojtjen e mjedisit, mbrojtjen e konsumatorit, mbrojtjen e shëndetit publik, politikat publike dhe mbrojtjen e pronësisë industriale dhe tregtare. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Që nga hyrja në fuqi e Traktatit të BE-së, një nga qëllimet themelore të tregut të brendshëm ka qenë heqja e kufizimeve sasiore dhe e masave që kanë efekt të njëvlershëm, që përbëjnë kufizime për tregtinë brënda BE-së. Këto i përmban neni 30 i Traktatit, i cili, në mënyrë formale, vendos parimin e lirisë së lëvizjes së mallrave. Koncepti i masave që kanë efekt të njëvlershëm me atë të kufizimeve sasiore, është zgjidhur nga deklarimet e Komisionit dhe, mbi të gjitha, nga e drejta e Gjykatës së Drejtësisë. Të tilla janë masat e paracaktuara vetëm për prodhimet e importuara. Duke u zbatuar për prodhimet kombëtare dhe të importuara ato janë praktikisht kufizuese ndaj importeve. Së fundi, hyjnë masat që nuk janë në përpjestim të drejtë dhe përligjen me qëllimin se mbrojnë konsumatorët, sigurojnë tregtinë e drejtë ose mbrojnë shëndetin publik. Në BE, parimi i njohjes së dyfishtë, që vjen nga neni 30 i Traktatit të KE-së, ka qenë zbatuar që nga viti 1980. Megjithatë, janë përshtatur dispozita të harmonizuara, duke menduar që nuk është gjithmonë e mundur të gjendet njëvlershmëria midis ligjeve kombëtare. Sapo midis organeve të shteteve anëtare u vendos klima e besimit të dyfishtë që nga 1 janari 1993 ranë kufizimet e tregtisë. Më t’u parë që kontrollet e kufijve ndikojnë vetëm në prodhimet e importuara, ato nuk janë më të përligjura në tregun unik. Duhet mbajtur parasysh që, edhe në sektorët ku ka ndodhur harmonizimi, janë ende të vlefshme rregullat e Traktatit. Kështu është rasti, për shembull, me Direktivën 89/398/KE, që ka të bëjë me ushqimet e paracaktuara për qëllime te vecanta nutricionale. Kështu koncepti i masave që kanë një efekt të njëvlershëm me atë të kufizimeve sasiore dhe koncepti i njohjes së dyfishtë, siç është interpretuar nga Gjykata e Drejtësisë, u qartësuan në komunikimet interpretuese, dokumente informacioni të nxjerra nga Komisioni dhe të ofruara sipërmarrësve dhe organeve të shteteve anëtare. Ato përfshijnë

343

komunikimin interpretativ për çështjen “Cassis de Dijon”, të datës 20 shkurt 1979; komunikimi për importet paralele. Masat ndaluese: Direktiva 83/189/KE është një mënyrë për të ndaluar ngritjen e kufizimeve ndaj tregtisë. Kontrolli retrospektiv që u kërkon shteteve anëtare të njoftojnë masat për ndalimin e tregtimit të prodhimeve për arsye që janë të përligjura në nenin 36 të Traktatit. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Parakushtet për zbatimin e njohjes së dyfishtë Zbatimi i këtij parimi mund të shihet në tri nivele:

• njohja e organeve të çertifikimit,

• njohja nga shtetet anëtare të BE-së të testeve tashmë të kryera në VEQL-të dhe anasjelltas;

• njohja nga shtetet anëtare të BE-së e prodhimeve të prodhuara dhe/ose të tregtuara në mënyrë të ligjshme në VEQL-të dhe anasjelltas.

Pra, kushtet kryesore për zbatimin e këtij parimi duhet të jenë:

(a) qenia e organeve të çertifikimit për sigurinë e prodhimeve, që veprojnë në përputhje me të njëjtat rregulla si organet e njëjta në BE (përputhje me standardin EN 45000)

(b) qenia e laboratorëve që kryejnë teste për prodhimet që e kërkojnë atë. Psh. disa prodhime që përmbajnë vitamina ose shtesa ushqimore, laboratorë privatë ose publikë të njohur nga shtetet e BE-së.

(c) qenia e makinerive të monitorimit të prodhimeve (procedura autorizimi për disa lloj prodhimesh).

344

PROKURIMET PUBLIKE

Një nga parimet themelore të tregut unik është që të gjitha ndërmarrjet duhet të kenë një mundësi të drejtë e të ndershme për të fituar kontrata publike, pra kontrata të ofruara nga autoritete publike dhe institucione të tjera që veprojnë në sektorët e ujit, energjisë, transportit dhe telekomunikacionit. Në kontratat publike ka interesa të mëdha ekonomike, si në punime, ashtu edhe në oferta ose shërbime, duke patur parasysh që prokurimet publike përbëjnë 15% e PPB-së së Komunitetit. Institucionet e Komunitetit kanë rënë dakord për një konkurrencë të hapur dhe efektive në fushën e prokurimeve publike, e cila siguron edhe rritjen ekonomike të BE-së. Prokurimi konkurrues aftëson qeverinë për të përdorur fondet publike në mënyrë me efikase, i ofron industrisë mundësi me të mëdha tregtare dhe u jep konsumatorëve sigurinë që fondet e organeve publike përdoren në mënyrë të frytshme dhe shërbimet e ofruara kanë standard të lartë. Për ketë arsye Komisioni, Këshilli dhe Parlamenti kanë krijuar një bazë legjislative komunitare që mbulon kontratat për punët, ofertat dhe shërbimet. Zbatimi i këtij legjislacioni kontrollohet nga Komisioni, Gjykata Evropiane e Drejtësisë dhe gjykatat kombëtare, që kanë bërë të mundur nxjerrjen e një pakete case-law, e cila plotëson legjislacionin. Si shtesë e parimeve të Traktatit janë përshtatur edhe një sërë direktivash. Këto rregullojnë rregullat e ofrimit të kontratave, duke kërkuar transparencë e publicitet, si dhe zhdëmtimin e ndërmarrjeve, kur ka shkelje të legjislacionit të Komunitetit për prokurimet publike ose të ligjeve kombëtare që transpozojnë direktivat. Bashkimi Europian ka nxjerrë një numër të madh masash mbështetëse. Një skemë përqendrohet në trajnimin e stafit që merret me prokurimet. Ky

345

trajnim është i nevojshëm që legjislacioni i miratuar të zbatohet në mënyrë të rregullt dhe efiçente. Një projekt tjetër shërben për t’i dhënë shtysë rritjes së transparencës dhe publicitetit të kërkuar nga direktivat. Ky projekt ka të bëjë me standardizimin e paraqitjes dhe të terminologjisë së përdorur në njoftimet që jepen për publikim në fletoret zyrtare të Komunitetit Evropian, në mënyrë që informacioni i dhënë të jetë i saktë dhe i lehtë për t’u përdorur nga ndërmarrjet ; ai ndihmon, gjithashtu, edhe për përmirësimin e sistemeve të kompjuterizuara të informimit. Një nismë tjetër synon promovimin e zhvillimit të ndërmarrjeve këshilluese, të cilat ndihmojnë biznesin, dhe në veçanti SME-të (ndërmarrjet e vogla dhe të mesme). Legjislacioni i Komunitetit për prokurimet publike mbulon tri fusha kryesore: • prokurimet që kryhen nga autoritete publike kontraktuese, si : qeveria

qendrore dhe autoritetet lokale dhe rajonale; • prokurimet që kryhen nga entet publike që veprojnë në sektorët e ujit,

energjisë, transporteve dhe telekomunikacionit; • rishikimin e procedurave kur ka shkelje të legjislacionit të

Komunitetit. Prokurimet që kryhen nga autoritetet qendrore, rajonale dhe lokale Kontratat në fjalë ofrohen nga autoritetet qendrore, rajonale dhe lokale, si dhe nga organe publike ose private, të ngarkuara me kontrollin e tyre. Këto kontrata mund të kenë vlera të ndryshme, si për blerjen e materialeve edukative nga bashkitë ose ndërtimin e një elementi të infrastrukturës p.sh të një rruge, të zyrave për ndonjë strukturë të qeverisë, të ndonjë universiteti ose spitali. Ato mbulohen nga direktivat 93/36/EEC, 93/37/EEC dhe 92/50/EEC, dispozitat e të cilave janë të përfshira në legjislacionet e shteteve anëtare. Kontratat jepen në përputhje me një numër rregullash që kanë lidhje me publikimin e njoftimeve të tenderave, lejimin e afateve të gjata për dorëzimin e kërkesave, përdorimin e standardeve evropiane për përcaktimin e specifikimeve teknike, zgjedhjen e procedurave për të siguruar një konkurrencë sa më të

346

drejtë, caktimin e kritereve për përzgjedhjen e kandidatëve dhe dhënien e kontratave. Prokurimi nga entet kontraktuese që veprojnë në sektorët e ujit, energjisë, transportit dhe telekomunikacionit Kontratat që ofrohen nga këto ente kanë rëndësi të madhe ekonomike. Ato përfshijnë kontratat e ofertave, të punës dhe shërbimeve, që kanë lidhje me veprimtaritë e mëposhtëme :

- ngritjen dhe vënien në punë të rrjeteve për prodhimin, transportin dhe shpërndarjen e ujit të pijshëm, energjisë elektrike dhe gazit;

- shfrytëzimin e një zone gjeografike për nxjerrjen dhe përpunimin e naftës, gazit apo qymyrit, ose për përdorimin e transportuesve për në porte ose aeroporte;

- vënien në punë të rrjeteve të transportit hekurudhor, të autobuseve dhe të tramvajeve;

- ngritjen dhe vënien në punë të rrjeteve publike të telekomunikacioneve ose për sigurimin e përdorimit të shërbimeve të telekomunikacioneve.

Vetë fakti se disa nga këto ente bazohen në të drejtën publike dhe disa të tjera në atë private e detyroi Komunitetin të nxjerrë rregulla me fleksible, të cilat përcaktohen nga direktiva 93/38/EEC. Procedurat e rishikimit Hapja e prokurimeve publike për një konkurrencë të gjerë komunitare duhet të shoqërohet me garancitë përkatëse për transparencën dhe jodiskiriminimin. Ndërmarrjet duhet të kenë të drejtën e procedurave të rishikimit, sepse nëse shkelet legjislacioni i Komunitetit dhe zhdëmtimet nuk janë të drejta, ndërmarrjet nuk paraqesin më oferta për kontrata në shtetet e tjera anëtare. Procedurat e rishikimit duhet të jenë të shpejta dhe efektive. Ato gjenden në Direktivën 89/665/EEEEC ( kur kontratat ofrohen nga autoritetet qendrore, rajonale dhe lokale) dhe në Direktivën 92/13/EEC ( kur kontratat ofrohen nga entet që veprojnë në sektorët e ujit, energjisë, transportit dhe telekomunikacioneve).

347

Organet e rishikimit duhet të merren me çdo shkelje që të shmangin vendimet e jashtëligjshme dhe të ofrojnë zhdëmtimet e plota për ndërmarrjet e dëmtuara nga këto shkelje. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Për të përcaktuar kushtet që duhet të plotësohen para se të bëhet njehsimi i legjislacionit të Vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore me atë të BE-së, duhet të kihen parasysh disa aspekte të gjendjes në BE, ku vepron një ekonomi tregu, në të cilën zhvillohet nisma private dhe veprojnë mekanizmat e formimit të çmimit. Në ketë kuadër ekonomik, instrumentet ligjore sigurojnë lëvizjen e lirë të mallrave dhe të shërbimeve, së bashku me transparencën dhe konkurrencën në prokurimet publike. Përshtatja e një pakete legjislative për hapjen e konkurrencës në prokurimet publike nënkupton qenien e një mjedisi të ligjshëm, që krijon kushtet e nevojshme për lëvizjen e lirë të mallrave dhe shërbimeve, konkurrencën midis operatorëve ekonomikë dhe kontrollin e ndihmës publike, që janë parakusht i domosdoshëm për t’u plotësuar njëkohësisht me vënien në jetë të legjislacionit për prokurimet publike. Për sa i përket zbatimit të këtij legjislacioni, kujdes i veçantë u duhet kushtuar strukturave përgjegjëse për fushat në fjalë. Duhet të përcaktohen në mënyrë të saktë entet që ofrojnë kontrata. Si fillim ato mund të pasqyrohen në bazë të synimit të legjislacionit duke patur parasysh shumën e blerjeve (entet qendrore, entet lokale më të rëndësishme, entet menaxhuese në sektorët e ujit, energjisë, transportit dhe telekomunikacioneve). Është e nevojshme, gjithashtu, ngritja e një organi përgjegjës për menaxhimin e anëve të ndryshme të politikës së prokurimeve publike, detyrat e të cilit duhet të përfshijnë (duke siguruar që rregullat janë zbatuar drejt) dhënien e opinionit ekspert për blerjet publike dhe dhënien e informacionit, si dhe trajnimin për prokurimet publike. Është e rëndësishme të sigurohet që njoftimet për tendera të jenë botuar në shkallë kombëtare. Një organ, i cili është familjar me biznesin e Komunitetit duhet të botojë këto njoftime në intervale të herëpasherëshme. Së fundi, është thelbësore që të ketë organe kontrolli dhe rishikimi, me natyrë gjyqësore ose thuajse gjyqësore.

348

Një përafrim shkallë-shkallë i dallueshëm Edhe shtetet anëtare të BE-së kanë bërë një njehsim shkallë-shkallë të rregullave për ofrimin e kontratave të punës, të kontratave te furnizimit, më pas të kontratave në sektorët e ujit, energjisë, transportit dhe telekomunikacionit, dhe së fundi të rregullave për procedurat e rishikimit. Spanjës, Portugalise dhe Greqisë u janë ofruar periudha kalimtare për të mundësuar përshtatjen e tyre me rregullat e reja evropiane.

- Ky qendrim shkallë-shkallë duhet zbatuar edhe për VQEL-të. Autoritetet përgjegjëse për vendimet e prokurimeve do të duhet të familjarizohen me rregulla krejt të reja për konkurrencën në kontrata; ndërmarrjet private duhet të njoftohen për mundësitë që kanë për fitimin e kontratave. Përthithja e standardeve të reja të sjelljes kryhet nëpërmjet një procesi shkallë-shkallë.

- Qendrimi mund të jetë edhe i dallueshëm. Edhe nëse VEQL-të kanë legjislacion për prokurimet publike ose janë të gatshme ta kenë, duhen marrë parasysh disa dallime, të cilat mund të vërehen në përmbajtjen e legjislacionit, por edhe në gjendjen ekonomike dhe legale që mbizotëron në secilin prej këtyre vendeve. Si rrjedhojë, është vështirë të mendosh se gjithë VEQL-të do të mund të përshtatin legjislacionin e prokurimeve të BE-së me të njëjtën shpejtësi. Afate të veçanta do të duhen të caktohen mbas takimeve dypalëshe midis përfaqësuesve të BE-së dhe secilit prej VQEL-ve.

MASAT E FAZËS SË PARË Vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore kanë përshtatur legjislacionin që mbulon prokurimet publike në shkallë të ndryshme hollësish, bazuar gjerësisht në modelin e kodit të prokurimeve të UNCITRAL dhe në disa nga direktivat e Komunitetit për prokurimet publike. Faza e parë qendron në analizën e legjislacionit ekzistues dhe atij që pritet për përcaktimin e këtyre çështjeve: - të pranisë së formave kryesore mbi të cilat është bazuar “acquis

communautaire”; - të formave kryesore që nuk janë marrë parasysh; - të çdo pike, e cila nuk ështënë përputhje me “acquis communautaire”.

349

MASAT E FAZËS SË PARË: Direktiva 93/36/EEC (titulli I, të paktën neni 1d,e,f dhe neni 6; titulli II, neni 8; titulli III, të paktën neni 9; titulli IV, të paktën nenet 22,23,26). Direktiva 93/37/EEC (Titulli I, të pakten Artikulli 1e,f,g dhe Artikulli 7; Titulli II, Artikulli 6; Titulli III, të pakten Artikulli 11; Titulli IV, të pakten Artikulli 26,27,30). Direktiva 92/50/EEC (titulli I, të paktën neni 1; titulli III, të paktën neni 11; titulli IV neni 14; titulli V, të paktën neni 15; titulli VI, të paktën nenet 31,32,36). Direktiva 93/38/EEC (titulli I, të paktën neni1(7); titulli III, të paktën neni 18; titulli IV, të paktën nenet 20,21,22; titulli V, të paktën neni 34). Direktiva 89/665/EEC (nenet 1 dhe 2). MASAT E FAZËS SË DYTË Faza e dytë ka për qëllim përshtatjen e gjithë “acquis communautaire” në fushën e prokurimeve publike. Ky njehsim është progresiv. Kjo paketë gjithëpërfshirëse rregullash mbud të zbatohet fillimisht te institucionet më të rëndësishme dhe më vonë të të gjitha entet që u përgjigjen atyre që mbulojnë direktivat e Komunitetit.

350

SHËRBIMET FINANCIARE


I. INSTITUCIONET FINANCIARE II. SIGURIMET

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Një nga pikat themelore të shndërrimit të suksesshëm nga ekonomi e centralizuar në ekonomi tregu, është krijimi i një sektori financiar të zhvilluar. Sektori financiar është një nga elementet kyç për zhvillimin ekonomik, sepse vetëm nëpërmjet këtij sektori bëhet e mundur që kursimet private dhe kapitali tjetër i mundshëm të shkojë për investim. Funksion tjetër i rëndësishëm i sektorit financiar është bashkërendimi i veprimtarive ekonomike drejt përdorimit më të frytshëm të kapitalit të mundshëm. Pra, një ekonomi tregu nuk mund të funksionojë pa një sektor financiar të zhvilluar dhe konkurrues. Sektori financiar nuk mund të krijohet brenda një nate, ai duhet të kalojë nëpër disa faza. Radha, sipas së cilës duhet të zbatohen elementet e ndryshëm varet nga lloji i sistemit financiar që është zgjedhur. Pavarësisht nga kjo, rëndësi ka që përdoruesit e sistemit financiar (të brendshëm dhe të jashtëm) të kenë besim të plotë në të. Ky besim krijohet vetëm nëpërmjet legjislacionit të kujdesshëm dhe mbikëqyrjes e kontrollit të kompanive të sektorit financiar. Qëllimi i bashkërendimit të KE-së brënda sektorit financiar ka qenë ngritja e një tregu unik për shërbimet financiare. Kjo u bë në bazë të sektorëve financiare që ekzistonin në shtetet anëtare dhe që në shumicen e rasteve ishin funksionale. Pra, qëllimi kryesor nuk ishte për të ndërtuar sisteme financiare, por për të bashkërenduar kërkesat minimale për llojet e ndryshme të institucioneve, që të krijohej një standard minimal i

351

njëtrajtshmë dhe një bazë më e barabartë standardi për të ngritur një kontroll të brendshëm dhe liçense të vetme. Kjo nuk do të thotë se gjatë procesit të bashkërendimit nuk erdhi zhvillimi, por, megjithatë, bazat themelore ishin hedhur aty. Tri elementet e nevojshme për të zhvilluar një sektor financiar funksional janë : a) staf i trajnuar dhe me reputacion, b) legjislacion i përshtatshëm dhe c) organe të efektshme mbikëqyrëse, për të siguruar që institucionet financiare respektojnë ligjet dhe rregulloret, në bazë të të cilave punojnë. Shërbimet financiare në një ekonomi të centralizuar janë mjaft ndryshe nga shërbimet financiare në një ekonomi tregu. Pra, trajnimi është një nga nevojat me të ngutshme, jo vetëm për punonjësit e industrisë, por edhe për stafin e organeve mbikëqyrëse. Gjatë hartimit të ligjeve dhe rregulloreve për sektorin financiar është e rëndësishme të vendoset një nivel aktual i “knoë-hoë” në industri dhe të mos lejohet që sektori të bëjë me shumë se sa është i kualifikuar. Së fundi, organe të kualifikuara mbikëqyrëse janë ato në të cilat stafi mbikqyres është i trajnuar mirë, por edhe i mjaftueshëm në numer për të mbikëqyrur ose kontrolluar herë pas here të gjitha ndërmarrjet e autorizuara. Pa një organ që funksionon mirë, edhe rregulloret me të përparuara nuk do të kenë kuptim. Pra, duhet bërë çdo përpjekje që të forcohet cilësia e organeve mbikëqyrëse, që të kryejnë detyrat e tyre sa më mirë. Duhet theksuar se mënyra sipas së cilës janë përshtatur direktivat e KE-së brenda sektorit financiar dhe elementet e ndryshme që ato kanë bashkërenduar, jo gjithmonë pasqyron mënyrën më të drejtë për një vend, që duhet të ndërtojë sektorin financiar nga fillimi. Direktivat e ndryshme përfshijnë elemente dhe parime për të cilat është i nevojshëm bashkërendimi në kohën e përshtatjes. Më parë ishte i nevojshëm vetëm autoriteti diskrecial kombëtar. Kjo do të thotë që VEQL-të duhet të njohin të gjitha direktivat brenda një sektori dhe të zbatojnë gjatë fazës së parë disa nga elementet që fillimisht mund të përmenden në masat e fazës së dytë. Një shembull i tillë është kapitali minimal fillestar për institucionet e kreditit, i cili u përcaktua në direktivën e dytë bankare, në vlerën prej 5 milion ECU. VEQL-të duhet të vendosin (që në fillim) se çfarë dëshirojnë të kenë si kapital fillestar.

352

I. Institucionet Financiare PARAQITJE Institucionet financiare do të trajtohen gjerësisht, pasi mbulojnë të gjitha institucionet brenda sektorit financiar, por përjashtojnë shoqëritë e sigurimit. Institucionet financiare që funksionojnë në mënyrë të rregullt janë thelbësore në një ekonomi tregu modern. Kjo nuk do të thotë që të gjitha llojet e ndryshme të institucioneve financiare duhen të kenë të njëjtën përparësi kur bëhet fjalë për mënyrën se si janë ngritur ato, sepse disa prej tyre varen nga qenia e institucioneve të tjera. Krijimi i një sistemi eficient bankash, ku kursimet shndërrohen në kredi për industrinë me kushtët e ekonomisë së tregut, është me rëndësi të madhe. Krijimi i një sistemi eficient pagesash është gjithashtu i nevojshëm. Më tej, tregu i kapitaleve mund të ndihmoje në vendosjen e kapitalit në industri nëpërmjet këmbimeve që funksionojnë mire, si dhe në ngritjen e fondeve të përbashkëta të investimeve së bashku me investitorë të tjerë institucionalë. Si shembull po marrim fondet e pensionit, që mund të sigurojnë kapital të vlefshëm për investim në industri ose në sektorin privat, në mënyrë të veçantë në sektorin e shtëpive, duke shpërndarë në popullatë një pjesë të interesit të tregjeve financiare. Kur KE filloi bashkërendimin me sektorin financiar, të gjitha shtetet anëtare kishin sektorë financiarë të zhvilluar mirë. Bashkërendimi ishte më tepër një çështje e ngulitjes së standardeve minimale për industrinë në përgatitjen për tregun e brendshëm, sesa një përpjekje për të zhvilluar sektorin financiar. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Institucionet financiare janë ofrues shërbimesh dhe në shumë anë nuk janë të ndryshme nga industri të tjera shërbimi. Suksesi i tyre varet nga aftësia për të siguruar prodhimet më të mira me çmimi të drejtë në konkurrence me ofruesit e tjerë. Ndryshimi midis tyre është që institucionet financiare merren me paratë e klientëve dhe dështimi i një institucioni financiar, në mënyrë të veçantë i një institucioni krediti, mund të çojë në humbje të mëdha për klientët. Kjo nuk është e pranueshme për Komunitetin, kështu që

353

për institucionet financiare janë të nevojshme disa rregullore, që janë shumë më të rrepta sesa për ofruesit e tjerë të shërbimeve. Qëllimi kryesor i këtyre rregulloreve ose i rregullave të caktuara është për të mbrojtur klientët e institucioneve, por edhe për të mbrojtur industrinë financiare nga rreziku i kontaminimit që vjen nga falimentimi i një institucioni financiar. Qëllimi kryesor i bashkërendimit brenda institucionëve financiare ka qenë krijimi i tregut unik. Çarja erdhi me përshtatjen më 1985 të direktivës për fondet e përbashkëta të investimeve (UCITS) në të cilën u vendosen tri parime kryesore për krijimin e tregut të brendshëm: a) harmonizimi i kushteve të autorizimit dhe standardet e sigurimeve, b) kontrolli i vendit pritës dhe c) njohja e dyfishtë e standardeve kombëtare të mbikëqyrjes. Të njëjtat parime u përshtatën me vonë në fushën e institucioneve të kreditit dhe për ndërmarrjet e investimit. Sikurse u përmend në paraqitjen e përgjithshme për sektorin financiar, problemi kryesor brënda BE-së nuk ishte për të vendosur institucionet financiare, por për të rënë dakort për minimumin e harmonizimit të nevojshëm për të krijuar bazën për njohjen e dyfishtë të sistemeve të ndryshme kombëtare mbikëqyrëse. Ndonjë mund të thotë se ajo që ishte e nevojshme ishte besim i ndërsjellë midis autoriteteve kombëtare dhe mbikëqyrësve të tjerë, që edhe këta të fundit të ishin në gjendje të kryenin detyrimet e tyre në të njëjtën mënyrë të kualifikuar si edhe mbikëqyrësi kombëtar. Duhet përsëritur që besimi dhe ruajtja e fshehtësisë janë thelbësore për një sistem financiar që funksionon në rregull. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në sektorin financiar nënkupton qenien e një mjedisi bazë legjislativ. Në këtë legjislacion bazë janë përfshirë edhe që kanë të bëjnë me ngritjen e shoqërive, ato që kanë lidhje me bilancet dhe rregullat për kontrollin e shoqërive. Niveli i kësaj rregulloreje i përgjigjet niveleve të përshkruara në të drejtën tregtare dhe në kontabilitet, që janë kushte të nevojshme për të zbatuar legjislacionin. Një parakusht për funksionimin e sektorit financiar është ngritja e një sistemi efektiv vendimmarrjeje në lidhje me transaksionet midis institucioneve të ndryshme financiare. Deri tani nuk është përshtatur asnjë

354

direktivë për sistemet e vendimit, por është në diskutim e sipër një marrëveshje për efektivitetin e skemave ekzistuese. Institucionet e kreditit. Pasi janë zbatuar këto parakushte afrimi, hapi i parë më i rëndësishem do të jetë ngritja e një autoriteti për të mbikqyrur institucionet e kreditit (ose bankat siç mund të quhen normalisht). Roli i autoritetit mbikëqyrës është që të nxjerrë rregulla për dhënien e autorizimit ndaj institucioneve të kreditit dhe rregulla për kërkesat e sigurimeve dhe pastaj të kontrolloje që institucionet i përmbushin këto kërkesa (veçanërisht aftësinë paguese). Parakushtet do të jenë të mjaftueshme për shumicën e veprimtarive të ndryshme bankare, por jo për të gjitha. Një veprimtari shumë e rëndësishme, veçanërisht për ekonomitë që po shkojnë drejt shndërrimit, është krediti për garancitë. Një sektor krediti garancie që funksionon në rregull nuk mund të ekzistojë pa një infrastrukturë ligjore me rregulla të qarta për zotërimin e pronës së patundshme, transparencës për sa u përket pretendimeve të vjetra (p.sh. taksave) mbi pronën dhe një regjistër të rregullt toke, ku mund të regjistrohen garancitë dhe dispozitat ligjore mund të bëjnë të mundur zbatimin e tyre. Mund të rekomandohet edhe ngritja e një grupi vlerësimi. Garancitë Përpara se të vendosen këmbimet e aksioneve është e nevojshme të përshtaten ligjet që kanë të bëjnë me lëshimin dhe zotërimin e garancive. Fonde të përbashkëta investimesh Një parakusht për ngritjen e fondeve të përbashkëta të investimeve është që garancitë të jenë lëshuar dhe tregtuar në tregje të rregulluara. MASA THEMELORE Të gjitha direktivat ose masat që janë pjesë e një sektori financiar eficient, janë përfshirë në masat themelore, ndërsa direktivat që kanë si qëllim kryesor të lehtësojnë funksionimin e tregut, janë lënë jashte.

355

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE ARSYETIMI Siç u përmend edhe më lart, direktivat e BE-së që merren me institucionet financiare nuk kanë qenë projektuar si model për krijimin e sektorit financiar. Direktivat e zgjedhura për të formuar masat e fazës së parë janë ato që paraqesin parimet bazë për ngritjen e institucioneve financiare, por në masat e fazës së dytë ka elemente, të cilat do të ishte mire të paraqiteshin në një fazë më të hershme. Në fazën e parë përpjekjet duhet të përqendrohen në zbatimin e parimeve të vendosura në direktivat e mëposhtme nga secilin nga sektorët financiarë. A. Institucionet e kreditit

1. Direktiva e parë bankare, e cila vendos parimet e së drejtës për të vendosur dhe lirisë për të siguruar shërbime, si dhe të ngritjes së një organi mbikëqyrës. Ajo zbatohet për fillimin e biznesit të institucioneve të kreditit, p.sh. për biznesin e marrjes së depozitave nga publiku dhe dhënies së kredive dhe parashtron kërkesat thelbësore për autorizimet, të tilla si zotërimi i fondeve të përshtatshme minimale dhe që të paktën dy persona drejtojnë një biznes (janë relativisht me reputacion të mirë dhe zotërojnë përvojë të mjaftueshme për të kryer detyra të tilla).

2. Direktiva e fondeve të veta që përkufizon se çfarë elementesh të

kapitalit mund të llogariten si kapital rregullues. Direktiva ndan elementet në dy kategori: kapital bazë (fonde origjinale vetjake), që ka të bëjë me objektet e cilësisë më të larteë (kapital i mbetur, rezerva të hapura dhe fonde për rreziqet e përgjithshme të bankës) dhe kapital shtesë (rezerva rivlerësimi, aksione me një zgjatje të pacaktuar, rezerva të fshehura, angazhime të anëtarëve të koorporatave dhe grante të kushtëzuara). Kapitali shtesë nuk duhet të kalojë kapitalin bazë.

3. Direktiva e raportit të aftësisë paguese, qëllimi kryesor i së cilës

është që të harmonizoje mbikëqyrjen e sigurimeve dhe të forcojë

356

standardet e aftësisë paguese ndërmjet institucioneve komunitare të kreditit, duke mbrojtur kështu depozitorët dhe investuesit, si edhe duke mbajtur qendrueshmërinë bankare. Parimi është që një institucion krediti të paktën do të mbajë fondet e veta të barabarta me 8% të vlerave (të rregulluara sipas riskut) të aseteve dhe një biznes të pabalancuar në letër. Kjo llogaritje është nënkuptuar që të manaxhoje riskun e brendshëm të kreditit në biznesin bankar (për rreziqet e tjera shikoni fazën e dytë).

4. Direktiva e garantimit të depozitës, e cila do të sigurojë

depozitorët për kursimet e tyre, deri në një minimum të caktuar, në rast të falimentimit të një institucioni krediti. Ky parim i direktivës do të forcojë besimin e depozitorëve në sistemin bankar.

B. Letrat me vlerë.

1. Për here të parë në një shtet anëtar direktiva mbi prospektin e ofertës publike zbatohet për letrat me vlerë, të cilat i janë ofruar publikut për abonim ose shitje. Prospekti duhet të përfshijë gjithë informacionin e nevojshëm për të bërë një analizë financiare të informuar për letrat me vlerë. Për të vënë një kontroll parësor ndaj prospektit emërohet një autoritet përgjegjës. Kërkohet bashkëpunimi midis shteteve anëtare dhe dispozitat për njohjen e dyanshme të prospekteve, kur letrat me vlerë janë ofruar njëkohësisht në më shumë se një shtet anëtar.

2. Direktiva e tregut të stoqeve që jep edhe të veçantat e letrave

me vlerë, të cilat janë pranuar ose janë rrjedhojë e një kërkese për pranim në listën zyrtare të një këmbimi stoqesh. Letra të tilla me vlere duhet të jene në përputhje me kushtet dhe të përmbushin detyrimet e vena në aneksin e direktivës. Shtetet anëtare mund t’u kërkojnë lëshuesve të letrave me vlerë që të botojnë informacion të rregullt për pozicionin e tyre financiar dhe për drejtimin e përgjithshëm të biznesit të tyre. Një autoritet përgjegjës caktohet për të vendosur pranimin e letrave me vlerë dhe për zbatimin e direktivës.

357

3. Direktiva për njoftimin e shoqërive kryesore që është planifikuar për t’u dhënë investitorëve një informacion të përshtatshëm për personat që marrin ose heqin shoqëritë kryesore në listën e madhe. Kur të drejtat e votimit të shoqërive, të mbajtura nga një person, kalojnë ose bien poshtë disa kufijve, duhet të njoftohen shoqëria dhe publiku. Autoritetet përgjegjëse mund të japin përjashtime vetëm kur hapja do të ishte tepër e dëmshme për shoqëritë e përfshira.

4. Direktiva për marrëdhëniet e brendshme, qëllimi i se ciles është të mbroje investitorët kundër përdorimit të padrejtë të informacionit të brendshëm. Kjo direktivë ndihmon gjithashtu në krijimin e besimit në treg.

C. Fondet e Investimeve.

Direktiva për ndërmarrjet me investime të përbashkëta në letra me vlerë të transferueshme (UCITS) siguron parime për autorizimin e fondeve të investimit “pa kufizime”, rregullat për shitje dhe riblerje të subjekteve të tyre, detyrimet që kanë të bëjnë me menaxhimin, investimin (së paku 90% e investimit duhet të jetë në letra me vlerë të transferueshme, të listuara në një treg këmbimi aksionesh ose ndonjë tjetër të rregulluar), depozitime dhe prospekte, caktimin e organeve përgjegjës për autorizimin dhe mbikëqyrjen e fondeve. Disa nga parimet bazë të kësaj direktive duhet të zbatohen në fazën e parë (por nënkuptohet qenia e letrave me vlerë të transferueshme dhe tregjet e rregulluara) në mënyrë që t’u jepet investuesve të vegjël një alternativeë për kursimet në bankë.

D. Pastrimi i Parave

Direktiva e Këshillit e 10 qershorit 1991 për ndalimin e përdorimit të sistemit financiar për qëllime pastrimi parash është një direktive horizontale që mbulon institucionet e kreditit, institucionëet financiare dhe shoqëritë e sigurimit. Komuniteti i rekomandon shumë VEQL-të që të ngrejnë sa më shpejt që të jetë e mundur standarde të përshtatshme kundër pastrimit të parave, që sektorët e tyre financiarë të mos përdoren për pastrimin e të ardhurave nga veprimtaritë

358

kriminale, në përgjithësi dhe, nga përdorimi i drogës, në veçanti. Pa masa të tilla, mund të rrezikohet besimi në sistemet e tyre financiare. Marrëveshjet ekzistuese evropiane përmbajnë një nen që ka të bëjë me këtë.

E drejta e ngritjes(krijimit) ka qenë një element i rëndësishëm në BE vetëm për shkak të detyrimeve të Traktatit. Në marrëveshjet evropiane midis BE-së dhe VEQL-ve të arritura deri tani, është rënë dakort që shoqëritë financiare të BE-së do të kenë të drejtën për të vepruar në territorin e VEQL-ve përkatëse, maksimumi deri në fund të periudhës kalimtare të marrëveshjes. Megjithatë, Komuniteti i rekomandon VEQL-të për të ngritur shoqëri të tilla sa më shpejt që të jetë e mundur, sepse kjo do të ishte në të mirën e vetë shoqërive për të përfituar nga njohuritë. Së fundi, deri tani nuk ka direktiva të BE-së që merren me krijimin e bursave (këmbimi i stoqeve). Sot të gjitha VEQL-të kanë ngritur një ose më shumë kembime stoqesh dhe për funksionimin e tyre parimet kryesore duhen të jenë të qarta dhe transparente. Gjithashtu, rekomandohet edhe ngritja e një organi të kualifikuar për të mbikëqyrur operacionin e këmbimeve. Ndërmarrjet që merren me këmbimet duhen rregulluar dhe mbikëqyrur, por, në fazën e parë, duhet të jenë të mjaftueshme rregullat e anëtarësisë (duke përfshirë një test të drejtë), për sa kohë që besimi në biznes nuk rrezikohet. MASAT E FAZËS SË PARË Institucionet e Kreditit: Direktiva e parë bankare (77/780/KEE) (OJ L 322 e 17.12.1977)

Direktiva e parë e Këshillit e 12 dhjetorit 1977 për bashkërendimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative që kanë të bëjnë me marrjen dhe ndjekjen e biznesit të institucioneve të kreditit

Direktiva e fondeve të veta (89/299/KEE) (OJ L 124 e 5.5.1989)

Direktiva e Këshillit e 17 prillit 1989 për fondet e institucioneve të kreditit

Direktiva e aftësisë paguese (89/647/KEE)

Direktiva e Këshillit e 18 dhjetorit 1989 për një raport të aftësisë

359

(OJ L 386 e 30.12.1989) paguese për institucionet e kreditit Direktiva e garantimit të depozitave 94/19/KE (OJ L 135 e 31.5.1994)

Direktiva e Parlamentit Evropian dhe e Këshillit e 30 majit 1994 për skemat e garantimit të depozitave

Aksionet Direktiva për prospektin e ofertës publike (89/298/KEE) (OJ L 124 e 5.5.1989)

Direktiva e Këshillit e 17 prillit 1989, që bashkërendon kërkesat për projektimin, kritikën dhe shpërndarjen e prospekteve që duhen botuar kur aksionet e transferueshme u janë ofruar publikut

Direktiva për të veçantat e listave të këmbimit të aksioneve (79/279/KEE) (OJ L 66 e 16.3.1979)

Direktiva e Këshillit e 17 marsit 1979, që bashkërendon kushtet për pranimin e aksioneve në listat zyrtare të këmbimit të stoqeve

Direktiva për njoftimin e zotërimeve kryesore (88/627/KEE) (OJ L 348 e 17.12.1988)

Direktiva e Këshillit e 12 dhjetorit 1988 për informacionin që duhet botuar kur një shoqëri kryesore në një listë është e kërkuar

Direktiva për marrëdhëniet e brendshme (89/592/KEE) (OJ L 334 e 18.11.1989)

Direktiva e Këshillit e 13 nëntorit 1989, që bashkërendon rregulloret për marrëdhëniet e brendshme

Fondet e investimeve: Direktiva UCITS (85/611/KEE) (OJ L 375 e 31.12.1985)

Direktiva e Këshillit e 20 dhjetorit 1985 për bashkërendimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative që kanë të bëjnë me ndërmarrje për investim të përbashkët në aksionet e transferueshme.

Direktiva horizontale për të gjithë sektorin financiar: Direktiva e pastrimit të parave (91/308/KEE) (OJ L 166 e 28.06.1991)

Direktiva e Këshilli e 10 qershorit 1991 për ndalimin e përdorimit të sistemit financiar për qëllimin e pastrimit të parave

360

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Sapo një nga sektorët e mësipërm financiarë të ketë zbatuar programin e fazës së parë, ai duhet të vazhdojë me masat e veta të veçanta të fazës së dytë, pa pritur sektorët e tjerë. Masat e fazës së dytë kanë për qëllim forcimin e rregulloreve të sigurimeve për ndërmarrjet, në mënyrë që t’i sjellin ato në përputhje me standardet ndërkombëtare. Disa nga direktivat themelore që janë propozuar për fazën e dytë përfshijnë dispozita që lidhen drejtpërdrejt me krijimin e tregut të brendshëm të Komunitetit, të tilla si: liria e ngritjes dhe liria për të siguruar shërbime ndërkufitare pa autorizim të mëtejshëm dhe parimi i mbikëqyrjes së vendit përkatës. Këto dispozita mund të mos merren parasysh në fazën e dytë. Direktivat që duhen zbatuar në fazën e dytë janë këto: A. Institucionet e kreditit

1. Direktiva e dytë bankare është instrumenti kryesor për përmbushjen e tregut unik për bankat. Ajo nxit të drejtën e ngritjes dhe lirinë për të siguruar shërbime. Sipas saj, vetëm institucionet e kreditit lejohen të marrin nga publiku depozita ose fonde të tjera të ripagueshme. Ajo cakton kapitalin fillestar minimal të një institucioni krediti në 5 milionë ECU. Autoritetet përgjegjëse nuk mund të japin autorizim përpara se të jenë bindur për përshtatmërinë e aksionerëve. Direktiva paraqet parimin e liçensës unike të bankave ose autorizimin që u jep bankave të drejtën për të ngritur degë në vende të tjera anëtare ose të sigurojë shërbime ndërkufitare pa pasur autorizim të ri (por pas njoftimit të autoriteteve pritëse). Direktiva paraqet edhe parimin e kontrollit të vendit përkatës për veprimtaritë themelore bankare të dhëna në aneks dhe cakton funksionet mbikëqyrese midis autoriteteve të vendit përkatës dhe vendit pritës. Ajo harmonizon kushtet që kanë të bëjnë me ndjekjen e veprimtarive bankare, mbajtjen e kapitalit fillestar, fuqitë kontrolluese për marrjen e ndërmarrjeve të kualifikuara në institucionet e kreditit, procedurat e mira administrative dhe ato të llogaritjes, si dhe mekanizma të përshtatshëm për kontrollin e brendshëm.

361

2. Direktiva për llogaritë vjetore dhe ato të konsoliduara të bankave dhe institucioneve të tjera bankare ngarkon në mënyrë të veçantë këtë sektor, duke përfshirë këtu edhe direktivën e katërt dhe atë të shtatë të legjislacionit për ndërmarrjet. Direktiva vendos një shtrirje standarde të bilancit, ku të ardhurat dhe shpenzimet janë paraqitur në radhë shlyerjesh nga lart poshtë dhe me dispozita të veçanta për disa objekte të bilancit. Gjithashtu, ajo paraqet rregulla të veçanta vlerësimi për asetet, asetet financiare fikse dhe paradheniet, aksionet me fitim të ndryshëm, si dhe për të ardhurat e shpenzimet e emëruara në para të huaj. Në disa rrethana, direktiva autorizon rezerva të fshehura dhe ka një listë të hollësishme të asaj që kërkohet të përmbahet në shënimet dhe llogaritë. Dispozita të veçanta kanë të bëjnë me llogari të konsoliduara dhe botime të llogarive vjetore.

3. Direktiva mbi përshtatshmërinë e kapitalit të ndërmarrjeve të investimit dhe institucioneve të kreditit merret me rreziqet dhe jo me rrezikun e kredisë (direktiva e aftësisë për të paguar), ndaj të cilave ekspozohen ndërmarrjet e investimit. Direktiva ndan librat e një banke në “librin e saj të tregtisë” dhe “librin e mostregtimit”, ndërsa “kërkesat” llogariten në lidhje me pjesën e librit të tregtimit. Dispozita të përshtatshme për bankat janë ato që merren me llogaritjen e rrezikut të pozicioneve, ku ato të pasigurtat përmbajnë kërkesa shumë të reduktuara, rrezikun e këmbimit të huaj dhe rrezikun e vendosjes. Veç kësaj, janë paraqitur disa lloje të reja kapitali, të cilin bankat dhe ndërmarrjet e investimit mund ta përdorin si fond vetjak, më të cilin mbulohen kërkesat e kapitalit për të formuar pozicionet e librit të tregtisë. Së fundi, direktiva paraqet rregulla për pozicionet e librit të tregtisë së madhe, të cilat do të shihen si një shtesë për direktivën e ekspozimeve të mëdha (shiko objektin tjetër).

4. Direktiva e ekspozimeve të mëdha, kufizon ekspozimin që një bankë mund të ketë ndaj një klienti të vetëm drejt një maksimumi prej 25% të fondeve të saj. Të gjitha ekspozimet e mëdha (me shumë se 10% të fondeve të veta) do të raportohen në autoritetet përgjegjëse katër herë në vit. Një institucion krediti nuk duhet të nxjerrë ekspozime të mëdha të cilat, së bashku, i kalojnë 800% të fondeve të veta.

362

5. Direktiva për mbikëqyrjen e institucioneve të kreditit mbi një bazë të konsoliduar zbatohet për të gjitha grupet bankare, duke përfshirë ato të ndërmarrjes bazë, të cilat nuk janë institucione krediti. Direktiva ka dispozita për autoritetin ose autoritetet përgjegjëse për mbikëqyrjen e konsoliduar dhe mënyrën si do të bashkëpunojnë autoritetet. Këto autoritete duhet të kërkojnë mendim të plotë të të gjitha institucioneve financiare dhe atyre të kreditit, që janë degë të një ndërmarrjeje bazë. Mbikëqyrja mbi një bazë të konsoliduar është edhe me shumë efektive nëse do të jetë mbarëbotërore, por edhe në një bazë gjeografike sa më të gjerë. Pra, është e nevojshme që të sigurohet se nuk ka pengesa në vendet e treta për transferimin e informacionit të nevojshëm dhe atje ku ka të tilla, duhet marrë përsipër arritja e marrëveshjeve me vendet përkatëse.

B. Tregu i aksioneve

1. Direktiva e shërbimeve të investimit zbatohet për ndërmarrjet e investimit. Kjo kërkon nga shtetet anëtare që të ngrenë autoritetet përgjegjëse, të cilat do t’u japin ose t’u heqin autorizimet ndërmarrjeve të investimit dhe mbikëqyrin veprimtaritë e tyre. Që të jetë e autorizuar, një ndërmarrje investimi duhet të ketë burime të mjaftueshme financiare fillestare; të jetë e menaxhuar nga njerëz me aftësi të mjaftueshme profesionale dhe me përvojë; mbajtësit e pjesëmarrjeve të kualifikuara duhet të jenë persona të përshtatshëm. Gjithashtu, zbatohen parimet e kontrollit të vendit përkatës dhe liçensa unike (për sa u përket bankave).

2. Direktiva për përshtatshmërinë e kapitalit të ndërmarrjeve të

investimit dhe institucioneve të kreditit zbatohet për ndërmarrjet e investimit dhe për bankat, siç është përmendur me lart. Më tej, disa nga dispozitat në direktivë janë të veçanta për ndërmarrjet e investimit. Mbi të gjitha, direktiva fikson kapitalin minimal fillestar të nevojshëm për ndërmarrjet e investimit. Sasia e kapitalit është vendosur nga lloji i veprimtarisë dhe operacionët e firmës dhe ndryshon nga 125 000 ECU në 730 000 EKU. Së dyti, direktiva kërkon konsolidimin atje ku dy ose me shumë ndërmarrje investimi i përkasin të njëjtit grup (p.sh. nëse një

363

bankë është në grup, do të zbatohet direktiva e konsolidimit bankar).

C. Fondet e investimeve

UCITS (shiko fazën e parë) për pjesën e paparaqitur në fazën e parë. MASAT E FAZËS SË DYTË Institucionet e kreditit Direktiva e dytë bankare 89/646/KEE (OJ L 386 e 30.12.1989) që ndryshon Direktivën 77/780/KEE

Direktiva e Dytë e Këshillit e 15 dhjetorit 1989 për bashkërendimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative që kanë të bëjnë me marrjen dhe ndjekjen e biznesit të institucioneve të kreditit

Direktiva e llogarive vjetore dhe e llogarive të konsoliduara 86/635/KEE (OJ L 372 e 31.12.1986)

Direktiva e Këshillit e 8 dhjetorit 1986 për llogaritë vjetore dhe të konsoliduara të bankave dhe institucioneve të tjera financiare

Direktiva e përshtatshmërisë së Kapitalit 93/6/KEE (OJ L 29 e 5.2.1993)

Direktiva e Këshillit e 15 marsit 1993 për përshtatshmërinë e kapitalit për ndërmarrjet e investimit dhe institucionet e kreditit

Direktiva e ekspozimeve të medha 92/121/KEE (OJ L 29 e 5.2.1993)

Direktiva e Këshillit e 21 dhjetorit 1992 për monitorimin dhe kontrollin e ekspozimeve të mëdha të institucioneve të kreditit

Direktiva e llogarive të konsoliduara 92/30/KEE (OJ L 110 e 28.4.1992)

Direktiva e Këshillit e 6 prillit 1992 për mbikëqyrjen e institucioneve të kreditit në një bazë të konsoliduar

364

Letrat me vlerë Direktiva e shërbimeve të investimit 93/22/KEE (OJ L 141 e 11.06.1993)

Direktiva e Këshillit e 10 majit 1993 për shërbimet e investimeve në fushën e letrave me vlerë

Direktiva e përshtatshmërisë së Kapitalit 93/6/KEE (OJ L 141 e 11.06.1993)

Direktiva e Këshillit e 15 marsit 1993 për përshtatshmërinë e kapitalit të ndërmarrjeve të investimit dhe institucioneve të kreditit

Fondet e Investimeve Direktiva e UCITS 85/611/KEE (OJ L 375 e 31.12.1985)

Direktiva e Këshillit e 20 dhjetorit 1985 për bashkërendimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative që kanë të bëjnë me ndërmarrjet për investime kolektive në letrat me vlerë të transferueshme.

Masat e mbetura të paidentifikuara në fazat e mëparëshme Tri direktivat brenda sektorit të institucioneve financiare që nuk janë trajtuar si masa themelore janë : a) Direktiva e Këshillit 89/117/KEE e 13 shkurtit 1989 për detyrimin e

degëve të institucioneve të kreditit dhe atyre financiare të ngritura në një vend anëtar, që ka pasur zyrat e tij jashtë këtij vendi anëtar për sa i përket botimit të dokumenteve vjetore të bilancit (OJ L 44 e 16.02.1989). Qëllimi kryesor i kësaj direktivë është që të lehtësoje jetën për të tilla degë dhe jo të kërkojë më shumë informacion se sa është e nevojshme.

b1) Direktiva e Këshillit 80/390/KEE e 5 marsit 1980, që bashkërendon kërkesat për projektimin, kontrollin dhe përhapjen e të veçantave të listës që duhen botuar për pranimin e letrave me vlerë në listat zyrtare të këmbimit të stoqeve (OJ L 100 e 17.04.1980).

b2) Direktiva e Këshillit 82/121/KEE e 15 shkurtit 1982 për informacionin që duhet të botohet në mënyrë të rregullt nga kompanitë që kanë aksione dhe që janë pranuar në listat zyrtare të këmbimit të stoqeve (OJ L 48 e 20.02.1982).

Dy direktivat e fundit japin informacion të rëndësishëm për tregun, por informacioni më i rëndësishëm do të mbulohet tashmë nga ato direktiva që përbëjnë masa themlore.

365

II. SIGURIMET PARAQITJE Krijimin e një tregu unik të vetëm për sigurimet, BE-ja e ka cilësuar si një politikë të bazuar fort në Traktatin e KE-së, i cili siguron mënyrat nëpërmjet së drejtës së ngritjes dhe sigurimit të lirë të shërbimeve (kapitujt 2 dhe 3). Në të vërtetë, në vitin 1961 Këshilli përshtati një program ambicioz, që parashikon arritjen e shpejtë të fazave të njëpasnjëshme: të dy liritë, do të arriheshin, në radhë të parë në fushën e risigurimeve, duke u ndjekur nga liria e vendosjes në sigurimet e drejtpërdrejta për jo- jetën, liria e vendosjes për sigurimin e drejtpërdrejtë të jetës, liria e shërbimeve për sigurimin e drejtpërdrejtë të jo-jetës dhe, së fundi, liria e shërbimeve për sigurimin e drejtpërdrejtë të jetës. Megjithese afatet kohore të këtij programi janë kaluar për shkak të ngjarjeve të ndryshme, objektivat kryesore të një tregu të brendshëm të BE-së në sigurime ende mbeten këto:

- siguruesit që kanë qendrat e tyre në çdo vend anëtar, duhet të jenë të lirë të zhvillojnë biznesin e tyre në çdo vend tjetër anëtar dhe të tregtojnë tërësinë e prodhimeve të tyre të sigurimeve në gjithë Komunitetit, pa pasur nevojë të përdorin degë ose ndonjë formë tjetër të vendosjes

- siguruesit duhet të jenë nën autoritetin e të njëjtave rregulla mbikëqyrëse, që duhet të zbatohen nga organe të ndryshme kombëtare

- blerësi i sigurimeve, pavarësisht nëse është privat ose biznes, duhet të jetë në gjendje të blejë sigurime kudo ku ka dëshirë në Komunitet

- mbi mënyrat e shitjes dhe natyrën e prodhimeve duhet të ushtrohet kontroll që të ndalojë mashtrimin e publikut, por edhe të mos pengojë nismën e lirë

- komisionerët dhe ndërmjetësit e tjerë duhet të jenë të lirë të veprojnë në kushte të barabarta në të gjithë tregun

- informacioni i përshtatshëm dhe i krahasueshëm financiar duhet të jetë i gatshëm për të gjithë siguruesit në treg

366

- legjislacioni i kontratave nuk ka nevojë të jetë i njëtrajtshëm gjatë gjithë Komunitetit, por të ketë rregulla që mbrojnë publikun dhe sigurojnë që zgjedhja e ligjeve nuk përbën element gare

- nuk duhet të ketë kufizime në lëvizjet e parave në asnjë nga palët e përfshira në transaksione

Këto objektiva janë përmbushur me përshtatjen e shumë masave të veçanta, të marra ndër vite, disa nga të cilat nuk janë të veçanta për sigurimet. Sigurimet janë parë tradicionalisht si një rregullim financiar që rishpërndan kostot e humbjeve të papritura. Forca shtytese e tyre është një kontratë ku një palë bie dakord të kompensojë një palë tjetër për humbjet. Interesi i shtetit në ndërhyrjet në veprimtaritë e tregut të sigurimeve është rritur nga vetë fakti se sigurimet, të jetës apo jo, nëpërmjet shtrirjes së kostove të marrjes së riskut, janë në të mirë të shoqërisë. Kjo bën të mundur që disa sigurime të bëhen të detyrueshme, por, në një mënyrë më të përgjithshme, ka sjellë krijimin, sidomos në disa shtete, të ndjenjës se sigurimet janë një veprimtari tregtare si çdo tjetër, por një lloj zgjatjeje private e sigurimit shoqëror, në të cilin shteti ka, në mënyrë të drejtë, interes të madh. Megjithatë, për shkak se pothuajse askush nuk mbron një sigurim të plotë “të lirë për të gjithe”, kjo është një fushë ku proteksionizmi mund të fshihet lehtësisht si mbrojtje e konsumatorit. Është e vërtetë se pikëpamjet që shprehin interesin e publikut dhe shkallët e ndryshme të ndërhyrjes së shtetit prodhojnë një gjendje në të cilën njohja e dyfishtë e standardeve midis vendeve anëtare është një sine qua non, meqenëse siguruesit e vendosur në vendet ku kontrolli i shtetit është i fortë, e ndiejnë veten e tyre në disavantazh kur duhet të konkurrojnë me siguruesit në vendet ku rregullorja është më pak e rreptë ose më pak e kuptueshme. Jo çdo sigurim është prodhim që blihet nga çdo njëri në rrugë. Një pjesë kryesore është marrë nga shoqëritë industriale, tregtare dhe të transportit, nga profesionistë, nga fermerë dhe nga tregtarë të vegjël, si një pjesë e nevojshme e veprimtarisë së tyre. Për ta sigurimet janë vetëm një aset më shumë, që përfaqëson një mbështetje thelbësore për veprimtaritë që ushtrojnë. Në parim, zgjedhja e sigurimit të tyre është vetëm një vendim biznesi më shumë. Tregjet e sigurimeve përbëhen nga blerës (zotëruesit e politikave), shitës (shoqëritë e sigurimeve) dhe ndërmjetës (komisionerë dhe agjentë). Në

367

ngritjen e një sistemi sigurimesh, duhen marrë parasysh interesat dhe aspiratat e tyre. Sigurimet mund të shiten në tri mënyra, më konkretisht me anë të kontaktit të drejtpërdrejtë midis siguruesit dhe blerësit të mundshëm, pa shërbimet e një ndërmjetësi; nëpërmjet agjentëve të pavarur, pra që ata nuk janë të punësuar, por që janë të lidhur me kompaninë e sigurimit, sepse përfaqesojnë interesat e saj dhe jo ato të blerësit. Së fundi, mund të shiten nga një komisioner që mund të mendohet si plotësisht i pavarur, qoftë nga siguruesit, qoftë nga mbajtësit e politikave. Krijimi i një tregu unik në sigurime nuk do të thotë që ai të merret me një veprimtari koherente, por me një familje biznesesh të afërta. Sektorët kryesore janë midis sigurimit të jojetës, të jetës dhe risigurimit, megjithëse brenda secilit grup ka dallime të rëndësishme. Sigurimi për jojetën, në shumicën e shfaqjeve të tij nuk është i zëvendësueshëm lehtësisht nga shërbimet e siguruara nga institucionet e tjera financiare. Zgjedhja është zakonisht midis sigurimit të një rreziku dhe mbajtjes së një pjesë ose së tërës (vetësigurimi). Sigurimi i jetës, është një koncept me kufij meë pak të qartë. Si një sigurim kundër rrezikut të vdekjes së paparashikuar, është më shumë si sigurim jo për jetën, por në të gjitha format e tjera përmban elemente kursimi ose investimi që mund të bëhet mbizotërues. Ai zë një hapësirë midis sigurimit shoqëror dhe masës së pastër të kursimeve të siguruara nga institucionet e tjera financiare. Risigurimi dhe tërheqja paraqesin pamje krejt të ndryshme. Ato janë transaksione të futura midis profesionistëve të sigurimit. Largësia në të cilën ato janë praktikuar dhe mënyrat si janë realizuar ndryshojnë nga një vend anëtar në një tjetër, për arsye që mbeten brënda kufijve të sigurimit. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Në historinë e BE-së, dy direktiva përbëjnë bazën e tregut të brendshëm për sigurimet së bashku me dispozitat e Traktatit të Romës mbi liritë e lëvizjes së kapitalit, vendosjes dhe shërbimeve.

368

Këto dy direktiva janë Direktiva e Parë për Jo Jetën 73/239/KEE e korrikut të 1973 dhe Direktiva e Parë e Sigurisë së Jetës 79/267/KEE e 5 marsit 1979. Objektivi kryesor i këtyre dy direktivave është që të bashkërendojnë dispozitat e vendeve anëtare që merren me:

a) fillimin e biznesit të sigurimit të drejtpërdrejtë dhe b) kryerjen e sigurimit të drejtpërdrejtë.

Këto direktiva kanë qëllim të bëjnë të mundur që shoqëritë e sigurimit në një vend anëtar të kryejnë biznesin e tyre në një tjetër vend anëtar sipas kushteve të vendit pritës me sa më pak burokraci. Për të arritur këtë, harmonizimi u krye në fushat e mëposhtme:

- kushtet e pranimit (p.sh. parimi që një autorizim është i nevojshëm, që një kompani duhet të kufizojë veprimtaritë e saj për sigurimet, që një skemë e operacioneve duhet dorëzuar, që një kapital minimal fillestar është i nevojshëm etj.);

- kushtet e veprimtarisë (p.sh. që një kompani duhet të vendosë rezerva të mjaftueshme teknike, të mbuluara nga asete të njëvlerëshme dhe të njëjta; të vendoset një kufi i aftësisë paguese etj.);

- kushtet e tërheqjes së autorizimit; - rregullat e zbatueshme për degët e vendosura brënda BE-së, por

që kanë qendrat jashtë saj. Direktivat e BE-së e shtrijnë mbikëqyrjen e tyre në të gjitha veprimtaritë e sigurimit. Në sektorin e “jo jetës” u vendos një listë e klasave të sigurimeve për të mbuluar tërë sektorin. Për të kuptuar zgjidhjen e përshtatur në direktivat e brezit të parë, duhet pasur parasysh që dallimi midis klasave të ndryshme të veprimtarive të sigurimit qëndron në procedurën e autorizimit dhe zbatimin e normave të sigurimit për rreziqe të veçanta. Në parim, lista bazohet në qëndrimin “rrezik unik”, që bën të mundur të vendoset gjatë gjithë Komunitetit një marrëdhënie e njëtrajtshme midis një rreziku të veçantë dhe normave të zbatueshme të sigurimit.

369

Koncepti i rrezikut të vetëm shpreh edhe faktin që shtetet anëtare, me praktika mbikëqyrëse të bazuara në një qendrim me shumë rreziqe, të kenë detyrim që të përkufizojnë përsëri qendrimin e tyre. Së pari, ka mundësi për të mbledhur bashkë disa klasa, për të cilat mund të jepet një autorizim i njëkohshëm (p.sh. sigurime për aksidentet dhe shëndetin, sigurime për motorët, sigurime për marinën dhe transportin). Së dyti (përveç rreziqeve të klasifikuara si kredi dhe siguri, pjesërisht, si shpenzime ligjore), sistemi lejon që të gjitha rreziqet e tjera quhen anësore për një rrezik kryesor, pa pasur nevojë për autorizim të veçantë, nëse ato:

- janë të lidhura me rrezikun kryesor, - kanë të bëjnë me objektin që është mbuluar nga rreziku kryesor

dhe - janë të mbuluara nga kontrata që siguron rrezikun kryesor.

Që liria e vendosjes të zhvillohet në mënyrë të rregullt gjatë gjithë Komunitetit, direktiva e parë ka për qëllim të konfirmojë parimin e mbikëqyrjes së përgjithshme të sigurimeve. Si rregull, të gjitha shoqëritë janë të mbuluara dhe kërkojnë të hedhin poshtë rreziqet në secilen klasë të biznesit, të dhëna në anekset e direktivave të para. Megjithatë, është provuar se janë të nevojshme disa përjashtime nga rregulli i përgjithshëm. Ato lidhen, së pari, me operacionet e sigurimeve në vetvete dhe, së dyti, me shoqëritë që kryejnë këto operacione. Kështu, për sa i përket kategorisë së parë, sigurimi i mbuluar nga një sistem statuor sigurimi shoqëror është i përjashtuar, përveç kur në rrezikun e tyre mbulohet nga sigurues privatë. Për sa i përket kategorisë së dytë, direktivat e brezit të parë japin një listë institucionesh, për çdo shtet anëtar, që janë të përjashtuara nga hapësira e zbatimit të direktivës. Institucionet e mësipërme, që mbulojnë sigurimin për zjarrin, janë institucione publike të lidhura me autoritetet lokale. Liçensa është autorizimi i dhënë nga autoritetet përgjegjëse të një vendi anëtar për një shoqëri sigurimi atje ku rreziku është i parashikuar ose ku është vendosur zyra qendrore, për të kryer veprimtari të drejtpërdrejta për sigurimin për jetën dhe atë për jo jetën. Ajo lejon një formë parandaluese të mbikëqyrjes, duke u dhënë autoriteteve mundësinë e analizës së eficiencës

370

së shoqëris dhe aftësisë së saj për të vepruar sipas rregullave. Kjo kërkesë autorizimi është elementi kryesor i mbikëqyrjes së sigurimit. Për sa i përket ligjit të shoqërive, direktivat e brezit të parë vendosin që krijimi i një shoqërije sigurimesh është subjekti i kushteve të veçanta ligjore dhe financiare. Format ligjore që mund të përshtaten nga një shoqëri sigurimesh, janë përcaktuar nga shtetet anëtare në direktivat e brezit të parë. Lista, duke ndjekur mënyrën e njohjes së dyfishtë, është thelbësore për lirinë e vendosjes. Kjo liri do të kufizohej seriozisht nëse një shtet anëtar do të refuzonte autorizimin për një degë të një shoqërije sigurimesh që ishte ngritur sipas ligjeve të vendit të saj të origjinës, mbi bazën që forma ligjore e zgjedhur nga ajo shoqëri ishte e panjohur për vendin e vendosjes. Njohja e dyfishtë e formave ligjore të kompanive është edhe me thelbësore në kuadrin e direktivave të brezit të tretë, që paraqesin konceptin e liçensës unike. Një shoqëri sigurimi është e detyruar të kufizojë veprimtaritë e saj në sigurime dhe veprimet që vijnë drejtpërdrejt nga ato, duke përjashtuar të gjitha bizneset e tjera tregtare. Për sa u përket kushteve financiare, direktivat e brezit të parë përshkruajnë që shoqëritë e sigurimit zotërojnë një raport të aftësisë paguese dhe një fond minimal garancie. Megjithëse raporti i aftësisë paguese dhe fondi i garancisë janë të rëndësishëm gjatë gjithë jetës se një shoqërije sigurimi, fondi i garancisë, gjithashtu, përbëhet nga kapitali minimal i kërkuar për të siguruar që një kapital i mjaftueshëm është i mundshëm kur fillon biznesi. Kërkohet një shoqëri që të afrohet pranë autoriteteve përgjegjëse të shtetit të saj anëtar dhe të marrë autorizim për të ndërmarrë veprimtari sigurimesh. Duke kërkuar autorizimin, ndërmarrja do të duhet të tregojë që mund të funksionojë në përputhje me të gjithë legjislacionin e tanishëm dhe që është në gjendje të përmbushë detyrimet e saj në të gjitha rrethanat. Kërkesa duhet shoqëruar nga tre lloj informacioni: identiteti i shoqëris, natyra e veprimtarive të saj dhe parashikimet për këto veprimtari. Hapi i tretë themelor për krijimin e një tregu sigurimesh me funksionim të drejtë është vendosja e rregullave për llogaritë e shoqërive të sigurimit. Megjithëse rregullat e KE-së për llogaritë janë dhënë që nga viti 1978, vetëm 13 vjet më vonë këto rregulla u përshtatën për sigurimet me

371

Direktivën 91/674/KEE për llogaritë vjetore dhe ato të konsoliduara të shoqërive të sigurimeve. Një element mbikëqyrjeje i shoqërive të sigurimeve në të gjitha shtetet anëtare është hapja e informacionit, pra e kërkesave për të njoftuar në forma standarde një sasi të caktuar informacioni financiar për publikun. Përveç kësaj, autoritetet mbikëqyrëse kërkojnë deklarata të hollësishme financiare nga siguruesit në ushtrimin e funksionit të tyre. Këto fitime mbikëqyrëse ose të brendshme janë të ndryshme në natyrë dhe qëllim nga llogarite tregtare (ose të jashtme) të siguruesve. Kjo nuk zbatohet për fitimet e brendshme. Nuk ka dallim në kërkesat e llogarive midis siguruesve të mëdhenj dhe atyre të vegjël. Të gjithë siguruesit duhet të mbështetin informacionin e kërkuar nga direktiva. Direktiva e Llogarive të Sigurimit merr parasysh faktin që ka një afërsi të madhe në fushën e sigurimeve të jo jetës në Komunitet. Megjithatë, në sigurimet për jetën, ndryshimet janë të ndjeshme. Kjo ka të bëjë me çështje të tilla si llogaritja e primit, zgjedhja e raportit të interesit teknik, tabela e vdekshmërisë dhe trajtimi i kostove, rregullat e investimit dhe politikat, vlerësimi i aseteve etj. Objektivi kryesor i Direktivës së Llogarive të Sigurimit është madhësia e informacionit financiar që duhet t’i bëhet e afrueshme publikut nga kompanitë që janë në garë me njëra-tjetrën. Është e qartë se në tregun e brendshëm një standard bazë i krahasueshmërisë së llogarive të sigurimit është me interes për aksionerët, siguruesit, ndërmjetësuesit dhe palë të tjera të treta, që kanë interes në forcën financiare dhe aftësinë e siguruesit. Së fundi, Direktiva e Llogarive të Sigurimit nuk përmban ndonjë akt që ka të bëjë me llogaritë e degëve. Shtetet anëtare janë të lira t’u kërkojnë degëve të botojnë llogari të veçanta vjetore ose të japin informacion të metejshëm për veprimtaritë e tyre. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Ndryshimet midis rregullores së shteteve anëtare për prodhimet e sigurimeve deri më 1972, kur u përshtat direktiva e parë e BE-së për sigurimet, përbënin një nga kufizimet kryesore për zbatimin e lirive

372

themelore të Traktatit. Kështu, megjithëse mbikëqyrja u shtri mbi të gjitha klasat e sigurimeve të drejtpërdrejta për jo jetën në Francë, Itali, Luksemburg, Gjermani etj., ajo nuk arriti të kontrollonte sigurimet e transportit. Në Belgjike pengesat profesionale dhe disa lloje të tjera të veçanta të rrezikut tërhoqën shumë vemendje. Në Holandë ose në Angli, në fillim të viteve ’70, ishin të mbikëqyrura vetëm sigurimet e jetës. Pra, në atë kohë mendohej se ishte e pashmangshme të jepej një mendim i prerë për një qendrim të hollësishëm të harmonizimit të legjislacionit ekzistues në shtetet anëtare, për të lehtësuar të drejtën e dhënë nga Traktati për lirinë e vendosjes, duke lejuar çdo shtet anëtar që të mbante qendrimin e tij mbikëqyrës. Lehtësimi i së drejtës së lirisë për të siguruar shërbime (neni 59 i TEU) u la jashtë brezit të parë të direktivave të sigurimeve të BE-së. Përafrimi legjislativ në fushën e sigurimeve nënkupton qenien e sistemeve kombëtare rregulluese. Të gjitha shtetet e BE-së kanë ngritur autoritete ose organe mbikëqyrëse në fushën e sigurimeve. Përvoja e BE-së për harmonizimin tregon që disa veti minimale të tregut duhet të karakterizojnë sistemin e përgjithshëm mbikëqyrës. Kjo përfshin rregulloren e hyrjes në treg; mbikëqyrjen e rreptë të aftësisë paguese të operatorëve ekonomike, të vjetër dhe të rinj; mbikëqyrjen e llogaritjes dhe investimit të rezervave të nevojshme teknike; mbikëqyrjen e prodhimeve të sigurimit të ofruara në treg; analizën sistematike dhe kontrollin e informacionit financiar. MASA THEMELORE Direktivat e përmendura si masa themelore (p.sh. direktiva e parë dhe ajo e tretë e sigurimit të jetë dhe të jo jetës dhe direktiva e llogarive vjetore), kanë të bëjnë me karakteristikat bazë të çdo sistemi sigurimi, p.sh. vendosja e një kornize rregulluese brënda së cilës do të sigurohej një balancë e interesave midis furnizuesve dhe konsumatorëve të sigurimeve në lidhje me konkurrencën e rritur brënda një tregu të madh të brendshëm. Nga sa u theksua më lart, del qartë se nuk mund të ketë konkurrencë brënda një tregu të brendshëm përderisa shoqëritë lejohen të veprojnë në një shtet tjetër anëtar me një minimum kufizimesh. Qëllimi i direktivës së parë dhe

373

asaj të tretë ishte që të hiqte të tilla kufizime për sigurimet në tregun e brendshëm. Por është e qartë se, nëse do të lejohej një treg i tillë, konsumatorët, konsulentët financiarë, shoqëritë e investimeve dhe palë të tjera të interesuara duhet të kenë akses për informacionin që ka të bëjë me gjendjen financiare të shoqërive të sigurimit, i cili duhet të jetë i qartë dhe i hapur, mbi të gjitha i krahasueshëm midis shoqërive të të gjitha shteteve anëtare. Ky është qëllimi i direktivës vjetore për llogaritë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Masat e përfshira në fazën e parë kanë të bëjnë me një harmonizim të gjerë nga BE-ja të kushteve që lejojnë një shoqëri sigurimesh për t’u vendosur në një tjetër shtet anëtar për të kryer veprimtarinë e saj. Ato përbëjnë sistemin e sigurimeve të BE-së nga viti 1975 deri në fillim të viteve ’90-të. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Parë e Këshillit 73/239/KEE (OJ L 228, 16.08.1973, f.3)

Direktiva e Parë e Këshillit 73/239/KEE e 24 korrikut 1973 për bashkërendimin e rregulloreve, ligjeve dhe akteve administrative që kanë të bëjnë me marrjen dhe ndjekjen e biznesit të sigurimit të drejtpërdrejtë sesa të sigurimit të jetës

Direktiva e Parë e Këshillit 79/267/KEE (OJ L63, 13.3.79)

Direktiva e Parë e Këshillit 79/267/KEE e 5 marsit 1979 për bashkërendimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative që kanë të bëjnë me

374

marrjen dhe ndjekjen e biznesit të sigurimit të drejtpërdrejtë të jetës

Direktiva e Këshillit 91/674/KEE (oj l 374, 31.12.1991, f.7)

Direktiva e Këshillit 91/674/KEE e 19 dhjetorit 1991 për llogaritë vjetore dhe ato të konsoliduara të shoqërive të sigurimit

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Masat e fazës së dytë paraqesin një pasaportë të vetme për sigurimet dhe lejojnë shoqëritë e sigurimeve që të vendosin lirisht nëse di t’i shesin prodhimet e tyre të sigurimit nëpërmjet vendosjes në një shtet tjetër anëtar ose në mënyrë të drejtpërdrejtë. Ato shfuqizojnë kontrollin e mëparshëm të primeve dhe tarifave. Zhvillimi i metejshëm i një pasaporte unike në fushën e sigurimeve është rrjedhojë e besimit dhe bashkepunimit midis autoriteteve mbikëqyrëse në fazën e parë. Ai nënkupton një shkallë më të lartë integrimi të tregut dhe marrëdhënieve të ngushta, juridike dhe faktike, midis autoritetëve mbikëqyrëse në kuadër të bashkëpunimit ndërkombëtar. Elementet kryesore të përafrimit të fazës së dytë përbëjnë masa që vendosin procedurat për bashkëpunim më të afërt midis autoriteteve mbikëqyrëse, paraqitjen e një liçense të vetme masat çrregulluese që liberalizojnë kontrollin e prodhimeve dhe tarifave, si dhe masat që vendosin rregulla minimale për investimin e rezervave teknike. Ndryshimet që erdhën nga direktivat e treta të sigurimeve të jo jetës dhe të jetës të vitit 1992, pasqyrojnë qendrimin e vendosur të Komisionit për të arritur një treg të brendshëm të bazuar në një liçense të vetme sigurimesh ( një pasaporte evropiane), që lejon siguruesit të veprojnë në bazë të gjerë komuniteti nëpërmjet degëve apo agjensive, ose sigurimin ndërkufitar të shërbimeve. Direktivat e brezit të parë, duke mbajtur kontrollin e vendit pritës mbi shoqëritë e sigurimit, nuk patën sukses në krijimin e një tregu me të vërtetë unik, meqenëse prodhimet e sigurimit ishin ende nën 12 regjime të ndryshme mbikëqyrëse dhe shoqëritë në shumicën e vendeve ishin nën

375

kërkesa të veçanta autorizimi për ngritjen e biznesit dhe ofrimin e shërbimeve. Konsumatorët, nga ana e tyre nuk ishin në gjendje të blinin dhe zgjidhnin nga prodhimet e ofruara gjatë gjithë Komunitetit. Për të kaluar këtë u hodh koncepti i kontrollit të vendit përkatës dhe i një liçense unike. Paraqitja e një sistemi unik të autorizimit dhe kontrollit të vendit përkatës për të krijuar një nivel të lartë mbrojtjeje për konsumatorin, kërkoi marrjen e hapave të mëtejshëm, pra harmonizimin e rregullave të shteteve anëtare për përkufizimin dhe llogaritjen e akteve teknike dhe afrimin e valutës, ndryshueshmërinë, përhapjen dhe gjetjen e aseteve që përfaqësojnë ato. Për sa i përket aseteve që përfaqësojnë aktet teknike, masat e fazës së dytë vendosin rregulla të bashkërenduara për pranueshmërine e tyre, ndryshueshmërine, vlerësimin dhe kërkesat e afrimit të valutës. Kërkesa që asetet të gjenden në shtetet anëtare ku është kryer biznesi, hiqet që në llogari të merren masat e përshtatura në fushën e liberalizimit të lëvizjeve të kapitalit dhe të akteve në Traktatin e Mastrihtit. Për të njëjtën arsye, çdo kërkesë për një masë minimale asetesh që të investohen në kategori të veçanta, nuk mund të qendrojë më. Masat e fazës së dytë shfuqizojnë njoftimin sistematik paraprak dhe miratimin e kushteve të politikës dhe tarifave, për qëllime autorizimi, duke përfshirë prodhime të reja për një shoqëri në veprim: miratimi paraprak nuk është më një kusht për marrjen e një liçense ose shitjen e prodhimeve të sigurimeve. Masa e fazës së dytë kushtëzojnë në mënyrë të njëjtë që autoritetet përgjegjëse, përpara se të japin një autorizim, duhet të informohen për identitetin e aksionerëve dhe të anëtarëve, duke mbajtur një pjesëmarrje të kualifikuar në ndërmarrjen e propozuar të sigurimeve, sikurse edhe sasinë e pjesëmarrjeve të tilla. Kjo zbatohet për aksionerë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë ose për anëtarë, pavarësisht nëse janë persona fizikë apo juridike. Kjo procedurë bën të mundur që autoriteti përgjegjës të vlerësojë përshtatshmërinë e aksionerëve dhe të anëtarëve dhe, nëse është e nevojshme, në çastin e ngritjes së institucionit për të hedhur poshtë, si të papërshtatshme, çdo strukturë grupi të veçantë. Për llogaritë vjetore dhe të konsoliduara të shoqërive të sigurimit, shiko pjesën për bilancin.

376

MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e tretë e Këshillit 92/49/KEE (OJ L 228, 11.08.1992,f.1) që ndryshon Direktivat 73/229/KE dhe 88/357/KEE

Direktiva e Tretë e Këshillit 92/49/KEE e 18 qershorit 1992 për bashkërendimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative që kanë të bëjnë me marrjen dhe ndjekjen e biznesit të sigurimit të drejtpërdrejtë përveç sigurimit të jetës

Direktiva e tretë e Këshillit 92/96/KEE (OJ L 360, 9.12.1992) që ndryshon Direktivat 79/267/KE dhe 90/619/KEE

Direktiva e Tretë e Këshillit 92/96/KEE e 10 nëntorit 1992 për bashkërendimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative që kanë të bëjnë me sigurimin e drejtpërdrejtë të jetës

377

Masat e mbetura (jothemelore) 1. Shpenzimet ligjore të sigurimeve Për të bashkërenduar kërkesat kombëtare për sigurime me kostot ligjore, u përshtat Direktiva 87/344/KEE (OJ L 185, 4.7.87) e datës 22 qershor 1987 për bashkërendimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative që kanë të bëjnë me shpenzimet ligjore të sigurimeve. Direktiva kryesisht detyron një shoqëri sigurimesh që të sigurojë një kontratë të veçantë, ose të ketë një sektor të veçantë të politikës për shpenzimet ligjore të sigurimeve, për të pasur një menaxhim të veçantë për shpenzimet ligjore të sigurimeve dhe për t’i besuar menaxhimin e pretendimeve për sa u përket shpenzimeve ligjore të sigurimeve një ndërmarrjeje me identitet ligjor të veçantë. Në një konflikt interesash ose mosmarrëveshjeje eje, siguruesi duhet të informojë personin e siguruar për të drejtën e zgjedhjes lirisht të avokatit dhe për mundësinë e përdorimit të një procedurë arbitrazhi. 2. Sigurimet për kreditin dhe garancinë Për siguri të mëtejshme financiare në sigurimet për kreditin dhe për të shfuqizuar aktet që lejojnë një shtet anëtar (p.sh. Gjermania) që të ndalojë që sigurimet për garancinë të kombinohen me klasa të tjera sigurimesh, më 22 qershor 1987, u përshtat Direktiva 87/343/KEE (OJ L 185, 4.7.85). Ajo siguroi heqjen e kërkesave gjermane të specializimit dhe vendosi një detyrim mbi shtetet anëtare që të kërkojnë për siguruesit garanci të tjera financiare për sigurimet e kredisë. Kjo arrihet duke ngritur një rezervë barazie, e cila, do të heqë çdo defiçit teknik ose raport pretendimesh mbi mesataren e një viti financiar të veçantë. Katër mënyrat e mundshme të llogaritjes së rezervës së barazisë për sigurimet e kreditit u përshkruan në një aneks të direktivës. Për sa u përket operacioneve të ekspertëve me sigurimet e kreditit, direktiva i përjashton këto operacionë kur janë kryer për llogari të shtetit. 3. Direktivat e sigurimeve të motorëve

378

Direktiva e parë për sigurimin e motorëve 72/166/KEE (OJ L 103, 2.5.72) vendosi parimet e sistemit të kartonit jeshil si bazë e rregullimit të BE-së për sigurimet e motorëve dhe largoi kontrollin e kartonëve jeshilë në kufijtë e jashtëm të BE-së. Direktiva e dytë për sigurimet e motorëve (OJ L8, 11.1.84) kërkonte çdo shtet anëtar të ngrinte ose autorizonte një organ për të shpërblyer viktimat e aksidenteve të shkaktuara nga makina të pasiguruara ose të paidentifikuara dhe harmonizoi sasitë minimale të kompensimit (për dëme materiale dhe dëmtime fizike). Direktiva e tretë e Këshillit 90/232/KEE (OJ L129, 19.5.90) e 14 majit 1990, mbushi hapësirat që ekzistonin në mbulimin e detyrueshëm me sigurime për pasagjerët përmes gjithë Komunitetit. Ajo parashikoi që shtetet anëtare të marrin hapat e nevojshëm për të siguruar që të gjitha politikat e detyrueshme për sigurimet të mbulojnë gjithë territorin e Komunitetit mbi bazën e një shpërblimi të vetëm. Për të sjellë sigurimet e detyrueshme të makinave me motor për personat e tretë brënda hapësirës së direktivës së dytë të Këshillit për sigurimet e jo-jetës 88/357/KE (OJ L172, 4.7.88), u përshtat Direktiva e Këshillit 90/618/KEE e 8 nëntorit 1990 (OJ L330, 29.11.90), duke ndryshuar, veçanërisht, për sa i përket sigurimit për dëmet e makinave, Direktivën e parë të Këshillit 73/239/KEE (OJ L228, 16/8/73) dhe Direktivën e dytë të Këshillit 88/357/KE për makinat me motor. Ajo siguroi që shtetet anëtare ku shërbimet janë të siguruara, duhet të kërkojnë që shoqëritë e sigurimit të bëhen anëtare dhe të marrin pjesë në byronë e siguruesve kombëtare për motorët dhe të financojnë për të. Me tej, siguruesit duhet të caktojnë një përfaqësues në shtetin anëtar ku sigurohen shërbime, përgjegjës për mbledhjen e informacionit dhe përfaqësimin e siguruesit në lidhje me personat që ndjekin pretendime ose që kërkojnë zhdëmtim përpara gjykatave ose autoriteteve shtetërore. 4. Asistenca e turistëve Direktiva 84/641/KEE (OJ L 339, 27.12.84) përfshin mbulimin e asistencës turistike në hapësirën e direktivës së parë. Asistenca e turistëve është përkufizuar si asistencë e siguruar për persona që hasin vështirësi ndërsa janë duke udhëtuar, kur janë larg shtëpisë ose larg nga rezidenca e tyre e

379

përhershme. Direktiva është rrjedhojë e trajtimit jo të barabartë në shtetet anëtare për mbulimin e asistencës turistike. Për shumë vjet ishte e pamundur që shtetet anëtare të binin dakord për natyrën e saktë të kësaj veprimtarie, sidomos atje ku asistenca ishte e organizuar duke sipërmarrë veten e saj dhe përfitimin e siguruar nga sipërmarrja, që përbëhej nga një lloj shërbimi, shpesh duke përdorur materialin dhe stafin e vet, sesa pagesën e një shume në para. Duke siguruar njëfarë asistence dhe duke pasur zyrën qendrore në një shtet anëtar që e trajton këtë veprimtari si sigurim, kjo mosmarrëveshje ndaloi një ndërmarrje për të ngritur një degë në një shtet tjetër anëtar, ku shteti në fjalë pati pikëpamjen që kjo veprimtari nuk ishte sigurim, por thjesht një asistencë. Rrjedhimisht, nuk e mori parasysh faktin që po zbatohej direktiva e parë e sigurimit për jo jetën. Teksti i përshtatur ndryshon direktivën e parë për të bërë të qartë që ky lloj i veçantë i asistencës turistike duhet konsideruar si sigurim dhe të jetë nën zbatimin e akteve të tij. Një vije e kujdesshme është hequr rreth veprimtarive përkatëse, që të sigurohet që direktiva zbatohet për asistencën e siguruar për persona që janë larg shtëpisë, i cila nuk ka thjesht natyrë asistence “në anë të rruges”. 5. Bashkësigurimi i Komunitetit Direktiva 78/473/KE (OJ L151, 7.6.78) e përshtatur më 1978, zbatohet për për mbulimin e disa rreziqeve të mëdha industriale dhe tregtare që, nga natyra ose madhësia, kanë nevojë për pjesëmarrjen e disa siguruesve. Direktiva kufizon hapësirën e saj vetëm për bashkësigurimin e Komunitetit, pra operacione sigurimi që përmbushin disa kushte, si më poshtë:

- rreziku duhet të mbulohet nga një kontratë unike me një shpërblim të përgjithshëm, për të njëjtën periudhë kohe dhe kur ka dy ose me shumë ndërmarrje sigurimesh;

- rreziku duhet të krijohet brënda Komunitetit; - të paktën një nga bashkësiguruesit që marrin pjesë në kontratë,

duhet të vijë nga një shtet anëtar, përveç atij që është siguruesi kryesor dhe,

- siguruesi kryesor duhet të jetë i autorizuar në përputhje me kushtet e vëna nga direktiva e parë e bashkërendimit për jo jetën,

380

pra ai duhet të trajtohet sikur është siguruesi që mbulon gjithë rrezikun.

6. Direktivat kalimtare Dy direktivat në fushat e sigurimeve për jo jetën (88/357/KEE e 22 qershorit 1988 – OJ L172, 4.7.88) dhe për jetën (90/619/KEE e 8 nëntorit 1990 – OJ L 330, 29.11.90), janë me rëndësi kalimtare dhe e kalojnë pengesën midis direktivave të brezit të parë, duke pasur si pikësynim lehtësimin e lirisë së vendosjes për shoqëritë e sigurimeve dhe direktivat e brezit të tretë, që paraqesin një sistem sigurimesh të BE-së, i cili kalon edhe lirinë e vendosjes, edhe lirinë për të pasur shërbime.

381

MBROJTJA E TË DHËNAVE VETJAKE

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Në vitet e fundit, pas progresit teknik në fushën e informacionit dhe përdorimit gjithmonë në rritje të të dhënave vetjake për arsye të ndryshme (kontrolle administrative, statistika publike, kërkime shkencore, në veçanti epidemiologji, statistika publike etj) është rritur nevoja për të mbrojtur jetën private të individëve dhe, në përgjithësi, të drejtat dhe liritë e tyre themelore. Vihet re një rritje e ndjeshme e kalimit të të dhënave vetjake nëpër gjithë Bashkmin Evropian, veçanërisht për shkak të tregut unik. Ato përfshijnë kalimet midis ndërmarrjeve, midis seksioneve të së njëjtës ndërmarrje, midis administratave kombëtare të kërkuara për të siguruar asistencë të dyfishtë, midis qendrave të kërkimeve epidemiologjike, etj. Rritja e këtyre kalimeve është rrjedhojë e drejtpërdrejtë e plotësimit të tregut unik. Ato janë shtylla të nevojshme për ushtrimin e lirive që karakterizojnë tregun e brendshëm: lëvizjen e lirë të mallrave, të njerëzve, shërbimeve dhe kapitalit. Sa më i madh të jetë përdorimi efektiv i këtyre lirive, aq me shumë do të rritet kalimi i informacionit për njerëzit. Nëse ndryshimet legjislative janë shumë të mëdha, është parë se në tregun unik mund të krijohen të meta serioze. Ndryshime të tilla mund të krijojnë pengesa për lëvizjen e lirë të të dhënave vetjake në Komunitet. Për shkak të shkallës se pamjaftueshme të mbrojtjes së origjinës dhe vendmbërritjes së të dhënave në shtetet anëtare, një shtet anëtar mund të kërkojë të mbrojë interesin e përgjithshëm dhe të kundërshtojë lëvizjen e lirë të të dhënave nga territori i tij. Mund të krijohen edhe shtrembërime të konkurrencës midis operatorëve ekonomikë në Komunitet, ku disa duhet të mbajnë peshën e legjislacionit mbrojtës, ndërsa të tjerët janë të lirë nga kjo peshë dhe varen nga shteti

382

anëtar ku janë vendosur operatorët. Pra, është veçanërisht e rëndësishme që të sigurohet se nuk formohet asnjë “strehim të dhënash”, që do të kërkonte të përfitonte nga mungesa ose papërshtatshmëria e mbrojtjes në një pjesë të veçantë të BE-së. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Komisioni i ka paraqitur Këshillit një paketë masash, të cilat përfshijnë propozimin e amenduar të tetorit 1992 për një direktivë Këshilli për mbrojtjen e individëve në përpunimin e të dhënave vetjake dhe lëvizjen e lirë të këtyre të dhënave. Më 20 shkurt 1995, Këshilli përshtati pozicionin e tij të përbashkët, i cili iu dërgua Parlamentit sipas procedurës së bashkëvendimit. Qëllimi i propozimit është që të hiqen pengesat për lëvizjen e lirëë të të dhënave vetjake dhe të mënjanohen shtrembërimet e konkurrencës, duke krijuar një nivel të lartë dhe të njëvlershëm mbrojtjeje në gjithë Komunitetin. Direktiva do të zbatohet për përpunimin e të dhënave vetjake në sektorët publike dhe privatë, duke përjashtuar përpunimin që kryhet nga ato agjensi, veprimtaria e të cilave është jashtë hapësirës së ligjit Komunitar, p.sh. mbrojtja, siguria kombëtare etj. Propozimi qartëson dhe shtrin më tej harmonizimin e vendosur nga Konventa e Këshillit të Evropës e 28 janarit 1981 për mbrojtjen e individëve në përpunimin automatik të të dhënave vetjake. Pjesa më e madhe e propozimit është përgatitur sipas konventës; 13 nga 15 shtetet anëtare janë palë kontraktuese. Megjithatë, konventa nuk është një instrument aq i fuqishëm për plotësimin e tregut unik, meqenëse ajo autorizon çdo palë kontraktuese të nënvleftësojë lëvizjen e lirë të të dhënave nëse e konsideron që ligji i një pale tjetër kontraktuese nuk siguron mbrojtje të barabartë. Propozimi nxjerr në pah, veçanërisht, detyrimet e kontrolluesve të operacioneve të përpunimit të të dhënave, për shembull për sa i përket cilësisë së të dhënave, sigurimit teknik, njoftimit të autoriteteve mbikëqyrëse për përpunimin dhe rrethanave në të cilat mund të kryhet ligjerisht përpunimi. Në disa raste kërkohet dhe leja e personave përkatës. Gjithashtu, bëhet e qartë dhe e drejta e subjektit të të dhënave për t’u

383

informuar rreth përpunimit, për të patur akses në këto të dhëna, për të kërkuar korrigjime, madje, në disa rrethana, edhe për të kundërshtuar përpunimin. Propozimi merret në mënyrë të veçantë me fusha të paprekura në konventë, si njoftimi i autoriteteve mbikëqyrëse për përpunimin, transferimi i të dhënave në vendet e treta. Ai mbulon jo vetëm përpunimin automatik, por edhe atë manual, ku të dhënat janë përfshirë ose do të përfshihen në një dosje të strukturuar. Është pranuar që mbrojtja e subjekteve të të dhënave nuk duhet të varet nga teknologjia e përdorur. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Mbrojtja e jetës private të individëve dhe e të drejtave të tyre themelore mund të sigurohet me anë të rregullave të ndryshme ligjore, si ato për përgjegjeësinë civile, sekretin profesional ose fshehtësinë e informacioneve të ndjeshme. Që të sigurohet përgjigja më e përshtatshme për kërkesat e mbrojtjes se jetës private të individëve për sa i përket përpunimit të të dhënave vetjake, është zhvilluar një disiplinë e re ligjore, e quajtur “mbrojtja e të dhënave”. Qëllimi i rregullave që vendos është krijimi i kushteve për të procesuar të dhënat vetjake, veçanërisht, të lejojë individët të ushtrojnë kontroll mbi informacionin që ka të bëjë me ta, të cilin organet qeveritare, ndërmarrjet dhe shoqatat e mbledhin dhe e përdorin me mënyra tradicionale, si dosje manuale ose të kompjuterizuara dhe me zbatimet më të fundit si paratë elektronike, sistemet interaktive dhe kartat magnetike. Përvoja ka treguar që zbatimi efektiv i legjislacionit në këtë fushë kërkon ngritjen e një autoriteti mbikëqyrës. Ky organ duhet të ketë pavarësi të plotë në kryerjen e detyrave të tij, veçanërisht për sa i përket agjensive publike që janë nën kontrollin e tij. Që autoriteti mbikëqyrës të kryejë funksionet e tij, duhet të këtë fuqi hetimore dhe fuqi për të ndërhyrë si: të drejtën e hyrjes në të dhënat e procesuara, aftësi për të dhënë mendime përpara se të kryhet përpunimi, fuqi për ta çuar çështjen në gjyq ose për të raportuar publikisht dhe periodikisht në përputhje me legjislacionin kombëtar. Ai duhet të ketë edhe fuqitë e

384

nevojshme teknike për kryerjen e mbikëqyrjes në të gjitha fushat ekonomike dhe shoqërore. Është e qartë që për të gjitha këto, ai duhet të ketë burime financiare të mjaftueshme dhe staf të kualifikuar.

385

MASA THEMELORE Dy propozimet e mësipërme duhet të shihen si masa thelbësore, sepse janë përshtatur nga Këshilli. Gjatë fazës së parë, VEQL-të mund të rritin dijeninë e profesionistëve në sektorin privat dhe midis autoriteteve publike për mbrojtjen e të dhënave vetjake. Për këtë qëllim ato mund të nxisin profesionistët të shkruajnë kode sjelljeje, që janë një instrument shumë i rëndësishëm në këtë fushë. Në këtë fazë, mund të ngrihet një autoritet i pavarur mbikëqyrës, që të sigurojë kalimin në fazën legjislative. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË Asnjë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Gjatë kësaj faze, VEQL-të duhet të paraqesin legjislacion për mbrojtjen e të dhënave vetjake që do të duhet të jetë i krahasueshëm me standardin e Komunitetit. Direktiva e përgjithshme Propozim për një direktivë COM (92) 422 përfundimtare OJ C 311, 27.11.1992 Pozicioni i përbashkët i përshtatur nga Këshilli në 3.2.1995 – Ref. 12003/1/94

Propozimi për Direktivën e 15 tetorit 1992 për mbrojtjen e individëve në përpunimin e të dhënave vetjake dhe për lëvizjen e lirë të këtyre të dhënave.

Direktiva sektoriale në fushën e telekomunikacioneve COM (90) 314 finale – SYN 288 COM(94) 128 – COD 288

Propozim i ndryshuar për një direktivë që ka të bëjë me mbrotjen e të dhënave vetjake dhe ruajtjen e fshehtësisë në kuadrin e

386

telekomunikacioneve, veçanërisht në ndërlidhjen e integruar të shërbimeve dixhitale (ISDN) dhe ndërlidhjet publike dixhitale

387

SHOQËRITË TREGTARE

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Qëllimi kryesor i Komunitetit Evropian është ngritja e një tregu unik, funksionimi i mirë i të cilit sigurohet nga liritë themelore për qytetarët e Komunitetit, që janë: lëvizja e lirë e mallrave, shërbimeve dhe kapitalit, nga të cilat mund të përfitojnë të gjithë operatorët ekonomikë, pavarësisht nëse janë persona fizikë ose juridikë, si dhe lëvizja e lirë e njerëzve që Traktati, me anë të neneve 52 dhe 58 u jep shoqërive, duke i lejuar ato të ngrenë veprimtarinë e tyre edhe në një vend tjetër përveç atij ku tashmë veprojnë. Ngritje do të thotë kryesisht integrim i jetës ekonomike të shteteve anëtare. Për një shoqëri të një shteti anëtar do të thotë e drejta për të ngritur agjensi, degë, nëndegë, kudo në territorin e një shteti tjetër anëtar, pa qenë i detyruar të kërkosh autorizim të veçantë. Përveç kësaj, neni 221 u siguron shoqërive të drejtën për të marrë pjesë në kapitalin e shoqërive të një vendi tjetër pa ndonjë diskriminim. Shoqëritë janë organizata të krijuara dhe administruara sipas ligjove të caktuara. Ato përfshijnë kategori të ndryshme personash: aksionerë, punonjës, kreditorë dhe palë të treta; që të gjithë kanë të bëjnë, në njëfarë mënyre, me veprimtarinë e ndërmarrjes. Mbrojtja e barabartë e këtyre interesave të ndryshme ndihmon në krijimin e një mjedisi të përshtatshëm për shoqëritë. Në të gjitha shtetet anëtare marrëdhënia e shoqërisë me grupet e ndryshme të personave që u përmendën, është subjekti i akteve ligjore të hollësishme që u japin atyre mbrojtjen e duhur. Megjithatë, ligjet që sigurojnë një mbrojtje të tillë, ndryshojnë nga njëri vend në tjetrin. Me rritjen e vazhdueshme të marrëdhënjieve ndërkufitare midis shoqërive, mospërputhjet midis legjislacioneve kombëtare janë kufizimet kryesore për shoqërive në vendosjen e lirë të tyre në Komunitet.

388

Për këtë arsye, ishte e nevojshme të veprohej për një përafrim të ligjeve. Objektivi i përafrimit ose i harmonizimit të ligjit të shoqërive në nivelin komunitar është sigurimi i një shkallë të njëvlershme mbrojtjeje për interesat e aksionerëve, punonjësve, kreditorëve dhe palëve të treta në gjithë Komunitetit. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Qendrimi ligjor më i thjeshtë për të krijuar një mjedis të përshtatshëm veprimi për shoqëritë në Evropë është harmonizimi i ligjeve kombëtare me direktivat. Një harmonizim i tillë ka qëllim të dyfishtë: së pari, të heqë pengesat për lirinë e ngritjes së shoqërive duke iu ofruar ndërmarrjeve mënyrat për të zgjeruar dhe përmirësuar konkurrencën e tregut; së dyti, të vendosë një shkallë të njëvlershme mbrojtjeje në gjithë Komunitetin duke u siguruar aksionerëve, kreditorëve dhe palëve të treta që kanë marrëdhënie kontraktuale me shoqëritë, mbrojtje të interesave të tyre (baza ligjore: neni 54 i Traktatit). Qendrimi i dytë është paraqitja nëpërmjet rregullimeve të një ligji të njëtrajtshëm në nivelin komunitar, që kalon ose plotëson ligjin kombëtar. Ideja e ndjekur është që të krijohen instrumente ligjore të veçanta që lejojnë shoqëritë të kryejnë operacione ndërkufitare mbi bazën e ligjeve evropiane dhe jo të atyre kombëtare. Një legjislacion i tillë në nivel evropian u siguron shoqërive edhe mundësi të tjera, krahas atyre që siguron ligji kombëtar. Zgjedhja e ligjeve do t’u lihet shoqërive (baza ligjore: nenet 235, 100A). Përvoja në BE për legjislacionin në këtë sektor tregoi se bashkërendimi i ligjeve të shoqërive të shteteve anëtare nuk nxori probleme, sepse sistemet ligjore kombëtare për shoqëritë dhe teoritë brënda BE-së ishin të ndërthurura. Me përjashtim të pjesëmarrjes së punëtorëve, nuk ka pasur ndonjë çështje kryesore politike. Megjithatë, janë vënë re vonesa në disa shtete anëtare në zbatimin e direktivave.

389

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi ligjor në fushën e së drejtës për shoqëritë nënkupton këto kërkesa:

• Caktimin e një regjistri për ndërmarrjet dhe të një gazete kombëtare për botimin e informacioneve për organizimin e shoqërisë, hollësitë financiare dhe një sistem publikimi për të informuar palët e treta.

• Caktimin e një organi administrativ ose gjyqësor, që të siguroje kontrollin e përfshirjes së një shoqërie ose ligjshmërine e disa akteve.

• Caktimin e ekspertëve të pavarur, që do të vlerësojnë gjendjen financiare të shoqërisë në faza të ndryshme të funksionimit të saj (përbërjen e kapitalit të saj, përqendrimet, etj).

• Trajnimin e administruesve modernë të biznesit. Për përafrimin e ligjit të shoqërive nuk është kërkuar ngritja e strukturave rregulluese, siç janë organet e sektorit privat ose publik ose organet e tjera administrative. MASA THEMELORE Masat kryesore janë thelbësore për krijimin e një mjedisi ndihmës për zhvillimin e shoqërive. Masat e quajtura jothemelore janë ende propozime (me përjashtim të njërës prej tyre, për të cilën do të flitet më poshtë). Këto propozime përmbajnë akte të rëndësishme në fushën e së drejtës së shoqërive dhe është e këshillueshme që VEQL-të të verifikojnë nëse kanë akte paralele ose të njëjta në legjislacionet e tyre. Megjithatë, këto propozime nuk janë quajtur si masa themelore, sepse është e vështirë të parashikohet se kur do të përshtaten ato nga Këshilli i Bashkimit Evropian. Masa e vetme jothemelore, e përshtatur, është direktiva që merret me ndarjet e shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar. Shtetet anëtare nuk janë të detyruara të paraqesin një procedurë të tillë në legjislacionin e tyre

390

kombëtar. Nëse veprojnë kështu, ato duhet të bien dakord me direktivën e gjashtë. Në fakt, në ristrukturimin e shoqërive, ndarjet nuk përdoren shpesh. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Në një fazë të parë duhen përfshirë direktivat e mëposhtme: Direktiva e parë përkufizon një sistem të hapjes publike të zbatueshme për të gjitha shoqëritë. Ai siguron që i njëjti lloj informacioni për të gjitha shoqëritë në Komunitet të bëhet i mundshëm për publikun. Ky lloj informacioni mbulon instrumentet e përbërjes së një shoqërie, identitetin e atyre që janë caktuar për përfaqësimin e saj, gjendjen financiare të shoqërisë, çdo ndryshim të statusit të saj etj. Shtetet anëtare duhet të mbajnë një regjistër zyrtar të shoqërive tregtare që përmban gjithë informacionin e përshtatshëm, të ofruar për publikun dhe të sigurojnë botimin e informacionit në një gazetë zyrtare. Ky sistem hapjeje ka përfshirë edhe kategori të reja dokumentesh ose informacioni nga direktivat e ndryshme. Direktiva e parë merret me vlefshmërinë e detyrimeve të futura nga një shoqëri. Për shembull, një shoqëri nuk mund të kërkojë nga një palë e tretë që në një transaksion ligjor, të tejkalohet objekti i shoqërisë (doktrina e ultra vires). Shtetet anëtare mund të japin këtë të drejtë vetëm në rastet ku pala e tretë në çështje nuk ka qenë në dijeni të thyerjes. Për të ndaluar rastet e pavlefshmërisë së një shoqërie, kontrolli duhet vendosur në kohën e formimit të saj. Pavlefshmëria e shoqërisë mund të urdhërohet vetëm nga një gjykatë dhe vetëm për shkaqe shumë të kufizuara, si : mospërputhja me formalitetet, paaftësia e të gjithë anëtarëve krijues, qëllimi i paligjshëm i shoqërisë. Direktiva e dytë merret me ngritjen, mbajtjen dhe ndryshimin e kapitalit të shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar (SHPK). Për shkak se ky kapital është siguri/garanci thelbësore për aksionerët dhe kreditorët, kapitali

391

minimal i përshkruar i një shoqërie publike me përgjegjësi të kufizuar duhet të jetë të paktën 25.000ECU. Kapitali i caktuar mund të jetë në para ose në lloje. Në rastin e fundit, ai duhet vlerësuar nga një ekspert i pavarur. Informacioni i nevojshmë rreth kapitalit të shoqërisë duhet botuar. Shpërndarja e përfitimeve është e përkufizuar, për të ndaluar shpërndarjen te aksionerët e “përfitimeve” që do të harxhonin rezervat ose kapitalin. Sa herë që kapitali kërkohet të rritet, aksionet e reja duhen ofruar për aksionerët ekzistues, në përpjestim me zotërimet e tyre ekzistuese (e drejta para-goditëse). Direktiva vendos kufij edhe për përpjestueshmërinë e aksioneve të brendshme që mund të jetë e autorizuar shoqëria të fitojë, në bazë të legjislacionit të brendshëm. Megjithatë në direktivë nuk ka asgjë që ndalon një shoqëri nga përdorimi i një plotësuesi për të blerë aksionet e veta. Për të mbushur ketë boshllëk, direktiva e dytë u amendua që të shtrinte kufizimet për marrjen e aksioneve të vetë shoqërisë në marrjen e aksioneve të shoqërisë ombrellë nga zëvendësuesit. Direktivat e parë dhe e dytë ligjore janë masa themelore për përafrimin e ligjeve. Ato duhet të jenë të përshtatshme për t’u përfshirë në fazën e parë, sepse sigurojnë mbrojtjen e nevojshme për kreditorët dhe investuesit, vendas dhe të huaj, që duan të hyjnë në kontakt me shoqëritë e përfshira në vendet e asociuara. Në veçanti Direktiva e Parë ligjore për shoqëritë është themelore sepse përmban: a) kufizime për arsyet që çojnë në anullimin e shoqërive, b) kërkesa për hapjen e informacionit, të nevojshme për mbrojtjen e kreditorëve dhe c) akte që vendosin vlefshmërinë e detyrimeve që vijnë nga një shoqëri, të domosdoshme për mbrojtjen e çdo pale të tretë që kontrakton me shoqërinë. Direktiva e dytë ligjore për shoqëritë për shkak se përmban a) akte të rëndësishme që kanë të bëjnë me mbetjen e kapitalit të SHPK (mospërhapjen e dividenteve pa përfitim, mosmarrjen e aksionëve të vetë shoqërisë për shkak të ndërhyrjes së asistencës financiare) dhe kanë për qëllim kryesisht mbrojtjen e kreditorëve b) akte që kanë të bëjnë me rritjen dhe zvogëlimin e kapitalit, që kanë për qëllim të shmangin një ndryshim të pozicionit të aksionerëve në një shoqëri pa marrëveshje të mëparshme.

392

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e parë e ligjit të shoqërive (68/151/KE) OJ No.L65 e 14.3.1968):

Direktiva e parë e Këshillit e 9 marsit 1968 për bashkërendimin e mbrojtjeve që, për ruajtjen e interesave të anëtarëve dhe të tjerëve, janë të kërkuara nga shtetet anëtare për shoqëritë brënda kuptimit të paragrafit të dytë të nenit 58 të Traktatit, me pikpamjen që mbrojtje të tilla të bëhen të njëvlershme në gjithë Komunitetit

Direktiva e Dytë e ligjit për shoqëritë (77/91/KE) OJ No L 26 e 31.1.1977 Siç është amenduar nga Direktiva 92/101/KE OJ No l347 E 28.11.1992

Direktiva e dytë e Këshillit e 13 dhjetorit 1976 për bashkërendimin e mbrojtjeve që, për ruajtjen e interesave të anëtarëve dhe të tjerëve, janë të kërkuara nga shtetet anëtare për shoqëritë brënda kuptimit të paragrafit të dytë të nenit 58 të Traktatit, për sa i përket formimit të shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar dhe mbajtjes e ndryshimit të kapitalit të tyre, me pikpamjen që mbrojtje të tilla të bëhen të njëvlershme në gjithë Komunitetit

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Për zbatimin e masave të fazës së dytë nuk ka nevojë për infrastrukturë të mëtejshme. Këto masa janë si më poshtë: Direktiva e tretë në legjislacion paraqet për të gjitha shtetet anëtare një procedurë të përbashkët për bashkimet e shoqërive ; kështu asetet dhe përgjegjësitë e shoqërisë që është marrë në zotërim transferuar në shoqërinë

393

zotëruese pa procedura të ngatërruara. Aksionerët në shoqërinë e zotëruar marrin aksione në shoqërinë zotëruese sipas një raporti këmbimi të caktuar nga një ekspert i pavarur. Mbrojtja e kreditorëve sigurohet me anë të së drejtës së tyre për garancitë e duhura, kur gjendja financiare e shoqërive që bashkohen e përligj këtë gjë. Kjo direktivë është thelbësore, sepse lejon përqendrimin e shoqërive ose ristrukturimin e grupeve. Krijimi i degëve (ligjërisht vartëse) është një nga mënyrat me të cilat një shoqëri mund të ushtrojë të drejtën e saj për vendosje në të gjitha vendet komunitare. Megjithatë, sisteme të ndryshme legjislative në shtetet anëtare, veçanërisht përsa i përket informacionit për menaxhimin e gjendjes financiare të shoqërive, ngrejnë pengesa për ushtrimin e kësaj të drejtë. Sipas direktivës së njëmbëdhjetë, degët e krijuara nga një shoqëri në një vend tjetër nuk janë të detyruara të botojnë llogaritë vjetore të veprimtarisë së tyre, meqë dorëzuan një raport të konsoliduar dhe të kontrolluar për shoqërinë e tyre bazë. Direktiva e dymbëdhjetë për krijimin dhe veprimin e shoqërive me përgjegjësi të kufizuar me ane të një personi të vetëm u jep operatorëve të veçantë të biznesit një të drejtë hyrje në një regjim ligjor që përjashton përgjegjësinë vetjake ndaj përkushtimeve të bëra nga sipërmarrja e tyre. Direktiva përmban disa kërkesa hapjeje, që kanë të bëjnë me marrëveshjet midis anëtarit të vetëm të shoqërisë, si dhe kërkesa hapjeje që lidhen me vendimet e marra nga anëtari i vetëm në fuqinë e tij si asamble e përgjithshme. Të dyja direktivat ( e njëmbëdhjeta dhe e dymbëdhjeta) janë të rëndësishme, sepse e bëjnë më të lehtë funksionimin e enteve të vogla (degët dhe agjensitë si shoqëri të vetme anëtare). Me rregulloren për grupimin evropian të interesit ekonomik (GEIE), Komuniteti ka krijuar një instrument origjinal, të lidhur drejtpërsëdrejti me sistemin ligjor komunitar, për bashkëpunimin midis shoqërive në shtetë të ndryshme anëtare. Duke pasur edhe këtë mundësi, shoqëritë në shumë shtetë anëtare mund të ndjekin së bashku disa veprimtari, si dhe vazhdojnë të mbajnë koorporatën kombëtare ligjore e pavarësinë ekonomike. Kjo rregullore u bë efektive më 1 korrik 1989 dhe është e rëndësishme, sepse është i vetmi mjet ligjor që lejon bashkëpunimin e ndërmarrjeve me anë të një korporatë të njëtrajtshme me nivelin Evropian.

394

MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e tretë e ligjit të shoqërive(78/885/KE) OJ No L295 e 20.10.1978

Direktiva e tretë e Këshillit e 9 tetorit 1978 e bazuar në nenin 54(3)(g) të Traktatit, që ka të bëjë me bashkime të shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar

Ligji i 11-të i ndërmarrjeve Direktiva (89/666/KE) OJ No L395 e 30.12.1989

Direktiva e njëmbedhjetë e Këshillit e 21 dhjetorit 1989, që ka të bëjë me kërkesat e hapjes së degëve në një shtet anëtar me anë të disa lloj shoqërish të qeverisura nga ligji i një shteti tjetër anëtar

Ligji i 12- të i shoqërive Direktiva (89/667/KE) OJ No L395

Direktiva e dymbëdhjetë e Këshillit e 21 dhjetorit 1989, që ka të bëjë me shoqëri me një anëtar, të kufizuara dhe private

Rregullorja e GEIE Nr 2137/85 OJ Nr L199 e 31.7.1985

Rregullorja e Këshillit (KE) për Grupimin Evropian të Interesit Ekonomik (GEIE)

395

Masat e mbetura jothemelore të papërcaktuara në fazat paraardhëse Direktiva e gjashtë e Këshillit (82/891/KE) e 17 dhjetorit 1982, e bazuar në nenin 54(3) të Traktatit, që ka të bëjë me ndarjen e shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar (OJ L378 e 31 dhjetorit 1982). Propozim i amenduar për një direktivë të peste të Këshillit, të bazuar në nenin 54(3) të Traktatit, që ka të bëjë me strukturën e shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar dhe fuqitë e detyrimet e organeve të tyre (OJ C240 e 9 shtatorit 1983). Propozim për një direktivë të dhjetë të Këshillit, të bazuar në nenin 54(3) (g) të Traktatit, që ka të bëjë me bashkimet ndërkufitare të shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar (OJ C23 e 25 janarit 1985). Propozim i amenduar për një direktivë Këshilli të trembëdhjetë për të drejtën e shoqërive, që ka të bëjë me zotërimin dhe kërkesa të tjera të përgjithshme (OJ C 240 e 26 shtatorit 1990). Propozim i amenduar për një rregullore Këshilli (KE) për statutin e një shoqërie evropiane (OJ C176 e 8 korrikut 1991).

396

KONTABILITETI

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Harmonizimi i legjislacionit për kontabilitetin është pjesë e programit të harmonizimit të së drejtës për shoqëritë tregtare, i cili ka për qëllim avancimin e lirisë së vetëngritjes. Qëllimi kryesor i direktivave të kontabilitetit, është që të mos kufizohen vetëm për mbrojtjen e investorëve, por për të gjitha palet e treta (duke përfshirë këtu të punësuarit, kreditorët dhe aksionerët), të cilët kanë marrëdhënie me shoqëritë, që u japin atyre mbrojtje të njëjtë. Harmonizimi është kryer nëpërmjet direktivave. Si rrjedhojë, standardet e kontabilitetit janë bërë pjesë e legjislacionit në çdo shtet anëtar. Ato duhen interpretuar duke iu referuar direktivave përkatëse të kontabilitetit. Në të njëjtën mënyrë, standardet e kontabilitetit që janë të ngritura nga një organ kombëtar standardcaktues, nuk mund të hedhin poshtë standardet e bazuara në direktivat e kontabilitetit. Përndryshe, nuk do të kishte harmonizim. Direktivat e kontabilitetit nuk janë të ndërtuara për të zhvilluar standarde të njëtrajtshme kontabiliteti për BE-në. Qëllimi është që informacionin financiar të botuar nga shoqëritë ta bëjnë të njëvlershëm dhe të krahasueshëm. Direktivat e kontabilitetit përmbajnë mundësi të ndryshme zgjedhjeje që mund të përshtaten nga vetë shtetet anëtare ose shoqëritë. Këto mundësi pasqyrojnë ndryshimet në gjendjen ligjore ose ekonomike të shteteve anëtare. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Deri tani, të gjitha masat ligjore të Komunitetit në fushën e kontabilitetit janë zbatuar në formën e direktivave. Në të gjitha rastet, baza ligjore për këto direktiva është neni 54(3)(g) i Traktatit të KEE-së.

397

Tashmë, shumë shtete anëtare kanë vendosur ligje dhe kërkesa kontabiliteti dhe kontrolli që përmbushin, madje edhe tejkalojnë kërkesat e direktivave. Shtete të tjera anëtare përdorën shtyrjen e direktivave për të vënë në funksionim reforma të kontabilitetit, raportimit financiar dhe kontrollit, disa prej të cilave shkojnë, gjithashtu, përtej kërkesave të direktivave. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në fushën e kontabilitetit nënkupton qenien e sistemeve kombëtare rregulluese (regjistrin për ndërmarrjet, hapësira e ndërmarrjeve përkatëse, rregullat e kontabilitetit, të kontrollit dhe të publikimit). Të gjitha VEQL-të kanë përparuar me një reformë kontabiliteti, e cila u frymëzua nga direktivat e kontabilitetit të BE-së. Megjithë qënien e një legjislacioni relativisht modern të kontabilitetit në VEQL-të, është pothuajse e sigurtë, që shumë praktikues nuk janë të aftë ta zbatojnë ketë legjislacion, sepse nuk kanë trajnimin e duhur, i cili synon të shkojë në dy drejtime:

- trajnim i llogaritarëve dhe i regjistruesve të llogarive - trajnim i audituesve

Për botimin e llogarive, VEQL-të ndjekin pjesërisht rregullat e vendosura në direktivën e parë të së drejtës së shoqërive tregtare të vitit 1968. Në shtetet anëtare, rregullat e kontabilitetit janë vendosur në formen e ligjeve, dekreteve dhe standardeve. Profesioni i regjistruar i ekspertit kontabël është rregulluar me anë të legjislacionit dhe dekretëve që krijojnë dhoma apo institute. Këto organe vendosin rregullat e profesionit, përgatitin trajnimin, mbikqyrin dhe përfaqësojnë anëtaret e tyre. Në shumë raste ato vendosin standardet e kontabilitetit. Institutet dhe dhomat e shumicës së vendeve evropiane (33) janë të organizuara në një nivel evropian në federatën e ekspertëve kontabël evropianë (“Federation des Experts comptables europeens (FEE), rue de la Loi 83, 1040 Bruxelles).

398

MASA THEMELORE Të gjitha direktivat e përmendura janë masa themelore, sepse kanë paraqitur një numër rregullash, të cilat formojnë një kod të nivelit të larte të kontabilitetit evropian. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva e katërt ka për qëllim vendosjen e një minimumi kërkesash të njëvlershme ligjore për sa i përket madhësise së informacionit financiar që duhet t’i ofrohet publikut. Për paraqitjen e ekonomisë së tregut të lirë kjo direktivë, me parimet e saj të përgjithshme (njohja e aseteve ose përgjegjësive, vlerësimi i aseteve ose përgjegjësive) që ndryshojnë shumë nga ato të një ekonomie të centralizuar, është me rëndësi të madhe. Për sa i përket direktivës së tetë, janë të nevojshëm auditues statuorë shumë të kualifikuar, jo vetëm për të siguruar cilësinë dhe besueshmërinë e llogarive të botuara, por edhe për të siguruar cilësinë e punës së tyre në rastet e privatizimit, bashkimit, blerjes së shoqërive tregtare etj. Duhet theksuar se përparësi duhet t’u jepet rregullave të detyrueshme ligjore. Faza e parë duhet të përfshijë: Sistemin për botimin e llogarive (duke u regjistruar me një regjistër qendror dhe botimin në një gazetë kombëtare), i cili është përcaktuar në Direktivën e parë të Këshillit për të drejtën e shoqërive tregtare të datës 9 mars 1968 (shiko fishën e së drejtës për shoqëritë tregtare). Sipas kësaj direktive, dokumentet e kontabilitetit duhet t’i ofrohen çdo pale të interesuar, e cila duhet të jetë në gjendje të marrë kopje pa pasur nevojë të shfaqë një interes legjitim. Kjo është e vetmja mënyrë për të arritur transparencën në treg. a) Direktiva e katërt Kjo direktivë është baza e harmonizimit të kontabilitetit brenda Komunitetit.

399

Ajo vendos rregullat që duhet të ndiqen nga rreth tre milionë shoqëri të kufizuara për të projektuar llogaritë e tyre vjetore. Ajo siguron, gjithashtu, kornizën e referencës për direktivën e shtatë për llogaritë e konsoliduara dhe për direktivat sektoriale për informacionin financiar që duhet të botohet nga bankat dhe shoqëritë e sigurimit (shiko fazën e dytë). Direktiva e katërt nuk merret me standardizimin e rregullave të kontabilitetit. Ajo ka për qëllim të arrijë krahasueshmërinë dhe barazinë me informacionin financiar që duhet botuar nga shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar. Për këtë qëllim, ajo vendos kushtet minimale që duhen përmbushur, ndërkohë që lejon shtetet anëtare të shkojnë përtej këtyre kushteve, duke vendosur të tjera më të hollësishme. Në përputhje me nenin 2(1) të direktivës së katërt, llogaritë vjetore përfshijnë fletët e bilancit, llogaritë e përfitimit dhe të humbjes, si dhe shënimet për llogaritë. Këto dokumente përbëjnë një përmbledhje të plotë. Ky është një aspekt veçanërisht i rëndësishëm i procesit të harmonizimit. Meqenëse shënimet formojnë një pjesë integrale të llogarive vjetore, direktivat i mundësojnë shoqëritë që të zbatojnë rregulla të ndryshme vlerësimi, duke parashikuar një shpjegim në shënime. Në këtë mënyrë, llogaritë mbeten të krahasueshme. Kjo teknikë harmonizimi është zbatuar në mënyrë të veçantë për të vlerësuar përshtatjet në sistemin e taksave, si dhe për mënyrat e vlerësimit që bazohen në kritere të tjera të ndryshme nga ai i çmimit të blerjes. Direktiva e katërt paraqet si një parim pararendës në konceptin e pikëpamjes së vërtetë dhe të drejtë. Sipas këtij parimi, shoqëritë janë të detyruara të kryejnë zbatimin e thjeshtë të dispozitave ligjore, që t’i japin lexuesit një figurë më të besueshme të pozicionit financiar të shoqërisë. Direktiva ka paraqitur një kuadër të përgjithshëm për kontabilitetin, si dhe për llogarinë humbje-fitim. Një shtrirje e detyrueshme rrit krahasueshmërinë e llogarive. Që të përmirësohet krahasueshmëria, disa shtete anëtare kanë paraqitur një shtrirje të shënimeve për llogaritë, të pa përshkruara në direktivë. Rregullat e vlerësimit janë përcaktuar në nenin 31 të direktivës, i cili është tepër i rëndësishëm , sepse kombinon ngurtësinë dhe fleksibilitetin. Në fakt, paragrafi 2 bën të mundur ndarjen nga parime të tilla të përgjithshme, siç është detyrimi për të kryer vlerësime në një bazë të

400

kujdesshme, prezumimi që shoqëria vazhdon biznesin e saj, duke krijuar shqetësime, parimi i vlerësimit të pavarur dhe i detyrimit për të zbatuar mënyra konsistente vlerësimi nga njëri vit në tjetrin, duke pasur parasysh se të tilla ndarje janë shpallur në shënimet për llogaritë dhe arsyet për to janë dhënë së bashku me një analizë të efektit të tyre mbi asetet, përgjegjësitë, pozicionin financiar dhe përfitimin ose humbjen. Kjo mundësi e ndarjes nga parimet e vlerësimit të përgjithshëm duhet të sigurojë zgjidhjen e një numri problemesh, kur rregullat tradicionale nuk e bëjnë këtë. Sipas nenit 32, vlerësimi i llogarive bazohet në parimet e çmimit të blerjes ose kostos së prodhimit. Megjithatë, shtetet anëtare mund të lejojnë të përdoren një ose më shumë mënyra alternative, të tilla si: vlerësimi me anë të mënyrës së zëvendësimit, kontabiliteti i inflacionit ose rivlerësimi. Pavarësisht nga mënyra alternative e përdorur, janë të vlefshme rregulla të njëjta; ndryshimi midis vlerësimit me këtë mënyrë dhe vlerësimit sipas çmimit të blerjes duhet të hyjë si “përgjegjësitë” në rezervën e rivlerësimit, e cila mund të mos shpërndahet; hapja e çdo ndryshimi në sasinë e rezervës në shënimet për llogaritë dhe tregimi i çmimit të blerjes në shënimet për llogaritë. Këto rregulla kanë për qëllim mbajtjen e kapitalit dhe sigurimin e krahasueshmëriseë së informacionit. Shtetet anëtare mund të paraqitin një ose më shumë nga këto mënyra. Neni 43 nxjerr informacionin minimal që duhet të përfshihet në shënimet për llogaritë. Neni 46 bën të njëjtën gjë për raportin vjetor. Llogaritë vjetore duhet të kontrollohen nga një person i autorizuar nga legjislacioni kombëtar. Kontrollues të tillë duhet të përmbushin kushtet minimale që jep direktiva e tetë. Direktiva e katërt është direktiva e parë e legjislacionit të shoqërive tregtare që përmban përjashtime të veçanta për shoqëritë tregtare të vogla dhe të mesme. Këto shoqëri përcaktohen duke marrë në referencë tri kritere (pasqyrën e përgjithshme e bilancit, vlerën e shtuar dhe numrin e punonjësve) për të pasqyruar me kujdes anët ekonomiko-shoqërore të shoqërisë. Kriteret (pasqyra e përgjithshme e bilancit dhe vlera e shtuar neto) ndryshohen në mënyrë të rregullt, që të vijnë në të njëjtën linjë me zhvillimet ekonomike dhe monetare brënda Komunitetit. Përjashtimet shtrihen së pari në informacionin financiar që duhet të publikohet si dhe në kërkesat për auditim.

401

Direktiva e katërt ka ngritur edhe një komitet kontakti nën vëzhgimin e Komisionit. Ky komitet, ka për qëllim zbatimin e harmonizuar të direktivës nëpërmjet takimeve të rregullta për problemet praktike që vijnë në lidhje me zbatimin e tij. Ai ka edhe detyrën të këshillojë Komisionin, atje ku është e nevojshme, për ndryshimet ose plotësimet e direktivës. b) Direktiva e tetë Kjo direktivë vendos kushte minimale për miratimin e audituesve dhe ndërmarrjeve të auditimit që kryejnë kontrolle të kërkuara nga e drejta e Komunitetit. Kushtet lidhen me aftësinë profesionale dhe pavarësinë. Për sa i përket aftësisë profesionale, direktiva u kërkon audituesve të kenë arritur nivel e pranimit universitar, të kenë përfunduar një kurs për instruksionet teorike, të kenë kryer një trajnim praktik për një periudhë së paku trevjeçare dhe të ketë kaluar një provim të aftësisë profesionale të standardit të provimit të formimit të universitetit, të organizuar ose të njohur nga shteti. Direktiva nuk përmban ndonjë rregull të saktë për pavarësinë. Direktiva e tetë nuk ka të bëjë as me lirinë e vendosjes, as me lirinë për të siguruar shërbime kur ka persona përgjegjës për kryerjen e auditimeve statutore të dokumenteve të kontabilitetit. Megjithatë, neni 11 lejon autoritetet e një shteti anëtar për të miratuar si auditues persona që i kanë marrë të gjitha apo një pjesë të kualifikimeve të tyre në një shtet tjetër, por, që janë njëvlershme dhe audituesit japin prova se zotëojnë njohuritë e kërkuara ligjore. Ky pozicion ndryshoi pas hyrjes në fuqi të Direktivës së Këshillit të 21 dhjetorit 1988, që ka të bëjë me një sistem të përgjithshëm për njohjen e diplomave të një niveli më të lartë arsimimi, të akorduara pas përfundimit të arsimit universitar dhe trajnimit professional prej së paku tre vjetësh. Kjo direktivë detyron shtetet anëtare të miratojnë profesionistë nga shtete të tjera anëtare. Megjithatë, disa hapësira mbeten në dy pika që kanë të bëjnë veçanërisht me auditimin ligjor të llogarive. Së pari, koncepti i pavarësisë së auditoreve kërkon qartësim dhe, së dyti, përmbajtja e kontrollit financiar dhe e standarteve të tij kërkon përcaktim të mëtejshëm.

402

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e katërt e së Drejtës për Shoqëritë (78/660/KEE) OJ No L222 e 14.8.1978 Siç është amenduar nga -Direktiva 84/569/KEE OJ No L 314 e 4.12.1984 -Direktiva 90/604/KEE OJ No L 317 e 16.11.1990 -Direktiva 90/605/KEE OJ No L 317 e 16.11.1990 -Direktiva 94/8/KEE OJ No L 82 e 25.3.1994

Direktiva e katërt e Këshillit e 25 korrikut 1978 e bazuar në nenin 54 (3)(g) të Traktatit për llogaritë vjetore të disa llojeve të shoqërive

Direktiva e tetë e së drejtës së shoqërive 84/253/KEE OJ No L 126 e 12.5.1984

Direktiva e tetë e Këshillit 84/253/KEE e 10 prillit 1984 e bazuar në nenin 54(3)(g) të Traktatit për miratimin e personave përgjegjës për kryerjen e auditimeve të ligjshme të dokumenteve të kontabilitetit

Direktiva e sigurimit të kontabilitetit 91/674/KEE OJ No L 374 e 31.12.1991

Direktiva e Këshillit 91/674/KEE e 19 dhjetorit 1991 për llogaritë vjetore dhe llogaritë e konsoliduara të ndërmarrjeve të sigurimit

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Edhe në shtetet anëtare, direktiva e shtatë u paraqit disa vjet pas paraqitjes së direktivës së katërt. Sipas direktivës së shtatë që merret me llogaritë më të sofistikuara dhe të konsoliduara, këto llogari mund të marrin një përparësi më të vogël në krahasim me llogaritë vjetore të cilat janë shtjelluar në direktivën e katërt. Më tej, paraqitja e tyre vetëm pas njëfarë përvoje me të ashtuquajturat direktiva bazë, do të kishte më shumë përparësi.

403

E njëjta gjë mund të thuhet për direktivën e llogarive bankare dhe të llogarive të sigurimit. Për më tepër, këta sektorë janë nën një kontroll mbikëqyrës.

a) Direktiva e shtatë përshtati një zgjidhje pragmatike për përkufizimin e një grupi. Ajo kërkon që shtetet anëtare ta bëjnë konsolidimin të detyrueshëm, kur një shoqëri qendrore ka fuqi ligjore për të kontrolluar një ose me shumë shoqëri vartëse nëpërmjet një ndarjeje aksionesh. Kjo zgjidhje pragmatike është e kombinuar me një sërë përjashtimesh, psh. në rastet kur një shoqëri mundet ose nuk mundet të përjashtohet nga llogaritë e konsoliduara.

Është e rëndësishme të vihet në dukje akti i moszbatimit të parimit të një pikëpamjeje të vërtetë dhe të drejtë për përkufizimin e grupit. Ky parim mund të zbatohet për të përjashtuar një shoqëri nga llogaritë e konsoliduara vetëm nëse veprimtaritë e asaj shoqërie janë aq të ndryshme sa që përfshirja e tyre do të ishte e papërshtatshme me detyrimin e dhënies se një pikëpamjeje të vërtetë dhe të drejtë. Direktiva e shtatë parashikon edhe për një numër çështjesh në të cilat një shoqëri ombrellë mund ose duhet të përjashtohet nga detyrimi për të ngritur llogari të konsoliduara. Këto janë raste ku shoqëria ombrelle është një shoqëri financiare, ose është në vetvete një vartëse që udhëheq një nëngrup, ose grupi në fjalë është i vogël. Një shoqëri ombrellë që nuk është vendosur në Komunitet, mund të përjashtohet nga detyrimi për të ngritur llogari të konsoliduara për një nëngrup të vendosur në Komunitet, duke pasur parasysh që ajo publikon llogari të konsoliduara, të ngritura në përputhje me direktivën e shtatë. Është interesante të vihet në dukje që legjislacioni i kontabilitetit për Komunitetin nuk shkon aq larg sa të kërkojë konformitet absolut. Ky kusht njëvlershmërie zbatohet edhe për degët. Për sa i përket strukturës së llogarive të konsoliduara dhe për rregullat e vlerësimit, direktiva e shtatë i referohet direktivës së katërt. Në shumicën e shteteve anëtare, llogaritë e konsoliduara nuk kanë efekte të drejtpërdrejta në trajtimin taksor. Është e rëndësishme të vihet re që, në këto shtete anëtare, ka një qendrim drejt një ndarjeje më të madhe midis rregullave të kontabilitetit dhe të taksave që qeverisin llogaritë e konsoliduara. Rregullat e kontabilitetit që nuk do të lejoheshin në llogaritë vetjake zbatohen në

404

llogaritë e konsoliduara, që të japin një pikëpamje të vërtetë dhe të drejtë për pozicionin ekonomik të grupit. Direktiva e shtatë përmban edhe dispozita që kanë të bëjnë me teknikën e konsolidimit. Ajo i lejon shtetet anëtare të japin konsolidim të përpjesshëm dhe kërkon të zbatohet mënyra e barazisë për shoqëritë e asociuara. Lista e informacionit që duhet të përfshihet në shënimet për llogaritë është përgatitur sipas akteve të direktivës së katërt.

b) Meqenëse direktiva për llogaritë vjetore dhe të konsoliduara të bankave ka të bëjë me një sektor të veçantë, është e mundur të japë një shtrirje të vetme për pasqyrën e bilancit dhe për llogaritjen e përfitimit dhe humbjes (shtrirja vertikale dhe horizontale), si dhe të kufizojë hapësirën për rregullimin e shtrirjes. Përsa i përket informacionit që duhet siguruar, direktiva përkufizon përmbajtjen e mallrave jashtë pasqyrës së bilancit, të cilat janë me rëndësi të veçantë për sektorin bankar. Në mënyrë të njëjtë, shënimet për llogaritë duhet të përmbajnë informacion shtesë, të tilla si: ndarje e huave, e paradhënieve dhe e përgjegjësive mbi bazën e maturimit të tyre të mbetur, informacion për furnizimin e shërbimeve të menaxhimit dhe shërbimeve të agjensisë ndaj palëve të treta, si dhe një deklaratë të llojeve të transaksioneve të pamaturuara që janë të dukshme në datën e pasqyrës së kontabilitetit.

Direktiva përmban rregulla të veçanta për vlerësimin e aksioneve të borxhit, duke përfshirë sigurimet e të ardhurave të fiksuara dhe mbiaksione të transferueshme, të cilat nuk mbahen si asete të fiksuara financiare. Atje ku aksione të tilla tregohen në pasqyrën e bilancit, në çmimin e blerjes, ndryshimi midis çmimit të blerjes dhe vlerës meë të lartë të tregut në datën e fletës seë balancës duhet të hapen në shënimet për kontabilitetin. Shtetet anëtare mund të kërkojnë ose lejojnë që aksione të tilla të tregohen në pasqyrën e bilancit në vlerën më të larte të tregut, pasi është siguruar që ndryshimi midis asaj vlere dhe çmimit të blerjes është hapur në shënimet për llogaritë. Ky rregull vlerësimi ndahet në mënyrë thelbësore nga parimet e direktivës së katërt. Direktiva autorizon rezerva të fshehura në disa rrethana. Atje ku formohen rezerva të tilla, shtetet anëtare duhet të lejojnë institucionet e kreditit të përfshijnë një fond për rreziqet e përgjithshme të bankave. Fondi bazohet në llogaritë e përfitimit dhe të humbjes. Ai është një fond i hapur, që përfshin shumat që vendos mënjanë një institucion krediti për të mbuluar rreziqe të

405

tilla, në kuadër të masave që duhen marrë për rreziqet e veçanta që shoqërojnë veprimet e bankës. Direktiva trajton edhe subjektin e vështirë të transaksioneve të kryera në para të huaja. Në këtë pikë është arritur vetëm një harmonizim i pjesshëm, i cili nuk u zgjidh nga direktiva e katërt. Atje ku ka çështje të llogarive të konsoliduara, janë bërë pak ndryshime ndaj rregullave të dhëna në direktivën e shtatë, të cilat janë të vlefshme vetëm atje ku shoqëria ombrellë është institucion krediti ose shoqëri zotëruese banke. Direktiva kërkon përgatitjen e një raporti vjetor, kontrollin financiar nga ekspert kontabël të autorizuar, duke përmbushur kushtet e direktivës së tetë dhe botimin e dokumenteve të kontabilitetit. c) Direktiva për llogaritë vjetore dhe të konsoliduara të shoqërive të sigurimeve merr parasysh karakteristikat e veçanta të këtyre shoqërive. Direktiva zbatohet për të gjitha shoqëritë që merren me sigurimet. Përsa i përket parimeve të përgjithshme ajo i referohet direktivës së katërt. Që të lehtësohet krahasimi midis llogarive të shoqërive të sigurimeve, direktiva jep vetëm një format (formati horizontal) të pasqyrës së kontabilitetit. Duke e krahasuar me direktivën e katërt, krahu i aseteve të pasqyrës së kontabilitetit është ndryshuar shumë, duke marrë parasysh faktin që pjesa më e madhe e aseteve të shoqërive të sigurimeve përbëhet nga investime që nuk mund të ndahen në mënyrë të përshtatshme midis aseteve fikse dhe atyre aktuale. Kategoritë e aseteve fikse dhe atyre të tanishme që janë gjetur në direktivën e katërt janë tërësisht të shpërndara dhe është paraqitur një titull i ri: investimet. Për krahun e përgjegjësive të pasqyrës së kontabilitetit, grupi më i rëndësishëm i objekteve për çdo shoqëri sigurimesh janë parashikimet teknike, që përfaqësojnë shumën e vënë mënjanë nga shoqëria për ta bërë atë të aftë që të përmbushë detyrimet e ardhshme, që nuk mund të dihen me saktësi në datën e përgatitjes së pasqyrës së kontabilitetit. Pika kryesore e parimit që duhet të vendoset këtu, është trajtimi që duhet t’i jepet grupit të risiguruesve për detyrimet bruto të siguruesve të drejtpërdrejtë, ose, atje ku do ishte e përshtatshme, atij grupi të risiguruesve të tjerë për të cilët biznesi është ulur deri në detyrimet bruto të risiguruesve të parë.

406

Për llogarinë e fitimit dhe të humbjes, direktiva ka mbajtur vetëm një format, atë vertikal, që krahasimet t’i bëjë në mënyrë sa më të lehtë. Llogaria e fitimit dhe e humbjes është e ndarë në dy pjesë, ajo që quhet llogari tekinke, që pasqyron rezultatet e veprimtarive të sigurimeve në kuptimin e ngushtë të fjalës dhe e ashtuquajtura llogari joteknike. Më tej, për ato shoqëri që mbajnë llogari të ndara teknike për sigurimet për jetën dhe për jo jetën, duhet thënë që janë të kërkuara në parim për të dy kategoritë. Për më tepër, ka ndryshime thelbësore në përmbajtjen e llogarive teknike për jetën dhe për jo jetën. Në sigurimet për jo jetën llogaria teknike është pasqyruese e rezultatit të veprimtarisë së shoqërisë përpara marrjes në llogari të ardhurat nga investimet. Këto paraqiten në pjesën joteknike të llogarisë së humbjes dhe fitimit. Në këtë mënyrë, rezultatet e sigurimeve dhe të veprimtarisë së investimit mund të ndryshojnë në përputhje me faktorë krejt të ndryshëm dhe mund të ndjekin cikle të ndryshme. Për sigurimet e jetës ka interpretime të ndryshme. Shumica e llojeve të sigurimeve të jetës përfshijnë një element thelbësor investimi dhe pjesa më e madhe e fitimeve të investimeve të arritura nga një shoqëri e sigurimit të jetës është përdorur për përfitimin e vetë aksionerëve të saj. Meqenëse fitimi nga investimi është përdorur në llogaritjen e mbifitimit, në të cilin aksionerët zakonisht kanë të drejtën e pjesëmarrjes, duket e përshtatshme që e ardhura e investimit të përfshihet në llogarinë teknike. Shifrat e rezultateve në llogarinë e humbjes dhe fitimit përgjithësisht tregojnë neto me shifra “gros minus risigurim” për objekte të rëndësishme, të tilla si: primet, pretendimet dhe shpenzimet e veprimtarisë. Për shkak se investimet e shoqërive të sigurimeve janë mbajtur pothuajse ekskluzivisht për arritjen e përgjegjësive të së ardhmes për aksionerët, vihet re një interes i madh për çështjen e vlerësimit të tyre. Ka patur dyshime për përshtashmërinë e kostove historike për këtë qëllim. Është e vërtetë që kostoja historike është diçka që mund të fitohet me siguri. Megjithatë, domosdoshmëria e saj si një masë e aftësisë se një shoqërie sigurimi për të përmbushur detyrimet e tanishme dhe të ardhshme është menduar të jetë më e vogë se ajo e vlerës së tanishme. Direktiva nuk është e prirur të zgjedhë midis meritave rivale të këtyre pikëpamjeve. Ajo lejon shtetet anëtare të kërkojnë ose të mundësojnë investime që të pasqyrohen si asete në bazë të vlerës së tyre të tanishme.

407

Zgjedhja mund të ushtrohet ose për të gjitha investimet e marra së bashku, ose për disa kategori investimesh. E njëjta mënyrë vlerësimi duhet të zbatohet për të gjitha investimet e përfshira në çdo objekt që tregohet nga një numër arab ose që është si e ardhur, e emërtuar “toka dhe ndërtesat”. Atje ku investimet janë treguar në vlerën e tanishme, çmimi i tyre i blerjes duhet të paraqitet në shënimet për llogaritë. Në të njëjtën mënyrë, atje ku investimet janë të treguara në çmimin e tyre të blerjes, vlera e tanishme duhet të tregohet gjithahstu në shënime. Këto të dhëna shtesë u bënë të nevojshme për të krahasuar midis tyre shoqëritë e sigurimeve që duan të tregojnë investimet në një vlerë që pasqyron vlerën e tregut në të dhënat e pasqyrës së kontabilitetit. Sasia e provigjioneve teknike duhet të jetë duhet të jetë gjatë gjithë kohës e tillë që shoqëria të përmbushë çdo përgjegjësi që rrjedh nga kontratat e sigurimit për aq sa mund të parashikohen. Provigjonet teknike nuk mund të përdoren për qëllime të tjera dhe vendimet si për rritjen e provigjoneve, ashtu dhe për pakësimin e tyre duhet të shmangen sa më shumë që të jetë e mundur. Direktiva përfshin një numër dispozitash të cilat kanë të bëjnë me vlerësimin e provigjoneve teknike. Përveç një numri të madh informacionesh që rrjedhin nga direktiva e katërt ose nga direktiva e sigurimit, ajo kërkon paraqitjen e shënimeve të sasisë totale të komisioneve që merren nga veprimtaria e sigurimit të drejtpërdrejtë. Ajo kërkon edhe disa informacione të pjesshme, të cilat janë të njëvlershme me informacionin e kërkuar në direktivën e katërt, që ka të bëjë me vijat e biznesit dhe përfaqësimin gjeografik. Shoqëritë e sigurimit duhet të kenë llogaritë e tyre të kontrolluara nga një profesionist i kualifikuar (person fizik ose firmë kontrolli) që përmbush të paktën kërkesat e direktivës së tetë. Llogaritë vjetore të miratuara, së bashku me raportin vjetor dhe raportin e kontrollit duhet të vihen në dosje me një regjistër lokal ose qendror dhe duhet të bëhen të gatshme për publikun në zyrën e tij qendrore. Të gjitha shoqëritë e sigurimeve që janë shoqëri mbikëqyrëse duhet të pregatitin llogari të konsoliduara dhe një raport të konsoliduar vjetor në përputhje me dispozitat e direktivës, e cila i referohet në një shkallë të madhe direktivës së shtatë.

408

Atje ku shoqëria mbikëqyrëse nuk është një shoqëri sigurimesh, por një shoqëri financiare, e cila ka si qëllim kryesor të marrë në zotërim ndërmarrje të tjera dhe t’i kthejë ato në fitimprurëse dhe ku ndërmarrjet e varësisë janë kryesisht ose ekskluzivisht shoqëri sigurimesh, llogaritë e konsoliduara duhet të përgatiten në përputhje me direktivën e llogarive të sigurimit.

409

MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e shtatë për ligjin e shoqërive tregtare 83/349/KEE OJ No L 193 e 18.7.1983

Direktiva e shtatë e Këshillit 83/349/KEE e 13 qershorit 1983 e bazuar në nenin 54(3)(g) të Traktatit për llogaritë e konsoliduara

Direktiva e llogarive bankare 86/635/KEE OJ No L 372 e 31.12.1986

Direktiva e Këshillit 86/635/KEE e 8 dhjetorit 1986 për llogaritë vjetore të bankave dhe institucioneve të tjera financiare

410

E DREJTA CIVILE

TABELA E PËRMBAJTJES I. Përgjegjësia civile për dëmin e shkaktuar nga prodhimet me të meta II. Agjentët tregtare III. Njohja e dyfishtë e gjykimeve në çështjet civile dhe tregtare IV. E drejta e zbatuar në detyrimet e kontratës HYRJE Që një treg unik pa kufij, i bazuar mbi parimet e ekonomisë së tregut të funksionojë sa më mirë, ai duhet të përmbushë një numer kërkesash themelore, nga të cilat kryesoret janë: parimet bazë të ligjit civil dhe disa koncepte bazë, si përgjegjësia civile (pas dëmtimit). Një aspekt veçanërisht i rëndësishëm për lëvizjen e lirë të mallrave është edhe përgjegjësia për mallrat. Për të mbrojtjur konsumatorin, është e rëndësishme të sigurohet një kompensim i drejtë, në rastet kur shkaktohet një dëm që vjen nga kunsumi i një prodhimi me të meta. Një fushë tjetër ku harmonizimi mundësohet nga një treg i brendshëm që funksionon pa pengesa, është agjensia tregtare; duke pasur parasysh rolin e rëndësishëm të luajtur nga agjentët tregtarë në jetën e biznesit në përgjithësi, është e vlefshme të theksohen detyrimet minimale përkatëse të punëdhënësit dhe agjentit (ose agjenteëve) të tij. Ndryshimet në ligjet kombëtare për përfaqësinë tregtare ndikojnë thellë në kushtet e konkurrencës dhe janë pengesë ndaj mbrojtjes së mundshme për agjentët tregtarë vis-à-vis kryetarëve të tyre dhe për sigurinë e transaksioneve tregtare. Konventa e Brukselit e vitit 1968 për juridiksionin, njohjen dhe zbatimin e gjykimeve dhe Konventa e Romës e 1980-s për ligjin e zbatuar ndaj

411

detyrimeve kontraktuese, janë dy instrumente të tjerë të rëndësishëm, të cilët lehtësojnë funksionimin e tregut të brendshëm, duke siguruar një sistem komunitar për procedurat ligjore që ndiqen në çështjet civile dhe tregtare. Kjo arrihet duke vendosur rregulla të përbashkëta për juridiksionin, duke siguruar njohjen e dyanshme dhe zbatimin e gjykimeve sipas Konventës së Brukselit dhe duke harmonizuar rregullat e e te drejtes private ndërkombëtare të shteteve anëtare, që ka të bëjë me detyrimet kontraktuese sipas Konventës së Romës. Të dyja konventat, adresojnë anët e veçanta ndërkombëtare të procedurave ligjore dhe zgjidhin disa nga çështjet më të rëndësishme kur lindin mosmarrëveshje midis personave që nuk banojnë në të njëjtin shtet anëtar. Duke vepruar kështu, veçanërisht, operatorëve ekonomikë, u krijohet një mjedis më i lehtë ligjor, në të cilin ata janë të aftë të kryejnë veprimtaritë e tyre. Megjithese veprimi i Komunitetit ka qenë i kufizuar dhe shumë anë të ligjit dhe të procedurës civile mbetën brenda përgjegjësisë së shteteve anëtare, direktivat dhe konventat e përshtatura kanë dhënë një ndihmesë të rëndësishme për funksionimin e tregut të brendshëm dhe kanë rritur shkallën e sigurisë ligjore për ata që janë të interesuar.

412

I. PËRGJEGJËSIA CIVILE PËR DËMIN E SHKAKTUAR NGA PRODHIMET ME TË META PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Më 1985 Këshilli përshtati një direktivë për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me përgjegjësinë për prodhimet me të meta. Direktiva vendos një regjim komunitar për të shpërblyer për kompensimin e dëmit te shkaktuar nga prodhimet me të meta. Direktiva bazohet në parimin e përgjegjësisë së rreptë: kjo do të thotë që një prodhues i një prodhimi me të meta është përgjegjës për dëmin e shkaktuar, pa qenë e nevojshme që personi i dëmtuar të provojë që prodhuesi ishte fajtor. Detyrimi për personin e dëmtuar është që të tregoje se prodhimi ishte me të meta dhe që atij i shkaktoi një dëm. Në qoftë se paditesi ka mundësi ta bëjë këtë, varet nga prodhuesi për të provuar një nga mbrojtjet që i janë dhënë atij nga neni 7 i direktivës. Direktiva ka një përkufizim të veçantë për të metat e prodhimit, për prodhuesit dhe për vetë dëmin. Një prodhim quhet me të meta kur nuk jep sigurinë që personi pret prej tij, duke marrë parasysh të gjitha rrethanat, përfshirë këtu paraqitjen e prodhimit dhe kohën kut futet në qarkullim. Direktiva jep një përkufizim shumë të gjerë të prodhuesit, i cili përfshin jo vetëm prodhuesin e drejtpërdrejtë të mallit, por edhe personin që vendos emrin ose markën e tij mbi produktin, duke e paraqitur kështu veten e tij si prodhues. Një furnizues i produktit mund të mendohet edhe si prodhuesi i tij, megjithatë ai mund t’i shpëtojë përgjegjësisë në qoftë se ka mundësi të tregojë personin që e ka furnizuar atë ose prodhuesin e vërtetë. Edhe një importues i prodhimit në Komunitet mund të jetë përgjegjës për dëmin e shkaktuar nga një prodhim me të meta, të cilin ai e ka importuar në Komunitet. Direktiva siguron që personi i dëmtuar mund të bëjë padi brenda Komunitetit, për dëmin që rrjedh nga një prodhim me të meta.

413

Direktiva përcakton konceptin e dëmit. Quhet kështu dëmi i shkaktuar nga vdekja ose dëmtimi vetjak dhe dëmtimi ose shkatërrimi i pronës që është e karakterit privat dhe aktualisht e përdorur kryesisht nga personi i dëmtuar për përdorim privat. Asnjë ankesë nuk mund të bëhet për një dëm të shkaktuar nga vetë personi. Gjithashtu mund të jetë e mundur, në varësi të ligjit të shtetit anëtar përkatës, të kërkohet kompensim për dëmtim jomaterial. Data për zbatimin e direktivës ishte korrik i 1988-s. Megjithatë, nuk është vënë re rritja e numrit të ankesave, ose rritje e nivelit të çmimeve, për shkak të masave për sigurinë e prodhimit. Megjithëse përvoja është e kufizuar dhe ka vetëm pak raste të raportuara nga gjykatat kombëtare, direktiva mbetet pjesë e rëndësishme e legjislacionit, që ka patur një efekt pozitiv për sigurinë e prodhimeve dhe ka ndihmuar palët e dëmtuara për të kërkuar dëmshpërblim. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Që të funksionojë direktiva, duhet t’u krijohet mundësia personave që në bazë të direktivës kanë përgjegjësi, të sigurohen nga rreziqet e mundshme që u kanosen. Prania e një sistemi efektiv sigurimi është parakusht që të të funksionojë mirë përgjegjësia e rreptë e vendosur sipas Direktivës 85/374/KE. Prodhuesi që në bazë të direktivës është përgjegjës duhet të sigurohet ndaj përgjegjësisë së tij të mundshme, sepse, së pari, ai të mund të mbetet në atë biznes pa marrë parasysh qenien e procedurave ligjore që kanë të bëjnë me një prodhim të furnizuar nga ai dhe, së dyti, të mund të ketë një garanci që personi i dëmtuar të marrë dëmshpërblim. Një pyetje themelore që ka shtruar Komisioni në kohën që po hartonte propozimin e tij për direktivën ishte nëse sistemi i krijuar nga direktiva do të ishte i aftë të sigurohej kundër tij. Ky ka qenë rasti përkatës për BE-në. Personat e paditur, duhet të mbajnë shënime të sakta dhe të plota për mallrat e prodhuar dhe të shitur. Kështu, shitësi i mallit duhet të sigurojë emrin dhe adresën e personit që e furnizoi dhe ky i fundit duhet të ketë të dhënat e prodhuesit, për të provuar se cili i prodhoi mallrat e veçanta, kohën kur janë shitur etj. Kjo do t’i aftësojë ata për të analizuar rreziqet dhe për të tërhequr prodhimet për të cilat kanë arsye të besojnë që janë me të meta. Prodhuesit

414

duhet të jenë në gjendje të sigurojnë një cilësi dhe standard bazë të prodhimeve të tyre dhe kjo mund të kërkojë testim të përmirësuar dhe sisteme të kontrollit të cilësisë. Ata kanë nevojë edhe për një sistem tërheqjeje dhe paralajmërimi. Në qoftë se importuesit janë të detyruar të jenë të hapur ndaj përgjegjësisë, ata duhet të mendojnë për ngritjen e aftësive të tyre testuese. Gjithashtu, edhe ata mund të kërkojnë dëmshpërblime nga furnizuesit e tyre ose nga prodhuesi. Ata mund të kenë nevojë gjithashtu të marrin sigurim të mëtejshëm. Nga ana tjetër, paditësit duhet të jenë në gjendje të fillojnë procedimet, të kenë të drejtë të paraqesin çështjet në sistemin ligjor, i cili mund të jetë i siguruar nga mekanizma të ndryshëm, ku ndihma ligjore ose sigurimi ligjor apo e drejta për të çuar çështjen në në gjykatë, janë të gjitha mundësi të hapura. Duhen pasur parasysh edhe ndikimet e kostos, meqenëse kostoja e prodhimeve mund të ngrihet. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva për përgjegjësinë e prodhuesit erdhi si rrjedhojë e dy shqetësimeve. Së pari duhet të mbroheshin konsumatorët që ishin të dëmtuar nga prodhimet me të meta dhe se dyti, duhet të kufizoheshin shtrembërimet në konkurrencë që vin nga përdorimi i ligjeve të ndryshme për përgjegjësinë brënda shteteve anëtare. Dëmshpërblimi i paguar ndaj personave të dëmtuar u shtohet kostove të prodhimit dhe kështu çon në kosto të ndryshme midis shteteve anëtare dhe në kushte të pabarabarta të konkurrencës. Më tej, u përhap frika që prodhuesit ishin të ndikuar nga gjykime ligjore në vendimin për nxjerrjen e prodhimeve të tyre në një treg të veçante. Këto gjykime janë po aq të rëndësishme edhe për gjendjen e tanishme. Duke afruar ligjin kombëtar në një vijë me direktivën, duhet të përmirësohet hyrja në tregun e brendshëm, meqenëse importuesit, të cilët mund të kenë përgjegjësi, do të sigurohen që prodhimet e prodhuara për tregun e brendshëm ballafaqohen me një regjim të njëjtë përgjegjësie dhe, kështu, mund të hiqet sigurimi më i ulet ose të kryhen me pak kontrolle cilësie.

415

Në përgjithesi nga shumë vende joanëtare të BE-së direktiva trajtohet si një udhëzuese për sistemet e tyre. Një nga vendet qësë fundi ka përshtatur një qendrim të ngjashqm është Japonia. Vendet e Evropqs Qendrore dhe Lindore sa mq shpejt që të jetë e mundur duhet të sigurohen që legjislacioni i tyre për përgjegjësinë civile për dëmin e shkaktuar nga prodhimet me të meta është në të njëjtën vije me parimet e Direktivës 85/374/KE (përgjegjësia pa faj e prodhuesve, përkufizimi i dëmit, etj) MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 85/374/KE OJ L210, 7.8.85, p.29

Direktiva e Këshillit 85/374/KE e 25 korrikut 1985 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare, që ka të bëjë me përgjegjësinë për prodhimet me të meta

II. AGJENTËT TREGTARË PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktiva e Këshillit 86/653/KE mbi agjentët tregtarë të vetëpunësuar, vendos një regjim ligjor për marrëdhëniet e kryesorit me agjentin e tij. Një agjent është një person i vetëpunësuar ose një ndërmarrje që negocion shitjen apo blerjen e mallrave në emër të një personi tjetër, i cili në Direktivën quhet si kryesori. Direktiva vendos detyrimet bazë që çdo palë ka ndaj palës tjetër. Ajo ka nene të hollësishme në lidhje me shpërblimin e agjentit, për sa i përket nivelit dhe kohës së pagesës. Parimi bazë prapa këtyre neneve është liria e kontratës, por direktiva zbatohet ose kur palët nuk kanë bërë një

416

marrëveshje midis tyre ose kur direktiva, në mënyrë të veçantë, i ndalon palët nga shtrembërimi i saj ose vetëm në atë madhësi që është siguruar. Direktiva ka rregulla edhe për sasinë e verejtjeve që çdo palë duhet të bëjë për të mbyllur kontratën dhe siguron për një sistem kompensimi ose shpërblimi për agjentin kur mbyllet kontrata e agjensisë. Kjo shumë parash është e pagueshme me përjashtim të rasteve kur agjenti kryen shkelje të rëndë të detyrimeve të tij kontraktore, kur ai e mbyll kontratën me përjashtim të rastit kur është bërë për arsye të kryesorit, ose për shkak të sëmundjes, moshës së vjetër dhe kur agjenti e ka përcaktuar kontratën. Direktiva zgjidh edhe çështjen e ndalimit të tregut. Direktiva është një pjesë e vlefshme e legjislacionit në një fushë të veprimtarisë ekonomike me rëndësi të madhe. Agjentët tregtare luajnë rol të rëndësishëm në rritjen e mirëqenies ekonomike të Komunitetit. KUSHTET E NEVOJSHME PËR VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Është e qartë se direktiva nënkupton që ka agjentë, të cilët veprojnë në emër të kryesorëve. Agjenti nuk merr mbi vete ndonjë përgjegjësi financiare ose përgjegjësi ligjore për transaksionin, por vepron në emër të kryesorit, duke ndihmuar kryesorin në shitjen e prodhimeve, apo edhe duke i shitur ato në emrin e tij. Ai mund të blejë edhe mallra në emër të kryesorëve. Që kjo direktivë të funksionojë, tregu ka nevojë të ketë një nivel të caktuar e të qendrueshëm infrastrukturë, të ketë gjithashtu një lidhje të vazhdueshme midis një kryesori dhe agjentit të tij. Direktiva nuk mbulon transaksionet me bisedime të rastit dhe/ose të lidhura nga një person në emër të një tjetri. Direktiva nënkupton që kryesorët të kenë burimet e përshtatshme për të ofruar një shpërblim për një agjent kur mbyllet kontrata; kështu kryesori ka nevoje të ketë një shkallë të caktuar mundësie zbatimi.

417

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË Asnjë masë e fazës së parë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË

PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Në një fazë të dytë vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore mund të parashikojnë vënien në zbatim të legjislacionit ose përshtatjen, mbi bazën e parimeve të Direktivës 86/653/KE, të legjislacionit ekzistues, që ka të bëjë me agjentët tregtarë. Agjentët tregtarë kryejnë një veprimtari ekonomike shumë të rëndësishme dhe direktiva jep një bazë të fortë të marrëdhënies. Ajo, gjithashtu, ka për qëllim të merret me çështjen e disavantazhit konkurrues dhe të lejojë për depërtim sa më të plotë në tregje. Agjentët, në veçanti, kanë një rol të rëndësishëm në ketë drejtim dhe regjime të ndryshme ligjore mund të ndikojnë në efektivitetin dhe aftësitë e tyre për të konkurruar. Agjensitë, nga ana e tyre, janë një mënyrë e rëndësishme dhe e mirë për të kryer biznes dhe ato kanë nevojë të mbështeten nga një kuadër i përshtatshëm ligjor. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 86/653/KE OJ L382, 31.12.1986, p.17

Direktiva e Këshillit 86/653/KE e 18 dhjetorit 1986 për bashkërendimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me agjentët tregtare të vetëpunësuar

418

III. NJOHJE E PËRBASHKËT E GJYKIMEVE NË ÇËSHTJET CIVILE DHE TREGTARE

PARAQITJE Konventa e Brukselit për juridiksionin dhe zbatimin e gjykimeve në çështjet civile dhe tregtare e 27 shtatorit 1968. Versioni i konsoliduar. OJ C189, 28.07.1990, fq.3

Që tregu i brendshëm të funksionoje në mënyrë të harmonishme, duhen marrë masa për të siguruar “lëvizjen e lirë” të gjykimeve në çështjet tregtare dhe civile, që ato të zbatohen shpejt sapo edhe të jepen. Më 1968 shtetet e BE-së përfunduan Konventën e Brukselit, e cila, edhe pse nuk është një masë stricto sensu e Komunitetit, përsëri ndihmon për të siguruar një mjedis të vetëm ligjor për të gjitha shtetet anëtare. Traktati i Romës u ka bërë thirrje tashmë shteteve anëtare të merren me ketë problem (neni 220), i cili në vetvete nxjerr në pah rëndësinë e tij. Njëzetë vjet pas përshtatjes së Konventës së Brukselit, vendet e SHETL-it (Shoqëria Evropiane e Tregut të Lirë) nënshkruan një konventë të ngjashme me shtetet anëtare të Komunitetit, Konventën e Luganos (OJ L 319, 25.11.1998, P.9). Tani parimet e juridiksionit, njohjes dhe zbatimit janë tani të përbashkëta për të gjitha shtetet e BE-së. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Konventa e Brukselit e vitit 1968 për juridiksionin dhe zbatimin e gjykimeve në çështje civile dhe tregtare vendos rregullat për juridiksionin në proceset ligjore që kanë të bëjnë me çështje civile dhe tregtare. Ajo siguron që gjykimet e dhëna nga gjykatat e shteteve anëtare janë të njohura për gjithë Komuntetin dhe vendos një mekanizëm për të lehtësuar zbatimin e gjykimeve të dhëna nga një shtet kontraktues në një shtet tjetër kontraktues. Hapësira e konventës është e kufizuar në çështjet civile dhe tregtare dhe, në mënyrë të veçantë, theksohet se Konventa nuk shtrihet në taksat, doganat ose çështjet administrative, as edhe në çështjet familjare, sigurimin shoqëror, falimentimin ose arbitrimin.

419

Rregulla bazë për juridiksionin është se një i pandehur, çfarëdo qoftë kombësia e tij, hidhet në gjyq në gjykatat e shtetit kontraktues në të cilin ai është banues i përhershëm. Konventa përmban rregulla të veçanta që lejojnë gjykatat e shteteve të tjera kontraktuese të kenë juridiksion në çështjet që inter alia kanë të bëjnë me kontratën, mbajtjen, dëmtimin, kursimet, kontratat e sigurimit dhe ato të konsumatorit. Për çështje të caktuara, disa gjykata kanë një juridiksion ekskluziv pa marrë parasysh vareësinë e vendit të përhershëm të banimit. Ky është rasti edhe për çështje që inter alia kanë të bëjnë me prona të patundshme dhe vlefshmërinë e regjistrave publikë. Konventa përmban rregulla për rrethanat kur proceset që kanë të bëjnë me të njëjtin shkak veprimi sillen në gjykata të dy shteteve kontraktuese ose kur sillen veprime të ndërthurura, kështu që procedurat duhet të vazhdojnë vetëm në gjykatat e një shteti kontraktues. Konventa kërkon që gjykimet të njihen pa kërkuar ndonjë procedurë të veçantë. Ka rrethana të kufizuara, vetëm në të cilat njohja mund tëmos pranohet, por në praktikë, kjo gjë nuk ndodh shpesh. Konventa vendos një sistem të veçantë për zbatimin e gjykimeve. Ajo përcakton rastet për të cilat duhet paraqitur kërkesa për zbatim, si dhe sistemin që duhet të ndiqet për të apeluar vendimet. Procedura e zbatimit përcaktohet nga ligji i shtetit kontraktues, ku kërkohet zbatimi. Konventa e Brukselit ka provuar me fakte që është një konventë e rëndësishme për sigurimin e mjedisit bazë ligjor në të cilin tregtia mund të sjellë fitime. Ajo është një konventë e KE-së (sipas Traktatit të Romës, neni 220) dhe të gjitha shtetet anëtare janë të detyruara ta miratojnë. Ajo përbën edhe një kusht për hyrjen në BE të vendeve të tjera.

420

IV. LIGJI I ZBATUESHËM PËR DETYRIMET KONTRAKTUESE PARAQITJE Konventa e Romës për ligjin e zbatueshëm për detyrimet kontraktuese, 1980 OJ L 266, 9.10.1980, fq.1 e amenduar nga Konventa e hyrjes së Spanjës dhe Portugalisë, 1992 OJ L 333, 18.11.1992, fq.1

Konventa e Romës e vitit 1980 për ligjin e zbatueshëm për detyrimet kontraktuese bashkon rregullat e te drejtes ndërkombëtare private të shteteve anëtare që ka të bëjë me vendimin se cili ligj rregullon marrëdhëniet kontraktuese. Parimi bazë është ai i lirisë së zgjedhjes së palëve në kontratë për të vendosur se cili ligj do të rregullojë marrëdhëniet e tyre kontraktuese. Zgjedhja mund të shprehet ose të nënkuptohet. Në mungesë të zgjedhjes nga palët, ligji që rregullon marrëdhëniet kontraktuese është ai i vendit me të cilin kontrata është e lidhur më shumë. Konventa vendos disa faktorë që bëjnë të mundur përcaktimin e këtij ligji. Megjithatë, zgjedhja e palëve nuk e ndikon zbatimin e rregullave të detyrueshme të një vendi, kur të gjitha elementet e tjera të përshtatshme për kontratën lidhen vetëm me atë të vendit. Rregullat e detyrueshme të një vendi mund të zbatohen edhe kur ka një lidhje të ngushtë me vendin, pavarësisht nga ligji që i përcakton ato. Ekzistojnë rregulla të veçanta që përcaktojnë zgjedhjen e ligjit dhe rregulla të detyrueshme që lidhen me disa kontrata konsumatori dhe kontrata vetjake punësimi. Konventa ka edhe akte që kanë të bëjnë me çështjen se cili ligj zbatohet inter alia, për qenien dhe vlefshmërinë e një kontrate, paaftësinë, zëvendësimin dhe barrën e provës.

421

Konventa është ratifikuar nga të gjitha shtetet anëtare, megjithese shumë prej tyre akoma nuk kanë ratifikuar traktatin e hyrjes që ka të bëjë me Spanjën dhe Portugalinë. Konventa është e hapur për ratifikim vetëm nga shtetet anëtare, por vendet e treta mund të përshtatin rregulla të njëjta me ato që përmban në konventa, të cilat, de facto, do të sillnin sistemin e tyre në një vije me konventën.

422

NJOHJE E NDËRSJELLË E KUALIFIKIMEVE

PROFESIONALE

INFORMACION I PËRGJITHSHËM Në një ekonomi tregu, rregulla e përgjithshme është që çdo njeri është i lirë të zgjedhë profesionin. Ushtrimi i disa veprimtarive profesionale, për shkak të interesit të përgjithshëm të shoqërisë, mund të shoqërohet me realizimin e kualifikimeve të paracaktuara. I përket çdo shteti të vendosë nëse interesi i përgjithshëm mbrohet nga konkurrenca e lirë ose, në të kundërten, nëse një profesion i caktuar duhet të rregullohet dhe si duhet të arrihet kjo (mbrojtja e titullit ose e veprimtarive profesionale). Kualifikimet e nevojshme për të ushtruar një profesion të rregulluar janë bazuar në një sistem kombëtar arsimi, gjë që përbën pengesë për një emigrant të kualifikuar në një shtet tjetër. Për shembull, në shumicën e shteteve anëtare, profesionet e doktorit, avokatit, oficerit të anijes së tregtisë, apo mësuesit e shkollës fillore dhe të mesme (veçanërisht në shkollimin shtetëror) mund t’i ushtrojnë vetëm ata që kanë mbaruar edukimin dhe trajnimin në përputhje me kërkesa të caktuara ligjore. Niveli dhe përmbajtja e një edukimi dhe trajnimi të tillë janë vendosur në bazë të sistemit kombëtar të arsimit, ku përfshihet një element diskriminimi në qoftë se kërkohet një kualifikim profesional kombëtar. Një kualifikim i përshtatshëm është i nevojshëm për të ushtruar në mënyrë të rregullt profesionin. Në çdo vend të Komunitetit, këto kërkesa janë të zbatueshme për bashkëkombësit e atij shteti, por dhe për bashkëkombësit e shteteve të tjera anëtare. Për arsye që dihen, këta të dytët nuk i përmbushin kërkesat. Njohja e ndërsjellë e kualifikimeve profesionale është mekanizmi i duhur për të hequr ketë pengese ndaj lëvizjes se lirë të njerëzve dhe ndaj lirisë për të siguruar shërbime.

423

PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Ka tri lloje kryesore masash që nuk lejojnë diskriminimin në lëvizjen e lirë të profesionistëve. Këto janë:

III. Njohja e kualifikimeve profesionale; IV. Masat që lidhen me kontrollin e shëndetit të mirë, emrin/famën

e mirë dhe gjendjen e mirë financiare; V. Anëtarësia në organizatat profesionale dhe përputhshmëriaa me

kodet e sjelljes. 1. Njohja e kualifikimeve profesionale Komuniteti ka ndërmarrë veprime në këtë fushë mbi bazën e nenit 57 të Traktatit të KE-së. Ligji për veprimtaritë e personave të punësuar (të cilët nuk janë ende të mbuluar nga neni 57) është bazuar në nenin 49, ose i referohet nenit 235. Duke folur në përgjithësi, të gjitha direktivat në këtë fushë zbatohen për veprimtaritë e personave të punësuar dhe të vetëpunësuar. Në periudhën 1964 -1994, Komuniteti përshtati rreth 60 direktiva në këtë fushë. Siç shpjegohet më poshte, ato mund të ndahen në tri grupe kryesore. Për ato pak raste që nuk janë përfshirë në direktivë, zbatohen në mënyrë të drejtpërdrejtë nenet e Traktatit, siç janë interpretuar nga Gjykata e Drejtësisë. A. Njohja e përvojës profesionale

Ky sistem bazohet në arsyetimin që, gjatë ushtrimit të një veprimtarie profesionale për një numër vitesh, është fituar njëfarë përvoje dhe aftësi të veçanta teknikepër taë veprimtari. Zakonisht kërkohet përvoja e një periudhe tre deri në gjashtë vjeçare, së bashku me kërkesat për karakterin e mirë të migruesit, gjendjen e mirë financiare dhe shëndetin fizik e mendor. Këto direktiva, të cilat ishin të parat që përshtateshin (nga 1964 e në vazhdim), quhen si “direktiva kalimtare”, meqenëse qëllimi i parë ishte që ato të zëvendësoheshin me makineritë e shkollimit dhe harmonizimin e trajnimit, qendrim ky që u braktis, sepse ishte tepër i vështirë dhe i ngurtë.

424

Për personat përkatës, këto rregulla janë të thjeshta. Ato bëjnë të mundur ndjekjen e një veprimtarie kudo në Komunitet, edhe sikur kjo veprimtari të mos jetë e bashkërenduar në disa shtete anëtare dhe të preket nga forma të ndryshme bashkerendimi. Edhe pse nuk kërkojnë që sistemet kombëtare të jenë të harmonizuara, rregullimet e bëra vetëm pas disa vitesh kanë lehtësojnë lëvizjen e një veprimtarie profesionale në shtetin anëtar përkatës. Gjithashtu, përshtatja e direktivave të veçanta është tepër e vështirë dhe e ndërlikuar për zgjidhjen e këtij problemi, sepse çdo direktive lidhet vetëm me një veprimtari apo profesion. Prandaj, ky qendrim u braktis pak nga pak me direktivën e fundit që u përshtat më 1982. Shumica e masave në diskutim lidhen me tregtinë e kualifikuar, por disa që kanë shtrirje të gjerë, duke përfshirë edhe shërbimet profesionale (p.sh. nga agjentët e licensave)

B. Njohja në mënyrë automatike e kualifikimeve profesionale

Ky sistem i dytë përfshin profesionistë shumë të kualifikuar të cilët kanë dëshirë të praktikojnë veprimtarinë e tyre në një shtet tjetër anëtar. Sistemi jep dy variante. Sipas të parit njohja bazohet automatikisht në një bashkërendim minimal të shkollimit dhe trajnimit. Sigurimi nga shtetet anëtare i edukimit dhe trajnimit për profesionet në diskutim drejtohet nga rregulla të përbashkëta duke u kërkuar atyre të njohin një shkollim dhe trajnim që është fituar në një shtet tjetër të Komunitetit. Kjo kërkesë zbatohet për profesionet e mjekut, që kujdeset për shëndetin e njerëzve, të infiermierit, që është përgjegjës për kujdesin e përgjithshëm, pastaj për dentistin, mjekun veteriner dhe farmacistin. Varianti i dytë që zbatohet vetëm për arkitektët, ka për qëllim të vendosë kriteret për njohjen e profesionit. Edhe këtu kualifikimet janë të njohura automatikisht, sapo të miratohen nga Komisioni dhe shtetet e tjera anëtare. Për sa u përket këtyre dy varianteve, me anë të një vendimi, për çdo profesion përkatës është ngritur një komitet këshillues për edukimin dhe trajnimin. Anëtarët e komitetit zgjidhen në mënyrë të barabartë, sipas profesionit, qendrave të edukimit e trajnimit dhe autoriteve mbikëqyrëse. Puna e tyre është të ndihmojnë ruajtjen e një standardi

425

të lartë të edukimit dhe trajnimit në gjithë Komunitetin. Për këtë qëllim, ata përshtatin raporte dhe rekomandime të shteteve anëtare dhe të Komisionit. Komiteti për edukimin dhe trajnimin e arkitektëve mund të shprehë edhe mendimet për përputhshmërinë e shkallës së një kualifikimi të caktuar me kërkesat e direktivës përkatëse. Për të dy variantet, janë ngritur disa komitete (zyrtare ose jozyrtare) me përfaqësues vetëm nga shtetet anëtare dhe Komisioni. Ato lejojnë kontaktet e drejtpërdrejta midis autoriteteve përgjegjëse dhe lehtësojnë zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me zbatimin e direktivave. Këto rregullime janë rrjedhojë e një procedure legjislative tepër të ndërlikuar dhe administrimi i komiteteve është i vështirë, veçanërisht administrimi i atyre këshilluese, që kishin 90 anëtarë, por numri i tyre u rrit me hyrjen e tre shteteve të reja anëtare më 1 janar 1995. Secili komitet mbulon vetëm një profesion apo veprimtari të veçantë. Si rrjedhim, që nga 1985 kjo mënyrë po braktiset (përveç një direktivë të vitit 1993 që ka konsoliduar direktivat e “mjekëve”) dhe po synohet drejt një qendrimi të përgjithshëm.

C. Njohja e kualifikimeve pa siguruar bashkërendimin e shkollimit

dhe trajnimit

Grupi i tretë i rregullimeve bazohet në Direktivën 89/48/KE e 21 dhjetorit 1988 për një sistem të përgjithshëm për njohjen e diplomave të shkollimit të lartë, që janë dhënë pas përfundimit të shkollimit profesional, si dhe shkollimit e trajnimit afatgjatë, së paku për tre vjet, si dhe në Direktivën 92/51/KE e 18 qershorit 1992 për një shtesë në Direktivën 89/48/KE për një sistem të dytë të përgjithshëm për njohjen e shkollimit profesional dhe të shkollimit e trajnimit afatgjatë. Parimisht këto rregulla janë të zbatueshme për të gjitha veprimtaritë e rregulluara edhe sikur të mos jenë të mbuluara nga një Direktivë e veçantë. Sipas këtij sistemi, njohja mund të kryhet në mënyrë automatike, meqenëse parimi është njohja e trajnimit dhe edukimit të migruesit kur veprimtaritë profesionale të rregulluara që ai dëshiron të ndjekë, janë të njëjta si ato të cilat ai ndjek ose ka ndjekur në shtetin anëtar përkatës dhe ku shkollimi e trajnimi i kërkuar nuk

426

ndryshon në mënyrë thelbësore nga ajo që ai ka realizuar në të shkuarën. Në qoftë se kjo nuk është e vërtetë, shteti anëtar pritës mund t’i kërkojë migruesit të plotësojë mangësitë duke përmbushur një periudhë përshtatjeje ose duke dhënë një provim plotësues, duke qenë se migruesi, në parim, është i lirë të zgjedhë midis të dyjave. Megjithatë në rastin e profesioneve ligjore shteti anëtar pritës është i autorizuar të kërkoje një provim plotësues. Masat plotësuese mund të lidhen vetëm me ndryshime thelbësore në edukim dhe trajnim. Dy direktivat kanë anën e mirë se mbulojnë të gjitha veprimtaritë dhe profesionet e rregulluara që nuk mbulohen nga një direktivë e veçante, duke paraqitur ndërkohë makineri për njohjen gjysëmautomatike të shkollimit dhe trajnimit. Që të sigurohet se të dy sistemet e përgjithshme do të administrohen në mënyrë të kënaqshme, direktivat përcaktojnë ngrotjen e një grupi bashkërendues me detyrën e veçantë të diskutimit dhe zgjidhjes së problemeve praktike të zbatimit, që përbëhet nga përfaqesues të shteteve anëtare dhe udhëhiqet nga një përfaqësues i Komisionit. Shërbimet profesionale që mbulohen nga makineria, për sa i përket lirisë së vendosjes dhe lirisëë së sigurimit të shërbimeve, përfshijnë veprimtaritë e mbikëqyrësve, llogaritarëve dhe inxhinerëve. Për avokatët, mbulohet vetëm ngritja e shërbimit të tyre, meqenëse ka një direktivë të veçantë për të lehtësuar ushtrimin efektiv të lirisë për të siguruar shërbime (mbi bazën e titullit të përdorur në shtetin anëtar përkatës). Sipas sitemit të paraqitur nga kjo direktivë, çdo shteti anëtar i është kërkuar të njohë si avokatë ato persona që, për të arritur qëllimin e ndjekjes se veprimtarive të tyre nën lirinë për të siguruar shërbime, kanë të drejtë të përdorin titullin profesional të avokatit në shtetin e tyre anëtar. Kjo njohje është e plotë, meqenëse mbulon jo vetëm njohuritë ligjore të migruesit, por të gjitha kërkesat që rregullojnë marrjen dhe ndjekjen e profesionit. Përshtatja nga Komisioni i një qendrimi të përgjithshëm për njohjen e kualifikimeve nuk e nxjerr plotesisht jashtë mundësinë e direktivave të ardhshme, të veçanta për disa profesione. Por ky fakt ka nxjerre tri parakushte për përshtatjen e direktivave të tilla: marrëveshja e profesionit përkatës, një konsensus i gjerë midis shteteve anëtare dhe përparësitë krahasuar me direktivat e “sistemit të përgjithshëm”. Propozimi për një

427

direktivë për të drejtën e vendosjes për avokatët u përshtat nga Komisioni më 1994.

D. Zbatimi i precedentëve (case-law)

Parimet kryesore thelbësore dhe nga ana proceduriale që duhet të vëzhgojnë Shtetet Anëtare për masat që merren në këtë fushë janë vendosur nga Gjykata e Drejtësisë nëpërmjet gjykimeve të saj për rastet që kanë të bëjnë me migruesit Heylens dheVlassopoulou – Çështja 222/86 (Unectef v. Heylens [1987] ECR 4097), që ka të bëjë me nenin 48 të Traktatit të KE-së (liria e lëvizjes për punëtorët) dhe Çështja C-340/89 (Vlassopoulou [1991] ECR I-2357), që ka të bëjë me nenin 52 (liria e vendosjes). Ne rastin e fundit, gjykata vendosi parimin se, organet kombëtare, në të cilat bëhet një kërkesë nga një shtetas i Komunitetit për të ushtruar një profesion që ai ka pranuar ta ushtrojë në një shtet tjetër anëtar, duhet të bëjnë ekzaminime deri në çfarë shkallë përkojnë njohuritë dhe kualifikimet që përmban diploma e marrë nga personi përkatës në shtetin e tij të origjinës, me ato që kërkojnë rregullat e shtetit pritës; në qoftë se këto diploma përkojnë vetëm pjesërisht, organet kombëtare janë të autorizuara t’i kërkojnë personit që të japë prova shtesë për njohuritë dhe kualifikimet që i mungojnë.

2. Njohja e provës së emrit të mirë, të shëndetit të mirë etj. Direktiva të ndryshme përmbajnë, akte që i kërkojnë shtetit anëtar pritës të pranojë çertifikatat e lëshuara nga organet e shtetit anëtar përkatës, si provë që personi është me karakter ose emër të mirë, gëzon shëndet fizik dhe mendor të mirë, nuk ka qenë ndonjëherë i deklaruar si i falimentuar dhe nuk ka kryer ndonjë veprim të gabuar si profesionist apo ndonjë krim. Një numër direktivash, veçanërisht ato për arkitektët, theksojnë se kur kërkohet provë e gjendjes së mirë financiare, duhet të pranohen vërtetimet e lëshuara nga bankat e shteteve të tjera anëtare; e njëjta gjë zbatohetedhe për çertifikatat e lëshuara nga shoqëritë e sigurimit në shtetet e tjera anëtare, si provë e mbulimit të përgjegjësisë profesionale ndaj rrjedhojave financiare. 3. Anëtarësia në organizatat profesionale dhe përputhja me kodet e

sjelljes

428

Në rastin e vendosjes, migruesit duhet të regjistrohen sipas rregullave në organizatat përkatëse profesionale dhe të bien dakord me rregullat e tyre. Vendi pritës duhet të sigurojë që regjistrimi në organizatat, dhe gjithashtu emerimi në bordet drejtuese, është i hapur për personat e shteteve të tjera anëtare. Direktivat e “sistemit të përgjithshëm” dhe të “arkitektëve” (për shembull) nënkuptojnë se, në qoftë se është e nevojshme, migruesit mund të sigurojnë provë në formën e një deklarate betimi ose të një deklarate solemne.

Për sigurimin e shërbimeve, direktivat e veçanta për njohjen e diplomave ( për shembull për arkitektet) sigurojnë përjashtim nga regjistrimi në organizatat profesionale, ose një procedurë të thjeshtuar regjistrimi apo një deklaratë të drejtpërdrejtë.

Juristët që ofrojnë shërbime duhet të vëzhgojnë rregullat e shteteve anëtare pritëse për sjellje profesionale pa paragjykime, për detyrimet e tyre me shtetin anëtar nga vijnë dhe, kur përfaqesojnë klientet në procese ligjore, mund t’u kërkohet të punojnë të lidhur me një avokat për një çështje që praktikohet përpara organit gjyqësor. Arkitektët që kryejnë shërbime janë nën vëzhgimin, sidomos të zbatimit të rregullave administrative dhe profesionale të sjelljes së shtetit anëtar pritës.

Një pjesë e mirë legjislacioni jepet për të lejuar praktikat ndërkufitare të profesioneve të rregulluara në Bashkimin Evropian.

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN

1. Legjislacioni kryesor

Kushtet që drejtojnë veprimtaritë profesionale janë vendosur kryesisht nga ligjet kombëtare që kërkojnë kualifikime, siç janë diplomat, që duhet merren për të ushtruar veprimtaritë në fjalë.

Qëllimi i legjislacionit të Komunitetit është paraqitja e makinerisë vepruese për njohjen e kualifikimeve të marra në shtete të tjera anëtare, për të lehtësuar ushtrimin e lirisëë së vendosjes dhe lirisë për të ofruar shërbime, qëpërcaktohen nga neni 52 deri atë 66 të Traktatit të KE-së.

429

Veçoritë kryesore të legjislacionit të Komunitetit janë :

(a) njohja automatike e këtyre elementëve:

1. përvoja profesionale (punë e kualifikuar, industria e tregtisë, etj) 2. prova e emrit së mirë, etj. ( për të gjitha profesionet) 3. autorizimet e ushtrimit të profesionit (avokatët, për ofrimin e

shërbimeve); 4. diplomat universitare me këto kushte:

- pa shqyrtim të mëparshëm të përmbajtjes së trajnimit: nëpërmjet bashkërendimit minimal të edukimit dhe trajnimit me anë të direktivave ( në rastin e gjashtë profesioneve për shëndetin dhe, në një shkallë më të vogël, për arkitektët);

- pas shqyrtimit fillestar të përmbajtjes së trajnimit: mbi bazën e njëvlershmërisë së vendosur, ku është e nevojshme, të zbatohet një standard i përbashkët (neni 3 i “sistemit të përgjithshëm” Direktiva 89/48/KE)

(b) njohja gjysëmautomatike e diplomave, pra subjekti i njohjes në përmbushjen e masave plotësuese, të siguruara nga sistemi i përgjithshëm (një periudhë përshtatjeje ose test kualifikimi, ku shkollimi dhe trajnimi i kaluar ndryshon shumë nga ai i kërkuar në shtetet anëtare pritëse, ose një periudhë e përvojës profesionale ku zgjatja e shkollimit dhe trajnimit të kaluar është të paktën një vit më pak se ai i kërkuar në shtetin anëtar pritës); kur nivelet e shkollimit dhe trajnimit të kërkuara nga shtetet anëtare pritëse ndryshojnë, një sistem i përgjithshëm plotësues (Direktiva 92/51/KE) sigurohet për periudhën kalimtare;

(c) partneriteti me organet mbikëqyrëse të profesioneve kombëtare

brenda kuadrit të komiteteve ose grupeve të zyrtarëve të lartë, që të administrohet zbatimi i direktivave të veçanta dhe atyre të përgjithshme për njohjen e kualifikimeve;

(d) kontakti me profesionet nëpërmjet shoqatave evropiane ose atyre

kombëtare dhe brenda shtatë komiteteve këshilluese për shkollimin dhe trajnimin, të ngritur për direktivat e veçanta;

430

(e) përputhja e sjelljes së migruesve me kodin e shteteve anëtare pritëse (përveçse kur është shkelur ligji i Komunitetit, si p.sh. në rastin e diskriminimit).

2. Përse duhet legjislacioni

Ligjet kombëtare, që shpesh përshtaten me kërkesën e organizatave profesionale, nxjerrin në pah nevojën për të mbrojtur konsumatorët (ose pacientët) dhe për të ruajtur interesin publik. Detyrimet e përgjithshme të përfshira në praktikën e profesioneve janë të njohura si legjitime nga Gjykata e Drejtësisë (shiko çështjen 96/85 Komisioni kundër Francës [1986] ECR 1475), që është nën ndikimin e disa kushteve të caktuara (mosdiskriminimi, përpjestueshmëria). Megjithatë, lista e profesioneve që u është shtuar direktivave kalimtare, është shumë e diskutueshme, si për faktin se disa nga rregullat kombëtare që i kanë të nevojshme masat e Komunitetit janë ende të përligjura për arsye ekonomiko-shoqërore, siç është rasti i profesioneve që do të rregulloheshin vetëm në pak shtete anëtare, ashtu edhe sepse në ato rrethana, ndërthurja e lirë e forcave të tregut nuk do të ishte e mjaftueshme për të siguruar shërbimet cilësore ndaj konsumatorit dhe për të nxitur në të njëjtën kohë konkurrencën dhe hapjen e vendeve të reja të punës.

Legjislacioni i Komunitetit duhet të kalojë pengesat legjitime të kërkesave të kualifikimit për ushtrimin dhe ndjekjen e disa profesioneve. Legjislacioni është siguruar në nenin 57 të Traktatit të KE-së (neni 49 për personat e punësuar dhe neni 66 në rastin e shërbimeve).

Sikurse u shpjegua edhe më lart, në ketë fushë, Komunitetit kufizon veprimtarinë e tij në organizimin e njohjes së dyfishtë të kualifikimeve profesionale midis shteteve anëtare. Kjo njohje është bazuar në besimin e dyfishtë midis autoriteteve të ndryshme kombëtare dhe, për profesionet ose veprimtaritë për të cilat janë përshtatur direktivat sektoriale, mbi bashkërendimin e meparshem të legjislacionëve kombëtare, në trajnimin që jep akses në profesion, dhe mbi sigurinë e respektit të zbatimit të kërkesave minimale të trajnimit të vendosura nga këto direktiva.

Kjo do të thote që çdo shtet duhet të ketë struktura të përshtatshme që lejojnë organet përgjegjëse të zbatojnë përputhjen me kërkesat e përmendura më lart dhe me detyrimet profesionale dhe etike të atyre që praktikojnë profesione të rregulluara.

431

3. Përmbledhja e një organi mbikëqyres

Ne fushën e profesionëve të liçensuara organi që siguron përputhjen me rregullat e ushtrimit të profesionit është ose një ministri, ose një organizatë profesionale, ose të dyja. Ministria përgjegjëse për trajnim zakonisht është Ministria e Arsimit në bashkfunksionim me ministritë e tjera të cilat ndryshojnë sipas profesionit (puna, shëndeti, industria, bujqësia, tregtia, çështjet shoqërore, punësimi, turizmi, kërkimi). Edhe Organizmat profesionalë mund të asociohen në ketë fazë.

Që të lejohet për të praktikuar një profesion të liçensuar, personi në fjalë duhet ose të regjistrohet, ose të marrë një liçensë nga ministria përgjegjëse apo urdhri profesional. Këto duhet të provojnë zotërimin e të gjitha kualifikimeve të kërkuara. Në qoftë se ministria e jep liçensën ose bën të mundur regjistrimin dhe nëse një urdhër profesional është ngritur dhe anëtaresia e tij është e detyrueshme, personi në fjalë duhet të regjistrohet me atë urdhër. Është gjithashtu e mundur të vendoset një sistem ku vetëm urdhri profesional të kujdeset për të gjitha formalitetët që i përkasin hyrjes në një profesion.

Organizimi i profesionit i është lënë urdhrit professional. Normalisht anëtarësia është e detyrueshme ose e nevojshme për të praktikuar nën një titull profesional të caktuar. Detyrat kryesore të urdhrit janë këto:

1. të krijojë regjistrin e tij dhe ta mbajë atë saktë dhe në kohë;

2. të përfaqësojë dhe të nxisë interesat profesionale të anëtarëve;

3. të zhvillojë trajnim pasfillestar dhe të çojë më tej trajnimin e punës;

4. të mbikëqyrë detyrat profesionale dhe të sigurojë përputhje me etikën profesionale;

5. të zhvillojë emrin e mirë të profesionit;

6. të bashkëpunojë me urdhra dhe organe të tjera në fushat më të rëndësishme të ligjit publik dhe çështjeve kombëtare ose ndërkombëtare;

7. të luajë rol në pagesat e tarifave;

Në disa shtete urdhrat kanë të drejtë të nisin edhe procese kur ka krim (ushtrim i paligjshëm i profesionit).

432

Urdhrat zakonisht janë të organizuar si më poshtë:

1. Këshilli (kombëtar) më i lartë; 2. Këshillat rajonalë/provincialë/të rretheve.

Këshilli më i lartë është përgjegjës për menaxhimin e përgjithshëm dhe pranon apelime të vendimeve të marra nga këshillat rajonalë. Këshilli më i lartë mbështetet nga këshillat rajonale dhe i udhëzon ata se si të zbatojnë rregullat e urdhrit.

Një shkelje e rregullave profesionale dhe etike mund të përbëjë shkelje civile ose penale, por edhe shkelje disiplinore. Urdhrat mund të kenë të drejtë të fillojnë procedurat penale ose civile. Sigurisht që ata mund të ndërmarrin procedura disiplinore, duke vendosur edhe sanksionet përkatëse. Sanksionet kryesore disiplinore janë :

− periudhë lirimi me kusht;

− paralajmërim/censurë/masë disiplinore;

− humbje e përkohshme e së drejtës për të votuar për këshillin ose këshillat e urdhrit;

− heqje e përkohshme nga anëtarësia e këshillave kombëtare ose rajonale të urdhrit.

− gjobë;

− ndalim i përkohshëm i së drejtës për të ushtruar profesionin vetëm në nivelin rajonal ose kombëtar;

− përjashtim ose largim nga urdhri.

Disa nga këto sanksione mund të bëhen të detyrueshme, ndonjëherë automatikisht, si rrjedhojë e një bindjeje për një krim të rëndë. Këtu vepron edhe e drejta e brendshme e apelimit në Këshillin e Lartë dhe pastaj e drejta për të bërë apel në gjykatë.

433

MASA THEMELORE

Masat e mëposhtme janë quajtur themelore sepse lehtësojnë lëvizjen e lirë të personave në pjesën më të madhe të profesioneve të liçensuara dhe veçanërisht në profesione të nevojshme (mjekët, dentistët, avokatët, arkitektët, llogaritarët, inxhinierët).

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

Për direktivat e “sistemeve të përgjithshme” (89/48/KE dhe 92/51/KE), autoritetet e VEQL-ve ftohen të ndjekin vazhdimisht, si vëzhgues, takimet e grupit të koordinatorëve që zbatojnë të dy direktivat, që zhvillojnë më tej besim të dyfishtë dhe njohuri midis autoriteteve të ndryshme kombëtare. Këto direktiva janë parësore, meqenëse mbulojnë një hapësirë shumë të gjerë profesionesh e veprimtarish dhe nuk kërkojnë bashkërendim të trajnimit. Ato, megjithatë, kërkojnë besim të dyanshëm midis autoriteteve të ndryshme kombëtare dhe njohuri të mira për funksionimin e njëri-tjetrit. Është kjo arsyeja që duhet të përqendrohemi tek këto direktiva. Kjo fazë duhet të përqendrohet në asistencën teknike për të bërë të mundur që VEQL-të të ngrenë dhe të forcojnë strukturat e nevojshme që sigurojnë përputhje me direktivat dhe zbatimin e tyre. MASAT E FAZËS SË PARË

Direktiva e Këshillit 89/48/KEE OJ N L 19, 24.01.1989, P.16)

Direktiva e Këshillit 89/48/KEE e 21 dhjetorit 1988 për sistemin e përgjithshëm të njohjes së diplomave të shkollës së lartë, të dhëna pas mbarimit të shkollimit profesional dhe trajnimit të paktën për tre vjet

Direktiva e Këshillit 92/51/KEE OJ N L 209, 24.07.1992, p.25

Direktiva e Këshillit 92/51/KEE e 18 qershorit 1992 për sistem të dytë të përgjithshëm për njohjen e shkollimit profesional dhe të trajnimit për të plotësuar Direktivën 89/48/KEE

434

• ZGJEDHJE E MASAVE TË FAZËS SË DYTË


Për sa u përket direktivave sektoriale (që kanë të bëjnë me mjekë, infermierë, dentistë, mami, kirurgë, farmacistë dhe arkitektë), një njohje e ndërsjellë e kualifikimeve varet nga trajnimi dhe bashkërendimi i mëparshëm dhe nga përmbushja e kërkesave minimale të trajnimit të dhëna nga direktivat. Kjo fazë përqendrohet në sigurimin e përputhjes me direktivat.

Për direktivat e “sistemeve të përgjithshme” autoritetet e VEQL-ve gjatë kësaj faze do të marrin pjesë me aktivisht dhe rregullisht në grupin e koordinatorëve, që të rritet besimi i ndërsjellë dhe njohuritë midis autoriteteve të ndryshme kombëtare.

Funksionimi i drejtë i këtyre direktivave kërkon një periudhë të duhur përshtatjeje. Kështu, pa i bërë këto direktiva të zbatueshme në fazën e dytë, përfaqësuesit e VEQL-ve do të rritin pjesëmarrjen e tyre në grupin e koordinatorëve që menaxhojnë dy direktivat.

435

MASAT E FAZËS SË DYTË

Profesionet e shëndetit Direktiva e Këshillit 93/16/KEE OJ N L 165, 7.7.1993, P.1

Direktiva e Këshillit 93/16/KEE e 5 prillit 1993 për të lehtësuar lëvizjen e lirë të mjekëve dhe njohjen e ndërsjellë të diplomave të tyre, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimeve zyrtare

Direktiva e Këshillit 77/453/KEE OJ N L 176, 15.7.1977, f.8

Direktiva e Këshillit 77/453/KEE e 27 qershorit 1977, që ka të bëjë me bashkërendimin e akteve të dala nga ligji, rregulloreve ose veprimeve administrative për sa u përket veprimtarive të infermiereve të kujdesit të përgjithshëm

Direktiva e Këshillit 78/687/KEE OJ L 233, 24.8.1978, f.10

Direktiva e Këshillit 78/687/KEE e 25 korrikut 1978. që ka të bëjë me bashkërendimin e akteve të vendosura me ligj, rregulloreve ose veprimeve administrative për sa u përket veprimtarive të dentistëve


Direktiva e Këshillit 80/155/KEE e 21 janarit 1980, që ka të bëjë me bashkërendimin e akteve të vendosura me ligj, rregulloreve dhe veprimeve administrative për marrjen dhe ndjekjen e veprimtarive të mamive


Direktiva e Këshillit 85/432/KEE e 16 shtatorit 1985, që ka të bëjë me bashkërendimin e akteve të vendosura me ligj, rregulloreve ose veprimeve administrative për sa u përket disa veprimtarive në fushën e farmaceutikës

Direktiva e Këshillit 78/1027/KEE OJ L 341, 23. 11. 1989, f.19

Direktiva e Këshillit 78/1027/KEE e 18 dhjetorit 1978, që ka të bëjë me bashkërendimin e akteve të vendosura me ligj, rregulloreve dhe

436

veprimeve administrative për sa u përket veprimtarive të kirurgëve vetërinerë

Arkitekturë Direktiva e Këshillit 85/384/KEE OJ N L 223, 21.8.1985, p.15

Direktiva e Këshillit 85/384/KEE e 10 qershorit 1985 për njohjen e ndërsjellë të diplomave, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimeve zyrtare në arkitekturë, duke përfshirë masat për të lehtësuar ushtrimin efektiv të së drejtës së vendosjes dhe lirisë për të ofruar shërbime

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË TRETË


Në fund të kësaj faze direktivat e “sistemeve të përgjithshme”, pas vlerësimit të fazave një dhe dy, do të bëheshin të zbatueshme midis shteteve të BE-së dhe VEQL-ve. Përfaqësuesit e VEQL-ve do të beëheshin anëtarë të plotë të grupit të koordinatorëve në fund të kësaj faze.

Gjithashtu në këtë fazë, duke vijuar vlerësimin e fazës së dytë, njohja e ndërsjellë e kualifikimeve profesionale (profesionet e shëndetit dhe arkitekturës) do të ngriheshin shkallë-shkallë. VEQL-të do të caktonin vëzhgues për komitetet e këshillimit dhe për grupet e zyrtarëve të lartë që merren me këto profesione.

Kjo fazë do të merrej edhe me avokatët për të cilët është përshtatur një direktivë sektoriale, që ka të bëjë me sigurimin e shërbimeve, bazuar në njohjen e kapacitetit për të vepruar. Kjo do të ndihmonte shumë ndërmarrjet dhe agjentët ekonomikë në përgjithësi.

Kjo direktivë bëhet e zbatueshme në këtë fazë së bashku me direktivat e “sistemeve të përgjithshme”, nga të cilat direktiva 89/48/KE mbulon vendosjen e avokatëve. Hyrja në fuqi e Direktivës 89/48/KE, së bashku me

437

Direktivën 77/249/KE, do të siguronte plotësisht lëvizjen e lirë të avokatëve. Nuk është e mundur të merresh me Direktivën 77/249/KE në një fazë me të hershme, duke pasur parasyh që vetëm për sigurimin e thjeshtë të shërbimeve, është e nevojshme të arrihet një shkallë e mjaftueshme e njohjes se përbashkët midis shteteve anëtare dhe VEQL-ve.

MASAT E FAZËS SË DYTË

Profesionet e shëndetit Direktiva e Këshillit 93/16/KEE OJ N L165, 7.7.1993, f.1

Direktiva e Këshillit 93/16/KEE e 5 prillit 1993 për të lehtësuar lëvizjen e lirë të mjekëve dhe njohjen e ndërsjellë të diplomave të tyre, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimeve zyrtare. Direktiva në fjalë dalëngadalë bëhet e zbatueshme në tërësinë e saj (psh. hyn në fuqi pjesa që ka të bëjë me njohjen e ndërsjellë të diplomave)

Direktiva e Këshillit 77/452/KEE OJ N L176, 15.07.1977, f.1

Direktiva e Këshillit 77/452/KEE e 27 qershorit 1977 që ka të bëjë me njohjen e ndërsjellë të diplomave, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimit zyrtar të infermierëve përgjegjës për kujdesin e përgjithshëm, duke përfshirë masat për të lehtësuar ushtrimin efektiv të së drejtës së vendosjes dhe lirisë për të ofruar shërbime


Direktiva e Këshillit 78/686/KEE e 25 korrikut 1978 që ka të bëjë me njohjen e ndërsjellë të diplomave, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimit zyrtar të praktikueseve të dentistit, duke përfshirë masat për të lehtësuar ushtrimin efektiv të së drejtës së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime

438


Direktiva e Këshillit 80/154/KEE të 21 janarit 1980, që ka të bëjë me njohjen e ndërsjellë të diplomave, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimit zyrtar për mami, duke përfshirë masa për lehtësimin e ushtrimit efektiv të së drejtës së vendojes dhe lirisë për të siguruar shërbime

Direktiva e Këshillit 78/1026/KEE Oj n l 362, 23.12.1978, f.1

Direktiva e Këshillit 78/1026/KEE e 18 dhjetorit 1978, që ka të bëjë me njohjen e ndërsjellë të diplomave, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimit zyrtar në mjekësi veterinare, duke përfshirë masa për të lehtësuar ushtrimin efektiv të së drejtës së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime


Direktiva e Këshillit 81/1057/KEE e 14 dhjetorit 1981, që mbështet direktivat 77/452/KE, 78/686/KE dhe 78/1026/KE, që kanë të bëjë me njohjen e ndërsjellë të diplomave, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimit zyrtar përkatësisht të infermiereve përgjegjëse për kujdes të përgjithshëm, të praktikuesve për dentistë dhe të kirurgëve veterinerë, përsa u përket të drejtave të fituara


Direktiva e Këshillit 85/433/KEE e 16 shtatorit 1985, që ka të bëjë me njohjen e ndërsjellë të diplomave, çertifikatave dhe evidencave të tjera të kualifikimit zyrtar në farmaci, duke përfshirë masat për të lehtësuar ushtrimin efektiv të së drejtës së vendosjes që lidhet me disa veprimtari në fushën e farmacisë

Arkitekturë

439

Direktiva e Këshillit 85/384/KEE OJ N L223, 21.8.1985, f.15

Direktiva e Këshillit 85/384/KEE e 10 qershor 1985 për njohjen e ndërsjellë të diplomave, çertifikatave dhe vërtetimeve të tjera të kualifikimeve zyrtare në arkitekturë, duke përfshirë masa për të lehtësuar ushtrimin efektiv të së drejtës së vendosjes dhe lirisë për siguruar shërbime. Direktiva në fjalë shkallë-shkallë bëhet e zbatueshme në tërësinë e saj (pra, pjesa që ka të bëjë me njohjen e ndërsjellë të diplomave hyn në fuqi)

Profesionet ligjore Direktiva e Keshilit 77/249/KEE OJ N L 78, 26.03.1977, f.17

Direktiva e Këshillit 77/249/KEE e 22 marsit 1977 për të lehtësuar ushtrimin nga avokatët të lirisë për të ofruar shërbime

Masat jothemelore të mbetura të paidentifikuara në fazat e mëparshme LISTA E DIREKTIVAVE KALIMTARE I. TREGTIA DHE NDËRMJETËSIT.

1. Direktiva e Këshillit 64/222/KE e 25 shkurtit 1964 që vendos akte të

hollësishme që kanë të bëjnë me masat kalimtare për veprimtaritë në tregtinë me shumicë dhe veprimtaritë e ndërmjetësve në tregti, industri dhe në industritë e punimeve të vogla (OJ N 56, 4.4.1964, f. 857/64).

2. Direktiva e Këshillit 64/223 e 25 shkurtit 1964, që ka të bëjë me

lirinë e vendosjes dhe lirinë e sigurimit të shërbimeve për veprimtaritë në tregtinë e shitjes me shumicë. (OJ N 56, 4.4.1964, f.863/64).

3. Direktiva e Këshillit 64/224/KE e 25 shkurtit 1964, që ka të bëjë me

arritjen e lirisë së vendosjes dhe të lirisë për të siguruar shërbime

440

për veprimtaritë e ndërmjetësve në tregti, industri dhe në industritë e punimeve të vogla (OJ N 56, 4.4.1964, f. 869/64).

4. Direktiva e Këshillit 68/363/KE e 15 tetorit 1968, që ka të bëjë me

arritjen e lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në tregtinë me pakice (Grupi ISIÇ ex 612) (OJ N L 260, 22. 10.1968, f.496).

5. Direktiva e Këshillit 68/364/KE e 15 tetorit 1968, që vendos akte të

hollësishme që kanë të bëjnë me masat kalimtare për veprimtarinë e personave të vetëpunësuar në tregtinë me pakice (ISIÇ ex Grup 612) (OJ N L 260, 22.10.1968, f.6).

6. Direktiva e Këshillit 70/522/KE e 30 nëntorit 1970, që ka të bëjë me

arritjen e lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë të personave të vetëpunësuar në tregtinë e qymyrit me shumicë dhe veprimtarinë e ndërmjetësuesve në tregtinë e qymyrit (ISIÇ ex Grup 6112) (OJ N L 267, 10.12.1970, f.14)

7. Direktiva e Këshillit 70/523/KE e 30 nëntorit 1970, që vendos akte

të hollësishme që kanë të bëjnë me masat kalimtare për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në tregtinë me shumicë të qymyrit dhe për veprimtaritë e ndërmjetësve në tregtinë e qymyrit (ISIÇ ex Grup 6112) (OJ N L 267, 10.12.1970, f.18).

8. Direktiva e Këshillit 74/556/KE e 4 qershorit 1974, që vendos akte

të hollësishme që kanë të bëjnë me veprimtaritë, tregtinë në shpërndarjen e prodhimeve helmuese dhe veprimtari që kanë të bëjnë me përdorimin profesional të prodhimeve të tilla, duke përfshirë veprimtari të ndërmjetësve (OJ N L 307, 18.12.1974, f.1).

9. Direktiva e Këshillit 74/557/KE e 4 qershorit 1974, për arritjen e

lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar dhe të ndërmjetësve që merren me tregti dhe shpërndarje të prodhimeve helmuese (OJ N L 307, 18.12.1974, f.5).

10. Direktiva e Këshillit 75/369/KE e 16 qershorit 1975 për masat që

lehtësojnë ushtrimin efektiv të lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtari të tjera dhe në mënyrë të veçante,

441

masave kalimtare për këto veprimtari (OJ N L 167, 30.06.1975, f.29).

11. Direktivat e Këshillit 86/653/KE të 18 dhjetorit 1986 për

bashkërendimin e ligjeve të shteteve anëtare, që kanë të bëjnë me agjentët tregtare të vetëpunësuar (OJ N L 382, 31.12.1986, f.17).

II. INDUSTRIA DHE KRAFTET Direktiva e Këshillit 64/427/KE e 7 korrikut 1974, që vendos akte të hollësishme që kanë të bëjnë me masat kalimtare për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në industritë e prodhimit dhe përpunimit, që bien brënda grupeve kryesore ISIÇ 23-40 (Industria dhe punimet e vogla) (OJ N 117, 23.07.1964, f.1863/64), siç është amenduar nga Direktiva e Këshillit 69/77/KEE 4 mars 1969 (OJ L 59, 10.3.1969, f.8). Direktiva e Këshillit 64/429/KEE e 7 korrikut 1964, që ka të bëjë me arritjen e lirisë së vendosjes dhe lirisë së për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në industrite e prodhimit dhe përpunimit, që bien brënda grupeve kryesore ISIÇ 23-40 (OJ N 117, 23.07.1964, f. 1880/64). 12. Direktiva e Këshillit 64/428/KEE e 7 korrik 1964, që ka të bëjë me

arritjen e lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në minierë. (Grupet kryesore ISIÇ 11-19) (OJ N 117 23.07.1964, f. 1871/64).

13. Direktiva e Këshillit 66/162/KEE e 28 shkurtit 1966, që ka të bëjë

me arritjen e lirisë se vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar që merren me sigurimin e elektricitetit, gazit, ujit dhe shërbimeve sanitare (ISIÇ dega 5) (OJ N 42, 08.03.1966, f.584/66).

14. Direktiva e Këshillit 68/365/KEE e 15 tetorit 1968, që ka të bëjë me

arritjen e lirisë se vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në industrite e prodhimit të ushqimit dhe të pijeve. (ISIÇ Grupet kryesore 20 dhe 21) (OJ N L 260, 22.10.1968, f.9)

442

15. Direktiva e Këshillit 68/366/KEE e 15 tetorit 1968, që vendos akte të hollësishme, që kanë të bëjnë me masat kalimtare për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në industritë e prodhimit dhe përpunimit të pijeve dhe ushqimeve (ISIÇ grupet kryesore 20 dhe 21) (OJ N L 260; 22.10.1968, f.12).

16. Direktiva e Këshillit 69/82/KEE e 13 marsit 1969, që ka të bëjë me

arritjen e lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në shfrytëzim (nxjerrje dhe çpime) për naftë dhe gaz natyral (ISIÇ ex Grupi Kryesor 13) (OJ N L 73, 27.03.1969, f.82).

III. SHËRBIMET E PAPARASHIKUARA TË TRANSPORTIT

17. Direktiva e Këshillit 82/470/KEE e 15 qershorit 1982 për masat që

lehtësojnë ushtrimin efektiv të lirisë se vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në disa shërbime, që kanë të bëjnë me transportin dhe agjensitë e udhëtimit (Grupi ISIÇ 718) dhe me magazine dhe depo (ISIÇ grup 720) (OJ N L 213, 21.07.1982, f.1)

IV. INDUSTRIA E FILMIT

18. Direktiva e Këshillit 63/607/KEE e 15 tetorit 1963, që bën të mundur zbatimin për industrinë e filmit të akteve të programeve të përgjithshme për shkatërrimin e kufizimeve mbi lirinë për të siguruar shërbime (OJ N 159, 02.11.1963, f.2661/63).

19. Direktiva e Këshillit 65/264/KEE e 13 majit 1965, që bën të mundur

zbatimin për industrinë e filmit të akteve të programeve të përgjithshme, për shkatërrimin e kufizimeve ndaj lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime (OJ N 85, 19.05.1965, f.1437/65).


arritjen e lirisë së vendosjes për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në shpërndarjen e filmit (OJ N L 260, 22.10.1968, f.22)

21. Direktiva e Këshillit 70/451/KEE e 29 shtatorit 1970, që ka të bëjë

me arritjen e lirisë se vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime

443

për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në prodhimin e filmit (OJ N L 218, 03.10.1970, f.37).

V. SEKTORË TË TJERË

22. Direktiva e Këshillit 67/43/KEE e 12 janarit 1967, që ka të bëjë me arritjen e lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar me:

a. Çështje të “pronave të paluajtshme” (duke përjashtuar

6401)(grupi ISIÇ ex 640) b. Sigurimi i disa “shërbimeve të biznesit të paklasifikuara në

ndonjë vend tjetër” (ISIÇ 839), (OJ N 10, 19.01.1967, f. 140/67).


arritjen e lirisë se vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në sektorin e shërbimit personal (Grupi Kryesor ISIÇ 85):

c. Restorante, kafe, taverna dhe vende të tjera për të pirë dhe

për të ngrënë (Grupi ISIÇ 852). d. Hotele, shtepi me qera, kampe dhe vende të tjera banimi

(Grupi ISIÇ 853), (OJ N L 260, 22.10.1968, f.16).

24. Direktiva e Këshillit 68/368/KEE e 15 tetorit 1968, që jep akte të hollësishme që kanë të bëjnë me masat kalimtare për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në sektorin e shërbimit personal (Grupi Kryesor ISIÇ 85):

e. Restorante, kafe, taverna dhe vende të tjera për të pirë dhe ngrënë (ISIÇ Grup 852).

f. Hotele, shtëpi me qera, kampe dhe vende të tjera banimi (Grupi ISIÇ 853), (OJ N L 260, 22.10.1968, f.19).

25. Direktiva e Këshillit 75/368/KEE e 16 qershorit 1975 për masat që

lehtësojnë ushtrimin efektiv të lirisë së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime për veprimtaritë e ndryshme (ex Divizioni ISIÇ 01 deri në 85) dhe, në mënyrë të veçante, masat kalimtare për ato veprimtari (OJ N L 167, 30.06.1975).

444

26. Direktiva e Këshillit 82/489/KEE e 19 korrikut 1982, që vendos masat për të lehtësuar ushtrimin efektiv të së drejtës së vendosjes dhe lirisë për të siguruar shërbime në parukeri (OJ N L 128 27.07.1982).

VI. BUJQËSI

27. Direktiva e Këshillit 63/261/KEE e 2 prillit 1963, që vendos akte të

hollësishme për arritjen e lirisë se ngritjes në bujqësi në territorin e një shteti anëtar nga persona të të shteteve të tjera të komunitetit, të cilët janë punësuar si punëtore të paguar bujqësore në atë shtet anëtar, për një periudhë të vazhdueshme gjatë dy vjetëve (OJ N 62, 20.04.1963, f. 1323/63).

28. Direktiva e Këshillit 63/262/KEE e 2 prillit 1963, që vendos akte të

hollësishme për arritjen e lirisë së ngritjes në toka bujqësore të braktisura ose të lena djerrë për më shumë se dy vjet (OJ N 62, 20.04.1963, f. 1326/63).

29. Direktiva e Këshillit 65/1/KEE e 14 dhjetorit 1964, që vendos akte të

hollësishme për arritjen e lirisë, për të siguruar shërbime në bujqësi dhe horticulturë (OJ N 1/65, 08.01.1965, f. 1/65).

30. Direktiva e Këshillit 67/530/KEE e 25 korrikut 1967, që ka të bëjë

me lirinë e vendasve të një shteti anëtar, të vendosur si fermerë në një shtet tjetër anëtar për t’u transferuar nga një pronë në tjetrën. (OJ N 190, 10.08.1967, f. 1).

31. Direktiva e Këshillit 67/531/KE e 25 korrikut 1967, që ka të bëjë me

zbatimin e ligjeve të shteteve anëtare, për qeratë bujqësore për fermerë, të cilët janë vendas të shteteve anëtare të tjera. (OJ N 190, 10.08.1967, f.3).

32. Direktiva e Këshillit 67/532/KEE e 25 korrikut 1967, që ka të bëjë

me lirinë e hyrjes në kooperativa për fermerë, të cilët janë vendas të një shteti anëtar dhe janë të vendosur në një shtet anëtar tjetër (OJ N 190, 10.08.1967, f.5).

33. Direktiva e Këshillit 67/654/KEE e 24 tetorit 1967, që vendos akte të

hollësishme për arritjen e lirisë së ngritjes dhe lirisë për të siguruar

445

shërbime për veprimtaritë e personave të vetëpunësuar në sektorin e pyjeve dhe ndërtim banesash (OJ N 263, 30.10.1967, f.6).

34. Direktiva e Këshillit 68/192/KEE e 5 prillit 1968, që ka të bëjë me

lirinë e hyrjes në forma të ndryshme krediti për fermerë, të cilët janë vendas të një shteti anëtar dhe janë vendosur në një shtet tjetër anëtar (OJ N L 93, 17.04.1968, f.13).

35. Direktiva e Këshillit 68/415/KEE e 20 dhjetorit 1968, që ka të bëjë

me lirinë e hyrjes në format e ndryshme të ndihmës për fermerë, të cilët janë vendas të një shteti anëtar dhe janë vendosur në një shtet anëtar tjetër (OJ N L 308, 23.12.1968, f.17).

36. Direktiva e Këshillit 71/18/KEE e 16 dhjetorit 1970, që vendos akte

të hollësishme për arritjen e lirisë së ngritjes për persona të vetëpunësuar, që sigurojnë shërbime bujqësore dhe hortikulturore (OJ N L 8, 11.01.1971, f.24).

446

PRONËSIA INTELEKTUALE, INDUSTRIALE DHE TREGTARE

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Mbrojtja e fortë dhe efektive e pronësisë intelektuale, industriale dhe tregtare, që do të përmblidhet me fjalën “pronësi intelektuale”, është mënyra e sigurtë për të nxjerrë maksimumin e ideve dhe krijimtarisë njerëzore, për t’i shfrytëzuar ato në shpikjet e mundshme. Kjo kërkon një sistem mbrojtjeje që përfshin nxitjen e krijimtarisë intelektuale dhe nevojën që shoqëria në tërësi të jetë e sigurtë se përfiton nga kjo gjë. Pronësia intelektuale u zhvillua në kuadrin e ekonomisë së tregut. Ajo është e domosdoshme për ndërtimin e një shoqërie moderne dhe për daljen e mallrave dhe shërbimeve të reja dhe me cilësi të lartë. Qëllimet e saj janë që të nxitin kërkimin dhe zhvillimin (R&D), për të lehtësuar përhapjen e ideve dhe për të mbrojtur përpjekjet krijuese. Të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera janë të lidhura ngushtë me lirinë e shprehjes dhe këmbimin e lirë të ideve, të cilat janë vlera themelore në një shoqëri demokratike pluraliste. Pronësia intelektuale ndryshon nga shumë fusha të tjera të ligjislacionit, sepse për një periudhë të gjatë një masë e madhe legjislacioni ka qenë ndërtuar me sukses në nivelin shumëpalësh, veçanërisht në kuadrin e siguruar nga WIPO, Ëorld Intellectual Property Organization (Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale). Kur vendosi të ndërtojë një treg të vetëm, Komuniteti mori parasysh edhe harmonizimin e arritur për pronësinë intelektuale. Marrëveshja për aspektet e tregut të të drejtave për pronësinë intelektuale ose “TRIPs”, përfundoi si pjesë e procesit GATT dhe do të ketë efekt shumë të madh mbi shkallën e harmonizimit të legjislacionit midis anëtarëve të Organizatës Botërore të Tregtisë. Ajo vendos kërkesa minimale për të gjitha të drejtat e pronësisë intelektuale; të drejtën e autorit dhe të drejtat fqinje, markat tregtare, treguesit gjeografike të origjinës, projektet industriale, patentat dhe projektet e shtrirjes ose

447

topografi të qarqeve të integruara. Për herë të parë në fushën e pronësisë intelektuale futen edhe dy parimet themelore të të drejtës ndërkombëtare: trajtimi kombëtar dhe trajtimi i kombit më të favorizuar. Komuniteti dhe shtetet e tij anëtare e kanë ratifikuar këtë marrëveshje. Komuniteti ka bërë ndryshimet e nevojshme në legjislacionin e tij. Me përjashtim të Bullgarisë VEQL-të janë të gjitha anëtare të GATT-it dhe të gjitha kanë firmosur marrëveshjet që u arritën nga negociatat e Raundit të Uruguajit. Marrëveshja TRIP është një hap i madh përpara, por duhet të njihet që shumica e konventave shumëpalëshe, veçanërisht ato të rishikuara në fund të viteve 60 dhe fillim të viteve 70, nuk japin fare përgjigje, ose e japin atë jo të plotë, për të gjitha pyetjet që ngrihen, sidomos për zhvillimin teknologjik. Natyrisht, tregu unik shpesh kërkon një harmonizim më të strukturuar të legjislacionit kombëtar sesa kërkojne konventat ndërkombëtare. Keshtu, megjithëse veprimi shumëpalësh është i nevojshëm, ai nuk është i mjaftueshëm për të përmbushur nevojat e tregut unik. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Komuniteti ndërmori hapat e parë realë në fushën e pronësisë intelektuale në gjysmën e dytë të viteve 70, por vetëm me ngritjen e tregut unik u arrit shtytja vendimtare për harmonizimin e të drejtave të pronësisë intelektuale. Qëllimi ishte që mallrat dhe shërbimet e mbrojtura prej njërës nga këto të drejta, të mund të lëviznin lirisht. Një mbajtës të drejtash duhet të ishte në gjëndje ta trajtonte Komunitetin si një treg unik vendas, që do të thoshte se mbrojtja e mundshme duhej të ishte e njëjtë në të gjitha shtetet anëtare. Ndryshimet që do të pengonin arritjen e këtij qëllimi, duhet të mënjanoheshin me anë masash të miratuara në nivelin komunitar. Megjithatë, veprimi i Komunitetit mori formën e një vendosjeje në një linjë të legjislacionit të pronësisë intelektuale të shteteve anëtare për të hequr ndryshimet në trajtim, që pengonin lëvizjen e lirë të shërbimeve dhe mallrave. Përpjekjet u përqendruan në fushat ku ndryshimet ishin më shumë të theksuara, ose ku kishte pengesa të papërligjura për lëvizjen e lirë. E njëjta mënyrë përdoret ende për të drejta të pronësisë intelektuale, ku nuk ka pasur legjislacion komunitar, e tillë si maketi industrial.

448

Sapo të jetë vendosur një afrim i legjislacionit të brendshëm, mbajtësve të të drejtave u ofrohet mundësia e sigurimit të mbrojtjes në një veprim në gjithë Bashkimin Evropian. Në disa zona veprimi i Komunitetit mund të përfundojë me krijimin e të drejtave specifike të nivelit komunitar, siç është rasti i rregullores së markave tregtare, ose i propozimit për një rregullore për maketin komunitar. Rregullime të këtij lloji janë të lidhura me anëtarësinë në Bashkimin Evropian. Por duhet të vihet re që sistemet janë ndërtuar në mënyrë të tillë që mund të hapen pa asnjë diskriminim për gjithë shtetasit jo komunitarë, qofshin persona juridikë apo fizikë. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Mbrojtja e pronësisë intelektuale bazohet në parimet e së drejtës civile. Hapësira e çështjeve që ajo mbulon pasqyrohet në llojet e ndryshme të së drejtës së pronësisë: patentat, markat tregtare, e drejta e autorit dhe të tjera të drejta të lidhura me të, maketet industriale etj. Dallimi mund të bëhet midis të drejtave të pronësisë industriale, të cilat përfitohen me anë të regjistrimit me një agjenci shtetërore dhe të drejtave të autorit e të drejtave të tjera fqinje, të cilat rrjedhin që me krijimin e veprës. Teë drejtat e pronësisë industriale duhet të administrohen nga një zyrë shtetërore me staf të kualifikuar, që mban vazhdimisht lidhje për zhvillimet teknologjike. Që të drejtat e dhëna të jenë të sigurta, është e rëndësishme që zyrtarët që shqyrtojnë aplikimet t’i nënshtrohen trajnimit të vazhdueshëm në degët përkatëse të shkencave të sakta. Duke iu kthyer së drejtës së autorit dhe të drejtave të tjera fqinje, duhet nxjerrë në pah që mund të jetë e vështirë ose jopraktike për një mbajtës të drejtash që të detyrojë zbatimin e të drejtave të tij në mënyrë vetiake; mbajtësit e të drejtave kanë ngritur shoqëri menaxhuese për të administruar të drejtat në emrin e tyre, ose me fjalë të tjera, për të monitoruar përdorimin e punëve të tyre, për të negociuar me përdoruesit, për të mbledhur taksat dhe për t’i shpërndarë ato midis mbajtësve të të drejtave. Njohja ligjore e një të drejte nuk mund të ndahet nga mundësia e ushtrimit efektiv të saj. Të drejtat thelbësore të mbrojtura dhe mekanizmat e gatshëm për zotëruesit që kërkojnë zbatimin e këtyre të drejtave janë dy anët e së njëjtës monedhë. Nuk ka kuptim njohja e një të drejte thelbësore, nëse

449

nuk ka mënyrë për ta ushtruar atë në praktikë. Makineria proceduriale nuk do t’i shërbejë ndonjë qëllimi, nëse nuk ka të drejtë thelbësore për të mbrojtur. Në mënyrë që të funksionojë zbatimi i detyruar, duhen marrë masa administrative dhe duhen organizuar edhe gjykatat. Administrata duhet të ketë një zyrë të pronësisë industriale me mbështetjen e duhur kompjuterike dhe staf të aftë dhe të trajnuar mirë. Mund të thirren dhe autoritetet e doganave dhe të policisë, për të luajtur një rol në luftën kundër vjedhjeve financiare, duke ndaluar lëvizjen e mallrave të fallsifikuara në territorin e Shtetit. Nga gjykatat, shtrëngimi kërkon një sistem të strukturuar mirë, me gjykata të specializuara që janë në gjendje të zgjidhin çështjet e së drejtës së pronësisë intelektuale, mundësinë e apelit kundër vendimeve të gjykatave më të ulëta dhe kështu në vazhdim. Marrëveshja GATT-TRIP për këtë çështje do të këtë efekt të dukshëm, sepse ajo detyron anëtarët të vendosin procedura dhe zgjidhje administrative, për të fuqizuar gjykatat, për të urdhëruar masa të përkohshme, për të përmbushur kërkesat e veçanta për masat në kufi dhe për të siguruar zbatimin e procedurave penale. MASA THEMELORE Të gjitha masat e marra në nivelin komunitar për pronësinë intelektuale janë të nevojshme për funksionimin e tregut unik dhe krijojnë një mjedis ligjor të harmonizuar për përfitimin e gjithsecilit që vepron në industri dhe tregti. Pronësia intelektuale mbulon një hapësirë të të drejtave të ndryshme, të cilat janë duke u harmonizuar shkallë-shkallë me qëllimin përfundimtar për të siguruar një nivel të lartë mbrojtjeje dhe një shkallë afrimi, që siguron lëvizjen e lirë të mallrave dhe të shërbimeve. Për të bërë përzgjedhjen midis masave të Komunitetit duhet të krijohen hapësira për mbrojtjen e siguruar ose të hiqet dorë nga fusha të rëndësishme. • ZGJEDHJA E MASAVE TE FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

450

Disa nga këto masa që kanë të bëjnë drejtpërdrejt me levizjen e lirë të mallrave, duhet të miratohen me përparësi. Ato janë masa të fazës së parë. Për VEQL-të, faza e parë në përafrimin e ligjeve qëndron në përshtatjen e legjislacionit të tyre me disa rregulla të tanishme të Komunitetit, kryesisht në fushën e markave tregtare dhe të së drejtës së autorit dhe të drejtave që lidhen me të. Direktiva 89/104/KE, që përafron ligjet e markës tregtare, është e rëndësishme për faktin se ka qëllim të trefishtë: mbrojtjen e markave tregtare, lëvizjen e lirë të mallrave të shënuara dhe mbrojtjen e konsumatorëve që blejnë mallra të firmës. Për këtë qëllim, ajo harmonizon përkufizimin e shenjave prej të cilave mund të përbëhet një markë tregtare, listën e arsyeve për mospranimin e regjistrimit, të drejtat e dhëna, kërkesat për përdorimin dhe masat për mospërdorimin e një marke tregtare. Direktiva 87/54/KE për mbrojtjen ligjore të topografive të prodhimeve të gjysmëpërcjellësve është një mjet kryesor për mbrojtjen e teknologjisë së informacionit. Ajo ka për qëllim të mbrojë atë që është “zemra” e një kompjuteri. Direktiva 91/250/KE për mbrojtjen ligjore të programeve kompjuterike paraqet mbrojtje efektive dhe harmonizon rregullat që qeverisin mbrojtjen e softeve, që janë edhe përbërësi kryesor i sistemeve të përpunimit të të dhënave, me rëndësi të madhe për zhvillimin industrial dhe teknologjik. Direktiva siguron mbrojtjen e së drejtës së autorit për softet. Direktiva 92/100/KE për të drejtën e qerasë dhe të drejtën e huadhënies dhe për disa të drejta që lidhen me të drejtën e autorit në fushën e pronësisë intelektuale, si dhe Direktiva 93/98/KE, që harmonizon kohëzgjatjen e mbrojtjes së të drejtës së autorit dhe disa të drejta të lidhura me të, janë themelet e harmonizimit komunitar në fushën e së drejtës së autorit dhe të drejtave që lidhen me të. E para është një direktivë “horizontale”, që paraqet të drejta përjashtimore qeradhënëse dhe huadhënëse, ndërsa mbajtësit e të drejtave janë të siguruar për një ndarje të përfitimeve që nxirren nga format e reja të shfrytëzimit të veprës dhe shfaqjes. Ajo harmonizon të drejtat e lidhura me të dhe

451

kështu ndihmon në luftën kundër piraterisë. Direktiva e fundit harmonizon në një nivel të lartë kohëzgjatjen e mbrojtjes së të gjitha veprave dhe shfaqjeve. Duke bërë këtë gjë, ajo nxit lëvizjen e lirë të mallrave dhe të shërbimeve kulturore dhe shmang shtrembërimet e konkurrencës që vijnë nga ndryshimet në nivelin e mbrojtjes. Sipas marrëveshjeve të Evropës, VEQL-të kanë marrë përsipër të bëjnë kërkesë për anëtarësi në Konventën Evropiane të Patentave (Konventa e Mynihut) brenda pesë vjetëve. Kërkesat duhen të dorëzohen në Organizatën Evropiane të Patentave nga fundi i 1996 ose 1997, sipas vendit. Disa vende kanë ndërmarrë veprime paraprake duke përfunduar me marrëveshjet EPO që shtrijnë në territorin e tyre efektet e shkaktuara nga aplikimet për patentat Evropiane dhe nga ato patenta Evropiane të cilat janë dhënë. Duke pritur për anëtarësi të plotë në Konventën e Mynihut, marrëveshjet e shtrirjes janë me vlerë për industrinë e Komunitetit, sepse mundësojnë personat e interesuar, me anë të një procedure të thjeshtë dhe të lirë, të mbrojnë patentat e tyre në vende që nuk janë anëtare të plota të Konventës. MASAT E FAZËS SË PARË Markat tregtare Direktiva e pare e Këshillit 89/104/KE OJ L 40, 11.02.1989

Direktiva e parë e Këshillit 89/104/KE e 21.12.88 për të përafruar ligjet e shteteve anëtare që kanë të bëjnë me markat tregtare

E drejta e autorit dhe të drejta të tjera Direktiva e Këshillit 87/54/KE OJ L 24, 27.01.1987

Direktiva e Këshillit 87/54/KE e 16 dhjetorit 1986 për mbrojtjen ligjore të topografive të prodhimeve gjysmëpërcjellëse


Direktiva e Këshillit 91/250/KE e 14 majit 1991 për mbrojtjen ligjore të programeve kompjuterike

Direktiva e Këshillit 92/100/KE Direktiva e Këshillit 92/100/KE e

452

OJ L 346, 27.11.1992

19 nëntorit 1992 për të drejtën e qerasë dhe huadhënëse dhe për disa të drejta që lidhen me të drejtën e autorit në fushën e pronësisë intelektuale


Direktiva e Këshillit 93/98/KE e 29 tetorit 1993, që harmonizon kohëzgjatjen e mbrojtjes së të drejtës së autorit dhe disa të drejta që lidhen me të

• ZGJEDHJA E MASAVE TE FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Një sërë masash të reja të Komunitetit u miratuan së fundi nga Këshilli i Bashkimit Evropian. Ato janë shtesë e atyre që tashmë janë miratuar në disa fusha të pronësisë intelektuale, për shembull në fushën e së drejtës së autorit dhe të drejtave që lidhen me të, ose një përgjigje e përshtatshme për disa zhvillime ligjore dhe ekonomike, siç është, psh., problemi i heqjes së kohëzgjatjes për mbrojtjen efektive të patentës në sektorin farmaceutik. Komisioni konsideron që, duke pasur parasysh kuadrin e përgjithshëm ligjor të pronësisë intelektuale dhe progresin që tashmë është arritur nga VEQL-të për afrimin e legjislacionit të tyre, është i mundur një përafrim i ligjeve në lidhje me masat e reja të Komunitetit në përgjithësi. Midis këtyre çështjeve, njëra është veçanërisht e rëndësishme, pasi ka të bëjë me fushatën kundër fallsifikimit dhe piraterisë. Tashmë janë duke u përgatitur një numër propozimesh për masat e Komunitetit që drejtojnë pronësinë intelektuale. Përfaqësuesit e VEQL-ve kanë qenë rregullisht të informuar rreth këtyre propozimeve, inter alia , nëpërmjet programeve të RIPP – Pronësia Industriale Rajonale (Regional Industrial Property) dhe “Pronësia Intelektuale” (e drejta e autorit dhe ato të lidhura me të); po kështu, bisedime jozyrtare janë zhvilluar rreth disa aspekteve të ndjeshme të propozimeve. Sapo ato të miratohen, do të ngrihet korniza legjislative e Komunitetit, që drejton pronësinë intelektuale, mbi bazën e të cilës mund të përafrohen ligjet e VEQL-ve.

453

MASAT E FAZËS SË DYTË Patentat Rregullorja e Këshillit (KE) 1768/92 OJ L 182, 2.07.1992

Rregullorja e Këshillit (KE) 1768/92 e 18 qershorit 1992, që ka të bëjë me krijimin e çertifikatës mbështetëse të mbrojtjes për prodhimet mjekësore

Propozim për rregulloren e Parlamentit dhe Këshillit (COM(94)579) (E PABOTUAR ENDE)

Propozim për rregulloren e Parlamentit dhe Këshillit, që ka të bëjë me krijimin e një çertifikate mbrojtjeje shtesë për produktet e mbrojtjes së fabrikave

Projekte Propozim për një direktivë Këshilli dhe Parlamenti (COM(93)344) OJ C 345, 23.12.1993

Propozim për një direktivë Këshilli dhe Parlamenti për mbrojtjen ligjore të projekteve

E drejta e autorit dhe të drejtat e lidhura me të Direktiva e Këshillit 93/83/KE OJ L 248, 6.10,1993

Direktiva e Këshillit 93/83/KE e 27 shtatorit 1993 për bashkërendimin e disa rregullave që kanë të bëjnë me të drejtën e autorit dhe të tjera të zbatueshme në transmetim televiziv satelitor dhe atë me kabëll

Propozim për një direktivë Këshilli dhe Parlamenti (COM(92)24 finale) OJ C 156, 23.06.1992

Propozim për një Direktive Këshilli dhe Parlamenti për mbrojtjen ligjore të të dhënave kompjuterike

Masa kundër fallsifikimit Rregullorja e Këshillit (KE) 3295/94 OJ L 341, 30.12.1994

Rregullorja e Këshillit (KE) 3295/94 e 22 dhjetorit 1994, që vendos masat për të ndaluar çlirimin për qarkullim të lirë, eksport, rieksport ose hyrje për një procedurë të mallrave të fallsifikuara dhe atyre pirate

454

ENERGJIA


I. HIDROKARBURET

II. SIGURIMI I FURNIZIMEVE/STOQEVE

III. TRANSPARENCA E ÇMIMIT

IV. KALIMI I ENERGJISË ELEKTRIKE DHE GAZIT NEPËRMJET RRJETAVE TË TRANSMETIMIT

V. SEKTORI BËRTHAMOR

VI. LIBERALIZIMI I TREGJEVE TË ENERGJISË ELEKTRIKE DHE GAZIT

VII. BOLIERËT E UJIT TË NXEHTË

VIII. PËRMBAJTJA E SQUFURIT NË DISA LËNDË TË DJEGËSHME

IX. KURSIMET E NAFTËS SË PAPËRPUNUAR NËPËRMJET PËRDORIMIT TË PËRBËRËSVE ZËVENDËSUES TË LËNDËVE TË DJEGËSHME NË NAFTË

PARAQITJE E PËRGJITHSHME • Integrimi i tregut të brendshëm të energjisë 1. Neni 7a i Traktatit i kërkon Komunitetit të ngrejë tregun e brendshëm. Integrimi i tregut të energjisë, si në bazë të harmonizimit, ashtu dhe në bazë të njohjes së përbashkët, ose me anë të zbatimit të drejtpërdrejtë të rregullave të Traktatit, përbën bazën e bashkëpunimit midis shoqërive tregtare, si dhe bazën e konkurrencës së tyre në tregjet botërore. Për Komunitetin Evropian çështja nuk është që të ngrihet tregu i brendshëm, por se si të funksionojë sa më mirë ai, mbi bazën e këtyre kushteve:

- Zbatimi i drejtpërdrejtë i rregullave të Traktatit: nenet 30-36 (heqja e kufizimeve sasiore për të siguruar shkëmbimin e lirë të energjisë, që

455

përbën themelin e Komunitetit), neni 37 (monopolet shtetërore që sigurojnë se nuk ka asnjë diskriminim ndaj eksportuesve të Komunitetit), neni 52-56 (e drejta e ngritjes dhe lëvizja e lirë e shërbimeve për kompanitë e energjisë që kryejnë shërbime në shtetet anëtare të Komunitetit), nenet 85-90 (rregullat e konkurrencës për të siguruar një barazi veprimi).

- Përafrimi i legjislacionit ka dy objektiva të ndryshëm ; lëvizja e lirë

e mallrave dhe e shërbimeve dhe shmangia e shtrembërimeve të konkurrencës. Për këtë problem, Komuniteti mund të mbështetet në instrumentet e harmonizimit: nenet 100A dhe 99.

- Standardizimi. Zhvillimi i normave evropiane (NE) përbën një

instrument strategjik për integrimin industrial dhe ekonomik në Komunitetin Evropian dhe për heqjen e pengesave teknike ndaj tregtisë. Në fushën e energjisë, puna e standartizimit mbulon pesë veprimtari: prodhimin dhe transmetimin e energjisë elektrike, sektorin e naftës, furnizimin me gaz, energjinë e rinovueshme dhe efiçiencën energjetike.

2. Niveli i integrimit ndryshon midis prodhimeve të energjisë dhe shteteve anëtare.

- Tregu i naftës është njeë treg botëror, në të cilin çmimet i cakton konkurrenca. Megjithatë, funksionimi i rregullt i tregut ndikohet nga një faktor çformues: taksimi jo i drejtpërdrejtë krijon shtrembërime në nivelin e çmimeve për konsumatorin. Këto shtrembërime ndikojnë veçanërisht tregjet e naftës për ngrohje dhe lëndë djegëse të tjera. Organizimi i tregut të naftës duhet të largojë rrezikun e ndërprerjes me furnizime, për këtë arsye ai mbulon organizimin e stoqeve të emergjencës.

- Për sa i përket tregut të gazit, kompanitë duhet të operojnë në nivel ndërkombëtar. Megjithatë, tregtia e gazit dhe shpërndarja janë të organizuara brenda tregjeve rajonale dhe kombëtare, të mbrojtura nga prania e monopoleve në sektorin publik dhe nga kushtet e veprimit të rrjeteve të transmetimit dhe shpërndarjes. Këmbimet midis kompanive në këtë sektor, janë lehtësuar nga zhvillimi i rrjeteve transevropiane dhe nga një sistem komunitar tranziti, megjithatë këto përparësi nuk japin përfitime të drejtpërdrejta për konsumatorët, sepse liria e zgjedhjes së tyre është e kufizuar.

456

- Këmbimet e energjisë midis kompanive të organizuara brenda UCPTE (shqip: Bashkimi për Koordinimin e Prodhimit dhe të Transportit të Energjisë) dhe NORDEL (shqip: bashkimi për koordinimin e prodhimit dhe transportit të energjisë për Vendet Nordike) ose nën direktivën për tranzitin e energjisë janë të kufizuara për shkak të kapaciteteve të pamjaftueshme të ndërlidhjeve dhe organizimit të sektorit të energjisë, që shpesh në tregjet kombëtare janë të mbrojtura (monopole dhe të drejta ekskluzive).

- E drejta e krijimit të shoqërive tregtare shpesh u pengua nga organizmi anti-konkurrencë i tregjeve kombetare.

- Funksionet bërthamore të tregut të lëndëve të djegëshme në një mënyrë të integruar, për sa u përket importeve mbikëqyren nga agjencia e furnizimeve, nën përgjegjësinë e së cilës është dhe tregtia.

3. Komuniteti ka instrumentet e nevojshme për të monitoruar tregjet e energjisë. Së bashku me instrumentet e Traktatit mbi politikën e konkurrencës dhe për shkëmbimet e lira të mallrave dhe shërbimeve, është miratuar legjislacioni dytësor, që është quajtur thelbësor për organizimin e sektorit të energjisë. Vendet e asociuara të Evropës Qendrore dhe Lindore duhet ta respektojnë këtë, që të jenë në të njëjtën linjë me ”acquis”-in e Komunitetit. 4. Politikat e Traktatit për të vendosur rregullat në tregun e brendshëm të energjisë dhe konkurrencës lidhen ngushtë, që të ndiqet legjislacioni dytësor për këtë treg. Kur vendet ndjekin rregullat bazë të konkurrencës. Për këtë qëllim, edhe shoqëritë tregtare duhet të ndërtojnë struktura që reflektojnë këtë mjedis tregu konkurrues. Në masën më të madhe strukturat ekzistuese të monopolit duhet të kapërcehen dhe, njëkohësisht duhet të përshtaten regjimet e ndihmave shtetërore. Për shkak të kësaj ndërlidhjeje të legjislacionit të tregut të brendshëm dhe rregullave te konkurrencës, sektori energjitik në Komunitet është në një pozicion krejt të veçantë. 5. Rregullat e konkurrencës luajnë rol të rëndësishëm për arritjen e integrimit të tregut të brendshëm. Kështu, legjislacioni dytësor që ka të bëjë me tregun e brendshëm është i lidhur në mënyrë absolute me zbatimin e rregullave të konkurrencës. Kuadri komunitar ekzistues për sa u përket ndihmave shtetërore në energji, gaz dhe sektorët e qymyrgurit është thelbësor për të ndaluar shtrembërimet e konkurrencës dhe për të siguruar një barazi midis të gjithë pjesëmarrësve në treg. Për më tepër, legjislacioni dytësor në fushën e transparencës së çmimeve ndikon në zgjedhjen e konsumatorit.

457

6. Duhet të nenvizohet rëndësia e masave shoqëruese për përputhjen me objektivat mjedisore dhe me sigurinë e furnizimit. Do të ishte vështirë të pranohej importimi i energjisë në bazë të direktivës së kalimit, nëse prodhimi i energjisë në shtetet anëtare sikurse edhe në VEQL-të, nuk përmbush të njëjtat kufizime në fushat mjedisore dhe të sigurisë. • Përshtatja e përgjithshme e masave themelore Legjislacioni Komunitar në fushën e energjisë pasqyron qëndrimin se duhen kaluar pengesat kryesore në tregun e brendshëm të energjisë, që gjithashtu ekzistojnë në shumë raste dhe në tregjet e VEQL-ve (për shembull, mungesa e transparencës në çmime, ndarja e tregjeve në njësi të vogla, të drejtat përjashtuese për importin, eksportin, transportin, shpërndarjen e gazit dhe të energjisë elektrike). Objektivi kryesor është që të sigurohet levizja e lirë e mallrave, sigurimi i furnizimit dhe përmirësimi i konkurrencës së industrisë së energjisë. Legjislacioni, i zgjedhur në kontekstin e Librit të Bardhë, pasqyron këtë qendrim, sikundër siguron dhe parakushtet e nevojshme për veprimin e një tregu të brendshëm të integruar. Për më tepër, funksionimi i tregut të energjisë cakton kushtet ku vepron shoqëria tregtare si dhe ristrukturimin e mëtejshëm të këtyre ekonomive. Legjislacioni i zgjedhur jep parimet themlore si: transparenca e kushteve të tregut dhe e çmimit, në mënyrë që të shmangen shtrembërimet e konkurrencës dhe të vendoset barazi; siguria e këmbimeve të lira të energjisë brenda tregut të brendshëm në përputhje me dispozitat e Traktatit, ku direktivat e tranzitit për gaz dhe energji elektrike lehtësojnë këto shkëmbime në kuadrin komunitar; hapja e tregjeve të energjisë elektrike dhe gazit, në mënyrë që të arrihet integrim më i madh dhe të vendosen rregulla transparente dhe jodiskriminuese. Megjithëse këto propozime të fundit ende nuk janë miratuar, ato konsiderohen si masa të fazës së parë. Duhet pasur parasysh që VEQL-ve do t’u nevojitet një periudhë kohe për t’u rregulluar, sepse ato kishin ekonomi të centralizuara, industria e energjisë elektrike dhe e gazit ishte e kontrolluar nga ndërmarrje shtetërore ose gjysmështetërore (që janë te integruara plotësisht horizontalisht dhe vertikalisht) dhe u mungon transparenca në mënyrën se si vepron shteti. Sektori i zbulimit dhe i prodhimit të hidrokarbureve (naftë dhe gaz natyror) është shumë i rëndësishëm për vetë faktin se u duhet lejuar ndërmarrjeve akses i njëjtë ndaj këtyre veprimtarive. Objektiv themelor i sigurimit të furnizmit nënvizon rëndësinë e përfshirjes së masave të krizës, që të arrihet

458

një sistem i integruar për t’iu përgjigjur vështirësive të furnizmit me naftë dhe nënprodhime të saj. Ky objektiv vendos edhe disa kufizime në fushën bërthamore, që janë quajtur si parakushte të nevojshme për furnizimin me material bërthamor (në kuadrin e objektivit të politikes se Agjensise Furnizuese) si dhe përmbushjen e masave mbrojtëse të nevojshme. Që të kursehet energjia dhe të ndihmohet në arritjen e objektivave për kufizimin e emisioneve të CO2, objektiva të tjere themelore në sektorin enegjitik lidhen me përmiresimin e eficiencës të kërkesave për energji, sikurse edhe përdorimi i kujdesshëm dhe racional i burimeve natyrore. I. HIDROKARBURET PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Mosdiskriminimi në burimet e Komunitetit është një element i rëndësishëm në konkurrencën midis operatorëve në sektorin e nxjerrjes së naftës. Një mjedis konkurrues, në dheniën e licensave të nxjerrjes dhe prodhimit të hidrokarbureve, është arritur nëpërmjet një direktive që vendos rregulla të përbashkëta për kërkimin, zbulimin dhe nxjerrjen e hidrokarbureve. Komisioni nuk ka ende përvojë për afrimin, meqenëse direktiva duhet zbatuar vetëm nga 1 korriku i vitit 1995. Direktiva nuk është paragjykuese për sovranitetin e shteteve anëtare lidhur me burimet e tyre të gazit dhe të naftës. Shtetet anëtare do të mbajnë të drejtat dhe përgjegjësitë e tyre, që kanë të bëjnë me menaxhimin e këtyre burimeve, duke përfshirë të ardhurat që vijnë nga këto veprimtari, por atyre iu është kërkuar t’i ushtrojnë ato në mënyrë jodiskriminuese, në përputhje me funksionimin e tregut unik. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VENE NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Është i nevojshëm një kuadër teknik dhe legjislativ për të siguruar që procedurat për dhënien e autorizimeve për mbrojtjen, zbulimin dhe prodhimin e hidrokarbureve janë të hapura për të gjitha subjektet me aftësi të nevojshme. VEQL-të duhet të sigurojnë që autorizimet të jepen mbi bazën e kritereve objektive dhe transparente, duke ndjekur dy parimet kryesore:

459

- sistemin e koncesioneve, ku autorizimet jepen pasi këto vende të kenë botuar një njoftim në Gazetën Zyrtare të Komunitetit duke ftuar për të paraqitur kërkesat,

- sistemin e “derës së hapur”, ku autorizimet jepen në një bazë të përhershme për një territor të shpallur që më parë.

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Duke nxitur kërkimin, zbulimin dhe prodhimin më të mire të mundshëm të burimeve të vendosura në Komunitet, Direktiva 94/22/KE u kërkon shteteve anëtare të japin autorizime për kërkimin, zbulimin dhe nxjerrjen e hidrokarbureve sipas procedurave jodiskriminuese dhe transparente. Ajo ka për qëllim ligjërimin e procedurave të hapura për të gjitha subjektet që zotërojnë aftësitë e nevojshme. MASA TË FAZËS SË PARË Direktiva 94/22 OJ L 164 e 30/6/1994, f.3

Direktiva 94/22 e Parlamentit Evropian dhe Këshillit e 30 majit 1994 për kushtet e dhënies dhe përdorimit të autorizimeve për kërkimin, zbulimin dhe prodhimin e hidrokarbureve

460

II. SIGURIMI I STOQEVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Legjislacioni komunitar për stoqet e sigurimit kërkon që shtetet anëtare të mbajnë stoqe të të tri kategorive kryesore të prodhimeve të naftës. Shtetet anëtare janë të lira të zgjedhin strukturën e duhur organizative, për të përmbushur detyrimin e mbajtjes së stoqeve. Në terma të përgjithshëm, shtetet anëtare ndahen në dy kategori: ato që kanë ngritur një agjensi qendrore të magazinimit, e cila administron një pjesë të detyrimit, dhe ato ku detyrimi është përgjegjësi e shoqërive të naftës. Ndryshimet në legjislacionin kombëtar dhe në procedurat për të mbajtur stoqe sigurie shpesh tregon që shoqëritë e naftës në një shtet anëtar ndryshojnë si nga pilpamja operative ashtu dhe financiare, me ato që veprojnë në shtetet e tjera anëtare. Zgjedhja e masave të zbatimit është e drejtë dhe përgjegjësi e shteteve anëtare. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Shtetet anëtare dhe rrjedhimisht edhe VEQL-të, janë disi të lira për të zgjedhur strukturën e duhur organizative për të përmbushur detyrimin e mbajtjes së stoqeve. Sipas dispozitave të direktivës, vëmendje i duhet kushtuar zgjedhjes së kuadrit teknik dhe atij legjislativ. Po kështu, duhet ngritur një strukturë administrative dhe teknike. Qëllimi është:

- të miratohen mekanizmat e nevojshëm në rastet kur ka krizë nafte: të kërkohen masa kufizuese, tërheqja e stoqeve dhe masave ndarëse etj;

- të sigurohet mbajtja e stoqeve, si nga nga shoqëritë tregtare ashtu edhe nga një mekanizëm qendror;

- të kontrollohet herë pas here niveli i stoqeve; - të sigurohet një bashkëpunim dhe harmonizim i masave të krizës

midis VEQL-ve dhe Komunitetit.

461

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Që nga viti 1968, Komuniteti ka pasur një mekanizëm të detyrueshëm magazinimi për nënproduktet e naftës dhe vajit që korrespondojnë, që nga viti 1972, me 90 dite konsumim. Një serë masash gjithashtu janë parashikuar në mënyrë që ti përgjigjen vështirësive lidhur me furnizimin: taksa për stoqet, kufizim në kërkesa, rishpërndarje të sasive të naftës të kursyer nga masat e kufizimit të kërkesës për ato shtete që kanë më shumë nevojë. Ky legjislacion lejon shtetet anëtare të përmbushin detyrimet e tyre vis-à-vis Agjensise Ndërkombëtare të Energjise. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 68/414 (OJ EC 308 e 23.12.68). siç është amenduar nga Direktiva 72/426 e 19.12.1972 (OJEC L291 e 28.12.72).

Direktiva e Këshillit 68/414 e 20 dhjetorit 1968, që vendos një detyrim mbi shtetet anëtare të KEE për të mbajtur minimumin e stoqeve të naftës së papërpunuar dhe/ose të nënprodukteve të saj

Direktiva e Këshillit 73/238 (OJ KE L 228 e 16.8.1973).

Direktiva e Këshillit 73/238 e 24 korrikut 1973 për masat që lehtësojnë furnizimin me naftë të papërpunuar dhe nënprodukte të saj

Vendimi i Komisionit 79/639 (OJ KE L 183 e 19.7.1979)

Vendimi i Komisionit 79/639 i 15 qershorit 1979, që vendos rregulla të hollësishme për zbatimin e masave të krizës

Vendimi i Këshillit 68/416 (OJ L 308 e 23/12/68)

Vendimi i Këshillit 68/416 i 20 dhjetorit 1968 për përfundimin dhe zbatimin e marrëveshjeve të veçanta midis qeverive që kanë të bëjnë me detyrimin e shteteve anëtare për të mbajtur stoqet minimale të naftës të papërpunuar dhe nënprodukteve të saj

462

III. TRANSPARENCA E ÇMIMEVE PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Gazi dhe energjia elektrike Në tregun e gazit, praktikat e vënies së çmimit ndryshojnë midis shteteve anëtare. Shitjet për konsumatorët industrialë bazohen ose në tarifa të paracaktuara, ose janë subjekti i tarifave të veçanta kontraktuese. Kjo gjendje është dhe në tregun e energjisë elektrike. Komisioni ka rregulluar transparencën e çmimeve me një direktivë Këshilli, e cila vendos një procedurë komunitare, që siguron raportimin e çmimeve tek konsumatorët finalë industrialë të gazit dhe energjise elektrike. Është e rëndësishme të sigurohet komunikimi i shpejte me zyrën statistikore të Komisionit Evropian (SOEC) për të dhënat dhe gjithashtu komunikimin e ndarjes së konsumatorëve dhe vëllimet përkatëse sipas kategorive të konsumit. Shtetet anëtare disa lloje të dhënash i quajnë ende sekrete. Me këtë shkallë të transparencës së çmimeve, konsumatorët industrialë mund të identifikojnë shumicën e prodhuesve dhe të furnizuesve konkurrues. Nënprodhimet e naftës Në këtë fushë Komisioni ka nxjerrë një direktivë për sigurimin e transparencës së kostove të furnizimit dhe çmimeve të nënprodhimeve të naftës. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Gazi dhe energjia elektrike Që të zbatohet direktiva, duhen plotësuar këto kushte:

- një zyrë statistikore ose një subjekt i krahasueshëm me të; - siguria e fshehtësisë së të dhënave tregtare vetjake; - mundësia për të kontrolluar vërtetësinë e të dhënave që merren.

463

Po kështu, afrimi në fushën e taksimit, si dhe rregullimet parafiskale të çdo shteti janë të rëndësishme për të siguruar transparencën e çmimeve, siç është parashikuar në direktivë: duhen treguar dy nivele çmimesh të bazuara në tarifa, me taksa të përfshira dhe me taksa të përjashtuara. Nënprodhimet e naftës Informacioni që ka të bëjë me çmimet e naftës së papërpunuar dhe të nënprodhimeve kryesore të saj duhet të sigurohet nga ndërmarrjet e naftës. Kështu vendet e asociuara duhet të caktojnë ndërmarrjet që do të sigurojnë një informacion të tillë dhe të kontrollojnë besueshmërinë e të dhënave. Informacioni që këto vende janë të detyruara t’i çojnë Komisionit, sigurohet duke grumbulluar e përpunuar të dhënat e marra nga ndërmarrjet. Çdo shtet duhet ta paraqesë këtë informacion në mënyrë të tillë, që të japë pamjen e duhur të tregut të naftës së çdo vendi, në përputhje me shembujt e pyetsorëve që figurojnë në Vendimin e Komisionit 77/190/KE, të ndryshuar nga Vendimi i Komisionit 79/607/KEE. Duhet siguruar fshehtësia e informacionit të marrë. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva 76/491/KE për transparencën e çmimeve të vajit lejon shpërndarjen nga Komisioni të informacionit tremujor për koston mesatare të naftës së papërpunuar dhe të nënprodhimeve të naftës tek konsumatorët dhe kthimin neto në rafineri. Informacioni u përmirësua nga një sistem mujor regjistrimi që mbulonte çmimet, cilësinë dhe origjinën e importeve të naftës së papërpunuar, i ngjashëm me atë të caktuar nga Agjensia Ndërkombëtare e Energjisë, si dhe nga botimi javor i të dhënave për çmimet e konsumit të nënprodhimeve kryesore të naftës. Kështu, direktiva ndihmon në funksionimin transparent dhe të rregullt të tregut evropian të naftës dhe siguron që ai të jetë në ekuilibër me tregun ndërkombëtar të naftës.

464

Direktiva 90/377/KEE për transparencën e çmimeve të gazit dhe të naftës rriti edhe me shumë numrin e kategorive të konsumit që jepeshin nga botimet e SOEC-ut për të mbuluar të gjitha llojet e konsumit industrial dhe kërkon që shtetet anëtare të çojnë hollësi në SOEC për ndarjen e konsumatorëve në kategori. Objektivi i direktivës për të siguruar transparencën e çmimeve ndaj konsumatorit të fundit industrial qe hapi i parë në krijimin e tregut të brendshëm të energjisë. Ndërkohë është thelbësore të ketë siguri që të mos menjanohet konkurrenca, sepse duhet pasur parasysh që çmimi i paguar në Komunitet nga industria për energjinë që përdor, është një nga faktorët që ndikojnë konkurrencën. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 90/377/KEE OJ Nr L 185/16 e 17.7.90

Direktiva e Këshillit 90/377/KE e 29 qershorit 1990 për transparencën e çmimeve të gazit dhe energjisë elektrike

Direktiva e Këshillit 76/491/KE OJ L 140 e 28/5/76, f.4

Direktiva e Këshillit 76/491/KEE e 4/5/76 që ka të bëjë me informacionin dhe konsultimin për çmimet e naftës së papërpunuar dhe të nënprodhimeve të saj në Komunitet

Vendimi i Komisionit 77/190 OJ L 61 e 5/3/77 Siç është amenduar nga Vendimi 81/883/KEE e 14/1081 OJ L 324 e 12/11/81

Vendimi i Komisionit 77/190 i 26 janarit 1977 që zbaton direktivën e lartpërmendur

465

IV. KALIMI I GAZIT DHE I ENERGJISË ELEKTRIKE NËPËRMJET RRJETEVE TË TRANSMETIMIT

PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Direktivat për kalimin e energjisë elektrike dhe të gazit kanë për qëllim lehtësimin e këmbimeve të energjisë elektrike dhe gazit midis ndërmarrjeve brenda Komunitetit dhe mund të zbatohen në të gjitha strukturat e ndryshme të sistemeve të gazit dhe energjisë elektrike (monopole ose të liberalizuara). Transpozimi i direktivës së kalimit të energjisë elektrike në legjislacionin e shteteve anëtare është kryer tashmë, ose nëpërmjet krijimit të legjislacionit të ri ose duke ndryshuar “cahier de charges” të ndërmarrjeve të ngarkuara për transmetimin e energjisë elektrike. Disa kontrata kalimi tashmë janë njoftuar, megjithatë, numri i tyre është disi i kufizuar. Kostoja e kalimit të energjisë elektrike në largësi të mëdha, sikurse edhe mundësitë gjeografike të këtij kalimi kufizojnë numrin e kontratave. Për direktivën e kalimit të gazit ende ka disa shtete anëtare që nuk kanë njoftuar masa zbatimi. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN VEQL-ve u është kërkuar të miratojnë kuadrin e tyre legjislativ, që të sigurojnë kalimin e detyrueshëm të energjisë elektrike dhe të gazit nëpërmjet rrjeteve të transmetimit. Kushtet financiare, teknike dhe ligjore të një kalimi të tillë, si rregull i përgjithshëm, duhet të zgjidhen midis rrjeteve të ndërlidhura. Megjithatë, kushtet për një kalim të tillë duhet të jenë jodiskriminuese dhe të drejta për të gjitha palët. Mosmarrëveshjet për kalimin janë subjekt pajtimi i një organi të ngritur dhe të drejtuar nga Komisioni, ku janë përfaqësuar institucionet përgjegjëse për rrjetet në Komunitet. Vendimi i Komisionit 92/167 i 4 marsit 1992, që vendos një komitet ekspertësh për kalimin e energjisë elektrike nëpërmjet rrjeteve, jep hollësitë e nevojshme për këtë problem.

466

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktivat 90/547/KEE dhe 91/296/KEE për kalimin e energjisë elektrike dhe të gazit, kanë për qëllim zvogëlimin e pengesave ekzistuese, duke e bërë të detyrueshëm kalimin e energjisë elektrike dhe gazit nëpërmjet rrjetave. Ato paraqesin një sistem të përshtatshëm për monitorimin e përmbushjes së këtij detyrimi. Kështu, është parashikuar që mjetet e trasmetimit të energjisë elektrike dhe të gazit të njoftojnë Komisionin dhe autoritetet kombëtare lidhur me ndonjë kërkesë për kalimin e energjisë elektrike dhe të gazit natyror, për të hapur negociata me kushtet e kërkuara të kalimit, si dhe të informojnë rreth përfundimit të kontratës ose për arsyet e mospërmbushjes së saj. MASA TË FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 90/547/KE OJ L 313 e 13/11/90 f. 30.

Direktiva e Këshillit 90/547/KE e 29 tetorit 1990 për kalimin e energjisë elektrike.

Direktiva e Këshillit 91/296/KE OJ L 147 e 12/6/91

Direktiva e Këshillit 91/296/KE e 31 majit 1991 për kalimin e gazit.

467

V. SEKTORI BËRTHAMOR PARAQITJE Rëndësia e energjisë bërthamore në furnizimin me energji të Komunitetit është thelbësore. Prandaj, duhet të shprehet qartë nevoja për të siguruar që të gjitha aspektet e planifikimit, ndërtimit dhe veprimit të uzinave bërthamore përmbushin kushtet më të mira të sigurimit. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Masat mbrojtëse Traktati i EURATOM vendos përgjegjësinë për veprimin e rregullt të sistemit të kontabilitetit dhe të kontrollit mbi operatorët. Hollësitë jepen në një rregullore të masave mbrojtëse, të quajtur EURATOM. Komuniteti EURATOM i Energjisë Atomike dhe 10 shtetet e tij anëtare për armët jobërthamore kanë përfunduar një marrëveshje tripalëshe për masat mbrojtëse (INFCIRC 193) me Agjensinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) në kuadrin e Traktatit kundër shpërndarjes (NPT). Të tri shtetet anëtare të reja do t’i bashkohen kësaj marrëveshjeje së shpejti. Marrëveshja është thelbësore për tregtinë me materiale bërthamore, rrjedhimisht edhe për qarkullimin e lirë të këtyre materialeve në Komunitet. Kjo marrëveshje është pjesë e “acquis” të Komunitetit dhe VEQL-të duhet të bëhen pjesë e saj. Furnizimi Në Traktatin e Euratomit, përgjegjësia kryesore bie mbi Agjensinë Euratom për furnizmin me materiale bërthamore. Kjo agjensi jo vetëm monitoron tregun, por përfundon edhe kontrata për transaksionet e materialeve bërthamore. Në vitet e fundit, tregu për materiale bërthamore ka qenë i tillë që furnizimi e ka tejkaluar kërkesën.

468

KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Masat mbrojtëse Në Traktatin Euratom, Komisioni do të verifikojë që materialet bërthamore përdoren vetëm për qëllime paqësore. Për këtë, operatorët e impianteve bërthamore duhet të ngrejnë një sistem kontrolli dhe llogarie të materialeve bërthamore të përpunuara në impiantet e tyre, funksionimi i të cilave verifikohet nga Komisioni (nenet 77-85, Traktati Euratom). VEQL-të janë pjesë e Traktatit mbi mosshpërndarjen e armëve bërthamore dhe kanë përfunduar për këtë çështje, një marrëveshje të masave mbrojtëse me Agjensinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike në Vienë, sipas së cilës po zbatohet një sistem i plotë masash mbrojtëse IAEA. Rrjedhimisht, infrastruktura e nevojshme tashmë ekziston, por praktika duhet të ngrihet në nivelin komunitar. Furnizimi Masat e vendosura në nivelin komunitar, që rregullojnë pozicionin dhe veprimtarinë e Agjensisë, nuk kanë nevojë për legjislacionin kombëtar, sepse ato janë të zbatueshme në mënyrë të drejtpërdrejtë. Sistemi Euratom nënkupton qenien e një tregu ku furnizimi përmbushet me anë të kërkesës (neni 60 i Traktatit të Euratom). Megjithatë, gjendja e tanishme është e “mbifurnizuar” në një treg me kërkesa të kufizuara. Në vitet e meparshme ka pasur mungesa furnizimi. Me perspektivën e hyrjes në BE të VEQL-ve, kërkesa ndoshta do të rritet. Është e rëndësishme që të theksohet se sipas nenit 105 të Traktatit Euratom, këto vende edhe pas hyrjes se tyre në BE, mund t’i vazhdojnë ende kontratat e tyre të furnizimit me ish-BS.

469

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Në sektorin bërthamor, legjislacioni ka të bëjë sidomos me furnizimin e lëndëve bërthamore dhe masat mbrojtëse. Furnizimi me material bërthamor është rregulluar në kapitullin VI. Titulli II, i Traktatit Euratom. Objektivat e politikës së Agjensisë sëe Furnizimit përfshijnë sigurimin e furnizimit dhe aftësinë e industrisë bërthamore në BE. Për ketë qëllim janë aktivizuar disa masa në nivelin komunitar, që rregullojnë pozicionin dhe veprimtarinë e Agjensisë. Për masat mbrojtëse të vendosura në Traktatin Euratom, Komisioni do të sigurojë që materialet bërthamore nuk shmangen nga përdorimi paqësor. Për këtë qëllim operatorët e impianteve bërthamore duhet të ngrejnë një sistem kontabiliteti dhe kontrolli të materialit bërthamor të përpunuar në impiantet e tyre, funksionimi i të cilëve është shqyrtuar nga Komisioni. MASAT E FAZËS SË PARË Furnizimi OJ L 51 22/2/78

Marrëveshje për zbatimin e nenit 111(1) mbi Traktatin e mospërhapjes së armëve bërthamore

Rregullorja e Komisionit Nr. 3227/76 OJ L 363 31/12/76

Rregullorja e Komisionit (EURATOM) 3227/76 e 19 tetori 1976, që ka të bëjë me zbatimin e dispozitave të masave mbrojtëse Euratom

Masat mbrojtëse OJ Nr 27 6/12/58 f.534 Statutet e Agjensisë së Furnizimit

Euratom Rregullat e Komunitetit Evropian të Energjisë Atomike OJ Nr 32 11/5/60 F. 777 që i referohet Vendimit OJ Nr 32 11/5/60 f.776 siç është

Rregullat e Komunitetit Evropian të Energjisë Atomike për mënyrat sipas së cilave kërkesa duhet baraspeshuar kundrejt furnizimit të mineraleve, materialeve burimore dhe

470

amenduar nga Rregullorja e Agjensisë së Furnizimit OJ L 193 25/7/75, f.27

materialeve të veçanta të ndashme

Rregullorja e Komisionit 66/17 (Euratom) OJ 241 28/12/66 f. 4057 siç është amenduar nga Regullorja 3137/74 e 12/12/74 OJ L 133 13/12/74 f.27

Rregullorja e Komisionit 66/17 (Euratom) për përjashtimin e transferimit të sasive të vogla të mineraleve, materialeve të burimit dhe materialeve të tjera të ndashme nga rregullat e kapitullit të furnizimeve

OJ L 83 30/3/73 f.20

Ndryshim i statuteve të Agjensisë së Furnizmit Euratom

Rezoluta e Këshillit OJ C 69 14/6/74 f.1

Rezoluta e Këshillit për furnizimin e Komunitetit me uranium të pasuruar

VI. LIBERALIZIMI I TREGJEVE TË ENERGJISË ELEKTRIKE DHE GAZIT

PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Tregjet e gazit dhe të energjisë elektrike në Komunitet janë ende të ndara në nivele kombëtare dhe rajonale. Janë propozuar rregulla të përbashkëta që ato tregje që deri tani ishin të mbyllura të integrohen në tregje të brendshme të Komunitetit për gazin dhe energjinë elektrike. Objektiva kryesorë janë: sigurimi i furnizimit dhe përmirësimi i efiçiencës. Konsumatorëve të mundshëm, që tashmë janë në gjendje të përcaktojnë edhe furnizuesit konkurrues, u është dhënë mundësia për të kontraktuar në mënyrë të drejtpërdrejtë me këta furnizues, nëpërmjet negocimit të hyrjes në rrjetet e transmetimit. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Propozimet e Komisionit nuk janë miratuar ende, por duke ndjekur përfundimet e Këshillit të 29 nëntorit 1994, për këto propozime, VEQL-të duhet, të paktën të orientohen drejt miratimit të kuadrit të nevojshëm legjislativ, që të sigurohen këto kushte:

471

- Organizimi i procedurave objektive, transparente dhe jodiskriminuese për dhënien e autorizimeve ose procedurave të tenderit për kapacitetet e reja prodhuese. Për monitorimin e organizimit dhe të zbatimit të procedurës se tenderit, VEQL-të duhet të emërojnë një institucion publik ose ndonjë institucion tjetër të pavarur.

- Ndërmarrjet e integruara vertikalisht do të mbajnë llogari të veçanta

për veprimtaritë e prodhimit, shpërndarjen dhe transmetimin, që duhet të jenë të arritshme të paktën për një institucion publik ose institucion të pavarur të përcaktuar nga këto shtete, sikurse edhe për të diskutuar organet e vendosjes. Ndërmarrjet e energjisë elektrike projektojnë, botojnë dhe dorëzojnë për kontroll llogaritë e tyre në përputhje me legjislacionet kombëtare të miratuara për të zbatuar Direktivën e Këshillit 78/660/KEE, OJ NO L 222, 14.8.78 (për sa u përket llogarive vjetore të shoqërive me përgjegjësi të kufizuar sh.p.k.)

- Zotëruesit e rrjeteve do të negociojnë me klientët e mëdhenj industrialë dhe shpërndarësit për kushtet e hyrjes në rrjetet e tyre, kështu që u krijohet mundësia këtyre klientëve të kualifikuar të zgjedhin blerësit e tyre. Nga disa shtetë anëtare është propozuar një sistem alternativ i bazuar në konceptin e blerësit të vetëm dhe Komisioni ka përcaktuar që kjo mund të siguroje hapje të barasvlefshme të tregjeve që të bashkekzistojnë me një regjim TPA, duke parashikuar që për këtë janë përmbushur disa kushte.

- Këto shtetë do të emërojnë ose do t’u kërkojnë ndërmarrjeve që

zotërojnë sisteme transmetimi, që të caktojnë një operator sistemi, i cili do të ngarkohet për përdorimin e sistemit të transmetimit dhe ndërlidhjeve të tij me sisteme të tjerë, si dhe do të sigurojë mirembajtjen e tij. Operatori i sistemit duhet të jetë i pavarur nga ana administrative nga veprimtaritë e tjera të prodhimit dhe shpërndarjes.

- Këto direktiva kanë për qëllim zbatimin e rregullave të Komunitetit.

Megjithëse modalitetet e sakta nuk janë miratuar ende nga Parlamenti dhe Këshilli, zbatimi i neneve 85, 86 dhe 90 të Traktatit duhet të çojë në të njëjtat përfundime.

472

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRLIGJJA

Për një integrim më të madh të tregut të gazit dhe të energjisë elektrike, është e nevojshme një marrëdhënie themelore midis furnizuesve, transmetuesve, shpërndarësve dhe konsumatorëve të energjive të lidhura me rrjet. Propozimet synojnë arritjen e një konkurrence më të madhe në nivelet e prodhimit dhe të furnizimit. Ato nxisin krijimin e një sistemi transparent dhe jodiskriminues për dhënien e licensave, apo të ftesave për procedura tenderimi për kapacitete të reja prodhuese. Ato paraqesin konceptin e ndarjes së llogarive midis prodhimit, transmetimit dhe shpërndarjes, që duhet vënë në praktike në ndërmarrje të integruara vertikalisht, për të siguruar transparencën e operacioneve, ndërsa duke i jepet kompetence autoritetëve të Shteteve Anëtare ndaj këtyre llogarive. Propozimet parashikojnë konceptin e operatorit të sistemit, për të rregulluar mënyrën se si ndërmarrjet e transmetimit dhe të shpërndarjes do të ofrojnë për entet e zgjedhura akses në rrjetet e tyre në tarifa të arsyeshme, brenda kufijve të mundshëm të transmetimit dhe aftësive të shpërndarjes, që të paraqesin me shumë zgjedhje për konsumatorët. Së fundi, ato sigurojnë mundësinë për konsumatorët e mëdhenj industrialë dhe shpërndarësit, për të ushtruar të drejtën e zgjedhjes për blerjet e tyre nga rrjetet, nga prodhues të pavarur të energjisë apo furnizues të shteteve të tjera anëtare.

MASAT E FAZËS SË PARË

Propozimet e Komisionit për Direktivat OJ C 123/1 dhe C 123/26 e 4/5/94

Propozimet e Komisionit për direktivat për hapjen e tregjeve për energjinë dhe gazin

473

VII. BOLIERËT E UJIT KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Duhet të jenë miratuar të gjitha masat e nevojshme që sigurojnë se bolierët nuk vihen në përdorim derisa të përmbushin kërkesat e efiçiencës të përcaktuara në direktivë. Duhet të emërohen organe të caktuara që do të kryejnë detyrat lidhur me procedurat për dhënien e garancive e konformitetit të bolierëve që përputhet me standardet e harmonizuara dhe të procedurave për mënyrën si çertifikohet përputhja (aneksi III i direktivës). MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Kjo direktivë bazohet në nenin 100A të Traktatit dhe është një direktivë harmonizimi e “mënyrës së re”. Është duke u përgatitur një mandat për standardizimin nga CEN/CENELEC, objektivi kryesor i të cilit është të ndihmojë në përmirësimin e kërkesës së energjisë me të paktën 20%, si dhe në stabilizimin e lëshimeve të CO2 deri në vitin 2000. Ajo përcakton kërkesat e efiçiencës së zbatueshme për bolierët e rinj, të ndezur me anë të leëndëve të djegshme të lëngshme ose në formë gazi, me sasi nxjerrjeje prej jo më pak se 4 kë dhe jo më shumë se 400 kë. Ajo vendos detyrimin për shtetet anëtare për të mos ndaluar, kufizuar ose penguar hedhjen në treg brenda territoreve të tyre të bolierëve dhe impianteve që përmbushin kërkesat e kësaj direktivë. Një sistem jo i detyrueshëm etiketash lehtëson përcaktimin e rendimentit të energjisë së bolierëve. Direktiva gjithashtu parashikon vendosjen e shënimit EC për bolierët që përmbushin kërkesat e efiçiencës që përmban direktiva, procedurat për lëshimin e deklaratave të konformitetit dhe njoftimin e komisionit të organizatave të caktuara nga shtetet anëtare për të kryer këto detyra. Direktiva doli më 1 Janar 1994 dhe afati për zbatimin e saj ishte dhjetori 1997.

474

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 92/42 OJ L 167/17 e 22/6/92

Direktiva e Këshillit 92/42 e 21 majit 1992 mbi kërkesat e efiçencës për bolierë të rinj më lëndë të djegshme të lëngshme ose gaz

475

VIII. PËRMBAJTJA E SQUFURIT NË DISA LËNDË TË DJEGSHME TË LËNGSHME

PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Rëndësia e kësaj direktive qendron në përcaktimin e dy kufijve për përmbajtjen e squfurit në lëndët e djegshme të lëngshme, që ndryshojnë midis shteteve anëtare dhe që i detyron ndërmarrjet e naftës të rregullojnë përmbajtjen maksimale të squfurit në prodhimet e tyre, në varësi të shtetit anëtar që furnizohet. Kjo gjë më vonë krijon pengesë për tregtinë me këto prodhime. Qëllimi i direktivës është që të ndalojë ose të ulë ndotjen e ajrit dhe të përmirësojë mjedisin. Pra, në një faze të dytë, është e rëndësishme të tërhiqet vemendja e VEQL-ve ndaj këtyre kërkesave, meqenëse paraqitja e një niveli të ulët të përmbajtjes së squfurit mund të ngrejë probleme të veçanta teknike dhe ekonomike për ta; gjithashtu, mospërputhja me këto kërkesa krijon një pengesë ndaj tregtisë dhe mund të shoqërohet me paragjykime lidhur me përmirësimin e mjedisit. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË Asnjë • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË Kjo direktivë vendos rregullat që përmbajtja e squfururit në lëndët e djegshme dizel, e vendosur në tregun brenda Komunitetit, që nga 1 tetori 1994 nuk mund të kalojë 0.2% në peshë dhe që nga 1 tetori 1996 nuk mund të kalojë 0.05% në peshë. Kështu, shtetet anëtare do të ndalojnë tregtimin në Komunitet të lëndëve të djegshme dizel, nëse pembajtja e squfurit në to i kalon kufijtë e përcaktuar më sipër. Shtetet anëtare do të ndalojnë gjithashtu tregtimin në Komunitet të vajrave të gazit nëse përmbajtja e squfurit në to i kalon 0.2% në peshë. Hedhja në treg e vajrave të gazit nuk mund të ndalohet ose të kufizohet nëse përmbajtja në to e squfurit përputhet me kërkesat e direktivës.

476

MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 93/12/KE OJ L 74/81 e 27/3/93

Direktiva e Këshillit 93/12/KE e 23 marsit 1993, që lidhet me përmbajtjen e squfurit të disa lëndëve të djegshme të lëngshme

477

IX. KURSIMET E NAFTËS SË PAPËRPUNUAR NËPËRMJET PËRDORIMIT TË PËRBËRËSVE ZËVENDËSUES TË LËNDËVE TË DJEGSHME NË BENZINË

PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Ulja dhe largimi i plumbit nga benzina mund të arrihet pjesërisht nga përdorimi i përbërësve zëvendësues të lëndëve të djegshme në benzinë. Këta përbërës mund të ndihmojnë në uljen e konsumit të naftës së papërpunuar, të nevojshme në rafineri për të prodhuar benzinë pa plumb. Benzina e përdorur për venien në lëvizje të makinave që punojnë me motorë me djegie të brendshme, është një sektor i rëndësishëm i konsumit të naftës në Komunitet. Për ketë qëllim, nuk duhet të ketë asnjë pengesë në mënyrën e prodhimit, shpërndarjes, shitjes dhe përdorimit të përzierjeve të përshtatshme për vënien në lëvizje të makinave që funksionojnë me motorë me djegie të brendshme. Pra, është e rëndësishme që ky legjislacion, i cili ka për qëllim edhe uljen e varësisë së Komunitetit nga importi i naftës së papërpunuar, të përdoret edhe ndaj VEQL-ve, në një fazë të dytë në perspektivat e një tregu më të gjerë të brendshëm. Nuk është propozuar si një masë e fazës së parë, sepse nuk konsiderohet si parakusht i dimosdoshëm për përgatitjen e tyre për afrimin e legjislacionit. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË Asnjë • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË Direktiva vendos detyrimin që shtetet anëtare nuk do të ndalojnë, kufizojnë ose pengojnë, për shkak të përmbajtjes së oksigjenit, prodhimin, tregtimin dhe lëvizjen e lirë të benzinës së përzierë, që përmban përberje organike të oksigjenuara, që nuk i kalojnë kufijtë e përcaktuar në aneksin e direktivës. Lëndë të tilla të djegshme duhet të jenë të përdorshme në siguri të plotë dhe me të njëjtin efekt me benzinën që përdoret në makinat me motor me djegie

478

të brendshme që janë në përdorim ose që janë nxjerrë nër shitje pa u bërë ndonjë ndryshim. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 85/536/KE OJ L 334/20 e 12/12/85 Siç është amenduar nga Direktiva e Komisionit 87/441/KE OJ L 238/40 e 21/8/87

Direktiva e Këshillit 85/536/KE e 5 dhjetorit 1995 për kursimet e vajit të papërpunuar nëpërmjet përdorimit të përbërësve të benzinës

479

TAKSIMI JO I DREJTPËRDREJTË


1. TAKSA E VLERËS SE SHTUAR 2. AKCIZAT

1. TAKSA E VLERËS SË SHTUAR PARAQITJE E PËRGJITHSHME Zbatimi më 1 janar 1993 i parimit të lirisë së lëvizjes brenda Komunitetit tregoi se tregtia ndërkomunitare pushoi së trajtuari importet dhe eksportet për qëllime fiskale. Ky ishte kushti që procedurat për kalimin e një kufiri të brendshëm dhe kontrolleve të vendosura sidomos për zbatimin e TVSH-së, të hiqeshin plotësisht. Me përshtatjen e rregullimeve kalimtare të TVSH-së, një nga objektivat e vendosur nga direktiva e parë e TVSH-së ishte arritur: heqja për tregtinë ndërkomunitare, e taksës për importin dhe ulja e taksës për eksportin. Kjo arritje e rëndësishme bëri të mundur të sigurohet që brenda Komunitetit të jenë të taksueshme vetëm transaksionet tregtare: procedurat e zbatuara më parë për individët (psh për heqjen e rezidencës) më në fund u hoqën. Njerëzit tashmë kanë mundësinë të bëjnë tregti në çdo shtet anëtar që preferojnë të zgjedhin, pa pasur nevojë të përmbushin detyrimet e deklaratës dhe të pagesës së taksave në shtetin e tyre anëtar. Për veprimet midis shteteve të ndryshme anëtare, të kryera nga persona të taksueshëm, të caktuar për të bërë ulje, zbatohet rregulli i përgjithshëm i taksimit në masën dhe kushtet e shtetit anëtar ku do të shkojë malli.

480

Furnizimet për konsumatorët e fundit (operatorë pa të drejtën e uljes së TVSH-së për inputet) janë normalisht të taksueshëm në shtetin anëtar ku janë prodhuar. Megjithatë, duke pasur parasysh rreziqet e shtrembërimit të konkurrencës, për shkak të përafrimit të pamjaftueshem të tarifave të TVSH-së, u vendosëen tri rregullime të veçanta për taksimin në vend (blerjet e kryera në një shtet tjetër anëtar prej personave të përjashtuar tërësisht nga taksat, ose të kryera nga njësi ligjore të pataksueshme; shitjet në distancë/largësi; shitjet e mjeteve të reja të transportit). PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Qëllimi kryesor i Traktatit KEE-së është, që brenda kuadrit të një bashkimi ekonomik, të vendosë një treg të përbashkët, ku të ketë një konkurrencë të shëndetshme dhe të jenë të njëjtat karakteristikat me ato të një tregu të brendshëm kombëtar. Procesi i harmonizimit të taksimit jo të drejtpërdrejtë brenda Komunitetit, sipas nenit 99 të Traktatit, përbëhet nga ato masa që janë të nevojshme për të siguruar ngritjen dhe funksionimin e tregut të brendshëm, duke ndaluar shtrembërimet e konkurrencës dhe duke hequr pengesat ndaj lëvizjes së lirë të mallrave dhe shërbimeve. Procesi ka qenë i ndarë në dy etapa. Hapi i parë u hodh më 1967 duke zëvendësuar të gjitha taksat kumulative shumëfazëshe që shtetet anëtare kanë zbatuar deri atëherë me ane të një taksë të vlerës së shtuar jokumulative shumëfazëshe. Kështu, në të gjitha shtetet anëtare u paraqit një taksë e përgjithshme për konsumin, që bazohej në parimin se taksa e zbatuar për mallrat dhe shërbimet është saktësisht në përpjestim me çmimin, pavarësisht nga numri i transaksionëve në procesin e prodhimit dhe të shpërndarjes para se ajo të vihet në funksionim ( Direktiva e gjashtë e TVSH-së 77/388/KEE). Hapi i dytë kyesor ishte heqja e kontrolleve fiskale në kufijtë e brendshëm të Komunitetit. Legjislacioni që e siguron këtë është Direktiva e Këshillit 91/680/KEE (OJ L376-31/12/91), e cila amendoi direktivën e gjashtë të TVSH-së për të përfunduar vendosjen e taksës mbi importin dhe uljen e taksës mbi eksportin në tregtinë ndërkomunitare. Regjimi i TVSH-së është ai që zbatohet brenda BE-së që nga 1 janari 1993.

481

Për të arritur objektivin kryesor të vendosur në Traktatin e KEE-së dhe për të siguruar asnjanësinë e taksimit në tregtinë midis shteteve anëtare, regjimi i TVSH-së në Komunitet kërkon ndryshime të mëtejshme për të zbatuar parimin e taksimit të të gjithë tregtise ndërkomunitare në vendin e origjinës. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi drejt ndonjë sistemi fiskal që vepron brenda Komunitetit duhet të nënkuptojë qenien në VEQL-të të nocioneve kryesore ligjore dhe administrative që mbështesin një ekonomi tregu, si e drejta tregtare, e drejta e detyrimeve, rregullat dhe praktikat e kontabilitetit, kodi penal në lidhje me çështje të tilla si: mashtrimi e vjedhja etj. Që të zbatohet legjislacioni i mesipërm, shtetet anëtare e kanë parë të nevojshme të vendosin pjesen me te madhe ose të gjitha rregullimet administrative:

• një zyrë të TVSH-së në nivel qendror, që të ketë këto detyra: - të nxjerrë dhe të zbatojë legjislacionin dhe rregulloret e TVSH-

së, - të mbikëqyrë strukturën kombëtare administrative;

• një qendër për të marrë ose përpunuar deklaratat, pagesat bankare

dhe për të bërë ripagime; • një rrjet, në nivelin rajonal ose lokal zyrash të TVSH-së për të

menaxhuar marrëdhënien midis tregtarit dhe administratës së TVSH-së, në lidhje me:

- informacionin dhe udhëzuesin për tregtarët rreth të drejtave dhe detyrimeve të tyre,

- sigurimin e përputhjes së tregtarit me detyrimet, - kontrollin e korrektësisë të taksave që duhen paguar;

• një regjistër të personave të taksueshëm me një numer regjistrimi për

çdonjërin prej tyre; • forma dhe rregulla për deklaratën e rregullt dhe pagesën e taksës; • një sistem sanksionesh dhe gjobash për mospërputhje etj.; • procedura ligjore dhe/ose gjyqe për të zgjidhur mosmarrëveshjet

midis tregtareve dhe administratës;

482

• mënyra të hetimit të mashtrimit; • një infrastrukturë telematike për të lidhur midis tyre elementet

qendrore, rajonale e lokale të administratës së kontrollit të TVSH-së. Masa të tilla janë të nevojshme për administrimin e çdo sistemi TVSH-je, pavarësisht nëse është apo jo brenda tregut të brendshëm. Për funksionimin e plotë të një tregu të brendshëm, do të kishte nevojë për të zbatuar rregullimet për bashkëpunimin administrativ dhe asistencën e shumanëshme midis shteteve anëtare. Bashkëpunimi administrativ i Komunitetit tashmë kërkon ngritjen e një zyre qendrore kontakti, një sistem për mbledhjen e rregullt dhe përpunimin e të dhënave të fitimit nga tregtarët dhe lidhjen me sistemin e këmbimit të informacionit për TVSH–në (VIES). Disa nga këto elemente lidhen drejtpërdrejt me regjimin e brendshëm komunitar të TVSH-së dhe nuk mund të zbatohen si të tilla nga VEQL-të në fazën e parë. Fakti që asistanca e shumanëshme është një mjet i rëndësishëm për kontrollin e taksave, bën që ajo të sherbëjë si model për VEQL-të gjatë kësaj periudhe. MASA THEMELORE • MASAT E FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Faza e parë, që lidhet me përafrimin e rregullimeve të VEQL-ve me ato të Komunitetit, duhet të kufizohet në atë që është përshkruar si hapi i parë në pikën 1. Kjo duhet t’u bëjë të mundur VEQL-ve të vendosin sisteme TVSH-je sa më të ngjashme me ato të shteteve anëtare, që do ta bënte më të lehtë procesin e integrimit. Direktiva e gjashte TVSH 77/308/KEE

• Hapësira e regjimit të TVSH-së (neni 2) Kjo do të thotë që TVSH-ja duhet të zbatohet për furnizimin e mallrave dhe të shërbimeve të kryera brenda territorit të vendit me anë të një personi të taksueshëm që vepron si i tillë, si dhe për importin e mallrave.

483

• Përkufizimi i veprimtarisë ekonomike dhe personat e taksueshëm (neni 4)

Quhet person i taksueshëm çdo person që kryen veprimtari ekonomike të caktuar në një vend, ku përfshihen të gjitha veprimtaritë e prodhuesve, tregtarëve dhe personave që ofrojnë shërbime, cilido qoftë qëllimi ose rezultati i arritur. Kështu, për TVSH-në, nuk ka rëndësi nëse furnizimi është bërë ose jo për qëllime fitimi. Kërkesa që personi i taksueshëm të veprojë në një kapacitet “të pavarur” i përjashton punonjësit nga detyrimi për të dhënë TVSH-në për shërbimet që bëjnë për punonjësit e tyre.

• Përkufizimi i transaksioneve të taksueshme (nenet 5, 6, 7) Furnizimi i mallrave do të thotë transferimi i së drejtës për të qenë pronar i një prone të luajtshme. Pronë e luajtshme janë energjia elektrike, gazi, ngrohja, ftohja dhe të tjera si këto. Furnizimi i shërbimeve duhet përkufizuar si transaksion që nuk përbën furnizim mallrash. Vetë furnizimi dhe përdorimi për qëllime jotregtare duhet të trajtohen si shërbime të taksueshme Importi i mallrave në territorin e vendit përbën, gjithashtu, një transaksion të taksueshëm.

• Vendi i taksimit (nenet 8 dhe 9) Mallrat që nuk janë nisur ose transportuar, duhet të quhen si të furnizuara në vendin ku ato ndodhen në kohën e furnizimit. Kur mallrat transportohen ose nisen nga furnizuesi ose blerësi, vend furnizim duhet të quhet vendi ku fillon transportimi i tyre. Për shërbimet në përgjithësi, vend furnizim duhet të caktohet vendi ku furnizuesi ka vendosur biznesin e tij ose ka ngritur një qendër ku ofrohet shërbimi. Në kuadrin ndërkombëtar, mund të bëhen disa përjashtime nga parimi i përgjithshëm, i përmendur më lart. Kështu, shërbimet e ofruara që lidhen me pronën e patundshme, duke përfshirë shërbimet e agjentëve të pronës së patundshme, kontraktorët e arkitektët, duhet të përcaktohen se

484

kryhen atje ku është edhe prona. Ndërsa shërbimet e natyrës artistike, kulturore, sportive, shkencore, edukuese dhe zbavitëse, ose të punës së kryer mbi një pronë të luajtshme, duhet të mendohen të kryera atje ku ato kryhen fizikisht. E njëjta gjë zbatohet për shërbimet e transportit duke marrë parasysh edhe largësinë e përshkuar.

• Ngjarja e taksueshme dhe taksueshmëria (neni 10) Dërgimi i mallrave ose kryerja e shërbimeve përbëjnë një ngjarje të taksueshme. Megjithatë, ngjarja e taksueshme mund të vijë dhe, si rrjedhojë lind edhe përgjegjësia tatimore, në çdo rast kur ndodh që një furnizues lëshon një letër për mallrat dhe shërbimet.

• Përkufizimi i sasisë së taksueshme (neni 11) Normat e caktuara të taksave duhen shprehur si përqindje e sasisë së taksueshme, të përkufizuar si, çdo gjë që duhet marre ne konsideratë. Dispozitë e veçante del për vetëfurnizimin dhe përdorimet e tjera jo për qëllime biznesi.

• Parimet për caktimin e tarifave (neni 12) Për TVSH-në duhen zbatuar dy parime kryesore: a) për importin e mallrave duhet zbatuar e njëjta tarifë që zbatohet edhe për furnizimin e mallrave të njëjta të vendit; b) tarifa e zbatuar për një furnizim, duhet të jetë aq e lartë sa të mbulojë uljet mbi shtesat e furnizimit. Tani për tani në Komunitet tarifat e zbatuara për furnizimin e mallrave dhe të shërbimeve, si dhe importin e mallrave, janë nën ndikimin e një natyre tjetër: shtetet anëtare duhet të zbatojnë një tarifë standarde TVSH-je jo më pak se 15% të të gjitha furnizimeve, me përjashtim të furnizimeve që përfshin aneksi H i direktivës së gjashtë të TVSH-së, për të cilat ato mund të zbatojnë një ose dy tarifa të ulura TVSH-je jo më pak se 5%. Afrimi me natyrën e tarifës në fuqi të Komunitetit do të lehtësonte kalimin në fazën e dytë, por megjithatë nuk mund të konsiderohet si përparësi.

• Përjashtime bazë (nenet 13, 14 dhe 15) Përjashtimi nga TVSH-ja brenda territorit të vendit duhet siguruar në dy fusha (neni 13): njëra që ka të bëjë me veprimtaritë e interesit publik si

485

shërbimet postare, mjekësore, arsimore dhe kulturore; tjetra ka të bëjë me veprimtaritë e përjashtuara si transaksionet e sigurimeve dhe risigurimeve, dhënia me qera e pronës së patundshme. Në marrëdhëniet ndërkombëtare, përjashtimi nga TVSH-ja është dhënë për disa importe (neni14), për furnizimet për eksport dhe për transaksione të tilla.

• Ushtrimi i së drejtës së uljes së taksës (nenet 17-20) Thelbi i TVSH-së është ulja e saj nga të gjithë, përveç konsumatorit të fundit. Një person i taksueshëm duhet të ketë të drejtën që t’i ulet taksa për të cilën ai është përgjegjës për furnizimet e tij, taksa e dhënë për mallrat dhe shërbimet e siguruara. Kjo e drejtë duhet të vijë në kohën kur taksa e ulur bëhet aktive. Asnjë ulje nuk duhet lejuar për mallrat dhe shërbimet e siguruara për transaksionet e përjashtuara ose për qëllime jo të lidhura me biznesin.

• Personat përgjegjës për pagesat (neni 21) Në përgjithësi, personi i taksueshëm që kryen transaksione të taksueshme, është përgjegjës për të paguar TVSH-në. Kur personi i taksueshëm që siguron mallra ose shërbime banon jashtë, mund të zbatohet e ashtuquajtura taksë në drejtim të kundërt, pra taksa është e pagueshme nga dikush, por jo nga personi i taksueshëm që banon jashtë ose ai mund të mbahet pjesërisht përgjegjës për taksën. Personi përgjegjës që do të paguajë TVSH-në në importim duhet të jetë personi i caktuar ose i pranuar si i tillë nga vendi ku janë importuar mallrat.

• Detyrimet administrative (neni 22) Çdo person i taksueshëm mban llogari, lëshon fatura dhe bën kthime periodike, si dhe siguron informacionin e përshkruar në këtë nen për të bërë të mundur taksën që duhet vendosur. Përveç kësaj, duhet mbajtur parasysh që zbatimi i TVSH-së nuk ndalon VEQL-të nga mbajtja ose paraqitja e taksave të tjera, me kusht që ato të mos karakterizohen si taksa shtesë. Direktiva e Këshillit 83/181/KEE

486

• Direktiva lejon përjashtime nga TVSH-ja për importet përfundimtare nga vendet e treta të mallrave të cilësuara si të përjashtuara nga pagesa e tarifave doganore, të tjera nga ato që janë parashikuar në tarifën e përbashkët doganore.

• Direktiva u zbatua para vitit 1993 midis shteteve anëtare dhe zbatimi

i saj duhet parë si një hap i parë për integrimin, meqë është me liberale se dispozitat e zbatuara për importet e ngjashme nga vendet e treta.


• Direktiva lejon përjashtime nga TVSH-ja , akciza dhe taksa të tjera konsumi dhe qarkullimi për importimin e përkohshëm të motorëve të kamionëve, duke përfshirë jahtet, avionët privatë, bicikletat etj.

• Direktiva u zbatua para vitit 1993 midis shteteve anëtare dhe zbatimi

i saj duhet parë si një hap i parë për integrimin, meqë është me liberale se dispozitat e zbatuara për importet e ngjashme nga vendet e treta.

Direktiva e Këshillit 83/183/KEE:

• Direktiva lejon përjashtime nga TVSH-ja, akciza dhe taksa të tjera konsumi sipas disa kushteve të caktuara për importet e përhershme private të pronësisë vetjake në rastet e transferimit të residencës.

• Direktiva u zbatua para vitit 1993 midis shteteve anëtare dhe zbatimi i saj duhet parë si një hap i parë për integrimin, meqë është me liberale se dispozitat e zbatuara për importet e ngjashme nga vendet e treta.

Direktiva e Këshillit 86/560/KEE Direktiva e Këshillit 69/169/KEE si e amenduar Direktiva e Këshillit 85/362/KEE

487

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Kjo kërkon që VEQL-të të përshtatin legjislacionin e plotë të TVSH-së, siç është zbatuar nga BE-ja (veçanërisht për dispozitat që zbatohen për taksimin e tregtisë ndërkomunitare), në mënyrë që të lejohet heqja e kontrolleve të kufirit. 2. AKCIZAT PARAQITJE E PËRGJITHSHME Një sistem për akcizat u paraqit nga Komuniteti më 1 Janar 1993, si pjesë e tregut të brendshëm. Mallrat që mbulohen nga sistemi komunitar i akcizave janë vajrat minerale, prodhimet e duhanit dhe pijet alkoolike. Legjislacioni komunitar përkufizon ato prodhime mbi të cilat duhet të vihen taksa, së bashku me një sistem tarifash minimale për çdo grup prodhimesh. Shtetet anëtare mund të mbajnë ose të paraqesin taksa për prodhimet e tjera, duke pasur parasysh që ato nuk përfshijnë formalitete që lidhen me kalimin e kufijve ndërkomunitarë, apo që të jenë subjekt i tarifës konform Traktatit. Sipas legjislacionit komunitar për tarifat e akcizave, mallrat bëhen subjekt i tarifave kur janë prodhuar në Komunitet ose janë importuar në Komunitet nga një vend i tretë, por tarifa është e pagueshme vetëm kur mallrat janë hedhur për konsum. Në këtë pikë, taksa është e pagueshme për shtetin anëtar ku janë konsumuar mallrat dhe me tarifat që zbatohen në atë shtet anëtar. Guri themelor i sistemit për lëvizjen e mallrave mbi të cilin tarifa nuk është paguar ende, është magazina e taksueshme, ku mallrat janë subjekt i tarifave të akcizës, por mbi të cilat kjo tarifë nuk është paguar. Malli mund të lëvizë midis këtyre magazinave pa pagesën e tarifës.

488

PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Edhe përpara vitit 1992, shtetet anëtare kanë ngritur akcizat e tyre nëpërmjet sistemeve të taksimit të magazinave kombëtare. Sistemet e magazinave përfshijnë prodhimin dhe mbajtjen e mallrave me akcizë nën dyshimin e taksës në vendet e pranuara. Tarifa paguhet me heqjen e mallrave nga sistemi i magazinave, që përgjithësisht ndodh në rrjetin e shpërndarjes nga shitja me shumicë në atë me pakicë. Pa këto sisteme kombëtare si bazë, sistemi komunitar nuk mund të vihet në funksionim. Sistemi përfshin ngritjen e mjediseve të miratuara dhe të sigurta, që janë subjekt i kontrolleve zyrtare për prodhimin, importimin dhe shitjen me shumicë, si dhe ngritjen e një sistemi garancish për të mbuluar tarifën mbi stoqet. Disa institucione financiare specializohen në fushën e obligacioneve financiare dhe kjo mund të jetë një fushë ku mund të hetojnë institucionet financiare të VEQL-ve. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në fushën e akcizave nënkupton një shkallë konsensusi për prodhimet, nga të cilat duhen ngritur taksa të veçanta. Sistemi komunitar i akcizave u projektua për t’u futur në sistemet ekzistuese kombëtare, që tashmë kishin shumë gjëra të përbashkëta. Si rrjedhojë, sistemi komunitar i akcizave kërkon që shtetet anëtare ta përqendrojnë taksimin e veçantë të mallrave në tri grupe prodhimesh: vajra minerale, cigare e prodhime duhani dhe pije alkoolike. Edhe mallra të tjera mund të jenë subjekt i taksave kombëtare, por meqenëse asnjë kontroll kufijsh nuk mund të zbatohet, asnjë sistem komunitar nuk kontrollon lëvizjen e tyre dhe asnjë sistem asistence e dyfishtë nuk është vendosur për të luftuar mashtrimin, normat e këtyre tarifave kombëtare kanë prirjen për të qenë të ulta dhe të ardhurat e marra nga ato janë të papërfillshme.

489

Përjashtim nga ky rregull bën taksimi i veturave. Meqë janë të dukshme, disa shtetet anëtare mund t’i taksojnë ato pa pasur nevojë për kontrolle në kufi. Nuk ka plane për harmonizimin e taksave të veturave. MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Në fushën e akcizave është arritur ndonjë harmonizim i dukshëm, sepse pothuajse çdo masë e nevojshme për heqjen e kufijve u bë në ngutje e sipër. Rrjedhimisht, e drejta komunitare e akcizës nuk përbën ndonjë progres logjik të direktivave që vijnë nga autonomia kombëtare në një sistem komunitar. Ai përbëhet nga një sërë direktivash, të gjitha (përveç cigareve) të përshtatura më 1992, duke bërë me një hap kalimin nga kontrolli kombëtar në atë komunitar. Pra, nuk ka direktiva të veçanta që mund të karakterizojnë fazën e parë ose të dytë. Ka vetëm pak direktiva që kanë të bëjnë me:

A. NGRITJEN E NJË SISTEMI MAGAZINASH PËR MBLEDHJEN E TAKSAVE

B. ZBATIMIN E TAKSAVE MBI PRODHIMET QË JANË SUBJEKT I

AKCIZAVE TË KOMUNITETIT Direktiva 92/12/KEE – Rregullimet e përgjithshme për prodhimet që janë subjekt i akcizave dhe për monitorimin e prodhimeve të tilla. Dispozitat që kanë të bëjnë me pikat A dhe B, përshkruajnë një sistem magazinash kombëtare, ku mallrat me tarifa të përbashkëta të akcizave janë taksuar gjatë heqjes nga sistemi. Sapo këto dispozita të zbatohen në ligjin kombëtar, VEQL-të do të kenë një sistem magazinash gati për t’u futur në sistemin komunitar.

490

Ka një kufi që përcakton se sa mund të bëjë një administratë e vetme për të vendosur një sistem magazinash. Ajo duhet të kërkojë që prodhuesit të marrin statusin e magazinierit, por sistemi nuk do të punojë mirë, nëse një masë e madhe importuesish dhe shitësish nuk marrin statusin e magazinierit. Megjithatë, sistemi komunitar ua lë në dorë tregtarëve për të vendosur nëse duan të veprojnë brenda një rrethi pa taksa. Parimisht, shteti mund të vendosë kuadrin ligjor, pastaj i përket tregtisë të përdorë mundësitë ligjore për të kërkuar miratimin e mjediseve të punës etj. Sapo të hiqen kufijtë, do të jetë e nevojshme të zbatohen dispozitat e direktivës për sistemin kombëtar, por në këtë rast shkohet sipas logjikës sapo vendoset sistemi. Megjithatë, disa dispozita të titullit III për lëvizjen ndërkomunitare janë nënvizuar më poshtë:

• Dispozita të hollësishme Shumë nga dispozitat e përfshira në ngritjen e sistemit kombëtar nuk duhet të krijojnë probleme, por ato janë të rëndësishme për t’u zbatuar: Titulli I

- Neni 3, që mbulon mallrat e taksueshme nga akcizat, kushtet e taksës dhe ato për taksa të veçanta që mund të zbatohen për mallra të tjera. Ky është një nen themelor për tërë sistemin e taksave të veçanta.

- Neni 4, që përkufizon elementet bazë të sistemit komunitar të magazinave, është edhe thelbi e sistemit të magazinave;

- Neni 5(1) (nen-paragrafi i parë), që përkufizon parimin bazë të përgjegjësisë;

- Neni 6, që vendos kohën e ndryshimit.

Titulli II

- Neni 13 përcakton detyrat e magazinierit, i cili është personi kryesor në sistem;

491

- Neni 14 vendos një parim të humbjeve të lejueshme, kushtet e vëna nga shtetet anëtare, por është faktor për një trajtim të arsyeshëm të tregtarëve.

Titulli III

- Neni 15, që vendos parimet për lëvizjen e mallrave, i referohet sistemit komunitar, por logjika kërkon që parimet e tij të zbatohen brenda territorit të çdo shteti me sistemin e magazinave;

- Neni 15a, nuk është për fazën e parë por, megjithatë, ndonjë formë e regjistrit të magazinave duhet ngritur në këtë fazë në çdo sistem dhe kjo dispozite duhet mbajtur parasysh që në fillim;

- Nenet 18 dhe 19, vendosin sistemin e shoqërimit të dokumenteve në sistemin komunitar: ndoshta të gjithë sistemet e magazinave duhet të përdorin ndonjë sistem të tillë, kështu që sistemi kombëtar mund të ndjekë atë të Komunitetit;

- Neni 21 për shënimet e taksave është jo i detyrueshëm dhe i rëndësishëm vetëm për mosvendosjen e kufizimeve ndaj lëvizjes së lirë.

Titulli VII

- Neni 28 shënon heqjen e dyqaneve duty-free në tregtinë ndërkomunitare.

• Strukturat

Nëse një Shtet i ri do t’i bashkohet Komunitetit, është e rëndësishme për industrinë e tij të akcizave, që strukturat të jenë që në fillim në një vijë me kërkesat e Komunitetit. Kjo vjen si rrjedhojë e fakstit se akcizat janë shpesh aq të larta ( në ndryshim me TVSH-në), saqë nuk mund të pretendojnë për asnjanësi të përsosur. Duke pasur parasysh këtë, të gjitha industritë kombëtare nisin prodhimin e tyre në efiçencë maksimale të taksave. Si rrjedhojë, nëse kufijte e taksave bien papritur dhe në një shtet të ri anëtar vendosen strukturat e

492

reja, industria e këtij vendi do të jetë në disavantazh në krahasim me importet, që zhvillohen për të qenë eficiente lidhur me taksat sipas sistemit të ri. COM 94 (355) – Konsolidimi i tekstit për cigaret dhe taksimi i duhanit

- Nenet 2-7 përcaktojnë mallrat e taksueshme. Për shkak se taksat janë të larta dhe ndryshojnë shumë midis kategorive të njëjta, është e rëndësishme që këto të ndiqen nga afër, me përjashtim të rastit kur ka probleme të “efiçensës taksore”.

- Nenet 8, (13) dhe 16, vendosin sistemin e përzier, të veçantë dhe përpjestimor të taksimit të cigareve. Lëvizja në këtë sistem ka shkaktuar probleme për shtetet anëtare që pranoheshin në të kaluarën.

- Neni 9 vendos parimin që prodhuesit dhe importuesit të jenë të lirë për të vendosur çmimet e tyre maksimale të shitjes me pakicë, një nen tjetër ky themelor për sistemin e taksimit të cigareve.

Direktiva 92/81/KEE – Harmonizimi i strukturave të akcizave për vajrat minerale.

- Neni 2(3) siguron çelësin për skemën e taksimit të vajit – të gjitha hidrokarburet e përdorura si karburantë për motorët ose lëndë të djegshme për ngrohje janë vendosur brenda taksave neto.

- Neni 8(1) (a) – (c), vendos përjashtimet e detyrueshme nga taksat: paragrafi (a) është shtesa e nenit 2(3); paragrafet (b) dhe (c) përjashtojnë fluturimin dhe lundrimin tregtar.

- Neni 8(3) –(4), megjithëse jo i detyrueshëm, është nen themelor në skemën e direktivës: për çdo shtet anëtar zbatohen një numër i madh përjashtimesh të mundshme, psh. për qëllime të veçanta zbatohen kërkesat për të nxitur përdorimin e gazeve që nuk janë të dëmshme për mjedisin.

- Neni 3 përshkruan mënyrën e zbatimit të akcizës.

Direktiva 92/83/KEE – Harmonizimi i strukturave të akcizave për alkoolin dhe pijet alkoolike

493

Ashtu si për cigareve dhe duhanin, përvoja ka treguar së problemet të “efiçencës taksore” mund të vijnë nëse ndodhin ndryshime në disa rregulla strukturore bazë. Ndjekja e kërkesace të mëposhtme në fazën e parë, shmang problemet e industrisë kombëtare kur bien kufijtë.

- Nenet 1 dhe 2 (birra) dhe 8 (vera), 11 dhe 12 (pijet e tjera të fermentuara), 16 dhe 17 (prodhimet e ndërmjetme), 19 dhe 20 (pijet), përshkruajnë 5 kategoritë e pijeve që duhet të jenë subjekt i akcizave.

- Neni 27, vendos përjashtime (të detyrueshme për mallrat që mund të kalojnë kufijtë dhe fakultitative për disa përdorime. Skema e direktivës është taksimi për të gjitha alkoolet e përdorura si pije, por jo për alkoolin e përdorur në industri).

- Nenet 3, 9, 13, 18, dhe 21, përshkruajnë natyrën e saktë të taksës së veçantë që duhet zbatuar për çdo kategori pijesh.

Kufijtë e taksave Direktiva 92/79/KEE: Përafrimi i kufijve të akcizave për cigaret. Neni 2 kërkon një kufi minimal që është mjaft i lartë për mënyrën e saktë të vendosjes së tij për të ndikuar prodhimin dhe tregtimin. Sistemi komunitar kërkon një kufi të veçantë për mijëra cigare dhe një kufi ad valorem që duhet vënë, (nenet 8, (13) dhe 16 të tekstit të konsoliduar) dhe neni 2 i 92/79/KEE kërkon tqë shuma e këtyre dy tarifave të jetë të paktën sa 57% e çmimit të shitjes me pakicë, përfshirës për të gjitha taksat. Këto ndërlikime kanë shkaktuar probleme për vendet e tjera kandidate për hyrje. Direktiva 92/82/KEE – Përafrimi i kufijve të akcizave për vajrat minerale Vetëm nafta dhe karburanti për automjetet me motor dizel janë ato që mund të shkaktojnë probleme, nëse bëhet një lëvizje drejt tyre. Direktiva 92/84/KEE – Përafrimi i kufijve të akcizave për alkoolin dhe pijet alkoolike.

494

Këto duhet të kihen parasysh gjatë fazave fillestare. Për rastet e alkoolit dhe pijeve të tjera, kufijtë minimale janë vendosuar në norma aq të ulëta, sa nuk shkaktojnë ndonjë problem. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Direktiva 92/12/KEE Në pjesën më të madhe kjo direktivë kërkon zbatimin e hershëm dhe është diskutuar në paragrafin 4. Pjesa tjetër e kësaj direktive duhet të jetë përshtatur përpara hyrjes. Edhe këtu, megjithatë, ka disa pika që mund të theksohen se janë themelore ose me të ndërlikuara. Vëmendje e veçante i duhet kushtuar : Lëvizjes ndërkomunitare të mallrave me taksa të paguara: titulli I, neni 7-10; lëvizja ndërkomunitare e mallrave pa taksë, ato pika të titullit III që nuk janë përdorur në paragrafin 4; Dispozita të tjera janë ose fakultative (psh titulli IV për rimbursimin), ose më shumë a më pak të qarta dhe ndoshta shumë afër ligjit ekzistues kombëtar (psh dispozitat e përbashkëta për përjashtimet e të gjitha mallrave me akcizë, të lëshuara ndaj ambasadave dhe të inastitucioneve të tjera të ngjshme – titulli V), ose që nuk kërkojnë legjislacion kombëtar (psh, dispozitat në titullin VI, që vendos Komitetin Komunitar të Akcizave). Direktiva e TVSH-së Pa dyshim që dispozitat e mbetura të së drejtës komunitare të akcizave duhet të vendosen në hyrje. Megjithatë, në ndryshim me dispozitat e Direktivës 92/12/KE, asnjë nga direktivat e TVSH-së për kufijtë dhe strukturat që nuk janë mbuluar nga paragrafi 4, nuk kërkon ndonjë vëmendje të veçantë. Rregullore e Keshillit 70/428/KEE OJ C50 28/04/70

Rregullore e Keshillit 70/428/KEE, per taksat, konsumimin e cigareve te perpunuara

495

Direktive e Keshillit 72/464/KEE OJ L303 31/12/272 ndryshuar me direktiven 92/78/KEE OJ L316, 19/10/92

Direktive e Keshillit 72/464/KEE e dates 19.12.1972 per taksat qe prekin konsumimin e cigares se perpunuar

Direktive e Keshillit 79/32/KEE OJ L316, 31/10/92

Vendim i Keshillit 92/10/KEEe 19.10.1992 qe autorizon Shtetet Anetare te vazhdojne te kerkojne per disa vajra minerale te perdorura per qellime te vecanta

Direktive e keshillit 92/108/KEE OJ L390 31/12/92

Direktive e Keshillit 92/108/KEEe dates 14/12/1992 qe ndryshon direktiven 92/12/KEE

Rregullore e Komisionit 92/2719/KEE OJ L276 19.9.92

Rregullore e Komisionit 92/2719/KEE per formen e shoqerimit per levizjen e mallrave nen rregullat pa takse te pezullimit, ne detyrimet doganore qe jane subjekt akcizes

Rregullore e Komisionit 92/3649/KEE OJ L396 date 18/12/92

Rregullore e Komisionit 92/3649/KEE e dates 17.12.1992, per dokumentat e thejshtuara administrative per levizjen ne komunitet te mallrave per konsumim ne rastin kur ato dergohen ne Shtetet Anetare

93/2225/KEE OJ L198 07/08/93

Rregullore e Komisionit e 27.07.1993 qe ndryshon Rregulloren nr.2719/92 per dokumentat administrative te shoqerimit per levizjen e produkteve nen rregullat e pezullimit te taksave te cilat kane akcize

Rregullore e Komisionit 93/3199/KEE OJ L321 23.12.93

Rregullore e Komisionit 93/199/KEE e dates 22.12.1993 per procedurat e njohjes shumepaleshe per alkolin per qellime perjashtimi nga akciza

COM (92) 226 OJ C196 3/8/92

Propozim per nje Direktive te Keshillit qe paraqet nje takse per

496

emisionin e dioksidin e karbonit dhe energjine

COM (93) 352 OJ C15 18/1/94

Propozim per nje Direktive te Keshillit per tregtimit tiskal te naftes

COM (94) 493

Propozim per nje Direktive qe autorizon disa Shtete Anetare te vazhdojne te zbatojne disa vajra minerale kur perdoren per reduktime specifike ose perjashtohen nga akcizat ne perputhje me proceduren e paraqitur ne nenin 8(4) te direktives 92/81/KEE

COM (94) 605 Propozim per nje Direktive te Keshillit qe autorizon disa Shtete Anetare te zbatojne ose te vazhdojne te zbatojne disa vajra minerale kur perdoren per reduktime specifike ne ose perjashtohen nga akcizat ne perputhje me proceduren e paraqitur ne nenin 8(4) te Direktives 92/81/KEE

Direktive e Keshillit 67/227/KEE OJ 071 14/04/67

Direktiva e pare e Keshillit 67/227/KEE e dates 11.04.1967 per harmonizimin e legjislacionit te Sh.A qe lidhen me TVSH-ne

Direktive e Keshillit 68/221/KEE OJ L115 18/05/68

Direktive e Keshillit 68/221/KEE e dates 30.04.1968 per nje metode per llogaritjen e normes mesatare te parashikuar ne Nenin 67 te Traktatit

Direktive e Keshillit 69/463/KEE OJ 320 e dates 20/12/69

Direktiva e trete e Keshillit 69/463/KEE e dates 09.12.1969 per harmonizimin e legjislacionit te Shteteve Anetare qe lidhet me tatimin mbi xhiron


Direktiva e tete e Keshillit 79/583/KEE e dates 06.12.1979 per harmonizimin e ligjeve te Shteteve

497

Anetare qe lidhen me taksen mbi xhiron, rregullimet per ripagimin e TVSH-se per personat e taksueshem jo te regjistruar ne territorin e nje Shteti.

Direktive e Keshillit 80/368/KEE OJ L090 03.07.80

Direktive e Keshillit 80/368/KEE e dates 26.03.1980 per harmonizimin e ligjeve te Shteteve Anetare qe lidhen me taksen mbi xhiron, perjashtimi i Departamenteve te Jashtme nga direktiva 77/388


Direktiva e tete e Keshillit 84/386/KEE e 31.07.1984 per harmonizimin e ligjeve te Shteteve Anetare qe lidhen me taksen mbi xhiron, aplikimi i TVSH-se per marrjen me qera te pasurise se luajtshme


Direktive e Keshillit 85/346/KEEe dates 8.9.1985 qe ndryshon direktiven 83/181/KEE.


Direktive e Keshillit 88/331/KEE e dates 13.06.1988 qe ndryshon direktiven 83/181/KEE


Direktive e Keshillit 89/219/KEE qe ndryshon direktiven 83/181/KEE


Direktive e Keshillit 89/465/KEE e dates 18.017.1989 qe ndryshon direktiven 77/388/KEE


Direktive e Keshillit 91/680/KEE e dates 16.12.91, qe ploteson sistemin e perbashket te VAT dhe ndryshon Direktiven e Keshillit 77/388/KEE me qellimin qe te heqe barrierat fiskale


Direktive e Keshillit 92/77/KEE, qe ndryshon direktiven 77/388/KEE

Direktive e Keshillit Direktive e Keshillit 92/77/KEE OJ L384 30/12/92

Direktive e Keshillit 92/77/KEE qe ndryshon direktiven 77/388/KEE dhe paraqet masat e thjeshtuara te ne lidhje me TVSH-ne

498

Dirtektive e Keshillit 94/5/KEE OJ L60 3/3/94

Dirtektive e Keshillit 94/5/KEE, e dates 14.02.94, qe ploteson sistemin e perbashket te TVSH dhe ndryshon direktiven 77/388/KEE. Rregulla te vecanta zbatohen ne mallrat e dores se dyte, puneve te artit, objekteve antike

Direktive e Keshillit 94/76/KE OJ L365 31.12.94

Direktive e Keshillit 94/76/KE,, yshon direktiven 78/388/KEE dhe paraqet masat tranzitore te zbatueshme ne kontekstin e zgjerimit te BE-se ne 1 Janar 1995

COM (79) 794 OJ C31, 8.2.80

Propozim per nje Direktive te Keshillit te TVSH te Komunitetit dhe proceduren e akcizes te aplikueshme ne magazinat qe mbajne mallra transportues, dhe trenat ndërkombetar

COM (82) 870 OJ C37, 10.2.83 COM (84) 319 OJ C56, 29.2/84

Propozim per nje Direktive te Keshillit per harmonizimin e ligjeve te Shteteve Anetare qe lidhen me taksen mbi xhiron, sistemin e perbashket te TVSH

COM (84), 404 OJ C253, Shtat.84 COM (84) 524 OJ C310, 20.11/87

Propozim per nje Direktive te Keshillit per harmonizimin e ligjeve te Shteteve Anetare qe lidhen me rregullat per taksat per tregtimin e humbjeve te ndermarrjeve

COM (86)444 OJ C 307, 25.11.92 COM (94) 378 OJ C266, 23.9.94

Propozim per nje Direktive te Keshillit qe ndryshon Direktiven 77/388/KEE per harmonizimin e ligjeve te Shteteve Anetare qe lidhen me taksen mbi xhiron ne lidhje me vleren e perbashket te skemes se takses te shtuar te zbatueshme ne bizneset e vogla dhe te mesme

COM (92) 416 OJ C307, 25.11.92 COM (94) 378

Propozim per nje Direkive te Keshillit qe ndryshon direktiven 77/388/KEE lidhur me rregullat per TVSH, te

499

OJ C266, 23.9.94 zbatueshme ne transportin e pasagjereve

COM (92) 441 OJ C302, 19.11.92

Propozim per nje direktive te Keshillit qe ploteson sistemin perbashket te TVSH, ndryshon Direktiven 77/388/KEE

COM (94) 58 OJ C 107, 15.4.94

Propozim per nje direktive te Keshillit qe ndryshon direktiven 77/388/KEE dhe paraqet masat e reja te thjeshtuara lidhur me TVSH, disa perjashtime dhe rregullat praktike per zbatimin e tyre

COM (94) 370 OJ C282, 810/94

Propozim per nje Direktive te Keshillit qe ndryshon Direktiven 77/388/KEE dhe percakton qellimin e nenit 14 (1), (d) ne lidhje me perjashgtimin nga TVSH, te importit perfundimtar te disa mallrave

COM (94) 584 OJ C389, 31.12.94

Propozim per nje Direktive te Keshillit qe ndryshon direktiven 77/388/KEE per sistemin e perbashket te TVSH


Direktive e Keshillit 76/308/KEE per asistence reciproke per rikuperimin e ankesave nga veprimet e sistemit te financimit te Fondeve te Garancise dhe Edhezuesit Bujqesor Europian, detyrimet doganore dhe bujqesore ne lidhje me TVSH, dhe disa akciza.

Direktive e Keshillit 77/794/KEE OJ L333, 24.12.1977

Direktive e Komisionit 77/794/KEE e dates 4.11.77 qe percakton rregullat e detajuar per zbatimin e disa dispozitave te Direktives se Keshillit 76/308/KEE per asistencen reciproke te rikuperimit te ankesave nga veprimet e sistemit te financimit te Fondeve te Garancise dhe Edhezuesit Bujqesor Europian si dhe detyrimet

500

doganore dhe bujqesore ne lidhje me TVSH, dhe disa akciza.

Direktive e Keshillit 77/799/KEE OJ 336, 27.12.77

Direktive e Keshillit 77/799/KEE e dates 19.12.1977 qe lidhet me asistencen reciproke ne fushen e taksimit te drejtperdrejte


Direktive e Keshillit 79/1070/KEE qe ndryshon direktiven 77/799/KEE


Direktive e Keshillit 79/1071/KEE 19.12.1977, qe ndryshon direktiven 76/308/KEE


Direktive e Keshillit 85/479/KEE, 14.10.85 qe ndryshon direktiven 77/794/KEE

Direktive e Keshillit 86/489/KEE OJ L283 , 04.10.86

Direktive e Keshillit 86/489/KEE, 24.9.86 qe ndryshon direktiven 77/794/KEE


Direktive e Keshillit 92/108/KEE, date 25.2.92 qe ndryshon direktiven 77/799/KEE


Direktive e Keshillit 92/108/KEE, e dates 14.2.92, qe ndryshon direktiven 76/308/KEE

Rregullore e Keshillit 92/218/KEE OJ L24 01.02.92

Rregullore e Keshillit 92/218/KEE, e dates 27.1.92 per bashkepunimin administrativ ne fushen e taksimit te jo te drejtperdrejte


Direktive e dyte e Keshillit 72/230/KEE e dates 12.6.72 per harmonizimin e dispozitave te percaktuara nga ligjet ose veprimet administrative qe lidhen me perjashtimin nga taksa per xhiron dhe akcizat per importet ne transportet nderkombetare.

Direktive e Keshillit 78/10320/KEE OJ L 366 28/12/78

Direktiva e trete e Keshillit 78/1032/KEE e dates 19.2.78 per harmonizimin e masave te percaktuara ne ligjet ose veprimet

501

adminisatrative qe lidhen me perjashtimin nga taksa mbi xhiron dhe akcizat per importet ne transportin nderkombetar.


Rregullore e Keshillit 78/1033/KEE e dates 19.12.78 qe ndryshon direktiven 69/169/KEE


Direktive e Keshillit 78/1035/KEE, e dates 19.12.78 per perjashtimin nga taksat e importit te dorezimit te vogel te mallrave te nje karakteri jo tregtar nga vendet e treta.


Direktive e Keshillit 81/933/KEE, e dates 17.11.81 qe ndryshon direktiven 69.169.KEE dhe 78/1035/KEE


Direktive e Keshillit 82/443/KEE, e dates 29.6.82 qe ndryshon direktiven 69/169/KEE dhe 77/800/KEE lidhur me rregullat per taksat mbi xhirot dhe akcizat per transportin nderkombetar


Direktive e Keshillit 85/348/KEE, e dates 8.7.85 qe ndryshon direktiven 69/169/KEE




Direktive e Keshillit 88/664/KEE, e 21.12.88 qe ndryshon direktiven 69/169/KEE




Direktive e Keshillit 89/220/KEE, te dates 07.3.89 qe ndryshon direktiven 69.169.KEE


Direktive e Keshillit 91/673/KEE e dates 14.2.94 qe ndryshon direktiven 69/169/KEE dhe 77/388/KEE dhe rritjen e sasise se

502

parave te xhepit te udhetareve nga vendet e treta dhe kufijte per blerjet pa takse ne udhetimet brenda Kominitetit

Direktive e Keshillit 94/75/KE OJ L365, 31.12.94

Direktive e Keshillit 94/75/KEE, e dates 22.12.94 qe ndryshon direktiven 94/4/KE dhe parashikon nje shmangie te perkohshme per aplikimin ne Austri.

503

BASHKIMI DOGANOR

PARAQITJE E PËRGJITHSHME Pas nënshkrimit në Romë me 25 mars 1957 të Traktatit që krijon Komunitetin Ekonomik Evropian, u vendosën bazat e Komunitetit për një bashkim doganor. Traktati i KEE-së siguron kushtet për qarkullim të lirë brenda territorit të KE-së. Neni 9 i Traktatit parashikon heqjen e taksave doganore dhe taksave me efekt të njëvlershëm; kufizimet sasiore dhe masat që kanë një efekt të njëvlershëm janë të ndaluara nga neni 30, ndërsa neni 95 ndalon taksat kombëtare që diskriminojnë ose që janë në favor të prodhimeve kombëtare ose kundër prodhimeve nga shtetë të tjera anëtare. Ekziston jurisprudenca e krijuar gjatë viteve nga Gjykata Evropiane e Drejtësisë për të interpretuar këto nene të ndryshme të Traktatit. Kjo jurisprudencë gjithmonë ka qenë e bazuar në doktrinën që masat kombëtare që mund të kenë efektin më të vogël shtrembërues në qarkullimin e lirë të mallrave midis shteteve anëtare duhet të jenë të përligjura nga Traktati, sikundër të jenë edhe në përpjestim me qëllimin për të cilin ato janë krijuar. Në vitin 1958, gjashtë shtetet anëtare fillestare kanë nisur dy procese paralele të konvergjencës, njëri duke hequr taksat doganore që ishin zbatuar në tregtinë midis tyre dhe tjetri që paraqet një tarifë të përbashkët doganore (CCT) të zbatueshme për mallrat e importuara nga vendet e treta. Më 1 korrik 1968 u arrit bashkimi i tarifave dhe që atëherë çdo shtet i ri anëtar që bashkohet me Komunitetin ka përfunduar procesin e heqjes së taksave mbi tregtinë ndërkomunitare dhe ka afruar tarifat e jashtme me ato të CCT. Gjithashtu, që nga viti 1968 është kryer një proces i transferimit shkallë-shkallë të përgjegjësive për shumë çështje taksash nga shtetet anëtare në Komunitet, është bërë e qartë nevoja e rregullimit ligjor në nivel komunitar kur duhet të shmagen shtrembërimet e tregut, konkurrenca e padrejtë ose trajtimi i padrejtë i tregtarëve. Nevoja për një harmonizim në rritje dhe për thjeshtim të mëtejshëm të legjislacionit doganor ishte çelësi për të mundësuar lehtësimin e tregtisë. Më 20 maj të 1987-s u nënshkrua Konventa EEC-EFTA për një procedurë të përbashkët tranziti, ndërsa

504

dokumenti i vetëm administrativ (SAD) është nomenklatura e kombinuar, e vendosur më 1998. Ndryshimi më i fundit në KE ka qenë përfundimi i suksesshëm i tregut të brendshëm më 1 janar të vitit 1993, që zëvendësoi procedurat doganore për lëvizjen e mallrave brenda 12 shteteve anëtare të mëparshme me detyrime të reja fiskale dhe statistikore që nuk kërkojnë as plotësimin e formaliteteve doganore, as ato të kontrolleve doganore në tregtinë brenda Komunitetit. Për sa u përket marrëdhënieve tregtare me shtetë joanëtare, kodi doganor i Komunitetit ka konsoliduar tërësisht të gjitha dispozitat doganore komunitare në një tekst të plotë koherent. Bashkimi i të gjitha masave të ndryshme të nxjerra që nga viti 1968 i jep Komunitetit Evropian një legjislacion doganor që rrit transparencën dhe koherencën e rregullave të doganave që zbatohen në një hapësirë të gjerë të politikave komunitare. Kodi i Komunitetit për doganat dhe dispozitat e tij zbatuese kanë hyrë në fuqi më 1 janar 1994. PËRSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Veprimet për përafrimin e legjislacionit doganor në vendet e Evropës Qendrore janë monitoruar nga takimet e nënkomiteteve të bashkëpunimit doganor në marrëveshjet interim të Evropës, që t’u japin përparësi fushave që kanë nevojë për asistencë teknike nëpërmjet programit PHARE. Megjithëse ka një marrëdhënie të gjatë dhe të qendrueshme me administratat doganore të vendeve partnere në këtë fushë, ka shumë vend për të përmirësuar mbështetjen e dhënë në disa vende për këtë çështje të rëndësishme. Miratimi nga parlamentet i teksteve legjislative të përgatitura me ndihmën e Komunitetit, është shumë i ngadalshëm. Vështirësia kryesore në zbatimin e një strategjie për të bërë të njëtrajtshme në Evropë rregullat preferenciale të origjinës qendron në numrin e madh të marrëveshjeve dy dhe shumëpalëshe në ketë fushë. Për më tepër, jo të gjitha shtetet anëtare të përfshira në këtë proces kanë pikëpamje të përbashkëta lidhur me integrimin në Evropë të tregtisë, për ketë arsye njëtrajtësimi i rregullave nuk ka përfunduar. Përfitimi i plotë nga sistemi i tranzitit të përbashkët do të varet nga ngritja e një organi doganor, që do të jetë në gjendje të veprojë në mënyrë efektive

505

lidhur me procedurat administrative që mbulon. Hyrja në Konventën e Përbashkët të Tranzitit do të kërkojë përmbushjen e shumë detyrimeve teknike, siç është miratimi i nomenklaturës së kombinuar të Komunitetit dhe ngritja e një sistemi të besueshëm garancie. Në këtë kuadër, vonesat lidhur me shërbimet e kryera nga sektori bankar dhe financiar për garancitë e import-eksportit, pengojnë zhvillimet në këtë fushë. Zbatimi efektiv i protokolleve për asistencën e përbashkët, që bazohet në dispozitat e Rregullores së Këshillit 1468/81 (KEE) është penguar nga mungesa në VEQL-të e legjislacionit të mjaftueshëm të mbrojtjes së të dhënave. Një mënyrë për të siguruar fshehtësinë do të ishte që vendet e asociuara të siguronin një nivel mbrojtjeje të të dhënave të bazuar në parimet e Konventës seë Këshillit të Evropës 108 të 28 janarit 1981 për mbrojtjen e individëve në përpunimin automatik të të dhënave. Për këtë arsye, duhet të merren parasysh dispozitat për rregulloret që janë propozuar të zëvendësojnë Rregulloren 1468/81, të cilat janë ende në diskutim. Së fundi, që të sigurohet zbatimi i drejtë i legjislacionit dhe funksionimi i mirë i shërbimeve të doganave, vëmendje e veçantë i duhet kushtuar përmirësimit të nivelit të personelit të administratës doganore nëpërmjet programeve të trajnimit dhe, nëse është e mundur, të përmirësohet statusi i punonjësve të administratës doganore në administratën publike. Në këtë kontekst dhe brenda kuadrit të nismave të ndërmarra për hapjen e programeve të Komunitetit ndaj VEQL-ve, programin e trajnimit të punonjësve të doganave të VEQL-ve, Komuniteti e sheh në linja të ngjashme me Programin Matthaeus të Komunitetit, duke përfshirë këmbime midis administratave doganore në VEQL- të dhe në shtetet anëtare, si dhe organizimin e seminareve të përbashkëta.. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Përafrimi legjislativ në këtë fushë nënkupton qenien e një legjislacioni kombëtar të përputhshëm me legjislacionin komunitar. Nga pikëpamja doganore, miratimi i legjislacionit të harmonizuar me kodin komunitar të doganave dhe rregulloret në zbatim të tij konsiderohet si një kusht kryesor për lehtësimin e tregtisë së lirë të parashikuar nga marrëveshjet evropiane.

506

Përshtatja e plotë e kodit të doganave dhe legjislacionit përkatës është parashikuar vetëm për hyrjen në BE. Integrimi progresiv ekonomik midis Komunitetit dhe vendeve të asociuara përpara hyrjes të tyre mund të ndihmojë këto vende të marrin përsipër detyrime ekonomike për anëtarësimin. Për të shfrytëzuar potencialin e plotë të marrëveshjeve evropiane dhe për të rritur në maksimum integrimin tregtar dhe industrial midis partnerëve, Komuniteti propozon një strategji drejt njëtrajtësimit të rregullave preferenciale të origjinës në Evropë. Duhen harmonizuar ku të jetë e mundur rregullat e origjinës, si dhe të krijohet një sistem i plotë i rregullave të harmonizuara për të bashkuar të gjitha vendet e asociuara në një sistem. Që të lehtësohet lëvizja e mallrave, VEQL-të janë të ftuara të përgatiten me pikëpamjen e hyrjes në konventat e KE/EFTA për tranzitin e Komisionit dhe për dokumentin e vetëm administrativ. Shumë grupe ekspertësh nga BE-ja janë caktuar për të ndihmuar VEQL-të në këtë proces. Nga qershori 1993, një grup ekspertësh kanë asistuar Hungarinë, Poloninë, Republikën Çeke dhe Republikën Sllovake lidhur me detyrimet e nevojshme teknike që duhen përmbushur për hyrjen në BE. Një grup tjetër ekspertësh ndihmoi më 1995 Rumaninew dhe Bullgarinë, si dhe vendet e tjera kandidate. Marrëveshjet evropiane përdoren në një mënyrë që shtetet anëtare dhe VEQL-të të ndihmojnë njëra-tjetrën në zbatimin korrekt të legjislacionit të doganave, veçanërisht për sa i përket ndalimit, zbulimit dhe hetimit të kundërvajtjeve në të. Zbatimi i drejtë i dispozitave të këtyre protokolleve është i rëndësishëm në luftën kundër mashtrimit. Rrjedhimisht, VEQL-të duhet të përqendrohen në sigurimin e burimeve të nevojshme dhe infrastrukturës së shërbimeve hetimore përgjegjëse, për të siguruar mbrojtjen e shoqërisë, të interesave të ligjshme të biznesit, si dhe të interesave financiare të vendeve të asociuara dhe të shteteve anëtare. Për mbështetjen e procesit të përafrimit të legjislacionit, shërbejnë disa programe të asistencës teknike në fushën e doganave, të cilat ndërmerren në kuadrin e programit PHARE që është përgjegjës për ndihmën teknike për këto vende. Këto programe synojnë të ndihmojnë e nxisin zhvillimin e administrative doganore moderne në këto vende. Të gjitha këto veprime lehtësojnë hapat drejt liberalizimit të planifikuar në marrëveshjet ekzistuese evropiane dhe ndihmojnë për të shtruar rrugën drejt

507

hyrjes. Megjithatë, këto masa nuk çojnë në një treg të brendshëm pa kufij, siç është parashikuar në Traktatet e BE-së.

508

MASA THEMELORE • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA Masat që do të duhet të përshtaten gjatë fazës së parë do të kenë për qëllim konsolidimin dhe shtrirjen e mëtejshme të tregtisë së lirë, si dhe lehtësimin e saj sipas marrëveshjeve të Evropës. Çështjet kryesore në ketë fazë do të jenë:

• Miratimi nga vendet e Evropës Qendrore të legjislacionit të doganave të përputhur me kodin doganor të Komunitetit, me dispozitat e tij dhe rregulloret shtesë lidhur me funksionimin e drejtë të tregut të brendshëm;

• Aderimi në konventat për një procedurë të përbashkët tranziti dhe për thjeshimin e formaliteteve në këmbimin e mallrave;

• Miratimi i nomenklatures së kombinuar të Komunitetit;

• Zbatimi i përfundimeve të Këshillit Evropian të Kopenhagenit dhe Esenit për rregullat e origjinës;

• Përforcimi i dispozitave për asistencen e përbashkët administrative të marrëveshjeve evropiane.

Megjithatë, duhet theksuar që tregtia e lirë midis Komunitetit dhe vendeve të asociuara nuk do ta heqë kontrollin doganor.

509

MASAT E FAZES SE PARE Rregullore e Keshillit 92/2913/KEE OJ L302 e dates 29.10.1992

Rregullore e Keshillit 92/2912/KEE e dates 12 Tetor 1992 Qe percakton Kodon Dogano te Komunitetit ndryshuar me Aneksin i kapitulli XII te aktit te pranimit te Austrise, Finlandes, Zvicres (OJ C241, 29.8.94)

Rregullore e Keshillit 93/2454/KEE OJ L253, date 11.10.93

Rregullore e Komisionit 93/2454/KEE e dates 3 Korrik 1993 qe percakton dispozitat per zbatimin e Rregullores se Keshillit nr.2913/92 e cila percakton Kodin Doganor te Komunitetit ndryshuar me Aneksin i kapitulli XII te aktit te pranimit te Austrise, Finlandes Zvicres

Rregullore e Komisionit 93/3665/KEE OJ L335 e dates 31.12.93

Rregullore 93/3665/KEE e dates 21 Dhjetor 1993, qe ndryshon rregulloren nr.2454/93, e cila percakton dispozitat per zbatimin e Rregullores se Keshillit nr.2913/92 qe parashikon Kodin Doganor te Komunitetit

Rregullore e Komisionit 94/0655/KEE OJ L82e dates 25.3.94

Rregullore e Komisionit 94/0655/KEE e dates 24 Mars 1994 qe ndryshon rregulloren nr.2454/93 e cila percakton dispozitat per zbatimin e Dodit Doganor te Komunitetit per dokumentat e thjeshte administrative dhe menyren se si duhet te perdoret Kodi.


Rregullore e Komisionit 94/2193/KEE e dates 8 Shtator 1994 qe ndryshon rregulloren nr.2454/93 qe percakton dispozitat per zbatimin e Rregullores se Keshillit nr.2913/92 qe parashikon Kodin Doganor te Komunitetit

Rregullore e Keshillit 94/1500/KEE OJ L162 e dates 30.6.94

Rregullore 94/1500/KEE e dates 21.6.94 qe ndryshon Anekset 37 dhe 38 te rregullores se komisionit Nr.2454/93 qe percakton dispozitat per zbatimin e Rregullores se Keshillit nr.2913/92 e cila parashikon Kodin Doganor te Komunitetit

Korigjim OJ L235, e dates 9.9.94

Korigjim i daets 19 Tetor 1994 qe ndryshon Rregulloren nr.2454/93 e cila percakton dispozitat per zbatimin e Rregullores se

510

Keshillit Nr.2913/92 qe parashikon Kodin Doganor te Komunitetit


Rregullore e Komisionit 94/3254/KEE e dates 19 Dhjetor 1994 qe ndryshon rregulloren nr.2454/93 qe parashikon dispozitet per zbatimin e Rregullores se Keshillit nr.2913/92 e cila parashikon Kodin Doganor te Komunitetit.

Rregullore e Keshillit 83/0918/KEE OJ L105 edates 23.4.83 ndryshuar me Aneksin i te aktit te pranimit SP/PT (1985) dhe te SWE/AUS/FIN (OJ L1.1.95) dge rregullores 3822/85 OJ L370, 31.12.85, 3691/87, OJ L347, 11.12.87;1315/88 OJ L123, 17.5.88; 4235/88 OJ L373, 31.12.88; 3357/91 OJ L318, 20.11.91; 3913/92 OJ L302, 19.10.92 dhe 3555/94 OJ L 46 18.2.94 ndryshuar nga 94/3316 OJ L350 e dates 31.12.94

Rregullore e keshillit 83/09/KEE e dates 28/03/83 qe parashikon nje sistem per lirimin nga detyrimet doganor.

Rregullore e Komisionit 83/2288/KEE OJ L 220e daets 11.8.83

Rregullore e Komisionit 83/2288/KEE e dates 29/7/83 qe zbaton Rregulloren 83/0918/KEE ndryshuar nga 1798/84OJ L168, dates 28.6.84; 2340/86 OJ L203, 26.7.86; 3692/87 OJ L347, date 11.12.87 dhe 213/89 OJ L25, 28.1.89


Rregullore e Komisionit 83/2289/KEE e daets 29/7/83 qe zbaton 83/0918/KEE ndryshuar nga 1746/85 OJ L167 date27.6.85; 85/3399 OJ L323, 3.12.85

511

dhe 735/92 OJ L81, 26.3.92 dhe Aneksi 1 i aktit te pranimit te SP/PT 1985 dhe te Zvicres, Austrise dhe Finlandes


Rregullore e Komisionit 83/2290/KEE e dates 29.7.83 qe zbaton regulloren 83/0918/KEE ndryshuar nga 1745/85 OJ L167 27.6.85; 85/3399 OJ L322, 3.12.85; 3893/88 OJ L346, 15.12.88; 1843/89 OJ L180, 27.6.89 dhe 734/92 OJ L81, 26.3.92 dhe aneksin 1 te aktit te pranimit te SP/PT 1985 dhe te Zvicres Austrise dhe Finlandes


Rregullore e Komisionit 88/3915/KEE e dates 15.12.8 qe zbaton 83/0918/KEE


Rregullore e Komisionit 88/3915/KEE e dates 15/12/88qe zbaton 83/0918/KEE

Rregullore e keshillit 94/3295/KEE OJ L341 e dates 30.12.94

Rregullore e keshilit 94/3295/KEE e dates 22.12.94 qe percakton mast per te ndaluar daljen ne qarkulim te lire eksport, ri eksport ose venien nen nje procedure pezullimi te mallrave pirate

87/0415/KEE OJ L226 13/08.87

Vendim 87/0415/Kee per nje konvente per proceduren e perbashket te Tranzitit e 20 Majit 1987

Vendim 1/91 i Komitetit te Perbashket KEE-EFTA per tranzitin ndryshuar me Shtojcen Oj L402 e dates 31.12.1992

Vendim 2/92 e Komitetit te Perbashket KEE-EFTA per tranzitim OJ L 402 e dates 31.12.92

Rekomandim 1/91 e Komitetit te Perbashket KEE-EFTA per trazitin ndryshuar me Konventen OJ L25 e dates 2/2/1993

Vendim 2/93 e Komitetit te Perbashket KEE-EFTA per tranzitin ndryshuar nga Shtojcen II OJ L12 e dates 15.1.1994

Vendim 1/93 e Komitetit te Perbashket KEE-EFTA per tranzitin ndryshuar me

512

Shtojcen III OJ L12 e dates 15.11994 Rekomandim 1/93 i Komitetit te Perbashket

KEE-EFTA per tranzitin, qe ndryshon Konventen (ende te papublikuar)

Rekomandim 1/94 i Komitetit te Perbashket KEE-EFTA per tranzitin, qe ndryshon Konventen (ende te papublikuar)

Vendim 1/94 i Komitetit te Perbashket KEE-EFTA per tranzitn qe ndryshon Shtojcen II te Konventes (te papublikuar)



Permbledhje e rregullimeve administartive, konkluzioneve dhe interpretimeve qe lidhen me tranzitin dhe dokumentat e thjeshta administrative

87/0267/KEE OJ L 134 e dates 22.05.87

Vendim i keshillit 97/267/Kee e dates 28 Prill 1987 qe zbaton Konventen per thjeshtimin e formaliteteve ne shkembimin e mallrave

87/2658/KEE OJ L256 e dates 07.09.87

Rregullore e Keshillit 87/2658/KEE e dates 23.07.87 per nomenklaturen statistikore dhe tarifore te Komunitetit

Rekomandim 1/93 e Komitetit te Perbashket KEE-EFTA qe ndryshon Konventen ( e pa publikuar)

94/3115/KEE OJ L345 e dates 31.12.94

Rregullore e Komisionit 94/3115/KEE e dates 20.12.94 qe ndryshon Anekset i dhe II te rregullores se Keshillit nr.268/87 per nomenklaturen stratistikore dhe tarifore te Kominitetit

Protokoll nr.4 e Marreveshjes Europiane

Zbatimi i dispoziteve preferenciale te origjines ne kuadrin e Marreveshjes Europiane dhe te konkluzioneve te mbledhjes se Keshillit Europian mbajtur ne Kopenhagen Qershor 1993

Protokoll nr.6 i Zbatimi i dispozitave te asistences

513

Marreveshjes Europiane administrative shumepaleshe ne kuadrin e marreveshjes Europiane dhe te zbatimit te legjislacionit per mbrojten e te dhenave ne kuadrin e dispozitave te reja per asistencen shumepaleshe qe rrjeshin si pasoje e nje ndryshimi te Rregullores se Keshillit nr.1468/81

• ZGJEDHJA E MASAVE TE FAZES SE DYTE PERSHKRIMI I LEGJISLACIONIT Ne fushen doganore perafrimi i fazes se dyte te legjislacionit dhe masat rregulluese qe do ti kerkohen vendeve te Europes Juglindore ti miratojne dhe zbatojne ne legjislacionin e tyre si kusht perapara se te hyjne ne BE, si kusht per integrimin ne tregun e brebdshem te BE-se.Kjo nenkupton perpara te gjithash zbatimin e plote te Kodit Doganor te Komunitetit dhe zbatimin e dispozitave te tij si dhe miratimin e Tarihfave te BE-se dhe nomenklaturen statistikore te Tarifave te Perbashketa Doganore. Autoritetet doganore te vendeve te Europes Juglindore do t’iu kerkohet te marrin persiper pergjegjesine per mbrojtjen dhe kontrollin e kufijve te Jashtem te BE-se. Duke zbatuar dispozitat e taksimit jo te drejtperdrejte autoritetet doganore do te jene pergjegjese per zbatimin e politikes te perbashket tregtare, bujqesore dhe te peshkimit si dhe politika te tjera te Komunitetit qe jane te detyrueshme nga doganat, ne kufijte e jashtem te Bashkimit Europian. Ne menyre qe tregu i brendshem te funksionoje rregullisht, vendet e Europes Juglindore jo vetem qe duhet te miratojne legjislacionin e Komunitetit ne fushen doganore, por duhet te zbatojne rregullat e Komunitetit ne menyre efektive, te frutshme dhe te njejte. Sistemi i kontrollit dhe mbrojtjes se te gjtiha pikave te kufirit te jashtem te BE-se eshte i nevojshem per te shmangur shkelje te rregullave te konkurences dhe tregtise ne tregun e brendshem.

514

Gjate hyrjes per ne BE, autoritetet doganore te vendeve te Europes Juglindore do te ftohen te marrin pjese ne te gjitha iniciativat qe do te ndermarre Komisioni per te arritur nje cilesi te larte te kontrolleve si nxitja e analizave te riskut dhe teknikave te revizionimit, zhvillimi i metejshem i bashkepunimit te sherbimit te kompiuterizuar doganor si dhe permiresimit te perdorimit te procedurave te thjeshtuara. Komuniteti gjithashtu merr pjese ne harmonizimin e rregullave dhe procedurave te perbashketa doganore ne nivel nderkombetar. Komuniteti kontribuon ne menyre aktive ne revizionin e “Konventes Nderkombetare per thjeshtimin dhe harmonizimin e procedurave doganore” (Kyoto Convention) dhe ne harmonizimin e rregullave te origjines ne kontekstin e Organizates Tregtare Boterore. Ne kuadrin e anetaresimin ne BE, vendet e Europes Juglindore duhet te marrin pjese ne praktikat e harmonizimit nderkombetar si vendet e Komunitetit. MASAT E FAZES SE DYTE Permbushja e levizjes se lire te mallrave midis Komunitetit dhe vendeve te Asociuara ne kuadrn e Marreveshjes Europiane do te kerkoje zbatimin e masave te Fazes se I. Faza e metejshme do te nenkuptoje de fakto miratimin e te gjithe legjislacionit Komunitar ne menyre qe keto vende te jene pjese e Bashkimit Doganor perpara anetaresimit te tyre. TE PERGJITHSHME 92/2913/EEC Rregullore e Keshillit e 12 Tetorit 1992 per

krijimin e Kodit Doganor Komunitar, I ndryshuar nga Aneksi I Kapitulli XIII I Aktit te anetaresimit te Austrise, Finlandes, Suedise.(OJ C241, 29.8.94)

93/2454/EEC Rregullore e Komisionit e 2 Korrikut 1993 qe percakton dispozitat per implementimin e Rregullores 92/2913/EEC per krijimin e Kodit Doganor Komunitar, I ndryshuar nga Aneksi I Kapitulli XIII I Aktit te anetaresimit te Austrise, Finlandes, Suedise(OJ C241, 29.8.94)

93/3665/EEC Rregullore e Komisionit e 21 Dhjetorit 1993, qe ndryshon Rregulloren no 2454/93 qe percakton

515

dispozitat per implementimin e Rregullores 93/293/EEC per krijimin e Kodit Doganor Komunitar

94/0655/EEC Rregullore e Komisionit e 24 Marsit 994 qe ndryshon Rregulloren no.2454/93 qe percakton dispozitat per implementimin e Kodit Doganor Komunitar lidhur me dokumentave unuke administrative dhe kodeve qe duhen perdorur.

94/1500/EEC Rregullore e Keshillit e 21.6.994 qe ndryshon (Aneksin 37 dhe 38) Rregulloren e Komisionit EEC no2454/93 qe percakton dispozitat per implementimin e te Rregullores EEC no 2913/92 per krijimin e Kodit Doganor Komunitar.

94/2193/EEC Rregullore e Komisionit e 8 Shtatorit 1994 qe ndryshon Rregulloren no2454/93 qe percakton dispozitat per implementimin e te Rregullores EEC no2913/92 per krijimin e Kodit Doganor Komunitar.

Korrigendum Korigendum e 19 Tetorit 1994 qe ndryshon Rregulloren EEC no2454/93 qe percakton dispozitat per implementimin e te Rregullores EEC no2913/92 per krijimin e Kodit Doganor Komunitar.

94/3254/EEC Rrregullore e Komisionit e 19 Dhjetorit 1994 qe ndryshon Rregulloren no 2454/93 qe percakton dispozitat per implementimin e te Rregullores EEC no2913/92 per krijimin e Kodit Doganor Komunitar.

83/0918/EEC Rregullore e Keshillit e 28/03/83 mbi sistemin e lehtesimit prej detyrimeve doganore dhe te tjerave lidhur me amendimin e tij (Aneksin 1 te aktit te hyrjes se ES/PT, dhe Rregulloret 3822/85

83/2288/EEC Rregullore e Komisionit e 29/7/1983 per implementimin e 918/83 dhe ndryshuar prej 1798/84, 2340/86, 3692/87 dhe 213/89.

83/2289/EEC Rregullore e Komisionit e 29/7/83 per implementimin e 918/83 dhe ndryshuar prej 1746/85, 3399/85 dhe 735/92 dhe Aktet e hyrjes se SP/PT dhe FIN/AUS/SWE.

516

83/2290/EEC Rregullore e Komisionit e 29/7/83 per implementimin e 918/83 dhe ndryshuar prej 1745/85, 3399/85 dhe 3893/88, 1843/89, 734/92 dhe Aktet e hyrjes se SP/PT dhe FIN/AUS/SWE.

88/395/EEC Rregullore e Komisionite 15/12/88 per implementimin e 918/83

76/308/EEC Direktive e Keshillit e 15 Marsit 1976 mbi ndihmen e ndersjellte per shqyrtimin e ankesave qe rezultojne nga EAGGF dhe detyrimet doganore, TVSH dhe Akcizat dhe ndryshuar me Direktiven 79/1071 dhe 92/108

77/0794/EEC Direktive e Komisionit e 4/11/77 per percaktimin e rregullave te detajuara per implementimin e dirktives 76/0308 dhe ndryshuar prej Direktives 85/0479 dhe 86/0489

94/3295/EEC Rregullore e Keshillit e 22.2.94 ne fuqi prej .7.95, per percaktimin e masave per ndalimin e qarkullimit te lire, eksportimit, rieksportimit ose vendosjen nen nje regjim pezullimi te mallrave te piratuara ose kontrabande.

92/391/EEC Rregullore e Keshillit EEC No.3911/92 e 9 Dhjetorit 1992 mbi eksportimin e mallrave kulturore

93/0752/EEC Rregullore e Komisionit EEC 752/93 e 30/3/93 qe percakton dispozitat per implementimin e Rregullores se Keshillit no. 3911/92 mbi eksportimin e mallrave kulturore

93/0007/EEC Direktive e Komisionit mbi kthimin e mallrave kulturore te zhvendosura ne menyre te jashteligjshme nga territori I nje Shteti Anetar.

LEVIZJA E MALLRAVE

91/3925/EEC Rregullore e Keshillit e 19 Dhjetorit 1991 per eleminimin e formaliteteve dhe kontrolleve te kabines dhe bagazheve te udhetareve ne fluturimet dhe udhetimet nepermejt detit nderkomunitare.

87/813(01) Konvente mbi nje procedure tranziti ie

517

Komisionit e 20 Majit 987 Vendim 1/91 e Komitetit te perbashket EEC-

EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Shtojcen I Vendim 2/92 e Komitetit te perbashket EEC-

EFTA mbi tranzitin Rekomandim 1/91 te Komiteti t te perbashket

EEC-EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Konventen

Vendim 1/93 e Komitetit te perbashket EEC-EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Shtojcen III

Vendim 2/93 e Komitetit te perbashket EEC-EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Shtojcen III

Rekomandim 1/93 te Komiteti t te perbashket EEC-EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Konventen

Rekomandim 1/94 te Komiteti t te perbashket EEC-EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Konventen

Vendim 1/94 i Komitetit te perbashket EEC-EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Shtojcen III

Vendim 2/94 i Komitetit te perbashket EEC-EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Shtojcen II te Konventes

Vendim 2/94 i Komitetit te perbashket EEC-EFTA mbi tranzitin qe ndryshon Shtojcen II te Konventes

Kompendium i rregullimeve administrative , konkluzioneve dhe interpretimeve lidhur me tranzitin dhe dokumentin unik administrativ.

87/0267/EEC Vendim i Keshillit i 28 Prillit 1987 per implementimin e konventes mbi thjeshtezimin e formaliteteve ne shkembimin e mallrave

Rekomandim 1/93 i Komitetit te Perbashket EEC-EFTA per ndryshimin e Konventes

88/1811/EEC Rregullore e Keshillit per ndryshimin e Shtojces I, II dhe III te Konventes mbi proceduren e tranzitit te Komisionit te 20/05/87

89/2011/EEC Rregullore e Keshillit EEC e 19 Qershorit 1989 per implementimin e Vendimit 1/89 te komiteteve te perbashketa EC/EFTA mbi tranzitin dhe thjeshtezimin e formaliteteve

518

lidhur me shkembimin e mallrave 92/599/EEC Vendim i Komisionit 92/599/EEC: 1/91 i

Komitetit te Perbashket EC/EFTA mbi tranzitin per implemetimin e konventes mbi nje procedure tranziti te komisionit.

92/600/EEC Vendim i Komisionit 92/600/EEC: 2/92 i Komitetit te Perbashket EC/EFTA mbi tranzitin per implemetimin e konventes mbi nje procedure tranziti te Komisionit.

93/69/EEC Vendim i Keshillit i 19/12/91 per implemetimin e Komventes mbi tranzitin e Komisionit.

75/611(01) Marreveshja e Salzburgut me Austrine mbi thjeshtezimin e formaliteteve ne kufi per tranzitin prej Greqise dhe Turqise ne Komunitet.

78/2302/EEC Rregullore e Keshillit EEC 78/2302 e 29.11.78 per ndryshimin e Marreveshjes se Salzburgut

81/1031 Rregullore e Keshillit 1013/81 e 17.2.81 per ndryshimin e Marreveshjes se Salzburgut.

86/1797/EEC Rregullore e Keshillit e 9 Qershorit 1986 per heqjen e disa taksave postale per prezantimin e konsumatoreve

78/2112/EEC Rregullore e Keshillit e 25/7/78 per implementimin e Konventes TIR te nenshkruar ne Gjeneve ne 14/11/75

84/1262/EEC Rregullore e Keshillit e 10/04/84 per implemetimin e konventes nderkombetare mbi harmonizimin e kontrollit kufitar te mallrave

ORIGJINA

91/3915/EEC Rregullore e Keshillit e 19/12/91 per percaktimin e rregullave qe zbatohen ne Vendimin 7/91 te Komitetit te Perbashket KEE/Andora per lejimin e shmangies nga rregullat e origjines ne disa produkte bujqesore

94/1/EEC Vendim i Keshilit dhe Komisionit i 13/12/94 – Protokolli 4 i Marreveshjes EEA mbi rregullat e origjines

94/497/EC Vendim i Keshillit 94/497/EC: Vendim 1/94 – Protokolli no.3 i Marreveshjes se Tregtise

519

se lire ndermjet KE-Norvegjise lidhur me perkufizimin e konceptit te produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/496/EC Vendim i Keshillit 94/496/EC: Vendim 1/94 – Protokolli no.3 i Marreveshjes se Tregtise se lire ndermjet KE-Norvegjise lidhur me perkufizimin e konceptit te produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/499/EC Vendim i Keshillit 94/499/EC: Vendim 1/94 – Protokolli no.3 i Marreveshjes se Tregtise se lire ndermjet KE-Norvegjise lidhur me perkufizimin e konceptit te produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

93/743/EC Vendim i Keshillit dhe Komisionit i 13/12/93 mbi protokollin 4 te Marreveshjes se Europes me Polonine , lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

93/742 Vendim i Keshillit dhe Komisionit i 13/12/93 mbi protokollin 4 te Marreveshjes se Europes me Hungarine , lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/910 Vendim i Keshillit dhe Komisionit i 14/12/94 mbi protokollin 4 te Marreveshjes se Europes me Republiken Ceke , lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/909/EEC Vendim i Keshillit dhe Komisionit i 14/12/94 mbi protokollin 4 te Marreveshjes se Europes me Republiken Sllovake , lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/907/EEC Vendim i Keshillit dhe Komisionit i 14/12/94 mbi protokollin 4 te Marreveshjes se Europes me Rumanine , lidhur me perkufizimin e

520

konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/908/EEC Vendim i Keshillit dhe Komisionit i 14/12/94 mbi protokollin 4 te Marreveshjes se Europes me Bullgarine , lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/976/EC Vendim i Keshillit 94/976/EEC i 19.12.94 – Protokolli no 3 ne Marreveshjen e tregtise se lire KE-Letoni lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/978/EC Vendim i Keshillit 94/978/EEC i 19.12.94 – Protokolli no 3 ne Marreveshjen e tregtise se lire KE-Lituanine lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

94/974/EC Vendim i Keshillit 94/974/EEC i 19.12.94 – Protokolli no 3 ne Marreveshjen e tregtise se lire KE-Estoni lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

93/407/EEC Vendim i Keshillit 94/976/EEC i 19.12.94 – Vendimi i keshillit i 19/7/93 mbi Protokollin e Marreveshjes me Sllovenine mbi perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave administrative

91/668/EEC Vendim i Keshillit i 2.12.91 protokolli 3 i Marreveshjes me Ishujt Faroe lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ

88/1135/EEC Rregullore e keshillit e 7/3/88 lidhur me perkufizimin e konceptit te produktit te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ ndermjet KEE, Ceuta dhe Mellila.

90/2209/KEE OJ L 035 of 07/02/90

Rregullore e Keshillit 27/07/90 qe rrjedh nga perkufizimi i “Produkteve te origjines” dhe qe merr parasysh situaten e vecante te St. Pierre dhe Miquelin lidhur me disa produkte te

521

peshkimit. 90/0523/KEE L 290 of 33.10.1990

Vendim i Keshillit i 08/10/90 mbi procedurat lidhur me rregullat e origjines te percaktuara ne Protokollin No.1 i Konventes se 4-t te ACP/EEC.

91/1911/KEE OJ. L171 29/6/91.

Rregullore e Keshillit e 26/06/91 lidhur me zbatimin e dispozitave Komunitare per Ishujt Canarie

91/0267/KEE OJ L 229 of 17.08.1991

Vendim nr 4/91 i Komitetit te Doganave te ACP/EEC Customs Committee lidhur me konceptin e “produkteve te origjines” dhe qe merr parasysh situaten e vecante ne Fiji lidhur me prodhimin e disa mallrave.

91/400/ECSC, KEE OJ L 134 of 17.08.1991

Vendim i Keshillit dhe Komisionit i 25 Shkurtit 1991 mbi mbylljen e Konventes se Katert te ACP-EEC.

91/346/KEE OJ L 187 of 13.07.1991

Vendim 3/91 i Komitetit te Bashkepunimit te Doganave ACP/EEC qe rrjedh nga koncepti i “produkteve te origjines” qe duhen marre parasysh ne situaten e vecante ne Fixhi lidhur me tonin e konservuar.

92/0197/KEE OJ L 088 of 03/04/92

Vendim i Komisionit i 24/03/92 qe rrjedh nga koncepti i “produkteve te origjines” qe duhen marre parasysh ne situaten ne Antilet Hollandeze lidhur me mallrat e CN 61 10 20.

93/319/KEE OJ L 123 of 19.05.1993

Vendim 1/93 i Komitetit te Bashkepunimit Doganor CP/EEC qe rrjedh nga koncepri i “produkteve te origjines” qe duhen marre parasysh ne situaten e vecante ne Lesotho lidhur me disa mallra .

93/514/KEE OJ L 242 of 28.09.1993

Vendim 2/93 i Komitetit te Bashkepunimit Doganor ACP/EEC qe rrjedh nga koncepti i :produkteve te origjines” qe merr parasysh situaten e vecante ne Mauritus lidhur me tonin e konservuar.

93/514/KEE OJ L 242 of 28.09.1993

Vendim 3/93 i Komitetit te Bashkepunimit Doganor ACP/EEC qe rrjedh nga koncepti i :produkteve te origjines” qe merr parasysh situaten e vecante ne Senegal lidhur me tonin e konservuar..

522

94/18/KE OJ L 12 of 15.01.1994

Vendim 4/93 i Komitetit te Bashkepunimit Doganor ACP/EEC qe rrjedh nga koncepti i :produkteve te origjines” qe merr parasysh situaten e vecante ne Sejshell lidhur me tonin e konservuar.

94/386/KE OJ L 176 of 09/07.1994

Vendim 1/94 i Komitetit te Bashkepunimit Doganor ACP/EEC qe rrjedh nga konceptin e produkteve te origjines” qe merr parasysh situaten e vecante ne Fixhi lidhur me disa mallra.

94/946/KE OJ L 371 of 31.12.1994

Vendim 2/94 i Komitetit te Bashkepunimit Doganor ACP/EEC qe rrjedh nga koncepti i :produkteve te origjines” qe merr parasysh situaten e vecante ne Sejshell lidhur me tonin e konservuar.

91/0482/KEE OJ L 263 of 19.09.1991

Vendim i Keshillit 25/07/91 mbi asociimin e vendeve dhe territoreve te huaja ne KEE.

94/724/KEE OJ L 288 of 9.11.1994

Vendim i Komisionit i 31 tetorit 1994 qe rrjedh nga perkufizimi i konceptit te “produktit te origjines” qe duhen marre parasysh ne situaten e vecante ne Montserrat lidhur me mallrat e CN 8536 90 10.

73/1246/KEE OJ L 133 of 21.05.1973

Vendim i Keshillit i 14.05.1973 lidhur me perfundimine e nje Marreveshje per krijimin e nje Shoqate ndermjet KEE dhe Republikes se Qipros.

77/2907/EEC OJ L 339 of 28.12.1977

Vendim i keshillit i 20 Dhjetorit 1977 mbi perfundimin e nje Protokolli Shtese ne Marreveshjen per krijimin e nje shoqerie ndermjet KEE dhe Republikes se Qipros.

87/607/KEE OJ L 393 of 31.12.1987

Vendim i Keshillit i 21 December 1987 mbi perfundimin e nje Protokolli qe percakton kushtet dhe procedurat per implementimin e fazes se dyte te Marreveshjes per krijimin e nje Shoqerie ndermjet KEE dhe Republikes se Qipros dhe miratimin e disa dispozitave te Marreveshjes.

88/4264/KEE OJ L 378 of 31.12.1988

Rregullore e Keshillit e 13.12.88 mbi zbatimin e Vendimit 1/88 te KEE/Keshilli i Asociimit te Qipros qe ndryshon protokollin qe perkufizon “produktet e origjines” dhe

523

bashkepunimit administrativ, si rezultat i prezantimit te HS.

89/2428/KEE OJ L 230 of 8.08.1989

Rregullore e Keshillit e 28 Korrikut 1989 mbi zbatimin e Vendimit nr.1/89 te Keshillit te Asociimit te Qipros qe rrjedh nga dispozitat lidhur me perkifizimin e konceptit te “produkteve te origjines” te percaktuara ne marreveshjen ndermjet KEE dhe Republikes se Qipros.

90/3203/KEE OJ L 307 of 7.11.1990

Rregullore e Keshillit e 22/10/90 mbi zbatimin e Vendimit nr. 4/90 te Keshillit te Asociimit te Qipros kunder ndryshimeve te eneneve 6 dhe 17 te Protokollit lidhur me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

91/3914/KEE OJ L 372 of 31/12/91

Rregullore e Keshillit e 19/12/91 mbi metodat e implementimit te vendimit 1/91 te Keshillit te Asociimit te KEE/Qipro qe rrjedh nga disa dispozita te percaktuara ne Marreveshjen e Asociimit.

94/0112/KEE OJ L 53 of 24.02.1994

Vendim i Keshillit No 1/94 i 14.2.94 qe rrjedh nga dispozitat lidhur me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” te percaktuara ne Marreveshjen ndermjet KEE dhe Republikes se Qipros.

76/939/KEE OJ L 111 of 28.04.1976

Rregullore e Keshillit e 23 Prillit 1976 per perfundimin e Protokollit Financiar dhe te Protokollit qe percakton disa dispozita lidhur me Marreveshjen per krijimin e nje asociimi nedrmjet KEE dhe Maltes.

89/2229/KEE OJ L 217 of 27.07.1989

Rregullore e Keshillit e 18 Korrikut 1989 mbi zbatimin e Vendimit nr. 1/89 te Keshillit te Asociimit te KEE-Malta ndryshuar si rezultat i prezantimit te Protocol No. 2 HS, lidhur me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

90/2175/KEE OJ L 198 of 8.07.1990

Rregullore e Keshillit e 23/07/90 mbi zbatimin e Vendimit 2/90 te Keshillit te Asociimit te

524

KEE/Malta the kunder ndryshimit te neneve 6 dhe 17 te Protokollit lidhur me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

91/3451/KEE OJ L 327 of 29.11.1991

Rregullore e keshillit e 25/11/91 per implementimin e deklarates se bashkengjitur Vendimit 1/89 te Keshillit te Asociimit KEE/Malta.

91/607/KEE OJ L 331 of 3.12.1991

Vendim No. 1/91 i Keshillit te Asociimit KEE/Malta i 25 Nentorit 1991 qe ndryshon Aneksin III te Protokollit No.2 lidhur me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

90/0680/KEE OJ L 374 of 31.12.1990

Vendim i Keshillit i 25/11/90 lidhur me nje marreveshje ndermjet KEE dhe Andorres.

91/3915/KEE OJ L 372 of 31.12.1991

Rregullore e Keshillit e 19/12/91 lidhur me percaktimin e rregullave per zbatimin e Vendimit 7/91 te Komitetit te Perbashket KEE/Andorra per lejimin e shmangies nga disa rregulla te origjinesa per disa prodhime bujqesore.

93/3351/KEE OJ L 339 of 5.12.1983

Rregullore e Keshillit e 14/11/93 mbi proceduren e lehtesimit te leshimit te certifikatave EUR 1 dhe te percaktimit te formave EUR 2 sipas dispozitave qe mbulojne tregtine preferenciale mes KEE dhe disa vendeve.

75/1274/KEE OJ L 136 of 28 Maj 1975

Rregullore e Keshillit e 20/05/1975 per perfundimin e Marreveshjes mes KEE dhe Shtetit te Izraelit lidhur me Protokollin nr.. 3 (Rregullat e Origjines)

77/1726/KEE OJ L 190 of 29 July 1977

Rregullore e Keshillit e 18 Korrikut 1977 mbi zbatimin e Vendimit 2/76 te Komitetit te Perbashket KEE/Izrael ne ndryshimin e protokollit Nr.3 te Marreveshjes KEE-Izrael lidhur me rregullat e origjines.

78/2210/KEE OJ L 263 of 27

Rregullore e Keshillit e 26 Shtatorit 1978 lidhur me perfundimin e Marreveshjes se

525

September 1978

Bashkepunimit ndermjet Komunitetit Europian dhe Republikes Demokratike te Algjerise dhe Protokollit nr. 2 lidhur me konceptin e “Produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

78/2215/KEE OJ L 268 of 27 September 1978

Rregullore e Keshillit e 26 Shtator 1978 lidhur me perfundimin e Marreveshjes se Bashkepunimit ndermjet KEE dhe Mbreterise Jashemite te Jordanise. Protokolli No. 2 lidhur me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

78/2214/KEE OJ L267 of 27 September 1978

Rregullore e keshillit e 26 Shtatorit 1978 lidhur me perfundimin e Marreveshjes se Bashkepunimit ndermjet KEE dhe Republikes Libaneze lidhur me perkufizimin e konceptit te “Produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ .

78/2211/KEE OJ L 264 of 27 September 1978

Rregullore e Keshillit No 2211/78 e 26 Shtator 1978 lidhur me perfundimin e Marreveshjes se Bashkepunimt ndermjet KEE dhe Mbreterise se Marokut Protokolli No. 2 lidhur me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.


Rregullore e Keshillit e 26 Shtatorit 1978 lidhur me perfundimin e Marreveshjes se Bashkepunimit ndermjet KEE dhe Republikes Arabe te Sirise Protokolli No2 lidhur me me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ


Rregullore e Keshillit e 26 Shtatorit 1978 lidhur me perfundimin e Marreveshjes se Bashkepunimit ndermjet KEE dhe Republikes se Tunizise Protokolli No2 lidhur me me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ

79/0561/KEE OJ L80 31/3/79

Rregullore e Keshillit NO 561/79 e 5 marsit 1979 mbi zbatimin e Vendimit No 3/78 te

526

Keshillit te Bashkepunimit KEE/Tunizi qe ndryshon Protokollin mbi perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ Ndermjet KEE dhe Republikes se Tunizise.

80/2742/KEE OJ L286 29/10/80

Rregullore e Keshillit e 27 Tetorit 1980 mbi zbatimin e Vendimit No 3/80 te Keshillit te Bashkepunimit KEE –Liban qe ndryshon Protokollin mbi perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ ndermjet KEE dhe Republikes Libanit.

Vendim 3180 OJ L286 of 29 October `1980

Vendim No 3/80 i Keshillit te Bashkepunimit KEE –Liban qe ndryshon Protokollin mbi perkufizimin e konceptit te produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ ne Marreveshjen e bashkepunimit ndermjet KEE dhe Republikes se Libanit.

83/3627/KEE

Rregullore e Keshillit e 19 Dhjetorit 1983 mbi zbatimin e Vendimit No 1/83 te Keshillit te Bashkepunimit KEE-Izrael qe ndryshon Nenin 30 te Protokollit 3 te Marreveshjest ndermjet KEE dhe Israelit.

OJ L 360 of 23 December 1993

Vendim nr.1/83 i Keshillit te Bashkepunimit KEE/Izrael qe ndryshon nenin 30 te Protokollit 3 te Marreveshjes ndermjet KEE dhe Izraelit.

89/3171/KEE OJ L310 26/10/89

Rregullore e Keshillit e 16 Tetorit 1989 mbi zbatimin re Vendimit nr. 1/89 te Keshillit te Bashkepunimit KEE-Egypt qe ndryshon si rezultat i prezantimit te sistemit te harmonizuar, Protokollit 2 mbi perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ .

OJ L310 of 26 October 1989

Vendim No 1/89 i Keshillit te Bashkepunimit KEE-Egypt i 30 Gushtit 1989, qe ndryshon si rezultat i prezantimit te sistemit te harmonizuar, Protokollit 2 mbi perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

89/3172/KEE Rregullore e Keshillit e 16 Tetorit 1989 mbi

527

OJ L310 of 26 October 1989

zbatimin re Vendimit nr. 2/89 te Keshillit te Bashkepunimit KEE-Egypt qe ndryshon si rezultat i hyrjes se Spanjes dhe Portugalise ne KE, Protokollin mbi perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

OJ L310, 26.10.89

Vendim No 2/89 i Keshillit te Bashkepunimit KEE-Egypt i 30 Gusht 1989 qe ndryshon si rezultat i hyrjes se Spanjes dhe Portugalise ne KE, Protokollin mbi perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

89/3900/KEE OJ. L375 23.12.89

Rregullore e Keshillit e 4 Dhjetorit 1989 mbi zbatimin e vendimit No 2/89 te Keshillit te Bashkepunimit KEE-Tunizi qe ndryshon si rezultat i hyrjes se Spanjes dhe Portugalise ne KE, Protokollin mbi perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

OJ L 375 of 23 December 1989

Vendim No 2/89 i Keshillit te Bashkepunimit KEE-Tunizi qe ndryshon si rezultat i hyrjes se Spanjes dhe Portugalise ne KE, Protokollin mbi perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

91/2229/KEE OJ L211 31/7/91

Rregullore e Keshillit e 17 Qershorit 1991 mbi zbatimin e Vendimit No 1/91 te Keshillit te Bashkepunimit te KEE-Izrael qe ndryshon si rezulat i prezantimit te sistemit te harmonizuar, Protokollin lidhur me perkufizimin e konceptit te produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

OJ L 211 e dates 31 Korrik 1991

Vendim i Nr.2/91 i Keshillit te Bashkepunimit KEE-Izrael, qe ndryshon Protokollin lidhur me perkufizimin e konceptit te “produkteve te origjines” dhe metodave te bashkepunimit administrativ, per kuadrin e hyrjes se Spanjes dhe Portugalise ne Komunitetin Europian.

528

91/2230/KEE OJ. L211 31/7/91

Rregullore e Keshillit e dates 17 Qershor 1991 per zbatimin e vendimit nr.2/91 te Keshillit te Basgkepunimit EEC-Izrael, qe ndryshon Protokollin lidhur me perkufizimin e e konceptit te produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

OJ. L211 e dates 31 Korrik 1991

Vendim Nr.2/91 e Keshillit te Bashkepunimit EEC-Izrael, ndryshuar me Protokollin qe perkufizon konceptin e produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ, ne kuadrin e hyrjes se Spanjes dhe Portugalise ne Komunitetin Europian.

91/3579/KEE OJ.L345 14/12/91

Rregullore e Keshillit e dates 25 nentor 1991per zbatimin e Vendimit Nr.3/91 te Keshillit te Bashkepunimit Izraeli EEC ndryshuar per hyrjen e Spanjes dhe Portugalise ne Komunitetin Europian, Protokollin qe perkufizon konceptin e produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

OJ L 345 e dates 14 Dhjetor 1991

Vendim Nr.3/91 i Keshillit te Bashkepunimit te Jordanise EEC ndryshuar si pasoje e e prezantimit te sistemit te harmonizuar, Protokolli 2 qe lidhet me perkufizimin e konceptit te produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

91/3580/KEE OJ. L345, 14/12/91

Rregullore e Keshillit e dates 25 Nentor 1991 per zbatimin e Vendimit Nr.4/91 te Keshillit te Bashkepunimit Izraeli EEC ndryshuar per hyrjen e Spanjes dhe Portugalise ne Komunitetin Europian, Protokollin qe perkufizon konceptin e produkteve te origjines dhe metodave te bashkepunimit administrativ.

OJ. L345 e dates 14 Dhjetor 1991

Vendim Nr.4/91 e Keshillit te Bashkepunimit Izraeli EEC ndryshuar per hyrjen e Spanjes dhe Portugalise ne Komunitetin Europian, Protokollin qe perkufizon konceptin e produkteve te origjines dhe metodave te

529

bashkepunimit administrativ 91/2454/KEE OJ L.253 e 11 Tetorit 1993

Rregullore e Keshillit e dates 2 Qershor 1993 qe percakton dispozitat per zbatimin e rregullores se Keshillit nr.2913/92 qe percakton kodin Doganor te Komunitetit (Neni 120deri ne 140 qe lidhet me perkufizimin e konceptit te “produktit te origjines” dhe metodat e bashkepunimit administrativ te zbatueshme ne importin ne Komunitet te produkteve te origjines ne Republiken Bosnia-Hercegovines, Kroacise , Sllovenise dhe FYROM.

NOMENKLATURA E KOMBINUAR

87/2658/KEE OJ L 256 date 07.09.87

Rregullore e Keshillit e dates 23.07.87 per tarifat dhe statistikat e nomenklatures te Komunitetit.

94/3115/KEE OJ L345, date 31.12.94

Rregullore e Komisionit e dates 20.12.94 qe ndryshon Aneksin I te Rregullores se Keshillit 2658/87 per tarifat dhe statistikat e nomenklatures te Komunitetit.

88/2275/KEE OJ L200, date 26.7.88

Rregullore e Keshillit e dates 25 Korrik 1987 per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar

88/3417/KEE OJ L 301, date 4.11.88

Rregullore e Keshillit e dates 31 Tetor 1988 per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar

88/3491/KEE OJ L 306, date 11.11.88

Rregullore e Keshillit e dates 9 Nentor 1988 per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar

88/3564/KEE OJ L.311, date 17.11.1988

Rregullore e Keshillit e dates 16 Nentor 1988 per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar

88/3914/KEE OJ L.347 date 16 Rregullore.12.1988

e Keshillit e dates 14 Dhjetor 1988 per procedurat analitike qe do te perdoren ne percaktimin e produkteve me permbajtje sheqeri te cilet bejne pjese ne kodin CN kodi 1905 90 30

88/3931/KEE Rregullore e Keshillit e dates 16 Dhjetor 1988

530

OJ L.348 date 17.12.1988

per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar

88/3974/KEE OJ L. 351, date 21.12.88

Rregullore e Keshillit e dates 20 Dhjetor 1988 per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar

89/0184/KEE OJ L. 23, date 27.01.1989

Rregullore e Keshillit e dates 25 Janar 1989 per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar

89/0226/KEE OJ L. 29, date 31.1.1989

Rregullore e Komisionit e dates 26 Janar 1989 per proceduren per percaktimin e produkteve perberes te mishit brenda kodeve CN 1602 49 11,1602 49 13,1602 40 15, 1602 49 19, 1602 49 30 dhe 1602 49 50.

89/0424/KEE OJ , L. 49 21.02.89

Rregullore e Komisionit e dates 20 Shkurt 1989 per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

89/0440/KEE OJ L. 51 date 23.02.1989

Rregullore e Komisionit e dates 22 Shkurt 1989 per klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

89/0489/KEE OJ L 57, 28.2.89

Rregullore e Komisionit e 24 Shkurtit 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar te mallrave.

89/0548/KEE OJ L 60, 3.3.89

Rregullore e Komisionit e 28 Shkurtit 1989 lidhur me kalsifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar te mallrave.

89/0645/KEE OJ L 71, 15.3.89

Rregullore e Komisionit e 14 Marsit 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne Nomenklaturen e kombinuar.

89/0646/KEE OJ L 23, 27.1.89

Rregullore e Komisionit e 14 Marsit 1989 qe zevendeson kodet e krijuara ne baze te nomenklatures se tarifave doganore te Komisionit ne fuqi nga 31 Dhjetor 1987 me ato te krijuara ne baze te nomeklatures se kombinuar.

89/0736/KEE OJ L 80, 23.3.89

Rregullore e Komisionit e 16 Marsit 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

89/0812/KEE OJ L 86, 31.3.89

Rregullore e Komisionit e 21 Marsit 1989 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

531

89/0989/KEE OJ L 106 18.04.89

Rregullore e Komisionit e 17 Prillit 1989 lidhur me kriteret e klsifikimit te zbatuara per xhupat duke perfshire dhe xhaketat e fluturimit, xhaketat kundra eres dhe artikuj te tjere te ngjashem me CN Codes 6101, 6102, 6201 dhe 6202.

89/1260/KEE OJ L 126, 9.5.89

Rregullore e Komisionit e 8 Maj 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

89/1583/KEE OJL 156 8.6.89

Rregullore e Komisionit e 7 Qershorit 1989 lidhur me procedurat per percaktimin e permbajtjes se yndyres ne mish dhe disa produkte te tjera.

89/1584/KEE OJ L 156, 8.6.89

Rregullore e Komisionit e 7 Qershorit 1989 lidhur me klasifikimin e disa lloje te mallrave ne nomeklaturen e Kombinuar.

89/1585/KEE OJ L 156, 8.6.89

Rregullore e Komisionit e 7 Qershorit 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

89/1586/KEE OJ L 156, 8.6.89

Rregullore e Komisionit e 7 Qershorit 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar

89/1676/KEE OJ L 164 16.6.89

Rregullore e Komisionit e 13 Qershorit per klasifikimin e disa mallrave ne Kodet CN 2206 00 93 dhe 6911 10 00

89/2061/KEE OJ L 196. 12.7.89

Rregullore e Komisionit e 7 Korrikut 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

89/2141/KEE OJ L 205 18.7.89

Rregullore e Komisionit e 14Korrikut 1989 klasifikimin e disa mallrave ne Kodet CN 3921 11 00 dhe 481012 00

89/2403/KEE PJ L 227. 4.8.89

Rregullore e Komisionit e 31 Korrikut 1989 lidhur me klasifikimin e disa ne nomenklaturen e kombinuar

89/2404/KEE OJ L 227. 4.8.89

Rregullore e Komisioni t 31 Korrikut 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

89/3470/KEE OJ L 337 21.11.89

Rregullore e Komisionit e 16 Nentorit 1989 lidhur me metodat e analizimit qe duhen perdorur ne zbatim te Shenimit Shtese 2 ne

532

Kapitullin 7 te Nomenklatures se Kombinuar. 89/3471/KEE OJ L 337, 21.11.89

Rregullore e Komisionit e 17 Nentorit 1989 lidhur me klsifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

89/3481/KEE OJ L 338, 22.11.89

Rregullore e Komisionit e 20 Nentorit 1989 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

89/3482/KEE PJ L 338, 22.11.89

Rregullore e Komisonit e 20 Nentorit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

90/0028/KEE OJ L 3.6.1.90

Rregullore e Komisionit e 4 Janarit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne kodet 1108 13 00 dhe 1108 14 00 te Nomenklatures se Kombinuar dhe Rregullores se perseritur (EEC) No 1463/87

90/0048/KEE OJ L 8 11.1.90

Rregullore e Komisionit e 9 Janarit 1990 lidhurnme klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturene e kombinuar.

90/0313/KEE OJ L 35, 7.2.90

Rregullore e Komisionit e 5 Shkurtit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

90/0314/KEE OJ L 35, 7.2.90

Rregullore e Komisionit e 5 Shkurtit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

90/0542/KEE OJ L 56, 3.3.90

Rregullore e Keshillit e 1 Marsit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

90/0650/KEE OJ L 71, 17.3.90

Rregullore e Komisionit e 16 Marsit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

90/1012/KEE OJ L 105, 25.4.90

Rregullore Komisionit e 20 Prollit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar..

90/1422/KEE OJ L 137, 30.5.90

Rregullore e Komisionit e 23 Majit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar..

90/1936/KEE OJ L 174, 7.7.90

Rregullore e Komisionit e 4 Korrikut 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

901964/KEE Rregullore e Komisionit e 6 Korrikut 1990

533

OJ L 178, 11.7.90

lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

90/2368/KEE OJ L 219, 14.8.90

Rregullore e Komisionit 9 Gushtit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

90/2723/KEE OJ L 8, 11.1.90

Rregullore e Komisionit e 9 Janarit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

90/3044/KEE OJ L 292, 24.10.90

Rregullore e Komisionit e 22 Tetorit 1990 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/0316/KEE OJ L 37, 9.2.91

Rregullore e Komisionit 7 shkurtit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/0440/KEE OJ L 52, 27.2.91

Rregullore e Komisionit e 25 Shkurtit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/0441/KEE OJ L 37, 27.2.91

Rregullore e Komisionit e 25 Shkurtit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne kodet 1704 10 19, 1714 10 99 dhe 9502 10 10 te nomenklatures se Kombinuar dhe rregulloret perseritese (EEC) No 1287/83

91/0442/KEE OJ L 52, 27.2.91

Rregullore e Komisionit e 25 shkurtit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/0546/KEE OJ L 60, 7.3.91


91/0840/KEE OJ L 88, 3.4.92

Rregullore e Komisionit e 1 Prillit 1992 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/0964/KEE OJ L 100, 20.4.91

Rregullore e Komisionit e 18 prillit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/1176/KEE OJ L 114, 7.5.91

Rregullore e Komisionit e 6 Majit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/1214/KEE OJ L 116, 9.5.91

Rregullore e Komisionit e 7 May 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

534

91/1288/KEE OJ L 122, 17.5.91

Rregullore e Komisionit e e 14 Majit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/1796/KEE OJ L 160, 25.6.91

Rregullore e Komisionit e 24 Qershorit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/2080/KEE OJ L 193, 16.7.91

Rregullore e Komisionit e 16 Korrikut 1991 per perseritjen e kodeve per krijimin e bazave te Komisionit te Tarifave Doganore ne fuqi prej 31 Dhjetorit 1987 me ato qe percaktojne bazat e nomenklatures te Kombinuar ne disa rregullore lidhur me klasifikimin e mallrave.

91/2084/KEE OJ L 193, 17.7.91

Rregullore e Komisionit e 12 Korrikut 1991 lidhur me lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/2293/KEE OJ L209, 31.7.91

Rregullore e Komisionit e 29.7.91 qe ndryshon Rregulloren (EEC) No 964/91 te 18 Prillit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/2399/KEE OJ L 220, 8.8.91

Rregullore e Komisionit e 6 Gushtit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/2507/KEE OJ L 233, 22.8.91


91/3085/KEE OJ L 37, 23.10.91

Rregullore e Komisionit e 20 Gushtit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/3085/KEE OJ L 37, 23.10.91

Rregullore e Komisionit e 21 Tetorit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/3411/KEE OJ L 321, 23.11.91

Rregullore e Komisionit e 21 Nentorit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/3425/KEE OJ L 325, 27.11.91

Rregullore e Komisionit e 25 Nentorit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

91/3640/KEE OJ L 344, 14.12.91

Rregullore e Komisionit e 13 Dhjetorit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

535

91/3694/KEE OJ L 350, 19.12.91

Rregullore e Komisionit e 17 Dhjetorit 1991 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

92/0396/KEE OJ L 44, 20.2.92


92/0509/KEE OJ L 55 29.2.92


92/0597/KEE OJ L64 10.3.92


92/1035/EEC OJ L 110 28.4.92


92/1340/KEE OJ L 145 27.5.92

Rregullore e Komisionit e 24 Prillit 1992 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e Kombinuar.

92/1533/KEE OJ L 162 16.6.92

Rregullore e Komisionit e dates 22 Maj 1992 lidhur me klasifikimin e disa mallrave te nomenklatures se kombinuar.

92/1911/KEE OJ L 192 11.7.92

Rregullore e Komisionit e dates 12 Korrik 1992, lidhur me klasifikimin e disa disa mallrave te nomenklatures se kombinuar.

92/208/KEE OJ L208 24.7.92

Rregullore e Komisionit e dates 9 Korrik 1992, lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

92/2812/KEE OJ L 284 29.9.92

Rregullore e Komisionit e dates 22 Korrik 1992 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

92/2933/KEE OJ L 293 9.10.92

Rregullore e dates 7 Tetor 1992, lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

92/2949/KEE OJ L 293 9.10.92

Rregullore e Komisionit e dates 7 Tetor 1992, lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

92/3180//KEE OJ L 317 31.10.92

Rregullore e Komisionit e dates 28 Tetor 1992 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

536

92/3513/KEE OJ L 355 5.12.92

Rregullore e Komisionit e dates 3 Dhjetor 1992 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

92/3801/KEE OJ L 384 30.12.92


92/3802/KEE OJ L 384 30.12.92


93/0350/KEE OJ L 41 18.2.93

Rregullore e Komisionit e dates 17 Shkurt 1993 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

93/1486/KEE OJ L 147 18.06.93

Rregullore e Komisionit e dates 16 Qershor 1993 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

93/1611/KEE OJ L 155 26.06.93

Rregullore e Komisionit e dates 24 Qershor 1992 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

93/1959/KEE OJ L 177 21.7.93

Rregullore e Komisionit e dates 19 Korrik 1993 qe ndryshon Rregulloren e Komisionit Nr 2658/87, mbi tarifat dhe nomenklaturen statistikore, Tarifat Doganore te Komisionit dhe Rregulloren e Komisionit Nr.3565/88 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

93/1969/KEE OJ L180 23.07.93

Rregullore e Keshillit e dates 19 Korrik 1993 qe ndryshon Rregulloren Nr.2658

93/0382/KEE OJ L163 06.07.93

Vendim i Komisionit i dates 1 Korrik 1993 i cili parashikon nje version te modifikuar te sipermarrjes dhene nga Qeveria Mbreterore Tailandeze ne lidhje me detyrimin kompesues mbi importet e kushinetave me prejardhje nga Tailanda

93/2828/KEE OJ L258, 16.10.93

Rregullore e Komisionit e dates 15.10.1993 qe parashikon rregullat e Komisionit mbi verifikimin e perdorimit dhe ose te destinacionit te produkteve te importuara te cilat kane kodet CN 15 15 90 59 dhe 15 15 90 99.

93/3295/KEE (OJ L296, 1.12.93)

Rregullore e Komisionit e dates 16 Qershor 1993 e cila parashikon klasifikimin e disa

537

mallrave ne nomenklaturen e kombinuar. 94/0535/KEE (OJL68, 11.3.94)

Rregullore e Komisionit e dates 09.03.1994 lidhur me klasifikimin e disa mallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

94/0779/KEE (OJ L91, 08.04.94)


94/0882/KEE (OJ L 103, 22.04.94)


94/1641/KEE (OJ L 172, 07.07.94)


94/1706/KEE (OJ L 180, 14.07.94)


94/3330/KEE (OJ L 350, 31.12.94)


94/0536/KEE (OJ L68, 11.03.94)


94/0754/KEE (OJ L 89, 06.04.94)


94/0869/KEE (OJ L 101, 20.04.94)


94/0883/KEE (OJ L 103, 22.04.94)


94/0884/KEE (OJ L 103, 22.04.94)


94/1637/KEE (OJ L 172, 07.07.94)

Rregullore e Komisionit e dates 20.04.1994 lidhur me klasifikimin e disa nallrave ne nomenklaturen e kombinuar.

94/1638/KEE (OJ L 172, 07.07.94)


538

94/1639/KEE (OJ L 172, 07.07.94)


94/1633/KEE (OJ L 176, 09.07.94)


94/0889/KEE OJ L 352 of 31.12.1994

Vendim i Komisionit i dates 22.12.1994 i cili percakton informacion tarifor detyrues.

TARIFE OJ C141 of 24.5.94

Tarife e integruar e Komisionit Europian (tarife)

539

REGJIMI DOGANOR 93/3030/KEE OJ L 275, 8.11.93

Rregullore e Keshillit e datet 12 Tetor 1993, mbi rregullat e Komisionit per importet e disa produkteve tekstile nga vendet e treta

93/3617/KEE OJ L 328, 29.12.93

Rregullore e Keshillit e dates 29 Dhjetor 1993 e cila ndryshon Rregulloren e Keshillit Nr.3030/93 mbi Rregullat e Komisionit per importin e disa produkteve tekstile nga vendet e treta.

94//0195/KEE OJ L 29, 2.2.94

Rregullore e Keshillit e dates 2 shkurt 1994 e cila ndryshon Rregulloren e Keshillit Nr.3030/93 mbi rregullat e Komisionit per importet e disa produkteve tekstile nga vendet e treta.

94/3169/KEE OJ L 275, 8.11.93

Rregullore e Keshillit e dates 2 Shkurt 1994 e cila ndryshon Rregulloren e Keshillit Nr.3030/93 per rregullat e Komisionit per importet e disa produkteve tekstile nga vendet e treta.

94/3289/KEE OJ L 349, 31.12.94

Rregullore e Keshillit e dates 2 Shkurt 1994, e cila ndryshon Rregulloren e Keshillit Nr.3030/93 mbi rregullat e importit te disa produkteve tekstile nga vendet e treta.

94/0195/KEE OJ L29, 2.2.94

Rregullore e Keshillit e dates 2 Shkurt 1994 e cila ndryshon Rregulloren e Keshillit Nr.3030/93 mbi rregullat e importit te disa produkteve tekstile nga vendet e treta.

94/3280/KEE OJ L 347, 31.12.94

Rregullore e Keshillit Nr.3280/94 e dates 19 Dhjetor 1994 e cila parashikon hapjen dhe sigurimin per administrimin e kuotave te Komunitetit qe jane te detyrueshme per disa produkte bujqesore, industriale dhe te peshkimit, ne baze te marreveshjes se GATT.

94/0216/KEE OJ L110, 30.4.94

Vendim i Keshillit i dates 2 Dhjetor 1993 per konkluzionet e marreveshjeve midis Komunitetit Europian dhe disa vendeve te treta per tregtine nderkombetare ne tekstile.

94/0277/KEE OJ L123, 17.5.94

Vendim i Keshillit i dates 20.12.1994 per zbatimin e perkohshem te disa Marreveshjeve dhe Protokolleve ne tregtine me produktet tekstile ndermjet KEE dhe disa vendeve si (Shqiperia, Armenia, Azerbaixhani, Bjellorusia,

540

Bullgaria, Republika Ceke, Gjeorgjia, etj.) Council Decision of 20.12.94 on the provisional

94/0517/KEE OJ L67, 10.3.94

Rregullore e Keshillit e dates 7 Mars 1994 per rregullat e Komisionit per importimin e produkteve tekstile nga disa vende te treta qe nuk jane te mbuluara nga rregulla specifike te Komunitetit.

94/1470/KEE OJ L159, 28.6.94

Rregullore e Komisionit Nr.1470 e dates 28 Qershor 1994, qe percakton kuotat sasiore te importit per produktet tekstile ne kategorine e 160 nga Republika e Kines. Kjo rregullore ndryshon anekset IV dhe V te Rregullores Nr.517/94 te Keshillit per rregullat e Komisionit per importet e produkteve te tekstileve nga disa vende te treta.

94/1756/KEE OJ L183, 19.7.94

Rregullore e Komisionit Nr.1470 e dates 28 Qershor 1994, qe percakton kuotat sasiore te importit per produktet e tekstileve ne kategorine 160 nga Republika e Kines. Kjo Rregullore ndryshon anekset IV dhe V te Rregullores se Keshillit Nr.517/94 per rregullat e Komisionit per importin e produkteve te tekstileve nga disa vende te treta.

94/2798/KEE OJ L297, 18.11.94

Rregullore e Keshillit e dates 14 Nentor 1994 qe ndryshon per vitin 1994 nivelin e kufijve sasiore te zbatueshme ne importet e disa produkteve tekstile nga disa vende te treta te cilat nuk perfshihen ne marreveshjet dypaleshe ose nga rregulla te tjera te Komunitetit.

94/2980/KEE OJ 315, 8.12.94

Rregullore e Keshillit e dates 14 nentor 1994 ndryshon per vitin 1994 nivelin e kufijve sasiore per importet e disa produkteve tekstile nga disa vende te treta te cilat nuk jane te parashikuara ne marreveshjet dypaleshe, protokollet ose rregulla specifike te Komunitetit.

94/3168/KEE OJ L335, 23.12.94

Rregullore e Komisionit Nr.3168/94 e dates 21 Dhjetor qe percakton fushen e zbatimit te Rregullores se Keshillit Nr. 517?94 per

541

rregullat e Komisionit per importet e produkteve tekstile nga disa vende te treta qe nuk jane te parashikuara ne marreveshjet dypaleshe, protokollet.

92/3951/KEE OJ L405, 31.12.92

Rregullore e Keshillit Nr.3951 e dates 29 Dhjetor 1992 per importin e disa produkteve tekstile te cilat prodhohen ne Taivan.

94/0217/KEE OJ L28 2.2.94

Rregullore e Keshillit Nr.3951 e dates 29 Dhjetor per importet e disa produkteve tekstile te prodhuara ne Taivan.

94/3036/KEE OJ L 322, 15.12.94

Rregullore e Keshillit Nr.3036/94 e dates 8 Dhjetor qe percakton rregullat ekonomike te perpunimit te zbatueshme ne disa produkte tekstile dhe veshje te cilat drejtohen ne komunitet pas perpunimit ne disa vende te treta.

78/0616/KEE OJ L84, 31.3.78

Rregullore e Keshillit Nr. 616/78 e dates 20 Mars 1978 per vertetimin e origjines per disa produke tektile te cilat parashikohen ne paragrafet 51 ose 52 deri ne 62 te Tarifave Doganore te Komisionit te cilat importohen ne Komunitet nen kushtet e pranimit te nje vertetimi te tille.

81/1681/KEE OJ L169/ 26.6.81

Rregullore e Keshillit Nr.616/68 e dates 20 Mars mbi vertetesine e origjines per disa produkte tekstile qe parashikohen ne kapitujt 51 ose 52 deri ne 62 te Tarifave Doganore te Komisionit te cilat importohen ne Komunitet dhe per kushtet e pranimit te nje vertetimi te tille.

83/3626/KEE OJ L360, 23.12.83

Rregullore e Keshillit Nr.616/78 e dates 20 Mars per vertetimin e origjines per disa produkte tekstile te cilat perfshihen ne kapitujt 52 deri ne 62 te Tarifave Doganore te Komisionit te cilat importohen ne Komunitet si dhe kushtet per pranimin e nje vertetimi te tille.

542

POLITIKA DOGANORE 74/0708(01)/KEE OJ C79, 8.7.74

Rezolute e Keshillit e dates 27 Qershor 1974 lidhur me masat qe duhen marre per te thjeshtuar punen e administrates doganore.

91/0453/KEE OJ L241, 30.8.91

Vendim i Komisionit Nr. 453 i dates 30 Korrik 1991 per ngritjen e nje Komiteti Keshillues mbi Doganat dhe Taksimin jo te drejtperdrejte.

92/3904/KEE OJ L394 31.12.92

Rregullore e Keshillit Nr. 3904/92 te dates 17 Dhjetor per masat per adaptimin e profesionit te agjentit doganor ne tregun e brendshem

91/0341/KEE OJ L187, 13.7.91

Vendim i Keshillit i dates 20 Qershor 1991 per miratimin e programit te veprimit te Komunitetit per trainimin profesional te nepunesve doganor.

93/0588/KEE OJ L280, 13.11.93

Vendim i Keshillit i dates 29.10.93 per miratimin e programit te veprimit te Komunitetit per trainimin profesional te nepunesve per taksimin jo te drejtperdrejte.

KUNDER MASHTRIMI 81/1468/KEE OJ L144.2.6.81

Rregullore e Keshillit e dates 19.05.1981 per asistence shume paleshe midis autoriteteve administrative te MS dhe bashkepunimin e metejshem me Komisionin per te siguruar zbatimin korrekt te ligjit per doganat per ceshtjet bujqesore.

87/0945/KEE OJ L 90, 2.4.87

Rregullore e Keshillit e dates 30 Mars 1987 qe ndryshon Rregulloren e Keshillit e dates 30 Mars 1987, e cila ndryshon rregulloren 81/1468/KEE.

90/3677/KEE OJ L357, 20.12.90

Rregullore e Keshillit e dates 15 Dhjetor 1990 qe percakton masat qe duhen marre per te mosnxitur kthimin e disa substancave ne lende narkotike.

92/0900/KEE OJ L96, 10.4.92

Rregullore e Keshillit e dates 31 mars 1992 mbi zbatimin dhe ndryshimin e Rregullores 90/3677/KEE

543

92/3769/KEE OJ L383/92 29.12.92

Rregullore e Keshillit e dates 21 Dhjetor 1992 per zbatimin dhe ndryshimin e Rregullores 90/3677/KEE

93/2959/KEE OJ L383/92 29.12.92

Rregullore e Komisionit e dates 27.10.1993 qe ndryshon Rregulloren Nr.3769/1992 mbi zbatimin dhe ndryshimin e Rregullores se Keshillit 3677/90 e cila percakton masat qe duhen marre per te per te mosnxitur kthimin e disa substancave ne lende narkotike.

CESHTJET NDERKOMBETARE

80/0391/KEE OJ L 100 17.04.80

(Annex 83)

85/0204/KEE OJ L 087 27.03.85

(Annex B1, C1, F6)

86/0103/KEE OJ L 088 03.04.86

(Annex F2)

87/0593/KEE OJ L 362 22.12.87

(Annex E5)

87/0594/KEE OJ L 161 28.06.88

(Annex F3)

88/0355/KEE OJ L 161 28.06.88

(Annex B2)

74/0917(01)KEE OJ L 295 18.11.77

(Annex E3)

76/0624/KEE OJ L 295 18.11.77

(Annex E3)

75/1114(01)/KEE OJ L 252 14.09.78

76/3237/KEE OJ L 368 31.12.76

Protokoll plotesues i Marreveshjes Europiane per shkembimin e agjenteve kimike qe perdoren ne makinat e shkrimit.

84/0512(01)/KEE OJ L 126 12.05.84

Konventa nderkombetare per harmonizimin e kontrollit ne kufi te mallrave.

89//0526/KEE OJ L 273 22.9.89

Vendimi i Keshillit 89/0526/KEE i dates 18 Shtator qe pranon rezoluten e Komitetit te Brendshem te Transportit te Komitetit

544

Ekonomik Europian lidhur me masat teknike per zbatimin harmonizimin e kontrollit ne kufi te mallrave sipas Konferences Nderkombetare

86/0517(02)/KEE OJ L 131 17.05.86

Protokolli Shtese per marreveshjen per importimin e perkohshem, sherbimin pa taksa, per perdorim pa qera per pajisjet kirurgjikale dhe te laboratorit, ne spitale dhe institucionet mjekesore per qellime diagnoztikimi dhe trajtimi.

87/0207(01)/KEE OJ L 037 07.02.87

Marreveshjet Europiane per shkembimin e substancave terapeutike per njerezit.

87/0207(02)/KEE OJ L 037 07.02.87

Protokolli i Marreveshjes Europiane per Shkembimin e substancave terapeutike per njerezit.

87/0207(03)/KEE OJ L 037 07.02.87

Protokolli Shtese i marreveshjes Europiane per Shkembimin e Substancave Terapeutike per njerezit.

87/0207(04)/KEE OJ L 037 07.02.87

Protokolli Shtese i Marreveshjes Europiane per Shkembimin e Substancave Terapeutike tek njerezit.

87/0207(05)/KEE OJ L 037 07.02.87

Protokolli Shtese i Marreveshjes Europiane per Shkembimin e Substancave Terapeutike tek Njerezit.

87/0702(01)/KEE OJ L 198 20.07.87

Konventat Nderkombetare per pershkrimin e harmonizuar te mallrave dhe Sistemin e Kodimit

79/0505/KEE OJ L 134 31.05.79

Vendim i Keshillit i dates 8.5.1979 per konsultimin e Protokollit per marreveshjen e rendesise se ceshtjeve te edukimit, shkencore dhe kulturore.

82/0456/KEE OJ L 204 12.07.82

Vendim i Keshillit i dates 14.06.1982 i cili pranon ne emer te Komunitetit rekomandimet e CCC te cilat lidhen me kerkesat doganore te Komisionit.

86/0006/KEE OJ L 018 24.1.85

Vendim i Keshillit Nr.6 i dates 20.01.1986 qe percakton ne emer te Komunitetit rekomandimet CCC te dates 16.06.1982 per deklarimin e prodhimit e mallrave nepermjet sistemit komjuterik te Komisionit ose printer

545

automatik. 86/0257/KEE OJ L 167 24.06.86

Vendim i Keshillit i dates 18.06.86 qe pranon ne emer te Komunitetit rekomandimet e CCC te dates 16.06.1982 i cili lidhet me perdorimin e nje kodi per paraqitjen e menyrave te transportit

87/0595/KEE OJ L 362 22.12.87

Vendimi i Keshillit Nr.595 i dates 30.11.1987 i cili pranon ne emer te Komunitetit rekomandimin e CCC te dates 22.05.1984 i cili lidhet me perdorimin e kodeve per paraqitjen e elementeve te te dhenave dhe 4 nga anekset e tij.

88/0354/KEE OJ L 161 28.06.88

Vendim i Keshillit Nr.354, date 7 Qershor 1988 i cili pranon ne emer te Komunitetit rekomandimin e CCC te dates 13.06.1985 per pranimin e perkohshem te prodhimeve televizive dhe radiofonik si dhe pajisjet e transmetimit.

89/0285/KEE OJ L 111 22.04.89

Vendim i Keshillit Nr.285, date 13.04.1989 i cili pranon Rez. Nr.46 lidhur me perputhjen e mbajtesve me standartet per transportin e mallrave me vulen doganore miratuar ne 20.11.1987 nga grupi i eksperteve per ceshtjet doganore te cilat prekin transportin.

89/0339/KEE OJ L 142 25.02.89

Vendim i Keshillit Nr.0339 date 03.05.1989 i cili pranon ne emer te Komunitetit rekomandimet e dates 05.06.1962 te CCC qe lidhen me deklaratat doganore te bagazheve te trenave ndryshuar ne 21 Qershor 1988.

89/0345/KEE OJ L 142 25.02.89

Vendim i Keshillit Nr.345 date 03.05.1989 i cili autorizon Shtetet Anetare te pranojne nje ndryshim ne Konventen e Doganore te lejeve te kalimit te kufirit per pranimin e perkohshem te mallrave ATA.

91/3648/KEE OJ L348 17.12.91

Rregullore e Keshillit e dates 11.12.1991 qe percakton metodat per perdorimin e formes 302 dhe perseritjen e rregullores Nr.3690/86 dhe rregullores Nr.4283/88.

85/0187/KEE OJ L73 14.03.85

Vendim i Keshillit i dates 07.03.1985 qe pranon rekomandimet e dates 15.06.1983 te

546

CCC te cilat parashikojne veprimet qe duhen ndermarre ndaj mashtrimit doganor i cili lidhet me mbajtesit.

Tjeter OJ L 112 25.04.85

Vendim i Keshillit i dates 22 Prill 1985 i cili pranon ne emer te Komunitetit rekomandimet e dates 16.06.1982 te CCC te cilat parashikojne lidhjet midis sistemit te tranzitit.

Ne pritje

Konventa nderkombetare per pranimin e perkohshem (Instambul Convention)

Politika

Pranimi i kushteve doganore te te gjitha marreveshjeve preferenciale te perfunduara nga Komuniteti me vendet e treta.

547

POLITIKA E MBROJTJES SË KONSUMATORIT TABELA E PËRMBAJTJES

I. PARAQITJE E PËRGJITHSHME

II. CILËSIA DHE SIGURIA E MALLRAVE

1) SIGURIA E MALLRAVE NË PËRGJITHËSI

2) LODRAT

3) TEKSTILET

4) PRODHIMET KOZMETIKE

III. MBROJTJA E INTERESAVE EKONOMIKE TË KONSUMATORËVE

REKLAMA PËR QËLLIME MASHTRIMI

KREDIA E KONSUMATORIT

KUSHTE TË PADREJTA

CAKTIMI I ÇMIMEVE

PAKETAT E UDHETIMIT

KONTRATAT E LIDHURA LARG MJEDISEVE TË BIZNESIT

PËRDORIMI I PËRKOHSHËM I PRONËSISË (TIME-SHARING)

548

I. PARAQITJE E PËRGJITHSHME Sipas Traktatit të KE-së të vitit 1957, politika e konsumatorit nuk përbente një politikë të përbashkët për Komunitetin. Më 1972, samiti evropian i Parisit vendosi që përmirësim i kushteve të jetesës do të thotë mbrojtje e shendetit dhe e sigurisë së konsumatorëve, sikurse edhe mbrojtje e interesave të tyre ekonomike. Ky samit u bë pika fillestare e nismave të BE-së drejt promovimit të interesave të konsumatorit. Fillimisht, njohja e të drejtave të veçanta për konsumatorët në nivelin e KE-së ishte paraqitur nga një Rezolutë e Këshillit e 14 prillit 1975 për një program paraprak të KE-së për mbrojtjen e konsumatorit dhe për një politikë të informacionit. Ky program vendosi bazat për një kuadër të rëndësishëm të mbrojtjes legjislative në nivelin e BE-së. Megjithë mungesën e një reference të përqendruar në një politikë konsumatori të BE-së, që të zbatohen masat e përcaktuara në programin paraprak, gjatë viteve janë përdorur dy nene të Traktatit të Romës si baza ligjore e veprimtarisë së veçantë të Bashkimit në fushën e mbrojtjes së konsumatorit, neni 100 dhe neni 235. Megjithatë, shumë direktiva të përshtatura gjatë kësaj periudhe ishin me interes për konsumatorët (për shembull tekstilet, prodhimet kozmetike, ushqimet, prodhimet farmaceutike). Akti Unik Evropian i 1986-s paraqiti dy amendamente të Traktatit të Romës, të cilat kishin një ndikim të rëndësishëm për mundesite e hapura për institucionet e KE-së për të përshtatur masa që mbrojnë konsumatorët, të paktën në mënyrë jo të drejtpërdrejtë: neni 100A ka të bëjë me përshtatjen e masave për plotësimin dhe funksionimin e tregut të brendshëm. Në paragrafin 3 të nenit, thuhet se në propozimet e tij për mbrojtjen e konsumatorit. Komisioni do të marrë për bazë nivelin e lartë të mbrojtjes. Ndjekja e politikës së tregut të brendshëm, sipas nenit 100A të Traktatit, ka bërë të mundur shumë nisma legjislative, të cilat, ndërkohe që ishin të prirura drejt përmbushjes së tregut të brendshëm, ndihmonin edhe në përmirësimin e mbrojtjes së konsumatorit. Për shkak se përpara përshtatjes së Traktatit për Bashkimin Evropian mungonte baza e veçantë ligjore, shumica e nismave të fundit në fushën e politikës së konsumatorit duhej të bazoheshin në nevojën e arritjes së një tregu të brendshëm.

549

Ky qendrim është i përligjur për shkak se funksionimi i tregut të brendshëm është i lidhur me përafrimin e kushteve të mbrojtjes së konsumatorit në shumë shtete anëtare. Legjislacione kombëtare të ndryshme në fushën e mbrojtjes së konsumatorit krijojnë pengesa ndaj tregtisë dhe konkurrencës, të cilat janë jashtë qëllimit të krijimit të tregut të brendshëm. Legjitimiteti i kësaj mënyre qendron në nevojën për të ndërtuar besimin e konsumatorit në tregun unik evropian, që të zbatohen praktikisht kushtet për një treg të vertetë: konsumatorët do të japin ndihmesën e tyre të rëndësishme në krijimin e tregut të brendshëm vetëm nëse janë të sigurt që kanë po atë mbrojtje si në gjithë Bashkimin Evropian. Në përgjithësi, konsumatori planifikon që të përfitojë nga një politikë e mire-projektuar e tregut të brendshëm, e cila do të sigurojë një zgjedhje më të madhe të prodhimeve dhe shërbimeve në një treg më konkurrues. Megjithatë është thelbësore të njihet dhe të vërtetohet natyra e veçantë dhe qëllimi i politikës së konsumatorit. Kjo nuk duhet të shihet si një nënprodhim i politikës së tregut të brendshëm apo i politikës së konkurrencës. Ndërkohë që konsumatorët do të përfitojnë nga kufijtë e hapur dhe tregu konkurrues në nivelin e BE-së, qëllimi i tyre kryesor është që të binden se të drejtat e tyre janë të mbrojtura dhe të promovuara në arenën evropiane. Politika e konsumatorit duhet të shihet si një politikë e pavarur, me objektivat e saj (nxitja i interesit të konsumatorëve në treg), përparësitë e saj, mjetet që përdor. Neni 129A i Traktatit të Mastrihtit i ka dhënë tashmë legjitimitet të plotë politikës së pavarur të konsumatorëve në nivelin e BE-së. Ky nen bën të mundur edhe integrimin e politikës së konsumatorit në politikat e tjera të Bashkimit, siç janë politikat e tregut të brendshëm. Harmonizimi i gjendjes ligjore të tregtimit të prodhimeve dhe shërbimeve shpesh nënkupton një nivelim të parimeve ekzistuese kombëtare, më konkretisht në fushën e mbrojtjes së konsumatorit. Në disa vende, konsumatorët ballafaqohen me një ulje të nivelit të mbrojtjes që kishin pasur përpara procesit të harmonizimit. Institucionet e BE-së i kanë njohur vështirësitë e para gjatë procesit të harmonizimit të shteteve anëtare, ndërsa konsumatorët tashmë përfitojnë nga një mbrojtje e përparuar dhe kanë paraqitur parimin e harmonizimit minimal. Sipas këtij parimi, një shtet anëtar mund të mbajë ose të paraqesë masa më të forta për mbrojtjen e konsumatorit në fushat e mbuluara nga

550

direktivat e BE-së, për sa kohë ato janë të pajtueshme me Traktatin, veçanërisht me nenet 30 dhe 36 të tij. Parimi i harmonizimit minimal u përdor për herë të parë gjatë kohës së përshtatjes së Direktivës së Reklamës Mashtruese. Direktivat e tjera që i referohen këtij parimi janë: direktiva e kontratave të kredisë së konsumatorit, direktiva e paketës udhëtuese dhe direktiva e kushteve të padrejta të kontratës. Në direktivat ku ky karakter minimal u njoh në mënyrë ekskluzive, përvoja e BE-së për afrim tregoi se bashkërendimi i legjislacionit të shteteve anëtare, në përgjithësi, nuk solli ndonjë problem. Në fushën e sigurisë, shtetet anëtare lejohen të mbajnë ose të përshtatin rregulla më të rrepta, në bazë të nenit 36 të Traktatit. Gjithashtu, direktiva e vitit 1992 për sigurinë e përgjithshme të mallrave është një direktivë kuadër, e cila vendos objektivat e përgjithshëm dhe detyron zbatimin e llojeve të përgjithshme të masave, por lejon një shkallë të madhe fleksibiliteti të shteteve anëtare. KUSHTET E NEVOJSHME PËR TË VËNË NË PËRDORIM LEGJISLACIONIN Që legjislacioni të vihet në përdorim, Bashkimi Evropian e pa të nevojshme që të përmbushen disa kushte.

(i) Së pari, akordimi i të drejtave themelore për konsumatorët, siç janë të njohura nga programet e veprimit të Komunitetit në mbështetje të konsumatorëve që nga viti 1975.

(ii) Së dyti, ngritja e një strukture të përshtatshme institucionale për çështjet e konsumatorit, duke përfshirë vendosjen e përgjegjësisë së përgjithshme dhe horizontale për këto çështje në një autoritet të përcaktuar, i cili do të jetë përgjegjës për marrjen e nismave në fushën e konsumatorit dhe për bashkërendimin e veprimeve të marra nga politika dhe autoritete të tjera. Në nivelin e Bashkimit Evropian, ketë rol udhëheqës e luan Shërbimi i Politikës së Konsumatorit. Gjithashtu, ka patur një njohje zyrtare të nevojës

551

për integrim të politikës së konsumatorit në politikat e tjera të Bashkimit, si konkurrenca dhe tregu i brendshëm;

(iii) Së treti, ngritja e strukturave konsultative të përgjithshme (Komiteti Konsultativ i Konsumatorit në BE) ose të veçanta (në sektorë si: barnat, ushqimet, kozmetika), të cilat do të paraqitin interesin e konsumatorit dhe do të sigurojnë pjesëmarrjen e konsumatorëve në procesin e vendimmarrjes;

(iv) Se katërti, zhvillimi i programeve të informacionit dhe edukimit për ngritjen e shkallës së informimit të konsumatorëve;

(v) Së pesti, përdorimi i mekanizmave të duhur të shpërblimit ndaj konsumatorëve, që bën të mundur zbatimin e të drejtave të tyre, që janë sugjeruar në Green Paper të Komisionit të nëntorit 1993 për hyrjen në drejtësi;

(vi) Së fundi, nxitja dhe ndihma në zhvillimin e organizatave jopublike të konsumatorit.

552

II. CILËSIA DHE SIGURIA E MALLRAVE MASA THEMELORE Duke pasur parasysh që siguria e prodhimeve është shqetësimi më i madh i të gjitha VEQL-ve dhe që qarkullimi i lirë i prodhimeve përbën thelbin e afrimit të tregut të brendshëm me legjislacionet e VEQL-ve, direktivat e Komunitetit për “prodhimet” përbëjnë element thelbësor në kuadrin e afrimit të legjislacionit të këtyre vendeve me atë të BE-së. Në tërësinë e këtij qendrimi të integruar, direktivat për “prodhimet” dhe, në mënyrë të veçantë, direktiva për sigurinë e lodrave dhe direktivat për prodhimet kozmetike dhe tekstilet, duhen të zhvendosen në legjislacionet e VEQL-ve. Merret me mend që një përafrim i tillë po kryhet për direktivat për ushqimet dhe për prodhimet farmaceutike. Që prodhime të veçanta të mos i largohen ndonjë legjislacioni për sigurinë, është e nevojshme që në legjislacionet e VEQL-ve të paraqiten direktiva për sigurinë e përgjithshme të prodhimeve. Informacioni për konsumatorin duhet të shihet si një tjetër përparësi, meqenëse vetëm transparenca e tregut do të bëjë të mundur që konsumatorët të luajnë rol aktiv në treg. Direktivat për lodrat, kozmetikën, tekstilet, ushqimet dhe prodhimet farmaceutike përmbajnë rregulla që kanë të bëjnë me emërtimin, klasifikimin, paraqitjen, paketimin dhe etiketimin e prodhimeve për konsumatorin. Duhet të shtohen edhe kërkesat për vendosjen e çmimit, meqenëse ato janë të siguruara në direktivat që kërkojnë evidentimin e çmimeve të prodhimeve ushqimore dhe joushqimore.

553

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

1. SIGURIA E PËRGJITHSHME E PRODHIMEVE Fusha e sigurisë së prodhimeve është nën legjislacionin e Komunitetit, ose në përputhje me sistemin më të hershëm të direktivave që vendosin standarde teknike (sipas nenit 100 të Traktatit të KE-së), ose në vijë me “përafrimin e ri”, sipas të cilit harmonizimi i legjislacionit kombëtar për prodhimet apo kategoritë e prodhimeve të veçanta është i kufizuar në vendosjen e kërkesave thelbësore të sigurisë (bazuar në nenin 100A). Aty ku këto nuk zbatohen, përfundimi arrihet duke zbatuar në përgjithësi parimet e njëvlefshmërisë dhe njohjes së dyfishtë të rregulloreve dhe standardeve për sigurinë e prodhimeve nga shtetet e tjera anëtare. Përveç qendrimit kategorik, doli nevoja edhe për një legjislacion të përgjithshëm, horizontal, që të mbulojë të gjitha prodhimet e konsumatorit që kishin aspekte sigurie të pambuluara nga direktivat e veçanta vertikale. Së bashku me direktivën e përgjegjësisë për prodhimin 85/374/KE (shiko kapitullin e së Drejtës Civile), direktiva e përgjithshme e sigurisë së prodhimit 92/59/KE ka për qëllim që t’u japë një shtytje prodhuesve, për t’u kushtuar vëmendje të veçantë aspekteve të sigurisë së prodhimeve që ata duan të tregtojnë brenda Bashkimit Evropian. Direktiva që ka të bëjë me sigurinë e përgjithshme të prodhimit u përshtat më 29 qershor 1992. Baza e saj ligjore është neni 100A. Direktiva që ka të bëjë me sigurinë e përgjithshme të prodhimit ndjek edhe dy objektiva plotësues: i pari që ajo është një direktivë ndaluese, i dyti që është një direktivë korrigjuese. Në këndvështrimin ndalues, ajo ka për qëllim të vendosë në fushën e sigurisë një kuadër komunitar të kërkesave të harmonizuara, të cilat do të duhen të respektohen nga shtetet anëtare, prodhuesit dhe furnizuesit. Nëpërmjet një përkufizimi të kërkesës së përgjithshme të sigurisë dhe zbatimit të kushteve konkrete, direktiva shpreson të riforcojë besimin e përgjithshëm në tregun e brendshëm. Në këndvështrimin korrigjues, direktiva ngre një procedurë për përgjigjen ndaj

554

gjendjeve emergjente që paraqitin prodhimet që përbëjnë rreziqe për konsumatorët. Direktiva zbatohet për sa kohë nuk ka dispozita të veçanta sipas legjislacionit të Komunitetit që të administrojnë sigurinë e prodhimeve përkatëse. Ky sistem nuk është i planifikuar të kalojë mbi procedura të tjera të zbatueshme në kategori të tjera të prodhimeve të veçanta që janë nën ndikimin e legjislacionit të Komunitetit. Sistemi është projektuar si një sistem shtesë për të mbushur mangësitë në dispozitat legjislative ekzistuese. Hapësira e direktivës është e kufizuar vetëm për prodhimet e paracaktuara për konsumatorët ose që ka më shumë mundësi të përdoren nga ata, të siguruara për të tilla ose jo gjatë kohës së veprimtarisë tregtare dhe pavarësisht nëse janë të reja, të përdorura apo që kanë dalë për të dytën herë. Nga njëra anë, ajo u imponon gjithë prodhuesve, importuesve dhe profesionistëve të tjerë të zbatojnë një kusht të përgjithshëm sigurie (detyrimin që të nxjerrin vetëm prodhime të sigurta në treg) për sa i përket furnizimit për aq kohë sa veprimtaritë e tyre mund të ndikojnë tiparet e sigurisë së një prodhimi. Ky detyrim i përgjithshëm është i plotësuar edhe me detyrime të tjera shtesë, të tilla si ai për të ndjekur zbatimin dhe një detyrim për të vepruar dhe, nëse e nevojshme, të tërheqin prodhimet nga tregu. Direktiva imponon detyrime mbi shtetet anëtare, si detyrimi për të krijuar një kuadër të përshtatshëm institucional të fuqizuar për të kërkuar pajtimin e prodhimeve me detyrimin e përgjithshëm të sigurisë. Ato duhet të sigurojnë përgjegjësinë teknike dhe paanësinë e autoriteteve, ndërkohë sigurojnë që ata kanë fuqinë e nevojshme për të marrë masat e duhura që u janë imponuar atyre nga kjo direktivë (organizimin e kontrolleve të duhura, kërkesën e të gjithë informacionit të përshtatshëm, kërkesën për prova të prodhimeve, paralajmërimin për rreziqet e mundshme nga përdorimi etj) Direktiva vendos një procedurë emergjence në rast se prodhimet krijojnë rrezik për konsumatorët. Ajo integron procedurën e sistemit të këmbimit të informacionit të ngritur nga Vendimi i Këshillit 84/133/KE i 2 marsit 1984 dhe ai i 29 qershorit 1990. Ky sistem organizon një procedurë të detyrueshme Komuniteti për njoftimin e masave emergjente të marra nga shtetet anëtare “për të ndaluar, kufizuar, ose vendosur kushte të veçanta në marketimin ose përdorimin e mundshëm të një prodhimi ose grupi

555

prodhimesh në territorin e tyre për shkak të një rreziku serioz e të menjëhershëm, që ky prodhim shkakton ndaj shëndetit dhe sigurisë së konsumatorëve, kur është përdorur nen kushte normale dhe të parashikueshme.”. Paralajmërimi përbëhet nga informimi urgjent i Komisionit, i cili pastaj ua transmeton informacionin vendeve të tjera anëtare. Në disa raste, kjo procedurë mund të plotësohet me fuqi të reja të dhëna ndaj Komisionit Evropian, duke e mundësuar atë, në kushte të caktuara, që të përshtatë një vendim që u kërkon shteteve anëtare të marrin masa të përkohshme, të tilla si tërheqje ose ndalim. 2. LODRAT Direktiva e Këshillit 88/378/KE e 3 majit 1988 për përafrimin e ligjeve që kanë të bëjnë me sigurinë e lodrave është përshtatur sipas sistemin “qendrimi i ri”, i bazuar në nenin 100A të Traktatit. Ajo ka për qëllim të heqë ndryshimet midis shteteve Anëtare, që kanë të bëjnë me karakteristikat e sigurisë së lodrave dhe që krijojnë kufizime ndaj tregtisë dhe kushte të pabarabarta të konkurrencës brenda tregut të brendshëm. Kjo bën që tregtimi dhe lëvizja e lirë e lodrave të jenë nën ndikimin e rregullave të njëtrajtshme të bazuara në qëllime që kanë të bëjnë me mbrojtjen e shëndetit dhe të sigurisë së konsumatorit. Direktiva detyron një standard të përgjithshëm sigurie, i cili kërkon që lodrat të nxirren në treg vetëm kur nuk rrezikojnë sigurinë dhe/ose shëndetin e përdoruesve ose të palëve të treta, kur përdoren siç duhet ose në mënyrë të parashikueshme, duke pasur parasysh sjelljen normale të fëmijëve. Për të tjerat, sipas perspektives së “qendrimit të ri”, direktiva u referohet kërkesave thelbësore të sigurisë që jepen në aneks, të cilat duhen respektuar për të gjitha lodrat që hidhen në treg. Lëvizja e lirë është e siguruar për lodrat që janë të prirura të jenë sipas kërkesave thelbësore. Një përputhje me këto kërkesa vjen nga vendosja e shënimit EC të siguruar në direktivë. Ky shënim duhet t’u ngjitet lodrave nga vetë prodhuesi ose përfaqësuesi i tij i autorizuar, i vendosur brenda Bashkimit Evropian. Duke bërë kështu, prodhuesi ose përfaqësuesi i tij provon:

556

- se lodrat janë në përputhje me standardin evropian ose me sigurinë e lodrave;

- se ato lodra që nuk përmbushin në përgjithësi ose pjesërisht standardin evropian, megjithatë janë prodhuar sipas një modeli të çertifikuar. Në këtë rast, prodhuesi ose përfaqësuesi i tij ka ndjekur procedurën e shqyrtimit të llojit KE, duke i dorezuar një organi të miratuar çertifikimi modelin e një lodre dhe ky organ ka siguruar që ky model përmbush kërkesat thelbësore të sigurisë të vendosura nga direktiva. Shënimi EC dhe/ose emri i tregtimit dhe/ose shënimi e adresa e prodhuesit ose e përfaqesuesi të tij të autorizuar do t’i ngjiten ose lodrës ose paketimit, në një formë të dukshme, të lexueshme lehtësisht dhe të pashlyeshme.

Shtetet anëtare duhet të organizojnë kontrolle konformiteti në tregun e tyre. Ato gjithashtu duhet të marrin të gjitha masat e duhura për t’i tërhequr nga tregu, për të ndaluar ose kufizuar hedhjen në treg të lodrave që mund të rrezikojnë shëndetin ose sigurinë e konsumatorëve. 3. TEKSTILET Direktiva e Këshillit 71/307/KE e 26 korrikut 1971 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare ka të bëjë me emrat e tekstileve dhe përmban dispozita qëkërkojnë informacion për përbërjen e këtyre prodhimeve. Ajo siguron përjashtime ndaj rregullave të përgjithshme për emërtimin e përbërjes. Për shembull, nese një tekstil përbëhet nga dy ose më shumë fibra, por 85% e peshës së përgjithshme është e llogaritur nga njëra nga këto fibra, kjo mjafton për të treguar përqindjen e fibrës kryesore dhe nuk është e nevojshme për të specifikuar 15% të tjerat, edhe sikur ato të jenë të rëndësishme për përdorimin e materialit. 4. PRODHIMET KOZMETIKE Direktiva 76/768/KE e 27 korrikut 1976 dhe amendamentet e saj së bashku me përshtatjet për progresin teknik të bazuara në nenin 100 të traktatit, ka për qëllim të harmonizojë legjislacionet e shteteve anëtare dhe ndjek dy objektiva kryesore; lëvizjen e lirë të prodhimeve kozmetike brenda tregut të brendshëm dhe mbrojtjen e shëndetit publik.

557

Direktiva thotë që prodhimet kozmetike të nxjerra në treg brenda Bashkimit nuk duhet të shkaktojnë dëmtim ndaj shendetit kur ato janë të zbatuara në kushte normale ose kushte të parashikuara për përdorim. Shtetet anëtare duhet të përshtatin masat e nevojshme në mënyrë që prodhimet kozmetike të hedhura në treg të jenë sipas kërkesave që jepen në anekset e ndryshme të direktivës. MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 92/59/KE O.J.L 228 e 11.8.1992

Direktiva e Këshillit 92/59/KE e 29 qershorit 1992 për sigurinë e përgjithshme të prodhimeve

Direktiva e Këshillit 88/378/KE O.J. L 187 e 16.7.1988 Siç është amenduar nga Direktiva e Këshillit 93/68/KE e 22.7.1993 (O.J. L 220 e 31.8.1993)

Direktiva e Këshillit 88/378/KE e 3 majit 1988 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me sigurinë e lodrave

Direktiva e Këshillit 71/307/KE O.J. L 185 e 16.8.1971 Siç është amenduar nga Direktiva e Këshillit 83/628/KE e 25 nëntorit 1983 (O.J. L 353 e 15.12.1983) dhe Direktiva e Komisionit 87/140/KE e 6 shkurtit 1987 (O.J. L56 e 26.2.1987)

Direktiva e Këshillit 71/307/KE e 26 korrikut 1971 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me emërtimet e tekstileve

Direktiva e Këshillit 76/768/KE O.J. L 262 e 27.9.1976 Siç është amenduar nga Direktiva e Komisionit 94/82/KE E 29.6.1994 (O.J. L181, 15.7.1994, f.31)

Direktiva e Këshillit 76/768/KE e 27 korrikut 1976 për përafrimin e ligjeve të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me prodhimet kozmetike

558

III. MBROJTJA E INTERESAVE EKONOMIKE TË KONSUMATORËVE

MASA THEMELORE Informimi i konsumatorit do të thotë që konsumatori nuk duhet të mashtrohet nëpërmjet reklamave fallso. Edhe direktiva për reklamën mashtruese duhet të transpozohet. Paraqitja e direktivave ekzistuese në legjislacionet e VEQL-ve, për të mbrojtur interesat ekonomike të konsumatorëve, është po aq e rëndësishme dhe urgjente sa edhe integrimi i direktivave të përmendura më lart. Direktivat e BE-së për kredinë e konsumatorit, për kushtet e padrejta në kontratat e konsumatorit, për paketën turistike, për përdorimin e përkohshëm të pronësisë ( time- sharing) dhe për shitjet larg mjediseve të biznesit i vënë prodhuesit dhe shitësit në treg përpara detyrimeve të reja. Ato janë pjesë e përgjegjësive, që përkufizojnë mjedisin ligjor në të cilin ndërmarrjet duhet të ushtrojnë veprimtaritë e tyre në treg. Qarkullimi i lirë i prodhimeve dhe shërbimeve, si dhe një besim më i lartë i konsumatorëve ndaj tregut kërkojnë që ligjet, rregullat dhe dispozitat për këto çështje të përafrohen. Pa rregulla të tilla, është e mundshme të lulëzojë në treg ushtrimi i një profesioni të dëmshëm dhe të padrejtë. • ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË PARË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA 1. REKLAMA MASHTRUESE Direktiva 84/450/KE e 10 shtatorit 1984 për përafrimin e legjislacioneve kombëtare kundër reklamës mashtruese, ka për qëllim të mbrojë konsumatorët, personat që kryejnë një tregti ose biznes ose që ushtrojnë një profesion, si dhe interesat e publikut kundër reklamës mashtrues dhe pasojave të padrejta që rrjedhin prej saj.

559

Pasi jep përkufizimet e reklamës në përgjithësi dhe të asaj mashtruese, direktiva u siguron konsumatorëve, në kushte të caktuara, përfitimin e një kalimi të barrës së provës, duke bërë të mundur për gjykatat dhe autoritetet administrative të kërkojnë fakte nga reklamuesit për të vërtetën e pohimeve të tyre, për sa kohë kjo është e arsyeshme. Gjithashtu thuhet se shtetet anëtare bëjnë të mundur që të ushtrohen mënyra të përshtatshme dhe efektive për kontrollin e reklamës mashtruese, në interes të konsumatorëve dhe konkurruesve, si dhe pubikut të përgjithshëm. Mënyra të tilla përfshijnë dispozita ligjore, sipas të cilave personat dhe organizatat mund të kryejnë veprime ligjore kundër një reklame të tillë ose të sjellin një reklamë të tillë përpara një autoriteti administrativ përgjegjës. Direktiva siguron në mënyrë të qartë se shtetet anëtare mund të paraqesin ose të vendosin rregulla më të forta kundër reklamës mashtruese. 2. KONTRATA E KREDISË SË KONSUMATORIT Që të shmangen shtrembërimet në konkurrencën midis dhënësve të kreditit, që mund të shkaktohen nga ndryshime në ligjet e shteteve anëtare në fushën e kredisë për konsumatorët (neni 100), më 22 dhjetor 1986 u përshtat Direktiva 87/102/KE për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me kredinë ndaj kosumatorit. Direktiva është plotësuar dhe ameduar nga Direktiva 90/88/KE e 22 shkurtit 1990. Direktiva siguron një përgjigje të kufizuar për problemet që ngrihen nga sistemi i kredisë së konsumatorit. Ajo fillimisht siguron informacion për konsumatorët për kushtet dhe kostot e kredisë, sikurse edhe për të drejtat dhe detyrimet e tyre. Një numër dispozitash kanë të bëjnë me llogaritjen e njëllojtë të normës vjetore të përqindjes së interesit dhe paraqitjen e saj në reklamë, me përforcimin e formaliteteve të marrëveshjeve të kreditit, dhe me detyrimin për të siguruar disa hollësi për përparimet e një llogarie rrjedhëse. Direktiva rregullon të drejtën për ripagim të avancuar, për veprimtaritë e organizatave të kreditit dhe mbrojtjen e huamarrësit, kur kreditori përfundon kontratën dhe kur ka marrëveshje midis furnizuesit dhe dhënësit të kreditit.

560

Pasi është zgjedhur një harmonizim minimal, direktiva lejon shtetet anëtare të mbajnë dhe përshtatin dispozita më të detyruese për të mbrojtur konsumatorët që janë banues në territorin e tyre. Është parashikuar që shtetet anëtare të sigurojnë që marrëveshjet e kreditit të mos nënvleftësohen nga dispozitat e legjislacionit kombëtar që zbatojnë ose transpozojnë direktivën, sepse kështu mund të dëmtojnë konsumatorët. Objektivi kryesor i direktivës së 22 shkurtit 1990 është që të paraqesë një formulë matematike të vetme për llogaritjen e normës vjetore të përqindjes së interesit dhe të caktojë elementet e kostos së kredisë. Për më shumë, direktiva rrit informacionin e detyruar që duhet t’i jepet konsumatorit në një kontratë të shkruar. 3. KUSHTET E PADREJTA NË KONTRATË Në datën 5 prill 1993, Këshilli i KE-së përshtati Direktivën 93/13/KE për kushtet e padrejta në kontratat e konsumatorit. Rëndësia e mbrojtjes së konsumatorit në fushën e kushteve të padrejta është ngritur që në vitin 1975, në programin paraprak të KE-së për mbrojtjen e konsumatorit dhe një politikë informacioni dhe është ripërsëritur nga programet e tjera të veprimit. Baza ligjore për direktivën është neni 100A i Traktatit. Mospërputhjet e shënuara midis ligjeve të shteteve anëtare për kushtet e padrejta në kontratat e konsumatorit, vijnë si rezultat i faktit që tregjet kombëtare për shitjen e mallrave dhe ofrimin e shërbimeve ndryshojnë nga njëri-tjetri dhe shtrembërimet e konkurrencës mund të rriten midis shitësve dhe furnizuesve, veçanërisht kur ata shesin dhe furnizojnë në shtete të tjera anëtare. Pra, funksionimi i tregut të brendshëm pengohet në dy mënyra: nga mungesa e njohur e harmonizimit që pengon lëvizjen e lirë të mallrave dhe shërbimeve: dhe që konsumatori është i ndaluar të blejë mallra ose shërbime në një shtet tjetër anëtar, ose që vijnë nga një shtet tjetër anëtar, sidomos kur ai nuk i njeh rregullat ligjore të shteteve anëtare përveç kontratave të veta rregulluese për shitjen e mallrave dhe furnizimin e shërbimeve. Direktiva kërkon që kushtet e kontratës të paraqiten në formë të shkruar, në një gjuhe të thjeshtë dhe të qartë. Kjo i përgjigjet një kërkese minimale të

561

mbrojtjës së konsumatorit dhe përdorimit të parimit të vullnetit të lirë: rënia dakort e të dy palëve nuk do jetë e vlefshme, kur kushtet e përgjithshme janë të palexueshme ose të pakuptueshme. Në rastin kur kjo kërkesë nuk është përmbushur dhe kur ka dyshim rreth kuptimit të kushtit, fiton interpretimi më i favorshëm për konsumatorin. Direktiva nxjerr kriteret për vendimin nëse një kusht është i padrejtë. Sikurse në shumicën e shteteve anëtare, përkufizimi i një standardi të përgjithshëm që sanksionon natyrën e padrejtë të një kushti është plotësuar nga numërimi i një liste treguese të “kushteve që mund të cilësohen si të padrejta”. Caktimi i një ligji të një vendi joanëtar, siç është zbatuar në kontratë, nuk e heq të drejtën e konsumatorit për mbrojtje, të ofruar nga direktiva. Për të siguruar një shkallë maksimale të mbrojtjes për konsumatorin, shtetet anëtare mund të përshtatin ose të mbajnë dispozitat më detyruese, të afrueshme me Traktatin në fushën e mbuluar nga kjo direktivë. 4. CAKTIMI I ÇMIMEVE Në nivelin evropian janë përshtatur dy direktiva për caktimin e çmimeve; njëra për prodhimet ushqimore, Direktiva 79/581/KE e 19 qershorit 1979, siç është amenduar nga Direktiva e Këshillit 88/315/KE e 7 qershorit 1988, e bazuar në nenin 235 të Traktatit, dhe tjetra për prodhimet joushqimore, Direktiva 88/314/KE e 7 qershorit 1988, e bazuar në nenin 100A. Këto dy direktiva me një rëndësi të barabartë kanë të bëjnë me caktimin e çmimit të shitjes dhe çmimit për çdo njësi të matjes së prodhimeve ushqimore dhe joushqimore të ofruara për konsumatorin ose të reklamuara, duke treguar çmimin, pavarësisht nëse janë të shitura në shumicë ose të parapaketuara në sasi të paracaktuara ose të ndryshueshme. Çmimi i shitjes dhe çmimi i njësisë duhet të jenë të qartë, lehtësisht të dallueshëm dhe qartësisht të lexueshëm. Direktivat përcaktojnë mënyrën sesi duhet të shprehet çmimi i njësisë dhe autorizojnë shtetet anëtare të heqin dorë nga detyrimi për vendosjen e çmimit të njësisë në rastin e prodhimeve të shitura në shumicë ose të parapaketuara, për të cilat tregues të tillë do të ishin të pakuptimtë. Ato gjithashtu lejojnë shtetet anëtare për të përjashtuar prodhimet e shitura nga disa biznese të vogla të shitjes me pakicë nga detyrimi për të treguar çmimet.

562

MASAT E FAZËS SË PARË Direktiva e Këshillit 84/450/KE O.J. L 250 e 19.9.1984

Direktiva e Këshillit 84/450/KE e 10 shtatorit 1984, që ka të bëjë me përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të shteteve anëtare që kanë të bëjnë me reklamën mashtruese

Direktiva e Këshillit 87/102/KE O.J. L42 e 12.2.1987 Siç është amenduar nga Direktiva 90/88/KE e 22 Shkurtit 1990 (O.J. L 61 e 10.3.1990)

Direktiva e Këshillit 87/102/KE e 22 dhjetorit 1986 për përafrimin e ligjeve, rregulloreve dhe dispozitave administrative të shteteve anëtare që ka të bëjë me kontratat e kredisë së konsumatorit.

Direktiva e Këshillit 93/13/KE O.J. L95 e 21.4.1993

Direktiva e Këshillit 93/13/KE e 5 prillit 1993 për kushtet e padrejta në kontratat e konsumatorit

Direktiva e Këshillit 79/581/KE O.J. L 158 e 26.6.1979 siç është amenduar nga Direktiva e Këshillit 88/315/KE e 7 qershorit 1988 (O.J. L 142 e 9.6.1988) dhe Direktiva e Këshillit 88/314/KE e 7 qershorit 1988 për mbrojtjen e konsumatorit në tregimin e çmimeve të prodhimeve joushqimore (O.J. L 142 e 09.06.1988).

Direktiva e Këshillit 79/581/KE e 19 qershorit 1979 për mbrojtjen e konsumatorit në tregimin e çmimeve të prodhimeve ushqimore

• ZGJEDHJA E MASAVE TË FAZËS SË DYTË PËRSHKRIMI DHE PËRSHTATJA

563

1. PAKETA TURISTIKE Direktiva 90/314/KE e 13 qershorit 1990 për paketën turistike, pushimet dhe udhëtimet e organizuara, është përshtatur sipas politikës së tregut të brendshëm (neni 100A). Qëllimi i saj është të heqë pengesat që ngrihen nga çrregullimet në legjislacionet kombëtare dhe praktikat në fushën e udhëtimeve në paketë që, në këtë mënyrë, pengojnë lirinë për të siguruar të tilla shërbime dhe shtrembërojnë konkurrencën midis operatorëve të vendosur në shtete të ndryshme anëtare. Direktiva është një instrument i harmonizimit minimal, i cili nënkupton që shtetet anëtare mund të përshtatin ose të mbajnë dispozita më detyruese për të mbrojtur konsumatorin në fushën e udhëtimit me paketë. 2. KONTRATAT E NEGOCIUARA LARG MJEDISEVE TË BIZNESEVE Direktiva 85/577/KE e 20 dhjetorit 1985 për të mbrojtur konsumatorin për sa u përket kontratave të negociuara larg mjediseve të biznesit përbën, së bashku me direktivën për reklamën mashtruese, një nga insturmentet më të hershme të përdorura nga BE-ja për të nxitur interesat ekonomike të konsumatorëve. Kontratat e përfunduara larg mjediseve të biznesit të tregtarit, e lënë konsumatorin më të dobët sepse, si rregull, biznesi i tregtisë nis negociatat për kontratën, për të cilën konsumatori është i papërgatitur ose të cilën ai nuk e pret; gjithashtu, konsumatori është shpesh i pamundur të krahasojë cilësinë dhe çmimin e ofertës me prodhime të tjera. Pra, mund të konsiderohet që kontratat e përfunduara larg mjediseve të biznesit përmbajnë një element suprize, i cili përligj konsumatorin që të mbrohet me rregulla të veçanta. Kjo direktivë bazohet në nenin 100 të Traktatit, duke marrë parasysh që çrregullimet në legjislacion e shteteve anëtare që kanë për qëllim të mbrojnë konsumatorin për sa u përket mënyrave të shitjes, mund të ndikojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë në funksionimin e tregut të përbashkët dhe të kërkojnë përafrimin e ligjeve në këtë fushë.

564

Direktiva siguron një përkufizim të ngushtë të hapësirës së saj dhe përjashton ose lejon përjashtime të shumta nga dispozitat e saj. Dispozitat e saj kryesore kanë të bëjnë me periudhën e zgjidhjes së kontratës në favor të konsumatorit, si dhe me informacionin e siguruar për konsumatorin për të drejtën e tij të zgjidhjes së kontratës; gjithashtu direktiva i referohet shkurtimisht pasojave që vijnë kur zgjidhja e kontratës bëhet nga konsumatorit. Ajo përmban dispozita të detyrueshme dhe është një instrument i harmonizimit minimal, që do të thotë se shtetet anëtare mund të përshtatin ose të mbajnë dispozita me të favorshme për të mbrojtur konsumatorët në fushën e kontratave të negociuara larg mjediseve të biznesit. Shumë shtete anëtare e kanë përdorur ketë mundësi të siguruar nga direktiva. 3. PËRDORIMI I PËRKOHSHËM I PRONËSISË “TIME SHARE” Dëshira për të mbrojtur konsumatorët në fushën e përdorimit të përkohshëm të pronësisë ka bërë të mundur vetëm së fundi, ngritjen e një instrumenti rregullues. Direktiva 94/47/KE për mbrojtjen e blerësve për sa u përket disa aspekteve të kontratave që kanë të bëjnë me blerjen e së drejtës për të përdorur pronat e palëvizshme në një bazë “time share” është përshtatur më 26 tetor 1994. MASAT E FAZËS SË DYTË Direktiva e Këshillit 90/314/KE O.J. L 158 e 23.6.1990

Direktiva e Këshillit 90/314/KE e 13 qershorit 1990 për udhetimin me ofertë speciale, udhëtimet me pushime dhe udhëtimet me paketë

Direktiva e Këshillit 85/577/KE O.J. L 372 e 31.12.1985

Direktiva e Këshillit 85/577/KE e 20 dhjetorit 1985 për të mbrojtur konsumatorin për sa u përket kontratave të negociuara larg mjediseve të biznesit

Direktiva e Këshillit 94/47/KE O.J. L 280 e 29.10.1994

Direktiva e Këshillit 94/47/KE e 26 tetorit 1985 për mbrojtjen e blerësve

565

në kontrata që kanë të bëjnë me blerjen e së drejtës për të përdorur një ose më shumë nga pronat e paluajtshme në një bazë “time share”

MASAT JO THEMELORE Direktiva e Këshillit 87/357/KE O.J. L 192 e 11.7.1987

Direktiva e Këshillit 87/357/KE e 25 qershorit 1987 që ka të bëjë me prodhimet, të cilat, duke e dukur ndryshe, rrezikojnë shëndetin dhe sigurinë e konsumatorëve

Documents

Libri bardhe