Embed Size (px)
Citation preview
LIGATINATdhe BUJQËSIA
PARTNERËnë ZHVILLIM
DITA BOTËRORE E LIGATINAVE2 SHKURT
www.ramsar.orgNa ndiqni në
TË NJOHIM BUJQËQINË DHE LIGATINAT
MENAXHIMI I NDIKIMIEVE NGA BUJQËSIA
GJETJA E ZGJIDHJEVE KRIJUESE
Kjo broshurë është mundësuar në versionin origjinal në gjuhën angleze nga Fondi Danone për Ujin
Kjo broshurë është përshtatur në shqip dhe printuar me ndihmën �nanciare të Koperacionit Gjerman në Shqipëri, me qëllim shpërndarjen e informacionit dhe rritjen e ndërgjegjësimit mbi tematikën
HYRJE
4 /
6 /
8 / FAKTE DHE SHIFRA
10 /
15 / RAMSAR, FAO AND IWMI
15 / SITET RAMSAR NË SHQIPËRI
Ligatinat janë përdorur për bujqësi për mijëvjeçarë, veçanërisht ligatinat lumore ku tokat janë pjellore dhe ujë është i bollshëm. Në të vërtetë, ligatinat kanë ushqyer zhvillimin e shumë kulturave të rëndësishme nëpër botë - por nga ana tjetër kullimi dhe rikuperimi i ligatinave për bujqësi është bërë gjithnjë e më i përhapur.Në disa rajone të botës më shumë se 50% e tokave lymore, kënetave, brigjeve lumore e liqenore, zonave litorale liqenore kanë humbur me konvertimin për përdorime bujqësore si një nga arsyet kryesore për këto humbje të vazhdueshme ligatinore. Sot, rreth 2,5 miliardë njerëz që jetojnë në zonat rurale varen direkt në bujqësia, pylltaria, peshkimi dhe gjuetia ose ndonjë kombinim i këtyre për jetesën e tyre. Kështu bujqësia është shpesh forca kryesore erritjes ekonomike në vendet në zhvillim dhe siguron mbështetje kyçe ekonomike për familjet e varfra fshatare.
Ligatinat ofrojnë ushqime dhe produkte të tjera bujqësore të tilla si lëndët djegëse dhe �brat, direkt përmes aktiviteteve të prodhimit bujqësor që ndodhin brenda ligatinave, të tilla si në orizoret, ligatinat e kullotjes bregdetare dhe akuakulturës në zonat e mëdha si dhe prerjes së barit në ligatinat e vogla të përkohëshme. Ligatinat gjithashtu mbështesin e bujqësinë në mënyrë të tërthortë, për shembull duke siguruar tokat pjellore dhe furnizimin me e ujë të freskët dhe të me cilësi të mirë.Në mbështetje të Vitit Ndërkombëtar të OKB-së mbi Bujqësinë Familjare, tema e Ramsar për Ditën Botërore të Ligatinavee 2014 është Ligatinat dhe bujqësia. Kjo ditë ofron një mundësi ideale për të nxjerrë në pah rëndësinë e ligatinave në mbështetjen e bujqësisë, sidomos për faktin se shumë veprimtari bujqësore të familjes mbështeten në tokën, ujin, bimët dhe kafshët e gjetura në ligatina, për të siguruar ushqimin dhe për të përmirësuar jetesën e tyre. Në këtë broshurë ne do të shqyrtojë disa nga ndërvarësitë më kritike midis bujqësisë, ujit dhe ligatinave, me vëmendje të veçantë për rolin e ligatinave në sigurimin e infrastrukturës natyrore në mbështeje të bujqësisë për prodhimin e ushqimit.Gjithashtu, do të tregojmë se si njerëzit në mbarë botën kanë gjetur mënyra praktike për të zgjidhur disa nga kon�iktet dhe tensionet që mund të lindin në këtë fushë. Konventa e Ramsar dhe organizatat partnere të tilla si FAO dhe IWMI ofrojnë shumë mjete praktike dhe qasje të integruara për të ndihmuar në këto përpjekje.
BUJQËSIA DHE LIGATINAT: NDËRVEPRIMEVE KOMPLEKSE NË NJË MJEDIS KOMPLEKS
BUJQËSIA, LIGATINAT DHE UJI NË KËRKIM TË EKUILIBRIT
NDIKIMET E BUJQESISE MBI LIGATINAT (shkurtimisht)
PËRCAKTIME
© G
O S
tock
/ G
rap
hic
Ob
sess
ion
Para se të shikojmë më në thellësi në ndërveprimin ligatinor-bujqësor është e dobishme që së pari të identifikojmë larminë e llojeve dhe shkallët e përdorimit bujqësor. Bujqësia përfshin prodhimin e domosdoshëm për jetesë, ku familjet duhet të prodhojnë mjaftueshëm për të përmbushur nevojat e tyre, qoftë kjo në shkallë të vogël apo të prodhimit tradicional, ku fermerët mund të prodhojnë të mira, shpesh të specializuara, materiale në sasi relativisht të vogla, të cilat ata mund të tregëtohen ose shiten dhe prodhimin tregëtar, ku sasi të mëdha të mallrave bujqësore prodhohen, shpesh në mjedise monokulture, për shpërndarje dhe shitje në shkllë të gjerë.
Sistemet intensive bujqësore tentojnë të përdorin më shumë inpute (plehra kimike, makineri moderne apo forcë punëtore) për të gjeneruar nivele më të larta të prodhimtarisë nga zona relativisht më të vogla. Ekstensive (nganjëherë e quajtur dhe jo-intensive) sistemet bujqësore kanë tendencë për të përdorur inpute më të vogla në krahasim me zonën e tokës dhe të mbështeten më shumë në proceset natyrore dhe produktivitetit.
Prodhimi i drithërave mund të bazohet në reshje ose ujitje. Ujitja mund të sigurohet me anë të metodës sipërfaqësore nëpërmjet spërkatjes apo përmbytjes së fushave me sisteme vaditje. Në shumë pjesë e thata të botës, fermerët përdorin praktikat tradicionale po ashtu dhe teknologji moderne për të menaxhuar me kujdes përmbajtjen e lagështisë së tokës në fushat e tyre për të siguruar ujë të mjaftueshëm për prodhimet e tyre.
Sistemet e kombinuara të prodhimit bujqësor, duke sjellë së bashku prodhimin e drithrave, blegtorisë dhe nganjëherë akuakulturës në një veprimtari bujqësore, mund të gjenden në të gjitha pjesët e botës dhe mund të jenë sisteme intensive ose ekstensive.
Ramsar përdor një përku�zim të gjerë të ligatinave, duke përfshirë liqenet dhe lumenjtë, moçalet dhe kënetat, kullotat e lagështa dhe tokat lymore, ozaet, estuaret, deltat dhe zonat e baticës, zonat afër detare, pemët detaredhe shkëmbinjtë nënujorë koralorë dhe zonat e krijuara nga njeriu siç janë pellgjet e peshqve, orizoret, rezervuarët dhe kriporet.
“Bujqësia është një përpjekje e qëllimshme për të ndryshuar një pjesë të sipërfaqes së Tokës me kultivimin e kulturave dhe rritjen e kafshëve për për�time ekonomike "(Rubenstein, JM 2003). Prodhimet bujqësore mund të sigurojnë ushqim dhe burime të tjera të tilla si karburanti dhe ilaçet.
Për qëllimet e kësaj broshure, ky përku�zim i bujqësisë do të përfshijë jo vetëm bujqësinë me bazë tokns, por edhe në brendësi dhe akuakulturës bregdetare.Akuakultura siç përcaktohet nga FAO përfshin bujqësinë me bazë kafshët (duke përfshirë krustacetë, molusqet dhe peshqit) dhe bimët (përfshirë leshtreikun e detit dhe macro�tet e ujërave të ëmbla).
A coastal grazing marsh in the Axios Delta, Greece
© L
ia P
apad
ran
ga
BUJQËSIA DHE LIGATINAT: NDËRVEPRIMEVE KOMPLEKSE NË NJË MJEDIS KOMPLEKS
Bujqësia e ligatinave, një rrugë për të dalënga varfëria?
"Cecilia Pensulo jeton në Rrethin Mpika të Veriut Zambia, duke rritur e vetme katër fëmijët e saj. Ajo ishte e ndërgjegjshme se kishte shumë tokë në dispozicion në dambo (ligatinë sezonale) afër fshatit të saj. Me ndihmën e një OJQ-je lokale ajo mësoi që me metoda të reja të kultivimit kjo tokë që më parë ishte e papërdorshme do të mund të bëhej produktive. Në vitin e saj të parë të kultivimit në dambo ajo i mbuloi të gjitha shpenzimet e saj shtëpiake dhe mund të dërgonte fëmijët e saj në shkollë përsëri. Në vitin e saj të dytë, nga kungujt dhe domatet që shiti tek tregtarët e zonave kryesore të rrethit, ajo arriti të bëjë mbi 200 dollarë, një pasuri e vogël për standardet vendore. "Burimi: Sampa J. (2008)
Duke pasur parasysh rëndësinë e tyre për furnizim me ujë dhe prodhimit të ushqimit, ligatinat janë një element kyç për arritjen e qëllimeve të zbutjes së varfërisë në mbarë botën. Ato mund të jenë vërtetë shpëtimtarët - për shembull, oazet dhe burimet me ujë të freskët, sidomos në rajonet e thatë, që mbështeten tek prodhimet që rriten në zonë të thatë, ujërat dhe kullotja e bagëtisë.
Ligatinat që përdoren për bujqësi mund të jenë: ekosistemet e ligatinave, të cilat janë konvertuar në një farë mase, por ruajnë një shkallë modifikimi të shërbimeve të ekosistemit që mbështesin prodhimin bujqësor. Shembujt përfshijnë "dambos", "bas fonds", "lëndinat e brendshme" dhe ligatina të tjera të ngjashme të vogla sezonale në Afrikë, luginat në të cilat bujqësia me përmbytje dhe akuakultura sezonale praktikohen; orizoret dhe kënetaat e kullotjes bregdetare.
Ligatinat që varen nga aktivitetet bujqësore të vazhdueshme për të ruajtur karakterin e tyre ekologjik,
të tilla si kositje dhe kullotje në livadhet me lagështi. Shumë livadhe të lagësht janë gjithashtu të rëndësishëm për biodiversitetin dhe funksionet hidrologjike si dhe për bujqësinë dhe peshkimin ujërave të ëmbla.
Ligatinat të cilat mbahen në një gjendje natyrore për prodhimin dhe vjeljen e produkteve të veçanta, të tilla si “Kakagon” dhe “Bad River Sloughs” një zonë Ramsar në SHBA, ku shtretër me oriz të egër menaxhohen dhe të korren duke përdorur teknika tradicionale.
Sistemet ligatinore të ndërtuara
MESAZHE TË RËNDËSISHME
PËRCAKTIME
”“
Ligatinat dhe biokarburantet, miq apo kundërshtarë?
© M
.J. S
ilviu
s
Fruta të palmës gati për transport, Sungai gelam, Jambi, Indonezi
ose të menaxhuara shprehimisht për qëllime bujqësore mund të kenë vlera të biodiversitetit ligatinor, për shembull pellgjet e boronicave, pellgjet e peshqve ose rezervuaret ndërtuar fillimisht për ujitje, të cilat gjithashtu mbështesin zogjtë e ujit migratorë dhe lloje të tjera të ligatinave.
Shumë ekosisteme ligatinore përreth botës tashmë janë prekur rëndë nga përdorimi i ujit për bujqësi: për shembull, Deti Aral ka humbur rreth dy të tretat e vëllimit të tij dhe uji i tij është bërë shumë më i kripur për shkak të marrjes në rrjedhën e sipërme për ujitje; nxjerrja e ujërave nëntokësore për ujitje në pellgun Guadiana në Spanjë ka çuar në tharjen e lumenjve dhe tharjen e
ligatinave përgjatë rrymës, presionet e njeriut dhe temperaturat e ajrit në rritje kanë çuar shpesh në tharje të lumit të Verdhë në Kinë.Ligatinat janë gjithashtu gjithnjë e më shumë duke u ndikuar nga aktivitetet që lidhen me prodhimin e energjisë, për shembull përmes kërkesave për ujë dhe përdorimit në shkallë të gjerë të zonave ligatinore për kultivimin e biokarburanteve.
Ligatinat janë po ndikohen nga konvertimi për kultivimin e biokarburanteve
Ndikimet e mundshme të ndryshimeve klimatike do të shtojnë
streset mbi ligatinat dhe faunën ligatinore dhe florës, të cilat tashmë janë duke punuar shumë për të ofruar ushqim dhe ujë të freskët për njerëzit – këto ndryshime do të bëjnë që reshjet të jenë më të pakta parashikueshëm në shumë rajone të botës, të cilat do të ndikojnë veçanërisht bujqësinë.Kjo i vendos ligatinat në mes të "lidhjes energji-ujë-ushqim-ekosistem', ku ligatinat njëkohësisht ndikojnë dhe ndikohen nga energjia, uji dhe politikat ushqimore. Sfida? Ne kemi nevojë për një bashkim me qëllim menaxhimin e kësaj ndërlidhje dhe për shumë vende kjo është një sfidë e vazhdueshme.
Kultivimi i kulturave të ndryshme për bioenergji është rritur me shpejtësi që nga viti 2000. Nëse trendet aktuale do të vazhdojnë, kërkesat për tokë në prodhimin e biokarburanteve në 2030 pritet të jetë rreth 35 milionë hektarë, një zonë me madhësinë e Spanjës dhe Francës kombinuar.
Në disa pjesë të botës ndikimet tokësore dhe ujore në ligatina për shkak të prodhimit të biokarburanteve kanë qenë të mëdha. Për shembull, shumë toka tropikale në Azinë juglindore (rreth 880,000 ha nga �llimi i viteve 2000), janë drenazhuar dhe konvertuar për prodhimin e vajit të palmës, e cila ndër të tjera është përdorur për bioenergji.
Rezoluta e Konventës Ramsar për ligatinat dhe biokarburantet në vitin 2008 vëren një rritje të tensioneve në mes ligatinave dhe prodhimit të biokarburanteve. Ndërsa prodhimi i qëndrueshëm biokarburanteve mund të sigurojë të ardhura shtesë për fermerët dhe të kënaqë nevojat themelore të energjisë, plani�kimi rajonal dhe kombëtar i energjisë duhet të marrë në konsideratë efektet në shërbimet e ekosistemit të ligatinave dhe të gjejnë mënyra për të balancuar anët positive dhe ato negative.
Ligatinat ofrojnë një gamë të gjerë të
shërbimeve të ekosistemit që
kontribuojnë në mirëqenien e njeriut.
Këto përfshijnë shërbime mbështetëse të
tilla si ushqim, ujë të freskët, �bra dhe të
karburantit; shërbimet rregullatore të
tilla si pastrimit të ujit dhe trajtimit të
mbetjeve, rregullimin e klimës, ruajtjen e
tokave dhe sedimenteve, mbrojtje nga
stuhitë dhe përmbytjet; shërbimet
mbështetëse të tilla si formimi tokës dhe
ciklit të lëndëve ushqyese (azotit, fosforit
dhe karbonit), dhe shërbimet kulturore të
tilla si vlerat estetike dhe shpirtërore,
edukim dhe rekreacion.
Ligatinat do të shërbejnë si infrastrukturë e vlefshme natyrore për bujqësinë, sigurimin e ujit të pastër dhe tokave pjellore, por ata janë në rrezik nga kërkesat në rritje për tokë e ujë për përdorim në bujqësi. Ato janë të kërcënuara gjithnjë nga rritja e popullsisë, nismat e zhvillimit në shkallë të gjerë të destinuara për të zbutur varfërinë, dhe ndikimet e mundshme të ndryshimeve klimatike.
Funksionet dhe vlerat ekonomike të ligatinave duhet të merren parasysh në plani�kimin për prodhimin e ushqimit dhe produkteve të tjera bujqësore.
Seaweed aquaculture in Zanzibar, Tanzania
PËRCAKTIME
NDIKIMET E BUJQËSISËMBI LIGATINATKa shumë mënyra në të cilat bujqësia e keqmenaxhuar mund të ndikojnë negativisht tek ligatinat. Kjo mund të çojë në ndryshime në karakterin ekologjik të një ligatine dhe humbjen e mundshme në mënyrë të përhershme të për�timeve prej saj nga njerëzit.
Ndikimet në sasië e ujit: Uljet në �ukset e ujit për shkak të ndërtimit të digave dhe marrja e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore për ujitje apo qëllime të tjera, rritja e rrjedhjeve të lumenjve ose niveleve të ujit për shkak të �ukseve të lëshimit të digave dhe ndryshimet në kohën dhe mënyrat e rrjedhës së lumenjve të gjithë, sëbashku mund të ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme dhe nganjëherë dëmtojnë karakterin ekologjik të ligatinave. Shumë ligatinat bregdetare varen nga lëndët ushqyese dhe sedimentet që
transportohen nga lumenjtë për të ruajtur karakterin e tyre ekologjik.
Ndikimet e në cilësinë e ujit: Aktivitetet intensive bujqësore duke përfshirë akuakulturës intensive shpesh çojë në rritjen e ngarkesave të ndotësve të tillë si pesticidet, plehrat kimike, antibiotikët dhe disinfektantët. Jo vetëm që këto ndikojnë në karakterin ekologjik si të tokës në brendësi dhe të ligatinave bregdetare, ato gjithashtu kanë ndikim në shëndetin e njeriut dhe cilësinë e ujit të pijshëm që mundësohet nga ligatinat.
Ramsar përcakton karakterin ekologjik të ligatinave si "kombinimi i komponentëve të ekosistemit (pjesë ligatinore �zike, kimike dhe biologjike), proceseve (�zike, kimike apo biologjike ndryshimet ose reagimet që ndodhin natyrshëm në një ligatinë) dhe për�timet/shërbimet (për�time që njerëzit marrin nga ligatinat) që karakterizojnë ligatinat në një moment të caktuar kohor".
© E
rik
Mö
rk/A
zote
Konvertimit dhe shqetësimi i ligatinave: Aktivitetet bujqësore të cilat mund të pengojnë funksionet e ligatinave dhe të shërbimeve të ekosistemit përfshijnë kullimin dhe konvertimin e ligatinave në tokë të kultivuar ose akuakulturë; futja e llojeve bimore dhe shtazore pushtuese, futjen e vektorëve të sëmundjeve njeriut dhe të kafshëve dhe shqetësimin e funksioneve ushqyese, migratore dhe sjelljeve të faunës ligatinore.
Për shembull, zgjerimi i shpejtë dhe intensiv i kultivimit të karkalecave të detit, ka kontribuar në humbjen e zonave të mëdha të ligatinave bregdetare në disa vende, shoqëruar me humbejn e shërbimeve të ekosistemit ligatinor si mbrojtja nga stuhitë bregdetare, peshkim dhe produkteve pyjore.
Kon�iktet për tokë dhe ujë në deltën e lumit Tana.
Rreth 97.000 njerëz jetojnë në deltën e Tana në Kenia mbështetur në ujë dhe kullotje për bagëti, oriz të kultivuar dhe të kulturave të tjera përgjatë lumit dhe në përdorimin e burimeve të ndryshme peshkore të deltës. Kërkesat nga zhvilluesit për konvertimin e sipërfaqeve të mëdha të tokës së deltës për biokarburante dhe kulturave të tjera tregëtare çoi në dhunë pasi njerëzit që jetojnë në deltë u ndjenë të kërcënuar në sigurimin e jetesës.Gjykata e Lartë kohët e fundit vendosi se një master plan për përdorimin e përbashkët të burimeve natyrore të deltës duhet të hartohet me pjesëmarrjen e plotë të komunitetit lokal.
FAKTE DHE SHIFRA
Figura 1: Përdorimi i ujit bujqësinë me ujitje dhe bazë reshjesh
Burimi: Vlerësim i avancuar i menaxhimit të ujit në bujqësi (2007)
Reshjet
Peizazhi56% Drithra
blegtoriDrithrablegtori
akuakulturë
Depozitimuji
biodiversitetujore
peshkim
Bujqësi me bazë reshjet
Bujqësi me ujitje
Avullimi hapur i ujit
Qytetetdhe industria
4.5%
1.3%
0.6% 1.4% 0.1%
Uë bluUjë i gjelbër
36%Oqean
Landscape
PeizazhDigë dhe rezervuar
Bujqësime bazëshiun
Bujqësime ujitje
Ligatinat Qytetet
Lagështie tokës nga shiu
Ujëi gjelbër
LumenjLigatinaLiqeneUë nëntokësor
Uëblu
7O% 4O% 2O%
Uji për bujqësi: sa i përdorim, si i ndikon kjo ligatinat? dhe çfarë shtrohet përpara në dekadat e ardhshme - nuk kemi ujë të mjaftueshëm për popullatën në rritje të planetit tonë?
Përqindja e të gjitha nxjerrjes nga ujërat sipërfaqësore dhe nëntokësore që është përdorur për qëllime bujqësore. Shumica e tij është përdorur për ujitje: një sasi e këtij uji gjen rrugën përsëri në lumenj dhe në ujart nëntokësore dhe pjesa tjetër kthehet në atmosferë përmes avullim-transpirimit (Figura 1).
Përqindja e përafërt e zonave të ujitura që mbështeten në ujërave nëntokësore ose si një burim parësor ose në lidhje me burime të tjera të ujit.
Përqindja e parashikuar e nevojave aktuale të ujit për bujqësi që janë plotësuar nga ujitja - pjesa tjetër është mundësuar nga reshjet. Bilanci midis reshjeve dhe ujitjes është shumë e ndryshueshëm nëpër botë (Figura 2).
(mijëra kilometra
kub për vit)110
100%
Bioenergjiprodukte
pyjorekullota
biodiversitet
Burimi: Vlerësim i avancuar i menaxhimit të ujit në bujqësi (2007)
Uji igjelbër
Ujiblu
905
1,080 1,480
220
780
1,670235
650
110
Totale globale: 7.130 kilometra kub (80% nga uji i gjelbër dhe 20% nga uji blu)Figura 2: Balanca ndërmjet bujqësisë me bazë shiu dhe asaj me ujitje nëpër botë
MESAZHE TË RËNDËSISHME
19% 11% 6.6%Vlerësimi më i mirë i rritjes deri në vitin 2050 bazuar në normat aktuale të konsumit global të ujit për bujqësi, duke përfshirë reshjet dhe ujitjes, për të prodhuar ushqim, �bra dhe bioenergji - dhe rittja më e madhe do të jetë në drejtim të kërkesës për ujë për ujitje në zonat të cilat janë tashmë me pakicë ujore .
Përqindja e sipërfaqes së tokës në botë që përdoret aktualisht për prodhimin e kulturave. Prodhimi bujqësor pothuajse është tre�shuar gjatë 50 viteve të fundit, ndërsa zona e përgjithshme e kultivuar është rritur vetëm me 12%, duke treguar në mënyrë të qartë efektet e intensi�kimit. Sipërfaqet e ujitura janë dy�shuar në masë në të njëjtën kohë dhe kjo përbën rreth 40% të rritjes së prodhimit.
Rritja mesatare në vit në prodhimin e peshkut për ushqim nëpërmjet akuakultures mes viteve 1970 dhe 2008. Kërkesat për tokë, ujë dhe ushqim për peshqit janë gjithashtu në rritje, duke çuar në më shumë presione si në ligatinat e brendshmë dhe ato bregdetare.
Më shumë se 75% e prodhimit nga zonat të furnizuara nga reshjet
Shënim: Me prodhim do të kuptojmë prodhimin bruto. Gra�kët paraqesin sasinë totale të evapotranspirimit të ujit nga drithërat në kilometra kub për rajon.
Më shumë se gjysma e prodhimit nga zonat të furnizuara nga reshjet
Më shumë se gjysma e prodhimit nga zonat e ujitura
Më shumë se 70% e prodhimit nga zonat e ujitura
Në shumë pjesë të botës burimeve ujore tashmë janë përdorur në ose përtej ku�jve të tyre të qëndrueshëm. Bujqësia do të kërkojë më shumë ujë për të mbështetur më shumë njerëz në të ardhmen, por ligatinat ende duhet të kenë ujë të mjaftueshëm për të ruajtur karakterin e tyre ekologjik dhe shërbime esenciale të ekosistemit.
Bujqësia do të kërkojë më shumë tokë për të mbështetur më shumë njerëz në të ardhmen, por konvertimi i kënetave për bujqësi do të çojë në humbjen e shërbimeve jetike të ekosistemit të ligatinave.
REDUKTIMI I NDIKIMEVE TË BUJQËSISË MBI LIGATINAT
Siti Ramsar Waza Logone ku fermat traicionale, blegtoria dhe peshkimi sigurojnë jetesën e banorëve lokalë
© A
bouk
ar M
aham
at
Më shumë metoda "kulturë për pikë": Ka ende shumë hapësirë për përmirësim në produktivitetin e ujit dhe menaxhimin si në tokat më ujitje dhe ato të ushyera nga reshjet.Teknologji shumë e�kase të ujitjes janë duke u bërë më gjerësisht në përdorshme; varietete kulturash tolerante ndaj thatësirave janë duke reduktuar nevojat e ujitjes dhe kultivimi i shumë kulturave tolerante ndaj përmbytjeve mund të zvogëlojë nevojën për tharjen e ligatinave.Praktikat tradicionale të menaxhimit të ujit për bujqësi mund të bëhen më efektive me teknologjitë smartphone që lejojnë fermerët të shikojnë kushtet e motit dhe kulturave në terren. Ripërdorimi i ujit dhe përdorimi i ujërave të zeza në bujqësi mund të zvogëlojë tërheqjen e ujit nga ligatinat.Flukset e kthimit të ujit nga zonat urbane do të mund të sigurojnë burime të vlefshme ujore për përdorim në bujqësi,dhe ligatinat mund të ndihmojnë për të siguruar trajtimin e këtij uji para se ai të përdoret për bujqësi.
Plani�kimi i integruar i burimeve ujore: Ndërsa digat e mëdha do të mbeten një mundësi për uljen e rrezikut të thatësirës për fermerët dhe për prodhimin gjithnjë e në rritje, zgjidhjet e vogla të ruajtjes së ujit si në depozita dhe diga në nivel ferme, sigurojnë qëndrueshmëri lokale: për shembull, sistemet e lashta të ujitjes në Sri Lanka shfrytëzojnë rrjetet e rezervuarëve të mëdhenj dhe të vegjël të quajtur "depozita", të cilat janë shpesh një burim i pasur i biodiversitetit të ligatinor. Digat e mëdha mund të projektohen dhe të përdoren për arsye të ndryshme të tilla si në bujqësi, hidrocentrale, peshkim dhe rekreacion dhe në të njëjtën kohë, lëshojnë sasi uji për ekosistemet përgjatë rrymës.
Zvogëlimi i ndikimeve të bujqësisë në cilësinë e ujit: Zgjidhje të tilla si tokat e lëruara për konservim dhe praktikat bujqësore organike mund të zvogëlojë ngarkesat me ndotës që shkojnë në ligatina. Menaxhimi i integruar i dëmtuesve dhe ndërhyrjet në fazat e rritjes mund të ndihmojë për të zvogëluar nevojën për pesticide. Sistemet e kombinuara të prodhimit mund të shfrytëzojnë plehrat e bagëtive për të ushqyer drithrat dhe akuakulturën. Në veprimtaritë e vogla intensive dhe fermat familjare këto strategji mund të reduktojnë ndjeshëm kostot e inputeve.
Sistemet e kombinuara të prodhimit
Sistemet e kombinuara të prodhimit janë shpesh veprimtari intensive në shkallë të vogël, të cilat dhe pse mund të kërkojnë shumë fuqi punëtore ato janë shpesh shumë e�kase në përdorimin e tokës, ujit dhe lëndëve ushqyese. Në sistemet tradicionale orizore-peshkore në Azi, fermerët përdorin praktikat që janë mijëra vjet të vjetra, ku peshku siguron plehun për orizin dhe ndihmon për të kontrolluar insektet dëmtuese dhe barërat e këqija në fusha, ndërsa orizi ofron hije dhe strehë për peshqit.Sistemet msër-peshk-rosë në Kinë e çojnë këtë qasje më tej dhe në zonat ku prodhimi i mëndafshit është i rëndësishëm, pemët e manit janë inkorporuar në sistemet e kombinuara të prodhimit me peshk dhe rosa. Tarracat e lashta Ifugao Rajs në Filipine mbështesin prodhimin intensiv organik të ushqimit, biodiversitetit të rëndësishëm bujqësor dhe të një kulture që është dy mijë vjet të vjetra.
Zgjidhjet menaxheriale në Kamerun
Në luginën Waza-Logone në Kamerun, përmbytje sezonale tradicionalisht kanë mbështetur një popullsi të madhe të peshkatarëve, fermerët e përhershëm dhe blegtorët, të gjitha të mbështetura në një rend të besueshëm natyror të përmbytjeve dhe tërheqjes së përmbytjeve. Ndërtimi i një dige të madhe në rrjedhën e sipërme për të siguruar ujë për ujitje për një projekt të kultivimit të orizit çoi në një reduktim të menjëhershëm të përmbytjeve në drejtim të rrjedhës, me humbjen e ekosistemeve ligatinore dhe në jetesën e njerëzve që jetojnë në zonën e poshtëme.Si rrjedhojë, variantet alternative të menaxhimit të ujit u negociuan dhe u zbatuan në mënyrë që të rivendosen disa nga format e përmbytjeve, ndërkohë që siguronte ujë për skemat e orizit. Rezultatet ishin shumë pozitive, me kthimin e produktivitetit në bujqësinë tradicionale, si dhe rritjen e kapjes së peshkut dhe kapacitetit mbajtës për kafshët e egra. Kjo përvojë thekson rëndësinë e njohjes së vlerave të ligatinave të varura nga bujqësia në plani�kimin për infrastrukturën ujore bujqësore.
BUJQËSIA, LIGATINAT DHE UJI NË KËRKIM TË EKUILIBRIT
PËRCAKTIME
EKOSISTEMI BUJQËSOR
Pjalmim
Kont
roll
dëm
tues
ish
Rregullimi i balancës
së ujit
Turizëm dhe rekreacionVlera shpirtërore
Kontro
ll dëm
tuesis
h
Rregullimi i balancës
së ujit
Turizëm dhe rekreacion
Vlera shpirtërore
Drith
ra
Mish
Lëndëdrusore
EKOSISTEMI “NATYROR”
Pjalmim
Drith
ra
Mish
Lëndëdrusore
Provisioning ecosystem services
Cultural ecosystem services
Regulating ecosystem services
Figura 3: Në vija të përgjithshme, bujqësia i rrit shërbimet mbështetëse të ekosistemit në dëm të shërbimeve rregulluese dhe kulturore
Burimi: L.J. Gordon et. al. Menaxhimi i ujit në bujqësi 97 (2010): 512-519
Përdorimi i mençur e ligatinave dhe shërbimeve të tyre të ekosistemit është në qendër të qëllimit të Konventës Ramsar. Pra, çfarë është përdorimi i mençur në kontekstin e bujqësisë? Kjo do të thotë menaxhimin e ndërveprimeve bujqësi-ligatina në mënyra që të ruajë shërbimet e domosdoshme ligatinore të ekosistemit, kjo do të thotë që duhet kërkuar një balancë e përshtatshme ndërmjet shërbimeve siguruese, mbështetëse, rregulluese dhe kulturore. Nevoja për të gjetur këtë ekuilibër, si dhe të njohja e rëndësisë së ligatinave në bujqësinë janë theksuar në Rezolutën VIII.34 të Ramsar (2002) mbi bujqësinë, ligatinat dhe të menaxhimit të burimeve ujore.
Bujqësia fokusohet në menaxhimin dhe përmirësimin e shërbimeve siguruese të ekosistemit. Ndërsa ne mund të rrisim prodhimin bujqësor - duke rritur shërbimet siguruese - ndoshta duke përdorur më shumë plehra për të marrë rendimentet më të larta të të lashtave të rritura në ligatinat sezonale apo nga tërheqja e sasive të mëdha të ujit për ujitje, ekziston rreziku që karakteri ekologjik i ligatinave do të ndryshohet deri në pikën ku do kemi humbur shërbimet thelbësore rregulluese (Figura 3). Dhe kjo nga ana e vet mund të rezultojë në humbjen e mëvonshme ose degradimin e këtyre shërbimeve mbështetëse që ishin kaq të rëndësishme që në krye të herës.
Zgjidhjet globale janë të pakta, pasi klima, ligatinat, bujqësia dhe komunitetet ndryshojnë kaq shumë nga rajoni në rajon.
Megjithatë, përvoja dhe vëzhgimet nga shumë ligatinat tregojnë se është e mundur për të gjetur për�time reciproke për bujqësinë dhe ligatinat, veçanërisht kur zgjidhjet lokale janë zbatuar duke përdorur njohuritë lokale, në kuadër të përpjekjeve të mëdha të plani�kimit të integruar.
Zgjidhjet më efektive në përgjigje të balancës priren të jenë ato që përdorin një kombinim të qasjeve, duke përfshirë: praktikat bujqësore që ndihmojnë për të ulur ndikimet mbi ligatinat, zhvillimin e agro-ekosistemeve multifunksionale, të cilat janë të menaxhuara të ofrojë gamën më të gjerë të mundshme të shërbimeve të ekosistemit ligatinor; dhe restaurimin e ligatinave të ofrojnë funksione dhe shërbime në peisazhet bujqësore.
Në qendër të �lozo�së së Ramsar është koncepti i "përdorimit të mençur" - në kuptimin e saj më të thjeshtë kjo do të thotë ruajtjen dhe përdorimin e qëndrueshëm të ligatinave dhe burimeve të tyre, për të mirën e njerëzimit. Për shkencëtarët kjo është përcaktuar si "ruajtjen e karakterit të tyre ekologjik, e arritur përmes zbatimit të qasjeve me bazë ekosistemi, në kuadër të zhvillimit të qëndrueshëm".
Një agroekosistem mund të përku�zohet si "një sistem i burimeve biologjike dhe natyrore të menaxhuara nga njerëzit me qëllim primar të prodhimit të ushqimit, si dhe të të mirave të tjera jo-ushqimore të vlefshme nga ana shoqërore të si dhe të shërbimeve mjedisore".
REDUKTIMI I NDIKIMEVE TË BUJQËSISË MBI LIGATINAT
Siti Ramsar Waza Logone ku fermat traicionale, blegtoria dhe peshkimi sigurojnë jetesën e banorëve lokalë
© A
bouk
ar M
aham
at
Më shumë metoda "kulturë për pikë": Ka ende shumë hapësirë për përmirësim në produktivitetin e ujit dhe menaxhimin si në tokat më ujitje dhe ato të ushyera nga reshjet.Teknologji shumë e�kase të ujitjes janë duke u bërë më gjerësisht në përdorshme; varietete kulturash tolerante ndaj thatësirave janë duke reduktuar nevojat e ujitjes dhe kultivimi i shumë kulturave tolerante ndaj përmbytjeve mund të zvogëlojë nevojën për tharjen e ligatinave.Praktikat tradicionale të menaxhimit të ujit për bujqësi mund të bëhen më efektive me teknologjitë smartphone që lejojnë fermerët të shikojnë kushtet e motit dhe kulturave në terren. Ripërdorimi i ujit dhe përdorimi i ujërave të zeza në bujqësi mund të zvogëlojë tërheqjen e ujit nga ligatinat.Flukset e kthimit të ujit nga zonat urbane do të mund të sigurojnë burime të vlefshme ujore për përdorim në bujqësi,dhe ligatinat mund të ndihmojnë për të siguruar trajtimin e këtij uji para se ai të përdoret për bujqësi.
Plani�kimi i integruar i burimeve ujore: Ndërsa digat e mëdha do të mbeten një mundësi për uljen e rrezikut të thatësirës për fermerët dhe për prodhimin gjithnjë e në rritje, zgjidhjet e vogla të ruajtjes së ujit si në depozita dhe diga në nivel ferme, sigurojnë qëndrueshmëri lokale: për shembull, sistemet e lashta të ujitjes në Sri Lanka shfrytëzojnë rrjetet e rezervuarëve të mëdhenj dhe të vegjël të quajtur "depozita", të cilat janë shpesh një burim i pasur i biodiversitetit të ligatinor. Digat e mëdha mund të projektohen dhe të përdoren për arsye të ndryshme të tilla si në bujqësi, hidrocentrale, peshkim dhe rekreacion dhe në të njëjtën kohë, lëshojnë sasi uji për ekosistemet përgjatë rrymës.
Zvogëlimi i ndikimeve të bujqësisë në cilësinë e ujit: Zgjidhje të tilla si tokat e lëruara për konservim dhe praktikat bujqësore organike mund të zvogëlojë ngarkesat me ndotës që shkojnë në ligatina. Menaxhimi i integruar i dëmtuesve dhe ndërhyrjet në fazat e rritjes mund të ndihmojë për të zvogëluar nevojën për pesticide. Sistemet e kombinuara të prodhimit mund të shfrytëzojnë plehrat e bagëtive për të ushqyer drithrat dhe akuakulturën. Në veprimtaritë e vogla intensive dhe fermat familjare këto strategji mund të reduktojnë ndjeshëm kostot e inputeve.
Sistemet e kombinuara të prodhimit
Sistemet e kombinuara të prodhimit janë shpesh veprimtari intensive në shkallë të vogël, të cilat dhe pse mund të kërkojnë shumë fuqi punëtore ato janë shpesh shumë e�kase në përdorimin e tokës, ujit dhe lëndëve ushqyese. Në sistemet tradicionale orizore-peshkore në Azi, fermerët përdorin praktikat që janë mijëra vjet të vjetra, ku peshku siguron plehun për orizin dhe ndihmon për të kontrolluar insektet dëmtuese dhe barërat e këqija në fusha, ndërsa orizi ofron hije dhe strehë për peshqit.Sistemet msër-peshk-rosë në Kinë e çojnë këtë qasje më tej dhe në zonat ku prodhimi i mëndafshit është i rëndësishëm, pemët e manit janë inkorporuar në sistemet e kombinuara të prodhimit me peshk dhe rosa. Tarracat e lashta Ifugao Rajs në Filipine mbështesin prodhimin intensiv organik të ushqimit, biodiversitetit të rëndësishëm bujqësor dhe të një kulture që është dy mijë vjet të vjetra.
Zgjidhjet menaxheriale në Kamerun
Në luginën Waza-Logone në Kamerun, përmbytje sezonale tradicionalisht kanë mbështetur një popullsi të madhe të peshkatarëve, fermerët e përhershëm dhe blegtorët, të gjitha të mbështetura në një rend të besueshëm natyror të përmbytjeve dhe tërheqjes së përmbytjeve. Ndërtimi i një dige të madhe në rrjedhën e sipërme për të siguruar ujë për ujitje për një projekt të kultivimit të orizit çoi në një reduktim të menjëhershëm të përmbytjeve në drejtim të rrjedhës, me humbjen e ekosistemeve ligatinore dhe në jetesën e njerëzve që jetojnë në zonën e poshtëme.Si rrjedhojë, variantet alternative të menaxhimit të ujit u negociuan dhe u zbatuan në mënyrë që të rivendosen disa nga format e përmbytjeve, ndërkohë që siguronte ujë për skemat e orizit. Rezultatet ishin shumë pozitive, me kthimin e produktivitetit në bujqësinë tradicionale, si dhe rritjen e kapjes së peshkut dhe kapacitetit mbajtës për kafshët e egra. Kjo përvojë thekson rëndësinë e njohjes së vlerave të ligatinave të varura nga bujqësia në plani�kimin për infrastrukturën ujore bujqësore.
■
MENAXHIMI I TOKËS DHE UJIT PËR AGRO-EKOSISTEMET MULTIFUNKSIONALE
Siti Ramsar Srebarna në Bullgari, përfshin toka arë, pyje, ishuj kallamishte dhe një liqen me ujë të freskët
© Iv
an Y
anch
ev
Bujqësia komerciale konvencionale, ka tentuar të përqëndrohet në një shërbim të vetëm të mbështetëse të ekosistemit ose më së shumti një gamë të ngushtë të shërbimeve të tilla si një ose tjetër të grurit, �brave, peshkut, mishit ose prodhimin e biokarburanteve. Në një përqasje multifunksionale të agro-ekosistemit, fermerët menaxhojnë tokën dhe ujin për një grup më të gjerë të shërbimeve të ekosistemit. Kur shërbimet e ekosistemit të ligatinave janë në përdorim, një kuptim i mirë i aspekteve hidrologjike dhe ekologjike të peizazhit në mënyrë që sistemet e prodhimit të ofrojnë jo vetëm shërbime siguruese, por edhe dhe ato thelbësore rregulluese, mbështetëse dhe shërbimet kulturore. Një qasje që konsideron vlerat e një game të plotë të shërbimeve të ekosistemit do të lejojë fermerët të identi�kojnë se ku dhe si për�timet neto mund të arrihen.
Bujqësia urbane
Rritja e produktivitetit të tokës bujqësore jashtë ligatinaitve do të ndihmojë në zvogëlimin e nevojës për të tjetërsuar ligatinat. Rritja e interesit në bujqësinë urbane si një opsion i mundshëm për sigurimin e ushqimit në qytete, ndihmon në plan�kimin e përgjitshëm të llogaritjes së tokës së mundshme në dispozicion, përpara se të vendoset për tjetërsimin e ligatinave.Ligatinat në ose pranë zonave urbane gjithashtu ofrojnë mundësi për banorët e qytetit të rrisin të lashta dhe për të rritur bagëti, të cilat në shumë raste mund të jetë një mënyrë shpëtimi për njerëzit në varfëri ekstreme në zonat urbane.Në ligatinat në lindje së Kalkutës (një site Ramsar në Indi), ujrat e zeza të qytetit trajtohen dhe përdoren për kultivim peshkut të vaskave dhe bujqësi.
Ligatina siguron rreth 150 ton perime të freskëta të përditshme, si dhe rreth 10.500 ton peshk tryeze në vit, kjo e fundit duke siguruar jetesën për rreth 50.000 njerëz në mënyrë të drejtpërdrejtë, dhe pothuaj për të njëjtin numër në mënyrë të tërthortë.Në Freetoën, Sierra Leone, luginat e ulëta dhe zonat pronë të përmbytjeve janë duke u zonuar për bujqësi me qëllim të dekurajimit të njerëzëve që të mos ndërtojnë aty. Hapësirat e gjelbra mund të ruajnë ujin e tepërt të përmbytjeve dhe do të lejojnë depërtimin e ujit të stuhive. Në Aman, Jordani, bujqësia urbane dhe pyjet janë integruar në Planin e Zhvillimit të Pastër të qytetit.Në Cape Town, Afrika e Jugut, 450 ha moçal janë shpallur të mbrojtura brenda qytetit për të mbështetur hortikulturën në shkallë të vogël.
RIKTHIMI I LIGATINAVE NË PEIZAZHET BUJQËSORERivendosja e funksioneve të ligatinave dhe sigurimi i ujit të mjaftushëm për të ruajtur karakterin ekologjik të ligatinave mund të shihen si investime në infrastrukturën natyrore që ligatinat ofrojnë për bujqësinë. Ligatinat në tokën bujqësore mund të ndihmojnë në menaxhimin e ujit gjatë përmbytjeve në sezonet e lagësht, përmirësuar kushtet e lagështisë së tokës, siguruar ruajtjen e sasive më të mëdha të ujit për përdorim në sezonin e thatë për ujitje, dhe siguruar ujë për ekosistemet gjatë rrjedhës ujore.
Pagimi i fermerëve për të rivendosur shërbimet e ekosistemit
Shërbimet e ekosistemit të ligatinave në ndryshim nga prodhimi bujqësor, kanë vlerë ekonomike, për shembull në uljen e �ukseve në kulmin e përmbytjeve ose sigurimin e cilësisë së ujit të pijshëm. Në një numër gjithnjë e në rritje të Vendeve fermerët paguhen nga për�tuesit në pjesën fundore të rrjedhës për të ofruar këto shërbime. Në pellgun ujëmbledhës Tualatin (SHBA), një ndërmarrje lokale ujësjellësi paguan fermerët për të rivendosur vegjetacionin përgjatë rrjedhave në mënyrë që të gjenerojnë hije mbi lumin - kjo freskon ujin dhe kompenson ndikimin e temperaturës në impjantin e përpunimin të ujit, si dhe përmirësimin e habitatit lumor për salmonin. Kjo në këmbim ndihmon fermerët për të mbajtur tokën e tyre në prodhim, si dhe diversi�kimit e burimeve të të ardhurave.
SITET RAMSAR SI SHEMBUJ TË AGRO-EKOSISTEMEVE MULTIFUNKSIONALE?
PËRCAKTIME
Figura 4: Sitet Ramsar, të cilat përfshijnë ligatinat me karakter bujqësor
Afrika Azia Europa
Amerika e veriut Topikët e rinj
Oqeania Site të tjera Ramsar
Në mbështetje të botës së egër: Liqene të krijuar nga njeriu në Sitin Tata Ramsar, Hungari
© P
. Cso
nka
Deri në gusht 2013, rreth 20% e të gjithë Siteve Ramsar përfshinin një ose disa nga llojet ligatinore Ramsar të mëposhtme: Akuakulturë; Pellgje, p.sh. rezervuarë të vogjël; Toka të ujitura përfshirë kanalet e ujitjes dhe fushat e orizit; Toka nën ujitje të përmbytura në mënyrë sezonale.
Sitet Ramsar janë ligatinat e shpallura nga Palët Kontraktuese të Konventës për përfshirjen në Listën e Ligatinave me Rëndësi Ndërkombëtare kur ato përmbushin një ose më shumë kritere të Ramsar.Mësoni më shumë për kriteret këtu: www.ramsar.org/criteria_en/
Ka shumë Site Ramsar nëpër botë ku prodhimi bujqësor brenda zonës ligatinore është një aspekt përbërës i karakterit ekologjik dhe përdorimit të mençur të po asaj ligatine (Figura 4). Shumë Site Ramsar të krujuara nga njeriu për qëllime krejtësisht bujqësore apo për akuakulturë, sigurojnë në të njëjtën kohë vlera të rëndësishme të biodiversitetit dhe të vlerave kulturore.
Sigurisht Sitet Ramsar nuk janë të imunizuara ndaj kërcënimeve të mundshme të aktiviteteve bujqësore brenda ose jashtë ku�jve të tyre. Një studim i ndërmarrë në vitin 2006 tregoi se më shumë se 78% e të gjithë Siteve Ramsar mbështesin aktivitetet bujqësore, por po këto aktivitete përbënin një kërcënim për më shumë se gjysmën e këtyre siteve.
MESAZHE TË RËNDËSISHME
Misër dimëror i rritur me përmbytje në mënyrë origjinale në Kabukuri-numa, Japoni
SITET RAMSAR DHE BUJQËSIA, NJË BOTË E LARMISHME
© L
ew Y
oung
© Ja
ssim
Al-A
sadi
© A
PFF
Cuat
roci
énag
as
© M
asay
uki K
urec
hi
aidemiki
w no den-omkI
©un
der C
C-by
-SA
lice
nse
Orizoret në ligatinën Kabukuri-Numa në Japoni janë të kultivuara në mënyrë organike duke arritur të tërheqin dhe zogjë dimërorë të ujit. Në dimër dhe pas korrjes, fushat e orizit lihen të përmbytura për shpendët e egër që të dimërojnë në atë vend, më pas toka e pasur me lëndë ushqyese përdoret si pleh natyral për orizin në gjendje të egër, përveç kontrollit të barërave e këqija dhe dëmtuesve.Kënetat e Cotentin dhe Bessin në Francë përmbyten në dimër dhe kësisoj sigurojnë një zonë të madhe për peshkun dhe zogjtë dimëror. Kur ajo thahet në pranverë, fermerët e zonës lëshojnë bagëtinë e tyre në tokën e pasur të kullotave. Përreth livadhet më të larta përdoren për të korra. Kjo mënyrë e qëndrueshme e blegtorisë evoluoi në mesjetë dhe ende i përshtatet nevojave moderne bujqësore.Oasis de Ouled Saïd në Algjeri është një ligatinë rrallë e krijuar nga njeriu mbi gjurmët e një përroi "fosil" ku një sistem tradicional "fouggara" u ndërtua për kapjen dhe shpërndarjen e ujërave nëntokësore. Uji i shpërndarë në pak kanale të hapura bazuar në traditën e trashëguar nga një organizim social i vjetër, ndahet në mënyrë të barabartë në kopshte individuale për kultivimin e palmave, drithërave dhe frutave. Ky sit është gjithashtu i rëndësishëm për shpendët migratorë dhe përfshin mbetjet të rëndësishme arkeologjike të "Ksars" (fortesa) nga shekulli i 14-të.
Këneta Hawizeh në Irak (Haur Al-Hawizeh): �set autoktone të arabëve Marsh, apo Madans, kanë praktikuar bujqësinë e tyre tradicionale në kënetat e Mesopotamisë për më shumë se 5.000 vjet, duke mbledhur xunkthe, kultivuar drithëra dhe ftura palme, kullotur e kafshët e mëdha, peshkuar dhe kryer gjueti.Zona e mbrojtur e Cuatrociénegas në shkretëtirën Chihuahuan në Meksikë është një kompleks lumenjsh dhe liqenesh, kënetash ku një rrjet lokal për ruajtje ka bashkuar forcat me shfrytëzuesit e ujit të ligatinave për bujqësië. Përmes këtij bashkëpunimi të lashtat e reja janë futur siç është “nopal-i”, një perime që ka zëvendësuar të lashtat tradicionale me kërkesat më të larta të ujit. Kjo ka gjeneruar të ardhura më të larta për fermerët dhe të reduktuar nevojat për ujë nga ligatina.Në Lagunën de la Cocha në Kolumbi, familjet fermere kanë hequr dorë nga praktikat e paqëndrueshme të tilla si prodhimi i qymyrit të drurit në favor të aktiviteteve më të qëndrueshme. Përdorimi i agrokimikateve ka rënë dhe teknikat e reja të prodhimit përfshijnë kompostimin, rotacionin e kulturave dhe plehërimin natyro, të cilat kanë ulur degradimin e tokës.
Misër dimëror i rritur me përmbytje në mënyrë
origjinale në Kabukuri-numa, Japoni
Bujqësi tradicionale e praktikuar nga Arabët Marsh në Kënetat e Mesopotamit
Kënetat e përmbytura të siteve Ramsar Contentin dhe Bessin në Francë
Nopal, e ngjashme me �kun e detit, zëvendëson drithrat me kërkesa të larta për ujë në sitin Ramsar Cuatrociénegas
Përmirësimi i produktivitetit bujqësor të tokës dhe të përdorimit të ujit mund të ndihmojë për të ku�zuar sasinë e ujit që është tërhequr nga ligatinat dhe dekurajojnë kthimin e tyre për bujqësi.
Intensi�kimi i aktiviteteve bujqësore mund të sigurojë për�time të vlefshme dhe po kështu mund të bëjë dhe futja e teknologjive të reja nga fermerët apo rifutjen e praktikave tradicionale me mbështetje të reja teknologjike.
Menaxhimi i tokës dhe ujit për të krijuar agroekosisteme multifunksionale ndihmon në sigurimin e larmisë dhe qëndrueshmërisë për cilësinë e jetesës dhe ruajtjen e një ekuilibri mes funksioneve siguruese, rregulluese, mbështetëse dhe kulturore të ekosistemeve ligatinore.
SITET RAMSAR NË SHQIPËRILiqenet e Prespës Shqiptare. 13/06/2013, Korçë, 15.119 ha, 40 ° 51'23 "N 20 ° 56'43" E. Park Kombëtar, pjesë e Parkut Ndërkombëtar Trepalësh të Prespës.
Butrinti. 28/03/03, Vlorë, 13.500 ha, 39 ° 50'N 20 ° 00'E. Park Kombëtar, Sit UNESCO i Trashëgimisë Botërore. Një kompleks ligatinor në pjesën jugperëndimore të Shqipërisë, i famshëm për monumentet e tij arkeologjike (e portit të lashtë të Buthrotum), rëndësisë historike dhe pasurive natyrore.
Laguna e Karavastasë. 29/11/95, Fier, 20.000 ha, 40 º 35'N 019 º 32'E. Park Kombëtar. Një Lagunë e mbyllur e njelmët dhe fushat e pyllit me Pinus pinea, një specie karakteristike e rajonit të Mesdheut
Liqeni i Shkodrës dhe Lumi Buna. 02/02/06, Shkodër, 49.562 ha, 42 ° 03'N 019 ° 29'E. Zona Kombëtare të mbrojtura. Ana lindore e liqenit më të madh në Gadishullin e Ballkanit, e ndarë me Malin e Zi (Skadarsko Jezero Sit Ramsar), dhe lumit Buna me deltën e saj pothuaj natyrore në bregun lindor të Adriatikut.
�ickr / majasa
SITET RAMSAR NË SHQIPËRILiqenet e Prespës Shqiptare. 13/06/2013, Korçë, 15.119 ha, 40 ° 51'23 "N 20 ° 56'43" E. Park Kombëtar, pjesë e Parkut Ndërkombëtar Trepalësh të Prespës.
Butrinti. 28/03/03, Vlorë, 13.500 ha, 39 ° 50'N 20 ° 00'E. Park Kombëtar, Sit UNESCO i Trashëgimisë Botërore. Një kompleks ligatinor në pjesën jugperëndimore të Shqipërisë, i famshëm për monumentet e tij arkeologjike (e portit të lashtë të Buthrotum), rëndësisë historike dhe pasurive natyrore.
Laguna e Karavastasë. 29/11/95, Fier, 20.000 ha, 40 º 35'N 019 º 32'E. Park Kombëtar. Një Lagunë e mbyllur e njelmët dhe fushat e pyllit me Pinus pinea, një specie karakteristike e rajonit të Mesdheut
Liqeni i Shkodrës dhe Lumi Buna. 02/02/06, Shkodër, 49.562 ha, 42 ° 03'N 019 ° 29'E. Zona Kombëtare të mbrojtura. Ana lindore e liqenit më të madh në Gadishullin e Ballkanit, e ndarë me Malin e Zi (Skadarsko Jezero Sit Ramsar), dhe lumit Buna me deltën e saj pothuaj natyrore në bregun lindor të Adriatikut.
�ickr / majasa
Foto
t në
kapa
k: ©
Sol
idag
o / G
raph
icObs
essio
n / S
oum
ya B
andy
opad
hyay
Pho
togr
aphy
/ Li
a Pa
padr
anga
/ ©
M.J.
Silv
ius
/ © E
rik M
örk/
Azot
e
Konventa Ramsar për LigatinatRue Mauverney 28CH-1196 Gland, ZvicërTel: +41 22 999 0170 – Faks: +41 22 999 0169Email: [email protected]/RamsarConventionOnWetlandstwitter: @RamsarConv
FAO – Organizata për Ushqimin dhe Bujqësinë Viale delle Terme di Caracalla 00153 Romë, ItaliTel: +39 06 57051 – Fax: +39 06 570 53152Email: [email protected]/UNFAOtwitter: @faonews; @faoknowledge
IWMI - Insituti Ndërkombëtarpër Menaxhimin e UjitP. O. Box 2075, Colombo, Sri Lanka.127, Sunil Mawatha, Pelawatte, Battaramulla, Sri LankaTel:: +94 11 2784080 – Fax: +94 11 2786854 Email: [email protected]/IWMIonFBtwitter: @IWMI_Water_News
© G
ary
Shac
kelfo
rd
