วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 63

*นสตปรชญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยนเรศวร**รองศาสตราจารยสงกดภาควชาบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรมThe Principles of Educational Administration Based Upon

Buddha-Dhamma

วรภาส ประสมสข*นพนธ กนาวงศ**

การวจยเรอง หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม โดยมจดมงหมายศกษาอย 2กรณคอ 1. วเคราะหความสอดคลองของหลกพทธธรรมกบหลกการบรหารการศกษาทครอบคลมถง 3 หลกการครองตน หลกการครองคน หลกการครองงาน 2. เพอเสนอหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม วธการศกษานผ วจยไดใชระเบยบวธวจยเชงพฒนาใชเทคนควเคราะหเอกสาร การสมภาษณและเทคนคเดลฟาย

ผลการวจยพบวาหล กพ ทธธรรมท สอดคล องก บ

หลกการบรหารการศกษา มจำนวน 21 หลกธรรมแยกตามหลกการครองตน การครองคน และการครองงาน ไดดงน การครองตน สอดคลองกบ 19หลกพทธธรรม ไดแก กลยาณมตตตาโยนโสมนสการ ธรรมค มครองโลก 2ธรรมทำใหงาม 2 ธรรมมอปการะมาก 2 กศลมล 3สนโดษ 3 สจรต 3 อธปไตย 3 ฆราวาสธรรม 4

พรหมวหาร 4 สงคหะวตถ 4 อธษฐานธรรม 4เบญจธรรม พละ 5 กลยาณมตรธรรม 7สปปรสธรรม 7 อรยทรพย 7 และ ทศพธราชธรรมการครองคน สอดคลองกบ 15 หลกพทธธรรมไดแก กลยาณมตตตา โยนโสมนสการ ธรรมคมครองโลก 2 ธรรมทำใหงาม 2 กศลมล 3 สจรต3 อธปไตย 3 ฆราวาสธรรม 4 พรหมวหาร 4สงคหะวตถ 4 กลยาณมตรธรรม 7 สปปรสธรรม 7อปรหานยธรรม 7 อรยทรพย 7 และทศพธราชธรรม การครองงาน สอดคลองกบ 10หลกพทธธรรม ไดแก กลยาณมตตตา โยนโส-มนสการ ธรรมทำใหงาม 2 ธรรมมอปการะมาก 2สจรต 3 อทธบาท 4 พละ 5 ฆราวาสธรรม 4สงคหะวตถ 4 และ สปปรสธรรม 7 นอกจากนยงพบวา มจำนวน 7 หลกธรรมท สอดคลองกบ หลกการบรหารการศกษาดานการครองตน การครองคน และการครองงานไดแก กลยาณมตตตา โยนโสมนสการ ธรรมทำให

หนา 64 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

งาม 2 สจรต 3 ฆราวาสธรรม 4 สงคหะวตถ 4 และสปปรสธรรม 7

คำสำคญ : หลกการบรหาร การบรหาร การศกษาพทธธรรม หลกพทธธรรม การครองตนการครองคน การครองงาน

Abstract A study of the principles of educationaladministration based upon Buddha– dhammaaimed to 1. analysize the relevancy of Buddha-dhamma to the principles of educationaladministration in three dimensions, namely, selfmanaging, people managing, and task managing,2. to propose the model of educationaladministration based upon buddha–dhamma. Theresearch methodology was research &development, documentary analysis, interviewsand Delphi technique.

The finding were as follows:Twenty one principles of buddha-

dhamma are found as relevant to the principleseducational administration in three dimensions:people-managing, self -managing and task-managing, and are delineated as follows: For self-managing, 19 buddha–dhammaprinciples could be applicable: Kalyanamittata,Yonisomanasikara, Lokapala-dhamma 2,Sobhanakarana-dhamma 2, Bahukara-dhamma 2,Kusala-mula3, Santosa 3, Sucarita 3, Adhipateyya3, Gharavasa-dhamma 4, Brahmavihara 4,Sangahavatthu 4, Adhitthana 4, Panca–dhamma,Phala 5, Kalyanamitta-dhamma 7, Sappurisa-dhamma 7, Ariyadhana 7 and Rajadhamma 10.

For people-managing,15 buddha-dhammas principles could be applicable:

Yonisomanasikara, Lokapala-dhamma 2,Sobhan akaran a-dhamma 2, Kusala-mula 3,Sucarita 3, Adhipateyya 3, Gharavasa-dhamma 4,Brahmavihara 4, Sangahavatthu 4, Kalyanamitta-dhamma 7, Sappurisa-dhamma 7, Ariyadhana 7,Vaggi-aparihaniyadbamma 7 and Rajadhamma 10.

For task-managing, 10 buddha-dhammas principles could be applicable:Yonisomanasikara, Sobhanakarana-dhamma 2,Lokapala-dhamma 2, Sucarita 3, Gharavasa-dhamma 4 Sangahavatthu 4, Iddhipada 4, Phala 5and Sappurisa-dhamma 7. Also, seven buddha-dhamma principlesare found as relevant to all three dimentions ofeducational administration — people managing,self managing and task managing: Kalyanamittata,Yonisomanasikara, Sobhanakarana-dhamma 2,Sucarita 3, Gharavasa-dhamma 4, Sangahavatthu4, and Sappurisa-dhamma 7.

Keywords : principles of educationaladministration, principles of educationaladministration, Buddha-Dhamma, principles ofBuddha-Dhamma, self-managing, people-managing, task-managing

บทนำ การบรหารงานขององคการโดยทวไป คอการรวมมอกนทำงานของบคคลตงแต 2 คนขนไปโดยมวตถประสงคของการทำงานรวมกนในการรวมมอกนทำงานนนจะตองมบคคลทเปนหวหนา ทเราเรยกวาผบรหาร และการรวมมอกนนนจะจดในรปองคการประเภทตางๆ แลวแตวตถประสงคทมองคการนนๆ สวนการบรหารการศกษาคอ ความรวมมอกนของกลมบคคลโดยมวตถประสงคของการทำงานใหบรรลเปาหมายการทำงาน ของกลมบคคล ตองจดตง

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 65

เปนองคกรประเภทตางๆ การบรหารเกดจากการรวมกลมของคนซงมมาเปนเวลาชานานมนษยมการเรยนรโดยธรรมชาตและถายทอดการเรยนร จากคนร นเกาไปยงคนร นใหมตอเนองกนอยางไมเปนทางการเมอมนษยอยรวมกนเปนสงคมเปนชมชนท ใหญข นการดำเนนชวตสลบซบซอนมากขน มนษยมแนวคดในการจดตงสถาบนการศกษาขน เพอใหเปนแหลงกลางในการใหการศกษา จงเกดการบรหารการศกษาขน การใหการศกษาแกมนษยมสถาบนทววฒนาการมาเปนลำดบดงน (1) สถาบนครอบครว จดการศกษาแบบไมเปนทางการโดย พอแม ป ยา ตา ยาย เปนผใหการศกษาแกลกหลาน (2)สถาบนศาสนา จดการศกษาโดยอาศยวดหรอสำนกทางศาสนา โดยมพระนกบวช บาทหลวงเปนผ ใหการศกษา (3) สถาบนการศกษาจดการศกษาโดยจดตงสถานศกษา เชน โรงเรยนวทยาลย มหาวทยาลย ออกแบบการใหการศกษาโดยมคร อาจารยเปนผใหการศกษาในปจจบนนมสถาบนตางๆทเกยวของกบการใหการศกษา เชนสถาบนสอสารมวลชน เครอขายการเรยนรตางๆแตในเรองของการบรหารการศกษามกจะหมายถงการดำเนนการเกยวกบการศกษาในระบบโรงเรยน(นพนธ กนาวงศ, 2543. หนา 16)

แนวนโยบายพ นฐานแหงรฐ ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช2540กำหนดใหจ ดการศกษาอบรมใหเก ดความรคคณธรรม และพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2)พ.ศ.2545 มความมงหมายและหลกการ ใหจดการศกษาตองเปนไปเพ อพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญาความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในกาดำรงชวต สามารถอย รวมกบผ อ นไดอยางมความสข เปนการสนบสนนใหนำหลกธรรมของศาสนา มาใชเพอเสรมสรางคณธรรมและพฒนาคณภาพชวต

กระแสพระราชดำรสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช พระราชทานแดฯพณฯ พ.ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร นายกรฐมนตรคนท 23 เนองในโอกาสเขาเฝากราบบงคมทลใตฝาละอองธลพระบาทรบตำแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการเมอวนท 18 มถนายน 2544ความตอนหนงวา “การปฏรปการศกษา ไมใชจะลอกเลยนแบบตางประเทศมาทงหมด ใหนำองคความรทางดานศาสนาพทธและขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมไทยเขามาประสมประสานดวย”(สำนกโฆษก, 2545. หนา 208, 209)

ปจจบนนกระแสพทธธรรมกำลงไดรบความสนใจเป นอยางมากในโลกตะว นตกนกวชาการมากมายหนมาสนใจศกษาและเผยแพรแนวคดทไดรบอทธพลจากความคดของพทธองคนบตงแต E.F. Schumacher นกเศรษฐศาสตรชาวตะวนตก ผไดรบอทธพลทางความคดจากวถชวตเรยบงายของชาวพทธในประเทศพมาแลวเกดแรงบนดาลใจเขยนหนงสอชอ Small isbeautiful ซงเปลยนวถชวตคนตะวนตกมากมายปจจบนในประเทศองกฤษ ม Schumacher Collegeทใหการศกษาโดยไดรบอทธพลทางความคดของพทธศาสนา...และยงมนกเขยนชอดงคอ FritjofCapra ทเขยนหนงสอออกมาในเชงประยกตพทธธรรม เชน The Turning Point หรอ Web ofLife นอกจากนนชาวตะวนตกยงสนใจใฝรทจะศกษาคำสอนของพทธองคมากมาย เชนทวดสวนดอกจงหวดเชยงใหม มรายการ Monk Chatเพอใหบรการแกชาวตางชาตทสนใจพระพทธศาสนาทสวนโมกขนานาชาต จงหวดสราษฎรธานและวดปานานาชาต ทจงหวดอบลราชธานมชาวตางชาตไปรบบรการฝกสมาธมากมายมหาวทยาลยนาโรปา ในสหรฐอเมรกา ไดรบความสนใจอยางมากจากคนหลายชาต Helena NorburgHodge ชาวสวเดน ซ งปจจบนมสำนกงานInternational Society for Ecology and Culture

หนา 66 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

อยทเมอง Devon ใกลๆกบ Schumacher Collegeไดรบอทธพลทางความคดจากพทธศาสนาและทำใหเก ดความเข าใจถ งสาเหต ความหายนะของสงคมอตสาหกรรมในยคโลกาภวตน...ไดศกษาและเขยนรายงานผลการวจยเรอง AncientFutures : Learning from Ladakh และอทธพลพทธธรรมในเมองลาดก อมมแคชเมยร ประเทศอนเดย ความสนใจของคนตะวนตกทมตอพทธศาสนานาจะเปนจดสำคญทนกวชาการชาวไทยจะไดกลบมาคดทบทวนและหนมาสนใจหลกธรรมทางพทธศาสนาเพอประยกตไปสการบรหารโรงเรยนเพอพฒนาคณภาพการเรยนรอยางแทจรงแทนการรบรแบบตะวนตกทมความแปลกแยกจากวถไทยและนบวนจะมพลงทำลายสงคมไทยอยางเปนรปธรรมมากขน

สภาพสงคมทเปนอยทกวนน ผบรหารสถานศกษาประพฤตปฏบตตนขาดศลธรรมขาดคณธรรมจรยธรรมไมนอย ดงจะพบเหนจากขาวหนาหนงสอพมพหรอสอแขนงอน ๆ อยบอย ๆ เชน ผบรหารโรงเรยนทจรตการซอวสดรายหวนกเรยน มแตรายการซอแตไมมของทจรตการดำเนนการโครงการอาหารกลางวนไมทำอาหารกลางวนใหนกเรยนรบประทานโดยนำเงนไปซอของอยางอนบาง เอาไปใชจายสวนตวบาง ทจรตการจดซออาหารเสรม (นม)นมบด นมไมมคณภาพ หรอไมซอนมเลย ผบรหารโรงเรยนคายาบา ทำอนาจารนกเรยน ฯลฯ(ชรนทร หงษทอง, 2546. หนา บทคดยอ)สถตเกยวกบพฤตกรรมการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการโดยเจาหนาท ของรฐซงสวนหนงเปนการกระทำของขาราชการกระทรวงศกษาธการ (สำนกงาน ปปป., 2541. หนา 36 – 41)รวมทงยงม ขอมลปรากฏในรายงาน สำนกงานขาราชการคร ประจำป 2542 พบวา ขาราชการครโดยเฉพาะผบรหารสถานศกษาถกดำเนนการทางวนยคอนขางมากเนองจากมพฤตกรรมทไมเหมาะสม

โดยเฉพาะการทจรตตอหนาท (สำนกงาน ก.ค.,2542. หนา1-5) สภาพทเปนจรงมผบรหารจำนวนไมนอยทปฏบตงานและปฏบตตนตามคณธรรมจรยธรรมยอหยอนไป และยงกระทำผดวนยอยางตอเนอง ไมประพฤตตนเปนแบบอยางทดในเรองคณธรรมและ จรยธรรมตามความคาดหวงของสงคม ดงทเปนขาวทางหนาหนงสอพมพและสอมวลชน (นายบญช แสงสข, 2544. หนาบทคดยอ) การวจยเรองการพฒนาหลกสตรฝกอบรม คณธรรมและจรยธรรมสำหรบครและผบรหารโรงเรยนพบวา คร ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา และมธยมศกษามปญหาดานคณธรรมและจรยธรรมคอ ขาดความรบผดชอบตดอบายมข อวดอางความร ขาดศล 5 ขาดพรหมวหาร4 ชอบดมสรา ทำตวไมมคณธรรมมการแสดงตนไมเหมาะสมกบการเปนคร ขาดสมมาคารวะ ขาดความเมตตา เหนแกตวขาดความสามคค และมเรองชสาวเกดขนบอยรวมทงปญหาเอาเวลาราชการไปใชงานสวนตว(โพธสวสด แสงสวาง, 2536. หนา บทคดยอ)การทนกบรหารนำหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาเปนเครองกำกบในการบรหารงานทกดานยอมเปนการประสานความเชอ แนวคดในเชงจรยธรรมของสงคมเขากบการปฏบตหนาท(ฉนทนา จนทรบรรจง, 2541. หนา155) ตามทฤษฎการบรหารซงทำใหการดำเนนการใดๆทเกยวกบองคการน นอย บนพ นฐานท สอดคลองกบความเช อถอการยอมรบของสงคมตลอดจนสรางความพงพอใจใหแกผปฏบตหนาทในองคการทสามารถทำงานภายใตกรอบของหลกธรรมอนทจะสรางศรทธาทำใหองคการสามารถพฒนาไปในทศทางทตองการไดอยางด (ทศนย นอยวงศและ รอยเอกหญงมารดา พรวฒเวทย, 2539. หนา2-3)

พทธธรรมเปนหลกพนฐานของชวตเปนสวนหนงของวถชวตไทยเปนหลกเพ อ

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 67

การดำเนนชวตอยางมสมมาทฏฐเพอศานตสขของคนในสงคม จงเปนหลกธรรมทเหมาะสมอยางยงในการประยกตใชในโรงเรยน เพราะโรงเรยนเปนแหลงสำคญในการหลอหลอมความเปนมนษยใหแกนกเรยนทกคน และหากผบรหารประเทศ นกธรกจและนกการเมองมและใชคณธรรมและจรยธรรมยอมจะนำใหบานเมองรงเรองและประชาชนสขสนต (พนเอกชนวธสนทรสมะ., 2535. หนา บทคดยอ) หลกพทธธรรมของพทธองคมไวเพอใหผบรหารโรงเรยนไดเลฃอกสรรคมาใชตามความเหมาะสมในทกเรองไมวาในเรองการครองตน การครองคน และการครองงาน (สงบ ประเสรฐพนธ, 2545. หนา 248-250) หมวดธรรมทประยกตใชเปนรากฐานคณธรรมของผบรหารโรงเรยนไดแก 1. คณธรรมในการครองตน 2. คณธรรมในการครองคน และ3. คณธรรมในการครองงาน มความสำคญตอการบรหารงานในโรงเรยนเปนอยางยง เพราะการบรหารงานใด กตามใหประสบผลสำเรจนนจะตองใชความร ค ค ณธรรม แตในสภาพความเปนจรงนนปรากฎวาผบรหารโรงเรยนมกจะมพฤตกรรมดานคณธรรมไมเปนไปตามความคาดหวงของสงคม เพราะผบรหารใชอำนาจไมเปนธรรม ผบรหารขาดความเทยงธรรม (มงคลภาธรธวานนท, 2539. หนา บทคดยอ)

ความสำคญของการปฏบต ตนตามหลกพทธธรรม ทสอดคลองกบหลกการบรหารดานการครองตน การครองคน และการครองงานอนเปน สมรรถนะทสำคญจำเปนของผบรหารการศกษาจะสงผลตอการบรหารการศกษาและการปฏบตงานของคร และบคลากรทางการศกษาไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลอยางยงยน

ปญหาการวจยการศกษาเรอง หลกการบรหารการศกษา

ตามแนวพทธธรรม ครงน ผวจยมปญหาทจะศกษาในประเดนตางๆดงน

1. หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม และการประยกตใชกบทกษะการบรหารการศกษาเปนอยางไร

2. ความหมายและนยสำคญทเกยวกบหลกพทธธรรมดานการครองตนการครองคนและการครองงานเปนอยางไร

จดมงหมายของการวจยจดมงหมายทวไป เพอนำเสนอหลก

การบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรมจดมงหมายเฉพาะ มสองประการคอ1. วเคราะหความสอดคลองของหลก

พทธธรรมกบหลกการบรหารการศกษา 3 หลกการ1.1 หลกการครองตน1.2 หลกการครองคน และ1.3 หลกการครองงาน

2. เสนอหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม

กรอบทฤษฎและแนวคดการผวจยไดศกษาแนวคดทฤษฎทเกยวของ

ดงน1. ทฤษฎทเกยวกบการบรหารการศกษา

1.1 ทฤษฎการบรหารการศกษาเชงวทยาศาสตร (Scientific Management)

1.2 ทฤษฎการบรหารการศกษาเชงมนษยสมพนธ (Human Relations)

1.3 ทฤษฎการบรหารการศกษาเชงพฤตกรรมศาสตร (Behavioral Science)

1.4 ทฤษฎการบรหารการศกษาเชงระบบ (Systems Approach)

2. หลกพทธธรรมหลกพทธธรรม คอคำส งสอนของ

พระพทธเจาท สำคญใน พระไตรปฎกและอรรถกถาฎกา โดยพจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรมไดจำแนกหลกพทธธรรมออก

หนา 68 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

เปน11 หมวดไดแก เอกกะ-หมวด1 มจำนวน 3หลกธรรม ทกะ-หมวด 2 มจำนวน 62 หลกธรรมตกะ -หมวด 3 มจำนวน 71 หลกธรรม จตกกะ-หมวด 4 มจำนวน 79 หลกธรรม ปญจก–หมวด 5มจำนวน 45 หลกธรรม ฉกกะ-หมวด 6 มจำนวน17 หลกธรรม สตตกะ–หมวด 7 มจำนวน 15หลกธรรม อฏฐกะ–หมวด 8 มจำนวน 9 หลกธรรมนวกะ-หมวด 9 มจำนวน 12 หลกธรรม ทสกะ -หมวด 10 มจำนวน 24 หลกธรรม และอตเรกทสกะ-หมวดเกน 10 มจำนวน 22 หลกธรรมรวมทงสนจำนวน 359 หลกธรรม (พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต),2545. หนา 11-17) ดงตวอยางตอไปน

โยนโสมนสการ หมายถง การใชความคดถกวธ คอ การทำในใจโดยแยบคาย มองสงทงหลายดวยความคดพจารณาสบคนถงตนเคาสาวหาเหตผลจนตลอดสาย แยกแยะออกพเคราะหดดวยปญญาทคดเปนระเบยบและโดยอบายวธใหเหนสงนน ๆ หรอปญหานน ๆ ตามเหตปจจย

ธรรมคมครองโลก 2 ธรรมทชวยใหโลกมความเปนระเบยบเรยบรอย ไมเดอดรอนและสบสนวนวาย

อธปไตย 3 ความเปนใหญ ภาวะทถอเอาเปนใหญ

พรหมวหาร 4 ธรรมเคร องอย อยางประเสรฐ ธรรมประจำใจอนประเสรฐ หลกความประพฤตทประเสรฐบรสทธ ธรรมทตองมไวเปนหลกใจและกำกบความประพฤต จงจะชอวาดำเนนชวตหมดจด และปฏบตตนตอมนษยสตวทงหลายโดยชอบ

ศล 5 หรอเบญจศล ความประพฤตชอบทางกายและวาจา การรกษากายวาจาใหเรยบรอยตามระเบยบวนย ขอปฏบตในการเวนจากความชวการควบคมตนใหตงอยในความไมเบยดเบยน

สารณยธรรม 6 ธรรมเปนทตงแหงความใหระลกถง ธรรมเปนเหตใหระลกถงกนธรรมททำใหเกดความสามคค หลกการอยรวมกน

สปปรสธรรม 7 ธรรมของสตบรษธรรมททำใหเปนสตบรษ คณสมบตของคนด

มรรคมองค 8 หรอ อฏฐงคกมรรคเรยกเตมวา อรยอฏฐงคกมรรค แปลวา “ทางมองคแปดประการอนประเสรฐ” องค 8 ของมรรค

ราชธรรม 10 หรอ ทศพธราชธรรมธรรมของพระราชา กจวตรทพระเจาแผนดนควรประพฤต คณธรรมของผปกครองบานเมองธรรมของนกปกครอง

3. ทกษะการบรหารทกษะการบรหาร หมายถง ทกษะเฉพาะๆ

ทสำคญของผบรหาร 5 ดาน ไดแก3.1 ทกษะทางดานภาวะผนำ (Leader-

ship) หมายถง ปรากฎการณทบคคลหนงทเรยกวาผ นำสามารถใหคนอ นๆ ปฏบตงานตามท ตองการได โดยการปฏบตงานนน ผปฏบตงานมความเตมใจหรอสมครใจทจะทำ ซงอาจเกดจากความเชอถอ ในตวผนำนน ๆ

3.2 ทกษะการตดสนใจทางการบรหารบางท ใชคำวาการวนจฉยส งการ (DecisionMaking)หมายถง การตกลงใจใดๆของผบรหารในการกำหนดทางเลอกในการปฏบตในเมอเกดทางเลอกในการปฏบตหลายๆทางเลอกหรอในเมอเกดปญหาขอขดแยงในองคการเปนการตดสนใจทเกยวของกบทางเลอกทเหมาะสม วเคราะหขอมลเพอตดสนใจปฏบตหรอสงการใหปฏบตตามทางเลอกนน

3.3 ท กษะการสร า งแร งจ ง ใ จ(Motivation) หมายถง การชกนำใหบคคลหรอกลมบคคลกระทำสงใดสงหนงตามทผ จงใจปรารถนาหรอ การนำเอาปจจยตาง ๆ มาเปนแรงผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมาอยางมทศทางเพอบรรลเปาหมายทตองการ หรอหมายถง ลกษณะของบคคลทพรอมจะปฏบตงานเพราะถกแรงกระตนใหเกดความตงใจ ความเตมใจและความพรอมใจทจะปฏบตงาน

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 69

3.4 ทกษะการตดตอสอสาร (Comuni-cation) หมายถง วธการใด ๆ กตามททำใหเกดการถายทอดความคด ความเขาใจ หรอขอมลจากแหลงใดแหลงหน งไปยงอกแหลงหน งหรอจากบคคลใดบคคลหนงไปยงอกบคคลหนงวธการตดตอสอสารมไดหมายถง การพด การเขยนทคนทวไปใชในการสอสารโดยทวไป แตยงหมายถงพฤตกรรม สญลกษณหรอ เครองมอตาง ๆทใชในการตดตอสอสารดวย

3.5 ทกษะการบรหารความขดแยง(Conflict) หมายถง สถานการณททำใหเกด

การเลอก (Choices) ทจะกระทำอยางใดอยางหนงเปนขนตอนของการตดสนใจ การกระทำทเลอกแลวตองเหมาะสมทสดทำใหบคคลทเกยวของเกดความรสกไมพอใจนอยทสด ประการสำคญคอการแกไขความขดแยงเปนประโยชนตอองคการมากทสด (นพนธ กนาวงศ, 2543. หนา80-135) สำหรบกรอบแนวคดการวจย (ResearchFramework) เรอง หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม เสนอเปนแผนภมดงน

- ทฤษฎการบรหารการศกษา

- หลกพทธธรรม

- ความคดเหนผทรงคณวฒ

การครองตน

การครองคน

การครองงาน

ภาพ 1 กรอบแนวคดการวจย (Research Framework)

ขอบเขตของการวจยผวจยไดกำหนดขอบเขตของการวจย

ดานเนอหา และประชากร ดงน1. ขอบเขตเนอหา เปนการวเคราะห

เอกสาร (Documentary Analysis) ในเร องทกลาวถงในกรอบทฤษฎและแนวคดการวจย

2. ขอบเขตประชากร ไดแกผทรงคณวฒทใหการสมภาษณ และผเชยวชาญเทคนคเดลฟาย

2.1 ผทรงคณวฒทคดสรรเปนผใหการสมภาษณ จำนวน 15 ราย

2.2 ผเชยวชาญทตอบแบบสอบถามเดลฟาย จำนวน 30 ราย ไดแก

หนา 70 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

2.2.1 กลมผบรหารสถานศกษาระดบตำกวาอดมศกษา สงกดกระทรวงศกษาธการทไดรบคดเลอกใหเปนผบรหารสถานศกษาตนแบบ (สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต) ป พ.ศ.2544 และ ผบรหารสถานศกษาตนแบบ (สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา) ปพ.ศ.2545 จำนวน 10 ราย

2.2.2 กลมนกวชาการ จำนวน 5 ราย2.2.3 กลมผปฏบตงานดานพระพทธ

ศาสนา การบรหารงานการศกษา จำนวน 5 ราย2.2.4 กลมผบรหารการศกษา ระดบ

9 หรอ ผบรหารสถานศกษา ระดบ 9 สงกดสำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ จำนวน 10 ราย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจยการวจยเรองหลกการบรหารการศกษา

ตาม แนวพทธธรรมคาดวาจะไดรบประโยชนดงน1. ไดทราบหลกพทธธรรมทสอดคลอง

กบหลกการบรหารการศกษา ดาน การครองตนการครองคน และการครองงาน

2. ไดนยสำคญของคำสอนในหลกพทธธรรมกบการบรหารงานการศกษา 3 ดาน และไดนยสำคญการประยกตใชหลกพทธธรรมกบทกษะการบรหารงานการศกษา 5 ทกษะสำหรบเปนตวแบบใหผบรหารการศกษานำไปปรบใชบรหารองคการเพอประสทธภาพ และประสทธผลของการบรหารการศกษา

วธดำเนนการวจยการวจยครงน จะใชระเบยบวธวจยเชง

พฒนา (Research & Delopment) ใชเทคนควเคราะหเอกสาร (Documentary Analysis)การสมภาษณและเทคนคเดลฟาย (DelphiTechnique) แบงการศกษาขอมลพนฐานตามขนตอนดงน

ขนท 1 ศกษาวเคราะหเอกสาร /แนวคด ทฤษฎ1. เอกสารทใชในการวเคราะหเปน

เอกสารชนตนและชนรอง ทงของทางราชการหนวยงานเอกชนและงานเขยนของผเชยวชาญงานวจย ฐานขอมลงานวจยพระพทธศาสนาตลอดจนเอกสารท เก ยวข องก บหลกการบรหารการศกษา ตามแนวพทธธรรม

แหลงขอมลไดแก หอสมดแหงชาตสำนกหอสมดของมหาวทยาลยตางๆ ของรฐและเอกชน

2. เกณฑการคดเลอกเอกสาร ผวจยใชเกณฑเหลานเพอคดเลอกเอกสาร

2.1 เปนเอกสารของทางราชการองคการตางๆ ทงในลกษณะของตำรา หนงสองานวจยทเกยวของ

2.2 เปนเอกสารงานวจย รวมทงเอกสารทเกยวของกบหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม ไดแก พระไตรปฎก อรรถกถาคมภรทางพระพทธศาสนา และผลงานของผเชยวชาญทางพทธศาสนา หรอเอกสารเผยแพรทเกยวของกบแนวคดดงกลาว

การคดเลอกเอกสารจะพจารณาคณคาภาย นอกและภายในของเอกสาร

3. เอกสารหลกในการวจยทไดจากการพจารณา ไดแกเอกสารทกลาวถงในขอบเขตเนอหาตวอยางเชน พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบสงคายนาในพระบรมราชปถมภ พทธศกราช๒๕๓๐ โดย สร เพชรไทย ป.ธ.๙, บรรณาธการทฤษฎบรหาร โดย เจรญผล สวรรณโชตหลกบรหารการศกษา โดย นพนธ กนาวงศการบรหารเชงพทธ (กระบวนการทางพฤตกรรม)โดย บญทน ดอกไธสง พระพทธศาสนาพฒนาคนและสงคม, พทธธรรม, พจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรม, พจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลศพท, โดย พระธรรมปฎก (ประยทธปยตโต) คณธรรมสำหรบนกบรหาร โดยพระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต)

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 71

ธรรมนญชวต โดย พรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต)ฐานขอมลงานวจยทางพระพทธศาสนา พ.ศ.๒๕๒๐ – ๒๕๔๔ โดย สมชาย วรญญานไกร

4. หนวยการวเคราะห ผวจยใชนยสำคญของคำทปรากฏในเอกสารเปนหนวยในการวเคราะห

5. วธการเกบรวบรวมขอมล ผวจยอานเน อหาของเอกสารอยางละเอยดและบนทกขอความทปรากฎนยสำคญของหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม ตามกรอบการวจยสอบทานนยสำคญทปรากฏในเอกสาร แลวนำนยสำคญในขอความเหลาน นไปใชในการวเคราะหขอมล

6. การวเคราะหและสรปขอมล ผวจยใชนยสำคญของคำในขอมลมาวเคราะหหาแนวคดทปรากฏขนตามประเดนทกำหนดและ สรปตามประเดนของกรอบการวจยโดยสรปแนวคดทปรากฏเปนประเดนๆ

7. การนำเสนอขอมล ใชการพรรณาวเคราะหตามประเดนทกลาวถงในกรอบทฤษฎและแนวคดการวจย

ขนท 2 สมภาษณผทรงคณวฒการสมภาษณ ใชเทคนคการสมภาษณ

แบบมโครงสราง(Formal or Structured Interview)จากผทรงคณวฒทางดานการศกษาและดานพทธศาสนาในเรองหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม โดยผวจยเปนจะดำเนนการสมภาษณผทรงคณวฒเองและมเกณฑในการคดเลอกผทรงคณวฒซงมคณสมบตตามทกำหนดไมนอยกวา 3 ขอ ผทรงคณวฒ ทเปนพระภกษ เชนพระธรรมกตตวงศ (ป.ธ.๙,ราชบณฑต)พระราชธรรมนเทศ (พยอม กลยาโณ) เปนตนผทรงคณวฒ ทเปน ฆราวาส เชน ศาตราจารยดร.แสง จนทรงาม ราชบณฑต ศาตราจารยพเศษจำนงค ทองประเสรฐ ราชบณฑต มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ศาสตราจารย ดร.อาจอง ชมสาย ณ อยธยา เปนตน

3. การเกบรวบรวมและการวเคราะหขอมลดวยแบบสมภาษณมโครงสราง วเคราะหขอมลจากแบบสมภาษณดวยการหาลกษณะรวม(Common Character) และ ขอสรปรวม (CommonConclusion)

ขนท 3 สรางรปแบบผ ว จ ยนำองค ความร ท ได จากการ

สมภาษณมาดำเนนการสรางรป แบบหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรมเบองตนเพอใหไดขอมลพนฐานมาประกอบการวจยกำหนดเปน 3 ดานคอ ดานการครองตน ดานการครองคน และ ดานการครองงาน

ขนท 4 ตรวจสอบรปแบบการตรวจสอบคณภาพรปแบบ ดวย

เทคนคเดลฟาย (Delphi Technique) เพอตรวจสอบรปแบบหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรมความสมพนธของหลกการบรหารการศกษากบหลกพทธธรรมความเปนไป ไดและความเหมาะสมในการนำไปปฏบตโดยอาศยผเชยวชาญซงเปนผปฏบตงานทเกยวของกบการศกษาหรอผทนำความรทางพทธธ รรมไปใชบรหารการศกษาหรอการปฏบตงานเปนผตรวจสอบ

หนา 72 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

ภาพ 2 แผนภมขนตอนในการวจย

ขนท 1 ศกษาวเคราะหเอกสาร / แนวคด ทฤษฎ

ขนท 2 สมภาษณผทรงคณวฒ

ขนท 3 สรางรปแบบหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรมเบองตน

ขนท 4 ตรวจสอบรปแบบ โดยเทคนคเดลฟาย

รปแบบหลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรมทสมบรณ

เครองมอในการวจยก. แบบสมภาษณ โดยผวจยนำหลกการบรหารการศกษา

ตามแนวพทธธรรมเบองตนมาสรางแบบสมภาษณแบบมโครงสรางจำนวน 31 ขอ เพอนำไปสมภาษณผทรงคณวฒ

ข. แบบสอบถามผเช ยวชาญซงเปนผปฏบตการในสถานศกษา นกวชาการ และผปฏบตการดานศาสนา เปนแบบสอบถามปลายปด ประมาณคา 5 ระดบ จำนวน 21 ขอมสวนทเปนปลายเปดเพอใหผตอบแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะอนๆการเกบรวบรวมขอมล ผวจยดำเนนการตามขนตอนดงตอไปน

1.การวเคราะหเอกสาร2.การสมภาษณผทรงคณวฒ3. เทคนคเดลฟาย

การวเคราะหขอมล ดำเนนการดงน1. การวเคราะหและสรปขอมลจากการ

ศกษาเอกสาร ผวจยใชนยสำคญของคำในขอมล

มาวเคราะหหาแนวคดทปรากฏขนโดยสรปแนวคดทปรากฏเปนประเดนๆไป คอ หลกพทธธรรมทเก ยวกบการครองตน การครองคน และการครองงาน การนำเสนอขอมล ใชการพรรณาวเคราะห

2. วเคราะหขอมลจากแบบสมภาษณดวยการหาลกษณะรวม (Common Character) และขอสรปรวม (Common Conclusion) 3. การวเคราะหขอมลจากเทคนคเดลฟายดวยคาสถต คอ คามธยฐาน (Medium) คาฐานนยม(Mode) และคาพสยระหวางควอไทล (Inter-Quartile Range) เพอหาฉนทามต (Consensus)ของผเชยวชาญ

สรปผลการวจยการวจยเรอง หลกการบรหารการศกษา

ตามแนวพทธธรรม สรปผลการวจยไดดงน1. ทฤษฎทเกยวกบการบรหารการศกษาจากการวเคราะหเอกสารพบวาทฤษฎ

ทเกยวกบการบรหารงานการศกษา ทสอดคลอง

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 73

กบหลกการบรหารดานการครองตน การครองคนและ การครองงาน มดงน

1.1 ทฤษฎบรหารการศกษาเชงวทยาศาสตร ตามแนวคดของทฤษฎองคการแนวคลาสสก อาจเรยกไดวาเปนยคม งงานเปนการจดการเพ อผลผลต โดยใชหลกการจดการเชงวทยาศาสตร หรอใชการบรหารเชงกระบวนการ ทเนนเรองการแบงงานกนทำการควบคมบงคบบญชา สอดคลองกบหลกการบรหารดานการครองงาน

1.2 ทฤษฎบรหารการศกษาเชงมนษยสมพนธ เปนยคทเรมมการสนใจเกยวกบพฤตกรรมมนษยในองคการ ทำใหเกดแนวคดเชงมนษยสมพนธข น หรอเรยกวายคมงคนการประสานงาน การจงใจ การกระจายอำนาจการตดสนใจ สอดคลองกบหลกการบรหารดานการครองคน

1.3 ทฤษฎบรหารการศกษาเชงพฤตกรรมศาสตร การใหความสนใจในรปแบบภาวะผนำ สอดคลองกบหลกการบรหารดานการครองตน

1.4 ทฤษฎบรหารการศกษาเชงระบบและแนวคดเชงสถานการณเปนการวเคราะหและอธบายความสมพนธของสวนตางๆทงหมดรวมท งพฤตกรรมของคนในองคการกบส งแวดลอมทงภายในและภายนอกองคการตลอดจนเทคโนโลยทใชในการผลตจดเปนยคทมงทงคนและงานสอดคลองกบหลกการบรหารดานการครองตน การครองคน และการครองงาน

2. หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม

จากการวเคราะหบนทกคำสมภาษณผ ทรงคณวฒท เปนกลมตวอยาง พบวาหลกพทธธรรมทสอดคลองกบหลกการบรหารการศกษาดานการครองตน การครองคน และ การครองงานรวมทงสน 7 หมวด มหลกพทธธรรม 21 หลกธรรมมดงน

2.1 หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธธรรม ดานการครองตน เรยงตามลำดบความสอดคลอง จำนวน 19 หลกธรรม ไดแกโยนโสมนสการ ธรรมคมครองโลก 2 ธรรมทำใหงาม 2 ธรรมมอปการะมาก 2 กศลมล 3 สนโดษ3 ฆราวาสธรรม 4 พรหมวหาร 4 อธษฐานธรรม 4เบญจธรรม กลยาณมตตตา สจรต 3 อธปไตย 3สงคหะวตถ 4 พละ 5 กลยาณมตรธรรม 7สปปรสธรรม 7 อรยทรพย 7 และ ทศพธราชธรรม

2.2 หลกพทธธรรม ทสอดคลองกบหลกการบรหาร ดานการครองคน เรยงตามลำดบความสอดคลอง จำนวน 15 หลกธรรม ไดแกธรรมทำใหงาม 2 ฆราวาสธรรม 4 พรหมวหาร 4สงคหะวตถ 4 กลยาณมตรธรรม 7 กลยาณมตตตาโยนโสมนสการ ธรรมคมครองโลก 2 กศลมล 3สจรต 3 อธปไตย 3 สปปรสธรรม 7 อปรหานยธรรม7 อรยทรพย 7 และ ทศพธราชธรรม

2.3 หลกพทธธรรม ทสอดคลองกบหลกการบรหาร ดานการครองงาน เรยงตามลำดบความสอดคลอง จำนวน 10 หลกธรรม ไดแกโยนโสมนสการ ธรรมมอปการะมาก 2 อทธบาท4 พละ 5 กลยาณมตตตา ธรรมทำใหงาม 2 สจรต 3ฆราวาสธรรม 4 สงคหะวตถ 4 และ สปปรสธรรม 7

2.4 หลกพทธธรรม ทสอดคลองกบหลกการบรหาร 3 ดาน คอ การครองตนการครองคน และการครองงาน เรยงตามลำดบความสอดคลอง จำนวน 7 หลกธรรม ไดแกโยนโสมนสการ ธรรมทำใหงาม 2 ฆราวาสธรรม4 สงคหะวตถ 4 กลยาณมตตตา สจรต 3 และสปปรสธรรม

3. หลกพทธธรรมทประยกตใชกบทกษะการบรหารการศกษา

3.1 หลกพทธธรรม ทประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ จำนวน 19 หลกธรรม ไดแกกลยาณมตตตา ธรรมทำใหงาม 2 ธรรมมอปการะมาก 2 กศลมล 3 ฆราวาสธรรม 4 สงคหะวตถ 4

หนา 74 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

อปรหานยธรรม 7 อรยทรพย 7 ทศพธราชธรรมโยนโสมนสการ ธรรมคมครองโลก 2 สจรต 3พรหมวหาร 4 อธษฐานธรรม 4 อทธบาท 4กลยาณมตรธรรม 7 สปปรสธรรม 7 สนโดษ 3และอธปไตย 3

3.2 หลกพทธธรรม ทประยกตใชกบทกษะการตดสนใจ จำนวน 7 หลกธรรม ไดแกโยนโสมนสการ ธรรมคมครองโลก 2 ธรรมมอปการะมาก 2 สจรต 3 อธปไตย 3 สปปรสธรรม 7และ อรยทรพย 7

3.3 หลกพทธธรรม ทประยกตใชกบทกษะการสรางแรงจงใจ จำนวน 5 หลกธรรมไดแก ทศพธราชธรรม สจรต 3 กลยาณมตตตาอทธบาท 4 และกลยาณมตรธรรม

3.4 หลกพทธธรรม ทประยกตใชกบทกษะการตดตอสอสาร จำนวน 3 หลกธรรม ไดแกกลยาณมตตตา ธรรมทำใหงาม 2 และ พรหมวหาร4

3.5 หลกพทธธรรม ทประยกตใชกบทกษะการบรหารความขดแยง จำนวน 2 หลกธรรมไดแก กลยาณมตตตา และ อปรหานยธรรม

อภปรายผล1. หลกพทธธรรมท สอดคลองกบ

หลกการบรหารการศกษาดานครองตนมองคประกอบของหลกพทธธรรม

จำนวน 19 หลกธรรม ดงน กลยาณมตตตา ความมกลยาณมตร คอมผแนะนำสงสอน ทปรกษา เพอนทคบหาและบคคลผแวดลอมทด ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม กลยาณมตตตา เพอการพฒนาตนเองการปฏบตตนในการใชภาวะผนำ ในฐานะผนำองคการทมประสทธภาพ ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ ทกษะการบรหารความขดแยงสอดคลองกบความคดเหนของพระพรหมคณาภรณกลาววา กลยาณมตตตา นำมาใชในการพฒนาชวต

แกปญหาและทำการสรางสรรค (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2547 หนา 11-13)

โยนโสมนสการ การใชความคดถกวธ คอการทำในใจโดยแยบคาย

ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมโยนโสมนสการ ในการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดสนใจ สอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ กลาววา ขอธรรม โยนโสมนสการสมปทาจะทำใหพงตนเองและเปนทพงของคนอนได (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต),2547.หนา 13)

ธรรมคมครองโลก 2 ธรรมทชวยใหโลกมความเปนระเบยบเรยบรอย ไมเดอดรอนและสบสนวนวาย มขอธรรม 2 ขอคอ หร ความละอายบาป ละอายใจตอการทำความชว โอตตปปะความกลวบาป เกรงกลวตอความชว ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ธรรมคมครองโลก 2ในการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำและ การตดสนใจ

ธรรมทำใหงาม 2 มขอธรรม 2 ขอคอขนต ความอดทน โสรจจะ ความเสงยม

ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมธรรมทำใหงาม 2 เพอการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดตอสอสาร

ธรรมมอปการะมาก 2 ธรรมทเกอกลในกจ หรอในการทำความดทกอยางมขอธรรม 2 ขอคอสต ความระลกได นกได สำนกอยไมเผลอสมปชญญะ ความรชด, รชดสงทนกได ตระหนกเขาใจชดตามความเปนจรง ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมขอ ธรรมมอปการะมาก 2เพอการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดสนใจ

กศลมล 3 รากเหงาของกศล ตนตอของความด มขอธรรม 3 ขอคอ

อโลภะ ความไมโลภ อโทสะ ความไมคดประทษราย อโมหะ ความไมหลง ผบรหาร

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 75

การศกษาควรยดหลกธรรมขอ กศลมล 3 เพอการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

สจรต 3 ความประพฤตด ประพฤตชอบมขอธรรม 3 ขอคอ กายสจรต ความประพฤตชอบดวยกายวจสจรต ความประพฤตชอบดวยวาจา มโนสจรตความประพฤตชอบดวยใจ ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมขอ สจรต 3 เพอการครองตนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ การสรางแรงจงใจและการตดสนใจ สนโดษ 3 ความยนด ความพอใจความรจกอมรจกพอ มขอธรรม 3 ขอคอ ยถาลาภ-สนโดษ ยนดตามท ได ยนดตามท พงไดยถาพลสนโดษ ยนดตามกำลง ยถาสารปปสนโดษยนดตามสมควร ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมขอ สนโดษ3 เพ อการครองตนประยกตใชกบภาวะผนำ

อธปไตย 3 ความเปนใหญ มขอธรรม 3ขอคอ อตตาธปไตย ความมตนเปนใหญโลกาธปไตย ความมโลกเปนใหญ ถอโลกเปนใหญธมมาธปไตย ความมธรรมเปนใหญ ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมขอ อธปไตย 3 เพอการครองตนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำและการตดสนใจ ฆราวาสธรรม 4 ธรรมสำหรบฆราวาสธรรมสำหรบการครองเรอน หลกการครองชวตของคฤหสถ มขอธรรม 4 ขอคอ สจจะความจรง ซอตรง ซอสตย จรงใจ พดจรง ทำจรงทมะ การฝกฝน การขมใจ ฝกนสย ปรบตว ขนตความอดทน จาคะ ความเสยสละ ผบรหารการศกษา ควรยดหลกธรรม ฆราวาสธรรม 4เพอการครองตน ประยกตใชกบภาวะผนำ

พรหมวหาร 4 ธรรมเคร องอย อยางประเสรฐ ธรรมประจำใจอนประเสรฐ หลกความประพฤตทประเสรฐบรสทธ มขอธรรม 4 ขอคอเมตตา ความรก ปรารถนาดอยากใหเขามความสข

กรณา ความสงสาร คดชวยใหพนทกข มทตาความยนด ในเม อผ อ นอย ดมสข อเบกขาความวางใจเปนกลาง ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม พรหมวหาร 4 เพอการครองตนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การตดตอสอสาร

สงคหวตถ 4 ธรรมยดเหนยวใจบคคลและประสานหมชนไวในสามคค หลกการสงเคราะห มขอธรรม 4 ขอคอ ทาน การให ปยวาจาหรอ เปยยวชชะ วาจาเปนท ร ก อตถจรยาการประพฤตประโยชน สมานตตตา ความมตนเสมอ คอทำตนเสมอตนเสมอปลาย ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สงคหวตถ 4 เพอการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

อธษฐานธรรม 4 ธรรมเปนท ม นธรรมอนเปนฐานทมนคงของบคคล มขอธรรม 4ขอคอ ปญญา ความรชด คอ หยงรในเหตผล สจจะความจรง จาคะ ความสละ อปสมะ ความสงบ

ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมอธษฐานธรรม 4 เพอการครองตนประยกตใชกบภาวะผนำ

อทธบาท 4 คณธรรมทนำไปสความสำเรจแหงผลทมงหมาย มขอธรรม 4 ขอคอ ฉนทะความพอใจ วรยะ ความเพยร คอ ขยนหมนประกอบสงนนดวยความพยายาม จตตะ ความคดมงไป อทศตวอทศใจใหแกสงททำ วมงสาความไตรตรอง หรอ ทดลอง ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม อทธบาท 4 เพอการครองตนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

เบญจธรรม คกบเบญจศล มขอธรรม 5ขอคอ เมตตาและกรณา ความรกใครปรารถนาใหมความสขความเจรญและความสงสารคดชวยใหพนทกขคกบศลขอท 1 สมมาอาชวะ การหาเลยงชพในทางสจรต คกบศลขอท 2 กามสงวร ความสงวรในกาม,ความสำรวมระวงรจกยบยงควบคมตนในทางกามารมณ คกบศลขอท 3 สจจะ ความสตยความซอตรง คกบศลขอท 4 สตสมปชญญะ

หนา 76 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

ระลกไดและรตวอยเสมอ คอ ฝกตนใหเปนคนรจกย งคด รสกตวเสมอวาส งใดควรทำและไมควรทำ ไมมวเมาประมาท คกบศลขอท 5ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม เบญจธรรมหรอเบญจกลยาณธรรม เพ อการครองตนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

พละ 5 ธรรมอนเปนกำลง มขอธรรม 5ขอคอ สทธา ความเชอ วรยะ ความเพยร สต ความระลกได สมาธ ความตงจตมน ปญญาความรทวชด ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมพละ 5 เพอการครองตนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

กลยาณมตรธรรม 7 คณสมบตของมตรดและมตรแท มขอธรรม 7 ขอคอ ปโย นารก คร นาเคารพ ภาวนโย นาเจรญใจ หรอนายกยองวตตา จ รจกพดใหไดผล รจกชแจงใหเขาใจวจนกขโม อดทนตอถอยคำ คอ พรอมทจะรบฟงคำปรกษาซกถามคำเสนอและ คมภรญจ กถกตตา แถลงเรองลำลกได โน จฏฐาเน นโยชเยไมแนะนำในเรองเหลวไหลหรอชกจงไปในทางเสอมเสย ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมกลยาณมตรธรรม 7 เพอการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการสรางแรงจงใจ สปปรสธรรม 7 ธรรมของสตบรษคณสมบตของคนดธรรมของผด มขอธรรม 7 ขอคอธมมญญตา ความรจกธรรม รหลก หรอ รจกเหตอตถญญตา ความรจกอรรถ รความมงหมาย หรอร จ กผล กาลญญตา ความร จ กกาล คอรกาลเวลาอนเหมาะสม ปรสญญตา รจกชมชนและรจกทประชม รกรยาทจะประพฤตตอชมชนนน ๆ ปคคลญญตา ความรจกบคคล ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สปปรสธรรม 7 เพอการครองตนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำและการตดสนใจ

อรยทรพย 7 ทรพยอนประเสรฐ หรอธรรมมอปการะมาก มขอธรรม 7 ขอคอ ศรทธา

ความเชอทมเหตผล มนใจในหลกทถอและในการดททำ ศล การรกษาการยวาจาใหเรยบรอยประพฤตถกตองดงาม หร ความละอายใจตอการทำความชว โอตตปปะ ความเกรงกลวตอความชวพาหสจจะ ความเปนผไดศกษาเลาเรยนมาก จาคะความเสยสละ เออเฟอเผอแผ ปญญา ความรความเขาใจถองแทในเหตผล ดชว ถกผด คณโทษประโยชน มใชประโยชน รคด รพจารณาและรท จะจดทำ ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม อรยทรพย 7 เพอการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การตดสนใจ

ทศพธราชธรรม ธรรมของพระราชาคณธรรมของผปกครองบานเมอง ธรรมของนกปกครอง มขอธรรม 7 ขอคอ ทาน การให ศลความประพฤตดงาม ปรจจาคะ การบรจาค คอเสยสละ อาชชวะ ความซ อตรง มททวะความออนโยน ตปะ ระงบยบยงขมใจได อกโกธะความไมโกรธ อวหงสา ความไมเบยดเบยน ขนตความอดทน อวโรธนะ ความไมคลาดธรรมผ บ ร ห า รก ารศ กษาควรย ดหล กธรรมทศพธราชธรรม เพอการครองตน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การสรางแรงจงใจ

2. หลกพทธธรรมทสอดคลองกบหลกการบรหารการศกษาดานครองคน

มองคประกอบของหลกพทธธรรมจำนวน 15 หลกธรรม ดงน

กลยาณมตตตา ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม กลยาณมตตตา ในการครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผ นำ และทกษะการสรางแรงจงใจ

ธรรมคมครองโลก 2 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ธรรมคมครองโลก 2 ในการครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดสนใจ

ธรรมทำใหงาม 2 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ธรรมทำใหงาม 2 ในการ

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 77

ครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำและการตดตอสอสาร

ธรรมมอปการะมาก 2 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ธรรมมอปการะมาก 2 ในการครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดสนใจ สอดคลองกบ วรภทร ภเจรญทกลาววา ไมวาคนจะแตกตางแบบไหน จดการยากแคไหนแบงเปนกประเภท เรากใชหลกการมหาสตปฏปฎฐาน 4 ฝก ดดสนดานได...ใหพนกงานม อทธบาท 4 ในการฝกสต ใหพวกเขาเหนวา ตนตอ สาเหตทงหลายอยทจตไมวางการจะทำใหจตวางตองฝก สต...หลกธรรมการบรหารแนวพทธศาสตร คอ สต พอไดมหาสตปฏปฎฐาน 4 กจะได อธจต อธศล อธปญญาเปนจตวาง เปนศลใหญ เปนปญญา (wisdom)ทแทจรง (วรภทร ภเจรญ, 2548. หนา 228-233 )

กศลมล 3 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม กศลมล 3 ในการครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

สจรต 3 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สจรต 3 ในการครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การสรางแรงจงใจและการตดสนใจ สอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ กลาววา คนมศลธรรมหรอมมนษยธรรมเปนอารยชนมธรรมสจรตท งสาม (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2547. หนา 14-19)

สนโดษ 3 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สนโดษ 3 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ สอดคลองกบพระมหาจรญ วจารณเมธ (นลาพนธ) กลาววาหลกสนโดษ เปนหลกธรรมในพระพทธศาสนาทเนนการแกปญหาจากภายในมาหาภายนอกปญหาจากภายในหมายถ งปญหาท เก ดในจตใจของมนษยทมความโลภ โกรธ หลง รกสขเกลยดทกข เปนธรรมดา ปญหาภายนอกคอปญหาทเกดจาก เศรษฐกจการเมอง สงคม

นำมาประยกตใชกบชวตประจำวน จะชวยใหการแกปญหาท เก ดข นแกตนเองไดอยางมประสทธภาพมากขน (บณฑตวทยาลย มจร., 2545.หนา 152-153)

อธปไตย 3 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม อธปไตย 3 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำและการตดสนใจสอดคลองกบ พระเมธธรรมาภรณเสนอแนวคดเรองคณธรรมสำหรบนกบรหารคอ อธปไตย 3 วา“หนาทของนกบรหารปรากฏอยในคำจำกดความทวา การบรหารหมายถงศลปะแหงการทำงานใหสำเรจโดยอาศยคนอน วธการบรหารสรปไดสาม ประการตามนยแหง อธปไตยสตร ดงน 1)อตตาธปไตย หมายถงการถอตนเองเปนใหญวธการบรหารแบบนทำใหไดความสำเรจของงานแตเสยเรองการครองคน 2) โลกาธปไตย หมายถงการถอคนอนเปนใหญ นกบรหารประเภทนไดคนแตเสยงาน วธการบรหารแบบนทำใหไดเรองการครองคน แตเสยเรองความสำเรจของการครองงาน 3) ธรรมาธปไตย หมายถงการถอธรรมหรอหลกการเปนใหญ นกบรหารประเภทนไดทงคนและไดทงงาน วธการบรหารแบบนทำใหไดเรองการครองตน การครองคน และการครองงาน” พระเมธธรรมาภรณ. (2538 หนา 25-47) สอดคลองกบ พระพรหมคณาภรณ กลาววาคนมสวนรวมในการปกครองทด โดยเฉพาะคนในสงคมประชาธปไตยพงรหลกและปฏบตดงนก.รหลกอธปไตย คอ รหลกความเปนใหญทเรยกวาอธปไตย 3 ประการดงน อตตาธปไตย ถอตนเปนใหญ โลกาธปไตย ถอโลกเปนใหญธมมาธปไตย ถอธรรมเปนใหญ ถาตองการรบผดชอบตอรฐประชาธปไตย พงถอหลกขอ 3 คอธรรมาธปไตย ข.มสวนในการปกครอง (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2547. หนา 21)

ฆราวาสธรรม 4 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ฆราวาสธรรม 4 ในการครองใจคน

หนา 78 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ สอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ กลาววา คนครองเรอนทเลศลำ (ชวตบานทสมบรณ) ตองวดดวย ฆราวาสธรรม 4 (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2547.หนา 41-45)

พรหมวหาร 4 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม พรหมวหาร 4 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดตอสอสารสอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ กลาววาคนมคณแกสวนรวม (สมาชกทดของสงคม)มธรรมคอหลกความประพฤตดงน ก.มพรหมวหารคอธรรมประจำใจของผประเสรฐ หรอผมจตใจยงใหญกวางขวางดจพระพรหม 4 อยาง ตอไปนเมตตา ความรก กรณา ความสงสาร มทตาความเบกบานพลอยยนด อเบกขา ความมใจเปนกลาง ข.บำเพญการสงเคราะห (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2547. หนา 20) สอดคลองพระเทพดลก (ระแบบ ฐตญาโณ) เหนวาหลกการครองคน นน ผบรหารจะตองมพรหมวหาร 4(พระเทพดลก, 2547. หนา 2-3) สอดคลองกบทศนย นอยวงศ และรอยเอกหญงมารดาพรพฒนเวทย วจยพบวา ธรรมะของนกบรหารทเกยวกบการครองคนไดแก พรหมวหาร 4 (ทศนยนอยวงศ และรอยเอกหญงมารดา พรพฒนเวทย,2539. หนา 95-96)

สงคหวตถ 4 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สงคหวตถ 4 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ คดเปนรอยละ 33.34สอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ กลาววาคนมคณแกสวนรวม (สมาชกทดของสงคม)มธรรมคอหลกความประพฤตดงน ก.มพรหมวหารข.บำเพญการสงเคราะห คอปฏบตตามหลกการสงเคราะห หรอธรรมเครองยดเหนยวใจคนและประสานหม ชนไวในสามคคท เร ยกวาสงคหวตถ 4 (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต),2547.หนา 21) สอดคลองกบทศนย นอยวงศและรอยเอกหญงมารดา พรพฒนเวทย วจยพบวา

ธรรมะของนกบรหารทเกยวกบการครองคนไดแกสงคหวตถ 4 (ทศนย นอยวงศ และรอยเอกหญงมารดา พรพฒนเวทย, 2539. หนา 97-98)

อธษฐานธรรม 4 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม อธษฐานธรรม 4 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ สอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ กลาววา คนมชวตอยอยางมนใจ เปนอยอยางผมชย ประสบความสำเรจในการดำเนนชวต คนผนนเปนผไดเขาถงจดหมายแหงการมชวต และดำเนนชวตของตนตามหลกอธษฐาน 4 ประการ (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2547. หนา 34)

อทธบาท 4 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม อทธบาท 4 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การสรางแรงจงใจ สอดคลองกบ วรภทร ภเจรญ ทกลาววาทางพทธศาสนาสอนวาการงานใดๆจะสำเรจไดกตองม มอทธบาท 4 ฉนทะคอชอบทำ วรยะคอขยนทำ จตตะ คอ ตงใจทำ และวมงสา คอฉลาดในการทำ เปน PDCA (Plan Do CheckAction) หรอใชหลกการ ส จ ป ล (ฟง คด ถาม เขยน)(วรภทร ภเจรญ, 2548 หนา 228-233 ) สอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ กลาววา คนประสบความสำเรจ (ชวตทกาวหนาและสำเรจ) พงปฏบตตามหลกอทธบาท 4 (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2547. หนา 37) สอดคลองกบทศนยนอยวงศ และรอยเอกหญงมารดา พรพฒนเวทยวจยพบวา ธรรมะของนกบรหารท เก ยวกบการครองคนไดแก อทธบาท 4 (ทศนย นอยวงศและรอยเอกหญงมารดา พรพฒนเวทย, 2539 หนา99-100)

เบญจธรรม หรอเบญจกลยาณธรรมผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม เบญจธรรมในการครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

พละ 5 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม พละ 5 ในการครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 79

กลยาณมตรธรรม 7 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม กลยาณมตรธรรม 7 ในการครองใจคน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการสรางแรงจงใจ สอดคลองกบพระพรหม-คณาภรณ กลาววา คนผสงสอนหรอใหการศกษาผ ทำหนาท ส งสอนหรอใหการศกษาผ อ นโดยเฉพาะคร อาจารย พงประกอบดวยคณสมบตและประพฤตตามหลก กลยาณมตรธรรม 7(พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2547. หนา 63-64)

สปปรสธรรม 7 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สปปรสธรรม 7 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดสนใจสอดคลองกบพระพรหมคณาภรณ กลาววาคนสมบรณแบบหร อมน ษย โดยสมบรณซงถอไดวาเปนสมาชกทดมคณคาทแทจรงของมนษยชาตซงเรยกไดวาเปนคนเตมคนผสามารถนำหม ชนและสงคมไปส สนตสขและความสวสดมธรรมหรอคณสมบต ตาม สปปรสธรรม 7(พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2547.หนา 14-16) สอดคลองกบทศนย นอยวงศ และรอยเอกหญงมารดา พรพฒนเวทย วจยพบวา ธรรมะของน กบร หารท เก ยวก บการครองตนได แก สปปรสธรรม 7 (ทศนย นอยวงศ และรอยเอกหญงมารดา พรพฒนเวทย, 2539. หนา 92-93)สอดคลองกบ พเชษฐ อมสข วจยเรอง การประเมนศกยภาพตามแนวพทธของศกษานเทศกในเขตพนทการศกษาลพบรเขต 1 พบวา มคณสมบตรหลกการจดการทด สปปรสธรรม 7 ในระดบคอนขางมาก (พเชษฐ อมสข, 2547. หนา 85)

อปรหานยธรรม 7 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม อปรหานยธรรม 7 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การบรหารความขดแยง สอดคลองกบพระพรหมคณาภรณกลาววา คนมสวนรวมในการปกครองทด โดยเฉพาะคนในสงคมประชาธปไตยพงรหลกและ

ปฏบตดงน ก.รหลกอธปไตย คอ รหลกความเปนใหญทเรยกวา อธปไตย 3 ข.มสวนในการปกครองโดยปฏบตตามหลกการรวมรบผดชอบทจะชวยปองกนความเสอมนำไปสความเจรญรงเรองโดยสวนเดยว ทเรยกวา อปรหานยธรรม 7(พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2547. หนา 26)

อรยทรพย 7 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม อรยทรพย 7 ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การตดสนใจสอดคลองกบ พเชษฐ อมสข วจยเรอง การประเมนศกยภาพตามแนวพทธของศกษานเทศกในเขตพนทการศกษาลพบรเขต 1 พบวา มคณสมบตของคนด อรยทรพย 7 ในระดบคอนขางมาก (พเชษฐอมสข, 2547. หนา 85)

ทศพธราชธรรม ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ทศพธราชธรรม ในการครองใจคนประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การสรางแรงจงใจ สอดคลองกบพทธทาสภกขกลาววา“...ธรรมะคอหนาท จงถอเอาธรรมะหรอหนาทเปนทพงเถด จะมพระพทธ พระธรรม พระสงฆครบถวนอย ในคำวา หนาท นนเอง ในทน ธรรมะหมายถง หนาท แหงการปฏบตตามทศพธราชธรรม ซงจะเปนความถกตองทสด...หนาทททำมาหาเลยงชพ กเปนหนาทหมวดหนง(การครองงาน) หนาทในการบรหารรางกายใหเปนอยปกต นกเปนหมวดหนง (การครองตน)หนาทในการตดตอกบสงคมรอบดาน นกหมวดหนง (การครองคน) อยางนอยกเปน 3 หมวดแหงหนาทกจะเปนความปลอดภย แตในทนจะยดเอาหลก ทศพธราชธรรมมาเปนหลกของการปฏบต ในสงทเรยกวาหนาทถาถอธรรมะนเปนหลกแลวจะงายดายในการทจะทำหนาททงปวงใหครบถวน (พระธรรมโกศาจารย, 2530.หนา 24-25,205-211)

3. หลกพทธธรรมทสอดคลองกบหลกการบรหารการศกษาดานครองงาน

หนา 80 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

มองคประกอบของหลกพทธธรรม 10หลกธรรม ดงน

โยนโสมนสการ ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมโยนโสมนสการ เพอการครองงานประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดสนใจ

ธรรมทำใหงาม 2 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ธรรมทำใหงาม 2 เพอการครองงาน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดตอสอสาร

ธรรมมอปการะมาก 2 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ธรรมมอปการะมาก 2เพอการครองงาน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำและ การตดสนใจ

สจรต 3 ผ บรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สจรต 3 เพอการครองงาน ประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การสรางแรงจงใจ และการตดสนใจ

ฆราวาสธรรม 4 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม ฆราวาสธรรม 4 เพอการครองงานประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

สงคหวตถ 4 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สงคหวตถ 4 เพ อการครองงานประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ

อทธบาท 4 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม อทธบาท 4 เพ อการครองงานประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และ การสรางแรงจงใจ

พละ 5 บรหารการศกษาควรยดหลกธรรม พละ 5 เพอการครองงาน ประยกตใชกบภาวะผนำ

สปปรสธรรม 7 ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรม สปปรสธรรม 7 เพอการครองงานประยกตใชกบทกษะภาวะผนำ และการตดสนใจ

4. หลกพทธธรรมทสอดคลองกบหลกการบรหารการศกษา 3 ดาน

ผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมกลยาณมตตตา โยนโสมนสการ ธรรมทำใหงาม 2

สจรต 3 ฆราวาสธรรม 4 สงคหะวตถ 4 หรอสปปรสธรรม 7 เพอการครองตน การครองคนและการครองงาน ของผ บรหารการศกษาเปนสมรรถนะทชวยใหบรหารงานบรรลภารกจขององคการอยางมประสทธภาพและประสทธผล

หลกพทธธรรมในการบรหารการศกษานน จากการศกษาดงกลาวมาตามวตถประสงคทำใหรและเขาใจ และ มทศทางในการบรหารจดการศกษาสอดคลองสมยปจจบน หลกธรรมนเปนหลกพทธธรรมททางการนำมาเปนนโยบายวางกรอบทฤษฎจดการศกษาเชงพทธ นนคอ ไตรสกขาซ งประกอบดวยศลอนเปนการศกษาหลกบรหารกาย วาจา สมาธ เปนการศกษาหลกบรหารจตและปญญาเปนการศกษาหลกพฒนาปญญาใหรหลกพทธธรรมตามทเสนอเปนความสมพนธและสอดคลองกบการครองตน ครองคน ครองงานในการวจยน

หลกการครองตน ดวยศล สมาธ ปญญาศลเปนหลกการครองตน เพราะนำตน

ใหมปกตสข สรางสนตระดบพนฐานใหตนเองเปนหลกประกนตนในเรอง ฆาสตว ลกทรพยประพฤตผดกาม ความนาเชอถอและไมประมาท

สมาธเปนหลกการพฒนาจต ใหจตมสมาธ มสตตามหลกสตปฏฐาน เกดญาณวปสสนามองเหนโลก เหนธรรมชาตตามกฎไตรลกษณ

ปญญา เปนหลกการพฒนาใหมองโลกเปนสมมาทฏฐในอรยสจ ไตรลกษณ ขนธ 5ปฏจจสมปบาท พฒนาปญญาดวย สมมาสงกปปะมจตคดในการกำจดกเลส ในการถอชวตพรหมจรรย (Religious Life)

หลกการครองคนดวยศล สมาธ ปญญาศล ศลนอกจากเปนหลกประกนชวต

ใหตนเองแลว ยงเปนหลกประกนแกคนอนดวย สมาธ เมอไดพฒนาแลวจะเปนจตบรสทธประเสรฐ มสตสมปชญญะ ทำใหเขาใจโลก

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 81

ชวตเปนสจจะธรรม มผลตอคนอนและสงคมทำใหสงคมเปนสขและสงบ

ปญญา เมอไดพฒนาแลวจะมประโยชนตอคนอน มทฏฐเสมอกน สรางความเขาใจกนโดยงายไมแตกแยกทางความคด ทำใหสงคมมปญหาในการบรหารตน บรหารคนนอยลง

หลกการครองงานดวยศล สมาธ ปญญาธรรมดาคนน นยอมมสงคม ตามท

อรสโตเตล กลาววา “ มนษยเปนสตวสงคม” (A manis a social being) ดงนน เราจงตองมความสมพนธกบคนอน ในฐานะคนรวมงาน เพอนผ บรหารงาน เม อเราตองมชวตสมพนธกบคนอนนน เราตองมหลกการครองคน ตามทกลาวมา ประการตอไป เราตองมหลกการครองงานทำอยางไรใหมหลกการครองงาน นนคอการพฒนาตนเองและคนอนใหสอดคลองกบงานใหเหมาะสมกบงานใหได ในการดงกลาวนกโดยใชหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ และปญญานเอง

ดงนนจงขอเสนอวา ไตรสกขาตามหลกพทธธรรม จะมผลทอดมตอตน คนอน และหนาทการงานเปนอยางด ทำใหสงคมประเทศชาตมการศกษาและสงบสขในทสด

ขอเสนอแนะ การนำผลไปใชควรดำเนนการดงน1. จดทำคมอหลกพทธธรรมทสอดคลอง

กบหลกการบรหารการศกษา ดาน การครองตนการครองคน และการครองงาน และค มอการประยกตใช หลกพทธธรรมกบทกษะการบรหารงานการศกษา 2. เขยนบทความเกยวกบหลกพทธธรรมเพอพฒนาตน พฒนาคน และพฒนางาน

ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไปจากการทำวจยเรอง หลกการบรหาร

การศกษาตามแนวพทธธรรม พบวามประเดนทควรนำไปศกษาวจย เรอง “ประสทธผลการบรหารโรงเรยนสงกดสำนกงานเขตพนทการศกษาตามหลกการบรหารดานการครองตน การครองคนและการครองงาน “ และเรอง “ประสทธผลของการบรหารจดการบคลากรทางการศกษาสงกดเขตพ นท การศกษา โดยใชหลกพทธธรรมกลยาณมตตตา”

หนา 82 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

เอกสารอางอง

เกษม วฒนชย. (1 มถนายน 2545). การครองตน ครองคน และครองงาน. สบคนเมอวนท 14 กมภาพนธ2549. จาก http://www.ubu.ac.th

การศาสนา,กรม. (2538).การวจยทางดานการศาสนา. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา.การศาสนา, กรม. (สร เพชรไทย ป.ธ.๙, บรรณาธการ). (2530). พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบสงคายนา

ในพระบรมราชปถมภ พทธศกราช ๒๕๓๐. กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา.คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. (2545). รายงานการอภปรายเรอง พทธธรรม นำการศกษา

ไดอยางไร. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.เจรญผล สวรรณโชต. (2537). ทฤษฎบรหาร. กรงเทพฯ: ตาวนพลบบลชชง.ฉนทนา จนทรบรรจง. (2541). การศกษากบการพฒนาคณธรรม. กรงเทพฯ: ม.ป.พ.เฐยรพงษ วรรณปก, ราชบณฑต. (2543). คำบรรยายพระไตรปฎก. กรงเทพฯ: ธรรมสภา.ดลพฒน ยศธร. (2544). การนำเสนอรปแบบการศกษาเพอการพฒนาทยงยนตามแนวพทธศาสตร.

วทยานพนธ ค.ด., จฬาลงกรณมหาวทยาลย.ทศนย นอยวงศและร.อ.หญงมารดา พรวฒนเวทย. (2539). ธรรมะกบการบรหาร. วทยานพนธ ศศ.ม.,

มหาวทยาลยนเรศวร.นพนธ กนาวงศ. (2543). หลกบรหารการศกษา. พษณโลก: ตระกลไทย.พระเทพดลก (ระแบบ ฐตญาโณ). (2547). การครองตน ครองคน และครองงาน หลกปฏบต สำหรบผบรหาร

และคนทำงาน. กรงเทพฯ: สำนกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต.พระธรรมกตตวงศ (ทองด สขเตโช). (2544). ภาษาธรรม. กรงเทพฯ: เลยงเซยง.พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต). (2543). พระพทธธรรม. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย.พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต). (2545). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. (พมพครงท 11).

กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต). (2543). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลศพท. (พมพครงท 9).

กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). (2547). ธรรมนญชวต. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา.พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต). (2541). คณธรรมสำหรบนกบรหาร. กรงเทพฯ: มลนธพทธธรรม.พเชษฐ อมสข. (2548). การประเมนศกยภาพตามแนวพทธของศกษานเทศกในเขตพนทการศกษาลพบร

เขต 1.วทยานพนธ ค.ม., มหาวทยาลยราชภฎเทพสตร.มงคล ภาธรธวานนท. (2539). พฤตกรรมดานคณธรรมของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษาสงกดกรมสามญ

ศกษา จงหวดรอยเอด. วทยานพนธ ศศ.ม, มหาวทยาลยมหาสารคาม.มนญ วงศนาร. (2538). หลกธรรมกบการบรหาร. กรงเทพฯ: ธรรมสภา.

วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550 หนา 83

มลนธเผยแพรชวตประเสรฐ (ผชป.) (2531). ทศพธราชธรรม พทธทาสภกข. กรงเทพฯ: สหมตร.(หลวงพอพทธทาสภกข ปาฐกถาธรรมทางวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย ภายใตชอรายการ“การตามรอย พระยคลบาทโดยทศพธราชธรรม” ออกอากาศทกวนอาทตยเวลา 8.00-8.30 น. ตงแตอาทตยท18 มกราคม 2531 มคนถอดเทปเปนจำนวนมาก มลนธเผยแพรชวตประเสรฐ เปนหนงในนน เจาของผลงาน“พทธทาสภกข” ชอผลงาน “ทศพธราชธรรม” )

รตนะ บวสนธ. (2541). วธวจยเชงคณภาพทางการศกษา. กรงเทพฯ: ม.ป.พ.วรภทร ภเจรญ. (2548). องคกรแหงการเรยนรและการบรหารความร. กรงเทพฯ: อรยชน.วมต หยกพรายพนธ. (2544). พฤตกรรมคณธรรมของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษาสงกดกรมสามญศกษา

เขตการศกษา 5. วทยานพนธ ค.ม., สถาบนราชภฏนครปฐม.สมชาย วรญญานไกร. (2545). ฐานขอมลงานวจยทางพระพทธศาสนา พ.ศ.๒๕๒๐ – ๒๕๔๔ (CD-ROM).

กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.แสง จนทรงาม. (2535). พทธศาสนวทยา. กรงเทพฯ: บรรณาคาร.Brown. W.B. & Moberg. Dr.J. (1980). Organization theory and Management A Macro Approach.

New York: John Wiley and Sons.Erwin Miklos & Eugene Ratsoy. (1992). Educational Leadership: Challenge and Change. Alberta:

University of Alberta Printing Service.Fred C. Lunenberg & Allen C. Ornstein. (2005). Educational Administration Concepts and Practices.

(Forth Edition). California: Wandsworth Publishing CompanyGary Yukl. (1973). Leadership in Organizations. (Third Edition). Englewood Cliffs: Prentice Hall.

หนา 84 วารสารศกษาศาสตร ปท 18 ฉบบท 2 เดอนพฤศจกายน 2549-มนาคม 2550