Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
b Huttaf,
fl .. antik il~bniedem rna kienx imxerred mad-dinja koilha kif in llum. Kien jgnix biss lmma infirex u tgnallem jgliixf'ambjenti godda.
Gnal!-ewwel kien jivvjagga fi gruppi zgnar ta' familji, u rna igorr nafna mba razz miegflu lilief xi u glud. lmma bi:t-zmien beda jgorr nafna affarijiet li iden uzi. Fost dawn kien hemm i-annima!i li tgnallem irabbi: klieb, mogfio:Z, qtates,
Dawn ii-godda spiss kienu jkunu godda mhux gnail-bniedem biss, imma anke tiegnu. U b!a ma jafu, in-nies dalililu perikli kbar gflall-annimali tal-post
u ma u New Zealand, f'dik 1-;;ut hemm numru kbir gnax ma kinux jafu : minnhom. Dawn 1-
ma kienx hemm annimali li jistgliu jaqbduhom. , biex 1-grieden). X'talisbu li Heqq, u
kontu qattus u taraw jippassigga qudd gnajnejkom x'kontu tagflmlu!! U hekk gara! l!~qtates liar btu u qerdu i~gnasafar u nafna annimali ohra ta' New Zealand.
flafna dawn jew jezistu jew saru flafna. I!Mkiwi, l~gtlasfur nazzjonali ta' New Zealand, rna tarahx kif gieb u lahaq!
Editorjal Aflbarijiet lokali Mid-dinja Kompetizzjoni Nittrumbjaw fuq . ..id-Daqquqa lttri Poezija/ Art Gaiiery Attivita Naturalment Gruppi Lokali 11-Berdwocing Pingi Pingi! X'rat il-kamera Widnet ii-Baliar
nemla
Fa((ata ta; Quddienz
Gremxula
pag 2 pag 3 pag 4 pag 4 pag 5 pag 6 pag 7 pag 8 pag 8 pag 9 pag 10 pag 11 pag 12 pag 12
(Podarcis filfolemis- Maltese Wall Lizard)
Wara xitwa xita nibdew nerggnu naraw dan 1-annimal jitlacca m\11-nitan tas-sejjien biex jongnos !ix-xemx. 11-gremxula ta' Malta hija endemika, jigilieri ma tezisti mkien iktar nlief Malta. 11-gremxula mnarsa bil-ligL
Bliai dai-kaz hemm elf kai ienor ta' kif annimali, u anke pjanti, li n-nies nadu f'artijiet olira qerdu I· flora u I· fawna tal-post.
rtbieb rtuttaf, in-natura qisha jigsaw puzzle. Kull bitca gnandha !-post specjali tagfiha. Jekk tipprova ddannai bicca f'post ieflor, se tonloq problemi Iii ta' madwarha, u tispicca tnassar 1-istampa kollha!
Victor Falzon ~ Editur ~
.~,· _...L. [•,'
Working Group Klabb fiuttal Silvana Agius, Jason Aloisio, Isabella Borg, Robert Borg, Audrey Chetcuti, Norman Chetcuti, Desiree Falzon (Ger), Victor Falzon, Margaret Muscat.
I -~-Q- Klabb 11uttaf huwa t-taqsima ta' Birdlife Malta gnall-membrita' tant
I (Jj)\ '.\ -:7 1-14-il sena. 11-Kiabb.jorganizza nargie.t fil-karnpanja. , zjarat f'ris.ervi
~ naturali, tahdidiet, video-shows u anke xoghol ambjentali. 11-Kiabb jippubiika n-newsletter-magazin "11-rluttafa" kull xahrejn glial!-
, membri, u jipproduCi hendawts u log hob ghal waqt 1-attivitajiet. II-' Klabb gnandu wkoll 4 Gruppi Lokali fil-pajjiz. Snubija fi Klabb
Fluttat hija Lm1.50 fis-sena.
Pubblikazzjoni ta' Bird life Malta POBox 498 Valletta CMR Oi Tel 230684/250229 Fax 225665 Materjal mill-magaiin 11-rluttafa jista' jigi kkupjat drnent li jissemma' s-sors. Stampat g!iand Poulton's Print Shop, Apri\1996
---------------
lll1
• I
II
1 II IIi
1.n]a
rr ~. ;·.·, .. ':·· .. ·, ..... ,,.,.,.~ '.:' ;r." .. , .. ' .. ~' .. \ ...... 11-1 J\2~t ... --~ L
11-Monka hija 1-unika foka li tgflix fii-Baflar Mediterran. Biex twelled u trabbi I-fern tagl'lha hija tfittexgnerien mud lama II jlfthu fuq wicc iibaflar. Minn dawn jezistu kemm trld fiiMediterran (anke f'Malta hawn skoss), imma xorta wanda 1-Monka mhijiex komuni. Is-
... rl ' t1 h n j ?>. "rl 1" I 1\11 k t" k I saJJie .... a JOq .. u a g .. ax gn1 ... u 1 .-.•. on ,a .1e. o. il-nut u allura hija 1-gnadu tal~bniedem! Bflal dak li qallhom ii-bniedem biss gliandu d-dritt jiekol il-l'lut! FHmgfloddi i-Monka (jew Bumerin) kienet tidher spiss fl-ibflra Maltin, imma llurn m'gfladekx tisma' biha. 1!-Monka saret wal'lda mill-10 mammiferi 1-aktar rari iid-dinja ... ma fadalx iktar m!nn 400 b'kollox, u dejjem tonqos. Fii-Mediterran baqa' biss ftit innawi lejn i!Grecja u t-Turkija fejn dan i-annimal grazzjui gnadu jinstab. !1-fatt li 1-Mediterran huwa 1-iktar banar imnigges tad-dinja ma jgflinx is-sitwazzjoni lanqas. Jekk tispicca 1-Monka miii-Mediterran inkunu tlifna gawhra tassew specjali min-natura ta' madwarna. ·
Mimdudin: 2.BIES 3.STURNELL5.GRAWWA 7.ARPA9.ZOKK 10.FEKRUNA 11.GALUNA Weqfin: 1.VENEWWA 2.BORKA 4.TIGRA 6.KOKKA 8.AJKLA lr-rebbiel'la kienet Suzanne Grima minn Kercem
lrranga 1-isrnijiet imnawdin ta' 1-gnasaiar (1-ewwel xxejdjati tifforma isem ta' gnasfur ienor. X'gflastur hu? lbgnat it-twegiba Iii Kompetlzzjonl 11-rtuttafa 13 BirdLife Malta POBox498 Valletta CMR 01 .. Zmien sat-30 ta' Mejju 1996. Prernju: KTIEB DWAR IN-NATURA.
Tinsix: Min iqasqas mill-fluttafa niskwalifikawh!
"~r~T;T B r~I-~l~~ 1 L~--·-·-~·-~ -~-J
[~I~I~J;IJ~.J ~~T~Ts I ~[~~~-r-;l1 lJ-~-L--~- ~1_~---
CIJlTI- 11
l~T A r L 1 ~-r~l~T;J
IT11 I Ill [ii;r~-I~T~l-~T ~-l
IT_L1J.IlJ ~LI~~L~r;·r~·r;J
ITITJTI=J [ ~T~T~1~l~ -c T r~ I ~_j-~_lL _..J. ___ l_~_
!ill UJI L___L__L_L_ - ~~
l~ L~l)(J_~-L~li1J
r·--TI--TTl' T-l~l L . _L --~_l_L __ j______J
-, ---·---, L~_J ~~--~
L J ~----.:'·''··~·. -. ,---. ~ ~~i"· LJ l --'~d.!!l/·
";;;;;!' ·-~. ~~
~a~] ~········~ [~
[ ----- l
1.~ ,) i·.·'1 h:t .A·-·
r --------- - ---·- --l I I I [---]
,---~]-
L_
'\•, --11 IL-Huttafa 13 e Morzu-Aprii 1996
R
g g · Malti: Daqquqa tat-Toppu
~ Ingliz: Hoopoe l_.~ntifi~Upupa epoJ»
bdejt i!~berdwocing, kont inqalleb fil~kotba nipprova nitgnallem sew l~gnamla tc{kull gnasfur li Malta. Meta
nara 1-!stampa tad-Daqquqa tat-Toppu, kont nitnawwad ~ gnalkemm sflabi kienu jgnidu li huwa gnasfur komuni, bilkemm kont irrid nemmen li f'Malta jigu ghasafar ta' dan it-tip! lmbagnad rajt Daqquqa ghali-ewwel darba ... u
kemm verament UNIKU.
Uniku fl-gnamla, uniku fl-ilwien, uniku fl-imgiba. Ftit izgnar minn narnierna, tawwali, rnunqartwil u mgnawweg,
saqajn qosra, lewn f1amrani kulur is-
salarnun bi strixxi bojod u fuq gwinnajh qisu "zebra crossing"! U fuq kollox toppu kbir roza, abjad u iswed li jinfetan qisu rnrewna ....
Gnastur tal-noim, imsomma! Anke t-titjira g11andu stramba, donnu jaqbez rna' kull qadfa tal-gwienan. Lgnajta, li rari tinstema' Malta, hija: "Uupuupu"- gnalt1ekk bl-lngliz jissejjafl Hoopoe.
ld-Daqquqa tat-Toppu tbejjet f'flafna pajjizi fi-Ewropa, x'aktarx lejn in-nofsinhar tal-kontinent, u anke fi-Afrika
izda tkun inqas komuni mir-rebbiegna. Nistgnu niltaqgnu mad-Daqquqa kullimkien (anke
f'xi gonna f'nofs ii-Belt!), imma tippreferi nflawi bilblat u ftit sigar imferrxin. L-isban cans biex tara wandahija li ii tmur mixja ma' 1-irdumijietjewf'xi wied mingnajr kaccaturi (jekk je.Zisti !) , 1-afljarfir-rebbiegfla. X'aktarx tittajjar mill-art, fejn tflobb toqgnod tfittex insetti rqaq u xagnat. Hija u tfittex 1-ikel, spiss tiftan u tagfllaq it-toppu, bnallikieku biex tingflogob malberdwocer!
Meia aqbdu d.ik iHromba u erflu!ha lejn xi rokna kwieta fil-kampanja. Meta taraw Daqquqa tat-Toppu, tibdew tifhmu gflaliex Klabb rtuttaf jirsisti gnallnarsien ta' 1-gflasafar.
Mark Falzon
ta' Fuq. Tfittex xi toqba f'sigar .---------------------------xjun jew xquq fondi til-blat, fejn 1
tibni 1-bejta. F'Malta qatt ma j
bejtet, torsi minflabba 1-kaccaturi 1
li bflas-soltu jeqirdu dak kollu li ' hu sabifl.
Gflalkemm nia tbejjitx, madankollu xorta wanda ngawduha darbtejn fis-sena. Peress li Malta qiegnda fir-rotta bejn 1-Afrika u 1-Ewropa, 1-gflasafar jgfladdu minn Malta huma u jpassu. Fir-rebbiegfla d-Daqquqa narawha minn Marzu sa Mejju, 1-aktar gnallaflflar ta' Marzu u 1-bidu ta' April, meta tkun komuni. Fil-flarifa tpassi minn Awwissu sa Ottubru, izda 1-aktar lejn 1-annar I 5.. bl . t . ,, h .1 h b. f ~ d 0 t'Awwissu. Fil-flarifa tidherspiss 1gar u at.lm errxm , awn u emm ... am Jent per ell gua • aqquqa tat-Toppu! 1
(Silta minn ittra li nqalbet mill-lngliz)
Gflaiiz Editur, Nixtieq kom !i
tagnmlu fil-nrug tal-magazin 11-rtuuafa,
ma dnalt membru kont qed grupp iefmr biex nidflol magf'lhom. Dan gha!lex kont nahseb II 1-MOS huma interessati biss gnasafar, u jlena xtaqt gflaqda ll tinteressa runha fl-annimali kollha. imma mbagnad dnalt fi-MOS u ndunajt li wara koilox hija gnaqda gna!inarsien 1-annimali ko!lha. lndunajt ukoU millfatt II 1-magazin stess 11-Muttafa huwa stampat fuq karta riciklata. B'dan i-MOS qed tiffranka nafna tniggls u anke ssalva sigar mllli jinqatgnu.
J'AIIa jghinkom tkomplu x-xognoi siewi tagnkom.
Kenneth St Edward's College
Gnazii Edltur, Qed nikteb din 1-ittra zgnira biex
nirringrazzjakom ta!-gazzetti II jiena qiegnda nircievi ta' kul! xahrejn. Hija tkun interessanti nafna ghax ikun fiha affarijiet dwar in-natura gnax jiena nnobbha hafna n-natura. lnnobb fjuri, 1-gnasafaru 1-kampanja. Nixtieq ngnidilkom grazzl hafna.
Sabrina Zammit Gnargnur
Marzu- April 1996 • IL-Huttafa 13
fil~wied tai~Ghargnur. U zewg pitlrrossi. Fii-pront wicci Ill hemm u raj thorn
~~-----~~-~--~
'~-~ II \,'_;;;;_~,-~ !
~ i\ _,; ''7_:_-s-= I ~-~L. I ~l
maqbudin go trabokk. Kien flhom hasra. Trid min jaqbdek liiek? iva jew le?
Ghaziza Dorothy, Le!
Ghazii Editur,
Dorothy Borg Gnargnur
L--Editur
Nixtieq li l-annimali jhalluhom jghix.u u mhux joqtiuhom. Llstess il-pjantl:
I
~~-~ tj.~~-~ .. ~_./
~ m:ara kull pjanta sabiha, imbagliad ikun hemm xi hadd joqtolhom.
Jien nixtieq lnnehni dan ll-
ii:mu. Ritianne
Mai-Zebbug
Glial tagf1rif dwar annimali jew pjanti Maltin, iktbu iii Borg • Wildlink • Kiabb Huttaf • Birdlife
Malta • POBox498 ~ Val 0·1. Robert iwigibkorn direttament, ma' 1-ittra tagnkom
inkludu envelope bl-indirizz tagflkom u bolla ta'
,,
~ff1 IL-Muttafa 13 .. Morzu- Apnl 1996
Xi membri jik:ibu \(,~ ma .9\bnJ lhoffiX
u\na. Llf dawn ~lAhom \serffiu rns'novn. qlnax
~jn1iss lil~c~ .r~jbuhom\nom_ \<wfiada Tr1a 1zomrn il-kiu "*' ,
-No Mercy!
Wby should )YOU hunt? Ctlrt't )JOU ciJatlt? lVhat can you grant To the poor anirnal? To turn the world to a dull One! Aren't ymt learning none? Destroying its life It can't take a dive There it goes chased Tired and dazed For what reason Can't you reason? Why aint And pull the trigger? Are you insane? lVhy not want a "WOrld bigger? lVhy not face the sun? And throw au;ay the gun? Destroy and kill At your O'WU will Don't you know it's a sin? And above your glory And din It's a horrible story!!
Kristel]o Cmnilleri ?:(!) .c
Jtfl 0.\Vj~ (l
_) \~Y<$ ~-,;:. ,.,~ ~~»~=-=- =;:;:.~
u ~;;;;;;;;;;;;;;;;;,;;;;;;;;;;;;;,;;;;;;;;;;;;;,;;;;;;;;~;;;;;,;;;;;;;;;;;;;,;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;,;;;;;;;;;;;;;~~;J··•··
' • )f, .. ( Marzu- April 1996 e 11--Muttafa 13 ••••••••• ~'~···············•·.·.·.
i~~: l
mmun 8 Bhal kull sena f'dan iz-zmien tibda tigbidna l-gzira kwieta ta' Kemmuna. 8 hija santwarju, jigifieri fuqha l-ghasafar m 'ghandhomx isibu, min itellifhom. 8 B!Jas-soltu ahna ta 'Klabb Huttaf se naghmlu harga- anzi zewg hargiet- biex ingawduftit
uut,·<t:rnH::~ naturali ta' 8 Tonqsux, u hajru lill-genituri jigu maghkom ukoW
Marga A: Is-Sibt 20 ta1 April Marga B: Is-Sibt 27 ta' April
Lm2 dettalji lil min jibbukkja
~ L~
~\ \'
Biex tattendu tridu tlbbukkjaw
bit-telefon (230684/250229) aktar mit-18 ta' April.
Tajjeb imma ii taflsbu kmieni biex gnax
tienu numru limitat Tibagntux flus.
~i~~{~f:~:::::;:: ;:·
\'~ Kif inkunu hemm inzuru r·
Gibu maghkom: ~ tro~ba jekk gh~ndkom ~ ·. , _ . . • gw1da gha HaJr jekk ghandkom ll\lil .. 4 JJ· e nowtbuk u lapes \,.. \'\flf1
_ li Birdlife Malta qiegflda tizviluppa
. !'post bl'lala Wied I ~-Aflmar.
>~r• ~ Tfal taht it-8 snin --\ "-:ridjigi xi_hadd kbir magt1ho~
,. 11 ,. b ~~"' "" x tle.< u u x tlxor u ,, ·· • to. • h l k I ( e x1 Haga g a ras om . \\ '·
e basket tad-dahar berw:eq '~-...
<J I>
GIEG JEW ftM~E Sa ftit snin ilu, il-luminati u 1-birer, il-nalib, 1-ilma u 1-meraq tal-frott
kienu jinbiegnu fi fliexken tal-ngieg biss. Ilium qed jinxtraw ukoll filpakketti tal-kartun, laned jew fliexken tal-plastik.
Xi wnud jansbu li dan huwa progress. Hafna jsibuhom komdi gnax \1 ·
jippreferu jarmu jiendu 1-·fliexken vojta lura gfland tal-nanut U 1 .
pajjizna, li qatt ma kien xempju ta· 1-indafa, ikompli jitflammeg ma' kull/)1/1 reCipjent li jintrema'. 1)1
ii-flmieg ikerrah kullimkien, izda 1-akbar Flsara ssir fil-kampanja. !1
Hafna fllejjaq zgflar bnal bebbux, nannakol u nniezer 1-art jidfllu i ,, jistkennu jew jorqdu fil-fliexken jew laned mormijin. 11-bicca 1-kbira . jispiccaw biex imutu fihom gnax ma jkunux jistgnu jonorgu. \~Ill.
Mhix nag a diffitii li anna ngninu nalli dil-nsara rna tibqax issir. Meta \1\ mmorru nixtru gnandna nagn:Z:Iu prodotti bbotiljati fi fliexken tal-ngieg: 1
b'hekk inkunu nistgnu nirritornawhom u niffrankaw mill-muntanja orribli ta' skart li dejjem tikber fil-mizbliet. Gnandna wkoll inneggu liligenituri jagnmlu bnalna, billi nagntuhom 1-e:Z:empju anna stess!
Jason Aloisi
II 111~111)
lriJ
ft'ATTARD Leaders: lsabell.a f3drg, Grace CaiTJlfieri, Graziel!a Fenech, Marija Fenecnidoanhe Scerri, Agnes S.ci_clUfia(ko-ord), Silvio Scicluna (kc;J~ord). · .·· · ·.·
MSIDA!TA;i'XBiEX , .. ,,,,,,,,,,,,,, ... , ,,,. ·''' ,, Leaders: Michelle Borg (ko-ord);'Robett Bwg (!«:i-ord), Marisa
~~e~~AR •i:. . .. , ... ,:::::::::::::•••·········,·············· ··················'···············••:·····~~·····,········'···'···''········'· .•. Leaders: J:{ison.Aio\~iq{K9~on:f);.f:iil,)lt~Bezzim~; Mark Falzon (ko-ord), Caldon M~rqi!iici;:kbhi~ci Piizuto, ~iistln Vassallo. RABAT . .. "' .:: .... \:•:·•) • . • . Leaders: Silvaria.A.glus, Audrey Chet<;vti (ko-ord), Norman Chetcuti (ko-ord), Angel~ F~iJ§, . . •·
'Qas temmen! Tant qtilna balieni li 1-livell tal-banar
nizel iewg metri!!!
............... ~ v- ~ -- -........-- ._,;-- ~ -\_...A- ~
~ ,_...._ \_,A_ ...... ./"-' - "-""- ......... -~" -~
~
Flok is-soltu intervista, did~darba
ser nurikom kif issiru berdwocers tajbin.
issa li bdiet rebbiegfla, in~numru
a ~-
= ···n.· Q
. ···:;:·;·
. ~: ,_·..,..,.....--:--...'
.·.'>~
:·."'--~;::~-~
ll-Huttofa 13 • Marzu- April 1996 [ll ,~~~~---------·~~--------~--------- "~-----, -----
Membri Falko (it-taqsima zgT1azag1'1 ta' Birdlife) bilqieghda ix-xagflra tai-Buskett jittrumbjaw lejn i!-passa ta' Settembru. innutaw li gflandhom ukoll teleskopju.lt-teleskopju jqarreb iktar mirm
biex tui.ah irid ikol!ok tripied, inkella rna i.zommux sod.
X'naaflmel? lmxi bilmodu zomm ii-kwiet. Tajjeb lima tkunx wandek, gnax aktar gflajnejn! lmma jekk trid titkellem, agnme! hekk minn taflt 1-ilsien. Meta tisma' xi tisfira ersaq fid-direzzjoni li tkun smajtha, ieqaf u ttrombja. Tistenniex dejjem li tara 1-gnasfur 1-ewwel, gflax jaf ikun ftit monbi u bla tromba ma tarahx. Jekk tilmafl bejta tersaqx lejha, imma oqgflod bil-pacenzja, fil-kwiet u bla caqliq ftit 'il bogflod, u gf1andek ma ddumx ma tara 1-genituri gejjin bl-ikel biex i:Zoqqu 1-friefl. ~"""""--........ -=· ____ .....;;;............,
X'niekol? Tantx iggorr ikel miegflek gflax itaqqlek. rtu miegnek 1-aktar frott, ilma u forsi xi kisra
Pingipingi!
Naliseb li gliidtilkom mhux liai:in dwar 11-berdwocing. Nispera li tippruvaw. Jekk iko!lkom xi diffikulta fuq xi naga li gnidt, iktbu!i flam nara kif ser insolvihielkom.
narnrani 2 kannella car 3 isfar 4 kannella skur
' 5 andar
"" ~ ci5
Marzu -April 1996 •
i · irgh fl-g'li lieq i! ?
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ :?!
Jekk tkunu fix~xagliri qrib l~irdum, zommu gliajnejkom miftuliin gtialija. Bnalissa jiena
qiegnda biiMblanzuni u daqt nisplodi bil-kulur!!
~~
I
r···················---,u : Ghalik b'xejn :!
I> ~~.,r~ -~.-~ \ 1)! 1 , ~~11-Ktieb II~Passa ta' Ia I~
~~.!!. VI £~ Ghasafar ikun tiegnek I ~ b'xejn jekk iddannal : ~ membru gdid fi Klabb 1 ~ Huttaf. lmla lmformola 1 ; t'hawn ta11t u 1 :a: ibg11athielna flimkien I :5 mai~mizata tal-membru : :g gdid li ddaniial. Tinsix 1 '? id~dettalji tieghek! 1 ~
_.II!~~~~~ Ill~~~ Ill Ill Ill~~~ Ill Ill~~~~ 1111 Ill Ill Ill Ill~~.~~~ illl Iii~~~~~ II 1111 IIi I!!~~~~~~~·~~~~~~~~ 1!11 1111 ~~~Ill. 1 ~
i " · I~!Il !~ 1 DettaljiJ.§._l-mer:Dbrul:iQ_id 1 ~
: lsem: . : -~ 1 indirizz: 1 .0 I I ~ I i :2: I Tel: _ I ~
~ m II ~
i ' I .B lsem: M b . , ___jb I :::: ..;1 , I . --. -··· _ .. _______ em er s num er I m
========-=-=-= --=1 Ma' diHormo!a qed nib~ hat cekk/postal order/boll! mhux 111 :; ui.ati b v.aJur ta' Lm1.50 • ~
========L •••••••••• 11111 ••••••••••• ml g