101
LNH NAM CHÍCH QUÁI Nhng Truyn Thiêng Tc Vit Ni dung Bài ta “Lnh Nam Chích Quái” 1. Kinh Hng Bàng Khi Nguyên Tc Vit. 2. Kinh Lc Long Quân Dit Ng Tinh. 3. Kinh Lc Long Quân Dit H Tinh. 4. Kinh Lc Long Quân Dit Mc Tinh. 5. Kinh Tru Cau 6. Kinh Ch ng T. 7. Kinh Phù ng Thiên Vng. 8. Kinh Tit Liu: Bánh Dy Bánh Chng. 9. Kinh An Tiêm Trng Da Hu. 10. Kinh Bch Tr . 11. Kinh Lý Ông Trng. 12. Kinh Thôi V Khai Ging Vit. 13. Kinh M Châu. 14. Kinh Man Nng. 15. Kinh Tn Viên Sn Thánh. Truyn Thn Trng ng: Núi ng C. Truyn Hai Bà Trng.

LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

������������L�NH NAM CHÍCH QUÁI�Nh�ng Truy�n Thiêng T�c Vi�t�

��

N�i dung�����

� Bài t�a “L�nh Nam Chích Quái”��

1. Kinh H�ng Bàng � Kh�i Nguyên T�c Vi�t.�

2. Kinh L�c Long Quân � Di�t Ng� Tinh.�

3. Kinh L�c Long Quân � Di�t H� Tinh.�

4. Kinh L�c Long Quân � Di�t M�c Tinh.�

5. Kinh Tru Cau��

6. Kinh Ch ��ng T.��

7. Kinh Phù ��ng Thiên V� ng.

8. Kinh Ti�t Li�u: Bánh Dy Bánh Ch�ng.

9. Kinh An Tiêm Tr�ng D�a H�u.

10. Kinh B�ch Tr� .

11. Kinh Lý Ông Tr�ng.

12. Kinh Thôi V� Khai Gi�ng Vi�t.

13. Kinh M� Châu.

14. Kinh Man N� ng.

15. Kinh T�n Viên S n Thánh.

� Truy�n Thn Tr�ng ��ng: Núi ��ng C�.

� Truy�n Hai Bà Tr�ng.

Page 2: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

� Truy�n sông Tô L�ch.

� Thn Núi H�ng L�nh.

� Truy�n hai v� thn � Long Nhân, Nh� Nguy�t.

� Truy�n T� ��o H�nh và Nguy�n Minh Không.

� Truy�n D� ng Không L� và Nguy�n Giác H�i.

� Truy�n Hà Ô Lôi.

23 truy�n d�ch thêm.

Gi�i thi�u 9 b�n L�nh Nam Chích quái

BÀI T�A �L�NH NAM CHÍCH QUÁI LI�T TRUY�N��

Qu� H�i tuy � cõi L�nh Nam (1), nh�ng núi non k� l�, ��t �ai linh thiêng, nhân dân anh hào, truy�n tích thn k�, th��ng th��ng v�n có. �

Tr��c th�i Xuân Thu, Chi�n Qu�c, cách th�i thái c� không xa, phong t�c n��c Nam còn gi�n d�, ch�a có qu�c s �� ghi chép cho nên nhi�u truy�n b� m�t mát �i. May còn truy�n nào không b� th�t l�c thì riêng �� c dân gian truy�n mi�ng. V� sau, qua các ��i L�!ng Hán, Tam Qu�c, �ông Tây T�n ��n ���ng, T�ng, Nguyên, Minh m�i có s ghi chép các truy�n nh� L�nh Nam chí, Giao Châu qu�ng ký, Giao Ch" l� c chí v.v… rành rành có th� tham kh�o �� c. Nh�ng n��c Vi�t ta t� c� v�n là ��t hoang dã cho nên vi�c ghi chép còn s l� c. � N��c ta v#n minh b$t �u n�i lên t� ��i Hùng V� ng, tràn tr� trong các ��i Tri�u, Ngô, �inh, Lê, Lý, Trn ��n nay �ã lan kh$p n i, cho nên vi�c ghi chép qu�c s �� c t��ng t%n h n. Nh&ng truy�n chép � �ây là s � trong truy�n ch#ng? B$t �u có t� th�i nào? Tên h� ng��i hoàn thành là gì ��u không th�y ghi rõ (2). Vi�t ra �u tiên là nh&ng b%c tài cao h�c r�ng � ��i Lý, Trn. Còn nh&ng ng��i nhu%n s$c là các b%c quân t bác nhã hi�u c� ngày nay. � K' ngu này xin nghiên c(u g�c ng�n, trn thu%t l�i mà suy xét cho sáng t) ý ng��i vi�t truy�n. Xem truy�n h� H�ng Bàng thì hi�u rõ �� c l�i do vi�c khai sáng ra n��c Hoàng Vi�t. Truy�n D� Thoa l� c thu%t v� �i�m manh nha c*a n��c Chiêm Thành. Có truy�n B�ch tr� chép s� tích h� Vi�t Th��ng. Có truy�n Rùa Vàng chép s vua An D� ng V� ng. �� sính l� quý nh�t n��c Nam không có gì b+ng tru cao (3) c,ng l�y �ó mà

Page 3: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

bi�u d� ng ngh�a v ch�ng, tình huynh ��. N��c Nam Vi�t v� mùa h� (4) không có gì quý b+ng qu� d�a h�u c,ng dùng nó mà k� truy�n t� c%y v%t báu c*a mình, quên c� n chúa. Truy�n Bánh Ch�ng khen lòng hi�u d�!ng. Truy�n Hà Ô Lôi r#n thói dâm ô. ��ng Thiên V� ng phá gi-c An, Lý Ông Tr�ng di�t Hung Nô, �* bi�t n��c Nam ta có ng��i tài gi)i. Ch ��ng T gá ngh�a cùng Tiên Dung, Thôi V� tao phùng v�i tiên khách, cho nên, n �(c có th� th�y v%y. Nh&ng truy�n ��o H�nh, Không L� khen vi�c báo �� c thù cha, các v� thn t#ng �y há có th� mai m�t sao? Nh&ng truy�n Ng� Tinh, H� Tinh nêu rõ s(c tr� yêu quái mà n �(c Long Quân không th� quên �� c v%y! Hai Bà Tr�ng trung ngh�a khi ch�t thành thn minh, treo c� mà bi�u d� ng, ai dám nói không �� c? Thn T�n Viên linh thiêng tr� loài thu. t�c, nêu lên cho hi�n hách, ai l�i b�o không ph�i? Than ôi! Nam Chi�u là con cháu Tri�u V, ��, n��c m�t l�i bi�t ph�c thù; Man N� ng là m/ M�c Ph%t, n#m h�n làm �� c m�a rào; Tô L�ch là thn ��t Long �0, X� ng Cu�ng là thân cây chiên �àn, m�t �+ng thì l%p �àn t� l�, dân �� c h��ng phúc, m�t �+ng thì dùng trò vui mà tr�, dân �� c thoát hoa, vi�c tuy kì d� mà không quái ��n, v#n tuy thn bì mà không nh�m nhí, tuy có phn hoang ���ng mà tông tích v�n có phn b+ng c(, há ch1ng ph�i ch" c�t khuyên �i�u thi�n, r#n �i�u ác, b) gi� theo th%t �� khuy�n khích phong t�c mà thôi �? So v�i sách “S�u thn t�” (5) c*a ��i T�n và sách “U quái l�c” c*a ��i ���ng thì c,ng nh�t trí v%y. � Than ôi! L�nh Nam li�t truy�n há có ph�i ch" riêng kh$c vào �á vi�t vào tre m�i là quý h n � bia mi�ng �âu (6)? T� �(a bé hôi s&a ��n c� già b�c tóc ��u truy�n t�ng �� t) lòng yêu d�u �� t) ý chê trách thì t�t là có quan h� ��n c� ng th��ng, phong hóa, s� b� ích há l�i nh) bé �. � Tháng hai n#m Nhâm Tý, niên hi�u H�ng �(c, k' ngu này m�i b$t �u chép �� c truy�n c,, ôm l�y mà ��c, không tránh kh)i ch& n� x� ch& kia. Th� là quên mình d�t nát, �em ra hi�u chính, x�p thành hai quy�n, �-t tên là “L�nh Nam Chích Quái li�t truy�n”, c�t � trong nhà �� ti�n quan lãm. Còn nh� vi�c kh�o chính, nhu%n s$c, làm sáng truy�n, g�t v#n, ch�p l�i, r,a ý thì ch� v� quân t hi�u c� sau �ây há không có ai hay sao? Cho nên vi�t bài t�a này. � Ti�t trung hòa, mùa xuân��

N#m H�ng �(c th( 23 (7)��

V� Qunh����� Chú thích �

(1) B�n A.750 chép: Qu� H�i tuy � L�nh Ngo�i… Qu� là danh t� �� ch" t"nh Qu�ng Tây � Trung Qu�c. Qu� H�i hi�u theo ngh�a r�ng c,ng có th� c� vùng Nam H�i, t(c là ch" c� n��c ta n&a. L�nh là Ng, L�nh, n#m d�i núi � vùng Hoa Nam (Phúc Ki�n, Qu�ng �ông, Qu�ng Tây, H� Nam). L�nh Nam là vùng ��t �ai � phía Nam Ng, L�nh, �ó là danh t� ng��i Trung Qu�c dùng �� ch" chung m�t phn Hoa Nam và c� n��c ta. �

Page 4: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

(2) B�n A.2107 chép: “N��c ta d�ng n��c t� ��i Hùng V� ng, nh�ng v#n minh b$t �u t� �inh, Lê mà th�nh � Lý, Trn ��n này thì �ã có quy c,. Cho nên ghi chép qu�c s r�t là t��ng t%n. L�nh Nam Chích Quái chép s � l�i truy�n kh2u, không bi�t xu�t hi�n t� th�i nào, hoàn thành � ng��i nào, h� tên b) tr�ng không th�y chép. �

(3) B�n A. 750 chép: Theo phong t�c n��c Nam, �� sính l� không có gì quý b+ng tru cau. �

(4) B�n A.750 chép: S�n v%t n��c Nam v� mùa h�…��

(5) S�u thn t�: t(c là sách S�u thn ký c*a Can B�o ��i T�n, chép các truy�n v� thn. Có 20 quy�n, ��i sau thêm 10 quy�n n&a. U quái l�c: tên m�t b� sách chép truy�n thn quái v� ��i ���ng. � (6) B�n A.750 chép: Than ôi! Nh&ng s� l� � L�nh Nam nhi�u nh� v%y so�n thành li�t truy�n sao không �em kh$c vào �á, chép vào gi�y mà ch" sáng trong nhân tâm, truy�n � bia mi�ng. �

B�n A.2107 chép: Than ôi! S� k� l� � L�nh Nam, vi�c biên chép ra li�t truy�n không ��i kh$c vào �á, in vào g0 mà v�n in d�u vào lòng ng��i, kh$c bia vào mi�ng th�, ��n n0i t� �(a tr' hôi s&a ��n c� già b�c tóc ��u truy�n t�ng và yêu d�u…��

(7) B�n A.750 l�i ghi là: Ti�t Trung hòa, mùa thu n#m H�ng �(c th( 23. N#m H�ng �(c th( 23 là n#m 1492 công l�ch�

TRUY�N THIÊNG T�C VI�T �Kinh Hùng, L�nh Nam Chích Quái

��

CHÍNH KINH�

1. TRUY�N HNG BÀNG�����

1. Cháu ba ��i Viêm �� h� Thn Nông tên là �� Minh, sinh ra �� Nghi, r�i �i nam tun ��n Ng, L�nh, g-p �� c nàng con gái V� Tiên �em lòng yêu m�n m�i c��i v�, sinh ra L�c T�c, dung m�o �oan chính, thông minh túc thành; �� Minh l�y làm l�, cho n�i ngôi vua; L�c T�c c� nh��ng cho anh, �� Minh l%p �� Nghi làm t� quân cai tr� ph� ng B$c,

Page 5: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

phong L�c T�c làm Kinh D� ng V� ng cai tr� ph� ng Nam, �-t qu�c hi�u là Xích Qu. Qu�c. �

2. Kinh D� ng V� ng xu�ng Th*y Ph*, c��i con gái vua ��ng �ình là Long N&, sinh ra Sùng Lãm t(c là L�c Long Quân; L�c Long Quân thay cha �� tr� n��c, còn Kinh D� ng V� ng thì không bi�t �i �âu. L�c Long Quân d�y dân #n m-c, b$t �u có tr%t t� v� quân thn, tôn ty, có luân th��ng v� ph� t, phu ph�; ho-c có lúc �i v� Th*y Ph* nh�ng tr#m h� v�n �� c yên �n. Dân lúc nào có vi�c cn th�i kêu L�c Long Quân: “B� �i �àng nào, không ��n mà c(u chúng ta” (ng��i Nam g�i cha b+ng B�, g�i quân b+ng vua là t� ��y), thì L�c Long Quân l%p t(c ��n ngay, uy linh c�m (ng không ai có th� tr$c l� ng �� c. � 3. �� Nghi truy�n ngôi cho �� Lai cai tr� ph� ng B$c; nhân khi thiên h� vô s�, s�c nh� ��n chuy�n ông n�i là �� Minh nam tun g-p �� c tiên n& �� Lai bèn khi�n Xi V�u tác ch* qu�c s� mà nam tun qua n��c Xích Qu., th�y Long Quân �ã v� Th*y Ph*, trong n��c không vua, m�i l�u ái thê là Au C cùng v�i b� chúng th� thi�p � l�i hành t�i. �� Lai chu l�u kh$p thiên h�, tr�i xem t�t c� hình th�, trông th�y k� hoa, d� th�o, trân cm d� thú, tê t� ng, ��i m�i, kim ngân, châu ng�c, h� tiêu, nh, h� ng, trm �àn, các l�ai s n hào h�i v� không th( nào là không có; khí h%u b�n mùa l�i không nóng không l�nh, �� Lai ái m� quá, quên c� ngày v�. � 4. Nhân dân n��c Nam kh� v� s� phi�n nhi�u, không yên �n nh� x�a, �êm ngày mong � i Long Quân v� nên m�i �em nhau kêu r+ng:�� - B� � ph� ng nào, nên mau v� c(u nhân dân. �

L�c Long Quân b0ng nhiên l�i v�, th�y nàng Au C � m�t mình, dung m�o �/p l� lùng, yêu quá, m�i hóa ra m�t chàng nhi lang phong tú m� l�, t� h&u th� tùng �ông ��o, ti�ng �àn ca vang ��n hành t�i. Au C trông th�y mà lòng c,ng �ng theo; Long Quân bèn r��c nàng v� núi Long Trang. �� Lai v� không th�y Au C bèn sai qun thn tìm kh$p thiên h�. Long Quân có thn thu%t, bi�n hi�n tr#m cách, nào là yêu tinh qu. m�, nào là long xà h� t� ng, k' �i tìm úy c�, không dám l�c ��o t%n cùng. �� Lai tr� v� b$c truy�n ngôi cho �� Du Võng. Du Võng truy�n l�i cho Xi V�u cùng v�i Hòang �� �ánh nhau � B�n Tuy�n và Trác L�c không h n nên t tr%n. H� Thn Nông bèn m�t. �

5. Au C � v�i L�c Long Quân giáp m�t n#m, sinh ra m�t b�c tr(ng, cho là �i�m không hay nên �em b) ra ngòai ��ng n�i; h n b�y ngày, trong b�c n� ra m�t tr#m tr(ng, m0i tr(ng là m�t con trai, bà �em v� nuôi n�ng, không cho #n, cho bú mà t� nhiên tr��ng ��i, trí d,ng song tòan, ai c,ng úy ph�c, b�o nhau �ó là nh&ng anh em phi th��ng. �

Long Quân � lâu d��i Th*y Ph*; m/ con � m�t mình, nh� v� B$c qu�c li�n �i lên biên c�nh; Hoàng �� nghe tin l�y làm s m�i phân binh tr�n ng� quan tái; m/ con không v� B$c �� c, �êm ngày g�i Long Quân:��

- B� � ph� ng nào làm cho m/ con ta th� ng nh�!��

Page 6: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Long Quân h�t nhiên l�i ��n, g-p m/ con � T� ng Dã. Au C nói:��

- Thi�p v�n ng��i B$c, cùng � m�t n i v�i quân, sinh �� c m�t tr#m trai mà không có gì cúc d�!ng, xin cùng theo nhau ch� nên xa b), khi�n cho ta là ng��i không ch�ng không v , m�t mình vò võ. � Long Quân b�o:��

- Ta là loài r�ng, sinh tr��ng � th*y t�c; nàng là gi�ng tiên, ng��i � trên ��t, v�n ch1ng nh� nhau, tuy r+ng khí âm d� ng h p l�i mà có con, nh�ng ph� ng viên b�t ��ng, th*y h)a t� ng kh$c, khó mà � cùng nhau tr��ng cu. Bây gi� ph�i ly bi�t, ta �em n#m m� i trai v� Th*y Ph* phân tr� các x(, n#m m� i trai theo nàng � trên ��t, chia n��c mà cai tr�, dù lên núi xu�ng n��c nh�ng có vi�c thì cùng nghe, không �� c b) nhau. � 6. Tr#m trai ��u nghe m�nh, r�i m�i t� giã ra �i. Au C cùng v�i n#m m� i ng��i con trai � t�i Phong Châu (bây gi� là huy�n B�ch H�c), t� suy tôn ng��i hùng tr��ng lên làm vua, hi�u là Hùng V� ng, qu�c hi�u là V#n Lang; v� b� cõi c*a n��c thì �ông giáp Nam H�i, Tây ��n Ba Th�c, B$c ��n ��ng �ình H�, Nam ��n n��c H� Tôn Tinh (bây gi� là n��c Chiêm Thành), chia trong n��c làm m��i l#m b� là: Giao Ch", Chu Diên, Ninh S n, Phúc L�c, Vi�t Th��ng, Ninh H�i, D� ng Tuy�n, Qu� D� ng, V, Ninh, Hòai Hoan, Cu Chân, Nh%t Nam, Qu� Lâm, T� ng Qu%n, sai các em phân tr�, �-t em th( làm t��ng võ, t��ng v#n; t��ng v#n g�i là L�c Hu, t��ng võ g�i là L�c T��ng; con trai vua g�i là Quan Lang, con gái g�i là M� N� ng, quan H&u ty g�i là B� Chính, thn b�c nô l� g�i là nô t�, x�ng thn là khôi, ��i ��i cha truy�n con n�i g�i là ph� ��o, thay ��i truy�n cho nhau ��u hi�u là Hùng V� ng không ��i. � 7. Dân � r�ng núi xu�ng sông ngòi �ánh cá, th��ng b� giao long làm h�i nên b�ch v�i vua. Vua b�o r+ng:�� - 3 núi là lòai r�ng cùng v�i th*y t�c có khác, b�n chúng �a ��ng mà ghét d� cho nên m�i xâm h�i. �

Bèn khi�n l�y m�c châm hình tr�ng th*y quái � thân th�, t� �ó tránh �� c n�n giao long c$n h�i; cái t�c v#n thân c*a Bách Vi�t th�c kh�i th*y t� ��y. �

8. Ban �u qu�c dân #n m-c ch�a �*, ph�i l�y v) cây làm áo m-c, d�t c) �ng làm chi�u n+m; l�y c�t g�o làm r� u, l�y cây quang lang, cây soa ��ng làm bánh; l�y cm thú, cá tôm làm n��c m$m, l�y r� g�ng làm mu�i; l�y dao cày, l�y n��c c�y; ��t tr�ng nhi�u g�o n�p, l�y �ng tre th�i c m, gác cây làm nhà �� tránh n�n h� lang; c$t ng$n �u tóc �� ti�n vào r�ng núi, con �' ra lót lá chu�i cho n+m; nhà có ng��i ch�t thì giã c�i g�o �� cho hàng xóm nghe mà ch�y ��n c(u giúp; trai gái c��i nhau tr��c h�t l�y mu�i làm l� h)i, r�i sau m�i gi�t trâu �� làm l� thành hôn, �em c m n�p vào trong phòng cùng #n v�i nhau cho h�t, r�i sau m�i t� ng thông; lúc b�y gi� ch�a có tru cau nên ph�i th�. �

Page 7: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

9. Bách Nam là th*y t� c*a Bách Vi�t v%y. �

Chú thích����� 2. Xích Qu.: xin ch� hi�u qu. là qu. �), mà ph�i hi�u là l�n lao và th��ng �i v�i ch& ch* �� ch" ng��i có quy�n l�n lao � mi�n Nam (xem Vi�t Lý T� Nguyên tr.355). Còn Xích là phn tinh hoa nh�t, c� phách nh�t (xem t� �i�n Thi�u Chu ch& Xích). V%y Xích Qu. có ngh�a là làm ch* ch�t cái tinh hoa c*a mi�n Nam, có th� nói là mi�n xích ��o, mi�n nông nghi�p lúa M�. � 3. Tuy t� c�nh ��t phì nhiêu, khí h%u không nóng không l�nh, nh�ng c,ng nên hi�u c� v� môi sinh tinh thn là không thái quá hay b�t c%p v.v…��

4. Có ng��i s mang ti�ng cho Au C dâm lo�n hai ch�ng… nên ��i ch& v ra con gái, nh�ng không nên làm th�. � 5&6. �ây là lúc m�u t�c chuy�n sang ph� t�c nh�ng m�t cách r�t �-c bi�t nên �nh h��ng m�u t�c còn l�i r�t nhi�u, tô �i�m cho v#n hóa Kinh Hùng nét �-c tr�ng r�t �áng quý (xem tòan vài VII Còn M/). Có b�n nói Long Quân � lâu d��i Th*y Ph* quên mình có con, các con c,ng không bi�t mình có cha. Nói v%y là t) ra m�u t�c còn m�nh, lúc con m�i bi�t có m/. � 7. Xâm mình là b��c cu�i cùng trên con ���ng th� v%t t�. B��c tr��c lá #n v%t t� theo nghi th(c tham d� linh thiêng (communion sacramentelle) sau ��n v4 hình v%t t� lên mình, �� r�i cu�i cùng chuy�n ra v%t bi�u trong � t minh tri�t. V4 mình t(c �ã ra vòng ngòai nhi�u, nên r�ng ghét, nh�ng nh� v4 mình r�ng (ch" ti�m th(c) nên còn hòa gi�i �� c. Không x�y ra v� gi�t r�ng nh� Tây Au. �

8. Gác cây làm nhà sàn: giá m�c vi �c. So v�i câu “giá m�c k�t th�o vi c�”, l�i so v�i hình v4 nhà sàn trên tr�ng ��ng thì nh%n ra �ó là nhà sàn, và �ã �* d& ki�n �� bi�u th� tr�i, ng��i, ��t r�i. L�y cây quang lang, cây xoa ��ng làm bánh. �ây c,ng hàm ý siêu hình, cây quang lang ch" ng��i sáng su�t ki�u n& thn m�c. �

- Giã c�i làm hi�u: �ó là t�c s4 d�n ��n vi�c �úc tr�ng ��ng. �

TRUY�N THIÊNG T�C VI�T �Kinh Hùng, L�nh Nam Chích Quái

Page 8: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

��

CHÍNH KINH�

1. TRUY�N HNG BÀNG�����

1. Cháu ba ��i Viêm �� h� Thn Nông tên là �� Minh, sinh ra �� Nghi, r�i �i nam tun ��n Ng, L�nh, g-p �� c nàng con gái V� Tiên �em lòng yêu m�n m�i c��i v�, sinh ra L�c T�c, dung m�o �oan chính, thông minh túc thành; �� Minh l�y làm l�, cho n�i ngôi vua; L�c T�c c� nh��ng cho anh, �� Minh l%p �� Nghi làm t� quân cai tr� ph� ng B$c, phong L�c T�c làm Kinh D� ng V� ng cai tr� ph� ng Nam, �-t qu�c hi�u là Xích Qu. Qu�c. �

2. Kinh D� ng V� ng xu�ng Th*y Ph*, c��i con gái vua ��ng �ình là Long N&, sinh ra Sùng Lãm t(c là L�c Long Quân; L�c Long Quân thay cha �� tr� n��c, còn Kinh D� ng V� ng thì không bi�t �i �âu. L�c Long Quân d�y dân #n m-c, b$t �u có tr%t t� v� quân thn, tôn ty, có luân th��ng v� ph� t, phu ph�; ho-c có lúc �i v� Th*y Ph* nh�ng tr#m h� v�n �� c yên �n. Dân lúc nào có vi�c cn th�i kêu L�c Long Quân: “B� �i �àng nào, không ��n mà c(u chúng ta” (ng��i Nam g�i cha b+ng B�, g�i quân b+ng vua là t� ��y), thì L�c Long Quân l%p t(c ��n ngay, uy linh c�m (ng không ai có th� tr$c l� ng �� c. � 3. �� Nghi truy�n ngôi cho �� Lai cai tr� ph� ng B$c; nhân khi thiên h� vô s�, s�c nh� ��n chuy�n ông n�i là �� Minh nam tun g-p �� c tiên n& �� Lai bèn khi�n Xi V�u tác ch* qu�c s� mà nam tun qua n��c Xích Qu., th�y Long Quân �ã v� Th*y Ph*, trong n��c không vua, m�i l�u ái thê là Au C cùng v�i b� chúng th� thi�p � l�i hành t�i. �� Lai chu l�u kh$p thiên h�, tr�i xem t�t c� hình th�, trông th�y k� hoa, d� th�o, trân cm d� thú, tê t� ng, ��i m�i, kim ngân, châu ng�c, h� tiêu, nh, h� ng, trm �àn, các l�ai s n hào h�i v� không th( nào là không có; khí h%u b�n mùa l�i không nóng không l�nh, �� Lai ái m� quá, quên c� ngày v�. � 4. Nhân dân n��c Nam kh� v� s� phi�n nhi�u, không yên �n nh� x�a, �êm ngày mong � i Long Quân v� nên m�i �em nhau kêu r+ng:�� - B� � ph� ng nào, nên mau v� c(u nhân dân. �

L�c Long Quân b0ng nhiên l�i v�, th�y nàng Au C � m�t mình, dung m�o �/p l� lùng, yêu quá, m�i hóa ra m�t chàng nhi lang phong tú m� l�, t� h&u th� tùng �ông ��o, ti�ng �àn ca vang ��n hành t�i. Au C trông th�y mà lòng c,ng �ng theo; Long Quân bèn r��c nàng v� núi Long Trang. �� Lai v� không th�y Au C bèn sai qun thn tìm kh$p thiên h�. Long Quân có thn thu%t, bi�n hi�n tr#m cách, nào là yêu tinh qu. m�, nào là long xà h� t� ng, k' �i tìm úy c�, không dám l�c ��o t%n cùng. �� Lai tr� v� b$c truy�n ngôi cho �� Du Võng. Du Võng truy�n l�i cho Xi V�u cùng v�i Hòang �� �ánh nhau � B�n Tuy�n và Trác L�c không h n nên t tr%n. H� Thn Nông bèn m�t. �

Page 9: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

5. Au C � v�i L�c Long Quân giáp m�t n#m, sinh ra m�t b�c tr(ng, cho là �i�m không hay nên �em b) ra ngòai ��ng n�i; h n b�y ngày, trong b�c n� ra m�t tr#m tr(ng, m0i tr(ng là m�t con trai, bà �em v� nuôi n�ng, không cho #n, cho bú mà t� nhiên tr��ng ��i, trí d,ng song tòan, ai c,ng úy ph�c, b�o nhau �ó là nh&ng anh em phi th��ng. �

Long Quân � lâu d��i Th*y Ph*; m/ con � m�t mình, nh� v� B$c qu�c li�n �i lên biên c�nh; Hoàng �� nghe tin l�y làm s m�i phân binh tr�n ng� quan tái; m/ con không v� B$c �� c, �êm ngày g�i Long Quân:�� - B� � ph� ng nào làm cho m/ con ta th� ng nh�!��

Long Quân h�t nhiên l�i ��n, g-p m/ con � T� ng Dã, Âu C nói:��

- Thi�p v�n ng��i B$c, cùng � m�t n i v�i quân, sinh �� c m�t tr#m trai mà không có gì cúc d�!ng, xin cùng theo nhau ch� nên xa b), khi�n cho ta là ng��i không ch�ng không v , m�t mình vò võ. � Long Quân b�o:��

- Ta là loài r�ng, sinh tr��ng � th*y t�c; nàng là gi�ng tiên, ng��i � trên ��t, v�n ch1ng nh� nhau, tuy r+ng khí âm d� ng h p l�i mà có con, nh�ng ph� ng viên b�t ��ng, th*y h)a t� ng kh$c, khó mà � cùng nhau tr��ng cu. Bây gi� ph�i ly bi�t, ta �em n#m m� i trai v� Th*y Ph* phân tr� các x(, n#m m� i trai theo nàng � trên ��t, chia n��c mà cai tr�, dù lên núi xu�ng n��c nh�ng có vi�c thì cùng nghe, không �� c b) nhau. �

6. Tr#m trai ��u nghe m�nh, r�i m�i t� giã ra �i. Au C cùng v�i n#m m� i ng��i con trai � t�i Phong Châu (bây gi� là huy�n B�ch H�c), t� suy tôn ng��i hùng tr��ng lên làm vua, hi�u là Hùng V� ng, qu�c hi�u là V#n Lang; v� b� cõi c*a n��c thì �ông giáp Nam H�i, Tây ��n Ba Th�c, B$c ��n ��ng �ình H�, Nam ��n n��c H� Tôn Tinh (bây gi� là n��c Chiêm Thành), chia trong n��c làm m��i l#m b� là: Giao Ch", Chu Diên, Ninh S n, Phúc L�c, Vi�t Th��ng, Ninh H�i, D� ng Tuy�n, Qu� D� ng, V, Ninh, Hòai Hoan, Cu Chân, Nh%t Nam, Qu� Lâm, T� ng Qu%n, sai các em phân tr�, �-t em th( làm t��ng võ, t��ng v#n; t��ng v#n g�i là L�c Hu, t��ng võ g�i là L�c T��ng; con trai vua g�i là Quan Lang, con gái g�i là M� N� ng, quan H&u ty g�i là B� Chính, thn b�c nô l� g�i là nô t�, x�ng thn là khôi, ��i ��i cha truy�n con n�i g�i là ph� ��o, thay ��i truy�n cho nhau ��u hi�u là Hùng V� ng không ��i. �

7. Dân � r�ng núi xu�ng sông ngòi �ánh cá, th��ng b� giao long làm h�i nên b�ch v�i vua. Vua b�o r+ng:��

- 3 núi là lòai r�ng cùng v�i th*y t�c có khác, b�n chúng �a ��ng mà ghét d� cho nên m�i xâm h�i. �

Page 10: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Bèn khi�n l�y m�c châm hình tr�ng th*y quái � thân th�, t� �ó tránh �� c n�n giao long c$n h�i; cái t�c v#n thân c*a Bách Vi�t th�c kh�i th*y t� ��y. �

8. Ban �u qu�c dân #n m-c ch�a �*, ph�i l�y v) cây làm áo m-c, d�t c) �ng làm chi�u n+m; l�y c�t g�o làm r� u, l�y cây quang lang, cây soa ��ng làm bánh; l�y cm thú, cá tôm làm n��c m$m, l�y r� g�ng làm mu�i; l�y dao cày, l�y n��c c�y; ��t tr�ng nhi�u g�o n�p, l�y �ng tre th�i c m, gác cây làm nhà �� tránh n�n h� lang; c$t ng$n �u tóc �� ti�n vào r�ng núi, con �' ra lót lá chu�i cho n+m; nhà có ng��i ch�t thì giã c�i g�o �� cho hàng xóm nghe mà ch�y ��n c(u giúp; trai gái c��i nhau tr��c h�t l�y mu�i làm l� h)i, r�i sau m�i gi�t trâu �� làm l� thành hôn, �em c m n�p vào trong phòng cùng #n v�i nhau cho h�t, r�i sau m�i t� ng thông; lúc b�y gi� ch�a có tru cau nên ph�i th�. � 9. Bách Nam là th*y t� c*a Bách Vi�t v%y. �

Chú thích����� 2. Xích Qu.: xin ch� hi�u qu. là qu. �), mà ph�i hi�u là l�n lao và th��ng �i v�i ch& ch* �� ch" ng��i có quy�n l�n lao � mi�n Nam (xem Vi�t Lý T� Nguyên tr.355). Còn Xích là phn tinh hoa nh�t, c� phách nh�t (xem t� �i�n Thi�u Chu ch& Xích). V%y Xích Qu. có ngh�a là làm ch* ch�t cái tinh hoa c*a mi�n Nam, có th� nói là mi�n xích ��o, mi�n nông nghi�p lúa M�. � 3. Tuy t� c�nh ��t phì nhiêu, khí h%u không nóng không l�nh, nh�ng c,ng nên hi�u c� v� môi sinh tinh thn là không thái quá hay b�t c%p v.v…��

4. Có ng��i s mang ti�ng cho Au C dâm lo�n hai ch�ng… nên ��i ch& v ra con gái, nh�ng không nên làm th�. � 5&6. �ây là lúc m�u t�c chuy�n sang ph� t�c nh�ng m�t cách r�t �-c bi�t nên �nh h��ng m�u t�c còn l�i r�t nhi�u, tô �i�m cho v#n hóa Kinh Hùng nét �-c tr�ng r�t �áng quý (xem tòan vài VII Còn M/). Có b�n nói Long Quân � lâu d��i Th*y Ph* quên mình có con, các con c,ng không bi�t mình có cha. Nói v%y là t) ra m�u t�c còn m�nh, lúc con m�i bi�t có m/. � 7. Xâm mình là b��c cu�i cùng trên con ���ng th� v%t t�. B��c tr��c lá #n v%t t� theo nghi th(c tham d� linh thiêng (communion sacramentelle) sau ��n v4 hình v%t t� lên mình, �� r�i cu�i cùng chuy�n ra v%t bi�u trong � t minh tri�t. V4 mình t(c �ã ra vòng ngòai nhi�u, nên r�ng ghét, nh�ng nh� v4 mình r�ng (ch" ti�m th(c) nên còn hòa gi�i �� c. Không x�y ra v� gi�t r�ng nh� Tây Au. �

8. Gác cây làm nhà sàn: giá m�c vi �c. So v�i câu “giá m�c k�t th�o vi c�”, l�i so v�i hình v4 nhà sàn trên tr�ng ��ng thì nh%n ra �ó là nhà sàn, và �ã �* d& ki�n �� bi�u th�

Page 11: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

tr�i, ng��i, ��t r�i. L�y cây quang lang, cây xoa ��ng làm bánh. �ây c,ng hàm ý siêu hình, cây quang lang ch" ng��i sáng su�t ki�u n& thn m�c. �

- Giã c�i làm hi�u: �ó là t�c s4 d�n ��n vi�c �úc tr�ng ��ng. �

2. TRUY�N NG� TINH�����

10. Trong bi�n �ông H�i có loài Ng� tinh, mình dài h n n#m m� i tr� ng, có nhi�u chân gi�ng nh� chân r�t, bi�n hóa vô cùng, linh d� khó dò �� c; m0i khi �i �âu thì n�i c n m�a gió, hay #n th�t ng��i, ai c,ng ��u s hãi. �

11. Th�i th� ng c� có lo�i cá m-t gi�ng nh� m-t ng��i, th��ng �i ch i trên b� �ông H�i, hóa thành hình ng��i, ngôn ng& thông ho�t dn dn sinh l�n ra ng��i trai gái, l�y cá tôm, h�n �c làm v%t #n; l�i có gi�ng ng��i m�i sinh � h�i ��o l�y s� b$t ng��i làm sinh nhai, c,ng thành ra ng��i, cùng v�i �àn ông ��i chác các ph2m v%t nh� mu�i g�o, áo qun, dao búa, th��ng qua l�i � bi�n �ông H�i. � 12. Trong có núi Ng� tinh, mi�ng r#ng nhô ra ngoài b� bi�n, � d��i núi có m�t chi�c hang l�n, �ó là n i c� trú c*a Ng� tinh; thuy�n nhân dân qua l�i phn nhi�u b� h�i; phong ba hi�m y�u, h� không có �àng nào mà tránh; mu�n m� m�t l�i �i ngã khác thì h� l�i g-p cát �á không th� nào �ào �� c.�� M�t �êm kia, có tiên xu�ng moi �á làm kênh cho s� thông hành c*a loài ng��i �� c ti�n l i; kênh s$p �� c �ào xong thì Ng� tinh hóa ra m�t con gà tr$ng gáy � trên núi; qun tiên nghe th�y ng) là tr�i gn sáng nên ��u t� nhiên bay �i h�t, nay g�i là ���ng Ph%t. � 13. L�c Long Quân th� ng dân b� h�i m�i làm m�t con thuy�n l�n, ra l�nh cho Thu. D� Xoa c�m thn bi�n không �� c làm gió sóng, chèo thuy�n ��n núi Ng� tinh, gi� �em m�t ng��i ��n cho Ng� tinh #n; Ng� tinh há mi�ng toan nu�t, Long Quân li�n l�y m�t kh�i s$t n��ng �) li�ng vào mi�ng cá; Ng� tinh vùng v�y nh�y ��n �ánh thuy�n; Long Quân chém �� c khúc �uôi, l�t da treo lên trên núi, nay g�i là B�ch Long V�; khúc �u trôi ra ngoài bi�n, hóa ra chó mà ch�y m�t; Long Quân l�y �á l�p bi�n thì chém �� c, nó bèn hóa ra �u chó, nay g�i là C2u �u; khúc mình trôi vào Man Cu, nay g�i là Cu Man C2u là b�i �ó v%y. � Chú thích����� 11. Trong truy�n nói cá #n th�t ng��i có th� do c��p b� xa x�a mà có hình �nh này. Nh�ng xem huy�n tho�i Tàu thì có lúc h� nh%n cá làm v%t t�, ��n ��i nhà Tn còn nh%n

Page 12: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

nh� v%y và do ��y có nh&ng truy�n t� ng��i cho Hà Bá. Nên l�u ý ng��i Tàu x�a n#ng dùng hoa v#n cá là liên h� v�i tin t��ng � �ây. V� ph� ng di�n này L�c Long Quân ti�n s�m h n ph� ng b$c. � 12. Gà tr$ng s4 th�y xu�t hi�n trong truy�n Kim Quy, c,ng ��u không t�t: gà (cung D%u) c,ng nh� s$c tr$ng ��u n+m v� phía tây. � 13. Kh�i s$t nung �) ném vào mi�ng cá có th� ch" v#n hóa Viêm ph� ng hành h)a ch�ng l�i v#n minh du m�c b$c ph� ng (cá là hành thu. ph� ng b$c).��

3. TRUY�N H TINH�����

14. Thành Th#ng Long ngày x�a g�i là ��t Long Biên, ��i th� ng c� ch�a có ng��i �. ��n ��i vua Lý Thái T� chèo thuy�n � sông Nh� Hà, có hai con r�ng d�n thuy�n �i, nhân �ó m�i �-t tên là Th#ng Long và �óng �ô � ��y, t(c là kinh thành ngày nay v%y. � 15. Bu�i �u, ch0 ��t này v� phía Tây có m�t ng�n núi �á, d��i núi có m�t cái hang, có m�t con h� chín �uôi s�ng h n m�t nghìn n#m thành ra yêu quái, bi�n hóa v�n tr�ng, có lúc hóa ng��i, lúc hóa kh", �i kh$p c� nhân gian. Lúc b�y gi� � d��i chân núi T�n Viên có gi�ng ng��i m�i gác cây k�t c) mà �, trên núi có m�t v� thn �� c m�i ng��i ph�ng th�. V� thn �y d�y cho m�i ng��i cy ru�ng, d�t v�i, may áo tr$ng mà m-c, nhân �ó g�i là b�ch y man. � 16. H� chín �uôi hóa ra ng��i áo tr$ng nh%p vào trong b�n m�i, cùng l, m�i ca hát, d� d0 �� c ng��i con trai, con gái nào thì �em v� nh�t � hang �á; ng��i m�i l�y làm kh� s� v� vi�c �y. �

17. Long Quân m�i sai b� h� Thu. Ph* dâng n��c lên �ánh phá núi Ti�u Th�ch S n, �ào thành m�t cái �m l�n, chính gi&a thành có m�t chi�c v�c sâu, g�i là Thi H� Tr�ch (nay là H� Tây) r�i l%p chùa quán �� tr�n y�m n&a (nay là Thiên Niên Quán), b� phía Tây bên �m thì ��ng n�i b+ng ph1ng, ru�ng ao cy c�y, g�i là L0 H� ��ng. Ch0 nào cao ráo thì ��u có dân c�, t�c g�i là H� Thôn. Còn cái hang nay g�i là L0 H� �àm v%y. � Chú thích����� 14. Th#ng Long thành �-t gi&a hai sông rõ ràng bao hàm ý sông T� ng n��c ch�y hai dòng. Còn s� gi& �� c nét song trùng là nh� có Th#ng Long t(c Vi�t lên siêu hình. Xin nh� L�c Long Quân v�i Âu C g-p nhau � T� ng Dã (H.5 thì c,ng hàm ý sông T� ng. �

Page 13: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

15. Phía tây ch" m�u trí liên h� v�i cáo già, c,ng g-p �� c trong l� Na có �o�n �ánh h� r�ng: “�� dã h�”, nh�ng n�c c��i là ch& h� b� c2u l�i c,ng có n i vi�t b� c� �� ch" Hung Nô phía tây b$c (Danses, 327). H� tinh liên h� v�i Ng� tinh (l4 ra ph�i nói B$c m�i là hành thu. (n i � c*a cá), th� mà sách l�i nói �ông thì ch$c là do thói th��ng ch" m�n �ông b$c) c� hai loài H� tinh và Ng� tinh không b� di�t h1n nên còn qu�y phá v#n hóa ph� ng nam ��n t%n nay. � 16. Truy�n này có th� hàm ý du m�c phá nông nghi�p. Óc du m�c qu. quy�t �� c ch" b+ng h� 9 �uôi, b$t ng��i nh�t hang nh� C�ng s�n nh�t ng��i ta vào hang ý h� Mác-Lê, nói là hang vì tr� thuy�t Mác-Lê ra thì không cho dân nghe hay xem chi bên ngoài. Các sách v� khác ��u ��t h�t nh� Tn Thu. Hoàng x�a. � 17. Long Quân truy�n thu. b� phá H�. Có sách thêm Long Quân truy�n cho “thu. ph* tam quan” làm vi�c �ó, thì tam ch" ��o ba c*a nông nghi�p. �

Có truy�n thuy�t nói là Kim Ng�u T� (chùa trâu vàng). Trâu là nông nghi�p. Vàng là trung cung màu c*a Vi�t t�c. �

4. TRUY�N M�C TINH�����

18. Thu�c ��a gi�i Phong Châu, v� ��i th� ng c� có m�t cây ��i th� tên là Chiên �àn, thân cao nghìn tng, cành lá xum xê không bi�t m�y nghìn d-m, có chim th��c làm � � trên cây nên ch0 ��t �y �-t tên là B�ch H�c. Cây Chiên �àn tr�i qua không bi�t m�y nghìn n#m ��n khi khô h* thì hóa làm yêu tinh, bi�n hi�n d,ng mãnh, th��ng sát nhân dân.��

19. Kinh D� ng V� ng dùng thn thu%t th$ng �� c yêu tinh, nh�ng yêu tinh qu. quy�t, nay � ch0 này, mai � ch0 khác, bi�n hóa b�t trác, th��ng #n ng��i s�ng, dân ph�i l%p ��n th� mà cu ��o. M0i n#m ��n ngày ba m� i tháng ch�p, dùng m�t ng��i s�ng làm l� t� thì con tinh �y m�i ch�u thôi, mà nhân dân c,ng �� c yên �n, t� ng truy�n v�i nhau là Thn X� ng Cu�ng. ��a gi�i phía tây nam gn n��c Mi Hu, ng��i trong n��c khi�n Bà L� Man (nay là ph* Di�m Châu) c��p l�y m�t ng��i Lão t n�p làm l� t�, n#m nào c,ng l� th��ng nh� v%y. K�p ��n khi Tn Thu. Hoàng sai Nhâm Ngao sang làm quan L�nh Long Xuyên, Nhâm Ngao ��i cái l� �ó, c�m không �� c �em ng��i s�ng mà t�. Thn gi%n, thn gi�t �i, t� �ó v� sau s� t� thn l�i càng kính c2n. �

20. ��n ��i �inh Tiên Hoàng, có m�t pháp s� tên là D, V#n M�u ng��i Tàu, tu hành chín ch$n, tu�i h n b�n m� i, �ã chu du các n��c, thông hi�u nhi�u ngôn ng&, t%p �� c phép nãnh vàng r#ng ��ng, khi sang ��n n��c ta thì �ã tám m� i tu�i; Tiên Hoàng l�y l� th� ng mà �ãi �+ng. D, V#n M�u d%y l�y k� thu%t ph"nh thn X� ng Cu�ng r�i gi�t �i. �

Page 14: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

21 T� �ó mi�n �� c cái h�a dâng ng��i hàng n#m, mà sinh ho�t c*a nhân dân �� c b�o toàn v%y. �

Chú thích����� Ba v� tích c*a L�c Long Quân cho vào m�t nhóm vì nó nói lên b��c x� m�t cách có hàm ng� c c�u, �i theo l�i khai quang sa so�n (via negativa) �� cho Hùng V� ng xây n�n nhân ch* sau này. � Truy�n M�c tinh có hai giai �o�n cu�i cùng mang tính ch�t ma thu%t �ã thêm vào sau nhi�u b�n b). V%y � �ây c,ng xin b) luôn. Xét ra nó ngh�ch v�i tinh thn x� b) bái v%t ma thu%t c*a ba v� tích. �

18. M�c tinh hi�u là “ma m�c” g0 khô, t(c nh&ng gì h� hóa, nh�t là các th( d� �oan ch" b+ng x� ng cu�ng. L�c Long Quân c,ng �u�i �i, r�i sau có ng��i dùng ma thu%t thì c,ng chì là t�m b , nên nó còn l�u hành trong dân chúng, tuy nhiên c� ba th( tinh không còn nhô �u lên v#n �àn �� c n&a nh� bên Âu Tây. H� tinh và Ng� tinh ch" còn tác h�i d��i hình th(c du m�c võ bi�n. �

5. TRUY�N TR U CAU�����

22. ��i th� ng c� có m�t chàng tên là Quang Lang tr�ng m�o cao l�n. Qu�c v� ng cho h� là Cao, nhân l�y ch& Cao làm h�, sinh �� c hai trai, ng��i �u tên là Tân, ng��i th( tên là Lang. Cha m/ ch�t, hai anh em sang tr� nhà thy ��o s� h� L�u, c,ng g�i là L�u Huy�n. �

23. Nhà h� L�u có m�t ng��i con gái, tu�i ch�ng m��i b�y hay m��i tám mu�n tìm �ôi b�n, nh�ng không bi�t ng��i nào là anh em, bèn b�ng m�t bát cháo và m�t �ôi �,a m�i hai ng��i #n �� xem ai là anh ai là em. Th�y ng��i em nh��ng cho ng� i anh #n tr��c, nàng bèn ghi nh� l�y, �em tình th�c trình bày v�i cha m/. Cha m/ g� cho ng��i anh k�t làm v ch�ng, tình ái càng ngày càng thân m%t. � 24. Sau ��y, ng��i em th�y anh �ãi x v�i mình không b+ng lúc x�a, �em lòng h�n gi%n m�i b) anh mà �i. �i ��n m�t n i thôn dã b0ng g-p m�t cái su�i l�n: không có thuy�n �� sang ngang, ng��i em ng�i m�t mình khóc ròng r�i ch�t hóa thành m�t cái cây. � 25. ��n khi ng��i anh m�t em m�i b) v �i tìm ch" th�y em �ã ch�t gieo mình bên g�c cây, mà t� t%n hóa thành m�t t�ng �á qu�n quanh g�c cây. �

Page 15: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

26. Sau ��y, ng��i v l�y làm l� sao ch�ng mình �i �ã lâu mà không th�y v� li�n b) �i tìm, th�y ch�ng �ã ch�t, nàng c,ng gieo mình ôm l�y t�ng �á mà ch�t luôn, hóa ra m�t s i dây leo v�n vít trên �á, ng�n lá mùi th m và say. � 27. Cha m/ L�u th� �i tìm con, ��n �ó c,ng than khóc, r�i l%p ��n th� � ch0 �y mà th�, ng��i �� ng th�i �i qua ��y, ai c,ng ��t nhang vái l�y, khen là anh em hòa thun, v ch�ng ti�t ngh�a. �

28. Trong kh)ang tháng b�y, tháng tám, khí nóng còn n�ng, Hùng V� ng �i tun hành th��ng ngh" chân � ��y �� tránh n$ng. Trông th�y tr��c ��n im mát, dây lá ph* trùm, V� ng lên t�ng �á �(ng ng$m nghía, h)i ra m�i bi�t công vi�c nh� th�, V� ng l%p t(c b�o c%n thn hái m�t trái cây và hái m�t lá dây leo, V� ng thân nhai �i r�i nh� trên �á, th�y có s$c �) t� i bi�t là v� ng�n m�i l�y �em v�, b�o l�y �á la nung làm vôi, cùng v�i trái cây, lá dây h p làm m�t mà #n, th�y v� ng�t béo, th m cay, môi mép sinh �), m�i truy�n ban ra thiên h�, phàm nh&ng l� giá thú, h�i ��ng l�n nh), ��u ph�i l�y v%t này làm tr��c. Ngày nay cây cau, cây tru không, �á vôi là do �ó. T� b�y gi� n��c Nam có t�c #n tru cau là b$t �u t� ��y. �

Chú thích��

22&28. Truy�n Tru Cau nói lên tình huynh �� c,ng nh� ngh�a v ch�ng r�t �/p d� hi�u, l�i còn hàm ng� thêm ý ngh�a siêu hình là Thái Hòa tr�i ��t �� c bi�u th� b+ng s$c �), nh� �ã bàn trong bài V#n Lang Qu�c. Có b�n thêm tên cô gái là Liên, còn thy tên là L�u Huy�n, ho-c L�u ��o Huy�n thì càng nói lên rõ ý ngh�a: Liên là lá tru qu�n quanh cây và �á, t(c làm cho Kim (�á) M�c (cây cau) liên h� v�i nhau �� v� n lên ��o huy�n di�u vô thanh vô xú. Có th� vì ch& huy�n mà có ch& không trong tru không (xem S( �i�p, bài V).��

6. TRUY�N � M NH�T D������ 29. Hùng V� ng truy�n ngôi ��n vua cháu ba ��i, có sinh �� c m�t ng��i con gái tên là Tiên Dung M� N� ng, tu�i v�a m��i tám, dung m�o tú l�, nguy�n không l�y ch�ng, ch" thích ngao du thiên h�. V� ng chi�u mà nghe theo. M0i n#m kh)ang tháng hai, tháng ba, nàng sa so�n thuy�n ghe, lênh �ênh ngòai bi�n, vui ch i quên c� ngày v�. � 30. Lúc b�y gi� � làng Ch Xá có ng��i tên là Ch Vy Vân sinh �� c m�t ng��i con trai tên là Ch ��ng T, hai cha con tính v�n hi�n lành, nhà ngheo l�i g-p nhà cháy, c*a c�i khánh ki�t t%n ch" cò m�t cái kh� v�i, cha con ra vào thay ��i nhau mà m-c. B� b�nh già, cha b�o con r+ng:��

Page 16: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

- Ta ch�t thì chôn l� th� c,ng �� c, �� cái kh� l�i cho con m-c k'o x�u h�. �

31. Cha ch�t, ng��i con không n! làm th�, c( �� c� kh� mà chôn. Ch ��ng T b�y gi� thân hình trn tru�ng, �ói rét khôn xi�t, m�i cm cn câu �i ��n b� sông câu cá, trông th�y thuy�n bu�m �i qua, �(ng d��i n��c mà xin #n. Nào ng� thuy�n c*a Tiên Dung b0ng ��n �ó; nghe th�y ti�ng chuông tr�ng �àn sáo, th�y nh&ng nghi tr� ng c� xí, ��ng T s hãi, không bi�t tr�n vào �âu, trông th�y trong bãi phù sa có chòm lau s%y, l th n#m ba g�c, bèn 2n thân vào �ó, �ào cát thanh huy�t �� gi�u mình, l�i l�y cát vùi lên trên. �

32. Giây lát, thuy�n c*a Tiên Dung ghé vào �ó; nàng d�o ch i trên bãi cát, truy�n l�y mùng màn vây kín c� ch0 lau s%y �� t$m. �

33. Tiên Dung vào trong màn, c�i áo múc n��c d�i t$m; cát ch�y, thân hình ��ng T l� ra, h�i lâu Tiên Dung bi�t là con trai. Tiên Dung nói:�� - Ta �ã không thích l�y ch�ng, nay l�i g-p ng��i này cùng l� thân v�i nhau trong m�t huy�t cát, có l4 tr�i khi�n th� ch#ng? Thôi ng� i hãy d%y mà t$m ra �i. � R�i ban cho áo qun, cùng nhau xu�ng thuy�n #n u�ng hoan l�c; ng��i trong thuy�n ��u cho là m�t s� g-p g! t�t lành x�a nay ch�a t�ng có. � 34. ��ng T nói rõ s� tích cho Tiên Dung nghe; Tiên Dung th� ng xót, b�o làm v ch�ng. ��ng T c� t�. Tiên Dung nói:��

- Vi�c này t� tr�i tác h p, vi�c gì mà t� ch�i?��

35. Nh&ng ng��i tháp tùng v�i �em vi�c �y tâu lên v�i Hùng V� ng; Hùng V� ng gi%n b�o r+ng:��

- Tiên Dung không bi�t tr�ng danh ti�t, không bi�t ti�c ti�n c*a ta, �i ch i gi&a ���ng l�i h� giá, l�y ng��i nghèo, còn m-t m,i nào mà th�y ta n&a, t� nay m-c k� nó, không cho tr� v� n��c n&a. � 36. Tiên Dung nghe tin, s không dám tr� v� m�i cùng v�i ��ng T m� ch búa, l%p ph� xá, cùng nhân gian m%u d�ch, dn dn n i �y thành m�t ngôi ch l�n (nay là ch Hà Lõa); th� ng nhân ng�ai qu�c qua l�i buôn bán, kính s� Tiên Dung ��ng T làm ch*. � 37. Có m�t nhà ��i th� ng ��n nói v�i Tiên Dung r+ng:��

Page 17: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

- Quý nhân xu�t ra m�t thoi vàng, n#m nay cùng v�i ng��i nhà buôn ra ngòai bi�n mà mua v%t quý, sang n#m s4 l�i �� c m�t thoi. �

Tiên Dung b�o ��ng T r+ng:��

- V ch�ng ta do tr�i ��nh khi�n, #n m-c là c*a tr�i cho, bây gi� nên l�y m�t thoi vàng cùng v�i ng��i nhà buôn �i ra bi�n mà mua hàng �em v� làm k� sinh nhai.��

38. ��ng T bèn cùng �i v�i ng��i nhà buôn; ngòai bi�n có m�t hòn núi tên là Qu�nh Viên S n; trên núi có m�t chi�c am nh), ng��i �i buôn ghé thuy�n � ��y mà múc n��c; ��ng T lên ch i trên am, có m�t ti�u t#ng tên là Ph%t Quang truy�n phép cho ��ng T. ��ng T m�i l�u l�i am nghe thuy�t pháp, giao vàng cho ng��i �i buôn mua hàng, d-n lúc nào tr� v� thì ghé l�i am �� cho ��ng T v�. Nhà s� m�i t-ng cho ��ng T m�t cái g%y và m�t cái nón, b�o r+ng:��

- Linh thông t�i �ây �ó. �

��ng T tr� v�, �em chuy�n ��o Ph%t nói h�t v�i Tiên Dung, t� �ó giác ng�, b) ch búa, ngh� buôn, �em nhau �i tìm thy h�c ��o. M�t hôm tr�i �ã t�i mà ch�a ��n nhà tr�, h� m�i � l�i gi&a ���ng, c$m g%y úp nón lên trên �� che. �êm ��n canh ba, th�y hi�n ra thành quách, lu son ��n báu, �ài các l#ng mi�u, kho tàng mi�u xà, vàng b�c châu ng�c, chi�u gi��ng, mùng màn, tiên ��ng ng�c n&, t��ng s� th� v� la li�t �y � tr��c m-t.�� 39. Sáng ngày ai trông th�y c,ng l�y làm kinh d�, tranh nhau �em nh&ng v%t hoa h� ng, ng�c th�c ��n dâng hi�n và x�ng thn. V#n võ bá quan phân quân túc v�, bi�t l%p thành m�t n��c. � Hùng V� ng hay tin cho là con gái mình làm lo�n m�i phát binh �i �ánh; quan quân ��n r�i, qun thn xin phân quân án ng&. � 40. Tiên Dung r+ng:��

- Chuy�n này không ph�i t� ta làm ra, c,ng là tr�i giun gi; sinh t t�i thiên, ta �âu dám ch�ng cha, ph�i thu%n ch�u �i�u chính, ch� l�nh chém gi�t. � Lúc b�y gi� nh&ng ng��i m�i t%p h�p, s hãi mà ch�y tán lo�n, ch" còn b�n ng��i c, � l�i v�i Tiên Dung. � 41. Quan quân kéo ��n �óng doanh � bãi T� Nhiên, ch" còn cách m�t con sông l�n; ngày s$p t�i nên ch�a k�p ti�n binh. Ch�ng ��n na �êm, h�t nhiên gió l�n th�i làm n�i sóng �� cây; quan quân ��i lo�n; b� ��ng, thành quách c*a nàng Tiên Dung nh�t th�i nh� �i bay lên tr�i; ��t � ch0 �y s%p xu�ng thành m�t cái �m l�n. Sáng ngày, dân gian

Page 18: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

không trông th�y thành n&a, cho là linh d� bèn l%p mi�u ���ng, th�i th��ng ��n t�, g�i �m �y là Nh�t D� Tr�ch, châu �y là Man Trù Châu (ho-c g�i là T� Nhiên Châu), ch �y là Hà Lõa Th�. � 42. Sau ��n th�i Nam ��, binh nhà L� ng sang xâm chi�m n��c ta, vua sai Tri�u Quang Ph�c làm t��ng �em binh ng#n gi&. Quang Ph�c �i�u ��ng dân chúng tàng 2n � trong �m, cái �m �y sâu r�ng bùn ly, khó b� ti�n lui; Quang Ph�c c!i chi�c thuy�n ��c m�c qua l�i cho ti�n, th��ng nhân �êm t�i, dùng thuy�n mà ��t xu�t �ánh phá c��p l�y l� ng th�c, làm k� tr� cu cho gi-c ki�t qu�. Ba b�n n#m tr��ng gi-c không �ánh �� c. Bá Tiên than r+ng:�� - ��i x�a g�i là �m nh�t d� th#ng thiên, ngày nay l�i là cái �m nh�t d� ��o ki�p. �

43. G-p lúc Hu C�nh tác lo�n bên Trung Hoa, vua L� ng tri�u Bá Tiên v�, *y quy�n cho t� t��ng D� ng S+n th�ng l�nh qun chúng. � Quang Ph�c trai gi�i thi�t �àn � trong �m, ��t h� ng cu ��o. Thóat th�y thn nhân c!i r�ng giáng xu�ng gi&a �m, b�o Quang Ph�c r+ng:�� - Ta lên tr�i nh�ng linh d� còn � �ây, ng��i có lòng thành cu ��o, ta ��n �� giúp bình lo�n t-c. �

R�i c�i vu�t r�ng ��a cho Quang Ph�c b�o gi$t vào �u �âu mâu, h� �ánh �âu là �� c �ó. Nói �o�n l�i bay lên tr�i. Quang Ph�c y nh� l�i d-n �em binh ��t kích, binh L� ng ��i b�i, chém �� c t��ng D� ng S+n � tr%n ti�n, binh L� ng lui ch�y. � Quang Ph�c nghe tin Nam �� m�t, bèn t� l%p lên làm Tri�u V� ng, �óng �ô � qu%n V, Ninh núi Trâu S n. � Chú thích����� 29. Ch ��ng T còn bên d��i b%c “kh� rách áo ôm”, t(c kh� c,ng không có �� mà rách, v%y mà l�y �� c công chúa Hùng V� ng thì s� bi�u l� tinh thn dân ch* cao �� tuy�t không có óc k� th� �1ng phái giàu sang. �ó là �i�m m�t. �

35. �i�m hai là quy�n ��nh �o�t và sáng ki�n c*a Tiên Dung r�t cao, không nh&ng bên trên Ch ��ng T, mà còn ngòai c� quy�n cha. �ó là nói lên giai ��an m�u t�c còn m�nh. �i�m ba du v%y tr�i ph%t ��u *ng h�, khi s�ng cho làm #n phát ��t, khi ch�t còn �� c linh (ng �� giúp n��c. �

Page 19: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

T� s� 37 ��n 39 có nhi�u pha t�p l�n x�n v�a trái v�i l�ch s vì lúc �y �ã có ��o Ph%t �âu, l�i trái v�i môi sinh câu truy�n quy�n ��nh �o�t n i Tiên Dung ch( không n i ��ng T. Tuy nhiên �o�n �y nói lên s� liên l�c m%t thi�t sau này gi&a ��o Tiên và ��o Ph%t. �

7. TRUY�N PHÙ ��NG THIÊN V��NG�����

44. ��i Hùng V� ng th( ba, thiên h� thái bình, dân v%t �y �*. An V� ng l�y s� thi�u l� tri�u c�ng, gi� �i tun thú �� xâm chi�m n��c ta. � 45. Hùng V� ng nghe �� c m�i tri�u qun thn h)i v� k� ho�ch �ánh hay gi&. Có nhà ph� ng s� dâng l�i r+ng:�� - Không gì b+ng cu Long Quân �� nh� âm phù. �

Hùng V� ng nghe theo m�i �$p �àn trai gi�i, �-t vàng b�c l�a là � trên bàn, ��t h� ng cu t� ba ngày thì tr�i c�m s�m m�a, tho$t th�y m�t ông già cao h n sáu th��c m-t vuông, b�ng l�n, râu mày b�c ph , ng�i � ngã ba mà nói c��i ca múa; ng��i ta trông th�y, ng� là ng��i phi th��ng m�i tâu v�i vua. Vua thân hành ra bái y�t, r��c vào trong �àn; ông già không #n u�ng, không nói n#ng gì c�. �

Hùng V� ng ��n tr��c h)i r+ng:�� - Nay binh nhà An s$p sang �ánh, h n thua ra sao, n�u có ki�n th(c gì xin bày cao cho.��

46. Ong già giây lát mò th' ra bói, th�a v�i vua r+ng:��

- Sau ba n#m gi-c m�i qua �ánh. �

Vua l�i h)i k� ho�ch �� �ánh gi-c, ông già �áp r+ng:��

- N�u có gi-c ��n thì ph�i nghiêm ch"nh khí gi�i, tinh luy�n s� t�t �� cho n��c có uy th�, r�i tìm kh$p thiên h� có ai d/p �� c gi-c thì phong cho t��c �p, h� �� c ng��i �y thì d/p �� c gi-c ngay. � Nói �o�n, bay lên không mà �i, m�i bi�t �ó là Long Quân. �

47. V�a �úng ba n#m, biên binh cáo c�p có quân An sang, Hùng V� ng y theo l�i nói c*a lão nhân, sai s( �i kh$p thiên h� �� tìm ng��i d/p gi-c. �

Page 20: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

48. S( gi� ��n làng Phù ��ng, qu%n V, Ninh, trong làng có m�t ông nhà giàu �ã h n sáu m� i tu�i m�i sinh �� c m�t ng��i con trai ba tu�i không bi�t nói, ch" n+m nga không ng�i d%y �� c. Bà m/ nghe S( gi� ��n, nói b!n v�i con r+ng:�� - Sinh �� c th+ng này thì ch" bi�t #n u�ng ch� không bi�t �ánh gi-c �� l�nh th��ng c*a tri�u �ình mà ��n n bú m�m. � �(a tr' nghe m/, thình lình nói lên r+ng:��

- M/ hãy g�i S( gi� vào �ây, con h)i th xem là vi�c gì. �

Bà m/ c� kinh, m�ng r! báo v�i xóm làng:��

- Con tôi �ã bi�t nói. �

Xóm gi�ng c,ng l�y làm l� m�i r��c S( gi� v� nhà. �

49. S( gi� h)i r+ng:��

- My là �(a tr' m�i bi�t nói mà b�o kêu ta ��n làm gì?��

�(a tr' m�i ng�i d%y b�o S( gi� r+ng:��

- L%p t(c v� tâu v�i vua �úc cho ta m�t con ng�a s$t cao m��i tám th��c, m�t g� m s$t dài b�y th��c, m�t cái nón s$t, tr' này c!i ng�a, ��i nón �i �ánh gi-c cho, gi-c s4 ph�i tan tành, nhà vua vi�c gì mà lo.��

50. S( gi� ch�y v� trình cáo v�i vua. Vua m�ng b�o r+ng:�� - Th� thì ta không lo gì v%y. �

Qun thn ��u tâu:��

- M�t ng��i �ánh gi-c làm sao phá n�i?��

Vua nói:��

- �ó là Long Quân giúp ta, l�i lão nhân �ã nói tr��c không ph�i là l�i nói không, các ng� i không nên ng�. �

Page 21: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

R�i sai ng��i tìm s$t cho �� c n#m m� i cân luy�n thành ng�a s$t, g� m s$t và nón s$t; S( gi� �em t�t c� ��n; bà m/ th�y th� c� kinh, s h�a ��n cho mình, lo s h)i con. �

�(a tr' c� c��i nói r+ng:��

- M/ �em c m th%t nhi�u cho con #n, con �i �ánh gi-c, m/ ��ng lo s . �

51. R�i �(a tr' l�n r�t mau, áo c m hàng ngày bà m/ cung c�p không �*, hàng xóm n�u thêm c m, làm th�t trâu, r� u, bánh, trái, th� mà �(a tr' v�n không no b�ng; v�i l�a g�m vóc m-c ch1ng kín hình, ��u ph�i l�y thêm hoa cây hoa lau mà che n&a. � 52. ��n khi quân nhà An kéo ��n Trâu S n, �(a tr' m�i du0i chân �(ng d%y, mình cao h n m��i tr� ng, ngh�nh m,i mà nh2y, nh2y m,i h n m��i ti�ng r�i tu�t g� m nói l�n lên r+ng:��

- Ta là Thiên T��ng �ây!�� Bèn ��i nón nh�y lên ng�a, ng�a phi nh� bay, múa g� m xông ��n tr��c, quan quân theo sau ��n sát l,y gi-c, dàn tr%n d��i núi Trâu S n. Quân An c� v!, tr� giáo ch�y lùi, An V� ng ch�t � Trâu S n, còn d� ��ng thì la li�t s�p l�y và hô r+ng:�� - Thiên t��ng, chúng tôi h�t th�y xin �u hàng. �

53. �(a tr' �i ��n núi Vi�t Sóc m�i c�i áo m-c r�i c�!i ng�a bay lên tr�i, ch" l�u d�u chân trên �á � d��i núi mà thôi. � Hùng V� ng nh� ��n công lao, không bi�t l�y gì ��n báo m�i tôn làm Phù ��ng Thiên V� ng, l%p ��n th� � v��n nhà làng �y, cho ru�ng m�t tr#m kh)anh �� làm l� h��ng t� xuân thu. �

��i nhà An hai m� i b�y vua, tr�i qua sáu tr#m b�n m� i n#m, không dám �em binh sang �ánh n&a. � 54. Man Di b�n ph� ng nghe �� c nh� v%y c,ng ��u thn ph�c, v� ph� v�i V� ng. Sau vua Lý Thái T� phong làm Xung Thiên Thn V� ng, l%p mi�u t�i Phù ��ng (nay � huy�n Tiên Du) bên chùa Ki�n Phúc, t�c t� ng � núi V� Linh, xuân thu ��u có t� l� v%y. �

Có bài th r+ng:��

V� Linh n#m tháng �ám mây nhàn. �

Page 22: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Muôn tía nghìn h�ng chói th� gian. �

Ng�a s$t � tr�i, danh � s. �

Uy linh l�ng l�y kh$p giang san. �

Chú thích��

44. Có b�n ch" nói Hùng V� ng. B�n khác nói Hùng V� ng th( 6, th� là sai v�i tòan bích nói ��n s� 3 n#m ln:��

- Cu ��o 3 ngày. �

- Ng�i � ngã ba ���ng. �

- 3 ng#m n&a gi-c ��n. �

- Ba n#m sau. �

- Tr' 3 n#m m�i nói. �

Nh� v%y �* bi�t là ý 2n trong s� 3 �ã quá rõ. �

45. Có b�n nói ông già cao h n 9 th��c thì �úng h n 6 th��c, vì t� 3 t�i 9 là b� huy�n s� �i �ôi. � 50. 50 cân s$t làm sao �* �úc ng�a, ki�m, m,, roi? V%y qu� là ngh�a huy�n s 3, 5, 9 �y �*. � 51&54. Ý sâu xa là tòan dân ngày th��ng ch" bi�t #n làm nh&ng khi gi-c ��n nhà thì �àn bà còn ph�i �ánh n&a là �àn ông. Câu truy�n nói lên tình �òan k�t qu�c gia mà h�i ngh� Diên H�ng là thí d�. Thánh Dóng nh� v%y �ã hi�n hình �2y xâm l#ng r�t nhi�u ln. �

8. TRUY�N BÁNH DÀY BÁNH CH�NG�����

Page 23: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

55. Sau khi Hùng V� ng �ãphá gi-c An r�i, trong n��c thái bình m�i lo vi�c truy�n ngôi cho con, h�i hai m� i hai v� công t l�i mà b�o r+ng:��

- Ta mu�n truy�n ngôi cho �(a nào làm v�a lòng ta là ��n k� cu�i n#m bi�t �em trân cam m� v� ��n dân cúng Tiên v� ng �� tròn ��o hi�u thì ta s4 truy�n ngôi cho. � 56. Các công t lo �i tìm các v� trân k�, ho-c s#n b$n, chài l��i, ho-c mua � ch , v� �� c nhi�u c*a ngon v%t l� không bi�t bao nhi�u mà k�. Duy có công t th( chín tên là Lang Liêu, bà m/ hàn vi �ã lâm b�nh mà quá c� r�i, t� h&u l�i ít ng��i nên khó b� toan tính, ngày �êm thao th(c #n ng* không yên. � 57. H�t nhiên m�ng th�y thn nhân b�o r+ng:��

- Trong tr�i ��t không có v%t gì quý b+ng g�o, vì g�o là c*a �� nuôi dân, ng��i ta #n mãi không chán, không có v%t gì �(ng tr��c �� c; n�u l�y g�o n�p ho-c gói làm hình tròn �� t� ng tr�i, ho-c gói làm hình vuông �� t� ng ��t, � trong làm nhân cho th%t ngon, b$t ch��c hình tr�ng tr�i ��t bao hàm v�n v%t, ng� ý cái n tr�i ��t phát d�c v�n v%t, nh� th� thì lòng cha s4 vui, tôn v� ch$c �� c. � Lang Liêu kinh s t"nh d%y, m�ng r+ng “Thn minh giúp ta, ta nên b$t ch��c theo mà làm”.��

58. Lang Liêu m�i l�a h�t n�p nào tr$ng tinh, hoàn toàn không s(t m' �em vo cho s�ch, r�i l�y lá xanh gói thành hình vuông, b) nhân ngon vào gi&a, �em n�u �i cho chín, g�i là bánh ch�ng. L�i l�y n�p n�u xôi �em qu�t cho th�c nhuy�n, n-n làm hình tròn �� t� ng tr�ng hình tr�i, g�i là bánh dy. �

59. �úng k�, V� ng h�i các con l�i tr�ng bày ph2m v%t; các con �em dâng không thi�u th( gì, duy ch" có Lang Liêu �em bánh tròn, bánh vuông ��n dâng. Hùng V� ng l�y làm l� h)i Lang Liêu. Lang Liêu trình bày nh� l�i thn nhân �ã b�o. V� ng thân hành n�m th thì th�y v� ngon v�a mi�ng #n không chán, ph2m v%t c*a các công t khác không sao h n �� c. V� ng khen ng i giây lát, r�i cho Lang Liêu �� c gi�i nh�t. � 60. N#m h�t, V� ng dùng bánh �y dâng lên Tiên Mi�u và cung ph�ng cha m/, thiên h� b$t ch��c truy�n ��n bây gi�, l�y tên c*a Lang Liêu �� g�i là Ti�t Li�u. � 61. Hùng V� ng truy�n ngôi cho Lang Liêu; hai m� i m�t anh em ��u gi& các phiên tr�n, l%p làm b� ��ng, c( th* núi sông �� làm hi�m c�. � 62. V� sau, h� hàng tranh nhau làm tr��ng, m0i ng��i d�ng m�c sách �� che kính b�i v%y g�i là sách, là tr�i, là trang, là ph��ng kh�i thu. t� ��y v%y. �

Page 24: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Chú thích����� 55. Truy�n Bánh Dày Bánh Ch�ng nói lên n�n tri�t lý bao la nh� tr�i ��t nh�ng l�i gn g,i và c� th� nh� mi�ng #n. Truy�n này d� hi�u nên �ã �� c khai thác nhi�u nh�t. Nh�ng huy�n s� thì ch�a �� c n$m v&ng nên có ng��i nói là Hùng V� ng th( 8 thay vì th( 3, còn Công T thì th( 6! M�t h�t ý ngh�a. �ó là vì ch�a nhìn ra liên h� 3-9 là c� m�t c c�u n�n t�ng và sinh ��ng t� 3 t�i 9. Ch& Lang Liêu nên ��c là Liêu, tuy ��c Li�u không sai vì có c� 2 âm Liêu và Li�u, nh�ng nên ��c Liêu cho phân v�i Ti�t Li�u sau. V� ch& Liêu (b� nhân) �úng v�i ý h n: liêu có ngh�a là quan, lang Liêu là quan Lang; còn ch& Li�u (b� h)a) không h p ngh�a. Ch$c là chép sai. Chú ý câu: “Thiên ��a chi v%t d� m� vi quý” t) ra tinh thn nông nghi�p tr�i v� t h n c� nh&ng v%t khác. Nên nh� trong khoa b�ng “C� Nhân Chi T� ng” (kinh Th�, thiên Ích T$c, câu 4) thì ph�n m� (b�t g�o) là m�t trong 12 t� ng �áng kính tôn. �

9. TRUY�N D�A H�U�����

63. Ngày x�a, ��i Hùng V� ng có m�t ng��i tên là Mai An Tiêm, ng��i ngo�i qu�c, m�i �� c b�y tu�i, do thuy�n buôn ch� ��n. V� ng mua v� làm �y t�, k�p lúc l�n lên thì di�n m�o �oan chính, nh� bi�t nhi�u vi�c. �

64. V� ng �-t tên là Y�n, tên ch& là An Tiêm và cho m�t ng��i thi�p, sinh �� c m�t trai, V� ng yêu dùng �� sai b�o, dn dn Y�n thành phú quý, ai c,ng úy ph�c, và chen nhau ��n dâng l� v%t không th(c gì là không có; Y�n sinh ra kiêu m�n, th��ng t� b�o r+ng:��

- C*a c�i này là v%t ti�n thân c*a ta, ta không t�ng trông nh� vào n chúa. �

65. Hùng V� ng nghe �� c, c� gi%n nói r+ng:��

- Làm thn t mà nó không bi�t n chúa, sinh ra kiêu m�n, nói r+ng c*a c�i ��u là v%t ti�n thân c*a nó. Bây gi� ta �em b) nó ra ngòai bi�n, ra cái ch0 không ng��i �y coi th nó có còn cái v%t ti�n thân c*a nó n&a hay không?�� 66. Bèn �ày Mai Y�n ra ngòai bãi cát c*a bi�n Nga S n, t( phía không có d�u chân ng��i �i ��n, ch" �� cho l� ng th�c �* dùng trong b�n n#m tháng mà thôi, #n h�t là ch�t �ói. Ch� v khóc m lên, b�o r+ng ta ch$c ch�t � �ây không lý gì s�ng �� c. �

Tiêm nói:�� - Tr�i �ã sinh thì tr�i ph�i d�!ng, có lo gì?��

Page 25: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

67. 3 ch�a bao lâu, �� ng lúc tháng t�, b0ng th�y m�t con b�ch h�c t� ph� ng tây bay l�i, �%u lên m)m núi cao, kêu lên ba b�n ti�ng thì sáu b�y h�t d�a r i trên m-t cát, �âm ch�i n2y l�c, lan trên cát, xanh t�t r��m rà, r�i k�t thành trái d�a, nhi�u không k� xi�t.��

68. An Tiêm m�ng r! nói:�� - �ây �ây ph�i quái v%t, �ó là tr�i cho �� nuôi ta �ó. �

B� d�a ra #n thì mùi v� th m tho ng�t ngào, #n vào thì tinh thn kh)e kho$n, r�i c( m0i n#m tr"a thêm, #n không h�t thì �em ��i l�y lúa g�o nuôi v con. Nh�ng không bi�t d�a �y tên là gì, m�i nhân chim tha t� ph� ng tây �em ��n nên �-t tên là Tây qua.��

69. Nh&ng khách chài l��i, buôn bán, �a mùi v� c*a nó ��u �em ph2m v%t c*a mình �� ��i l�y d�a. Nhân dân xa gn, trên r�ng d��i b�n tranh nhau mua h�t, b$t ch��c tr�ng t"a kh$p b�n ph� ng; dân gian suy tôn An Tiêm làm “Tây Qua ph� m�u”.��

70. Lâu ngày, V� ng nh� ��n An Tiêm, sai ng��i ��n ch0 An Tiêm � h)i th#m có còn s�ng hay không. �

Ng��i �y v� tâu l�i v�i V� ng. V� ng than th� h�i lâu m�i nói r+ng:��

- Nó b�o là v%t ti�n thân c*a nó, th�c là không nói d�i v%y. �

V� ng bèn tri�u An Tiêm v�, tr� quan ch(c l�i và cho t� thi�p, �-t tên ch0 An Tiêm � là “An Tiêm Sa Châu”; thôn �y g�i là Mai An, ��n nay còn l�y tây qua tôn ph�ng t� kh�o mà t� t�, là kh�i t� An Tiêm v%y. � Chú thích��

Truy�n này nói lên �(c t� l�c cánh sinh gn �� c nh� các con c*a Au C nghi m�u: m/ không nuôi ch" v�t ra ngòai ��ng v%y mà con nào c,ng l�n m�nh. �ây là mu�n c� th� vào m�t vi�c cho rõ ��o t� c��ng t� l�c tuy �ã nhi�m mu Ph%t, nh�ng c,ng còn c%y vào công c, nên v�n gi& �� c v' t� c��ng t� l�c c*a nhân tho�i.��

10. TRUY�N B�CH TR������

Page 26: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

71. Th�i Thành V� ng nhà Chu, Hùng V� ng sai s( thn �em qua dâng cho nhà Chu gi�ng chim B�ch Tr�, nh�ng ngôn ng& b�t thông, Chu Công sai ng��i d�ch hai ln m�i hi�u. � 72. Chu Công h)i r+ng:��

- Ng��i Giao Ch" c$t tóc, v4 hình, �� �u trn, �i chân không là t�i làm sao?��

S( gi� th�a r+ng:��

- C$t tóc �� ti�n vào r�ng; v4 mình �� làm hình r�ng, khi l-n l�i d��i n��c thì giao long không dám ph�m ��n; �i chân không �� ti�n trèo cây, cày dao, ��t la, gieo lúa; �u trn �� kh nóng b(c, #n cau tru �� tr� ô u� và làm cho r#ng �en. � 73. Chu Công h)i:��

- Vì sao mà ��n �ây?��

S( gi� th�a:��

- Tr�i không gió l�n m�a dm, bi�n không n�i sóng nay �ã ba n#m, ng! là Trung Qu�c có thánh nhân nên m�i sang �ây. � Chu Công than r+ng:��

- Chính l�nh không ��n, quân t không b$t ng��i xa làm tôi, �(c tr�ch không thêm, quân t không h��ng c*a c�ng. � 74. K�p nh� ��n Hoàng �� có l�i th� r+ng: “Giao Ch" � ph��ng ngo�i không �� c xâm ph�m”, m�i th��ng cho tr�ng v%t, khuyên r#n r�i b�o v�. S( gi� quên m�t ���ng v�, Chu Công cho m�t c0 xe hai ng�a, khi�n c( ch" h��ng Nam mà v�. �

�(c Kh�ng T làm sách Xuân Thu, cho n��c V#n Lang là ��t yêu hoang, v#n v%t ch�a hoàn b� nên b) mà không chép v%y. �

Chú thích����� 71. Truy�n B�ch Tr�, nói lên �nh h��ng c*a Vi�t ��o lên B$c nh�ng �ã quá lu m� không còn s$c nét nh� truy�n c�ng rùa (xin xem l�i bài VIII Vang V�ng C*a N��c V#n

Page 27: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Lang) nên ng��i chép �ã thêm m�t câu cu�i cùng v� Kh�ng T bi�u l� s� quên g�c tr�n v/n. �

11. TRUY�N LÝ ÔNG TR�NG

75. Cu�i ��i Hùng V� ng, � huy�n T� Liêm, qu%n Giao Ch", có m�t ng��i h� Lý tên là Thân, sinh ra to l�n, cao hai tr� ng ba th��c, hung t n. Thân gi�t ng��i, t�i �áng t hình, nh�ng Hùng V� ng ti�c không n! gi�t.

76. ��n ��i An D� ng V� ng, Tn Th*y Hoàng mu�n �em binh sang �ánh n��c ta, An D� ng V� ng bèn �em Lý Thân c�ng hi�n; Th*y Hoàng �� c Lý Thân r�t m�ng, dùng làm quan Ty L� Hi�u Uy. K�p lúc Th*y Hoàng th�ng nh�t thiên h�, Thân �� c sai �em binh ra gi& Lâm Thao, Hung Nô không dám gn biên tái nên Thân �� c phong t��c V�n Tín Hu, và �� c cho tr� v� n��c.

77. Sau Hung Nô xâm ph�m b� cõi, Th*y Hoàng nh� ��n Lý Thân sai s( sang v�i; Thân không ch�u �i m�i tr�n vào r�ng khe; vua Tn trách h)i; An D� ng V� ng tìm lâu không �� c, nói d�i là Thân �ã ch�t r�i. Vua Tn h)i ch�t vì c� gì, An D� ng V� ng tr� l�i là �au b�nh t�. Th*y Hoàng sai s( sang nghi�m xem có ph�i không thì An D� ng cho n�u cháo �� xu�ng ao �� làm th�c tích. Th*y Hoàng b�o l�y thây ��a qua; Lý Thân b�t �$c d� ph�i t� t%n mà ch�t; ng��i ta l�y th*y ngân ��p vào thây Lý Thân ��a sang n�p. Th*y Hoàng than ti�c, b�o �úc ��ng làm t� ng ông, ban hi�u là Lý Ông Tr�ng; t� ng �-t � ca T� Mã ��t Hàm D� ng, ru�t t� ng có th� ch(a �� c vài m� i ng��i; m0i khi có s( b�n ph� ng ��n, vua sai ng��i lén vào làm cho t� ng dao ��ng; Hung Nô t��ng là Hi�u Uy còn s�ng, không dám ��n gn. ��n ��i nhà ���ng, Tri�u X� ng sang làm �ô H� Giao Châu, �êm m�ng th�y cùng v�i Lý Thân gi�ng sách Xuân Thu c*a h� T�, nhân �ó h)i nhà c, � �âu r�i l%p ��n th� ph�ng.

78. K�p lúc Cao Bi�n bình Nam Chi�u, Lý Thân th��ng hi�n linh (ng; Cao Bi�n trùng tu mi�u v,, kh$c g0 làm t� ng, g�i là ��n th� Lý Hi�u Uy, bây gi� � t�i huy�n T� Liêm, xã Th� Hi�n (nay là xã Th�y H� ng) cách phía tây kinh thành n#m m� i d-m, m0i n#m ��n t� v%y.

Chú thích

Truy�n này còn mu�n h n truy�n B�ch Tr� và c,ng hàm ý �nh h��ng c*a Vi�t Th��ng lên m�n b$c, nh�ng m�n b$c c,ng ch" ti�p nh%n �� c có cái xác, còn h�n thiêng thì � l�i Vi�t. H�n Lý Thân có th� tìm trong con s� hai ba (cao hai tr� ng ba th��c). Phn xác l�n lao hung t n (hai tr� ng). Còn h�n thì bi�u l� trong v� ��c sách T� Th� t(c tinh thn t� nh%m ��i di�n b+ng T� Khâu Minh quê n��c S� (Kinh Vi�t x�a) n i �� cao phía t� (t(c nguyên l ý m/).

Page 28: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

12. TRUY�N VI�T T�NH

79. Vi�t T"nh � núi Trâu S n, qu%n V, Ninh; ��i Hùng V� ng th( ba, An V� ng c binh nam xâm, �óng quân � núi Trâu S n; Hùng V� ng cu Long Quân giúp, Long Quân b�o tìm kh$p thiên h�, n�u �� c ng��i k� tài thì d/p �� c gi-c; ��n k� cu �� c ��ng Thiên V� ng c!i ng�a s$t �i �ánh, t��ng s� nhà An ��u tan v!. An V� ng ch�t � d��i núi, làm ��a Ph* Quân; dân l%p ��n th�, b�n mùa cúng t� nh�ng lâu n#m suy dn b) thành chùa hoang.

80. Ng��i b�n qu�c tên là Thôi Lang làm quan nhà Tn ��n ch(c Ng� S ��i Phu th��ng �i ngang qua �ây, th� ng c�nh �iêu tàn m�i trùng tu mi�u v, l�i, nhân �ó có �� m�t bài th :

C� nhân truy�n t�ng chuy�n An V� ng.

Tun thú n#m kia ��n ��a ph� ng.

Núi r%m, n��c trôi không th�y mi�u;

H�n th#ng, d�u �� v�n nghe h� ng,

M�t mai th$ng b�i không An �(c,

Muôn th�� uy linh tr�n Vi�t Th��ng.

Tr#m h� t� �ây ��u ph�ng t�.

Am phù v%n n��c v&ng vô c� ng.

81. Sau ��n ��i Nhâm Hiêu, Tri�u �à nam xâm l�i �óng quân � núi này, l�i trùng tu mi�u m�o, cúng t� h%u h�nh; An V� ng c�m �(c, mu�n ��n công cho Thôi L�ng m�i sai Ma Cô Tiên �i kh$p n i. Lúc b�y gi� Thôi L�ng �ã ch�t, ch" còn con là Thôi V�.

82. Ti�t th� ng nguyên tháng giêng, ph� ng dân �i l� ��n, có ng��i cúng m�t c-p bình pha lê. Ma Cô cm lên tay ng$m nghía, b0ng bình r i xu�ng ��t, v! s(t m�t m�nh; ng��i ta b$t Ma Cô l�i �òi b�i th��ng; Ma Cô m-c áo rách, không ai bi�t là ng��i tiên; h� m�i l�y roi �ánh.

83. Thôi V� th�y th� th� ng h�i, c�i áo ��n h� nàng; Ma Cô �� c kh)i �ánh, nhân �ó h)i ��n ch0 � c*a Thôi V�, Thôi V� nói ��n tên cha thì nàng m�i hay là con Thôi Lang.

84. Nàng m�ng b�o r+ng:

- Ta bây gi� không có l�y gì �� ��n n, sau này chàng s4 �� c h%u báo.

Bèn ��a cho Thôi V� m�t t�m lá ngãi và d-n r+ng:

Page 29: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

- Hãy gi& l�y v%t này cho c2n th%n, lúc nào c,ng �� trong mình, g-p b�nh nh�c �nh (cái bi�u) mà �em c(u t�t kh)i, r�i th� nào c,ng �� c giàu sang phú quý.

Thôi V� cm l�y lá ng�i nh�ng c,ng ch1ng bi�t �ó là thu�c tiên.

85. M�t hôm �i ��n nhà ��o s� 5ng Huy�n, th�y Huy�n có m�t cái nh�t trên �u, V� nói:

- Tôi có lá ng�i tr� �� c b�nh này, �� tôi tr� cho.

Thôi V� l�y ng�i c(u cho 5ng Huy�n, cái nh�t c*a 5ng Huy�n li�n tiêu tan. 6ng Huy�n nói:

- Ay là th( thu�c tiên v%y, tôi không có gì ��n �áp cho anh, tôi có m�t ng��i thân thích c,ng �au b�nh này, th��ng nói r+ng ai ch&a cho b�nh lành �� c thì du h�t gia tài c,ng ch1ng h� ti�c, tôi �em anh qua �ó �� ch&a cho h� và �� ��n n anh.

86. 5ng Huy�n �em Thôi V� sang nhà Nhâm Hiêu (*), Thôi V� l�y ng�i ra c(u, cái nh�t l%p t(c lành ngay. Nhâm Hiêu r�t m�ng, nuôi V� làm con, m� tr��ng �� d�y V�; tính V� thông minh, �a thích �àn cm, th�y con gái Nhâm Hiêu là Ph� ng Dung m�i �em lòng yêu d�u, nhân cùng nàng t� thông, tình ý quy�n luy�n, con Hiêu là Nhâm Phu bi�t �� c, mu�n làm cho V� ch�t.

87. ��n cu�i n#m, có l� t� thn X� ng Cu�ng, ng��i ta ch�a tìm �� c ng��i t� nên Nhâm Phu b�o V�:

- Ngày nay không nên �i ra ngoài, hay vào Công s�nh mà tránh �i thì sau này kh)i h�i.

Thôi V� ch�a hi�u ý là làm sao, Nhâm Phu �ã khóa ch-t ca l�i, b�o không �� c ra. Ph� ng Dung bi�t ý, lén l�y con dao ��a cho V�, b�o ��c vách mà ra.

88. �ên khuya, Thôi V� tr�n �i, mu�n ��n nhà 5ng Huy�n, l%t �%t �i trên núi, r*i r i vào trong m�t cái hang, t( phía ��u là vách �á không có ch0 nào trèo lên �� c, � trên có m�t kh�i �á r) s&a �á ch�y xu�ng m�t chi�c mâm �á, có m�t con r$n tr$ng dài tr#m th��c, m) vàng mi�ng �), v2y b�c, d��i cm có m�t cái b��u th�t, trên trán có ba ch& vàng: “V� ng T Xà”, bò ra #n th�ch nh,; th�y trên th�ch bàn h�t c�, r$n c�t ��u lên th�y V� toan nu�t �i; Thôi V� s quá, qu� xu�ng l�y r+ng:

89. – Thn t� n�n, lm r i xu�ng �ây, �ó b�ng nên có #n tr�m v� ng v%t, th�c là có t�i, d��i cm v� ng có m�t cái nh�t, thn xin l�y ng�i c(u lành, xin tha t�i �� thn tr� ngh� m�n này.

90. B�ch Xà l%p t(c ng2ng �u lên cho V� c(u, b0ng th�y ��ng n�i b� cháy, m�t tia la bay vào trong hang, V� l�y la c(u cho r$n, cái nh�t li�n tiêu ngay. R$n m�i khom mình ��n tr��c V�, ý mu�n b�o V� c!i lên, V� c!i lên l�ng r$n, r$n bò ra hang, ��c m�t canh thì ��n trên b�, b� v$ng v' không có ng��i nào �i l�i; r$n qu�n �uôi tr� v� hang.

91. V� �i m�t mình, l�c ���ng, b0ng th�y trên ca thành có m�t cái lu cao, ngói �) lóng lánh, �èn sáng r�c r!, tr��c ca có treo m�t t�m bi�n �) ch& vàng �� là “An V� ng Thành”. V� ng�i bên ca thành, h�i lâu không th�y có ng��i nào qua l�i m�i

Page 30: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

b��c vào ca sân, th�y bên sân có m�t cái ao, trong ao có hoa sen n#m s$c, trên b� có nhi�u r-ng hòa li�u, ���ng lát b+ng ph1ng, ng�c �i�n châu cung, tòa ngang dãy d�c; trên �i�n �-t hai cái gi��ng vàng tr�i chi�u hoa b�c, trên t��ng có treo m�t cây �àn cm �àn s$t. V� thong th� b��c ��n l�y cây �àn g�y m�t h�i lâu.

92. Kim ��ng, ng�c n& vài tr#m ng��i hu, bà An V� ng c��i b�o r+ng:

- Thôi Quan Nhân � �âu l�i?

Sai ng��i m�i lên trên �i�n, b�o r+ng:

- ��n th� c*a An V� ng ta lâu ��i b) hoang ph�, nh� s(c c*a Ti�n thân Ng� S trùng tu l�i, ng��i ��i m�i b$t ch��c th� cúng luôn luôn. V� ng �ã sai Ma Cô �i tìm �� báo �(c nh�ng không g-p �� c Ng� S, thì g-p Công t nên ch�a có d�p ��n �áp, nay thân �� c th�y m-t thì Th� ng �� �òi V� ng lên chu tr�i r�i, thôi Công t � l�i �ây � i v%y.

R�i l�u Thôi V� � l�i #n u�ng no say.

93. B0ng th�y m�t ng��i râu dài b�ng l�n, cm m�t t� bi�u qu� mà tâu r+ng:

- Tháng giêng ngày m�ng ba, Nhâm Ngao b� thn X� ng Cu�ng �ánh ch�t.

94. Nghe tâu xong, H%u b�o r+ng:

- D� ng Quan H%u ��a Thôi V� v� trn.

V� cáo t� mà v�. D� ng Quan b�o V� nh$m m$t ng�i lên trên m�t chi�c qu�t, h n m�t kh$c �ã ��n trên núi; D� ng Quan Nhân hóa làm dê �á, �(ng � trên núi, ngày nay hãy còn sau ��n th� Tri�u Vi�t V� ng � núi Trâu S n.

95. Sau V� v� ��n nhà 5ng Huy�n thu%t chuy�n cho 5ng Huy�n nghe. ��n ngày m�ng m�t tháng tám, V� cùng v�i Huy�n �i ch i thì g-p Ma Cô Tiên d$t m�t ng��i con gái cho Thôi V�, b�o �em v� làm v ch�ng, l�i cho hòn ng�c Long To�i, nói �ó là ng�c châu, t� th�� tr�i ��t m�i khai t�ch �ã có m�t c-p tr�ng mái t� ��i Hoàng �� tr�i ��n ��i An truy�n làm th� b�o; trong tr%n �ánh Trâu S n, An V� ng �eo nó mà ch�t, ng�c châu d�u trong ��t mà tia sáng chi�u th1ng lên tr�i. Th�i nhà Tn, binh h)a liên miên, nh&ng v%t trân b�o ��u b� ��t cháy; các nhà v�ng khí ��u bi�t hòn ng�c Long To�i còn � ph� ng nam. Ng��i Tàu �em vàng b�c g�m vóc tr� giá tr#m v�n �� tìm mua; V� nhân ��y ��i phú.

96. Sau Ma Cô Tiên r��c v ch�ng Thôi V� �i không bi�t là �i �âu. Nay gi�ng b) hoang thành b2n th"u, hang thì còn � núi Trâu S n. Ng��i ��i g�i là Vi�t T"nh C� ng v%y.

Chú thích

Page 31: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

79. Truy�n Vi�t T"nh có tính ch�t tri�t lý cao �� nh�t vì v4 l�i nh&ng ch-ng ti�n c*a tâm th(c con ng��i t� x� ng cu�ng (ch" � t bái v%t) qua nh�c �nh (ch" ý h�) mà lên t�i tâm linh ch" b+ng Thôi V� l�y �� c tiên n& v�i quà t-ng là Ng�c Long To�i (xem bài VIII Vang V�ng c*a N��c V#n Lang).

Ch& C� ng làm liên t��ng t�i H�ng Ph�m cu trù, ng��i ta c,ng quen g�i trì là ��i c� ng. M0i ��i c� ng l�i bao g�m m�t s� ti�u ti�t kêu là �i�u m�c. Vì th� khi ��c Vi�t T"nh C� ng thì nó g i l�i c c�u c*a H�ng Ph�m v�i L�c Th� c,ng nh� l� c �� Loa Thành ��u có liên h� ngm s4 bàn trong quy�n “S( �i�p”.

Chú ý t�i nét song trùng bi�u l� � Ng�c Long To�i v�n �i �ôi s�ng mái, và khi giao thoa thì làm ra d�ng t� ch& ng�i c(u.

86. Nh� ch& ng�i vi�t v�i b� th�o trên ch& ngh�, nên có s(c c(u thoát. R�i c,ng nét song trùng �ó kép lên thành ch& t"nh nhái l�i hình chòm sao t"nh (hình v4) � ph� ng nam �(ng �u chòm 7 sao (T"nh, Qu., Li�u, Tinh, Tr� ng, D�c, Ch2n). Nét song trùng còn hi�n ra � lá c� Si V�u (m) vàng mi�ng �)) n i con r$n dài tr#m th��c (Bách Vi�t th� r�ng). R�i các s� 3 là nh�n ba ngày, ng�i hái �ã ba n#m. B� s� hai ba chuy�n v%n �ê thành Vi�t T"nh C� ng, nên cu�i truy�n gi�ng hi�n ra cách ��t ng�t.

Có th� truy�n “Vi�t T"nh” �� c ng��i thu l� m trích tài li�u t� quy�n Tài Ngu Ký c*a Tr� ng Quân Phòng ��i T�ng, ho-c quy�n Nam H�i C� Tích c*a Ngô L�i ��i Nguyên nh� Lê Quý �ôn ghi chú, thì �i�u �ó c,ng không h� làm gi�m b�t giá tr� tri�t lý c*a câu chuy�n, không nh&ng vì �ã �� c tiêu hóa, nh�ng nh�t là vì nó ch(ng t) ngu�n g�c chung l�n lao c*a ��i chúng Vi�t t�c mà nh&ng quy�n kia c,ng nh� “L�nh Nam” �ã múc t� ��y. Nên ghi nh%n r+ng hình �nh gi�ng có tính cách ph� c%p thí d�, trong Plato c,ng có truy�n tri�t gia Thales m�i nhìn sao tr#ng mà sa gi�ng. Khi nh&ng chuy�n có tính cách ph� quát thì nó d� thoát kh)i vòng tay c*a s gia vì nó �ã trút b) ph�m trù th�i không �� th� hi�n � nhi�u ��i, lúc �y nó �i vào vòng c*a tri�t t(c không xét ngu�n g�c t� �âu, mà xem cái d�ng th(c k�t tinh n�i �ó �� xem nó nói gì. Nó mu�n nói lên s� pha �� c*a ��t tr�i. Không �� c duy thiên (duy tâm) c,ng không �� c duy ��a (duy v%t) nh�ng cn thiên ��a t� ng tham, do con ng��i �i�u ��ng: v%y li�u l� ng pha �� �ó là 3 tr�i 2 ��t. Nói tiên thiên thì d� nh�ng trong th�c t� thì �ó c� là m�t ngh� thu%t cao c� nh� �ã nói trong bài X( Ngh�.

13. TRUY�N KIM QUY

97. An D� ng V� ng n��c Au L�c là ng��i � Ba Th�c, h� Th�c, tên Phán, nhân vi�c tiên t� cu hôn v�i con gái c*a Hùng V� ng tên là M� N� ng không �� c nên sinh ra hàm oán; Phán mu�n hòan thành ý chí c*a t� tiên nên c binh �ánh Hùng V� ng, di�t n��c V#n Lang, c�i hi�u là Au L�c mà �, �$p thành � ��t Vi�t Th��ng; thành �$p xong l�i s%p. V� ng m�i l%p �àn, trai gi�i cu ��o ba tháng.

98. Ngày m�ng b�y tháng ba b0ng th�y m�t ông già theo ph� ng tây mà ��n th1ng ca thành, v�a �i v�a than r+ng:

- Xây �$p thành này thì bao gi� cho xong!

Page 32: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

V� ng r��c vào trên �i�n, l�y và khóc r+ng:

- Ta �$p thành này �ã xong l�i ��, hao t�n công s(c mà r�i không thành là t�i làm sao?

Ông già th�a:

- Ngày nào có s( gi� Thanh Giang cùng �$p v�i V� ng thì thành �y m�i xong.

Nói �o�n cáo t�.

99. R�ng ngày, V� ng �(ng � ca �ông trông ra thì th�y m�t con rùa vàng theo h��ng �ông mà b i l�i; rùa �(ng trên m-t n��c, nói �� c ti�ng ng��i, t� x�ng là Thanh Giang s( gi�, bi�t rõ l4 tr�i ��t, âm d� ng, qu. thn.

V� ng m�ng h)i r+ng:

- �i�u �ó ông già �ã báo cho ta r�i.

Bèn sai l�y kim d� r��c vào trong thành, m�i ng�i trên �i�n, h)i vì c� gì mà thành không �$p �� c.

100. Kim Quy nói:

- 3 �ây có tinh khí núi sông, con Tiên v� ng ph� vào �� báo thù n��c, l�i có con gà tr$ng s�ng ngàn n#m hóa làm yêu tinh 2n � núi Th�t Di�u, trên núi có con qu., nguyên tr��c là m�t nh�c công chôn c�t � �ây hóa ra qu.. 3 bên có m�t cái quán �� cho hành khách qua l�i ng* nh�; ch* quán tên là Ng� Không, có m�t �(a con gái và m�t con gà tr$ng là d� khí c*a qu. thn. H� có ng��i khách nào qua l�i ��n ��y ng* nh� thì qu. tinh hóa ra thiên hình v�n tr�ng mà gi�t h�i r�t nhi�u. Bây gi� ta nên b$t con gà tr$ng và �(a con gái c*a ch* quán mà gi�t �i thì tinh quái s4 h�t. Nh�ng ch$c là nó l�i hóa ra yêu th�, sai chim cú ng%m th� bay lên trên cây chiên �àn, tâu v�i Th� ng �� �� xin phá thành �y �i. Thn này xin c$n cho r i cái th� �y xu�ng, V� ng l%p t(c thu l�t t�t nhiên thành �$p m�i xong.

101. Kim Quy bao V� ng gi� làm khách �i ���ng xin ng* nh� trong quán. V� ng �� Kim Quy � trên ng�!ng ca.

Ng� Không nói:

- Quán này có yêu tinh, �êm th��ng gi�t ng��i, Lang Quân không nên � l�i, v� nay tr�i c,ng ch�a t�i, nên �i mau ��n ch0 khác �� tránh h�a.

V� ng c��i r+ng:

- Sinh t t�i m�nh, qu. m� mà làm gì, ta không s .

M�i ng* l�i �ó.

102. Trong �êm có qu. tinh ��n ngoài kêu r+ng:

Page 33: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

- Ai � trong nhà này ph�i m� ca ra mau.

Kim Quy m$ng r+ng:

- Ca �óng thì mày làm gì nào?

Qu. tinh phóng h)a tan ra v�n tr�ng, qu. d� �* ph� ng �� kh*ng b� nh�ng r�t cu�c c,ng ch1ng vào �� c nhà.

103. ��n lúc gà gáy, các qu. ��u ch�y tan, Kim Quy khi�n V� ng �u�i theo ��n núi Th�t Di�u, qu. tinh thu v� h�t c�, V� ng tr� l�i quán tr�.

104. Sáng ngày, ch* quán �em ng��i ��ng ��n �� chôn thi th� c*a khách ng* l�i hôm qua, th�y V� ng ng�i �ó, nói c��i nh� không có gì c�. Quán ch* b��c ��n, vái l�y r+ng:

- Lang quân �� c nh� th� t(c là Thánh nhân r�i, xin ban linh thu%t �� c(u sinh linh.

V� ng b�o:

- Hãy gi�t con gà tr$ng c*a mày mà t� thì qu. thn tan h�t.

Ng� Không gi�t con gà tr$ng thì �(a con gái t� nhiên c,ng nhào xu�ng ch�t. V� ng l%p t(c b�o ng��i �ào núi Th�t Di�u, �� c m�t nh�c khí ��i c� và m�t hài c�t, sai ��t tr�n thành tro mà qu#ng ra sông.

105. Lúc b�y gi� tr�i �ã gn chi�u, V� ng cùng Kim Quy leo lên núi Vi�t Th��ng, qu. tinh �ã hóa ra chim si h�u ng%m th� bay lên cây chiên �àn.

Kim Quy bèn hóa ra m�t con chu�t mà bò theo sau l�ng c$n chân chim; th� r i xu�ng ��t; V� ng l%p t(c thu l�y thì sâu �ã #n h�t h n m�t na r�i.

T� �ó, qu. tinh tan h�t, không l�i phá phách nh� x�a n&a.

106. An D� ng V� ng �$p thành na tháng �ã xong; thành dài và r�ng nghìn tr� ng, xoáy tròn nh� hình con �c, l�i �-t tên là thành Th#ng Long (ch$c sai; b�n c*a Despierres ghi là T� Long). Ng��i nhà ���ng g�i là thành Sát Qu. Lôn b�i vì thành r�t cao l�n.

107. Kim Quy � l�i v�i V� ng ba n#m r�i t� v�; V� ng b�o r+ng:

- Nh� n c*a ng��i, thành �ã v&ng ch$c, n�u nh� có vi�c ngoài thì l�y gì mà ch�ng gi&?

Kim Quy th�a:

- Qu�c �� tu �o�n, xã t$c an nguy là v%n c*a tr�i, nh�ng ng��i bi�t tu �(c thì có th� lâu dài �� c, V� ng �ã có lòng ��c nguy�n thì tôi �âu dám ti�c.

Page 34: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

M�i c�i cái móng chân ��a cho V� ng và nói:

- Th�n ho-c gi-c có ��n thì dùng móng này làm máy n), �em ra mà �ánh gi-c thì không có gì �áng lo.

Nói �o�n tr� v� �ông H�i.

108. V� ng khi�n by tôi là Cao L0 làm n), l�y móng này làm máy, hi�u là Linh Quang Kim Tr�o Thn N0; sau Tri�u �à �em quân ��n xâm l#ng, cùng V� ng giao chi�n; V� ng dùng thn n0 mà b$n, quân Tri�u �à thua ch�y, �óng ��n � núi Trâu S n, ��i lu� v�i V� ng. Tri�u �à bi�t V� ng có n) thn nên không dám tái chi�n m�i khi�n s( th"nh hòa. V� ng m�ng, c$t t� sông Ti�u Giang tr� v� ph� ng B$c cho Tri�u �à cai tr�, tr� v� ph� ng Nam thì do V� ng cai tr� (nay là sông Nguy�t �(c).

109. Ch�a �� c bao lâu, �à sai con vào túc v� cu hôn v�i con gái V� ng là M� Châu; V� ng b�t ý không ng� gian k� c*a cha con Tri�u �à; Tr�ng Thu. d0 M� Châu tr�m l�y n) thn cho xem, r�i lén làm n) khác ��i l�y vu�t rùa gi�u �i, nói d�i v�i M� Châu là tr� v� B$c th#m cha m/.

110. Nhân �ó nói r+ng:

- Tình phu ph� thì không n! quên, mà n ph� t c,ng không nên b), ta nay v� th#m cha m/ mà v�n nh�t hai n��c th�t hòa, Nam B$c cách bi�t, ta tr� l�i tìm nàng thì nàng l�y v%t gì mà làm gi�u cho ta bi�t.

M� Châu nói:

- Thi�p là nhi n& g-p ph�i b��c phân ly th�c khó th$ng �� c tình c�m; thi�p có chi�c n�m g�m lông ng0ng th��ng mang trên ng��i, ��n lúc �y thì thi�p l�y lông ng0ng mà r�i � các ngã ba �� ch" cho chàng bi�t ch0 thi�p mà ��n c(u.

111. Tr�ng Thu. t� t�, c$p n) mà v� báo cáo v�i Tri�u �à, �à �� c n) r�t m�ng li�n phát binh �ánh V� ng; V� ng không lo phòng b�, m�i �ánh c� vây, c��i r+ng:

- �à không s n� thn c*a ta sao?

��n lúc quân Tri�u �à ti�n b(c, V� ng m�i xách n) ra b$n thì thn c �ã m�t; quân ch�y tan lo�n.

112. V� ng ch� M� Châu lên ng�a ch�y v� h��ng Nam, ��n b� bi�n, cùng ���ng, không có thuy�n �� sang ngang, V� ng hét l�n lên r+ng:

- Tr�i �� m�t ta hay sao? Giang s( �âu mau ��n c(u ta.

Kim Quy n�i lên trên m-t n��c, m$ng r+ng:

- Ng��i c!i ng�a � sau l�ng là gi-c �ó, hãy gi�t nó ta m�i c(u.

V� ng bèn tu�t g� mg chém M� Châu.

Page 35: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

M� Châu nga m-t lên tr�i mà cu xin:

- Thi�p là con gái, n�u có lòng ph�n ngh�ch m�u h�i ��n ph� thân th�i ch�t hóa thành b�i trn, b+ng nh� m�t ni�m trung tín, b� ng��i ph"nh ph� th�i hóa làm ng�c châu �� ra cái thù nh�c nhã này.

113. M� Châu ch�t � b� bi�n, máu ch�y trên n��c, hàu h�n #n vào lòng hóa thành minh châu.

114. V� ng cm s�ng v#n tê b�y t�c, Kim Quy r4 n��c d�n V� ng vào bi�n, ��i truy�n t�i núi M� D�, làng Cao Xá, châu Di�n t(c là ch0 �ó v%y.

115. Quân Tri�u �à ��n ch0 �y không th�y gì h�t, ch" th�y t thi c*a M� Châu; Tr�ng Thu. ôm thây nàng mà v� chôn � Loa Thành, hóa làm ng�c th�ch. Tr�ng Thu. th� ng c�m vô cùng, th�y là nh&ng ch0 trang �i�m hay t$m g�i c*a M� Châu, t��ng nh� ��n hình dung c*a nàng bèn nh�y xu�ng gi�ng mà ch�t. Sau này, ai �� c Ng�c Châu � �ông H�i, càng múc n��c gi�ng �y mà ra thì s$c ng�c càng thêm r�c r!. Nhân tránh tên M� Châu nên g�i ng�c châu là ��i C�u, Ti�u C�u v%y.

Chú thích

97. Truy�n Kim Quy c,ng hàm ng� tri�t lý cao ��, mà k�t h%u cách bi �át nh�t, nh�ng bi �át mà ��ng th�i c,ng là bi tráng v�i c�u k�t có h%u m-c du là h%u mông lung bí 2n, nh�ng có th� hi�u vì nó �-t li�n sau truy�n Vi�t T"nh C� ng.

14. TRUY�N MAN N��NG

116. Th�i Hi�n �� nhà Hán, quan Thái thú tên là S� Nhi�p �$p thành � phía Nam sông Bình Giang (nay là thành phía Nam sông Thiên �(c). 7 ph� ng Nam có m�t ngôi chùa g�i là chùa Phúc Nham, có m�t nhà s� t� ph� ng Tây ��n, hi�u là Già-La-��-Lê, tr� trì � chùa �y, hay làm phép �(ng m�t chân; trai gái, tr' tín m�, kính ph�ng tôn hi�u làm Tôn s�, ai n�y ��u cu h�c ��o Ph%t.

117. Lúc b�y gi� có m�t ng��i con gái tên là Man N� ng, cha m/ ��u �ã m�t, nhà nghèo kh� nh�ng c,ng d�c lòng cu ��o, ch" vì nói ng�ng, khó t�ng kinh chung v�i m�i ng��i nên th��ng � sau b�p giã g�o nh-t rau, lo vi�c n�u th�i �� cung d�!ng các s� trong chùa và h�c gi� b�n ph� ng ��n h�c ��o.

118. Kho�ng tr�i tháng n#m, �êm l�i ng$n ng*i, Man N� ng v�i vã lo th�i n�u cho xong. Nàng n�u �ã xong xuôi, nh�ng các s� còn t�ng kinh ch�a ngh" �� #n cháo; Man N� ng ng�i ch�, ng* g%t � ng�ch ca không ng� quên lng n+m ng* say. ��n khi t#ng �� t�ng ni�m xong, ai v� phòng n�y thì Man N� ng còn n+m � ca; nhà s� ��-Lê b��c ngang trên mình nàng, Man N� ng h�n nhiên tâm ��ng, t� �ó có thai. Trong kho�ng �� c ba b�n tháng, Man N� ng l�y làm x�u h� b) �i, nhà s� ��-Lê c,ng tránh �i ��n chùa ng� ba �u sông mà �.

Page 36: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

119. Mãn nguy�t, Man N� ng sinh �� c m�t �(a con gái và tìm nhà s� �� giao l�i. �êm khuya, nhà s� ��-Lê ��n d��i cây �a � ngã ba �u sông mà �-t �(a con gái và nói:

- Ta gi Ph%t t này cho mày, mày gi& l�y, sau �� c thành Ph%t ��o.

120. S� ��-Lê và Man N� ng t� bi�t nhau mà �i. ��-Lê cho nàng m�t chi�c g%y và b�o r+ng:

- Ta cho em cái g%y này mà �em v�, h� g-p n#m nào tr�i ��i h�n thì l�y g%y v2y v2y d��i ��t t� nhiên có n��c ch�y ra �� c(u ng��i ta.

Man N� ng cm g%y tr� v�, l�i � chùa nh� tr��c; g-p n#m tr�i h�n, nàng l%y g%y v2y trên ��t, t� nhiên có n��c su�i ch�y ra ào ào, dân chúng �� c nh� v� r�t nhi�u.

121. Khi Man N� ng �ã h n tám m� i tu�i thì b�t �� cây �a b� l%t �� trôi ��n tr��c bên chùa, quanh qu2n � �ó không trôi �i; ng��i � �ó �ua nhau ba c*i thì búa rìu ��u b� gãy m' h�t; làng xóm r* nhau ba tr#m ng��i ��n kéo c,ng không chuy�n ��ng.

122. G-p Man N� ng xu�ng b�n ra tay, nàng kh4 l�y tay kéo th, cây l%p t(c chuy�n ��ng trôi vào, ai n�y kinh d�, v�i b�o Man N� ng kéo th1ng lên b�, khi�n th m�c tr� làm b�n pho t� ng Ph%t; k�p lúc �4o ��n gi&a cây, ch0 gi�u ng��i con gái thì ch0 �y �ã hóa thành m�t phi�n �á r�t c(ng; ng��i th �4o �úng vào ch0 �ó thì rìu búa m' h�t, m�i l�y phi�n �á ném xu�ng gi&a sông; phi�n �á phóng xu�t h)a quang, gi� lâu m�i chìm xu�ng n��c; các ng��i th ��u ch�t h�t. M�i ng��i ��u xin nh� Man N� ng van vái m��n k' chài l-n xu�ng n��c v�t lên, r��c vào �i�n Ph%t, l�y vàng tô lên mà ph�ng th�.

123. S� ��-Lê m�i �-t tên cho b�n pho t� ng Ph%p là: Pháp Vân, Pháp V,, Pháp Lôi và Pháp �i�n. Già tr' gái trai b�n ph� ng th��ng nhóm h�p � chùa này ch i �ùa ca múa, g�i là h�i t$m Ph%t, ��n nay �ang còn v%y.

Chú thích

116. Truy�n Man N� ng tr��c chúng tôi tính b), nh�ng vì �ã �� c thâu nh%n vào sách nên xin gi& l�i, vì nó nói lên s(c m�nh chuy�n hóa c*a Vi�t Lý bi�n Kim Ph%t Tây Trúc ra M�c Ph%t �ông Ph� ng. Bi�n tam b�o Ph%t, Pháp T#ng ra Giác, Chính, Tính (xem l�i bài VIII Vang V�ng c*a n��c V#n Lang). Xem nh&ng s� Tây Ph� ng 4, 8 b� tràn ng%p b�i các s� Vi�t 2, 3 (300), 5 làm liên t��ng t�i v� ông C�n là g�u 4 chân ��i ra 3 chân. Nhà Chu ban �u �úc �"nh 4 chân, sau �úc 3 chân c,ng là ti�n trình t� Tây sang �ông.

15. TRUY�N NÚI T�N VIÊN

theo b�n d�ch c�a Lê H�u M�c

Page 37: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

124. Núi T�n Viên � phía tây kinh thành n��c Nam Vi�t, núi �(ng cao th1ng nh� hình m�t cái l�ng nên �-t tên nh� v%y.

125. X�a kia vua L�c Long c��i nàng Âu C , sinh �� c m�t b�c tr#m tr(ng, Long Quân �em n#m m� i trai v� bi�n, n#m m� i trai theo m/ v� núi, phân tr� thiên h�, hi�u là Hùng V� ng; T�n Viên S n ��i V� ng là m�t ng��i con trong s� n#m m� i trai chia v� �ó.

126. V� ng t� h�i qu�c do ca bi�n Thn Phù mà v�, tìm m�t n i cao ráo thanh u, dân t�c thun h%u mà �, m�i chèo thuy�n t� sông Cái ��n làng Long �%u thành Long Biên, toan muôn l�u l�i �ó nh�ng còn ý gì b�t mãn, nên sau l�i chèo thuy�n t� sông Linh Giang �i lên ��n làng Phiên Tân � b� sông Phúc L�c.

127. V� ng trông th�y núi T�n Viên tú l�, ba hòn s$p hàng �(ng, nghi�m nhi6n nh� v4; dân � d��i núi, t�c chu�ng t� phác. V� ng khi �y � m�t con ���ng th1ng nh� dây �àn t� làng Phiên Tân mà ��n bên núi T�n Viên, �i ��n Uyên �ông, l�i �i ��n Nham Tuy�n là ch0 ngu�n khác, r�i �i lên núi Th�ch Bàn �u non Vân M�ng mà �; ho-c có khi ch i sông Chi�t Giang �� xem cá, phàm kinh qua ���ng thôn ��u xây ��n v, �� làm n i ngh" ng i. Nhân nh&ng v�t chân �y, ng��i ��i sau l%p ��n th� ph�ng, h�n thì ��o, l�t thì cu, ng� h)a tai, ng#n ��i h�n mau h n ti�ng vang, c�c k� linh (ng. L�i g-p ngày tr�i trong sáng nh� có hình tr�ng cái tàn ph�t ph�i trên hang núi, nh&ng dân � làng ph� c%n ��u b�o là s n thn xu�t hi�n.

128. Cao Bi�n nhà ���ng � An Nam mu�n y�m linh tích các n i danh th$ng m�i m� b�ng m��i b�y ng��i, t�t c� ��u là con gái ch�a ch�ng, b) ru�t �i, l�y c) chi ��n vào ru�t, cho m-c áo xiêm �� ngôi trên gh� ., dùng trâu bò mà t�, nh+m lúc nào th�y c ��ng th�i l�y g� m chém �i. Phàm mu�n �ánh l�a các thn ��u dùng thu%t �y. Cao Bi�n th��ng l�y thu%t �y trêu thn núi T�n Viên thì th�y V� ng c!i ng�a tr$ng �(ng trên mây, kh�c nh� mà �i. Cao Bi�n than r+ng:

- Linh khí Nam ph� ng ch�a th� tr$c l� ng �� c, v� ng khí �âu khá di�t �� c, uy linh hi�n (ng là th�.

129. T�c truy�n V� ng và Thu. Tinh cùng c��i con gái Hùng V� ng là M� N� ng: V� ng �* l� c��i �em ��n tr��c; Hùng V� ng g� cho; V� ng r��c v v� � trên núi T�n Viên. Thu. Tinh ��n sau m�i hàm oán, �em c� loài thu. t�c �ánh V� ng �� �o�t M� N� ng l�i. V� ng bèn dùng l��i s$t ch-n ngang sông T� Liêm �� tr�n át. Thu. Tinh kh i riêng m�t con sông nh) t� sông Lý Nhân ra sông Hát vào sông �à �� �ánh sau l�ng núi T�n Viên. L�i m� thêm m�t l�i nh) t� Tích Giang �i ��n tr��c núi T�n Viên, tr�i qua các làng Cam Giá, �ông Lâu, Th�ch Kê, Ma Xá, D�c Giang, xói l� thành v�ng sâu �� thông loài thu. t�c, th��ng l�i n�i c n gió m�a mù m�t, dâng n��c lên �� �ánh V� ng. Nhân dân � núi ��u ch' tre �an làm rào th�a �� che �!, �ánh tr�ng, giã g�o, reo hò �� c(u, m0i khi th�y rác rêu trôi � ngoài rào th�a thì b$n trùng ch�t h�t hi�n thành hình tr�ng giao long, cá tr�ch trôi �y sông ngòi. Qun chúng thu. t�c b� thua tr� v�, lòng v�n ch�a nguôi nên th��ng ��n kho�ng thàng tám, tháng chín có nhi�u tr%n l�t, mùa màng b� h�i, dân � d��i núi ch�u thi�t h n �âu h�t, ��n nay v�n còn.

130. Ng��i ��i ��u b�o Thu. Tinh, S n Tinh ��u c��i v v%y �ó.

Chú thích

Page 38: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Truy�n này nói lên s� v&ng b�n c*a Vi�t lý s4 ��i ��i còn �ó không ai y�m �� c. Nh&ng ng��i �ang c� công vùi l�p nó �i nh� Vi�t c�ng �ang làm s4 b� nh� vào m-t nh� Cao Bi�n. N�n minh tri�t �ó xây trên s� 3 “Tam S n La V�”, ��iv�i sông Nh� Hà làm ta liên t��ng t�i c c�u tam l�!ng (2-3). Nh�t là khi ta ngó l�i c,ng chính thn T�n Viên nh%n �� c sách ��c 3 trang mà l�i ch" dùng có 2 trang h)a m�c (2-3) nh� �ã nói n i khác.

��

��

TRUY�N NÚI T�N VIÊN�����

Núi T�n Viên � phía tây kinh thành Th#ng Long n��c Nam Vi�t. Núi cao m�t v�n hai nghìn ba tr#m tr� ng, chu vi chín v�n tám nghìn sáu tr#m tr� ng. Ba núi �(ng x�p hàng, �"nh tròn nh� cái tán cho nên có tên �y. Theo sách Ai Giao Châu t� c*a ���ng T#ng thì ��i v� ng núi này là S n Tinh h� Nguy�n, vô cùng linh (ng. Khi h�n hán, lúc l�t l�i cu ��o �� phòng tai tr� ho�n l%p t(c có (ng nghi�m. K' th� cúng h�t lòng thành kính. Th��ng th��ng, vào nh&ng ngày quang �ãng nh� có bóng c� xí th�p thoáng trong hang núi. Dân trong vùng nói r+ng �ó là S n thn hi�n hi�n. Khi Cao Bi�n nhà ���ng � An Nam, mu�n y�m nh&ng n i linh tích bèn m� b�ng con gái ch�a ch�ng m��i b�y tu�i, v(t ru�t �i, nh�i c) b�c vào b�ng, m-c qun áo vào, r�i �-t ng�i trên ngai, t� b+ng trâu bò, h� th�y c ��ng thì vung ki�m mà chém �u. Phàm mu�n �ánh l�a các thn ��u dùng thu%t �ó. Bi�n �em thu%t �ó �� ti�n ��i v� ng núi T�n Viên, th�y V� ng c�!i ng�a tr$ng � trên mây, nh� n��c b�t mà b) �i. Bi�n than r+ng: “Linh khí � ph� ng Nam không th� l��ng �� c. V� ng khí ��i nào h�t �� c”. S� linh (ng �ã hi�n hi�n ra nh� v%y �ó. � X�a kia ��i v� ng trông th�y phong c�nh núi T�n Viên �/p �4 bèn làm m�t con ���ng t� b�n B�ch Phiên �i lên phía nam núi T�n Viên, qua ��ng An V�, � các ng�n lu�n l�ch su�i ��u d�ng �i�n �� ngh" ng i. R�i l�i �i qua ria núi ��n ch)m núi có mây che thì ��nh c� � �ó. �ôi lúc rong ch i trên sông Ti�u Hoàng giang xem �ánh cá, phàm �i qua các làng xóm ��u d�ng �i�n �� ngh" ng i. V� sau, nhân dân theo d�u v�t các �i�n �ó mà l%p ��n mi�u �� th� cúng. � L�i theo truy�n c, � sách Giao Châu ký c*a L0 Công, t� ng truy�n r+ng ��i v� ng S n Tinh h� Nguy�n, cùng vui v�i loài thu. t�c � ��t Gia Ninh, huy�n Phong Châu. Th�i vua Chu Noãn V� ng, vua Hùng V� ng th( 18 ��n � ��t Vi�t Trì, châu Phong, l�y qu�c hi�u là V#n Lang. Vua có ng��i con gái tên là M� N� ng (cháu gái 27 ��i c*a Thn Nông) có s$c �/p; Th�c V� ng Phán cu hôn, nhà vua không b+ng lòng, mu�n ch�n r� hi�n. � M�y hôm sau, b0ng th�y hai ng��i, m�t ng��i x�ng là S n Tinh, m�t ng��i x�ng là Thu. Tinh ��n �� cu hôn. Hùng V� ng truy�n t" thí pháp thu%t. S n Tinh ch" núi, núi l�, ra vào trong �á không có gì tr� ng�i. Thu. Tinh l�y n��c phun lên không bi�n thành mây m�a. Vua nói: “Hai v� ��u có phép thn thông, nh�ng ta ch" có m�t con gái, v%y ai

Page 39: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

mang sính l� t�i tr��c, ta kh$c g� cho”. Sáng hôm sau, S n Tinh mang ng�c quý, vàng b�c, s n cm, dã thú… các l� v%t ��n ti�n vua y cho.��

Thu. Tinh ��n sau, không th�y M� N� ng, c� gi%n �em loài thu. t�c ��nh �ánh �� c��p l�i. V� ng l�y l��i s$t ng#n ngang sông huy�n T� Liêm. Thu. Tinh bèn m� m�t d�i sông Ti�u Hoàng Giang t� Lý Nhân ra Hát Giang, vào sông �à Giang �� �ánh %p sau l�ng núi T�n Viên. L�i m� ngách sông Ti�u Tích Giang h��ng v� tr��c núi T�n Viên, �i qua Cam Giá, Xa Lâu, C� Hào, Ma Sá (1) � kho�ng ven sông �ánh s�t thành cái v,ng l�n �� m� l�i �i cho quân thu. t�c. Th��ng làm m�a gió m�t mù, dâng n��c lên �ánh V� ng. Dân � trên núi th�y th� bèn d�ng m�t hàng rào �� �ón �!, �ánh tr�ng gõ c�i(2), hò reo �� c(u vi�n. Th�y c*i cành trôi bên ngoài hàng rào bèn b$n, thu. t�c ch�t bi�n thành xác ba ba thu�ng lu�ng trôi t$c c� khúc sông. �

Hàng n#m vào kho�ng tháng b�y, tháng tám v�n th��ng nh� v%y. Dân vùng chân núi hay b� gió to n��c l�n, lúa má thi�t h�i c�. Ng��i ��i t� ng truy�n r+ng �ó là S n Tinh và Thu. Tinh tranh nhau l�y M� N� ng (3). �

��i v� ng �� c bí quy�t tr��ng sinh c*a thn tiên nên r�t hi�n linh, �ó là v� �� nh�t phúc thn c*a n��c ��i Vi�t v%y. �

Quan Hàm lâm h�c s� tri�u Trn là Nguy�n S� C� �i chinh tây vào bái y�t, có bài th r+ng: � S n t� thiên cao thn t�i linh,��

Tâm quynh tài kh�u d� v#n thanh. �

M� N� ng di�c h&u hi�n linh tr(. � Th� v� th� sinh b�o th hành.��

(Ngh�a là: Núi cao nh� tr�i, thn r�t thiêng. Ca lòng v�a gõ �ã nghe ti�ng. M� N� ng n�u có, tài hi�n linh, hãy phù h� chuy�n �i c*a k' th� sinh này.)�� 3 cu�i truy�n v� sau có thêm m�t �o�n:��

Theo sách Th� Pháp t%p thì x�a kia L�c Long Quân và Au C sinh m�t b�c tr#m tr(ng. M0i tr(ng n� ra m�t ng��i con trai. Long Quân �em n#m m� i con v� d��i bi�n. N#m m� i con cùng � v�i Au C phân nhau tr� thiên h�, hi�u là Hùng V� ng. Mà ��i v� ng núi T�n Viên chính là m�t trong n#m m� i ng��i con �i xu�ng bi�n không ph�i là h�o khí c*a núi t� nên.��

Page 40: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

V� ng t� h�i qu�c qua ca b� Thn Phù tr� v�, tìm n i ��t thanh u, dân t�c �ôn h%u ch�t phác mà �. �i men theo sông Cái ��n ��t Long �0, th( ��n Tr�n Tr�ch, ��nh l�i, nh�ng không v�a ý. Bèn b) �i, men sông Lô Giang, ng� c lên t�i b� Phúc L�c Giang, �(ng bên b� trông th�y núi T�n Viên cao vút �/p �4, ba ng�n núi �(ng x�p hàng, nghi�m nhiên nh� tranh v4. L�i thêm dân � d��i núi có t�c m� trâu, n�u r� u hàng ngày #n u�ng, ca v�nh ngâm nga, th�c là ch�t phác. V� ng bèn làm m�t con ���ng th1ng nh� s i dây t� B�ch Phiên Tân lên th1ng phía nam núi T�n Viên, t�i ��ng An Uyên(4) l%p �i�n �� ngh" ng i(5).�� Chú thích:�� B�n A.750 chép: “… ��n Cam Giá, �ông Lâu, C� Hi�u, Ma Sá”. B�n A.1752 chép: “… l�i m� ngách sông Ti�u Chi�t Giang ch�y v� phía tr��c núi T�n Viên, t�i Cam Giá, Xa Lâu, C� Hi�u, Ma Sá, L�c S n thì �ánh s�t thành v,ng”.��

B�n A.1200 chép: “… �ánh tr�ng �� báo cho nhau bi�t.”��

B�n A.1200 chép: “… tranh l�y M� N� ng”. B�n chính A.33 chép nhm là Man N� ng, chúng tôi ch&a l�i là M� N� ng cho �úng. �

B�n A.1752 chép: “… �i t�i Ngô ��ng, l%p �i�n �� ngh" ng i.” B�n A. 2107 và b�n A.750 chép: “… �i t�i V� ��ng…”�� Theo các b�n A.1752 và A.750 thì �o�n cu�i này t� câu: “X�a L�c Long Quân và Au C sinh ra m�t b�c tr#m tr(ng…” cho t�i h�t �� c x�p � �u truy�n, sau câu: “… ba núi �(ng x�p hàng, �"nh tròn nh� cái tán cho nên có tên �y”.��

20. TRUY�N TH N NÚI �NG C������ Thn núi ��ng C� v�n là linh thn th� ng �1ng � n��c ta. Núi � xã Trì Nê th� ng, huy�n Yên ��nh (1). Khi Lý Thái Tông còn là thái t �i �ánh Chiêm Thành t�i Tr��ng Châu, �êm quá canh ba m�ng th�y m�t d� nhân m-c giáp ph�c, t� x�ng là thn nghe vua Nam chinh xinh theo quân vua l%p chi�n công. Vua nh� rõ nh&ng l�i nói chuy�n trong m�ng. �

Kíp khi th$ng tr%n tr� v� l%p ��n tôn th�, t�i Kinh s� l�i bói ��t l%p ��n. Thn thác m�ng xin � mé h&u trong thành, gn chùa thánh ch*. Khi Thái T� b#ng hà, ba V� ng làm ph�n. Tr��c hôm �ó, thn l�i thác m�ng cho Thái Tông b�o ph�i �� phòng. M�ng qu� nghi�m. Vua bèn ra chi�u phong v� ng t��c, d�ng mi�u th�, l%p làm thiên h� minh ch*. �

Page 41: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Th�i Trn �� c phong làm Minh linh C�m(ng B�o h�u ��i v� ng (��n � mé trái Kinh, gn chùa T� An). �

Chú thích:��

(1) D�ch theo b�n A.1752��

TRUY�N HAI BÀ TR�NG�����

Theo sách S Ký thì hai bà Tr�ng v�n dòng h� Hùng (1) ch� tên là Tr$c, em tên là Nh�, ng��i � huy�n Mê Linh, ��t Phong Châu, con gái quan Hùng t��ng ��t Giao Châu (2). X�a Tr$c l�y Thi Sách ng��i huy�n Chu Diên (3). Bà r�t có ti�t ngh�a, tính khí hùng d,ng, có trí quy�t �oán sáng su�t…��

Th�i �y, Tô ��nh � Giao Châu r�t tham b�o, nhân dân r�t kh� s�. Tr$c thù ��nh gi�t ch�ng mình, bèn cùng em là Nh� d�y binh �ánh ��nh, vây hãm Giao Châu; các qu%n Cu Chân, Nh%t Nam, H p Ph� ��u h��ng (ng, hai ch� em bèn bình ��nh �� c sáu m� i l#m thành � L�nh Ngo�i (4) t� l%p làm vua, m�i x�ng là Tr�ng, �óng �ô � thành Ô Diên. � Tô ��nh ch�y v� Nam H�i, Hán Quang V, nghe tin, bi�m Tô ��nh v� qu%n ��m Nh� (5) sai t��ng là b�n Mã Vi�n và L�u Long sang thay. Quân ��ch ��n Lãng B�c, bà ch�ng c�. Qua n#m, bà th�y binh th� Mã Vi�n c��ng th�nh, t� l� ng s(c quân mình ô h p, s không ch�ng n�i, bèn lui v� gi& ��t C�m Khê. Vi�n �em quân ��n �ánh, b� h� bà Tr�ng ��u b) ch�y. Bà th� cô, b� h�i trong tr%n. Có ch0 nói r+ng bà lên núi Hy S n r�i không bi�t �i �âu m�t (6).�� Ng��i trong châu th� ng c�m, l%p mi�u � ca sông Hát Giang �� ph�ng th�. Phàm nh&ng ng��i g-p tai h�a t�i cu ��o ��u (ng nghi�m. Th�i Lý Anh Tông g-p ��i h�n, vua sai C�m T�nh thi�n s� cu m�a. M�t hôm m�a xu�ng, mát l�nh th�u ng��i (7). Vua m�ng, ra xem, t� nhiên ng* thi�p �i, m�ng th�y hai ng��i con gái ��i m, phù dung, m-c áo xanh, th$t l�ng �), c�!i ng�a s$t theo gió l��t qua. Vua l�y làm l� bèn h)i. Hai ng��i tr� l�i r+ng: “Chúng ta là hai ch� em h� Tr�ng vâng m�nh Th� ng �� làm ra m�a”. Vua mu�n h)i thêm c-n k4. Hai ng��i bèn gi tay ng#n l�i. Vua t"nh m�ng, c�m kích, ra l�nh tu sa ��n, �em l� ��n dâng. V� sau hai bà l�i thác m�ng cho vua xin l%p ��n � bãi ��ng Nhân(8). Vua nghe theo, phong làm Trinh linh nh� phu nhân. Tri�u Trn l�i gia phong cho m� t� là Hi�n li�t ch� th$ng thun b�o thu%n. Cho ��n nay v�n �� c bao phong ��i ��i, la h� ng không d(t. �

Chú thích:��

B�n A.1200 chép: “Hai Bà Tr�ng v�n dòng h� L�c”. �

Page 42: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

B�n A.1200 chép: “con gái L�c t��ng ��t Giao Châu”.��

B�n A.1200: “Tr$c l�y T� Sách ng��i huy�n Chu Diên…”��

B�n A.1200: “… giành �� c c*a ��nh 56 thành � L�nh Nam…”��

B�n A.1200: “… bi�m Tô ��nh v� qu%n ��m Châu”. (��m Châu, c,ng nh� ��m Nh�, tên m�t qu%n � ��o H�i Nam, Trung Qu�c)�� Truy�n thuy�t dân gian th��ng cho r+ng Hai Bà �ã bay lên tr�i ch( không cho r+ng Hai Bà b� gi-c gi�t. Núi Hy S n có l4 là núi Hy C� ng, n i có ��n Hùng hi�u nay (Phú Th�).�� B�n A.1200 chép: “… �êm hôm �y m�a to gió l�n, n��c lên kinh ng��i, vua vui m�ng ra nhìn, h�t nhiên ng* say…”��

B�n A.1200 chép: “… � C� Lai”.�� TRUY�N SÔNG TÔ L�CH (1)��

N#m Hàm Thông th( 6 (2), vua ���ng Ý Tông sai Cao Bi�n làm �ô h� t��ng quân, �em binh �ánh quân Nam Chi�u. Lúc Bi�n tr� v�, nhà vua �-t T�nh h�i quân � thành L�nh Nam, cho Bi�n làm ti�t �� s( (3). Bi�n thông hi�u thiên v#n ��a lý, xem hình th� ��t mà xây thành ��i La � phía tây Lô Giang, chu vi 30 d-m (4) �� �. Có dòng sông con t� Lô Giang ch�y vào phía Tây b$c, cu�n quanh phía nam, ôm l�y thành ��i La r�i l�i nh%p vào sông cái. � H�i �ó �ang gi&a tháng sáu, n��c m�a lên cao Bi�n c�!i thuy�n nh/ thu%n dòng vào sông con, �i kho�ng m�t d-m b0ng th�y m�t c� già râu tóc b�c ph , dung m�o d� k�, t$m � gi&a dòng sông, c��i nói h�n h�. Bi�n h)i h� tên. �áp: ta h� Tô tên L�ch. Bi�n l�i h)i: nhà � �âu? �áp: nhà � trong sông này. D(t l�i, l�y tay �%p n��c b$n tung mù m�t, b0ng nhiên không th�y �âu n&a. Bi�n bi�t là thn, bèn �-t tên sông là Tô L�ch.�� M�t bu�i s�m khác, Bi�n ra �(ng � b� sông Lô Giang, phía �ông thành ��i La, th�y m�t tr%n gió l�n n�i lên, sóng n��c cu�n cu�n, mây trôi mù m�t, có m�t d� nhân �(ng trên m-t n��c, cao h n hai tr� ng, mình m-c áo vàng, �u ��i m, tím, tay cm h�t vàng r�c r! m�t quãng tr�i, ch%p ch�n lên xu�ng trong kho�ng không(5). M-t tr�i cao ba con sào, khí mây hãy còn ch�a tan (6), Bi�n r�t kinh d�, mu�n y�m thn. �êm n+m m�ng th�y thn t�i nói r+ng: “Ch� y�m ta, ta là tinh � Long �0, �(ng �u các ��a linh,

Page 43: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

ông xây thành � �ây, ta ch�a �� c g-p, cho nên t�i xem �ó thôi, ta có s gì bùa phép?” Bi�n kinh hãi.��

Sáng hôm sau, Bi�n l%p �àn ni�m chú, l�y kim ��ng thi�t phù �� y�m (7). �êm hôm �y, s�m ��ng m m, gió m�a d%m d%t, ��t tr�i u ám, thn t��ng hò reo, kinh thiên ��ng ��a. Trong kho�nh kh$c, kim ��ng thi�t phù b%t ra kh)i ��t, bi�n thành tro, bay tan trên không. Bi�n càng kinh hãi, than r+ng: “X( này có thn linh d�, � lâu t�t chu�c l�y tai v�” (8). Sau Ý Tông tri�u Bi�n v�, qu� nhiên Bi�n b� gi�t và Cao Tàm �� c c sang thay (9).��

Chú thích:�� (1) V� chuy�n này, b�n A.2107 và b�n A.750 m� �u nh� sau: “N��c ta có ng��i h� Tô tên L�ch x�a s�ng � Long �0, nay là mé ven sông, ba ��i nhân nh� ng mà s�ng chung v�i nhau. ��i T�n �� c c làm ch(c hi�u liêm, c$m c� � tr��c c�ng xóm, vì v%y ng��i ��i bèn g�i xóm �y là xóm Tô L�ch.��

��i ���ng M�c Tông, Lý Nguyên Gia làm quan �ô h�, gi& ��t Long Biên. Lý cho r+ng phía b$c thành có dòng n��c ch�y ng� c, s dân hay sinh lòng ph�n ngh�ch nên ch�n ��t khác ��nh chuy�n La Thành sang b� sông Tô L�ch, bèn kh2n m�i Tô L�ch làm thn ch* gi& thành r�i xin l%p ��n th� cúng. Na �êm, Nguyên Gia n+m m�ng th�y thn t�i nói r+ng: “Ta vâng l�nh s( quân làm ch* thành này, n�u nh� ta có th� giáo hóa �� c dân chúng trong thành tr� nên có trung hi�u thì xin hãy l%p ��n th�”. Nguyên Gia xin vâng. T� �ó, dân không có lòng ph�n ngh�ch. Lý bèn xây thành nh) �� �, l�i l%p ��n th� ph�ng. Thn chính là v� ��i v� ng c*a c� qu�c gia v%y. Lý v�a xây xong thành thì có v� quan b2m r+ng: “Ông không th� �* s(c xây thành l�n. 50 n#m sau $t có ng��i h� Cao ��nh �ô, xây ph* � �ây. T�i n#m Hàm Thông ��i ���ng Ý Tông, quân Nam Chi�u làm lo�n. Vua ���ng sai Cao Bi�n sang d/p, �-t ra quân T�nh H�i, sai Bi�n làm �ô h� s(. Bi�n x�ng v� ng, �óng quân � trong ph*…” (t� �ây tr� xu�ng chép gi�ng b�n A.33).��

(2) B�n A.1752 và A.750 chép: “N#m Hàm Thông th( ba…”��

(3) B�n A.1300 chép: “… sai Cao Bi�n làm quan �ô h� ��t Giao Châu �em quân �ánh Nam Chi�u, l�i �-t T�nh H�i quân � An Nam thành, c Bi�n làm ti�t �� s(”.��

(4) B�n A.1300 và b�n A.750 chép: “… chu vi 3.000 b�…”. B�n A.2107 chép: “… chu vi 8000 b�”.�� (5) Các b�n A.2107 và A.1752: “lên xu�ng trên không, lúc 2n lúc hi�n”. �

(6) Các b�n A.1300 và A.2107: “khi mây ch�a tan mà bóng dáng v�n còn”.��

(7) Các b�n A.2107, A.1300, A.1752 chép: “��c phù chú su�t ba ngày ba �êm, l�i chôn bùa �� y�m”.��

Page 44: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

(8) Các b�n A.1300, A.1752 chép: “… � lâu t�t chu�c l�y tai v�, ta ph�i mau mau tr� v� ph� ng B$c”. B�n A.2107 chép: “Bi�n r�t kinh s , than r+ng: “3 x( này có v� thn linh thiêng, ta nên tr� v� ph� ng B$c, ch� nên � lâu mà chu�c l�y h%u h�a”. T� �ó, Cao Bi�n có lòng mu�n tr� v� ph� ng B$c, sau cúng t� mà tôn thn làm �ô ph* thành hoàng. Sau Ý Tông tri�u Bi�n v�, Bi�n qu� nhiên b� gi�t, Ý Tông sai Tàm sang thay. Sau này Lý Thái T� d�i �ô, thn thác m�ng chúc m�ng nhà vua. Vua l�y làm l�, bèn h)i. Thn tâu tên h�. Vua h)i: “Thn có th� b�o h� �� c sinh linh trong 100 n#m không? �áp: “Mong thánh th� ng c nghi�p dài lâu ngàn v�n n#m, thn c,ng nh� v%y mà �� c h��ng h� ng h)a ngàn n#m”. Vua t"nh d%y, sai quan trung s( ti�n r� u, phong làm �ô qu�c thành hoàng ��i v� ng. Tri�u Trn l�i phong làm B�o qu�c ��nh bang ��i v� ng. ��n th� �-t � ph��ng �ông Tác, huy�n Th� X� ng (nay � khu Nhà Th� L�n, Hà N�i). � (9) Sách Vi�t �i�n U Linh chép truy�n Tô L�ch và truy�n Thn chính khí Long �0, và coi hai nhân v%t Tô L�ch và thn Long �0 là hai v� thn khác nhau. 3 �ây l�i ��ng hóa làm m�t. � ��

TRUY�N V� TH N NÚI HNG L�NH�� Núi H�ng L�nh � ��o Ngh� An. X�a � huy�n La S n có b�n ng��i ��n c*i trong núi th�y m�t cái h�, trong h� có m�t m� nhân r�t �/p �ang t$m trên m�t t�ng �á b+ng ph1ng. M� nhân trông th�y b�n ng��i thì nh�y xu�ng h�. � B0ng có m�t con ba ba l�n n�i � trên m-t n��c, b�n ng��i kinh hãi bèn hái nh&ng qu� quý trên h� mà �i. �i su�t ngày không ti�n �� c b��c nào, b0ng th�y m�t d� nhân ��n nói r+ng: “V(t nh&ng qu� quý �i thì m�i có th� ra kh)i ch�n này, n�u v� �� c t�i nhà thì ch� có ti�t l� chuy�n trong núi cho ai h�t”. V� sau có ng��i ti�t l� chuy�n, h�c máu mà ch�t. � ��n ��i Thánh Tông hoàng �� tri�u ta(1), vua t�i núi này, c$m bi�n � trên núi. Núi có chín m� i ng�n. T�nh không th�y h�, ch" nghe nh� có ti�ng sóng v0. Tr�i l%p t(c �� m�a. Th�y thn r�t là linh (ng, nhà vua ban phong cho �i�n l�, ��n nay ng��i ��i v�n còn k� l�i chuy�n x�a. N i �ó là núi H�ng L�nh thu�c huy�n Nghi Xuân và Can L�c (Hà T�nh). �

Chú thích:��

(1) Ch�a rõ vua Thánh Tông ��i Lý, vua Thánh Tông ��i Trn hay vua Thánh Tông ��i Lê. Có l4 là ��i Lê. �

Page 45: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

TRUY�N HAI V� TH N � LONG NHÃN, NH� NGUY�T����� N#m Thiên Phúc nguyên niên ��i Lê ��i Hành, T�ng Thái T� sai b�n t��ng quân Hu Nhân B�o, Tôn Toàn H�ng c�t quân xâm l� c ph� ng Nam. ��n sông ��i Than, Lê ��i Hành và t��ng quân Ph�m C� L� ng kéo quân t�i sông �� L0 c� ��ch, hai bên ��i lu� cùng cm c� v�i nhau. �

��i Hành m�ng th�y hai anh thn nhân � trên sông vái mà nói r+ng: “Anh em thn, m�t tên là Tr� ng H�ng, m�t tên là Tr� ng Hát, x�a kia theo Tri�u Vi�t V� ng cm quân chinh ph�t ngh�ch t-c mà l�y �� c thiên h�. V� sau Tri�u Vi�t V� ng m�t n��c, Lý Nam �� tri�u hai anh em thn v�. B�n thn vì ngh�a không th� theo �� c, u�ng thu�c ��c mà t� t. Th� ng �� th� ng anh em thn có công, l�i khen vì trung ngh�a m�t lòng, m�i phong làm quan t��ng trong hàng các thn linh, th�ng l�nh âm binh. Nay quân T�ng ph�m cõi, làm kh� sinh linh n��c ta, cho nên anh em thn ��n y�t ki�n, xin nguy�n cùng nhà vua �ánh gi-c �� c(u sinh linh.”��

Vua gi%t mình t"nh d%y, m�ng r! mà b�o c%n thn r+ng: “Th� này là có thn nhân giúp ta r�i v%y”. Bèn l%p t(c ��t h� ng � tr��c thuy�n ng� mà kh�n r+ng: “N�u thn nhân có th� giúp ta làm nên công nghi�p này, thì xin bao phong �� �� c huy�t th�c muôn ��i”. �o�n gi�t súc v%t t� l�, ��t m, áo, voi ng�a gi�y, ti�n gi�y. �

�êm �y ��i Hành m�ng th�y hai thn nhân m-c m, áo vua ban ��n bái t�. �êm sau l�i th�y m�t ng��i d�n �oàn âm binh áo tr$ng, t� phía Nam sông Bình Giang mà t�i, m�t ng��i d�n �oàn âm binh áo �) t� phía B$c sông Nh� Nguy�t mà l�i, cùng xông vào tr�i gi-c mà �ánh. Canh ba �êm ba m� i tháng m��i, tr�i t�i �en, m�a to gió l�n �ùng �ùng. Quân T�ng kinh hoàng. Thn nhân tàng hình � trên không, l�n ti�ng ngâm r+ng:�� Nam qu�c s n hà Nam �� c���

Hoàng thiên d� ��nh t�i thiên th�. �

Nh� hà B$c L0 lai xâm l� c. � B�ch nh%n phiên thành phá trúc d� (1).��

Quân T�ng nghe th�y, xéo ��p vào nhau mà ch�y tan, lm ghét l�n nhau, ai lo ch�y thoát thân ng��i �y, b� b$t không bi�t bao nhiêu mà k�. Quân T�ng ��i b�i mà v�. ��i Hành tr� v� #n m�ng, phong th��ng công thn, truy phong cho hai v� thn nhân, m�t là Tinh M�n ��i v� ng (2), l%p mi�u th� t�i ngã ba sông Long Nhãn, sai dân � Long Nhãn, sông Bình Giang ph�ng th�, m�t là Kh��c M�n (3) ��i v� ng l%p mi�u � ngã ba sông Nh� Nguy�t, sai dân � b� sông Nh� Nguy�t ph�ng th�, h��ng huy�t th�c ��i ��i, nay v�n còn là phúc thn (4).��

Page 46: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Chú thích:��

V� truy�n này, b�n A.750 m� �u nh� sau:��

“Tr� ng t��ng quân là ng��i th�i Tri�u Vi�t V� ng, anh tên H�ng, em tên Hát ��u là danh t��ng c*a Tri�u Vi�t V� ng, theo d/p ngh�ch t-c bình ��nh �� c thiên h�. T�i khi Tri�u Vi�t V� ng b� Lý Nam �� di�t, Nam �� tri�u hai ng��i t�i ��nh cho làm quan. Hai ng��i nói: k' trung thn không th� gi-c gi�t ch* mình. Bèn vào 2n � núi Phù Lan. Sau Nam �� h/n th��ng ngàn l�ng vàng cho ai l�y �� c �u hai ng��i. Hai ng��i trung ngh�a không ch�u khu�t, u�ng thu�c ��c mà ch�t. T�i ��i Ngô V� ng �ánh Lý Huy � ca sông Phù Lan, �êm n+m m�ng th�y có hai d� nhân ��n nói r+ng: Gi-c hung hãn �ã lâu ngày, xin theo vua �i d/p. Vua nói: các ng� i là ai, ta ch�a h� bi�t m-t. Hai ng��i x�ng tên th�c: b�n thn là t��ng c*a Tri�u V� ng, vì ngh�a mà ch�t, Th� ng �� th� ng cho làm quan t��ng trong hàng thn binh…” (t� �ây tr� xu�ng chép gi�ng b�n A.33).�� (1) B�n A.1200 trong bài th câu th( ba chép: “Nh� hà B$c L0 xâm Nam Chí”.��

B�n A.750, trong bài th , 3 câu sau chép:��

“… Ti�t nhiên d� ��nh t�i thiên th��� Nh� kim ngh�ch t-c lai công kích��

Nh& �1ng hành khan th* b�i h�”.��

B�n A.1752, trong bài th , câu 3 và 4 chép:��

Nh� kim ngh�ch t-c lai công kích��

Nh& �1ng hành khan th* b�i h�.��

B�n A.1300, trong bài th , 3 câu sau chép:��

Ti�t nhiên ph%n ��nh t�i thiên th�, �

Nh� hà ngh�ch t-c lai xâm ph�m, �

Nh& �1ng hành khan th* b�i h�”.��

Page 47: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Bài th này t�m d�ch ngh�a là:��

Non sông n��c Nam, vua n��c Nam �, �

�i�u �y �ã ��nh rõ trong sách tr�i.��

C� sao gi-c B$c sang xâm l� c, �

Bay s4 b� l�!i g� m s$c chém tan nh� ch' tre.��

(2) B�n A.1752 chép: “Kh��c ��ch ��i v� ng”. B�n A.1200 chép: “Uy ��ch ��i v� ng”.��

(3) B�n A.1752 chép: “Uy ��ch ��i v� ng”. B�n A.1200 và A.1300 chép: “Kh��c ��ch ��i v� ng”.��

(4) Chú ý ��n s� trùng h p gi&a bài th này và bài th c*a Lý Th��ng Ki�t “Nam qu�c s n hà”.��

��

TRUY�N T� ��O H�NH VÀ NGUYÊN MINH KHÔNG�����

(Ngày nay còn ��n th� � chùa Thiên Phúc, núi Sài S n, huy�n An S n; trong núi �á này có pho t� ng, trong chùa có t� ng Lý Thn Tông).�� Ông h� T� tên L�, t� là ��o H�nh, � chùa Thiên Phúc, núi Ph%t Tích (1). Cha tên là Vinh, làm ch(c T#ng quan �ô sát � tri�u Lý, th��ng qua ch i làng An Lãng, l�y con gái ng��i h� T#ng tên là Loan, nhân th� � l�i �ó. �

L� t(c là con bà h� T#ng v%y. Th�� thi�u niên, thích du hi�p, phóng khoáng, có chí l�n, hành ��ng ngôn ng& không ai có th� l��ng �� c, th��ng cùng k' nho gi� là Mãi Sinh, ��o s� là Lê Toàn Ngh�a và ng��i con hát là Phan At k�t b�n, �êm thì m�i mi�t ��c sách, ngày thì th�i sáo �ánh cu, bày trò vui ch i. �

Cha m/ th��ng trách là tr� n�i, m�t �êm ghé dòm qua khe ca vào trong phòng th�y ng�n �èn gn tàn, sách v� ch�ng ch�t. L� v�a g�c xu�ng án mà ng*, tay v�n ch�a r�i kh)i sách; do �ó cha m/ không còn lo ngh� n&a. Sau L� d� k� thi t#ng h� ng thí, �0 khoa B�ch liên (2). Không bao lâu, cha dùng tà thu%t làm ph%t ý Diên Thành hu. Diên Thành hu nh� ��i �iên thi�n s� dùng phép �ánh ch�t, ném xác xu�ng sông Tô L�ch.

Page 48: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Xác trôi t�i cu An Quy�t, tr��c ca nhà Diên Thành hu, h�t nhiên d�ng �(ng lên � ��y su�t m�t ngày không trôi �i. �

Diên Thành hu s hãi nói v�i ��i �iên, ��i �iên ��n hét lên r+ng: “Ng��i tu hành không �� c phép gi%n quá m�t ngày” (3) r(t l�i thây �� xu�ng mà trôi �i. L� ngh� vi�c báo thù cho cha nh�ng ch�a ngh� ra m�u k�. M�t hôm, rình ��i �i�n ra ngoài mu�n gây s� �ánh, b0ng nghe th�y trên không trung có ti�ng thét ng#n l�i. �

L� s hãi qu#ng g%y mà �i. Mu�n sang chùa bên n��c An �� (4) cu phép l� �� �ánh �iên, ���ng �i qua ��t r Kim X" (r#ng vàng) th�y hi�m tr� bèn quay v�, 2n c� � núi Ph%t Tích, th��ng ngày ��c kinh ��i-bi-�à-la, ��c tr�n m��i v�n tám nghìn ln. � M�t hôm, th�y có thn nhân ��n tr��c m-t nói r+ng: “�� t t(c là Tr�n Thiên V� ng, c�m ph�c thy có công to �(c l�n kiên trì t�ng kinh nên l�i �ây �� thy sai khi�n”. L� bi�t là ��o pháp �ã thành, thù cha có th� ra, bèn thân ��n cu An Quy�t, cm cây g%y ch�ng � tay th ném xu�ng dòng n��c ch�y xi�t. G%y �i ng� c dòng n��c t�i cu Tây D� ng thì d�ng l�i. L� m�ng mà nói r+ng: “Phép c*a ta th$ng �� c ��i �iên r�i!”�� Bèn ��n th1ng ch0 �iên � (5). �iên nói r+ng: “Mày không nh� chuy�n ngày tr��c sao?” L� nhìn lên không trung, t�nh không th�y gì, bèn �ánh li�n. �iên phát b�nh mà ch�t. T� �ó, thù x�a ra s�ch, t�c l� nguôi dn, m�i du ngo�n các mi�n r�ng rú �� tìm d�u Ph%t. Nghe ti�ng Ki�u Trí Huy�n � ��o Bình Hóa, bèn cung kính t�i bái y�t và h)i v� chân tâm, ��c câu k� r+ng:�� Cu h0n phong trn v� th(c câm (kim), �

B�t tri hà x( th� chân tâm, �

Nguy�n th�a ch" giáo khai ph� ng ti�n, �

Ti�n ki�n b� �� �o�n kh� tm. (6)��

Huy�n ��c k� �áp l�i:�� Ng, âm bí quy�t di�n chân câm (kim),��

Cá trung mãn nguy�t l� thi�n tâm. �

Hà sa giác th� b� �� ��o, �

Ngh� h��ng b� �� cách v�n tm (7).��

Page 49: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

L� hoang mang ch�a hi�u h�t, bèn �i t�i chùa � núi Pháp Linh y�t ki�n Ph�m H�i thi�n s�, h)i r+ng: “Nh� th� nào là chân tâm?” Ph�m nói: “A-nan-cá chính là chân tâm”. L� b0ng nhiên t"nh ng�, h)i r+ng: “Th� nào là phép hành tr�?” Ph�m nói: “�ói thì #n, khát thì u�ng”. L� bái t� mà �i, t� �ó phép l�c ngày càng m�nh, duyên thi�n ngày càng k�t. Các gi�ng r$n núi, thú ��ng ��n qu�n quýt quanh mình. L� ��t ngón tay cu ��o, phun n��c tr� b�nh, không lúc nào không (ng nghi�m ngay. Có v� s� h)i r+ng: “Ph�i ch#ng hành, tr�, t�a, ng�a ��u là Ph%t tâm”(8). L� ��c k� �áp r+ng:��

Tác h&u trn sa h&u, �

Vi không nh�t thi�t không. �

H&u, không nh� thu. nguy�t, �

V%t ch��c kh� không không. (9)��

Ho-c l�i nói:��

Nh%t nguy�t xu�t nham �u, �

Nhân nhân th�t h)a châu. � Quy nhân h&u câu t, �

Hành b� b�t k� câu (10).��

Khi �y vua Lý Nhân Tông không có con, tháng ba n#m H�i t��ng ��i khánh th( 3(11), có ng��i � ph* Thanh Hoa dâng l�i nói r+ng: “3 bãi b� có �(a tr' k� l�, m�i kho�ng lên ba, t� x�ng là hoàng t, l�y hi�u Giác Hoàng, phàm vua làm �i�u gì �(a tr' �y c,ng bi�t”. �ó chính là ��i �iên hóa sinh v%y. vua sai quan trung s( t�i xem, th�y �úng nh� l�i nói, bèn �ón v� Kinh s�, cho � chùa Báo Thiên. Vua th�y �(a tr' thông minh k� l� r�t l�y làm yêu d�u, mu�n l%p làm k' k� t�, qun thn ��u c� khuyên can là không th� �� c, và nói: “N�u k' kia th%t là linh d�, t�t ph�i thác sinh � n i cung c�m, sau m�i có th� l%p �� c”. Vua nghe theo, bèn m� ��i h�i b�y ngày �êm cho �u thai. �

L� nghe tin, nói v�i ch� gái r+ng: “�(a tr' kia là yêu tà, mê ho-c ng��i ta quá �áng. Ta há ch�u ng�i yên mà không c(u, �� nó làm mê ho-c lòng ng��i r�i lo�n chính pháp sao?” Nhân b�o ch� gái gi� �ó làm ng��i �i xem h�i, m-t �em m�y t� bùa c*a L� treo � trên rèm. H�i t�i ngày th( hai thì Giác Hoàng b� b�nh nói v�i m�i ng��i r+ng: “Kh$p biên gi�i trong n��c ��u có l��i s$t vây che, tuy mu�n thác sinh, s không có l�i v%y”.��

Page 50: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Vua nghe có k' phá m�t bùa chú, bèn sai ng��i �i tìm, qu� nhiên b$t �� c L� � H�ng Thánh lâu, trói l�i, h�p qun thn �� xét x. �

V�a lúc �ó Sùng Hi�n Hu �i ngang qua, L� n#n n" h)i: “Xin ra s(c c(u bn t#ng kh)i ph�i ch�u t�i, ngày sau xin ng� thai trong cung �� báo �áp công �(c này”. Hu g%t �u. ��n lúc h�p, qun thn tâu v�i vua r+ng: “B� h� không ng��i n�i nghi�p nên cu k' kia thác sinh, th� mà tên L� cu�ng d�i dám t� ý phá g! phép bùa chú, th%t là �$c t�i”. Hu tâu r+ng: “Thi�t t��ng n�u Giác Hoàng có thn l�c thì d�u có tr#m tên L� phá g!, ph)ng có h� gì? Nay l�i trái h1n, L� h n h1n Giác Hoàng, thn tr�m ngh� n�u nh� b$t t�i L� ch1ng thà cho L� thác sinh”. Vua b+ng lòng. � L� ��n th1ng ph* �� nhà Hu, nh+m ch0 phu nhân t$m, nhìn kh$p c� (12). Phu nhân gi%n quá mách v�i Hu. Hu v�n hi�u ý, �� m-c không h)i ��n. Phu nhân vì th� có thai. L� d-n Hu r+ng ��n ngày phu nhân �' con ph�i báo cho bi�t tr��c. ��n ngày tháng, L� �� c ng��i báo tin, bèn t$m ra thay qun áo, b�o h�c trò r+ng: “M�i túc nhân c*a ta ch�a h�t, ph�i thác sinh ln n&a � ��i, t�m làm ��n v� ng, kíp ��n khi già, ch�t làm nh� th%p nh� thiên t. N�u th�y thân th� tan ra ��t, �ó là ta �ã thâm nh%p vào bùn ��t không còn � trong cõi s�ng ch�t n&a”. H�c trò nghe nói, ai c,ng c�m ��ng s�t sùi. L� ��c k� r+ng:��

Thu lai b�t báo nh�n lai quy.��

Lãnh ti�u nhân giam t�m phát bi, �

V� báo môn nhân l�u luy�n ch��c, �

C� s� k. �� tác kim s� (13).��

��c d(t, nghi�m nhiên mà hóa(14). Hu phu nhân bèn sinh con trai, �-t tên là D� ng Hoán. Khi lên ba vua Nhân Tông nuôi � trong cung, l%p làm hoàng thái t. Nhân tông b#ng hà, thái t t(c v�, �y là vua Thn Tông do L� thác sinh ra v%y. Hình xác L� nay còn � hõm �á trong chùa Thiên Phúc, núi Ph%t Tích, huy�n Ninh S n (15).�� X�a � làng �àm Xá, huy�n ��i Hoàng (còn có tên là Gia Vi�n) ��t Tr��ng An có ng��i tên là Nguy�n Chí Thành � chùa Qu�c Thanh, hi�u là Minh Không qu�c s�, lúc ít tu�i �i du h�c, g-p ��o H�nh, h�c �� c ��o giáo, tr�i h n m��i n#m. �

��o H�nh th�y ng��i ti�t tháo bèn truy�n tâm �n(16) l�i �-t tên cho. Kíp t�i khi ��o H�nh s$p t� th�, b�o Minh Không r+ng: “X�a tôn s� c*a ta tu �ã tròn qu� phúc mà còn b� cái n�n �ao th� ng qu� báo, hu�ng chi � cái th�� m�t th� huy�n vi này, há có th� t� gi& mình �� c sao? Ta nay xu�t, � cái ��a v� làm th�y ng��i ta, b�nh trái ki�p sau quy�t là khó tránh n�i. Ta v�i ng��i có duyên, nên c(u giúp nhau.”(17)��

Page 51: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

��o H�nh �ã hóa, Minh Không tr� v� chùa c, cày ru�ng. H n hai m� i n#m, 2n h i kín ti�ng. Khi �ó Lý Thn Tông b0ng m$c b�nh l�, tâm thn r�i lo�n, ti�ng kêu �au ��n gm rú �áng s . Các l� ng y trong thiên h� vâng chi�u mà ��n, k� hàng ngàn hàng v�n, ��u ch�u bó tay. Khi �y có �(a tr' hát r+ng:��

“D�c tr� thiên t b�nh, tu �$c Nguy�n Minh Không” (ngh�a là: mu�n ch&a kh)i b�nh nhà vua t�t ph�i tìm �� c Nguy�n Minh Không). Tri�u �ình bèn sai s( �i �� c Minh Không. Minh Không th�y s( gi� ��n, trong thuy�n có r�t nhi�u lính, mu�n d�n ch m chay cho #n, bèn l�y m�t cái n�i nh) �em cho h�, b�o h� r+ng: “Anh em �ông quá s không �* no b�ng, t�m #n v%y” (18). Th� mà b�n lính chèo thuy�n h n m�t tr#m ng��i cùng #n c,ng không sao h�t. Lính #n xong, s� l�i b�o:�� “Anh em hãy t�m ng* say m�t lát n&a � i n��c tri�u dng lên ta hãy b$t �u ra �i”. Chúng nghe l�i, ��u n+m ng* say � trên thuy�n. M�i trong kho�nh kh$c, thuy�n �ã tr� v� t�i Kinh �ô. B�n lính t"nh d%y ��u l�y làm l�. � Khi Minh Không ��n, các b%c có ti�ng là h�c r�ng � kh$p các n i ��u �ang thi th� m�i phép � trên �i�n, th�y Minh Không quê mùa, không thèm chào. Minh Không l�y m�t chi�c �inh l�n dài h n n#m t�c �óng vào c�t �i�n, l�n ti�ng nói r+ng: “Có nh� �� c �inh này hãy nói chuy�n ch&a b�nh” (19). Nói nh� v%y hai ba ln. Không có ai dám nh�. Minh Không bèn l�y hai ngón tay trái mà nh�, �inh b%t ph#ng ra. Chúng ��u kinh ng�c. �

Khi g-p Thn Tông, Minh Không l�n ti�ng nói: “K' ��i tr� ng phu �� c tôn lên ngôi thiên t, giàu có kh$p b�n b�, c� sao còn phát b�nh cu�ng lo�n nh� v%y?” Vua nghe nói r�t run s . Minh Không bèn l�y m�t cái v�c l�n ��ng du, �un lên sôi sùng s�c, r�i l�y tay kho$ng vào b�n ln, r$c v2y lên kh$p mình vua, b�nh t(c thì kh)i h�t. Vu bèn phong Minh Không làm qu�c s�, ban l�c m�y tr#m h� �� th��ng công. N#m Tân su, niên hi�u Thái bình th( 22, Minh Không t� th�, th� b�y m� i sáu tu�i (20).�� Chú thích:��

B�n A.1200 chép: “… 3 chùa Thiên Phúc, xã Sài S n, huy�n Yên S n, trên núi Ph%t Tích”.�� B�n A.1200: “… sau b� là Vinh (ng thi khoa t#ng h� ng, �0 khoa B�ch liên”.��

B�n A.2107 chép: “… ng��i tu hành không gi%n quá m�t ngày, s�ng ch�t ch1ng qua ch" là gi�c m�ng”.�� Các b�n A.1200, A.1300, A.1752, A.750 ��u chép “mu�n sang An �� h�c phép là…”��

B�n A.2107 chép: “… bèn dùng phép tàng hình ��n th1ng nhà ��i Biên…”��

Page 52: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

D�ch ý nh� sau: Lâu ngày b� gió b�i làm ��c không th�y rõ �� c vàng, không bi�t n i nào m�i th�c là chân tâm. Mong �� c nghe l�i ch" giáo �� m� ���ng ph� ng ti�n, th�y �� c b� �� thôi không ph�i kh� công tìm tòi. � D�ch ý nh� sau:��

Ng, âm bí quy�t bi�u hi�n rõ chân kim (vàng th�c), �

Trong �ó, �y tháng s4 l� rõ lòng thi�n. �

Bát ngát nh� cát ven sông �ó m�i th�c là ��o B� ��, � H��ng t�i B� �� ngàn s� tìm tòi ��u xa cách. �

T(c là s� �i, �, n+m ng�i c*a nhà s�. �

D�ch ý nh� sau:��

Ngh� là có thì b�i cát c,ng là có, �

Coi là không thì t�t c� ��u là không. �

Có, không ch" nh� m-t tr#ng d��i n��c, �

Ch� nên coi cái không là có. �

(10) D�ch ý nh� sau:��

M-t tr�i m-t tr#ng ló ra � �u núi, �

Ng��i ng��i ��u cháy ra m�t kh�i la. �

Ng��i v� có con ng�a nh), � �i b� mà không c�!i ng�a. �

(các bài k� này ý ngh�a r�t t�i, khó hi�u, xét không cn thi�t ph�i chú gi�i, chúng tôi ch" xin d�ch ý mà thôi).��

Page 53: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

(11) T(c n#m 1113, ��i Lý Nhân Tông (n#m ��i Quan th( 4 ��i T�ng). �

(12) B�n A.750 chép: “L� bèn thân ��n nhà Hu �� cáo t�, vào ch0 phu nhân �0 th� t$m li�n nhìn tr�m. Phu nhân n�i gi%n mách Hu. Hu bi�t ý không trách. L� d-n Hu r+ng: sau này khi phu nhân lâm b�n t�t ph�i báo cho bi�t tr��c. Ba n#m sau, phu nhân qu� có thai. ��n th�i sinh n�, Hu nh� l�i l�i d-n c, c*a L� sai ng��i c�p báo. L� bèn t$m gi-t thay qun áo, b�o h�c trò r+ng…” �

B�n A.2107 chép: “L� �� c tha, ��n y�t ki�n � ph* �� c*a Hu, nh%p vào ch0 phu nhân t$m, b(c phu nhân ph�i cho xem. Phu nhân gi%n l$m, b0ng th�y � thùng t$m có m�t �(a tr', s quá bèn th�a v�i Hu. Hu bi�t ý không h)i t�i…”�� (13) D�ch ý nh� sau:��

Thu t�i, không cho chim nh�n báo tr��c, �

C��i nh�t mà nhìn nhân gian �au xót. �

Kh4 b�o b�n môn nhân ch� nên luy�n ti�c, �

Thy x�a m�y �� hóa thy nay. � (14) B�n A.750 vi�t: “Qua gi� Ng�, ��o H�nh t�ch. ��n gi� Mùi thì phu nhân sinh, �-t tên là D� ng Hoánn, �y là n#m H�i T��ng ��i Khánh th( b�y, vào tháng sáu, mùa H�, D� ng Hoán lên sáu tu�i, r�t thông minh ��nh ng�, vua r�t yêu d�u. Vì vua tu�i �ã cao mà không có con, bèn nuôi Hoán � trong cung, l%p làm thái t.��

(15) B�n A.2107 chép: “Nhà vua ch�t, D� ng Hoán lên ngôi, �ó là Thn Tông. Xác T� ��o H�nh ngày nay còn th�y tung tích trong �á chùa Thiên Phúc, núi Ph%t Tích, huy�n An S n, ph* Qu�c Oai. Hình dáng t�i nay v�n còn. X�a T� ��o H�nh �i ch i, th��ng th�y trong ��ng có v�t chân in trên �á, l�y chân ��m th thì th�y v�a kh�p. Ng��i ��i truy�n r+ng xác ông tan ra chính � ch0 �y. Hàng n#m vào ngày 7 tháng ba, nam n& th��ng t�i d� h�i chùa này, chùa hóa thành m�t n i th$ng c�nh. Cu�i ��i Minh, quân Minh vào c��p n��c ta, trong cu�c binh h)a, v�t tích x�a b� ��t, ng��i làng m�i xây l�i t� ng �� th�”. ��n �ây, b�n A.2107 k�t thúc truy�n T� ��o H�nh. Sau �ó chép riêng � d��i truy�n Nguy�n Minh Không thi�n s�. �

(16) B�n A.2107 chép: “��o H�nh m�ng th�y ng��i có chí bèn truy�n cho �n ti�t (�n và c�) l�i �-t tên cho. �

(17) B�n A.2107 chép: “Hu�ng h�, ��o ta còn th�p hèn. Nay ta � trên ��i, �(ng vào cái ��a v� chúa c*a ng��i, b�nh trái ki�p sau quy�t khó tránh n�i…”��

Page 54: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

B�n A.1752 l�i chép: “… Hu�ng h� phép m�t c*a ta còn ch�a sáng t), khó lòng mà t� gi& gìn �� c. Ta nay hi�n ra trên th� gian � vào cái ��a v� ch* ng��i, sinh, t, b�nh khó mà tránh thoát”.�� Xét các b�n này thì ý chung c*a �o�n v#n là: T� ��o H�nh bi�t tr��c r+ng sau khi mình tái sinh s4 làm vua, nh� v%y b�n chính chép là làm thy thì không �úng l$m. � (18) B�n A.2107 chép: “Minh Không th�y s( gi� ��n t(c thì �em m�t n�i c m nh) cho lính chèo thuy�n #n. B�n theo sau s( gi� r�t �ông, lo không �* c m #n. Minh Không b�o: hãy t�m #n v%y. Hàng m�y tr#m lính chèo thuy�n #n không sao h�t…”�� (19) B�n A.1200 chép: “Các b%c danh s� th�c túc �ang làm phép trên �i�n… Minh Không quát l�n: k' nào nh� �� c �inh này m�i ch&a �� c b�nh”.�� (20) V� Minh Không, l�i có m�t truy�n khác g�i là Minh Không bi�t truy�n. Theo b�n A.750, truy�n nh� sau:�� 3 chùa Không L� làng Giao Thu. có nhà s� tên là Minh Không, xu�t gia tr� trì � chùa này vào ��i bình tr�, r�t n�i ti�ng v� �(c h�nh. M�t hôm, Minh Không � ngoài �i v�, ng��i s� � cùng phòng �ùa n�p trong ca bu�ng nh�y x� ra, gi� làm ti�ng h� kêu �� d�a. Minh Không c��i nói: “nhà ng� i tu hành mà còn mu�n làm h� hay sao? Ta cn ph�i c(u nhà ng� i m�i �� c”. M�y n#m sau, nhà s� �ó ch�t hóa ki�p thành qu�c v� ng, h�t nhiêm kh$p ng��i m�c lông, nh�y nhót la gào, m-t nh� m-t h�. Tìm kh$p thy thu�c, thy cúng, s� sãi mà không có ai ch&a �� c. Nghe Minh Không có pháp thu%t, bèn sai ng��i chèo thuy�n �i m�i. Minh Không l�y n�i nh) n�u c m cho thu. th* #n, s( gi� c��i nói: “Thu. th* ng��i �ông, s không �* no”. Minh Không nói: “Không lo, c( cho t�t c� m�i ng��i cùng #n s4 th�y lòng th�o c*a ta”. Thu. th* 45 ng��i #n no mà không h�t; m�i ng��i ��u l�y làm l�. Chi�u t�i lên thuy�n, l�i khuyên s( gi� và thu. th* ng* say, � i tr#ng lên, g�i d%y nh� neo, n�u không s4 không �i. S( gi� m�i mãi không �� c bèn n+m gi� ng*. B0ng th�y trong thuy�n ti�ng gió th�i l�nh, ��n lúc tr#ng m�c, nhà s� g�i d%y thì thuy�n �ã c-p b�n Kinh �ô r�i. Minh Không bay lên không mà vào cung, �un n��c t$m cho nhà vua, tay ra t�i �âu thì lông r�ng t�i ��y. Vua khi�n tr� v� bình Than. Nhân h)i c#n nguyên b�nh tr�ng. �áp: “Ng��i tu hành trong tu ni�m có �i�u mê ho-c, sám h�i mà t2y ra thì s4 kh)i, không có gì khó c�”. Vua l�i h)i: “Nhà thy sao có tài thn thông bay � trên không nh� v%y?” �áp: “Không ph�i nh� th�, k' h� thn v�n m$c b�nh phong, m0i khi b�nh phát l�i không nhìn th�y hình dáng v�n v%t, không bi�t cái gì là có, cái gì là không, ch" tin � cái l4 s�ng th��ng tình mà thôi, không có gì là thn thông c�”. Bèn l�i bay lên không mà tr� v�. Vua ban cho c*a c�i, s� không nh%n, vua bèn phong cho ch(c thn t#ng. �

Hi�n nay, � vùng Gia Vi�n (Ninh Bình) � huy�n Xuân Thu. (Nam ��nh) và huy�n V, Th� (Thái Bình) có nhi�u n i th� Nguy�n Minh Không (có ��n riêng ho-c th� ph� vào chùa), th��ng có t�c b i ch�i vào ngày h�i, t�c này ch$c liên quan ��n truy�n nhà s� �i thuy�n m�t �êm mà ��n �� c Kinh �ô. Ngoài ra � Hà N�i, có ��n Lý Qu�c S� (ph� Lý Qu�c S�) và ��n Thn Quang (Ng, Xã) c,ng th� Nguy�n Minh Không. Còn T� ��o

Page 55: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

H�nh và Lý Thn Tông (ki�p sau c*a T� ��o H�nh) thì �� c th� � chùa Láng (n i quê m/ c*a T� ��o H�nh), huy�n T� Liêm, ngo�i thành Hà N�i, và � chùa Thy, huy�n Qu�c Oai, Hà Tây. � TRUY�N D��NG KHÔNG L� VÀ NGUY�N GIÁC H�I����� Thi�n s� Không L� � chùa Nghiêm Quang, huy�n H�i Thanh là ng��i h� D� ng � H�i Thanh v%y, m�y ��i làm ngh� câu cá, b) ngh� �y mà �i tu, th��ng hay ��c kinh Già-la-ni-môn. Trong các n#m Ch� ng Thánh, Gia Khánh ��i Lý Nhân Tông (1) th��ng cùng Giác H�i là ��o h&u � 2n ��t Hà Tr�ch (2) quên c� thân mình, ngoài không �i ��n �âu, trong thì tu thi�n ��nh (3). Th�y tâm thn tai m$t nh/ nhàng sáng s*a, có th� bay lên không, �i trên b#ng giá, b$t �� c h� ph�i n� ph�c, b$t �� c r�ng ph�i giáng, vô cùng quái ��n, ng��i ta không sao l��ng bi�t �� c (4). Sau tìm v� m�t ngôi chùa � qu%n nhà mà �. M�t hôm, ng��i hu b2m r+ng: “M0 t� khi t�i �ây ch�a h� �� c thy ch" giáo v� nh&ng �i�u tâm y�u, dám xin trình th r+ng:�� �oàn luy�n thân tâm h�o �$c tinh, �

Xâm xâm tr�c chuy�n ��i nghiêm �ình. �

H&u nhân lai h�c không không pháp (5)�� Thân t�a bình biên �nh t%p hình (6).��

S� hi�u rõ mà b�o r+ng: “N�u con �i ���ng b� mà t�i, ta ti�p con, n�u con �i ���ng thu. mà t�i, ta trao cho con. Ch1ng có ch0 nào mà ta không truy�n cho con cái ��o tâm y�u”. Nói xong, ha h� c��i l�n. Th��ng hay ��c câu k� r+ng:��

Tuy�n th* giao long ��a kh� c�, �

Dã tình chung nh%t l�c vô d�. �

H&u th�i tr�c th� ng cô phong l�nh, �

Tr��ng ti�u nh�t thanh hàn thái h� (7). �

Ngày 3 tháng sáu n#m K. H i, niên hi�u H�i T��ng ��i Khánh th( m��i thì ch�t (8); môn nhân thu xác táng � ca chùa. Vua h� chi�u cho sa r�ng chùa này, quyên hai m� i h� ph�ng h� ng h)a. �

Page 56: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Thi�n s� Giác H�i h� Nguy�n, ng��i H�i Thanh, � t�i chùa Diên Phúc qu%n nhà. Th�� nh) thích câu cá, th��ng l�y thuy�n con làm nhà, lênh �ênh trên m-t n��c. N#m hai m� i l#m tu�i b) ngh� �y, c$t tóc �i tu, lúc �u cùng thi�n s� Không L� th� m�t thy � chùa Hà Tr�ch (9). �

Th�i Lý Nhân Tông, s� th��ng cùng Thông Huy�n chân nhân �� c tri�u vào ng�i hu trong chùa L� ng Th�ch � Liên M�ng (10). B0ng có �ôi t$c kè g�i nhau, nh(c tai �i�c óc. Vua truy�n Thông Huy�n ng#n nó l�i, Huy�n l-ng nh2m thn chú, m�t con r i xu�ng tr��c. Vua c��i b�o: “Hãy còn m�t con xin �� nh��ng nhà s�”. S� ��c thn chú, trong nháy m$t con còn l�i c,ng r i xu�ng n�t. Vua kinh l�, làm th r+ng:�� Giác H�i tâm nh� h�i, �

Thông Huy�n ��o di�c huy�n. �

Thn thông n#ng bi�n hóa, � Nh�t Ph%t, nh�t thn tiên (11).��

T� �ó danh ti�ng s� vang ��ng thiên h�, các v� t#ng cùng k' t�c ��u d�c lòng tin theo. Vua th��ng l�y l� thy trò mà �ã s�, m0i khi h� giá t�i hành cung � H�i Thanh t�t tr��c t�i th#m chùa. �

M�t hôm vua b�o s�: “Cái ��o (ng chân thân túc (12) có th� cho nghe �� c không?” S� bèn ��c kinh tám ln, bay vút lên không, cách xa ��t n#m tr� ng, b0ng l�i r i xu�ng. Vua cùng qun thn ��u v0 tay x�ng tán, ban cho chi�c ki�u �� ra vào n i cung c�m. T�i tri�u vua Thn Tông, m�y ln vua tri�u và Kinh thành, s� ��u l�y c� già y�u không �i. Có v� s� h)i r+ng: “Ph%t và chúng sinh, ai là ch* ai là khách?” S� bèn �-t câu k� r+ng:��

B�t giác nh& �u b�ch, �

Báo nh� tác lão khách. �

Nh� c v�n Ph%t c�nh gi�i, �

Long môn tao �i�m ng�ch (13). �

Lúc s$p t�ch, bèn làm bài k� cáo chúng nh� sau:��

Page 57: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Xuân lai hoa �i�p thi�n tri thì, � Hoa �i�p �ng tu ti�n (ng k�. �

Hoa �i�p b�n lai giai th� �o, �

M�c t� ng hoa �i�p h��ng tâm trì (14). �

�êm �y có ngôi sao l�n r i � góc tây nam ph� ng tr� ng. Sáng hôm sau, s� ng�i ngay th1ng mà t�ch. Vua xu�ng chi�u quyên 30 h� ph�ng th� h� ng h)a, phong hai con làm quan �� th��ng công. � (��i Trn Thái Tông, ��t H�i Thanh là Thiên Thanh, t(c là ph* Thiên Tr��ng(15)).��

Chú thích:��

B�n A.2107 chép: “��i Lý Thánh Tông”.��

B�n A.2107 chép: “… ��n � 2n t�i chùa Hà Tr�ch, m-c c) #n cây, quên c� thân mình, ngoài thì không �i �âu, trong thì tu thi�n ��nh”. B�n A.1752 chép: “… bên ��t C�u Thu. n� ng thân, �i #n xin � �ó, quên c� thân mình…”��

Thi�n ��nh: ti�ng nhà Ph%t, ý nói t%p trung t� t��ng � m�t ch0 mà suy t��ng t�i l4 huy�n di�u c*a ��o Ph%t. �

V� �o�n này, b�n A.2107 chép thêm nh� sau: “L�i �� c ban ��i giám chân �m, khi thì t� x�ng là V, Khách, lúc thì nh%n hi�u là Mao Tiên (V, Khách, Mao Tiên ��u là tên ch" các b%c tiên) �� c lên t�i cõi �âu Xu�t…”�� Câu th( hai này, các b�n A.2914, A.2107, A.1300, A.1200, A.1752 ��u chép là: “xâm xâm tr�c cán ��i h� �ình”.��

D�ch ý nh� sau:�� Rèn luy�n thâm tâm cho �� c tinh vi, �

H#m h� xoay l�i ��i di�n v�i nghiêm �ình. �

Có ng��i t�i h�c không không pháp,��

Page 58: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Mình ng�i bên chi�c bình phong, �nh v�i hình h p làm m�t. � B�n A.1752, trong bài th , 3 câu sau chép:��

“Dã tình chung nh%t m� vô d�, �

H&u th�i tr�c th� ng cô �iên t�i. �

Khi�u nh�t thanh h� hàn thái h�”.��

B�n A.1200 chép bài th này nh� sau:�� Tuy�n th* giao long ��a kh� c�, �

Dã tình chung t�t l�c vô d�. �

H&u th�i tr�c h��ng cô phong l�nh, �

Tr��ng khi�u cao thanh hàn thái h�.��

Bài th này d�ch ý nh� sau:��

��a th� long xà ch�n �� c n i,��

��ng quê c�nh thú su�t ngày vui. �

Có khi d�i b��c non cao chót. �

M�t ti�ng kêu to l�nh c� tr�i. �

B�n A.2107 chép: “Ngày m�ng 3 tháng sáu n#m At H i, niên hi�u H�i T��ng ��i Khánh th( 10 (t(c n#m 1120) s� t�ch”.�� Các b�n A.759, A.1300 chép thêm: “… sau tìm v� H�i Thanh”. �

B�n A.1200 chép: “… cùng v�i Không L� th� m�t thy, n� ng náu � chùa Hà Tr�ch, sau tìm v� chùa Không L�”.��

Page 59: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

B�n A.2107 chép: “… sau v� � chùa Diên Phúc thu�c làng c, tiêu dao làm vui, �� v%t trong chùa tu� th�i s d�ng…”��

(10) B�n A.2107 chép: “… m�i vào ng�i � chùa �á trong vi�n Liên M�ng”.��

B�n A.1752 chép: “… m�i vào ng�i � chùa Phùng 5ng, L� ng M�ng”.�� B�n A.1200: “… m�i vào ng�i � chùa Liên Hoa, L� ng Th�ch”.��

(11) D�ch ý nh� sau:��

Giác H�i lòng nh� h�i (b�)��

Thông Huy�n ��o c,ng huy�n, �

Thn thông thêm bi�n hóa. �

M�t ph%t, m�t thn tiên. �

(12) B�n A.1300: “5ng chân ��nh thn”. B�n A.2107: “5ng chân thn tiên”.��

(13) D�ch ph)ng ý nh� sau:��

B�t giác �u ta �ã b�c, b�o ta là lão khách, n�u nh� h)i t�i nh&ng �i�u thu�c c�nh gi�i ��o Ph%t, thì ta c,ng ch" nh� con cá nh) không v� t kh)i ca r�ng ��n n0i trán b� ch�m d�u. �

(14) D�ch ph)ng ý nh� sau:�� Xuân t�i, chính là th�i ti�t r�t quen thu�c ��i v�i b��m hoa. Hoa b��m c,ng ph�i l�a theo th�i ti�t. Hoa b��m x�a nay v�n m�ng �o. C� sao ph�i gi& mãi chuy�n hoa b��m trong lòng. � (15) Thiên Tr��ng: tên ph* thu�c tr�n S n Nam H� c,, nay thu�c Hà Nam Ninh g�m các huy�n Xuân Thu., Tr�c Ninh, Nam Tr�c. � TRUY�N HÀ Ô LÔI

Page 60: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

N#m Thi�u Phong ��i Trn D� Tông có ng��i làng Ma La (1) là �-ng S� Doanh làm ch(c An ph* s( ph�ng m�nh sang B$c qu�c, V là V, th� � nhà. Trong làng có ��n th� thn Ma La. �êm �êm thn bi�n thành S� Doanh, thân th� hình d�ng, dáng �i�u �i �(ng ��u h�t nh� S� Doanh, nh%p vào phòng V, th� �� t� thông, lúc gà gáy l�i b) �i. �êm hôm sau V, th� h)i: “Phu quân ph�ng m�nh sang s( B$c, sao �êm �êm thì v� mà ngày l�i không th�y?” Thn nói d�i r+ng: “Vua �ã sai ng��i khác �i thay, �� ta hu bên t� h&u, th��ng gi& ta �ánh c� không cho ra ngoài. Song ta nh� tình v ch�ng nên l'n v� v�i nàng �� cùng ân ái. Sáng s�m l�i ph�i nh%p tri�u, không dám � lâu”. Nghe gà gáy thn l�i �i. V, th� có ý ng� v�c. Tròn m�t n#m S� Doanh �i s( v�, V, th� có thai �ã �y chín tháng. S� Doanh tâu lên vua. V, th� b� h� ng�c. �êm vua n+m m�ng th�y m�t v� thn t�i tr��c m-t tâu r+ng: “Tôi là thn Ma La l�y v �ã có mang, b� S� Doanh tranh m�t con”. Vua t"nh m�ng, hôm sau ra l�nh cho ng�c quan �em V, th� t�i, phán r+ng: “V tr� cho S� Doanh, con tr� cho thn Ma La”. Ba hôm sau, V, th� sinh ra m�t b�c �en, n� �� c m�t con trai, da �en nh� m�c (2). N#m m��i hai tu�i �-t tên là Hà Ô Lôi. Hà tuy �en nh� s n, nh�ng da th�t bóng m! nh� cao. N#m m��i l#m tu�i, vua tri�u vào hu, �� c r�t m�c yêu d�u, �ãi nh� tân khách (3). M�t hôm Ô Lôi �i ch i � H� Tây, g-p Lã ��ng Tân, Lã h)i r+ng: “Chú bé con kia có mu�n gì ch#ng?” �áp: �� ng lúc thiên h� thái bình qu�c gia vô s�, coi phú quý nh� phù vân, ch" ham mu�n thanh s$c làm vui tai �/p m$t mà thôi”. ��ng Tân c��i nói: “Thanh và s$c c*a ng��i m�t m�t, �� c m�t, song tên tu�i có th� l�u l�i cho ��i”. R�i b�o Ô Lôi há mi�ng, nh� n��c b�t, b�o nu�t, sau �ó bay lên tr�i mà �i. T� �ó, Ô Lôi tuy không bi�t ch& nh�ng thông minh nói gi)i h n ng��i (4) nh&ng câu t� ch� ng thi phú, khúc �i�u ca ngâm, giao x��ng ph�ng v�nh, trào phong l�ng nguy�t ��u khi�n m�i ng��i kinh ng�c. �àn bà con gái ai c,ng mu�n bi�t m-t. Vua th��ng nói v�i tri�u thn r+ng: “Sau này th�y Ô Lôi gian ph�m t�i nhà ai, b$t t�i tr��c �i�n s4 �� c ��n nghìn quan, n�u gi�t ch�t ph�i b�i th��ng nghìn quan” (5). H�i �y � làng Nhân M�c có v� qu%n chúa thu�c dòng h� vua, tên là A Kim tu�i v�a 23, ch�ng ch�t s�m � góa, nhan s$c có m�t không hai. Vua r�t yêu, g� g�m không �� c th��ng l�y làm gi%n, m�t ln b�o Ô Lôi r+ng: “Ng� i có k� gì cho ta �� c nàng ch#ng?” Ô Lôi tâu: “Thn xin h�n m�t n#m, n�u không th�y v� là s� không thành, thn �ã ch�t”. Bèn bái t� mà �i, v� nhà c�i b) h�t qun áo dm d��i bùn, du dãi n$ng m�a cho x�u b2n, r�i �óng kh� v�i gi� làm ng��i ch#n ng�a gánh m�t �ôi s�t tre ��n nhà qu%n chúa, l�y m�t gói tru cau �út lót cho tên gi& c�ng �� xin vào v��n c$t c). Tên gi& c�ng cho vào. H�i �ó vào kho�ng tháng n#m, tháng sáu, hoa thái lê �ang mùa n�. Ô Lôi �em c$t h�t cho vào trong gánh. Th� t� c*a qu%n chúa th�y hoa trong v��n h�t s�ch, hô trói Ô Lôi �� � i gia ch* ��n chu�c. Gi& quá ba ngày không th�y có ng��i ��n nh%n, th� t� bèn h)i: “Mày là gia nô nhà ai, sao không th�y ng��i ��n chu�c và ��n hoa trong v��n?” Ô Lôi �áp: Tôi là k' phiêu b�t, không có gia ch*, không có cha m/, th��ng gánh �� theo b�n con hát ki�m #n, hôm qua th�y m�t v� quan qu�t ng�a �i � phía nam kinh thành, ng�a �ói, không có c), ch* ng�a cho tôi n#m ��ng trinh sai �i c$t m�t gánh c). Tôi m�ng �� c ti�n v�i �i c$t c), không bi�t hoa thái lê là v%t gì, nay không có gì ��n xin �em thân làm gia nô �� b�i th��ng v%y”. Th� t� bèn l�u Ô Lôi � c�ng ngoài.

Page 61: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Qua h n m�t tháng, th� t� c*a qu%n chúa th�y Ô Lôi �ói khát bèn cho #n u�ng. �êm �êm Ô Lôi th��ng ca hát cho ng��i gi& c�ng nghe, b�n th� t� và n�i th� c,ng ��u l$ng nghe. M�t hôm tr�i t�i �ã lâu mà �èn ch�a th�y th$p, qu%n chúa ng�i mò m�t ch0, t� h&u không k' hu h�. Qu%n chúa g�i th� t� mà m$ng v� t�i hu h� không �y �*, l�i cm roi toan �ánh. B�n th� t� cúi �u t� t�i r+ng: “Chúng con nghe tên c$t c) hát trong long ham say, không ng� ��n n0i này, qu%n chúa �ánh �òn c,ng xin cam ch�u”. Qu%n chúa thôi mà không h)i t�i n&a. Lúc �ó �ang gi&a �êm hè, qu%n chúa cùng th� t� ng�i � gi&a sân, ngóng gió �ùa tr#ng �� tiêu khi�n. B0ng cách t��ng nghe th�y ti�ng hát c*a Ô Lôi tho�ng nh� �i�u ca chàng ng� ph*, khác h1n âm thanh ch�n d� ng gian (6), tâm thn mê m2n, tình riêng xúc ��ng, bèn v�i Ô Lôi vào nhà trong cho hu � t� h&u, thành �(a gia nô thân c%n. Qu%n chúa th��ng b�o Ô Lôi ca v�nh ng%m x��ng �� tiêu m�i su u u�t. Ô Lôi nhân �ó h�t lòng hu h�, qu%n chúa càng yêu m�n tin c%y, ngày cho � d��i tr��ng, �êm cho khêu �èn ng�i hu (7). Khi thì sai ca hát, gi�ng ca bay kh$p trong ngoài, qu%n chúa quá c�m ��ng mà mang b�nh u u�t. Qua ba, b�n tháng, b�nh càng trm tr�ng. Th� t� hu h� lâu c,ng m�t nh�c mà b� �m m�t, �m m�t l�i th��ng ng* say, qu%n chúa g�i c,ng không d%y. Duy còn m�t mình Ô Lôi � l�i hu h�, qu%n chúa không nén n�i d�c tình, m%t b�o Ô Lôi r+ng: “Ng� i � c�nh ta, ta vì gi�ng hát c*a ng� i mà mang b�nh…” Bèn cùng Ô Lôi t� thông, b�nh tình c,ng có b�t h n. Tình yêu ngày càng m-n mà, qu%n chúa ch1ng k� gì ��n s� �/p x�u, không còn ti�c gì n&a, mu�n �em h�t ru�ng ��t cho Ô Lôi làm trang tr�i. Ô Lôi nói: “Tôi v�n không có nhà ca, nay �� c g-p qu%n chúa là b%c thiên tiên, �ó th�c là �i�u phúc l�n c*a tôi. Tôi không cn �i�n tr�ch, châu báu ch" mu�n �� c ��i chi�c m, chu c*a qu%n chúa thì ch�t c,ng �� c nh$m m$t.” (Chi�c m, �ó là v%t tiên �� ban cho, ch" dùng trong lúc ti�n tri�u. Qu%n chúa vì quá yêu Ô Lôi không còn ti�c gì h�t). Ô Lôi �� c m, bèn c�t l'n mang vào tri�u. Vua trông th�y c� m�ng, t(c t�c sai v�i qu%n chúa vào chu, b�o Ô Lôi ��i chi�c m, kia �(ng hu bên c�nh. Vua h)i qu%n chúa: “Có bi�t Ô Lôi không?” Qu%n chúa lúc �y r�t x�u h�. ��i b�y gi� có bài th qu�c ng& r+ng: Ch"n �à náu ��n xin làm tôi, �ành hay thiên tiên phúc �� Lôi. T� �ó danh ti�ng Ô Lôi vang l�ng thiên h�, gái �/p nhà v� ng hu th��ng trêu �ùa Ô Lôi. Có câu th qu�c ng& r+ng: Mang mang m-t m$t cháy ma lem, K' ch khát, ng��i qua m�i thèm. Nh�n có hoàng kim thanh s$c �y, Mang mang m-t m,i th� soi xem. Tuy ng��i ��i làm th khinh b" Ô Lôi, nh�ng v�n b� ti�ng hát cám d0 mà không th� tránh Ô Lôi �� c. Ô Lôi th��ng t� thông v�i con gái các nhà v� ng hu mà không ai dám �ánh, s vua b$t b�i th��ng. Sau Ô Lôi t� thông c� v�i con gái tr��ng c*a Minh Uy V� ng. V� ng b$t �� c song ch�a �em gi�t v�i. Sáng hôm sau, V� ng vào chu vua, tâu r+ng: “�êm qua Ô Lôi l'n vào nhà thn, t�i nh� b�ng không rõ tr$ng �en nên thn �ã gi�t m�t r�i, nay xin b� h�

Page 62: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

cho bi�t ph�i ��n m�y nghìn quan �� thn ti�n n�p.” Vua không bi�t là Ô Lôi ch�a b� gi�t, phán r+ng: “Trót l! mà gi�t thì ta ch1ng ch�p n� làm gì”. H�i �y hoàng h%u Vi T� là ch� ru�t Minh Uy V� ng(8). V� ng v� l�y tr� ng �ánh Ô Lôi, Lôi không ch�t, V� ng bèn l�y chày giã ch�t. Khi s$p ch�t, Ô Lôi có ngâm câu th qu�c ng& r+ng: Sinh t do tr�i có qu�n bao, Nam nhi mi�n �ã �� c anh hào, Ch�t vì thanh s$c cam là ch�t, Ch�t vi�c �m �au c m g�o nào. L�i nói: “X�a ��ng Tân b�o ta r+ng: “Thanh s$c c*a ng��i �� c m�t bù nhau (9), l�i �y nghi�m th%t”. Nói r�i bèn ch�t. Chú thích: B�n A.2107: “… làng Ma Phong”. B�n A.750 chép: “Vì thn không có h� nên �-t cho h� Hà, l�y tên là Ô Lôi, m-t m,i �en nh'm, nh�ng da th�t m! màng”. Các b�n A.750, A.1200. A.1300, A.2914 chép: “… coi nh� khách thân”. B�n A.750, A.2107 chép: “… th��ng làm m�t lòng nhi�u ng��i”. B�n A.1200 chép: “Thông minh lém l"nh v� t h1n m�i ng��i”. B�n A.750 chép: “… N�u gi�t ch�t ph�i b�i th��ng m�t v�n quan. Vua th��ng cùng Ô Lôi du ch i…” B�n A.1300 chép: vua ra l�nh cho tri�u thn r+ng “n�u th�y Ô Lôi gian ph�m ��n ph� n&, b$t n�p t�i tr��c vua s4 �� c th��ng 1000 quan ti�n, n�u t� ý gi�t ph�i ��n 1 v�n quan”. Các b�n A.1300. A.2914, A.2107 chép: “Cách t��ng nghe th�y ti�ng ca ph�ng ph�t nh� �i�u nh�c Quân thiên, khác âm thanh n i h� gi�i…” �o�n này, b�n A.2107 có chép thêm nh� sau: “Ô Lôi c,ng h�t lòng n0 l�c, hu h� d��i g�i, su�t ngày qu�n quýt không lúc nào r�i…, ho-c khi qu%n chúa sai ca hát, ti�ng ca bay kh$p trong ngoài, bài hát c t gió nh� sau: Nh� gió x�a ch� t� trái ��t ra, D!n qua lãng uy�n, l�ng ánh thi�u quang. Ai ��a gió t�i lân la ch�n này, Vào song b$c ch� vui tình ngh�a. Sang T� ng �ài ch� thú T� ng V� ng. ��a ng��i g�c li�u ch� �ón khách h�i ���ng G! h� cô nàng ch( m�i su n-ng v� ng. Bài ca d!n tr#ng nh� sau: T�a ng�c bàn ch�t là âm tinh, Vui tr#ng này tr#ng th%t �a �oan �ông tây lúc � th��ng vô ��nh �y v i tu� lúc ch1ng b+ng nhau

Page 63: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

M� n ca s� bóng câu ch t l��t M�a ch� H+ng lên mãi tr�i cao Cùng tr�i ��t s�ng lâu ngàn ki�p B%n b�u nhi�u ch1ng phút nào nguôi. Gi�ng ca dìu d-t, du d� ng khi�n cho chim cá c,ng ph�i ��ng lòng. Qu%n chúa nhân c�m ��ng, mang b�nh su t�, ba b�n tháng b�nh càng thêm n-ng. M�i chân tình c*a qu%n chúa không ng#n c�m �� c, qu%n chúa bèn nói v�i Ô Lôi r+ng: “Gi�ng hát c*a ng� i làm tâm thn ta mê m�t, khi�n ta yêu m�n ��n n0i th� này…” B�n A.750 chép: “Uy Minh V� ng…” B�n A.750 chép: “… thanh s$c c*a ng��i �� c n� m�t kia…”

L�NH NAM CHÍCH QUÁI�nh�ng truy�n thiêng t�c Vi�t�

CÁC TRUY�N D�CH THÊM

1. TRUY�N D� THOA V��NG

Th�i th� ng c�, � ngoài n��c Au L�c có n��c Di�u Nghiêm, chúa n��c �y là D� Thoa V� ng, còn g�i là Tr��ng Minh V� ng hay Th%p �u V� ng (vua m��i �u). N��c này phía B$c giáp H� Tôn Tinh qu�c. N��c H� Tôn Tinh có vua là Th%p Xa V� ng (vua m��i xe), có thái t là Vi Bà. V Vi Bà là B�ch T�nh Chi�u N� ng dung m�o r�t �/p �4. D� Thoa nghe nói r�t thích, bèn �ánh H� Tôn �� c��p v Vi Bà. Vi Bà t(c gi%n bèn �em loài v� n �i hu phá núi, l�p b� thành ���ng ph1ng �� công phá n��c Di�u Nghiêm, gi�t D� Thoa V� ng, c��p v y mà tr� v�.

(Loài tinh H� Tôn t(c là tinh di hu, chính là n��c Chiêm Thành ngày nay v%y).

2. TRUY�N GI�NG VI�T

Gi�ng Vi�t � mi�n Trâu S n, qu%n V, Ninh(1). ��i Hùng V� ng th( ba, nhà An c binh sang xâm chi�m n��c Nam, �óng quân � d��i núi Trâu S n. Hùng V� ng cu c(u Long Quân, Long Quân d�y r+ng �i tìm b%c k� tài trong thiên h� thì s4 d/p �� c gi-c.

Page 64: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Sóc Thiên V� ng (ng k� mà sinh, c�!i ng�a s$t �ánh gi-c(2), t��ng s� nhà An ��u b) ch�y.

An V� ng ch�t � d��i núi, bi�n thành vua � ��a ph*, dân ph�i l%p mi�u th�, lâu n#m suy dn, ��n mi�u b) hoang. Qua ��i Chu, t�i ��i Tn có ng��i n��c ta là Thôi L� ng (3) làm quan cho nhà Tn ��n ch(c Ng� s ��i phu, th��ng qua vùng này, th�y c�nh suy tàn, ch�nh lòng th� ng c�m, bèn sa sang l�i ��n mi�u, nhân �� m�y câu th r+ng:

C� nhân truy�n ��o th� An V� ng,

Tun th* �� ng niên �áo th ph� ng.

S n tú thu. l�u không ki�n mi�u,

Tinh th#ng tích l�i th� ng v#n h� ng.

Nh�t chiêu th$ng b�i vô An �(c,

V�n t�i thanh linh tr�n Vi�t Th��ng.

Bách tính lòng t� giai ph�ng s� (4),

M-c phù qu�c t� v�nh vô c� ng (5).

Sau các t��ng Nhâm Hiêu, Tri�u �à �em quân xâm chi�m ph� ng Nam(6) (��i An D� ng V� ng) trú quân � d��i núi, sai tu sa l�i mi�u m�o, nghiêm c2n kh�n th�.

An V� ng c�m cái �(c c*a L� ng x�a, mu�n ��n n, bèn sai tiên n& Ma Cô ra ngoài cõi tìm ki�m. Khi �y L� ng �ã ch�t � ��t Tn, duy có con là V� hãy còn du h�c. Khi �y là vào ngày mùng m�t t�t, dân chúng t�i th#m ��n này, có ng��i cúng m�t �ôi bình pha lê, tiên n& Ma Cô cm lên ng$m nghía, l! r i xu�ng ��t v! khuy�t m�t m�nh, b� ng��i ta b$t ��n. Ma Cô m-c áo rách, m�i ng��i không bi�t là ti�n, nên �ánh �%p tàn nh�n. Thôi V� th�y v%y, ��ng lòng th� ng, bèn c�i áo ��n cho Ma Cô �� c tha. Ma Cô h)i V� � �âu, V� k� lai l�ch c*a cha. Ma Cô lúc �y m�i bi�t là con quan Thôi Ng� s, m�ng r! mà nói v�i V� r+ng: “Nay ta không có gì báo �áp, sau này t�t s4 t� n”. Nhân ��a cho V� m�t bó lá ng�i mà nói: “Gi& c2n th%n v%t này, ��ng �� r�i kh)i mình, sau này th�y ai có b��u trên �u, �em ch��m cho tan t�t s4 ���c phú quý to”.

V� nh%n l�y, c,ng không bi�t �ó là thu�c tiên. �i ��n nhà ng��i b�n thân là 5ng Huy�n. Huy�n là m�t v� ��o s� có cái b��u trên �u. V� nói: “Tôi có lá ng�i có th� tr� �� c t%t này”. Huy�n nh� ch&a cho. V� bèn dùng lá ng�i mà ch��m, b��u l%p t(c tan. Huy�n nói: “�ó là thu�c tiên, tôi nay không có gì báo �áp, xin l�y n khác ��n l�i. Tôi quen m�t v� quý nhân m$c t%t này, th��ng nói r+ng ai ch&a �� c thì s4 chia gia tài mà không ti�c, ông hãy t�i �ó ch&a. Tôi mu�n nhân �ó báo n ông”.

Huy�n ��a V� t�i nhà Nhâm Hiêu ch&a, b��u t� kh$c tan. Hiêu c� m�ng, nuôi V� làm con nuôi, m� tr��ng cho V� h�c �� ch� khi h&u d�ng. V� là ng��i thông minh, hay ��c sách, g�y �àn. Con gái Hiêu là Ph� ng Dung th�y V� thì ph�i lòng, bèn cùng t� thông.

Page 65: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Con trai Hiêu là Nhâm Phu bi�t chuy�n, mu�n gi�t V�, �em V� t� thn X� ng Cu�ng, bèn d0 r+ng: “Cu�i n#m ph�i l� thn X� ng Cu�ng mà ch�a có ng��i làm �� l�, nay không nên �i ra ngoài, e r+ng b� b$t s�ng, ph�i 2n vào phòng kín �� tránh”. V� vô tình nghe theo, Nhâm Phu bèn khóa ca bu�ng. Ph� ng Dung bi�t ý ngm l�y dao ��a cho V�, V� �ào ng�ch mà ra.

Ban �êm V� l'n �i, mu�n t�i n� ng t�a nhà 5ng Huy�n. �i g�p lên trên núi, núi có hang sâu, V� l! chân r i xu�ng hang. �� ng lúc canh m�t thì r i t�i �áy, V� �au quá, h n m�t kh$c m�i ng�i d%y �� c. �úng lúc Ng�, m-t tr�i chi�u th1ng xu�ng hang, th�y xung quanh ��u là vách �á, không có b%c lên. 3 trên có m�t hòn �á, th�ch nh, r, xu�ng bàn �á. Có m�t con r$n tr$ng mình dài tr#m tr� ng, mào vàng, mi�ng �), râu xanh, v2y tr$ng, d��i c� có cái b��u, trên trán có dòng ch& vàng �� “V� ng kính t”. R$n ra #n th�ch nh, r�i l�i chui vào trong hang. V� � trong hang ba ngày, �ói l$m ph�i #n v�ng th�ch nh,.

R$n ra, th�y trên bàn �á h�t c� th�ch nh, ngng �u th�y V� ��nh nu�t. V� kinh s , s�p l�y mà nói: “Tôi b� n�n r i xu�ng d��i này, không có gì #n, �ói d� nên ph�i #n v�ng, th�c là �$c t�i. Nay th�y d��i c� ngài có b��u th�t, tôi có lá ng�i �� �ã ba n#m, xin khoan tha cho �� tôi thi th� chút tài m�n”. R$n ng2ng �u xin ch��m cho. B0ng th�y ánh la sáng, m�t m�nh than r i xu�ng hang. V� l�y la �� ch��m, b��u l%p t(c tiêu tan.

R$n qu�y mình t�i tr��c m-t V� nh� có ý b�o V� c�!i lên l�ng. V� c�!i lên r$n bèn t(c thì ��a V� ra kh)i hang. �úng canh hai thì lên t�i ca hang, nhìn không th�y ai qua l�i r$n bèn v�y �uôi b�o V� xu�ng, sau �ó r$n tr� vào trong hang. V� �i l�c ���ng, thoáng th�y tr��c m-t có m�t tòa thành, trên c�ng thành có lu cao l p ngói �) lung linh, ánh sáng m� m� chi�u t)a. Trên c�ng treo bi�n �) vi�t ch& “An V� ng thành” b+ng vàng. V� ng�i bên c�nh c�ng nhìn th�y trong sân có ao, gi&a ao có sen ng, s$c, c�nh ao có hòe, li�u m�y hàng. Th�y ���ng g�ch ph1ng lì, �i�n ng�c cung châu, lu cao gác r�ng.

Trên �i�n có kê gi��ng kim quy, tr�i chi�u hoa b�c, có hai �àn cm, s$t, v$ng l-ng không th�y ng��i. V� bèn vào �ánh �àn, b0ng th�y kim ��ng ng�c n& hàng tr#m ng��i theo hu An h%u m� ca mà ra. V� c� kinh, xu�ng �i�n ph�c l�y.

H%u c��i phán r+ng: “Thôi quan nhân � �âu t�i �ây?” R�i l�i m�i lên �i�n mà nói: “X�a kia �i�n An V� ng b) hang �� nát, không có ng��i th� cúng, nh� có Thôi Ng� s tu sa, ng��i ��i m�i theo g� ng, mà cúng th� mãi mãi. Ta �ã sai tiên n& Ma Cô �i tìm �� báo n, không g-p Ng� s mà ch" g-p công t, v�n ch�a có gì báo �áp, nay may �� c trông th�y m-t công t, nh�ng hi�m vì có s$c g�i, cho nên V� ng lên chu tr�i, hi�n không � nhà”. Bèn ban ti�c r� u, chu�c cho #n u�ng no say.

Xong ti�c, b0ng th�y có ng��i râu dài b�ng to ti�n lên dâng bi�u, qu� xu�ng mà tâu r+ng: “Ngày 13 tháng giêng, ng��i ph� ng b$c là Nhâm Hiêu �ã b� thn X� ng Cu�ng �ánh ch�t”. Nghe tâu xong, H%u bèn nói “D� ng quan nhân (7) hãy ��a Thôi công t tr� v� trn th�”. H%u ti�n ��a. D� ng quan nhân bèn b�o V� nh$m m$t ng�i lên vai mình.

H n m�t kh$c sau l�i xu�ng t�i �"nh núi. D� ng quan nhân bi�n thành m�t con dê �á mà �(ng � trong núi, nay con dê �y còn �(ng sau ��n Tri�u Vi�t V� ng phía nam núi Trâu S n.

Page 66: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

V� tr� v� nhà 5ng Huy�n k� l�i �u �uôi câu chuy�n. �êm ngày m�ng m�t tháng tám, �� ng lúc x� bóng, V� và Huy�n cùng �i d�o bên ngoài, th�y tiên n& Ma Cô d$t m�t ng��i con gái t�i cho V� �� k�t làm v ch�ng, l�i cho c� viên ng�c Long Tu�.

V�n x�a ng�c �ó có hai viên th�, hùng, su�t t� ��i Hoàng �� t�i tri�u nhà An v�n �� c l�u truy�n là v%t quý � ��i. Trong cu�c chi�n tr%n � Trâu S n, vua An �eo ng�c �ó mà ch�t, ng�c b� vùi xu�ng ��t mà hào quang c*a nó v�n chi�u t)a ��n t%n tr�i. Th�i binh h)a ��i Tn, báu ng�c ��u cháy h�t, ng��i ta xem linh khí mà bi�t r+ng viên ng�c quý Long Tu� v�n còn � n��c Nam, m�i t� xa t�i tìm.

��n nay An V� ng l�y ng�c quý này báo �áp n V�. Ng��i th�i �y �em vàng b�c, l�a là �áng giá tr#m nghìn quan (8) t�i mua, V� do �ó mà giàu l�n. Sau tiên n& Ma Cô t�i �ón v ch�ng V� �i �âu không bi�t, có l4 �ã hóa thành tiên. Nay gi�ng �ã l� thành cái huy�t r�ng, t(c g�i là Vi�t T"nh C� ng(9).

Chú thích:

(1) Nay thu�c huy�n Võ Giàng, t"nh B$c Ninh.

(2) Các b�n A.1300 và A.750 chép: Long Quân hóa thành ��ng Thiên V� ng c�!i ng�a s$t mà �ánh gi-c.

(3) B�n A.1200 chép: có ng��i ph� ng B$c là Thôi L� ng.

(4) B�n A.1200 chép hai câu th cu�i cùng nh� sau

Chính khí l�m nhiên thiên h&u cách

Trung thiên mi�u m�o hách nam c� ng.

Ngh�a là:

Chính khí b�ng b�ng xông lên mây xanh

��n mi�u gi&a tr�i làm hi�n hách cõi Nam.

(5) D�ch ngh�a nh� sau:

Ng��i x�a k� chuy�n vua An th�� tr��c,

M�t n#m kia tun thú t�i ch�n này.

Núi �/p, n��c trôi th�y tr m�t ngôi mi�u,

Thn �ã �i, di tích �� l�i nh� còn ph�ng ph�t mùi h� ng

Qua phen th$ng b�i, �(c nhà An ch1ng còn,

Page 67: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Nghìn n#m, uy linh ngài v�n còn tr�n cõi Vi�t.

Tr#m h� t� nay m�t lòng th� cúng,

Xin thn phù h� cho phúc n��c �� c lâu dài.

(6) Sách Vi�t S Thông Giám C� ng M�c chép: “N#m Tân Mão (210 tr��c công nguyên, Th�c An D� ng V� ng n#m th( 48, Tn Thu. Hoàng n#m th( 37) Nhâm Hiêu và Tri�u �à nhà Tn �em quân sang xâm l� c…”, “… Tri�u �à �óng quân � núi Tiên Du (B$c Ninh). Th�c V� ng �em quân ch�ng c� Tri�u �à. B�y gi� Nhâm Hiêu �óng chi�n thuy�n � Ti�u Giang, m$c b�nh tr� v�, giao c� quân cho Tri�u �à. �à d�i quân doanh ��n núi V, Ninh. Th�c V� ng c$t ��t cho �à t� sông Bình Giang (t(c sông Thiên �(c hay sông �ông Ngàn) tr� v� B$c �� gi�ng hòa. Hai bên �ình chi�n, rút v�”.

(7) B�n A.750 chép: “Tiêu quan nhân hãy d�n Thôi công t tr� v� d��i th�…”

(8) B�n A.750 chép: “… và n#m m� i v�n quan t�i mua”

(9) Truy�n này mang n-ng �nh h��ng Trung Qu�c. Thái �� c*a nhân dân ta ��i v�i gi-c An là rõ ràng. T�t nhiên, gi-c An không ph�i là nhà An � Trung Qu�c. Nh�ng do �nh h��ng c*a ��o giáo và v#n hóa Trung Qu�c mà thái �� ��i v�i gi-c An trong truy�n này không ph�n ánh �� c thái �� c*a nh%n dân ta.

3. TRUY�N NAM CHI�U

Ng��i Nam Chi�u là con cháu vua V, �� Tri�u �à. Th�i Hán V, ��, th�a t��ng n��c Nam Vi�t là L& Gia không ph�c, gi�t s( Hán là b�n An Qu�c, Thi�u Quý(1). Hán V, �� sai t��ng là b�n L� Bác �(c, D� ng Phác �em quân chinh ph�t, b$t V� D� ng V� ng Ki�n �(c và L& Gia, thôn tính c� n��c, phân ��t cho các quan cai tr�.

Con cháu h� Tri�u t�n mát b�n ph� ng, sau tr� v� Thn Phù, Hoành S n là nh&ng x( v$ng v' không có ng��i. Khi b� h� �ông �úc, h� bèn �óng tàu thuy�n th"nh tho�ng ra b� ��t nh%p vào n�i ��a c��p ng��i ven b�, gi�t các quan l�nh c*a nhà Hán. Dân ��u s ph�c, g�i là Nam Tri�u, sau g�i sai là Nam Chi�u, cho nên h� mang danh hi�u �y.

��n ��i Ngô, Tôn Quy�n(2) sai �ái L� ng, L& ��i làm thú m�c �� �ánh d/p. Quân Nam Chi�u � c� m�t vùng t� núi Thiên Cm t�i Hà Hoa, Cao V�ng, Hoành S n, Ô Tung (3), H�i Ng�n. L�i B�, Tr��ng Sa, Qu� H�i, V�ng Cái, L0i Lôi núi cao b� r�ng, sóng gió hi�m tr�, không có m�t v�t chân ng��i. Quân Nam Chi�u � ��y th��ng l�y vi�c c��p bóc �� sinh s�ng, �ánh gi�t thú m�c, không th� ng#n c�n n�i. �� ��ng c*a chúng khá nhi�u, hay �em hàng hóa châu ng�c �út lót cho n��c Tây Bà D� (4) cu làm thân thu�c, cùng giúp �! nhau.

Cu�i ��i T�n, thiên h� r�i lo�n, có ng��i tù tr��ng mi�n �y là Tri�u Ông Lý c,ng là con cháu c*a Tri�u V, ��, anh em �ông �úc, th�y ��u d,ng l� c h n ng��i, ai n�y ��u ph�c, cùng v�i quân Nam Chi�u h p l�i, �� c h n hai v�n ng��i, l�i �em châu ng�c ti�n dâng n��c Tây Bà D�, xin ch0 ��t không ngay c�nh �ó �� �.

Page 68: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Khi �y, n��c Tây Bà D� chia ��u bãi b� và ��ng n�i ra thành hai l�. M�t l� trên t� Quý Châu, d��i t�i Di�n Châu g�i là l� Gia Vi�n (5) gi�t trâu ng�a #n th� r�i giao cho n��c Nam Chi�u và Tri�t Ông Lý th�ng l�nh. Th� là Ông Lý xây thành � làng Cao Xá, ��t Di�n Châu, �ông t�i Giáp H�i, tây t�i n( c Bà Da, nam t�i Hoành S n, t� x�ng làm chúa.

Nhà �ông T�n sai t��ng quân là Tào Nh� �em quân sang �ánh, Ông Lý ph�c quân voi � ch0 hi�m tr� n i �u ngu�n sông mà �ánh, r�i l�i t�i n�p � Mê S n và M�t S n ngoài b�, ��ch t� thì mình tán, ��ch tán thì mình t�, sáng ra t�i vào, cm c� trong b�n, n#m n#m tr�i. Quân T�n không ch�u n�i khí núi, t vong quá na, bèn rút quân v�. Quân Nam Chi�u th��ng t�i c��p các x( Nam Thành, �ông Thành(6), Tr��ng An, thú l�nh không th� d/p n�i.

T�i khi nhà ���ng th�nh lên, vua Ý Tông sai Cao Bi�n �em quân sang d/p, c,ng không �ánh n�i ph�i b) v�.

��i Ng, ��i, vua T�n là Th�ch Kính ���ng sai quan t� mã h� Lý(7) �em 20 v�n quân �ánh vào �� S n, quân Nam Chi�u bèn rút v� � nh� t�i biên gi�i Ai Lao, hi�u là �u Hoành mô qu�c B�n Man, th��ng l�y s� c��p bóc làm ngh�, lúc �ánh lúc ngh", ch�a h� bao gi� yên chi�n s�. ��t �ó nay là ph* Tr�n Ninh, muôn ��i sáp nh%p trong b�n �� n��c ��i Vi�t (8).

Chú thích:

V� truy�n này, b�n A.750 m� �u nh� sau: “N��c Nam Chi�u là con cháu h� Tri�u. H� Tri�u �ã m�t, con cháu t�n mát t( ph� ng, sau t� t%p � nh&ng ch0 v$ng v' r�ng rãi vùng Thn Phù, Hoành S n. B� h� �ông �úc bèn �óng tàu thuy�n ra b� ��t nh%p vào n�i ��a c��p ng��i ven b', gi�t các quan l�nh nhà Hán. Dân s hãi g�i là Nam Chi�u cho nên có tên �y. Sai ��n ��i Ngô, vua sai �ái L� ng, L& ��i làm thú m�c �� �ánh d/p. Quân Nam Chi�u � c� m�t vùng Thiên Cm, Hà Hoa, Cao V�ng, Hoành S n, Ô Tôn, H�i Ng�n, Giáp B�, Th��ng Trì, �0 Ch&, V�ng Cái, L0i Th�ch… V� sau có h i th�nh v� ng lên bèn l�y hàng hóa châu ng�c �út lót cho n��c Tây Bà D� cu làm thân thu�c…”

(1) B�n A.1300 chép: “b�n An qu�c t Lý Thông…”. B�n A.1200 chép: “B�n An Qu�c và Lý Thi�u Quân”.

(2) B�n A.1300 chép: “��n th�i Tam qu�c, vua n��c Ngô là Tôn Quy�n”.

(3) B�n A.1200 chép: “Nam Chi�u � m�t vùng Thiên 6 S n, Hà Hoa, Cao V�ng, Hoành S n, Ô Tôn và Tr��ng Sa, V�ng Các, L0i Lôi”.

(4) B�n A.1300 chép: “Dân Nam Chi�u còn ít, bèn l�y hàng hóa châu ng�c ��i cho n��c Tây Bà D� xin làm thân thu�c �� c(u giúp nhau”.

(5) B�n A.1300 chép: “… g�i là l� Già La, trên t� Cm Châu d��i t�i Hoan Châu là l� Lâm An chia cho Nam Chi�u Lý Ông th�ng l�nh, vì th� bèn xây thành � t�ng Cao Xá, Di�n Châu”.

Page 69: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

(6) B�n A.1300 chép: “… An Thành, �ô Thành”, b�n A.1200 chép: “Nam Vi�t, Tr��ng An, �ông Thành”.

(7) B�n A.1300 chép: “sai quan t� mã là Lý Ti�n…”

(8) B�n A.1300 chép: “Quân Nam Chi�u bèn rút lui v� biên gi�i n��c Ai Lao, l�y hi�u �u Mô qu�c, nay là B�n Thác”. B�n A.1200 chép: “… l�y hi�u là �u Hoành hoán B�n Man qu�c… nay là ph* Tr�n Ninh”.

Nam Chi�u là tên m�t trong sáu chi�u � Vân Nam. Chi�u là tên vua c*a các b� l�c ng��i Thái. V� sau, Nam Chi�u m�nh lên, thôn tính c� sáu chi�u kia. Nam Chi�u v� sau thành n��c ��i Lý trong ��i Ng, ��i và ��i T�ng. Ch�a bao gi� n��c Nam Chi�u hay n��c ��i Lý v� t ra ngoài ph�m vi Vân Nam, th%m chí lan ��n Ngh� An nh� truy�n � �ây chép. Truy�n � �ây rõ ràng là m�t truy�n thuy�t, mu�n �� cao tinh thn t� ch* c*a con cháu Tri�u �à, mà có lúc các nhà nho �ã coi nh� ng��i n��c ta. Riêng vi�c gi�i thích r+ng do h� “Tri�u” mà có cái tên “Chi�u” và Nam Chi�u là con cháu h� Tri�u � ph� ng Nam, c,ng t) rõ thái �� �ó.

4. TRUY�N T��NG QUÂN H� CAO � V� NINH

T��ng quân h� Cao tên L0, là ng��i huy�n V, Ninh. Th�i An D� ng V� ng, t��ng quân �� c vu�t thn Kim Quy bèn ch� ra n) Linh Quang thn c , c( �em n) ra ch�a vào quân gi-c là chúng không dám ��n gn. T��ng quân t�ng nhi�u ln �ánh lui �� c gi-c l%p nên nhi�u công l�n, sau b� L�c hu gièm pha r�i tr� b).

Khi Cao Bi�n d/p quân Nam Chi�u tr� v�, qua châu V, Ninh, t�i m�t ch0, �êm n+m m�ng th�y có m�t d� nhân mình dài chín th��c, di�n m�o c� ng ngh�, búi tóc, m-c áo �), t� x�ng h� tên mà nói r+ng: “Ta ngày tr��c phò tá An D� ng V� ng, gi�t gi-c l%p ��i công, b� L�c hu gièm pha mà tr� b). Sau khi ta ch�t, Th� ng �� th� ng tình vô t�i, m�t lòng trung li�t nên phong cho làm Qu�n l�nh �ô th�ng t��ng quân � m�t d�i s n hà này. Phàm vi�c chinh ph�t gi-c c��p và cày c�y nông trang ta ��u �úng ch* tr� ng. Ngày nay, ta theo Ngài d/p yên ngh�ch t-c, thiên h� l�i �� c yên �n. Ngài tr� v� b�n b�, n�u không cáo t� là trái l� �ó!” Bi�n l�y làm l�, h)i vì c� gì mà L�c hu ghen ghét. D� nhân �áp: “Vi�c u2n khúc, không ti�n ti�t l%u”. Bi�n nài h)i m�y ln n&a. �áp: “An D� ng V� ng là tinh ph� ng vàng. L�c hu là tinh v� n tr$ng, ph� ng và v� n t� ng h p, cùng v�i r�ng t� ng kh$c, vì th� mà ghen ghét”. Nói xong c�!i mây mà �i. Bi�n t"nh m�ng, b�ng còn ghi tên V, Ninh, bèn nói cho b� h� bi�t và t� ngâm câu th r+ng:

M� h� Giao Châu ��a

Du du thiên t�i lai.

C� hi�n n#ng �$c ki�n

Chung b�t ph� linh �ài (1).

L�i ngâm r+ng:

Page 70: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Bách Vi�t �i�n khu v,,

Nh�t nhung �ình s n xuyên.

Thn linh n#ng tr thu%n,

���ng ra c�nh t� diên (2).

K' theo hu là Cao Viên chúc m�ng Bi�n r+ng:

Nam Vi�t s n hà c�,

���ng ra nhân v%t tân.

Cao V� ng cao ý khí,

T�nh ��ng h&u long thn (3).

……………

Nam Vi�t s n hà tráng,

Long thn xúc x( kinh.

Giao nhân h�u thích ng�ch,

Kim h�u ki�n th#ng bình (4).

Cao Bi�n bèn ra phong m� t� cho thn- nay là ��i Than �ô L0 th�ch thn, quanh n#m h� ng la không d(t.

��n V, Ninh t(c là ��n Gia ��nh, có m�t hang �á #n vào sông ��i Than, hang �ó do Long V� ng �ào ra. N��c trong hang xoáy m�nh có th� xoay l%t thuy�n bè qua l�i. H� ng��i nào vào l� ��n tr��c r�i �i qua hang thì �� c vô s�. ��i Trn, thn �� c phong là Qu� Ngh� c� ng chính Uy hu� chính thn ��i v� ng. ��n th��ng g�i là �� �ô L0, � xã ��i Than, huy�n Gia ��nh. Còn m�t ��n n&a � thôn Tráng Li�t, xã Phúc Cu, huy�n ���ng An.

Chú thích:

(1) T�m d�ch là:

�/p thay c�nh Giao Châu,

D+ng d-c ngàn n#m lâu.

Page 71: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Thn x�a rày �� c g-p,

Quy�t ch1ng ph� lòng nhau.

(2) T�m d�ch là:

Bách Vi�t v&ng phong c� ng,

Ba quân d/p chi�n tr��ng.

Thn tiên phù chính ngh�a,

Muôn n#m v&ng tri�u ���ng.

(3) T�m d�ch là:

Kiên c� non sông Vi�t,

Thanh tân nhân v%t ���ng.

H� Cao cao chí khí,

Phù tr có Long V� ng.

(4) T�m d�ch là:

Nam Vi�t non sông �/p,

Long thn khí phách kinh;

Ng��i Giao ��ng cau trán,

Nay l�i th�y thanh bình.

5. TRUY�N TH N SÔNG B�CH H�C

Thn sông B�ch H�c r�t linh hi�n. Kho�ng các n#m V�nh Huy ��i ���ng Cao Tông, Lý Th��ng Minh làm ch(c �ô h� ��t Phong Châu th�y kho�ng ��t này kéo dài t�i ngàn d-m, có sông núi v%y quanh, bèn xây ��i Thánh linh quán � ven sông B�ch H�c, �-t t� ng tam thanh � trong quán �� ph�ng th�. L�i xây hai ngôi am � phía tr��c và phía sau quán, mu�n t�c t� ng th� nh�ng không bi�t t�c t� ng ai, bèn th$p h� ng mà kh�n r+ng: “V� th� thn � �ây, n�u nh� linh (ng thì mau hi�n rõ hình tr�ng �� ta theo �ó mà t�c t� ng �-t � am tr��c”.

Page 72: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Canh ba �êm �y, m�ng th�y có hai v� d� nhân, di�n m�o hùng v�, phong t� nhàn nhã ��u mang theo quân hu, tr��c hò sau hét �i l�i phía. Th��ng Minh, tranh nhau chi�m am tr��c. Th��ng Minh h)i r+ng: “Các ông h� tên là gì? Xin cho ta �� c rõ �� ti�n phùng th�”. Hai ng��i x�ng tên h�, m�t tên là Th�ch Khanh, m�t tên là Th� L�nh. Th��ng Minh xin �� tài ngh�, n�u ai th$ng s4 � am tr��c. Th�ch Khanh (ng ti�ng mà ch�y, m�i t�i b� sông �ã th�y Th� L�nh � c�nh sông t� tr��c r�i.

Th��ng Minh theo gi�c m�ng, c#n c( � hình d�ng mà sai th t�c t� ng. Th� L�nh �� c � am tr��c. Thn uy linh hi�n hách, ng��i trong châu ��u kính s , h� ng la cúng th�. Thn là v� phúc thn c*a ba con sông. Phàm cu ��o, ��u r�t (ng nghi�m. ��i Trn phong làm Trung D�c Võ li�t ph� qu�c hi�n uy v� ng. Th�i �ó, h�c s� Nguy�n S� C� h0 giá �i chinh ph�t Ai Lao, t�i bái y�t r�i �� bài th r+ng:

Bi�n long phù �n qu�i yêu gian,

Ti�n s� hy k� phó t��ng quan.

B�c li�t th� sinh vô v�ng x(,

K� lai t� h� kh�t bình an (1)

L�i có h�c s� V� ng T� Thành h0 giá kh�i hoàn �� bài th chúc m�ng nh� sau:

T� h�u th%p v�n hách v� ng linh,

Th� y�m Vân Nam tái ngo�i thành,

Giang t� khu khu hà th� khí,

Phong thanh h�c l� tr�n Tn binh (2).

Chùa này � ngã ba sông B�ch H�c. 3 sông B�ch H�c có m�t �o�n m�y ch�c tr� ng có gi�ng cá anh v,. V� mùa �ông, dân chài th� l��i v�t cá. Trên d��i khúc sông �y ��u không có gi�ng cá này, cá anh v, c,ng gi�ng nh� loài cá chép, mùi v� th m ngon r�t ti�n �� làm g)i, ch�, thu�c lo�i th�c ph2m th� ng h�ng. Ng��i b$t �� c ��u mang ti�n vua, có l�nh nghiêm c�m dân không �� c �em ra mua bán. Gi�ng cá �y quý tr�ng nh� v%y, cho nên có câu hát r+ng:

Th� ng loan ba noãn du anh v, (3).

Chú thích:

(1) T�m d�ch nh� sau:

B�o long và phù �n gi$t ngang mình,

Chuy�n x�a �� phó m-c t��ng quân.

K' th� sinh hèn m�n này �âu màng mong ��c l�n,

Page 73: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Ch" xin l� ng c� ban cho s� bình an.

(2) T�m d�ch nh� sau:

Hùng d,ng ngàn quân r�n oai linh,

Ngoài �i Vân Nam th� áp thành.

C( bo bo �âu là cái khí th� � Giang T�,

Gió ��a ti�ng h�c r n Tn binh.

(3) T�m d�ch: Cá anh v, nh�n tìm h i �m trên làn sóng bi�c.

6. TRUY�N TH N CHÍNH KHÍ LONG �

��i ���ng, Cao Bi�n sang �óng � n��c ta, chi�m ph*, x�ng vua, �$p thêm La Thành.

V�a �$p xong, m�t bu�i sáng s�m, Bi�n d�o xem phía ngoài ca �ông thành, b0ng nhiên tr�i n�i m�a to gió l�n, th�y mây ng, s$c t� d��i ��t dâng lên, ánh sáng loé m$t. M�t d� nhân m-c qun áo s-c s!, trnag s(c trông k� v�, c�!i con r�ng �), tay cm gi�n vàng, l lng trong mây khói, khí th� ngùn ng�t, bay lên l� n xu�ng h�i lâu m�i tan. Bi�n kinh ng�c, cho là ma qu., mu�n thi�t �àn �� cúng. �êm �y, m�ng th�y có thn nhn ��n nói r+ng: “Xin ông ��ng có b�ng nghi ng�, ta không ph�i là yêu khí �âu. Ta chính là Long �0 v� ng chính khí thn �ó (có ch0 vi�t là Long ��) vì mu�n xem k� thành m�i mà hi�n ra �ó thôi”.

Bi�n t"nh d%y. Sáng hôm sau h�p qun thn, than r+ng: “Ta không khu�t ph�c �� c ng��i ph� ng xa ch#ng? Mà ��n n0i �� cho loài ngo�i qu. dòm ngó �i�u không hay c*a mình ru!”. Có ng��i khuyên l%p �àn, và dùng nghìn cân s$t �úc t� ng �eo hình d�ng thn nhân th� làm bùa y�m. Bi�n y theo k� �ó. V�a ��c thn chú b0ng tr�i ��t mù m�t ngày �êm, m�a gió gi%t �ùng �ùng, t� ng s$t nát v�n ra mà bay lên không. Bi�n s hãi, có ý mu�n v� ph� ng B$c.

Ng��i ��i l�y làm l�, bèn l%p chùa � m�n phía �ông kinh thành.

V� sau, Lý Thái T� d�i �ô ra �ây, xây d�ng ph* thành, l�i m�ng th�y thn nhân t�i chúc m�ng. Vua nói: “Ng��i có th� ch$c s4 �� c h� ng la tr#m n#m ch#ng?” �áp: “Mong thánh th� ng �� c tr��ng th� (c v�n n#m, thn �âu há ch" �� c h��ng tr#m n#m h� ng la”. Vua t"nh d%y, sai gi�t súc v%t �� t�, l�i phong làm Th#mg Long thành hoàng ��i v� ng.

Th�i �y, � ca �ông có m� ch buôn bán, ��n thn kéo li�n m�t d�y ph� dài. Ph� th��ng b� h)a ho�n, gió d& th�i cháy r�t nhi�u, duy có ��n là v�n gi& nguyên không b� la bén t�i. Vua l�i gia phong cho h��ng l�c, các bu�i l� nghênh xuân ��u c hành t�i �ây.

Page 74: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

��i Trn, ba ln h)a tai mà v�n không b� cháy. Thái s� Trn Quang Kh�i có �� bài th r+ng:

Tích v#n hách tr�c ��i v� ng linh,

Kim nh%t kim tri qu. ��m kinh.

H)a t(c tam diên thiêu b�t c%p,

Phong lôi nh�t tr%n tri�n nan khuynh.

Ch" huy �àn áp ch� tà chúng,

Hô h�p tiêu tr� bách v�n binh.

Nguy�n tr� ng thn uy thôi B$c l0

��n linh hoàn v, y�n nhiên thanh. (1)

��i Trn phong làm Thu%n D� t� (ng ��i v� ng. Chùa � ph��ng Hà Kh2u, huy�n Th� X� ng nay g�i là ��n B�ch Mã.

Chú thích:

(1) T�m d�ch:

Hi�n hách t�ng nghe, n(c ti�ng ��i v� ng,

��n nay m�i bi�t qu. thn ph�i s .

La cháy ba ln mà thiêu ch1ng t�i,

S�m sét ran m�t tr%n chuy�n không nghiêng.

Ra tay �àn áp các loài ma qu.,

Hét l�n tan tành tr#m v�n binh.

Xin hãy ra uy tr� loài gi-c B$c,

D�ng xây thiên h� mãi mãi thanh bình.

7. TRUY�N QU!C S� XÂY �"N SÓC THIÊN V��NG

Page 75: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Th�i Lê ��i Hành, Khuông Vi�t thái s� Ngô Chân L�u th��ng l�u l�c t�i làng Bình L0 (còn g�i là V� Linh S n), m�n thích phong c�nh thanh u �/p �4 � �ây, bèn d�ng m�t ngôi am mà �.

�êm, vào lúc canh ba, thái s� m�ng th�y có v� thn �eo qua vàng, c�!i ng�a s$t, tay trái cm cây th� ng vàng, tay ph�i cm b�o ki�m, theo sau t�i h n m��i ng��i, di�n m�o �áng s , t�i mà nói r+ng: “Ta là T� Sa Môn ��i V� ng, k' theo sau ��u là thn D� Thoa. Thiên �� sai ta t�i B$c qu�c �� b�o h� h� dân � �ó. Ta v�n có duyên v�i ng��i, cho nên t�i báo �� ng� i bi�t”. Thái s� kinh hoàng t"nh d%y, nghe th�y trong núi có ti�ng thét, trong lòng vô cùng s hãi, bèn thân vào núi, th�y m�t cây l�n có mây lành vây � trên bèn sai th t�i ��n �� t�c t� ng thn nh� hình d�ng trông th�y trong m�ng, r�i l%p ��n th�, h� ng la cúng vái.

N#m Thiên Phúc th( nh�t, quân T�ng vào #n c��p, bên vua ta sai quân t�i ��n cu kh2n. Khi �y, quân T�ng �óng � thôn Tây K�t, hai bên ch�a giao chi�n, quân T�ng trông th�y �ã kinh hãi lui v� gi& ��i Giang, l�i g-p lúc sóng n�i cu�n cu�n, giao long n�i lên m-t n��c, quân gi-c tan v!.

Vua c�m s� anh linh c*a thn, bèn xây thêm mi�u vô, phong làm Sóc Thiên V� ng �� tr�n ph� ng b$c.

��n � xã V� Linh, huy�n Kim Hoa, th��ng xuyên ph�ng th� không bao gi� ng�t. Có ng��i cho r+ng ��ng Thiên V� ng sau khi d/p �� c gi-c, c�!i ng�a s$t t�i cây �a núi V� Linh thì lên tr�i, ch" �� l�i m�t cái áo. T�i nay ng��i ��i g�i cây này là “cây thay áo”. Phàm khi th� cúng, ch" dùng nh&ng �� chay t�nh. T�i tri�u Lý, �� ti�n th� cúng, m�i xây ��n v, � phía �ông Tây H� �� tr�n ph� ng B$c, l�i tôn làm phúc thn, nay là ph��ng Nh%t Qu�, Tây H� v%y.

8. TRUY�N �"N TH# HO$NG THÁNH ��I V��NG

Ho+ng thánh ��i v� ng chính là Ph�m C� L� ng � tri�u vua Lê ��i Hành, C� L� ng ng��i Nam Sách, ông n�i L� ng là Chiêm làm chúc ��ng giáp t��ng quân nhà Ngô, b� L� ng là M�n, làm ch(c Tham chính ��i Ngô Nam T�n v� ng, anh L� ng là Dinh làm ch(c V� uý t��ng quân ��i �inh.

Khi vua �inh còn th �u, quân T�ng sang xâm l� c, ��i Hành n$m m�i quy�n bính. ��nh Thái h%u truy�n l�a ch�n d,ng s� �� ch�ng gi-c T�ng. ��i Hành c L� ng làm ��i t��ng quân. �� ng khi �-t k� xu�t quân, C� L� ng cm �u t��ng s�, tôn ��i Hành làm Hoàng ��. L� ng làm quan ��n ch(c Thái uý. N#m Thông Thu� ��i Lý Thái Tông, vua th�y trong �ô h� ph* có nhi�u nghi án, án quan không gi�i quy�t n�i, có ý mu�n l%p ��n th� thn chuyên xét x các án ki�n, t) ra s� linh hi�n �� th�y h�t m�i k' gian trá, bèn t$m ra, th$p h� ng cu kh2n Th� ng ��.

�êm �ó, m�ng th�y có v� s( gi� m-c áo �), vàng m�nh Th� ng �� t�i phong C� L� ng làm minh ch* c*a các án quan � �ô h� ph*. Vua h)i s( gi� r+ng: “Ng��i �y là ai, gi& ch(c gì c*a ta?” �áp: “Chính là ch(c thái uý c*a vua Lê ��i Hành”.

Page 76: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Vua t"nh m�ng, bèn h)i qun thn. Khi bi�t rõ chuy�n, bèn phong L� ng làm Ho+ng Thánh ��i v� ng, sai quan l%p ��n � phía Tây ca nam thành �� ph�ng th� l�i ��i là H�ng Thánh, ��i ��i tôn làm ng�c thn (1).

Chú thích:

(1) Viên thn chuyên vi�c xét x các án ki�n.

9. TRUY�N V� TH N � X% �$NG CHÂU

Thn v�n là th� thn � ngôi mi�u c� ��t �+ng Châu. Lý Thái T� khi còn làm quan qu�n l�nh thân binh, có th�c �p � �+ng Châu.

M�t ln vua d�o ch i, t�i làng này, thuy�n �ang �i � gi&a sông, b0ng g-p m�a to gió l�n, ph�i d�ng l�i. Vua h)i ��n � b� sông là ��n gì, có linh (ng không? Có k' �áp r+ng: “�ó là ��n thn th� ��a ��t �+ng Châu, ng��i trong châu cu m�a ��o t�nh ��u r�t là linh (ng”. Vua nói l�n r+ng: “N�u nh� có tr%n m�a l�n mà nna sông bên này v�n t�nh thì m�i th�c là anh linh”. Phút ch�c, qu� nhiên m�t na sông m�a, m�t na sông t�nh. Vua kinh d�, bèn sai tu sa ��n v,, h� ng la cúng th�. Ng��i trong thôn có bài th r+ng:

M� h� ��i v� ng uy v�ng tr�ng,

�+ng Châu th� ��a hi�n thn linh,

Kh��c giao b�o v, vô xâm ph�m,

Ná nh�t bàng �à giá nh�t tinh (1).

Vua nghe th�y, có b�ng t� ph�. Cho t�i khi Lê Ng�a Tri�u b#ng hà, vua mu�n m�u ��i s� bèn t�i ��n m-t cáo, ch� �i�m linh (ng.

�êm �y m�ng th�y có d� nhân ��n báo r+ng “Có lòng mu�n thì s4 thành công, các ph� ng ��u thu%n ph�c, v�n qu�c h��ng thanh bình, ba n#m dân an c� l�c nghi�p, b�y mi�u chúa �� c an ninh”. Vua t"nh m�ng, ch�a hi�u ý t( th� nào, có ng��i �oán m�ng cho là tri�u t�t. Vua bèn th#ng �+ng Châu là Thái Bình ph*, phong Thn làm Khai thiên thành hoàng ��i v� ng.

N#m Trùng h�ng th( nh�t ��i Trn, gia phong cho m� t� là Khai thiên tr�n qu�c. ��n thn � phía trong �ê, th��ng b� n��c l, tràn ng%p. Ng��i � làng ven sông th��ng trông th�y có xe, dù, tán �i hu m�t ng��i có v' nh� �i h� �ê, cho nên �ê tuy th�p mà n��c không th� gây tai h�a �� c. Tr�i qua n#m tháng, n��c sông dâng cao áp t�i ��n th�.

N#m Bính Tu�t niên hi�u Th�ng Nguyên, dân làng ��nh l%p ��n � trên m-t �ê. Khi m�i ng��i t�i n i �ã th�y chính t2m d�ng s$p xong, quan huy�n và dân làng ��u ng* � trên gò c), nghe th�y có ng��i t�i mang theo nh&ng �� �� �ào ��t, l�i nghe có ti�ng g�i nhau nh� ki�u trong thôn �i làm. Sáng ra, th�y nh&ng c�t và �á t�ng �ã chuy�n d�ch

Page 77: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

sang phía t�, cách �ê ba th��c, th%t là muôn phn linh (ng. V� sau ��n ngày r��c thn, tri ph* Khoái Châu là Hoàng Nam Kim có �� lên mi�u bài th r+ng:

Phan th� châu kh� l�ch hách hách,

Khai thiên huy�n t�o ng�!ng nguy nguy.

���ng thành d�c th(c chân linh tích,

Nh�t d� thn công di�u chuy�n di (2).

Mi�u � xã �+ng Châu, huy�n Kim �ông, nay g�i là mi�u Vua Mây.

Chú thích:

(1) T�m d�ch:

�/p thay! Uy danh c*a ��i V� ng r�t l�n,

T) rõ linh thiêng � ��t �+ng Châu.

Không cho m�a l�n t�i xâm ph�m,

Na sông bên kia m�a mà na sông bên này v�n t�nh.

(2) T�m d�ch:

M�y t�c gò ��ng ven sông mà uy linh hi�n hách, khai thiên phép huy�n di�u cao vòi v�i. Mu�n bi�t linh tích � �ê c&, hãy xem cái tài chuy�n d�ch k� di�u c*a thn trong m�t �êm.

10. TRUY�N BÀ PHU NHÂN TR�NH LI�T M& Ê

Bà M� Ê là v L� �2u, chúa n��c Chiêm Thành. Lý Thái Tông �ánh �� c Chiêm Thành, chém L� �2u, b$t M� Ê mang v�. ��n sông Lý Nhân, vua sai quan trung s( tri�u bà sang hu. Bà c#m gi%n khôn xi�t, l�y chiên tr$ng qu�n quan mình r�i nh�y xu�ng sông Hoàng Giang mà ch�t. Nh&ng bu�i sáng s�m s� ng mù và �êm tr#ng th��ng nghe th�y có ti�ng than ai oán � khúc sông �ó. Ng��i n��c ta bèn l%p ��n th� cúng.

V� sau, vua ta �i qua h�t Lý Nhân, ng�i ng� � thuy�n r�ng nhìn sang bên sông th�y có ��n th�, bèn quay l�i h)i t� h&u, t� h&u bèn �em chuy�n bà tâu rõ l�i. Vua th� ng tình nói r+ng: “N�u qu� th�c là linh thiêng t�t nàng s4 báo cho Tr�m bi�t”. �êm �ó vào h�i canh ba, bà bèn (ng m�ng cho vua. Bà mình m-c y ph�c Chiêm Thành, v�a vái v�a khóc mà tâu r+ng: “Thi�p gi& ��o n& nhi, m�t lòng m�t d� v�i ch�ng. L� �2u tuy không th� cùng b� h� tranh sáng, nh�ng c,ng là ng��i hi�n hách � m�t ph� ng, thi�p th��ng

Page 78: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

v�n ch�u n ngh�a c*a chàng. Ngày nay L� �2u l0i ��o, Th� ng �� giáng chích, m� n tay b� h� �� tr� t�i cho nên n��c m�t thân tan. Thi�p hàng ngày v�n mu�n báo n chàng nh�ng ch�a có d�p. Thi�p may m$n m�t ngày �� c g-p b� h� sai quan trung s( ti�n thi�p xu�ng dòng n��c này, nh� �ó mà gi& �� c ti�t trong giá s�ch, n �ó k� sao cho xi�t. Thi�p nào có pháp thu%t gì �� dám t� x�ng là linh thiêng, nào có l�i nói gì có th� x(ng tai b� h�”. Nói xong b0ng bi�n m�t không th�y �âu n&a. Vua kinh hãi t"nh m�ng, phong bà là Hi�p chính n� ng phu nhân.

��i Trn Trùng h�ng l�i gia phong cho bà là Tá lý phu nhân, thêm hai ch& trinh li�t �� bi�u d� ng cái ti�t �oan trinh c*a bà v%y.

11. TRUY�N %NG THIÊN HÓA D'C H U TH N

Thn v�n là v� th� thn � n��c Nam ta. N#m Thn V, th( nh�t ��i Thánh Tông. Vua �i chinh ph�t n��c Chiêm Thành, t�i ca b� Hoàn H�i, b0ng nhiên tr�i n�i m�a to gió l�n, sóng dâng cu�n cu�n, xa nhìn nh� núi, ng� thuy�n và chi�n thuy�n ��u không th� qua b�n �� c, bên ph�i c$m thuy�n � b� bi�n.

�êm �y, m�ng th�y có ng��i con gái m-c áo tr$ng, qun �), trang �i�m s sài, phong t� y�u �i�u b��c lên thuy�n ng� mà nói r+ng: “Thi�p là tinh ��t n��c này, h�n �%u � trên cây �ã lâu. Nay g-p lúc minh quân xu�t chinh, nguy�n xin cùng �i theo �� l%p chi�n công”. D(t l�i không th�y �âu n&a.Vua bèn t"nh d%y tri�u t%p t� h&u và các b%c k� túc k� l�i chuy�n.

Có v� t#ng th�ng là Hu� Sinh tâu r+ng: “Thn �ã nói là �%u nh� � trên cây, v%y nên cu kh2n t�t �� c yên”. Bèn sai thân nhân tìm kh$p các núi trên b�, ng�u nhiên th�y m�t cái cây ng�n nh� hình ng��i, gi�ng h�t v� thn trong m�ng, bèn �-t trên thuy�n ng�, th$p h� ng cu ��o, �-t hi�u là H%u th� phu nhân. Trong kho�nh kh$c, gió yên sóng l-ng, hành quân v� t bi�n thu%n l i, không lo ng�i vì sóng gió n&a. Vua bèn l%p ��n th�, phút ch�c sóng gió l�i n�i cu�n cu�n nh� tr��c, Hu� Sinh tâu r+ng: “Ý thn không mu�n � l�i bên b�”.

Bèn v� Kinh xin âm d� ng �� cu cho sóng b� �� c yên. Kíp khi v� t�i Kinh, xây ��n th� � làng An Lãng…

T�i ��i Trn Anh Tông, g-p h�n hán, vua sai l%p �àn �� cu ��o. Thn bèn thác m�ng cho vua, nói: “��n này có vua Câu Mang, có phép làm m�a”. Vua t"nh d%y, sai quan dâng l�, qu� nhiên �� c bu�i m�a to gió l�n. Vua bèn sách phong cho thn làm H%u th� ��i phu nhân, ��i ��i gia phong vì ngh� thn có công v�i dân.

Tri�u Trn l�i phong là 5ng thiên H%u th� thn k� nguyên quân. Phàm ti�t l%p xuân ��u mang th� ng�u (1) n�p � d��i ��n, t�i nay �ã thành t�c l�.

Chú thích:

(1) T(c xuân ng�u, l�y ��t n-n thành hình con trâu �� t� thn vào mùa xuân.

Page 79: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

12. TRUY�N V� TH N NÚI HNG L�NH

Núi H�ng L�nh � ��o Ngh� An. X�a � huy�n La S n có b�n ng��i ��n c*i trong núi th�y m�t cái h�, trong h� có m�t m� nhân r�t �/p �ang t$m trên m�t t�ng �á b+ng ph1ng. M� nhân trông th�y b�n ng��i thì nh�y xu�ng h�.

B0ng có m�t con ba ba l�n n�i � trên m-t n��c, b�n ng��i kinh hãi bèn hái nh&ng qu� quý trên h� mà �i. �i su�t ngày không ti�n �� c b��c nào, b0ng th�y m�t d� nhân ��n nói r+ng: “V(t nh&ng qu� quý �i thì m�i có th� ra kh)i ch�n này, n�u v� �� c t�i nhà thì ch� có ti�t l� chuy�n trong núi cho ai h�t”. V� sau có ng��i ti�t l� chuy�n, h�c máu mà ch�t.

��n ��i Thánh Tông hoàng �� tri�u ta(1), vua t�i núi này, c$m bi�n � trên núi. Núi có chín m� i ng�n. T�nh không th�y h�, ch" nghe nh� có ti�ng sóng v0. Tr�i l%p t(c �� m�a. Th�y thn r�t là linh (ng, nhà vua ban phong cho �i�n l�, ��n nay ng��i ��i v�n còn k� l�i chuy�n x�a. N i �ó là núi H�ng L�nh thu�c huy�n Nghi Xuân và Can L�c (Hà T�nh).

Chú thích:

(1) Ch�a rõ vua Thánh Tông ��i Lý, vua Thánh Tông ��i Trn hay vua Thánh Tông ��i Lê. Có l4 là ��i Lê.

13. TRUY�N TH N NÚI V�NG PHU

Núi V�ng Phu thu�c huy�n V, X� ng, � ca b� c*a ��o Thu%n Hóa.

Ng��i ��i t� ng truy�n r+ng: ngày x�a có hai anh em m�t trai m�t gái làm ngh� ��n c*i � trong r�ng. Ng��i anh ch-t g0, l! tay trúng ph�i �u em. Ng��i em �au quá ngã l#n xu�ng ��t. Ng��i anh t��ng em ch�t, s hãi mà b) tr�n �i xa.

Ng��i em �� c m�t c� già �em v� nuôi, ��n khi tr��ng thành, nhan s$c tuy�t �/p, khác h1n ngày x�a. Khi c� già ch�t, ng��i em gái m�i �i l�y ch�ng, l�i l�y �úng ng��i anh ru�t. Ng��i anh không bi�t v là em gái.

Anh ta th�y trên �u v có m�t v�t s/o, nhân h)i duyên do. Ng��i v nói: “Lúc còn nh) thi�p theo anh trai vào r�ng ��n g0, anh thi�p l! tay chém trúng vào gi&a trán thi�p r�i b) tr�n m�t, không bi�t s�ng ch�t n i nào”.

Ng��i anh nh%n ra em gái mình nh�ng �ã trót k�t làm v ch�ng, cho nên ng�i mà không dám nói rõ, l�y c� �i buôn, b) ra �i mà không v� n&a. Ng��i em không bi�t ch�ng là anh mình, ngày ngày trông � i, ch�t mà bi�n thành hòn �á.

Ng��i ��i bèn g�i hòn �á �y là �á V�ng Phu, l�i th�y linh thiêng bèn l%p ��n th� ph�ng.

Page 80: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

14. TRUY�N D�U TRÂU VÀNG � HUY�N TIÊN DU

Ngày x�a, ��i th� ng c�, có ng��i V� ng Ch�t �i ��n c*i � trong núi g-p hai tiên ��ng �ang �ánh c�. Hai tiên ��ng cho Ch�t m�t h�t táo. Ch�t #n kh)i �ói r�i gác rìu mà ng�i xem �ánh c�. Tiên ��ng b�o Ch�t: “Cán rìu c*a ng��i nát r�i”. Ch�t cúi xu�ng, lúc ng2ng lên thì không th�y tiên ��ng �âu. K�p ��n khi tr� v� nhà thì không còn g-p l�i nh&ng ng��i thân c, � trn gian n&a.

Do tích �ó, ng��i ��i bèn g�i qu� núi này là núi L�n Kha (núi rìu nát) còn g�i là núi Tiên Du (núi ch i tiên) r�i nhân l�y tên �y �� �-t tên huy�n. 3 huy�n Tiên Du nay v�n còn v�t c,.

Núi Tiên Du có tinh Trâu Vàng (Kim Ng�u) na �êm th��ng t)a ra ánh sáng. Có nhà s� l�y tích tr� ng y�m lên trán trâu, trâu vàng b) ch�y húc vào ��t làm sút thành cái h�. N i này sau g�i là thôn Húc.

Trâu ch�y ��n ��a ph%n V#n Giang, vì v%y � �ây có cái v,ng l�n g�i tên là V,ng Trâu �m. Trâu ch�y qua các xã Nh� Ph� ng, Nh� Loan, ��i L�n, �a Ng�u. Các xã này s� d� tên nh� v%y là vì có v�t chân trâu �i t�i.

Trâu l�i t� trong b�n ra sông Cái, ��n Ninh Giang, �i men ph* Lý Nhân, theo ven sông Cái t�i sông Tô L�ch, ch0 �y chính là Tây H�.

Ng��i ��i truy�n t�ng r+ng Cao Bi�n gi)i thu%t s�, thông ��a lý, th��ng c�!i di�u gi�y bay trên không trung �� y�m các n i th$ng c�nh. Bi�n th�y trâu �i vào h� Dâm �àm (nay là Tây H�) r�i thoát không th�y trâu �âu n&a. Trên ���ng trâu ch�y, kh$p n i bi�n thành khe, ngòi, rãnh, l�ch. Ng��i x�a �ã có th r+ng:

Kim Ng�u do 2n t�i h� trung,

Thu. h�t nan tm b�t ki�n tung.

��i Vi�t Nam an t�n thánh ch*,

Cao Bi�n h� bút h%n vô cùng(1).

Chú thích:

(1) T�m d�ch ý nh� sau:

Trâu Vàng còn 2n mãi gi&a h�,

N��c c�n mu�n tìm ch1ng th�y tung tích.

N��c Vi�t bình yên là nh� thánh chúa,

Cao Bi�n h� bút h%n còn sâu.

Page 81: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

15. TRUY�N V� TH N LÀNG B! BÁI

Thn làng B� Bái là tinh c*a Viêm Long. X�a � làng H�n Ki�u thu�c l� H� H�ng có hai anh em nhà h� �-ng, m�t tên là Thi�n Minh, m�t tên là Thi�n X�, xu�ng bi�n �ánh cá g-p m�t v%t là gi�ng nh� hình cây g0, dài h n 3 th��c, s$c nh� tr(ng qu�, d%p d�nh trôi theo ng�n sóng. Hai anh em nh-t l�y �em v�. ��n �êm b0ng nghe th�y trong v%t �y có ti�ng ��ng. Hai anh em kinh hãi v�i �em v(t ra gi&a dòng n��c, r�i sang thuy�n khác ng* nh�.

�êm �y, hai anh em m�ng th�y có m�t ng� i ��n nói r+ng: “Ta là v �ông H�i Long V� ng, trót l! �i l�i v�i Viêm Long V� ng do �ó sinh ra �(a con �y, ta s �ông H�i Long V� ng bi�t nên �em gi các ng� i. Các ng� i hãy gi& l�y và b�o h� cho c2n th%n, không �� c �� ai xúc ph�m t�i. Sau này nó tr��ng thành t�t có th� ban phúc cho các ng� i”. Hai anh em kinh hãi t"nh d%y th�y cây g0 tr��c l�i trôi theo thuy�n, bèn �em theo v�. T�i nhà, hai anh em ngh� �%u � ��t B� Bái. Cây g0 b0ng nh�y t� trong thuy�n lên m-t ��t. Hai anh em bèn l%p ��n, l�y cây g0 t�c t� ng �� th�, g�i là Long Quân.

��i Trn, vua sai th� thn l-n xu�ng b� mò h�t châu. Th� thn không mò �� c gì c�, ch" có con cháu h� �-ng mò �� c r�t nhi�u. Th� thn h)i duyên do, h� �-ng bèn �em h�t chuy�n x�a nói rõ. Th� thn tâu lên vua. Vua sai dùng ngh� l�, âm nh�c �i r��c t� ng, t� �ó mò �� c r�t nhi�u châu ng�c. Vua giáng chi�u th��ng cho danh hi�u Thn châu Long Quân t-ng phong là L i t� linh thông hu� tín Long Quân. ��n th� �-t � xã b� Bái, huy�n Qu�nh Côi. Phía �ông ��n có bãi tha ma, �ó chính là n i kh$c t� ng ngày x�a. Tr�i qua các tri�u vua, thn ��u �� c gia phong m� t�. T�i nay ��n �ó v�n r�t là linh (ng.

16. TRUY�N V� TH N � CH$M LÂN �ÀM

Thn Lân �àm chính là thn r�ng v%y. X�a thn th��ng hóa thành ng��i �� tìm thy h�c ��o (1). Thy h�c l�y làm l� bèn tìm ch0 � c*a thn, th�y thn náu � trong ch+m. Thy h�c th��ng tra h)i, thn bèn nói th�c r+ng: “N#m nay trên thiên �ình ng�ng vi�c làm m�a”. Thy h�c c� nài thn làm ra m�a. Thn b�t �$c d� ph�i nghe l�i.

Sau trong ch+m có bi�n ��ng, thy trò t�i ch+m th�y thn hút n( c trong nghiên phun thành m�a m�c �� tr� h�n hán. Th� ng �� cho là vi�c �ã ti�t l� bèn b$t t�i thn. Thây thn n�i � trên ch+m, thy h�c thu v� an táng, nhân �-t tên ch+m là Long �àm, sau ��i thành Lân �àm.

Thn r�t là uy linh, hi�n (ng. ��n th� thn �-t � xã Lân �àm, huy�n Thanh �àm. ��i ��i thn �� c phong làm trung �1ng thn.

Chú thích:

(1) Có ch0 l�i nêu rõ thy h�c �ây là Chu V#n An, b%c ��i nho ��i Trn

Page 82: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

17. TRUY�N VU!T RNG �U�I GI(C

Theo sách S Ký thì Tri�u Vi�t V� ng h� Tri�u, huý là Quang Ph�c, ng��i huy�n Chu Diên, th�i Ti�n Lý Nam �� làm ch(c T� t��ng quân.

Khi vua L� ng vào #n c��p, Ti�n Lý Nam �� lánh vào ��ng Khu�t Liêu sai v� ng gi& n��c. Vì s(c y�u không ch�ng n�i v� ng ph�i lui v� gi& �m Nh�t D� r�i cu ��o tr�i ��t và các v� thn linh � �m.

B0ng th�y m�t v� thn nhân c�!i r�ng mà xu�ng, tháo vu�t r�ng trao cho v� ng b�o g$n vào m, �u mâu. V� ng ti�n �ánh, quân L� ng tan v! thua ch�y, gi�t t��ng L� ng là D� ng S+n. Quân L� ng tr� v� ph� ng B$c. Ti�n Lý Nam �� m�t, V� ng vào � trong thành Long Biên, ra chi�u xây hai thành Loa L�c, V, Ninh, t� x�ng là Nam Vi�t V� ng.

Không bao lâu, t��ng cùng h� v�i Nam �� là Ph%t T t� ��ng Dã N#ng kéo quân t�i. Tri�u V� ng ngh� Ph%t T là h� hàng Nam ��, không n! di�t, bèn c$t ��t chia mi�n Cát Châu �� �, nay là hai xã Th� ng Cát, H� Cát huy�n T� Liêm v%y. L�i xây thành � phía tây thành Ô Diên, nay là mi�n H� M0, huy�n T� Liêm. Sau con Ph%t T là Nhã Lang cu hôn v�i Tri�u, Tri�u V� ng �em con gái là C�o N� ng g� cho. Nhã Lang b�o v : “X�a nhà ta và Tri�u V� ng coi nhau là thù ��ch, ngày nay thông gia v�i nhau th%t là hay l$m. Song không hi�u nh�c ph� ta th��ng dùng thu%t gì mà �ánh �u�i �� c quân gi-c”. C�o N� ng không rõ thâm ý, ��ng m�i chân tình, m%t �em vu�t r�ng và m, �âu mâu cho xem. Nhã Lang ngm ��i l�y r�i b�o C�o N� ng r+ng: “Nay ta d(t tình tr� v�, v�n nh�t có �i�u ch1ng lành, v� ng ph� không may ph�i qua x( này, nàng nên l�y áo lông ng0ng làm d�u v�t �� tìm giúp �! nhau”.

Nhã Lang t(c t�c v�, ��a cho Ph%t T. Ph%t T �$c chí c�t quân �ánh Tri�u V� ng. Tri�u V� ng không hay bi�t gì, ��c quân ��i m, �âu mâu ra �ánh. Quân Lý ti�n sát, V� ng bi�t s(c không ch�ng n�i bèn d$t con gái ch�y v� ph� ng Nam. Quân gi-c �u�i sát t�i n i, Tri�u V� ng hô l�n: “Hoàng Long thn v� ng mau l�i c(u!” B0ng th�y Long V� ng ch" tay mà nói: “K' r$c lông ng0ng chính là gi-c �ó!” Tri�u V� ng bèn rút ki�m chém con gái. Ng�a ch�y ��n ca bi�n ��i Nha b� n��c ch$n l�i, than r+ng: “Ta h�t ���ng r�i!” Long V� ng bèn r4 n��c m� ���ng d�n V� ng �i vào.

Ph%t T �u�i t�i n i th�y bi�t tích không bi�t �i �âu m�t, bèn quay v�. Tri�u V� ng làm vua 23 n#m.

Sau ng��i ��i th�y linh (ng, l%p ��n th� � ca b� ��i Nha, b�n mùa cúng t�. Ph%t T �ã di�t h� Tri�u, bèn d�i hai thành Loa L�c, V, Ninh, �óng �ô � Phong Châu, �ó là H%u Lý Nam ��. L�i phong ng��i con c*a anh là ��i Bi�n làm Thái Bình hu gi& thành Long Biên, phong ��i t��ng Lý T�n �"nh làm An Ninh hu gi& thành Ô Diên. H%u Lý Nam �� làm vua 23 n#m (1) sau b� ph� t��ng là L�u �(c di�t, dân l%p ��n th� � ca bi�n Ti�u Nha(2).

Chú thích:

(1) Có b�n chép là 22 n#m

Page 83: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

(2) D�ch theo b�n A.1300. Chú ý: có s� trùng h p gi&a tình ti�t và mô típ c*a truy�n này v�i truy�n Rùa Vàng.

��

18. TRUY�N PHÙNG B! CÁI ��I V��NG

��i v� ng h� Phùng tên H�ng (1) ng��i ��t ���ng Lâm thu�c Giao Châu, làm tù tr��ng Biên Man, hi�u là Lang, r�t giàu có, l�i d,ng l� c, có th� v%t trâu ��m h�. Em tên là H�i, s(c r�t kho', có th� vác ngàn cân, ch�c h�c, thuy�n nh) �i ngoài m��i d-m (2). Ng��i Man, Liêu (3) nghe tên ��u s hãi.

Các n#m ��i L�ch ��i ���ng ��i Tông nhân vi�c Giao Ch" có binh lo�n, hai anh em bèn th�ng l�nh các �p lân c%n, H�ng ��i tên là C� Lão, Hãi ��i tên C� L�c, l�y hi�u là �ô Quân, �ô B�o. Các tù tr��ng ��t ���ng Lâm và Phong Châu th�y ��u quy ph�c, do �ó uy danh l�ng l�y. Viên �ô h� ���ng Lâm h�i �y là Cao Chính Bình m� binh ti�n �ánh song không n�i, lo l$ng thành b�nh (4) mà ch�t.

H�ng bèn vào � trong �ô ph*, n$m chính s� và gi�i quy�t công vi�c trong 17 n#m (5). Khi ch�t, m�i ng��i ��nh l%p Hãi lên thay. Có viên t� s( �u m�c (6) là B� Phá L-c r�t kho' m�nh có th� nh� núi, không ch�u nghe theo. M�i ng��i bèn l%p con H�ng là An làm �ô h� quân �� yên lòng dân Man. Hãi lánh B� Phá L-c v� � Nham ��ng, sau không bi�t �i �âu m�t.

An tôn b� làm B� Cái ��i V� ng. Ti�ng ��a ph� ng g�i cha là b�, g�i m/ là cái cho nên có tên �y. An n�i ngôi �� c 3 n#m thì �(c Tông sai Tri�u X� ng làm An Nam �ô h�. X� ng vào, sai s( d� An. An và ng� i Man �u hàng. Các ng��i h� Phùng ��u b) �i h�t.

Sau H�ng r�t linh hi�n, m�i ng��i cho là thn, bèn l%p mi�u � phía tây ph* �ô h�, hàng n#m cúng bái. Phàm nh&ng nghi án và truy�n tr�m c$p b$t ��n th� � ��n ��u linh (ng ngay. Ngày nay h� ng la v�n còn ch�a d(t (7).

Chú thích:

(1) Có b�n chép là Qu�c Khang

(2) Có b�n chép là �i ngoài ngàn d-m

(3) Có b�n chép là ng��i Mán, Mèo.

(4) Có b�n chép là m$c b�nh h%u b�i.

(5) Có b�n chép là 7 n#m

(6) Có b�n chép là tù �i �u m�c.

(7) D�ch theo b�n A.1300

Page 84: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

19. TRUY�N �INH TIÊN HOÀNG

X�a �inh Tiên Hoàng là ng��i ��ng Hoa L�, l� Thanh Hóa. Ng��i ��i truy�n r+ng trong ��ng có cái �m sâu, m/ ông ng��i h� Thích, nguyên là t� thi�p c*a th( s �inh Công Tr(, th��ng ��n t$m ra � trong �m. G-p m�t con rái cá hi�p ph�i #n n+m v�i nó, v� nhà có thai. �y n#m sinh ra m�t con trai. �inh Công Tr( không bi�t, r�t m�c yêu d�u. Riêng bà m/ bi�t �ó là con c*a loài rái cá. Không bao lâu �inh Công Tr( m�t, rái cá b� ng��i trong ��ng b$t gi�t #n th�t r�i v(t x� ng �i. Ng��i m/ nghe tin ch� cho m�i ng��i t�n �i h�t, bèn nh-t x� ng �em v� gói l�i gác lên b�p. Th��ng d-n con r+ng: “X� ng b� mày � �ây”. Kíp t�i khi �ã khá l�n, chàng trai r�t gi)i l-n n��c.

Khi �y có ng��i khách ph� ng B$c �i tìm ��t, theo long m�ch mà t�i �ây, ban �êm xem thiên v#n th�y có lu�ng ánh sáng �) t� trong �m b�c lên, trông nh� m�t s i dây l�n xông th1ng lên sao Thiên mã, bi�t r+ng � trong �m t�t có v%t thn. Sáng hôm sau lùng tìm m�t ng��i gi)i l-n �� sai mò tìm. Nguyên trong �m có m�t ch0 r�t thiêng không ai dám t�i gn. Ng��i khách ph� ng B$c �em h%u th��ng �� treo gi�i. Chàng trai nghe tin, xin l-n t�i ch0 �y, l�y tay s� th�y m�t v%t gi�ng hình con ng�a �(ng � d��i �áy n��c. V�i vàng v� báo. Chàng trai l�y m�t n$m c) l�i xu�ng �-t phía tr��c ng�a. Ng�a há mi�ng ��p l�y. Li�n quay v� báo. Khách nói: Có huy�t. R�i l�y b�c ra th��ng mà b�o: sau này s4 xin h%u t-ng, nay hãy t�m quay v� ph� ng B$c. Nói r�i chia tay.

V�n thông minh, nghe l�i khách nói chàng bi�t ch$c là có huy�t � trong m�m ng�a, v�i v� nhà l�y gói x� ng � gác b�p, dùng c) b�c bên ngoài r�i l-n xu�ng n��c �em �út vào mi�ng ng�a. Ng�a bèn nu�t. V� sau dùng tr' m�c ��ng làm lính, l�y hoa lau làm c�. K' nào không ph�c thì �ánh, phn l�n ��u nghe theo, tôn làm minh ch*. V� nhà, chàng gi�t l n khao quân, ng��i chú t(c gi%n �ánh mà �u�i �i. Khi ch�y qua cái cu trên �m, cu gãy r i xu�ng. Ng��i chú �u�i theo, b0ng trông th�y có hai con r�ng vàng �! l�y chàng. Ng��i chú s hãi quay v�. T� ��y, ng��i v� quy ph�c càng ngày càng �ông.

M�y n#m sau ng��i khách tr� l�i mang hài c�t t� tiên ��nh ��n táng, nghe chàng �ã làm hùng tr��ng, b� h� �ông t�i trên ngàn ng��i, bi�t là huy�t �ã nghi�m m�t r�i, r�t là �au ti�c, bèn t�i mà nói r+ng: “Nay huy�t �y �ã thu�c v� Ngài. Huy�t r�t quý nh�ng ng�a mà không có ki�m thì v�n ch�a �*, nay có m�t thanh ki�m �-t � �u ng�a thì có th� tung hoành kh$p b�n cõi”. Chàng tin, bèn theo l�i l�y ki�m �-t vào �u ng�a mà quay v�. V� sau �ánh �âu �� c ��y, l�y hi�u là Bách Th$ng V� ng. Cu�i cùng d/p �� c m��i hai s( quân, th�ng nh�t �� c thiên h�, �óng �ô � thành Hoa L�, hi�u là Cù Thành, �-t niên hi�u là Thái Bình, làm vua 12 n#m. Sau b� n�i nhân là �0 Thích gi�t, th� 45 tu�i (1).

Chú thích:

(1) D�ch theo b�n A.1752.

20. TRUY�N TH N NÚI �NG C�

Page 85: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Thn núi ��ng C� v�n là linh thn th� ng �1ng � n��c ta. Núi � xã Trì Nê th� ng, huy�n Yên ��nh (1). Khi Lý Thái Tông còn là thái t �i �ánh Chiêm Thành t�i Tr��ng Châu, �êm quá canh ba m�ng th�y m�t d� nhân m-c giáp ph�c, t� x�ng là thn nghe vua Nam chinh xinh theo quân vua l%p chi�n công. Vua nh� rõ nh&ng l�i nói chuy�n trong m�ng.

Kíp khi th$ng tr%n tr� v� l%p ��n tôn th�, t�i Kinh s� l�i bói ��t l%p ��n. Thn thác m�ng xin � mé h&u trong thành, gn chùa thánh ch*. Khi Thái T� b#ng hà, ba V� ng làm ph�n. Tr��c hôm �ó, thn l�i thác m�ng cho Thái Tông b�o ph�i �� phòng. M�ng qu� nghi�m. Vua bèn ra chi�u phong v� ng t��c, d�ng mi�u th�, l%p làm thiên h� minh ch*.

Th�i Trn �� c phong làm Minh linh C�m(ng B�o h�u ��i v� ng (��n � mé trái Kinh, gn chùa T� An).

Chú thích:

(1) D�ch theo b�n A.1752

21. TRUY�N M'C TH)N

Theo S Ký và truy�n thuy�t thì ông h� M�c tên Th%n, ng��i C� ng Thu�, Qu�ng �(c. B� m/ s�ng v� ngh� chài l��i. Ông t��ng m�o khôi ngô, thiên tính tháo vát, v�n thích cái h�c bùa chú c*a ��o gia, n#m 18 tu�i tìm thy h�c pháp thu%t. Tr��c � núi Thanh T"nh, sau t�i núi An Ho�ch, ngao du các núi non � Ngh� An, các thn phù b�o �n ��u tinh thông c�, m�i bí quy�t ��u ngm thu�c, sau d�ng m�y gian nhà lá � b�n �p �� �, ra công tinh luy�n, r�ng c(u ng��i ��i. Do gi)i bùa chú mà n�i danh, song ngh� chài l��i v�n không sao nhãng.

D��i tri�u Lý Nhân Tông, thái s� Lê V#n Th�nh có k' nô t� ng��i Man � ��t ��i Lý gi)i thu%t bùa chú, có th� t�o ra s� ng mù và bi�n thân thành h� báo. V#n Th�nh d� nó d�y mà h�c �� c phép �y. Bèn âm m�u h�i chúa, nuôi lòng ph�n ngh�ch. M�t hôm vua th#m ch i Dâm �àm (nay là H� Tây) c�!i thuy�n nh) tìm cá, th�t nhiên s� ng mù �y m-t n��c, b�n b� mù m�t. Nghe có ti�ng thuy�n v0 chèo xu�ng n��c oàm o�p. Vua l�y g� m ném, phút ch�c s� ng mù tan. Th�y trên thuy�n có m�t con h� l�n, nh�y ch�m ch�m mà r�ng. M�i ng��i ��u s xanh m$t. Tình th� nguy ng%p, vua sai viên xá nhân truy�n cho các thuy�n chài l�i c(u.

M�c Th%n nghe tin, vung tay áo mà bói. V�i chèo thuy�n ��n tung l��i ��c câu thn chú r+ng: “Thiên la ��a võng, m%t b� t( chi, thn quang thn quang, chi�u tri�t v�n chi” (l��i tr�i l��i ��t, l-ng b*a b�n b�, thn quang thn quang, chi�u rõ chân t��ng) ��c xong b*a l��i lên mình h�. L��i bi�n thành l��i s$t, h� hi�n nguyên hình là V#n Th�nh. Vua th�y Th�nh là b%c ��i thn có công, không n! gi�t, �y lên th� ng l�u sông Thao, phong M�c Th%n làm Thái Uý Khang ��nh công, ban cho vùng Tây H� làm th�c �p, sau khi ch�t l�i �� c phong làm th� ng �1ng phúc thn, sai l%p mi�u � trong �p �� th� cúng.

Page 86: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

M� ông hi�n còn � ch0 cây táo ph��ng H� Kh2u, nhà n��c và dân chúng ��u th� cúng, r�t c�m (ng. Tr( c �� c phong, sau �� c t-ng, ngày càng vinh hi�n. ��n n#m Quang Thu%n ��i Thánh Tông, sai Thoát Hiên �-ng tiên sinh làm bài th tán t�ng nh� sau:

T� n�n ho+ng thi bi�n (ng tài,

Yêu nhân tích l� ��m tâm thôi,

Thu� tri nh�t ��nh yên ba khách,

Võng �$c Tây H� thái �p lai.

(Ngh�a là: C(u n�n tr� tài (ng bi�n gi)i, �(a yêu ma l� v�t, nh�t chí khí. Ai bi�t r+ng khách thuy�n trong s� ng mù, l�i có th� b*a l��i �� c c� vùng thái �p � H� Tây).

S� nghi�p c*a ông so v�i ng��i x�a bên dòng sông V� c,ng ch1ng kém gì. Bên c�nh ��n ông có m�t cây l�n s�ng kho�ng tr#m n#m, hình ngo+n ngoèo nh� con r$n, cành lá th�a th�t. Bên trong có m�t l0 huy�t thông su�t, có m�t con r$n l�n s�ng � trong huy�t, hàng tháng ��n ngày m�ng m�t và ngày r+m l�i cu�n khúc n+m d��i bàn th� trong ��n, ��n �êm l�i chui vào huy�t. ��n g�i là �i�n Sùng Khánh, � bên c�nh chùa V�nh Khánh (1).

Chú thích:

(1) D�ch theo b�n A.1300

22. TRUY�N NG�#I D� NHÂN LÀNG H� BÌ

3 làng H� Bì, huy�n Gia Phúc, t"nh H�i D� ng có m�t d� nhân v�n s�ng b+ng ngh� bán sò h�n. M�t hôm �i ��n b� bi�n th�y trên bãi cát có hai con trâu �� ng húc nhau bèn n$m tay th�i trâu, trâu ch�y xu�ng bi�n, �� r i b�u lông l�i. D� nhân cho là v%t thiêng, l�y mà nu�t. T� �ó s(c kho' phi th��ng, l-n xu�ng bi�n nh� �i trên ��t b+ng. Th��ng l-n xu�ng n��c b$t cá, có khi t�i m�y ngày m�i v�.

Khi �y gi-c B$c c�!i m�y tr#m chi�c thuy�n v� t bi�n t�i ca V�n Ninh, ng��i trong n��c r�t s hãi, tìmk' có th� �ánh lui gi-c B$c � kh$p trong ngoài �� phong th��ng. D� nhân bèn l-n vào trong bi�n, ��n d��i thuy�n dùng s$t nh�n mà ��c thuy�n v! b� n��c �ánh chìm. Gi-c B$c s hãi không hi�u t�i sao bèn l�y thu. tinh soi, t� cao nhìn xu�ng �áy bi�n, th�y có ng��i ng$m ��c � bên c�nh thuy�n v�i b*a l��i thép �� b$t. D� nhân bèn b� b$t s�ng. Gi-c c�i trói r�i h)i: n��c Nam có bao nhiêu �(a gi)i nh� mày? �áp: k' gi)i nh� ta r�t nhi�u, hi�n nay �ang � d��i b� ��c thuy�n… Ta ch1ng may b� b$t, th� ng qu�c n�u dùng ��n ta, ta s4 d�n ��n ch0 b�n h�, th� s(c mà b$t. Gi-c B$c tin l�i sai �em thuy�n nh/ �� �i. D� nhân th�a c lúc s h� nh�y xu�ng n��c tr�n m�t. B�n gi-c trong thuy�n nhìn nhau không bi�t làm th� nào.

Page 87: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Khi �y gi-c B$c th�y thuy�n chìm r�t nhi�u, l�i nghe nói n��c ta nhi�u ng��i gi)i l-n n��c bèn không dám � l�i, ��a toàn quân tr� v� ph� ng B$c. D� nhân tr� v� thì m�t.

Tri�u �ình ngh� có công �u�i gi-c truy phong làm ��i v� ng, cho th� cúng � t�t c� các ca bi�n ca sông mà ông b*a l��i, b$t sò. T�i nay �� c nhà n��c th� cúng, bao phong Th� ng �1ng linh s�ng b�t d�n nh�t ph� ng phúc thn (1).

Chú thích:

(1) D�ch theo b�n A.1752

23. TRUY�N HI THIÊN TRUNG LI�T V��NG

Ng��i ��i truy�n r+ng v� ng hi�u là Lý �ô uý, không bi�t ng��i th�i nào, tên tu�i �ã m�t. Nhân v� t sông g-p bão táp mà ch�t. Hi�n thành thn b�o ng��i trong thôn r+ng: Ta �� c Th� ng �� s$c phong làm thn � ca sông này.

Ng��i trong n��c l�y làm l�, l%p ��n th� cúng. Hàng tháng, ngày m�ng m�t và ngày r+m l�i có con r$n tr$ng t� d��i sông lên n+m cu�n tròn trong ��n. Ng��i trong thôn tôn làm minh ch* phúc thn. Các n#m Nguyên Phong tri�u ta (1), gi-c Mông C� vào #n c��p vây hãm Kinh. Vua lên xa giá �i xa. Thu%n dòng t�i �ây thì d�ng thuy�n l�i ngh" �êm. Thn báo m�ng cho vua r+ng: B� h� b�t t�t ph�i �i xa. Vua t"nh d%y sai quan trung s( lên ��n th$p h� ng kh�n r+ng: “… cu cho gi-c B$c không t�i �ây”. Sau qu� �� c nh� l�i.

D/p xong gi-c, s$c phong làm H�i thiên thánh v� ng, sau thêm các ch& Trung li�t uy v,, do có công âm phù (2).

Chú thích:

(1) T(c tri�u Trn

(2) D�ch theo b�n A.1300

GI�I THI�U 9 B�N L�NH NAM CHÍCH QUÁI (Ký hi�u là c*a th� vi�n khoa h�c xã h�i) B�n dùng �� d�ch là b�n A.33. Còn 8 b�n kia dùng �� tham kh�o khi d�ch và chú thích. Nay gi�i thi�u 9 b�n trong khi ch� � i có thêm �� c nh&ng b�n khác n&a. L8NH NAM CHÍCH QUÁI LI9T TRUY9N (A.33)

Page 88: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

I H�ng Bàng th� truy�n Ng� tinh truy�n H� Tinh truy�n M�c Tinh truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n Tân, Lang truy�n Nh�t D� Tr�ch truy�n Ch�ng bính truy�n Tây qua truy�n B�ch tr� truy�n II Lý Ông Tr�ng truy�n Vi�t T"nh truy�n Kim Quy truy�n Nh� Tr�ng Phu Nhân truy�n Man N� ng truy�n Nam Chi�u truy�n Tô L�ch giang truy�n T�n Viên s n truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn truy�n T� ��o H�nh, Nguy�n Minh Không truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n. Hà Ô Lôi truy�n. L8NH NAM TRÍCH QUÁI LI9T TRUY9N (A.2194) I H�ng Bàng th� truy�n Ng� tinh thn truy�n H� Tinh thn truy�n M�c Tinh thn truy�n Tân, Lang c� truy�n Nh�t D� Tr�ch truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n Ch�ng bính c� truy�n

Page 89: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Tây qua c� truy�n B�ch tr� c� truy�n II Lý Ông Tr�ng truy�n Vi�t T"nh c� truy�n Nam Chi�u c� truy�n Tô L�ch c� truy�n T�n Viên s n truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn truy�n T� ��o H�nh truy�n Kim Quy c� truy�n Man N� ng c� truy�n Hà Ô Lôi D� Thoa V� ng truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n. III S� V� ng tiên truy�n Sóc Thiên V� ng truy�n Càn H�i tam v� phu nhân truy�n Long �0 v� ng khí truy�n. Minh ch* ��ng C� s n tiên truy�n. 6ng thiên hoá d�c h%u th� thn truy�n Long tr�o kh��c l0 truy�n Phùng B� Cái ��i V� ng truy�n Trinh linh nh� Tr�ng Phu nhân truy�n. M� Ê trinh li�t phu nhân truy�n. H�ng thánh ��i thn v� ng truy�n. Minh (ng C� s� thn t� truy�n. ��i than �ô l0 th�ch thn truy�n. Xung thiên chiêu (ng thn v� ng truy�n. Khai thiên tr�n qu�c �+ng châu phúc thn truy�n. Uy hi�n b�ch h�c thn t� truy�n Thn châu long v� ng truy�n M�c ��nh Chi th�c l�c Ph�m T H� s� s� truy�n.

Page 90: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

L8NH NAM CHÍCH QUÁI NGO:I TRUY9N (A.2170) H�ng Bàng th� truy�n H� Tinh truy�n Ng� Tinh truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n Ch ��ng T truy�n T�n Viên s n thn truy�n Lang Liêu ch�ng bính truy�n. Cao th� Tân lang truy�n Mai th� Tây qua truy�n Lý Ông Tr�ng truy�n Kim Quy truy�n Cao T��ng quân truy�n Thôi Ng� s truy�n Man N� ng truy�n Tr� ng T��ng quân truy�n (Long Nhãn Nh� Nguy�t) Lý T��ng quân truy�n B�ch H�c giang thn truy�n Tô L�ch giang thn truy�n Long �0 chính khí thn truy�n. Pháp s� tr� M�c tinh truy�n T� ��o H�nh thi�n s� truy�n Nguy�n Minh Không thi�n s� truy�n D� ng Không L� thi�n s� truy�n Nguy�n Giác H�i thi�n s� truy�n. Càn H�i thn truy�n Hà Ô Lôi truy�n H�ng L�nh s n thn truy�n V�ng Phu s n thn truy�n Tiên Du Kim Ng�u tích truy�n B� Cái thn truy�n Lân �àm thn truy�n Qu�c s� l%p Sóc Thiên V� ng t� Ho+ng thánh ��i v� ng truy�n (Ph�m C� L� ng)

Page 91: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Xung thiên Chiêu (ng v� ng truy�n Khai thiên �+ng Châu phúc thn truy�n ��ng C� S n thn truy�n M� Ê trinh li�t phu nhân truy�n 5ng thiên hóa d�c h%u th� thn. L8NH NAM CHÍCH QUÁI (A.1752) H�ng Bàng truy�n H� Tinh truy�n Tân, Lang truy�n Nh�t D� Tr�ch truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n B�c Trì ch�ng bính truy�n Tây qua truy�n Lý Ông Tr�ng truy�n Man N� ng truy�n Tô L�ch giang truy�n T�n Viên s n truy�n T� ��o H�nh truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n D� Thoa V� ng truy�n S� V� ng tiên truy�n Sóc Thiên V� ng truy�n Càn H�i tam v� phu nhân truy�n Minh ch* ��ng C� S n thn truy�n 5ng thiên hóa d�c th� thn truy�n Phùng B� Cái ��i v� ng truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn ký. �inh Tiên Hoàng ký Trn tri�u phát tích ký Kim Nhan S n ký �� thích ký Liêm ti�t công thn ký. Tr�ng nguyên k� ký. B�ng nhãn Nguy�n Toàn An ký.

Page 92: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Th� ng th� Tr� ng Phu H� ký Th� ng th� Tr�nh Thi�t Tr� ng ký Th� ng th� Lê Nh� H� ký H� Bì d� nhân ký Phù Ung xã ti�t ph� Tham ngh� V, �#ng Hi�n ký Ph�m Tr�n, �0 Uông ký L8NH NAM CHÍCH QUÁI LI9T TRUY9N KH;O CHÍNH (A.750) H�ng Bàng th� truy�n Ng� Tinh truy�n H� Tinh truy�n M�c Tinh truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n Tân, Lang truy�n Nh�t D� Tr�ch truy�n Ch�ng bính truy�n Tây qua truy�n B�ch tr� truy�n Lý Ông Tr�ng truy�n Vi�t T"nh truy�n Kim Quy truy�n Nh� Tr�ng Phu Nhân truy�n Man N� ng truy�n Nam Chi�u truy�n Tô L�ch giang truy�n T�n Viên s n truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn truy�n T� ��o H�nh, Nguy�n Minh Không truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n. Hà Ô Lôi truy�n. Nguy�n Minh Không bi�t truy�n V, Ninh Cao T��ng quân truy�n Lý t��ng quân truy�n B�ch H�c giang thn truy�n

Page 93: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Long �0 chính khí thn truy�n Qu�c s� l%p Sóc Thiên V� ng t� Ho+ng thánh ��i v� ng t� Xung thiên Chiêu (ng v� ng thn truy�n Khai thiên �+ng Châu thn truy�n ��ng C� S n thn truy�n. M� Ê Trinh li�t phu nhân truy�n Càn H�i thn truy�n H�ng L�nh s n thn truy�n Tiên Du Kim Ng�u tích truy�n B� Bái thn truy�n Lân �àm thn truy�n Chiêm Thành truy�n. L8NH NAM CHÍCH QUÁI A.1300 (quy�n này thi�u �u thi�u �uôi) Kim quy truy�n (m�t �o�n �u) Man N� ng truy�n Vi�t t"nh truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn truy�n T� ��o H�nh, Nguy�n Minh Không truy�n Nam Chi�u truy�n Tô L�ch giang truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n Hà Ô Lôi truy�n D� Thoa v� ng truy�n H: (quy�n th( ba) S� V� ng tiên truy�n Sóc Thiên V� ng truy�n Càn H�i tam v� phu nhân truy�n Long �0 v� ng khí truy�n Minh ch* ��ng C� s n thn truy�n 5ng thiên hóa d�c h%u th� thn truy�n Long kh�o Kh��c l0 truy�n Phùng B� Cái ��i v� ng truy�n

Page 94: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

M� Ê truy�n. H�ng Thánh ��i thn v� ng truy�n Minh (ng thn truy�n ��i Than �ô l0 th�ch thn truy�n X�ng Thiên Chiêu (ng thn v� ng truy�n Khai thiên tr�n qu�c �+ng châu phúc thn truy�n Uy linh b�ch h�c thn t� truy�n Thn châu long v� ng truy�n. T<NG B= Tiên l& b� tát chân truy�n Uy linh an thái bái ân phúc thn truy�n M�c th%n truy�n Uy minh d,ng li�t hi�n trung tá thánh ��i v� ng truy�n Thái uý trung ph� v, d,ng qu�c công truy�n Khuông qu�c �ô th�ng tá thánh ��i v� ng truy�n H�i thiên trung li�t ��i v� ng truy�n T>C B= ��i t� minh t� khám t�ng truy�n Tràng qu. hi�n linh ký Huy�n quang t� gia th�c l�c Tr�ng nguyên m�c ��nh chi (truy�n này m�t)

L8NH NAM CHÍCH QUÁI (A.1200) I H�ng Bàng th� truy�n Ng� tinh truy�n H� Tinh truy�n M�c Tinh truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n Tân, Lang truy�n Nh�t D� Tr�ch truy�n

Page 95: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Ch�ng bính truy�n Tây qua truy�n B�ch tr� truy�n Lý Ông Tr�ng truy�n Vi�t T"nh truy�n II Kim Quy truy�n Nh� Tr�ng Phu Nhân truy�n Man N� ng truy�n Nam Chi�u truy�n Tô L�ch giang truy�n T�n Viên s n truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn truy�n T� ��o H�nh, Nguy�n Minh Không truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n. Hà Ô Lôi truy�n. D� Thoa v� ng truy�n S� v� ng tiên truy�n III Sóc Thiên V� ng truy�n Càn H�i tam v� phu nhân truy�n Long �0 v� ng khí truy�n Minh ch* ��ng C� s n thn truy�n 5ng thiên hóa d�c h%u th� thn truy�n Long kh�o Kh��c l0 truy�n Phùng B� Cái ��i v� ng truy�n M� Ê trinh phu nhân truy�n. H�ng Thánh ��i thn v� ng truy�n �ông Song s� tích H� ��ch truy�n Minh (ng �$c s� thn t� truy�n ��i Than �ô l0 th�ch thn truy�n X�ng Thiên Chiêu (ng thn v� ng truy�n Khai thiên tr�n qu�c �+ng châu truy�n Uy linh b�ch h�c thn truy�n Tiên L& s n B� tát chân nhân truy�n

Page 96: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Uy linh �$c thái bái ân thn truy�n M�c th%n truy�n Uy linh d,ng li�t hi�n trung thn truy�n Khuông qu�c �ô th�ng tá thánh v� ng truy�n Huy�n quang t� gia th�c l�c L8NH NAM CHÍCH QUÁI (VHv.1473) I H�ng Bàng th� truy�n Ng� tinh truy�n H� Tinh truy�n M�c Tinh truy�n Tân, Lang truy�n Nh�t D� Tr�ch truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n Ch�ng bính truy�n B�ch tr� truy�n II Lý Ông Tr�ng truy�n Vi�t T"nh truy�n Kim Quy truy�n Man N� ng truy�n T�n Viên s n truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn truy�n T� ��o H�nh, Nguy�n Minh Không truy�n Nguy�n Minh Không bi�t truy�n Nam Chi�u truy�n Tô L�ch giang truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n. Hà Ô Lôi truy�n. D� Thoa v� ng truy�n III S� v� ng tiên truy�n

Page 97: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Sóc Thiên V� ng truy�n Càn H�i môn tam v� phu nhân truy�n Long �0 v� ng khí truy�n Minh ch* ��ng C� truy�n 5ng thiên hóa d�c h%u th� thn truy�n Long tr�o Kh��c l0 truy�n B� Cái ��i v� ng truy�n Trinh linh nh� Tr�ng truy�n M� Ê trinh li�t truy�n. H�ng Thánh ��i v� ng truy�n Minh (ng An s� truy�n ��i Than �ô l0 th�ch thn truy�n X�ng Thiên Chiêu (ng thn truy�n Khai thiên tr�n qu�c truy�n Uy linh b�ch h�c thn truy�n Tiên L& s n B� tát chân nhân truy�n Uy linh �$c thái bái ân thn truy�n M�c th%n truy�n Uy linh d,ng li�t hi�n trung thn truy�n Khuông qu�c �ô th�ng tá thánh v� ng truy�n Huy�n quang t� gia th�c l�c L8NH NAM CHÍCH QUÁI (VHv.1473) I H�ng Bàng th� truy�n Ng� tinh truy�n H� Tinh truy�n M�c Tinh truy�n Tân, Lang truy�n Nh�t D� Tr�ch truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n Ch�ng bính truy�n B�ch tr� truy�n II

Page 98: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Lý Ông Tr�ng truy�n Vi�t T"nh truy�n Kim Quy truy�n Man N� ng truy�n T�n Viên s n truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn truy�n T� ��o H�nh, Nguy�n Minh Không truy�n Nguy�n Minh Không bi�t truy�n Nam Chi�u truy�n Tô L�ch giang truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n. Hà Ô Lôi truy�n. D� Thoa v� ng truy�n III S� V� ng tiên truy�n Sóc Thiên V� ng truy�n Càn H�i môn tam v� phu nhân truy�n Long �0 v� ng khí truy�n Minh ch* ��ng C� s n thn truy�n 5ng thiên hóa d�c h%u th� thn truy�n Long tr�o Kh��c l0 truy�n B� Cái ��i v� ng truy�n Trinh linh nh� Tr�ng truy�n M� Ê trinh phu nhân truy�n. H�ng Thánh ��i thn v� ng truy�n �ông Song s� tích H� ��ch truy�n Minh (ng �$c s� thn t� truy�n ��i Than �ô l0 th�ch thn truy�n X�ng Thiên Chiêu (ng thn v� ng truy�n Khai thiên tr�n qu�c �+ng châu truy�n Uy linh b�ch h�c thn truy�n Thn châu long v� ng truy�n L8NH NAM CHÍCH QUÁI (VHv.1266)

Page 99: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

H�ng Bàng th� truy�n Ng� tinh truy�n B�ch khuy�n tam túc H� Tinh truy�n M�c Tinh truy�n Tân, Lang truy�n Nh�t D� Tr�ch truy�n ��ng Thiên V� ng truy�n Ch�ng bính truy�n Tây qua truy�n Lý Ông Tr�ng truy�n Vi�t T"nh truy�n Kim Quy truy�n Man N� ng truy�n T�n Viên s n truy�n Long Nhãn, Nh� Nguy�t nh� thn truy�n T� ��o H�nh, Nguy�n Minh Không truy�n Nam Chi�u truy�n Tô L�ch giang truy�n D� ng Không L�, Nguy�n Giác H�i truy�n. Hà Ô Lôi truy�n. D� Thoa v� ng truy�n S� V� ng tiên truy�n Càn H�i môn tam v� phu nhân truy�n Long �0 v� ng khí truy�n Minh ch* ��ng C� truy�n 5ng thiên hóa d�c h%u th� thn truy�n B� Cái ��i v� ng truy�n Nh� Tr�ng phu nhân truy�n M� Ê trinh li�t phu nhân truy�n. H�ng Thánh ��i thn v� ng truy�n Minh (ng An s� thn t� truy�n ��i Than �ô l0 th�ch thn truy�n X�ng Thiên Chiêu (ng thn v� ng �+ng châu thn truy�n B�ch H�c thn t�. Thn châu long v� ng truy�n Ni s� �(c h�nh truy�n Ph�m T H� s� s� truy�n

Page 100: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

PH> D? V<N Nguy�n Qu�c Công Kim Nhan s n Tích Kê mai m�u Di�n Châu thái thú Ngô Tu�n C*ng Thiên T �áo gia Phan �ình Tá S n V� ti�t ngh�a Nguy�n Nghiên T� Nam Hoa m�c t� ng Tiên nhân Ph�m Viên Trn Danh Tiêu C� Liêu trang Trn Bá Kính S n D� c ��i v� ng Quan trung Lê Kính Nguy�n Công Ch�t Ti�n s� Nguy�n Chu �0 Lâm Tr�ch Chí linh Nguy�n M�i Phùng th� ng th� Nguy�n Công Hãng. T� Ao s� Vân Canh kh� ti�t S� tiêm công t� Tr�n V, thn m�ng Hi�n Phó gi� t Tri�u Kh2u linh t� T( t �#ng khoa Ti�n ki�p luân h�i Nguy�n Danh C Khách nhân mai kim Kh)a ��i v� ng Giáp H�i tr�ng nguyên

Page 101: LNH NAM CHÍCH QUÁI - Nam Ky Luc Tinh1492].pdf · (5) S u th n t : t(c là sách S u th n ký c*a Can B o ˆ˙i T n, chép các truy n v˜ th n. Có 20 quy˚n, ˆ˙i sau thêm 10

Nguy�n Th� �i�m