o diari

« À la Une »3 questions a : Marilis Orionaa

pagina 18

Lo retrait : Patric Roux

pagina 20

N°30Març

Abril de 2016

5 €

Lo Diari, La cultura, en occitan – Revista bimestriala de l’IEO Miègjorn-PireneasDisponible au numéro et par abonnement ISSN : 2427 - 5735 – CPPAP :0117 G 92946

Lo Dorsièr : Le Carnaval Gascon

pagina 9

L L a cultura, en occitan

A mesura daus numèros, la nosta equipa que contunha d’estructurar e de hèr progressar eth vòste magazine, dab la volentat de bastir un vertadèr mèdia dedicat a la

cultura en occitan.Tot permèr, eths nostes esfòrç que’s portèn sus dus aspèctes qui’ns semblèn primordiaus. De un costat, que tribalhèm eth maquetatge entà obtier un aspècte actuau e adaptat a un magazine culturau. De un aute costat, que s’i hedom entà dar un « esqueleta » au noste bimestriau dab arrubricas regularas  : las Navèras, las Edicions, eths Scopitònes, las Bèras Letras, eth Midi-Spòrt, Patrimòni, eth Portreit, las 3 questions a, a l’Universitat, Lenga, Television e tanben un gran agenda.

Puish, dens un dusau temps que decidim d’amelhorar la difusion de Lo Diari.E aqueth còp que i èm. Aron la venta a l’abonament, eth numèro 30 dau Diari qu’arrepresenta eth permèr numèro venut a l’unitat. En esperar la generalizacion de la sua venta entre Télérama e Les Inrockuptibles –  que calerà esperar bèth drin  – que’u poderatz arretrobar enas vòstas boticas / libràrias occitanas d’Albi, Castras, Montauban, Pàmias, Rodés, Tolosa...

Qu’enteni la vòsta question  : a la venta tiò, tot aquò qu’ei plan beròi mès quant còsta ?5 € ! Tiò tot aquò per 5 € ! E mes, en abonar-ve (1 an : 6 numèros) que’u podetz aver a 4 € per unitat.Alavetz, profitatz-ne tan que’n sobra ; pensatz que per 4 € òm n’a pas mes arren e que per un còp, òm ne pòt pas díder : que i a mes bon mès qu’ei mes car !

Sebastian Pugin

5 € l’unitat, 24 € eths 6 !

Lo Diari et lodiari.com, publications de l’IEO Midi-Pyrénées, 11 rue Malcousinat, 31000 ToulouseISSN : 2427–5735 – CPPAP : 0117 G 92946Directeur de la publication : Pierre LoubèreRédacteur en chef : Sébastien PuginRédacteur & Maquettiste : Aldric HagègeRédacteur : Pierre MolinImpression & Routage : P.R.D. Millau

Photos Couverture : Marilis Orionaa © Gérard CauquilCarnaval Gascon © Christian Sainty

Remerciements à nos partenaires, relecteurs,contributeurs et collaborateurs.

Edito

Novèlas - p.4

Edicions - p.6

Lo DorsièrCarnaval Gascon - p.9

IniciativaFormacion municipala - p.12

Tresaurs en lumMolière e l’occitan - p.14

Carta blanca (version paganta)Lo Scopitòne - p.15

Las Bèlas Letras - p.16

« Midi espòrt »- p.17

3 questions a Marilis Orionaa - p.18

Le RetraitPatric Roux - p.20

A la facultatPhilippe Martel - p24

Lenga - p.25

TV - p.26

Agenda - p.27

Photo : Aldric Hagège

4 N°30 – Març Abril

L’A s s o c i a -cion Antonin Perbòsc aviá decidit, coma l’an passat, d ’or ga n i z a r una serada a l’entorn de Nadal. On-gan, es la sala de las fèstas de

Sant-Vincenç d’Autajac, vilatge pròche de Cauçada, que foguèt causida. Aquò nos permetiá de far venir una populacion rurala que ven pas sovent a nòstras manifestacions. Sabiam pas tròp, çaquelà, çò que s’anava passar.Aviam demandat al mond de portar de que manjar e beure, e a totis los que podián cantar o jogar de mu-sica de venir. Es totjorn dificil de saber se las causas se faran coma previst. Es per aquò que foguèrem mai qu’estabosits de véser arribar, a partir de sèt oras, de mond de pertot, de Montalban, de Sant-Antonin, de Cauçada e dels alentorns, de Vaserac, etc. que porta-van dins lors braces tot çò que podiá far besonh per passar una brava serada. Aviam previst seissanta personas… e ne venguèt cent trenta ; esperavem un quinzenat de cantaires e n’i aguèt un cinquantenat, venguts d’un pauc pertot ; nos demandavem se i auriá pro per manjar e beure… e n’i aguèt per noirir tot aquel mond. Los cantaires cantèran mai que mai de cants occi-tans, d’auèi o d’un còp èra, e plan segur, tota l’assem-blada cantèt lo « Se canta ». I aguèt tanben qualquas istorietas en occitan, e la serada s’acabèt amb los dançaires. Era pas luènh de mièja-nuèch.Mas pensi que devem far mencion de las felicitacions que recebèrem dels ancians de l’Associacion del Tresen Atge de Sant-Vincenç, que foguèron encantats d’aver ausit pendent tota la serada aquel occitan que semblava fòrça lor patoès e qu’an pas sovent l’ocasion d’ausir.

Paul Burgan

Novèlas

Una brava serrada

A son entrada, lo Conselh Departamental d’Aude ven d’installar en aquesta fin de 2015 una Carrièra de las Plantas que presenta los divèrses tipes de pèi-ra que son explotats dins lo departament, las pèiras s’acompanhan de las plantacions de plantas grassas e de panèus d’explica que l’institucion n’a demandat la revirada en occitan a la seccion audenca de l’Institut d’Estudis Occitans.En vos passejant dins aqueste òrt, ne saupretz atal mai sus  : las carrièras de marme de Caunas, mas tanben de Montjòi o La Pauma ; l’expleitacion del grés gris a Mossolens ; lo beton de la cimentariá Lafarge a La No-vèla ; la dolomia negra de Las Tors ; la vena de qüars de Saissac ; los calvcaris blancs de Carlipan ; las minièras feldspaticas de Salvesinas  ; la pèira de Lènhas de Fa-bresan per la fabricacion de lindals e d’enquadraments de doberturas, las chiminièras e las fonts, lo mobilièr urban… ; lo gneis dels Martins, en Montanha negra…

Pèiras occitanas dins Aude

Òsca, òsca ! Volèm celebrar e felicitar plan coma cal les premiats e premiadas de totas las dictadas occitanas. Aquò dit, al Diari, avèm ça que la una pensada par-ticulara per la premiada de la dicatada de Foish, dins la categoria « professionals » : Hélène Laffont, que co-neissèm plan, pr’amor qu’es relectritz per vòstra revis-ta ! L’ocasion doncas de la mercejar, tant coma totas la personas que trebalhan a la qualitat del Diari !

Òsca !

L’Ostal d’Occitanía, aquel hotel tolosan del sègle XIV es luòc associatiu que dempuèi 2006 regropa dins Convergéncia Occitana 80 associacions qu’òbran per la lenga e la cultura occitanas. Un vintenat d’associacions i son lotjadas e de manifestations i son organizadas tota l’annada  : reunions, corses de lengas, corses de cant, conferéncias, concèrts, cantèras, exposicions, eca. Las òbras realizadas per la Comuna de Tolsa aqueste invèrn se van acabar e La Topina poirà drobír. Aquel cafè associatiu, serà un luòc de socializacion de la lenga occitana, a l’encòp cultural, festiu e convivial. La Topina prepausarà una causida larga de restaura-cion, de produits labelizats occitans, del comerci equi-table, o de la filièra biò. Plan segur La Topina melho-rarà la vida de l’Ostal e balharà de vam per organizar de manifestatcions a l’Ostal : cafè-cantèras, bals trads, aperitiu-concèrts, eca.L’associacion Fasèm de Bruch mena aquel projècte de restauration... e convivencia. Dempuèi 15 ans Fasèm de bruch fa la promocion de la lenga e de la cultura occi-tana e organiza de seradas musicalas un pauc pertot a l’entorn de Tolosa.Le Florent Salinié, aquel que pòrta le projèct per Fasèm de Bruch, es plan conescut dins le mitan occitan, e es aquí a son afar, estant qu’aguèt dos restaurants a Barce-lona pendant 6 ans.Esitetz pas a i anar far un torn, e a i menar de monde, pel plaser e per sostener La Topina.Trantalhetz pas tanpauc per sostener aquel projècte participatiu, que siasquèt lançat en febrièr e que s’aca-barà le 31 de març !Podètz tanben partejar la pagina Facebook : www.face-book.com/latopinatolosa L’inauguracion es prevista al mes d’abril.

La Topina : un estanquet a l’Ostal d’Occitanía !

Ara fa mai de dotze ans que lo grop Mosaïca prepausa una musica d’un estil novèl, apelat « oc-chaäbi1 », em-blematic d’un procediment de dobertura e de dialòg 1 « Chaäbi » es la musica populara d’Africa del Nòrd. Conten dins sa practica ela-meteissa l’esséncia de la musica dita tradi-cionala, aquela que se trasmet amb lo viscut e demòra encara la sorga d’inspiracion dins las creacions actualas.

entre las culturas  : amb lor audàcia e lors recèrcas musicalas, los musicians borrolan los asuèlhs, e, dins «  aqueste rescontre sus las cimas dels Pirenèus e de l’Atlàs  », revindican una jonccion oblidada (oculta-da ?) entre las contradas occitanas e l’espaci arabo-ber-bero-musulman d’Al Andalós (veire las conferén-cias-concèrts d’Alem Surre Garcia).En 2015, lo fondator Dominique Barès a volgut passar la man, lo grop a completament renovelat lo « pupitre occitan » e a integrat 2 joves e tanlentuoses musicians :- Caroline Dufau, ven d’una familha de cantaires biarneses, impregnada de cultura gascona. « Natu-ralament cantaira de polifonias » (la coneissèm dins lo grop «  Cocanha  »), pren amb aquela invitacion una plaça de solista que manca auèi sus la scèna mu-sicala occitana ;- Mickaël Vidal, el tanben, « es tombat dedins quand èra pichon » (es lo filh del celèbre musicaire, collector e pedagòg). Poli-instrumentista e cantaire, es ja famós malgrat son atge jove.Ensem, dins una atmosfèra de nòça incandescenta, los musicians « de las doas ribas » meton en comun la coneissença respectiva de lor sorga culturala per téisser una planca d’una borrèia al ritme gnawa, o una arabesca sus una basa de rondèu, coma s’aquò èra plan natural.E se realiza lo pantais sonòr d’una « novèla Andalosia ».Concèrt que ven : dissabte 9 d’abril, sala Marcel Carné de Roqueta (Garona-Nauta).

www.orgetcom.net/artistes/mosaica/

Nom – Association – Structure :

............................................................................

............................................................................

Prénom : ..........................................................

Adresse : ..........................................................

............................................................................

Code Postal : .................................................

Ville : ...............................................................

e-mail : .............................................................

N° de téléphone : ..........................................

Lo Diari : abonatz-vos !Lo Diari pendent 1 an, siá 6 numeròs ; 32 paginas e 4 rubricas exclusivas ;

un exemplar adreçat per corrièr en çò vòstre

= 24 €(en plaça de 30 €)

Podètz utilizar aquel bulletin, le copiar sus papièr

liure o le telecargar sus lodiari.com/le-magazine.

Completar lo mai legiblement possible. Tornatz-le,

amb le pagament per chèc a l’òrdre de « IEO MP » a :

IEO MP – Lo DiariAbonnements

11 rue Malcousinat 31000 TOULOUSE

… l’engrunat de Sant Paulet ; l’argela de Sant Pàpol ; l’arena silico-calcària de color clara de la sablièra de Bram ; los greses calcaris serviguèron per l’edificacion de Ciutat, de las catedralas Sant-Nasari e Sant-Mi-quèl, de Sant-Vincenç ; lo jaç de ròcas calcàrias de co-lor jaunassa de la carrièra de Ròcatalhada s’expleita a cèl dobèrt…Es atal tota una activitat qu’es mesa al jorn jos los angles istorics, economics mas tanben ecologics e… linguistics.

Mosaïca 2.0

6 N°30 – Març Abril

Andrieu Lagarda vos convida a la descobèr-ta d’un tresaur : lo tre-saur dels provèrbis e dires occitans recoltats al long de sa vida d’en-senhaire, de culheire de mots e d’escrivan cercant amb passion a la sorga de la paraula populara occitana.Aquel recuèlh recampa milierat de provèrbis e dires populars que son classats per tèmas, acompanhats de la traduccion francesa literala e d’un comentari que desvèla lor significacion e lor usatge quand aquò es necessari a lor comprene-son. Prefaci de Josiane Bru.

Deman serà un autre jorn, Adrieu Lagarda,letras d’òc, Camins, 2016ISBN : 978-2-916718-70-516 x 24 cm, 256 paginas,

24 €

EdicionsLo Camin rascanhut de l’August

Aquel libre es escrit en doas lengas (occitan/fran-cés, cap e cap). Lo títol francés « Auguste, ancien prisonnier de guerre  » ditz plan çò que conta. August nasquèt dins una familha de bordièrs avaironeses. A l’atge de 12 ans, en 1914, quitèt l’escòla que quatre de sos fraires èran partits sol-dats. Obrièr agricòla, se maridèt, e foguèt mobi-lizat en 1939. Coma 1,8 milion de soldats, foguèt fach presonièr e passèt cinc ans dins un estalag. Trabalhèt dins una usina, puèi dins una bòria e finiguèt jos las bombas dels Aligats a Berlin com-pletament aclapat.Liberat en 1945, demorèt un vencut de 40, e coma

tantes ancians presonièrs, tota sa vida visquèt amb lo pes d’aquelas oras solom-brosas. L’autor, Andrieu Bernat es lo filh de l’Au-gust.

Lo Camin rascanhut de l’August, Andrieu Bernat15x21 cm, 273 paginas12 €, La Tuta d’Òc, Tolosa o and.bernat@wanadoo.fr

Deman serà un autre jorn

En aquel sègle vint e un començant, la ques-tion que l’òm pausa mai sovent a un Occitan, que parla la lenga, es  : «  Consí l’avètz conegu-da aquesta lenga, e per de qué la parlatz  ?  ». Vertat que la transmis-sion familhala se fa pas mai e que los natius - los qu’an apresa la lenga al brèç - son pas gaire

nombroses. L’interrogacion es plan legitima. Lo problèma es ample e cal plan dire que se tròba tant de responsas coma d’Occitans. Trobèri inte-ressant d’apondre a la tièra del cases particulars, ma singulara contribucion. La revelacion se fa-guèt, per ieu, pel biais d’una analisi. Òc ben ! Sul divan, a contar sa vida a un psicanalista.

Lo Tust de la lenga, Yanick Martin,MARPOC Documents

La Princessa Valentina

Florian Vernet tòrna pre-ne la matèria del conte tradicional per ne far quicòm de nòu. Totes los motius del conte, totes los personatges, totes los mo-dèls esprovats, Vernet los coneis, los combina, los tòrç, los reutiliza de son biais. Apond a sa crea-cion la poncha necessària de segond gras, d’umor, d’anacronisme esquèr per una capitada bèla. Dins aquestes contes « faches a la man », plens de vida e de vam, l’occitan es encara e totjorn la lenga que sas paraulas dobrisson la pòrta dels pantaisses d’enfants.

La Princessa Valentina e autres contes, Florian Ver-net, CRDP de Montpelhier, Libre 191p. + CD 64 minISBN : 978-2-86626-274-714 €

Lo Tust de la lenga

7N°30 – Març Abril

Lo botanista Jean Car-bonel (1864-1942) nas-quèt e visquèt dins lo nòrd-oèst del depar-tament d’Avairon ont faguèt l’institutor. Es l’autor de nombrosas e importantas recèr-cas sus la flòra locala, dont mai d’un prendn en compte los noms vernaculars occitans. Es notadament lo cas de la Liste des noms pa-tois de plantes usités dans les cantons d’Entraygues et de Mur de Barrez, que faguèt paréisser en 1904 e 1905 dins lo Bulletin de l’Académie internationale de géographie botanique.La grana valor dialectologica, mas tanben etnogra-fica, d’aquel article nos a menat a ne donar una no-vèla edicion. Lo texte original es estat respectat, mas avèm prepausat transcripcions en grafía normalizada per acompanhar e esclairar la grafía patesejanta que Carbonel utilizaba per notar los noms de las plantas. Avèm de mai completat las informacions de la Liste des noms patois amb materials venguts d’autras obràs de Carbonel, dont la majora part coneguèron una di-fusion mai que mai limitada.Enfin, avèm illustrat la Flore occitane du Massif central atal establida per dessenhs extraits de la Flore descrip-tive d’Hippolyte Coste.Aquel obratge deuriá, l’esperam, contentar los amators d’etnobotanica e mai largament totes los que s’interes-san a la lenga e a la cultura occitana del Roèrgue e del Massiu Central.

Comanda al CCOR (Place Foch, 12000 Rodez, 05 65 68 18 75) per chèc, 10 € (8 € + 2 € de pòrt).

Huit siècles de littérature

Pelh promièr còp una antologia regionala porgís un panoramà que cobrís l’ensem de la literatura escriuta dels tres departaments occitans de nòstra region delh temps de uèit sègles de creacion literària.Mai se, per manca de plaça, son mas que tròç d’aquelas òbras d’una rara riquesa elh mèi de la literatura occi-tana que vos prepausam, esperam que vos bailaràn ja un imatge mai clara d’aquelh patrimòni quasi desco-neissut de las antologias de la literatura aoccitana que salhiguèron çai avora.Aquelh libre fuguèt éditat dins la colleccion Réginale sotz la direccion de Jean-Baptiste Martin consel-hièr scientific per las lengas regionalas auprèp delh

Conselh Regional Ròse-Aups, qu’assegura aquelas publicacions. Aqueste fu-guèt realizar per Joan Ros a l’ocasion de l’aprocha-ment de las doas regions Auvèrnhe mai Ròse-Aups.

Huit siècle de littérature occitane en Auvergne et Velay, Jean Roux, EMCC,10 €

Jean R

oux

H

uit siè

cles d

e litté

ratur

e occi

tane e

n Auv

ergne

et Ve

lay

Régionales

Entre les poèmes raffinés des troubadours du XIIe siècle et les écrits variés des auteurs actuels, huit siècles se sont écoulés. Au cours de cette période, de nombreux auteurs ont illustré avec talent les genres littéraires de leur temps : poésie, prose, théâtre, noëls…C’est un panorama de cette riche littérature que présente cet ouvrage en proposant une trentaine de morceaux choisis accompagnés de leur traduction en français, d’une transcription en graphie classique (lorsque c’est utile) et d’une courte notice biographique sur leur auteur.La richesse ancienne, la variété, comme la vitalité contemporaine de cette littérature écrite en occitan seront une révélation pour nombre de lecteurs. Pour tous, ce sera le plaisir de découvrir ou de redécouvrir des voix inouïes et un patrimoine littéraire et linguistique extraordinaire. Cet ouvrage a été préparé par Jean Roux, Président de l’Institut d’Études occitanes de la Haute-Loire et auteur, entre autres, de L’auvergnat de poche d’Assimil.

Ouvrage réalisé avec le concours de la

Jean Roux

Huit siècles de littérature occitane en Auvergne et Velay

Morceaux choisis

Édition bilingue (occitan / français)

Prix : 10 €9 782357 405073

Flore occitaneLe botaniste Jean Carbonel (1864-1942) est né et a vécu

dans le nord-ouest du département de l’Aveyron où il a

exercé la profession d’instituteur. Il est l’auteur de nom-

breuses et importantes recherches sur la flore locale, dont plu-

sieurs prennent en compte les noms vernaculaires occitans.

C’est notamment le cas de la Liste des noms patois de plantes

usités dans les cantons d’Entraygues et de Mur de Barrez,

qu’il a fait paraître en 1904 et 1905 dans le Bulletin de l’Aca-

démie internationale de géographie botanique.

La grande valeur dialectologique, mais également ethnogra-

phique, de cet article nous a conduits à en donner une nou-

velle édition. Le texte original a été respecté, mais nous avons

proposé des transcriptions en graphie normalisée pour accom-

pagner et éclairer la graphie patoisante que Carbonel a utilisée

pour noter les noms de plantes. Nous avons en outre complété

les informations de la Liste des noms patois par des matériaux

issus d’autres travaux de Carbonel, dont la plupart n’ont

connu qu’une diffusion limitée.

Nous avons enfin illustré la Flore occitane du Massif central

ainsi établie par des dessins extraits de la Flore descriptive

d’Hippolyte Coste.

Cet ouvrage devrait, nous l’espérons, satisfaire les amateurs

d’ethnobotanique et plus largement tous ceux qui s’intéres-

sent à la langue et à la culture occitanes du Rouergue et du

Massif central.

Commandez votre Flore occitane

au CCOR - Place Foch - 12 000 Rodez (05-65-68-18-75)

en joignant un chèque de 10 € (8 € + 2 € de port)

Teatre jovès.Sièis peças de téatre  : «  Angloseta e Redondet, Lo Solelh e la Mar, Es-clarmonda, Lo vira vira, Lo viatge d’Esquirol, L’estrange estrangièr »

Angloseta, Esclar-monda, Esquirol e los autres... Anne Clément,Edicion IEO Lengadòc,Bilingüe Oc-Fr, 15 €

Cançonièr totemic

En partissent de l’idèa de l’im-portància del gèst dins l’aquisicion del saber e de las coneissenças en çò de l’enfant, aquel tresen cançonièr totemic lengadocian prepausa de tornar metre en lum, jos la forma de sons (CD de cants e musicas de rituals), d’imatges (DVD de danças e de rituals) e de fichas pedagogicas, los gèsts fondators, transmeses d’un biais millenari, e d’interrogar los rituals ances-trals de nòstra region a travèrs las gestualas tradi-cionalas, dempuèi lo balançament de la breçairòla, en passant pels rites pubèrs e l’aventura sexuala tot en considerant lor impacte sul desvolopament glo-bal del pichon èsser en devenir, e pus particulara-ment a l’agach de sa madurason neurologica.

Cançonier totemic lengadocian, Vol.3, Marie-Jo-sé Fages-Lhubac, Jean-Michel Lhubac, Josiane Ubaud ; ilustracions de Pierre François.Edicions Trabucaire, 42 €

Angloseta

1

Cançonièr totemiC lengadoCian

CHanSonnier totÉmiQUe langUedoCien

Volume 3 : Transmission des gesTes riTuels languedociens

marie-José Fages-Lhubac

Jean-michel Lhubac

Josiane ubaud

ilustrations : Pierre François

+ dVdinclus

+ Cd

inclus

8 N°30 – Març Abril

Per Noste que hica a disposicion de tots 15 deus Contes deus monts e de las arribèras a la seccion deus documents audio suu son site Internet.Que son lejuts per Robèrt Darrigrand, Joan Loís La-vit, Gilbert Nariòo e Teresa Pambrun.Qu’ei un extrèit deu libe Conte deus monts e de las arribèras, un obratge de referéncia de Jacme Bois-gontier e Robèrt Darrigrand editat per Per Noste.

Contes deus Monts e de las arribèras  : 15 navèths documents audio, Per Noste Edicions, 34ter plaça deu heralh, 64300 Ortès, www.pernoste.com, 05.59.67.07.11

Adiu miladiu Contes deus Monts

Mai que mai conegut per son òbra poetica e son ample trabalh de recèrca sus la literatura occitana, Felip Gardy alarga un còp mai son camp d’accion amb la parucion d’una partida de sa pròsa.

Las edicions Trabucaire recampan en efièit aquí un trentenat de racontes corts qu’una bona mitat es inedita e la rèsta èra esparpalhada en revista dempuèi 25 ans.Quand ai agut lo libre dins las mans ne sabiái pas tròp de que esperar : entre una cobèrta grisassa e una po-lissa dels temps passats (luènh, luènh…) m’auriá pas estonat de descobrir un tèxte void, sense singularitat, prèst a costejar de prèp lo panteon dels libres occitans que servisson sonque a faire que la lenga visca, que la lenga morisca pas. Mas bon, èra Felip Gardy ; mas bon, ja coneissiái sa poesia, ja coneissiái sa pensada tant esclairada sus la literatura occitana tras los sègles. Doncas coma disem « quand i cal anar, i cal anar » (sabes quand t’enganas encara amb la plaça d’aquel fotut «  i » o « me » o « te » eca.). Aqueles racontes son -totjorn- a la primièra persona,

se legisson rapidament, coma una entrada di-rècta dins las questions existencialas que preo-cupan l’autor e cadun de nosautres. Coma dins-tinguir los pantaises de la realitat  ? Coma acceptar sa finituda ? Coma trobar l’equilibri entre rason e passion ? Mas sustot, çò que nos interèssa, nosautres locutors occitans, es aquela question que travèrsa lo libre e que nos demanda coma pòt viure un òme, una cultura, una literatura a la marge ? Coma rendre tan-gible un quicòm que sembla de còps existir sonque en fantasme, que s’amaga (auriatz comprés que parli aquí de l’occitan)  ? Coma comblar aquesta manca, aquela abséncia ? Segur que trobam pas aquí de responsas a las nòstras preocupacions linguisticas nevroticas, segur que sèm pas mai avançat qu’aquò a la fin del libre mas çò qu’es segur -e es aquò que compta- es que poiretz pas de-morar insensibles fàcia als mondes oniriques que crèa Gardy per nos possar a nos pausar encara mai de questions ; un pauc a la manièra d’un conte filosofic, levat la morala. L’escritura es fluida, florida, negra o solelhada mas totjorn justa.Coma l’astronòm del darrièr raconte que dona son nom a aquel recuèlh, Gardy vos agacha dreit dins los uèlhs e vos demanda : « Mai la manca, coma la trobar, coma saber ont s’es nisada, puèi qu’es pas per defini-cion que negacion ? » (p.137).

Pierre Molin

Ai legit : L’Astronòm inagotable

Un duò a l’energia exaltanta, embriagadoira, per un moment de complicitat musicala e scenica in-comparabla. Lor estil unic es auèi reconegut de totes. Quand l’efi-cacitat, la finesa e la virtuositat de Cyrille, s’aliga a la votz unica de Guillaume, sas flabutas vagabondas, son autoderision, aquò dòna un coctèl detonant !La musica es rodada, de còps sensuala e cargada d’emo-cions, de còps somesa a l’explosion, a la folia. Lo re-pertòri es mièg tradicional, mièg composicions, mas entierament ancorat dins un teritòri occitan obèrt a la modernitat, a la Mediterranèa, e mai sul monde entièr…Dempuèi catòrze ans, Cyrille Brotto e Guillaume Lopez escuman los parquets de las scènas localas, nacionalas e internacionalas. Creat en 2002, lo duò

dona un visatge novèl al bal trad, los dançaires son transportats e ne vòlon mai !

Le Bal Brotto Lopez, Adiu Miladiu !, CAMOM, L’Autre dis-tribution.

L’Astronòm inagotable, Felip Gardy,

Edicions Trabucaire142 p., 14 €

Lo Carnaval Gascon festeja sos 20 ans !

10 N°30 – Març Abril

Ongan l’associacion « Carnaval Gascon » (L’Isla de Baish ) festeja sos 20 ans. Nos ne podètz contar l’istòria ?

Olivier Bérard : Le Carnaval Gascon es neishut vint ans i a. A aqueste moment èra una banda de quarantenaris que se volèvan amusar en tornar hèr le carnaval tradicionau dambe l’ase e les jutjaments deus joens maridats e deus novèls arribats.

Òm pòt díser - sense mancar de respècte a aquera equipa - qu’èra una banda de bevets.

Per contra, de suita, volón botar a l’entorn deu carnaval elements culturaus, tanben, i avoc tren la prumèra annada, intervencions escolaras dins las primàrias e las mairalas, tanben un bal tradicionau le dissabte ser.

La tota prumèra annada estèc le grope «  Los Trucaïres » que vengoc de Tarba ende hèr dançar les Lisleses.

L’associacion s’estructurèc doçament e au cap de dus o tres ans, un cors de danças tradicionalas draviscoc. A aqueth moment, dins l’associacion, i avèva duas equipas : l’equipa deus bevets e l’equipa deus dançaires.

Au cap de quate o cinc ans l’equipa deus be-vets comencèc a fatigar e es l’equipa deus dan-çaires que prengoc la direccion de l’associacion. Aquí, un viratge estèc pres, un viratge de cap a la difusion de musicas tradicionalas en organizar concèrts, bals e estagis.

Grans e petits noms de la musica tradiciona-la vengón  : Spi et la Gaudriole, Montanha Negra, Duo Brotto-Lopez, Coriandre, Parpalhon, Mossur Artús, Alambic, Bogus, Brakakitch, KV express, Guillaume Lopez en Compagnie, Gasconha+, Rue Pascale, Duo Corbefin-Marsac, Les Piliers de Bal, Saps, Huec, Duo Abella-Vidal, Tèrces e un hum d’autes que desbrembi.

Pendent a quaucòm pròche 10 ans, l’escèna deu Carnaval Gascon estèc una escèna plan coneguda e plan apreciada.

Pendent aquera periòda, les dançaires se fati-guèren, tot doçament las mans vengón a mancar... pr’aquò le trabalh de l’associacion contunhava, un cors d’Occitan estèc dravit, mès au cap de quau-quas annadas, aqueth cors barrèc. Dins las anna-das 2009-2013, les benevòles comencèren a mancar e le derotlament materiau e tecnic deu Carnaval

Gascon devengoc fisicament plan penible. Aquò empachèc pas le cors d’Occitan de tornar dravir en partenariat dambe un auta associacion occitana de l’Isla de Baish : Escota e Minja.

Aquò empachèc pas tanpauc d’autas accions regu-laras de se botar en plaça : visitas deu musèu campa-nari, jornalet en bilingue dambe las escòlas, eca.

En 2014, dins una situacion de fatiga e de manca de benevòles, l’equipa de direccion cambièc.

En 2016, serà le tresen Carnaval Gascon de la tota novèla equipa. Aquera equipa ensaja de tornar es-tructurar le Carnaval Gascon e de perenizar son ac-cion en conservar las accions en plaça e en aumen-tar doçament le nombre de benevoles en desvolopar accions novèlas  : serada de projeccions en occitan, maitiadas de contes, corses de boha, eca.

Aquera estructuracion se hèr doçament mès segurament.

Organizatz cada an lo «  Carnaval Gascon  », eveniment que dona son nom a l’associacion  : qu’es aquò ?

O.B. : L’eveniment Carnaval Gascon es l’actuala fòrma deu carnaval de l’Isla de Baish.

Aqueth eveniment dura dus o tres jorns cada di-menjada deu tresen dimenche de mars.

Le divendres i a le «  Carnaval de las escòlas  » qu’amassa 2000 personas  : totes les escolans de las escòlas mairalas e primàrias (900 mainatges), pa-rents que venguen acompanhar (400), liceans que

Parlam amb Olivier Bérard –president de l’associacion- de l’istòria del carnaval Gascon qu’organiza un carnaval popular a L’Isla de Baish quand març tòrna e que prepausa d’ac-tivitats variadas per totes la rèsta de l’annada. Es l’escansença tanben de parlar del pro-grama d’aquela edicion que s’anóncia ja plan capitada. A vòstre agenda !

11N°30 – Març Abril

vénguen hèr le Carnaval (500), vièlhs e mens vièlhs que se venguen passejar (200).

Aquí, de 09h deu maitin dincas a 17h le ser, las escòlas traversan la vila dincas a la plaça de la co-muna e aquí cantan e dançan pendent una ora. Es la companhia « Aristol’Auch » de J.F. Capou que hè l’animacion. Cada escòla arriba e se’n va a una ora precisa pr’amor que la plaça permèt pas d’accuélher tot aqueth monde en medish temps.

Dumpèi dus ans, le divendres ser, organizam una serada de projeccion a l’entorn d’un filme dambe l’Ostau Comengés.

Le dissabte es le « Carnaval de la vila ». Segon las annadas i a mès o mens d’accions le maitin.

L’apèi-dinnada i a una accion de cap aus mainatges : jòcs en boès dins la sala polivalenta de l’Isla de Baish seguits de la cremacion de M. (o Mma) Carnaval.

Le ser, i a le bal tradicionau. Le dissabte 19 de mars 2016 i aurà un programa remirable : Tèrces, Saps Duo e Votz en Bal dambe le plan conegut Guillaume Lopez.

Aquera serada deu 19 mars 2016 se harà en partenariat dambe le CAMOM (Comité Artistique Musical Occitanie Méditerranée, ndr.)

Après, segon las annadas, i a, le dissabte, estagis de can-tas, danças e/o instruments de musica que se perlongan le dimenche. Còps hasèm un concèrt o una restitucion en fin d’estagi, aquò depend es-sencialament de las nòstas possibilitats en man d’òbra. Dumpèi dus ans, avèm pas pro benevòles ende s’ocupar de l’arcuelh deus es-tagis, tanben, dumpèi dus ans hasèm pas mès estagis.

Quinas son las autras activitats que prepausatz al public tota l’annada ?

O.B. : Pendent l’annada avèm accions regularas e irregularas.

Avèm un cors d’Occitan e un cors de Boha cada setmana.

En genièr e en heurèr, hasèm intervencions dins las escòlas : una ora dambe cada classa ende hèr véser e enténer instruments de musica (boha, pifre, tambor, accordeon, violon) tanben ende hèr aprénguer aus mainatges duas cantas tradicionalas deu Carnaval de l’Isla de Baish.

Dins le resta de l’annada, avèm accions irregularas : - seradas de projeccions en partenariat dambe

Broa de Sava - maitiadas de contes endeus pichons e endeus bèths- accions dambe associacions o estructuras

(CLSH, ALAE, EHPAD...) - partenariat dambe autas associacions segon las

loras e las nòstas demandasAvèm le desir de botar en plaça ende 2016 una

seria de conferéncias, èm en tren d’organizar aquò. Tanben volèm montar un cors de canta e un cors de dança, mès peu moment, la demanda es pas pro importanta.

Quicòm d’especial previst per festejar los 20 ans de l’associacion ?

O.B. : Endeus 20 ans de l’associacion avèm dife-rentas accions especialas...

Avèm contactat le CAMOM ende hèr un bal le dissabte 19 de mars au ser dambe gropes coneguts e apreciats  ; de pas mancar  : Tèrces, Saps duo e Votz en Bal.

Dambe l’ajuda de la comuna, anam tornar hèr les jutjaments tradicionaus, aquò serà le maitin deu dissabte 19 de mars, i aurà l’ase e l’anciana

equipa deus bevets que, per l’ocasion, va tornar botar las mascas e les vestits.

Dambe l’ajuda de la co-muna, anam hèr una expau-sicion sus un sègle de Carna-val a l’Isla de Baish.

Dambe l’ajuda de la co-munautat de comunas de la Gasconha Tolosana anam prepausar a totas las escòlas de hèr plan bèths dessenhs ende decorar la sala poli-valenta.

Tanben, gràcia a la lora ajuda, avèm editat vèires en plastic « éco-cup des dix ans » qu’avèm balhat aus nostes aderents e que vam ensajar de véner ende ganhar quauques sòses.

Anam organizar estagis de cantas e de danças en-dehòra de la datas deu Carnaval Gascon ende ensajar de crear una dinamica dins l’espèr de po-der dravir novèls corses regulars l’an que veng o dins dus ans.

Una frasa ende la fin : la nòsta associacion fonc-ciona dambe tròces de ficèla e tròces d’amistat, tan-ben, s’avètz idea de vénguer nos ajudar que sia regu-lar o pas, quitament s’es ende duas oras de temps, ètz plan venguts.

E coma disèm dumpèi 20 ans  : Au Carnaval Gascon de l’Isla de Baish, vos cau vénguer !

Dorsièr : Pierre MolinFotografias : Christian Sainty

12 N°30 – Març Abril

Iniciativa

Quin ei bajuda l’idea d’ua formacion en occitan entau personau de la vila de Tolosa ?

Jean-Michel Lattes  : La jornada de formacion que se debanarà divendres 5 de febrièr que ven a doas tòcas, per la Vila  : s’inscriure, primièr, dins l’accion de la Vila en favor de la transmission de la lenga e la cultura occitanas, que constituís una de las prio-ritats de la nòstra politica per l’occitan. S’agís tan-ben de permetre als agents comunals – e de la Me-tropòli, que la formacion es prepausada als agents de las doas collectivitats - de melhor s’apropriar una tematica que descubrisson a còps dins lo cadre de lors foncions.

Una formacion a la lenga – amb de corses setmanièrs tota l’annda – èra ja prepausada als agents que ne fasián la demanda. Aquesta ofèrta, prepausada dins lo cadre del Dreit Individual a la Formacion (DIF), es complementària.

A l’ocasion d’aquera ini-ciacion, quau e seran las te-maticas abordadas e qui se-ran eths formators ?

J.-M. L.  : Aquesta forma-cion d’una jornada vòl pre-pausar una descubèrta de la cultura e la lenga occitanas als agents : presentacion de la len-ga, son istòria, sa geografia, la diversitat dialectala… mas tanben las traças que cadun pòt trobar de l’occitan pertot a son entorn, dins la toponi-mia, los patronims, lo biais de parlar a Tolosa, entre autres. Amb aquò, una introduccion a la prononciacion e a la lectu-ra, a de primièrs mots de vo-cabulari es prevista.

Es lo CFPO MP, qu’obten-guèt lo mercat public aprèp

consultacion, que serà lo prestatari e dispensarà la formacion. Serà acompan-hat per d’intervenents in-tèrns de la Vila, coma lo Director dels Arquius mu-nicipals, que presentarà los

ligams istorics entre Tolosa e la lenga d’òc, o lo responsable de la seccion «  Musicas tradicionalas  » del Conservatòri, que vendrà par-

lar de la musica occitana.

Avem ja ua idea de la recepcion per eth per-sonau (public estimat, demandas, en fonccions daus pòstes, etc.) ?

J.-M. L.  : Quasiment 70 agents se son marcats a aquesta jornada, çò que representa un brave suc-cès per una primièra edicion. La formacion foguèt volontàriament dubèrta d’un biais larg : es pas re-servada a una categoria d’agents o a una Direccion especifica. Aquí, sembla qu’avèm mond de totis los servicis de la Vila e la Metropòla (educacion, secre-

tariat d’elegits, cultura, pòls urbans...), amb d’inscrits que venon siá per interés personal, siá per de que lor pòste integra una dimension « cultura occi-tana » novèla.

Que podem constatar qu’aquera formacion arre-presenta ua permèra ena nosta Region. Qu’arrepre-senta doncas ua arreconei-shença entà l’occitan e la cultura locau. E i ua volentat o projèctes de formacions fu-turas ?

J.-M. L.  : Lo projècte de la Vila es de perseguir dins aques-ta dralha, en renovelant la for-macion per començar, e en es-tudiant cossí melhorar çò que fasèm ja (accés als corses de len-ga, entre autres). Puèi, estudia-

Lo Capitòli forma a l’occitan

Jean-Michel Lattes, Primièr adjunt al cònsol de Tolosa, en carga de la

Langa e cultura occitana.

rem d’autras pistas de trabalh, probable, coma de conferéncias tematicas dubèrtas al personal, o de formacions especificas que s’adreiçarián a d’agents recam-pats per «  mestièr  ». Mas res es pas encara actat. Voldriam tanben poder trabalhar amb lo Centre Nacional de Forma-cion pels Agents de la Foncion Publica Territoriala (CNFPT), que prepausa ja de formacion pel breton o pel basc, mas pas encara per l’occitan.

Que podem constatar ua vertadèra dinamica favo-rable a l’occitan a la capitala Regionau. En octobre 2015, Côté Toulouse anonciava sus eth sué site  : «  Tolosa prepara un gran eveniment culturau e istòric entà 2018 qui serà ligat, notament, a l’occitan. » Quauquas precisions sus aqueth rendetz-ve ?

J.-M. L. : 2018 serà una annada tematica dedica-da a l’occitan a Tolosa, en comemoracion de la « Co-muna de Tolosa » que s’acabèt per la mòrt de Simon de Monfòrt, en 1218. Per ara, ne sèm encara a la tota

debuta. Recebèm de projèctes, ai escrit als elegits per lor de-mandar de soscar a çò que po-drián far dins lo cadre de lors delegacions. Anam metre en plaça un comitat tecnic e un comitat de pilotatge qu’auràn per mission de coordonar las accions que seràn retengudas. Lo projècte es d’irrigar Tolosa amb la cultura e la lenga occi-tanas tot lo long de l’an.

E entà acabar, en esperar 2017, quauques projèctes a vier ?

J.-M. L.  : D’aicí la fin de l’annada 2016, un novèl plan d’accions per l’occitan serà definit, que servirà de fuèl-ha de rota per la Vila dins

aqueste domèni. Permetrà de definir las accions estrategicas per las annadas a venir. M’entretemps, cal notar la dubèrtura a la prima de 2016 d’un es-paci de pichòta restauracion a l’Ostal d’Occitània, amb l’arribada de la còla de La Topina – un pro-jècte esperat dempuèi un brieu e que sèm uroses d’aver acompanhat.

Samedi 12 mars 20 h 30

ESTAING salle des fêtes

CONCERT LUC AUSSIBAL

e mai

PRIMA OCCITANA 2016

Renseignements : 05 65 68 18 75 ieo.aveyron@gmail.com

Samedi 16 avril 20 h 30

LE NAYRAC espace multiculturel

CONCERT Trio Savignoni

e lo papet

Renseignements : 05 65 68 18 75 ieo.aveyron@gmail.com

PRIMA

OCCITANA

2016

14 N°30 – Març Abril

Tresaurs en lum amb lo Cirdòc-Mediatèca occitana

Es a la tota debuta de sa carrièra entre 1646 e 1658 que Mo-lière se ven embugar de la cultura occita-na. Quita la capitala, percor las provín-cias del Reiaume de França e escriu sas primièras comèdias. Quora passa a Besièrs e Pesenàs, ob-ten un temps la proteccion del Prince de Conti que lo sollici-ta per avivar las fèstas donadas a l’escasença dels Es-tats del Lengadòc que se debanan a Besièrs en 1656.

Es a aquel periòde que Molière descobrís los genres teatrals alara de mòda dins lo sud de la França  : un teatre puslèu religiós d’origina medievala e lo teatre baròc, compausanta importanta de la re-naissença literària occitana qu’espelís tre lo sègle XVI. Se desvolopa alara a Besièrs una tra-dicion teatrala que nais del rescontre d’aqueles dos genres  : lo Teatre de Be-sièrs. Consistís en de cortas pèças popu-làrias en occitan inspiradas del repertòri ancian e tradicionalament jogadas per las fèstas de l’Ascension. Sorga d’ins-piracion per la creacion locala d’aquel temps, lo Teatre de Besièrs sembla tan-ben aver jogat un ròtle dins l’escritura de las comèdias de Molière e tròban un resson vertadièr en cò de Monsieur de Pourceaugnac. Aquela comèdia-balet de Molière e Lully, creada en 1669 a Cham-

bord apareis, mai que totas, coma la frucha del rescontre de l’autor amb lo teatre occitan d’aquel temps : lo del Teatre de Besièrs segur mas tanben lo de l’escòla baròca tolosenca de Pèire Godolin e lo del teatre populari avinhonenc en partida ei-retièr de l’òbra de Glaudi Brueys.

Monsieur de Pour-ceaugnac met en scèna dos joves amo-roses, Julie e Éraste, que lors projèctes de maridatge son em-pachats per lo paire de la jove filha. Aque-la pèca sembla dirèc-tament inspirada per una del teatre de Besièrs escricha per un cèrte Michaille e jogada en 1650  : la Pastorale del bergé Silvestre ambé la ber-geyro Esquibo. En efècte, la trama nara-tiva de las doas pèças presenta de semblan-ças nombrosas. Mas

çò qu’afortís la particularitat de Monsieur de Pourceaugnac dins l’òbra de Molière, es plan l’emplec de l’occitan que dos

personatges i son occitanofòns  : Monsieur de Pour-ceaugnac que lo compren mas lo parla pas e la jove Lu-cette que ela lo parla. La pèca ofrís a l’espectator una granda abondància de lengas : francés, italian, latin, occitan, flamand e bastís un part de son comic dessús. Mas en plan l’influéncia occitana qu’es la mai importanta dins aquela pèça.

Lo dialòg entre Molière e l’occitan es uèi totjorn viu. La tropa de teatre La Rampe TIO s’es emparada d’aque-la pèça amb sa creacion Molière d’Oc que, sus un tèxte bilingue de Marcèu Esquieu invèrsa la situacion. M. de Pourceaugny, gentilòme parisenc da-vala dins una vila meridionala per s’i maridar amb Julie e finís per reçaupre un acuèlh tot local.Sus aquela trama que jòga sus los pon-cius e las inversions, la tropa de la Rampe mèna l’espectator sus un mes-cladís de tons, de lengas, de costumas de cants e de dansas.

Molière et l’occitanL’òbra tota de Molière posa dins lo fons co-mun francés e europèu e convida lo legeire a un festenal de las lengas. De personatges nombroses s’i exprimisson dins lor lenga, que siá estrangièra o regionala. Es lo cas de l’occitan qu’es emplegat dins Monsieur de Pourceaugnac e qu’influéncia la pèça tant per sa lenga que per sa cultura.

Monsieur de Pourceaugnac de Molière dins l’edicion de las Oeuvres complètes de Molière, Nouvelle Edition, Tome sixième, Paris  : Chez

Gagneau, 1765.

o diariL Le bimestrial d'actualitattot en occitan

legit de pertot !

ABONATZ-VOS !

www.lodiari.com/le-magazinenoscontactar@lodiari.com

IEO MP – Lo Diari 11 rue Malcousinat

31000 Toulouse

Paginas reservadas als abonats !

Lo diari, version Premium : • 1 an• 6 numeròs• 32 paginas e rubricas exclusivas• Un exemplar de la revista

adreçat per corrièr directament en çò vòstre

• 24 € per an

Vous abonner :1 an

6 numéros24 € (prix unique)

Nom – Association – Structure : ��������������������������������������������������������������������������������������

������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Prénom : ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Adresse : ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Code Postal : ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Ville : �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Pays (si autre que France) : ������������������������������������������������������������������������������������������������������

Adresse e-mail : ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Numéro de téléphone : ���������������������������������������������������������������������������������������������������������L’IEO Midi-Pyrénées – Lo Diari s’engage à ne pas diffuser ces informations. L’abonnement est valable pour six numéros à compter du numéro suivant la réception du paiement. Tout nouvel abonnement reçu immédiatement avant ou après le bouclage du numéro en cours est reporté en conséquence.Abonnements hors France métropolitaine, nous contacter.

Podètz utilisar aquel bulletin, le copiar sus papièr liure o le telecargar sus lodiari.com/le-magazine, lo completar lo mai legiblement possible�

Tornatz-le, amb le pagament per chèc a l’òrdre de « IEO MP» a :

IEO MP – Lo DiariAbonnements

11 rue Malcousinat 31000 TOULOUSE

20 N°30 – Març Abril

Lo Retrait

Patric Roux : un novèl elegit per la region novèla.

Contatz-nos la vòstra entrada dins l’occitanisme.Patric Roux  : Ai dotze ans. Vacanças escola-

ras de 1975. Dialòg entre mos parents. Ma maire : « Aquel dissabte, poiriam sortir amb los dròlles. Se ditz qu’a Sent Pardos, i a una serada occita-na. » Mon paire : « Una serada occitana, que quò’s aquò ? ». Responsa : « Ba sabi pas io. Per o saupre, cal anar veire  !  ». E n’i anèrem a veire… Sus la scèna, Annie Lavesque, Joan-Francés Latorna-rio, Francés Gervasi, Patric Salinié e Jan-Lois Garrigue. Cresi que cantan en patoès. Descobrissi qu’aquel daquòs, que se parlava a l’entorn de ieu a realament un nom : l’occitan. La serada s’acaba e tornam a l’ostal. Res serà pus coma abans  : soi vengut occitan  ! Tot pren un sens. Lo Peirigòrd que se vend. Los vilatges que se voidan. Los bron-za-cuols d’Euròpa. L’annada seguenta, mon pròf principal, a Sarlat, es Micheu Chapduelh. Mon «  paire  » occitan. Vau al «  club occi-tan  » qu’anima. Se ten entre miègjorn e doas oras e los qui i van devon sautar lo repais. Rai ! Micheu m’apren tot. Me fa passar brocaduras, «  Occitània, qu’es aquò ? », libres, « La révolution régiona-liste » de Lafont.

Me politizi al brutle. M’interèssi

a Lucha Occitana. Escoti pas que Martí, Mans de Breish, Peiraguda, Rosina… Verdier, caldrà d’an-nadas. Èra partit en çò de Philips. Podiái èsser con.

Un segond rencontre fòrça important  : Jòrdi Rames, regent a Carves en Dordonha. Un vesin de

la familha. Un militant occitanista determinat. Me fa dintrar a VVAP [Volem Viure al País] en 1977. A l’epòca, èrem politizat plan jove. Mas los copins avián quand mema degut votar per

decidir de me donar la carta o non : aviái catòrze ans  ! Aderissi doncas e participi activament a la campanha de las legislativas de 1978 a l’entorn de la candidatura d’Eric Faves, secretari general de VVAP, a Nontron. Son VVAP e la LCR [Ligue Communiste Révolutionnaire] que se cargan de

sa candidatura. Veni un excellent vendeire del jornal «  Viure al País  ». Discutissèm larg  : Taupiac, Ra-pin, Castan… Mili-ti tanben a l’entorn des Cahiers Occitanie Rouge e a la LCR amb Daniel Chavaroche en Peirigòrd, Paul Alliès a Montpel-hièr… Aviam obten-gut l’autorizacion de dobla apartenéncia. Militàvem de longas, e quand militàvem pas, es qu’èrem de vacanças. Levat que las vacanças, èran al

En genièr passat, aprenguèrem que Patric Roux seriá l’elegit novèl delegat a la lenga e cultura occitana de la region LR-MP. Talha generala dels budgèts, nom de la novèla re-gion, ensenhament de l’occitan, sosten a la scèna culturala occitana : de grandas òbras espèran l’ex-director de l’Estivada. Mas el, de qué ne pensas de tot aquò ?

«  Descobrissi qu’aquel daquòs, que se parlava a l’entorn de ieu a realament un nom : l’occitan. »

21N°30 – Març Abril

Larzac  ! En aquel moment, cal plan comprendre que las e los que pensavan que l’Oc-citània deviá s’inventar abans tota causa èran extrèmament minoritaris. Pensàvem qu’èra dins un encastre general de transformacion sociala e so-cietala que l’Occitània troba-riá sa plaça e qu’aquela seriá d’entrada a gaucha. Nos sèm enganats. Se nos enemics totes èran de dreita, aviam pas sonque d’amics a gaucha.

Arriban 81 e las annadas dificilas per l’occitanisme. Lo movement se voida e bon nombre de militants (d)intran al Parti Socialiste. Annadas de militància pel respèct de las promessas  : fin del Lar-zac, manifs a FR3, cam-panha «  Occitan, lenga nacionala  »… Traver-sada del desèrt. 1987  : dissolucion de VVAP e constitucion del POC [Partit Occitan]. Aderissi pas. Pas pro a gaucha. Problèma del nom que ditz res de las causidas de societat. Sosteni çaquelà la candidatura d’Alirol a la Presidenciala. Collècti signaturas. Mas es una ruptura longa amb l’occi-tanisme politic. Mon occitanisme intime es roge e verd ! Aderissi al POC pas qu’en 2012 a l’entorn del debat sus la renovacion del partit. Vòli pas veire passar lo trin. Ma posicion «  d’observator critic » o de « companh » de rota me conven pas mai. Me prepausan en congrès d’entrar al Burèu Federal. Accèpti.

Foguèretz director de l’Estivada e aital avètz costejat pendent d’annadas la scèna culturala occitana. D’après vos coma se pòrta ara ?

P.R. : Al risc de trucar, cresi pas que la scèna oc-citan se pòrte plan. Es, solide, d’una granda qua-litat e d’una granda riquesa, mas dins un encastre de constrentas fòrtas. D’en primièr, constrentas d’òrdre general  : atacas totes azimuts contra los budgèts de la cultura ; baissa de las dotacions a las comunas, primièras proveseiras en finançaments culturals  ; marchandizacion… Patís tanben de front de constrentas especificas  : l’ostracisme contunha e es absenta dels grands mèdias que « fabrican lo mercat », çò que l’empacha d’alargar sa « susfàcia publica » ; abòrda pas l’ensemble de las esteticas e dels estils ; es en retard sus l’accès a

la difusion numerica  ; coneis dificultats de renovèlament  : es que nos demandam qui parlarà a la societat occitana après Nadau  ? De segur, tot aquò es susmontable s’i a una fòrta volontat politica capa-bla de liberar mejans. Parli de mejans financièrs mas sustot de dispositius. La condicion sine qua non per que la scèna occitana venga una scèna ma-jora es en darrièra instància determinada per son accès als publics, el meteis determinat per sa socializacion mediati-ca. Siá serem capables d’ins-tituar quòtas de difusion, siá perdrem  ! Aquò poiriá èsser una granda òbra aplicada al

nivèl de politicas inter-regionalas  ? Ja ausis-si la critica  : impausar la scèna occitana amb quòtas de difusion vòl dire la classar en scèna

e segonda zòna. Mas per parlar verai, ja se pas-sa pas atal puèi qu’es resolgudament absenta de la macroeconomia culturala  ? La scèna francesa ja aprofita pas de quòtas per subreviure fàcia a la scèna anglosaxona ? Non, la sola question que valga es d’interrogar nòstra manca d’agressivitat per aparar nòstra lenga e nòstra cultura.

Sabèm que la comuna de Rodés a tornat pres en man l’organizacion de l’Estivada  : una idèa de çò que ne faràn ?

P.R. : Son a eles que cal pausar la question ! En de-cembre passat ausiguèri lo Cònsol de Rodés dins lo JT FR3 Carcin-Roèrgue indicar que l’Estivada poi-riá s’organizar amb d’autras vilas occitanas coma… Perpinhan ! Tot aquò me sembla plan confús.

Çaquelà, se la Vila de Rodés s’avèra en capacitat de desvolopar un festenal occitan « reivindicatiu », pluridisciplinari, interregional, s’apiejant suls par-tenaris del ret associatiu, assumissent sa part de portatge cultural, collaborant amb los operators eu-roregionals : francament, tant melhor ! Dins lo cas contrari, sabètz, la natura a lo voide en orror…

Ara, sètz l’elegit novèl delegat a la lenga e cultura occitana de la region LR-MP. Concrèta-ment quin es vòstre ròtle ?

P.R. : De tota manièra ma concepcion. Concrè-tament, representar l’institucion regionala al près

« Al risc de trucar, crèsi pas que la scèna occitan se pòrta plan. »

22 N°30 – Març Abril

dels actors lingüistics e culturals occitans ; repre-sentar los actors lingüistics e culturals occitans e lors interèsses al sen de l’institucion regionala. Soi pas neutre  ! Ai portat als costats de Gérard Onesta un programa extrèmament ambiciós per l’occitan e lo catalan fins al 6 de decembre. Carole Delga a tornat assegurar l’importància d’aquel enjòc. Ma fuèlha de rota es clara e soi en situa-cion de poder agir a travèrs ma delegacion dirècta de la Presidéncia e de las diferentas comissions al sen de las qualas sietarai : cultura, ensenhament, Euròpa… sens oblidar evidentament lo CIRDÒC e l’OPLO. Soi un imperdonable intervencionista e mon metòde serà la co-construccion d’objectius.

D’après vos, de qué vos sembla important de far per sostenir las accions del mitan cultural occitan ?

P.R. : Dins lo domeni cultural, aquò passa per la co-elaboracion d’una politica culturala en rompe-dura amb l’impensat de que n’avèm patit fins aquí, e per la mobilizacion de competéncias d’en-genheria culturala sus la question dels pro-jèctes e de lors finan-çaments. Aquò im-plicarà en retorn la consolidacion de las estructuras « qu’estructan », la mesa en plaça de convencions d’ob-jectius comuns… Vòli pas oblidar lo camp de las prac-ticas amatrises que participa lar-gament a l’estruc-turacion, a la sen-sibilizacion e a la socializacion. Dos objectius menaràn mon mandat  : es-tructuracion e transversalitat (cultura, formacion, transpòrt, eco-nomia). Mas vòli pas tanpauc daissar de costat lo domeni de l’ensenhament : renegociacion ambicio-sa de las convencions amb los rectorats, garantida de la continuitat dels ensenhaments, supòrt a las Calandretas sus la dificultat immobiliària.

La novèla region parla catalan tanben ; i aurà un projècte comun per la promocion e la sal-vagarda de las lengas de son territòri ?

P.R. : Lo primièr projècte serà de bastir ensem

aquela novèla region e de li donar un nom que convenga a totes. D’un autre costat, acompanha-rem los catalans dins la construccion d’un Ofici Public de la lenga Catalana per nos situar a egali-tat. Enfin, Carole Delga deuriá designar una De-legacion a la lenga e a la cultura Catalana. Serà alara judiciós de trobar ensem las basas d’una pa-raula, d’una estrategia e d’una volontat comuna.

E per acabar, una question que tot lo monde se pausa  : de que ne serà dels finançaments de las accions menadas per las associacions occita-nas ? Novèla region, novèla dona ?

P.R. : Primièrament, caldrà armonizar los vo-lumes financièrs engatjats entre las doas ancia-nas Regions. Deuràn pas èsser alinhats a la bais-sa mas leugièrament en aumentacion en debuta de mandat per èsser mai ambicioses fins a 2021. Mas i aurà pas de saupicatge, pas de finançaments de clucons. L’argent public deurà servir a estruc-

turar, a equipar, a construire, en un mot a cambiar la dona.

P.M.

Tres chiffras :

Lengadòc-Rousselhon :

2,81 M € per l’occitan siá1 € per abitant

Miègjorn-Pirinèus : 1,63 M €

per l’occitan siá0,54 € per abitant

Budgèt global acor-dat a l’occitan en 2015, relevat per France 3 Mi-di-Pyrénées, Lo blòg de Viure al País, 03/12/2015 & 31/11/2015

La novèla region : 5,6 M d’abitants

Estimacion INSEE, basada sus las populacions en genièr 2012.

«  L’argent public deurà servir a estructurar, a equipar, a construire, en un mot a cambiar la dona. »

23N°30 – Març Abril

A la facultat

L’Istòria necessària

Es qu’avèm vertadièrament besonh de redigir parièr article ? « Études de langues et d’histoire

occitanes permet al lector d’accedir en un libre a un condensat del caminament scientific e istoric de l’incontornable Philippe Martel, referéncia dins le subjècte se n’i a. » Saique nos poiriam arrestar sus aquò. Çaquelà, seriá pas rendre justícia a l’obratge. Assajam doncas de ne diser un pauc mai.

Començarem per pas se daissar abusar per la mo-destia dels intitulats en forma de « un pauc » : sèm plan fàcia a una soma impressionanta d’articles en francés e en occitan, causits amb pertinéncia per compausar quatre cents paginas d’un interès màger. Los novicis benlèu trobaràn pensum d’un accès mai aisit  ; aquò dit, Études a de son costat l’espandi dels subjèctes  : permet de se constituir un sòcle de coneissenças respectable, mas subretot de trobar apuèi periòdes e tematicas çò mai propi-cis a l’interès. Les apassionats d’Istòria poiràn elis percórrer pas mens d’una quarantena d’annadas de recèrcas ; siá una carrièra entièra (non qu’ima-ginam una minuta que la retirada pòsca arrestar l’explorator infatigable), mas elis tanben, trobar de qué aprigondir tala o tala question.

Mas, tot plan pensat, perqué far una istòria occi-tana, o mai exactament una istòria dels occitans ? « History is a gallery of pictures in which there are few originals and many copies. » (Istòria es una ga-lariá de tablèus ont i a qualques originals e fòrça còpias) notava Alexis de Tocqueville. Cal doncas, per au dire d’un autre biais, saber d’ont venèm per saber ont anam e tanben per saber qual sèm. Aquí tot le problèma : « Les Occitans ont-ils une histoire ? Entendons, une histoire qui leur soit propre et qui, tout en les associant la plupart du temps (pour le meilleur ou pour le pire...) aux autres Français, révèle cependant des spécificités qui les en dis-tinguent ? » (4ena de cobèrta). A l’ora ont le rede-copatge administratiu de França engendra tant de debats serioses coma de bregas estèrlas ; a l’ora tan-ben ont l’identitat se concep de mai en mai coma l’oposicion a totis les autres, benlèu que l’Istòria es pas jamai estada tant d’actualitat.

Aqueste reviudament d’interès convòca dins son selhatge un cortègi de personatges mai o mens onèstes e ben intencionats ; dels que s’improvisan especialistas de la question als faussaris vertadièrs que reescrivon les faits sens autra finalitat que de legitimar lors idèas, sens doblidar les per les quals la frontièra entre passat e present es un concèpt, cossí dire... çò mai abstrait. Mond presentant al mens le meriti de nos rapelar la valor e l’importàn-cia d’òbras empruntadas de rigor scientifica, coma les que nos son aquí prepausadas.

En mai d’una basa istorica solida e variada, pream-bul perfèit a lecturas mas detalhadas, Études constituís un contre-point afilat a las doxas istori-cas tan francesas coma occitanas. Una edicion de granda qualitat doncas, per una òbra scientifica que merita sens dobte pas mens.

Aldric Hagège

Études de langue et d’histoire occitanes, tèxtes de Philippes Martel, amassats e presentats

per Marie-Jeanne Verny e Yan Lespoux, Lambert Lucas,

155 x 240 mm, 400 p.24 €

24 N°30 – Març Abril

Lenga

S’es passat ongan

Legissi, lo 6 de genièr de 2016, dins un tèxte d’analisi politi-ca que m’arriba per internèt : « L’annada 2015 nos faguèt dintrar dins

un periòde perilhós ». L’estricte « sens gramatical » de « nos faguèt dintrar » es qu’aquela « dintrada se situa dins un “periòde perilhós” que i sèm pas pus dedins »,

es a dire « un periòde del passat qu’arriba pas fins al moment present ». Mas, la seguida del tèxte indica clarament que lo sens vertadièr es pas brica aquel : la realitat es que sèm

encara en plen dins lo dessús dich “periòde perilhós” », començat l’an passat ambe los atemptats que sabèm. Aquò es donc un occitan « agramatical ». Dins un occitan banalament corrècte caliá dire : « L’annada 2015 nos a faches dintrar dins un periòde perilhós. » Aquò se ditz en francés : « L’année 2015 nous a fait entrer dans une période dangereuse. » Voler evitar lo mai possible lo mot per mot del francés es pas brica lo bon critèri per saber se cal dire nos faguèt dintrar o nos a faches dintrar.

Lo critèri vertadièr es de saber se l’accion se situa dins un periòde que s’es arrestat abans lo moment present (dins aquel cas s’emplega lo preterit) o dins un periòde que i sèm encara dedins (dins aquel cas s’emplega lo passat compausat).

Naturalament, aquela situacion dins lo debanar del temps, pòt èsser implicita, coma dins l’exemple dessús dich, o pòt èsser explicita :

Las doás eleccions intermediàrias que se son debanadas ongan. — Per definicion, se disèm explicitament « ongan » es que nos trobam encara dins lo periòde en question.

Aquesta setmana a plogut fòrça. — Se disèm « aquesta setmana » es que la setmana en question es pas acabada : i sèm encara dedins.

Despuèi que soi nascut, i soi anat un sol còp. — Lo periòde ont se situa aquela accion d’« anar » es la miá vida, e soi encara en vida. Siquenon, parlariái pas !

Aital ai agut tota la vida un fum de contactes ambe un fum de mond serioses. — Es una frasa del Prin-cilhon d’Antòni de Sant Exupèri. La locucion adverbiala tota la vida, es a dire « tota la miá vida », indica clarament que l’accion d’« aver de contactes ambe un fum de mond » se situa dins aquel periòde que i soi encara dedins e qu’es la miá vida, del moment que soi pas mòrt. Excusatz-me d’explicar tan detalhadament un tal truïsme !

L’advèrbi encara es plan util per saber dins quina mena de periòde se situa l’accion passada : se sèm enca-ra dins aquel periòde (que pòt èsser la jornada, la setmana, la mesada, la vida de la persona, la pontannada istorica, l’actualitat) s’emplega lo passat compausat. Se parli de qualqu’un de viu dirai : Es nascut lo 12 de febrièr de 1939. Se parli de qualqu’un de mòrt dirai : Nasquèt lo 16 de març de 1923.

Jacme Taupiac

La Piboleta, dimarts 12 de genièr de 2016.

25N°30 – Març Abril

TV

Tot comença per un estagi...

Bonjorn en totei, me dison Amy, ò Amada en occi-tan. Pendent un estagi en genièr de 2015, me re-trobère dins la còla de Tè Vé Òc, a seguir leis eve-niments cultu-raus, a n’aprene lei subtilitats de la captacion, de l’animacion (pre-sentacion, entre-vistas, comentaris...) e dau montatge. La bòna ausida, lei consèus benvolents, la libertat de crea-cion, e subretot la fisança que m’acordèron, tot aquò contribuiguèt au bòn debanament de l’esta-gi. I aprenguère fòrça, ambe fòrça plaser. E mai posquère concebre lo site web de l’associacion  : http ://teveoc.e-monsite.com/.

… e s’acaba amb un emplec vertadièr

Quauquei mes après l’estagi, Tè Vé Òc me vouguèt emplegar. Tenguèt de m’engatjar maugrat l’es-pinós percors administratiu que l’esperava... Mer-cé an’ ela, despuèi lo 4 de genièr, ai un contracte a durada indeterminada (segur, sotmés ais ajudas acordadas a l’associacion per me pagar sus lo lòng tèrme). Mei fonccions son  : jornalista reportaira d’imatges (JRI) e assistenta de comunicacion. E mai se me siáu ben mai experimentada dins la premsa escricha que dins l’audiovisuau, aquelei fonccions que me son atribuidas correspondon pron a meis especialitats aquesidas a l’Universi-tat : informacion-comunicacion e occitan.

Las primièras missions coma professionala

Despuèi la debuta de mon contracte, siáu cargarda d’actualizar lo site web. L’ai tant modificat qu’ara es mai ergonomic, mai polit, mai legible dins son en-

sems. Dins mon quotidian, lei mails e lo telefòne ritman mon trabalh, per fin d’organizar tot çò que tòca mai ò mens dirèctament Tè Vé Òc  : anón-cias, comunicats de premsa, presa de contactes per de rodatges, ecc. Tot va lèu lèu  : ai fach mon promièr reportatge en au-tonomia, ambe tot lo materiau, per lei Trad ’Hivernales

que se debanèron a la mitat de genièr. Ansin, ai escrich, rodat, entrevistat e montat soleta per una emission di-fusada en febrièr. Mai aquela immersion sariá pas pos-sibla s’ère pas formada per Lisa Gròs e Miquèu Gravier, que se cargan de m’endralhar, conselhar, ensenhar lei règlas de l’imatge e lo fonccionament de Tè Vé Òc.

Un trampolin per una profession d’accès dificil

Es mercé lo sosten dei collectivitats coma Nimes, lo Consèu Generau, la region L-R, mai tanben Sénher lo Deputat Cavard e lo partenariat dau Cirdòc  ; ambe una fisança granda e una ajuda financièra mai que benvenguda qu’aqueste pòst veguèt lo jorn. Mai aquel emplec es pas un passa temps, luènh d’aquò ! Que siáu encara estudianta e pigista per un jornau occitan. A Tè Vé Òc, se tracta d’un mièg-temps que me duèrb una pòr-ta vèrs lo jornalisme audiovisuau. Vaquí perqué ma collaboracion ambe Tè Vé Òc es un pron bòn trampolin, en aquelei temps dificiles per lei joines sus lo mercat dau trabalh. D’ara endavant, me tròbe darrièr un ecran d’ordenador per crear un filme, comunicar, collectar d’informacions. Me tròbe darrièr e dabans una camèra, per faire un reportatge, rescontrar de monde, entrevistar, en-quistar. Es aquò, mon trabalh novèu...

Amy Cròs

Tè Vé Òc a creat son primièr emplec salariat !

26 N°30 – Març Abril

Agenda

Març3 de març

VisitaCarcassonaCarrièra E. Branly18hVisita de la brassariá Ciutat.Ostal Sirventésostal.sirventes@wanadoo.froccitan-aude.over-blog.com

Del 4 al 13 de MarçCarnaval de Limós- 4 de març  : Las Estelas - Les Canaillous - 5 de març  : Les Afogats - Carnaval del Monde - 6 de març  : de 10 h a 19h  : Carnaval de totas las còlas- 7 de març  : Les enfants de las escòlas- 8 de març  : Les enfants de las escòlas- 11 de març : Les retirats- 12 de març  : Les Joves - Les Limouxins- 13 de març  : Les Aissables «  Cremacion nuèit de la blanqueta »www.limoux.fr/file/imgprog1.jpg

4 de marçSerada musica e destendaArgens de MenerbésLes Terrènes20h30Serada musica e destenda, amb Marc Loopuyt.Ostal Sirventésostal.sirventes@wanadoo.froccitan-aude.over-blog.com

4 de marçConferénciaCarcassona

Ostal Sirventés18h30L’òbra del Dr Pebernard.Ostal Sirventésostal.sirventes@wanadoo.froccitan-aude.over-blog.com

Del 5 al 26 de marçÒc en FèstaCanet d’AudeSala de las fèstas- dissabte 5  : Catinou e Jacouti (Jacouti pren la retirada)- dissabte 12  : Arnaud Cance, espectacle « Saique benlèu »- dissabte 19 : Balèti amb Fai Deli- dissabte 26  : Los caps negués (grop Gascon de Bazàs)Los espectacles se tenon a 21h, sala de las Fèstas de Canet10 € l’espectacle o 32 € los 4Entresenhas e reservacions  : 06 11 35 37 39www.ocenfesta.fr

5 de marçQuinaViladubèrtFogal21hQuina de la Calandreta La Rosèla.

5 de marçConferénciaCarcassonaLibrariá Mots&Cie10h30Joan-Enric Fabre, entomologista e felibre.Ostal Sirventésostal.sirventes@wanadoo.froccitan-aude.over-blog.com

Del 5 de març al 30 d’abrialMòstraAlbiCentre Occitan Rochegude«  Pinturas  » de Rogièr e Linda Harvey, vernissatge lo 12 de març a 17h (pintres ingleses installats dins Roergue)Centre Occitan Rochegude05.63.46.21.43centre-occitan-rochegude@orange.frcentre-occitan-rochegude.org

Del 7 al 19 de marçLa quinzenada de Fasètz la Lenga en Cabardés- diluns 7  :Puègnautièr  : 18h30  : estrena amb Cossí que Siague ; 21 h : Francis Gaite canta Bigòt - dimècres 9  : Mossolens, 21h, Serada Contes amb Danièla Julien : Lo diable pòrta pèira (8 €)- divendres 11  : Puègnautièr (Na Loba), 21 h : Teatre Monument a las vidas (12 €)- dissabte 12  : Vilagalhenc, 21h  : Serada Cabaret Occitan amb Aqueles (10 €)- dimenge 13 a Mossolens : 10h : talhièr-cosina (5  €)  ; 13h45  : passejada- dimars 15 a Argon  : 19h30  : taulejada e balèti amb Fresquèl (15 €)- dijòus 17 a Argon : 21h : a l’escota dels mots amb Isabèla François (8 €)- dissabte 19 a Ventenac de Cabardés, 21h : Concèrt « Lo Còr de la Plana » (12 €)fasetz-la-lenga-en-cabardes.over-blog.com

9 de marçRencontres de la Tuta d’ÒcTolosaOstal d’Occitània18h30Carta blanca a Joan-Claudi Fôret.05.61.12.30.53latutadoc@ieo31.com www.ieo31.com

Del 10 al 16 de marçMòstraExposicion (del CIRDOC) sus Gaston Febus.Cercle Occitan de Foishcercleoc.dany@orange.fr

10 de marçConferénciaTolosaOstal d’Occitània18h30La situacion en Catalonha (del sud).Conferéncia (en francés) : Fabrice

NB  : a l’ora d’acabar la revista, totas las programacions son pas arrestadas, per las informacions que mancan, consultar la documentacion dedicada.

27N°30 – Març Abril

Corrons e Michel Martínez, universitaris tolosencs.Rampèls istorics, situacion actuala e avenidors possibles.Organizat per les Cadres Catalans.

11 de marçRencontre musicians dançairesSant AlariSala de las fèstas21hSerada de danças tradicionalas (empont dravit) Cercle Occitan de Carbona05.61.87.08.27

12 de marçPrima OccitanaConcèrt « e mai » Luc AussibalEstanhSala de las fèstas20h30 Luc Aussibal canta los mots de Jaumes Privat dins un va-e-veni constant entre l’aicí e l’endacòm mai, entre ièr e deman, entre las passejadas embruèissadas e le bolh del rock.5 €, gratis pels mens de 16 ansIEO 12 : 05.65.68.18.75

12 de marçParladissasCarbonaSala del Centre Associatiu (darrèr la Mediatèca)12hRepais partejat en parlant occitan, mas totis sètz planvenguts.Organizat pel Cercle Occitan de Carbona05.61.87.08.27

12 de marçRepais dançantAgen d’AvaironSala de las fèstas19h30Guillaume Fabre animarà lo repais dançant.Reservacion obligatòria Centre Culturel Occitan del Roergue05-65-68-18-75

ccor.aveyron@gmail.com

12 de marçEstagi de danças tradicionalasCastrasCentre de Lésers de Lambèrt14h-17hEstagi de danças tradicionalas per descobrir o per aprigondir las borrèias, amb Genevièva Sandral e Felip Mazenq, al Centre de Lésers de Lambèrt (Camin du Saillenc - Castras). 5 € (escolaris, estudiants, caumaires, sòcis IEO) e 8 € pels autres.Centre Occitan del País Castrés05.63.72.40.61azalais@wanadoo.fr

12 de marçIvernala de Trad’EstiuBal trad costumatFoishSala polivalenta – Centre cultural21hBal animat per RemenilheEntrada bal : 7 €, Asinat : 15 €, los dos : 20 €Reservacion asinat 10 de marçCercle Occitan de Foish05.81.15.71.25cercleoc.dany@orange.fr

14 de marçCantèraCarbonaSala del Centre Associatiu (darrèr la Mediatèca)18hTalhièr de cants en occitan.Cercle Occitan de Carbona05.61.87.08.27

16 de marçSeminariTolosaOstal d’Occitània (sala Nelli)18h30Seminari « Lengas e poders »ostaldoccitania.com/accueil

17 de marçConferénciaTolosa

Ostal d’OccitàniaArt gotic occitan, art mudejarConferéncia-diaporama de l’Alem Surre Garcia. (3/10)La civilizacion s’es pas acabada amb la Crosada contra les Albigeses. L’art gotic occitan nascut a Tolosa s’espandisquèt al sud dels Pirenèus ont rescontrèt l’art mudejar aragonés.ostaldoccitania.com/accueil

17 de marçBalètiCastrasBolegason20h30Balèti dubèrt a totes, amb Coriandre, grop del Lengadòc Rosselhon, al Bolegason (69 carrièra d’Auque). Aquestes 5 musicaires son adèptes del Balèti Oc & folk. Aital, vos prepausaràn una musica Trad’actuala Occitana, confida sur las ribas de la Mediterranèa, per vos far viatjar las aurelhas e per metre de brasas jos los vòstres pès. Centre Occitan del País Castrés05.63.72.40.61azalais@wanadoo.fr

18 de marçOmenatge a Maurici AndrieuTolosaOstal d’Occitània18hSerada d’omenatge a Maurici Andrieu e presentacion de son libre L’estar latina. Amb la participacion de la Comèdia Occitana Tolzana, Joëlle Ginestet (Mèstra de conferéncia a l’UT2J), Lou Dàvi…Entrada liuraOrganizat pel Grelh Roergàs e lo CCOR.

19 de marçEspectacleTolosaOstal d’OccitàniaAprès-dinnarKika (Le chat somnambule),

28 N°30 – Març Abril

espectacle per totis de marionetas, de contes e de legendas d’autres còps apr’aicí, d’acordeon...ostaldoccitania.com/accueil

19 de marçConferénciaSent-GuironçMediatèca16hConferéncia sus eths catars per Patric Douillet.Cercle Occitan deth Coserans06.75.40.93.64claudine.rivere-souilla@orange.fr

19 de marçConferénciaCastrasSala Joana Cabrol de l’Ostal de las Associacions14h30Marisa Laborde vendrà nos presentar en francés la conferéncia «  Troubadours en Occitanie, entre poésie et politique » a la sala Joana Cabrol de l’Ostal de las Associacions (plaça del 1èr de Mai - Castras). Se sonavan Marcabru, Bertran de Born, Raimon de Miraval, Uc de Sant-Circ, Bernat de Ventadorn…Pendent los sègles XII e XIII, an correjat per camins del Lemosin duscas a la Provença, d’Auvèrnha duscas en Aragon, Rosselhon o Catalonha, del Velai duscas en Itàlia. Entre literatura rafinada, clavada, destinada als elèits, entre eretgia, cortesiá, poesia e engatjament politic, an faiçonat de lors mots l’imaginari collectiu, e lors «  tensos  » dubrèm las pòrtas als dialògues e a las questions que son totjorn d’actualitat. Es en partenariat amb l’Universitat Per Totes.Dintrada liura e a gràtis.Centre Occitan del País Castrés05.63.72.40.61azalais@wanadoo.fr

19 de marçConferéncia

AlbiCentre Occitan Rochegude17h«  On a parlé occitan en Allemagne » conferéncia d’Harve Rougier.05.63.46.21.43centre-occitan-rochegude@orange.frwww.centre-occitan-rochegude.org

21 de marçA.G. & Bal « Los Barjacaires »RamponsSala sociò-culturala L’OSTAL17h (de confirmar)Amassada generala de l’associacion «  Los Barjacaires  » seguida d’un repais cap a 20h puèi d’un bal tradicional.

21 de marçCantèraCarbonaSala del Centre Associatiu (darrèr la Mediatèca)18hTalhièr de cants en occitan.Cercle Occitan de Carbona05.61.87.08.27

22 de marçEspectacleCarcassonaTeatre municipalDe vèspreEspectacle de la Calandreta de Ciutat.

22 de marçConferénciaAlbiUPT d’Albi17h« L’afar Ròcaguda », conferéncia a l’UPT d’Albi.05.63.46.21.43centre-occitan-rochegude@orange.frwww.centre-occitan-rochegude.org

24 de marçCafè-CantèraTolosaOstal d’Occitània

18hXavier Vidal e l’Associacion dels Musicaires Tradicionals Estudiants de Tolosa (AMTET), prepausan un primièr Cafè-Cantèra a l’Ostal.Les tèxtes son projectats sus l’ecran, que cadun pòsque cantar, e d’instrumentistas acompanhan le grop. Aquí un biais per aprene la lenga, pels cantaires confirmats tant coma per aquelis que jamai n’an pas cantat.ostaldoccitania.com/accueil

24 de marçPrima OccitanaConferénciaEspalionSala del cinèma18 h 30Conferéncia «  Qui a volé mon patois  ?  » a l’escasença de la publicacion d’un obratge.Dins son libre, l’epopèu escolara avaironesa d’una lenga fòrabandida, Michel Lafon tracta de l’usatge d’aquela lenga occitana, lenga del pòble, de las rasons de la regression de son utilizacion e bota en evidéncia les combats volontaris, menats per d’unes precursors amoroses de la lenga nòstra per la far reconéisser e dintrar a l’escòla. 2 € gratuit pels mens de 16 ansEntresenhas :IEO 12 : 05.65.68.18.75

24 de marçFestival La grande LessiveAnimacions - ContesCarcassona10h-17hAnimacion-contes amb l’IEO-Aude.

24 de marçConferénciaLimósL’Elisèu18h30Conferéncia de Rémy Pech : Jaurès le laïque (70 ans de la FAOL)

29N°30 – Març Abril

25 de marçTalhièr de danças tradicionalasCarbonaSala Laveran (68 car de la glèisa) 20h30Organizat pel Cercle Occitan de Carbona05.61.87.08.27

27 de març (data jos resèrva)RepaisCastrasOstalariá L’OccitanLa serada occitana, reservada unicament pel grop de toristas, a l’ostalariá L’Occitan de Castras per lor far descobrir la lenga e la cultura occitanas  : presentacion de l’occitan, istòria, presentacion e demostracion de danças amb los participants del nòstre talhièr de danças, musica e presentacion d’instruments tradicionals amb la participacion del grop Los d’Endacòm, taulièr de libres.Centre Occitan del País Castrés05.63.72.40.61azalais@wanadoo.fr

27 de marçConcèrtRamonvila e Sent AnhaSala de las fèstas14h-19h« Bal par et pour tous ! » amb les Bombes 2 Bal.Entrada 8 euros (gratuit pels dròlles).

29 de marçCors d’occitanCarbonaSala de Centre Associatiu (darrèr la Mediatèca)18hOrganizat pel Cercle Occitan de Carbona05.61.87.08.27

31 de marçConferénciaTolosaOstal d’Occitània18h30«  Del Missorí a Montalban  »,

25 ans d’aventura Oklahoma – OccitàniaConferéncia-diaporama de JC DrouilhetPresentacion d’un libre sus la vida dels indians Osage a l’epòca de la Luisiana francesa e les perlongaments d’auèi, le rescontre ambe les indians modèrnes.ostaldoccitania.com/accueil

Abril2 d’abril

Serada occitanaNarbonaSerada occitana amb lo grop Tripoux

2 d’abrilConcèrtVilagalhencConcèrt de Cossi Que Siague, Tot lo temps e Moderato.

5 d’abril Teatre,PesenasIllustre Teatre14h30 e 19hTrobades, per la Rampa Tiòwww.larampe-tio.org

5 d’abrilPoesia e musicaLas TorsAvèm decidit d’aver rason (Marie Coumes & Laurent Cavalié).

7 d’abrilConcèrtTolosaOstal d’Occitània18h30Concèrt amb «  Fontanet  », un grop occitan... de Montsegur.De cançons plan polidetas.ostaldoccitania.com/acueil

7 d’abrilEstrenaTolosaOstal d’Occitània18h30

Estrena de la mòstra del CIRDOC : « Gaston Fèbus : prince occitan »Aquela mòstra se ten del 1ièr al 30 d’abrilostaldoccitania.com/accueil

8 d’abrilRencontre musicians dançairesSant AlariSala de las fèstas21hSerada de danças tradicionaus (empont dravit) Organizat pel Cercle Occitan de Carbona05.61.87.08.27

8 d’abrilPrima d’Òc 82ConcèrtMontalbanSala dels Agustins21hAndré Minvielle en concèrt.IEO Antonin Perbòsc 8205.63.03.48.70ieo82@orange.fr

8 d’abrilConcèrt e balSolòmeLa GranjaEspectacle musical amb los dròlles de l’escòla de Sabadèl-Lausés e Bastien Fontanille seguit d’un bal dels musicians de la Granja. Dintrada liura.www.associationlagranja.com

9 d’abrilPrima d’Òc 82ConferénciaMontalbanSala de l’Ancian Collègi14h30Conferéncia de Jordi Passerat «  La littérature occitane en Tarn et Garonne »IEO Antonin Perbòsc 8205.63.03.48.70ieo82@orange.fr

9-10 d’abrilRescontre dels autbòis del domèni occitan

30 N°30 – Març Abril

BurlatsMolin de las SittellesDissabte 9 : -Taula redonda de trabalh per iniciar un projècte de difusion de la practica actuala dels grailes occitans.-Conferéncia sus la practica anciana e actuala del graile, amb Danièl Loddo (director de CORDAE/La Talvera). -Concèrt/balèti amb l’ensem dels musicaires convidats e un grop d’autbòis a la sala de la Papeterie de Burlats.Dimenge 10 : -Un estagi de tecnica sus la respiracion abdominala amb Hervé Villeux (grailaire e quinesiterapeuta especializat pels musicaires). -Demostracions de fabricacion d’enches d’aboès amb Bruno Salenson e de fabricacion d’enches per la gralla catalane amb Pèire Jorda. Centre Occitan del País Castrés05.63.72.40.61azalais@wanadoo.frazalais@wanadoo.fr

9 d’abrilPrima OccitanaCant e musica tradicionalaSebrasacSala de las fèstas20h30Cant e musica tradicionala amb Venta civada e Trad en 4D.Venta civada prepausa un recital de cançons tradicionalas revisitadas (arrengaments musicals e voses) posadas per la màger part dins le repertòri tradicional tiradas de collectatges.Le balèti que seguirà serà animat per Venta civada e trad en 4 D sus un repertòri de danças tradicionalas.PAF : 5 € gratuit pels mens de 16 ansIEO 12 : 05.65.68.18.75

9 d’AbrilVisita

Herran14hVisita deth Talhièr de Pèir Rog (Fabrica d’instruments de musicas tradicionaus)Organisat peth Cercle Occitan deth Coserans06.75.40.93.64claudine.rivere-souilla@orange.fr

9 d’abrilConferéncia AlbiCentre Occitan Rochegude17h«  De l’enfer au Paradis, la fin de l’òme » de Dante a Joan Calvel.05.63.46.21.43centre-occitan-rochegude@orange.frwww.centre-occitan-rochegude.org

13 d’abrilConferéncia TolosaOstal d’Occitània (sala Perbòsc)18h30Conferéncia de Kathy Bernard  : Alienor d’Aquitània (dins l’encastre de la Setmana Occitana organizada per l’associacion Òsca dels estudiants en occitan de l’UT2J) ostaldoccitania.com/accueil

14 d’abrilConferénciaTolosaOstal d’Occitània18h30Entre Garona e Ròse, 27 sègles d’istòria comunaConferéncia-diaporama de l’Alem Surre Garcia (4/10)Dels Ibèrs a la creacion de l’Euròregion Pirenèus-Mediterranèa, son 27 sègles que religan la novèla region Lengadòc-Rosselhon - Miègjorn-Pirenèus.ostaldoccitania.com/accueil

14 d’abrilTeatreLimósSala de l’ElisiQuesaquò e Mascomprès, per La Rampa Tiò.

www.larampe-tio.org/

15 d’abrilPrima d’Òc 82BalVaseracSala de las fèstas21hBal amb Manuel Isopet.IEO Antonin Perbòsc 8205.63.03.48.70

15 d’abrilTeatreLimósSala de l’ElisiQuesaquò e Mascomprès, per La Rampa Tiowww.larampe-tio.org

15 d’abril39 au Hesteyada de BigòrraBal GasconIbòsCentre Culturau Pèir Comet21hwww.hesteyadedebigorre.fr

16 d’abrilPrima OccitanaConcèrtLo NairacComplèx multicultural20h30Espectacle «  Jazz manoch occitan » pel Trio Savignoni e lo papet.Jazz manoch popular, accessible a totes e çaquelà exigent, que far nàisser en cadun emocions e sensacions intensas. La guitarra solò, als accents poetics, tròba resson en çò de la contrabassa qu’altèrna acompanhament e solòs.PAF : 5 € gratuit pels mens de 16 ansEntresenhas :IEO 12 : 05.65.68.18.75

16 d’abrilPrima d’Òc 82ConferénciaMontalbanSala de l’Ancian Collègi

31N°30 – Març Abril

14h30IEO Antonin Perbòsc 8205.63.03.48.70ieo82@orange.fr

16 d’abril 39 au Hesteyada de Bigòrra Serada deths JoensIbòs14 òras 30  : Vesprada deths Mainats au prat d’Ibos (devath eth chapitèu), Cants e danças19 òras  : Serada deths gojats ena sala dera Bianave seguida d’ua grana cantèra.www.hesteyadedebigorre.fr

17 d’abril (data de confirmar)Prima d’Òc 82Passejada toponomica14hAmb Paul Burgan. Depart de la glèisa de Sant Antonin Noble Val.IEO Antonin Perbòsc 8205.63.03.48.70ieo82@orange.fr

17 d’abril39 au Hesteyada de Bigòrra10 òras  : Missa en gascon ena Collegiau Sent Lauren d’Ibòs 11 òras 30  : Aubada e aperitiu devath era hala14 òras 30  : Vesprada dera Hestejada au prat d’Ibos (devath eth chapitèu)21 òras  : Sopar de barralha au Centre Culturau Pèir Cometwww.hesteyadedebigorre.fr

20 d’abrilSeminariTolosaOstal d’Occitània (sala Nelli)18h30Seminari « Lengas e poders »

ostaldoccitania.com/accueil

21 al 23 d’abrilMusicas verdas e instruments de fortunaAmb lo Pargue Natural dels Causses de Carcin la Granja prepausa una tièra d’animacions altorn de las musicas fachas quora amb la natura, quora amb de material de recuperacion per celebrar la Prima.Seràn cinc estagis organizats sus tot lo ranvèrs del Pargue, dubèrt a totes  : ne virarà de fabricar la musica dins la natura o amb lo recurum d’afars de cada jorn, de far una creacion musicala enregistrada per un professional. Cap de coneissença de la musica n’es requisida.Una taula redonda, concèrts e bal clavaràn aquel festenal decont vendràn prene part dels musicians d’Occitània e de Bretanha mai que mai  : Alain «  Kachtoun  » Cadeillan, Henri Maquet, Michel Le Meur, Daniel Loddo, Erwann Lherminier, Arlette Bonnafos, Daniel Frouvelle, Jean-Pierre Laffite, Christian Perboyre, Jean-Yves Bardoul, Philippe Larnaudet seràn los convidats nombroses e qualitoses d’aquela fèsta.la-granja@orange.fr05.65.22.97.32 (daissar un messatge)07.81.05.83.25www.associationlagranja.com o al prèp del PNR des Causses du Quercy 05.65.24.20.50www.parc-causses-du-quercy.fr

24 d’abrilConcèrt

Ramonvila e Sent AnhaSala de las fèstas14h-19h« Bal par et pour tous ! » amb les Bombes 2 Bal.Entrada 8 € (gratuits pels dròlles).

30 d’abrilEspectacle de dança contemporanèaSolòmeLa granja«  Saison de femmes 5.5  » e bal amb los duòs Bar-Bar e Abela-Vidal.Lo cople Abela-Vidal donarà de presentacions del seu disc novèl, acompanhat de lors amics del duò Bar-Bar.Seràn precedits d’un espectacle de dança contemporanèa a partir de musicas tradicionalas : »Saison de femmes 5.5 »Organizat amb lo concors d’Arpalhands.Dintrada : 5 € - liura pels minors.la-granja@orange.fr05.65.22.97.32 (daissar un messatge)07.81.05.83.25www.associationlagranja.com

Mai15 de mai

Prima d’Òc 82Passejada toponomica14hAmb Paul Burgan. Depart de la glèisa de Sant Antonin Noble Val.IEO Antonin Perbòsc 8205.63.03.48.70ieo82@orange.fr