17
Lomiga: MatiAperila 2015 Folasia e le Minisita mo Tina ma Tamaitai, Tolofuaivalelei Falemoe Leiataua le Ripoti mo Samoa o le Feagaiga Faava o Malo mo Tina i Niu Ioka. Na faamauina ni suiga lelei mo tina ma tamaitai o le Pasefika e aofia ai le faamutaina o sauaga faasaga i tina ma tamaitai, siitia o le maua o avanoa e saofaga ai i tulaga tau le amiotonu, ma faatalatalanoaga faatautaia i totonu o le Itulagi ma atunuu laiti i mataupu tau soifua maloloina faa‟autama ma aia tatau. O le faamauina ai o nei suiga lelei o loo aofia i le tuufaatasiga o le ripoti aoao o le iloiloga o le Beijing +20 na tuufaatasia e Malo e 16 o le Pasefika, ma na saunia e le SPC faatasi ai ma le lago- lago a le PIFS ma le Faalapotopotoga o Malo Aufaatasi o Tina ma Tamaitai (UN Women). O le Ripoti Faa Itulagi o Tulaga Aupito lata mai na tuufaatasia talu mai le 1995 na tatalaina aloaia i le po o le Aso Tofi ao faagasolo le Fonotaga lona 59 a le Komisi o Tulaga o Tina ma Tamaitai i Niu Ioka. Na saunoa ai i lea faamoemoe le Minisita mo Tina ma Tamaitai, Tolofuaivalelei Falemoe Leiataua, ma faapupula ai tulaga o faamuamua o le toefuataina o galuega mo mataupu tau tulaga tutusa o alii ma tamaitai i totonu o atunuu o le Pasefika ma teritori laiti e avea ma lu‟i tau atinae o le fonotaga. “Ua alagatatau ona toe fetuunai le tofa ina ia toefuatai la tatou galuega ma taumafaiga ina ia mautinoa o loo faafiafiaina tina ma tamaitai i o latou aia tatau ma ia siitia le tulaga aupito lelei o le soifuaga i o latou tulaga faale tagata soifua nei, taeao ma le lumanai,” o lana saunoaga lea. O le Ripoti a le Beijing +20 o se tasi o faamaumauga aupito taua ua mafai ona faasoaina atu i tausaga lata mai o loo atagia ai tulaga aupito lata mai ma nisi o luitau o loo feagai ai ma atunuu e 16 o le Pasefika ma le teritori. Na tuuina atu le ripoti ao faamanatuina ai e le lalolagi le 20 tausaga o le Fuafuaga o Galuega Faatino o le Beijing Declaration, o le taiala faava o malo lea mo tulaga tutusa e aofia ai alii ma tamaitai. I lana faatomuaga o le Ripoti, na faailoa mai ai e le Palemia o Tuvalu, Enele Sopoaga, tulaga o le lē gafatia e atunuu o le Pasefika ona misia se vaega o loo atagia ai le sao taua o tina ma tamaitai, aemaise vaega tau le tali atu i suiga o le tau. “Afai o le „afa o le faitau aofai o tagata o loo taotaomia ona o tulaga tau faailoga tagata ma le lē amanaiaina o aia tatau, e tele le avanoa e aafia ai lo tatou nofo sauniuni ma le tali atu i tulaga o le faaleagaina o le siosiomaga,” o le saunoaga lea a le Alii Palemia. Na tuufaatasia ma tuuina atu e le Failautusi o le SPC. “O le aafiaga o nei iloiloga i le uunaia o tulaga o tina ma tamaitai o le Pasefika o loo faamaonia i le tele o faamaumauga ma o loo faailoa mai i auala eseese, e aofia ai lo latou sao i tulaga faale aganuu ma faa saienisi, o lo latou ese i mataupu tau tamaoaiga ma tulaga tau taitaiga i to- tonu o nuu ma afioaga,” o le saunoaga lea a le Ofisa Sili o le SPC, Dr. Collin Tukuitonga. “E ese mai ai i ia tulaga, o le mea moni e umi se taimi e moomia e atunuu o le Pasefika e ausia ai tulaga faapea ma o lenei ripoti o loo faailo mai ai tulaga ausia faatasi ai ma tulaga e tatau ona ave iai le faamuamua,” o lana saunoaga lea. Ua mafai ona ausia e le Itulagi tulaga o le ofoina atu ai o avanoa tutusa i aoaoga mo tama ma teine ma le autovaa atu ai auaunaga tau le soifua maloloina. Ae peitai, e 12 ni vaega taua ua mafai ona faailoaina talu mai le 20 tausaga ua mavae i totonu o le Beijing Declaration ma o loo ave pea iai le faamuamua ma e tatau ona faatumaina i taualaumaga tau atinae faava o malo, faa itulagi ma faale atunuu. O le auai ai o tina ma tamaitai i galuega na tele ina faaleaogaina i totonu o le sefulu tausaga talu ai, e tusa ma le 30%. O le auai o tina ma tamaitai i tulaga faaupu fai o malo i totonu o le Pasefika o loo aupito maualalo pe a faatusatusa atu i isi atunuu o le lalolagi. E ui i tulaga na ausia i totonu o le 20 tausaga talu ai, na faamauina tulaga lē faamalieina o faalauiloa ma aoaoga tau feusuaiga soifua maloloina ma auala o puipuiga ma le malamalamaga i aafiaga o maitaga lē manaomia ma sauaga e aafia ai mafutaga o loo aafia ai tupulaga talavou o le Pasefika.

Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

Lomiga: Mati—Aperila 2015

Folasia e le Minisita mo Tina ma Tamaitai, Tolofuaivalelei Falemoe Leiataua le

Ripoti mo Samoa o le Feagaiga Faava o Malo mo Tina i Niu Ioka.

Na faamauina ni suiga lelei mo tina ma tamaitai o le Pasefika e aofia ai le faamutaina o sauaga faasaga i tina ma tamaitai, siitia o le maua o avanoa e saofaga ai i tulaga tau le amiotonu, ma faatalatalanoaga faatautaia i totonu o le Itulagi ma atunuu laiti i mataupu tau soifua maloloina faa‟autama ma aia tatau. O le faamauina ai o nei suiga lelei o loo aofia i le tuufaatasiga o le ripoti aoao o le iloiloga o le Beijing +20 na tuufaatasia e Malo e 16 o le Pasefika, ma na saunia e le SPC faatasi ai ma le lago-lago a le PIFS ma le Faalapotopotoga o Malo Aufaatasi o Tina ma Tamaitai (UN Women). O le Ripoti Faa Itulagi o Tulaga Aupito lata mai na tuufaatasia talu mai le 1995 na tatalaina

aloaia i le po o le Aso Tofi ao faagasolo le Fonotaga lona 59 a le Komisi o Tulaga o Tina ma Tamaitai i Niu Ioka. Na saunoa ai i lea faamoemoe le Minisita mo Tina ma Tamaitai, Tolofuaivalelei Falemoe Leiataua, ma faapupula ai tulaga o faamuamua o le toefuataina o galuega mo mataupu tau tulaga tutusa o alii ma tamaitai i totonu o atunuu o le Pasefika ma teritori laiti e avea ma lu‟i tau atinae o le fonotaga. “Ua alagatatau ona toe fetuunai le tofa ina ia toefuatai la tatou galuega ma taumafaiga ina ia mautinoa o loo faafiafiaina tina ma tamaitai i o latou aia tatau ma ia siitia le tulaga aupito lelei o le soifuaga i o latou tulaga faale tagata soifua nei, taeao ma le lumanai,” o lana saunoaga lea. O le Ripoti a le Beijing +20 o se tasi o faamaumauga aupito taua ua mafai ona faasoaina atu i tausaga lata mai o loo atagia ai tulaga aupito lata mai ma nisi o luitau o loo feagai ai ma atunuu e 16 o le Pasefika ma le teritori. Na tuuina atu le ripoti ao faamanatuina ai e le lalolagi le 20 tausaga o le Fuafuaga o Galuega Faatino o le Beijing Declaration, o le taiala faava o malo lea mo tulaga tutusa e aofia ai alii ma tamaitai. I lana faatomuaga o le Ripoti, na faailoa mai ai e le Palemia o Tuvalu, Enele Sopoaga, tulaga o le lē gafatia e atunuu o le Pasefika ona misia se vaega o loo atagia ai le sao taua o tina ma tamaitai, aemaise vaega tau le tali atu i suiga o le tau. “Afai o le „afa o le faitau aofai o tagata o loo taotaomia ona o tulaga tau faailoga tagata ma le lē amanaiaina o aia tatau, e tele le avanoa e aafia ai lo tatou nofo sauniuni ma le tali atu i tulaga o le faaleagaina o le siosiomaga,” o le saunoaga lea a le Alii Palemia. Na tuufaatasia ma tuuina atu e le Failautusi o le SPC. “O le aafiaga o nei iloiloga i le uunaia o tulaga o tina ma tamaitai o le Pasefika o loo faamaonia i le tele o faamaumauga ma o loo faailoa mai i auala eseese, e aofia ai lo latou sao i tulaga faale aganuu ma faa saienisi, o lo latou ese i mataupu tau tamaoaiga ma tulaga tau taitaiga i to-tonu o nuu ma afioaga,” o le saunoaga lea a le Ofisa Sili o le SPC, Dr. Collin Tukuitonga. “E ese mai ai i ia tulaga, o le mea moni e umi se taimi e moomia e atunuu o le Pasefika e ausia ai tulaga faapea ma o lenei ripoti o loo faailo mai ai tulaga ausia faatasi ai ma tulaga e tatau ona ave iai le faamuamua,” o lana saunoaga lea. Ua mafai ona ausia e le Itulagi tulaga o le ofoina atu ai o avanoa tutusa i aoaoga mo tama ma teine ma le autovaa atu ai auaunaga tau le soifua maloloina. Ae peitai, e 12 ni vaega taua ua mafai ona faailoaina talu mai le 20 tausaga ua mavae i totonu o le Beijing Declaration ma o loo ave pea iai le faamuamua ma e tatau ona faatumaina i taualaumaga tau atinae faava o malo, faa itulagi ma faale atunuu. O le auai ai o tina ma tamaitai i galuega na tele ina faaleaogaina i totonu o le sefulu tausaga talu ai, e tusa ma le 30%. O le auai o tina ma tamaitai i tulaga faaupu fai o malo i totonu o le Pasefika o loo aupito maualalo pe a faatusatusa atu i isi atunuu o le lalolagi. E ui i tulaga na ausia i totonu o le 20 tausaga talu ai, na faamauina tulaga lē faamalieina o faalauiloa ma aoaoga tau feusuaiga soifua maloloina ma auala o puipuiga ma le malamalamaga i aafiaga o maitaga lē manaomia ma sauaga e aafia ai mafutaga o loo aafia ai tupulaga talavou o le Pasefika.

Page 2: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

Komisi o Mataupu Tau Tamaoaiga ma Agafesootai mo Asia ma le Pasefika, Fonotaga lona Lua a le Komiti Galue

Faatatau I le Vaitau o Tagata e iai Manaoga Faapitoa o le Pasefika ma le Atu Asia,

2013-2022

(Tuuina mai: Mr. Setareki Macanawai, 2-3 Mati 2015, New Delhi, Initia)

O le fonotaga lona lua a le komiti galue mo tagata e iai manaoga faapitoa o le atu Asia ma le Pasefika na tuufaatasia e le ESCAP faatasi ai ma le lagolago a le Malo o Initia e tauala atu i le Matagaluega o le Uunaia o le amiotonu ma agafesootai, na faataunuuina i le fale talimalo o le Ashok i New Delhi, Initia mai le aso 2-3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o nuu afioaga ma agafesootai na fai ma sui o le Malo o Samoa, ao le susuga ia Setareki Macanawai na fai ma sui o le fono a tagata e iai manaoga faapitoa a le Pasefika O le fonotaga maualuga faa-le-Malo mo le iloiloga mulimuli o le fuafuaga o galuega faatino mo le vaitau o tagata e iai manaoga faapitoa o le atu Asia ma le Pasefika, 2003-2012, na faataunuuina i Incheon, Korea, mai le aso 29 o Oketopa i le aso 22 o Novema 2012, na amanaiaina ai le faamaoniga Faa-le-Minisita o le vai-tau mo tagata e iai manaoga faapitoa o le atu Asia ma le Pasefika, 2013-2022, ma le fuafuaga tuutuumamao ua taua o le “Faataunuu ona Faia Faatinoga Sa‟o” mo tagata e iai manaoga faapitoa i totonu o le Atu Asia ma le Pasefika. O le taiala o galuega faatino a le komiti galue (pepa faaopoopo II) o loo aofia i totonu o le fuafuaga ua tau‟a o le Incheon Strategy. O le taiala o galuega faatino o loo atagia mai ai le matafaioi a le Komiti galue: e 15 Sui mai le ESCAP ma Sui Lagolago faatasi ai ma Sui e 15 mai Faalapotopotoga Tumaoti. Na faamauina I le Fonotaga Faale Malo tulaga lelei na faailoaina mai e Sui e 17 o le ESCAP faapea Sui e 19 o Faalapotopotoga Tumaoti ina ia ausia le faamoemoe o le Komiti Galue o le a galulue mo le vaitausaga amata mai i le 2013-2017. Mai le Pasefika, o le Malo o Fiti, Kiripati ma le Malo o Samoa o loo faitauina i Sui o le ESCAP, sei vagana ai le Fono a Tagata e iai Manaoga Faapitoa o le Pasefika e na o le pau lea o le Faalapotopotoga Tumaoti mai le Itulagi. O le sini autu o le Komiti Galue ina ia saunia ma tuuina atu fautuaga faapitoa ma le lagolago i sui ma sui lagolago uma, ina ia siitia faatinoga aupito lelei ma le atoatoa o le vaitausaga, 2013-2022. Na tatala aloaia e le Failautusi a le ESCAP le Faatalatalanoaga a le Komiti Galue i le masina o Fepuari 2014 ma na faataunuuina i Ofisa o le ESCAP mo le Faaitulagi i Matu ma le Itu i Matu i Sisifo o Incheon, Korea faatasi ai ma le lagolago tau tupe mai le Malo o Korea.

Page 3: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

ASO FA’AVA-O-MALO MO TAMAITAI O LE LALOLAGI 2015

E telē le sao o tina ma tamaitai o Samoa i le atinaeina o so‟o se tafa ole tamaoaiga ma agafesootai o si o tatou atunuu. Na faatinoina e le Matagaluega o Tina ma Tamaitai, Atinae o Nuu, Afioaga ma Agaf-esootai ma nisi o ana paaga galulue ni polokalame mo le faamanatuina o le Aso Faa-va-o-malo mo Tamaitai o le Lalolagi 2015. O lenei aso faapitoa e faailogaina i tausaga taitasi ma ua fuafuaina e faamanatu ai le sao taua o tamaitai i le atina‟e o Samoa. O lenei fa‟amoemoe e faamanatuina ile aso 8 o Mati i tausaga taitasi. O le faamanatuga o le-nei aso taua i lenei tausaga sa faatauaina ai le A‟oa‟oina o Tamaitai mo le atinaeina o Tamaoaiga ina ia siitia le tulaga o tamaitai i totonu o Sa-moa. Na faatinoina e le Matagaluega o Tina ma Tamaitai, Atinae o Nuu, Afioaga ma Agafesootai faatasi ai ma le Women in Leadership Advo-cacy (ose faalapotopotoga o tamaitai ua avea ma taitai i upufai o malo, Matagaluega ma faalapotopotoga tumaoti) se polokalame mo Tamaitai Talavou mai le Vasega 13 mai Kolisi e 6 na filifilia mai Savaii. O lenei faamoemoe ina ia;

Uunaia tamaitai talavou e faatauaina le ola aoaoina aua se lu-manai manuia

faatino se fetufaaiga i le va o tamaitai ua avea ma taitai ma tamai-tai talavou e tapenapena ai ina ia avea ma taitai lelei i le lu-manai.

Faamanatuina le aso faa-va-o-malo mo tamaitai uma o le lalolagi. Sa faatinoina foi le polokalame mo Tamaitai Faipisinisi o Samoa i le motu o Upolu ma na galulue faatasi ai le Matagaluega ma Tamaitai Faipisinisi o Samoa sa faavaeina i le 2014 e ni tamaitai faipisinisi e 12 sa auai atu i Fiti ile Fonotaga mo Aufaipisinisi. Na tatala aloaia ai lenei faalapotopotoga i le aso 12 Mati. O le Sini Autu o lenei tausaga ua faaulutalaina: “Fa’aoloaina o Tamaitai i A’oa’oga ma Atina’e Manuia” O le sini autu o lenei tausaga, o le faatauaina o le ola aoaoina o tamai-tai aua so latou lumanai manuia aemaise o le faaoloaina ina ia faia se sao taua mo le atinaeina o le tamaoaiga o Samoa. Na tatala le avanoa mo le mamalu o le atunuu e auai faatasi ai e moli-mauina nei polokalame i aso, taimi ma nofoaga e pei ona sa faatinoina ai.

Page 4: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

RIPOTI POLOKALAME SUAVAI PULEA TUMAOTI

GALUEGA FAATINO– MATI & APERILA 2015

AUAUNAGA FAAMALOSIA AI TULAFONO FAAVAE O LE POLOKALAME SUAVAI PULEA

TUMAOTI 1.1 Tulafono mo Suavai Pulea Tumaoti

O le aso 16 Mati 2015 sa faatalatalanoa ai lea Tulafono ma le Komiti o Atina‟e o le Palemene i Tiafau i Mulinuu. O le auga faavae o lenei Tulafono o le faalauiloa aloaia lea faale-tulafono o le “Auaunaga a Suavai Pulea Tumaoti” mo nu‟u ma afioaga e lua e iai Auaunaga Tau Suavai faatasi ma le Pulega Sua-vai (Samoa Water Authority). O lenei foi Tulafono o le a fesoasoani atili e faamalosia ma unaia auala e faatuputupulaia ai avanoa e “maua ai le suavai mama ma saogalemu i le taumafa”, e le gata i lea o le “fa‟aitiitia o faamaiI

pipisi mai le faaleleia o vaega o fa‟aaoga ai suavai lafoa‟i”. Nisi o vaega taua sa laga e sui Palemene mo se faamalamalamaga sa tali manino atu iai le Matagaluega e pei o tupe totogi atu po‟o (fees) e Komiti poo afioaga o Suavai Pulea Tumaoti aemaise le tulaga o le saogalemu o suavai taumafa ona e le o faamamaina suavai taumafa e pei o le suavai o lo‟o i lalo o le Pulega ole Suavai po‟o le Malo o Samoa. I’uga: Toe faatalatalanoa atili le Tulafono e le Komiti o le Palemene ma logo mai le Matagaluega mo nisi faatalatalanoaga ile lumanai. Fonotaga & A’oa’oga a le Faalapotopotoga o Atunuu o le Pasefika mo Suavai Taumafa & Suavai La-

foa’ (Pacific Water & Wastes Association Benchmarking Workshop) Aso 18-23 Fepuari 2015 i Aukilani

Niu Sila) Sa auai atu le Ofisa Pule Lagolago Vaega ole Lotoifale ia Lemalama Taaloga Faasalaina ma le (Tamaitai Ofisa Sinia ole Polokalame Suavai Pulea Tumaoti) ia Amituanai Laumua Leavai i lea fonotaga. E fitu (7) atunuu o le Pasefika sa auai e iai Amerika Samoa, Kiribati, Solomona, Samoa-SWA & IWSA/MWCSD, Fiti, Papua Niu Kini ma Vanuatu – UNELCO. E lua (2) vaega o lo‟o vaevaeina ai sui auai o le Faalapotopo-toga Pacific Utility Members (PUM’s)Sui Tumaoti: aofia ai faalapotopotoga autu o lo‟o nafa ma “Auaunaga Tau Suavai” pei o Samoa Water Authority (SWA) & Independent Water Schemes (IWS) i Samoa. Allied Members/Sui Lagolago – aofia ai Matagaluega a le Malo olo‟o iai MWCSD, MOH & MNRE. Sa amatalia lea faatasiga i se a‟oa‟oga ma se iloiloga (Benchmarking Workshop) o taunuuga faatinoga o tiute a Suavai Taitasi o le Pasefika mai tausaga faa-letupe 2012-2013/2013-2014. Sa auina atu ai faamaumauga a le Faalapotopotoga Suavai Pulea Tumaoti faatasi ma le lagolago a le Matagaluega e toe faamautu atili ai ia vaega uma. Fonotaga Sui Lagolago Faalapotopotoga (PWWA Allied Members Meeting) O le Matagaluega o Tina ma Tamaitai o se tasi o sui auala atu i le latou matafaioi i le mata‟ituina o le Polo-kalame o Suavai Pulea Tumaoti i Samoa. I’uga: Faamautu le feso‟otaiga (network) ma tuufaatasi le lisi o Sui Lagolago (Allied Members) uma ma a latou matafaioi pe Konesale Inisinia pe faatau oloa (supply paipa ma totoga paipa) O le toatele o sui auai e mai Niu Sila, e toatolu ni sui fou mai Ausetalia, Fiti ma Marshall Islands sa resitara mai ia Fepuari 2015. I tausaga taitasi e faia ai le Faatasiga tele a Suavai uma o Atunuu o le Pasefika ma o le lona 8 o Faatasiga po‟o le 8th Pacific Water Conference and Expo o le a faia lea i Papua Niu Kini i le 14-17 o Setema 2015. Sa faata-lanoaina foi la le vave faao‟o atu o sui auai a atunuu taitasi e fia auai i lea faamoemoe aua le faamautuina o nofoaga ma tapenaga a le atunuu o Papua mo lea faamoemoe. O le sini autu o lea fonotaga o le “Sustainable Water in the Pacific".

Page 5: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

Faaauau mai Itulau 4; Fonotaga a le Komiti Faatonu o le PWWA O lea fonotaga e faasino mo sui o le Board o lo‟o aofia ai le Ofisa Sili o Matagaluega o Tina ma Tamaitai na auai atu ai le Lemalama Taaloga Faasalaina (Sui Pule Lagolago) e fai ma sui o le Matagaluega o lo‟o fai ma sui o Allied Members i totonu o le Executive Board. I’uga: Sa faatalanoa ma pasia ai “Fuafuaga Faata‟atitia 2015” (Strategic Plan 2015) a le Faalapotopotoga. Sa sainia ai foi se Feagaiga (MOU) i le va o le Faalapotopotoga(PWWA) ma Water NZ and OZ Water. O le faamoemoe ia galulue faatasi ia Faalapotopotoga tetele i le atina‟eina o Suavai Taumafa ma Suavai Lafoa‟i i totonu o le atunuu o le Pasefika. I’uga Fonotaga: Valaaulia sui o Faalapotopotoga i Fonotaga ma Conference tetele a Faalapotopotoga ia e 3 i le tausaga 2015; OZ Water i le 12-14 Me ma NZ Water i le 16-18 Setema 2015.

O le isi vaega taua sa sainia ai foi le Feagaiga (MOU) ma le UN Hu-man Settlements Programme i lalo o le Global Water Operators Partnerships Alliance (GWOPA) ma le Carribean Water and Sew-age Association (CWSA) ma le PWWA. O le faamoemoe lava e tasi o nei Feagaiga ina ia maua le avanoa e galulue faatasi ai e faaleleia atili auaunaga tau suavai ma suavai lafoa‟i. I’uga Fonotaga: Faafiafiaina sui auai o le Faalapotopotoga (PWWA) i nei avanoa e maua ai nisi fesoasoani e unaia atili ai le atina‟eina o vaega tau suavai i atunuu ta‟itasi.

2) AOFA’I O SUAVAI PULEA TUMAOTI UA FAAMAUTU MA PASIA LATOU FUAFUAGA MO LE SAOGALEMU O SUAVAI TAUMAFA

Ua faamanuiaina le Faalapotopotoga (IWSA) i se vaega tupe maua mai le WHO e faatino ai latou fuafuaga e pei ona taua i luga mo Suavai Pulea Tumaoti e valu (8) Falelatai, Falevao, Lalomauga, Sataoa, Lotofaga, Patamea, Solosolo ma Matafa‟a . O le taimi nei o lo‟o faatalatalanoaina ma Iloilo nei fuafuaga e le Matagal-uega o le Soifua Maloloina ma le IWSA ona tuuina atu lea i le Joint Water Sector Steering Committee ae le‟i faao‟o atu i le Kapeneta mo se faamaoniga. 3) SAOGALEMU O LE SUAVAI TAUMAFA MO SUAVAI PULEA TUMAOTI

Mo le faaitiitia o siama maua i suavai taumafa ma faaitiitia ai faama‟i pipisi, ua faao‟o atu e le IWSA ni tusi talosaga mo ni fesoasoani e faatauina mai ai faamama (household filtrations) e fa‟apipi‟i i paipa o aiga e fa‟aitiitia ai siama maua i suavai. Faatino lea su‟esu‟ega e le alii Inisinia, IWSA ia Sutha Suthakar o le AVID/Aus AID. O lo‟o faatino testing samples o siama suavai o Lele‟a. I le taimi nei o lo‟o talia nei fesoasoani mai tusi talosaga tuuina atu le AusAID ma le Water Sector Unit. 4) GALUEGA TETELE SUAVAI FAALELEIA MO SUAVAI PULEA TUMAOTI 2014-2015

O lo‟o faatino nei galuega faaleleia mo SPT e fa (4). E lua vaega o vaevae iai (LOT 1) Maasina, Lona ma Lele‟a o lo‟o faatupeina e le Adaptation Fund, UNDP auala mai le Vaega o le PUMA, MNRE ma o lo‟o faatino e le Bluebird Co. Ltd. O le (LOT 2) Nu‟usuatia o lo‟o faatupeina mai le EU budget support ma o King Co. Ltd o lo‟o nafa ma lea galuega. O le KEW Co. Ltd o lo‟o faagasolo pea le vaaiga o galuega uma ina ia fau-sia vaega uma i le tulaga atoatoa ma lelei. Galuega Faaleleia: Fausiaina o faatanoa fou, tane vai fou ma laina paipa aga‟i atu i aiga taitasi. O lo‟o faatino foi fonotaga i masina taitasi (Mati & Aperila) ta‟ita‟iina e le Matagaluega e iloilo ai ripoti mai Konekarate ma le Inisinia Faufautua i le faagasologa o galuega faapea ni faafitauli feagai ma i latou i taimi o galuega.

Page 6: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

Aotelega o Galuega – Aperila 2015 LOT 1 Maasina, Lona & Lele’a – 64% galuega mae‟a faaleleia i faatanoa, tane vai fou ma laina paipa tetele. LOT 2 Nu’usuatia – 70% galuega mae‟a faaleleia i faatanoa, tane vai fou ma laina paipa tetele. Asiasiga Sui Palemene Samoa, 31 Mati – 2 Me 2015 Mai le faatalatalanoaga o le Tulafono mo Suavai Pulea Tumaoti sa talosagaina ai se asiasiga a Sui Palemene e fia molimauina galuega faaleleia mo Suavai Pulea Tumaoti i Upolu ma Savaii. Sa auai atu sui o le Matagaluega & Faalapotopotoga (IWSA) e ta‟imua le asiasiga ma sa faamalieina sui Palemene uma ina ua latou molimauina galuega ua mae‟a ona faatino SPT pei o Falelatai, Sataoa, Nu‟usuatia (o lo‟o faasolo taimi nei) ma Laulii. Sa asia foi SPT o Matautu, Patamea ma Satupaitea i Savaii. Meafaigaluega Mo’omia mo Nisi Galuega Faaleleia O le aso 17 Mati sa auai atu ai Amituanai Laumua i Fiti mo le sailiilia lea o se tasi foi o Kamupani i Fiti sa mafai ona feso‟ota‟i ma faatalatalanoa ma le Ofisa lo latou gaosi oloa o lo‟o fausia ai paipa ma so‟oga e mafai ona oka mai ai tatou meafaigaluega uma. O le kamupani o le Tubemakers Co Ltd i Lautoka, Fiti sa faatupeina le malaga atu e asia ma molimauina lo

latou Kamupani gaosioloa. Ua faia lea fuafuaga ona o le tele o faafitauli o feagai ma Konekarate i le faatinoga

o galuega ona o le tuai mai o meafaigaluega mo‟omia e faatino ai galuega ona o le vava mamao o atunuu pei o

Niu Sila. O lo‟o fa‟auau pea feso‟ota‟iga a le Ofisa ma lea kamupani e faamautu tau ma taimi talafeagai mo lea

faamoemoe. O lo‟o faapipi‟i atu ata i lalo ifo mo le silafia lautele.

Tubemakers Co Ltd: Fale Gaosi Oloa Paipa PVC and PE Lautoka Fiti

Ata: Faatanoa Tuai Maasina Ata: Faatanoa Fou Maasina Tane Fou Maasina

Ata: Faatanoa Fou Lele‟a Tane Fou Lele‟a

Page 7: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

GALUEGA TETELE SUAVAI FAALELEIA MO SUAVAI PULEA TU-MAOTI 2015-2016

Ua mae‟a tu‟ufaatasia ata o galuega tetele ua faata‟atitia mo le tala faaletupe 2015-2016 faatasi ma vaega tupe mo‟omia faatino ai ia galuega ma tuuina atu le Matagaluega o Tupe mo le faatala-talanoaga ma iloiloga. E fa (4) SPT ua filifilia e le Matagaluega ma le IWSA e faaleleia e iai Salimu, Samamea, Uafato ma Sili, Savaii. O le a mafai ona iai se suiga i Vai Tumaoti o le a faaleleia e fua i vaega tupe o le a fa‟asafua mai le Matagaluega o Tupe mo ia galuega.

Polokalame mo Fanau E Puipuia ai mai Sauaga ma le Tu’ulafoaina e aofia ai ma le Faalauiloaina o a la-

tou Faamanuiaga Faavae Faaletagata-Soifua.

“O le fanau o le meaalofa mai le Atua – Salamo 127:3”. O le faatāua foi lea a le Matagaluega o Tina ma Tamai-tai, Atinae o Nuu, Afioaga ma Agafesootai, ina ia amanaia ma faatauaina lea meaalofa e ala i le faatinoina o polokalame ina ia mautinoa o faafaileleina fanau i se siosiomaga saogalemu, fiafia ma maloloina lelei aua lo latou manuia faa-letino, mafaufau ma le agaga. O le faatinoina o polokalame faalauiloa ma aoaoga mo le fanau na tauala atu lea i le lagolagosua malosi a Sui Tamaitai o Nuu i totonu o afioaga. O ia polokalame e faatāua ai le sao o fanau aemaise lo latou malamalama i vaega e tatau mo lo latou puipuiga ma le ola fiafia ma manuia. Na faatinoina e le Vaega o le Puipuiga o Tamaiti (Child Protection Unit) i lalo o le Vaega o Tina ma Tamaitai a le Matagaluega o Tina ma Tamaitai, Atinae o Nuu ma Agafesootai ni polokalame faalauiloa mo alo ma fanau o le atunuu i lenei tausaga faaletupe 2014/2015. O nei polokalame e uunaia ai le malamalama o fanau e aofia ai ma fanau e iai manaoga faapitoa e i lalo ifo o le 18 tausaga i vaega nei: O faamanuiaga faavae o fanau e puipuia ai mai sauaga e aofia ai ma Pa‟i e lē Talafeagai.

Aoaoina o tomai e tali atu ai i faafitauli e ono tutupu ona o sauaga ma le tuulafoaina. Ia iloa e le tamaitiiti tagata e pito sili ona latou talitonuina e faasoa/faailoa ma ripoti ai faafitauli e tutupu

ia i latou. O faamanuiaga faavae o fanau e puipuia ai mai sauaga e aofia ai ma Pa‟i e lē Talafeagai. Aoaoina o tomai e tali atu ai i faafitauli e ono tutupu ona o sauaga ma le tuulafoaina. Ia iloa e le tamaitiiti tagata e pito sili ona latou talitonuina e faasoa/faailoa ma ripoti ai faafitauli e tutupu

ia i latou.

O nei polokalame mo le fanau na faatinoina i afioaga ua taua: Poutasi , Satitoa , Aoga Tulagalua Savaii , Fasitoo Tai, Lotopue ma le Faalapotopotoga Soka a Samoa. E le i faapitoa nei polokalame mo nao se vaega poo se ituaiga foi se tasi auā na valaaulia ma auai uma le itupa o alii ma tamaitai i se numera maoae. Na vaaia foi le fiafia o le fanau i aoaoga ma galuega faatino sa faatinoina mo i latou. Sa taumafai lava le Vaega o loo gafa mo le puipuiga o alo ma fanau e faatino galuega faitino e ala i le faaaogaina o meafaitino, ata faalauiloa, pull up ban-ners, pese, o vali ma meataalo ina ia mautinoa oloo fiafia le fanau ma ofi gofie le feau i o latou loto ma mafau-fau.

Ata: Faatanoa Fou LONA

Tane Fou LONA Faatanoa tuai Nuusuatia Faatanoa Fou Nuususatia Tane Fou Nuusuatia

Page 8: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

O nisi ole fanau e le i auai muamua i ni polokalame faalauiloa faapenei, ae na matua fiafia ma faafetaia le avanoa ua valaaulia ai i latou ina ia auai ma aoaoina ai foi i vaega taua mo lo latou ola saogalemu. O nisi o matua na mafai ona auai na faasoa mai foi e ala i le taua o polo-kalame faapenei e fesoasoani ai foi i le latou pitolaau ae-maise o le faamanatu ia i latou i le taua o fanau ma lo latou saogalemu mai le tele o sauaga e oo lava i sauaga matagā ua aafia ai fanau i lenei vaitau. Saunoa nisi o matua i le taua o vaega na faasoa ai le ofisa e ala i le faailoa i fanau o aafiaga ma le eseesega o Pai Talafeagai ma Pai e le Talafea-gai e ono aafia ai lagona ma mafaufau o le fanau. Talu ai ona o lenei vaitau i le tele o faafitauli e tutupu i fanau ma o le tele foi o ia faafitauli e tutupu ane e le i malamalama fa-nau i le mea e tatau ona fai ona o le lē faasoa o matua ma faailoa i a latou fanau le mea e fai i taimi e aafia ai i faafitauli. O le ala lea o le opogi mai o matua i le tuuina mai o fanau i polokalame. E faafetaia ai e le Vaega o Tamaiti le lagolago sua o matua

ma aiga e ala i le faamatuu mai o a latou fanau i polo-

kalame a le Matagaluega. E momoli foi le faafetai i paaga

masani a le Matagaluega; le Faapa‟aga a le CRC ma nisi o

Faalapotopotoga Tuma‟oti i le lagolagosua ma le auai mai

i nisi o polokalame sa faatinoina. E le gata foi i lea e fia

faaleo le faamalō i le lagolago malosi a le UNICEF e ala i le

faatupeina o nei plokalame.

Faaauau mai itulau 7;

Page 9: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

O le Aso 11 o Mati na faatinoina ai le Polokalame mo le Afioaga i

Tufulele i le faatauaina o matafaioi faa-matua. O lea polokalame

e taimua ai le Vaega o tina ma tamaitai o le Matagaluega ma o se

faamoemoe ina ia toe faamanatu i matua ma fesoasoani foi le

Matagaluega ina ia tātā logo pea ma se fau i auala lelei e

faafaleleina ai le fanau ina ia atamamai ma soifua manuia ma

maloloina.

Na amata le polokalame i le usu faaaloalo a sui o le Afioaga ona

faasolo lea i ona tuaga masani o le faatinoina o le polokalame.

O lea galuega faatino na tapenaina ina ia o gatasi foi ma le Faiga

faavae mo tamaiti 2010-2015 i le faaitiitia o sauaga e auala

faasolitulafono e faasaga i fanau iti. O lenei foi auaunaga a le

Matagaluega, o loo gatasi ma le Feagaiga Faavaomalo mo le pui-

puia o aia tatau a le tamaititi e pei ona sainia ai i le tausaga e

1994.

E toa luasefulu le aofaiga o i latou na auai i lea polokalame ma e

toa fitu tamaitai ae sefulu ma le tolu Alii. O le toaiva o Alii o i

latou nei o matai a le Afioaga ma e tele le taua o lo latou sao i le

polokalame e pei ona sa faatautaia.

E tele ni fesili na fesiligia ai le Matagaluega i le tulaga o le aia ta-

tau a le tamaitiiti aemaise o le aafiaga o le soifua tuputupu a‟e o

le tamaitiiti pe a le lelei ona faafaileleina ma na fesoasoani sui o

le Matagaluega e tali atu i vaega uma e pei ona fesiligia. I le maea

ai o le polokalae na iloa ai ua tele suiga i fesili na tuuina muamua

i sui auai ae lei amataina ma le taimi na faaiu ai ina ua mafai ona

malamalama i le tele o vaega na taumafai ai sui o le Matagaluega

O le aso 22 ma le 23 o Aperila na faatautaia ai Polokalame lava lea e tasi na faatinoina i Tufulele i Afioaga o Pua-pua ma Samalaeulu i Savaii. O sini autu lava e tasi na agai ai Polokalame nei e ala i le faatauaina o matafaioi ma tiute fai a matua i le faafaileleina o fanau. E tolusefuu sui auai o Puapua ae luasefulu sui auai o Samalaeulu na auai. Na maitauina le maualalo o le silafia i Afioaga nei e lua i le tulaga o le malamalaaga i le Feagaiga faavaomalo i le puipuia o le aia tatau a le tamaitiiti ma nisi o vaega na fesiliga ai ae lei amataina le polokalame. I le maea ai la o le polokalame na toe tuuina iai pepa fesili e pei ona tauaaoina iai muamua ma na vaaia le suiga i le tali mai tina ma i latou na auai ona o le aoga o le polokalame ua faapupula ai nisi o vaega e lei nofo silafia ai i latou. Na maua le avanoa e fesiligia ai e sui o le Matagaluega na faatinoina le polokalame le aoga ma le taua o faasala-lauga i luga o le televise e uiga i lepuipuia o tamaiti mai sauaga ma tulaga e ono lamatia ai lo latou ola fiafia ma le manuia ma na tali le toatee o i latou na auai ina ia faaauau ona faasalalau mo le silafia e le mamalu o le atunuu nisi foi o vaega o loo gapatia ai le Matagaluega tau faalauiloa. O nisi o talosaga na tuuina mai e le aufaigaluega i le maea ai o polokalame nei e aofia ai le faatele o ni polokala-me faapenei i Savaii ma ia faia ni Iloiloga ma tuliloa nei polokalame i le maea ai o le tai ono masina ina ia mauti-noa lona taua ma lona aoga.

FAATAUTAIA LE POLOKALAME MO LE FAATAUAINA O MATAFAIOI

FAAMATUA I TUFULELE, PUAPUA MA SAMALAEULU

Page 10: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

O le Susuga ia Pisaina Leilua-Lei Sam, ua fa‟amanuiaina nei i le fa‟atinoina o lenei galuega

taua. O lenei galuega e lua a‟i vaega taua sa fa‟ai‟ugafonoina e le Kapeneta, ina ia fa‟atinoina

aua tapenaga a le Malo i le maliega aloa‟ia i le Feagaiga o Aia Tatau mo Tagata e i ai

Mana‟oga Fa‟apitoa. Na faia le sainiga lima a Pisaina ma le Minisita o Tina ma Tama‟ita‟i,

Atina‟e o Nu‟u, Afio‟aga ma Agafeso‟ota‟i, le Afioga ia Tolofuaivalelei Falemoe Leiataua i le

Aso 25 o Mati e amatalia ai lenei fa‟amoemoe. E 2 masina o le a fa‟atinoina ai lenei galuega e

aofia ai su‟esu‟ega ma fa‟atalanoaga a le konesale ma Matagaluega uma a le Malo o lo‟o

fa‟atino auaunaga a le Malo fa‟apea fa‟alapotopotoga tuma‟oti i Upolu ma Savai‟i. E i ai le fa‟amoemoe i le ma‟ea

ai o lenei galuega, o le a tu‟ufa‟atasia se ripoti e tu‟uina atu i le Malo aua fuafuaga mo le fa‟atupeina o atina‟e e

fa‟amalieina ai le Feagaiga o Aia Tatau mo Tagata e i ai Mana‟oga Fa‟apitoa.

TAU’A’AOINA LE FESOASOANI E $10,000tala MO TAPENAGA A LE SPECIAL OLYMPICS SAMOA (SOS)

O le Aso 10 o Aperila sa tauaaoina atu ai se fesoasoani tupe a le Matagal-

uega o Tina ma Tama‟ita‟i, Atina‟e o Nu‟u, Afioaga ma Agafeso‟ota‟i e

tauala atu i le Polokalame mo mata‟upu tau i Tagata e i ai Mana‟oga

Fa‟pitoa. E $10,000 tala le aofa‟i o lenei fesoasoani aua tapenaga ma

sauniga a le au ta‟aalo a Samoa mo ta‟aloga fa‟avaomalo lona 14 a le

Special Olympics i Los Angeles, Amerika ia Iulai 2015. O le Afioga ia

Tolofuaivalelei Falemoe Leiataua sa fai ma sui o le Matagaluega. O nei

fesoasoani, o galuega fa‟aauau aua atina‟e mo tagata e i ai mana‟oga

fa‟apitoa i tulaga eseese o le soifuaga e aofia ai itu tau ta‟aloga. E 18 fanau e i ai mana‟oga fa‟apitoa o le a fai ma

sui o Samoa i lenei fa‟amoemoe taua i LA ma o se atina‟e lelei lea aua se lumana‟i manuia mo i latou aemaise le

atunu‟u atoa i le amanaiaina ma fa‟ataua a latou taleni. I le Feagaiga faavaomalo o Aia Tatau mo Tagata e i ai

Mana‟oga Fa‟apitoa, o loo manino ai i le Fuaiupu 30 le Auai ai o tagata e i ai mana‟oga fa‟apitoa i le soifuaga

fa‟aleaganu‟u, fa‟amalositino ma ta‟aloga lea o loo fa‟aauauina e lea

fa‟amoemoe. Sa taliaina e le Afioga ia Leta‟a Dan Devoe, le sui o le SOS

lenei fesoasoani ma o le a tele se sao o lenei seleni i sauniuniga a le au

ta‟aalo a o loma ai lenei fa‟amoemoe. E momoli atu ai foi le fa‟afetai a le

Matagaluega ma ana pa‟aga i le Malo o Ausetalia o loo fa‟atupeina lenei

Polokalame.

AMATALIA LE GALUEGA O LE ILOILOINA MA FUAFUAGA AUA LE FA’ATUPEINA O ATINA’E E FA’ATINO AI LE

FEAGAIGA FA’AVAOMALO MO AIA TATAU O TAGATA E I AI MANA’OGA FA’APITOA I SAMOA.

Page 11: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

AO’OA’OGA MO LE FEAGAIGA FA’AVAOMALO MO AIA TATAU O TAGATA E I AI MANA’OGA

FAAPITOA

VAEGA MUAMUA

O le A‟oa‟oga mo Faiaoga i le Feagaiga o Aia Tatau mo Tagata e i ai Manaoga

Faapitoa sa vaevaeina i ni Vaega se lua. O le vaega muamua sa faataunuuina i

le Maota o le Tooa Salamasina mai le aso 30 Mati - 2 Aperila 2015. O le Susuga

ia Tifitifi Uitime Fetu, le Sui Ofisa Sili o Pulega sa saunoa i le saunoaga autu e

uiga i le fa‟atauaina o Aia Tatau o tagata e i ai Manaoga Fa‟apitoa. O le Susuga

ia Setareki Macamawai ma le tama‟ita‟i ia Angeline Chand o le Ofisa Tutotonu

o le Pasefika mo Tagata e i ai Manaoga Fa‟apitoa mai Suva, Fiti sa fa‟atautaia lenei a‟oa‟oga mo Sui o Matagaluega a

le Malo fa‟apea Fa‟alapotopotoga tuma‟oti. E 48 sui auai mai lea a‟oa‟oga e aofia ai auaunaga eseese a le Malo

fa‟apea i latou o lo o galulue fa‟atasi ma tagata e iai mana‟oga fa‟apitoa ma o latou aiga. Sa auai ai foi ma sui mai

nu‟u ma afio‟aga fa‟apea nisi o sui a komiti o a‟oga ma ekalesia.

O le fa‟amoemoe autu o lenei a‟oa‟oga ina ia fa‟aaupegaina i latou uma sa auai i le to-

mai ma metotia talafeagai e lagolago ma fesoasoani ai i tagata e i ai mana‟oga fa‟api-

toa. Ae le gata i lea o le fa‟asoaina lea o manatu ma agava‟a e amana‟ia ai aia tatau o

tagata e i ai mana‟oga fa‟apitoa. O lenei galuega e mana‟omia ai le lagolago ma le

galulue fa‟atasi a tagata uma ina ia mautinoa o lo‟o maua avanoa tutusa i tulaga tau

a‟oa‟oga, avanoa faigaluega fa‟apea soo se auaunaga mo tagata nu‟u o Samoa. Sa tele

le fa‟ataua i le Feagaiga Fa‟avaomalo o Aia Tatau mo tagata e i ai Mana‟oga Fa‟apitoa ma ona Fuaiupu ta‟itasi.

O nisi o Fuaiupu sa ave ai le fa‟amamafa o le fa‟atauaina lea o sao o tina ma tama‟ita‟i ae-

maise fanau e i ai manaoga faapitoa i totonu o nu‟u ma afio‟aga. Ia ave le avanoa latou te fili-

fili ai ma faia latou lava faaiuga aemaise i mata‟upu e patino ia i latou e pei o o latou soifua

maloloina fa‟apea filifiliga i totonu o aiga. Ia iloa le saogalemu o tagata e i ai manaoga faapi-

toa i taimi o faalavelave faalenatura aemaise le tapenaga aua ni fa‟alavelave e ono tula‟i mai.

O se tasi o mata‟upu taua o le fa‟atalanoaina lea o fa‟aupuga fa‟aSamoa talafeagai e ave i tagata e i ai manaoga fa‟api-

toa. I totonu o le Feagaiga o lo‟o fa‟aliliuina ai le Mana‟oga Fa‟apitoa fa‟apenei; o se tagata

ua i ai sona a‟afiaga tumau i se itu tino, mafaufau, o le feso‟ota‟iga ma isi tagata poo ona

fa‟alogona (mata ma taliga) fa‟aopoopo ai ma pa vaeloto o le si‟osi‟omaga ua taotaomia ai

lona ola sa‟oloto e pei o isi tagata. O le fa‟amoemoe o le a fa‟aauau pea fa‟atalanoaga lau-

tele ma soalaupule ina ia mautinoa o fa‟aupuga fa‟aSamoa e o gatusa ma le uiga ma le

feau o le Feagaiga ma ia laugatasi le fa‟aaogaina e tagata uma.

Page 12: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

VAEGA LUA

O le vaega lua o lenei a‟oa‟oga sa fa‟ataunu‟uina i le Aso 20-22 Aperila i le faletalimalo o le

Tanoa, Sogi. O le Susuga ia Efu Efu sa faia le sauniga e tatala ai lenei fa‟amoemoe ma le

saunoaga autu mai le Susuga ia Fa‟afetai Koria o le fa‟auluulu o le Polokalame mo Tagata e

i ai Mana‟oga Fa‟apitoa. O le tama‟ita‟i ia Angeline Chand sa fai ma sui o le Ofisa tutotonu

o le Pasefika mo Tagata e i ai Mana‟oga Fa‟apitoa fa‟atasi ai ma le Susuga ia Alexandre Cote mai le Fa‟alapotopotoga

Fa‟avaomalo mo Tagata e i ai Mana‟oga Fa‟apitoa sa fa‟atautaia lenei a‟oa‟oga. E 30 sui auai mai Matagaluega eseese

a le Malo ma sui mai fa‟alapotopotoga tumaoti ma o i latou nei sa fa‟aauau mai le Vaega muamua o lenei a‟oa‟oga. O

mata‟upu sa fa‟atalanoaina e aofia ai auala e laugatasia ai le Feagaiga ma faiga fa‟avae ma le aganu‟u fa‟aSamoa. E

ono i ai ni fa‟afitauli i le fa‟alauiloaina o lenei Feagaiga ona o le eseesega o talitonuga e uiga

i Mana‟oga Fa‟apitoa. Sa tele le sao o lenei a‟oa‟oga aua le fa‟amalamalamaina atili o nei

vaega i sui auai aua le latou foi galuega tala‟i i isi sui o latou ofisa. Sa manino mai le Fea-

gaiga le vaevaega o tiute a le Malo fa‟apea tiute a tagata lautele i nu‟u ma afio‟aga aua le

puipuia ma fa‟amalosia o atina‟e e aofia ai tagata e i ai mana‟oga fa‟apitoa.

E tele se taimi sa galulue ai i vaega sui auai ina ia mautinoa e mae‟a le 3 aso, ua mautu ni fua-

fuaga o a‟oa‟oga poo polokalame e fa‟alauiloa ai le Feagaiga i tua i nu‟u ma afio‟aga. E taua le

malamalama i so‟o se vaega o le Feagaiga, o fa‟afitauli e ono tula‟i mai aemaise le ogatasi o le

Feagaiga ma a tatou tu ma aga fa‟aSamoa. Sa iloilo ai fo‟i ni auala e ono fa‟aofi gofie ai le

ta‟uaofia ma le faisao o tagata e i ai mana‟oga fa‟apitoa i atina‟e eseese a le Malo pei o le fausia-

ina o auala, o fale mo tagata lautele, a‟oa‟oga fa‟apea auaunaga fa‟asoifua maloloina. Na fa‟aiuina nei vaega e lua i se

tufatufaga tusi pasi mo sui auai uma lava sa fa‟apea na a‟otauina i lea a‟oa‟oga taua.

A’OA’OGA MO OFISA SINIA O MATAGALUEGA A LE MALO

E lua aso sa fa‟atino ai lenei polokalame mo Ofisa Sinia o Matagaluega a le Malo ona o le taua o le latou sao fai

fa‟atasi aua le fa‟amalieina o vaega o le Feagaiga e pei ona sainia e le Malo o Samoa ia Setema 2014. Sa faia lea

a‟oa‟oga i le faletalimalo o Tanoa, Sogi mai le Aso 23-24 Aperila 2015. E 21 sui auai e

aofia ai ma le Ofisa Sili o le Matagaluega o Fa‟amasinoga, le Afioga ia Masinalupe Tu-

sipa Masinalupe aua foi le fa‟asoaina o lona tomai fa‟a le Ofisa Sili ma le fa‟amatai i

Samoa i mata‟upu tau i mana‟oga fa‟apitoa.O le Feagaiga fa‟avaomalo o lo‟o fa‟amalo-

sia ai le Malo o Samoa ina ia fa‟ataua ma puipuia aia tatau o tagata e i ai mana‟oga

fa‟apitoa e ala i le fa‟aleleia o auaunaga eseese a le Malo ma vaega eseese e a‟afia ai ina

ia mautinoa le mafai ona maua avanoa tutusa e tagata e i ai mana‟oga fa‟apitoa e pei o

isi tagata lautele. O nei vaega e aofia ai tulafono ma le fa‟avae a le Malo o Samoa, o

faiga fa‟avae i Ofisa eseese, o le fa‟asoasoaina ma le fa‟aaogaina o tupe, o auaunaga a

le aufaigaluega e aunoa ma le fa‟ailoga tagata aemaise le fa‟apa‟aga mautu a le Malo

ma fa‟alapotopotoga ma pisinisi tuma‟oti. O le a se sao taua o lenei Feagaiga i atina‟e mo tagata nu‟u o Samoa e aofia

ai tagata e i ai mana‟oga fa‟apitoa, o le sini autu lea sa tulimata‟i e sui auai ma e taua ai le galulue fa‟atasi ina ia ausia

lenei fa‟amoemoe aua le lumana‟i lelei o Samoa mo a taeao.

Page 13: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

TATALAINA E LE MINISITA LE POLOKETI MO TUPULAGA TALAVOU

Ua maea nei ona faaliliuina e nisi o tusitala Samoa se pepa o upu (glossary) e aiga agai i sauaga e faasaga i

alii ma tamaitai ma na tatala aloaia i le Ofisa o le komesina o Niu Sila.

O lenei pepa o upu ma faaupuga o se manatu na afua mai ina ua maea se aoaoga na faatinoina mo tusitala

i le tausaga ua mavae. O lea aoaoga sa faafoeina e le ofisa o le UNESCO ma le ILO ma na taulamua ai le

Susuga ia Laufaleaina Lesa o le One Look Communications i lea faamoemoe.

Na saunoa le komesina o Niu Sila i Samoa Jackie Frizelle i tulaga lelei o lenei pepa mo ofisa faasalalau a

Samoa ma ia taua ai lona fiafia tele ina ua o gatasi lea faamoemoe ma le faamanatuina o le Aso faapitoa o

le lalolagi mo tina ma tamaitai. Na ia taua foi, e talitonu lona mafaufau o se laasaga tele lea e faaitiitia ai

pea sauaga e faasaga i tina ma tamaitai aemaise foi o Alii.

Sa auai le Sui ofisa sili o pulega a le Matagaluega i lea faamoemoe Susuga Tifitifi Fetu ma nisi o sui o le

Matagaluega ona o le valaau faaaloalo a le Asosi o tusitala. Saunoa le sui o le TV 1, Tofilau Merita Huch i

le taua o lenei pepa mo faasalalauga i le tv ma leitio aua o le taimi nei, e pule lava le tagata faasalalau ia i

lana faasamoa e faaliliu ai upu faaperetania e aiga agai i sauaga. E aoga foi ina ia aua nei taitaiseseina le

mamalu o le atunuu i le faaliliuina e faaaogaina.

O le Afioga i le Minisita o Tina ma Tamaitai, Afioga Tolofuaivalelei Falemoe Leiataua

sa tatalaina aloaia le Fuafuaga faa le malo mo le poloketi mo le faafaigaluegaina o tupu-

laga talavou i le Aso Faraile Aso 06+ Mati i le Tooa Salamasina.

O lenei poloketi o loo lagolagoina e le Faalapotopotoga Faavaomalo mo Leipa (ILO) ma

o ona faatinoina e tauala atu i le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o Nuu, afioaga

ma agafesootai.

O i latou na saunoa i lea aso o le Susuga ia Tifitifi Uitime-Fetu, na fai ma sui ofisa pulega mo le Matagal-

uega i lea vaitaimi ma le Faatonu lagolago o le Ofisa o le Faalapotopotoga Faavaomalo o Leipa i le Pase-

fika, Afioga Satoshi Sasaki.

Na tatala aloaia e se sauniga lotu na saunia e le susuga i le faafeagaiga Rev Setu Samitioata o le EFKS

Maugafiafia lenei faamoemoe ma faamanuia ai le susuga i le faafeagaiga i lea poloketi taua.

FESOASOANI SE PEPA O UPU MO LE AUFAIGALUEGA FAASALALAU

Page 14: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

FAAEAINA SE TASI O TAMAITAI TALAVOU SAMOA I LE FAAILOGA TAUALOA A MALO O

TAUPULEGA

O se tasi o tamaitai talavou ua iloga lona sao i faalauiloa mo le siosiomaga aemaise o le suiga o le tau

ua faamanuiaina nei i le faailoga taualoa mo malo o taupulega 2015 i Lonetona, Peretania.

E nao le pau lea o le sui mai le Pasefika ma o le sui muamua foi lea o Samoa ua ia mauaina se faailoga

maualuga faapea.

O le tamaitai o Brianna Fruean e 16 ona tausaga ma o le tamaitai aupito i laitiiti lea ua faamanuiaina i

lea faailoga taua. Ua faamanuiaina o ia i le faailoga mo le faasaoina o le siosiomaga ma le suiga o le

tau.

E afe ma afe i latou na tusi talosaga ma o le tamaitai o Brianna na i luga o le 16 pito i luga lea na sailia

ai i latou e faamanuiaina i faailoga taitasi.

E 53 atunuu o malo o le taupulega na filifili mai a ii latou na faamanuiaina e aofia ai Gulalai Ismail, 28

tausaga mai le Atu aferika, Julius Shirima, 25 tausaga mai le atu karipiane ma Nolan Lynch 25 foi tau-

saga mai Kanata.

O nei faailoga taualoa e amanaia ai le sao o tupulaga i totonu o latou atunuu aemaise o se avanoa e

faamalosi au a ii o latou matafaioi faatino aua le atinaeina o atunuu.

O le tamaitai ia Brianna e aoaoina i le kolisi o Robert Louis i Tafaigata ma o se alo e faasino ia Ray-

mond ma Pauline Fruean. Na amata mai lona soifua naunau i le faasaoina o le siosiomaga i le faatoa 11

ai o ona tausaga. O Brianna na mau faailoga foi i le Tauvaga taualoa mo tupulaga talavou a Samoa i le

2013 ma e talitonu lava ia e amata ma ii le tagata taitoatasi le faasaoina o le siosiomaga.

E fautua tele Brianna i ana uo ma aiga ina ia tumama i le siosiomaga ma le faamamaina o le otaota ae-

maise o le totoina o laau ina ia tetee atu ai i le tele o faafitauli ua tulai mai i nei onapo e ono lamatia ai

le siosiomaga.

Talu mai lona tuputupu ae i le 11 ai o ona tausaga e tele ni semina ma ni fonotaga ua mafai ona auai

atu ai Brianna i le lalolagi e faatatau lava i tulaga o le siosiomaga. O lona auai i nei fonotaga uma ma le

faaleoina o lona leo i mataupu tau siosiomaga o se tupulaga talavou , ua aloaia ai e le toatele ma ua

iloa i Samoa i nisi o le lalolagi ona o le taumafaiga ina ola lelei le siosiomaga o Samoa ma le Pasefika

atoa.

Page 15: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

Le tamaitai talavou ia Brianna Fruean lea sa faamanuiaina I se faailoga taualoa a Malo o Taupu-

lega

Faamanatuina o le Aso faapitoa mo tina ma tamaitai o le lalolagi

Polokalame mo tamaiti I Lotopue Aleipata

Aoaoga sa fatautaia e le vaega mo I latou e iai manaoga faapitoa

Aoaoga mo tina ma tamaitai

Page 16: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

Fa’alauiloa a le Matagaluega…..

Page 17: Lomiga: Mati Aperila 2015 - MWCSD · 2020. 3. 15. · 3 Mati 2015. O le susuga ia Faafetai Koria, ofisa sili lagolago o le Matagaluega o tina ma tamaitai atinae o ... o le Aso Faa-va-o-malo

Matagaluega o tina ma tamaitai, atinae o nuu, afioaga ma agafesootai. Maota o le Tooa Salamasina SOGI Telefoni: 27752/53 Upega tafailagi: www.mwcsd.gov.ws

Ofisa o le ofisa sili o pulega Matagaluega o Tina ma Tamaitai, Atinae o Nuu ma Afioaga ma Agafesootai Telefoni: (685) 25240 Facsimile: (685) 23639 Laina: 229/230 Imeli: [email protected] Faauiga Mulitalo Ofisa sili lagolago Vaega mo Pulega Faa Ofisa Telefoni: (685) 29776

Facsimile: (685) 32358 Laina: 202 Imeli: [email protected] Faafetai Koria Ofisa sili lagolago Vaega o suesuega , faiga faavae ma faamata-laga faamaumauina Telefoni: (685) 21032 Laina: 206 Imeli: [email protected] Louisa Apelu Ofisa sili lagolago Vaega mo Tina ma Tamaitai

Telefoni: (685) 26057 Facsimile: (685) 22539 Laina: 203 Imeli: [email protected] Lemalama Taaloga Fa‟asalaina Ofisa sili lagolago Vaega mo le Lotoifale Telefoni: (685) 26602 Laina: 245 Facsimile: (685) 24028 Imeli: [email protected]

“ Avea ai o tagata ma tagatanuu aoga e ala i

le auai i le faaauauina o atinae tau agaf-

esootai mo nuu ma afioaga ”

Seira Fuimaono Ofisa Fa‟afoe mo Vaega o Atinae mo Nu‟u ma Afioaga

Telefoni: (685) 23512 Laina: 207 Imeli: [email protected] Seletuta Visesio Pita Ofisa Sili Lagolago Vaega mo Tupulaga Talavou Telefoni: (685) 21997 Laina: 204 Imeli: [email protected] Tifitifi Uitime Ofisa sili lagolago Vaega mo lomitusi Telefoni: (685) 21355 Facsimile: (685) 20098

Imeli: [email protected] Ofisa i Savaii: Vaega o le loto‟ifale Telefoni: (685) 51174 Vaega o tina ma tamaitai: Telefoni: (685) 51341

VAAIGA TAULA’I

MANULAUTI

“Taimua i atinae tau agafesootai mo nuu ma

afioaga ina ia mautinoa se tamaoaiga soifua

manuia mo tagata uma”

Mo nisi fa’amatalaga, faafesoota’i mai: