Lost Territory Discourse

ธำ�รงศกด เพชรเลศอนนต 311

วาทกรรมเสยดนแดนLost Territory Discourse

ธำ�รงศกด เพชรเลศอนนต

การเสยดนแดนของประเทศไทยเปนเรองทคนไทยในปจจบนไดยนไดฟงกนอยางปกตดวยเหตนบทสรปทวาทำาไมไทยจงมรปรางเหมอน“ขวาน”นนคำาตอบทปรากฏขนในใจทนทคอเพราะไทยเสยดนแดนจำานวนมากไปทำาใหดนแดนจงเหลอเพยงเทาน สวนจะเสยกครง? จะเสยใหใคร? และเสยดนแดนบรเวณใดในประเทศใดในปจจบน? ดจะถกทำาใหเปนเรองรายละเอยดทไทยโดยทวไปอาจไมตองจดจำาหรอทำาความกระจางใหมากนกเชนการอธบายวาเสยสบสองจไทยหากถามตอวา สบสองจไทยมอาณาบรเวณอยตรงไหน อยในประเทศใดในปจจบน ไทยเขาไปครอบครองเมอใด และเสยใหใครไปเมอใดอยางไรและทราบไดอยางไรวามอาณาเขตขนาดนนคำาถามอยางตอเนองเหลานดจะถกตดตอนและไมจดจำาเพราะการตงคำาถามถามและถามอยางตอเนองยอมเสมอนเปนการบอนทำาลายวาทกรรมการเสยดนแดนทไดสถาปนามาเมอราว8-9ทศวรรษทแลวและตอกยำาอยางมนคงในยคสงครามเยนหรอสงครามตอตานปราบปรามภยคอมมวนสตในชวงทศวรรษ2490-2520/1950-80ภายใตรฐบาลทหารไทยอยางยาวนาน บทความนจงมงสรปโดยนำาเสนอ 2 ประเดน ประเดนหนงคอ กระบวนการสรางเสนเขตแดนของประเทศไทยททำาใหมรปรางเปน“ขวาน”ผานสำานกเรองเขตแดนดนแดนของชนชนนำาไทยในยคเผชญหนากบลทธลาอาณานคมประเดนทสองคอการสบคนการสรางชดคำาอธบายการเสยดนแดนทพฒนามาเปนความทรงจำาในปจจบนของคนไทยทวไป

1. การสรางเสนรป “ขวาน” ของประเทศไทย

1.1 ไทย - องกฤษ - ฝรงเศส กบ 83 ปของการสรางเสนเขตแดน ลทธลาอาณานคมยคใหมของชาตตะวนตกทเขามายงดนแดนเอเชยในชวงครงแรกของสมยรตนโกสนทรนนไดนำาแนวคดเกยวกบรฐยคใหมเขามาดวยนนคอการทรฐประเทศตองมเสนเขตแดนทแนนอนมประชากรทแนนอนตางจากรฐแบบโบราณในดนแดนแถบนทความไมแนนอนของเขตแดนดนแดนและประชากรมอยสงยงหรออาจกลาวไดวารฐอาณาจกรแบบเดมเชนกรงศรอยธยากรงธนบรกรงรตนโกสนทรถกเขาแทนทดวยประเทศสยามหรอประเทศไทยหรอรฐอาณาจกรของมหาราชาตางๆในอนเดยถกผนวกเขาเปนอาณาบรเวณเดยวกนภายใตการปกครองของ(บรษทและรฐบาล)องกฤษทเรยกวาบรตชอนเดยอนเปนรากฐานของประเทศอนเดย(ปากสถานบงกลาเทศ)ในปจจบน ในแงนลทธลาอาณานคมของชาตตะวนตกกไดชวยสราง“ประเทศ”ตางๆในดนแดนเอเชยขนมาทงโดยการรวมดนแดนบานเลกเมองนอยตางๆใหกอเกดเปนประเทศแบบใหมทมอาณาเขตและประชากรทแนนอนมเมองหลวงศนยกลางการบรหารของอาณานคมเชนพมามาเลเซยอนโดนเซยฟลปปนสลาวกมพชาเวยดนามขณะเดยวกนประเทศมหาอำานาจตะวนตกกไดยอมรบรฐอาณาจกรแบบเดมทมอำานาจเหนอบานเลกเมองนอยบางแหงนนใหกลายเปนศนยกลางของรฐประเทศแบบใหมดวยเชนกน ในกรณของไทยอธบายกนวาไทยไมเคยตกเปนอาณานคมทางดนแดนของชาตตะวนตกแตไทยกไมอาจปฏเสธ

ไดวาคงอยในสภาพประเทศ“กงอาณานคม”1จากการเสยสทธสภาพนอกอาณาเขตดานการศาลและการศลกากรกบอก15

ประเทศตะวนตกและญปน2ในชวงยคสมยนกลาวไดวากรงเทพฯไดรบการยอมรบวาเปนหนงในศนยอำานาจทางการเมองทสำาคญในภมภาคขณะเดยวกนผปกครองกรงเทพฯไดประโยชนอยางสำาคญจากลทธลาอาณานคมและใชประโยชนจาก

312 ภ�ค 2: วาทกรรมเสยดนแดน

ลทธนสรางประเทศใหเปนรป“ขวาน”ขนมาโดยใชระยะเวลาถง6ทศวรรษดวยกนนบแตตนสมยรชกาลท3จนถงสนสมยรชกาลท5 ภมรฐศาสตรของกรงเทพฯ ศนยกลางอำานาจของทตงอยตอนในและนอกเสนทางเดนเรอหลกของภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต3กเปนปจจยสำาคญของการชวยใหไทยรอดพนจากการตกเปนอาณานคมของประเทศตะวนตก(องกฤษและฝรงเศส) กลาวคอ การเคลอนไหวทางการคาและจดตงเมองทาคลงสนคาของเจาอาณานคมนนเกดขนบนชายฝงทะเลบนเสนทางเดนเรอจากยโรปเลาะเรอยมาผานชายฝงดานแอฟรกา ตะวนออกกลาง เอเชยใต เพอมงสจนแผนดนใหญนนชองแคบมะละกา(ระหวางมาเลเซยสงคโปรอนโดนเซย)และชองแคบซนดา(ระหวางเกาะสมาตรากบเกาะชวาอนโดนเซย)เปนสองชองแคบสำาคญในยคนนทเชอมระหวางมหาสมทรอนเดยและมหาสมทรแปซฟกเปาหมายปลายทางดานการคาของโลกตะวนตกในหลายศตวรรษทพฒนาจากเรองของหมเกาะเครองเทศมาเปนตลาดการคาและความมงคงทเมองจนแผนดนใหญนนกเปนปจจยสำาคญททำาใหศนยกลางอำานาจของไทยทงกรงศรอยธยาและกรงเทพฯอยนอกเสนทางผลประโยชนหลกทางการคาและความมงคงในยคลาอาณานคม ภยคกคามดานการลาอาณานคม(ชวงศตวรรษแรกของรตนโกสนทรทชาตมหาอำานาจตะวนตกตองการดนแดนและแรงงานราคาถกเพอผลตวตถดบดานสนคาเพอขายในตลาดโลกเชนฝายชากาแฟฝนออยนำาตาลยาสบขาวดบกฯลฯ)ทมตอไทยนนมาถงชากวาอาณาจกรเพอนบานโดยรอบราวเกอบศตวรรษคอนบแตสนสงครามองกฤษ-พมาครงแรกโดยพมาถกยดครองดนแดนยะไขและตะนาวศรในพ.ศ. 2369(ค.ศ. 1826)อนทำาใหองกฤษสงทตมาทำา“สนธสญญาเบอรน”กบไทยในปเดยวกน (หรอปท 2 ของการครองราชยของรชกาลท 3) ทสาระสำาคญดานเสนเขตแดนคอการยอมรบวาองกฤษ-ไทยมเสนเขตแดนทชดเจนคอเขตตะนาวศรของพมากบภาคตะวนตกของไทย(จากกาญจนบรถงระนอง)และจะ

ทำาใหชดเจนยงขนโดยคณะกรรมการเขตแดนของสองฝายทจะ“ชทแดนตอกน”4กระทงอก7ทศวรรษตอมาทมหาอำานาจองกฤษและฝรงเศสหลกเลยงการเกดสงครามระหวางกนในภมภาคนดวยการทำา“ปฏญญาองกฤษ-ฝรงเศส”(the Anglo-French Declaration of 15 January 1896)ในปพ.ศ. 2438/39(ค.ศ. 1896)ทมสาระสำาคญยงตอไทยคอทงองกฤษและ

ฝรงเศสเหนรวมกนวา“ตองรกษาความเปนอศรภาพของกรงสยามไว”5 “สนธสญญาเบอรน”(20มถนายนพ.ศ.2369/ค.ศ. 1826)มขอสญญา14ขอใจความสำาคญคอการตกลงความสมพนธดานเขตแดนการคาและอำานาจทางการเมองของสองฝายในอาณาเขตของ“หวเมองใหญนอยซงขนแกกรง”ทงสองฝายสนธสญญา3ขอแรกเปนเรองเขตแดนทหามไมใหทงสองฝาย“ไปเบยดเบยนรบพงชงเอาบานเมองเขตรแดน”ของกนและกน(ขอ1)และหากมขอสงสยถงความแนชดของเขตแดนกใหมการไตถามกนและแตงตงผแทนให“ไปกำาหนดชทแดนตอกนใหรเปนแนทงสองขางโดยทางไมตร”(ขอ3)และหามทงสองฝายเขาลวงเกนอำานาจเหนอดนแดนของอกฝายคอไมสงกำาลงเขาไปจบกมคนในดนแดนของอกฝายหนง(ขอ4)ในสนธสญญานไดระบวาเมองขนขององกฤษคอ“เมองเกาะหมากเมองมลากาเมองสงหะโปราเมองมฤทเมองทวายเมองตนาวเมองเย”โดยสนธสญญาขอ12-13แสดงใหเหนถงความกำากวมของอำานาจทางการเมองของสองฝายเหนอดนแดน“เมองไทรเมองตรงกะนเมองกลนตนเมองเปหระเมองสลาหงอ”โดยขอ14ระบวาทำาสญญาเปน3ภาษาคอไทยองกฤษและ“มาลาย”สนธสญญาเบอรนสะทอนใหเหนวาเขตแดนหรออาณาเขตขององกฤษดานพมากบไทยนนไดตกลงกนอยางชดเจนแลวแตสำาหรบดานแหลมมลายยงมปญหาทกำากวม สาระสำาคญของ “ปฏญญาองกฤษ-ฝรงเศส” พ.ศ. 2438/39 (ค.ศ. 1896) ฉบบนเทากบวา ไทยจะไมตกเปนอาณานคมของทงสองประเทศตะวนตกนอยางคอนขางแนนอน อนแตกตางจากรฐอาณาจกรเพอนบานทงใหญและเลก ทปฏญญาองกฤษ-ฝรงเศสฉบบนไดตกลงไวแลววาดนแดนขางตะวนตกของไทยเปนขององกฤษสวนดนแดนดานตะวนออกของไทยเปนเขตของฝรงเศสทงยงระบใหเหนอยางชดเจนดวยวาดนแดนตงแตแมนำารวก(ฮวก)ทจงหวดเชยงรายบรรจบกบแมนำาโขงทสามเหลยมทองคำาไลลงมาเปนภาคเหนอภาคกลางจนถงแถบประจวบครขนธในปจจบนนนเปนดนแดนของศนยอำานาจทกรงเทพฯ(ซงไทยกบองกฤษไดทำาปฏญญาและแผนทเขตแดนไทย-พมาขององกฤษจากเขตอำาเภอแมสะเรยงแมฮองสอนไลขนมาจนถงสบรวกเชยงรายเมอป2437/1894) ปฏญญาองกฤษ-ฝรงเศสฉบบนยงมงเนนการไดประโยชนอยางเทาเทยมกนของทงองกฤษและฝรงเศสในดนแดนทกททกลาวถง ดงระบถงผลประโยชนทางการคาในมณฑลยนนานและเสฉวนของจน (ขอท 4) การปกปนเขตแดนของ


อาณานคมของสองฝายในแอฟรกา(ขอ5-6)และการใชแมนำาโขงจากเหนอสบรวกตรงสามเหลยมทองคำาจนถงเขตแดนจนใหเปนเสนแบงเขตแดนพมาขององกฤษและลาวของฝรงเศสโดยองกฤษยอมยกเมองสงหทอยดานตะวนออกของแมนำาโขงใหกบฝรงเศสดวย(ขอ3) ทวาในกรณของไทยแมองกฤษและฝรงเศสจะตกลง“รกษาความเปนอสรภาพของกรงสยามไว”(ขอ2)แตโดยนยของปฏญญาขอท1นนฝรงเศสไดบอกใหองกฤษไดรบทราบวาสนธสญญาฝรงเศสกบไทยเมอ3ตลาคมพ.ศ. 2436(ค.ศ. 1893)นนองกฤษตองละเวนการขอประโยชนอยางเทาเทยม เพราะนคอเขตอทธพลของฝรงเศสและยงไมสรปถงเสนเขตแดนทแนนอนระหวางอาณานคมฝรงเศสดานลาวและกมพชากบฝายไทยในทางกลบกนปฏญญาฉบบนกขามทจะกลาวระบถงเขตแดนทแนชดของฝายองกฤษดานมาเลเซยกบภาคใตของไทยอนแปลความไดวาทงสองฝายนนตางยอมรบกนวาดานตะวนออกของไทยตามแนวของแมนำาโขงยงเปนเขตขยายอทธพลของฝรงเศสสวนดานแหลมมลายเปนเขตขยายอทธพลขององกฤษ ชวง7ทศวรรษจากสนธสญญาเบอรนถงปฏญญาองกฤษ-ฝรงเศสสำาหรบองกฤษแลวไดแสดงใหเหนถงยทธศาสตรการควบคมเสนทางการเดนเรอและการคาจากตะวนตกสตะวนออกปลายทางประเทศจน โดยเนนการควบคมเสนทางในมหาสมทรอนเดย อาวเบงกอล และชองแคบมะละกา มกลกตตาเปนศนยกลางบรหารอาณานคมบรตชอนเดยของบรษทอสตอนเดยขององกฤษ (the British East Indian Company)ในอนเดยมาตงแตพ.ศ. 2315(ค.ศ. 1772)(หรอหลงจากพระเจาตากสถาปนากรงธนบรเพยง3-4ปเทานน)และกระชบอำานาจเปนศนยกลางการบรหารการปกครองของรฐบาลองกฤษทเรยกวาบรตชราช(the British Raj)มาตงแตพ.ศ. 2401(ค.ศ. 1858)หรอกลางสมยรชกาลท4แหงกรงเทพฯสวนดานแหลมมลายองกฤษไดเชาเกาะปนงจากสลตานรฐเคดาห/ไทรบรมาตงแตปพ.ศ. 2329(ค.ศ. 1786)และอก40ปตอมาในพ.ศ. 2369(ค.ศ. 1826)ทองกฤษชนะพมาในสงครามครงแรกและในปททำาสนธสญญาเบอรนกบไทยองกฤษกสถาปนาสงคโปรใหเปนศนยกลางการบรหารอกแหงของตนบนชองแคบมะละกา(the British Straits Settlements)ดงนนดนแดนในอาวเบงกอล(อาวเมาะตะมะ-ทะเลอนดามน)และพนทบนคาบสมทรมลายจงเปนเขตอทธพลทองกฤษแสดงตนเสมอมากวาครงศตวรรษแลวกอนการทำาสนธสญญาเบอรน สำาหรบฝรงเศสภายใตความปนปวนทางการเมองอนยาวนานของการตอสภายในระหวางกลมการเมองฝายระบอบจกรพรรดและฝายสาธารณรฐ(การปฏวตฝรงเศสเมอพ.ศ. 2332/ค.ศ. 1789)บวกกบการแสดงตนเปนรฐผคมครองการแผขยายครสตศาสนา(แบบฝรงเศสทเขามาในสมยพระนารายณแหงอยธยา)มากกวาการมงคาขายแบบองกฤษกเปนปจจยสำาคญททำาใหฝรงเศสปรากฏตวในภมภาคทสมพนธกบศนยอำานาจไทยกรงเทพฯนทลาชากวาองกฤษถง3ทศวรรษและมลกษณะทแตกตางจากองกฤษทดจะคอยๆเจรจาประนประนอมเพอเชาและยดครอบครองดนแดนสวนฝรงเศสนนปฏบตการแบบรนแรงรวดเรวหรอเมอมองจากสายตาไทยอาจเรยกไดวาเปนแบบ“กระโชกโฮกฮาก” ดงจะเหนไดวา ฝายฝรงเศสเขามาทำาสนธสญญาการคากบไทยในปถดจากทไทยทำาสนธสญญาเบาวรงกบองกฤษ(พ.ศ. 2398/ค.ศ. 1855สมยรชกาลท4ฝรงเศสเขามาทำาสญญาพ.ศ. 2399/ค.ศ. 1856)โดยเนอหาตางๆนนเหมอนกบสนธสญญาเบาวรงขององกฤษ (แตฝรงเศสกแทบไมสนใจในการพฒนาเพมพนการคากบไทยเลย) แถมทตฝรงเศสทเขามาในครงนนยงมภารกจตอเนอง คอเพอเดนทางไปทำาสนธสญญากบกษตรยแหงกมพชา และพากองทพเรอเดนทางไปสงสอนจกรพรรดเวยดนามในปญหาการคกคามครสตศาสนกชนชาวเวยดโดยการยงถลมปอมเมองตราน นบจากปนเปนตนมาฝรงเศสกแสดงตนวาคอผมอทธพลในดนแดนอนโดจน โดยเรมยดครองนามโบะอาณาบรเวณทราบลมปากแมนำาโขงสถาปนาไซงอนเปนศนยกลางการปกครองและขยบเขาไปเปนผอารกขารฐกมพชาทงแนวคดวาดวยการมงแขงขนกบองกฤษเพอเขาส“ประตหลง”ไปทำาการคากบจน6กทำาใหแมนำาโขงกลายเปนเสมอนเสนทางสบคนดนแดนและยดครองอาณานคมของฝรงเศส(กรณองกฤษคอแมนำาสาละวนและอระวด)อนเผชญหนาและทำาใหศนยอำานาจไทยทกรงเทพฯมความ“ทรงจำา”ท“เจบปวด”และยงตองตอสดนรนเพอรกษาดนแดน“ประเทศไทยแท”ไวไหไดมาอกหลายทศวรรษ ในแงน นบจากปฏญญาองกฤษ-ฝรงเศสพ.ศ. 2438/39 (ค.ศ. 1896) รปรางของประเทศไทยนนชดเจนในดานภาคเหนอและตะวนตกทตดกบพมาขององกฤษ อนหมายความวาภาคเหนอหรออาณาจกรลานนา มหาอำานาจตะวนตกทงองกฤษ-ฝรงเศสไดยกมอบใหเปนเขตอำานาจของกรงเทพฯ แลวอยางแนชด สวนดานอนๆ นนพอจะมองเหนคราวๆ วาครอบคลมพนทภาคอสานและภาคใตแหลมมลายสวนจะมเสนแบงเขตแดนแคไหนอยางไรขนอยกบการดำาเนนนโยบาย


และปฏบตการของ3ฝายในอกกวาทศวรรษตอมาคอองกฤษฝรงเศสและไทยซงไทยจะบรรลการจดสรรเสนเขตแดนกบฝรงเศสดานกมพชาและลาวกเมอทำาหนงสอสญญาระหวางกนในพ.ศ. 2446/47(ค.ศ. 1904)(13กมภาพนธร.ศ. 122)และพ.ศ. 2449/50(ค.ศ. 1907)(23มนาคมร.ศ. 125)ทงนไทยบรรลการสรางเสนเขตแดนเสนสดทายใหเปน“ขวาน”กบองกฤษดานภาคใตในสนธสญญาพ.ศ. 2451/52(ค.ศ. 1909)(10มนาคมร.ศ. 127) กลาวโดยสรปประเทศไทยมเสนเขตแดนรป“ขวาน”นนเรมตนเสนเขตแดนเสนแรกดานตะวนตกกบพมาตอนลางตามสนธสญญาเบอรนกบองกฤษเมอ พ.ศ. 2369 (ค.ศ. 1826) โดยไทยมพนทของประเทศอยางคอนขางชดเจนจากปฏญญาองกฤษ-ฝรงเศส พ.ศ. 2438/39 (ค.ศ. 1896) และมเสนเขตแดนเสนสดทายดานภาคใตกบมาเลเซยขององกฤษเมอพ.ศ. 2451/52(ค.ศ. 1907)รวมระยะเวลาในการสรางเสนเขตแดนประเทศไทยรป“ขวาน”น83ปดวยกน

1.2 ราชอาณาจกรสยาม หรอ “ประเทศไทยแท” ชนชนนำาไทยในชวงกวาศตวรรษแรกของรตนโกสนทรนน สำานกทราบวาอาณาบรเวณแหงอำานาจทแทจรงของอาณาจกรทมกรงเทพฯ เปนศนยอำานาจนนมอาณาบรเวณอยในเขตทราบภาคกลางและภาคใตเปนสำาคญ ดงการบนทกไวของสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรสพระโอรสของพระจอมเกลาฯ(พ.ศ. 2403-62/ค.ศ. 1860-1919)พระและปญญาชนสำาคญของราชวงศสมยรชกาลท5-6ซงเปนผมบทบาทสำาคญในการดำาเนนการปฏรปการปกครองคณะสงฆทดงอำานาจเขาสสวนกลางทนพนธ“ตำานานประเทศไทย”ในราวชวงพ.ศ. 2441-42(ค.ศ. 1898-99)โดยอธบายอาณาบรเวณทเปน“ประเทศไทยแท”ไววา

ประเทศไทยแท... อยทแถวแมนำ�เจ�พระย�ทกส�ย ฝ�ยเหนอเพยงมณฑลสโขทย ฝ�ยใตเพยงมณฑลละโว และฝ�ยตะวนตก ตลอดลำ�นำ�สพรรณ ลำ�นำ�ร�ชบร ลำ�นำ�เพชรบร แผลงไปจนถงมณฑลนครศรธรรมร�ชเปนทสด แตฝ�ยตะวนออกไมปร�กฏว�แผไปถงไหน....7

ดนแดน“ประเทศไทยแท”ในสำานกของชนชนปกครองไทยตามบนทกของสมเดจฯกรมพระยาวชรญาณวโรรสน แตงขนหลงสนธสญญาองกฤษ-ฝรงเศสในการทำาใหไทยสามารถ “รกษาความเปนอสรภาพของกรงสยามไว” และแตงขนในชวงทไดมการกระชบอำานาจทางการเมองหรอรวมศนยอำานาจเขาสกรงเทพฯ และพระมหากษตรย โดยมการจดตงการปกครองทองทหวเมองในระบบเทศาภบาลหรอทเรยกวา“มณฑล”แลว “ประเทศไทยแท” ตามทระบน เหนอสดคอจงหวดอตรดตถ สโขทย ตาก เรอยลงมาตามกรอบของเทอกเขาเพชรบรณและดงพญาไฟฝากตะวนออกและเทอกเขาตะนาวศรดานฟากตะวนตกครอบคลมทกจงหวดของภาคกลางลงไปยงภาคใตถงมณฑลนครศรธรรมราชอนหมายถงพนทของจงหวดนครศรธรรมราชสงขลาและพทลง(สวนฝงทะเลอนดามนนนรวมถงจงหวดกระบและตรงทตอมาจะจดตงเปนมณฑลภเกต)แตทนาสนใจยงคอการระบวา“ฝายตะวนออกไมปรากฏวาแผไปถงไหน....”นนยอมสะทอนใหเหนสำานกของผปกครองกรงเทพฯเหนอดนแดนทเรยกวา“อสาน”และลาวและดนแดนในกมพชาวาไมอาจหาญทจะนบรวมวาคอ“ประเทศไทยแท”อนเปนเชนเดยวกบสำานกทางประวตศาสตรทยงไมอาจนบรวมดนแดนอาณาจกรลานนาและกลมหวเมองแขกทเรยกวาจงหวดปตตานยะลานราธวาสและสตลในปจจบน สำานกอาณาบรเวณ“ประเทศไทยแท”ทระบไวในชวงตนทศวรรษ2440/ปลายทศวรรษ1890นสอดคลองกบสำานกอาณาบรเวณ“ประเทศไทยแท”ในชวงตนสมยพระจอมเกลาฯรชกาลท4ตามทระบไวโดยเซอรจอหนเบาวรงเจาเมองฮองกงผเปนทตองกฤษทเขามาทำาสนธสญญาการคากบไทยเมอปพ.ศ. 2398(ค.ศ. 1855)ไดระบถงขอบเขตอำานาจของกรงเทพฯหรอราชอาณาจกรสยามตงแตยอหนาแรกของหนงสอ“ร�ชอ�ณ�จกรและร�ษฎรสย�ม” (The Kingdom and People of Siamพมพครงแรกพ.ศ. 2400/ค.ศ. 1857ทลอนดอน)ไววา“ประเทศไทยแท”หรอ“ราชอาณาจกรสยาม”นมพนทจากเหนอลงใตในแบบเดยวกบบนทกในงานนพนธของสมเดจฯ กรมพระยาวชรญาณวโรรส ซงมระยะเวลาหางกนถง4ทศวรรษและหากเมอพจารณารายชอหวเมองทระบไวใน“ราชอาณาจกรสยาม”ของหนงสอเบาวรงพบวาเมองดานตะวนออกนนจากเหนอลงใตกคอจากเพชรบรณสระบรลงมายงปราจนบร(สระแกว)จนทบรและตราด8

บนทกอาณาบรเวณ“ราชอาณาจกรสยาม”หรอ“ประเทศไทยแท”ในหนงสอThe Kingdom and People of Siam


ของเซอร จอหน เบาวรงน มความสำาคญยงกบสนธสญญาเบาวรรงทไทยทำากบองกฤษ เพราะแมในตวสญญาจะกลาวถงประเดนเกยวกบ คน ทดน ครสตศาสนา การคา สนคา การเกบภาษ เรอกำาปนและปนใหญดนดำา แตทงหมดนนนอกเหนอจากสมพนธกบกรงเทพฯ และเมองใกลเคยงแลว ยงขนอยกบการกำาหนดวาแคไหนคออาณาเขตของกรงสยามทคนองกฤษและคนในบงคบองกฤษจะอยภายใตอำานาจทางกฎหมายของไทย นอกจากนน ในขอสนธสญญาเบาวรงยงระบไวดวยวา(ขอ10)ถาฝายไทยใหสงใดๆแกประเทศอนๆกตองใหสงนนแกองกฤษดวยในแบบเดยวกนซงขอสนธสญญานจะสอดคลองกบการตระหนกถงประเดนการไดรบท“เทากน”ดงในปฏญญาองกฤษ-ฝรงเศสพ.ศ. 2438/39(ค.ศ. 1896)(ขอ1)ทฝรงเศสระบวาไมใหองกฤษขอความเทากนในกรณทฝรงเศสได“ขอวเศษทงหลาย”หรออทธพลและสทธพเศษในกรณดนแดนดานแมนำาโขงตามสญญาทฝรงเศสทำากบไทยเมอพ.ศ.2436(ค.ศ.1893) อาณาบรเวณ“ประเทศไทยแท”นสอดคลองกบประวตการเสดจประพาสเยอนหวเมองของพระจอมเกลาฯรชกาลท4ทงในสมยทยงเปนพระสงฆทจารกไปยงพษณโลกสโขทยจนไดจารกหลกพอขนรามฯกลบมาและในสมยทเปนกษตรยแลวพ.ศ. 2400(ค.ศ. 1857)เสดจประพาสไปยงหวเมองตะวนออกคอจนทบรตราดเกาะชางพ.ศ. 2402(ค.ศ. 1859)ประพาสปราจนบรประพาสภาคใตหวเมองดานอาวไทยทางเรอเปนเวลาราว1เดอนลงไปประทบแรมไกลสดถงสงขลาปเดยวกนนประพาสปราจนบรพ.ศ. 2403(ค.ศ. 1860)พระปนเกลาฯกเสดจประพาสภาคใตทางเรอเปนเวลาเดอนกวาเชนกนโดยเสดจประทบไกลสดคอสงขลาพ.ศ. 2406(ค.ศ. 1863)พระจอมเกลาฯเสดจประพาสหวเมองปกษใตอกครงเปนเวลาราวครงเดอนโดยกองเรอ7ลำาในชวงตนเดอนกนยายนประทบทเมองนครศรธรรมราชและสงขลาตอมาเดอนกมภาพนธพ.ศ. 2407(ค.ศ. 1864)ประพาสเมองเพชรบรราชบรกาญจนบรดวย“ยงมไดเสดจไปทอดพระเนตร”และ“ประสงคจะไปวดแดดวดดาวรวาลตตจตลอนตจตเทาไร”เหนไดวาพระจอมเกลาฯเสดจประพาสทว“พระราชอาณาสยาม”9อาณาบรเวณแหงอำานาจทางการเมองของพระองค กลาวโดยสรปอาณาบรเวณทระบไววาคอ“ราชอาณาจกรสยาม”ในหนงสอเซอรจอหนเบาวรงกคออาณาบรเวณทพระจอมเกลาฯกษตรยแหงกรงเทพฯและเสนาบดไทยผทำาการเจรจาตกลงทำาสนธสญญาเบาวรงนอธบายวาคออาณาเขตแหงอำานาจของกรงเทพฯหรอ“ประเทศไทยแท”นนเอง ดงนนขนาดของ“ประเทศไทยแท”ในชวงกวาศตวรรษแรกของชนชนปกครองทกรงเทพฯกคอดนแดนทครอบคลมพนทภาคเหนอตอนลาง(ตากสโขทยอตรดตถ)พนททงหมดของภาคกลางภาคตะวนออก(สระแกวจนทบรตราด)และภาคใต(สงขลา-ตรง)เทานนอนมรปรางทจนตนาการไดวาเหมอน“กระบอง”หรอ“สาก”เปนสำาคญ

1.3 จาก “ประเทศไทยแท” ส “ประเทศไทย” หากใชวธรวบรดในการคดแบบคณตศาสตรนนคอเอา“ประเทศไทยแท”ตงแลวเอา“ประเทศไทย”ในปจจบนมาลบกจะไดผลลพธวามสวนเกนทออกมาจาก“ประเทศไทยแท”(ทงในสวนภาคเหนอภาคอสานและปลายๆของภาคใต)ดงนนขอสรปคอ“ประเทศไทยแท”ไดดนแดนทไมใช“ประเทศไทยแท”เพมเขามาจงเปน“ประเทศไทย”ในปจจบน กระบวนการขยายดนแดน“ประเทศไทยแท”อยางจรงจงในตามแบบของโลกตะวนตกทเนนการทำาสนธสญญาลายลกษณอกษรเพอสรางแนวเสนเขตแดนทแนชดตามแบบรฐสมยใหมนนกลาวไดวาเรมในสมยพระจอมเกลาฯ รชกาลท 4 ในกรณดนแดนในกมพชาทมปญหากบฝรงเศส ทพระจอมเกลาฯ ใหกษตรยกมพชาทำา “สญญาลบสยาม-กมพชา” พ.ศ. 2406(ค.ศ. 1863)และระบวาเมองพระตะบองและเมองเสยมราบทกษตรยกมพชาเคยยกใหนนเปนดนแดนท“ขนแกกรงเทพฯ” โดยตรง (สญญาขอ8จาก11ขอ)10และเมอพระจอมเกลาฯกบฝรงเศสเจรจากนลงตวในเรองดนแดนกมพชา“สนธสญญาสยาม-ฝรงเศสวาดวยแผนดนเขมร”11พ.ศ. 2410(ค.ศ. 1867)ฝรงเศสจงยอมรบวาเมองทงสองคอพระตะบองและเสยมราบ“คงอยเปนของไทย”ขณะทไทยกยอมรบวาดนแดนกมพชานนอยใน“ปองกน”ของฝรงเศสโดยฝรงเศสใหยกเลกการอางสทธตางๆทกขอของฝายสยามทปรากฏใน“สญญาลบสยาม-กมพชา” นอกจากนนในชวงปลายรชสมยพระจอมเกลาฯการปกปนเขตแดนการสำารวจดนแดนและการทำาแผนทกเปนสงทผปกครองกรงเทพฯเรยนรจากตะวนตกและใชประโยชนไดเปนอยางดในการขยายดนแดนเพมเตมแก“ประเทศไทยแท”กลาวคอในปลายพ.ศ. 2409(ค.ศ. 1866)ผแทนองกฤษกบผแทนกรงเทพฯไดทำาการ“ตรวจดเขตแดน”ตงแตเพชรบรลงไปจนถงระนองโดยฝายองกฤษจะ“แบกถากตนไม”แลว“จารกอกษรองกฤษไว”ทตนไมอนระบเขตแดนระหวางพมาของ


องกฤษกบไทย(น349-50)ขณะทในชวงเวลาใกลเคยงกนนนเมอพระจอมเกลาฯทราบวา“เดยวนฝรงเศสไดไปทำาแผนทสระเวย (survey) ลำาแมนำาโขงแตฝายเดยว”จงใหหาจางคน“องกฤษ”ททำาแผนทเปนออกไปทำาแผนทสำารวจดนแดนกบขนนางของไทยตงแตเมองแพรนานเชยงของหลวงพระบางและ“ลงมาตามลำาแมนำาโขงถงเมองมกดาหาร”แลวเดนบกตดมาทสระบรลงเรอกลบกรงเทพฯ(น351)ในปลายปตอมาคอพ.ศ. 2410(ค.ศ. 1867)หลง“เปลยนหนงสอสญญา”ทไดทำาตอกนไวนนแลว(น367)ฝายไทยกใหขนนางไป“ปกเขตแดน”รวมกบฝายขนนางเขมรและฝรงเศสเพอระบเขตแดนของเมองพระตะบองและเสยมราบสวน“เขตแดนตอขนไปขางเมองลาวกไดตกลงกนตามแผนท”(น369-370) ประเดนการปะทะแยงชงเขตแดนระหวางองกฤษ ฝรงเศส และไทย จะเรมตนอกครงหลงจากสงบไปเกอบสองทศวรรษคอเมอฝรงเศสรบและชนะยดครองเวยดนามไดทงหมดในกลางพ.ศ. 2427(ค.ศ. 1884)ขณะทองกฤษทำาสงครามครงท3และรบชนะเหนอกษตรยแหงพมาในปลายพ.ศ. 2428(ค.ศ. 1885)อนทำาใหสถาบนกษตรยถกยกเลกยดครองดนแดนพมาตอนบนและพมาถกผนวกเปนจงหวดหนงของบรตชราช(อนเดย)ชยชนะขององกฤษและฝรงเศสในดนแดนเพอนบานของไทยดานหนงตองทำาการปราบปรามการกบฏและจดระเบยบการปกครองภายในของดนแดนอาณานคมเหลานตอเนองมาอกกวาทศวรรษขณะทอกดานหนงตามแนวคดเรองเสนเขตแดนทแนนอนของรฐสมยใหมกทำาใหตองจดการความพราเลอนของพรมแดนในทกดานใหมความชดเจนอนนำามาสการเผชญหนากบรฐไทย ในสมยพระจลจอมเกลาฯรชกาลท5ชนชนนำาของไทยเรยน/เลยนรความคดวธการและเทคโนโลยของตะวนตกอยางมากยงเนองจากระยะเวลายาวนานราว6ทศวรรษทรฐเพอนบานเผชญหนากบลทธลาอาณานคมดานดนแดนโดยตรงสวนไทยนนสมพนธกบโลกตะวนตกสวนใหญในการความสมพนธทางการคาและกฎหมายทไมเทาเทยม ชนชนนำาไทยจงมระยะเวลาในการปรบตวและสรางตนใหกลายเปนสวนหนงของโลกสมยใหมแบบตะวนตก ในขณะเดยวกนพรอมๆกบทสามารถแกไขปญหาการเมองภายในแบบจารตเดมไปไดกลางทศวรรษ2430เปนตนไปกรงเทพฯกสรางกระบวนการกระชบอำานาจเหนอดนแดน “ประเทศไทยแท” และทไมใช ดวยการจดระเบยบราชการยคใหม การจดการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาลการเกณฑทหารการศกษาภาษาพดและภาษาเขยนการจดระเบยบพระสงฆทงนดวยการดำาเนนงานจากวงในอาณาบรเวณ“ประเทศไทยแท”กอนขยายออกไปสในเขตทไมใช“ประเทศไทยแท”นอกจากนนชนชนนำาไทยยงพฒนาการเจรจาทางการทตกบประเทศมหาอำานาจการทำาแผนทการปกปนเขตแดนการเยอนยโรปฯลฯกระทงกลายเปนเสนเขตแดนทแนชดเสนสดทายกบมาเลเซยขององกฤษในปทายๆแหงรชสมย

1.4 สรป เสนเขตแดนรป “ขวาน” ของประเทศไทยในปจจบน มลกษณะขยายตวเพมมากขนเมอพจารณาจากความสำานกถง “ประเทศไทยแท” ของชนชนนำาแหงกรงรตนโกสนทร โดยใชระยะเวลารวม 81 ปของพฒนาการจากเสนเขตแดนเสนแรกระหวางไทยกบพมาขององกฤษในสนธสญญาเบอรนในพ.ศ. 2369(ค.ศ. 1826)กระทงมาถงเสนเขตแดนเสนสดทายระหวางไทยกบมาเลเซยขององกฤษในสนธสญญาพ.ศ. 2451/52(ค.ศ. 1909)

2. วาทกรรมเสยดนแดน

การสรางสำานกวาดวยการเสยดนแดน ยอมสมพนธกบการสรางสำานกวาดนแดนเดมของตนนนมขนาดไหน เมอเสยดนแดนไปจงเหลอดนแดนเทาทมอยในปจจบน

2.1 วาทกรรมของชนชนนำายค “ประเทศสยาม” (1) เสยดนแดนประเทศราชคอเสยพระเกยรตยศ

ชนชนนำาของรตนโกสนทรตระหนกดวาดนแดนเดมอนเปน“ประเทศไทยแท”นนมขอบเขตแคไหนเพยงไรดงนนการเจรจาเรองดนแดนกบมหาอำานาจองกฤษและฝรงเศสจงเนนการรกษาดนแดน“ประเทศไทยแท”ไวใหไดดงในกรณการมงรกษาดนแดนเมองจนทบรและตราดกบการเจรจากบฝรงเศสในดนแดนฝงขวาแมนำาโขงคอแขวงไซยบรและจำาปาสกในเขตประเทศลาวและพระตะบองเสยมราบในเขตประเทศกมพชา


คำาอธบายตอการเปลยนระบบการปกครองดนแดนจากแบบเกาคอประเทศราชมาเปนรฐสมยใหมททกรฐประเทศตางมอาณาเขตทแนนอนนนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาฯ รชกาลท 5ทรงตระหนกรในเรองนเปนอยางด ดงททรงอธบายไวเมอครงเจรจาเสนเขตแดนดานมาเลเซยกบองกฤษเมอพ.ศ. 2451/52(ค.ศ. 1909)วา

เร�กไมข�ดทนอนใด ชวแตไมไดตนไมเงนไมทอง ไมเปนร�ค�กม�กนอย แตยงรสกว�เปนก�รเสยพระเกยรตยศอย....12

ขณะทผลการเจรจาปกปนเสนเขตแดนดานภาคใตอนเปนเสนสดทายของการสรางรป “ขวาน” ของไทยในครงนรชกาลท5ทรงตระหนกวาไทย“ไดดนแดน”จากรฐมลายทตดออกไปและไดยกเลกระบบเมองประเทศราชท“ไมไดตนไมเงนไมทอง”โดยเมองทกเมองนบแตนนนเปนเมองทอยในอำานาจอธปไตยของพระองคและพระองคจะมอำานาจการปกครองแบบสทธขาดเหนอดนแดนในพระราชอาณาเขตอยางแทจรงดงททรงอธบายไวในทประชมเสนาบดกอนวนทำาหนงสอสญญากบองกฤษเพยง1วนเมอครงเจรจาเสนเขตแดนดานมาเลเซยกบองกฤษเมอวนศกรท9กรกฎาคมพ.ศ.2451/52(ค.ศ. 1909)วา

สวนเขตรแดนทแบงคร�วน ตดเขตรแดนเมองกลนตนหนอยหนง เขตรแดนเมองไทรหนอยหนง ม�เพมมณฑลปตต�น แตเมองสตลทเปนสวนหนงของเมองไทรนน ตดข�ดม�ขนมณฑลภเกตทเดยว ตงแตนไป เปนอนเร�ไมมเมองประเทศร�ชอก เลกไดหมดทเดยว13

โดยสรป ความคดของชนชนนำากรงเทพฯ โดยเฉพาะพระจลจอมเกลาฯและราชวงศนน ยอมมภาพเปรยบเทยบระหวางยคสมยของพระองคกบยคสมยกอนหนานนตงแตสมยรชกาลท1-4ทงนเมอพจารณาจากแงมมอดมการณทางการเมองแบบดงเดมของกษตรยผทรงเปนจกรพรรดราชเหนอกษตรยบานเลกเมองนอยตางๆ คอมประเทศราชมากมายโดยรอบอาณาจกรนคอแงมมของการเสยพระเกยรตยศทศนะของการเสยพระเกยรตยศหาไดแตกตางจากทพระราชบดาคอพระจอมเกลาฯทไดมพระราชหตถเลขาถงกงสลฝรงเศสประจำากรงสยามเมอพ.ศ. 2409(ค.ศ. 1867)เพอรองขอ“ความยตธรรม”ใหพระองคไดมอำานาจปกครองตอไปในดนแดนประเทศราชกมพชาดวยวาทะทรวดราววา

เร�ขอบอกท�นดวยคว�มเจบปวดยงว� ... เร�ขอใหท�นไดโปรดใหคว�มยตธรรมตอคำ�รองขอของเร� และตดสนใจในท�งเอออำ�นวยใหเร�ไดรกษ�และครอบครองตอไปอย�งสงบสข ซงบรรด�หวเมองต�งๆ ทอยในอำ�น�จของเร�ม�ช�น�น นบไดกว� 4 รชสมยตอกนม�แลว เปนระยะเวล� 84 ป....14

การเสยประเทศราชคอการเสยพระเกยรตยศเปนแนวความคดหลกในชวงรชสมยรชกาลท4-5ซงเปนรชสมยทตองเผชญหนากบมหาอำานาจตะวนตกอนทำาใหไมอาจรกษาบานเมองประเทศราชในกรอบพระราชอำานาจของกรงเทพฯณตนราชวงศดงทพระจอมเกลาฯรชกาลท4ไดนบเวลาการมประเทศราชกมพชารวม84ประหวางพ.ศ. 2325-2409(ค.ศ. 1782-1867)หรอตงแตเมอสถาปนาราชวงศจกรและกรงเทพฯแหงรตนโกสนทร

(2) เสยดนแดนประเทศราชคอเสยดนแดนทไมใช “ประเทศไทยแท”

ชนชนนำารตนโกสนทรตงแตสมยรชกาลท3ซงตองสมพนธกบมหาอำานาจของโลกใหมคอองกฤษนนไดเพมพนแนวคดและขอมลความรจากโลกตะวนตก โดยเฉพาะจากโลกภาษาองกฤษ ทขยายพรมแดนแหงความรและการสรางชดคำาอธบายถงปจจยและเหตการณทเกดขนกบอาณาจกรเพอนบานโดยเฉพาะการครอบครองดนแดน แนวความคดหนงทปรากฏในหนงสอของฝายโลกตะวนตกคอการอธบายพฒนาการทางประวตศาสตรวาดนแดนนเคย“เปนของใคร”มความผนแปรในการครอบครองดนแดนเหลานอยางไร โดยใครยดครอง ดงนน เมอชนชนนำารตนโกสนทรไดนำาแนวความคดนเขามาสเนอหา“ประวตศาสตร”ในพระราชพงศาวดารของตนเองดนแดนประเทศราชซงเปนดนแดนทไมใช“ประเทศไทย


แท”ทเคยมขนาดแบบหดเขาขยายออกตามอำานาจบารมของกษตรยในแตละพระองคนนกถกอธบายดวยแนวความคดใหมวาเปน“พระราชอาณาเขต”ไทยมากอนแตเปนพระราชอาณาเขต“ชนนอกเปนประเทศราชปกครองตนเอง” แนวความคดเรอง “ประเทศราช” ในตนรตนโกสนทรซงพนทอาณาจกรหดเขาขยายออกเปนระยะ มาเปน “พระราชอาณาเขต”ทมพนทแนชดของพระราชอำานาจกษตรยแหงกรงเทพฯคอทมาของ“ความเจบปวดยง”ทพระจอมเกลาฯ รชกาลท4รองขอความยตธรรมจากฝรงเศสในกรณดนแดนกมพชาและกรณนทำาใหสมมตฐานไดวานคอปจจยอนลกลำาทชนชนนำากรงเทพฯพจารณาการกระทำาของกษตรยกมพชาทพยายามจะหลดจากอำานาจของกรงเทพฯเปนการเรมตนพระราชพงศาวดารอยธยาทชำาระในสมยพระจอมเกลาฯดวยเรอง“ขอมแปรพกตร”15และพระจอมเกลาฯ“ทรงพระราชดำารวาเมองเขมรเดยวนตงตวเปนเอกราชขนแลว”16

ในอกสองทศวรรษตอมาจาก“ความเจบปวดยง”ในกรณ“ขอมแปรพกตร”ซงได“ตงตวเปนเอกราชขนแลว”นนเมอมการดำาเนนงานดานดนแดนกนอกครงหนงของทกฝายในภมภาคนกทำาใหกษตรยแหงกรงเทพฯใชวธการเดยวกนกบมหาอำานาจตะวนตกเชนองกฤษและฝรงเศสคอสงกองกำาลงทหารของตนเองเขาไปครอบครองดนแดนบานเลกเมองนอยทเคยสมพนธกนแบบประเทศราช“สองฝายฟา”หรอ“สามฝายฟา”17เพอใชตอรองกบมหาอำานาจตะวนตกในเรองดนแดนตอไปดงในกรณของกองทพของเจาหมนไวยวรนารถ(เจาพระยาสรศกดมนตร)แมภารกจหลกคอการปราบฮอในดนแดนภาคเหนอของลาวบวกกบจดระเบยบการปกครองเพอใหอำานาจทองถนเหลานขนตอกรงเทพฯในกรณเมองแถง(ปจจบนคอเดยนเบยนฟในเวยดนาม)และเมองสบสองจไทยนโยบายของพระจลจอมเกลาฯรชกาลท5เมอพ.ศ. 2429(ค.ศ. 1886)คอใหยดหรอ“รวบไวกอน”แลว“คอยปลอยให”ฝรงเศสตอไปในภายหลงดงปรากฏในสำาเนาหนงสอลายพระราชหตถเลขาของพระองคความวา

เมองสบสองจไทย ซงเจ�หมนไวยวรน�รถถ�มม�ว� จะใหเอ�ไวเปนพระร�ชอ�ณ�เขตรฤาประก�รใดนน ไดห�ฤากรมหลวงเทวะวงษ (วโรปก�ร เสน�บดก�รต�งประเทศ – ผเขยน) เหนว� ควรจะรวบเอ�ไวกอน เมอจะแบงปนเขตรแดนกบฝรงเศส จะว�กล�วขอรองกนประก�รใด เมอควรจะปลดใหจงคอยปลดใหไปตอภ�ยหลง18

เหนไดวา ไมวาดนแดนเหลานจะเคยเปนพระราชอาณาเขตหรอเมองประเทศราชหรอไม นนเปนอกประเดนหนงแตประเดนสำาคญคอในหวงเวลานนทกดนแดนสามารถยดครอบครองเพออางองการเปนพระราชอาณาเขตของกรงเทพฯไดอนไมตางจากหวเมองในเขตเชยงตงรฐฉานทในสมยรชกาลพระจอมเกลาฯไดสงทพไปตเชยงตงในชวงตนรชสมยแตไมประสบความสำาเรจขณะทในชวงตนทศวรรษ2430หรออกเกอบ4ทศวรรษถดมานนชนชนนำากรงเทพฯกมองเหนหนทางในการรวบเมองเชยงตงและเมองอนๆ ในดนแดนรฐฉานไว ดงปรากฏเปนการถวายความเหนของพระเจานองยาเธอ กรมหมนพชตปรชากรทพระจลจอมเกลาฯรชกาลท5สงขนไปดแลปรบปรงการปกครองและจดระเบยบหวเมองประเทศราชลานนา(ทกรงเทพฯเรยกลาวเฉยงตอมาจงเปลยนเปนพายพ)วา“เวลานยงดนกเพราะพมากคงไมชวยใครใครกคงไมชวยพมาถาไดเชยงตงกเหมอนได4-5ตอไป”19

สำานกของชนชนนำาไทยทพฒนาจากสำานกเรอง“ประเทศราช”มาเปนดนแดนใน“พระราชอาณาเขต”อยางแนชดนนมระดบความเขมขนในชวงทศวรรษ2540เมอมการจดตงการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาลอนหมายความวากรงเทพฯไดเพมระดบการกระชบอำานาจของกรงเทพฯเหนอหวเมองทงโดยการแตงตงขาราชการไปปกครองการจดเกบภาษและผลประโยชนทางเศรษฐกจ แมวาการปกครองในหวเมองประเทศราชในชวงนนจะคอนขางปกครองผานกลมผปกครองเดมในแตละทองถน เฉกเชนการปกครองดนแดนรฐอารกขาของฝายฝรงเศสเหนอดนแดนกมพชาและลาว เชน มณฑลลาวกาวมณฑลลาวพวนมณฑลลาวเฉยงมณฑลเขมรมณฑลปตตานมณฑลไทรบร ราวหนงทศวรรษของการจดการปกครองมณฑลกลาวไดวาสำานกของชนชนนำาไทยตอเรองประเทศราชทอาจเปนเมองสองฝายฟาหรอสามฝายฟาทสามารถมศนยอำานาจหลายฝายอางสทธในหวเมองเหลานไดนนกกลายเปนการสำานกยดมนมากยงขนวาดนแดนเหลานนเปน“พระราชอาณาเขต”ของกรงเทพฯและในทายสดเมอตองเจรจาปญหาดนแดนกบฝรงเศสในลาวและกมพชา(สญญาพ.ศ. 2447/ค.ศ. 1904และสญญาพ.ศ. 2449/ค.ศ. 1907)และกบองกฤษในมาเลเซย(สญญา


พ.ศ.2551-2/ค.ศ. 1909)นนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาฯจงทรงอธบายในทประชมเสนาบดของพระองควาเปนการ“เสยพระราชอาณาเขตร”ไปแตเปนพระราชอาณาเขต“ชนนอกเปนประเทศราชปกครองตวเอง”ซงดนแดนทเดนชดทสดคอหวเมองลาว“ขามฝากโขงไปฝงโนน”ซงคอสวนหนงของมณฑลลาวกาว(ตอมาคอมณฑลอบล)และสวนหนงของมณฑลลาวพวน(ตอมาคอมณฑลอดร)มณฑลเขมร(ตอมาคอมณฑลบรพาทรจกวาคอเขตพระตะบองเสยมราบ)และมณฑลไทรบร พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาฯ ทรงประมวลสรปการดำาเนนงานของฝายไทยทนอกจากจะรกษาอาณาเขตประเทศไทยแทไวไดแลวยงสามารถรวมอาณาเขตประเทศราชใหเขามาเปน“สทธขาด”ทพระองคสามารถจดการปกครองไดคอมณฑลพายพหวเมองลาว“ในฝากโขงฝงน”คอภาคอสานในปจจบนและมณฑลปตตานสวนอาณาเขตประเทศราชอนๆนนพระองคทรงเนนวา“ถาปกครองไมไดสทธขาดแลวไมมเสยดกวา”ซงอาณาเขตประเทศราชทไทยไดและไมไดปกครองอยางสทธขาดตามบทสรปของพระองคคอ

เมอไดจดก�รมณฑลพ�ยพแลว กไดจดก�รท�งหวเมองล�วแถบแมนำ�โขง คอจดก�รเดนออกไปจนข�มฟ�กโขงไปฝงโนน แตเปนหวเมองทตดตอกบอ�ณ�เขตรเมองขนของฝรงเศส ฝ�ยเร�มกำ�ลงนอยกว�จงไมสำ�เรจ แลซำ�ข�ดทนพระร�ชอ�ณ�เขตรไปดวย อ�ณ�เขตรของเร�ท�งน จงหดเข�ม�อยเพยงในฟ�กโขงฝงน ฝ�ยท�งแหลมมล�ยกไดจดก�รอย�งเดยวกน แตเร�เดนไปไดเพยงมณฑลปตต�น ถงแมยงไมไดประก�ศรวมเปนกรงสย�มกจรง แตกเหมอนรวมแลว แตเมองตรงก�นนนไดมสญญ�กบองกฤษไวแตแรกว� เร�จะไมเกยวของ ฝ�ยเมองไทรเปนเมองทเร�ตได แตเร�ปกครองเองไมได จงใหแขกปกครองตวเองเปนประเทศร�ช ... เขตรแดนท�งเมองนครเสยมร�ฐทตองปลอยไป กมเหตผลคล�ยกนกบทไดกล�วน20

หลงจากผานยคการตอสแยงชงเจรจาตอรองเพอครอบครองดนแดนประเทศราชทงฝายไทยองกฤษและฝรงเศสผานพนไปแลว ยคสำานกการสรางประเทศชาตดวยพลงลทธชาตนยมทเตบโตในชวงทศวรรษ 2453/1910 หรอกอนเขาสสงครามโลกครงท1เปนตนมานนคำาถามของชนชนนำาไทยรนเดมของสมยรชกาลท3-4-5ทตองถกถามโดยคนอกหนงรนวาเหตใดจงไมสามารถปกปองรกษาดนแดน“พระราชอาณาเขต”แมวาจะเปนดนแดนประเทศราชกตามชนชนนำารนไทยเดมเชนสมเดจฯกรมพระยาดำารงราชานภาพกตองสรางชดคำาอธบายทใหหนกแนนเพอใหเปนทยอมรบของคนอกรนวาท“เสยดนแดน”นนเปนการเสยดนแดนประเทศราชและดนแดนเหลานนกไมใชดนแดน“ประเทศไทยแท”และการเสยดนแดนนเปนการตดดนแดนทเปน“โรคภย”เพอรกษารางกายหรอประเทศไทยใหคงอยตอไปดงททรงอธบายเปนแนวคดไววา

จรงอยทไทยตองเสยดนแดนไปบ�ง แตเปนดนแดนทไมเคยเปนของไทยจรงๆ แตโบร�ณม� และซำ�ร�ยทเปนดนแดนเชนเชอโรคภย ถ�ยงตดอยกบร�งก�ย คอประเทศไทยตอไป พ�ใหเปนโรคเรอรงตองเยยวย�รกษ� เสยทรพย เปลองชวต เปลองกำ�ลง ... (ดงนนจงควร) ตดเชอโรคร�ยใหสญข�ดไป ไมใหตดตอลกล�มถงอวยวะร�งก�ยและบ�นเมอง21

กลาวโดยสรป ชวงระยะเวลาราว 8-9 ทศวรรษของการเผชญหนากบลทธลาอาณานคมองกฤษ-ฝรงเศส จากระดบยอมรบสญญารองขอความยตธรรมมาเปนรวมยดครอง“รวบไว”ใหเปนพระราชอาณาเขตไทยและจดการปกครองมณฑลเทศาภบาลนน เปนปจจยสำาคญททำาใหเกดวาทกรรมการเสยดนแดนประเทศราช กคอการเสยพระราชอาณาเขตทไมใช“ประเทศไทยแท”หรอ“ไมเคยเปนของไทยจรงๆ”

2.2 วาทกรรมของชนชนนำายคประเทศไทย ชนชนนำายคประเทศไทยนน คอกลมคน (โดยเฉพาะสามญชน) ทมาพรอมกบการศกษาแบบโลกตะวนตก และซมซบแนวความคดลทธชาตนยมทสำานกในความเปนเจาของประเทศชาตรวมกนทสำานกถง“หลกเอกราช”ของประเทศอยางแทจรงและมงสรางความ“ศวไลซ”ใหกบประเทศทงดานการเมองการทหารและสงคมเศรษฐกจโดยมพฒนาการ


อยางเขมขนภายใตบรบทโลกนบแตชวงทศวรรษแหงสงครามโลกครงท1(ทศวรรษ2453/1910) ดวยบรบทโลกทกระแสลทธชาตนยมไดเขาแทนทลทธลาอาณานคม ชนชนนำารนใหมตงแตกอนการปฏวต 2475จงคอยๆสรางองคความรดานภมหลงประวตและคำาอธบายเกยวกบการกอเกดประเทศไทยทมรปราง“ขวาน”นไมเพยงจะพบวาชนเผาไทยตองอพยพมาจากทแสนไกลในเขตจนทงบานเมองถอยรนจากการรงควาญรงแกชนเผาไทยทตองการดำารงชพอยางสงบสขกระทงคนไทยกระจดกระจายไปอยกนเปนกลมๆในทตางๆกนนนแลว(องคความรพนฐานนสรางขนโดยชนชนนำารตนโกสนทร)แมเมอตงตวไดในดนแดนไทยในปจจบนนแตกยงถกมหาอำานาจองกฤษและฝรงเศสแยงชงดนแดนไปอกองคความรดานสนธสญญากบองกฤษและฝรงเศสจะแพรขยายตวไปสสาธารณชนมากขนเมอไทยตองพยายามเจรจายกเลกสนธสญญาทไมเสมอภาคหรอทำาใหไทยม“เอกราชไมสมบรณ”กบนานาประเทศอารยะหลงสงครามโลกครงท1ซงไทยอยฝายสมพนธมตรนนกคอยๆตอเตมสรางเสรมใหกระจางวาไทยเสยอะไรไปและนคอเรองราวของการ“เสยดนแดน”ในความคดของชนชนนำายคประเทศไทย หากพจารณาภาพรวมของวาทกรรมเสยดนแดนในยคประเทศไทยพบวามชวงเขมขนอย3ชวงดวยกนคอ

(1) ชวงการสรางบทสรปการเสยดนแดน

ในระหวางสองทศวรรษคอทศวรรษ2470-80/1927-37เปนชวงของพลงลทธชาตนยมและลทธทหารในบรบทโลกทจะพฒนาไปสสงครามโลกครงท2พลงลทธชาตนยมพยายามทจะสรางสำานกถงความเปนชาตของคนไทยอนเกยวพนไปถงความเชอวา“คนไท”ทเปนเผาพนธเดยวกนนนไดกระจายตวอยตามทตางๆอยางกวางขวางขณะเดยวกนกสอดรบกบลทธทหารทเปนพลงสำาคญในระบบราชการไทยทงในสมยระบอบสมบรณาญาสทธราชยและสมยระบอบประชาธปไตยวาทไทย “เสยดนแดน”นน เพราะไทยไมไดเตรยมตวดานการทหารอยางพอเพยงจงพายแพมหาอำานาจตะวนตกในสมยรชกาลท4และท5และสอดรบกบสถานการณสงครามของโลกและสงครามในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต บทสรปการเสยดนแดนในยคนทกลายเปนรากฐานทางการของคำาอธบายอยางทวๆ ไป คอการเสยดนแดนรวม 8 ครง ดงปรากฏใน “แผนทประวตอาณาเขตตไทย” เมอ พ.ศ. 2483 (ค.ศ. 1940) หรอในชวงขณะของการทประชาชนไทยเรมตนรณรงคเรยกรองดนแดนฝงขวาแมนำาโขงจากฝรงเศสโดยปรากฏในหนงสอของอชบณยานนทเรอง“สงเขปเอกส�รประวตศ�สตร ร.ศ. 112” ซงชอหนงสอกแสดงใหเหนถงจดเนนถงปญหาดนแดนระหวางไทยกบฝรงเศสเปนสำาคญทงยงกลาวไดวา หนงสอนเปนหนงสอททางรฐบาลไทยโดยกระทรวงศกษาธการสนบสนนการจดพมพและแจกจายไปยงโรงเรยนทวประเทศทงคำาอธบายทมนนก“เพอความสะดวกของครทจะไดใชประกอบอธบายใหขอความครบถวนสมบรณ” “แผนทประวตอาณาเขตตไทย”หรอแผนทเสยดนแดน8ครงคอแผนททเชอไดวาจดสรางโดยกรมแผนททหารกระทรวงกลาโหม และยงทรงอทธพลในการอธบายถงการเสยดนแดนเหลานมาถงปจจบน ดวยความชดเจนในลำาดบการเสยดนแดนใหกบฝรงเศสรวม 5 ครง (แมวาในแผนทจะเจตนาใชคำาเพยงวา “ตกไปเปน” ของฝรงเศสเมอปไหนเทานน แตคำาวา“เสยดนแดน”จะถกอธบายในหนงสอ)ไดแกครงท3ปพ.ศ. 2406(ค.ศ. 1863)เสย“เขมรสวนนอก”หรอกมพชาเกอบทงประเทศครงท 4พ.ศ. 2431 (ค.ศ. 1888) เสย “แควนสบสองจไทย”หรอพนทในเวยดนามเหนอครงท5พ.ศ. 2436(ค.ศ. 1893)เสย“ดนแดนฝงซายแมนำาโขง”หรอลาวเกอบทงประเทศครงท6พ.ศ. 2447(ค.ศ. 1904)เสย“ดนแดนฝงขวาแมนำาโขง”หรอแขวงจำาปาสกและไซยบรครงท7พ.ศ. 2447(ค.ศ. 1904)เสย“เขมรสวนใน”หรอ“มณฑลบรพา”หรอพระตะบองเสยมเรยบในกมพชาซงการเสยดนแดนใหกบฝรงเศสนเปนการเสยอยางตอเนองจากครงท3-7รวมระยะเวลาถง40ปดงนนจงเปนความทรงจำาท“เจบปวดยง”ขณะทเสยดนแดนครงท1นนเปนดนแดนดานมาเลเซยคอเกาะปนง“องกฤษไดจากไทรบร”เมอพ.ศ. 2329(ค.ศ. 1786)หรอเปนปท5ของสมยรชกาลท1เสยครงท2เมอปพ.ศ. 2336(ค.ศ. 1793)เสยดนแดนภาคตะนาวศรในพมาโดย“ตกไปเปนของพมา”หรอเปนปท11ของสมยรชกาลท1และเสยครงท8ท“ตกไปเปนขององกฤษ”คอ4รฐมลายตามสนธสญญาเสนเขตแดนสดทายระหวางไทยกบองกฤษเมอป พ.ศ. 2451/52 (ค.ศ. 1909) ในภาพรวมของการเสยดนแดนคอ ลำาดบการเสยดนแดนใหกบองกฤษมนอยกวาทงจำานวนครงและพนทและมระดบความรนแรงนอยกวาทเสยใหฝรงเศสขณะทการกลาวอางถงการเสยดนแดนใหพมานนกดจะไมคอยเขากบตรรกเรองการลาอาณานคมของตะวนตก สรปไดวาการสรางชดความรและคำาอธบายการเสยดนแดนในยคประเทศไทยชวงแรกนวางความเชอหรอสมมตฐาน


วาดนแดนเหลานคอดนแดนท“เปนของ”ไทยทไดมาพรอมๆกบการขนครองราชยของรชกาลท1แหงกรงรตนโกสนทร(เมอพ.ศ. 2325/ค.ศ. 1782กลาวไดวาไมแตกตางจากวธคดของรชกาลท4ในกรณกมพชาทระบวาพระองคไดครอบครองตดตอมาแลว4รชสมยรวม84ป)โดยไมไดสนใจความหมายของหวเมอง“ประเทศราช”ทหดตวขยายตวอยตลอดเวลาเหมอนกบชนชนนำารตนโกสนทรและไมใสใจวาจะเปนเมองสองฝายฟาหรอสามฝายฟาทเพยงขนตอลาวญวนหรอจนหาไดขนตอกรงเทพฯแตประการใดไมแตชนชนนำายคประเทศไทยสรปรวบรดแบบฟนธงเลยวาทงหมดนนคอดนแดนของตนทตน“เสยดนแดน” ในยคการเพมพนดนแดนให“มหาอาณาจกรไทย”ในสมยรฐบาลทหารยคสงครามโลกของจอมพลป.พบลสงครามในพ.ศ. 2484(ค.ศ. 1941)ไทยไดดนแดนจากการสรบกบฝรงเศสภายใตการสนบสนนชวยเหลอของญปนทำาใหไทยไดดนแดนพระตะบองและเสยมราฐ(ราบ)ในกมพชาไดดนแดนจำาปาสกและไซยบรในลาวซงเปนอาณานคมฝรงเศสตอมาในชวงกลางพ.ศ. 2486(ค.ศ. 1943)รฐบาลทหารญปนไดมอบดนแดนทเชอวาเคยเปนของไทยใหกบรฐบาลไทยเพอกระชบความเปนพนธมตรในสงครามโลกครงท2นนคอดนแดน4รฐมลายไดแกกลนตนตรงกานไทรบรและปะลสแตทงนเกาะปนง ไมไดถกนบรวมวาคอดนแดนไทยเดมดวย จงไมไดมา โดยรฐบาลไทยในยคนนเรยกดนแดนทไดมานวา “สรฐมาลย”แตดนแดนทญปนมอบใหอกแหงคอดนแดนเมองเชยงตงเมองพาน(อาณาบรเวณคออยเหนอเขตจงหวดเชยงรายเชยงใหมจนตอเขตแดนจนเหนอเมองเชยงตงเทานนฝงตะวนตกคอแมนำาสาละวน ไมไดหมายถงรฐฉานทงหมด)ทไทยตงชอใหวา “สหรฐไทยเดม”กลาวไดวา เปนการไดมาอยางกรณพเศษไปจากชดความรและคำาอธบายเรองการเสยดนแดนของไทยในขณะนนกลาวคอกรณสหรฐไทยเดมนฝายไทยยงไมไดสรางวาทกรรมการเสยดนแดนมแตเรองราวความเชอมโยงการเปน“คนไทย”รวมกนเทานน แมวาดนแดนทไดมาทงในกมพชาและลาวอนเปนอาณานคมของฝรงเศส และดนแดน 4 รฐในมาเลเซยและดนแดนเมองเชยงตงเมองพานในพมาอนเปนอาณานคมขององกฤษนนไทยจะตองสงคนเพอกลบส“สถานะเดม”(status quo) หลงสงครามโลกครงท2แตจากความทรงจำาอนวาดวยการปะทะกำาลงทางทหารกบฝรงเศสการเปน“หมาปา”ในสายตาชนชนนำายครตนโกสนทรในชวงสมยพ.ศ. 2436-49(ค.ศ. 1883-1907)นนเมอบวกกบการรณรงคเรยกรองดนแดน“ฝงขวาแมนำาโขง”และสงครามอนโดจนกบฝรงเศสกอนจะไดดนแดนในกมพชาและลาวมานน(พ.ศ. 2483-84/ค.ศ. 1940-41)กยงประทบความทรงจำาความเคยดแคนชงชงตอการเสยดนแดนใหกบฝรงเศส มากกวาการเสยดนแดนใหกบพมาในกรณภาคตะนาวศรทดจะไมสามารถสรางอารมณรวมจากคนไทยได หรอแมแตจะไดเมองเชยงตงเมองพานมานนกเปนเรองทแทบไมมการยกยองพดถงมากนกและเปนเชนเดยวกนในกรณการเสยดนแดนปนงและ4รฐมลายใหกบองกฤษทกลาวไดวาไมมเหตการณทนาตนเตนหรอเรองทจะมาบอกเลาอยางไดอารมณรวมจากผฟงแตอยางใด กลาวโดยสรปวาทกรรมการเสยดนแดนในชวงแรกนคอการสรางขอสมมตฐานวาดนแดนตงแตปแรกของการขนครองราชยของรชกาลท1เมอพ.ศ. 2325(ค.ศ. 1782)คอหลกหมายวาเปนดนแดนของไทยดงนนหากพนทสวนใดถกยดครองไปไมวาจะโดยประเทศใดเมอใดนบแตนกคอการเสยดนแดนของไทยทงนดวยพลงลทธชาตนยมและลทธทหารททำาใหรฐบาลทหารไทยสามารถแจงนบจำานวนครงการเสยดนแดนไดชดเจนรวม8ครงแตการเสยดนแดนในกมพชาลาวและบางสวนของเวยดนาม(สบสองจไทย)นน เปนชดความทรงจำาทไดรบการเนนยำามากยงขนจากสงครามอนโดจนระหวางไทยกบฝรงเศสในปแหงสงครามโลกครงท2ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตน

(2) ยคภยคอมมวนสตและคดปราสาทเขาพระวหาร

สงครามเยนทเกดขนหลงสงครามโลกครงท2เปนปจจยสำาคญททำาใหฝายทหารภายใตการสนบสนนของสหรฐฯมอำานาจทางการเมองไทยตลอด 4 ทศวรรษ (ทศวรรษ 2490–2520/1950-80) ผนำากองทพคอผนำาทางการเมองและทางสงคมความรเรองเสยดนแดน (จากยคจอมพล ป.จอมพล สฤษด จอมพล ถนอม เรอยมาถงยคพลเอก เกรยงศกดพลเอก เปรม)ดงนนวาทกรรมเสยดนแดนไทยทถกสรปไวแลวโดยฝายกองทพวาเสยดนแดนไป8ครงจงยงคงดำารงอยตอมาดงปรากฏคำาอธบายและภาพ“แผนทประวตศ�สตรไทย แสดงประวตอ�ณ�เขตไทยสวนต�งๆ ทเสยไป”ในหนงสอทใชกนอยางแพรหลายในโรงเรยนของทองใบแตงนอยเรอง“แผนทภมศ�สตร”22พมพครงแรกพ.ศ. 2506(ค.ศ. 1963)หรอหนงปหลงคำาพพากษาของศาลโลกในคดปราสาทพระวหารระหวางไทยกบกมพชา(หนงสอนมแผนทรวม55แผนโดย


พมพแผนทแบบ“สอดส”ตงแตปพมพครงแรก เพอให “นกเรยนใชเปนแบบฝกหดเขยนแผนทและใชประกอบบทเรยนวชาภม-ประวตศาสตรประโยคมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย”) แมแผนทเสยดนแดนไทยของทองใบแตงนอยจะไมไดอางองวามาจากทใดแตหวขอของเรองคอ“ประวตอาณาเขตไทย”ทอธบายการเสยดนแดน8ครงอยางสรปยอในหนงหนาและแบบของแผนทอก1หนากคอเนอหาอนเดยวกนกบ“แผนทประวตอาณาเขตตไทย”ของฝายทหารทพมพแจกจายเมอพ.ศ. 2483(ค.ศ. 1940) กลาวโดยสรปวาทกรรมการเสยดนแดนไทยรวม8ครงในชวงนยงคงเปนวาทกรรมหลกทใชสบตอจากยคเรมตนไมมความเปลยนแปลงในนยสำาคญของจำานวนครงและเนอหาและยงคงเปนวาทกรรมหลกทตอกยำาอยางมนคงสบเนองมาถงปจจบนน ภารกจของวาทกรรมการเสยดนแดนในชวงน เนนเพอการตอสกบภยคกคามจากลทธคอมมวนสตแตกตางจากยคแรกของการสถาปนาวาทกรรมทเนนสรางสำานกรกชาตหรอชาตนยมโดยมงเนนความไมยตธรรมโดยเฉพาะจากฝรงเศสในเรองเขตแดนดนแดนและตอบตอยทธศาสตรทางการทหารดานอนโดจนภายใตลทธทหาร วาทกรรมการเสยดนแดนคอเครองเตอนใจวาการทไทยตองเสยดนแดนไปเปนจำานวนมากจากการลาอาณานคมของตะวนตก เพราะความไมพรอมดานการทหารดงนน คอมมวนสต กคอลทธลาอาณานคมยคใหม ทจะทำาลายลางทงศาสนาพระมหากษตรยและชาตไทยดวยเหตนการตอสกบคอมมวนสตในครงนไทยจงตองเตรยมความพรอมดานการทหารและความรวมแรงรวมใจจากประชาชนในชาตทหารไทยจงตองเปนผนำาในทางการเมองตองยดอำานาจรฐบาลเพราะ“ภยคอมมวนสตไดคกคามประเทศไทยอยางรนแรง”23

คอมมวนสตเปนอดมการณทจะทำาใหไทย “เสยชาต” หรอ “สนชาต” ดงบทสรปสถานการณการรกรานของคอมมวนสตในพ.ศ. 2505(ค.ศ. 1962)วา “เหตการณทปรากฏอยในขณะน ไดประจกษชดแลววาคอมมวนสตเตรยมการทจะรกรานประเทศไทยและเขาครอบครองประเทศเสรในแหลมอนโดจน”24หรอทงหมดของเอเชยตะวนออกเฉยงใต25 รวมทงไทยดวยในขณะนนฝายคอมมวนสตรกรานยดครองไดแลวคอโซเวยตจนเกาหลเหนอเวยดนามเหนอธเบตและกำาลงรกรานยดครองลาวพมาและไทยโดยการใชกำาลงทางทหารเขายดครองทงนนายปรดพนมยงคซงลภยการเมองอยท “จนแดง” ไดถกรฐบาลทหารไทยในยคจอมพล สฤษด-จอมพล ถนอมใชอธบายวาเปนตวเชอมสำาคญทจะนำากองทพคอมมวนสตจนรกรานเขามาประเทศไทยเพอหวงอำานาจทางการเมอง26แตในเบองตนนนคอมมวนสตจะใชกำาลงทางการเมอง และการโฆษณาหลอกลวงชกจงคนในประเทศใหเชอถอสนบสนนฝายคอมมวนสตกอน การตอสกบคอมมวนสตนจงเปนเสมอนสงครามครงสำาคญยงของไทยและโดยเฉพาะอยางยงเมอสามประเทศในอนโดจนคอ เวยดนามลาวและกมพชา เปลยนเปนประเทศคอมมวนสตในพ.ศ. 2518 (ค.ศ. 1975) คอมมวนสตกยงเปนปศาจทจะทำาใหชาตไทย “สนแผนดน”เพราะ“เราถอยไปไมไดอกแลวผนดนสนแนวทะเลกวางใหญ...เราถอยไปไมไดพนอง”27

วาทกรรมการเสยดนแดนใหกบฝรงเศสอยาง“เจบปวดยง”นนไดรบการตอกยำาอกครงอยางเขมขนเมอกมพชาไดรบเอกราชจากฝรงเศสและฝายกมพชาเรมเรยกรองปราสาทพระวหารจากการครอบครองของทหารไทยจนนำาไปสการยนฟองตอศาลโลกในพ.ศ. 2502(ค.ศ. 1959)และศาลโลกไดมคำาพพากษาในกลางเดอนมถนายนพ.ศ. 2505(ค.ศ. 1962)วาปราสาทพระวหารเปนเขตอธปไตยของกมพชา ซงจอมพล สฤษด ธนะรชต นายกรฐมนตรของไทยไดกลาวทางวทยกระจายเสยงและโทรทศนวา เปน “คว�มเศร�สลดและขมขนใจ” อยางยง เพราะ “เปนเรองของผนแผนดนไทย ซงเปนมรดกทบรรพบรษของเราสอตสาหฝาคมอาวธรกษาไว และตกทอดมาถงคนรนเรา” ซง “ชาตไทยจะยอมทอแททอดอาลยไมไดเราเคยสญเสยดนแดนแกประเทศมหาอำานาจทลาอาณานคมมาแลวหลายครงถาบรรพบรษของเรายอมทอแทเราจะเอาแผนดนทไหนมาอยกนไดจนถงทกวนนเราจะตองหาวธการตอสตอไป”แตจอมพลสฤษดกประกาศยอมรบคำาพพากษาของศาลโลกเพราะ“คำาพพากษาของศาลเปนอนเสรจเดดขาดไมมทางจะอทธรณได”28

ระยะเวลาชวงยาวเกอบทศวรรษของกระบวนการตอสเพอ“ดนแดน”ปราสาทพระวหารกบฝายกมพชานกคอชวงเวลาทมกระบวนการสรางชดอธบาย “ประวตศาสตรไทย” เพอปลกสำานกพฒนาการสรางชาตและความเปนไทย อยางสบเนองจากรากฐานทถกสรางไวในชวงยคสมบรณาญาสทธราชย29โดยเฉพาะอยางยงการปลกสำานกรกชาตเสยสละเพอชาตผานบทเพลงบทละครในแบบของหลวงวจตรวาทการ30ทคนไทยตองอพยพจากเทอกเขาอลไตแยกยายไปอยกนในหลายทหรอหลายสาขามาตงเปนอาณาจกรนานเจามาตงอาณาจกรสโขทยอยธยาธนบรรตนโกสนทรและถกแยงชงดนแดน


จนเหลอเปน“ขวานทอง”ประเทศไทยหนงสอ“แผนทภมศาสตรฯ”ของทองใบแตงนอยกลาวไดวาคอบทสรปชดวาทกรรมดนแดนของไทย ทสรางแผนทและคำาอธบายตามลำาดบเรอง ขอสำาคญคอการระบอาณาเขตวา อาณาจกรแตละแหงนนมพนทเพยงใดโดยใส“สเหลอง”ใหกบดนแดนของไทยในยคตางๆและงานของทองใบนกตอบตอโจทยปญหาดนแดนปราสาทพระวหารเพราะนอกจากวาทกรรมการเสยดนแดน8ครงแลวในสวนของแผนท“ลาวกมพชาและเวยดนาม”นนผแตงไดทำาสญลกษณรปสามเหลยมไวทชายแดนไทยในพนท“สเหลอง”เพอบอกทตง“เขาพระวหาร”โดยไมกลาวถงเรองปราสาทพระวหารในขอมลประเทศกมพชาเลย31

โดยสรปวาทกรรมการเสยดนแดน8ครงยงคงไดรบการผลตซำาตอกยำาอยางตอเนองยาวนานภายใตรฐบาลทหารทยกอางเรองภยจากการรกรานของคอมมวนสตและปญหาปราสาทพระวหารกบกมพชาแตทพฒนามากกวาวาทกรรมเสยดนแดนทง8ครงและทงประเดนไวใหยคถดมาคออาณาเขตขนาดใดคออาณาเขตไทยทจะใชเปนฐานในการอธบายเรองการเสยดนแดนดงปรากฏเปนแผนทอาณาจกรไทยในยคตางๆในหนงสอเรยน“แผนทภมศาสตรฯ”ไทย

(3) ยคตนทศวรรษ 2550 การสรางวาทกรรมเสยดนแดนเพม

ตงแตชวงแรกๆของการสถาปนาวาทกรรมการเสยดนแดนมความพยายามนำาเสนอการเสยดนแดนตรงนนตรงนอกหลายครงแตรฐบาลทหารไทยไดกำาหนดใหวาทกรรมการเสยดนแดนรวม8ครงเปนขอยตเพราะแมวาในชวงสงครามโลกครงท2ไทยจะไดรบดนแดนเมองเชยงตงเมองพานทเรยกวา“สหรฐไทยเดม”มาจากญปนและตองคนไปเมอสนสงครามครงนนกตาม แตรฐบาลทหารไทยของจอมพล ป. พบลสงครามทสบอำานาจอกครงในทศวรรษตอมา กไมไดเพมการเสย ดนแดนสหรฐไทยเดมเขาไปในวาทกรรมชดเดม วาทกรรมการเสยดนแดนรวม 8 ครงยงคงถกผลตซำาใหกบคนชาตไทยเรอยมาถงปจจบน วาทกรรมการเสยดนแดนไดมการสรางเพมขนใหเปนเสยดนแดนรวม14ครงโดยครงท14นคอการเสย“เขาพระวหาร”ใหกบกมพชาเพอสอดรบกบการตอสทางการเมองภายในของไทยอนวาดวยการพทกษราชบลลงกพทกษชาตและตอตานการกลบมามอำานาจบทบาททางการเมองของพ.ต.ท. ทกษณชนวตรอดตนายกรฐมนตรผถกทหารและเครอขายยดอำานาจเมอพ.ศ. 2549(ค.ศ. 2006) วาทกรรมการเสยดนแดนเพมรวม14ครงนเปนการผลตโดยภาคประชาชนทงฝายทตอตานพ.ต.ท. ทกษณพรรคไทยรกไทย-พลงประชาชน และฝายทตองการใหยตความแตกแยกแลวสรางความสามคคเพอรวมปกปองชาตไทยจากการเสยดนแดนทงนนบแตชวงตนพ.ศ. 2551(ค.ศ. 2008)กลมเสอเหลองหรอกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยไดเปนแกนนำารณรงคชมนมทางการเมองนน32หนงในประเดนปญหาทฝายชมนมขบไลรฐบาลนายสมครสนทรเวชพรรคไทยรกไทยและตอเนองถงรฐบาลนายสมชายวงศสวสดพรรคพลงประชาชนระหวางพ.ศ. 2551/52(ค.ศ. 2008-09)คอประเดนการขนทะเบยนปราสาทพระวหารของกมพชาเปนมรดกโลก33ซงเปนสวนหนงของปญหาเสนเขตแดนไทย-กมพชาทตกทอดมาจากสนธสญญาไทยกบฝรงเศสในชวงปลายสมยรชกาลท5และเปนปญหาพนทปราสาทพระวหารทตกคางมาจากคำาพพากษาของศาลโลกเมอพ.ศ. 2505(ค.ศ. 1962)กลาวไดวาประเดนปญหาปราสาทพระวหารมรดกโลกไดปลกความทรงจำาและความกงวลใจเรองการเสยดนแดนใหกลบมาเปนวาระสำาคญทางทางการเมองไดอกครงหลงจากสงบไปนานเกอบครงศตวรรษ ในชวงตนพ.ศ. 2554(ค.ศ. 2011)กลมพนธมตรฯเสอเหลองกชมนมทางการเมองปดถนนสองดานของทำาเนยบรฐบาลของนายอภสทธเวชชาชวะซงแมวาทงสองฝายจะเคยรวมกนในการใชประเดนชาตนยมดานดนแดนน“เพอลม”รฐบาลชดกอนๆ34แตภายใตสถานการณทางการเมองทเปลยนไปฝายกลมพนธมตรฯ เสอเหลองจงยนเงอนไขหรอขอเรยกรอง3ขอใหกบรฐบาลนยหนงกลาวไดวากคอการกดดนเพอเปลยนแปลงรฐบาลนนเองตอมาเปนการเรยกรองใหนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตรลาออกเงอนไขหรอขอเรยกรอง3ขอไดแก 1)ใหรฐบาลยกเลกMOU2543หรอบนทกความเขาใจวาดวยการสำารวจและจดทำาหลกเขตแดนทางบก พ.ศ. 2543(ค.ศ. 2000) 2)ใหรฐบาลไทยถอนตวจากคณะกรรมการมรดกโลก(ตอมาระบวาใหถอนจากภาคอนสญญามรดกโลก)และ 3) ใหรฐบาลผลกดนชาวกมพชาออกนอกพนท35 ทงสามประเดนนสบเนองจากกมพชาไดขนทะเบยนมรดกโลก


ปราสาทพระวหารเมอกลางพ.ศ. 2551(ค.ศ. 2008) การชมนมของกลมพนธมตรฯเสอเหลองในครงนเปนการใชประเดนปญหาเขตแดน-ดนแดนและการเสยดนแดนในแบบการใชพลงชาตนยมไทยเพยงประเดนเดยว36อยางไรกตามกลาวไดวาแมจะสามารถเผยแพรชดวาทกรรมการเสยดนแดนเพมได แตกไมอาจบรรลเปาหมายตามเงอนไขทางการเมองทตนเรยกรอง37 ขณะทฝายกมพชาสามารถยกระดบปญหาปราสาทพระวหารใหเปนประเดนสากลทคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาตและทอาเซยนทงเสนอใหศาลโลกพจารณาตความคำาพพากษาอกครงเพอใหมความชดเจนดาน“อาณาบรเวณ”ปราสาทพระวหารของกมพชาซงศาลโลกมมตรบเรองและมคำาสงมาตรการชวคราวใหยตดานการทหารของทงสองฝาย38ขณะเดยวกนในการเมองภายในพรรคกจสงคมของรองนายกรฐมนตรในรฐบาลนายอภสทธทใชประเดนเรองการถอนตวออกจากภาคมรดกโลกเปนหนงในประเดนหาเสยงสำาคญ39กแพการเลอกตงโดยไมไดแมแตทนงเดยวในการเลอกตง3กรกฎาคมพ.ศ. 2554(ค.ศ. 2011) จากการสำารวจในอนเทอรเนตวาดวยการ“เสยดนแดน14ครง”นนปรากฏขอเขยนแรกๆในราวกลางพ.ศ. 2551(ค.ศ. 2008)ในเวบ“PRAVIHARN.NET”ซงรณรงคให“นายกฯอภสทธอยาสบทอดนโยบายขายชาต!อยาหลงกลคณะกรรมการมรดก(โลก)โลภหยดสนบสนนการขนทะเบยนปราสาทพระวหารเปนมรดกโลกของกมพชา”ซงอาจทำาใหไทยเสยดนแดนครงท15คอ“ไทยอาจเสยพนทปราสาทเขาพระวหารใหเขมรอกเพราะรฐบาลสมครเซนใหเขมรขนทะเบยนมรดกโลกทงทขอพพาทยงไมจบ”40(ในขอเขยนนครงท14คอเสย“ปราสาทพระวหาร”ไมม“เขา”) ราวมนาคมพ.ศ. 2552(ค.ศ. 2009)วาทกรรมเสยดนแดน14ครง(ครงท14เสย“เขาพระวหาร”)ไดถกจดทำาเปนแบบสไลดเผยแพรในอนเทอรเนตสไลดการเสยดนแดนแตละครงนนมภาพพระมหากษตรยแหงจกรวงศเพอเปนการบงบอกวาเสยไปในรชสมยใดและมการแตงกลอนแปดโดยทวไปคอมกลอน4วรรค(1บาท)ขางใตสไลดแตละอนนนมคำาอธบายในแบบพรรณนาความแบบสนๆหวขอของผทโพสทตงไวคอ“ประวตการเสยดนแดนไทย14ครงเดกรนใหมควรศกษาไวเปนบทเรยน”41ตอมามการปรบเปนสไลดอก1ชดแผนทและเนอหาคงเดมทเพมเขามาคอดนแดนทเสยไปในแตละครงแทนทจะวงกลมและลงสในพนทการเสยดนแดนกแยกพนทเสยนนมาจดวางไวขางๆภาพพระมหากษตรย42 สไลดการนำาเสนอวาทกรรมการเสยดนแดนทง2สำานวนนจะไดรบการไพสตในอนเทอรเนตเปนจำานวนมากโดยผโพสตจะเพมขอความทแสดงทศนะของตนเองแปะไวดวยเชน“ทำาไมประวตศาสตรนกลบไมมกลาวถงในบทเรยนสงคมของไทยทงทเปนเรองทคนไทยควรรและหนมารกชาตมากขน”43

การแพรกระจายวาทกรรมการเสยดนแดน14ครงผานอกชองทางหนงคอการจดทำาเปน“คลป”หรอวดโอภาพเคลอนไหวมดนตรและเสยงรองเพลง ซงตางกใชฐานขอมลและบทกลอนจากสไลดอนแรกแบบเดยวกน แตกตางกนทางเทคนควธและเนอหาบทนำาในชวง1-2นาทแรกจากการสำารวจในอนเทอรเนตพบวามการจดทำาทงสน4สำานวนสำานวนแรกสดปรากฏในyoutubeคอ“คลป ไทยเสยดนแดน 14 ครง”เมอ23มนาคมพ.ศ. 2552(ค.ศ. 2009)เปนการเดนภาพจากแผนทการเสยดนแดนแตละครงประกอบเพลงรกชาตของวงกรรมาชนความยาว5นาทมการเขาถง160,416ครง44อก3สำานวนนนใชวธการแหลประกอบดนตรแบบลกทงโดยแหลตามบทกลอนในสไลดซงบางสำานวนมการปรบแตงถอยคำาเพอความเหมาะสม เสยงนกแหลหญงกลาวไดวาเปนมออาชพ และมการพฒนาเทคนคดานกราฟกใหสวยงามมากยงขนรวมทงภาพประกอบแหลสำานวนแรก“14 ครงของก�รสญเสยดนแดนไทย”45โพสตเมอ28พฤศจกายนพ.ศ. 2553(ค.ศ. 2010)ความยาว14นาทเนนแหลประกอบซอมการเขาถง2,076ครงแหลสำานวนท2“แหล ประวตเสยดนแดน 14 ครง”46โพสตเมอ15ธนวาคมพ.ศ. 2553(ค.ศ. 2010)ความยาว8นาทมการเขาถง10,621ครงและแหลสำานวนท3“แหลเสยดนแดน 14 ครงยงอ�ลย”47โพสตเมอ19มนาคมพ.ศ. 2554(ค.ศ. 2011)ความยาว12นาทมการเขาถง15,362ครงคลปวดโอทง4สำานวนคอตนฉบบทจะถกนำาไปโพสตไวในทตางๆเทานน กลาวโดยสรป การสรางและแพรกระจายวาทกรรมการเสยดนแดนเพมเตมรวม 14 ครงนน ดำาเนนไปอยางสอดคลองกบสภาพการณทางการเมองไทยของการตอสเพอตอตานโคนลมรฐบาลพรรคไทยรกไทย-พลงประชาชน ฝายรณรงคการชมนมในระยะแรกนนใชประเดนชาตนยมดานการเสยดนแดนกบกมพชาโดยเฉพาะกรณปราสาทพระวหารมรดกโลก เปนหนงในหลายประเดน แตกพฒนามาเปนประเดนสำาคญหลกเมอรณรงคตอตานโคนลมรฐบาลพรรคประชาธปตยดงนนทงสไลดและคลปวดโอจงไดรบการพฒนาและเผยแพรอยางสอดคลองกบการเคลอนไหวดงกลาวซงขอสนเทศนจะเชอมโยงใหเหนวาการรณรงควาทกรรมการเสยดนแดน14ครงกไดถกเนนยำาบนเวทการชมนมและผลตซำาสงผานเครอขาย


การสอสารทงวทยโทรทศนหนงสอพมพฯลฯอยางมากยงในชวงดงกลาวนดวยโดยมสไลดทจดระเบยบวาทกรรมนครงแรกสดคอ“ประวตก�รเสยดนแดนไทย 14 ครง เดกรนใหมควรศกษ�ไวเปนบทเรยน”เปนหลกหมายสำาคญ ในดานเนอหาของวาทกรรมการเสยดนแดน 14ครงนน ผสรางวาทกรรมทำาใหเราเขาใจไดวา ดนแดนทงหมดทกลาวถงนคอดนแดนเมอเรมตนสรางกรงรตนโกสนทรเพราะการเสยดนแดนครงท1ยงคงเปนการเสยเกาะหมากในสมยรชกาลท1ตามวาทกรรมเสยดนแดนเดมโดยมภาพรชกาลท1กำากบไวผสรางวาทกรรมไดกำาหนดอาณาเขตของไทยไวในสไลดแผนแรกดงน

ทศเหนอจรดทศใต ทศตะวนออกจรดทศตะวนตก อ�ณ�จกรของเร�ลวนแลวแตมช�ยฝงทะเลอนงดง�มลอมรอบแทบทงสน แตทำ�ไมจงถกกดกรอนเหลอแตเพยงเท�ทเหนน48

การกำาหนดอาณาเขตอาณาจกรไทยขางตนหากใชความรสกอานกจะไดใจความวาอาณาจกรไทยกวางใหญจรงๆแตหากพจารณาถอยคำาอยางรดกมอาณาจกรไทยนมสภาพเปนเกาะกลางทะเล นอกจากน แผนภาพอาณาเขตไทยกอนการเสยดนแดนนน ลายเสนไดทำาใหเราเขาใจตามแผนทภมศาสตรทแทจรงไดวา อาณาเขตไทยครอบคลมเกอบทงหมดของประเทศเวยดนาม (จากทลาวและกมพชา มพนทปองออกไป และมเสนขอบฝงทะเลตอจากประเทศจน)ทงหมดของรฐฉานในพมาพนทตอนใตมณฑลยนนานและทงหมดของมาเลเซยดานแหลมมลายและอาจรวมถงสงคโปรดวย ครงทเสยดนแดนเพมเตมอก6ครงจากเดมทเชอตลอดมาวาม8ครงกลายเปน14ครงในยคนไดแก เสยครงท3เสยบนทายมาศหรอฮาเตยนใหฝรงเศสพ.ศ. 2336(ค.ศ. 1793)สมยรชกาลท2(ครงท1เสยเกาะหมาก/ปนงใหองกฤษครงท2เสยมะรดทวายตะนาวศรใหพมา)ไมมคำาอธบายเพมเตมและไมระบพนทอาณาเขตทแนนอน แตวาดแผนทใหเราเขาใจวาอาณาเขตเมองฮาเตยนคอดนแดนทคลมปลายแหลมสดของเวยดนาม ขณะทฮาเตยนในความจรงคอเมองทาทเปนคแขงของจนทบรในยคนนไมใชเมองหลวงของอาณาจกร เสยครงท4เสยแสนหวเมองพงเชยงตงพนท62,000ตร.กม.ใหพมาเมอพ.ศ. 2368(ค.ศ. 1825)ในสมยรชกาลท2คำาอธบายใตสไลดคอไทยเคยครอบครอง20ปเพราะพระเจากาวละกษตรยแหงเชยงใหมตไดมาแตเนองจากเปนดนแดนทอยไกลไทยมภารกจดานอนๆจงถกพมายดครอง เสยครงท5เสยรฐเปรคใหองกฤษไมระบขนาดเนอทแตวาดภาพแผนทใหเราเขาใจวาคอดนแดนมาเลเซยทงหมดโดยเสยเมอพ.ศ. 2369(ค.ศ. 1826)สมยรชกาลท3 เสยครงท6เสยสบสองปนนาใหกบจนเมอพ.ศ. 2397(ค.ศ. 1854)รวมเปนเนอท90,000ตร.กม.สบสองปนนาเปนดนแดนในยนนานมเชยงรงเปนเมองหลวงไทยพยายามยกทพไปตแตตองตเชยงตงกอน โดยยกทพไปตเชยงตงในหลายครงหลายสมยแตไทยไมสามารถตเชยงตงไดเลยจงตองเสยสบสองปนนาใหกบจนไป ขอสงเกตของความไรตรรกะในกรณนคอระบวาเสยเชยงตงไปตงแตพ.ศ. 2368(ค.ศ. 1825)แตสบสองปนนาซงอยเหนอเชยงตงไปกลบเสยทหลงคอครงท6ในทางกลบกนคำาอธบายในการเสยครงท6กระบวาไมเคยตเชยงตงไดเลยแลวสบสองปนนาจะเปนของไทยกรงเทพฯไดอยางไร เสยครงท9เสยฝงซายแมนำาสาละวนใหองกฤษพ.ศ. 2433(ค.ศ. 1890)สมยรชกาลท5ไมมคำาอธบายมากกวานและไมระบขนาดพนท (เสยครงท8คอเขมรและเกาะอก6เกาะหรอเขมรสวนนอกเสยครงท9คอเสยสบสองจไทยเสยครงท10คอ“ประเทศลาว”หรอฝงขวาแมนำาโขงเสยครงท11เสยฝงขวาแมนำาโขงเสยครงท2เสยมณฑลบรพาเสยครงท13เสย4รฐมลาย) เสยเพมครงสดทายหรอเสยครงท14คอเสยเขาพระวหารใหกมพชาสมยรชกาลท9โดยคำาบรรยายใตสไลดระบวาเสยไปเมอ15มถนายนพ.ศ. 2505(ค.ศ. 1962)ตามคำาพพากษาของศาลโลกรวมพนท2ตร.กม.


ทำาไมอาณาเขตของอาณาจกรสมยตนรชกาลท 1 จงกวางใหญขน? ประเดนทตองตงเปนคำาถามสำาคญคอทำาไมผสรางและผรบสารของวาทกรรมการเสยดนแดนเพมเตมเปน14ครง ในยคทศวรรษ2550นซงเปนคนทเตบโตในยครฐชาตและกำาลงกาวเขาสยคไรพรมแดนฯลฯแตรฐชาตตองมเสนเขตแดนทแนนอนนนจงสามารถกลาวอางและยอมรบการกลาวอางถงอาณาเขตอาณาจกรไทยสมยตนรชกาลท1แหงกรงรตนโกสนทรวามอาณาเขตกวางขวางไดมากกวาชนชนนำาสมยรตนโกสนทรทเคยกลากลาวอางมา? ในทน ขอเสนอขอสมมตฐานตอการสรางชดความเชอวาอาณาจกรไทยสมยตนรชกาลท 1มอาณาเขตกวางใหญขนาดนดงน สมมตฐานแรก คอ พฒนาการการสรางประวตศาสตรชาตไทยตลอดศตวรรษครงนน หรอตงแต พระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขาสมยพระจอมเกลาฯรชกาลท4มานนมงเนนวาอาณาเขตไทยมแคไหนโดยแทบไมตองอธบายเหตผลประกอบใดๆทงสนนคอจารตการกลาวอางอาณาเขตไทยทยงถกใชมาถงปจจบนดงในกรณนเชนในพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขาเรมตนดวยการอธบายอาณาเขตประเทศราชของแผนดนพระเจาอทองผสถาปนาอยธยาวา หมายถงทงหมดของแหลมมลายดงขอความวา

ครงนน พระย�ประเทศร�ชขน 16 เมอง คอ เมองมะละก�, เมองชว�, เมองตะน�วศร, เมองนครศรธรรมร�ช, เมองทว�ย, เมองเม�ะตะมะ, เมองเม�ะลำ�เลง, เมองสงขล�, เมองจนทบร, เมองพษณโลก, เมองสโขทย, เมองพชย, เมองสวรรคโลก, เมองพจตร, เมองกำ�แพงเพชร, เมองนครสวรรค49

เมองชวาซงกรมพระยาดำารงฯอานวาคอเมองยะโฮรฐใหญปลายสดของแหลมมลายและเมองมะละกาทรงระบวา“มหลกฐานเชอไดวาครงนนขนกรงศรอยธยา”เปนอาณาเขตสมยพระเจาอทอง50

สมมตฐานขอทสอง อาณาเขตรตนโกสนทรสมยตนรชกาลท 1 ตามการสรางวาทกรรมเสยดนแดนเพมเตมในครงนคอการผนวกรวมบทสรปความเชอเรองอาณาเขตทจดทำาเปนแผนภาพในหนงสอ“แผนทภมศาสตรฯ”ของทองใบแตงนอยโดยเอาแผนทอาณาจกรของรชกาลท1(ซงไดรวมรฐฉานและตอนใตมณฑลยนนานของจนไวแลว)บวกเขากบแผนทอาณาจกรของพอขนรามฯสมยสโขทยคอครอบคลมตลอดทงประเทศมาเลเซยและสงคโปร(แตไมกลารวมเมาะตะมะ หงสาวดและตองอหรอพมาตอนลางเขามาดวย)แลวบวกกบพนททสมมตวาเปนอาณาเขตของฮาเตยนในภาคใตสดของเวยดนาม

3. บทสรป

ในชวงเกอบสองศตวรรษของพฒนาการวาทกรรมการเสยดนแดนนบแตมการสรางเสนเขตแดนเสนแรกดานพมาขององกฤษตามสนธสญญาเบอรนสามารถจดแบงวาทกรรมการเสยดนแดนออกเปน2ยคสมยใหญๆไดคอ 1) ยคสมยประเทศสยาม หรอการสรางวาทกรรมการเสยดนแดนโดยชนชนนำารตนโกสนทร ทอยภายใตกรอบแนวคดและอดมการณทางการเมองการปกครองตามแบบจารตแตกคอยๆปรบรบแนวคดรฐชาตสมยใหมตามอยางตะวนตกเจาอาณานคมทตองมเสนเขตแดนทแนนอนดงนนจากจดเรมตนของการสรางเสนเขตแดนทมงเนนการพทกษดนแดน“ประเทศไทยแท”ในการดำาเนนนโยบายแหงรฐสวนดนแดนประเทศราชจะตกไปเปนของฝายอนๆกเปนเรองธรรมดาทางการเมองแนวความคดนกลบคอยๆแปรเปลยนไปและเรมยดมนวาดนแดนประเทศราชนเปน“พระราชอาณาเขต”ของกรงรตนโกสนทรตงแตเมอแรกสถาปนาอยางไมมวนทดนแดนประเทศราชจะหดตวหายไปไดอยางรฐอาณาจกรแบบเดมอกตอไปหรอแนวคดทวาหากมกำาลงกคอยใชกำาลงไปยดครองกลบมาใหอยภายใตการปกครองของพระมหากษตรยผเปนจกรพรรดราชเหนอกษตรยบานเลกเมองนอยแบบเดมนนกไมอาจเปนไปไดอกเชนกน ภายใตบรบทการเมองในภมภาคทเปลยนไปวารฐทมอำานาจหนงใดในภมภาคนไมอาจทจะไปตชงบานเมองทอยรายลอมในแบบเดมไดอก ตามการจดระเบยบรฐสมยใหมของฝายองกฤษและฝรงเศส ดวยเหตน ชนชนนำาสยามจงแปรเปลยนทางสำานกวาการเสยดนแดนประเทศราชคอการเสยเกยรตยศของพระมหากษตรยแตกสรางการอธบายใหกบตนเอง


ดวยวาทกรรมวาการเสยดนแดนประเทศราชนนเปนการเสยดนแดนทไมใช“ประเทศไทยแท”และเมอเผชญหนาชนชนนำารนใหมทมาพรอมกบอดมการณลทธชาตนยมไทยวาทกรรมการเสยดนแดนประเทศราชกปรบขนอกระดบคอการเสยดนแดนประเทศราชกคอการกำาจด“เชอโรคภย-เชอโรคราย”เพอรกษาอวยวะและรางกายบานเมองทเปน“ไทยแท” 2) ยคสมยประเทศไทยในรอบ 9 ทศวรรษทผานมาคอการสรางวาทกรรมการเสยดนแดนรวม8ครงและขยายเปน14ครงในชวงปทายๆกลาวคอชนชนนำารนใหมทมาพรอมกบลทธชาตนยมและลทธทหารหลงสงครามโลกครงท1มาพรอมกบวธคดทแตกตางไปจากชนชนนำารนกอนคอไมตองคดซบซอนเรองดนแดนประเทศราชหรอดนแดนประเทศไทยแทแตมงประเดนปญหาเอกราชเชนหลกเอกราชของคณะราษฎรในคราวปฏวตพ.ศ. 2475(ค.ศ. 1932)และเมอเชอวานคอดนแดนเขตแดนณปแรกของรชกาลท1แหงกรงรตนโกสนทรดงนนไมวาใครจะไดเขาครอบครองทงพมาองกฤษและฝรงเศสกคอการเสยดนแดนทงสน ขณะเดยวกนเปาหมายของลทธทหารของไทยในชวงตนยคนภายใตบรบทของการเขาสสงครามโลกครงท2กคอการรวมใจคนในชาตเพอตอสปองกนเอกราชโดยมทหารเปนผนำานนฝรงเศสจงกลายเปนศตรสำาคญของไทยเพราะการเสยดนแดนอยางตอเนองรวม5ครงจากทงหมด8ครงนนในแตละครงฝรงเศสกสรางความทรงจำา“เจบปวดยง”ทงยงมเรองราวใหบอกเลาใหจดจำาเปนลำาดบชดของเหตการณวาทกรรมเสยดนแดน8ครงทไดรบสถาปนาอยางมนคงโดยการกำากบของรฐบาลทหารไทยนนไดรบการผลตซำาและแพรกระจายอยางกวางขวางอกครงอยางยาวนานภายใตการกำากบของรฐบาลทหารไทยอกเชนกนแตในภารกจใหมคอการตอสกบภยคอมมวนสตและปญหาคดปราสาทพระวหารในศาลโลกปญหาภยคอมมวนสตเปนปจจยสำาคญททำาใหวาทกรรมการเสยดนแดนยงคงดำารงอยางตอเนองมาอกหลายทศวรรษแตวาทกรรมเสยดนแดนนกคอยๆลดบทบาทลงเมอบรบทโลกเรมคลคลายและยตสงครามเยนเมอชวงตนทศวรรษ2530/1990 วาทกรรมเสยดนแดนไดถกนำามาใชเพอสรางสำานกชาตนยมในการตอสทางการเมองภายในในชวง3-4ปทผานมา (พ.ศ. 2551-54/ค.ศ. 2008-11)วาทกรรมเสยดนแดนเพมเปน14ครงคอเพมจากเดมอก6ครงโดยเปนการเสยใหทงพมาจนองกฤษและฝรงเศสเปาหมายการผลตวาทกรรมนกเพอกระตนพลงชาตนยมเพอการตอสทางการเมองภายในของไทยโดยมกมพชาเปนเสมอนตวแทนอนเปนผลผลตแหงความไมยตธรรมทฝรงเศสไดกอไวดงนนการสรางวาทกรรมเสยดนแดนครงท14เสย“เขาพระวหาร”คอวตถประสงคหลกทสอดคลองกบการตอสทางการเมองภายในของไทย อยางไรกตามการสรางและแพรวาทกรรมครงนแตกตางจากครงกอนๆคอเปนการรณรงคของภาคประชาชนฝายหนงเทานนโดยยงไมมการประทบรบรองการผลตวาทกรรมอยางเปนทางการจากกองทพทมบทบาทในการปลกเราอารมณชาตนยมไทยตลอดมาแตอยางใด อยางไรกตาม ดนแดนทเสยเพมไปในการสรางวาทกรรมครงใหมน กยากทจะทำาใหเชอและยอมรบอยางไรขอสงสยยงไดวา นนคอดนแดนไทยในสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท 1 ซงวาทกรรมการเสยดนแดน 8 ครงเดมนน อาจไมเคยถกตงขอสงสยมากอน หรอขอสงสยนกมเสยงไมดงพอกบเสยงกระหมของกองทพอนเทากบวาวาทกรรมการเสยดนแดนนกำาลงเผชญหนากบความนาเชอถอในยคมงสภาวะไรพรมแดนแบบอาเซยนหรอโลกาภวตน


1 ธงชยวนจจะกล,“มรดกสมบรณาญาสทธราชยในปจจบน,”ในฟ�เดยวกน9: 2(เม.ย.-ม.ย.2554),หนา47-48. 2ชาญวทย เกษตรศร และกณฐกาศรอดม, “คำานำาเสนอ,” ใน เซอรจอหน เบาวรง, ร�ชอ�ณ�จกรและร�ษฎรสย�ม (กรงเทพฯ:มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2554),หนา(19). 3ชาญวทยเกษตรศร,ประวตก�รเมองไทย 2475-2500,พมพครงท4(กรงเทพฯ:มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2549),หนา10-11. 4ชาญวทยเกษตรศร,บรรณาธการ,ประมวลสนธสญญ� อนสญญ� คว�มตกลง บนทกคว�มเข�ใจ และแผนท ระหว�งสย�มประเทศไทย กบประเทศอ�เซยนเพอนบ�น: กมพช�-ล�ว-พม�-ม�เลเซย (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2554),หนา14-17.มคำาอธบายทมาและความสำาคญของสนธสญญาฉบบนดหนา10-12. 5ด “ปรญญาองกฤษ-ฝรงเศส” ในชาญวทย เกษตรศร,บรรณาธการ,ประมวลสนธสญญ�ฯ, เพงอาง,หนา 92-93.มคำาอธบายทมาและความสำาคญรวมทงขอสงเกตบางประการของปรญญานดหนา90-91. 6ธำารงศกดเพชรเลศอนนต,“แมนำาโขง: จาก“ประตหลง”จน-ยนนานถง“ประตหลง”อษาคเนย,”ในชาญวทยเกษตรศรและอครพงษคำาคณบรรณาธการ,แมนำ�โขง: จ�กต�จ–ล�นช�ง–ตนเลธม ถง กวลอง (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2549),หนา151-171. 7สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส, “ตำานานประเทศไทย,” ในประวตศ�สตรโบร�ณคด (พระนคร:หางหนสวนจำากดศวพร,2514),หนา15. 8เซอรจอหนเบาวรง,ร�ชอ�ณ�จกรและร�ษฎรสย�ม, อางแลว,หนา42.เซอรจอหนเบาวรงทตองกฤษทเขามาเซนสญญากบสยามเมอป2498/1855นนไดเขยนหนงสอเลมใหญเลมหนงชอ“ราชอาณาจกรและราษฎรสยาม”(The Kingdom and People of Siamพมพครงแรกค.ศ. 1857/พ.ศ. 2400)โดยหวขอบทท1เรองภมศาสตรไดเรมเรองทแสดงใหเหนถง“อาณาบรเวณ”ของสยามวา

ร�ชอ�ณ�จกรสย�มประกอบดวยหวเมองต�งๆ 41 หวเมอง ปกครองโดยพระย� หรอ ข�ร�ชก�รผมตำ�แหนงสงสด แตละเมองแบงยอยลงเปนอำ�เภออกจำ�นวนม�ก... ภ�คเหนอม 5 เมอง ไดแก สงคโลก (สวรรคโลก) พษโลกหรอพษณโลก กำ�แพงเพชร พชย ระแหง (ต�ก) ภ�คกล�งม 9 เมอง ไดแก นนทบรหรอตล�ดขวญ ป�กเตรด (ป�กเกรด) ปทมธ�นหรอส�มโคก โยเดย (อยธย�) หรอกรงเก� อ�งทอง เมองพรหม (พรหมบร) เมองอนทร (อนทรบร) ชยน�ท นครสวรรค 10 เมองท�งภ�คตะวนออก ไดแก เพชรบรณ บวชม สระบร นพบร นครน�ยก ปร�จณ กบนทร ฉะเชงเทร�หรอแปดรว พระนำ�ตะบอง และพนสนคม 7 เมองท�งภ�คตะวนตก ไดแก เมองสงห สพรรณหรอสพรรณบร ก�ญจนบรหรอป�กแพรก ร�ชพร หรอร�ชบร นครชยศร ส�ครบรหรอท�จน สมทรสงคร�มหรอแมกลอง ป�กใตม 10 เมอง ไดแก ป�กลดหรอนครเขอนขนธ ป�กนำ�หรอสมทรปร�ก�ร บ�งปล�สรอยหรอชะละบร ระยอง จนทบรหรอจนทบร ทงใหญ พรบพรหรอเพชรบร ชมพร ไชย� ถล�งหรอสล�ง

ในกรณเมองพระตะบอง สะทอนใหเหนถงปญห�ทสำ�คญของกษตรยสย�ม และพระองคไมเคยเสดจประพ�ส ดร�ยละเอยดข�งหน� 9เจาพระยาทพากรวงศ,พระร�ชพงศ�วด�รกรงรตนโกสนทร รชก�ลท 4(กรงเทพฯ:องคการคาของครสภา,2521),หนา185-186,216-225,226,231-232,297-298,326-329. 10ดเอกสาร“สญญาลบสยาม-กมพชาพ.ศ. 2406(ค.ศ. 1863)”นไดในธำารงศกดเพชรเลศอนนต,สย�มประเทศไทย กบ “ดนแดน” ในกมพช�และล�ว (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2552),หนา242-248. 11ดเอกสาร“สนธสญญาสยาม-ฝรงเศสวาดวยแผนดนเขมร,”ในธำารงศกด เพชรเลศอนนต,สย�มประเทศไทย กบ “ดนแดน” ในกมพช�และล�ว, เพงอาง,249-251. 12 กงแกว นคมขำา, “การเจรจาและขอตกลงระหวางไทยและองกฤษเกยวกบหวเมองมลาย ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวระหวางพ.ศ. 2443ถงพ.ศ. 2452,”(วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร,2519),น.161-162.

เชงอรรถ


13 บนทกการประชมเสนาบดเมอวนพฤหสบดท 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 (ค.ศ. 1909) “เรองทำาหนงสอสญญาทางพระราชไมตรกบองกฤษร.ศ. 128”ไดรบการคดลอกไวทงหมดตพมพในอครพงษคำาคณ,“เขตแดนพรมแดนและชายแดนระหวางประเทศไทยกบกมพชา,”ในเขตแดนสยามประเทศไทย-มาเลเซย-พมา-ลาว-กมพชา (กรงเทพฯ:มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2554),น. 308-312.ขอความทยกอางน. 311-312. 14พระราชหตถเลขาพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวถง เดอมงตญวนท 19มกราคม1867อางใน เพญศรดก, การตางประเทศกบเอกราชและอธปไตยของไทย (ตงแตสมยรชกาลท 4 ถงสนสมยจอมพล ป. พบลสงคราม) (กรงเทพฯ:ราชบณฑตยสถาน,2542,น.39. 15พระร�ชพงศ�วด�รฉบบพระร�ชหตถเลข�, เลม 1(กรงเทพฯ: กรมศลปากร,2534),น. 57. 16เจาพระยาทพากรวงศ,พระราชพงศาวดารกรงรตนโกสนทรรชกาลท4(กรงเทพฯ:องคการคาของครสภา,2521),น. 492. 17ชนชนนำาไทยรนใหมในขณะนนยงสำานกดถงความหมายของเมองสองฝายฟาและสามฝายฟาดงทเจาหมนไวยวรนารไดอธบายถงหวเมองในดนแดนแถบภาคเหนอของลาวบางสวนในเวยดนามในจนและพมาไววา“พวกลาวหวพนหาทงหกและเมองพวนเปนเมองสองฝายฟาคอขนกบลาวและญวนเมองสบสองจไทยและสบสองปนนา เรยกวา เมองสามฝายฟาขนกบลาวญวนและจน”ด เจาพระยาสรศกดมนตร,ประวตก�รของจอมพล เจ�พระย�สรศกดมนตร, เลม 4 (พระนคร: องคการคาของครสภา,2504),น. 155. 18เจาพระยาสรศกดมนตร,ประวตก�รของจอมพล เจ�พระย�สรศกดมนตร, เลม 3(พระนคร: องคการคาของครสภา,2504),น. 57-59. 19นคร พนธณรงค, “การเจรจาและขอตกลงระหวางรฐบาลสยามกบรฐบาลองกฤษเกยวกบหวเมองชายแดนลานนาไทยและพมาสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวระยะพ.ศ. 2428-2438,”(วทยานพนธวทยาลยวชาการศกษาประสานมตร,2516),น. 39.และดรายละเอยดในธำารงศกดเพชรเลศอนนต,“การเรยกรองดนแดนพ.ศ. 2483,”อางแลว,น. 111-116. 20อครพงษคำาคณ,“เขตแดนพรมแดนและชายแดนระหวางประเทศไทยกบกมพชา,”อางแลว,น. 309-312.ในกรณมณฑลพายพ จากคำาอธบายของรชกาลท 5 ทพระองคสามารถจดการปกครองเขามาเปนสวนหนงของกรงสยามไดตงแตตนนนพระองคทรงอธบายวา “เร�ไดจดก�รเปลยนแปลงแกไขกไดทนแตมณฑลพ�ยพมณฑลเดยว ดวยเหตว�มเหตเกดขนกอนมณฑลอนๆ คอเรองป�ไม กบเปนมณฑลทตงอยในลำ�แมนำ�อนเดยวกนกบกรงเทพฯ พอจะทำ�ก�รไดง�ย จงคดแลจดก�รเอบเออมเข�ไปปกครอง กไดไวทงมณฑล” 21 สวรรค สวรรณโชต, “ประเทศไทยกบปญหาเมองจนทบรและตราดทฝรงเศสยดครอง ระหวางป พ.ศ. 2436-2449,”(ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2518), (กรงเทพฯ: หนวยศกษานเทศกกรมการฝกหดคร,2520),น. 45-46. 22ทองใบแตงนอย, แผนทภมศ�สตรชนมธยมศกษ�ตอนตนและตอนปล�ย,พมพครงท32(กรงเทพฯ:ไทยวฒนาพานช,2537),หนา38-39.ขณะทแตงหนงสอเลมนเมอพ.ศ. 2506เปนอาจารยใหญโรงเรยนปราจณราษฎรอำารงปราจนบร 23ธำารงศกด เพชรเลศอนนต, “ขออ�ง” ก�รปฏวต รฐประห�ร กบฏ ในก�รเมองไทยปจจบน: บทวเคร�ะหและเอกส�ร (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2550),หนา96-99,143-167ขอความทยกอางนหนา 149.การยดอำานาจทใชขออางภยคอมมวนสตนมขนตงแตการรฐประหารครงแรกทเรยกวา“การรฐประหารโดยพระราชกฤษฎกา”ทพระยามโนปกรณนตธาดายดอำานาจรฐบาลตนเองเมอวนท1เมษายนพ.ศ.2476และการรฐประหารทเปนตนกำาเนดของขออางภยคอมมวนสตตอเนองมาอกหลายครงในหลายทศวรรษคอการรฐประหารทางวทยกระจายเสยงเมอวนท29พฤศจกายนพ.ศ. 2494(ค.ศ. 1951)ซงจะเปนแกนหลกของขออางเพอพทกษชาตและราชบลลงกในการรฐประหารป 2501ป 2514และป 2519 24พลเอก ถนอมกตตขจร,“จงชวยกนตอตานคอมมวนสต,” ส�รเสร (22-23สงหาคม2505),อางในธำารงศกดเพชรเลศอนนต,“บทบาททางการเมองของจอมพลถนอมกตตขจรพ.ศ. 2506-2516,”(วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑตสาขาวชาประวตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550),ภาคผนวกฌ,หนา 649-652.พลเอกถนอมในขณะนนดำารงตำาแหนงรองนายกรฐมนตร รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมและรองผบญชาการทหารสงสดและดหวขอ “4.2.3ภยคอมมวนสตและเสถยรภาพทางการเมอง”หนา 245-271. 25แผนภาพทเผยแพรทงทางโทรทศนและพมพในหนงสอพมพเมอ1ตลาคมพ.ศ. 2503(ค.ศ. 1960)ชอ“แผนแดงบก”ทจะรกรานทงภมภาคนโดยเรมตนจากจนแดงยดธเบตยดเวยดนามเหนอยดพมายดลาวหากยดไทยไดจะทำาใหยดกมพชาและตอไปยดยงฟลปปนสและบอรเนยวและยดไทยไดจะทำาใหยดมลายและอนโดนเซยดแผนภาพนในธำารงศกดเพชรเลศอนนต,“บทบาททางการเมองของจอมพลถนอมกตตขจรพ.ศ. 2506-2516,”อางแลว,หนา 255. 26มรกต เจวจนดา,ภ�พลกษณปรด พนมยงค กบก�รเมองไทย พ.ศ. 2475-2526 (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543),หนา208-211.


27เพลงสดแผนดนแตงโดยส.อ. พรเลศสารานยคณราวป2518ขอมลในyoutubeกลาววา“เพลงนนกรองของวงดนตรเสนาธการนำามาขบรองใหมอกครงเมอไมนานมานเพอรวมรณรงคเกยวกบเขาพระวหาร”http://www.youtube.com/watch?v=nKFEMUordMM&feature=related.เขาถงเมอ(8ตลาคม2554)

“สดดนคอถนนำ� เขตคร�มไทยสดแนว เร�ถอยไปไมไดอกแลว ผนดนสนแนวทะเลกว�งใหญช�ตไทยในเก�ก�ล ถกเข�ร�นยำ�ใจ เคยเสยนำ�ต�ม�กเพยงไหน เสยเนอเลอดเท�ไรช�วไทยจำ�ไดดเร�ถอยม�อยแสนไกล รวมเผ�ไทยอยอย�งเสร พระสย�มทรงนำ�โชคด ผนดนถนนคอแผนดนทองไมมทแหงไหน ใหไทยไปจบจอง เร�ถอยไปไมไดพนอง ใครคดม�แยงครองผองไทยจงสต�ย”

28“คำาปราศรยของฯพณฯจอมพลสฤษดธนะรชตนายกรฐมนตรเกยวกบคดปราสาทพระวหารทางวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน4กรกฎาคม2505,”อางในชาญวทยเกษตรศร,ลทธช�ตนยมไทย/สย�มกบกมพช�: และกรณศกษ�ปร�ส�ทเข�พระวห�ร(กรงเทพฯ: มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2552),ภาคผนวกท 13หนา 283-287. 29พระร�ชพงศ�วด�รฉบบพระร�ชหตถเลข�, เลม 1,อางแลว,หนา20-54.“ตำานานหนงสอพระราชพงศาวดาร”ของสมเดจฯกรมพระยาดำารงราชานภาพเมอป 2457นนกลาวไดวาคอรากฐานของชดความร“ประวตศาสตรไทย”หวขอยอยคอประวตขอมประวตไทยประวตพมาคอความพยายามอธบายวาดนแดนทเปนประเทศไทยนมใครครอบครองมากอนและชาตทสำาคญเพอนบานคอขอมและพมาคอใครสำาหรบ“ประวตไทย”นนกรมพระยาดำารงฯอธบายวา“พวกไทย...ภมลำาเนาเดมอยในประเทศจนขางฝายใต”หรอ4มณฑลภาคใตทตดกบเวยดนามลาวและพมาเทานนหาไดอพยพมาจากเทอกเขาอลไตไมเปนชาตเดยวกนกบทจนเรยกวา“ฮวน”และ“ฮอ”พวกไทยไดแยกยายกนไปสรางบานเมองในเขตตางๆเชน“พวกไทยทางเมองเดม”หรอ“เมองไทยเดม”ตงอาณาจกร“นางเจยว”(นานจา)หลงจากปกครองมา350ป“จงสนอสระกลายเปนเมองขนของจนมาแตครงนน”พวก“ไทยนอย”ทสบสองจไทยและลมนำาโขงกขยายตวไปยงแควนหวพนหาทงหก แควนสบสองพนนา แควนหลวงพระบาง และเขาสพนทมณฑลพายพเรม“ประชดอาณาเขตขอม”พวก“ไทยใหญ”ทลมนำาสาละวนซงตอมาจะขยายตวไปอยในลมนำาอระวดและแควนอสสม หวขอทเหลอคอการวางโครงประวตศาสตรทสบมาเพอเขาสยคกรงศรอยธยา ไดแก หวขอ “เรองไทยตงสยามประเทศ”เพอสรปวา“พวกไทยนอยไดอาณาจกรในลมนำาเจาพระยาลงไปจนตลอดแหลมมลายและบางทจะไดอาณาเขตขอมลงมาทางเมองในลมแมนำาโขงในสมยนนดวยแตเขตแดนไทยจะตอขอมเพยงไหนในชนนนยงไมทราบได”เมองของพวกไทยในลมนำาเจาพระยากรมพระยาดำารงฯระบวามเมองใหญอย“สก9เมอง”ไดแกสวรรคโลกสโขทยกำาแพงเพชรอทองนครปฐมราชบรเพชรบรไชยาและนครศรธรรมราชซงนกคออาณาบรเวณของ“ประเทศไทยแท”ของชนชนนำารตนโกสนทรหวขอยอยตอมาคอ“พงศาวดารของพระเจาอทอง”“ประวตของราชอาณาจกรสโขทย”“ประวตอาณาจกรลานนาไทย”และ“เหตทพระเจาอทองสรางกรงศรอยธยา” 30ประอรรตนบรณมาตร,หลวงวจตรว�ทก�รกบบทละครประวตศ�สตร(กรงเทพฯ: มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2528),หนา77-110.ผศกษาไดประมวลสรปวาบทละครทใชเวลาแสดง3ชวโมงทหลวงวจตรวาทการแตงใชวงป 2479-2500นนม24เรองและไดแตงเพลงประกอบละครขนมาใหม115เพลง(ดภาคผนวกค.งานประพนธของหลวงวจตรวาทการหนา293-305)บทละครท“องประวตศาสตร”หรอสรางสำานกประวตศาสตรชาตนยมนประมวลแนวทางไดคอ 1)การปลกใจใหรกชาตโดยกลาวถงถนกำาเนดของชนเผาไทยเชนนานเจาป 2482 2)การปลกใจใหรกชาตโดยการกลาวถงความเจรญรงเรองและความยงใหญของชาตไทยในอดตเชนราชธดาพระรวง ป 2477 3)การปลกฝงความคด“แผนการรวมเผาไทย”นำาไทยไปสความเปนมหาอำานาจเชนมหาเทวป 2481เจาหญงแสนหว ป 2481ราชมนป 2479พอขนผาเมองป 2483 4)การปลกใจใหรกชาตโดยการแสดงความเกงกลาและความยงใหญของบรรพบรษไทยเชนพระเจากรงธนป 2480 5)ปลกฝงความรกชาตและสำานกในหนาททมตอชาตเชนเลอดสพรรณป 2479 6)ปลกฝงความคดในการเตรยมพรอมเพอปองกนบานเมองเชนศกถลางป 2480 7)ทศนคตตอประเทศเพอนบานพมากมพชาและจนเชนตวอยางจากเพลง“รกเมองไทย”ซงเปนเพลงประกอบในละคร

เรองราชมนป 2479นนเนอความคอ (สรอย) รกเมองไทย ชช�ตไทย ทะนบำ�รงใหรงเรอง สมเปนเมอง ของไทย เร�ช�วไทยเกดเปนไทยต�ยเพอไทย (ซำ�) ไมเคยออนนอมเร�ไมยอมแพใคร ศตรใจกล�ม�แตทศใด ถ�ขมเหงไทย คงจะไดเหนด (สรอย)เร�ช�วไทยเกดเปนไทยต�ยเพอไทย (ซำ�) เร�รกเพอนบ�น เร�ไมร�นรกใครแตรกษ�สทธ อสระของไทย ใครทำ�ซำ�ใจ ไทยจะไมถอยเลย (สรอย )เร�ช�วไทยเกดเปนไทยต�ยเพอไทย (ซำ�) ถ�ถกขมเหงเร�ไมเกรงผใดดงงตวนดมพษเหลอใจ เร�รกเมองไทย ยงชพเร�เอย

ในคราวเดนขบวนของนกศกษาเพอประทวงคำาพพากษาศาลโลกคดปราสาทพระวหารป 2505เพลงรกเมองไทยนกเปนเพลง


สำาคญในการเดนขบวนครงนน 31ทองใบแตงนอย,อางแลว,“แผนทประวตศาสตรไทย: การเคลอนทของไทยโบราณถงปจจบน”หนา26-27.โดยมจดเรมตนของคนไทยจากเทอกเขาอลไตแลวแยกไปหลายสาขาตอมาคออาณาจกรนานเจาและแผนทอาณาจกรหนา28-29.อาณาจกรสโขทยและแผนทยคพอขนรามคำาแหงมหาราช พ.ศ. 1822-1843 หนา 30-31. อาณาจกรกรงศรอยธยาและแผนทยคสมเดจพระนเรศวรมหาราชพ.ศ. 2133-2148หนา 32-33.อาณาจกรกรงธนบรและแผนทหนา 34-35.อาณาจกรกรงรตนโกสนทรและแผนทยคพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาฯพ.ศ. 2325-2352หนา 36-37.ลาวกมพชาและเวยดนามและแผนทหนา 46-47. 32“การชมนมของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยพ.ศ. 2551,”http://wikipedia.org/wiki/การชมนมของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย_พ.ศ._2551เขาถงเมอ9ตลาคม2554. 33วาทกรรมหนงของฝายคดคานมรดกโลกปราสาทพระวหารของกมพชาคอวาทกรรม “แตฝายเดยว”กลาวคอตนไมคดคานการเปนมรดกโลกของกมพชาแตถาจะเปนตองใหไทยไดชอวาเปนเจาของ“มรดกโลกรวม”ดวยเพราะตความวาในบรเวณแถบนนของไทยกมโบราณสถานเชนสถปคภาพแกะสลกทหนาผาและสระนำาซงฝายกมพชาเหนวาเมอปราสาทพระวหารเปนของตนตนกมสทธทจะเปนมรดกโลกขณะเดยวกนปราสาทพระวหารนกเปนเสมอนสญลกษณของเอกราชอนสมบรณทกมพชาตอสเพอใหไดมาซงดนแดนของตนเองตงแตเมอไดรบเอกราชจากฝรงเศสนยหนงคอปราสาทพระวหารกเปนประเดนปญหาทางการเมองภายในของกมพชาเองเชนกนดประเดนนในชาญวทยเกษตรศร,ลทธช�ตนยมไทย – สย�ม กบกมพช� ขอพพ�ทปร�ส�ทเข�พระวห�ร (กลบม�เยอน), (การแสดงปาฐกถาพเศษ ปวย องภากรณ ครงท 11)(กรงเทพฯ: คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,2552),หนา 102-119. 34ดไฟล“คำ�ตอคำ� “อภสทธ” อภปร�ยกรณปร�ส�ทพระวห�ร”ในวาระขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตรเปนรายบคคลครงท6(สมยวสามญ)เมอวนท24มถนายน2551ไฟลนระบวาพรรคประชาธปตยไดถอดคำาตอคำาการอภปรายแลวโพสตไวในเวบของพรรคประชาธปตยดไดในPRAVIHARN.NET, http://www.praviharn.net/index.php?option=com content&id=63&Itemid=78 เขาถงเมอ9ตลาคม2554. 35“ขาวคราวความเคลอนไหวการชมนมของกลมพนธมตร25มกราคม2554(วนท1ของการชมนม),”http://onknow.bloaspot.com/2011/01/25/2554-1.htmlเขาถงเมอ9ตลาคม2554,เวบนถกโพสตเมอ26มกราคม2554หรอวนถดมาของการชมนมวนแรกบนทกไวดวยวาผเขยนไดอภปรายประเดนการชมนมนกบประพนธคณมหนงในแกนนำาของกลมพนธมตรฯในรายการ“ตอบโจทย”ทางสถานโทรทศน TPBSวนท25มกราคม2554เวลา22.40-23.10น. 36ปานเทพพวพงษพนธ,คำ�เตอนสดท�ย ร�ชอ�ณ�จกรไทยกำ�ลงจะเสยดนแดน(กรงเทพฯ:บานพระอาทตย,2554),ปานเทพถอไดวาเปนนกวชาการคนสำาคญของฝายชมนมแตหนงสอเลมนของปานเทพกสะทอนปญหาความนาเชอถออยางสำาคญจากการตพมพคำาปราศรยของจอมพล สฤษดธนะรชตเมอ4กรกฎาคมพ.ศ. 2505(หนา331-333)ซงไดมการปรบแตงคำาปราศรยอนสำาคญนโดยการทำาใหดเหมอนวาจดวางยอหนาใหมแตในเนอหาไดตดขอความทงหลายตอนดวยกนโดยเฉพาะทงหมดทจอมพล สฤษดกลาวยอมรบวา “คำาพพากษาของศาลเปนอนเสรจเดดขาด ไมมทางจะอทธรณได...” และทจอมพล สฤษดยอมปฏบตตามกฎบตรของสหประชาชาต เชนคำาปราศรยทวา “ขาพเจาเชอมนวาการปฏบตของประเทศไทยตามพนธกรณในกฎบตรสหประชาชาตครงนคงจะทำาใหประเทศตางๆทวโลกเหนอกเหนใจเรายงขน”เปนตน เมอพจารณาเปรยบเทยบ ขอความคำาปราศรยของจอมพล สฤษดป 2505 ทพมพในหนงสอของปานเทพน เปนขอความเดยวกนกบทเผยแพรใน“วกซอรซ”ภาษาไทยในทนเราอาจไมสามารถพจารณาไดวาใครจดทำาหรอใครลอกใครแตประเดนสำาคญทางสงคมความรของคนในสงคมไทยคอ มกระบวนการตดตอความหมายและความสำาคญของคำาปราศรยของจอมพล สฤษด ใหเปนไปตามเปาหมายของการสรางวาทกรรมการเสยดนแดนของฝายตนด“คำาปราศรยของจอมพลสฤษดธนะรชตภายหลงทราบคำาตดสนของศาลโลก” http://th.wikisource.org/wiki/คำาปราศรยของ_จอมพลสฤษด_ธนะรชต_ภายหลงทราบคำาตดสนของศาลโลกเขาถงเมอ9ตลาคม2554. ดเทยบกบคำาปราศรยของจอมพล สฤษดอนเดยวกนนทพมพในชาญวทยเกษตรศร,ลทธช�ตนยมไทย/สย�มกบกมพช� :และกรณศกษ�ปร�ส�ทเข�พระวห�ร,อางแลว,หนา 283-287. หรอดเทยบกบตนฉบบจรงทจดพมพโดยสำานกนายกรฐมนตร พ.ศ. 2505 เรอง “คำาปราศรยคดปราสาทพระวหาร” 4กรกฎาคม 2505 ใน ประมวลสนทรพจน จอมพล สฤษด ธนะรชต นายกรฐมนตร ในป 2505 (พระนคร: สำานกทำาเนยบนายกรฐมนตร,2506),หนา194-199. 37“พธม.แถลงการณยตชมนมชชยชนะปกปองอธปไตยไทย”โดยประกาศยตการชมนมในวนท1กรกฎาคมทามกลางกระแสการเลอกตงทวไป3กรกฎาคม2554http://www.manager.co.th/politics/viewnews.aspx?NewsID=9540000080714 เขาถงเมอ9ตลาคม2554. 38 “คำาสงศาลโลกใหไทย-เขมร ถอนทหารพน “เขาพระวหาร” http://matichon.co.th/news_detail.php?newsi


d=1311054252&grpid=01&catid=&subcatidเขาถงเมอ9ตลาคม2554.บนทกไวดวยวาผเขยนไดรวมอภปรายเรอง“จบตาศาลโลกอนาคตไทย-กมพชา”ในรายการ“กาวใหมประเทศไทย”สถานโทรทศนชอง11วนเสารท16กรกฎาคม2554เวลา20.30-21.30น.ดไดทนhttp://youtube.com/watch?v=acYb8dEUirU 39 “ดวน “สวทย” ประกาศถอนตวจากภาคมรดกโลกแลว,” ขาวASTV ผจดการออนไลนเมอ 26 มถนายน 2554http://www.manager.co.th/politics/viewnews.aspx?NewsID=9540000077762 เขาถงเมอ9ตลาคม2554. 40“ประวตการเสยดนแดน14ครงพอหรอยง?,”http://www.praviharn.net/index.php?option=com_content&view=article&id=52&Itemid=66 เขาถงเมอ9ตลาคม2554.ปญหาของตวเลขในขอเขยนนระบวาไทยแตเดมมพนท1,294,992ตร.กม. เสยไป14ครงรวม782,877ตร.กม.วนนไทยจงเหลอพนทเพยง512,115ตร.กม.ขณะทเมอบวกเลขตามจำานวนทระบไว ไดเทากบ747,877 เทานน โดยขอเขยนไมไดระบการเสยเมองบนทายมาศและเสยรฐเปรค เปนพนทเทาใดและคำาถามทสำาคญทสดคอตวเลขพนทเหลานเชอไดจรงๆหรอ 41 “ประวตศาสตรการเสยดนแดนไทย 14 ครง เดกรนใหมควรศกษาไวเปนบทเรยน” http://www.zone-it.com/stocks/data/76/76487.htmlเขาถงเมอ9ตลาคม2554.และสามารถดสไลดชดนไดในงานของชาญวทย เกษตรศร,ลทธช�ตนยมไทย/สย�มกบกมพช�: และกรณศกษ�ปร�ส�ทเข�พระวห�ร, อางแลว, หนา 48-60. เพยงแตวา ในหนงสอนไมไดนำาคำาอธบายใตสไลดมาพมพไวดวย 42“บนทกประวตศาสตร!!กบการเสยดนแดนของไทย14ครงในสมยกรงรตนโกสนทร”http://dek-d.com/board/view.php?id=1288995เขาถงเมอ9ตลาคม2554. 43“การเสยดนแดน14ครงของไทย”http://board.postjung.com/544066.htmlเขาถงเมอ9ตลาคม2554. 44“คลปไทยเสยดนแดน14ครง”http://www.youtube.com/watch?v=CuRLUcHjRllเขาถงเมอ9ตลาคม2554.และ“จนกรรมาชน-รกชาต”http://www.youtube.com/watch?v=gqNyiT9XJYIเขาถงเมอ9ตลาคม2554.ทอนแรกของเนอเพลงนคอ“รกชาตรกถนรกในวญญาณของไทยยงสบสานยงใหเหนความเปนไทยรกชาตรกถนทรพยในดนเปนของไทยจงรวมใจสรางชาตไทยใหยนยง” 45 “14 ครงของการสญเสยดนแดนไทย” http://www.youtube.com/watch?v=4riopVOgJA8 เขาถงเมอ9ตลาคม2554. 46“แหลประวตเสยดนแดน14ครง”http://youtube.com/watch?v=JL24P-HDLbEเขาถงเมอ9ตลาคม2554. 47 “แหลเสยดนแดน 14 ครงยงอาลย” http://www.youtube.com/watch?v=OFbQWoveELI เขาถงเมอ9ตลาคม2554. 48 “ประวตศาสตรการเสยดนแดนไทย 14 ครง เดกรนใหมควรศกษาไวเปนบทเรยน” http://www.zone-it.com/stocks/data/76/76487.html เขาถงเมอ9ตลาคม2554. 49พระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา,เลม1,อางแลว,หนา.57. 50เพงอาง,หนา198.

Documents

Lost Territory Discourse