Lục Vân Tiên

LUÅC VÊN TIÏN 1

http://www.ebooks.vdcmedia.com

Muåc luåc Taác giaã, taác phêím......................................................................................2 Luåc Vên Tiïn.............................................................................................5

NGUYÏÎN ÀÒNH CHIÏÍU 2


Taác giaã, taác phêím

Nguyïîn Àònh Chiïíu (1822 - 1888) laâ möåt nhaâ nho yïu nûúác chên chñnh tiïu biïíu cuãa Nam Böå trong thïë kyã XIX.

Cuâng chung söë phêån vúái nhiïìu vùn thi haâo vaâ sô phu kiïåt hiïåt khaác nhû Cao Baá Quaát, Nguyïîn Khuyïën, Tuá Xûúng, Hoaâng Diïåu, Phan Àònh Phuâng, Trûúng Àõnh..., Nguyïîn Àònh Chiïíu söëng vaâo möåt giai àoaån vö cuâng àen töëi cuãa lõch sûã dên töåc. Triïìu àònh nhaâ Nguyïîn (vúái nhûäng öng vua thuã cûåu nhû Tûå Àûác...) àang trïn àaâ suy suåp, àaä mêët hùèn khaã nùng laänh àaåo nhên dên kïí caã trong cöng cuöåc xêy dûång cuäng nhû cöng cuöåc baão vïå nïìn àöåc lêåp cuãa Töí quöëc.

Xaä höåi Viïåt Nam thúâi àoá rúi vaâo tònh traång ngûng trïå vaâ laåc hêåu thaãm haåi. Röët cuöåc, trûúác sûå xêm lûúåc cuãa thûåc dên Phaáp, caái triïìu àònh ûún heân, bêët lûåc àoá àaä khöng thïí àöëi phoá, khöng thïí lêåp àûúåc "thïë cên bùçng" vúái ngoaåi bang, vaâ àaä àïí àêët nûúác ta rúi troån vaâo tay chuáng.

Trûúác vêån mïånh bi àaát cuãa àêët nûúác, trûúác caãnh "sinh dên nghiïng ngheâo" êëy, Nguyïîn Àònh Chiïíu cuäng nhû bao ngûúâi hiïìn taâi khaác, àaä àau loâng nhûác oác biïët laâ nhûúâng naâo!

Trûúác kia Nguyïîn Traäi àaä tûâng nhêån àõnh rùçng trïn àêët nûúác ta, caác thúâi àaåi "tuy maånh yïëu coá luác khaác nhau, song haâo kiïåt khöng bao giúâ thiïëu" (Bònh Ngö àaåi caáo).

LUÅC VÊN TIÏN 3


Nguyïîn Àònh Chiïíu laâ möåt ngûúâi con haâo kiïåt cuãa vuâng àöìng bùçng Nam Böå, laâ möåt nhên caách lúán maâ sûå nghiïåp vaâ tïn tuöíi cuãa öng seä maäi maäi saáng ngúâi. Laâ nhaâ thú suöët àúâi bõ muâ loaâ, nhûng khöng nhûäng öng laâ taác giaã cuãa taác phêím bêët huã Luåc Vên Tiïn, cuãa "Ngû tiïìu y thuêåt vêën àaáp", "Dûúng Tûâ Haâ Mêåu"..., öng coân laâ taác giaã cuãa nhûäng baâi thú, nhûäng baâi vùn tïë nöíi tiïëng, trong àoá öng àaä tûúái maáu vaâ nûúác mùæt cuãa mònh hoaâ chung vúái nhûäng bi kõch maâ nhên dên anh huâng bêët khuêët vaâ àau thûúng cuãa öng phaãi chõu àûång khi chöëng traã boån xêm lûúåc. Coá nhûäng cêu thú cuãa öng àaä khùæc sêu vaâo loâng ngûúâi:

Chúã bao nhiïu àaåo thuyïìn khöng khùèm Àêm mêëy thùçng gian buát chùèng taâ. Lõch sûã vùn hoåc àaä xaác nhêån Nguyïîn Àònh Chiïíu laâ nhaâ vùn,

nhaâ thú tiïn khu vô àaåi, ngûúâi múã àêìu cho doâng vùn hoåc yïu nûúác vaâ caách maång Viïåt Nam cuöëi thïë kyã XIX vaâ àêìu thïë kyã XX.

Luåc Vên Tiïn laâ taác phêím "tiïíu thuyïët bùçng thú nöm" sau choát cuãa vùn hoåc Viïåt Nam, àûúåc Nguyïîn Àònh Chiïíu saáng taác ngay trong thúâi kò cêån àaåi. Àoá laâ àiïím son cuöëi cuâng cuãa loaåi hònh taác "truyïån nöm", "diïîn ca nöm" nhû Chinh phuå ngêm, cung oaán ngêm khuác, Hoa Tiïn, Phan Trêìn, Nhõ Àöå Mai, Bêìn nûä thaán, Truyïån Kiïìu, truyïån nöm khuyïët danh...

Nguyïîn Àònh Chiïíu àaä saáng taác Luåc Vên Tiïn vúái àöång cú gò? Nhû trïn àaä noái, trûúác khi thûåc dên Phaáp xêm lûúåc nûúác ta, xaä

höåi Viïåt Nam, trong cú chïë cuãa möåt chïë àöå phong kiïën phûúng Àöng ngûng trïå, laåc hêåu, àûúng trûúåt daâi trïn con àûúâng suy thoaái. Khùæp àêët nûúác phúi baây tònh caãnh ngheâo àoái xaác xú, àaåo àûác con ngûúâi cuäng nhû phong hoaá dên töåc ngaây möåt sa suát.

Nguyïîn Àònh Chiïíu laâ möåt nhaâ Nho chên chñnh, cho nïn trong loâng öng luác naâo cuäng àau àaáu nhûäng yá tûúãng vïì sûå "kinh bang tïë thïë". Do haån chïë vïì lõch sûã, öng chûa nhêån thûác àûúåc rùçng nhûäng yá tûúãng cuãa nhûäng sô phu phong kiïën nhû öng muöën khöi phuåc laåi möåt xaä höåi lyá tûúãng thúâi Nghiïu - Thuêën, thûåc ra àaä löîi thúâi röìi...

Tuy nhiïn vúái têm huyïët söi suåc cuãa möåt con ngûúâi nhêåp thïë tñch cûåc, nhêët thiïët öng phaãi haânh àöång àïí phuång sûå àêët nûúác vaâ



dên töåc öng. Chñnh vò thiïët tha muöën "àem lúâi noái àöët chaáy loâng thiïn haå" (thú Puskin) maâ öng viïët Luåc Vên Tiïn. Vúái öng, trong luác àúâi àang suy, viïåc viïët möåt taác phêím àûáng àùæn vaâ mang àêìy nhiïåt huyïët nhû Luåc Vên Tiïn chñnh laâ möåt diïåu kïë, khaã dô cûáu vaän àûúåc sûå suy thoaái cuãa àêët nûúác vaâ chêën hûng àûúåc phong hoaá cuãa dên töåc.

Luåc Vên Tiïn laâ baãn trûúâng ca àïì cêåp vïì luên lñ àaåo àûác cuãa con ngûúâi, noái caách khaác: vïì "Àaåo lyá Viïåt Nam".

Àaåo lyá êëy rêët giaãn dõ: Trai thò trung vúái nûúác, hiïëu vúái cha meå, coá chñ tiïën thuã, giuáp nûúác cûáu dên; gaái thò tiïët haånh vaâ cao quyá; àöìng baâo ùn úã vúái nhau thò coá thuyã coá chung, luön luön sùén saâng cûáu giuáp nhau trong nhûäng cún hoaån naån, khöng vò danh lúåi maâ chaâ àaåp lïn tònh ngûúâi, khöng vò nhûäng àöë kõ vaâ oaán hêån riïng têy maâ haåi ngûúâi, khöng nïn "haânh" nhûäng nghïì lûâa bõp tûác cûúâi nhû lang bùm, thêìy boái, thêìy phaáp nhaãm nhñ...

Caái àaåo lyá rêët mûåc dên daä êëy thûåc ra laåi laâ rûúâng cöåt cuãa nïìn àaåo àûác cuãa caã möåt dên töåc, laâ cöåi nguöìn cuãa haånh phuác con ngûúâi. Caái kïët thuác "coá hêåu" cuãa Luåc Vên Tiïn phaãn aánh quan niïåm cuãa nhên dên àöëi vúái nhûäng ai biïët giûä gòn àaåo àûác (nhû Luåc Vên Tiïn, Kiïìu Nguyïåt Nga, Vûúng Tûã Trûåc, Húán Minh...). Ngûúåc laåi, nhûäng nhên vêåt nhû Voä Cöng, meå con Thïí Loan, Trõnh Hêm, àaä phaãi traã giaá àùæt chó vò hoå àaä vûát boã caái àaåo laâm ngûúâi àoá.

Laâ taác phêím viïët cho quaãng àaåi quêìn chuáng, chuyïn luêån baân vïì luên lñ àaåo àûác, Luåc Vên Tiïn àûúåc saáng taác, cöët truyïån maåch laåc vaâ hêëp dêîn, àêåm àaâ maâu sùæc vùn hoaá Nam Böå.

Àoåc Luåc Vên Tiïn chuáng ta caãm nhêån àûúåc caái tinh thêìn àaåo àûác cao quyá vaâ tònh ngûúâi chan chûáa hiïån ra phúi phúái trong möîi trang thú.

Caác nhên vêåt chñnh nhû Luåc Vên Tiïn, Kiïìu Nguyïåt Nga, Vûúng Tûã Trûåc, Tiïíu Àöìng, vaâ caác nhên vêåt phuå nhû Thïí Loan, Kiïìu Cöng, Trõnh Hêm, Buâi Kiïåm... àûúåc taác giaã miïu taã nkhaá sinh àöång, coá caá tñnh.

Àùåc biïåt nûä nhên vêåt Kiïìu Nguyïåt Nga - ngûúâi con gaái Viïåt Nam àûác haånh nïët na - roä raâng coá möåt cuöåc söëng nöåi têm khaá phong phuá, sêu sùæc, möåt sûå thöng minh dïî thûúng vaâ möåt àûác kiïn trinh

LUÅC VÊN TIÏN 5


àaáng khêm phuåc, khiïën chuáng ta khöng thïí khöng xuác àöång vaâ yïu quyá naâng.

Têët caã nhûäng àiïìu àoá giaãi thñch vò sao Luåc Vên Tiïn àaä àûúåc àöng àaão quêìn chuáng nhên dên, nhêët laâ nhên dên Nam Böå, mïën möå suöët hún möåt thïë kyã qua; vò sao Luåc Vên Tiïn àaä ài vaâo ca dao:

Vên Tiïn Vên Tiïín Vên Tiïìn Cho töi möåt tiïìn, töi kïí Vên Tiïn...

Thiïn Chûúng



Luåc Vên Tiïn (Nguyïîn Àònh Chiïíu)

Luåc Vên Tiïn cûáu Kiïìu Nguyïåt Nga

Trûúác àeân xem truyïån Têy minh, (1) Gêîm cûúâi hai chûä nhên tònh eáo le.

Húäi ai lùèng lùång maâ nghe, Dûä rùn viïåc trûúác laânh deâ thên sau.

Trai thúâi trung hiïëu laâm àêìu Gaái thúâi tiïët haånh laâ cêu trau mònh.

Coá ngûúâi úã quêån Àöng Thaânh, Tu nhên tñch àûác súám sinh con hiïìn.

Àùåt tïn laâ Luåc Vên Tiïn, Tuöíi vûâa hai taám nghïì chuyïn hoåc haânh.(2)

Theo thêìy nêëu sûã xöi kinh, Thaáng ngaây bao quaãn sên Trònh lao àao (3)

Vùn àaâ khúãi phung àùçng giao, (4) Voä thïm ba lûúåc saáu thao ai bò.

Xaãy nghe múã höåi khoa thi, Vên tiïn vaâo taå tön sû xin vïì: "Bêëy lêu cûãa thaánh dûåa kïì,

Àaä tûúi khñ tûúång laåi xuï tinh thêìn. Nay àaâ gùåp höåi long vên,

Ai ai maâ chùèng lêåp thên buöíi naây. Chñ lùm bùæn nhaån ven mêy, (5)

LUÅC VÊN TIÏN 7


Danh töi àùång raång tiïëng thêìy bay xa.(6) Laâm trai trong coäi ngûúâi ta,

Trûúác laâ baáo böí sau laâ hiïín vang".(7) Tön sû khi êëy luêån baân:

"Gêîm trong söë hïå khoa traâng coân xa. Maáy trúâi chùèng daám noái ra,(8)

Xui thêìy thûúng túái xoát xa trong loâng. Sau dêìu toã nöîi àuåc trong.

Phaãi toan möåt pheáp àïí phoâng höå thên. Raây con xuöëng chöën phong trêìn,

Thêìy cho hai àaåo phuâ thêìn àem theo.(9) Chùèng may maâ gùåp luác ngheâo, (10)

Xuöëng söng cuäng vûäng lïn àeâo cuäng an". Tön sû trúã laåi hêåu àaâng,

Vên Tiïn ngú ngêín trong loâng sinh nghi: "Chùèng hay mònh mùæc viïåc chi,

Tön sû ngûúâi daåy khoa kò coân xa? Hay laâ böëi röëi viïåc nhaâ,

Hay laâ àûác baåc hay laâ taâi sú? Bêëy lêu loâng nhûäng ûúác mú

Höåi naây chùèng gùåp coân chúâ höåi nao? Nïn hû chùèng biïët laâm sao,

Chi bùçng hoãi laåi leä naâo cho minh. Àùång cho roä nöîi sûå tònh,

Ngoä sau ngaân dùåm àùng trònh múái an". Tön sû ngöìi haäy thúã than,

Ngoá ra trûúác aán thêëy chaâng trúã vö. Hoãi rùçng : "Vaån lyá trûúâng àöì,

Sao chûa cêët gaánh trúã vö v iïåc gò? Hay laâ con haäy höì nghi,

Thêìy baân möåt viïåc khoa kò ban trûa?" Vên Tiïn nghe noái liïìn thûa:

"Tiïíu sanh chûa biïët nùæng mûa buöíi naâo. Song àûúâng tuöíi haåc àaä cao,(11)

Xin thêìy noái laåi êm hao con tûúâng".(12)



Tön sû nghe noái thïm thûúng, Dùæt tay ra chöën tiïìn àûúâng xem trùng.

Nhên cú taâng sûå dùån rùçng:(13) "Viïåc ngûúâi chùèng khaác viïåc trùng trïn trúâi.

Tuy laâ soi khùæp moåi núi, Khi múâ khi toã khi vúi khi àêìy.

Sau con cuäng roä leä naây, Lûåa laâ con phaãi hoãi thêìy laâm chi.

Söë con hai chûä khoa kò, Khöi tinh àaä raång tûã vi thïm loaâ.(14)

Hiïìm vò ngûåa chaåy àûúâng xa, Thoã vûâa loá boáng gaâ àaâ gaáy tan.(15)

Bao giúâ cho túái bùæc phang, Gùåp chuöåt ra àaâng con múái nïn danh.

Sau dêìu àùång chûä hiïín vinh, Mêëy lúâi thêìy noái tiïìn trònh chùèng sai.(16)

Trong cú bô cûåc thúái lai, Giûä mònh cho veån viïåc ai chúá súân".

Vên Tiïn vöåi vaä taå ún, Trùm nùm döëc giûä keo sún moåi lúâi.

Ra ài vûâa raång chên trúâi, Nguâi nguâi nhúá laåi nhúá núi hoåc àûúâng.

Tiïn rùçng: "Thiïn caác nhûát phûúng.(17) Thêìy àeo àoaãn thaãm tú vûúng möëi sêìu.

Quaãn bao thên treã daäi dêìu, Mang àai Tûã Löå quaãy bêìu Nhan Uyïn.(18)

Bao giúâ caá nûúác gùåp duyïn, Àùång cho con thaão phó nguyïìn töi ngay".(19)

Kïí tûâ lûúát dùåm túái nay, Moãi mï hêìu àaä mêëy ngaây xöng sûúng. Àoaái nhòn phong caãnh thïm thûúng,

Vúi vúi dùåm cuä neão àûúâng coân xa. Chi bùçng kiïëm chöën lên gia,

Trûúác laâ tòm baån sau laâ nghó chên.

LUÅC VÊN TIÏN 9


Viïåc chi than khoác tûng bûâng, Àïìu àem nhau chaåy vaâo rûâng lïn non?

Tiïn rùçng: "Búá chuá coäng con, Viïåc chi nïn nöîi bon bon chaåy hoaâi?"

Dên rùçng: "Tiïíu tûã laâ ai, Hay laâ möåt àaãng sún àaâi theo tao?"(20)

Tiïn rùçng: "Cúá sûå laâm sao, Xin ngûâng vaâi bûúác seä trao möåt lúâi".

Dên nghe tiïëng noái khoan thai, Kïu nhau dûâng laåi baây lúâi phên qua:

"Nhún raây coá àaãng lêu la, Tïn rùçng Àöî Dûå hiïåu laâ Phong Lai.

Nhoám nhau úã chöën sún àaâi, Ngûúâi àïìu súå noá coá taâi khön àûúng.

Bêy giúâ xuöëng cûúáp thön hûúng. Thêëy con gaái töët qua àûúâng bùæt ài.

Xoám laâng chùèng daám noái chi, Caãm thûúng hai gaä nûä nhi mùæc naân.

Con ai voác ngoåc mònh vaâng, Maá àaâo maây liïîu dung nhan laånh luâng.(21)

E khi mùæc àaãng haânh hung, Uöíng trang thuåc nûä saánh cuâng thêët phu.(22)

Thöi thöi chùèng daám noái lêu, Chaåy ài cho khoãi keão êu túái mònh".(23)

Vên Tiïn nöíi giêån löi àònh, Hoãi thùm: "Luä noá coân àònh núi nao?

Töi xin ra sûác anh haâo, Cûáu ngûúâi cho khoãi lao àao buöíi naây".

Dên rùçng: "Luä noá coân àêy, Qua xem tûúáng bêåu thú ngêy àaä àaânh.(24)

E khi hoaå höí bêët thaânh(25) Khi khöng mònh laåi xö mònh xuöëng hang".(26)

Vên Tiïn gheá laåi bïn àaâng, Beã cêy laâm gêåy nhùæm laâng xöng vö.

Kïu rùçng: "Búá luä hung àöì,



Chúá quen laâm thoái höì àöì haåi dên". Phong Lai mùåt àoã phûâng phûâng:

"Thùçng naâo daám túái lêîy lûâng vaâo àêy? Trûúác gêy viïåc dûä taåi mêìy.

Truyïìn quên böën phña phuã vêy bõt buâng". Vên Tiïn taã àöåt hûäu xung,

Khaác naâo Triïåu Tûã phaá voâng Àûúng Dûúng.(27) Lêu la böën phña vúä tan,

Àïìu quùng gûúm giaáo tòm àaâng chaåy ngay. Phong Lai trúã chùèng kõp tay,

Bõ Tiïn möåt gêåy thaác raây thên vong. Deåp röìi luä kiïën choâm ong,

Hoãi: "Ai than thoác úã trong xe naây?" Thûa rùçng: "Töi thiïåt ngûúâi ngay, Sa cú nïn múái laâm tay hung àöì.

Trong xe chêåt heåp khön phö, Cuái àêìu trùm laåy cûáu cö töi cuâng".

Vên Tiïn nghe noái àöång loâng, Àaáp rùçng: "Ta àaä trûâ doâng lêu la.

Khoan khoan ngöìi àoá chúá ra, Naâng laâ phêån gaái ta laâ phêån trai.

Tiïíu thú con gaái nhaâ ai, Ài àêu nïn nöîi mang tai bêët kyâ?

Chùèng hay tïn hoå laâ chi, Khuï mön phêån gaái viïåc gò àïën àêy?

Trûúác sau chûa haän daå naây, (28) Hai naâng ai túá ai thêìy noái ra".

Thûa rùçng: "Töi Kiïìu Nguyïåt Nga, Con naây tò thiïëp tïn laâ Kim Liïn.

Quï nhaâ úã quêån Têy Xuyïn, Cha laâm tri phuã úã miïìn Haâ Khï.

Sai quên àem bûác thú vïì, Rûúác töi qua àoá àõnh bïì nghi gia.

Laâm con àêu daám caäi cha,

LUÅC VÊN TIÏN 11


Vñ dêìu ngaân dùåm àûúâng xa cuäng àaânh. Chùèng qua laâ sûå bêët bònh,

Hay vêìy cuäng chùèng àùng trònh laâm chi. Lêm nguy chùèng gùåp giaãi nguy,

Tiïët trùm nùm cuäng boã ài möåt höìi. Trûúác xe quên tûã taåm ngöìi,

Xin cho tiïån thiïëp laåy röìi seä thûa. Chuát töi yïëu liïîu àaâo thú,

Giûäa àûúâng lêm phaãi buåi dú àaä phêìn. Haâ Khï qua àoá cuäng gêìn,

Xin theo cuâng thiïëp àïìn ên cho chaâng. Gùåp àêy àûúng luác giûäa àaâng,

Cuãa tiïìn chùèng coá baåc vaâng thò khöng. Gêîm cêu baáo àûác thuâ cöng,(29)

Lêëy chi cho phó têëm loâng cuâng ngûúi". Vên Tiïn nghe noái liïìn cûúâi:

"Laâm ún haá dïî tröng ngûúâi traã ún? Nay àaâ roä àùång nguöìn cún,

Naâo ai tñnh thiïåt so hún laâm gò. Nhúá cêu kiïën ngaäi bêët vi,

Laâm ngûúâi thïë êëy cuäng phi anh huâng.(30) Àoá maâ biïët chûä thó chung,

Lûåa laâ àêy phaãi theo cuâng laâm chi". Nguyïåt Nga biïët yá chùèng ài,

Hoãi qua tïn hoå möåt khi cho tûúâng. Thûa rùçng: "Tiïån thiïëp ài àûúâng,

Chùèng hay quên tûã quï hûúng núi naâo?" Phuát nghe lúâi noái thanh tao,

Vên Tiïn haá núä loâng naâo phöi pha: "Àöng Thaânh vöën thiïåt quï ta, Hoå laâ Luåc thõ tïn laâ Vên Tiïn".

Nguyïåt Nga vöën àêëng thuyïìn quyïn, Tai nghe lúâi noái tay liïìn ruát trêm.

Thûa rùçng: "Nay gùåp tri êm, Xin àûa möåt vêåt àïí cêìm laâm tin".



Vên Tiïn ngú mùåt chùèng nhòn, Nguyïåt Nga liïëc thêëy loâng thòn nïët na: (31)

"Vêåy chi möåt chuát goåi laâ, Thiïëp thûa chûa dûát chaâng àaâ laâm ngú.

Cuãa naây laâ cuãa vêët vú,(32) Loâng chï cuäng phaãi loâng ngú sao àaânh".

Vên Tiïn khoá nöîi laâm thinh, Chûä ên buöåc laåi chûä tònh lêy dêy.(33)

Than rùçng: "Àoá kheáo trïu àêy, Ún kia àaä mêëy cuãa naây rêët sang.

Àûúng khi gùåp gúä giûäa àaâng, Möåt lúâi cuäng nhúá ngaân vaâng chùèng phai.

Nhúá cêu troång ngaäi khinh taâi, Naâo ai chõu lêëy cuãa ai laâm gò".

Thûa rùçng: "Chuát phêån nûä nhi, Vöën chûa biïët leä coá khi mñch loâng.

Ai deâ nhûäng àûáng anh huâng, Thêëy trêm thöi laåi theån cuâng cêy trêm".

Riïng than: "Trêm húäi laâ trêm, Vö duyïn chi bêëy ao cêìm maâ mú?

Àûa trêm chaâng àaä laâm ngú, Thiïëp xin àûa möåt baâi thú giaä tûâ".

Vên Tiïn ngoá laåi rùçng: "ûâ, Laâm thú cho kõp bêëy chûâ chùèng lêu".

Nguyïåt Nga ûáng tiïëng xin hêìu, Xuöëng tay liïìn taã taám cêu vùn vêìn:

"Thú röìi naây thiïëp xin dêng, Ngûãa tröng lûúång röång vùn nhên thïë naâo?"

Vên Tiïn xem thêëy ngaåt ngaâo,(34) Ai deâ sûác gaái taâi cao bûåc naây.

Àaä mau maâ laåi thïm hay, Chùèng phen Taå nûä cuâng taây Tûâ phi.(35)

Thú ngêm duä xuêët duä kò,(36) Cho hay taâi gaái keám gò taâi trai.

LUÅC VÊN TIÏN 13


Nhû vêìy ai laåi thua ai, Vên Tiïn hoaå laåi möåt baâi trao ra.

Xem thú biïët yá gêìn xa, Mai hoaâ vêån àiïíu, àiïíu hoaâ vêån mai(37)

Coá cêu xuác caãnh hûáng hoaâi,(38) Àûúâng xa voâi voåi dùåm daâi vúi vúi.

Ai ai cuäng úã trong trúâi, Gùåp nhau lúâi àaä caån lúâi thúâi thöi.

Vên Tiïn tûâ giaä phaãn höìi, Nguyïåt Nga than thúã: "Tònh öi laâ tònh.

Nghô mònh maâ ngaán cho mònh, Nöîi ên chûa traã nöîi tònh laåi vûúng.

Nùång nïì hai chûä uyïn ûúng. Chuöîi sêìu ai kheáo vêën vûúng vaâo loâng.

Nguyïåt cuâng Nguyïåt laäo húäi öng, Trùm nùm cho veån chûä tuâng múái an.(39)

Hûäu tònh chi bêëy Ngûu lang, (40) Têëm loâng Chûác Nûä vò chaâng maâ nghiïng.

Thöi thöi em húäi Kim Liïn, Àêíy xe cho chõ qua miïìn Haâ Khï".

Traãi qua dêëu thoã àûúâng dï,(41) Chim kïu vûúån huá tûá bïì nûúác non.

Vaái trúâi cho àùång vuöng troân, Trùm nùm cho troån loâng son vúái chaâng.

Phuát àêu àaä túái phuã àaâng, Kiïìu cöng xem thêëy loâng caâng sinh nghi.

Hoãi rùçng: "Naâo keã tuyâ nhi,(42) Cúá sao nïn nöîi con ài möåt mònh?"

Nguyïåt Nga thûa viïåc tiïìn trònh,(43) Kiïìu cöng tûúãng nöîi sûå tònh chùèng vui.

Nguyïåt Nga daå haäy buâi nguâi, Nghô mònh thöi laåi suåt suâi àoâi cún:(44)

"Lao àao phêån treã chi súân, No nao traã àùång cöng ún cho chaâng".(45)

Kiïìu cöng nghe noái liïìn can,



Daåy rùçng: "Con haäy nghó an mònh vaâng. Khi naâo cha raãnh viïåc quan,

Cho quên àïën àoá múâi chaâng àïën àêy. Sao sao chùèng kõp thúâi chaây,(46)

Cha nguyïìn traã àùång ún nêìy thúâi thöi. Hêåu àûúâng con haäy taåm lui,

Laâm khuêy daå treã cho vui loâng giaâ". Têy lêìu tröëng àiïím sang ba,

Nguyïåt Nga coân haäy xoát xa phêån mònh. Dúâi chên ra chöën hoa àònh,(47)

Xem trùng röìi laåi chaånh tònh cöë nhún. Than rùçng: "Lûu thuyã cao sún,

Ngaây naâo nghe àùång tiïëng àúân tri êm. Chûä tònh caâng tûúãng caâng thêm,(48)

Muöën pha khoá lúåt muöën dêìm khön phai. Vúi vúi àêët röång trúâi daâi,

Húäi ai núä àïí cho ai àeo phiïìn". Trúã vaâo beân lêëy buát nghiïn,

Àùåt baân hûúng aán chuác nguyïìn thêìn linh. Laâu laâu möåt têëm loâng thaânh,

Hoaå ra möåt bûác tûúång hònh Vên Tiïn. Than rùçng: "Ngaân dùåm sún xuyïn,(49) Chûä ên àïí daå chûä duyïn nhuöëm sêìu".

Chuá thñch

(1) Baâi vùn tûå rùn nöíi tiïëng baân vïì àaåo hiïëu vaâ àaåo nhên, do Trûúng Taái laâm. (2) Hai taám: 16 tuöíi (3) Sên Trònh: Chó Trònh Chiïu vaâ Trònh Di, hai nhaâ Töëng nho nöíi tiïëng. (4) Vùn àaä nhû phûúång tröîi dêåy, röìng bay cao, tûác vùn àaä thaânh taâi.

LUÅC VÊN TIÏN 15


(5) yá noái quyïët thi àöî. (6) Danh töi: danh cuãa keã töi túá (Vên Tiïn noái nhuán) (7) Baáo àaáp cöng ún cha meå vaâ thêìy (8) Maáy trúâi: thiïn cú (cú trúâi huyïìn bñ) (9) Phuâ thêìn: buâa höå mïånh (10) Hiïím ngheâo (11) Song àûúâng: xuên àûúâng, huyïn àûúâng (cha meå). Tuöíi haåc: tuöíi thoå. (12) êm hao: tin tûác (13) Nhên cú trúâi àang chûáa nhiïìu bñ êín (do xem trùng sao maâ biïët) (14) Sao Thiïn Khöi (sao vùn hoåc, thi cûã) vaâ sao Tûã vi (thên mïånh) àïìu saáng rúä (15) Nhûng gùåp nùm xung nïn chûa thuêån (maäo xung dêåu) (16) Tiïìn trònh: con àûúâng phña trûúác (17) Möîi ngûúâi möåt phûúng trúâi (18) Tûã Löå, Nhan Uyïn: hai hoåc troâ gioãi cuãa Khöíng Tûã, thuúã nhoã rêët ngheâo, Tûã Löå chó coá möåt dêy àai, Nhan Uyïn chó coá möåt bêìu nûúác. (19) Töi ngay: bïì töi trung thaânh cuãa vua. (20) Àaãng sún àaâi: Àaãng cûúáp nuái. (21) Dung nhan laånh luâng (tiïëng cöí): sùæc àeåp tuyïåt vúâi. (22) Thuåc nûä: con gaái àûác haånh. Thêët phu: àaân öng thö bó. (23) êu (ûu): lo (24) Qua: ta; bêåu: ngûúi (baån, anh baån). (25) Veä höí khöng thaânh: mûu àöì thêët baåi. (26) khi khöng: khöng dûng. (27) Triïåu Tûã phaá voâng Àûúng Dûúng: Lûu Bõ bõ Taâo Thaáo àaánh baåi úã Tên Daä phaãi boã chaåy. Quên Thaáo àuöíi theo àïën Àûúng Dûúng, thò Lûu Bõ phaãi boã caã vúå con, cûúáp àûúâng ruát vïì phña Nam, tûúáng taá laåc nhau. Triïåu Tûã Long möåt mònh àaánh phaá voâng vêy truâng àiïåp cuãa quên Taâo, vûúåt cêìu Trûúâng Baãn, tòm gùåp Lûu Bõ.



(28) Chûa haän: chûa roä, chûa biïët chùæc chùæn. (29) Baáo traã ún àûác, àïìn àaáp cöng lao. (30) Luêån ngûä: "kiïën nghôa bêët vi vö duäng daä", nghôa laâ : Thêëy viïåc nghôa khöng laâm laâ ngûúâi vö duäng. (31) Thòn: rùn, giûä. (32) Cuãa vêët vú: cuãa quêëy quaá, khöng mêëy giaá trõ. (33) Lêy dêy: lúä dúã khöng xuöi bïì naâo. (34) Ngaåt ngaâo: muâi thúm nûác, àêy yá noái thú hay lùæm. (35) Chùèng phen: chùèng bùçng, chùèng saánh kõp. Taå nûä: tûác Taå Àaåo Uêín àúâi Têën nöíi tiïëng thöng minh, gioãi thú vùn. Tûâ phi: tïn Huïå, ngûúâi àúâi Àûúâng, taám tuöíi àaä gioãi viïåc vùn thú. (36) Duä xuêët duä kò: caâng àoåc caâng thêëy hay thêëy laå (37) Mai àiïíu: tranh mai vaâ chim àeåp haâi hoaâ. Àêy noái thú xûúáng hoaå, tinh yá rêët xûáng húåp nhau. (38) Xuác caãnh hûáng hoaâi: xuác caãm trûúác caãnh àeåp maâ àöång loâng thú. (39) Veån chûä tuâng: troån àaåo laâm vúå (theo chöìng). (40) Ngûu lang: nhên vêåt thêìn thoaåi, chöìng cuãa Chûác Nûä. (41) Dêëu thoã àûúâng dï: núi xa xöi heão laánh, khöng vïët chên ngûúâi, chó coá dêëu chên thoã, chên dï rûâng. (42) Tuyâ nhi: treã theo hêìu. (43) Tiïìn trònh: viïåc ài àûúâng vûâa röìi. (44) Àoâi cún: nhiïìu cún. (45) No nao: noã biïët luác naâo, chûâng naâo. (46) Sao sao: duâ thïë naâo. (47) Hoa àònh: nhaâ nhoã ngöìi thûúãng hoa. (48) Thêm: sêu (49) Sún xuyïn: nuái söng, noái sûå xa xöi caách trúã.

LUÅC VÊN TIÏN 17


Luåc Vên Tiïn

Truyïån naâng sau haäy coân lêu, Truyïån chaâng xin nöëi thûá àêìu cheáp ra.(50)

Vên Tiïn tûâ caách Nguyïåt Nga, Giûäa àûúâng laåi gùåp ngûúâi ra kinh kò.

Xa xem mùåt muäi àen xò, Mònh cao söì söå dõ kò rêët hung.

Nhúá cêu bònh thuyã tûúng phuâng,(51) Anh huâng laåi gùåp anh huâng möåt khi:

"Chùèng hay danh taánh laâ chi, Möåt mònh mang goái ra ài viïåc gò".

Àaáp rùçng: "Ta cuäng xuöëng thi, Húán Minh taánh tûå, Ö Mi quï nhaâ

Vên Tiïn biïët leä chñnh taâ, Hïî ngûúâi dõ tûúáng ùæt laâ taâi cao.

Chûä rùçng: "Bùçng hûäu chi giao,(52) Tònh kia àaä gùåp leä naâo laâm khuêy.

Nïn rûâng haá dïî möåt cêy, Muöën cho coá àoá cuâng àêy luön vêìn.

Kòa núi voä miïëu hêìu gêìn, Hai ta vaâo àoá nghó chûn möåt höìi".

Cuâng nhau baây hoå tïn röìi, Hai chaâng tûâ taå àïìu lui ra àûúâng.

Húán Minh ài trûúác tûåu trûúâng,



Vên Tiïn coân haäy höìi hûúng viïëng nhaâ. Mûâng rùçng: "Nay thêëy con ta,

Cha giaâ hùçng tûúãng meå giaâ luöëng tröng. Bêëy lêu àeân saách gia cöng,

Con àaâ nïn chûä tang böìng cuâng chùng?" Vên Tiïn quyâ laåy thûa rùçng:

"Chùèng hún ngûúâi cöí cuäng bùçng ngûúâi kim. Daám xin cha meå an têm,

Cho con traã núå thanh khêm cho röìi"(53) Meå cha thêëy noái thïm vui,

Laåi lo non nûúác xa xöi nghaân truâng. Cho theo möåt àûáa tiïíu àöìng,

Thû phong möåt bûác dùån cuâng Vên Tiïn: "Xûa àaâ àõnh chûä lûúng duyïn,

Cuâng quan hûu trñ úã miïìn Haân Giang, Con ngûúâi laâ Voä Thïí Loan.

Tuöíi vûâa hai baãy dung nhan mùån maâ.(54) Chûä rùçng Höì Viïåt nhûát gia, (55) Con ài qua àoá trao qua thú naây. Con dêìu bûúác àùång thang mêy,

Dûúái chûn àaä sùén möåt dêy tú höìng". Song thên daåy baão vûâa xong,

Vên Tiïn cuâng gaä tiïíu àöìng dúâi chên. a ài taách dùåm bùng chûâng,

Gioá nam raây àaä àûa xuên sang heâ. Laåi xem dùåm liïîu àûúâng hoeâ,

Tin ong ngú ngaáo tiïëng ve vang dêìy. Vui xem nûúác noå non nêìy,

Nûúác xao soáng dúån non vêìy àaá cao. Maân trúâi gêëm traãi biïët bao,

Trïn nhaânh chim hoát dûúái ao caá cûúâi. Quêån thaânh nhùæm caãnh coi ngûúâi,

Caãnh xinh nhû veä ngûúâi tûúi nhû döìi.(56) Haân Giang phuát àaä túái núi,

LUÅC VÊN TIÏN 19


Vên Tiïn ra mùæt möåt höìi trònh thú. Voä cöng lêëy àoåc bêëy giúâ,

Mûâng duyïn cêìm sùæt möëi tú àùång liïìn.(57) Liïëc coi tûúáng maåo Vên Tiïn,

Khaá khen hoåc Luåc phûúác hiïìn sinh con. Maây tùçm mùæt phuång möi son,

Mûúâi phên cöët caách vuöng troân mûúâi phên. Nhûäng e keã Têën ngûúâi Têìn,(58)

Naâo hay chûä ngêîu àùång gêìn chûä giai.(59) Xem àaâ àeåp àeä hoaâ hai,

Naây dêu nam giaãn noå trai àöng saâng(60) Cöng rùçng: "Ngaäi tïë múái sang,(61)

Muöën lo viïåc nûúác phaãi toan viïåc nhaâ". Tiïn rùçng: "Nhúâ lûúång nhaåc gia,

Àaåi khoa dêìu àùång tiïíu khoa lo gò".(62) Cöng rùçng: "Con döëc xuöëng thi,

Sao khöng kïët baån maâ ài tûåu trûúâng? Gêìn àêy coá möåt hoå Vûúng,

Tïn laâ Trûã Trûåc vùn chûúng toát àúâi.(63) Cha àaâ sai treã qua múâi,

Rùçng con cuâng gaä thûã chúi möåt baâi. Thêëp cao cao thêëp biïët taâi,

Vêìy sau trûúác baån cuâng mai múái mêìu".(64) Xaãy àêu Trûã Trûåc túái hêìu,

Voä cöng sùén àùåt möåt bêìu rûúåu ngon. Cöng rùçng: "Nêìy búá hai con,

Thú hay laâm àùång rûúåu ngon thûúãng liïìn. Muöën cho Trûåc saánh cuâng Tiïn,

Lêëy cêu bònh thuyã hûäu duyïn laâm àïì".(65) Song song hai gaä giao kïì,(66)

Luåc Vûúng hai hoå àua nghïì möåt khi Cho hay kò laåi gùåp kò,(67)

Baåch Haâm haá dïî keám chi Nhû Hoaânh.(68) Cöng rùçng : "Àún quïë àöi nhaânh,

Baãng vaâng theã baåc àaä àaânh danh nïu.



Nhû chuöng chùèng àaánh chùèng kïu, Ngoån àeân toã roä trûúác khïu búãi mònh. Thiïåt trang lûúng àöëng àaä àaânh,(69)

Khaá khen hai hoå taâi laânh hoaâ hai". Trûåc rùçng: "Tiïn vöën cao taâi,

Coá àêu eán höåc saánh vai möåt bêìy?(70) Tònh cúâ maâ gùåp nhau àêy,

Trûåc naây xin nhûúång Tiïn naây laâm anh. Nay àaâ nïn nghôa àïå huynh,

Xin vïì mai seä thûúång trònh cuâng nhau".(71) Phuát xem trùng àaä àûáng àêìu,

Vên Tiïn vaâo chöën thû lêìu nghó an. Voä cöng trúã laåi hêåu àaâng,

Àïm khuya daåy döî Thïí Loan moåi lúâi: "Ngaây mai vûâa raång chûn trúâi,

Tiïíu nhi trang àiïím ra núi lï àònh.(72) Goåi laâ chuát nghôa töëng tònh.(73)

Phoâng sao cho khoãi bêët bònh cuâng nhau". Boáng trùng vûâa löå nhaânh dêu,

Vên Tiïn vaâo taå giêy lêu xuêët haânh. Ra ài vûâa thuúã bònh minh,

Thïí Loan àûáng trûúác lï àònh liïîm dung.(74) Thûa rùçng: "Quên tûã phoá cöng,(75)

Xin thûúng böì liïîu chûä tuâng ngêy thú. Têëm loâng thûúng gioá nhúá mûa,(76)

Àûúâng xa ngaân dùåm xin àûa möåt lúâi. Ngaây nay thaánh chuáa trõ àúâi,

Nguyïìn cho linh phuång gùåp núi ngö àöìng.(77) Quaãn bao chuát phêån maá höìng.

Phoâng khuya voâ voä àúåi tröng khön lûúâng. Chaâng dêìu cung quïë xuyïn dûúng,(78)

Thiïëp xin hai chûä taâo khûúng cho bùçng.(79) Xin àûâng tham àoá boã àùng,(80)

Chúi lï quïn lûåu chúi trùng quïn àeân".

LUÅC VÊN TIÏN 21


Tiïn rùçng : "Nhû lûãa múái nhen, Dïî trong möåt bïëp maâ chen mêëy loâ.

May duyïn ruãi núå dïî phö,(81) Chúá nghi Ngö Khúãi haäy lo Maäi Thêìn"(82)

Thïí Loan vöåi vaä lui chên, Vên Tiïn tûâ biïåt tröng chûâng Traâng An.

Xa xa vûâa mêëy dùåm àaâng, Gùåp Vûúng Tûã Trûåc vêìy àoaân cuâng ài.(83)

Traãi qua thuyã tuá sún kò,(84) Phó loâng caá nhaãy gùåp thò röìng bay.(85)

Ngûúâi hay laåi gùåp caãnh hay, Khaác naâo tiïn tûã chúi raây Böìng Lai. Cuâng nhau taã chuát tònh hoaâi, (86)

NÎ�m ba cheán rûúåu möåt va âi cêu thú. Cöng danh ai chùèng ûúác mú,

Ba têìng cûãa Voä möåt giúâ nhaãy qua. (87) Cuâng nhau baân baåc gêìn xa

Chûä taâi chûä mïånh xûa hoaâ gheát nhau. Trûåc rùçng: "Röìng xuöëng vûåc sêu,

Mùåc dêìu giúän soáng mùåc dêìu chúi mêy". (88) Tiïn rùçng: "Höìng höåc àïìu bay,

E khi moãi caánh laåc bêìy vïì sau" (89) Maãng coân troâ chuyïån vúái nhau,

Tröng chûâng kinh àõa àaä hêìu túái núi. (90) Chïnh vïnh vûâa xïë mùåt trúâi,

Hai ngûúâi tòm quaán nghó ngúi àúåi kò. Àïìu baây tïn hoå möåt khi múái tûúâng.

Möåt ngûúâi úã quêån Phan Dûúng, Tïn Hêm hoå Trõnh têìm thûúâng nghïì vùn.

Möåt ngûúâi úã phuã Dûúng Xuên, Hoå Buâi tïn Kiïåm taác chûâng àöi mûúi. (91)

Hai ngûúâi laåi gùåp hai ngûúâi, Àïìu vaâo möåt quaán vui cûúâi ngaã nghiïng.

Kiïåm rùçng: "Nghe tiïëng anh Tiïn, Nay àaä thêëy mùåt phó nguyïìn ûúác ao".



Hêm rùçng: "Chûa biïët thêëp cao, Laâm thú múái biïët bêåc naâo taâi nùng:".

Beân kïu öng quaán noái rùçng: "Khaá toan sùæm sûãa àöì ùn cho bïì". (92)

Quaán rùçng: "Thõt caá ï hïì, Khö lên chaã phuång böån bïì thiïëu àêu.

Kòa laâ thuöëc laá ûúáp ngêu, (93) Traâ ve àiïím tuyïët, rûúåu bêìu cuác hûúng. (94)

Àïí khi àaäi khaách giaâu sang, Àaäi ngûúâi vùn vêåt àaäi trang anh huâng".

Böën ngûúâi ngöìi laåi möåt voâng laâm thú. Kiïåm Hêm coân haäy ngêín ngú,

Phuát thú Tiïn Trûåc möåt giúâ àïìu xong. Kiïåm Hêm xem thêëy laå luâng,

Gêîm nghi Tiïn Trûåc viïët tuâng cöí thi. (96) Chùèng hay öng quaán cûúâi chi,

Vöî tay xuöëng chiïëu möåt khi cûúâi daâi. Tiïn rùçng: "Öng quaán cûúâi ai?"

Quaán rùçng: "Cûúâi keã bêët taâi àöì thú, (97) Cûúâi ngûúâi Tön Têîn khöng lûâa,

Trûúác àaâ thêëy maáy chùèng ngûâa Baâng Quyïn". (98) Trûåc rùçng : "Lúâi noái hûäu duyïn,

Thïë trong kinh sûã coá tuyïìn cuâng chùng?" (99) Quaán rùçng: "Kinh sûã àaä tûâng,

Coi röìi laåi khiïën loâng hùçng xoát xa. Hoãi thúâi ta phaãi noái ra,

Vò chûng hay gheát cuäng laâ hay thûúng" (100) Tiïn rùçng: "Trong àuåc chûa tûúâng,

Chùèng hay thûúng gheát gheát thûúng leä naâo?" Quaán rùçng: "Gheát viïåc têìm phaâo, (101) Gheát cay gheát àùæng gheát vaâo túái têm.

Gheát àúâi Kiïåt Truå mï dêm, (102) Àïí dên àïën nöîi sa hêìm sêíy hang.

Gheát àúâi U Lïå àa àoan, (103)

LUÅC VÊN TIÏN 23


Khiïën dên luöëng chõu lêìm than muön phêìn. Gheát àúâi nguä baá phên vên, (104)

Chuöång bïí döëi traá laâm dên nhoåc nhùçn. Gheát àúâi thuác quñ phên bùng, (105)

Súám àêìu töëi àaánh lùçng nhùçng röëi dên. Thûúng laâ thûúng àûác thaánh nhên,

Khi núi Töëng Vïå luác Trêìn luác Khuöng. (106) Thûúng thêìy Nhan Tûã dúã dang. (107)

Ba mûúi möët tuöíi taách àaâng cöng danh. Thûúng öng Gia Caát taâi laânh,

Gùåp cún Húán maåt àaä àaânh phui pha. (108) Thûúng thêìy Àöìng tûã cao xa, (109) Chñ thúâi coá chñ ngöi maâ khöng ngöi.

Thûúng ngûúâi Nguyïn Lûúång nguâi nguâi, (110) Lúä bïì giuáp nûúác laåi lui vïì caây.

Thûúng öng Haân Duä chùèng may, (111) Súám dûng lúâi biïíu öëi àaây ài xa.

Thûúng thêìy Liïm Laåc àaä ra, (112) Bõ lúâi xua àuöíi vïì nhaâ giaáo dên.

Xem qua kinh sûã mêëy lêìn, Nûãa phêìn laåi gheát nûãa phêìn laåi thûúng". Trûåc rùçng: "Chuâa raách Phêåt vaâng, (113)

Ai hay trong quaán êín taâng kinh luên. (114) Thûúng dên sao chùèng lêåp thên,

Àïí khi nùæng haå toan phêìn laâm mûa?" Quaán rùçng: "Nghiïu Thuêën thuúã xûa, (115)

Khoá ngùn Saâo Phuã, khön ngûâa Hûáa Do. (116) Di Tïì chùèng khûáng giuáp chêu, (117)

Möåt mònh möåt nuái ai hêìu chi ai. Öng Y öng Phoá öm taâi, (118)

Keã caây ngûúâi cuöëc àoaái hoaâi chi àêu. Thaái Cöng xûa möåt cêìn cêu, (119)

Höm mai söng Võ mùåc dêìu vui chúi. Nghiïm Lùng àaä mêëy àua búi, (120)



Caây mêy cêu nguyïåt taã túi aáo cêìu. (121) Trêìn Àoaân chùèng chuát lo êu, (122)

Gioá trùng möåt tuái cöng hêìu chiïm bao,(123)

Ngûúâi nay coá khaác xûa naâo, Muöën ra ai cêëm muöën vaâo ai ngùn".

Hêm rùçng: "Laäo quaán noái nhùng, Dêîu cho traãi viïåc cuäng thùçng baán cúm.

Göëi rúm theo phêån göëi rúm, Coá àêu úã thêëp maâ chöìm lïn cao". Quaán rùçng: "Sêëm chúáp mûa raâo,

ïëch ngöìi àaáy giïëng thêëy bao lùm trúâi. Söng trong caá löåi thaãnh thúi,

Xem hai con mùæt saáng ngúâi nhû chêu. Uöíng thay àaân gaãy tai trêu,

Nûúác xao àêìu võt ngêîm êu nûåc cûúâi". Tiïn rùçng: "Öng quaán chúá cûúâi,

Àêy àaâ nhúá laåi baãy ngûúâi Trûúác Lêm.(124) Cuâng nhau kïët baån àöìng têm,

Khi cúâ khi rûúåu khi cêìm khi thi. Cöng danh phuá quñ maâng chi,

Sao bùçng thong thaã mùåc khi vui loâng. Rûâng nhu biïín thaánh minh möng,(125)

Duâ ai lùån löåi cho cuâng vêåy vay". Quaán rùçng: "Àoá biïët yá àêy,

Lúâi kia àaä caån rûúåu naây thûúãng cho". Kiïåm Hêm laâ àûáa so ào,

Thêëy Tiïn dûúâng êëy êu lo trong loâng. Khoa naây Tiïn ùæt àêìu cöng,

Hêm dêìu coá àêåu cuäng khöng xong röìi. Maãng coân nghô viïåc túái lui,

Xaãy nghe tröëng àaä giuåc thöi vaâo trûúâng. Keã thuâng ngûúâi traáp àêìy àûúâng,

Lao xao àoaân baãy chaâng raâng luä la.

LUÅC VÊN TIÏN 25


Vên Tiïn vûâa bûúác chên ra, Böîng àêu xaãy gùåp tin nhaâ gúãi thú.

Khai phong múái toã sûå cú,(126) Mònh gieo xuöëng àêët dêåt dúâ höìn hoa.

Hai haâng luyå ngoåc nhoã sa, Trúâi nam àêët bùæc xoát xa àoaån trûúâng.

Anh em ai nêëy àïìu thûúng, Trúâi úi haá núä lêëp àûúâng cöng danh. Nhûäng lùm cöng toaåi danh thaânh, Naâo hay tûâ mêîu u minh súám àúâi!

Gùæng vaâo trong quaán yïn núi, Túá thêìy than thúã liïåu lúâi quy lai.(127)

Tiïíu àöìng than vùæn than daâi: "Trúâi sao trúâi núä phuå taâi ngûúâi ngay".

Trûåc rùçng: "Àaä àïën nöîi naây, Tiïíu àöìng bêåu haäy laâm khuêy giaãi phiïìn.

Súám höm thang thuöëc giûä gòn, Chúâ ta vaâi bûäa ra trûúâng seä hay,

Bêy giúâ kñp rûúác thúå may, Sùæm àöì tang phuåc nöåi ngaây cho xong.

Dêy rúm muä baåc aáo thuâng. Cûá theo trong saách Vùn Cöng maâ laâm".(128)

Tiïn rùçng: "Con bùæc meå nam, Nûúác non voâi voåi àaä cam löîi nghò. Trong mònh khöng caánh khöng vi, Lêëy chi lûúát dùåm lêëy chi búát àaâng.

Vaâo trong phuát laåi gùåp tang, Ngêín ngú keã úã lúä laâng ngûúâi ài.

Viïåc trong trúâi àêët biïët chi, Sao dúâi vêåt àöíi coân gò maâ tröng. Hai haâng luåy ngoåc roâng roâng,

Tûúãng bao nhiïu laåi àau loâng bêëy nhiïu. Caánh buöìm bao quaãn gioá xiïu,

Ngaân truâng biïín röång chñn chòu ruöåt àau. Thûúng thay chñn chûä cuâ lao.(129)



Ba nùm nhuä böå biïët bao nhiïu tònh".(130) Quaán rùçng: "Trúâi àêët thònh lònh,

Gioá mûa àêu phuát gaäy caânh thiïn hûúng".(131) Ai ai tröng thêëy cuäng thûúng,

Lúä bïì baáo hiïëu lúä àûúâng lêåp thên. Dêîu cho chûúác quyã mûu thêìn,

Phong trêìn ai cuäng phong trêìn nhû ai. eáo le ai kheáo àùåt baây,

Chûä taâi liïìn vúái chûä tai möåt vêìn. Àûúâng ài hún thaáng chùèng gêìn,

Khi qua khi laåi mêëy lêìn xöng pha. Xaãy àêu baån taác vûâa ra,(132)

Trûåc cuâng Hêm Kiïåm xuám maâ àûa Tiïn. Hêm rùçng: "Anh chúá ûu phiïìn,

Khoa naây chùèng gùåp ta nguyïìn khoa sau. Thêëy nhau khoá nöîi giuáp nhau,

Möåt vûâng mêy baåc daâu daâu khaá thûúng". Vên Tiïn cêët gaánh lïn àûúâng,

Trõnh Hêm ngoá laåi àöi haâng nhoã sa. Ài vûâa möåt dùåm àûúâng xa,

Phuát nghe öng quaán bön ba theo cuâng. Quaán rùçng: "Thûúng àêëng anh huâng, Àûa ba hûúân thuöëc àïí phoâng höå thên.

Chùèng may gùåp luác gian truên. Àûúng khi quaá àoái thuöëc thêìn cuäng no".

Tiïn rùçng: "Cuái àöåi ún cho, Têëm loâng ngaâi ngaåi haäy lo xa gêìn".(133)

Quaán rùçng: "Ta cuäng bêng khuêng, Thêëy vêìy nïn múái tõ trêìn àïën àêy.(134)

Non xanh nûúác biïëc vui vêìy, Khi àïm rûúåu cuác khi ngaây traâ lan.

Dêën thên vaâo chöën an nhaân, Thoaát voâng danh lúåi laánh àaâng thõ phi".

Noái röìi quaây quaã ra ài,(135)

LUÅC VÊN TIÏN 27


Vên Tiïn xem thêëy caâng nghi trong loâng. Tröng chûâng dùåm cuä thùèng xöng, Nghô àoâi cún laåi naäo nuâng àoâi cún:

"Nïn, hû chuát phêån chi súân, Nhúá cêu dûúäng duåc lo ún sanh thaânh.(136)

Mang cêu bêët hiïëu àaä àaânh, Nghô mònh maâ theån cho mònh laâm con.

Troån àúâi möåt têëm loâng son, Chñ lùm traã núå nûúác non cho röìi.

Naâo hay nûúác chaãy hoa tröi, Naâo hay phêån baåc nhû vöi thïë naây.

Möåt mònh ngú ngêín àûúâng mêy, Khaác naâo chiïëc nhaån laåc bêìy kïu sûúng.

Àïën nay lêm viïåc múái tûúâng, Heân chi thêìy daåy khoa trûúâng coân xa".

Tiïíu àöìng thêëy vêåy thûa qua: "Gêîm àêy cho àïën quï nhaâ coân lêu.

Thêìy sao chùèng ngúát cún sêìu, Mònh ài àaä moãi doâng chêu thïm nhuêìn.

E khi mang bõnh nûãa chûâng, Trong non khoá liïåu giûâa rûâng khön toan".

Tiïn rùçng: "Khö heáo laá gan, Öi thöi con mùæt àaä mang lêëy sêìu.

Mõt muâ naâo thêëy chi àêu,(137) Chûa ài àaä moãi mònh àau nhû dêìn.

Coá thên phaãi khöí vò thên, Thên úi thên biïët mêëy lêìn chùèng may!"

Àöìng rùçng: "Trúâi àêët coá hay, Ra ài vûâa àùång mûúâi ngaây laåi àau. Möåt mònh nhùæm trûúác nhùæm sau, Xanh xanh búâ coäi daâo daâo coã cêy.

Vöën khöng laâng xoám chi àêy, Xin lêìn túái àoá tòm thêìy thuöëc thang.

Vûâa may gùåp khaách qua àaâng, Ngûúâi ngûúâi àïìu chó vaâo laâng Àöìng Vùn



Dùæt nhau khi êëy hoãi phùn,(138) Gùåp thêìy laâm thuöëc tïn rùçng Triïåu Ngang.

Ngang rùçng: "Khaá taåm nghó an, Raång ngaây coi maåch àêìu thang múái àaânh.(139)

Gùåp ta bõnh êëy ùæt laânh, Baåc tiïìn trong goái sùén daânh bao nhiïu?"

Àöìng rùçng: "Tiïìn baåc chùèng nhiïìu, Xin thêìy nghô lûúång àùång àiïìu thuöëc thang.

May maâ bõnh êëy àùång an, Baåc coân hai lûúång trao sang cho thêìy".

Ngang rùçng: "Ta úã chöën naây, Ba àúâi nöëi nghiïåp laâm thêìy vûâa ba.

Saách chi cuäng àuã trong nhaâ, Nöåi kinh àaä sùén ngoaåi khoa thïm mêìu.

Trûúác xem Y hoåc laâm àêìu, Sau coi Thoå thïë thûá cêìu Àöng y.(140)

Gêîm trong Ngên haãi tinh vi,(141) Cuâng laâ Cang muåc thua gò Thanh nang.(142)

Gêîm trong Têåp nghiïåm lûúng phang.(143) Cuâng laâ Ngûå Toaãn traãi àaâng Höìi xuên.(144)

Võ chi sùén àùåt quên thêìn,(145) Thuöëc thúâi baâo chïë mûúâi phêìn noã nan. (146)

Maåch thúâi àoåc phuá Lû san,(147) Àùåt vaâo tay bõnh biïët àaâng tûã sanh Luåc quên tûá vêåt thanh danh.(148)

Thêåp toaân Baát võ sùén daânh nöåi thûúng.(149) Laåi thöng Baát trêån tên phûúng.(150)

Lêm nhùçm ngoaåi caãm àêìu thang Nguä saâi.(151) |Àöìng rùçng: "Thêìy thiïåt coá taâi,

Xin vaâo coi maåch luêån baâi thuöëc chi. Ngang rùçng: "Luåc böå àïìu suy,(152)

Böå quan bïn taã maåch ài phuâ höìng.(153) Cûá trong kinh laåc maâ thöng,(154)

Maång mön tûúáng hoaã àaä xöng lïn àêìu.(155)

LUÅC VÊN TIÏN 29


Tam tiïu tñch nhiïåt àaä lêu, Muöën cho giaáng hoaã phaãi àêìu tû êm.(156)

Huyânh liïn huyânh baá huyânh cêìm,(157) Gia vaâo cho böåi nhiïåt têm múái bònh.(158)

Ngoaâi thúâi cho àiïím vaån linh,(159) Trong thúâi cho uöëng hoaân tònh múái xong.(160)

Khaá trao hai lûúång baåc roâng, Böí thïm võ thuöëc àïí phoâng àêìu thang.

Chùèng qua laâm phûúác cho chaâng, Naâo ai àoâi cuöåc àoâi àaân chi ai".(161)

Tiïíu àöìng nhûäng ngúä thiïåt taâi, Vöåi vaâng múã goái chùèng naâi liïìn trao.

Mûúâi ngaây chùèng búát chuát naâo, Thïm àau trong daå nhû baâo nhû xoi.

Àöìng rùçng: "Vaâo àoá thêìy coi, Bõnh thúâi khöng giaãm thêìy àoâi tiïìn thïm".

Ngang rùçng: "Nùçm thêëy khi àïm. Tiïn sû maách baão möåt àiïìm chiïm bao.(162)

Quó thêìn ngûúâi úã trïn cao, E khi àûúâng saá leä naâo biïët àêu?(163) Tiïíu àöìng, ngûúâi khaá qua cêìu,(164) Cuâng öng thêìy boái úã àêìu têy viïn".

Tiïíu àöìng nghe noái ài liïìn, Gùåp öng thêìy boái àùåt tiïìn maâ coi.

Boái rùçng: "Ta boái hùèn hoi, Boái hay àaä dêåy ngûúâi coi àaä àêìy.

Ta àêy naâo phaãi caác thêìy, Baá vú baá vêët noái nhêy khöng nhùçm.

Ön nhuêìn Chêu Diïåc mêëy nùm, Saáu mûúi böën queã ba trùm dû haâo.(165)

Huyânh kim Daä haåc saách cao,(166) Luåc Nhêm Luåc giaáp chöî naâo chùèng hay.(167)

Can, chi àïìu úã trong tay,(168) Àaä thöng trúâi àêët laåi hay viïåc ngûúâi.

Àùåt tiïìn quan möët böën mûúi,



Khay trêìu cheán rûúåu cho tûúi múái thaânh". Thêìy beân gieo àùång queã linh,

Chiïm tïn tuöíi êëy löå trònh mùæc chi.(169) ûáng vaâo ruâa vúái coã thi, (170)

Röìi thêìy coi queã möåt khi múái tûúâng". Àöìng rùçng: "Ngûúâi úã àöng phûúng,

Nhún ài buön baán giûäa àûúâng chùèng an. Con nhaâ hoå Luåc laâ chaâng,

Tuöíi vûâa hai taám coân àaâng thú ngêy". Boái rùçng: "Àinh sûãu nùm nay,

Heân chi giaáp tyá ngaây raây chùèng an. Maång kim laåi úã cung caân,

Tuöíi naây laâ tuöíi giaâu sang trong àúâi. Cêìu taâi queã êëy xa vúâi,

Khen ngûúâi kheáo noái nhûäng lúâi trïu ta". Cêìm tiïìn gieo xuöëng xem qua,

Möåt giao hai saách laåi ba haâo truâng.(171) Trang thaânh laâ queã luåc xung,(172)

Thêëy haâo phuå mêîu khùæc cuâng tûã tön. Hoaá ra laâm queã du höìn, (173)

Laåi thïm thïë àöång khùæc döìn haâo quan.(174) Cûá trong queã êëy maâ baân;

Tuöíi naây múái chõu mêîu tang trong mònh Xui nïn phaát bõnh thònh lònh,

Vò chûng ma quó löå trònh rêët thiïng. Muöën cho queã êëy àùång yïn,

Phaãi tòm thêìy phaáp chûäa chuyïn ñt ngaây. Àöìng rùçng: "Thêìy phaáp àêu àêy?"

Boái rùçng: "Cuäng úã chöën naây bûúác ra, Pheáp hay dêåy tiïëng àöìn xa,

Tïn laâ Àaåo Sô úã Traâ Hûúng thön". Tiïíu àöìng múái chaåy bön bön,

Hoãi thùm Àaåo sô hûúng thön chöën naâo. Chúå àöng buön baán lao xao,

LUÅC VÊN TIÏN 31


Ngûúâi ta liïìn chó núi vaâo chùèng xa. Àöìng ài möåt buöíi túái nhaâ,

Àaåo sô xem thêëy loâng maâ mûâng thay. Àöìng rùçng: "Nghe tiïëng thêìy àêy,

Trûâ ma ïëm quyã pheáp thêìy rêët hay". Phaáp rùçng: "Ên àaä cao tay,(175)

Laåi thïm phuâ chuá xûa nay ai bò.(176) Qua söng caá thêëy xïëp vi,

Vaâo rûâng coåp thêëy phaãi quyâ laåy àûa. Phaáp hay huá gioá kïu mûa,

Sai chim khiïën vûúån àuöíi lûâa vêåt trêu. Phaáp hay miïång niïåm möåt cêu,

Toám thêu muön vêåt vaâo bêìu höì linh.(177) Phaáp hay saái àêåu thaânh binh,(178)

Bïån hònh laâm tûúáng phaá thaânh Diïm vûúng. Phaáp hay àaåo hoaã phoá thang, (179)

Ngöìi gûúm àûáng giaáo múã àaâng thiïn hoang.(180) Coá ba lûúång baåc trao sang,

Àùång thêìy sùæm sûãa lêåp àaân chûäa cho". Àöìng rùçng: "Töi chùèng so ào,

Khuyïn thêìy gùæng sûác chúá lo khoá giaâu. Bêëy lêu thêìy túá theo nhau,

Baåc daânh hai lûúång phoâng sau ài àaâng. Chûäa chuyïn bõnh êëy àùång an,

Röìi töi seä lêëy àem sang cho thêìy". Phaáp rùçng: "Vïì lêëy sang àêy,

Cho thêìy toan liïåu lêåp baây àaân ra". Àöìng rùçng: "Töi àaä lo xa,

Cûåc vò ngûúâi bõnh úã nhaâ chùèng yïn. Xin thêìy gùæng sûác chõu phiïìn,

Ra cöng buâa chuá chûäa chuyïn caách naâo". Phaáp rùçng: "Coá khoá chi sao,

Ngûúâi nùçm ta chûäa röìi trao phuâ vïì". Àöìng rùçng: "Töi vöën thùçng hïì,(181)

Bõnh chi maâ khiïën chõu bïì chûäa chuyïn?"



Phaáp rùçng: "Ta biïët kinh quyïìn, Àau nam chûäa bùæc maâ thuyïn múái taâi".

Tiïíu àöìng nghe loåt vaâo tai, Loâng mûâng vöåi vaä nùçm daâi chûäa chuyïn.

Phaáp beân cêët tiïëng heát lïn: "Múâi öng Baân Cöí toaå tiïìn chûáng miïng.(182)

Thónh öng àaåi thaánh Tïì Thiïn,(183) Thónh baâ Voä hêåu àïìu liïìn àïën àêy.(184) Thónh öng Nguyïn soaái chinh têy,(185)

Cuâng baâ Vûúng mêîu sum vêìy möåt khi.(186) Thónh öng Phêåt töí A Di,

Thêåp phûúng chû Phêåt phuâ trò giuáp cöng. Laåi múâi cöng chuáa Nguä Long, (187)

Bònh Nam nguä höí höåi àöìng an dinh.(188) Thónh trong thiïn tûúáng thiïn binh,

Cuâng laâ tam phuã Àöång Àònh Xñch Lên.(189) Thónh trong khùæp hïët quyã thêìn,

Cuäng àïìu xuöëng chöën dûúng trêìn vui chúi. Cho ngûúâi ba àaåo phuâ trúâi,

Uöëng vaâo khoeã maånh nhû lúâi chùèng sai". Tiïíu àöìng vêng lônh theo lúâi,

Lêëy phuâ trúã laåi toan baâi thuöëc thang. Vaâo nhaâ thûa vúái thêìy Ngang:

"Phaáp phuâ àaä àuã thêìy toan phûúng naâo?" Ngang rùçng: "Coân baåc trong bao,

Thúâi ngûúâi khaá lêëy maâ trao cho thêìy". Àöìng rùçng: "Töi haäy úã àêy,

Bõnh kia dêìu khaá mònh naây baán ài". Triïåu Ngang biïët chùèng coân chi,

Kiïëm àûúâng traáo chaác àuöíi ài khoãi voâng:(190) "úã àêy laâng xoám khoá loâng,

E khi mûa nùæng ai cuâng àúä che". Àöìng rùçng: "Trong goái vùæng hoe,

Búãi tin nïn mùæc búãi nghe nïn lêìm.

LUÅC VÊN TIÏN 33


Nhûäng lo chaåy hïët möåt trùm, Mònh ve khö xeáp ruöåt tùçm heáo don.

Thûúng thay tiïìn mêët têåt coân, Bú vú àêët khaách thon von thïë naây.(191)

Thöi thöi gùæng gûúång khoãi àêy, Töi ài khuyïn giaáo àúä ngaây gaåo rau".(192)

Vên Tiïn chi xiïët nöîi sêìu, Tiïíu àöìng dòu dùæt qua cêìu Laá Buön.(193)

Àûúng khi mûa gioá luöng tuöìng,(194) Ngûúâi buöìn laåi gùåp caãnh buöìn khaá thûúng.

Xiïët bao ùn tuyïët nùçm sûúng, Maân trúâi chiïëu àêët dùåm trûúâng lao àao.

Dêìu cho taâi trñ bûåc naâo, Gùåp cún nguy hiïím biïët sao maâ nhúâ.

Tiïn rùçng: "Ài àaä ngêín ngú, Tòm núi cêy cöëi buåi búâ nghó chûn". Àöìng rùçng: "Chöëc nûäa khoãi rûâng,

Tòm núi quaán xaá seä dûâng nghó ngúi". Non têy vûâa khuêët mùåt trúâi,

Túá thêìy dòu dùæt túái núi Àaåi Àïì. Trûúâng thi möåt luä vûâa vïì,

Trõnh Hêm xem thêëy laåi kïì hoãi thùm: "Anh vïì nay àaä hai rùçm,(195)

Cúá sao mang bõnh coân nùçm núi àêy?" Tiïn rùçng: "Töi vöën chùèng may,

Chùèng hay chû hûäu khoa naây thïë nao?" Hêm rùçng: "Tûã Trûåc àêåu cao,

Töi cuâng Buâi Kiïåm àïìu vaâo cûã nhên. Möåt mònh vïì trûúác viïëng thên,

Hai ngûúâi trúã viïåc coân lêìn ài sau. Àûúng cún hoaån naån gùåp nhau,

Ngûúâi laânh núä boã ngûúâi àau sao àaânh. Tûâ àêy túái quêån Àöng Thaânh,

Trong mònh coá bõnh, böå haânh xao xong? Lêìn höìi àïën chöën giang trung,



Tòm thuyïìn ta seä thaáp tuâng vúái nhau". Tiïn rùçng: "Tònh trûúác ngaäi sau,

Coá thûúng xin khaá giuáp nhau phen naây". Hêm rùçng: "Anh taåm ngöìi àêy,

Tiïíu àöìng ngûúâi túái trûúác naây cuâng ta. Vaâo rûâng kiïëm thuöëc ngoaåi khoa,

Phoâng khi söng biïín phong ba bêët kò". Tiïíu àöìng vöåi vaä ra ài

Muöën cho àùång viïåc quaãn gò lao àao. Trõnh Hêm trong daå gûúm dao,

Bùæt ngûúâi àöìng tûã troái vaâo göëc cêy: "Trûúác cho huâm coåp ùn maây,

Haåi Tiïn phaãi duång mûu naây múái xong". Vên Tiïn ngöìi nhûäng àúåi tröng,

Trõnh Hêm vïì noái tiïíu àöìng coåp Î�n. Vên Tiïn than khoác nùçm lùn:

"Coá àêu àõa haäm thiïn bùng thònh lònh.(196) Bêëy lêu àêët khaách lûu linh,

Möåt thêìy möåt túá löå trònh nuöi nhau. Nay àaâ hai ngaã phên nhau,

Coân ai nûng àúä trûúác sau cho mònh". Hêm rùçng: "Anh chúá ngaåi tònh,

Töi xin àûa túái Àöng Thaânh thúâi thöi". Vên Tiïn chi xiïët luåy rúi,

Buöìm àaâ theo gioá chaåy xuöi möåt bïì. Tiïíu àöìng bõ troái khön vïì,

Kïu la chùèng thêëu böën bïì rûâng hoang: "Phêån mònh àaä mùæc tai naân,

Caám thûúng hoå Luåc suöëi vaâng bú vú. Xiïët bao nhûäng nöîi dêåt dúâ,

Àoâ giang naâo biïët buåi búâ naâo hay. Vên Tiïn höìn coá linh raây,

Àem töi theo vúái àúä tay chûn cuâm". Vaái röìi luåy nhoã roâng roâng,

LUÅC VÊN TIÏN 35


Àïm khuya ngöìi dûåa cöåi tuâng nguã quïn. Sún quên gheá laåi möåt bïn,(197)

Cùæn dêy múã troái coäng lïn ra àaâng. Tiïíu àöìng thûác dêåy mú maâng,

Xem qua dêëu àêët raâng raâng múái hay.(198) Nûãa mûâng nûãa laåi súå thay,

Chaåy ra chöën cuä tòm thêìy Vên Tiïn. Mùåt trúâi vûâa khoãi maái hiïn,

Ngûúâi buön keã baán chúå phiïn nhöån nhaâng. Hoãi thùm baâ quaán giûäa àaâng:

"Bûäa qua coá thêëy ngûúâi tang chùng laâ?"(199) Quaán rùçng: "Thöi àaä ra ma,

Khi mai laâng xoám ngûúâi àaâ ài chön". Tiïíu àöìng nghe noái kinh höìn,

Hoãi rùçng: "Biïët chöî naâo chön chó chûâng". Tay lau nûúác mùæt rûng rûng,

Xaãy nghe tiïëng noái àêìu rûâng lao xao. Tiïíu àöìng vöåi vaä bûúác vaâo,

Xoám laâng múái hoãi: "Thùçng naâo túái àêy?" Àöìng rùçng: "Túá túái kiïëm thêìy,

Chùèng hay ngûúâi thaác maã naây laâ ai?" Ngûúâi rùçng: "Möåt gaä con trai,

úã àêu khöng biïët laåc loaâi túái àêy. Chûn tay mùåt muäi töët thay,

Àau chi nïn nöîi nûúác naây khaá thûúng". Tiïíu àöìng chùèng kõp hoãi han,

Nùçm lùn bïn maã khoác than möåt höìi. Ngûúâi àïìu xem thêëy thûúng öi,

Kïu nhau vaác cuöëc àïìu lui ra àaâng. Tiïíu àöìng nùçm giûäa rûâng hoang, Che choâi giûä maã loâng toan troån bïì.

Möåt mònh úã àêët Àaåi Àïì, Súám ài khuyïn giaáo töëi vïì quaãy àúm.(200)

Döëc loâng traã núå aáo cúm, Söëng maâ troån nghôa thaác thúm danh hiïìn.



Thûá naây àïën thûá Vên Tiïn, Nùm canh ngöìi dûåa be thuyïìn thúã than.

Trong khùn luåy nhoã chûáa chan, Caám thûúng phêån túá mùæc naân khi khöng.

Lïnh àïnh thuyïìn giûäa biïín àöng, Riïng than möåt têëm cö böìng ngêín ngú.(201)

Àïm khuya lùång leä nhû túâ, Nghïnh ngang sao moåc mõt múâ sûúng bay.(202)

Trõnh Hêm khi êëy ra tay, Vên Tiïn bõ gaä xö ngay xuöëng vúâi.(203)

Trõnh Hêm giaã tiïëng kïu trúâi, Cho ngûúâi thûác dêåy lêëy lúâi phöi pha.(204)

Trong thuyïìn ai nêëy kïu la, Àïìu thûúng hoå Luåc xoát xa têëm loâng.

Vên Tiïn mònh luåy giûäa doâng, Giao long dòu àúä vaâo trong baäi raây.

Vûâa may trúâi àaä saáng ngaây, Öng chaâi xem thêëy vúát ngay lïn búâ.

Höëi con vêìy lûãa möåt giúâ,(205) Öng hú buång daå muå hú mùåt maây.

Vên Tiïn vûâa êëm chên tay, Ngêín ngú höìn phaách nhû say múái röìi.

Ngúä thên mònh phaãi nûúác tröi, Hay àêu coân haäy àùång ngöìi dûúng gian.

Ngû öng khi êëy hoãi han, Vên Tiïn thûa hïët moåi àaâng gêìn xa.

Ngû rùçng: "Ngûúâi úã cuâng ta, Höm mai hêím huát vúái giaâ cho vui".(206)

Tiïn rùçng: "Öng lêëy chi nuöi, Thên töi nhû thïí traái muâi trïn cêy.(207)

May àaâ tröi nöíi àïën àêy, Khöng chi baáo àaáp mònh naây trú trú".

Ngû rùçng: "Loâng laäo chùèng mú, Döëc loâng nhún nghôa haá chúâ traã ún?

LUÅC VÊN TIÏN 37


Nûúác trong rûãa ruöåt saåch trún, Möåt cêu danh lúåi chi súân loâng àêy.

Raây doi mai võnh vui vêìy,(208) Ngaây kia hûáng gioá àïm naây chúi trùng.

Möåt mònh thong thaã laâm ùn, Khoeã quú chaâi lûúái mïåt quùng cêu dêìm. Nghïu ngao nay chñch mai àêìm,(209)

Möåt bêìu trúâi àêët vui thêìm ai hay. Kinh luên àaä sùén trong tay,

Thung dung dûúái thïë vui say trong trúâi. Thuyïìn nan möåt chiïëc úã àúâi.

Tùæm mûa chaãi gioá trong vúâi Haân Giang". Tiïn rùçng: "Vêåy cuäng möåt laâng,

Voä Cöng ngûúâi úã gêìn àaâng àêy chùng?" Ngû rùçng: "Nhaâ úã cuäng gêìn,

Khoãi ba khuác võnh thò lêìn àïën núi". Tiïn rùçng: "Xûa àaä gaá lúâi,

Sui gia bao núä àöíi dúâi chùèng thûúng. Vúå chöìng laâ àaåo taâo khûúng,

Chi bùçng túái àoá tòm phûúng gúãi mònh. Trùm nùm muöën troån ên tònh,

Àûúng khi hoaån naån ai àaânh boã nhau. Chuát nhúâ cûáu tûã ún sêu,(210)

Xin àem túái àoá trûúác sau cho troân". Ngû rùçng: "Laâm àaåo rïí con,

Cuäng nhû súåi chó maâ loân trön kim Súå bay maâ moãi sûác chim,

Bú vú kiïíng laå khön tòm cêy xûa. E khi chêåm bûúác túái trûa,

Chúá tin söng cuä bïën xûa maâ lêìm. Mêëy ai úã àùång haão têm,

Nùæng toan giuáp noán mûa dêìm giuáp túi? Mêëy ai hay nghô viïåc àúâi,

Nhúá núi ngheâo khöí quïn núi sang giêìu? Àaä ba thûá toác trïn àêìu,



Gêîm trong sûå thïë thïm êu cho àúâi". Vên Tiïn thûa àaä hïët lúâi,

Ngû öng chùèng àaä, taách vúâi àûa sang.(211) Dùæt Tiïn vaâo chöën hêåu àaâng,

Voä Cöng xem thêëy loâng caâng höí ngûúi. Chùèng qua súå thïë gian cûúâi,

Möåt lúâi gûúång gaåo: "Chaâo ngûúâi ngaây xûa, Ngû öng àaä coá cöng àûa,

Túái ngaây sau seä lo lûâa àïìn ún". Ngû rùçng: "Töi chùèng loâng súân,

Xin troân nhún ngaäi coân hún baåc vaâng. Nhúá xûa trong nuái Lû San,

Coá öng ngû phuã àûa chaâng Nguä Viïn.(212) Túái sau àònh trûúãng àöî thuyïìn,

Giuáp ngûúâi Haång Voä qua miïìn Ö Giang.(213) Xûa coân thûúng keã mùæc naân,

Huöëng nay ai núä quïn àaâng ngaäi nhún". Möåt lúâi gùæng giuáp keo sún,

Ngû öng tûâ giaä lui chûn xuöëng thuyïìn. Voä Cöng khöng ngúát loâng phiïìn,

Ên tònh, thïë lúåi khoá tuyïìn àùång vay. Daåy Tiïn: "Ngûúâi haäy ngöìi àêy, Cho ta trúã laåi sau naây liïåu toan".

Cöng rùçng: "Húäi muå Quyânh Trang, Doâ loâng aái nûä Thïí Loan thïë naâo?

Mùåc con toan liï åu laâm sao, Vöën khöng eáp vúå leä naâo eáp con".

Loan rùçng: "Goát àoã nhû son, Xûa nay ai núä àem chön xuöëng buân.

Ai cho sen muöëng möåt böìn, Ai tûâng chanh khïë saánh phöìn lûåu lï?(214)

Thaâ khöng choát chõu möåt bïì, Núä àem mònh ngoåc dûåa kïì thêët phu!

Döëc loâng chúâ àúåi danh nhu,

LUÅC VÊN TIÏN 39


Rïí àêu coá rïí àui muâ thïë ni? Àaä nghe ngûúâi noái höåi naây,

Rùçng Vûúng Tûã Trûåc chiïëm raây thuã khoa. Ta dêìu muöën kïët sui gia,

Hoå Vûúng, hoå Voä möåt nhaâ múái xinh". Cöng rùçng muöën troån viïåc mònh,

Phaãi toan möåt chûúác dûát tònh múái xong. Nghe rùçng trong nuái Thûúng Toâng,

Coá hang thùm thùèm bõt buâng khön ra. Àöng Thaânh ngaân dùåm coân xa,

Àem chaâng boã àoá ai maâ biïët àêu". Phuát vûâa trùng àaä àûáng àêìu,

Vên Tiïn ngöìi trûúác nhaâ cêìu thúã than.(215) Voä Cöng ra trûúác döî chaâng,

Xuöëng thuyïìn röìi seä àûa sang Àöng Thaânh. Ra ài àûúng luác tam canh,

Dùæt vaâo hang töëi boã àaânh Vên Tiïn. Boã röìi roán reán bûúác liïìn,

Xuöëng gay cheâo quïë dúâi thuyïìn taách xa.(216) Tiïn rùçng: "Caác chuá àûa ta,

Xin àûa cho túái quï nhaâ seä hay. Ghi loâng döëc troån thaão ngay,

Möåt phen maâ khoãi ngaân ngaây chùèng quïn". Lùæng nghe vùèng tiïëng hai bïn,

Trong hang tùm töëi àaá trïn chêåp chöìng. Vên Tiïn khi êëy haäi huâng,

Nghô ra múái biïët Voä Cöng haåi mònh. Nûåc cûúâi con taåo trúá trinh,(217)

Chûä duyïn traáo chaác, chûä tònh laäng xao. Ngêîm mònh tai naån biïët bao,

Múái lïn khoãi biïín laåi vaâo trong hang. Dêy sêìu ai kheáo vûúng mang,

Traánh núi lûúái thoã gùåp àaâng bêîy cheo.(218) Trong hang sau trûúác quaånh hiu,

Muöën ra cho khoãi ai dòu dùæt ài.



Oan gia núå àaä kheáo gêy, Öi thöi thên thïí coân gò maâ toan.

Àaä àaânh xa coäi nhên gian, Dûåa mònh vaâo chöën thaåch baân nùçm co.

Àïm khuya ngoån gioá thöíi loâ, Sûúng sa laác àaác mûa tro laånh luâng.(219)

Nùm ngaây chõu àoái khaát roâng, Nhúâ ba hoaân thuöëc àúä loâng höm mai.

Du thêìn xem thêëy ai hoaâi,(220) Xeát trong mònh gaä coá baâi phuâ tiïn.

Múái hay laâ Luåc Vên Tiïn. Cuâng nhau dòu dùæt àïìu liïìn àïm ra.

Khoãi hang möåt dùåm vûâa xa, Àïën núi àaåi löå trúâi àaâ hûâng àöng.

Du thêìn trúã laåi sún trung, Vên Tiïn coân haäy giêëc nöìng mï man.

Laäo tiïìu cúm goái sùén saâng, Súám mai xaách buáa ài ngang vaâo rûâng.

Túái núi àaåi löå laâ chûâng, Xaãy nghe coá tiïëng trong rûâng thúã than.

Hay laâ yïu quaái taâ gian, Rung cêy nhaát laäo laâm àaâng haåi nhên.

Laäo tiïìu liïìn bûúác túái gêìn, Thiïåt laâ möåt gaä vùn nhên mùæc naân.

Chi bùçng lïn tiïëng hoãi han: "Nhún sao mùæc viïåc tai naân thïë nay?"

Vên Tiïn nghe tiïëng mûâng thay, Vöåi vaâng gûúång dêåy trònh baây trûúác sau.

Laäo tiïìu nghe noái giúâ lêu, Gêîm trong thïë sûå gêåt àêìu thúã than: "ñt ngûúâi trong tuyïët àûa than,(221)

Khoá ngöìi giûäa chúå, ai maâng àoaái thûúng". Vên Tiïn nghe noái múái tûúâng,

Cuäng trang êín dêåt biïët àûúâng thaão ngay:

LUÅC VÊN TIÏN 41


"Ngûãa tröng lûúång caã cao dêìy, Cûáu trong möåt buöíi ún taây taái sinh.

Mai sau vïì túái Àöng Thaânh, Àïìn ún cûáu khöí múái àaânh daå töi".

Laäo tiïìu múái noái: "Thöi thöi, Laâm ún maâ laåi tröng ngûúâi sao hay.

Giaâ hay thûúng keã thaão ngay, Naây thöi àïí laäo dùæt ngay vïì nhaâ".

Tiïn rùçng: "Trong daå xoát xa, Nay àaâ saáu bûäa khöng hoaâ muâi chi.(222)

Laåi thïm ruä liïåt tûá chi, Muöën ài theo àoá maâ ài khön röìi".

Laäo tiïìu vöåi ngûãa aáo túi, Múã cúm trong goái miïång múâi Vên Tiïn:

"Gùæng maâ ùn uöëng cho yïn, Laäo ra sûác laäo coäng Tiïn vïì nhaâ".

Khoãi rûâng ra túái ngaä ba, May àêu gùåp möåt chaâng laâ Húán Minh.

Laäo tiïìu lêåt àêåt bön trònh,(223) Húán Minh theo hoãi sûå tònh möåt khi.

Vên Tiïn nghe tiïëng cöë tri, Vöåi mûâng baån cuä coân nghi nöîi mònh.

Minh rùçng: "Daám hoãi nhún huynh,(224) Cúá sao nïn nöîi thên hònh thïë ni?"

Tiïn rùçng: "Chùèng xiïët noái chi, Thên naây naâo coá khaác gò cêy tröi.

Linh àinh gioá dêåp soáng döìi, Raây àêy mai àoá khön röìi gian nan."

Minh rùçng: "Àêy khoá hoãi han, Xin vaâo chuâa seä luêån baân cuâng nhau."

Tiïìu rùçng: "Chùèng daám ngöìi lêu Vaâo rûâng àöën cuãi baán chêìu chúå phiïn."

Húán Minh quyâ göëi laåy liïìn: "Ún öng cûáu àùång Vên Tiïn baån laânh,

Naây hai lûúång baåc trong mònh,



Töi xin baáo àaáp chuát tònh cho öng". Tiïìu rùçng: "Vöën laäo tònh khöng.

Möåt mònh ngú ngêín non toâng höm mai. Têëm loâng chùèng muöën cuãa ai,

Laánh núi danh lúåi chöng gai cûåc loâng. Kòa non noå nûúác thong dong,

Trùng thanh gioá maát baån cuâng hûúu nai. Cöng hêìu phuá quñ mùåc ai,

Löåc rûâng gaánh vaác hai vai thaáng ngaây". Vên Tiïn nghe biïët ngûúâi ngay,

Hoãi thùm tïn hoå phoâng ngaây àïìn ún. Laäo tiïìu trúã laåi lêm sún,

Tiïn, Minh hai gaä àïìu hoaân am mêy.(225) Tiïn rùçng: "Àaä gùåp khoa naây,

Cúá sao ngoåc hûäu úã àêy laâm gò?" Minh rùçng: "Xûa döëc xuöëng thi, Gùåp núi miïëu voä àïìu ài möåt lêìn. Anh thúâi vïì trûúác tónh thên.(226)

Töi thúâi mang goái sau lêìn ra kinh. Ài vûâa túái huyïån Loan Minh,

Gùåp con quan huyïån Àùång Sinh laâ chaâng. Giaâu sang yã thïë nghinh ngang,

Gùåp con gaái töët cûúäng gian khöng nghò.(227) Töi beân nöíi giêån möåt khi,

Vêåt chaâng xuöëng àoá beã ài möåt gioâ. Mònh laâm núä àïí ai lo,

Boá tay chõu troái nöåp cho huyïån àaâng. aán àaây ra quêån Soác Phang,

Töi beân vûúåt nguåc laánh àaâng àïën àêy. Vûâa may maâ gùåp chuâa naây,

Mai danh êín tñch bêëy chêìy naáu nûúng". Vên Tiïn nghe noái thaãm thûúng,

Laåi baây möåt khuác tai ûúng phêån mònh. Minh nghe Tiïn noái àöång tònh,

LUÅC VÊN TIÏN 43


Hai haâng chêu lu åy nhû bònh nûúác nghiïng. Tiïn rùçng: "Thûúång cöåi xuên huyïn,(228)

Tuöíi cao taác lúán chõu phiïìn lao àao. Tröng con nhû haån tröng daâo,

Mònh naây tröi nöíi phûúng naâo biïët àêu. Vûâng mêy giùng baåc trïn àêìu,

Ba nùm chûa troån möåt cêu sanh thaânh.(229) Hûäu tam bêët hiïëu àaä àaânh.(230)

Tiïíu àöìng trûúác àaä vò mònh thaác oan. Tûúãng thöi nhû cùæt ruöåt gan,

Quùån àau chñn khuác chûáa chan mêëy lêìn". Minh rùçng: "Ngûúâi úã trong trêìn, Coá khi phuá quñ coá lêìn gian nan. Thêëp cao vaâng biïët tuöíi vaâng,

Gùåp khi lûãa àoã maâu caâng thïm xuï. Thöi thöi anh chúá vöåi vïì,

úã àêy nûúng naáu toan bïì thuöëc thang. Bao giúâ hïët luác tai naân,

Àem nhau ta seä lêåp àaâng cöng danh. Cam La súám gùåp cuäng xinh,(231)

Muöån maâ Khûúng Tûã cuäng vinh möåt àúâi.(232) Nïn, hû coá söë úã trúâi,

Bön chön sao khoãi àöíi dúâi sao xong".(233) Vên Tiïn khi êëy yïn loâng,

úã núi am tûå baån cuâng Húán Minh. Voä cöng laâm viïåc trúá trinh,(234)

Dûát tònh hoå Luåc mïën tònh hoå Vûúng. Kïí tûâ àõnh chûúác haåi chaâng,

Thïí Loan húán húã loâng caâng thïm vui. Ngaây ngaây trang àiïím phêën döìi,

Phoâng khi gùåp gúä àûáng ngöìi cho xuï. Xaãy àêu Tûã Trûåc vûâa vïì,

Vaâo nhaâ hoå Voä thùm bïì Vên Tiïn. Cöng rùçng: "Chúá hoãi thïm phiïìn,

Chaâng àaâ lêm bõnh huyânh tuyïìn xa chúi.(235)



Thûúng chaâng phêån baåc trong àúâi, Cuäng vò Nguyïåt laäo xe lúi möëi höìng".

Nghe qua Tûã Trûåc chaånh loâng, Hai haâng nûúác mùæt roâng roâng nhû mûa.

Than rùçng: "Chaånh nhúá linh xûa, Nghôa àaâ kïët nghôa tònh chûa phó tònh.

Trúâi sao núä phuå taâi laânh, Baãng vaâng chûa thêëy ngaây xanh àaä moân.

Cuâng nhau chûa àùång vuöng troân. Ngûúâi àaâ súám thaác ta coân laâm chi?

Trong àúâi mêëy bûåc cöë tri, Mêëy trang àöìng àaåo mêëy ngûúâi àöìng têm".

Cöng rùçng: "Ta cuäng thûúng thêìm, Tuãi duyïn con treã sùæt cêìm dúã dang.(236)

Thöi thöi khuyïn chúá thúã than, Àêy àaâ tñnh àùång möåt àaâng rêët hay.

Túái àêy thúâi úã laåi àêy, Cuâng con gaái laäo sum vêìy thêët gia.(237)

Phoâng khi höm súám vaâo ra, Thêëy Vûúng Tûã Trûåc cuäng laâ thêëy Tiïn. Trûåc rùçng: "Ngoâi buát dôa nghiïn,(238) Anh em xûa coá thïì nguyïìn cuâng nhau.

Vúå Tiïn laâ Trûåc chõ dêu, Chõ dêu em baån daám àêu löîi nghò!

Chùèng hay ngûúâi hoåc saách chi, Noái sao nhûäng tiïëng dõ kò khoá nghe?

Hay laâ hoåc thoái nûúác Tïì, Vúå ngûúâi Tûã Cuã àûa vïì Hoaân Cöng?(239)

Hay laâ hoåc thoái Àûúâng cung,(240) Vúå ngûúâi Tiïìu Laåc saánh cuâng Thïë Dên?

Ngûúâi nay naâo phaãi nhaâ Têìn, Bêët Vi gaã vúå Dõ Nhên lêëy lêìm?(241)

Noái sao chùèng biïët höí thêìm, Ngûúâi ta haá phaãi laâ cêìm thuá sao?

LUÅC VÊN TIÏN 45


Voä Cöng höí theån xiïët bao, Ngöìi trên khön caäi leä naâo cho qua.

Thïí Loan trong cûãa bûúác ra. Miïång chaâo: "Thêìy cûã tên khoa múái vïì.

Thiïëp àaâ chùèng troån lúâi thïì, Lúä bïì sûãa trùæp lúä bïì nûng khùn.

Tiïëc thay daå thoã nùçng nùçng,(242) Àïm thu chúâ àúåi boáng trùng bêëy chêìy.

Chùèng ûng thúâi cuäng laâm khuêy, Núä buöng lúâi noái chùèng vò chùèng kiïng".

Trûåc rùçng: "Ai Lûä Phuång Tiïn, Phoâng toan àem thoái Àiïu Thuyïìn trïu ngûúi.(243)

Möì chöìng ngoån coã coân tûúi, Loâng naâo maâ núä buöng lúâi nguyïåt hoa.

Höí hang vêåy cuäng ngûúâi ta, So loaâi cêìm thuá vêåy maâ khaác chi?

Vên Tiïn anh húäi cöë tri, Suöëi vaâng coá biïët sûå ni chùng laâ?"

Tay lau nûúác mùæt trúã ra, Vïì nhaâ sùæm sûãa tòm qua Àöng Thaânh.

Voä Cöng höí theån trong mònh, Nùm ngaây nhuöëm bïånh thêët tònh chïët oan(244)

Thïí Loan cuâng muå Quyânh Trang, Meå con àoáng cûãa cû tang trong nhaâ.

Chuá thñch

(50) Thûá àêìu: lúáp àêìu, phêìn àêìu. (51) Bònh thuyã tûúng phuâng: beâo nûúác gùåp nhau, tònh cúâ maâ gùåp. (52) Bùçng hûäu chi giao : tònh baån beâ. (53) Thanh khêm: aáo cöí xanh laâ aáo cuãa hoåc troâ thúâi xûa thûúâng bêån. Núå thanh khêm, cuäng nhû noái núå buát nghiïn. (54) Hai baãy: mûúâi böën



(55) Höì Viïåt nhûát gia: ngûúâi Höì (phña Bùæc) keã Viïåt (phña Nam) chung möåt nhaâ. (56) Döìi: trau döìi son phêën. (57) Duyïn cêìm sùæt: duyïn vúå chöìng hoaâ thuêån ïm êëm (nhû tiïëng àaân sùæt, àaân cêìm hoaâ nhau). (58) Keã úã nûúác Têën (phña Àöng) ngûúâi úã nûúác Têìn (phña Têy), chó sûå xa caách möîi ngûúâi möåt ngaã. (59) Tûác giai ngêîu (möåt àöi töët àeåp), chó vúå chöìng töët àöi. (60) Dêu nam giaãn: Ngûúâi con dêu trung hêåu, àaãm àang, lêëy yá tûâ kinh Thi: "Haái rau têìn tûâ búâ suöëi phña Nam", laâ thú khen ngûúâi vúå treã àaãm àang lo viïåc nöåi trúå. Trai àöìng saâng: chó chaâng rïí töët. (61) Ngaäi tïë: con rïí. (62) Àaåi khoa: laâ thi àöî. Tiïíu khoa: laâ cûúái vúå. (63) Toát àúâi: hún àúâi, hún hïët moåi ngûúâi. (64) Trûúác: laâ truác. Àêy yá noái hai ngûúâi kïët baån thên vúái nhau laâ rêët töët, nhû truác, mai. (65) Bònh thuyã hûäu duyïn: beâo nûúác coá duyïn. (66) Giao kïì: saánh ngöìi gêìn kïì bïn nhau. (67) Kò: chó ngûúâi taâi gioãi khaác thûúâng. (68) Baåch Haâm Nhû Hoaânh: hai nhên vêåt nöíi tiïëng thú vÎ�n, taâi h oa trong truyïån Bònh Sún Laänh Yïën. (69) Lûúng àöëng: rûúâng cöåt, chó ngûúâi coá taâi àûác lúán giuáp nöíi viïåc nûúác. (70) eán höåc: yá noái chim eán khöng saánh àûúåc vúái chim höåc (Trûåc noái nhuán) (71) Thûúång trònh: lïn àûúâng. (72) Tiïíu nhi: con treã, tiïëng cha meå goåi con. Lïn àònh: Sên coá tröìng lï. (73) Töëng tònh: tiïîn nhau trong tònh caãm. (74) Liïîm dung: Nghiïm chónh daáng àiïåu àïí toã yá tön troång.

LUÅC VÊN TIÏN 47


(75) Phoá cöng: ài thi lêåp cöng danh. (76) Nön nao khöng yïn, nhû mûa, nhû gioá luön xao àöång. (77) Chim phûúång thiïng àêåu àuáng cêy ngö àöìng, vñ ngûúâi hiïìn taâi àûúåc úã võ trñ xûáng àaáng. (78) Cung quïë xuyïn dûúng: vñ viïåc thi àöî, cöng thaânh danh àaåt. (79) Taâo Khûúng: Têëm Caám, vúå chöìng lêëy nhau tûâ luác coân ngheâo heân. (80) Noái loâng daå àöíi thay, tham múái boã cuä. Àoá vaâ àùng laâ hai duång cuå àan bùçng tre àïí bùæt caá. (81) May thò gùåp duyïn, ruãi thò gùåp núå, leä àoá baây ra raânh raânh. (82) Àïí àûúåc laâm quan to, Ngö Khúãi àaä giïët vúå. Chu Maäi Thêìn vò ngheâo nïn vúå boã ài lêëy chöìng khaác. Sau Maäi Thêìn laâm àïën chûác thaái thuá. (83) Vêìy àoaân: hoåp laåi thaânh àoaân. (84) Söng àeåp nuái laå, noái caãnh àeåp. (85) Gùåp thúâi, thoaã loâng àua sûác àua taâi." (86) Tònh hoaâi: têm tònh caãm xuác úã trong loâng. (87) Cûãa Voä: Moãm nuái àaá hònh caái cûãa coá soáng dûä, tuåc truyïìn haâng nùm vaâo tiïët thaáng ba, caá cheáp khùæp núi keáo vïì vûúåt Vuä mön, con naâo nhaãy qua àûúåc thò hoaá röìng. Nhên àoá, cûãa Vuä chó trûúâng thi, vaâ thi àöî goåi vûúåt qua Vuä mön. (88) Trûåc noái phen naây mùåc sûác vêîy vuâng. (89) Vên Tiïn e ngaåi lêìn naây khöng theo kõp chuáng baån. (90) Kinh àõa: àêët kinh àö. (91) Taác chûâng: tuöíi taác chûâng vaâo khoaãng. (92) Cho bïì: cho nhiïìu, nhû noái bïì böån, bïì bïì. (93) Ûúáp ngêu: ûúáp hoa ngêu vaâng rêët thúm. (94) Traâ ve: cheâ àûång trong chai, loå nhoã. Àiïím tuyïët: Lêëm têëm maâu tuyïët, noái traâ ngon. Cuác hûúng: hûúng hoa cuác. (95) Bô baâng: àêìy àuã, tûúm têët. (96) Viïët tuâng cöí thi: viïët dûåa dêîm theo thú cuä coá sùén.



(97) Bêët taâi àöì thú: khöng coá taâi nùng vïì saách vúã, tûác laâ noái ngûúâi hoåc töìi, sûác hoåc keám coãi. (98) Tön Têín laâ baån hoåc binh phaáp vúái Baâng Quyïn, sau bõ Quyïn haåi, chùåt hai chên, àïí gòm taâi. Thêìy hoåc Quyã Cöëc Tûã àaä baão trûúác cho Tön Têín nhûng öng khöng àïì phoâng (khöng lûâa, khöng lûåa choån). (99) Tuyïìn: troån àuã caã. yá caã cêu: öng coá thöng thuöåc caã kinh sûã hay khöng? (100) Hay gheát hay thûúng: biïët gheát vaâ biïët thûúng. (101) Têìm phaâo: vu vú, haäo huyïìn. (102) Kiïåt Truå: Vua Kiïåt nhaâ Haå, vua Truå nhaâ Thûúng, caã hai àïìu baåo ngûúåc, vö àaåo, hoang dêm. 103 U Lïå: U vûúng vaâ Lïå vûúng thúâi nhaâ Chu laâm nhiïìu viïåc baåo ngûúåc, vö àaåo. Àa àoan: lùæm chuyïån rùæc röëi. 104 Nguä baá: cuöëi àúâi nhaâ Chu, nùm vua chû hêìu kïë tiïëp nhau nöíi lïn laâm chuã möåt thúâi, nhên dên phaãi lêìm than àiïu àûáng. Phên vên: löån xöån böëi röëi nhû caãnh loaån. 105 Àúâi thuác quyá: àúâi suy loaån sùæp bõ diïåt vong. Phên bùng: chia lòa. Súám àêìu töëi àaánh: súám àêìu haâng, töëi laåi àaánh. 106 Thaánh nhên: chó Khöíng Tûã, khöng àûúåc duâng, tûâng ài khùæp caác nûúác Töëng, Vïå, Trêìn, Khuöng tòm caách haânh àaåo cuãa mònh maâ khöng àûúåc. Vïì sau öng trúã vïì nûúác Löî múã trûúâng daåy hoåc. 107 Nhan Tûã: tûác Nhan Uyïn, hoåc troâ gioãi cuãa Khöíng Tûã. 108 Gia Caát: tûác Gia Caát Lûúång, tûå Khöíng Minh, giuáp Lûu Bõ àaánh baåi Taâo Thaáo, dûång nûúác úã àêët Thuåc, hïët sûác lo viïåc trung hûng nhaâ Haán, nhûng khöng thaânh. 109 Àöìng Tûã: tûác Àöíng Troång Thû, danh nho àúâi Haán. 110 Nguyïn Lûúång: tûác Àaâo Tiïìm àúâi Têën, tñnh tònh cao thûúång, khöng cêìu danh lúåi, gioãi thú vùn. 111 Haân Duä: àúâi Àûúâng, tinh thöng luåc kinh, baách gia chû tûã, àöî tiïën sô laâm quan úã triïìu. Vua mï tñn àaåo Phêåt, rûúác xûúng Phêåt vaâo cung,

LUÅC VÊN TIÏN 49


öng dêng súá cûåc lûåc ngùn caãn. Vò thïë öng bõ àöíi ra laâm quan úã àêët Triïìu Chêu. 112 Liïm, Laåc: chó Chu Àön Di úã Liïm Khï vaâ hai anh em hoå Trònh úã Laåc Dûúng. Caã ba àïìu laâ nhûäng nhaâ triïët hoåc àúâi Töëng, coá ra laâm quan nhûng khöng àûúåc àùæc duång, laåi trúã vïì daåy hoåc. 113 Noái nhên taâi úã chöî ngheâo heân. 114 Kinh luên: taâi sùæp àùåt töí chûác viïåc nûúác. 115 Nghiïu Thuêën: hai vua truyïìn thuyïët àûúåc nhaâ nho coi laâ mêîu mûåc, àaä theo àûúåc àaåo trúâi maâ trõ dên. 116 Saâo Phuã Hûáa Do: Hai êín sô nöíi tiïëng àúâi Nghiïu. 117 Baá Di vaâ Thuác Tïì, hai ngûúâi lêëy viïåc nûúác mêët laâm xêëu höí, boã lïn nuái thuá dûúng haái rau vi maâ Îùn, khöng chõu ùn thoác nhaâ Chu. Chùng khûáng: khöng chõu. Ai hêìu chi ai: khöng ai chõu hêìu haå, phuåc dõch cho ai caã. 118 Hai àaåi cöng thêìn nhaâ Thûúng. 119 Thaái Cöng: Khûúng Tûã Nha, giaâ hún 70 tuöíi vêîn ngöìi cêu caá úã búâ söng Võ. Chu Vùn Vûúng nhên ài sùn gùåp öng, beân àoán öng vïì kinh, tön laâm thêìy. Öng giuáp Vùn Vûúng vaâ con laâ Vuä vûúng dûång nghiïåp nhaâ Chu. 120 Nghiïm Lùng: êín sô àúâi vua Quang Vuä. 121 Caây mêy cêu nguyïåt: caây trong mêy, cêu dûúái trùng laâ noái caãnh thanh cao êín dêåt. aáo cêìu: aáo cûâu, aáo may bùçng da thuá. Nghiïm Lùng ngöìi lêu nùm aáo cûâu àaä raách naát. 122 Trêìn Àoaân: hoåc röång, tinh thöng kinh Dõch, êín úã nuái Vuä Dûúng, tu luyïån àaåo tiïn. 123 Tuái thú ngêm phong võnh nguyïåt, coi cöng danh phuá quyá nhû giêëc chiïm bao. 124 Baãy ngûúâi àúâi Têën, tñnh tònh phoáng àaåt, thûúâng hoåp nhau vui chúi núi rûâng Truác (Truác Lêm thêët hiïìn). 125 Rûâng nhu biïín thaánh: àaåo nho daây nhû rûâng, röång nhû biïín. 126 Khai phong: múã phong thû.



Sûå cú: sûå tònh, nöng nöîi. 127 Qui lai: trúã vïì, quay vïì (vò meå chïët) 128 Saách Vùn Cöng: Saách qui àõnh nghi lïî vïì tang ma cûúái xin. 129 Chñn chûä cuâ lao: cöng lao khoá nhoåc cuãa cha meå nuöi daåy con. 130 Nhuä böå: buá sûäa, múám cúm. 131 Thiïn hûúng: hûúng trúâi, àêy duâng chó taâi nÎ�ng löîi laåc cuãa Vên Tiïn. 132 Baån taác: baån cuâng tuöíi, cuâng lûáa. 133 Loâng coân lo ngaåi vïì àûúâng xa nöîi gêìn chûa biïët röìi seä ra sao. 134 Tõ trêìn: traánh buåi, xa laánh cuöåc àúâi loaån laåc maâ ài úã êín. 135 Quaây quaä: vöåi quay phùæt ngay ài. 136 Dûúäng duåc: nuöi nêëng, daåy döî. Sinh thaânh: sinh ra vaâ gêy dûång nïn ngûúâi. 137 Vên Tiïn thêëy mùæt böîng töëi muâ. 138 Hoãi phùn: hoãi lêìn cho ra manh möëi. 139 Àêìu thang: böëc thuöëc. 140 Y hoåc, Thoå thïë, Àöng y caác böå saách y hoåc cöí truyïìn. 141 Ngên haãi tinh vi: saách thuöëc vïì caách chûäa mùæt. 142 Cang muåc: saách noái vïì tñnh chêët caác võ thuöëc. Thanh nang: chó saách cheáp caác phûúng thuöëc chûa hïì truyïìn cho ai. 143 Saách têåp húåp caác phûúng thuöëc hay àaä àûúåc duâng. 144 Ngûå Toaãn; Höìi xuên: caác saách thuöëc cöí. 145 Xuên thêìn: Võ chñnh võ phuå trong möåt thang thuöëc àöng y. 146 Noã nan: noái thuöëc sao khö cêín thêån. 147 Lû san: baâi phuá daåy pheáp xem maåch. 148 Luåc quên, Tûá vêåt: tïn hai thang thuöëc cùn baãn chûäa khñ, huyïët. 149 Thêåp toaân, Baát võ: hai baâi thuöëc böí chûäa bïånh taång phuã suy. 150 Baát trêån tên phûúng: saách thuöëc do danh y Trûúng Giúái Tên àúâi Minh soaån.

LUÅC VÊN TIÏN 51


151 Khi bõ caãm thûúâng uöëng thang Nguä saâi. 152 Luåc böå: saáu böå maåch. 153 Phuâ höìng: maåch nöíi. 154 Kinh laåc: caác àûúâng truyïìn dêîn khñ huyïët trong thên ngûúâi. 155 Maång mön: huyïåt úã giûäa hai quaã thêån. Tûúáng hoaã: dûúng khñ (thêån hoaã). 156 Cú thïí tñch nhiïåt àaä lêu, cêìn haå nhiïåt (giaáng hoaã). Tû êm: laâm vûúång êm lïn. 157 Huyânh liïn, huyânh baá, huyânh cêìm: ba võ thuöëc chûäa noáng. 158 Phaãi thïm gêëp böåi ba võ naây vaâo, thò noáng úã tim múái bònh thûúâng trúã laåi. 159 Vaån linh: thuöëc chûäa mùæt àau. 160 Hoaân tònh: thuöëc uöëng cho mùæt thïm saáng ra. 161 Àoâi cuöåc àoâi àaân: Àoâi ngûúâi bïånh phaãi àùåt tiïìn cûúåc trûúác. 162 Tiïn sû: àêy noái tiïn sû nghïì laâm thuöëc. 163 E khi ài àûúâng, Vên Tiïn coá laâm àiïìu gò phaåm àïën quó thêìn nïn bõ quó thêìn phaåt. 164 Cêîu: cêìu xin giuáp. 165 Chêu Diïåc; kinh dõch àúâi Chu. Saách coá 64 queã, 384 haâo. Thúâi xûa saách duâng vaâo viïåc boái toaán. 166 Huyânh kim, Daä haåc: hai saách noái vïì thuêåt boái toaán. 167 Luåc nhêm, Luåc giaáp: hai mön thuêåt söë boái toaán. 168 Can, chi: (trong khoa lñ söë). 169 Chiïm: boái. Löå trònh: noái viïåc ài àûúâng. 170 Ruâa thi: mai ruâa, coã thi laâ hai thûá duâng àïí boái. 171 Giao, saách, truâng: caách boái duâng ba àöìng tiïìn gieo saáu lêìn xuöëng àôa. 172 Trang: trang queã. Luåc xung: saáu haâo trong queã xung khùæc nhau. 173 Queã du höìn: quó noái viïåc höìn ài chúi vú vêín, ûáng vaâo viïåc Vên Tiïn bõ long àong núi àûúâng xa àêët khaách.



174 Àúâi Vên Tiïn bõ xaáo àöång, cöng danh trùæc trúã. 175 êën: phuâ pheáp trûâ taâ cuãa thêìy phaáp. 176 Phuâ chuá: laá buâa vaâ cêu thêìn chuá. 177 Höì linh: bêìu thiïng, coá thïí thu chûáa caã trúâi àêët. 178 Saái àêåu thaânh binh: raãy haåt àêåu maâ hoaá thaânh binh lñnh. 179 Àaåo hoaã: giêîm lïn lûãa. Phoá thang: dêën mònh vaâo nûúác söi. 180 Múã àaâng thiïn hoang: múã àûúâng trúâi àêët. 181 Hïì: hïì àöìng 182 Baân Cöí: öng töí cuãa trúâi àêët, vaån vêåt. Toaå tiïìn chûáng miïng: trûúác baân thúâ chûáng minh cho. 183 Tön Ngöå Khöng. 184 Voä hêåu: tïn möåt võ thêìn thûúâng ài laåi trïn àaåi dûúng. 185 Võ tûúáng àúâi Àûúâng. 186 Baâ tiïn cai quaãn tiïn nûä. 187 Cöng chuáa Nguä Long: nùm cöng chuáa cuãa Long vûúng. 188 Bònh nam nguä höí: nùm tûúáng duäng maänh àaánh chiïëm phûúng Nam. An dinh: àoáng yïn doanh traåi. 189 Chó chung caác võ thêìn úã trïn trúâi, dûúái êm phuã, vaâ trong loâng söng úã Àöång Àònh vaâ Xñch Lên. 190 Traáo chaác: lûâa döëi, trúã mùåt. 191 Thon von: cö àún sa suát gian nguy. 192 Khuyïn giaáo: ài xin cuãa böë thñ. 193 Cêìu bùæc qua raåch Laá Buön (Biïn Hoaâ). 194 Luöng tuöìng: túi búâi. 195 Hai rùçm: hai ngaây rùçm, tûác hai thaáng. 196 Àêët suåt trúâi sêåp, chó tai biïën lúán. 197 Sún quên: vua nuái, chó con höí. 198 Raâng raâng: raânh raânh. 199 Ngûúâi tang: ngûúâi bêån aáo tang.

LUÅC VÊN TIÏN 53


200 Quaãy àúm: cuáng lïî. 201 Cö Böìng: con thuyïìn leã loi. 202 Sao moåc nhiïìu khöng theo haâng löëi naâo. 203 Vúâi: khoaãng nûúác röång, loâng söng. 204 Phöi pha: qua quyát cho xong chuyïån. 205 Höëi: giuåc. Vêìy lûãa: nhoám lûãa. 206 Hêím huát chó thûá gaåo xêëu, thûác ùn ngûúâi ngheâo. 207 Traái muâi: traái chñn nuåc. 208 Doi: daãi àêët úã cûãa söng hay doåc söng. 209 Chñch, àêìm: ao höì. 210 Cûáu tûã: cûáu cho khoãi chïët. 211 Chùèng àaä: cûåc chùèng àaä. 212 Nguä Viïn (Nguä Tûã Tû) möåt lêìn bõ àuöíi rêët nguy, may àûúåc öng chaâi àûa thoaát qua söng. 213 Haång Voä luác bõ mêëy ngaân kõ binh Haán àuöíi gêëp túái söng Ö giang coá öng àònh trûúãng múâi qua söng (nhûng Haång Voä tûâ chöëi, úã laåi quyïët chiïën vaâ tûå saát). 214 Phöìn: giöëng, thûá haång. 215 Nhaâ cêìu: nhaâ phuå laâm löëi ài thöng nöëi hai nhaâ chñnh. 216 Gay: vùån quai cheâo chùåt vaâo coåc cheâo. 217 Trúá trinh: trúá trïu. 218 Cheo: loaâi nai xaå hûúng. 219 Thöíi loâ: thöíi luâa maånh vaâo möåt núi. Mûa tro: mûa buåi, mûa phuân 220 Du thêìn: thêìn ài xem xeát chöën dên gian. 221 Trong tuyïët àûa than: gùåp trúâi giaá tuyïët àûa giuáp ngûúâi than sûúãi. 222 Khöng hoaâ muâi chi: khöng Î�n uöëng gò. 223 Bön trònh: lïn àûúâng.



224 Nhún huynh: ngûúâi anh töët. 225 Hoaân: trúã vïì. Am mêy: chuâa nhoã heão laánh. 226 Tónh thên: thùm nom cha meå. 227 Cûúäng bûác phuå nûä, bêët chêëp àaåo nghôa. 228 Xuên huyïn: cha meå. 229 Àïí tang ba nùm cuäng chûa àuã baáo àaáp cöng sinh thaânh cuãa cha maå. 230 Hûäu tam bêët hiïëu: ba àiïìu bêët hiïëu. 231 Cam La: mûu sô thúâi Chiïën quöëc. 232 Khûúng Tûã Nha (xem CT 119). 233 Bön chön: nön vöåi. 234 Lûâa döëi. 235 Huyânh tuyïìn: suöëi vaâng. 236 Sùæt cêìm: tònh duyïn. 237 Thêët gia: chó vúå chöìng. 238 Nhùæc laåi chuyïån laâm thú toã tònh gùæn boá. 239 Hoaân Cöng sai ngûúâi noái vúái vua Löî giïët Tûã Cuã, chiïëm vúå cuãa em. 240 Àûúâng cung: cung vua Àûúâng. 241 Bêët Vi keán trong söë vúå mònh, möåt ngûúâi tuyïåt àeåp àaä coá mang, dêng cho Tûã Súã laâm vúå. Thaái tûã Súã lïn laâm vua, tûác Trang Tûúng vûúng. Ba nùm sau chïët, con Súã (thûåc chêët laâ con Bêët Vi) lïn ngöi Têìn Vûúng (Têìn Thuãy Hoaâng). 242 Tuåc truyïìn thú tröng boáng trùng maâ chûãa. Nùçng nùçng: quyïët möåt bïì khöng àöíi. 243 Àiïu Thuyïìn duâng kïë mô nhên quyïën ruä Laä Böë vaâ Àöíng Traác, khiïën Böë giïët Traác. 244 Coá àiïìu traái vúái yá mònh maâ àêm ra uêët ûác phiïìn muöån.

LUÅC VÊN TIÏN 55


Kiïìu Nguyïåt Nga

Àoaån naây àïën thûá Nguyïåt Nga, Haâ Khï phuã êëy theo cha hoåc haânh.

Kiïìu Cöng lïn chûác thaái khanh, Chó sai ra huyïån Àöng Thaânh chùn dên.(245)

Ra túâ khùæp hïët xa gêìn, Hoãi thùm hoå Luåc tòm lêìn àïën núi.

Khiïën quên àem bûác thû múâi, Luåc öng vêng lïånh túái núi dinh tiïìn.

Kiïìu cöng hoãi chuyïån Vên Tiïn. Luåc öng thêëy hoãi böîng liïìn khoác than.

Thûa rùçng: "Nghe tiïëng àöìn vang, Con töi nhuöëm bïånh giûäa àaâng boã thêy.

Biïåt tin tûâ êëy nhêîn nay,(246) Phuát nghe ngûúâi hoãi daå naây xöën xang.

Kiïìu cöng trong daå baâng hoaâng, Trúã vaâo noái laåi vúái naâng Nguyïåt Nga:

"Luåc öng noái laåi cuâng cha, Duyïn con raây àaä tröi hoa giaåt beâo. Riïng than chuát phêån tú àiïìu,(247)

Haán Giang chûa gùåp Ö Kiïìu laåi rúi".(248) Naâng rùçng: "Phaãi thiïåt nhû lúâi,

Xin cha sai keã múâi ngûúâi vaâo trong".



Nguyïåt Nga àûáng dûåa bïn phoâng, Tay öm bûác tûúång khoác roâng nhû mûa.

Cöng rùçng: "Naâo bûác tûúång xûa, Nguyïåt Nga con khaá àem àûa ngûúâi nhòn".

Luåc öng möåt buöíi ngöìi nhòn, Tay chên mùåt muäi giöëng in con mònh.

Chuyïån troâ sau trûúác phên minh, Luåc öng khi êëy sûå tònh múái hay: Thûúng con phêån baåc lùæm thay,

Nguyïìn xûa coân àoá con raây ài àêu?" Nguyïåt Nga chi xiïët nöîi sêìu,

Luåc öng thêëy vêåy thïm àau gan vaâng. Kiïëm lúâi khuyïn giaãi vúái naâng:

"Giaãi cún phiïìn naäo keão mang lêëy sêìu. Ngûúâi àúâi nhû boáng phuâ du,(249)

Súám coân töëi mêët cöng phu lúä laâng,(250) Cuäng chûa àöìng tõch àöìng saâng,(251)

Cuäng chûa nïn nghôa taâo khûúng àêu maâ. Cuäng nhû cûãa söí ngûåa qua,

Nghô naâo maâ uã mùåt hoa cho phiïìn". Naâng rùçng trûúác àaä troån nguyïìn,

Dêîu thay maái toác phaãi nhòn möëi tú". Cöng rùçng chuát nùång tònh xûa,

Beân àem tiïìn baåc taå àûa cho ngûúâi. Luåc öng caáo taå xin lui:

"Töi àêu daám chõu cuãa ngûúâi laâm chi. Ngúä laâ con treã mêët ài,

Hay àêu cöët caách coân ghi tûúång naây. Bêy giúâ con laåi thêëy àêy,

Têëm loâng thûúng nhúá dïî khuêy àùång naâo. Ngûãa tröng àêët röång trúâi cao,

Tre coân mùng mêët leä naâo cho cên". Luåc öng tûâ taå lui chên,

Kiïìu Cöng sai keã gia thêìn àûa sang.

LUÅC VÊN TIÏN 57


Nguyïåt Nga nhuöëm bïånh thúã than, NÎ�m canh luåy ngoåc xöën xang loâng vaâng:

"Nhúá khi thïì thöët giûäa àaâng, Chûa nguöi nöîi thaãm laåi vûúng lêëy sêìu.

Cöng àaâ chúâ àúåi bêëy lêu, Thaâ khöng cho gùåp buöíi àêìu thúâi thöi.

Biïët nhau chûa àùång mêëy höìi, Keã coân ngûúâi mêët trúâi öi laâ trúâi.

Thïì xûa taåc daå ghi lúâi, Thûúng ngûúâi quên tûã biïët àúâi naâo phai.

Tiïëc thay möåt àûáng anh taâi, Viïåc vùn viïåc voä naâo ai daám bò. Thûúng vò àeân saách loâng ghi,

Uöíng cöng naâo thêëy tiïëng gò laâ àêu. Thûúng vò hai taám tuöíi àêìu,

Ngûúâi àúâi nhû boáng phuâ du lúä laâng. Thûúng vò chûa àùång hiïín vang,

Nûúác tröi sûå nghiïåp hoa taân cöng danh. Thûúng vò àöi lûáa chûa thaânh,

Vuâa hûúng baát nûúác ai daânh ngaây sau.(252) Nùm canh chùèng ngúát gioåt chêu,

Mùåt nhòn bûác tûúång ruöåt àau nhû dêìn. Dûúng gian nay chùèng àùång gêìn,

Êm cung biïët coá thaânh thên chùng laâ". Kiïìu cöng thûác dêåy bûúác ra,

Nghe con than khoác xoát xa loâng vaâng. Khuyïn rùçng: "Con chúá cûu mang,

Gêîm trong coân mêët laâ àaâng xûa nay. Àúân cêìm ai núä dûát dêy,

Chùèng qua con taåo àöíi xêy khöng thûúâng" Naâng rùçng: "Khön xiïët nöîi thûúng,

Khi khöng gaäy caánh giûäa àûúâng chùèng hay. Nay àaâ loan phuång leã bêìy,

Niïåm nghiïng göëi chñch phêån naây àaä cam. TrÎ�m nÎ�m thïì chùèng loâng phaâm,(253)



Söng Ngên àûa baån Cêìu Lam rûúác ngûúâi. Thên con coân àûáng giûäa trúâi,

Xin thúâ bûác tûúång troån àúâi thúâi thöi". Kiïìu cöng trong daå chùèng vui:

"Con àaânh giûä tiïët troån àúâi hay sao?" Coá ngûúâi sang caã ngöi cao,

Thaái sû chûác troång trong traâo sùæc phong. Nghe àöìn con gaái Kiïìu cöng,

Nay mûúâi saáu tuöíi tú höìng chûa vûúng. Thaái sû duâng lïî vêåt sang,

Mûúån ngûúâi mai chûúác kïët àaâng sui gia.(254) Kiïìu cöng khön eáp Nguyïåt Nga, Lïî nghi àûa laåi vïì nhaâ thaái sû. Thaái sû chùèng biïët röång suy,

Àem àiïìu oaán hêån súám ghi vaâo loâng. Xaãy àêu giùåc moåi haânh hung,

Ö Qua quöëc hiïåu binh nhung dêëy loaân.(255) Àaánh vaâo túái aãi Àöìng Quan,

Súã vûúng phaán hoãi lûúäng ban quêìn thêìn: "Sao cho vûäng nûúác an dên,

Caác quan ai biïët mûu thêìn baây ra?" Thaái sû nhúá viïåc cûâu nhaâ,

Vöåi vaâng quyâ xuöëng têu qua ngai vaâng: "Thuúã xûa giùåc moåi dêëy loaân,

Vò ham sùæc töët phaá taân Trung Hoa. Muöën cho khoãi giùåc Ö Qua,

Àûa con gaái töët giao hoaâ thúâi xong. Nguyïåt Nga laâ gaái Kiïìu Cöng,

Tuöíi vûâa hai taám maá höìng àûúng xinh. Naâng àaâ coá sùæc khuynh thaânh,

Laåi thïm rêët bûåc taâi tònh haâo hoa. Àûa naâng vïì nûúác Ö Qua,

Phiïn vûúng ûng daå chùæc laâ baäi binh". Súã vûúng nghe têëu thuêån tònh,

LUÅC VÊN TIÏN 59


Chêu phï daåy sûá ra dinh Àöng Thaânh. Sùæc phong Kiïìu laäo thaái khanh:

"Viïåc trong nhaâ nûúác àaä àaânh cêåy ngûúi, Nguyïåt Nga naâng êëy nïn ngûúâi,

Lûåa ngaây thaáng chñn hai mûúi cöëng Höì". Kiïìu cöng vêng lïånh nhaâ vua,

Leä naâo maâ daám noái phö àiïìu naâo? Nguyïåt Nga trong daå nhû baâo,

Canh chêìy chùèng nguã nhûäng thao thûác hoaâi. Thêët tònh trêm noå biïëng caâi,

Dûåa mònh boã xaã toác daâi ngöìi lo: "Chiïu Quên xûa cuäng cöëng Höì,

Búãi ngûúâi Diïn Thoå hoaå àöì gêy nïn(256) Haånh Ngûún xûa cuäng chùèng yïn,

Búãi chûng Lû Kó cûåu hiïìm coân nghi.(257) Hai naâng chùèng àaä phaãi ài,

Möåt vò ngay chuáa möåt vò thaão cha. Chiïu Quên nhaãy xuöëng giang haâ,

Thûúng vua nhaâ Húán naâng àaâ quyïn sinh. Haånh Ngûún nhaãy xuöëng Trò Linh,

Thûúng ngûúâi Lûúng Ngoåc duyïn laânh phui pha. Túái nay phêån baåc laâ ta,

Nguyïån cuâng bûác tûúång troát àaâ chung thên. Tònh phu phuå nghôa quên thêìn,

Nghôa xa cuäng troån ún gêìn cuäng nïn. Nghôa tònh nùång caã hai bïn,

Nïëu ngay cuâng chuáa laåi quïn ún chöìng. Sao sao möåt thaác thúâi xong,(258)

Lêëy mònh baáo chuáa lêëy mònh sûå phu". Kiïìu cöng thûúng göëi àûúng lo,

Nghe con than thúã mêëy cêu thïm phiïìn. Kïu vaâo ngöìi dûåa trûúáng tiïìn,

Lêëy lúâi daåy döî cho tuyïìn thên danh:(259) "Chùèng qua laâ viïåc triïìu àònh,

Naâo cha coá muöën eáp tònh chi con".



Naâng rùçng: "Con kïí chi con, Bú vú chuát phêån mêët coân quaãn bao.

Thûúng cha tuöíi haåc àaä cao, E khi êëm laånh buöíi naâo biïët àêu.

Tuöíi giaâ boáng xïë nhaânh dêu, Súám xem töëi xeát ai hêìu cho cha?" Cöng rùçng: "Chùèng saá viïåc nhaâ,

Haäy an daå treã maâ qua nûúác ngûúâi. Höm nay àaä túái muâng mûúâi,

Khaá toan sùæm sûãa hai mûúi töëng haânh". Naâng rùçng: "Viïåc êëy àaä àaânh,

Coân lo hai chûä ên tònh chûa xong. Con xin sang laåy Luåc öng,

Laâm chay baãy bûäa troån cuâng Vên Tiïn. Ngoä cho ún ngaäi veån tuyïìn.

Phoâng sau xuöëng chöën huyânh tuyïìn gùåp nhau". Kiïìu cöng biïët nghô trûúác sau,

Daåy cho tiïìn baåc cêëp hêìu àûa ài. Luåc öng ra rûúác möåt khi,

Nguyïåt Nga vaâo àùåt lïî nghi sùén saâng. Ngaây laânh giúâ ngoå àùng àaân.

ùn chay nùçm àêët cho chaâng Vên Tiïn. Múã ra bûác tûúång treo lïn,

Trong nhaâ cho túái laáng giïìng àïìu thûúng. Nguyïåt Nga cêët tiïëng khoác than:

"Vên Tiïn anh húäi suöëi vaâng coá hay". Baãy ngaây röìi viïåc ma chay,

Laåi àem tiïìn baåc taå raây Luåc öng: "Tröng chöìng maâ chùèng thêëy chöìng, Àaä àaânh möåt nöîi maá höìng vö duyïn.

Raây vua gaã thiïëp vïì Phiïn, Quyïët loâng xuöëng chöën cûãu tuyïìn thêëy nhau.

Chùèng chi cuäng goåi laâ dêu, Muöën lo viïåc nûúác phaãi êu viïåc nhaâ.

LUÅC VÊN TIÏN 61


Möåt ngaây möåt bûúác möåt xa, Cuãa naây àïí laåi cho cha dûúäng giaâ".

Laåy röìi nûúác mùæt nhoã sa, Nguâi nguâi laåy taå bûúác ra trúã vïì.

Caác quan xe giaá böån bïì, Nùm mûúi thïí nûä hêìu kïì chên tay.

Hai mûúi nay àaä àïën ngaây, Caác quan baão höå àûa ngay xuöëng thuyïìn.

Nguyïåt Nga vöåi khiïën Kim Liïn, Lïn múâi thên phuå xuöëng thuyïìn xem qua.

Cöng rùçng: "Thêåt daå xoát xa, Con àûâng bõn rõn cho cha thaãm sêìu".

Naâng rùçng non nûúác cao sêu, Tûâ àêy xa caách con hêìu thêëy cha.

Thên con vïì nûúác Ö Qua, Àaä àaânh möåt nöîi laâm ma àêët ngûúâi.

Hai phûúng Nam Bùæc caách vúâi, Chuát xin gúãi laåi möåt lúâi laâm khuêy.

Hiu hiu gioá thöíi ngoån cêy, êëy laâ höìn treã vïì raây thùm cha".

Kiïìu cöng luåy ngoåc nhoã sa, Caác quan ai nêëy cuäng laâ àïìu thûúng.

Chùèng qua viïåc úã quên vûúng, Cho nïn phuå tûã hai àûúâng xa xöi. Buöìm trûúng thuyïìn vöåi taách vúâi,

Caác quan àûa àoán nguâi nguâi àûáng tröng. Mûúâi ngaây àaä túái aãi Àöìng,

Mïnh möng biïín röång àuâng àuâng soáng xao. Àïm nay chùèng biïët àïm naâo,

Boáng trùng vùçng vùåc boáng sao múâ múâ. Trïn trúâi lùång leä nhû túâ,

Nguyïåt Nga nhúä nöîi toác tú chùèng troân. Than rùçng noå nûúác kòa non,

Kiïíng thúâi thêëy àoá ngûúâi coân vïì àêu?" Quên hêìu àïìu nguã àaä lêu,



Leán ra múã bûác reâm chêu möåt mònh: "Vùæng ngûúâi coá boáng trùng thanh,

Trùm nùm xin gúãi chuát tònh laåi àêy. Vên Tiïn anh húäi coá hay,

Thiïëp nguyïìn möåt têëm loâng ngay vúái chaâng". Than röìi lêëy tûúång vai mang,

Nhùæm doâng nûúác chaãy vöåi vaâng nhaãy ngay. Kim Liïn thûác dêåy múái hay,

Cuâng quên thïí nûä möåt bêìy àïìu lo. Cuâng nhau lùång chùèng daám hö,

Thêìm toan mûu kïë chùèng cho löå tònh: "Viïåc naây laâ viïåc triïìu àònh,

Àöëc quan hay àùång ùæt mònh thaác oan. Muöën cho cêín nhiïåm trùm àaâng,

Kim Liïn thïë lêëy laâm naâng Nguyïåt Nga. Traá hön vïì nûúác Ö Qua,

Ai maâ vaåch laá ai maâ tòm sêu?" Tñnh röìi xong xaã chûúác mêìu,

Phuát nghe thuyïìn àaä àïën àêìu aãi quan. Àöëc quan xe giaá sûãa sang,

Kiïåu trûúng loång phuång rûúác naâng vïì Phiïn. Naâo hay tò têët Kim Liïn,

Àùång laâm hoaâng hêåu nûúác Phiïn möåt àúâi. Nguyïåt Nga nhaãy xuöëng giûäa vúâi,

Soáng thêìn àûa àêíy vaâo núi baäi raây. Boáng trùng vûâa khuêët ngoån cêy,

Nguyïåt Nga höìn haäy chúi raây êm cung. Xiïët bao sûúng tuyïët àïm àöng,

Mònh nùçm giûäa baäi laånh luâng ai hay. Quan êm thûúng àêëng thaão ngay,

Beân àem naâng laåi boã raây vûúân hoa. Dùån rùçng: "Naâng húäi Nguyïåt Nga,

Tòm núi nûúng naáu cho qua thaáng ngaây. Àöi ba nùm nûäa gêìn àêy,

LUÅC VÊN TIÏN 63


Vúå chöìng sao cuäng sum vêìy möåt núi". Nguyïåt Nga giêy phuát tónh húi,

Àõnh höìn múái nghô mêëy lúâi chiïm bao. Nïn hû chûa biïët laâm sao,

Bêy giúâ biïët kiïëm chöën naâo dung thên? Möåt mònh luöëng nhûäng bêng khuêng,

Phuát àêu trúâi àaä raång hûâng vûâng àöng. Möåt mònh mang bûác tûúång chöìng, Xaãy àêu laåi gùåp Buâi öng daåo vûúân.

Öng rùçng: "Naâng úã haâ phûúng, Viïåc chi maâ túái trong vûúân hoa ta?"

Naâng rùçng: "Trêån gioá höm qua, Chòm thuyïìn àïën nöîi mònh ra thïë naây.

Töëi tùm sêíy bûúác túái àêy, Xin soi xeát túái thú ngêy laåc àaâng". Buâi öng àûâng ngùæm tûúáng naâng.

Chùèng trang àaâi caác cuäng haâng trêm anh. Àêìu àuöi han hoãi sûå tònh,

Naâng beân lúâi thiïåt viïåc mònh baây qua. Buâi öng mûâng rûúác vïì nhaâ,

Thay xiïm àöíi aáo nuöi maâ laâm con. Rùçng: "Ta sanh àùång chöìi non, Tïn laâ Buâi Kiïåm haäy coân úã kinh. Trong nhaâ khöng gaái hêåu sinh,

Ngaây nay àùång gùåp minh linh phûúác trúâi". Nguyïåt Nga úã àaä yïn núi,

Àïm àïm nghô lûúång viïåc àúâi gêìn xa. Möåt lo vïì nûúác Ö Qua,

E vua bùæt töåi cha giaâ rêët oan. Hai lo phêån gaái höìng nhan,

Súå khi baão dûúäng mûu toan leä gò.(260) Nguyïåt Nga luöëng nhûäng sêìu bi, Xaãy àêu Buâi Kiïåm túái khi vïì nhaâ.

Tûâ ngaây thêëy mùåt Nguyïåt Nga, Àïm àïm trùçn troåc phoâng hoa mêëy lêìn.



Thêëy naâng thúâ bûác tûúång nhên, Nghiïåm trong tònh yá dêìn lên hoãi liïìn:(261)

"Tûúång naây sao giöëng Vên Tiïn. Bêëy lêu thúâ coá linh thiïng àiïìu gò?"

Naâng rùçng: "Laâm phêån nûä nhi, Möåt cêu chaánh tiïët phaãi ghi vaâo loâng.(262)

Trùm nùm cho veån àaåo toâng, Söëng sao thaác vêåy möåt chöìng maâ thöi".

Kiïåm rùçng: "Naâng noái sai röìi, Ai tûâng baán àùæt maâ ngöìi chúå trûa.

Laâm ngûúâi trong coäi gioá mûa, Baãy mûúi, mêët mùåt ngûúâi xûa thêëy naâo?

Chuáa xuên coân úã vûúân àaâo, Ong qua bûúám laåi biïët bao nhiïu lêìn!

Chuáa àöng ra khoãi vûúân xuên, Hoa taân nhuåy rûäa nhû rûâng boã hoang!

úã àúâi ai cêåy giaâu sang, Ba xuên moân hïët, ngaân vaâng khön mua.(263)

Hay chi nhû vaäi úã chuâa, Möåt cùn cûãa kheáp böën muâa laånh tanh?

Linh àinh möåt chiïëc thuyïìn tònh, Mûúâi hai bïën nûúác biïët mònh vaâo àêu?

Ai tûâng mùåc aáo khöng bêu,(264) ùn cúm khöng àuäa ùn trêìu khöng cau?

Naâng sao chùèng nghô trûúác sau, Giûä öm bûác tûúång bêëy lêu thiïåt mònh".

Naâng rùçng: "Xûa hoåc sûã kinh, Laâm thên con gaái chûä trinh laâm àêìu.

Chùèng phen thoái nûúác Trõnh àêu,(265) Heån ngûúâi túái giûäa vûúân dêu tûå tònh".

Kiïåm rùçng: "Àaä biïët sûã kinh, Sao khöng soi xeát, àïí mònh ngöìi khöng?

Höì Dûúng xûa múái goaá chöìng, Coân mú nhan sùæc Töëng cöng cuäng vûâa.(266)

LUÅC VÊN TIÏN 65


Haå Cú lúán nhoã àïìu ûa, Súám àûa Doaän, Phuã töëi ngûâa Trêìn Quên.(267)

Húán xûa Lûä Hêåu thanh xuên, Coân vûâa Cao Töí múái àaânh Dõ Ki.(268)

Àûúâng xûa Voä Hêåu thiïåt gò, Di Tön khi treã Tam Tû luác giaâ.(269)

Cûá trong saách vúã noái ra, Möåt àúâi sung sûúáng cuäng qua möåt àúâi!

Ai ai cuäng úã trong trúâi Chñnh chuyïn, chùæc nïët, chïët thúâi cuäng ma.(270)

Ngûúâi ta chùèng lêëy ngûúâi ta, Ngûúâi ta àêu lêëy nhûäng laâ tûúång nhên?

Cho nïn tiïëc phêån höìng nhan, Hoåc àúâi Nhû yá veä chaâng Vùn Quên".(271)

Nguyïåt Nga biïët àûác tiïíu nhên, Laâm thinh toan chûúác thoaát thên cho röìi.

Buâi öng ngon ngoåt trau döìi, Muöën naâng cho àùång saánh àöi con mònh:

"Laâm ngûúâi chêëp nhûát sao àaânh,(272) Hïî laâ lõch sûå coá kinh coá quyïìn.(273)

Túái àêy duyïn àaä beán duyïn, Trùng thanh gioá maát cùæm thuyïìn àúåi ai?

Nhúá cêu xuên bêët taái lai, Ngaây nay hoa núã e mai hoa taân. Laâm chi thiïåt phêån höìng nhan,

Nùm canh göëi phuång maân loan laånh luâng? Voång Phu xûa cuäng tröng chöìng,

Ngaây xanh moân moãi maá höìng phui pha. Thöi thöi khuyïn chúá thúã ra,

Vêìy cuâng con laäo möåt nhaâ cho xuöi".(274) Nguyïåt Nga giaã daång mûâng vui,

Thûa rùçng: "Ngûúâi coá cöng nuöi bêëy chêìy. Töi xin daám gúãi loâng naây,

Haäy tua chêåm chêåm seä vêìy nhún duyïn.(275) Töi xin laåy taå Vên Tiïn,



Chay àaân baãy bûäa cho tuyïìn thó chung". Cha con thêëy noái mûâng loâng,

Doån nhaâ sûãa chöî àöång phoâng cho xuï. Chiïëu hoa göëi saåch böån bïì,

Cöî àöì baát bûãu chónh tïì chûng ra.(276) Xaãy vûâa túái luác canh ba,

Nguyïåt Nga lêëy buát àïì vaâ cêu thú. Daán trïn vaách phêën möåt túâ,

Vai mang bûác tûúång möåt giúâ ra ài. Hai bïn búâ buåi rêåm rò,

Àïm khuay vùæng veã gùåp khi trùng lúâ. Laå chûâng àûúâng saá bú vú,

Coá bêìy àom àoám saáng nhúâ ài theo. Qua truöng röìi laåi lïn àeâo,

Dïë kïu dùæng doãi sûúng gieo laånh luâng. Giaây saânh, àaåp soãi thùèng xöng,(277) Vûâa may trúâi àaä vûâng àöng löë àêìu.

Nguyïåt Nga ài àùång höìi lêu, Tòm núi baân thaåch ngoä hêìu nghó chên.

Ngûúâi ngay trúâi phêåt cuäng vêng, Laäo baâ chöëng gêåy trong rûâng bûúác ra.

Hoãi rùçng: "Naâng phaãi Nguyïåt Nga, Khaá tua gùæng gûúång vïì nhaâ cuâng ta.(278)

Khi khuya nùçm thêëy Phêåt baâ, Ngûúâi àaâ maách baão nïn giaâ túái àêy".

Nguyïåt Nga baán tñn baán nghi, Àaânh liïìu nhùæm mùæt theo ài vïì nhaâ.

Bûúác vaâo thêëy nhûäng àaân baâ, Laâm nghïì bö vaãi luåa laâ maâ thöi.

Nguyïåt Nga àaânh daå úã röìi, Tûâ àêy múái biïët nöíi tröi chöën naâo.

Hoãi thùm ra chöën Ö Saâo, Quan san mêëy dùåm ài vaâo túái núi.(279)

LUÅC VÊN TIÏN 67


Chuá thñch

245 Chùn dên: trõ dên, cho dên yïn öín laâm ùn. 246 Nhêîn nay: àïën nay, túái bêy giúâ. 247 Tú àiïìu: tú àoã xe duyïn. 248 Nguyïåt Nga chûa nïn nghôa vúå chöìng vúái Vên Tiïn, cuäng nhû Chûác nûä, Ngûu lang chûa kõp gùåp nhau trïn söng Ngên maâ nhõp cêìu Ö àaä rúi mêët, khöng bao giúâ gùåp laåi àûúåc nûäa. 249 Phuâ du: con vúâ. 250 Cöng phu lúä laâng: boã sûác ra laâm dang dúã. 251 Àöìng tõch àöìng saâng: cuâng giûúâng cuâng chiïëu. 252 Vuâa hûúng baát nûúác: baát hûúng vaâ cheán nûúác thúâ. 253 Vûâa àûa chöìng vïì laåi bïn kia söng Ngên, thò àaä laåi àïën Cêìu Lam rûúác ngûúâi tònh khaác. yá noái mêët chöìng naây tòm chöìng khaác. 254 Mai chûúác: ngûúâi laâm möëi. 255 Ö Qua: tïn ngêìm chó giùåc Qua Oa úã bïí vaâo cûúáp phaá miïìn Chêu Àöëc, Haâ Tiïn. 256 Chiïu Quên thúâi Haán Nguyïn àïë bõ tuyïín laâm cung nûä. Naâng khöng chõu àuát loát cho Mao Diïn Thoå nïn bõ y veä xêëu ài, vua khöng vúâi àïën. Vïì sau bõ choån tiïën vua Hung Nö. 257 Haånh Ngûún: Nhên vêåt truyïån Nhõ Àöå Mai. 258 Sao sao: duâ thïë naâo ài nûäa. 259 Thên danh: thên mònh vaâ danh dûå. 260 E rùçng ngûúâi che chúã vaâ nuöi nêëng mònh coá mûu toan gò? 261 Dêìn lên: lên la dêìn dêìn. 262 Chaánh tiïët: trinh tiïët, ngay thùèng. 263 Ba xuên: ba thaáng xuên, tuöíi xuên. 264 Bêu: cöí aáo. 265 Chùèng phen: chùèng bùæt chûúác. Thoái nûúác Trõnh: thoái taâ dêm nhû trai gaái nûúác Trõnh treâo tûúâng àoán ngoä ruã rï nhau ra núi àöìng nöåi àïí thoaã loâng duåc.



266 Cöng chuáa Höì Dûúng chöìng chïët, phaãi loâng Töëng Hoùçng. 267 Haå Cú: Con gaái Trõnh Muåc Cöng, xinh àeåp, lùèng lú, coá chöìng maâ vêîn möåt luác ngoaåi tònh vúái nhiïìu ngûúâi. 268 Lûä Hêåu: vúå Haán Cao Töí mêët, Lûä Hêåu tû thöng vúái Dõ Ki (Thêím Tûå Cú) cho Tûå Cú laâm taã thûâa tûúáng àïí tiïån bïì chung chaå. 269 Voä Hêåu thöng tònh vúái hai anh em Trûúng Xûúng Töng vaâ Trûúng Dõch Chi. (Tûác Di Tön, Tam Tû). 270 Chñnh chuyïn: möåt bïì tiïët haånh. Trùæc nïët: mêët nïët. 271 Naâng Nhû yá sau khi cûáu VÎ�n Quên thoaát naån, àem loâng yïu chaâng, veä hònh chaâng. Sau hai ngûúâi lêëy nhau (tuöìng cöí). 272 Chêëp nhûát: cêu nïå vïì möåt leä. 273 Hïî laâ ngûúâi traãi àúâi thò phaãi biïët caã chêëp kinh (tuên thuã nguyïn tùæc) lêîn toâng quyïìn (vûúåt ngoaâi nguyïn tùæc). 274 Vêìy: sum hoåp. 275 Tua: nïn phaãi. 276 Göëi saách: göëi gêëp nhiïìu lúáp, coá thïí chöìng lïn nhau maâ ngöìi dûåa. Baát bûãu: taám vêåt quyá laâ gûúm, giaáo, buáa... bùçng àöìng hay baåc àïí baây cho thïm sang troång. 277 Giêìy xeáo lïn saânh, àaåp lïn soãi. 278 Khaá tua: phaãi nïn. 279 Nguyïåt Nga àaä tröi giaåt túái chöën cûãa aãi vaâ nuái non, xa xöi caách trúã.

LUÅC VÊN TIÏN 69


Vên Tiïn - Nguyïåt Nga

Àoaån naây túái thûá ra àúâi, (280) Vên Tiïn thuúã êëy úã núi chuâa chiïìn.

Nûãa àïm nùçm thêëy öng tiïn, Àem cho cheán thuöëc mùæt liïìn saáng ra.

Keä tûâ nhuöëm bïånh àûúâng xa, Thaáng ngaây thêëm thoaát kïí àaâ saáu nùm.

Tuöíi cha raây àaä nùm lùm, Chaånh loâng nhúá túái àêìm àêìm luåy sa.

Vên Tiïn tñnh trúã laåi nhaâ, Húán Minh àûa khoãi nùm ba dùåm àûúâng.

Tiïn rùçng : "Ta laåi höìi hûúng, Ún nhau sau gùåp khoa trûúâng seä hay".

Minh rùçng : "Töi vöën chùèng may, Ngaây xûa mùæc phaãi aán àaây tröën ài.

Daám àêu baây mùåt ra thi, Àaä àaânh hai chûä quy y chuâa naây". (281)

Tiïn rùçng : "Phûúác gùåp khoa naây, Sao sao cuäng tñnh sum vêìy cuâng nhau.

Mêëy nùm hêím huát tûúng rau, (282) Khoá ngheâo núä phuå sang giaâu àêu quïn.

Luác hû coân coá luác nïn, Khuyïn ngûúâi chûã daå cho bïìn thaão ngay".



Húán Minh trúã laåi am mêy, Vên Tiïn vïì möåt thaáng chêìy túái núi.

Luåc öng nûúác mùæt tuön rúi, Ai deâ con söëng trïn àúâi thêëy cha !

Xoám giïìng cö baác gêìn xa, Àïìu mûâng chaåy túái chêåt nhaâ hoãi thùm.

Öng rùçng : "Kïí àaä mêëy nùm, Con mang bïånh têåt ùn nùçm núi nao ?"

Thûa rùçng : "Hoaån naån xiïët bao, Meå töi phêìn möå núi naâo viïëng an ".

Àùåt baây lïî vêåt nghiïm trang, Àoåc baâi vùn tïë trûúác baân minh sinh : (283)

"Suöëi vaâng höìn meå coá linh, Chûáng cho con treã loâng thaânh ngaây nay.

Tûúãng bïìn nguöìn nûúác cöåi cêy, (284) Cöng cao ngaân trûúång ngaäi daây chñn trùng. (285)

Suy trang nùçm giaá, khoác mùng, (286) Hai mûúi böën thaão chùèng bùçng ngûúâi xûa". (287)

Vên Tiïn nûúác mùæt nhû mûa, Tïë röìi hoãi viïåc khi xûa úã nhaâ.

Öng rùçng : "Coá naâng Nguyïåt Nga, Baåc tiïìn àem giuáp cûãa nhaâ múái xuï.

Nhúâ naâng nïn múái ra bïì, (288) Chùèng thò khoá àoái boã quï ài röìi".

Vên Tiïn nghe noái húäi öi, Chaånh loâng nghô laåi möåt höìi giêy lêu.

Hoãi rùçng : "Naâng êëy úã àêu, Àùång con àïën àoá àaáp cêu ên tònh".

Luåc öng thuêåt viïåc triïìu àònh, Àêìu àuöi chuyïån vaän toã tònh cuâng Tiïn:

"Kiïìu cöng raây úã Têy Xuyïn, Cuäng vò mùæc nõnh biïëm quyïìn àuöíi ra". (289)

Tiïn rùçng : "Caám nghôa Nguyïåt Nga Töi xin qua àoá thùm cha naâng cuâng.

LUÅC VÊN TIÏN 71


Têy Xuyïn ngaân dùåm thùèng xöng, Àïën núi ra mùæt, Kiïìu cöng khoác liïìn:

"Nguyïåt Nga raây úã nûúác Phiïn, Biïët sao cho àùång àoaân viïn cuâng chaâng ?

Mêëy thu Höì Viïåt àöi phang, (290) Cuäng vò maáy taåo eán nhaân reä nhau.

Thêëy chaâng daå laåi thïm àau, Àêët trúâi bao núä chia bêu cho àaânh. (291)

Heåp hoâi àùång chuát nûä sanh. Tröng cho chöìi quïë tröí nhaânh mêîu àún". (292)

Noái röìi luåy nhoã àoâi cún: "Cuäng vò möåt sûå oaán húân nïn gêy.

Thöi con úã laåi bïn naây, Höm mai thêëy mùåt cho khuêy loâng giaâ".

Vên Tiïn tûâ êëy lên la, Ön nhuêìn kinh sûã chúâ khoa ûáng kò,

Nùm sau lïånh múã khoa thi, Vên Tiïn vaâo taå xin ài tûåu trûúâng.

Trúã vïì thûa vúái xuên àûúâng, Kinh sû ngaân dùåm möåt àûúâng thùèng ra. (293)

Vên Tiïn dûå truáng khöi khoa, (294) Àûúng trong nhêm tñ thiïåt laâ nùm nay.

Nhúá lúâi thêìy noái thêåt hay, Bùæc phûúng gùåp chuöåt hùèn raây nïn danh.

Vên Tiïn vaâo taå triïìu àònh, Lïånh ban y maäo hiïín vinh vïì nhaâ.

Xaãy nghe tin giùåc Ö Qua, Phuã vêy quan aãi, quên ba böën ngaân.

Súã vûúng phaán trûúác ngai vaâng: Chó sai quöëc traång deåp loaân bêìy ong. (295)

Traång nguyïn têu trûúác bïå röìng: "Xin dêng möåt tûúáng anh huâng àïì binh. (296)

Coá ngûúâi hoå Húán tïn Minh, Sûác àûúng Haång Voä maånh kònh Trûúng Phi.

Ngaây xûa mùæc aán tröën ài,



Phaãi vïì nûúng naáu tûâ bi êín mònh". Súã vûúng phaán trûúác triïìu àònh, Chó sai tha töåi Húán Minh àoâi vïì.

Sùæc phong phoá tûúáng bònh di, (297) Tiïn Minh tûúng höåi xiïët gò mûâng vui. (298)

Nhêët thanh phêën phaát oai löi, (299) Tiïn phong hêåu têåp tröëng höìi têën binh. (300)

Quan sún ngaân dùåm àùng trònh, Laänh cúâ bònh tùåc phaá thaânh Ö Qua. (301)

Laâm trai ún nûúác núå nhaâ, Thaão cha, ngay chuáa, múái laâ taâi danh. Phuát àêìu binh àaáo quan thaânh, (302)

Ö Qua xem thêëy, xuêët haânh cûå àang. (303) Tûúáng Phiïn hai gaä àûúâng àûúâng,

Möåt chaâng Hoaã Höí möåt chaâng Thêìn Long. Laåi thïm Cöët Àöåt nguyïn nhung,

Mùæt huâm rêu àoã tûúáng hung laå luâng. Húán Minh ra sûác tiïn phong,

Àaánh cuâng Hoaã Höí Thêìn Long möåt höìi. Húán Minh chuây giaáng dûúâng löi, (304) Hai chaâng àïìu bõ möåt höìi maång vong.

Nguyïn nhung Cöët Àöåt nöíi xung, Hai tay xaách buáa àaánh cuâng Húán Minh.

Húán Minh sûác chùèng daám kònh, Thêëy chaâng hoaá pheáp thoaát mònh trúã lui.

Vên Tiïn àêìu àöåi kim khöi, Tay cêìm siïu baåc mònh ngöìi ngûåa ö. (305)

Möåt mònh lûúát trêån xöng vö, Thêëy ngûúâi Cöët Àöåt biïín hö yïu taâ.

Vöåi vaâng trúã ngûåa lui ra, Truyïìn àem maáu choá àïìu thoa ngoån cúâ.

Ba quên gûúm giaáo àïìu dú, Yïu ma xem thêëy möåt giúâ vúä tan.

Pheáp taâ Cöët Àöåt hïët phûúng,

LUÅC VÊN TIÏN 73


Phûâng phûâng nöíi giêån àaánh chaâng Vên Tiïn. Trung, tiïìn, taã, hûäu, lûúäng biïn,

Traång nguyïn - Cöët Àöåt àaánh liïn töëi ngaây. Sa cú Cöët Àöåt chaåy ngay,

Vên Tiïn giuåc ngûåa kñp raây àuöíi theo. Àuöíi qua múái àùång baãy àeâo,

Khaá thûúng Cöët Àöåt vêån ngheâo naâi bao. (306) Chaåy ngang qua nuái Ö Saâo,

Phuát àêu con ngûåa sao haâo thûúng öi. Vên Tiïn cheám Cöët Àöåt röìi,

Àêìu treo cöí ngûåa phaãn höìi böín quên. Öi thöi böën phña àïìu rûâng,

Trúâi àaâ töëi mõt laåc chûâng gêìn xa. Möåt mònh laåc neão vaâo ra,

Lêìn theo àûúâng nuái phuát àaâ tam canh. (307) Möåt mònh trong chöën non xanh, Khöng ai maâ hoãi löå trònh trúã ra. Àoaån naây túái thûá Nguyïåt Nga, úã àêy tñnh àaä hún ba nùm röìi.

Àïm khuya trong ngoån àeân ngöìi, Chùèng hay trong daå böìi höìi viïåc chi:

"Quên êm thuúã trûúác noái chi, eáo le phónh thiïëp loâng ghi nhúá hoaâi.

Àaä àaânh àaá naát vaâng phai, Àaä àaânh xuöëng chöën daå àaâi gùåp nhau.

Khöng tröng möìng baãy àïm thu, Khöng tröng bêìy quaå àöåi cêìu àûa sao. (308)

Phaãi chi hoãi àùång Nam Taâo, Àïm nay cho àïën àïm naâo gùåp nhau ?"

Nguyïåt Nga gûúång giaãi cún sêìu, Xaãy nghe laåc ngûåa úã àêu túái nhaâ.

Kïu rùçng: "Ai úã trong nhaâ, Àûúâng vïì quan aãi chó ra cho cuâng".

Nguyïåt Nga ngöìi súå haäi huâng, Vên Tiïn xuöëng ngûåa thùèng xöng bûúác vaâo.



Laäo baâ lêåt àêåt hoãi chaâo : "úã àêu maâ túái rûâng cao möåt mònh ?"

Vên Tiïn múái noái sûå tònh : "Töi laâ quöëc traång traâo àònh sai ra.

Àem binh deåp giùåc Ö Qua, Laåc àûúâng àïën hoãi thùm nhaâ baâ àêy".

Laäo baâ nghe noái súå thay : "Xin öng chúá chêëp töi nay muå giaâ ". Vên Tiïn ngöìi ngùæm Nguyïåt Nga,

Laåi xem bûác tûúång loâng àaâ sinh nghi. Hoãi rùçng: "Bûác êëy tûúång chi,

Khen ai kheáo veä dung nghi giöëng mònh. Àêìu àuöi chûa roä sûå tònh,

Laäo baâ khaá noái taánh danh cho tûúâng ". Laäo baâ chùèng daám lúâi gian :

"Tûúång naây vöën thiïåt chöìng naâng ngöìi àêy". Tiïn rùçng : "Naâng xaách laåi àêy,

Noái trong tïn hoå tûúång naây ta nghe". Nguyïåt Nga loâng rêët kiïng deâ,

Mùåt thúâi giöëng mùåt, coân e laå ngûúâi. Ngöìi che tay aáo höí ngûúi,

Vên Tiïn thêëy vêåy móm cûúâi möåt khi. Rùçng : "Sao naâng chùèng noái ài,

Hay laâ ta hoãi àöång chi chùng laâ ?" Nguyïåt Nga kheáp neáp thûa qua :

"Ngûúâi trong bûác tûúång tïn laâ Vên Tiïn. Chaâng àaâng vïì chöën cûãu tuyïìn,

Thiïëp lùm troån àaåo, laánh miïìn gioá trùng". Vên Tiïn nghe noái hoãi phùn :

"Chöìng laâ tïn êëy vúå rùçng tïn chi ?" Naâng beân toã thiïåt möåt khi,

Vên Tiïn vöåi vaä xuöëng quò voâng tay. Thûa rùçng : "May gùåp nhau àêy, Xin àïìn ba laåy seä baây nguöìn cún.

LUÅC VÊN TIÏN 75


Àïí lúâi thïå haãi minh sún, (309) Mang ún trûúác phaãi àïìn ún cho röìi.

Vên Tiïn vöën thiïåt laâ töi, Gùåp nhau nay àaä phó röìi ûúác mú". Nguyïåt Nga baãng laãng bú lú, (310)

Nûãa tin rùçng baån, nûãa ngúâ rùçng ai. Thûa rùçng : "Àaä thiïåt tïn ngaâi,

Khuác nöi xin cûá àêìu baâi phên qua". (311) Vên Tiïn dêîn tñch xûa ra,

Nguyïåt Nga khi êëy khoác oaâ nhû mûa. Ên tònh caâng kïí caâng ûa,

Maãng coân bõn rõn trúâi vûâa saáng ngay. Xa nghe quên oá vang dêìy,

Böën bïì rûâng buåi khùæp baây can qua. Vên Tiïn lïn ngûåa trúã ra,

Thêëy cúâ àïì chûä hiïåu laâ Húán Minh. Húán Minh khi êëy dûâng binh,

Anh em mûâng rúä toã tònh cuâng nhau. Minh rùçng : "Têíu têíu úã àêu, (312) Cho em ra mùæt chõ dêu thïë naâo".

Vên Tiïn àem Húán Minh vaâo, Nguyïåt Nga àûáng dêåy miïång chaâo coá duyïn.

Minh rùçng : "Tûúãng chõ úã Phiïn, Quyïët àem binh maä sang miïìn Ö Qua.

May àêu sum hiïåp möåt nhaâ, Giùåc àaâ an giùåc khaãi ca höìi traâo". Tiïn rùçng : "Naâng tñnh thïë naâo ?"

Naâng rùçng : "Anh haäy vïì traâo têu lïn. Ngoã nhúâ lûúång caã bïì trïn,

Lõnh tha töåi trûúác múái nïn vïì nhaâ ". Tiïn, Minh trúã ngûåa àïìu ra,

Àem binh trúã laåi triïìu ca àïì huïì. (313) Súã vûúng nghe traång nguyïn vïì,

Sai quan tiïëp rûúác vaâo kïì bïn ngai. Súã vûúng bûúác xuöëng kim ngai,



Tay bûng cheán rûúåu thûúãng taâi traång nguyïn. Phaán rùçng : "Trêîm súå nûúác Phiïn, Coá ngûúâi Cöët Àöåt pheáp tiïn laå luâng.

Nay àaâ trûâ Cöët Àöåt xong, Thiïåt trúâi sanh traång giuáp trong nûúác nhaâ.

Phaãi chi trûúác coá traång ra, Laâm chi nïn nöîi Nguyïåt Nga cöëng Höì ".

Lïånh truyïìn múã yïën triïìu àö, Raây mûâng trûâ àùång giùåc Ö Qua röìi.

Traång nguyïn quò têëu möåt höìi, Nguyïåt Nga caác viïåc khuác nöi roä raâng.

Súã vûúng nghe têëu ngúä ngaâng. Phaán rùçng : "Trêîm tûúãng rùçng naâng úã Phiïn

Chùèng ngúâ naâng vúái traång nguyïn, Cuâng nhau trûúác coá nhên duyïn thuúã àêìu ".

Thaái sû trûúác bïå quò têu : "Ö Qua dêëy àöång qua mêu cuäng vò, (314)

Traá hön oaán êëy nïn gêy, Nguyïåt Nga naâng thiïåt töåi thò khi quên"

Traång nguyïn mùåt àoã phûâng phûâng, Beân àem bûác tûúång quò dêng laâm bùçng.

Súã vûúng xem tûúång phaán rùçng : "Nguyïåt Nga trinh tiïët vñ bùçng ngûúâi xûa.

Thaái sû trûúác chùèng lo lûâa, Thiïëu chi dên thûá phaãi àûa túái naâng ?

Dêìu cho nhûåt nguyïåt roä raâng. Khöng soi chêåu uáp cuäng mang tiïëng àúâi. (315)

Ngay gian sao cuäng coá trúâi, Viïåc naây vò trêîm nghe lúâi nïn oan ". Traång nguyïn têu trûúác triïìu àaâng :

"Thaái sû trûä dûúäng töi gian trong nhaâ. Trõnh Hêm laâ àûáa gian taâ,

Haåi töi buöíi trûúác cuäng àaâ ghe phen ". (316) Súã vûúng phaán trûúác bïå tiïìn :

LUÅC VÊN TIÏN 77


"Nhûäng ngúâ tûúáng ngoã töi hiïìn maâ thöi. (317) Vêåy cuäng àaåo chuáa ngaäi töi,

Thaái sû yá muöën cûúáp ngöi chñn truâng. (318) Húán xûa coá gaä Àöíng cöng, (319)

Nuöi thùçng Lûä Böë cûúáp doâng hoå Lûu. Àúâi xûa töi nõnh biïët bao,

Thaái sû nay coá khaác naâo ngûúâi xûa ? Thêëy ngûúâi trung chaánh chùèng ûa, Rùæp têm kïë àöåc lêåp lûâa mûu sêu. Trõnh Hêm töåi àaáng cheám àêìu,

êëy laâ múái hïët ngûúâi sau gian taâ ". Súã vûúng phaán trûúác triïìu ca :

"Thaái sû caách chûác vïì nhaâ laâm dên. Trõnh Hêm laâ àûáa baåo thêìn,

Giao cho quöëc traång xûã phên phaáp hònh. Nguyïåt Nga laâ gaái tiïët trinh,

Sùæc phong quêån chuáa hiïín vinh rúä raâng. Kiïìu cöng xûa mùæc töåi oan,

Trêîm cho phuåc chûác laâm quan Àöng Thaânh. Traång nguyïn deåp giùåc àaä bònh,

Kiïåu vaâng taán baåc hiïín vinh vïì nhaâ ". Baäi chêìu chû tûúáng trúã ra,

Traång nguyïn múâi hïët àïìu qua dinh ngöìi. Hoå Vûúng hoå Húán hoå Buâi,

Cuâng nhau uöëng rûúåu àïìu vui àïìu cûúâi. Traång nguyïn múái hoãi möåt lúâi :

"Trõnh Hêm töåi êëy caác ngûúâi tñnh sao ?" Truyïìn quên dêîn Trõnh Hêm vaâo,

Mùåt nhòn khùæp hïët miïång chaâo caác anh. Minh rùçng : "Ai mûúån kïu anh,

Trûúác àaâ àem thoái chùèng laânh thúâi thöi. Keáo ra cheám quaách cho röìi,

Àïí chi gai mùæt àûáng ngöìi cùm gan ". Trûåc rùçng : "Minh noáng noái ngang,

Giïët ruöìi ai duång gûúm vaâng laâm chi



Xûa nay mêëy àûáa vö nghò, Dêîu cho coá söëng, laâm gò nïn thên ?"

Hêm rùçng : "Nhúâ lûúång cöë nhên, Vöën em múái daåi möåt lêìn xin dung ". Traång rùçng : "Hïî àûáng anh huâng, Naâo ai coá giïët àûáa cuâng laâm chi.

Thöi thöi ta cuäng röång suy, Truyïìn quên múã troái àuöíi ài cho röìi ".

Trõnh Hêm khoãi giïët rêët vui, Vöåi vaâng cuái laåy chên lui ra vïì. Coân ngûúâi Buâi Kiïåm maáu dï,

Ngöìi chai bïì mùåt nhû sïì thõt trêu. Húán Minh - Tûã Trûåc vaâo têu,

Xin àûa quöëc traång kñp chêìu vinh qui. Möåt ngûúâi Buâi Kiïåm chùèng ài,

Trong loâng höí theån cuäng vò maáu dï. Traång nguyïn xe giaá chónh tïì,

Sai quên höå vïå rûúác vïì Nguyïåt Nga. Baåc vaâng àem taå laäo baâ,

Nguyïåt Nga tûâ taå thùèng qua Àöng Thaânh. Voäng àiïìu gûúm baåc loång xanh,

Traång nguyïn Tûã Trûåc Húán Minh lïn àaâng, Trõnh Hêm vïì túái Haân Giang,

Soáng thêìn nöíi dêåy thuyïìn chaâng chòm ngay. Trõnh Hêm bõ caá nuöët raây,

Thiïåt trúâi baáo ûáng leä naây rêët ûng. Thêëy vêìy nïn dûãng dûâng dûng, (320) Laâm ngûúâi ai nêëy thò àûâng bêët nhên.

Tiïíu àöìng trûúác giûä möå phêìn, Ngaây qua thaáng laåi àaä gêìn ba nùm.

Cuãa ài khuyïn giaáo mêëy nùm. Tñnh àem haâi cöët vïì thùm quï nhaâ.

Hiïìm chûa thuï àùång ngûúâi ta, Coân àûúng thú thêín vaâo ra Àaåi Àïì.

LUÅC VÊN TIÏN 79


Traång nguyïn khi êëy ài vïì, Truyïìn quên baây tiïåc lo bïì tïë riïng :

"Tiïíu àöìng höìn bêåu coá thiïng, Thoaã tònh thêìy túá loâng thiïìng ngaây nay".

Àoåc vùn nhúá túái chau maây, Àöi haâng luåy ngoåc tuön ngay roâng roâng.

Ngûúâi ngay trúâi phêåt àöång loâng, Phuát àêu ngoá thêëy tiïíu àöìng àïën coi.

Traång nguyïn coân haäy suåt suâi, Ngoá lïn baâi võ laåi xui loâng phiïìn. (321) Tiïíu àöìng nhùæm ngûãa nhòn nghiïng :

"Öng naây sao giöëng Vên Tiïn cuäng kò ? Öng naâo mêët xuöëng êm ti,

Öng naâo coân söëng nay thò laâm quan ?" Traång nguyïn khi êëy hoãi chaâng :

"Phaãi ngûúâi àöìng tûã mùæc maân chöën ni ?" Mêëy nùm túá múái gùåp thêìy,

Cuâng nhau kïí nöîi àùæng cay tûâ ngùçn (322) Ai deâ coân thêëy böín quan, (323)

Ba nùm gòn giûä möì hoang àaä röìi . Traång nguyïn khi êëy mûâng vui, Túá thêìy sum hoåp taåi núi Àaåi Àïì.

Àoaån thöi xe giaá ra vïì, Tuêìn dû phuát àaä gêìn kïì Haân Giang. (324)

Voä cöng tûâ xuöëng suöëi vaâng, Thïí Loan cuâng muå Quyânh Trang àeo sêìu.

Meå con nhûäng maãng lo êu ; "Nghe Vên Tiïn sö ëng gùåp chêìu cöng danh.

Cuâng ta xûa coá ên tònh, Phaãi ra àoán rûúác löå trònh hoaå may".

Loan rùçng : "Mònh úã chùèng hay, E ngûúâi coân nhúá nhûäng ngaây trong hang".

Trang rùçng : "Con coá höìng nhan, Cho chaâng thêëy mùåt thúâi chaâng ùæt ûa.

Dêìu chaâng coân nhúá tñch xûa,



Meå con ta laåi àöí thûâa Voä cöng". Cuâng nhau baân luêån àaä xong,

Soi gûúng àaánh phêën ra phoâng rûúác duyïn . (325) Nay àaâ túái thûá traång nguyïn,

Haân Giang àaä túái böîng liïìn àoáng quên. Baåc vaâng chêu baáu aáo quêìn,

Traång nguyïn àem taå àaáp ên ngû tiïìu. Ngû tiïìu nay àùång danh biïu, (326) Ún ra möåt buöíi cuãa nhiïìu trùm xe.

Traång nguyïn chûa kõp trúã vïì, Thêëy Quyânh Trang àaä àûáng kïì trong quên.

Trang rùçng : "Tûúãng chûä hön nhên, Meå con töi àïën lïî mûâng traång nguyïn.

Voä cöng àaä xuöëng huyânh tuyïìn, Xin thûúng lêëy chuát thuyïìn quyïn phêån naây".

Traång rùçng : "Bûng baát nûúác àêìy, Àöí ngay xuöëng àêët höët raây sao xong ?

Oan gia núå êëy traã xong, Thiïëu chi nïn nöîi maâ mong túái àoâi". (327)

Húán Minh Tûã Trûåc àûáng coi, Cûúâi rùçng : "Hoa kheáo laâm möìi trïu ong.

Khen cho loâng chùèng theån loâng, Coân mang mùåt àïën àeâo boâng nöîi chi ?

Ca ca sao chùèng chõu ài, (328) Vïì cho têíu têíu, àïí khi xaách giaây ?"

Meå con àûáng theån thuâng thay, Vöåi vaâng cuái laåy, chên raây trúã ra.

Trúã vïì chûa kõp túái nhaâ, Thêëy hai con coåp nhaãy ra àoán àaâng.

Thaãy àïìu bùæt meå con naâng, Àem vaâo laåi boã trong hang Thûúng Toâng.

Böën bïì àaá lêëp bõt buâng, Meå con than khoác khöng tröng ra röìi.

Trúâi kia quaã baáo mêëy höìi,

LUÅC VÊN TIÏN 81


Tiïëc cöng son àiïím phêën döìi bêëy lêu. Laâm ngûúâi cho biïët nghôa sêu,

Gùåp cún hoaån naån cuâng nhau cho troân. Chúá àûâng theo thoái meå con,

Thaác àaâ mêët kiïëp tiïëng coân bia danh. Traång nguyïn vïì túái Àöng Thaânh, Luåc öng trûúác àaä xêy dinh úã laâng.

Baây ra saáu lïî sùén saâng, (329) Caác quan ài hoå cûúái naâng Nguyïåt Nga.

Sui gia àaä xûáng sui gia, Raây mûâng hai hoå möåt nhaâ thaânh thên.

Trùm nùm biïët mêëy tinh thêìn, Sinh con sau nöëi goát lên àúâi àúâi. (330)

Chuá thñch

280 Ra àúâi: ra hoaåt àöång, giuáp àúâi. 281 Quy y: ài tu. 282 Hêím huát tûúng rau: caãnh ngheâo. 283 Minh sinh: maãnh luåa, vaãi hay giêëy daâi ghi tïn hoå, chûác tûúác ngûúâi chïët àïí cuáng. 284 Ngûúâi ta coá töí tiïn cha meå nhû nûúác coá nguöìn cêy coá göëc. 285 Chñn trùng: chñn thaáng (meå mang thai con chñn thaáng). 286 Nùçm giaá: Nùçm trïn bùng giaá. Söí Liïu xûa nùçm trïn bùng àïí bùng tan, bùæt àûúåc caá cheáp vïì cho meå ùn chûäa bïånh. Khoác mùng: Maånh Töng thûúng meå vöën thñch ùn mùng. Muâa àöng öng vaâo rûâng kiïëm mùng khöng àûúåc, öm truác maâ khoác, tûå nhiïn mùng moåc. 287 Nhõ thêåp tûá hiïëu: 24 gûúng hiïëu xûa. 288 Ra bïì: ra bïì thïë. 289 Biïëm quyïìn: giaáng chûác quan.



290 Höì phûúng Bùæc, Viïåt phûúng Nam. 291 Chia Bêu: chia li. 292 Kiïìu cöng mong cho Nguyïåt Nga seä thaânh gia thêët vaâ sinh àûúåc con hay. 293 Kinh sû: kinh àö. 294 Khöi khoa: àöî àêìu (traång nguyïn). 295 Chó: lïånh vua. Quöëc traång: traång n guyïn cuãa caã nûúác. Deåp loaân: deåp loaån. 296 Àïì binh: àem binh ài àaánh giùåc. 297 Binh di: deåp giùåc. 298 Tûúng höåi: cuâng höåi hoåp vúái nhau. 299 Möåt tiïëng truyïìn lïånh, oai huâng nhû sêëm laâm phêën khúãi moåi ngûúâi. 300 Tiïn phong: quên xöng trêån mùåt trûúác. Hêåu têåp: quên àaánh boåc mùåt sau. 301 Bònh tùåc: deåp yïn giùåc. 302 Binh àaáo quan thaânh: quên àïën trûúác cûãa thaânh. 303 Ra quên, chöëng traã. 304 Dûúâng löi: nhû sêëm seát àaánh. 305 Siïu: binh khñ coá lûúäi daâi. Ngûåa ö: ngûåa löng àen. 306 Khöng quaãn hiïím ngheâo. 307 Tam canh: canh ba 308 Nguyïåt Nga khöng mong gùåp àûúåc Vên Tiïn nhû Chûác nûä gùåp Ngûu lang. 309 Thïì bïí heån non, bïìn chùåt. 310 Baãng laãng bú lú: kinh ngaåc ngêín ngûúâi. 311 Khuác nöi: nöîi niïìm, sûå tònh. 312 Têíu têíu: chõ dêu. 313 Triïìu ca: buöíi thiïët triïìu.

LUÅC VÊN TIÏN 83


Àïì huïì: dùæt tay nhau cuâng ài. 314 Qua mêu: binh khñ thúâi xûa. 315 Chêåu uáp: noái núi töëi tÎ�m, aánh saáng khöng loåt túái, trong ngoaâi khöng thöng nhau, vñ nöîi oan khöng caách giaãi toã. 316 Ghe phen: nhiïìu phen. 317 Tûúáng ngoã töi hiïìn: khanh tûúáng vaâ keã bïì töi hiïìn. 318 Chñn truâng: vua. 319 Àöíng cöng: tûác Àöíng Traác. 320 yá noái thaãn nhiïn nhû khöng. 321 Baâi võ: miïëng göî hay maãnh giêëy cûáng, mùåt coá ghi tïn ngûúâi chïët àïí thúâ. 322 Caác thûá lúáp tûâ trûúác àïën nay. 323 Chó Vên Tiïn. 324 Tuêìn dû: hún mûúâi ngaây. 325 Phoâng: hoáng chúâ. 326 Biïu: nïu lïn cho moåi ngûúâi biïët. 327 yá cêu: Vên tiïn bõ xem laâ keã oaán thuâ vúái nhaâ Thïí Loan, thò Vên Tiïn àaä bõ nhaâ Thïí Loan haäm haåi, tûác Vên Tiïn traã xong núå röìi. 328 Ca ca: anh. Chõu ài: ûng thuêån ài. 329 Saáu lïî: saáu lïî trong viïåc cûúái hoãi thúâi xûa. 330 Goát lên: chó con chaáu coá taâi coá àûác.

Documents

Lục Vân Tiên