-
VIN HN LM KHOA HC X HI VIT NAM
HC VIN KHOA HC X HI
NGUYN CNG I
BO V QUYN LI NGI TIU DNG TRONG CC
GIAO DCH C S DNG HP NG THEO MU
VIT NAM HIN NAY
Chuyn ngnh: Lut Kinh t
M s: 62.38.01.07
LUN N TIN S LUT HC
Ngi hng dn khoa hc:
1. PGS. TS. Bi Nguyn Khnh
2. TS. Nguyn Vn Tuyn
H NI - 2017
-
LI CAM OAN
Ti xin cam oan lun n ny l cng
trnh nghin cu ca ring ti. Mi s liu, dn
chng th hin trong lun n l trung thc v
c ch thch ngun y .
H Ni, ngy 16 thng 5 nm 2017
Nghin cu sinh
Nguyn Cng i
-
MC LC
DANH MC CC CH VIT TT
...............................................................
1
EF _To
c46223
6691 \
h 1
M U
...........................................................................................................
2
EF _To
c46223
6692 \
h 2
Chng 1 TNG QUAN TNH HNH NGHIN CU, C S L
THUYT, CU HI NGHIN CU V GI THUYT NGHIN CU
...........................................................................................................................
8
EF _To
c46223
6693 \
h 8
1.1 Tng quan tnh hnh nghin cu
.................................................................
8
EF _To
c46223
6694 \
h 8
1.2. C s l thuyt, cu hi nghin cu v gi thuyt nghin cu
................ 27
F _Toc4
6223669
5 \h 27
-
Kt lun chng 1
...........................................................................................
30
F _Toc4
6223669
6 \h 30
Chng 2 NHNG VN L LUN V BO V QUYN LI NGI
TIU DNG TRONG CC GIAO DCH C S DNG HP NG
THEO MU
....................................................................................................
31
F _Toc4
6223669
7 \h 31
2.1 Quyn t do hp ng v c s php l ca hp ng theo mu .............
31
F _Toc4
6223669
8 \h 31
2.2 Bn cht ca hp ng theo mu v nhng nh hng ca n i vi
quyn t do hp ng
......................................................................................
36
F _Toc4
62236699 \h 36
2.3 Quyn li ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo
mu
..................................................................................................................
48
F _Toc4
6223670
0 \h 48
Kt lun chng 2
...........................................................................................
73
F _Toc4
-
6223670
1 \h 73
Chng 3 THC TRNG PHP LUT BO V QUYN LI NGI
TIU DNG TRONG CC GIAO DCH C S DNG HP NG
THEO MU VIT NAM HIN NAY
....................................................... 74
F _Toc4
6223670
2 \h 74
3.1 Php lut v bo v quyn li ngi tiu dng trong cc giao dch c s
dng hp ng theo mu Vit Nam
.............................................................
74
F _Toc4
6223670
3 \h 74
3.2 Thc tin thi hnh php lut v bo v quyn li ngi tiu dng trong
cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam
........................... 112
oc462236704
\h 112
Kt lun chng 3
.........................................................................................
134
oc462236705
\h 134
Chng 4 HON THIN PHP LUT V BO V QUYN LI NGI
TIU DNG TRONG CC GIAO DCH C S DNG HP NG
THEO MU VIT NAM
.........................................................................
136
oc462236706
\h 136
-
4.1 Cc yu cu c bn i vi vic hon thin php lut v bo v quyn li
ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit
Nam
...............................................................................................................
136
oc462236707
\h 136
4.2. Cc gii php hon thin php lut v bo v quyn li ngi tiu dng
trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam
.......................................................................................................................
145
Kt lun chng 4
.........................................................................................
157
oc462236709
\h 157
KT LUN
...................................................................................................
158
oc462236710
\h 158
TI LIU THAM KHO
.......................................................................................................................
160
-
1
DANH MC CC CH VIT TT
BVQLNTD : Bo v quyn li ngi tiu dng
BLTTDS : B lut t tng dn s
BLDS : B lut dn s
LHQ : Lin hp quc
LTM : Lut thng mi
NTD : Ngi tiu dng
QLCT : Qun l cnh tranh
-
2
M U
1. Tnh cp thit ca ti
Vic tha nhn nn kinh t th trng, hi nhp vi th gii bn ngoi ang
lm thay i cn bn v nhn thc v phng php iu tit ca Nh nc trong
vic thit lp cc chun mc kinh doanh hin i v bo h NTD Vit Nam.
S pht trin ca nn kinh t Vit Nam, cng vi s hi nhp su rng vo
nn kinh t khu vc v th gii dn n h qu l s lng hp ng theo
mu c giao kt gia NTD vi t chc, c nhn kinh doanh hng ho, dch
v
ngy cng nhiu. Do tnh cht c th ca hng ho, dch v m cc t chc, c
nhn kinh doanh hng ho, dch v cung cp cho NTD dn n quy trnh
giao
kt v thc hin hp ng theo mu tun theo nhng trnh t th tc v iu
kin
rt khc bit so vi giao kt hp ng thng thng.
Hp ng theo mu, vi c trng c bn l mt bn a ra nhng iu
khon son sn v bn kia ch c quyn chp nhn hoc khng chp nhn m
khng c quyn m phn, thng lng v cc iu khon . iu ny v
hnh chung t NTD vo v tr yu th so vi bn a ra hp ng yu th ny
ch yu bt ngun t s bt cn xng v v th ca cc bn trong quan h hp
ng theo mu.
Thc tin cho thy, khi tham gia vo quan h hp ng theo mu, NTD
thng b hn ch trong vic la chn nh cung cp hng ho, dch v bi mt
s loi hng ho, dch v m NTD khng th thiu trong i sng thuc din
c
quyn, cc cc loi hng ho, dch v khc th s lng nh cung cp cng rt
hn ch. Hn na, m bo ti a li ch ca mnh, khi son tho hp ng
theo mu, cc t chc, c nhn kinh doanh hng ho, dch v thng son
sn
nhng iu khon, iu kin c li cho mnh v khuyn mi cho NTD nhng
iu khon c tnh bt li. Chnh v vy, khi tham gia vo cc hp ng
theo
mu, NTD s gp nhiu kh khn trong vic hiu thu o cc iu kin v iu
-
3
khon , dn n h qu l c nhng quyt nh khng ng n khi giao kt
hp ng. Cho nn, yu cu t thc tin t ra l cn c s can thip ca Nh
nc BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
T nhng l do trnh by trn, c th khng nh rng vic nghin cu
v vn bo v quyn li ca NTD trong cc giao dch c s dng hp ng
theo mu nc ta hin nay l mt vic lm c ngha thit thc v mt l lun
cng nh thc tin. y l l do NCS la chn ti: Bo v quyn li ngi
tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam hin
nay lm lun n tin s.
2. Mc ch, nhim v nghin cu ca ti
Mc ch nghin cu ca ti ny l lm sng t nhng vn l lun
v bo v quyn li ca NTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo
mu; phn tch, nh gi thc trng v bo v quyn li ca NTD trong cc
giao
dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam hin nay, t xut cc
phng hng v gii php hon thin php lut.
t c mc ch trn y, nhim v nghin cu ca ti lun n l:
- Nghin cu mt cch c h thng cc vn l lun v mi quan h
gia ngi tiu dng vi ch th kinh doanh hng ho, dch v trong quan
h
hp ng theo mu; iu kin, c s, c im ca hp ng theo mu; c ch
bo v ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu;
- Phn tch, nh gi khch quan thc trng php lut v bo v quyn li
ca ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit
Nam hin nay;
- Phn tch, nh gi thc tin thc hin php lut v bo v quyn li ca
ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam
hin nay;
- xut cc cc phng hng v gii php hon thin php lut v bo
-
4
v quyn li ca ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng
theo
mu Vit Nam hin nay.
3. i tng v phm vi nghin cu
i tng nghin cu ca lun n bao gm cc quan im, l lun, hc
thuyt v bo v quyn li ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng
hp
ng theo mu; cc quy nh php lut v thc tin thi hnh php lut v bo
v
quyn li NTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam
v nhng quan im c tnh nh hng v hon thin php lut BVQLNTD
trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
Phm vi nghin cu ca lun n t trng tm vo vic nghin cu nhng
vn l lun chuyn su v hnh thc v phng thc bo v quyn li ca
ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu. Ngoi
ra,
lun n cng nghin cu, nh gi tnh ph hp, thng nht, hp l v kh thi
ca cc quy nh php lut v hp ng theo mu, trn c s d bo nhng
vn php l s pht sinh v phng hng hon thin. Nhng ni dung lin
quan n thc trng php lut v thc thi php lut v hp ng theo mu,
lun
n cng s nghin cu nhng gii hn trong phm vi lnh th Vit Nam.
4. Phng php nghin cu
lm r cc vn nghin cu, lun n c trin khai thc hin trn
c s phng php lun l ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt
lch s. y l phng php lun khoa hc c vn dng nghin cu trong
ton b lun n.
Da trn c s phng php lun nh trn, lun n s dng phi hp
nhiu phng php nghin cu c th c tnh ph qut trong khoa hc x hi
v nhn vn nh: Phng php h thng, phng php phn tch v tng hp,
phng php lut hc so snh, phng php lch s c th, phng php trao
i chuyn gia hon thnh mc ch nghin cu th c s kt hp gia
-
5
cc phng php trong tng phn ca lun n, phng php phn tch v tng
hp l phng php c s dng nhiu nht trong lun n. i vi mi
chng th c th nu ra phng php nghin cu ch o nh sau:
Chng 2: tc gi s dng ch yu phng php lch s c th, phng
php phn tch v tng hp, phng php chuyn gia, phng php lut hc
so snh, phng php h thng cc thng tin t cc cng trnh c cng
b trong v ngoi nc to nn kin thc chung v gii quyt trit c s
l lun ca ti ny nh l lun v hp ng theo mu, vn BVQLNTD
trong cc giao dch s dng hp ng theo mu.
Chng 3: tc gi s dng ch yu phng php thng k, phng
php phn tch v tng hp xem xt vic thc trng BVQLNTD trong cc
giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam qua quan h cung ng
hng ha, dch v c s dng hp ng theo mu trn mt s lnh vc thit
yu ca i sng nh hp ng mua bn in, hp ng cung cp v s dng
dch v nc sch, hp ng vin thng, hp ng dch v ngn hng, nhm
nh gi v pht hin nhng u im v nhng hn ch cn khc phc.
Chng 4: tc gi s dng phng php phn tch, tng hp, phng
php h thng, phng php trao i chuyn gia nghin cu, xut cc
phng hng v gii php hon thin php lut BVQLNTD trong cc giao
dch c s dng hp ng theo mu.
5. Nhng im mi ca lun n
Kt qu nghin cu ca lun n s th hin nhng im mi v ng gp
mi sau y v l lun cng nh thc tin:
Th nht, v phng din l lun, da trn c s phn tch mt cch c h
thng v quan h gia ngi tiu dng vi t chc, c nhn kinh doanh hng
ho, dch v trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu, lun n gp
phn hon thin c s l lun cho vic bo v quyn li ngi tiu dng
trong
-
6
cc giao dch c s dng hp ng theo mu, c bit l v hnh thc v phng
thc BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu .
Th hai, v phng din thc tin, trn c s nghin cu, phn tch, nh
gi mt cch c h thng v ton din thc trng php lut v BVQLNTD
trong
cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam. Lun n ch ra nhng
thnh cng cng nh khim khuyt, hn ch cn sa i, b sung ca php lut
Vit Nam v BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
Th ba, da trn c s l lun v thc tin nu trn, lun n tm cch lun
gii cc c s khoa hc ca nhng gii php c xut nhm p ng yu cu
bo v ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit
Nam hin nay.
6. ngha khoa hc v thc tin ca lun n
Qua phn tch v tnh hnh nghin cu php lut BVQLNTD trong cc
giao dch c s dng hp ng theo mu, c th khng nh rng, lun n l
cng
trnh nghin cu mt cch cng phu, c h thng v kh ton din nhng vn
mang tnh l lun nn tng lm c s xy dng, hon thin php lut
BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu. Nhng phn
tch, kt lun v xut m lun n a ra u c gng da trn cc c s khoa
hc v thc tin. V vy, lun n khng ch c ngha v mt l lun m cn c
gi tr thc tin, l s ng gp thit thc trong vic hon thin php lut
v
BVQLNTD ni chung v trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu
ni
ring, m bo trt t v cng bng x hi. Lun n cng c th c s dng
lm ti liu phc v ging dy, hc tp v nghin cu khoa hc trong lnh
vc
php lut BVQLNTD lin quan n cc giao dch c s dng hp ng theo
mu.
7. B cc ca lun n
-
7
Vi nhng cu hi nghin cu, gi thuyt nghin cu, mc ch v nhim
v ca lun n, ngoi phn m u, kt lun, danh mc ti liu tham kho v
cc
ph lc km theo, lun n c kt cu gm 4 chng nh sau:
Chng 1: Tng quan tnh hnh nghin cu, c s l thuyt, cu hi nghin
cu v gi thuyt nghin cu.
Chng 2: Nhng vn l lun v bo v quyn li ca ngi tiu dng
trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
Chng 3: Thc trng php lut bo v quyn li ngi tiu dng trong cc
giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam hin nay.
Chng 4: Gii php hon thin php lut v bo v quyn li ngi tiu
dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam.
-
8
Chng 1
TNG QUAN TNH HNH NGHIN CU, C S L THUYT,
CU HI NGHIN CU V GI THUYT NGHIN CU
1.1 Tng quan tnh hnh nghin cu
1.1.1 Tnh hnh nghin cu trn th gii
BVQLNTD l nhim v ca bt k Nh nc no trn th gii, bi l xt
cho cng, NTD chnh l nhng c tri nhng ngi c quyn quyt nh nhiu
vn trng i ca t nc.
C th nhn thy cc vn v hp ng ni chung v BVQLNTD trong
cc giao dch c s dng hp ng theo mu ni ring c cc tc gi nc
ngoi nghin cu t kh sm. lm r tnh hnh nghin cu nc ngoi lin
quan n ti lun n, tc gi phn chia cc cng trnh nghin cu theo cc
nhm vn sau y:
Th nht, nhm cc vn v quyn t do hp ng v hp ng theo
mu:
- Cun sch From Promise to Contract Towards a Liberal Theory
of
Contract, Hart Publishing, Oxford 2003 ca tc gi Dori Kimel. Cun
sch
trnh by l thuyt t do ch ca hp ng truyn thng, theo php lut hp
ng c th c gii thch n gin l mt c ch cho vic thc hin li ha.
Da trn phn tch mt lot cc vn lin quan n nn tng o c, ngha v
v hp ng, tc gi cho thy cc mi quan h bn cht ca cc th ch php
l v o c trong qu trnh giao kt v thc hin hp ng. Tc gi phn
tch mi quan h gia hp ng v li ha, n c hiu nh l chc nng ring
bit v c gi tr lm nn tng cho lut hp ng v gii thch ngha v hp
ng. Cng vi , cc vn quan trng c t ra c v l lun v thc tin
nh vic la chn bin php khc phc vi phm hp ng, vai tr ca Nh nc
-
9
trong vic nh hnh v iu chnh hot ng quan h hp ng vi quyn t do
ca cc bn tham gia hp ng.
+ Trong bi vit Contracts of Adhesion-Some Thoughts About
Freedom
of Contract ca Friedrich Kessler, tc gi c ci nhn a chiu v kh su
sc v
vn t do hp ng. Bi vit khng nh, hp ng l cng c khng th thiu
trong hot ng ca cc doanh nghip, cho php cc bn th hin v thc
hin
ch ca mnh. Bn cnh , tc gi cao vn t do hp ng, t do tha
thun, v khng th gi l hp ng nu khng c s ng ca cc bn. Cng
trong bi vit ny, Friedrich Kessler cp n hp ng theo mu do
doanh
nghip son tho. Hin nay, loi hp ng ny xut hin trong rt nhiu lnh
vc
nh vn chuyn, bo him, ngn hng. Hp ng theo mu thng thng loi b
hoc kim sot nhng iu khon bt li cho doanh nghip v vic s dng
hp
ng theo mu thng c thc hin bi nhng doanh nghip ln, c th lc v
nhng doanh nghip c quyn. Tc gi nhn ra s bt bnh ng gia cc
bn trong hp ng theo mu, v NTD l bn gnh chu s thua thit. ng
ku
gi php lut, Ta n cn n lc bo v bn yu th hn trong hp ng theo
mu, bo v NTD chng li s lm dng t do hp ng.
Th hai, nhm cc vn v bo v ngi tiu dng v bo v ngi tiu
dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
- Cun sch The law of consumer protection and fair trading, ti bn
ln
th 6, London 2000 ca tc gi Brian W. Harvey v Deborah L.Parry. Cc
tc
gi phn tch kh su sc v bi cnh lch s, chnh tr, kinh t v trit
hc
trong vic bo v NTD cng nh s cnh tranh thng mi cng bng v t do
thng tin trn th trng. Cc tc gi a ra khi nim NTD, phn tch
nhng
yu th ca NTD trong quan h vi cc thng gia. Theo cc tc gi, php
lut
bo v NTD c thit k ngn chn cc doanh nghip tham gia vo cc gian
ln v mun bo v NTD c hiu qu th cn phi thc y cnh tranh cng bng
-
10
trong kinh doanh. Bn cnh , cc tc gi cng phn tch cc m hnh ti
phn,
cc c quan, t chc bo v NTD, phn tch tc ng ca EU i vi vic thc
thi php lut bo v NTD ti cc quc gia trong EU.
- Trong tc phm Behavioural Economics in Unfair Contract
Terms
Cautions and Considerations, hai tc gi Michael G. Faure v
Hanneke A.Luth
da trn phng php tip cn kinh t truyn thng, l lun v hnh vi
kinh
t hc phn tch mi quan h gia NTD v nh sn xut, kinh doanh. Cc tc
gi
tp trung vo vn nhng iu khon gy hiu nhm, bt li v khng cng
bng trong hp ng c k kt vi ngi tiu dng. Theo tc gi, khim
khuyt ca th trng l s bt i xng thng tin, chi ph giao dch, kh
nng
thng lng gia NTD v nh sn xut. Chnh v vy, Chnh ph cn can thip
kim tra s cng bng ca cc iu khon trong hp ng. T , tc gi xy
dng nhiu quan im lin quan n chnh sch bo v NTD trn c s lin h
vi chnh sch bo v NDT ca Chu u.
- Trong bi vit, Standardization of standard-form contracts:
competition and contract implications ca Mark R.Patterson. tc gi
cho rng,
hp ng tiu chun ha khng ch l em li li th v chi ph ca hp ng m
cn tng cnh tranh gia cc cng ty, bi v mt hp ng tiu chun lm cho
so
snh gia cc dch v ca cc cng ty d dng hn. Nhng nghin cu gn y
v hp ng tiu chun ho c nghin cu ph bin hn, tuy nhin cc
nghin cu mi ch ch vo vic gii thch hp ng, nhn mnh thc t ca
tiu chun ho v bn cht ca thc th tiu chun ha m t ch n cc vn
v s cng bng trong hp ng. Hn na, nhng tc ng cnh tranh ca cc
tiu chun hp ng, trong lin n vn chng c quyn. T nhng tc
ng ca hp ng tiu chun ho n vic bo v NTD trong cc iu khon
khng cng bng, ng cho rng cn phi c s can thip ca nh nc lm
-
11
cho nhng hp ng ny tr ln lnh mnh hn di gc chng c quyn
ca cc c quan nh nc.
- Tc gi Jeff Sovem vi bi vit Towards a New Model of Consumer
Protection: The Problem of Inflated Transaction Costs. phn tch
nhng
hn ch ca hp ng theo mu v cung cp nhng thc t v vic tng cao
chi
ph giao dch ca ngi tiu dng v s hng li ca cc doanh nghip
trong
vic tng cao chi ph giao dch, ng thi gii thch l do ti sao cc cng
ty
c hng li t cc hot ng nh vy. Theo , cc cng ty thng xuyn
c hng li bng cch tng chi ph giao dch ca ngi tiu dng thng
qua:
lm lu m cc iu khon hp ng trong nhiu cch khc nhau, s dng c ch
nh, v b qua iu khon quan trng ca hp ng nh ph cho trng ti.Trn
c s nhng phn tch ca mnh, tc gi xut cc nh lm lut nn a ra
hnh thc x pht cn thit i vi nhng doanh nghip a ra hp ng theo
mu c ni dung lm tng chi ph giao dch trc li nhm bo v ngi tiu
dng.
- Trong tc phm Standard Form Contracts and Democratic Control
of
Lawmaking Power ca W. David Slawson. Tc gi cho rng, trong nhng
nm
gn y, thc t sn xut hng lot v mt nn kinh t tiu dng lm suy yu
c s l thuyt ca nhiu ni dung trong php lut hp ng truyn thng.
Nhng iu khon trong hp ng ny c p t hn l tho thun v hu ht
chng khng cng bng. Vi vai tr bo v cng l ca mnh, Ta n, b kt
gia mong mun bo v cng l v s tun th ca h vi gio l hp ng phn
ln l lc hu v cha tm ra c mt cch no ng nguyn tc thot ra
khi tnh trng kh x ny. Gio s Slawson xut mt khun kh phn tch
mi c thit k khi phc c cng bng v ph hp vi lut php ca hp
ng. ng cho rng cc iu khon ca hp ng theo mu nn c kim sot
-
12
bi cc tiu chun c th c bt ngun t hng dn/iu khin ca cc bn
v t khi nim rng ln hn v s cng bng.
- Tc gi Leon E. Trakman vi bi vit Adhesion Contracts and the
Twenty First Century Consumer, cho rng Thng mi in t thay i
php lut hp ng. Ngi tiu dng ang ngy cng ph thuc vo v s iu
kin trong cc hp ng trn gi vi tn gi shrink -wrap, box-wrap,
click-wrap
hay browse-wrap trn mng. M phn mm wrapping hoc nhp vo "Ti ng
" trong mt hp thoi trn mt my tnh a ngi s dng n mt lot cc
iu kin la chn hp l hn ch, chm dt s dng hay gii hn trch
nhim ca nh cung cp. Nhng pht kin ny l i trng ca s tng trng
ca mt th trng mi - ca cc nhm ngi tiu dng hiu bit, nhng ngi
sn sng v c kh nng khi kin nh sn xut thng hiu trong nhm v cc
hot ng khc. i mt vi nhng pht kin trong th k 21, ta n phi cht
vt tm kim im trung gian gia vic iu tit giao dch i chng trong
s
cng bng cho ngi tiu dng v to thun li cho thng mi t do. Trn c
s
nhng phn tch, tc gi xut cch thc iu chnh cc giao dch i chng
trong khi vn gi c s t do ca hp ng - mt iu cn thit cho mt nn
dn ch t do.
- Trong bi vit Cooperation and Competition Regarding
Standard
Contract Terms in Consumer Contracts ca tc gi Thomas
Wilhelmsson. Tc
gi cho rng, cc iu khon hp ng tiu chun khng cng bng l ch
gy tranh ci thng xuyn trong lut hp ng trong thi gian t nht l mt
th
k. C nhiu cch thc khc nhau gii quyt vn ny bao gm gii thch/
gii ngha, iu chnh v cc th tc kim sot chung cng nh lut bt buc
chi
tit, c s dng phi hp khc nhau, nhng nc khc nhau. Trn c s
phn tch php lut ca EC v vn ny, tc gi cho rng vic thng qua
Hng dn iu khon hp ng khng cng bng vo nm 1993 (Hng dn
-
13
ny a ra ni dung quy nh s cng bng ti thiu phi m bo trong cc
iu
khon ca hp ng ngi tiu dng, i vi nhng hp ng cha c tha
thun ring) phn no t s hi ha gia NTD v cc doanh nghip, nh
nc trong vic bo v NTD.
Tuy nhin, trong bi cnh Chu u, vn lin quan n mi quan h
gia trit l cnh tranh v iu khon hp ng khng cng bng l ch
chnh. Theo tc gi, cn phi a php lut cnh tranh lm phng tin gii
quyt iu khon hp ng khng cng bng nhm bo v NTD c tt hn.
- Ngoi ra, cn c th c nhiu cng trnh khc cp n quyn t do
hp ng v quan h gia NTD vi thng gia trong cc hp ng theo mu,
nh: The Rise and Fall of freedom of contract, Oxford University
Press
(1985) ca tc gi P.S Atiyah; The limits of freedom of contract,
Harvard
University Press (1997) ca tc gi Michael J.Trebilcook; Contract
as Promise:
A Theory of Contractual Obligation, Harvard University Press
(1990) ca tc gi
Charles Fried. Bi vit Agreements on Standard Form Contracts:
Self-
Regulation, Cost Reduction, or Collusion? ca Fabrizio Cafaggi
and Mark R.
Patterson.
1.1.2 Tnh hnh nghin cu Vit Nam
BVQLNTD l mt ch trng ln ca ng v Nh nc ta. Bo v NTD
cng chnh l bo v quyn con ngi, v vy vn BVQLNTD ni chung v
BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu ni ring c
cp trong nhiu cng trnh nghin cu ca nhiu tc gi khc nhau.
lm r tnh hnh nghin cu trong nc lin quan n ti lun n,
tc gi phn chia cc cng trnh nghin cu theo cc nhm vn sau y:
Th nht, cc cng trnh nghin cu v quyn t do kinh doanh v php
lut hp ng. V vn ny, c nhng cng trnh nghin cu tiu biu nh:
-
14
- Lun n tin s lut hc nm 2001 ca tc gi Bi Ngc Cng vi tiu
Hon thin php lut kinh t bo m quyn t do kinh doanh, Lun n
lm r nhng vn l lun v quyn t do kinh doanh; xc nh bn cht, ni
dung, nhng yu t chi phi quyn t do kinh doanh; l gii vai tr ca
php lut
kinh t trong vic m bo quyn t do kinh doanh; phn tch, nh gi
thc
trng nhng ni dung c bn ca quyn t do kinh doanh trong php lut
kinh t
hin hnh v ra nhng nh hng, gii php nhm xy dng v hon thin
php lut kinh t m bo quyn t do kinh doanh Vit Nam.
- Lun n tin s lut hc nm 2007 ca tc gi Phm Hong Giang v
Quyn t do hp ng trong hot ng thng mi Vit Nam - nhng vn
l lun v thc tin. Trong lun n ny, tc gi lm r nhng vn l lun
v quyn t do hp ng trong hot ng thng mi; vai tr, ngha ca vic
bo v quyn t do hp ng; phn tch nhng ni dung c bn ca php lut v
hp ng. nh gi nhng u im v nhc im ca php lut Vit Nam v
bo m quyn t do hp ng trong hot ng thng mi; xut cc quan
im, phng hng v nhng gii php c th nhm hon thin php lut bo
m quyn t do hp ng trong hot ng thng mi Vit Nam.
- Bi vit V yu t ng thun ca hp ng ca tc gi Ng Huy
Cng ng trn Tp ch Nghin cu Lp php s 7,8/2010. Bi vit tp trung
nghin cu v yu t ng thun trong hp ng, tc gi cho rng yu t ng
thun l yu t quan trng nht trong hp ng. ng thi tc gi cng phn
tch
cc yu t nh hng n s ng thun (cc t hay khim khuyt ca hp
ng) nh nhm ln, la di, e da v thit thi trn c s so snh cc quy
nh
ca php lut mt s nc trn th gii v php lut thc nh ca Vit Nam v
cho rng ng thun v cc t ca s ng thun cht cha y tnh trit l v k
thut lp php.
-
15
- Bi vit Tha thun hn ch hay min tr trch nhim do vi phm hp
ng? ca tc gi Dng Anh Sn ng trn Tp ch Nghin cu Lp php s
5/2005. Bi vit tip cn trn c s lut hc so snh v vic tha nhn
hay
khng gi tr php l ca cc tha thun nhm hn ch hay min tr trch
nhim
do vi phm hp ng. Qua cho thy hu ht cc quc gia u khng tha
nhn nhng tha thun min tr trch nhim nu cc tha thun lin quan n
s vi phm nghim trng ngha v hp ng, c bit l i vi nhng trng
hp bn hng cho NTD gy thit hi n thn th. Tc gi cho rng m bo
s cng bng v quyn li ca nhng bn yu th hn trong quan h hp ng
v trt t thng mi ni chung th cn phi c s nh gi thch ng v mt
php l tha thun ca cc bn tham gia hp ng v hn ch hay min tr
trch
nhim hp ng.
- Bi vit C s hnh thnh ngha v cung cp thng tin trong giao
kt hp ng bo him ca tc gi Phm S Hi Qunh ng trn Tp ch Khoa
hc php l s 3/2004. Bi vit nghin cu v c s l lun m cc nh lp
php Vit Nam da vo cho ra i, hnh thnh v xy dng nn ngha
v cung cp thng tin v cho rng S khng r rng, nht qun ca c s l
lun hnh thnh nn ngha v cung cp thng tin i cng vi n l hng lot
cc
vn : nguyn tc t do ch, nguyn tc bnh ng b xm phm trong nhiu
trng hp m khng c x l, li ch chnh ng ca cc bn b b qun
khng c bo v v v th khng thit lp c mt c ch nn tng cho hot
ng lnh mnh v bn vng ca th trng bo him. Tt c cc vn ny
t ra nhu cu phi xc nh li t u, mt cch thng nht v r rng, nhng
tng, mc ch, l do lm c s cho vic xy dng nn ngha v cung cp
thng tin.
- Bi vit Ngha v thng tin trong php lut hp ng Vit Nam ca
tc gi Vn i ng trn Tp ch Nh nc v Php lut s 11/2007. Bi
-
16
vit phn tch yu t quan trng trong quan h hp ng l s ng thun
v m bo s ng thun th iu quan trng l i vi cc bn trong quan h
hp ng cn phi c y thng tin. V cc bn lun trong tnh trng khng
cng bng v thng tin. Chnh v vy, khi hp ng c giao kt gia mt bn
chuyn nghip v mt bn khng chuyn nghip th bn chuyn nghip c
ngha
v tm kim nhng thng tin quan trng lin quan n ni dung ca hp ng
cung cp cho i tc ca mnh. V ngha v thng tin y khng ch gii hn
cung cp thng tin c m cn tm kim thng tin cung cp. Thng qua
cc v vic thc t c Ta n xt x, tc gi cho rng vn bn php lut
nc ta cn rt d dt v ngha v cung cp thng tin trong qu trnh giao
kt
hp ng. Do , s ng thun ca cc bn hon ton sng sut, php lut
cng cn can thip buc bn c thng tin hay c nhiu iu kin c thng
tin
phi x s gip bn kia quyt nh sng sut hn. Vic vn dng linh hot
mt
s quy nh chung s gip cho s ng thun ca cc bn hon thin, y hn.
Th hai, nhm cc cng trnh nghin cu lin quan n bo v quyn li
ngi tiu dng ni chung v bo v quyn li ngi tiu dng trong cc
giao
dch c s dng hp ng theo mu ni ring. V vn ny, c nhng cng
trnh nghin cu tiu biu nh:
- ti cp B nm 2006 vi tiu :Bo m quyn ca ngi tiu
trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta ca Vin
nghin cu con ngi Hc vin chnh tr quc gia H Ch Minh, do TS Tng
Duy Kin lm ch nhim ti. ti phn tch lm sng t c s l lun v
bo m quyn ca NTD trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch
ngha, c th ti lm sng t khi nim NTD, phn bit NTD vi khch
hng. Phn tch quyn ca NTD theo hng dn ca Lin hp quc v so snh
quy nh quyn ca ngi tiu dng ti mt s nc trn th gii vi php lut
Vit Nam. ti nh gi nhng thnh tu cng nh hn ch trong vic bo
-
17
v NTD ti Vit Nam sau hn 20 nm i mi trn c s phn tch thc trng
php lut bo v NTD v thc tin p dng cc quy nh ca php lut trong
vic
bo v NTD, ng thi xut phng hng v cc gii php bo v NTD
trong nn kinh t th trng, cc gii php tp trung vo vic hon thin
chnh
sch v php lut bo v NTD.
- ti nghin cu cp B vi tiu : Hon thin php lut bo v
quyn li ngi tiu dng Vit Nam trong bi cnh hi nhp kinh t quc
t,
do TS. inh Th M Loan lm ch nhim nm 2006. Cng trnh ny tp
trung
hu ht nhng vn mang tnh ct li lin quan n php lut bo v NTD v
khi qut mt cch c h thng cc quyn ca NTD; ngha v ca t chc, c
nhn kinh doanh hng ha, dch v; ngha v ca c quan nh nc cng nh
cc t chc x hi trong vic bo v NTD. ti nhn nhn kh r nhng u
im cng nh hn ch ca h thng php lut bo v NTD ni chung v Php
lnh bo v NTD nm 1999 ni ring. Bn cnh , ti tm hiu v gii
thiu quy nh ca mt s quc gia v t chc quc t v bo v NTD nh:
Hng dn ca Lin hip quc v bo v NTD; t chc quc t NTD (Consumer
International); php lut v bo v NTD ca mt s quc gia pht trin nh
Thi
Lan, n , Trung Quc, Anh, M, Canada, Australia. Trn c s phn
tch
thc trng php lut v thc trng thc thi php lut bo v NTD ca Vit
Nam,
ti a ra nhiu kin ngh v phng hng v gii php rt c gi tr cho
vic xy dng Lut BVQLNTD. y l mt ti liu rt c gi tr v hu ch cho
cng tc nghin cu lp php cng nh khoa hc php l v bo v quyn li
NTD Vit Nam hin nay.
- Bi vit Phn bit i x v iu kin thng mi i vi khch hng
ca tc gi Nguyn Ngc Sn ng trn Tp ch Nghin cu Lp php s
6/2005. Bi vit tp trung phn tch bn cht, cch thc xc nh hnh vi
phn
bit i x trong thng mi. Theo tc gi, hnh vi phn bit i x trong
-
18
thng mi c hai du hiu c bn: phn bit i x v iu kin thng mi i
vi khch hng trong cc giao dch nh nhau v phn bit to ra s bt bnh
ng
trong cnh tranh gia cc khch hng. Khi nghin cu v hai du hiu ny,
tc
gi so snh quy nh ca php lut Vit Nam vi mt s nc trn th gii,
theo cn nhiu vn ng bn lin quan n hai du hiu ny m php lut
cnh tranh Vit Nam cha cp n, i hi ngi thc thi phi cn nhc, tnh
ton nhiu vn c di gc php l ln kinh t. Tc gi cho rng Lut
Cnh tranh Vit Nam mi ch dng li cc quy nh s lc v vic nhn dng
hnh vi vi phm, trong qu trnh p dng cn phi c nhng quy nh v
hng
dn chi tit hn na. hon thin php lut v cnh tranh, tc gi gi m
mt s quan im hn ch nhng hnh vi nu trn.
- Chuyn khoa hc So snh lut bo v ngi tiu dng mt s nc
trn th gii bi hc kinh nghim v xut mt s ni dung c bn quy nh
trong d tho lut bo v ngi tiu dng ca Vit Nam do Cc qun l cnh
tranh B Cng thng thc hin. Chuyn lm r c s khoa hc v vn
bo v NTD v php lut bo v NTD; phn tch cc quy nh php lut ti
cc quc gia pht trin v ang pht trin trn th gii v cc vn c bn
trong
bo v NTD, cc u im v bt cp ca cc quy nh ny v mt ni dung cng
nh khi a vo thc tin; trn c s , xut cc khuyn ngh v phng
hng c th cho cng tc xy dng Lut bo v NTD ti Vit Nam, c bit v
cu trc c bn, ni dung cc ch nh chnh, v.v. m bo ph hp vi h
thng
php lut hin hnh ti Vit Nam, cng nh thc trng v nh hng pht
trin
kinh t x hi ca t nc.
- Chuyn khoa hc Thit ch bo v ngi tiu dng: thc trng Vit
Nam, kinh nghim quc t v nh hng hon thin do Cc qun l cnh
tranh
B Cng thng thc hin. Chuyn tp trung phn tch h thng c quan
bo v NTD ti Vit Nam bao gm h thng c quan qun l hnh chnh nh
-
19
nc v cc t chc x hi tham gia vo cng tc BVQLNTD; tin hnh nh
gi s b php lut bo v NTD mt s nc trn th gii trn c s mc pht
trin ca nn kinh t, mc pht trin v c trng ca h thng php lut,
khu
vc a l; nh gi h thng c quan bo v NTD ca mt s nc trn th gii
m ti cng tc bo v NTD c nh gi l t hiu qu cao nh: i Loan,
Malaysia, Thi Lan, n , Trung Quc, Hoa K, Php, Hn Quc,
Australia,
Singapore, Canada, Nht Bn. Phn tch u im v nhc im ca m hnh v
tc ng ca cc yu t ny ti hiu qu ca cng tc bo v NTD. T kinh
nghim cc nc trn th gii v thc trng php lut Vit Nam, nhm tc gi
a ra kin ngh cho vic hon thin h thng c quan bo v NTD ti Vit
Nam.
- Bi vit iu kin thng mi chung nhu cu iu chnh php lut t
phng din bo v quyn li ngi tiu dng ca Nguyn Vn Thnh trong
Hi tho khoa hc Php lut v bo v ngi tiu dng kinh nghim quc t,
thc trng v trin vng Vit Nam, do Vin Nh nc v Php lut phi hp
vi Vin KAS ti Vit Nam t chc thng 11/2009. Bi vit phn tch khi
nim NTD, ch ra nhng c trng c bn ca NTD, trong tc gi nhn nh
Phn ln ngi tiu dng l ngi thiu kinh nghim thc t, thiu kin thc
chuyn mn, thiu kin thc php l trong vic bo v quyn chnh mnh
cng
nh l thiu cc thng tin v h l nhng ngi yu th trong quan h vi
thng nhn. Tc gi khng nh: mt trong nhng c im ng quan tm
y l s yu th trong vic m phn, k kt v thc thi cc hp ng gia
ngi tiu dng vi bn cung ng hng ha, dch v. Cng vi , tc gi
ch ra s khc bit gia iu kin thng mi chung v hp ng theo mu,
phn tch nhng u im cng nh nhng hn ch ca vic p dng iu kin
thng mi chung v hp ng theo mu. Tc gi phn tch thc tin php
l v iu kin thng mi chung lin quan ti quyn li ca NTD thng qua
-
20
mt s cc v vic xy ra trong thc t, ng thi nh gi thc trng php
lut
iu chnh php lut v hp ng theo mu v iu kin thng mi chung, t
tc gi kin ngh cn son tho mt vn bn ring quy nh chuyn bit
v vn hp ng theo mu v iu kin thng mi chung.
- Bi vit iu chnh thng tin bt cn xng v qun l ri ro trong php
lut hp ng Vit Nam ca tc gi Phm Duy Ngha ng trn Tp ch Nghin
cu Lp php s 5/2003. Bn cnh quan nim truyn thng coi hp ng nh
s thng nht ch vo thi im giao kt, tc gi a ra cch nhn nhn mi:
Hp ng ngy cng mang tnh cht ca mt qu trnh c iu tit. Trong qu
trnh , cc bn c ngha v chia s thng tin; cng nhn din, nh gi,
phn
chia, iu tit ri ro - gi chung l qun l ri ro. Cch nhn nhn ny vt
qua
c thi quen quy chiu vo nhng mu hp ng nht nh c nh lm
lut thit k trong cc o lut; lm cho php lut hp ng gp phn bo v
s
cng bng v li ch ca cc bn cng nh bo v li ch cng.
- Bi vit Bo v quyn ca ngi tiu dng Vit Nam hin nay ca
tc gi inh Ngc Vng ng trn Tp ch Nghin cu Lp php s 6/2008.
Bi vit cp n thc trng bo v NTD hin nay nc ta. Theo tc gi, bn
cnh quan h gia cc nh sn xut vi nhau, quan h kinh t ch yu trong
x
hi l quan h gia NTD v nh sn xut, kinh doanh, phn phi hng ho,
dch
v. Tuy l s ng, nhng NTD khng c t chc li nn h kh c sc mnh,
ting ni n l ca h cng rt t c lng nghe v hu nh ngi tiu dng
Vit Nam v ang phi i mt vi thc t l a s hng ha v dch v u
c vn xm hi quyn ca ngi tiu dng v vic bo v ngi tiu dng t
pha cc c quan qun l nh nc cng nh t pha ngi tiu dng, t chc
i din cho ngi tiu dng l cha c hiu qu thm ch quyn ca NTD
nhiu lc cn b xm hi t chnh hot ng ca cc c quan nh nc.
-
21
Qua , tc gi a ra nhng kin ngh v cung cp thng tin cho NTD, v
hon thin th ch, hon thin php lut v bo v NTD.
- Bi vit S phi hp gia cc c quan qun l nh nc trong bo v
quyn li ngi tiu dng ca tc gi Nguyn c Minh ng trn Tp ch Nh
nc v Php lut s 5/2008. Bi vit phn tch v lm r nhng vn cn
tn ti trong c ch phi hp hnh ng gia cc c quan qun l nh nc
trong BVQLNTD v xut cc gii php nhm nng cao hiu qu ca hot
ng ny. Theo , BVQLNTD l trch nhim chung ca Nh nc, x hi,
doanh nghip v NTD. Trong hot ng BVQLNTD, cc c quan qun l nh
nc ng vai tr quan trng nhng khng th thay th vai tr t bo v ca
NTD. Tc gi phn tch, nh gi chc nng, nhim v cng nh s phi hp
ca cc c quan nh nc t trung ng n a phng trong vic bo v NTD,
tc gi cho rng nu cc c quan qun l nh nc v bo v quyn li ngi
tiu dng hot ng km hiu qu, khng c cc bin php phng nga hu hiu
v p dng cc ch ti nghim khc, cng minh th khng th rn e v gim
bt
nguy c xm hi quyn li ngi tiu dng t pha nh sn xut, kinh
doanh.
Theo tc gi, BVQLNTD th cn c nhng gii php ng b v ngun nhn
lc, c ch phi hp, kinh ph, ci cch th ch.
- Bi vit Yu cu qun l nh nc v bo v cc quyn ca ngi tiu
dng trong iu kin hi nhp kinh t quc t ca tc gi Phm Duy Ngha
trong Hi tho khoa hc Php lut v bo v ngi tiu dng kinh nghim
quc t, thc trng v trin vng Vit Nam, do Vin Nh nc v Php lut
phi hp vi Vin KAS ti Vit Nam t chc thng 11/2009. Bi vit phn
tch bi cnh kinh t ca Vit Nam trong qu trnh tham gia hi nhp quc t
vi
trch nhim ca nh nc trong vic bo v NTD trc nhng hng ha c
nhp khu c cht lng thp. Theo tc gi, vic bo v NTD trong nc cn
thiu v yu l do c phn nguyn nhn t th ch, b my nh nc cha chu
-
22
trch nhim, cha c sc p phi phn ng trc dn nguyn, cha lo s b
thay
i bi l phiu ca c tri. Chnh v vy, bo v NTD cn phi c s phi
hp ca rt nhiu c quan vi nhng chc nng c th khc nhau, trong c
nhng vic Nh nc phi lm, c nhng vic Nh nc ng h hoc to kinh
ph, c hi cc t chc truyn thng, hip hi, x hi dn s trc tip lm.
Cng vi phi xy dng tiu chun k thut, cc quy chun v chun mc
ngn cn hnh vi gy hi cho NTD. V c bit NTD phi c thng tin, phi
c
ting ni, phi c din n, gii truyn thng ng h, phi c nhng knh i
thoi v gim st, hi thc chnh quyn bo v mnh.
- Bi vit Bo v quyn li ngi tiu dng trong giao kt hp ng in
t qua internet ca tc gi Trn Vn Bin ng trn Tp ch Nghin cu Lp
php s 20/2010. Bi vit phn tch nhu cu iu chnh php lut v
BVQLNTD trong giao kt hp ng in t, theo so vi cc giao dch
truyn
thng th giao dch thng qua hp ng in t - hp ng in t a phn di
dng l cc hp ng theo mu - NTD cn gp mt bt li na bt ngun t
chnh phng thc giao kt hp ng: phi s dng bin php lin lc t xa.
Tc
gi phn tch thc trng iu chnh php lut v giao kt hp ng in t
thng qua h thng php lut thc nh v cho rng, php lut iu chnh vn
ny c nhng bc i ph hp, tng bc tim cn c vi xu th chung
trn th gii, tuy nhin mt s quy nh ca chng ta cn qu chung chung,
kh
tip cn v c bit l thiu c ch kim sot nn quyn li NTD trong cc
giao
dch ny cha c m bo. T , tc gi kin ngh vic xy dng Lut
BVQLNTD 2010 cn quy nh cc bin php v mc bo v NTD trong cc
giao dch in t khng thp hn so vi cc giao dch truyn thng.
- Bi vit: Mt s vn l lun xung quanh lut bo v ngi tiu
dng ca PGS.TS Nguyn Nh Pht (2010). Bi vit cp n nhiu vn
trong d tho lut BVQLNTD. Trong , tc gi phn tch mi quan h
-
23
gia NTD vi thng nhn, trong mi quan h ny th NTD lun yu thdo
tnh cht x hi ca quan h tiu dng m ngi tiu dng kh c th c c hi
tr thnh t do, bnh ng v h buc lun phi tham gia vo mi quan h
vi
c tnh truyn kip l thng tin bt cn xng, chnh v vy php lut phi
u
tin bo v k yu. Cng theo tc gi, php lut bo v NTD hiu theo
ngha
tng qut l mt h thng php lut c lin quan n nhau m o lut v
BVQLNTD ch c gi tr tin phong. Cng vi , tc gi phn tch s hnh
thnh v nhng c im ca iu kin giao dch chung, mi quan h gia NTD
v thng nhn trong vic thit lp v thc hin iu kin giao dch chung.
V
qua , tc gi cho rng cn phi c c ch kim sot cht ch iu kin giao
dch chung.
1.1.3 nh gi tng quan tnh hnh nghin cu
Qua tm hiu v tnh hnh nghin cu c lin quan n ti Bo v
quyn li ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu
m
nghin cu sinh tip cn c, xin a ra mt s kin nh gi bc u nh
sau:
Th nht, hp ng theo mu v s nh hng ca n i vi quyn t do
hp ng
Cc nghin cu trong v ngoi nc ch ra l thuyt v t do hp ng,
s nh hng ca hp ng theo mu i vi quyn t do hp ng. Hp ng
theo mu nh hng n t do hp ng xut pht t hp ng theo mu l hp
ng do mt bn n phng son tho p dng ng lot cho nhiu NTD.
Bn cnh , cc nghin cu cng ch ra ngun gc, u im v hn ch ca
hp ng theo mu, mi quan h gia hp ng theo mu vi iu kin giao
dch chung, v tr, vai tr ca hp ng theo mu trong nn kinh t. Cc kt
qu
nghin cu ni trn cho nghin cu sinh c th a ra cc kt lun v c s
ca vic hnh thnh hp ng theo mu, n l sn phm tt yu ca nn kinh
t,
-
24
sn xut pht trin. Hp ng theo mu mang li nhng gi tr nht nh
trong
vic tit kim chi ph, thi gian giao dch v c bit n l s chun ho cc
quy
tc thng mi c hnh thnh lu i, c ban hnh vi mc ch s dng
nhiu ln lp i lp li. Bn cnh , hp ng theo mu cng c nhng hn ch
nht nh nh vic bn son tho hp ng c th a vo trong hp ng nhng
iu khon gy bt li cho NTD, iu ny xut pht t vic bt cn xng thng
tin gia thng nhn vi NTD, trong NTD l bn yu th. Hp ng theo
mu c mi quan h mt thit i vi iu kin giao dch chung.
Trn c s k tha cc kt qu nghin cu t cc tc gi, nghin cu sinh
tip tc lm sng t bn cht, c im ca hp ng theo mu, iu kin tn ti
hp ng theo mu. Nhn din php lut iu chnh v hp ng theo mu trong
mi quan h gia thng nhn vi NTD.
Th hai, v quyn ca ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp
ng theo mu
NTD v quyn ca NTD ni chung c nhiu nh khoa hc bn lun,
nh gi. C kh nhiu cng trnh khoa hc, bi vit ng trn cc tp ch
chuyn ngnh lut bn lun, phn tch. Nhn chung, cc cng trnh khoa hc,
cc
bi bo phn tch khi nim v ngi tiu dng, tuy nhin trong khi nim
v
NTD vn cn nhng quan im khc nhau; mi quan h gia thng nhn vi
NTD v ch ra rng trong mi quan h ny NTD lun c t bn yu th,
iu ny xut pht t s bt cn xng thng tin. Bn cnh , cc nghin cu
cng phn tch cc quyn ca NTD di gc BVQLNTD ni chung v ch
ra trong thc tin nhng quyn ca NTD hay b xm hi. Tuy nhin, cha
c
nghin cu no phn tch quyn ca NTD trong cc giao dch c s dng hp
ng theo mu bao gm nhng quyn g l quan trng v kh nng b xm hi
nhng quyn ny trong thc tin c th hin nh th no?
-
25
K tha cc kt qu nghin cu nu trn, nghin cu sinh s tip tc lm
sng t nhn thc chung v NTD: h l ai?; quyn ca NTD trong cc giao
dch
c s dng hp ng theo mu, nhng quyn no nh hng trc tip n quyn
li NTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu. Trn c s ,
nghin cu sinh nh gi php lut thc nh c nhng quy nh c th nh th
no v quyn ca NTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
Th ba, v bo v quyn li ngi tiu dng trong cc giao dch c s
dng hp ng theo mu
Cc nghin cu v BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng
theo mu c cp nhiu gc khc nhau, nh: khoa hc chnh tr, khoa
hc kinh t, khoa hc php l. Cc cng trnh nghin cu ch ra nhng vn
nh sau: (i) quyn ca NTD hin nay c xu hng b xm phm ngy cng
nhiu
hn, vic quyn ca NTD b xm hi c nhiu yu t tc ng n nh vic chy
theo li nhun ca cc thng nhn, s l l ca cc c quan qun l nh
nc, hay thm ch l s th ca chnh NTD. Bn cnh l s thiu ng
b ca php lut v cc thit ch BVQLNTD cha hiu qu. Tuy nhin, cha
c mt cng trnh nghin cu no ch ra mt cch ton din quyn li ca
NTD
trong cch hp ng theo mu thng b xm hi nh th no; (ii) cc nghin
cu cng ch ra s cn thit phi bo v NTD trong mi quan h vi thng
nhn v a ra cc gii php nhm bo v NTD nh hon thin th ch, vai tr
ca cc c quan nh nc, x hi v chnh bn thn NTD trong vic
BVQLNTD.
Tuy nhin, cc nghin cu cng cha ch ra c mt cch c h thng, trong
mi quan h gia NTD vi thng nhn i vi cc giao dch c s dng hp
ng theo mu, c nhng yu t no dn n phi BVQLNTD trong mi quan h
ny, NTD cn c bo v bng phng thc v cch thc no trc nguy c b
xm hi; (iii) mt s cc cng trnh nghin cu xut gii php kim sot
hp ng theo mu l iu kin m bo quyn li ca NTD c bo v.
-
26
Vic kim sot hp ng theo mu c tin hnh bi cc c quan nh nc
thng qua cc bin php hnh chnh nh ng k hp ng theo mu i vi mt
s lnh vc thit yu ca i sng x hi, x pht hnh chnh nu c hnh vi
vi
phm trong vic thc hin hp ng theo mu. Tuy nhin, ni dung kim
sot
hp ng theo mu khng ch l vic ng k hp ng theo mu v cn bao
gm vic kim tra, gim st thc hin hp ng theo mu khng ch i vi
nhng hp ng theo mu thuc lnh vc bt buc phi ng k m c vi
nhng hp ng khng thuc lnh vc phi ng k nhng ang c p dng
trn thc t; (iv) vn gii quyt tranh chp gia NTD vi thng nhn
cng
c cp trong nhiu nghin cu. Cc nghin cu cng ch ra cc phng
thc gii quyt tranh chp gia NTD vi thng nhn c thc hin theo cc
phng thc nh ho gii, thng lng, trng ti, to n. Tuy nhin, i vi
tranh chp gia thng nhn vi NTD trong cc giao dch c s dng hp
ng
theo mu cha c cp mt cch ton din.
Trn c s k tha kt qu nghin cu t cc cng trnh nghin cu nh
nu, nghin cu sinh tng hp v lm sng t s cn thit phi BVQLNTD
trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu; hnh thc v phng thc
BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
Nh vy, hin cha c cng trnh khoa hc no cp lun n tin s
nh gi mt cch ton din v c h thng nhng vn l lun v BVQLNTD
trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu, thc trng BVQLNTD
trong
cc giao dch c s dng hp ng theo mu, ch ra nhng hn ch, bt cp
trong
vic ban hnh v kim sot hp ng theo mu, xut nhng gii php nhm
bo v quyn li ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng
theo
mu. V vy, vic tip tc pht trin cc kt qu nghin cu v BVQLNTD
trong
cc giao dch c s dng hp ng theo mu gc l lun, nh gi thc
trng BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu v xut
-
27
nhng gii php hon thin php lut v BVQLNTD l cn thit v khng
trng
lp vi bt k cng trnh nghin cu no thc hin trc y.
1.2. C s l thuyt, cu hi nghin cu v gi thuyt nghin cu
1.2.1 C s l thuyt
C s l thuyt trin khai nghin cu ti bao gm cc vn chnh
sau y:
- Nhng quan im ca hc thuyt Mc Lnin, ch trng, ng li
ca ng Cng sn Vit Nam v quyn con ngi v BVQLNTD; v chnh sch
pht trin kinh t, x hi v m bo s pht trin bn vng trong s nghip
xy
dng ch ngha x hi thi k i mi;
- L thuyt thng tin bt cn xng (Asymmetric Information) ca cc
nh
khoa hc George Akerlof, Michael Spence v Joseph Stiglitz;
- L thuyt v cc quyn c bn ca ngi tiu dng vi t cch l mt b
phn quan trng ca nn kinh t;
- L thuyt v bo v k yu trong mi tng quan vi k mnh nhm
m bo s cng bng x hi;
- L lun v vai tr ca Nh nc trong hot ng bo v quyn con
ngi ni chung v bo v quyn li NTD ni ring;
- L lun v vai tr ca cc t chc trong x hi dn s.
1.2.2 Cu hi nghin cu v gi thuyt nghin cu
Lun n c trin khai vi hng lot cu hi v gi thuyt nghin cu nh
sau:
Th nht, v gc l lun
Cu hi nghin cu: hp ng theo mu l g? nh hng ca hp ng
theo mu n nguyn tc t do hp ng? Ngi tiu dng l ai, quyn ca
ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu gm nhng
quyn no? Ti sao phi bo v ngi tiu dng trong cc giao dch c s
dng
hp ng theo mu? Bo v ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp
-
28
ng theo mu bng hnh thc v phng thc no?
Gi thuyt nghin cu: hin nay cc nghin cu cha ch ra y mt
cch c h thng v bn cht ca hp ng theo mu v nhng nh hng ca
n i vi nguyn tc t do hp ng. Cc quyn ca ngi tiu dng trong cc
giao dch c s dng hp ng theo mu cha c th hin nht qun. S cn
thit trong BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu
cha
c nghin cu mt cch c h thng. Cc phng thc BVQLNTD trong cc
giao dch c s dng hp ng theo mu cha c lm sng t.
Kt qu nghin cu (d nh): a ra cch hiu y , r rng v nhng
vn trn.
Th hai, v gc lut thc nh
Cu hi nghin cu: Php lut BVQLNTD trong cc giao dch c s dng
hp ng theo mu hin hnh Vit Nam th hin nh th no? Qu trnh thc
thi php lut BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu
ra
sao?
Gi thuyt nghin cu: Ni dung php lut BVQLNTD trong cc giao
dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam vn cha y , thiu tnh kh
thi. Qu trnh thc thi php lut BVQLNTD cha p ng c yu cu
BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
Kt qu nghin cu (d nh): Tm ra c nhng im thiu, hn ch
trong chnh nhng quy nh ca php lut BVQLNTD trong cc giao dch c
s
dng hp ng theo mu v nhng tn ti trong qu trnh thc hin php lut
BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu, ch ra c
nhng nguyn nhn ca hn ch, bt cp .
Th ba, xut, kin ngh
Cu hi nghin cu: Vi nhng tn ti, bt cp nu trn th cn phi c
phng hng v gii php g sa cha, khc phc n?
Gi thuyt nghin cu: Hin nay, phng hng v gii php nhm hon
-
29
thin php lut BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu
vn cha ng hng, y v ph hp khc phc nhng hn ch ca
php lut BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu hin
hnh.
Kt qu nghin cu (d kin): a ra c phng hng v gii php
ng, y v ph hp cho vic hon thin php lut BVQLNTD trong cc
giao dch c s dng hp ng theo mu Vit Nam hin nay.
-
30
Kt lun chng 1
Qua cc phn trnh by trn cho thy, nghin cu v php lut
BVQLNTD ni chung v BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp
ng theo mu ni ring l vn c cc nh khoa hc trn th gii t
ra. Vic nghin cu n gp phn hon thin php lut BVQL NTD, tng bc
a php lut BVQLNTD ca Vit Nam tim cn vi thng l quc t.
Vit Nam, Lut BVQLNTD (2010) c ban hnh trn c s thay
th php lnh BVQLNTD trc y. Trc, trong v sau khi Lut
BVQLNTD ban hnh c nhiu cng trnh nghin cu v vn ny Vit
Nam di nhiu gc khc nhau, trong c gc php l. Tuy nhin,
cho n nay cha c mt cng trnh no nghin cu mt cch c h thng v
ton din v BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu
hin nay nh th no, t tm ra bt cp, hn ch trong php lut
BVQLNTD hin nay, ra h thng cc gii php hon thin php lut
BVQLNTD trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu. Vi thc
trng tnh hnh nghin cu , nghin cu sinh chn ti Bo v quyn
li ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu Vit
Nam hin nay lm lun n nghin cu. Lun n c trin khai trn c s l
thuyt, phng php nghin cu ph hp vi mc ch, yu cu ca tng
phn v trong gii hn nghin cu t c mc ch chung ca lun n./.
-
31
Chng 2
NHNG VN L LUN V BO V QUYN LI NGI TIU
DNG TRONG CC GIAO DCH C S DNG HP NG THEO MU
2.1 Quyn t do hp ng v c s php l ca hp ng theo mu
2.1.1 Hp ng v quyn t do hp ng
2.1.1.1 Khi qut v hp ng
Hp ng l mt trong nhng yu t lun song hnh cng vi s pht trin
ca x hi loi ngi m c th l trong cc giao dch ca con ngi, n l
phng tin ch yu con ngi tin hnh cc giao dch nhm tha mn nhu
cu ca mnh. X hi cng pht trin th hp ng cng ng vai tr quan
trng
trong vic vn hnh nn kinh t ca mt quc gia, thm ch l c th gii. V
l
, ngay t th k th XVIII, nh trit hc, x hi hc ngi Php Plulur d
on:"Hp ng chim 9/10 dung lng cc b lut hin hnh, v n lc no
tt c cc iu khon ca b lut, t iu khon th nht n iu khon cui
cng u quy nh v hp ng".[12, tr.8]
Hp ng l nhng hnh vi php l song phng hay a phng, l h qu
ca s tha thun gia cc ch th. Tuy nhin, khng phi mi s tha thun
u
l hp ng. Nhng tha thun c coi l hp ng khi tho thun th hin
ch ch thc gia cc bn nhm to ra cc hu qu php l nht nh i vi
h v ch ca cc bn phi hp l cng bng, hp php, hp o c. Cc hp
ng c giao kt di tc ng ca cng bc, la di hoc mua chuc l
khng th hin ch ch thc ca cc bn nn khng lm pht sinh ngha v
php l gia cc bn trong quan h hp ng v c th b coi l v hiu. Cng
vi , yu t khng th thiu trong hp ng l chnh l i tng ca hp
ng, tc l s tha thun ca cc bn phi nhm mt mc ch nht nh, mt
i tng c th. Nu mc ch giao kt hp ng ca cc bn l tri php lut,
hoc i tng ca hp ng thuc trng hp cm giao dch th hp ng
-
32
cng b coi l v hiu. Yu t th ba trong hp ng chnh l nng lc php
l v nng lc hnh vi ca ch th xc lp quan h hp ng.
Nh vy, c th hiu hp ng l hnh vi php l th hin s tho thun
ca cc bn giao kt nhm lm pht sinh, thay i, chm dt cc quyn v
ngha
v php l nht nh.
2.1.1.2 Quyn t do hp ng
Nh trnh by trn, bn cht ca hp ng l s tha thun v thng
nht ch gia cc ch th nhm xc lp, thay i hay chm dt cc quyn v
ngha v trn c s t do, t nguyn, bnh ng. T do ch lun c xc nh
l nguyn tc ct li ca hp ng d bt c h thng php lut no.
Thuyt t do ch pht trin mnh m Php vo th k XVIII, ni dung
ca thuyt ny xut pht t quan im cho rng, ch ca con ngi l ti
thng v t ch, ch cc hnh vi xut pht t ch t ch ca mt ngi mi c
hiu lc rng buc i vi ngi . C ngha l khng ai c th b p buc lm
hay khng lm mt vic g ngoi mun ca h, v li ch ca chnh h. Do
, t do ch phi c cao con ngi v li ch ca mnh trong x hi t
do cnh tranh mang li nhng li ch chung.
Hc thuyt t do ch dn n mt h qu trc tin coi hp ng l
mt loi ngun quan trng nht ca ngha v php l. Bi vy, hp ng c
nhim v bo m s t do v trung thc khi th hin ch ca cc ng s.
T , php lut v hp ng phi c cc quy nh loi b nhng trng hp
khng bo m s t do v trung thc khi th hin ch ca cc bn trong
giao
dch. Cc trng hp giao kt hp ng do nhm ln, do la di hay do bo
lc
c th s lm cho hp ng v hiu. Khi hp ng c cc bn k kt, s c
gi tr bt buc, nh l lut i vi cc bn. Hn th na, hp ng cn c gi
tr php l ngay c i vi cc c quan cng quyn, ngha l khi xt x,
gii
-
33
thch hp ng, To n phi tn trng ch ca cc bn, khng c sa i hay
gii thch ni dung hp ng khc vi ch, ni dung giao kt ca cc bn.
Nh vy, c th hiu quyn t do hp ng bao gm nhng ni dung c
bn: (i) hp ng phi l kt qu ca s t nguyn tho thun, l s th hin
ch ch thc ca cc bn; (ii) cc bn t do xc nh ni dung ca hp ng,
t
do tho thun cc iu khon ca hp ng. Cc quy nh v trt t cng cng
ch c p dng trong trng hp ngoi l c bit; (iii) hnh thc ca hp
ng khng phi l yu t quan trng, ch cn cc bn t c tho thun vi
nhau l coi nh hp ng c k kt; (iv) cc bn c quyn t do quyt nh
vic gii quyt bt ng khi c tranh chp pht sinh.
2.1.2 Nguyn tc bo m quyn t do hp ng, c s php l v vai tr ca
hp ng theo mu
Mc d c coi l nn tng cho l lun v hp ng, nhng thuyt t do
ch cng c nhng nhc im nht nh. N khng th gii quyt c mt
cch tho ng nhng mi quan h x hi phc tp ngy nay, khi m con ngi
sng trong s ph thuc ln nhau, khi m s bt cn xng thng tin ngy
cng
tr ln trm trng. Chnh v vy, nh lm lut phi vo cuc a ra nhng
quy
nh c tnh cht bt buc nhm m bo trt t cng cng v o c x hi.
V.I. Lnin cho rng, nu cc bn t do v hn th hp ng s tr thnh
phng tin k giu bc lt ngi ngho v s l nguy c i vi li ch chung
ca x hi. V vy, phi i xa hn na trong vn tng cng s can thip ca
Nh nc vo cc quan h php lut t, cc vic dn s [38, tr.577]. Nh
vy,
vic cc nh lm lut a ra cc quy nh nhm hn ch t do hp ng cn c
hiu chnh l nhng bo m cn thit cho t do hp ng c th c duy tr
trong mt x hi hin i, v li ch ca ngi khc, li ch chung ca x hi,
trt t
cng cng v o c. Trc yu cu , Nh nc vi t cch l ch th ca
quyn lc cng, cn phi ban hnh nhng quy nh php lut chng li cc
hnh
-
34
vi lm dng quyn t do hp ng, nhm bo m quyn t do hp ng ca
ngi khc, li ch chung ca x hi v trt t cng cng. y l c s php
lut hp ng t ra cc quy nh v nng lc ch th giao kt hp ng, nguyn
tc giao kt hp ng, cc iu kin c hiu lc ca hp ng, cc trng hp
hp ng v hiu v cch thc x l hp ng v hiu Trn c s , cc hc
thuyt v hp ng ngy cng t ra nhiu c s cho s tc ng ca Nh nc
vo quyn t do hp ng so vi quan nim truyn thng trc y.
Trn th trng, mi quan h gia t chc, c nhn sn xut, kinh doanh
hng
ho, dch v vi NTD c thit lp ch yu thng qua hnh thc hp ng.
Theo
tinh thn t do kh c ca hp ng ni chung th n bao hm s tha thun
v
mc ch to lp hiu lc php l cho cc bn. Tuy nhin, trn thc t c nhiu
loi
hp ng khi giao kt khng p ng hai iu kin ny, bi cc nh cung ng
hng
ha, dch v thng a ra hp ng m h n phng son sn, cn NTD ch
c mt trong hai s la chn chp nhn hoc khng chp nhn (v trong mt
s
trng hp, NTD ch c th chp nhn, ch khng c la chn no khc v tnh
trng c quyn, v d hp ng mua bn in sinh hot).
Hp ng theo mu l mt dng hp ng pht sinh t quan h dn s,
thng mi v c s dng ph bin trong i sng tiu dng. Cc iu kin giao
dch chung c cc lut gia phng ty m t l a con ca cuc cch mng
cng nghip th k 19. Vi vic xut hin kh nng sn xut v cung cp cc
sn
phm v dch v mang tnh hng lot v lin tc cho v s cc khch hng,
thc
t ny t ra vn tiu chun ho cc iu khon ca cc hp ng mua
bn. Trong bi cnh , t gia th k trc, cc doanh nghip, trc tin l
bo
him, giao thng, tn dng ri sau l cc doanh nghip sn xut, dch v
u
thit lp cho mnh nhng quy tc bn hng thng nht, p dng chung trong
cc
giao dch vi khch hng ca mnh [53, tr.43]. Nh vy, c th ni hp ng
theo
mu c hnh thnh khi nn sn xut hng ha pht trin n mt trnh nht
-
35
nh, quan h tiu dng tr thnh mt mi quan h mua bn hng ha v cung
ng
dch v ph bin.
Vic s dng hp ng theo mu c p dng chung cho mi khch
hng, trc tin v mc tiu hp l ho vic bn hng ha hoc cung ng dch
v
trn th trng. Qua , bn bn v bn mua u c th tit kim c thi
gian, sc lc trong m phn v tho thun. Xa hn na v thc tin tha
nhn l, thng qua vic thit lp cc quy tc bn hng thng nht, cc nh
cung
cp cng vi cc hip hi ngh nghip ca mnh pht trin nhiu loi hp
ng c th m nh lm lut cha h bit ti. Bn cnh , hp ng theo mu
c kh nng ngn nga nhng ri ro nhn thc ca cc bn tham gia quan h
hp
ng lin quan n vic gii thch hp ng v trn thc t c s dng nh
mt cng c hu hiu ca vic phn chia ri ro php l, trch nhim gia
cc
bn tham gia quan h hp ng.
Ban u, hp ng theo mu ni ring cng nh cc iu kin giao dch
chung khc th hin tnh nng u vit ca n trong vic rt ngn thi gian,
n
gin ha hnh thc v th tc trong giao dch gia nh cung ng vi s
lng
khch hng ng o ca mnh. Cc khch hng tm n giao dch cng cm
thy hi lng, v a phn cc giao dch m h tham gia l nhm p ng nhng
nhu cu thit yu ca bn thn. V vy, thi gian nhanh, th tc n gin m
vn
t c mc tiu hng n l iu h mong i. Tuy nhin, cng v sau, do s
thiu vng qu trnh thng lng trong giao kt hp ng theo mu, bn
son
tho hp ng bt u s dng li th sn c ca mnh chn p bn cn li.
iu ny i hi s can thip ca Nh nc trong vic iu tit quan h hp
ng gia thng nhn v NTD nhm m bo s cng bng, bnh ng trong
quan h ny cng nh bo v c quyn li ca NTD.
-
36
2.2 Bn cht ca hp ng theo mu v nhng nh hng ca n i vi
quyn t do hp ng
2.2.1 Bn cht ca hp ng theo mu
2.2.1.1 Khi nim, c im, ca hp ng theo mu
Trn th gii, hp ng theo mu tn ti di nhiu tn gi v hnh thc
khc nhau nh hp ng mu tiu chun (standard from contract), hp
ng
dng sn (boilerplate contract) hay hp ng gia nhp (adhesion
contract) v
c hiu ch l mt hnh thc ca nhng iu kin giao dch chung m cc nh
cung ng hng ha, dch v s dng giao dch vi tt c khch hng ca
mnh.
Ngy nay, ngoi tr nhng giao dch n gin, v mc tiu nhu yu phm
hng ngy, ngi ta thy khp mi ni trong cc hp ng song v, cc iu
kin giao dch chung u c p dng. Hn th na, lc u cc iu kin v
quy tc ny ch c p dng gia thng nhn v NTD th ngy nay, iu kin
giao dch chung c p dng trong c nhng giao dch gia cc thng nhn
vi nhau. Nh vy, iu kin giao dch chung c hiu l tt c nhng iu
kin hp ng, quy tc bn hng c son trc bi mt bn trong quan h hp
ng v c s dng trong khi k kt hp ng vi nhiu khch hng khc.
Vi tnh cch l mt hnh thc tn ti ph bin ca cc iu kin giao dch
chung, hp ng theo mu cng c y cc c im ca iu kin giao dch
chung. Theo hiu bit chung, hp ng theo mu l hp ng do thng nhn
n phng son tho giao dch vi nhiu ngi mua hng l NTD.
Nh trnh by, hp ng theo mu c hiu l mt loi hp ng nn
n cng c y cc c im ca hp ng ni chung. Tuy nhin, cng vi
nhng c im th hp ng theo mu cng c nhng c im ring ca n.
C th l:
-
37
Th nht, hp ng theo mu l hp ng c son sn bi t chc, c
nhn kinh doanh hng ha, dch v.
Theo hiu bit thng thng, hp ng phi th hin s t do ch, t do
tha thun v l ch ch thc gia cc bn trong quan h hp ng. Tuy
nhin,
i vi hp ng theo mu, yu t tha thun l mt s xa x hay ni cch
khc n lm mt i tinh thn t do kh c, bi l hp ng theo mu s do
thng nhn n phng son tho, cn NTD s khng c iu kin m
phn cc iu khon trong m ch c th chp nhn ton b hp ng hoc t
chi giao kt hp ng.
Khi iu kin kinh t pht trin, cc doanh nghip cung ng hng ha,
dch v c khi lng khch hng ln hoc trong nhng lnh vc c quyn
cung ng hng ha, dch v thit yu cho i sng x hi th hin nhin
nhng
doanh nghip ny khng th i m phn k kt hp ng i vi tng khch
hng ca mnh, v hn na tit kim trong chi ph qun l th cc doanh
nghip ny s dng loi hp ng m h son sn p dng cho khch hng
ca mnh.
Theo logic, vic p dng cc hp ng theo mu d dn n vic hn ch
quyn t do tho thun ca bn khch hng, song cng phi thy rng vic
th
hin ch ca cc bn trong quan h hp ng vn tn ti thng qua vic NTD
chp nhn hoc khng chp nhn ni dung ca hp ng bng cch h t bt
k hoc khng k vo hp ng. Bn cnh cn phi thy rng, hp ng theo
mu khng phi l php lut, k c khi n c mt c quan nh nc c thm
quyn chp nhn ng k theo quy nh ca php lut.
Th hai, hp ng theo mu c p dng chung cho tt c khch hng c
iu kin tham gia vo giao dch vi bn a ra hp ng theo mu
Nu nh hp ng thng thng, vic giao kt hp ng c thc hin
vi tng khch hng khc nhau v vi nhng tha thun khc nhau th hp
ng
-
38
theo mu c p dng chung, thng nht cho tt c cc khch hng trong
cng
mt chng loi hp ng. iu ny c ngha, mi khch hng trong cng mt
nhm s c p dng hp ng vi nhng iu khon ging nhau, bi l xut
pht t nguyn tc t do, cc ch th c quyn t ra cc iu kin xc lp v
thc hin giao dch, nhng khng c vi phm s bnh ng gia cc ch th.
Trong trng hp, mt doanh nghip cung ng hng ho, dch v chim v
tr
c quyn trn th trng, h c th li dng v tr ca mnh a vo hp
ng nhng iu khon bt li cho khch hng th iu ny cng khng ng
ngha vi vic h c quyn p dng cc iu kin thng mi khc nhau trong
cng mt loi giao dch cho tng khch hng khc nhau [69,tr.59]. Vi cch
p
dng nh vy s m bo s cng bng gia cc khch hng trong cng mt
giao dch m cc doanh nghip thit lp t trc. y cng l c im rt
quan trng ca hp ng theo mu, nu thiu c im ny th hp ng ch
c hiu l mu hp ng ch khng phi l hp ng theo mu.
Th ba, ch th ca hp ng theo mu lun bao gm mt bn l thng
nhn (vi t cch l bn cung cp hng ha, dch v) v bn kia l NTD (vi
t
cch l bn mua, s dng hng ha, dch v).
Ch th ca hp ng ni chung l nhng ngi tham gia xc lp, thc
hin hp ng, c quyn, ngha v pht sinh t hp ng v phi chu trch
nhim v vic thc hin quyn, ngha v pht sinh t hp ng .
tham gia xc lp, thc hin hp ng, cc h thng php lut u quy
nh ch th phi c nng lc ch th nht nh. Theo , yu cu v ch th
tham gia hp ng c nng lc hnh vi dn s l mt trong nhng iu kin
tin quyt hp ng c hiu lc. Php lut Vit Nam quy nh ch th tham
gia giao dch dn s (hp ng) phi c nng lc hnh vi dn s (im a,
Khon 1 iu 117 BLDS 2015). Cng theo cc quy nh ca BLDS (2015),
ch
th tham gia quan h hp ng bao gm cc c nhn, php nhn, h gia nh,
t
-
39
hp tc. Mt khc, nng lc hnh vi dn s tham gia xc lp, thc hin hp
ng ca cc ch th khc nhau l khng ging nhau.
Khc vi cc loi hp ng thng thng m ch th c th l bt k
ai tha mn cc quy nh ca php lut v iu kin ch th, th trong hp
ng
theo mu mt bn ch th trong quan h hp ng ny phi l nhng thng
nhn v bn cn li l NTD. Trn thc t Vit Nam iu ny c th hin
r ti Khon 2 iu 3 Lut BVQLNTD (2010):
T chc, c nhn kinh doanh hng ha, dch v l t chc, c nhn thc
hin mt, mt s hoc tt c cc cng on ca qu trnh u t, t sn
xut n tiu th hng ha hoc cung ng dch v trn th trng nhm
mc ch sinh li, bao gm: a)Thng nhn theo quy nh ca Lut
thng mi; b) C nhn hot ng thng mi c lp, thng xuyn,
khng phi ng k kinh doanh; Khon 1 iu 6 LTM (2005) quy nh:
Thng nhn bao gm t chc kinh t c thnh lp hp php, c nhn
hot ng thng mi mt cch c lp, thng xuyn v c ng k kinh
doanh.
Tuy nhin, i vi hp ng theo mu, nh phn tch c im th
nht v th hai th c nhn hot ng thng mi c lp, thng xuyn, khng
phi ng k kinh doanh v c nhn hot ng thng mi mt cch c lp,
thng xuyn c ng k kinh doanh khng c kh nng p dng hp ng
theo mu i vi NTD v tnh cht nh l ca mnh. Chnh v vy, theo kin
ca tc gi lun n, ch th ca hp ng theo mu vi t cch l thng nhn
ch c t chc kinh t. Trong mi quan h ny, NTD thng phi chp nhn
nhng quy tc thng mi do chnh nh cung ng hng ha, dch v t ra
[53,tr.42] v NTD lun lun c xc nh l bn yu th, nh:
-
40
(i) Yu th trong vic tip cn, x l v hiu cc thng tin v hng ha,
dch v trong quan h mua bn, trao i gia h vi bn cung ng hng
ha,
dch v;
(ii) Yu th trong vic m phn, thit lp hp ng, giao dch khi quan
h vi thng nhn trn th trng;
(iii) Yu th v kh nng chi phi gi c, cc iu kin kinh doanh,
giao
dch trn th trng, nht l trong hon cnh th trng ch c mt s t
doanh
nghip chi phi, chim lnh;
(iv)Yu th trong vic x l v gnh chu ri ro trong qu trnh tiu
dng
hng ha, dch v [10,tr.29-30].
Th t, hnh thc ca hp ng theo mu thng c th hin di hnh
thc vn bn.
Theo thng l, hp ng ch c thit lp khi c s tha thun gia cc ch
th bnh ng v a v php l, nhm mc ch to lp h qu php l - pht sinh
quyn v ngha v - m khng ph thuc vo hnh thc ca vic giao kt
[31,tr.
41-43]. Hnh thc ca hp ng l phng thc k kt, phng tin ghi nhn
ni
dung tho thun ca cc bn. N c th l th tc k kt hp ng hoc hnh
thc th hin tho thun ca cc bn, bng li ni, hnh vi hoc bng vn
bn
[58,tr.18]. Hnh thc hp ng c ngha c bit quan trng trong t tng,
n
l chng c xc nhn cc quan h hp ng , ang tn ti gia cc bn, t
xc nh trch nhim khi c vi phm hp ng xy ra.
V nguyn tc, vic chn la hnh thc no k kt hp ng l do cc
bn tham gia hp ng quyt nh trn c s nguyn tc t do hp ng. Khon
1 iu 401 BLDS (2005) quy nh:Hp ng dn s c th c giao kt
bng li ni, bng vn bn hoc bng hnh vi c th, khi php lut khng
quy
nh loi hp ng phi c giao kt bng mt hnh thc nht nh; BLDS
(2015) khng quy nh c th v hnh thc ca hp ng m quy nh hnh thc
-
41
giao dch dn s ti Khon 1 iu 119 nh sau: Giao dch dn s c th
hin
bng li ni, bng vn bn hoc bng hnh vi c th. Giao dch dn s thng
qua phng tin in t di hnh thc thng ip d liu theo quy nh ca
php lut v giao dch in t c coi l giao dch bng vn bn; Khon 1
iu 14 Lut BVQLNTD (2010) quy nh: Hnh thc hp ng giao kt vi
ngi tiu dng c thc hin theo quy nh ca php lut v dn s, vy nn
hnh thc hp ng theo mu c th c hiu l mt trong ba hnh thc hp
ng c quy nh trong BLDS. Tuy nhin, bo v quyn li ca NTD
trong mi quan h bt tng xng vi thng nhn m c th l trong cc
giao
dch s dng hp ng theo mu th hnh thc ph hp nht l vn bn. Bi
l, vn bn (truyn thng) l hnh thc ngn ng vit, c trnh by trn mt
cht liu hu hnh nhm th hin mt ni dung xc nh m ngi ta c th c,
lu gi v bo m c s ton vn ni dung . Khc vi hp ng bng li
ni vn khng li bng chng (khu thuyt v bng), th hp ng bng
vn bn s m bo s th hin r rng ch cc bn cng nh ni dung ca
tng iu khon hp ng m cc bn mun cam kt. Chnh v vy, iu 7 Ngh
nh s 99/2011/N-CP quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca
Lut BVQLNTD quy nh: Hp ng theo mu v iu kin giao dch chung
phi c lp thnh vn bn
Th nm, ni dung ca hp ng theo mu thng do pha nh cung cp
hng ha, dch v son tho trc trn c s tun th cc quy nh ca php
lut
nhm bo v quyn li cho pha i tc khng phi l bn son tho ni dung
ca hp ng.
Ni dung hp ng l ton b cc vn m cc bn tho thun vi
nhau. V mt hnh thc, ni dung ca hp ng c th hin di dng cc
iu khon. V mt php l, ni dung hp ng chnh l cc quyn v ngha v
rng buc cc bn giao kt vi nhau. Thng thng, ni dung hp ng c
-
42
xc nh gm cc iu khon nh: i tng hp ng, s lng, cht lng, gi
c, phng thc thanh ton, thi gian, a im thc hin hp ng quyn v
ngha v ca cc bn... Trong thc tin giao kt hp ng, ngha v ca cc
bn
khng nht thit ch gii hn trong cc quy nh r rng ti hp ng, khi cc
bn
khng tho thun mt ni dung no vo trong hp ng th c th hiu nhng
ngha v lin quan n hp ng s c p dng theo quy nh php lut hoc p
dng thi quen c thit lp gia cc bn, tp qun thng mi, hoc c th
xut
pht t vic gii thch hp ng trn c s nguyn tc thin ch, trung thc hay
tnh
hp l ca hp ng.
i vi nhng hp ng thng thng, khi m phn k kt hp ng,
cc bn c quyn th hin ch ca mnh trong vic tho thun v quyn v
ngha v ca cc bn cng nh ni dung cc iu khon ca hp ng, m khng
b p buc. Nguyn tc ny cho php cc ch th t do quy nh cc iu kin
ca hp ng; cc bn c quyn tho thun bt c ni dung g trong hp ng,
min l khng tri php lut.
Tuy nhin, i vi hp ng theo mu nh phn tch c im th
nht v th hai, ton b ni dung hp ng l do t chc, c nhn kinh
doanh
hng ho, dch v son tho nhng phi p ng theo cc quy nh ca php
lut
v bo v NTD v cc lut chuyn ngnh c lin quan. Trong trng hp ny,
chng ta thy mt phn ca ni dung hp ng b hn ch quyn t do tho
thun gia cc bn, iu ny c gii thch l Nh nc nhm bo v trt t
cng cng, o c x hi hay thc hin cc chnh sch kinh t - x hi, v
nhm
mc ch bo m trt t kinh t - x hi, bo v trt t cnh tranh lnh
mnh,
bo v quyn v li ch ca cc bn, bo v s bnh ng, cng bng trong
quan
h hp ng, trong lnh vc cnh tranh, php lut chng c quyn ca cc
nc
cm bn th mnh v kinh t a ra nhng iu khon hp ng c tnh cht
lm dng gy thit hi cho bn yu th trong quan h hp ng.
-
43
Nh vy c th thy rng, khng phi ton b ni dung hp ng s do t
chc, c nhn kinh doanh hng ho, dch v son tho ra da trn ch ch
quan
ca ring mnh, m khi son tho ni dung hp ng phi tun th theo cc
quy
nh php lut chuyn ngnh, chng hn nh: i vi hp ng vn chuyn hng
khng, ngi vn chuyn phi c ngha v vn chuyn hng ho, hnh khch ti
ni n mt cch an ton theo l trnh; mua bo him trch nhim dn s i
vi
hnh khch...; cn hnh khch phi c ngha v tn trng, chp hnh ng cc
quy nh ca bn vn chuyn v cc quy nh khc v bo m an ton giao
thng. y l ngha v bt buc trong hp ng. i vi cc hp ng cung cp
in, bn cung cp in c ngha v cung cp in theo phng thc an ton
ph
hp vi cc tiu chun cht lng do Nh nc quy nh. Trng hp bn cung
cp in khng cung cp theo phng thc an ton theo quy nh ca Nh nc
v do gy thit hi cho bn s dng in th phi chu trch nhim i vi
nhng thit hi ; cn bn s dng in phi c ngha v s dng in hp l
theo cch thc an ton ph hp vi cc quy nh lin quan ca Nh nc,
trng
hp bn s dng in khng s dng theo cch thc an ton theo cc quy nh
ca Nh nc v theo hp ng, gy thit hi cho bn cung cp nng lng th
phi chu trch nhim i vi thit hi . Hoc trong mt s loi hng ho,
dch
v cc bn buc phi chp nhn giao kt hp ng vi mt mc gi c th do
Nh nc n nh, v d nh gi in, nc sinh hot.
Cng vi ni dung ca hp ng do bn cung cp hng ho, dch v son
sn th i vi NTD, h c quyn chp nhn ton b hoc khng chp nhn ton
b ni dung hp ng, ngoi ra h cn c quyn bo lu. Quyn bo lu hay
tho thun li ca NTD l mt quyn ht sc quan trng trong trng hp
giao
kt hp ng theo mu. Tuy cc iu khon trong hp ng c coi l nhng
iu khon mang tnh cht tiu chun ho v i khi ph thuc vo cc lut
chuyn ngnh nhng v bn cht n vn c hiu l nhng tho thun ca cc
-
44
bn, v vy NTD hon ton c quyn bo lu hoc tho thun li nhng iu
khon khi cho rng nhng iu khon ny khng ph hp vi cc quy nh ca
php lut hoc vi chnh bn thn h. Tuy nhin, trn thc t NTD khng h
bit
n quyn ny, h thng phi chp nhn nhng quy tc thng mi do chnh t
chc, c nhn kinh doanh hng ho, dch v t ra v v nguyn tc th
nhng
quy tc ny khng phi l i tng ca vic m phn. NTD thng l bn yu
th, phi chp nhn v i khi khng bit n chng m cng chng bit n
quyn bo lu [53,tr.44]. Cng chnh v iu ny, m nhiu ngi ang nh
ng gia thut ng hp ng theo mu vi mu hp ng l mt.
2.2.1.2 Mi quan h gia hp ng theo mu vi iu kin giao dch
chung
iu kin giao dch chung c hiu l tt c nhng iu kin hp
ng, quy tc bn hng c son trc bi mt bn trong quan h hp ng
v c s dng trong khi k kt hp ng vi nhiu khch hng khc nhau
[53,tr.45]. V nguyn tc, iu kin giao dch chung c th c p dng
cho
mi quan h tiu dng gia mt bn l ch th kinh doanh hng ho, dch v
v
bn cn li l NTD, bt k NTD l doanh nghip hay c nhn.
Tuy nhin, khng phi lc no iu kin giao dch chung cng c hiu
l cc iu khon ca hp ng theo mu, n ch tr thnh iu khon ca hp
ng theo mu trong nhng iu kin nht nh khi bn c ngh c kh
nng tip cn cc iu kin giao dch chung mt cch minh bch, c th
trc
khi giao kt; c kh nng, c hi lnh hi ni dung ca cc iu kin giao
dch
chung mt cch hp l v ng rng buc vi cc iu kin giao dch chung
trong hp ng.
Bn cnh , cng cn thit phi ch ra rng, cc iu kin giao dch
chung v bn cht cng khc so vi cc ch dn, hng dn ca nh cung cp
trong giao dch thng mi, v d nh: cc iu kin kim sot an ninh
trong
-
45
siu th, cc iu kin v t vn tiu dng. Nu cc iu kin giao dch
chung
gp phn cu trc cc quyn v ngha v ca cc bn trong hp ng th cc ch
dn, hng dn ni trn ch gp phn thc y, hnh thnh nn cc quy tc x s
cn c trong giao lu thng mi.
Bn cht ca cc iu kin giao dch chung l cc iu kin ca hp ng
c son tho trc v c p dng hng lot cho mt nhm cc khch hng
cng loi cho cc hp ng s c hnh thnh trong tng lai. Biu hin
thng
thng nht ca cc iu kin giao dch chung c th hin di hnh thc cc
hp ng theo mu hoc cc thng bo c in km hoc l ti liu i km cng
vi hp ng chnh. iu ny cho php phn bit cc iu kin giao dch
chung
vi cc trnh t, th tc, quy tc c p dng cho mt s lng ln cc hp
ng thc thi mt d n, u gi hng ha hoc cung cp dch v.
V phng thc biu t, iu kin giao dch chung c th c phn chia
thnh cc quy tc (quy nh) bn hng v hp ng theo mu. Nguyn Th Hng
Nga, trong lun n tin s ca mnh cho rng iu kin thng mi chung c
th hin hai dng c bn sau: i/Cc iu khon son sn khng thay i
trong
hp ng c p dng nhiu ln v cho nhiu ch th khc nhau v ii/Cc quy
nh, quy tc, iu kin giao dch c dn chiu, ng k, nim yt (c
ng nhin coi l mt b phn ca hp ng khi ph hp cc quy nh ca
php lut) [45, tr 35]. Quy tc bn hng l loi iu kin giao dch chung
c
p dng ph bin trong hot ng phn phi hng ha, dch v v l iu kin
rng buc i vi khch hng khi h chp nhn tham gia giao dch. khch
hng c th tip cn chng mt cch thun li, cc quy tc ny phi c nim
yt cng khai ti ni phn phi. Hp ng theo mu l loi iu kin giao
dch
chung bao gm nhng iu khon do mt bn a ra theo mu bn kia tr li
trong mt thi gian hp l; nu bn c ngh tr li chp nhn th coi nh
-
46
chp nhn ton b ni dung hp ng theo mu m bn ngh a ra.[75,
tr.1-3]
Nh vy, c th ni iu kin giao dch chung v hp ng theo mu c
mi quan h mt thit vi nhau nhng khng phi l mt. iu kin giao
dch
chung v hp ng theo mu l mt trong trng hp cc iu kin giao dch
chung l cc iu khon ca hp ng theo mu. Cn li, nu n tn ti di cc
quy tc bn hng th iu kin giao dch chung khng phi l hp ng theo
mu.
Php lut ca cc nc trn th gii cho thy cc cch tip cn iu chnh
iu kin giao dch chung nhng gc khc nhau nhng tu chung th hin
hai xu hng chnh: xu hng iu chnh v iu kin giao dch chung tt c
hp ng v xu hng iu chnh iu kin giao dch chung c p dng trong
lnh vc tiu dng nhm bo v iu kin giao dch chung [45, tr.77]. Ti
Vit
Nam, iu kin giao dch chung, hp ng theo mu c quy nh ti BLDS v
Lut BVQLNTD (iu 405, 406 BLDS 2015; khon 5, 6 iu 3 Lut
BVQLNTD 2010). Vi t cch l lut chung ca h thng lut t, BLDS
quy
nh v hp ng theo mu v v iu kin giao dch chung nh mt loi quy
tc
trong giao lu dn s nhm bo v quyn, li ch hp php ca cc bn. Vic
b
sung quy nh v iu kin giao dch chung vo BLDS (2015), p ng yu
cu t thc tin c rt nhiu cng ty ln ban hnh cc iu kin nghip v p
dng khi giao kt hp ng, v d: iu kin cp tn dng, iu kin thanh
ton...
ca ngn hng, iu kin cung cp mt sn phm bo him. Vi vic quy nh
iu kin giao dch chung v hp ng theo mu vo BLDS v Lut BVQLNTD
cho thy Vit Nam i theo xu hng th nht l iu chnh hp ng theo mu
v iu kin giao dch chung khng ch trong lnh vc tiu dng m trong c
lnh
vc giao dch dn s ni chung.
-
47
2.2.2 Mi quan h gia hp ng theo mu vi quyn t do hp ng
Quan h gia NTD v t chc, c nhn kinh doanh hng ho, dch v
thng c xc lp thng qua quan h hp ng trn c s nguyn tc bnh
ng, t do tha thun. Tuy nhin, nu cc bn t do v hn th hp ng s
tr thnh phng tin bn mnh hn ln t bn yu th hn v gy thit hi
ti li ch chung ca x hi. NTD lun l bn thiu thng tin, c bit l
cc
thng tin v kin thc lin quan n c tnh k thut ca sn phm. Bn cnh
, NTD thng thng t c c hi m phn, thng lng trong quan h vi
thng nhn. c bit, i vi hp ng theo mu, NTD khng c c hi m
phn, tha thun v ni dung hp ng.
Vi s pht trin nh v bo ca khoa hc v cng ngh trong bi cnh
ton cu ha v hi nhp kinh t quc t to iu kin thun li cho s ra i
v pht trin ca nhiu phng thc kinh doanh hin i v khng t trong
s
c du nhp vo Vit Nam nh bn hng ti ca, kinh doanh a cp. Xu
hng pht trin ny t NTD vo mt khung cnh mi l s an xen
gia nhng tin ch v vic tm kim li nhun ti a ca t chc, c nhn
kinh
doanh hng ho, dch v bng vic gy nhiu thng tin v thng qua s
khng
hiu bit hoc lm dng hon cnh ca NTD. Bi vy, vic x l thng tin
bt
cn xng gia t chc, c nhn kinh doanh hng ho, dch v v NTD khng
th
c t gii quyt bi th trng, m cn c s can thip ca php lut lp li
cng bng x hi [48,tr.40-41]
S xut hin ca hp ng theo mu, bn cnh nhng u im nht nh
th n cng em li nhng thch thc i vi nguyn tc t do ch. S ph bin
ca hp ng theo mu trong nn kinh t c v nh l s ri b hp ng
quay li vi quy ch hay l mt qu trnh x hi ho lut dn s, qu trnh
thu
hp phm vi hp ng c nhn bng cch thay th vo l hp ng mang tnh
tp th [71,tr.24]. Do v th ca NTD trong cuc chi ny l bn yu th v
bt
-
48
cn xng v mt thng tin, li ch kinh t so vi doanh nghip; do trong
qu
trnh n phng son tho cc hp ng theo mu v cc iu kin giao dch
chung, doanh nghip c qu nhiu c quyn v qu nhiu thun li a ra
ni dung hp ng, nn vic to ra cc hp ng theo mu hoc cc iu kin
giao dch chung cng bc l nhng iu bt li cho NTD v cho x hi.
2.3 Quyn li ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo
mu
2.3.1 Quan nim v ngi tiu dng v s cn thit ca vic bo v quyn li
ngi tiu dng trong cc giao dch c s dng hp ng theo mu.
2.3.1.1 Quan nim v ngi tiu dng
Trong nhiu thp k qua, c nhiu cuc hi tho, hi ngh bn v NTD
v BVQLNTD. Vic BVQLNTD l mt l tt nhin, v xt gc kinh t th
NTD c hiu l mt thnh t trong qu trnh sn xut, phn phi v s dng
hng ha, dch v. Xt gc x hi, NTD c hiu l mt thnh vin trong
x hi, h c y cc quyn ca mt con ngi, nn BVQLNTD chnh l bo
v quyn con ngi.
V khi nim NTD, c hai tiu ch xc nh NTD h l ai: (i) T cch
ch th; (ii) Mc ch s dng hng ha, dch v.
Trc ht, v tiu ch t cch ch th ca NTD. Hin nay, c hai cch
hiu khc nhau v ch th l NTD.
Cch hiu th nht cho rng NTD ch l c nhn mua, s dng hng ha,
dch v. Quan im ny xut pht t lp lun cho rng trong mi quan h
gia
thng nhn vi NTD l c nhn th NTD lun v th yu hn do thng tin
bt cn xng nn vic bo v NTD l ht sc cn thit, trong khi NTD l
cc
t chc (xt trong mi quan h vi nh cung cp hng ha dch v) th tnh
yu
th gim i rt nhiu, bi l cc t chc thng c nhiu ngun lc, c cu
t chc cht ch, c ch hot ng v iu hnh ph hp vi c th ca mnh
-
49
[25, tr.26]. Bn cnh , vic coi t chc l NTD s nh hng n s bnh
ng
gia t chc vi t cch l ngi mua, s dng hng ha, dch v vi nh cung
cp hng ha, dch v, v trong quan h ny c th p dng lut bo v NTD,
iu ny c th dn n thit hi cho nh cung cp hng ha, dch v, mc d h
khng lm dng s yu th ca NTD [25,tr.27]. Chnh v vy, lut bo v
NTD
khng cn thit phi can thip vo quan h tiu dng ca h v khng nn coi
t
chc l NTD. Quan nim ny c th hin trong php lut ca mt s quc
gia
nh: Lut Bo v NTD ca Bang Quebec, Ch th s 1999/44/EC ngy
25/5/1999
v vic mua bn hng ha tiu dng v cc bo m c lin quan, Lut Bo v
ngi tiu dng ca Indonesia.
Cch hiu th hai cho rng,NTD c th c hiu bao gm c nhn, h
gia nh, t chc mua, s dng hng ha, dch v cho mc ch sinh hot,
tiu
dng ca mnh. Nh vy, NTD bao gm c ngi mua hng ha (mua lng
thc, thc phm, thuc cha bnh, qun o, thit b my mc, dng sinh
hot,
phng tin i li...) v ngi s dng dch v (dch v bo him, vn ti,
vui
chi, gii tr, khm cha bnh, sa cha, lp t thit b...). Vi quan nim
ny
th NTD khng ch l c nhn, h gia nh m cn bao gm c t chc. T chc
y c hiu bao gm cc c quan nh nc, doanh nghip, cc t chc
chnh tr, chnh tr - x hi, cc hip hi, hay cc t chc x hi khc. Quan
nim
ny c th hin trong php lut ca mt s quc gia: Lut Bo v ngi tiu
dng ca n nm 1986.
Ti Vit Nam, k t khi ban hnh cc quy nh v php lut BVQLNTD
cho n nay th NTD lun c hiu bao gm c nhn v t chc. Quan nim
ny tuy c v hi rng v c quan im cho rng n s lm long i hiu lc
ca
Lut BVQLNTD. Tuy nhin, chng ti cho rng cch quy nh ny khc phc
c hn ch ca quan nim coi NTD ch l c nhn v khng phi lc no t
chc cng l ngi kh nng i mt c vi cc vi phm t pha nh
-
50
cung cp hng ha, dch v v hu qu l nu Lut BVQLNTD khng bo v h
nh i vi cc c nhn tiu dng khc th quyn li ca mt nhm i tng
kh ln trong x hi b xm phm, gy thit hi chung cho ton x hi.
Vit nam quan im ny c th hin kh r trong Php lnh
BVQLNTD (1999), cng nh Lut BVQLNTD (2010), theo cc vn bn ny
u ghi nhn:Ngi tiu dng l ngi mua, s dng hng ho, dch v cho
mc ch tiu dng, sinh hot ca c nhn, gia nh, t chc
Th hai, v tiu ch mc ch s dng hng ha, dch v.
Thc t cho thy cng tn ti hai quan im khc nhau v tiu ch ny.
Quan im th nht cho rng, NTD l ngi mua hng ho, s dng hng
ha, dch v p ng nhu cu tiu dng, sinh hot. Theo quan nim ny,
NTD
khi mua hng ha, s dng hng ha, dch v ch nhm mc ch tiu dng hoc
sinh hot ch khng nhm mc ch ti sn xut hoc tm kim li nhun.
Quan
nim ny c a s cc nc trn th gii p dng trong php lut ca mnh, v
d nh: Lut bo v ngi tiu dng ca Malaysia nm 1999, Lut bo v ngi
tiu dng ca i Loan nm 1994.
Thc t cho thy d php lut cc nc quy nh nh vy nhng vic xc
nh c nhn/t chc c mc ch thng mi hay mc ch tiu dng khi h
mua mt loi hng ha hoc s dng mt loi dch v l iu khng d dng.
Chng hn, mt ngi nng dn mua thuc tr su dit su bnh cho la, vic
lm ny ca ngi nng dn l v mc ch tiu dng hay mc ch sn xut? V
h c c coi l NTD hay khng? Hay mt doanh nghip t chc nu n tra
cho ngi lao ng ca h, lm vic ny h phi mua lng thc, thc phm
ch bin thnh cc mn n phc v ngi lao ng, c quan im cho rng
chi ph n tra nm trong qu trnh ti sn xut sc lao ng v phc v cho
mc
ch kinh doanh chung. Ngc li c quan im cho rng, t chc mua thc
phm v khng c mc ch mua bn li m tiu dng ti ch th phi c
-
51
coi l c mc ch tiu dng mi chnh xc. Vy trong trng hp ny doanh
nghip c c hiu l NTD hay khng?
T cc v d trn y, c th thy rng mc d quy nh ca php lut l
thng nht nhng vic p dng v gii thch php lut li khng c s thng
nht. iu ny th hin ch, cng mt loi giao dch gia thng nhn vi t
chc, c nhn l ngi mua hng nhng kin ny cho rng giao dch c tnh
cht tiu dng, trong khi kin khc li cho rng khng phi l giao dch c
tnh
cht tiu dng. V th, thit ngh cn phi c nhng quy nh r hn v cm t
mc ch tiu dng, sinh hot trnh nhng tranh lun nh trn.
Theo quan im ca tc gi lun n, lm r mc ch ca vic mua
hng ha, dch v l tha mn nhu cu sinh hot, tiu dng hay nhu cu
kinh
doanh nhm p dng php lut v bo v ngi tiu dng cho chnh xc, cn
nhn thc r rng ngi tiu dng khng ch l ngi trc tip mua hng ha
ca thng nhn s dng cho nhu cu tiu dng ca chnh mnh m cn bao
gm c trng hp ngi mua hng ha, dch v tha mn nhu cu tiu dng
ca ngi khc (v d trng hp ngi mua hng ha, dch v tng cho
ngi khc hoc i ly hng ha dch v tiu dng khc). Trong nhng
trng hp ny, cn hiu rng NTD khng nht thit phi l ngi trc tip
tham
gia vo giao dch mua bn hng ha vi t chc, c nhn kinh doanh hng
ho,
dch v m cn c th l ngi khng mua hng ha, dch v nhng c trc tip
s dng hng ha, dch v v nhu cu sinh hot, tiu dng ca mnh.
Quan im th hai cho rng, NTD ngoi mc ch mua hng ho, s dng
hng ha, dch v p ng nhu cu tiu dng, sinh hot th cn c th phc v
cho mc ch ti sn xut kinh doanh.
Trn th gii, hu ht cc nc u quy nh mc ch ca mua hng ha,
s dng hng ha, dch v l nhm mc ch tiu dng, sinh hot. Vic quy
nh
nh vy s gip phn bit quan h tiu dng thuc i tng iu chnh ca lut
-
52
bo v NTD vi cc quan h thng mi khc v phn no lm gim p lc i
vi lut bo v NTD, ng thi n cng m bo tnh kh thi trong qu trnh
thc hin lut bo v NTD. Tuy nhin, cng c nhng quc gia quy nh mc
ch ca vic mua hng ha khng ch nhm mc ch tiu dng, sinh hot m
cn nhm mc ch ti sn xut hoc kinh doanh [5,tr.22]
Thc t cho thy vic phn bit gia mc ch tiu dng vi mc ch ti
sn xut, kinh doanh khng phi lc no cng c th phn bit c. V d mt
ngi mua vi v may qun o cho chnh bn thn h vi trng hp mt
ngi mua vi v may qun o bn l, trong hai trng hp ny tht kh
phn bit u l NTD. Theo kin ca tc gi lun n cn phi phn bit gia
NTD (ting anh l consumer hoc end consumer NTD cui cng) vi
khch hng (ting anh l customer). Bi l, khch hng l ngi mua hng
ha
c th phc v cho bn thn hoc h c th s dng vo mc ch kinh doanh.
Nh vy, vi phn tch trn, chng ti cho rng NTD c nhng c
im nh sau: (i) l c nhn hoc t chc; (ii) trc tip mua hng ha hoc
s
dng hng ha, dch v; v (iii) vi mc ch tiu dng, sinh hot m khng
nhm mc ch kinh doanh.
2.3.1.2 Bn cht ca quyn li ngi tiu dng
NTD thng l ngi b tin ra mua sn phm, hng ha, mua (thu) dch
v ca t chc, c nhn kinh doanh hng ho, dch v. Do vy, NTD chnh
l
ngi mang li li nhun cho cc doanh nghip, cc nh sn xut, nh cung
cp
dch v. Ni cch khc, NTD chnh l ngi duy tr s tn ti v pht trin
ca
doanh nghip, do mt khu hiu m ton th gii bit n l Khch hng l
thng . Trn th gii, phong tro BVQLNTD hnh thnh v pht trin t
nhng nm 50-60 ca th k XX, du mc quan trng nh du vic hnh thnh
v pht trin quyn ca NTD khi Tng thng Hoa K John Kenedy pht
biu
trc Thng vin Hoa K vo ngy 15/3/1962: theo nh ngha, ngi tiu
-
53
dng l tt c chng ta. H l nhm ngi ng o nht, c tc ng v chu
s tc ng ca hu ht cc quyt nh v kinh t, d l ca nh nc hay t
nhn. Th nhng h li l nhm ngi quan trng duy nht m quan im ca
h li thng khng c lng nghe.
Ngy 9 thng 4 nm 1985, nh c nhng c gng vn ng khng ngng
ca T chc Quc t Lin minh NTD (nay i tn thnh Quc t NTD), Lin
Hp Quc thng qua mt tp hp Cc Nguyn tc ch o v Bo v NTD
(bng Ngh quyt s 39/248 ca i Hi ng LHQ). Cc nguyn tc ny sau
c sa i vo nm 1999, trong ghi nhn cc quyn li v nhu cu ca
NTD trn ton th gii v to ra mt khun kh m theo cc chnh ph, c
bit l chnh ph cc nc ang pht trin hoc va ginh c c lp, c th
s dng son tho, hay cng c chnh sch v php lut bo v NTD ti quc
gia h.
Bn Nguyn tc ny ca LHQ vch ra tm (08) lnh vc c bn c th
pht trin cc chnh sch bo v NTD, nay c chuyn thnh tm (08) quyn
c
bn ca NTD, bao gm:
Th nht, quyn c tho mn cc nhu cu c bn
Cc nhu cu c bn ca qun chng nhn dn ca bt c mt quc gia no
(NTD) xut pht t vn tn ti hay sng mt cch ng hong. Ti cc quc
gia ngho hay cc nn kinh t ang pht trin, cc nhu cu c bn ni chung
bao
gm lng thc, qun o v nh . Tuy nhin, c 3 nhu cu khc rt thit yu
m bo cuc sng ng hong cho con ngi, l dch v y t, nc sch, v
sinh v gio dc. Thm 2 nhu cu khc, cng c th lit vo dng nhu cu
c
bn, v nu thiu chng th kh m c th m bo c cc nhu cu c bn ni
trn, l nng lng v phng tin vn chuyn, i li.
Th hai, quyn c an ton
Quyn c an ton rt quan trng trong vic m bo cho mt cuc sng
-
54
an ton v chc chn. Nu khng c cc bin php, quy nh tiu chun, NTD
s
b thit hi nhiu nht v mt an ton. Quyn c an ton c ngha l quyn
c bo v khi
![[Laptrinh.vn]-Wimax_mang Truy Nhap](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/5571fc884979599169976fb0/laptrinhvn-wimaxmang-truy-nhap.jpg)
