LUẬN VĂN THẠC SĨ: Giáo dục họcdulieu.tailieuhoctap.vn/books/luan-van-de-tai/luan-van-de-tai-cd-dh/... · Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

........ o0o ........

Nguyễn Thị Hồng Hạnh

BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU

HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ: Giáo dục học

Thái nguyên năm 2009


4

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

........ o0o ........


BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN


Chuyên ngành: Giáo dục học

Mã số: 60.14.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ: Giáo dục học

Hướng dẫn khoa học: T.S Nguyễn Thị Tính

Thái nguyên, tháng 9 năm 2009


5

MỤC LỤC

Trang

Lời nói đầu

Mục lục

Danh mục từ viết tắt

Mở đầu ..................................................................................................................5

1. Lý do chän ®Ò tµi ...............................................................................................6

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................6

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ..................................................................6

4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... ....7

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................7

6. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................7

7. Giới hạn của đề tài ............................................................................................8

CHƯƠNG 1 :CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO

HỌC SINH TIỂU HỌC

1.1 Lịch sử của vấn đề nghiên cứu .......................................................................9

1.2 Khái niệm công cụ ........................................................................................11

1.2.1 Kỹ năng ......................................................................................................11

1.2.2 Kỹ năng sống, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng xử lý tình huống ..............13

1.2.2.1 Kỹ năng sống ..........................................................................................13

1.2.2.2 Kỹ năng ra quyết định .......................................................................... ..19

1.2.2.3 Kỹ năng xử lý tình huống ........................................................................21

1.2.3 Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định thông qua dạy

học môn Đạo đức lớp 3 .......................................................................................22

1.2.4 Biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định........23


6

1.2.4.1 Biện pháp ................................................................................................23

1.2.4.2 Biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định.....23

1.3 Những vấn đề cơ bản về giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết

định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ..................................24

1.3.1 Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học ................................................... ..24

1.3.1.1 Đặc điểm về sự phát triển của các quá trình nhận thức...........................24

1.3.1.2 Những đặc điểm về nhân cách nổi bật của học sinh tiểu học .................25

1.3.2 Ý nghĩa, mục tiêu của việc giáo dục kỹ năng sống và giáo dục kỹ năng xử

lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh tiểu học ...............................26

1.3.3 Nội dung, nguyên tắc, phƣơng pháp, hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng xử

lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh tiểu học.................................28

1.3.3.1 Nội dung giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3.................................................28

1.3.3.2 Nguyên tắc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3..................................................29

1.3.3.3 Phƣơng pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3..........................................32

1.3.3.4 Hình thức tổ chức giáo dục Kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết

định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3..................................35

1.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến sự hình thành và phát triển kỹ năng xử lý tình huống,

kỹ năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3............36


7

CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC

SINH TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN TỈNH

THÁI NGUYÊN

2.1 Vài nét về khách thể điều tra ………………………………………………41

2.2 Thực trạng giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học

sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các trƣờng Tiểu học trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên……………………………………………………43

2.2.1 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh lớp 3 về

vai trò, ý nghĩa của kỹ năng sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định nói riêng……………………………………………………43

2.2.2 Nội dung, phƣơng pháp, hình thức giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các

trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên…………………………51

2.2.3 Kết quả đánh giá về kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định của

học sinh ở các trƣờng Tiểu học thành phố Thái Nguyên………………………58

2.3 Các nguyên nhân dẫn tới kết quả giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

ra quyết định của học sinh……………………………………………………...61

Ch¬ng 3 BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN

3.1 Một số cơ sở có tính nguyên tắc trong việc xây dựng kỹ năng xử lý tình

huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp

3 ở trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên……………………..66

3.2 Các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở trƣờng Tiểu học trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên………………………………………………………...73


8

3.2.1 Thèng nhÊt gi÷a çc lùc lîng trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn néi dung gi¸o

dôc KNS cho häc sinh th«ng qua d¹y häc m«n Đ¹o ®øc……………………….73

3.2.2 Tạo môi trƣờng thuận lợi để học sinh có cơ hội rèn luyện KNS………...74

3.2.3 Thiết kế bài tập thực hành KNS trong quá trình dạy học môn Đạo đức để

rèn luyện KNS cho học sinh……………………………………………………77

3.2.4 §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Đ¹o ®øc theo híng t¨ng cêng rÌn

luyÖn KNS cho ngêi häc………………………………………………………80

3.2.5 §æi míi ph¬ng ph¸p kiểm tra, đánh giá kÕt qu¶ m«n Đ¹o ®øc g¾n liÒn víi

®¸nh gi¸ KNS cña häc sinh…………………………………………………......84

3.2.6 Mèi quan hÖ gi÷a çc biÖn ph¸p gi¸o dôc kü n¨ng sèng............................85

3.3 Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp……………………………….86

3.3.1 Mục đích khảo nghiệm…………………………………………………...86

3.3.2 Nội dung khảo nghiệm…………………………………………………...86

3.3.3 Phƣơng pháp khảo nghiệm……………………………………………….86

3.3.4 Kết quả khảo nghiệm……………………………………………………..86

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………………….93


9

Lời nói đầu

Xã hội càng phát triển con ngƣời càng phải hoàn thiện, một con ngƣời

hoàn thiện về nhân cách là con ngƣời không chỉ có tài mà cần phải có cả đức.

Nhân cách của con ngƣời muốn đƣợc xây dựng và phát triển cần phải

đƣợc bắt đầu ngày từ khi mới sinh ra và đặc biệt là trong giai đoạn ngồi trên ghế

nhà trƣờng. Có thể nói, việc xây dựng, hình thành và phát triển các phẩm chất

đạo đức và tri thức cho thế hệ trẻ là một trong những nhiệm vụ quan trọng và cấp

thiết, đây cũng là một trong những nhiệm vụ mà nhà trƣờng nói riêng và ngành

giáo dục nói chung cần phải thực hiện. Giáo dục đạo đức mà đặc biệt là giáo dục

kỹ năng sống cho học sinh là một vấn đề rất quan trọng trong xã hội ngày nay.

Để hoàn thành đƣợc đề tài này, em xin chân thành cảm ơn các thầy (cô)

giáo và các em học sinh lớp 3 ở trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn

Huệ, Đội Cấn, các chuyên gia và đặc biệt là cô giáo hƣớng dẫn – Tiến sĩ:

Nguyễn Thị Tính.

Do khả năng nghiên cứu còn hạn chế, chắc chắn đề tài còn nhiều thiếu sót.

Em rất mong các thầy cô và các bạn đóng góp để đề tài của em đƣợc hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Tác giả nghiên cứu



10

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Viết đầy đủ Viết tắt

Kỹ năng sống KNS

Tổ chức y tế thế giới WHO

Tổ chức văn hoá, khoa học và giáo dục

của Liên hợp quốc

UNESCO

Quỹ nhi đồng Liên Hiệp Quốc UNICEF


11

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đê thƣc hiên công nghiêp hoa , hiên đai hoa đât nƣơc thi vân đê phat triên

nguôn nhân lƣc đê thƣc hiên sƣ nghiê p đo la vân đê vô cung quan trong . Chính

vì vậy mà Đảng ta đã xác định : Con ngƣơi Viêt Nam vƣa la muc tiêu , vƣa đông

lƣc cua moi sƣ phat triên .

(Đang công san Viêt Nam : Văn kiên Hôi nghi lân thƣ 4 Ban châp hanh

Trung ƣơng KVIII Nha xuât ban chinh tri quôc gia .HN.1993.Tr5).

Chính vì vậy mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách con ngƣời cần đƣợc

triên khai va quan triêt môt cach triêt đê trong cac nha trƣơng . Con ngƣơi phat

triên toan diên vê nhân cach la sƣ kêt hơp hai hoa của phẩm chất và năng lực

(Cao vê tri tuê , cƣơng trang vê thê chât , phong phu vê tâm hôn , trong sang vê

đao đƣc). Sƣ phat triên nhân cach cua con ngƣơi chiu sƣ quy đinh cua cac môi

quan hê xa hôi , nghĩa là các mối quan hệ xã hội quy định bản chất con ngƣời .

Nói khác đi quan hệ xã hội quy định nội dung , câu truc cung nhƣ con đƣơng hinh

thành nhân cách của con ngƣời . Con ngƣơi mơi trong thơi ki c ông nghiêp hoa -

hiên đai hoa ngoai viêc năm vƣng tri thƣc , phát triển năng lực hoạt động trí tuệ ,

có phẩm chất đạo đức tốt thì cần phải có kỹ năng sống , kỹ năng hòa nhập .

Đặc biệt trong xu thế hội nhập với một xã h ội không ngừng biến đổi hiện

nay đoi hoi con ngƣơi phai thƣơng xuyên ƣng pho vơi nhƣng thay đôi hang ngay

của cuộc sống , mục tiêu giáo dục không chỉ giup con ngƣời học để biết , học để

làm, học để làm ngƣời mà còn học đ ể chung sống . Do đo vân đê giao duc ky

năng sông cho hoc sinh la vân đê câp thiêt hơn bao giơ hêt .

Học sinh tiểu học là những học sinh ở lứa tuổi nhi đồng , các em mới đang

hình thành và phát triển , các phẩm chất nhân cá ch, nhƣng thoi quen cơ ban chƣa


12

có tính ổn định mà đang đƣợc hình thành và củng cố . Do đo viêc giao duc cho

học sinh tiểu học kỹ năng sống để giup các em có thể sống một cách an toàn và

khoe mạnh là việc làm cần thi ết. Chính những kết quả này se là cơ sở , là nền

tảng giup học sinh phát triển nhân cách sau này .

Môn Đao đƣc la môn hoc co thê manh trong viêc tich hơp va lông ghep vơi

giáo dục kỹ năng sống , đây la nôi dung môn hoc c hiêm ƣu thê giup cac nha giao

dục có thể tích hợp một cách hoàn toàn , hoăc tƣng phân nôi dung bai hoc đao

đƣc vơi nôi dung giao duc ky năng sông .

Thƣc tê cho thây giao viên tiêu hoc va cac nha quan ly chƣa thƣc sƣ quan

tâm tơi viêc giao duc ky năng sông noi chung va ky năng ra quyêt đinh , kỹ năng

xử lý tình huống noi riêng cho hoc sinh tiêu hoc . Chính vì vậy mà chung tôi

quyêt đinh chon đê tai nghiên cƣu :

“ Biên phap giao du c ky năng s ống cho học sinh t iêu hoc thanh phô Thai

Nguyên tinh Thai Nguyên „.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu lý luận và thực trạng giáo dục kỹ năng sống nói chung và kỹ

năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng thông qua dạy học môn

Đạo đức lớp 3 ở trƣờng Tiểu học. Từ đó đề xuất các biện pháp giáo dục kỹ năng

sống cho học sinh nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu

học.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1 Khách thể nghiên cứu

Quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thành phố Thái

Nguyên tỉnh Thái Nguyên.

3.2 Đối tƣợng nghiên cứu


13

Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thành phố Thái

Nguyên tỉnh Thái Nguyên.

4. Giả thuyết khoa học

Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra quyết định cho học sinh

tiểu học có thể thực hiện tiếp cận theo con đƣờng dạy học. Nếu xây dựng đƣợc

hệ thống các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các trƣờng Tiểu học trên

địa bàn thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên thì se nâng cao chất lƣợng

giáo dục toàn diện học sinh tiểu học.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận của giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học.

5.2 Nghiên cứu thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thành

phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên.

5.3 Xây dựng hệ thống các biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu

học thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên.

6. Phƣơng pháp nghiên cứu

Trong đề tài chung tôi sử dụng phối hợp các phƣơng pháp sau:

6.1 Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết:

6.1.1 Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp lý thuyết: Thông qua đọc tài liệu sách,

báo, tạp chí và các tài liệu khác, chung tôi dùng phƣơng pháp này để phân tích,

tổng hợp lý thuyết liên quan đến đề tài để thu thập thông tin cần thiết.

6.1.2 Phƣơng pháp phân loại, hệ thống hoá lý thuyết: Trên cơ sở phân loại, hệ

thống hoá lý thuyết cần thiết để làm rõ cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.

6.2 Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn

6.2.1 Phƣơng pháp quan sát sƣ phạm


14

- Quan sát học sinh: Thông qua các giờ học môn Đạo đức (Hành động, lời nói,

nét mặt, cử chỉ …)

- Quan sát giáo viên: Dự giờ và quan sát giờ dạy của giáo viên.

6.2.2 Phƣơng pháp đàm thoại: Trực tiếp trò chuyện với giáo viên bộ môn và học

sinh để tìm hiểu nhận thức nhƣ thế nào về vai trò, ý nghĩa của kỹ năng xử lý tình

huống và kỹ năng ra quyết định, việc thực hiện kỹ năng này nhƣ thế nào.

6.2.3 Phƣơng pháp điều tra viết: Sử dụng Ankét lấy ý kiến của giáo viên, học

sinh để thu thập thông tin cần nghiên cứu.

6.2.4 Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia: Gặp trực tiếp các chuyên gia trong lĩnh

vực giáo dục, các giáo viên có kinh nghiệm, các nhà quản lý xin ý kiến, trao đổi

về những vấn đề có liên quan đến đề tài nhƣ thực trạng, hệ thống tiêu chí, hệ

thống biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho ngƣời học.

6.2.5 Phƣơng pháp khảo nghiệm sƣ phạm: Để kiểm nghiệm tính khoa học, khả

thi của các biện pháp đã đề xuất.

6.3 Các phƣơng pháp thống kê toán học: Chung tôi sử dụng các phƣơng pháp

thống kê toán học để xử lý kết quả nghiên cứu, tăng mức độ tin cậy cho đề tài.

7. Giới hạn của đề tài

Kỹ năng sống và các biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là một

vấn đề rất rộng và mới. Trong điều kiện cho phép cùng với khả năng của mình,

chung tôi chỉ đi sâu nghiên cứu các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống

và kỹ năng ra quyết định cho học sinh lớp 3 thông qua dạy học môn Đạo đức ở 3

trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên.


15

Chƣơng 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG

CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

1.1 Lịch sử của vấn đề nghiên cứu

Kỹ năng sống và vấn đề giáo dục kỹ năng sống cho con ngƣời đã xuất hiện

và đƣợc nhiều ngƣời quan tâm từ xa xƣa nhƣ học ăn, học nói, học gói, học mở,

học dăm ba chữ để làm ngƣời, học để đối nhân xử thế, học để đối phó với thiên

nhiên. Đó là những kỹ năng đơn giản nhất mang tính chất kinh nghiệm, phù hợp

với đời sống và giai cấp của xã hội ở những thời điểm khác nhau. Nghiên cứu kỹ

năng ở mức độ khái quát, đại diện cho hƣớng nghiên cứu này có P.Ia.Galperin,

V.A.Crutexki, P.V.Petropxki,…P.Ia.Galperin trong các công trình nghiên cứu

của mình chủ yếu đi sâu vào vấn đề hình thành tri thức và kỹ năng theo lý thuyết

hình thành hành động trí tuệ theo giai đoạn {11}. Nghiên cứu kỹ năng ở mức độ

cụ thể, các nhà nghiên cứu kỹ năng ở các lĩnh vực hoạt động khác nhau nhƣ kỹ

năng lao động gắn với những tên tuổi các nhà tâm lý - giáo dục nhƣ

V.V.Tseburseva, Trần Trọng Thuỷ, kỹ năng học tập gắn với G.X.Cochiuc,

N.A.Menchinxcaia, Hà Thị Đức, Kỹ năng hoạt động sƣ phạm gắn với tên tuổi

X.I.Kixegops, Nguyễn Nhƣ An, Nguyễn Văn Hộ.

Kỹ năng sống có chủ yếu trong các chƣơng trình hành động của UNESCO

(Tổ chức văn hoá, khoa học và giáo dục của Liên hợp quốc), WHO (Tổ chức y tế

thế giới), UNICEF (Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc) cũng nhƣ trong các chƣơng

trình hành động của các tổ chức xã hội trong và ngoài nƣớc…ở hƣớng nghiên

cứu này, các tác giả chủ yếu xây dựng hệ thống các kỹ năng của từng loại hoạt

động, mô tả chân dung các kỹ năng cụ thể và các điều kiện, quy trình hình thành

và phát triển hệ thống các kỹ năng đó … Trong chƣơng trình này chỉ giới thiệu


16

những kỹ năng cơ bản nhƣ: Kỹ năng nhận thức, kỹ năng giao tiếp, Kỹ năng xác

định giá trị và kỹ năng ra quyết định.

Giáo dục KNS ở Lào đƣợc bắt đầu quan tâm từ năm 1997 với cách tiếp cận

nội dung quan tâm đến giáo dục cách phòng chống HIV/AIDS đƣợc tích hợp

trong chƣơng trình giáo dục chính quy. Năm 2001 giáo dục KNS ở Lào đƣợc mở

rộng sang các lĩnh vực nhƣ giáo dục dân số, giới tính, sức khoẻ sinh sản, vệ sinh

cá nhân, giáo dục môi trƣờng vv..

Giáo dục KNS ở Campuchia đƣợc xem xét dƣới góc độ năng lực sống của

con ngƣời, kỹ năng làm việc vì vậy giáo dục KNS đƣợc triển khai theo hƣớng là

giáo dục các kỹ năng cơ bản cho con ngƣời trong cuộc sống hàng ngày và kỹ

năng nghề nghiệp.

Giáo dục KNS ở Malaysia đƣợc xem xét và nghiên cứu dƣới 3 góc độ: Các

kỹ năng thao tác bằng tay, kỹ năng thƣơng mại và đấu thầu, kỹ năng sống trong

đời sống gia đình.

Ở Bangladesh: Giáo dục KNS đƣợc khai thác dƣới góc độ các kỹ năng hoạt

động xã hội, kỹ năng phát triển, kỹ năng chuẩn bị cho tƣơng lai.

Ở Ấn Độ: Giáo dục KNS cho học sinh đƣợc xem xét dƣới góc độ giup cho

con ngƣời sống một cách lành mạnh về thể chất và tinh thần, nhằm phát triển

năng lực ngƣời. Các KNS đƣợc khai thác giáo dục là các kỹ năng: Giải quyết

vấn đề, tƣ duy phê phán, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng quan

hệ liên nhân cách vv…

Khái niệm “Kỹ năng sống” thực sự đƣợc hiểu với nội hàm đa dạng sau hội

thảo “Chất lƣợng giáo dục và kỹ năng sống” do UNICEF, Viện chiến lƣợc và

chƣơng trình giáo dục tổ chức từ ngày 23-25 tháng 10 năm 2003 tại Hà Nội. Từ

đó ngƣời làm công tác giáo dục ở Việt Nam đã hiểu đầy đủ hơn về kỹ năng sống.


17

Từ năm học 2002-2003 ở Việt Nam đã thực hiện đổi mới giáo dục phổ thông

(Tiểu học và Trung học cơ sở) trong cả nƣớc. Trong chƣơng trình Tiểu học đổi

mới đã hƣớng đến giáo dục kỹ năng sống thông qua lồng ghép một số môn học

có tiềm năng nhƣ: Giáo dục đạo đức, Tự nhiên-Xã hội (ở lớp 1-3) và môn Khoa

học (ở lớp 4-5). Kỹ năng sống đƣợc giáo dục thông qua một số chủ đề: “Con

ngƣời và sức khoẻ”. Đề tài cấp bộ Ts. Nguyễn Thanh Bình nghiên cứu về thực

trạng kỹ năng sống cho học sinh và đề xuất một số giải pháp về giáo dục kỹ năng

sống cho học sinh.

Nhìn chung giáo dục KNS cho con ngƣời nói chung, cho học sinh nói riêng

đã đƣợc các nƣớc trên thế giới và Việt Nam quan tâm khai thác, nghiên cứu dƣới

các góc độ khác nhau, nhƣng với vấn đề giáo dục KNS nói chung và giáo dục kỹ

năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng cho học sinh lớp 3 thông

qua môn đạo đức ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên thì

chƣa có đề tài nào nghiên cứu vì vậy chung tôi chọn đề tài này để nghiên cứu.

1.2 Khái niệm công cụ.

1.2.1 Kỹ năng.

Kỹ năng là một vấn đề phức tạp và có nhiều quan điểm khác nhau, về vấn

đề này.

Theo L. Đ.Lêvitôv nhà tâm lý học Liên Xô cho rằng: Kỹ năng là sự thực

hiện có kết quả một động tác nào đó hay một hoạt động phức tạp hơn bằng cách

lựa chọn và áp dụng những cách thức đung đắn, có tính đến những điều kiện

nhất định. Theo ông, ngƣời có kỹ năng hành động là ngƣời phải nắm đƣợc và

vận dụng đung đắn các cách thức hành động nhằm thực hiện hành động có kết

quả. Ông còn nói thêm, con ngƣời có kỹ năng không chỉ nắm lý thuyết về hành

động mà phải vận dụng vào thực tế.


18

A.U.Pêtrôpxki: Kĩ năng là sự vận dụng tri thức đã có thể lựa chọn và thực

hiện những phƣơng thức hành động tƣơng ứng với mục đích đặt ra.

Theo quan điểm của P.A.Ruđic: Kỹ năng là động tác mà cơ sở của nó là sự

vận dụng thực tế các kiến thức đã tiếp thu đƣợc để đạt kết quả trong một hình

thức vận động cụ thể.

Theo quan điểm của K.K.Platônôp: Kỹ năng là khả năng của con ngƣời

thực hiện một hoạt động bất kỳ nào đó hay các hành động trên cơ sở của kinh

nghiệm cũ.

Theo tác giả Vũ Dũng thì: “Kỹ năng là năng lực vận dụng có kết quả tri

thức về phƣơng thức hành động đã đƣợc chủ thể lĩnh hội để thực hiện những

nhiệm vụ tƣơng ứng” {Từ điển Tâm lý học}.

Theo G.S.TSKH Thái Duy Tuyên, kỹ năng là sự ứng dụng kiến thức trong

hoạt động. Mỗi kỹ năng bao gồm một hệ thống thao tác trí tuệ và thực hành, thực

hiện trọn vẹn hệ thống thao tác này se đảm bảo đạt đƣợc mục đích đặt ra cho

hoạt động. Điều đáng chu ý là sự thực hiện một kỹ năng luôn luôn đƣợc kiểm tra

bằng ý thức, nghĩa là khi thực hiện bất kỳ một kỹ năng nào đều nhằm vào một

mục đích nhất định.

Nguyễn Quang Uẩn và Nguyễn Ánh Tuyết cho rằng: Kỹ năng là năng lực

của con ngƣời biết vận hành các thao tác của một hành động theo đung quy trình.

- Từ khái niệm trên cho thấy rằng:

+ Tri thức là cơ sở, là nền tảng để hình thành kỹ năng. Tri thức ở đây bao

gồm tri thức về cách thức hành động và tri thức về đối tƣợng hành động.

+ Kỹ năng là sự chuyển hoá tri thức thành năng lực hành động của cá nhân.

+ Kỹ năng luôn gắn với một hành động hoặc một hoạt động nhất định nhằm

đạt đƣợc mục đích đã đặt ra.


19

Từ sự phân tích trên ta có thể hiểu kỹ năng một cách chung nhất: Kỹ năng

là năng lực thực hiện một hành động hay một hoạt động nào đó bằng cách lựa

chọn và vận dụng những tri thức, cách thức hành động đung đắn để đạt đƣợc

mục đích đề ra.

1.2.2 Kỹ năng sống, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng xử lý tình huống

1.2.2.1 Kỹ năng sống.

a. Kỹ năng sống

Khi quan niệm về kỹ năng sống có rất nhiều quan niệm khác nhau, một số

tổ chức quốc tế đã định nghĩa khái niệm kỹ năng sống nhƣ sau:

Kỹ năng sống là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và

tham gia vào cuộc sống hành ngày (UNESCO). Tổ chức y tế thế giới (WTO) cho

rằng, kỹ năng sống là những kỹ năng thiết thực mà con ngƣời cần để có cuộc

sống an toàn khoẻ mạnh. Đó là những kỹ năng mang tính tâm lý xã hội và kỹ

năng về giao tiếp đƣợc vận dụng trong những tình huống hàng ngày để tƣơng tác

một cách hiệu quả với ngƣời khác và giải quyết có hiệu quả những vấn đề,

những tình huống trong cuộc sống hàng ngày. Theo chƣơng trình giáo dục kỹ

năng sống của Quỹ nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF, 1996), kỹ năng sống bao

gồm những kỹ năng cốt lõi nhƣ: Kỹ năng tự nhận thức, kỹ năng giao tiếp, kỹ

năng xác định giá trị, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng kiên định và kỹ năng đạt

mục tiêu. Các nhà giáo dục Thái Lan xem kỹ năng sống là thuộc tính hay năng

lực tâm lý xã hội giup cá nhân đƣơng đầu với tất cả tình huống hàng ngày một

cách có hiệu quả và có thể đáp ứng với hoàn cảnh tƣơng lai để có thể sống hạnh

phuc, bao gồm:

1) Kỹ năng ra quyết định một cách đung đắn

2) Kỹ năng sáng tạo


20

3) Kỹ năng giải quyết xung đột

4) Kỹ năng phân tích và đánh giá tình hình

5) Kỹ năng giao tiếp

6) Kỹ năng quan hệ liên nhân cách

7) Kỹ năng làm chủ cảm xuc

8) Kỹ năng làm chủ đƣợc cu sốc

9) Kỹ năng đồng cảm

10) Kỹ năng thực hành.

Ngƣời Ấn Độ hiểu kỹ năng sống là những khả năng tăng cƣờng sự lành

mạnh về tinh thần và năng lực của con ngƣời, gồm có: Kỹ năng giải quyết vấn

đề, tƣ duy phê phán, tƣ duy sáng tạo, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng đàm phán, kỹ

năng đối phó với tình trạng căng thẳng, kỹ năng từ chối, kỹ năng kiên định, hài

hoà và kỹ năng ra quyết định. Philipine cho rằng kỹ năng sống là những năng lực

thích ứng và tính cực của hành vi giup cho cá nhân có thể đối phó một cách hiệu

quả với những yêu cầu, những thay đổi, những trải nghiệm và tình huống của đời

sống hàng ngày, gồm 11 kỹ năng sau:

1) Kỹ năng tự nhận thức

2) Kỹ năng đồng cảm

3) Kỹ năng giao tiếp có hiệu quả

4) Kỹ năng quan hệ liên nhân cách

5) Kỹ năng ra quyết định

6) Kỹ năng giải quyết vấn đề

7) Kỹ năng tƣ duy sáng tạo

8) Kỹ năng tƣ duy phê phán

9) Kỹ năng ứng phó

10) Kỹ năng làm chủ cảm xuc và căng thẳng


21

11) Kỹ năng làm doanh nghiệp.

Ở Bhutan ngƣời ta hiểu kỹ năng là bất kỳ kỹ năng nào góp phần phát triển xã

hội, kinh tế, chính trị, văn hoá, tinh thần và tạo quyền cho cá nhân trong cuộc

sống hàng ngày của họ và giup xoá bo nghèo đói dẫn đến phẩm cách và cuộc

sống hạnh phuc trong xã hội. Đó là:

- Những giá trị tinh thần

- Niềm tin và thực hành

- Cầu nguyện và những thực hành tôn giáo khác

- Truyền thống xã hội

- Ra quyết định

- Giải quyết vấn đề

- Giao tiếp liên nhân cách

- Lãnh đạo

- Đào tạo kỹ năng nghề nghiệp

- Hệ thống tin dụng nho

- Hợp tác

- Những hoạt động thuc đẩy văn hoá

- Trao đổi giữa những nền văn hoá

- Văn hoá địa phƣơng

- Tính thống nhất và cái riêng biệt về văn hoá

Thuật ngữ kỹ năng sống đƣợc ngƣời Việt Nam biết đến nhiều từ chƣơng

trình của UNICEF (1996) “Giáo dục kỹ năng sống để bảo vệ sức khoẻ và phòng

chống HIV/AIDS cho thanh niên trong và ngoài nhà trƣờng”. Khái niệm kỹ năng

sống đƣợc giới thiệu trong chƣơng trình này bao gồm những kỹ năng sống cốt lõi

nhƣ: kỹ năng tự nhận thức, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xác định giá trị, kỹ năng


22

ra quyết định, kỹ năng kiên định và kỹ năng đạt mục tiêu. Tham gia chƣơng trình

đầu tiên này có ngành Giáo dục và Hội chữ thập đo. Sang giai đoạn 2 chƣơng

trình này mang tên: “Giáo dục sống khoẻ mạnh và kỹ năng sống”. Ngoài ngành

giáo dục còn có Trung ƣơng Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và Hội liên

hiệp phụ nữ Việt Nam. Hội liên hiệp phụ nữ đã định nghĩa nhƣ sau: Kỹ năng

sống là các kỹ năng thiết thực mà con ngƣời cần đến để có cuộc sống an toàn,

khoẻ mạnh và hiệu quả. Theo họ những kỹ năng cơ bản nhƣ: kỹ năng ra quyết

định, kỹ năng từ chối, kỹ năng thƣơng thuyết, đàm phán, kỹ năng lắng nghe, kỹ

năng nhận biết…ở đây kỹ năng giao tiếp đƣợc phân nho để chị em phụ nữ dễ

hiểu hơn. Khái niệm kỹ năng sống đƣợc hiểu với nội hàm đầy đủ và đa dạng hơn

sau hội thảo “Chất lƣợng giáo dục và kỹ năng sống” đƣợc tổ chức từ ngày 23

đến ngày 25 tháng 10 năm 2003 tại Hà Nội. Đó là:

- Năng lực thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày.

- Hành vi làm cho cá nhân thích ứng và giải quyết có hiệu quả các thách

thức của cuộc sống.

- Những kỹ năng liên quan đến tri thức, những giá trị.

- Năng lực đáp ứng và những hành vi tích cực giup con ngƣời có thể giải

quyết có hiệu quả những yêu cầu và thách thức của cuộc sống.

Từ những quan niệm trên có thể thấy các quốc gia đều dựa trên quan niệm

về kỹ năng sống của các tổ chức quốc tế (WHO, UNESCO, UNICEF) nhƣng có

tính khác biệt do điều kiện chính trị, kinh tế văn hoá của từng quốc gia. Nội dung

giáo dục kỹ năng sống vừa đáp ứng những cái chung có tính chất toàn cầu vừa

có tính đặc thù quốc gia. Một số quốc gia coi trọng một số kỹ năng nhƣ: kỹ năng

tƣ duy, kỹ năng thích ứng, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác và cạnh tranh, kỹ

năng luân chuyển công việc. Một số nƣớc khác lại chu trọng đến kỹ năng xoá đói


23

giảm nghèo, kỹ năng phòng chống HIV/AIDS. Trong đề tài này chung tôi hiểu

khái niệm kỹ năng sống nhƣ sau:

Kỹ năng sống từ quan điểm giáo dục là tất cả những kỹ năng cần thiết trực

tiếp giup cá nhân sống thành công và hiệu quả, trong đó tích hợp những khả

năng, phẩm chất, hành vi tâm lý, xã hội và văn hoá phù hợp và đƣơng đầu đƣợc

với những tác động của môi trƣờng. Những kỹ năng sống cốt lõi cần nhấn mạnh

là kỹ năng tƣ duy, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng hợp tác và

cạnh tranh, kỹ năng thích ứng cao, kỹ năng làm chủ bản thân, kỹ năng tự nhận

thức …

b. Phân loại kỹ năng sống

* Các nhóm kỹ năng sống từ góc độ xã hội

- Kỹ năng nhận thức bao gồm các kỹ năng cụ thể nhƣ tƣ duy phê phán, tƣ duy

sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề, ra quyết định, xác định mục tiêu, định

hƣớng giá trị.

- Kỹ năng đƣơng đầu với cảm xuc, bao gồm: ý thức trách nhiệm, cam kết, kiềm

chế căng thẳng, kiểm soát đƣợc cảm xuc, kỹ năng tự điều chỉnh…

- Kỹ năng xã hội hay kỹ năng tƣơng tác nhƣ: giao tiếp thƣơng thuyết, từ chối,

hợp tác, chia sẻ, khả năng nhận thấy sự chia sẻ của ngƣời khác.

* Các nhóm kỹ năng sống từ góc độ giáo dục giá trị (UNESCO)

- Vệ sinh, thực phẩm, sức khoẻ, dinh dƣỡng

- Các vấn đề về giới tính, sức khoẻ sinh sản

- Ngăn ngừa và chăm sóc ngƣời bệnh HIV/AIDS

- Phòng tránh rƣợu và thuốc lá

- Ngăn ngừa thiên tai, bạo lực và rủi ro.

- Hoà bình và giải quyết xung đột


24

- Gia đình và cộng đồng

- Giáo dục công dân

- Bảo vệ thiên nhiên, môi trƣờng

- Phòng tránh buôn bán trẻ em và phụ nữ.

* Các nhóm kỹ năng sống từ góc độ giáo dục hành vi xã hội (UNICEF)

- Các kỹ năng nhận biết và sống với chính mình (kỹ năng tự nhận thức, kỹ năng

tự trọng, kỹ năng kiên định, kỹ năng ứng xử với cảm xuc, kỹ năng đƣơng đầu

với căng thẳng)

- Những kỹ năng nhận biết và sống với ngƣời khác (kỹ năng quan hệ/tƣơng tác

liên nhân cách, kỹ năng cảm thông, kỹ năng đứng vững trƣớc áp lực một cách

nhanh chóng nhất, kỹ năng thƣơng lƣợng).

- Các kỹ năng ra quyết định một cách có hiệu quả (Tƣ duy phê phán, tƣ duy sáng

tạo, giải quyết vấn đề, ra quyết định …)

* Các nhóm kỹ năng sống theo những quan điểm khác nhau

- Kỹ năng giao tiếp liên nhân cách nhƣ: giao tiếp bằng lời nói, giao tiếp không

lời, kỹ năng biểu hiện cảm xuc, kỹ năng lắng nghe và kỹ năng xin lỗi.

- Kỹ năng thƣơng lƣợng và từ chối bao gồm: Kỹ năng thƣơng lƣợng và kiềm chế

xung đột, kỹ năng từ chối, kỹ năng hợp tác và làm việc theo nhóm …

- Kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề gồm: kỹ năng thu nhập thông tin,

kỹ năng phân tích, kỹ năng thực hành để đạt đƣợc kết quả.

- Các kỹ năng tƣ duy tích cực: kỹ năng nhận biết thông tin và lĩnh hội nguồn

thông tin thích ứng.

- Các kỹ năng phát triển và kiểm soát nội tâm gồm: kỹ năng xây dựng tự tin và

lòng tự trọng, các kỹ năng tự nhận thức bản thân bao gồm: nhận thức về quyền

lợi, nghĩa vụ, điểm mạnh, điểm yếu của bản thân, các kỹ năng ấn định mục tiêu.


25

- Các kỹ năng kiềm chế cảm xuc: Sự kiềm chế tức giận, xử lý trạng thái bồn

chồn, kỹ năng xử lý với trạng thái mệt moi, các kỹ năng kiềm chế trạng thái căng

thẳng nhƣ: tƣ duy tích cực, lạc quan và các phƣơng pháp thƣ giãn.

Việc phân loại kỹ năng sống chỉ mang tính tƣơng đối, tuỳ thuộc vào khía

cạnh xem xét và đặc thù của từng quốc gia. Qua một số cách phân loại trên thấy

rằng cách phân loại của tổ chức Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF) để hiểu

hơn cả, phù hợp với việc tổ chức giáo dục kỹ năng sống.

1.2.2.2 Kỹ năng ra quyết định

Ra quyết định liên quan đến giải quyết vấn đề và giải quyết vấn đề cần phải

ra quyết định. Vì vậy không cần thiết phải tách hai từ này ra. Chung ta se đồng

thời xem xét việc giải quyết vấn đề và việc ra quyết định.

Hàng ngày mỗi ngƣời đều phải ra nhiều quyết định, có nhiều quyết định

tƣơng đối đơn giản và có thể không ảnh hƣởng nghiêm trọng đến định hƣớng

cuộc sống, nhƣng cũng có những quyết định nghiêm tuc liên quan đến các mối

quan hệ, tƣơng lai, cuộc sống, công việc, học tập … và ra quyết định là một

trong những kỹ năng chủ yếu của con ngƣời. Mỗi ngƣời luôn luôn đƣợc mời ra

quyết định và thực hiện quyết định. Chất lƣợng và kết quả quyết định của con

ngƣời có khả năng ảnh hƣởng tích cực hoặc tiêu cực đến chính họ hay ngƣời

khác. Điều chủ yếu là mỗi ngƣời phải biết tối đa hóa khả năng ra quyết định của

mình và hƣớng đƣợc những hậu quả trƣớc khi đƣa ra quyết định, phải lên kế

hoạch cho những lựa chọn và quyết định này.

Nhƣ vậy có thể hiểu: Kỹ năng ra quyết định là một loạt các kết luận và hoạt

động của bản thân để đƣa ra một quyết định đảm bảo đạt đƣợc một kết quả nào

đó theo mong muốn của bản thân.

* Phân loại kỹ năng ra quyết định


26

- Quyết định theo chuẩn

Quyết định theo chuẩn bao gồm những quyết định hàng ngày theo lệ thƣờng

và có tính chất lặp đi lặp lại. Giải pháp cho những quyết định loại này thƣờng là

những thủ tục, luật lệ và chính sách đã đƣợc quy định sẵn. Quyết định loại này

tƣơng đối đơn giản do đặc tính lặp đi lặp lại của chung. Con ngƣời có khuynh

hƣớng ra những quyết định này bằng cách suy luận logic và tham khảo các qui

định có sẵn. Vấn đề có thể phát sinh nếu con ngƣời không thực hiện theo đung

các qui tắc sẵn có.

Dĩ nhiên là có những quyết định theo chuẩn không đƣợc trực tiếp giải quyết

bằng những qui trình của tổ chức. Nhƣng mỗi ngƣời vẫn có khuynh hƣớng ra

những quyết định loại này gần nhƣ một cách tự động. Vấn đề thƣờng chỉ nảy

sinh nếu bản thân ngƣời đó không nhạy cảm và không biết tác động đung lúc.

Một lời cảnh giác cho mỗi ngƣời: không nên để những quyết định theo chuẩn trở

thành những chứng cứ biện hộ cho những quyết định cẩu thả hoặc tránh né.

- Quyết định cấp thời

Quyết định cấp thời là những quyết định đòi hoi tác động nhanh, chính xác

và cần phải đƣợc thực hiện gần nhƣ tức thời.

Đây là loại quyết định thƣờng nảy sinh bất ngờ không đƣợc báo trƣớc và

đòi hoi mỗi ngƣời phải chu ý tức thời và trọn vẹn.

Tình huống của quyết định cấp thời cho phép rất ít thời gian để hoạch định

hoặc lôi kéo ngƣời khác vào quyết định.

- Quyết định có chiều sâu:

Quyết định có chiều sâu thƣờng không phải là những quyết định có thể giải

quyết ngay và đòi hoi phải có kế hoạch tập trung, thảo luận và suy xét. Đây là

loại quyết định thƣờng liên quan đến việc thiết lập định hƣớng hoạt động hoặc


27

thực hiện các thay đổi. Chung cũng là những quyết định gây ra nhiều tranh luận,

bất đồng và xung đột. Những quyết định có chiều sâu thƣờng đòi hoi nhiều thời

gian và những thông tin đầu vào đặc biệt. Điểm thuận lợi đối với quyết định loại

này là bạn có nhiều phƣơng án và kế hoạch khác nhau để lựa chọn.

Quyết định có chiều sâu bao gồm quá trình chọn lọc, thích ứng, và sáng tạo

hoặc đổi mới. Việc chọn lọc từ những phƣơng án của quyết định cho phép đạt

đƣợc sự thích hợp tốt nhất giữa quyết định se đƣợc thực hiện và một số giải pháp

đã đƣợc đem thực nghiệm. Tính hiệu quả của bạn tùy thuộc vào việc bạn chọn

quyết định, quyết định này phải đƣợc chấp thuận nhiều nhất, sinh lợi và hiệu quả

nhất.

* Các bƣớc ra quyết định:

- Xác định vấn đề.

- Phân tích nguyên nhân

- Đƣa ra các phƣơng án / giải pháp

- Chọn giải pháp tối ƣu.

- Thực hiện quyết định.

- Đánh giá quyết định.

1.2.2.3 Kỹ năng xử lý tình huống.

Kỹ năng xử lý tình huống có mối quan hệ với kỹ năng ra quyết định. Bởi vì,

trong cuộc sống cũng nhƣ trong học tập chung ta phải đối mặt rất nhiều tình

huống đòi hoi cần phải đƣa ra những quyết định đung đắn để xử lý huống đó.

Nhƣ vậy, có thể hiểu kỹ năng xử lý tình huống là đƣa ra một loạt những ý

kiến về một vấn đề nào đó để lựa chọn, xử lý rồi đƣa ra một quyết định cuối

cùng đạt hiệu quả cao nhất.

* Các bƣớc của kỹ năng xử lý tình huống


28

- Tiếp nhận tình huống

- Xác nhận vấn đề của tình huống

- Phân tích tình huống

- Giải quyết vấn đề

- Lựa chọn phƣơng án

- Ra quyết định.

1.2.3 Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định thông qua dạy

học môn Đạo đức lớp 3.

* Giáo dục là hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển

tinh thần, thể chất của một đối tƣợng giáo dục, làm cho họ dần dần có những

phẩm chất và năng lực nhƣ yêu cầu đề ra. Trong çc nhµ trêng gi¸o dôc là một

quá trình hình thành và phát triển nhân cách ngƣời học, đƣợc tiến hành có mục

đích có kế hoạch dƣới vai trò chủ đạo của ngƣời giáo viên và sự tích cực, tự giác

chủ động sáng tạo của học sinh, đƣợc thực hiện thông qua hoạt động và giao lƣu

nhằm giup ngƣời học biến kinh nghiệm xã hội lịch sử thành kinh nghiệm cá nhân

ngƣời học.

Giáo dục trong nhà trƣờng Tiểu học (theo nghĩa hẹp) là một quá trình dƣới

tác động sƣ phạm của ngƣời giáo viên, ngƣời học tự giác tích cực, chủ động tự tổ

chức hoạt động tự giáo dục nhằm hình thành ý thức, thái độ, niềm tin, hành vi

phù hợp với yêu cầu của xã hội.

* Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống: Là giáo viên sử dụng các tình huống mang

tính giả định hoặc có thật nhằm đƣa học sinh vào những tình huống có vấn đề

buộc ngƣời học phải lựa chọn và đƣa ra những quyết định để xử lý tình huống.

Thông qua đó nhằm rèn cho các em các kỹ năng cơ bản đặc biệt là kỹ năng xử lý

tình huống.


29

* Giáo dục kỹ năng ra quyết định: Là hoạt động hƣớng dẫn, chỉ đạo của giáo

viên tác động lên học sinh nhằm giup học sinh lựa chọn hay tự đƣa ra hàng loạt

những quyết định, kết luận đứng trƣớc những yêu cầu nhiệm vụ đặt ra trong học

tập hay trong cuộc sống hàng ngày.

1.2.4 Biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định.

1.2.4.1 Biện pháp.

Biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể. Biện pháp là sự

phối hợp các yếu tố khác nhau trong hoạt động nhƣ kỹ thuật, phƣơng tiện, công

cụ, tình huống, môi trƣờng, thời gian, công nghệ, các yếu tố tâm lý, xã hội và

con ngƣời …Biện pháp là cấu truc vĩ mô của phƣơng pháp. Nhƣng một biện

pháp có thể tồn tại trong nhiều phƣơng pháp.

- Biện pháp có một số đặc điểm sau:

+ Có tính kinh nghiệm và chủ quan

+ Có tính linh hoạt tuỳ điều kiện và hoàn cảnh, tính tình huống.

+ Là sản phẩm của sự suy nghĩ tìm tòi của cá nhân, của sự trao đổi kinh nghiệm,

từ sự học hoi trực tiếp lẫn nhau.

+ Biện pháp có sự phản ánh phƣơng pháp nào đó.

- Biện pháp đƣợc phân thành các mức độ khác nhau tuỳ thuộc vào điểm tựa đặc

thù riêng, tức là mỗi biện pháp có cái lõi chủ yếu hay then chốt của nó.

+ Các biện pháp ngoại biên dựa vào những nguyên tắc hay phƣơng pháp tổ chức

hành chính, quản lý, tài chính, xã hội, kinh tế, công nghệ, văn hoá … nhằm bảo

đảm hiệu quả của một lĩnh vực hoạt động.

+ Các biện pháp chuyên biệt, nhằm thực hiện một hoạt động cụ thể với những

nhiệm vụ và điều kiện chuyên biệt.

1.2.4.2 Biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định.


30

* Biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống là giáo viên sử dụng các yếu tố

kỹ thuật, các phƣơng tiện, các tình huống cụ thể nhằm tạo môi trƣờng giả định,

an toàn cho ngƣời học, giup ngƣời học rèn luyện kỹ năng xử lý tình huống.

- Các yếu tố kỹ thuật sử dụng trong biện pháp: Công não, nêu vấn đề, làm việc

theo nhóm, phiếu học tập, phản hồi nhanh …

* Biện pháp giáo dục kỹ năng ra quyết định là giáo viên sử dụng các yếu tố kỹ

thuật, các phƣơng tiện hay các tình huống buộc ngƣời học phải giải quyết các

vấn đề, các nhiệm vụ bằng việc đƣa ra quyết định của mình.

1.3 Những vấn đề cơ bản về giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết

định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3.

1.3.1 Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học

1.3.1.1 Đặc điểm về sự phát triển của các quá trình nhận thức.

Do có sự thay đổi về nội dung và tính chất của hoạt động chủ đạo lên hoạt

động nhận thức nói chung và các quá trình nhận thức riêng lẻ đều có sự thay đổi

cơ bản:

* Sự phát triển của tri giác:

- Ƣu điểm: Tri giác của học sinh tiểu học có sự thay đổi đáng kể, từ chỗ tri giác

chung chung, đại thể ít đi vào chi tiết tới tri giác có phân tích có tổng hợp.

- Hạn chế: Tính trực quan vẫn chiếm vị trí rõ nét trong quá trình tri giác, tri giác

thời gian kém vẫn cứ lẫn lộn hôm qua, hôm kia, ngày mai, ngày kia, ngày

xƣa…những đối tƣợng quá lớn hay quá nho thì tri giác kém, khả năng phân tích

khi tri giác kém nên các em hiếm khi phân biệt những hình thù giống nhau.

* Sự phát triển của trí nhớ

- Ƣu điểm: Ở lứa tuổi này trí nhớ có chủ định đƣợc hình thành và phát triển,

càng về cuối cấp thì ghi nhớ ý nghĩa càng tăng.


31

- Hạn chế: Ở lứa tuổi này ghi nhớ không chủ định chiếm vị trí rõ nét, các em

thƣờng ghi nhớ máy móc theo trang, cái yếu tố trực quan vẫn chiếm vị trí rất rõ

nét trong quá trình ghi nhớ.

* Sự phát triển của chu ý

- Ƣu điểm: Chu ý có chủ định đang phát triển, các em đƣợc rèn luyện phẩm chất

của chu ý.

- Nhƣợc điểm: Chu ý không chủ định vẫn chiếm ƣu thế, các phẩm chất của chu ý

chƣa phát triển mạnh, sức tập trung chu ý còn non nớt dễ bị phân tán, đặc biệt ở

lứa tuổi này các em rất mẫn cảm nên những ấn tƣợng trực quan quá mạnh

thƣờng là kìm hãm khả năng phân tích và khái quát ở các em, khối lƣợng chu ý

vùng còn nhiều hạn chế, khả năng phân phối chu ý còn kém.

* Sự phát triển tƣởng tƣợng

- Ƣu điểm: Lứa tuổi học sinh tiểu học là lứa tuổi có sự phát triển phong phu về

tƣởng tƣợng “Ở lứa tuổi này hòn đất cũng biến thành con ngƣời, đây là lứa tuổi

thơ mộng và rất giàu tƣởng tƣợng” - Tố Hữu -

Gần về cuối cấp tƣởng tƣợng gần với hiện thực hơn, tƣởng tƣợng sáng tạo

phát triển cao hơn.

- Hạn chế: Tƣởng tƣợng còn mang tính trực quan - cụ thể, về mặt cấu tạo biểu

tƣợng trong tƣởng tƣợng thì chủ yếu là các em bắt chƣớc hay lập lại, thay đổi

chut ít, chủ đề tƣởng tƣợng còn nghèo nàn, tản mạn và ít có tổ chức.

* Sự phát triển của tƣ duy

- Ƣu điểm: Tƣ duy trừu tƣợng bắt đầu hình thành.

- Hạn chế: Năng lực trừu tƣợng hoá và khái quát hoá còn yếu, tƣ duy còn mang

tính xuc cảm, trẻ xuc cảm sinh động với tất cả những điều suy nghĩ.

1.3.1.2 Những đặc điểm về nhân cách nổi bật của học sinh tiểu học.


32

* Đời sống tình cảm

- Đây là lứa tuổi dễ xuc cảm, xuc động và khó kiềm chế xuc cảm của mình. Các

em rất dễ xuc động ở chỗ các em yêu mến thiên nhiên, động vật. Các em khó

kiềm chế xuc cảm bản thân, chƣa biết kiểm tra những biểu hiện bên ngoài của

tình cảm.

- Những xuc cảm của lứa tuổi này thƣờng gắn liền với những tình huống cụ thể,

trực tiếp mà ở đó các em hoạt động hoặc gắn với những đặc điểm trực quan.

- Tình cảm ở các em có nội dung phong phu hơn và bền vững hơn lứa tuổi trƣớc.

Thể hiện ở tình cảm đạo đức, tình cảm trí tuệ và tình cảm thẩm mĩ.

- Tình cảm ở lứa tuổi này còn mong manh chƣa bền vững, chƣa sâu sắc.

* Đặc điểm về ý trí và tính cách:

- Ý chí: Các phẩm chất ý trí đang đƣợc hình thành và phát triển, tuy nhiên những

phẩm chất này chƣa ổn định và chƣa trở thành các nét tính cách. Năng lực tự chủ

còn yếu, đặc biệt các em thiếu kiên nhẫn, chóng chán, khó giữ trật tự.

- Tính cách: Các em đang đƣợc hình thành trong mọi hoạt động học tập, lao

động, vui chơi. Cụ thể ở các em hình thành những nét tính cách mới nhƣ tính

hồn nhiên, tính hay bắt chƣớc những hành vi, cử chỉ của ngƣời lớn, tính hiếu

động, tính trung thực và tính dũng cảm.

1.3.2 Ý nghĩa, mục tiêu của việc giáo dục kỹ năng sống và giáo dục kỹ năng xử

lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh tiểu học.

Mục tiêu của giáo dục kỹ năng sống nói chung và giáo dục kỹ năng xử lý

tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh tiểu học nói riêng là làm thay đổi

hành vi của con ngƣời từ thói quen sống thụ động, cơ thể gây rủi ro mang lại

hiệu quả tiêu cực chuyển thành những hành vi mang tính xây dựng, tích cực có


33

hiệu quả để nâng cao chất lƣợng cuộc sống cho bản thân và góp phần phát triển

bền vững cho xã hội.

Cụ thể giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học

sinh tiểu học nhằm:

Trang bị cho các em những kiến thức hiểu biết về một số chuẩn mực về

hành vi Đạo đức và pháp luật trong mối quan hệ của các em với những tình

huống cụ thể, những lời nói, việc làm của bản thân với những ngƣời thân trong

gia đình, với bạn bè và công việc của lớp, của trƣờng; với Bác Hồ và những

ngƣời có công với đất nƣớc, với dân tộc; với hành xóm láng giềng với bạn bè

quốc tế; với cây trồng vật nuôi và nguồn nƣớc.

Giup các em học tập, rèn luyện những kỹ năng nói, nhận xét, đứng trƣớc tập

thể, lựa chọn, thực hiện hành vi ứng xử và quyết đoán…

Giup các em có những thái độ trách nhiệm đối với những lời nói, việc làm

của bản thân, tự tin vào khả năng của bản thân, yêu thƣơng ông bà, cha mẹ, anh

chị và bạn bè, biết ơn Bác Hồ và các thƣơng binh liệt sĩ, biết đoàn kết bạn bè và

biết bảo vệ môi trƣờng…

Chính những mục tiêu trên mà việc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định cho học sinh tiểu học có ý nghĩa rất quan trọng đối với cuộc

sống nói chung và chính bản thân các em nói riêng.

Kỹ năng sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

nói riêng nó cũng chính nhƣ là cây cầu nối giup cho con ngƣời vƣợt qua những

bến bờ của thử thách, ứng phó với những thay đổi của cuộc sống hành ngày.

Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định giup cho các em

phát triển kỹ năng cá nhân, kỹ năng nhóm, kỹ năng tập thể, xác định rõ giá trị

của bản thân và tập thể, sống tự tin và có trách nhiệm với chính mình và xã hội.


34

Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định giup cho các em

có thể giải quyết tốt các nhiệm vụ học tập, rèn luyên đặt ra trong cuộc sống hàng

ngày, giup các em tự chủ, tự tin trong cuộc sống. Giup các em có thể sống an

toàn khoẻ mạnh trong một xã hội luôn luôn biến đổi.

1.3.3 Nội dung, nguyên tắc, phƣơng pháp, hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng xử

lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh tiểu học.

1.3.3.1 Nội dung giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3.

Chƣơng trình môn Đạo đức lớp 3 bao gồm 14 bài đƣợc thiết kế theo các chủ

đề: Gia đình, nhà trƣờng, bản thân và môi trƣờng. Trong mỗi chủ đề có những

nội dung bài học cụ thể gắn liền với mẫu và quy tắc hành vi, gắn liền với các

chuẩn mực đạo đức và gắn liền với việc giáo dục quyền và bổn phận của trẻ em

trong gia đình nhà trƣờng và xã hội. Nội dung bài học đạo đức có thể tích hợp

với nội dung giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định.

* Nội dung giáo dục kỹ năng xử lý tình huống cho học sinh tiểu học thông qua

môn Đạo đức lớp 3 gồm các nội dung sau đây:

- Giáo dục cho các em có kỹ năng phân tích các dữ kiện của tình huống

- Kỹ năng thông cảm, chia sẻ với đối tƣợng và đặt địa vị mình vào ngƣời khác.

- Kỹ năng đề ra các giả thuyết

- Kỹ năng lựa chọn các vấn đề cần giải quyết

- Kỹ năng ra quyết định trong xử lý tình huống

- Kỹ năng phân tích cái lợi, cái hại của việc ra quyết định đó.

* Nội dung giáo dục kỹ năng ra quyết định cho học sinh tiểu học thông qua môn

Đạo đức lớp 3 gồm các nội dung sau đây:


35

- Giáo dục cho học sinh có kỹ năng xác định các vấn đề, nhiệm vụ cần giải

quyết.

- Giáo dục cho học sinh kỹ năng đề xuất các phƣơng án giải quyết

- Kỹ năng lựa chọn các phƣơng án giải quyết

- Kỹ năng quyết định một trong những phƣơng án đề xuất

- Kỹ năng tự đánh giá về quyết định đề xuất.

1.3.3.2 Nguyên tắc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3

* Nguyên tắc bảo đảm tính mục đích

Đây là nguyên tắc có tính xuyên suốt, nó chỉ đạo mọi hoạt động của giáo

dục kỹ năng sống. Giáo dục kỹ năng sống bao giờ cũng hƣớng tới mục đích đã

đề ra, trong mục đích thì có mục đích ngắn hạn và mục đích dài hạn. Mục đích

ngắn hạn là những mục tiêu cụ thể mà con ngƣời cần đạt trong thời gian ngắn, là

phƣơng tiện để đạt đƣợc mục đích dài hạn. Mục đích dài hạn trong giáo dục kỹ

năng sống thƣờng hƣớng tới cách làm, cách ứng phó với những thách thức trong

cuộc sống tƣơng lai. Mục đích ngắn hạn là cơ sở, phƣơng tiện để đạt đƣợc mục

đích dài hạn. Mục đích cuối cùng của giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là làm

thay đổi thói quen hành vi không tốt trở thành hành vi thói quen tốt hoặc hình

thành kỹ năng, hành vi mới phù hợp với yêu cầu của xã hội và mục đích đó phải

đƣợc quán triệt xuyên suốt quá trình giáo dục kỹ năng sống.

* Nguyên tắc phù hợp với đối tƣợng giáo dục

Đối tƣợng đƣợc hƣởng lợi từ giáo dục kỹ năng sống là hết sức đa dạng, từ

lứa tuổi mẫu giáo cho đến ngƣời lớn tuổi. Từ những ngƣời phát triển bình

thƣờng và cả nhóm ngƣời có nguy cơ cao. Căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lý,

nghề nghiệp và môi trƣờng sống của đối tƣợng mà đƣa ra nội dung và phƣơng


36

pháp cũng nhƣ hình thức tổ chức giáo dục cho phù hợp. Giáo dục kỹ năng sống

cho học sinh tiểu học phải đảm bảo phù hợp với đặc điểm tâm lý, trình độ nhận

thức của học sinh tiểu học.

* Nguyên tắc cung cấp thông tin cơ bản

Thiếu thông tin se khó hình thành đƣợc kỹ năng sống cho con ngƣời. Giáo

dục kỹ năng sống không quá coi trọng việc cung cấp thông tin mà coi trọng việc

hình thành hành vi cho đối tƣợng. Nếu đi sâu vào tri thức uyên bác thì se rơi vào

tình trạng hàn lâm, lý thuyết, ngƣời học se ít hứng thu và tất nhiên hiệu quả rất

thấp. Việc cung cấp thông tin chỉ là những thông tin cơ bản để đối tƣợng biết và

để làm. Vì vậy giáo dục kỹ năng cho học sinh phải thông qua hoạt động của

ngƣời học nhằm giup ngƣời học hình thành kỹ năng, hành vi hoặc thay đổi kỹ

năng, hành vi.

* Nguyên tắc khuyến khích động viên, cổ vũ ngƣời học và hƣớng họ đến tƣơng

lai sáng hơn.

Nguyên tắc này đòi hoi trong giáo dục lấy phƣơng pháp động viên khuyến

khích là chính, không nên doạ nạt, trách phạt bởi vì mục đích của giáo dục là

hình thành kỹ năng sống cho ngƣời học, và nó chỉ đạt đƣợc điều đó khi ngƣời

học tự giác, mọi biện pháp mang tính chất hành chính se không mang lại hiệu

quả.

* Nguyên tắc hình thành kỹ năng để có hình vi lành mạnh

Muốn có hành vi thì phải trang bị kiến thức cơ bản, thời gian dành cho việc

cung cấp tri thức không nhiều, phƣơng pháp đơn giản, chủ yếu là phƣơng pháp

động não nên dành nhiều thời gian cho việc lĩnh hội cách làm để có kỹ năng. Kỹ

năng là cơ sở, là nền tảng để có hành vi lành mạnh.

- Yêu cầu động viên mọi ngƣời tham gia chấp nhận những hành vi mới


37

- Dạy và luyện các kỹ năng cần thiết để đạt đƣợc những hành vi đó

- Tiếp tục củng cố những kỹ năng mới cho đến khi ngƣời tham gia cảm thấy có

thể thực hiện đƣợc những hành vi lành mạnh.

* Nguyên tắc phát huy óc phê phán và khả năng lựa chọn phƣơng án phù hợp

của ngƣời học.

Trong xu thế toàn cầu hoá, mọi thứ se du nhập vào đời sống xã hội, có

những vấn đề tích cực, có những vấn đề không tích cực, thậm chí tiêu cực. Để

tồn tại, phát triển và tránh mọi rủi ro có thể xảy ra, con ngƣời cần phải biết phân

tích, mổ sẻ mọi vấn đề, biết phê phán những cái không phù hợp, biết ủng hộ và

phát huy, đồng thời biết vận dụng những cái tích cực vào thực tiễn cuộc sống của

bản thân nói riêng và xã hội nói chung.

* Nguyên tắc phối hợp các lực lƣợng giáo dục

Kỹ năng sống là một khái niệm rộng và là kỹ năng cần thiết trong mọi hoạt

động của con ngƣời. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh phải đƣợc thực hiện ở

mọi nơi, mọi chỗ, vì thế trong giáo dục kỹ năng cần phải phối hợp với các lực

lƣợng khác nhƣ: cha mẹ, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu

niên tiền phong Hồ Chí Minh, Hội phụ huynh học sinh và Hội ngƣời cao tuổi,

các tổ chức xã hội khác …

* Nguyên tắc giáo dục đồng đẳng

Tuổi trẻ thƣờng tìm kiếm thông tin từ bạn bè trƣớc khi thảo luận vấn đề mà

họ quan tâm với ngƣời lớn. Tập huấn cho những em có ảnh hƣởng đến bạn bè,

để các em đó có thể đóng vai trò mẫu trong nhóm của mình. Môi trƣờng chia sẻ

thƣờng có hiệu quả cao trong nhóm đồng đẳng.

* Nguyên tắc thực hiện giáo dục kiên trì, thƣờng xuyên và lâu dài


38

Bất kỳ một chƣơng trình nào cần tìm đến sự thay đổi hành vi, cần đƣợc xây

dựng theo con đƣờng duy trì những hành vi lành mạnh và giup ngƣời tham gia đi

theo đung hành lang của những hành vi tích cực sau khi họ đã tái phạm.

1.3.3.3 Phƣơng pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3

* Phƣơng pháp động não (Công não)

Động não là phƣơng pháp giáo dục để cho ngƣời học trong một thời gian

ngắn nảy sinh đƣợc nhiều ý tƣởng, nhiều giả định về một vấn đề nào đó. Đây là

một phƣơng pháp để “lôi ra” một danh sách thông tin và ý tƣởng.

Cách tiến hành nhƣ sau:

- Giáo viên nêu câu hoi hoặc vấn đề cho cả lớp hoặc nhóm suy nghĩ và trả lời.

- Khích lệ ngƣời học phát biểu ý kiến và đóng góp càng nhiều ý kiến càng tốt.

- Ghi các ý kiến lên bảng hoặc giấy

- Phân loại các ý kiến

- Làm rõ những ý kiến chƣa rõ ràng

- Tổng hợp các ý kiến

Một số yêu cầu khi sử dụng phƣơng pháp động não:

- Tất cả ý kiến đều đƣợc giáo viên hoan nghênh mà không phê phán, nhận định

đung sai.

- Cuối giờ thảo luận giáo viên nên nhấn mạnh kết luận này là sản phẩm chung

của cả lớp, nhóm. Yêu cầu ngƣời tham gia đƣa ra ý kiến ngắn gọn và chính xác,

tránh dài dòng và chung chung. Thông qua phƣơng pháp động não rèn cho học

sinh kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định trƣớc các vấn đề đặt ra.

* Phƣơng pháp thảo luận nhóm


39

Thực chất của phƣơng pháp này là để học sinh tham gia trao đổi về một

vấn đề nào đó theo nhóm. Thảo luận nhóm nho đƣợc sử dụng rộng rãi nhằm giup

cho ngƣời học tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập, nhằm tạo cơ

hội cho ngƣời học tham gia chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết

một vấn đề nào đó.

Cách tiến hành nhƣ sau:

- Tổ chức: Phân chia nhóm, mỗi nhóm 5 đến 6 ngƣời, giao nhiệm vụ cho nhóm

- Các nhóm thảo luận: Các thành viên trong nhóm trao đổi để đi đến thống nhất

cách làm

- Giáo viên tổng kết các ý kiến trên.

Một số yêu cầu khi thực hiện phƣơng pháp thảo luận:

- Quy mô nhóm có thể lớn hoặc nho, không nên để nhóm quá đông hoặc quá ít

- Nội dung thảo luận ở các nhóm có thể giống hoặc khác nhau

- Các nhóm phải cử ngƣời làm thƣ kí

- Cần quy định thời gian thảo luận và trình bày ý kiến

- Giáo viên bao quát toàn bộ nhóm.

Sử dụng phƣơng pháp thảo luận nhóm có tác dụng rèn cho học sinh các kỹ

năng sau:

- Kỹ năng làm việc hợp tác

- Kỹ năng thƣơng lƣợng

- Kỹ năng chia sẻ

- Kỹ năng giải quyết vấn đề

- Kỹ năng ra quyết định

- Kỹ năng xử lý tình huống …

* Phƣơng pháp đóng vai


40

Đây là phƣơng pháp tổ chức cho ngƣời học làm thử “đóng vai” để giải

quyết chủ đề đã đƣa ra. Quan trọng của phƣơng pháp này là cách thức, là ứng xử,

là đối thoại của nhân vật.

Cách tiến hành:

- Chọn chủ đề

- Chia lớp thành nhóm, mỗi nhóm 5-7 ngƣời

- Lần lƣợt các vai thể hiện

- Ngƣời ngồi dƣới ghi nhận xét

- Mỗi nhóm cử đại diện thể hiện

- Ý kiến của đại diện các nhóm khác

- Giáo viên nhận xét và kết luận.

Yêu cầu khi thực hiện phƣơng pháp đóng vai:

- Chọn chủ đề phù hợp (do giáo viên gợi ý hoặc nhóm đề xuất)

- Mỗi nhóm tìm ra phƣơng án chung nhất, hiệu quả nhất của nhóm mình trình bày

- Yêu cầu cả về nội dung và hình thức thể hiện.

* Phƣơng pháp nghiên cứu tình huống

Nghiên cứu tình huống thƣờng xuất phát từ một câu chuyện đƣợc viết ra

nhằm tạo ra tình huống “thật” để minh chứng cho một hoặc một loạt vấn đề. Đôi

khi có thể nghiên cứu tình huống trên một đoạn video, hay một băng cát xét,

hoặc dƣới dạng hình ve.

Cách tiến hành:

- Chọn tình huống (có thể một hoặc nhiều tình huống)

- Chia nhóm (mỗi nhóm một tình huống càng tốt)

- Đọc (xem, nghe) tình huống

- Suy nghĩ về tình huống đó (đƣa ra một vài câu hoi)


41

- Cả nhóm thảo luận và thống nhất ý kiến

- Trình bày ý kiến của nhóm

- Ý kiến của các nhóm về những vấn đề đặt ra

- Giáo viên kết luận

Một số yêu cầu khi thực hiện phƣơng pháp tình huống:

- Yêu cầu lựa chọn tình huống

- Tìm ra đƣợc phƣơng án tối ƣu cho mỗi tình huống

- Động viên ngƣời học tham gia phát biểu ý kiến.

Ƣu điểm của phƣơng pháp tình huống:

- Giup học sinh rèn kỹ năng xác định các vấn đề, phân tích giữ kiện của tình

huống, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng giải quyết vấn đề đặt ra …

Các phƣơng pháp khác: Phƣơng pháp trò chơi, phƣơng pháp chơi quan bài,

phƣơng pháp thuyết trình, phƣơng pháp diễn kịch …

1.3.3.4 Hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết

định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3.

* Tích hợp hoàn toàn nội dung giáo dục kỹ năng sống vào bài học đạo đức.

Gắn hoàn toàn nội dung giáo dục kỹ năng sống qua nội dung của bài học.

Tuy nhiên không phải bài học nào cũng giup giáo viên có thể thực hiện đƣợc ý

đồ sƣ phạm này mà tuỳ theo nội dung bài học mà giáo viên có thể khai thác khả

năng tích hợp và tiến hành giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.

* Tích hợp từng phần nội dung bài học với giáo dục kỹ năng sống.

Giáo viên căn cứ vào nội dung bài học, lựa chọn những nội dung chiếm ƣu

thế có thể tích hợp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh để tiến hành tích hợp

giáo dục kỹ năng sống.

* Rut ra bài học về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua bài học đạo đức.


42

Giáo viên tiến hành bài học một cách bình thƣờng. Sau mỗi phần kết luận

của bài học giáo viên rut ra kết luận về rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh nói

chung và kỹ năng xử lý tình huống và ra quyết định nói riêng và yêu cầu học

sinh học tập rèn luyện theo định hƣớng mà giáo viên đề xuất.

Kết luận : Tuỳ theo nội dung bài học giáo viên có thể lựa chọn hình thức

tích hợp cho phù hợp.

1.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến sự hình thành và phát triển kỹ năng xử lý tình


3.

Để hình thành và phát triển kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 đạt kết quả tốt thì cần phải

có sự phối kết hợp nhiều yếu tố nhƣ : giáo viên, nhà trƣờng, gia đình và ngƣời

học... Cụ thể :

* Về phía giáo viên :

Giáo viên luôn luôn là ngƣời hƣớng dẫn, chỉ đạo các hoạt động học tập của

học sinh. Vì vậy, để hình thành và phát triển kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

ra quyết định cho học sinh có hiệu quả đòi hoi giáo viên phải có trình độ về

chuyên môn vững vàng: Giáo viên phải có khả năng tích hợp nội dung giáo dục

kỹ năng sống vào trong quá trình dạy học đạo đức một cách nghệ thuật và có

hiệu quả. Thƣờng xuyên trao dồi những kiến thức mới nhằm phục vụ cho bài dạy

thêm phong phu và đa dạng, thiết kế bài giảng hợp lý cả về thời gian, địa điểm

và trình độ của học sinh. Ngoài trình độ chuyên môn cũng đòi hoi giáo viên cần

phải có những kỹ năng sƣ phạm cần thiết: kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

hiểu đặc điểm tâm lý của học sinh, kỹ năng ra quyết định .... giáo viên phải là

ngƣời thực sự mẫu mực về kỹ năng sống để học sinh học tập và làm theo.


43

* Về phía nhà trƣờng

Nhà trƣờng là cơ quan chuyên trách việc giáo dục thể hệ trẻ. Đƣơng nhiên

con ngƣời từ khi sinh ra và lớn lên đƣợc giáo dục ở mọi nơi mọi luc nhƣng

trƣờng học là môi trƣờng dạy học và giáo dục đạt hiệu quả cao và đóng vai trò

rất quan trọng đối với sự hình thành và phát triển của trẻ. Vì vậy :

- Nhà trƣờng cần phải nhận thức rõ vai trò của việc giáo dục kỹ năng sống nói

chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng để từ đó mà

có những biện pháp và phƣơng pháp giáo dục tích cực cho học sinh.

- Nhà trƣờng phải tạo mọi điều kiện thuận lợi để giup đỡ giáo viên và học sinh

trong việc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra quyết định thông qua

dạy học môn Đạo đức. Cơ sở vật chất phải đảm bảo phù hợp đạt tiêu chuẩn với

dự kiến mà bài học đƣa ra (lớp học đạt tiêu chuẩn để phục vụ tốt công tác giảng

dạy, trang thiết bị dạy học luôn đƣợc cải tiến và phù hợp với môn học, kinh phí

tổ chức các hoạt động dạy học và hoạt động ngoại khoá...).

- Tạo môi trƣờng hoạt động tích cực và thuận lợi nhất cho hoạt động giáo dục kỹ

năng sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói

riêng diễn ra thuận lợi và đạt kết quả cao trong mỗi bài học đạo đức lớp 3.

- Nhà trƣờng cần huy động nhiều nguồn lực hỗ trợ từ các tổ chức xã hội, đoàn

thể, hội cha mẹ học sinh cả về vật chất lẫn tinh thần.

- Nhà trƣờng phải luôn luôn có kế hoạch phối kết hợp giữa giáo viên chủ nhiệm,

giáo viên bộ môn, các tổ chức trong trƣờng, cán bộ quản lý trong việc giáo dục

kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học

môn đạo đức lớp 3.

* Về phía gia đình


44

Gia đình là môi trƣờng giáo dục đầu tiên và suốt đời đối với trẻ. Chính vì

vậy mà gia đình và nhà trƣờng phải luôn luôn giữ mối quan hệ mật thiết với nhau

để giup cho việc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định đạt

hiệu quả tốt nhất. Cha mẹ cần quan tâm đến giáo dục cho các em có kỹ năng

hành vi phù hợp trong các mối quan hệ ứng xử của các em trong gia đình, nhà

trƣờng và xã hội, gia đình phải là nơi rèn luyện cho các em có thói quen ứng xử

tốt trƣớc những tình huống khác nhau trong cuộc sống hàng ngày đồng thời giup

các em có thói quen quyết định đung đắn trƣớc những tình huống đặt ra …

Chính kết quả giáo dục của gia đình vừa là nền tảng vừa là hỗ trợ cho giáo dục

nhà trƣờng, giup nhà trƣờng thực hiện phát triển toàn diện nhân cách học sinh

tiểu học, đặt cơ sở nền tảng cho việc phát triển bền vững sau này.

* Về ngƣời học

Học sinh là trung tâm của quá trình dạy học và giáo dục. Nên các em muốn

việc rèn luyện kỹ năng sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra

quyết định đạt hiệu quả cao nhất thì phải tích cực chủ động rèn luyện, học tập

tốt, tham gia tích cực vào các hoạt động đặc biệt vào việc xử lý tình huống và ra

quyết định trong các bài học đạo đức mà giáo viên đƣa ra hay chính các em đƣa

ra. Ngoài ra các em còn cần chủ động trong việc trang bị cho mình những kỹ

năng cơ bản đặc biệt là kỹ năng hợp tác, tập trung chu ý, trao đổi giup đỡ lần

nhau trong học tập...hơn ai hết học sinh là ngƣời quyết định kỹ năng sống của

mình. Hơn ai hết học sinh phải có nhận thức đung về sự cần thiết phải rèn luyện

KNS và có thói quen và ý thức rèn luyện một cách thƣờng xuyên, liên tục trong

cuộc sống hàng ngày, trong giờ lên lớp và trong mọi mối quan hệ.


45

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

Từ những lý luận trên chung tôi rut ra một số kết luận sau:

Kỹ năng sống và vấn đề giáo dục kỹ năng sống cho con ngƣời đã xuất hiện

và nhiều ngƣời quan tâm nghiên cứu từ xa xƣa ở cả hai hƣớng khái quát và cụ

thể. Tuy nhiên những công trình đó mới chỉ đi vào nghiên cứu rất khái quát đến

vấn đề giáo dục kỹ năng sống, mà chƣa đi nghiên cứu sâu và cụ thể một kỹ năng

nào.

Kỹ năng sống đƣợc phân loại ở rất nhiều góc độ: Góc độ xã hội, góc độ

giáo dục giá trị, góc độ giáo dục hành vi xã hội và theo những quan điểm khác

nhau.

Kỹ năng ra quyết định là một loạt các kết luận và hoạt động của bản thân để

đƣa ra một quyết định đảm bảo đạt đƣợc một kết quả nào đó theo mong muốn

của bản thân.

Kỹ năng xử lý tình huống là đƣa ra một loạt những ý kiến về một vấn đề

nào đó để lựa chọn, xử lý rồi đƣa ra một quyết định cuối cùng đạt hiệu quả cao nhất.

Giáo dục kỹ năng ra quyết định là hoạt động hƣớng dẫn, chỉ đạo của giáo

viên tác động lên học sinh nhằm giup học sinh lựa chọn hay tự đƣa ra hàng loạt

những quyết định, kết luận đứng trƣớc những yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra trong học


Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống là giáo viên sử dụng các tình huống

mang tính giả định hoặc có thật nhằm đƣa học sinh vào những tình huống có vấn

đề buộc ngƣời học phải lựa chọn và đƣa ra những quyết định để xử lý tình

huống. Thông qua đó nhằm rèn luyện cho các em các kỹ năng cơ bản đặc biệt là

kỹ năng xử lý tình huống.

Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra quyết định cho học sinh

tiểu học có thể đƣợc tích hợp qua một số môn học chiếm ƣu thế trong đó môn

đạo đức là môn học có khả năng tích hợp nội dung giáo dục chiếm ƣu thế cao

đƣợc tiến hành theo những nguyên tắc giáo dục KNS và phƣơng pháp giáo dục

KNS sao cho phù hợp với mục tiêu nội dung chƣơng trình và bài học đạo đức,


46

phù hợp với mục tiêu giáo dục KNS cho học sinh, phù hợp với đặc điểm tâm lý

lứa tuổi học sinh tiểu học.


47

Chƣơng 2

THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN


2.1 Vài nét về khách thể điều tra

Để khảo sát thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học trên địa

bàn thành phố Thái Nguyên, chung tôi tiến hành khảo sát trên ba trƣờng tiểu học

thuộc khu vực thành phố Thái Nguyên đó là: Trƣờng Tiểu học Đội Cấn nằm trên

địa bàn Phƣờng Hoàng Văn Thụ, Trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết Xuân nằm trên

địa bàn Phƣờng Quang Trung, Trƣờng Tiểu học Nguyễn Huệ nằm trên địa bàn

Phƣờng Phan Đình Phùng, đây là ba trƣờng nằm ở trung tâm thành phố, có chất

lƣợng giáo dục tốt là những trƣờng có bề dày truyền thống đạt nhiều thành tích

cao trong dạy học và giáo dục học sinh. Đội ngũ giáo viên đều đạt chuẩn, có

năng lực chuyên môn vững, có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy và giáo dục

học sinh. Học sinh của ba trƣờng phần lớn là con em cán bộ công chức nhà nƣớc,

con công nhân và con doanh nghiệp. Cơ sở vật chất của các nhà trƣờng tƣơng

đối đầy đủ cả ba trƣờng đều là trƣờng đạt chuẩn quốc gia nhiều năm nay và có

nhiều thành tích trong dạy học và giáo dục học sinh và là những trƣờng đứng đầu

trong tỉnh về thành tích dạy học, giáo dục và các phong trào hoạt động. Chính vì

vậy mà cán bộ quản lý nhà trƣờng, giáo viên và cán bộ nhân viên nhà trƣờng rất

quan tâm đến các hoạt động giáo dục học sinh và rèn luyện cho các em những kỹ

năng cơ bản trong hoạt động học tập, kỹ năng sống trong cuộc sống hàng ngày

nhằm giup các em có thể thích ứng với yêu cầu không ngừng nâng cao của nhà

trƣờng, gia đình và xã hội.

* Trƣờng Tiểu học Nguyễn Huệ:


48

Có 26 giáo viên và 543 học sinh, trong đó khối 3 là 109 em.

Những thành tích nổi bật của trƣờng trong năm học vừa qua là :

Năm học 2008- 2009 là trƣờng tiên tiến xuất sắc

Liên đội mạnh xuất sắc

Công đoàn mạnh xuất sắc

Trƣờng có 51 học sinh đạt giải học sinh gioi cấp thành phố

15 học sinh gioi cấp tỉnh

5 học sinh đạt giải cấp quốc gia

* Trƣờng Tiểu học Đội Cấn

Số cán bộ giáo viên: 50

Số lƣợng học sinh : 1270 trong đó khối 3 là 286

Các thành tích nổi bật của trƣờng trong năm học qua là:

Năm học 2008- 2009 là trƣờng tiên tiến xuất sắc

Liên đội mạnh xuất sắc

Công đoàn mạnh xuất sắc

Trƣờng có 86 học sinh đạt giải học sinh gioi cấp thành phố, 23 giải tỉnh

2 học sinh đạt giải cấp quốc gia

01 học sinh đạt giải toán qua mạng

Giải nhất hội khoẻ Phù Đổng của Tỉnh

* Trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết Xuân

- Số lƣợng giáo viên: 42

- Số lƣợng học sinh: 1204 em, khối 3 có 217 em

Thành tích nổi bật:

Trƣờng tiên tiến xuất sắc

- Có 6 em đạt giải Toán tuổi thơ của thành phố.


49

- Có 03 em đạt giải tỉnh

- Liên đội đạt liên đội xuất sắc

- Công Đoàn trƣờng đạt Công Đoàn vững mạnh, xuất sắc

- Có 01 giải cờ vua quốc gia.

Với những thành tích nổi bật trên, đội ngũ giáo viên nhà trƣờng, cán bộ

quản lý nhà trƣờng ở cả ba trƣờng đều thƣờng xuyên quan tâm đến chất lƣợng

dạy học và chất lƣợng giáo dục toàn diện học sinh, đặc biệt quan tâm đến việc

giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, đây là một trong những yếu tố thuận lợi cho

việc triển khai chƣơng trình giáo dục KNS cho học sinh tiểu học ở cả ba trƣờng

trên.

2.2 Thực trạng giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học

sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các trƣờng Tiểu học trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên

2.2.1 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh lớp 3 về

vai trò, ý nghĩa của kỹ năng sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định nói riêng

2.2.1.1 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý nhà trƣờng, giáo viên về vai trò,

ý nghĩa của kỹ năng sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra

quyết định nói riêng

Gặp trực tiếp trao đổi và phong vấn ba cô giáo Hiệu trƣởng của ba trƣờng,

chúng tôi nhận thấy cả ba cô Hiệu trƣởng đều có ý kiến rằng: Giáo dục kỹ năng

sống cho học sinh là việc làm rất cần thiết trong xã hội hiện nay, nhằm giup sinh

có thể thích ứng với cuộc sống không ngừng biến đổi và chủ động sáng tạo trƣớc

những thay đổi của môi trƣờng sống.


50

Trong cuộc sống hàng ngày mỗi chung ta phải đối mặt với rất nhiều tình

huống, có những tình huống thì rất đơn giản nhƣng ngƣợc lại có những tình

huống lại rất phức tạp đòi hoi con ngƣời ta phải có một kỹ năng sống tối thiểu.

Qua điều tra nghiên cứu nhận thức của giáo viên về vai trò, ý nghĩa của kỹ năng

sống có 100% giáo viên đều đánh giá kỹ năng sống có vai trò, ý nghĩa rất quan

trọng cho mỗi cá nhân nói chung và cho học sinh lớp 3 nói riêng bởi trong xã hội

mới kỹ năng sống của con ngƣời là vô cùng quan trọng và cần thiết. Khi chúng

tôi tiến hành phong vấn cô Hiệu trƣờng trƣờng Tiểu học Đội Cấn, Cô trả lời

rằng: Trong hoàn cảnh hội nhập hiện nay và hƣớng tới thực hiện bốn mục tiêu

lớn mà giáo dục đã đề ra đó là :

Học để biết đòi hoi học sinh phải gioi về tri thức

Học để làm đòi hoi ngƣời học không chỉ gioi về tri thức lý thuyết mà còn

thành thạo về kỹ năng thực hành nghề.

Học để chung sống, đòi hoi học sinh phải có kỹ năng sống, kỹ năng hoà

nhập, kỹ năng hợp tác.

Học để làm ngƣời là đòi hoi ngƣời học phải có sự hội tụ của tất cả các mục

tiêu nêu trên.

Do đó việc trang bị cho học sinh vốn tri thức về kỹ năng sống là vấn đề rất

quan trọng cần đƣợc quan tâm ngay từ khi trẻ mới sinh ra và thƣờng xuyên phát

triển trong suốt cuộc đời con ngƣời, đối với học sinh tiểu học lại càng cần thiết vì

nó góp phần hình thành những giá trị nhân cách gốc cho học sinh.

2.2.1.1 Thực trạng nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của kỹ năng sống

nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng


51

Khi chung tôi tiến hành phong vấn một số học sinh ở 3 trƣờng Tiểu học trên

địa bàn thành phố Thái Nguyên: Trƣờng Tiểu học Đội Cấn, trƣờng Tiểu học

Nguyễn Huệ, trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết Xuân về kỹ năng sống nhƣ :

Em có đƣợc nghe thấy từ kỹ năng sống không?

Em có biết kỹ năng sống là gì không?

Em có quan tâm đến việc rèn luyện kỹ năng sống cho mình không?

Vv..Thông qua trò chuyện với các em chung tôi nhận thấy các em đều đã có

những nhận thức cơ bản về kỹ năng sống nhƣ em Hà Chi lớp 3A Trƣờng Tiểu

học Đội Cấn cho rằng: Em đã đƣợc nghe các cô nói nhiều về kỹ năng sống, em

hiểu kỹ năng sống là kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng đặt

vấn đề, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng nói trƣớc đám đông vv…

Khi chung tôi tiến hành khảo sát thực trạng thái độ của học sinh lớp 3 về

việc tham gia xử lý tình huống thông qua môn đạo đức, kết quả thu đƣợc thể

hiện ở bảng 2.2a

Học sinh

Nhận thức

Đội Cấn Nguyễn Huệ Nguyễn Viết Xuân Tổng

SL % SL % SL % SL %

Rất thích 50 64.1 38 60.3 59 69.4 147 65.0

Thích 15 19.2 13 20.6 18 21.2 46 20.4

Bình thƣờng 11 14.1 12 19.1 8 9.4 31 13.7

Không thích 2 2.6 2 0.9

Bảng 2.2a Thái độ của học sinh về việc tham gia xử lý tình huống (Đơn vị %)


52

Nhìn vào bảng số liệu chung tôi nhận thấy rằng 147 học sinh (chiếm 65%)

các em rất thích tham gia xử lý những tình huống trong bài học đạo đức, có

20,4% các em thích tham gia xử lý tình huống, nhƣ vậy có thể khẳng định phần

lớn học sinh lớp 3 của ba trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết Xuân, Đội Cấn, Nguyễn

Huệ đều thích và rất thích tham gia xử lý tình huống đây là một thông tin rất

quan trọng bởi hiệu quả của giáo dục kỹ năng sống nói chung và kỹ năng xử lý

tình huống nói riêng phụ thuộc không nho vào hứng thu tập luyện và rèn luyện

của học sinh, đặc biệt trƣờng Nguyễn Viết Xuân có 90,6% học sinh thích và rất

thích tham gia xử lý tình huống chiếm tỷ lệ cao nhất trong ba trƣờng, điều này

cũng dễ lý giải trong mấy năm gần đây trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết Xuân đã

đột phá trong phong trào học tập rèn luyện của học sinh đặc biệt là trong các hoạt

động phong trào ngoại khoá của học sinh. Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn tỷ lệ

học sinh có thái độ bình thƣờng và không thích còn chiếm tỷ lệ 14,6%, nhƣ vậy

hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học chƣa đƣợc học sinh tham

gia một cách triệt để với thái độ tích cực và tự giác 100% . Khi đƣợc hoi vì sao

mà các em có nhận thức nhƣ vậy? Các em trả lời rằng: Chung em rất thích tham

gia xử lý tình huống trong các bài học đạo đức nhƣng do lớp em quá đông nên

chung em ít đƣợc trực tiếp tham gia nên chỉ cảm thấy bình thƣờng và thích thôi.

Bên cạnh đó còn có một nguyên nhân học sinh không có thái độ tích cực tham

gia xử lý tình huống là do thái độ ngại tham gia, biết nhƣng không giám nói,

nhut nhát khi đứng trƣớc đông ngƣời hay bạn bè.

Để hiểu sâu về Thái độ của các em chung tôi đã tiến hành khảo sát câu hoi

2: Mức độ tham gia xử lý tình huống thông qua dạy học môn Đạo đức đƣợc thực

hiện nhƣ thế nào? Kết quả thu đƣợc thể hiện bảng 2.2b.


53

Học sinh

Mức độ


SL % SL % SL % SL %

Thƣờng xuyên 11 14.1 20 31.7 28 32.9 59 26.1

Không thƣờng xuyên 64 82.1 41 65.1 56 65.9 161 71.2

Không tham gia 3 3.8 2 3.2 1 1.2 6 2.7

Bảng 2.2b Mức độ tham gia xử lý tình huống của học sinh lớp 3

trong quá trình học môn Đạo đức (Đơn vị %).

Qua bảng số liệu chung ta thấy rằng, thực trạng học sinh đƣợc trực tiếp

tham gia xử lý tình huống là không đƣợc thƣờng xuyên chiếm tỷ lệ 71,2% do

vậy đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới học sinh bị yếu về kỹ

năng xử lý tình huống. Mới chỉ có 26,1% học sinh đƣợc tham gia xử lý tình

huống một cách thƣờng xuyên. Mức không thƣờng xuyên vẫn chiếm tỉ lệ cao

nhất. Bên cạnh đó vẫn còn có 2,7% số học sinh không tham gia xử lý tình huống.

Trƣờng Tiều học Đội Cấn có: 64 học sinh (chiếm 82.1%) không tham gia xử lý

thƣờng xuyên; Nguyễn Huệ: 41 học sinh (chiếm 65.1%); Nguyễn Viết Xuân: 56

học sinh (chiếm 65.9%). Qua con số trên chung tôi nhận thấy nhà trƣờng và giáo

viên bộ môn chƣa thực sự quan tâm đến giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Khi

tìm hiểu nguyên nhân dẫn tới học sinh không tham gia xử lý tình huống thƣờng

xuyên là do lớp quá đông nên các em thƣờng tham gia xử lý tình huống theo

hình thức gián tiếp (thảo luận nhóm) rồi một em trực tiếp đại diện cho nhóm lên

xử lý, giáo viên ít có điều kiện quan tâm đến từng em học sinh trong việc rèn kỹ

năng xử lý tình huống.

Qua kết quả khảo sát trên chung tôi có nhận xét: Môi trƣờng tập luyện, rèn

luyện kỹ năng sống của học sinh tiểu học chƣa tốt, giáo viên chƣa thu hut đƣợc

học sinh tham gia vào các hoạt động rèn luyện kỹ năng sống nhƣ kỹ năng xử lý


54

tình huống. Qua kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ số học sinh thƣờng xuyên tham

gia rèn luyện kỹ năng xử lý tình huống là thấp chiếm tỷ lệ là 26.1%. Đặc biệt vẫn

còn có số lƣợng học sinh chƣa bao giờ tham gia xử lý tình huống chiếm tỷ lệ

2.7%. Từ đó chung tôi nhận thấy vấn đề đặt ra là trong các giờ học các môn

chiếm ƣu thế trong giáo dục kỹ năng sống, các buổi sinh hoạt ngoại khoá, hoặc

tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trƣờng, giáo viên cần có những

biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học, phƣơng pháp giáo dục, các hình thức tổ

chức giáo dục để tạo môi trƣờng tập luyện, rèn luyện kỹ năng sống nói chung và

kỹ năng xử lý tình huống nói riêng cho học sinh tiểu học.

Để tìm hiểu thực trạng tham gia rèn luyên kỹ năng ra quyết định cho học

sinh tiểu học, chung tôi tiến hành khảo sát thực trạng về thái độ tham gia ra

quyết định của học sinh lớp 3 trong quá trình học môn đạo đức, kết quả thu đƣợc

thể hiện ở bảng 2.2c.

Học sinh

Thái độ


SL % SL % SL % SL %

Rất thích 54 69.2 33 52.4 62 73.0 149 65.9

Thích 10 12.8 9 14.3 17 20.0 36 16.0

Bình thƣờng 13 16.7 21 33.3 6 7.0 40 17.7

Không thích 1 1.3 1 0.4

Bảng 2.2c Thái độ tham gia ra quyết định của học sinh lớp 3


Nhìn vào bảng số liệu chung tôi nhận thấy rằng tỷ lệ học sinh rất thích 149

học sinh (chiếm 65.9%) và thích 36 học sinh (chiếm 16%) nhƣ vậy tỷ lệ học sinh

có thái độ thích và rất thích tham gia ra quyết định chiếm tỷ lệ tƣơng đối cao

(81,9%), theo các em đƣợc tham gia ra quyết định giup cho các em mạnh dạn


55

hơn, tự tin hơn, khi tự đƣa ra đƣợc quyết định hay ý kiến của mình cụ thể: trƣờng

Đội cấn có: 54 học sinh rất thích tham gia ra quyết định, (chiếm 69.2 %);

Nguyễn Huệ: 33 học sinh (chiếm 52.4%); Nguyễn Viết Xuân: 62 học sinh

(chiếm 73%) điều này cho thấy phần lớn các em cũng đã nhận thức rất đung đắn

về việc rèn luyện kỹ năng ra quyết định. Một số học sinh cho rằng không thích

hay bình thƣờng khi đƣợc tham gia ra quyết định không phải là các em không

nhận thức đƣợc vai trò, ý nghĩa của nó mà theo điều tra thì do không đƣợc trực

tiếp tham gia nên các em thấy chán và không thích.

Qua kết quả trên chung tôi nhận thấy tỷ lệ học sinh đƣợc tham gia ra quyết

định chƣa cao, chƣa đạt tỷ lệ nhƣ mong muốn. Vì vậy, vấn đề đặt ra làm thế nào

để thu hut 100% các em đều rất thích tham gia ra quyết định trong quá trình học

tập môn đạo đức nói riêng và các môn học khác nói chung. Điều này đòi hoi phải

có nghệ thuật và phƣơng pháp giảng dạy, tạo môi trƣờng cho học sinh tập luyện,

rèn luyện. Bởi ra quyết định là một kỹ năng rất quan trọng đối với sự thành đạt

của mỗi ngƣời. Từng giờ, từng ngày mỗi ngƣời phải có những quyết định đối với

mỗi công việc của cá nhân, tập thể và trong các mối quan hệ xã hội, quyết định

với những thay đổi của môi trƣờng sống không ngừng biến động.

Thật đáng buồn khi vẫn còn có học sinh không thích tham gia ra quyết định.

Thực tế cho thấy nếu còn nho các em không đƣợc thƣờng xuyên rèn luyện kỹ

năng ra quyết định se dẫn tới trong cuộc sống sau này các em se không làm chủ

đƣợc bản thân và chớp đƣợc thời cơ để ra quyết định đung đắn se dễ dẫn tới mắc

sai lầm khi ra quyết định ảnh hƣởng đến tƣơng lai, đến ngƣời khác. Để tìm hiểu

về mức độ tham gia ra quyết định của học sinh chúng tôi sử dụng câu hoi số 4

trong phiếu điều tra phần phụ lục I và thu đƣợc kết quả ở bảng 2.2d.


56

Học sinh

Mức độ


SL % SL % SL % SL %

Thƣờng xuyên 9 11.5 14 22.2 44 51.8 67 29.6

Không thƣờng xuyên 60 77.0 46 73.1 39 45.9 145 64.2

Không tham gia 9 11.5 3 4.7 2 2.3 14 6.2

Bảng 2.2d Mức độ tham gia ra quyết định của học sinh

trong quá trình học môn Đạo đức lớp 3 (Đơn vị %).

Qua bảng số liệu chung ta thấy rằng, thực trạng học sinh đƣợc trực tiếp

tham gia ra quyết định là không đƣợc thƣờng xuyên chiếm tỷ lệ cao đạt 64,2%.

Trong khi đó chỉ có 29,6% số học sinh đƣợc hoi trả lời là thƣờng xuyên tham gia

ra quyết định, thật đáng buồn khi vẫn có 6,2% số em trả lời không tham gia ra

quyết định. Với mức độ thƣờng xuyên ở trƣờng Đội Cấn có: 11,5%, trƣờng

Nguyễn Huệ có 22,2%, trƣờng Nguyễn Viết Xuân có 51,8%.

Với mức độ không thƣờng xuyên ở trƣờng Đội Cấn có 60 học sinh (chiếm

77%); Nguyễn Huệ: 46 học sinh (chiếm 73.1%); trƣờng Nguyễn Viết Xuân tỉ lệ

học sinh thƣờng xuyên tham gia ra quyết định 44 học sinh (chiếm 51.8%). Sở dĩ

có sự khác nhau về mức độ thƣờng xuyên và không thƣờng xuyên của học sinh

trong việc tham gia ra quyết định vì phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên ở 3

trƣờng khác nhau, trình độ học sinh khác nhau, mức độ quan tâm của nhà trƣờng

của giáo viên tới việc rèn luyện kỹ năng ra quyết định cho học sinh là khác nhau,

điều kiện cơ sở vật chất và các yếu tố ảnh hƣởng tới việc rèn luyện của học sinh

cũng khác nhau.


57

Qua kết quả tổng hợp ở bảng 2.2d cho thấy tỷ lệ học sinh tham gia ra quyết

định thƣờng xuyên thấp 67 học sinh (chiếm 29.6 %). Đặc biệt số lƣợng tỷ lệ %

học sinh không tham gia ra quyết vẫn chiếm tỷ lệ 14 học sinh (6.2%), nhƣ vậy

môi trƣờng dạy học, môn đạo đức chƣa tạo điều kiện, chƣa thu hut đƣợc học sinh

tích cực tham gia tập luyện, rèn luyện kỹ năng sống nói chung và kỹ năng ra

quyết định nói riêng. Để khắc phục thực trạng này giáo viên cần phải thiết kế các

bài tập thực hành và kích thích học sinh, thu hut học sinh tích cực tham gia thực

hành kỹ năng sống và kỹ năng ra quyết định trong các giờ học đạo đức và trong

các hoạt động khác. Đồng nghĩa với việc làm đó thì mỗi giáo viên tiểu học cần

xác định đƣợc rằng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là một trong những

nhiệm vụ của dạy - học ngày nay nhằm hƣớng tới hình thành và phát triển nhân

cách học sinh một cách toàn diện, đáp ứng với yêu cầu của xã hội.

2.2.2 Nội dung, phƣơng pháp, hình thức giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các

trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

2.2.2.1 Thực trạng về nội dung giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra

quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các trƣờng Tiểu

học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

Nội dung giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định có gắn

liền với nội dung dạy học môn đạo đức lớp 3 và kỹ năng sống cho học sinh

không? để khảo sát vấn đề này chung tôi đã xây dựng câu hoi số 3 trong phiếu

điều tra của giáo viên.

“Câu 3: Theo thầy (cô) những kỹ năng sống nào dƣới đây đƣợc thầy cô chu

trọng trong quá trình dạy học môn Đạo đức lớp 3.

- Kỹ năng giao tiếp


58

- Kỹ năng xử lý tình huống

- Kỹ năng nhận thức

- Kỹ năng ra quyết định

- Kỹ năng hợp tác

- Kỹ năng đặt vấn đề

- Kỹ năng thƣơng lƣợng.

Qua thực trạng thu đƣợc kết quả sau:

Giáo viên

Kỹ năng

Đội Cấn Nguyễn Huệ Nguyễn Viết

Xuân

Tổng

SL % SL % SL % SL %

Kỹ năng giao tiếp 9 90 9 90 9 90 27 90

Kỹ năng xử lý tình huống 10 100 10 100 10 100 30 100

Kỹ năng nhận thức 7 70 6 60 8 80 21 70

Kỹ năng ra quyết định 7 70 8 80 6 60 21 70

Kỹ năng hợp tác 5 50 6 60 7 70 18 60

Kỹ năng đặt vấn đề 6 60 6 60 7 70 19 63,3

kỹ năng thƣơng lƣợng 6 60 5 50 6 60 17 56,6

Bảng 2.2e Những kỹ năng sống đƣợc giáo viên quan tâm giáo dục

cho học sinh trong quá trình dạy học môn Đạo đức (Đơn vị %).

Qua kết quả khảo sát nêu trên, chung tôi nhận thấy hầu hết các kỹ năng trên

đƣợc giáo viên sử dụng trong quá trình dạy học môn Đạo đức nhằm giáo dục kỹ

năng sống cho học sinh, trong đó:

Kỹ năng xử lý tình huống đƣợc giáo viên sử dụng nhiều nhất (100%).


59

Kỹ năng giao tiếp xếp thứ 2 là (90%), các kỹ năng còn lại đƣợc giáo viên sử

dụng giao động từ 60% - 70% chung tôi đã tiến hành phong vấn một số cô giáo ở

cả 3 trƣờng, thì các thầy cô cũng nói rằng: Kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng

giao tiếp là hai kỹ năng thƣờng xuyên đƣợc sử dụng chu trọng nhiều hơn trong

cuộc sống của học sinh tiểu học nói chung và trong mỗi bài học môn đạo đức nói

riêng. Bởi vì, do đặc điểm lứa tuổi của các em: Ở lứa tuổi này nhận thức của các

em mới bắt đầu từ tƣ duy hình ảnh đến tƣ duy trừu tƣợng, từ nhận thức cảm tính

sang nhận thức lý tính; trong đời sống tình cảm, các em dễ xuc động và khó kiềm

chế xuc cảm của mình; các phẩm chất ý chí của các em mới đang đƣợc hình

thành và phát triển. Do tính chất đặc thù của nội dung bài học môn đạo đức lớp

3 gắn liền với các tình huống đạo đức của các em ở gia đình, nhà trƣờng và xã

hội. vì vậy vấn đề quan tâm đến giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra

quyết định cho học sinh là một việc làm cần thiết và phù hợp. Hơn nữa trong quá

trình dạy học môn Đạo đức việc chuyển hoá nội dung bài học đạo đức thành các

tình huống đạo đức se giup học sinh lĩnh hội tri thức một cách dễ dàng hơn, mềm

mại hơn, thông qua đó có thể rèn luyện cho học sinh các kỹ năng xử lý tình

huống và kỹ năng ra quyết định.

Qua trò chuyện với giáo viên dạy môn Đạo đức của các trƣờng Tiểu học

mà chung tôi đã tiến hành khảo sát, chung tôi thu đƣợc kết quả nhƣ sau:

Trong 2 kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra quyết định, giáo viên đã

quan tâm đến nhiều kỹ năng khác nhƣ:

+ Kỹ năng xác định tình huống.

+ Kỹ năng giải quyết vấn đề.

+ Kỹ năng đề xuất cách giải quyết.

+ Kỹ năng phân tích cái lợi, cái hại của từng cách giải quyết.


60

+ Kỹ năng lựa chọn cách giải quyết tối ƣu.

+ Kỹ năng phân tích tình hình.

+ Kỹ năng tự nhận thức.

+ Kỹ năng lựa chọn các quyết định

+ Kỹ năng kiên định với quyết định đã lựa chọn.

Trong quá trình dạy học môn Đạo đức giáo viên đã quan tâm đến việc giup

học sinh biết đề xuất cách giải quyết, xử lý trƣớc tình huống đã đặt ra, biết phân

tích cái lợi, cái hại của từng cách xử lý, biết kiên định với cách lựa chọn mà các

em cho là đung. Nhƣ vậy trong quá trình dạy học môn Đạo đức lớp 3 nội dung

giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra quyết định của học sinh đã

đƣợc giáo viên quan tâm và thực hiện. Để tìm hiểu sâu về vấn đề này chung tôi

sử dụng câu hoi số 2 phần phụ lục 2 nhằm tìm hiểu thực trạng về sử dụng

phƣơng pháp, hình thức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua dạy

học môn Đạo đức.

2.2.2.2 Thực trạng về phƣơng pháp và hình thức thực hiện việc giáo dục kỹ năng

xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn

Đạo đức lớp 3 ở các trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

Chung tôi đã tiến hành điều tra thực trạng sử dụng các hình thức tích hợp

của giáo viên trong quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thu đƣợc kết

quả sau:


61

Giáo viên

Mục đích


Xuân Tổng

SL % SL % SL % SL %

Nội dung môn ĐĐ gắn

liền với nội dung GDKNS 6 60 5 50 8 80 19 63.3

Mục tiêu, nội dung môn

ĐĐ gắn với mục tiêu

GDKNS

7 70 7 70 8 80 22 73.3

Nội dung bài học môn

ĐĐ có thể rut ra những

kết luận về GDKNS cho

HS

8 80 9 90 8 80 25 83.3

Bảng 2.2f Thực trạng sử dụng hình thức tích hợp

giáo dục kỹ năng ra quyết định và kỹ năng xử lý tình huống (Đơn vị %).

Theo ý kiến của các thầy cô cả 3 hình thức trên đều đƣợc sử dụng thƣờng

xuyên (trên 50%), nhƣng nội dung bài học môn đạo đức có thể rut ra những kết

luận về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đƣợc sử dụng nhiều nhất 25 giáo

viên (chiếm 83.3%). Hình thức này giup cho các em cả kiến thức lý luận và thực

tiễn phù hợp với chuẩn mực đạo đức của xã hội. Tuy nhiên đây cũng là một hạn

chế về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh vì có nhiều bài học có thể tích hợp

hoàn toàn giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho các em

nhƣng không đƣợc giáo viên lựa chọn.

Ví dụ: Bài Chăm sóc ông bà, cha mẹ.

Hay bài bảo vệ thƣ từ, tài sản của ngƣời khác…

Vậy vấn đề cần đặt ra là giáo viên phải phân tích đƣợc nội dung, chƣơng

trình của môn học Đạo đức, đặc biệt nắm nội dung của từng bài học đạo đức lớp

3 để lựa chọn hình thức tích hợp giáo dục kỹ năng sống cho phù hợp, nhằm khai


62

thác một cách triệt để nội dung giáo dục kỹ năng sống thông qua các môn học,

xác định đây là một con đƣờng giáo dục cơ bản trong nhà trƣờng Tiểu học. Có

xác định đƣợc nhƣ vậy, giáo viên mới có thể thiết kế hệ thống các bài tập thực

hành đạo đức cho từng nội dung của bài học, thông qua đó để rèn kỹ năng sống

cho học sinh.

Để tìm hiểu sâu về vấn đề trên, chung tôi tiến hành điều tra thực trạng tham

gia xử lý tình huống của học sinh thông qua việc tìm hiểu hình thức tham gia xử

lý tình huống của học sinh trong quá trình học tập môn đạo đức lớp 3 và chung

tôi thu đƣợc kết quả ở bảng 2.2e.

Học sinh

Hình thức


SL % SL % SL % SL %

Cá nhân 9 11.5 5 7.9 4 4.7 18 8.0

Nhóm cặp 61 78.2 53 84.2 74 87.1 188 83.2

Nhóm 3 hoặc 6 bạn 8 10.3 5 7.9 7 8.2 20 8.8

Bảng 2.2g Hình thức đƣợc sử dụng trong giáo dục kỹ năng xử lý tình huống

cho học sinh thông qua môn Đạo đức lớp 3 (Đơn vị %).

Nhìn vào bảng số liệu chung ta thấy hình thức nhóm cặp đƣợc giáo viên sử

dụng nhiều nhất 188 học sinh (chiếm 83.2%), còn hình thức cá nhân và nhóm 3

hoặc 6 bạn ít đƣợc sử dụng. §©y lµ mét trong nh÷ng h¹n chÕ vÒ ph¬ng ph¸p vµ

h×nh thøc gi¸o dôc KNS cho häc sinh tiÓu häc v× quen lµm viÖc theo nhãm cÆp 2

ngêi häc sinh sÏ trë nªn nhµm ch¸n, kh«ng rÌn luyÖn ®îc kü n¨ng nãi tríc

®¸m ®«ng, kh«ng rÌn ®îc kü n¨ng chia sÎ vµ hîp t¸c víi nhiÒu ngêi.

Để tìm hiểu thêm chung tôi đã tiến hành phong vấn một số giáo viên ở 3

trƣờng thì thầy cô cũng trả lời là thƣờng dùng hình thức nhóm cặp trong việc


63

lồng ghép giáo dục kỹ năng sống với môn Đạo đức nói riêng và các môn học

khác nói chung. Vì hình thức này dễ sử dụng nhất còn hình thức cá nhân tham

gia xử lý tình huống ít đƣợc giáo viên quan tâm vì tốn nhiều thời gian và còn do

nguyên nhân học sinh còn tự ti, nhut nhát, ngại tham gia hoạt động tập thể nên

các em không chịu phát biểu để đƣa ra cách giải quyết của mình mặc dù các em

biết phải xử lý nhƣ thế nào? Vì vậy vấn đề đặt ra là trong các giờ học đạo đức

giáo viên cần quan tâm kết hợp các hình thức rèn luyện kỹ năng sống cho học

sinh giữa hình thức tập thể với hình thức nhóm và hình thức cá nhân nhằm tăng

cƣờng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Để tìm hiểu thực trạng kỹ năng xử lý

tình huống và kỹ năng ra quyết định của học sinh chung tôi sử dụng câu hoi số 8

trong phần phụ lục I và thu đƣợc kết quả ở bảng sau:

số lƣợng

Các biện pháp


SL % SL % SL % SL %

Vì sao lại chọn phƣơng án đó 27 34.6 24 38.1 16 18.8 67 29.6

Nếu chọn phƣơng án khác thì sao 5 6.4 1 1.6 17 20.0 23 10.2

Cái lợi và cái hại của quyết định đó 46 59.0 38 60.3 52 61.2 136 60.2

Bảng 2.2h Thực trạng kỹ năng ra quyết định và xử lý tình huống

của học sinh (Đơn vị %).

Qua khảo sát chung tôi nhận thấy kỹ năng lựa chọn phƣơng án xử lý tình

huống và ra quyết định của học sinh chƣa cao, các em chƣa quan tâm nhiều đến

việc phân tích lý do vì sao chọn phƣơng án xử lý và ra quyết định đó. Tức là các

em thực hiện cách xử lý và ra quyết định còn mang tính cảm tính nhiều hơn, điều


64

này hoàn toàn phù hợp với đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học nếu thiếu sự

can thiệp của các biện pháp giáo dục. Kết quả tổng hợp cho thấy có tỷ lệ học

sinh khi xử lý tình huống đã quan tâm đến cái lợi, cái hại của cách lựa chọn

tƣơng đối cao 136 học sinh (chiếm 60.2 %), tuy nhiên tỷ lệ này giữa học sinh của

ba trƣờng có sự khác nhau, chiếm tỷ lệ cao nhất là học sinh trƣờng Tiểu học

Nguyễn Viết Xuân 52 học sinh (chiếm 61.2 %). Qua trò chuyện, phong vấn giáo

viên dạy môn đạo đức ở trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết Xuân chung tôi đƣợc biết

cán bộ quản lý nhà trƣờng, giáo viên dạy bộ môn đều rất quan tâm đến việc giáo

dục kỹ năng xử lý tình huống cho học sinh, vì vậy học sinh rất tích cực tham gia

rèn luyện kỹ năng này và kết quả trên hoàn toàn phù hợp với số liệu thu đƣợc ở

bảng 2.2a về tỷ lệ học sinh trƣờng Nguyễn Viết Xuân và các trƣờng khác thích,

rất thích tham gia xử lý tình huống trong giờ học Đạo đức.

2.2.3 Kết quả đánh giá về kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định của

học sinh ở các trƣờng Tiểu học thành phố Thái Nguyên

Để tìm hiểu về thực trạng kỹ năng ra quyết định của học sinh trong quá

trình học môn Đạo đức lớp 3, chung tôi sử dụng câu hoi số 6 phần phụ lục I và

thu đƣợc kết quả ở bảng 2.2i:

Qua kết quả khảo sát cho thấy phần lớn học sinh tiểu học chƣa có kỹ năng

ra quyết định, tỷ lệ các em tự ra quyết định trong giờ học đạo đức chiếm tỷ lệ rất

thấp 9 học sinh (chiếm 4%). Số học sinh quyết định cách xử lý, cách giải quyết

vấn đề dựa vào ý kiến của ngƣời khác và ý kiến của nhóm chiếm tỷ lệ cao 186

học sinh (chiếm 82.3 %). Trong khi sè lîng häc sinh tù ra quyÕt ®Þnh gi÷a çc

trêng còng cã sù kh¸c nhau, cã thÓ do çc em cã thãi quen lµm viÖc theo nhãm

vµ còng do ®Æc ®iÓm t©m lý cña häc sinh tiÓu häc cã tÝnh tù chñ cha cao, các em


65

chƣa có sự tập trung suy nghĩ trong một thời gian dà i cho một vấn đề v× vËy çc

em cha hoµn toµn chñ ®éng ®Ó quyÕt ®Þnh mét vÊn ®Ò nµo ®ã.

Học sinh

Kết quả

Đội Cấn Nguyễn

Huệ

Nguyễn

Viết Xuân Tổng

SL % SL % SL % SL %

Bản thân học sinh tự ra quyết định 1 1.3 1 1.6 7 8.2 9 4.0

Bạn trong nhóm 12 15.4 5 7.9 14 16.5 31 13.7

Cả nhóm thảo luận cùng quyết định 65 83.3 57 90.5 64 75.3 186 82.3

Bảng 2.2i Thực trạng kỹ năng ra quyết định của học sinh lớp 3


Thực tế cho thấy trong cuộc sống không phải luc nào các em cũng có cơ hội

bàn bạc, thảo luận với ngƣời khác để quyết định cho công việc của mình và có

thể có những điều không thể nhờ ngƣời khác quyết định thay mình, vì vậy việc

rèn luyện cho các em kỹ năng tự ra quyết định là việc làm rất cần thiết hiện nay

nhằm giup các em có khả năng thích ứng với cuộc sống không ngừng biến đổi.

Vấn đề đặt ra đối với nhà trƣờng và giáo viên cần có những biện pháp, hình thức

tổ chức để thu hut học sinh tập luyện, rèn luyện kỹ năng ra quyết định trong các

giờ học, trong các hoạt động của nhà trƣờng.

Tìm hiểu sâu hơn về vấn đề trên chung tôi tiến hành khảo sát về những

nguyên nhân mà học sinh thiếu tính tự chủ trong việc ra quyết định hay xử lý

tình huống và thu đƣợc kết quả ở bảng sau:


66

Học sinh

Nguyên nhân

Đội Cấn Nguyễn

Huệ

Nguyễn

Viết Xuân Tổng

SL % SL % SL % SL %

Thiếu tự tin vì không biết có

đung không 52 66.7 29 46.0 62 72.9 143 63.3

Biết là đung nhƣng ngại nói ra 16 20.5 20 31.8 16 18.8 52 23.0

Không biết rõ nên không dám nói 8 10.3 8 12.7 6 7.1 22 9.7

Thƣờng không biết 2 2.5 6 9.5 1 1.2 9 4.0

Bảng 2.2k Thực trạng về tính tự chủ của học sinh

khi xử lý tình huống và ra quyết định (Đơn vị %).

Qua kết quả khảo sát nêu trên từ phía ngƣời học chung tôi thấy phần lớn

học sinh cho rằng các em chƣa có kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra quyết

định là do các em thiếu tự tin chiếm tỷ lệ 63.3 % điều này khẳng định kỹ năng

sống của các em chƣa cao do đó các em thiếu tính tự chủ khi phải ra quyết định.

Bên cạnh đó tỷ lệ % học sinh biết nhƣng không có khả năng trình bày thể hiện

cũng còn chiếm tỷ lệ 23.3 % do kỹ năng giao tiếp của các em còn hạn chế, các

em đã không giám nói những điều mình đã biết, không giám trình bày những

điều đã biết. Đặc biệt tỷ lệ học sinh không biết rõ hoặc không biết khi cần phải

xử lý tình huống và ra quyết định vẫn chiếm tỷ lệ không nho. Sè liÖu vµ kÕt qu¶

kh¶o s¸t gi÷a çc trêng gÇn t¬ng ®¬ng nhau. Vậy vấn đề đặt ra đối với giáo

viên cần phải quan tâm đến nội dung, hình thức, biện pháp giáo dục kỹ năng

sống cho học sinh nói chung và giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra

quyết định nói riêng, cÇn ph¸t huy vai trß tù gi¸c, tÝch cùc, chñ ®éng trong häc


67

tËp, rÌn luyÖn cña häc sinh, t¹o m«i trêng, t¹o ®iÒu kiÖn, c¬ héi cho häc sinh

tr¶i nghiÖm vµ thÓ hiÖn kü n¨ng hµnh vi cña m×nh.

2.3 Các nguyên nhân dẫn tới kết quả giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

ra quyết định của học sinh

Tìm hiểu những yếu tố ảnh hƣởng tới thực trạng giáo dục kỹ năng xử lý tình

huống và kỹ năng ra quyết định của học sinh tiểu học, chung tôi sử dụng câu hoi

số 8 phần phụ lục 2 và thu đƣợc kết quả nhƣ sau:

Nhìn vào bảng số liệu chung ta thấy 100% giáo viên khẳng định yếu tố ảnh

hƣởng chủ yếu dẫn đến việc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra

quyết định thông qua môn đạo đức chƣa đạt kết quả cao là do học sinh quá nhut

nhát.

Giáo viên

Nguyên nhân


Xuân Tổng

SL % SL % SL % SL %

Do giáo viên chƣa thực sự quan

tâm đến RLKNS cho học sinh 6 60 4 40 4 40 14 46.7

Do học sinh còn nhut nhát 10 100 10 100 10 100 30 100

Do chƣa có sự quan tâm của

nhà trƣờng và gia đình 8 80 8 80 7 70 23 76.7

Do nội dung chƣơng trình môn

học không phù hợp GDKNS

cho học sinh

Bảng 2.3a Nguyên nhân dẫn đến thực trạng rèn kỹ năng xử lý tình huống và kỹ

năng ra quyết định (Đơn vị %).


68

Nguyên nhân thứ 2 do giáo viên chƣa thực sự quan tâm đến rèn luyện kỹ

năng sống cho học sinh 14 học sinh (chiếm 46.7 %). Ngoài hai nguyên nhân trên

còn có một nguyên nhân thứ 3 đó là thiếu sự kết hợp giữa gia đình và nhà trƣờng

trong việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh, đặc biệt gia đình là cơ sở, nền

tảng giup các em hình thành kỹ năng sống thì thực tế hiện nay cho thấy các bậc

cha mẹ học sinh chƣa thực sự quan tâm đến vấn đề này, đây là yếu tố ảnh hƣởng

tới kỹ năng sống của các em chƣa cao. Kết hợp với kết quả trên, chung tôi tiến

hành phong vấn cô Nguyễn Thu Hiền giáo viên trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết

Xuân thì cô đã trả lời rằng: Thực ra chung tôi cũng rất quan tâm đến rèn luyện

kỹ năng sống cho các em những còn nhiều khó khăn cho chung tôi khi tiến hành

việc rèn luyện giáo dục những kỹ năng cho các em. Ví dụ: Thời gian, phƣơng

tiện, cơ sở vật chất …. Và bản thân ngƣời học nhiều khi cũng ảnh hƣởng rất lớn

đến việc giảng dạy của chung tôi.

Để tìm hiểu kỹ nguyên nhân chung tôi đã xây dựng câu hoi số 9 trong

phần phụ lục II và thu đƣợc kết quả sau:


69

Giáo viên

Khó khăn

Đội

Cấn

Nguyễn

Huệ

Nguyễn

Viết

Xuân

Tổng

SL % SL % SL % SL %

Thiếu thời gian chuẩn bị ở nhà 3 30 4 43 4 40 11 36.7

Khả năng tổ chức hoạt động của

bản thân cho học sinh còn hạn chế 3 30 3 30 1 10 7 23.3

Do thói quen xƣa nay ít quan tâm

rèn KNS cho học sinh 7 70 6 60 7 70 20 66.7

Nội dung môn học khó thực hiện 1 10 1 3.3

Bảng 2.3b Những khó khăn mà giáo viên gặp trong việc

rèn kỹ năng ra quyết định, kỹ năng xử lý tình huống cho học sinh (Đơn vị %).

Nhìn vào bảng số liệu chung ta thấy rằng khó khăn lớn nhất mà giáo viên

gặp phải không phải do nội dung môn học khó thực hiện cũng nhƣ không phải

thiếu thời gian chuẩn bị ở nhà và khả năng tổ chức hoạt động của bản thân cho

học sinh còn hạn chế, mà do thói quen xƣa nay ít quan tâm rèn kỹ năng sống cho

học sinh 20 ý kiến của giáo viên (chiếm 66.7%). Điều này hoàn toàn dễ lý giải

bởi thực tế cho thấy tình trạng giáo viên lên lớp hiện nay chỉ quan tâm chu ý

nhiều đến việc dạy tri thức của môn học, ít quan tâm đến các nội dung giáo dục

đƣợc tích hợp qua môn học và cũng ít quan tâm đến việc rèn kỹ năng hành vi

cho các em. Nhƣ vậy mâu thuẫn với những gì mà giáo viên nhận thức đung tầm

quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.


70


Qua nghiên cứu thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông

qua dạy học môn Đạo đức ở một số trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên chung tôi có nhận xét nhƣ sau:

1. Phần lớn giáo viên cña çc trêng tiÓu häc §éi CÊn, NguyÔn ViÕt Xu©n,

Nguyễn HuÖ đều nhận thức đúng về tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng

sống cho học sinh tiểu học, ®a sè gi¸o viªn ®Òu cho r»ng cÇn thiÕt ph¶i gi¸o dôc

KNS nãi chung vµ gi¸o dôc kü n¨ng xö lý t×nh huèng, kü n¨ng ra quyÕt ®Þnh cho

häc sinh tiÓu häc mét çch thêng xuyªn.

2. Việc tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua

môn đạo đức líp 3 ë çc trêng tiÓu häc Nguyễn Viết Xuân, Đội Cấn, Nguyễn

Huệ đã đƣợc thực hiện nhƣng hình thức và nội dung tích hợp chƣa đƣợc khai

thác triệt để qua từng nội dung bài học.

3. Giáo viên đã quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định cho học sinh nhƣng phƣơng pháp, hình thức thực hiện còn

hạn chế, đặc biệt là môi trƣờng rèn luyện kỹ năng cho học sinh chƣa đƣợc quan tâm.

4. Tính tự chủ của học sinh trong việc ra quyết định và xử lý tình huống

chƣa cao, học sinh còn thiếu tự tin, nhut nhát khi xử lý tình huống và ra quyết

định vì vậy phần lớn các em không tự quyết định mà phụ thuộc vào ý kiến của

bạn, của nhóm b¹n .

5. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra

quyết định của học sinh tiểu học chƣa cao đó là do học sinh nhut nhát thiếu tự

tin, do chƣa có sự kết hợp giữa nhà trƣờng và gia đình trong giáo dục kỹ năng

sống cho học sinh. V× gia ®×nh ph¶i ®ãng vai trß lµ c¬ së, nÒn t¶ng ®Ó tiÕn hµnh

gi¸o dôc kü n¨ng xö lý t×nh huèng vµ kü n¨ng ra quyÕt ®Þnh cho häc sinh, nhƣng


71

thực tế cho thấy hầu hết các gia đình hiện nay chƣa quan tâm đến điều đó là ảnh

hƣởng đến chất lƣợng giáo dục KNS cho học sinh trong nhà trƣờng tiểu học. Do

giáo viên chƣa có thói quen rèn kỹ năng sống cho ngƣời học trong các giờ lên

lớp mµ chñ yÕu quan t©m tíi viÖc trang bÞ kiÕn thøc vµ mét sè kü n¨ng thùc hµnh

cña néi dung ch¬ng tr×nh dạy học ®· x©y dùng. Các hoạt động ngoại khoá theo

môn học nhằm giáo dục KNS cho học sinh lớp 3 ít đƣợc nhà trƣờng và giáo viên

quan tâm để tổ chức.


72

CHƢƠNG 3

BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN

3.1 Một số cơ sở có tính nguyên tắc trong việc xây dựng kỹ năng xử lý tình


3 ở trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

3.1.1 Nghiên cứu xây dựng các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 phải đảm bảo tính mục

đích của quá trình giáo dục

Trong thời đại ngày nay, mục tiêu của giáo dục là học để biết, học để làm,

học để chung sống, học để làm ngƣời vì vậy vấn đề giáo dục KNS cho học sinh

là việc làm cần thiết và là mục tiêu giáo dục hiện nay nhằm giup trẻ thích ứng

với cuộc sống không ngừng biến đổi.

Luật giáo dục năm 2005 có viết: “Giáo dục tiểu học nhằm giup học sinh

hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đung đắn lâu dài về đạo đức,

trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học ở trung

học cơ sở ”.

Do vậy mà việc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, giáo dục kỹ năng ra

quyết định là cần thiết và tất yếu. Đây là một nội dung giáo dục mà giáo viên và

học sinh cần phải quán triệt trong các hoạt động dạy học và hoạt động giáo dục.


năng ra quyết định thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 trên quan điểm tiếp

cận hoạt động và nhân cách

Nhân cach con ngƣơi chi đƣơc hinh thanh thông qua hoat đông va băng

hoạt động. Vì vậy có thể nói , KNS cua hoc sinh noi chung va ky năng xƣ ly tinh


73

huông, kỹ năng ra quyết định nói riêng của học sinh chỉ có thể đƣợc hình thành

thông qua hoat đông hoc tâp va giang day cung nhƣ cac hoat đông giao duc khac

trong nha trƣơng . Cuôc đơi cua con ngƣơi la môt dong hoat đông , hoạt động là

môi quan hê giƣa khach thê va chu thê , là phƣơng t hƣc tôn tai cua con ngƣơi

trong xa hôi , trong môi trƣơng xung quanh . Hoạt động bao gồm cả hành vi lẫn

tâm ly , ý thức của con ngƣời . Hoạt động luôn luôn đƣợc thuc đẩy bởi động cơ ,

thƣc tê lai co rât nhiêu đông cơ cua hoat đông, đo la nhƣng đông cơ bên ngoai va

đông cơ bên trong ... Nêu đông cơ đƣơc xac đinh đung đăn se giup cho hoat đông

có hiệu quả cao . Khi phân tich câu truc cua hoat đông ngƣơi ta lai thây răng hoat

đông bao gôm nhiêu ha nh đông , hành động luôn luôn đƣợc gắn liền với mục

đich cu thê . Tính mục đích luôn luôn đi liền với tính đối tƣợng của hoạt động .

Hoạt động có đối tƣợng thực hiện mối liên hệ giữa chủ thể với thế giới khách

quan. Tính đôi tƣơng va tinh chu thê cua hoat đông luôn luôn co quan hê găn bo

chăt che vơi nhau . Hoạt động giáo dục nói chung và giáo dục KNS cho học sinh

nói riêng là hoạt động có đối tƣợng , đôi tƣơng cua hoat đông giao duc là nội

dung tri thƣc khai niêm , là các chuẩn mực về KNS và cách thực hiện KNS . Tiêp

cân hoat đông - nhân cach , vân dung vao qua trinh giao duc ky năng sông cho

học sinh chính là làm cho cả giáo viên và học sinh đều tr ở thành chủ thể của hoạt

đông giao duc ky năng sông , rèn luyện kỹ năng sống , làm sao để cả giáo viên và

học sinh cùng đặt ra các nhiệm vụ chung với động cơ chung để đạt mục đích là

hình thành phát triển kỹ năng sống c ho hoc sinh noi chung va ky năng xƣ ly tinh

huông, kỹ năng ra quyết định n ói riêng. Vì vậy trong quá trình dạy học các môn

học chiếm ƣu thế giáo dục KNS và tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ,

giáo viên là phải tạo ra động lực cho ngƣời học , làm cho ngƣời học tham gia một

cách tích cực vào quá trình hình thành kỹ năng sống nói chung và kỹ năng xử lý


74

tình huống , kỹ năng ra quyết định nói riêng , phƣơng phap va hinh thƣc tô chƣc

hoạt động phải thực sự là phƣơng pháp tổ chức và điều khiển hoạt động nhận

thƣc, hoạt động rèn luyện KNS cho học sinh , làm cho hoạt động giáo dục kỹ

năng sông cho hoc sinh noi chung va hoat đông giao duc ky năng xƣ ly t ình

huông, kỹ năng ra quyết đinh cho học sinh thực sự trở thành hoạt động cùng

nhau cua ca giao viên va hoc sinh .

3.1.3. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh th ông qua môn đao đƣc phai đam bao

xuât phat tƣ quyên va bôn phân của trẻ em

Cân phải nhin nhân m ột cách khách quan và kh ẳng đinh răng : Giáo dục

KNS cho hoc sinh noi chung va giao duc ky năng xƣ ly tinh huông , kỹ năng ra

quyêt đinh noi riêng cho hoc sinh lơp 3 là thể hiện quyền đƣợc giá o duc cua tre

em. Mọi phƣơng pháp biện pháp và hình thức giáo dục KNS nói chung , kỹ năng

xƣ ly tinh huông va ky năng ra quyêt đinh noi riêng đêu hƣơng tơi thay đôi hanh

vi cho cac em va phu hơp vơi kha năng tiêp nhân cu a cac em , phù hợp với đặc

điêm tâm ly lƣa tuôi hoc sinh . Vì vậy phƣơng pháp và hình thức tổ chức phải đa

dạng và phong phu .

Đoi ho i trong qua trinh day hoc đạo đức giáo viên phải thông qua nội dung

bài học , giup học si nh hiêu đƣơc quyên va bôn phân cua minh trong gia đinh ,

nhà trƣờng và xã hội trên cơ sở đó giup các em có thái độ và hành vi phù hợp với

quyên va bôn phân cua tre em trong cac môi quan hê vơi nhƣng ngƣơi xung

quanh va vơi chinh ban thân minh va p hù hợp với các chuẩn mực đạo đức mà xã

hôi quy đinh , trong va băng cach đo giao duc ky năng sông cho ngƣơi hoc va

giup ngƣời học hiểu rằng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là quyền mà học

sinh đƣơc hƣơng .


75

Thông qua nôi dung bai hoc , nôi dung giao duc KNS trong nha trƣơng , giáo

viên phai giup cho hoc sinh nhân thƣc đung vê bôn nhom quyên cua tre em

+ Quyên đƣơc sông con

+ Quyên đƣơc bao vê

+ Quyên đƣơc phát triển

+ Quyên đƣơc tham gia

Tât ca tre em dƣơi 18 tuôi đêu đƣơc hƣơng 4 nhóm quyền trên , trẻ em

không bi phân biêt đôi xƣ , mọi hoạt động đều phải tính đến lợi ích tốt nhất

của trẻ em .

- Giup cho học sinh nhận thức đ ƣợc một số quyền cơ bản sau đây :

+ Trẻ em có quyền sống cùng với cha mẹ trừ khi việc này không thích hợp

vơi lơi ich tôt nhât cua tre em . Trẻ em có quyền duy trì tiếp xuc với cả cha me

(nêu phai sông xa một trong hai ngƣời).

+ Trẻ em có quyền tự do bày to ý kiến của mình , ý kiến của trẻ em phải

đƣơc xem xet trong moi vân đê hoăc thu tuc anh hƣơng đên tre em .

+ Trẻ em có quyền bày to các quan điểm của mình , thu nhân thông tin lam

cho ngƣơi khac biêt đên cac y kiên va thông tin, bât kê sƣ cach biêt giƣa cac nƣơc.

+ Trẻ em có quyền gặp gỡ các trẻ em khác , gia nhâp hoăc nhâp hôi

+ Trẻ em có quyền đƣợc bảo vệ chống lại sự can thiệp vào đời tƣ , vào gia

đinh, nơi ơ, thƣ tin cua cac em, chông lai nhƣng điêu noi xâu , vu cao.

+ Nhà nƣớc phải đảm bảo cho trẻ em tiếp xuc với những thông tin và tài

liêu co xuât xƣ tƣ nhƣng nguôn khac v .v... Nhƣng thông tin co ich lơi vê măt xa

hôi va văn hoa đôi vơi tre em . Nhà nƣớc phải có những biện pháp bảo vệ trẻ em

chông lai nhƣng tai liêu nguy hai .


76

+ Cha me co trach nhiêm hang đâu trong viêc nuôi day con cai , nhà nƣớc

phải giup họ thực hiện tr ách nhiệm ấy .

+ Trẻ em khuyết tật có quyền đƣợc chăm sóc , giáo dục và đào tạo đặc biệt

để giup các em có cuộc sống trọn vẹn ...

+ Trẻ em có quyền hƣởng an toàn xã hội

+ Trẻ em có quyền đƣợc học tập

+ Trẻ em có quyền đƣơc co mƣc sông thich hơp

+ Trẻ em có quyền đƣợc vui chơi giải trí

+ Trẻ em có quyền đƣợc bảo vệ

và một số quyền khác ...

- Ngƣơc lai tre em cung cân phai thƣc hiên cac bôn phân sau :

+ Yêu quy, kính trọng , hiêu thao vơi ông ba , cha me, lê phep vơi ngƣơi lơn ,

thƣơng yêu em nho , đoan kêt vơi ban be , giup đỡ ngƣời già yếu , tàn tật, giup đỡ

gia đinh lam nhƣng viêc vƣa sƣc minh .

+ Chăm chi hoc tâp , rèn luyện thân thể , thƣc hiên đung nôi quy lơp hoc va

nôi quy nha trƣơng .

+ Tôn trong phap luât , thƣc hiên nêp sông văn minh , trât tƣ công công va an

toàn giao thông , giƣ gin cua công va tai san cua ngƣơi khac .

- Giáo viên phải tích hợp nội dung giáo dục Đ ạo đức với nội dung giáo dục

quyên va bôn phân cua tre em vơi nôi dung giao duc ky năng sông cho hoc sinh .

- Trong qua trinh day hoc Đao đƣc giao viên cân phat huy tinh tich cƣc , tính

tƣ chu cua hoc sinh trong viêc sƣ dụng quyền và bổn phận của trẻ em để giải

quyêt cac tinh huông Đao đƣc xay ra , đông thơi giao duc cho hoc sinh ky năng

xƣ ly tinh huông , kỹ năng ra quyết định cho học sinh .


77

- Găn day hoc đạo đức với thực tế cuộc sống để học sinh kiểm nghiệm

quyên va bôn phân cua minh tƣ đo giup cac em co nhân thƣc đung , có thái độ

hành vi phù hợp để thực hiện quyền và bổn phận của trẻ em và rèn luyện kỹ năng

ứng xử , kỹ năng xử lý tình huống , kỹ năng ra quyết định trong cuộc sống hàng

ngày.


năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn đạo đức phải đảm bảo

tính khả thi

Các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức phải dựa trên thực tiễn và có khả

năng thực hiện có hiệu quả cao. Cụ thể:

- Các biện pháp phải phù hợp với mục tiêu, nhiệm vụ đào tạo của nhà

trƣờng, phù hợp với xu thế đổi mới phƣơng pháp dạy học môn đạo đức ở bậc

Tiểu học trong giai đoạn hiện nay.

- Phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện có của

nhà trƣờng.

- Phù hợp với đặc điểm, trình độ nhận thức của học sinh.


năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức phải đảm bảo

tính hệ thống.

Kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cùng với hệ thống tri thức

khoa học, những xuc cảm tình cảm, những phẩm chất cá nhân … tạo thành nhân

cách của học sinh, chồi non của đất nƣớc. Do đó kỹ năng sống nói chung và kỹ

năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng phải là một phần của nội

dung giáo dục nói chung của nhà trƣờng.


78


cho học sinh phải thiết kế xây dựng và thực hiện có hệ thống trong hệ thống giáo

dục của nhà trƣờng. Các biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh phải nằm

trong chƣơng trình giáo dục KNS cho học sinh tiểu học.

3.1.6. Đam bao sƣ thông nhât giƣa vai tro chu đao cua giao viên vơi viêc phat

huy tinh tƣ giac , tính tích cực , tính chủ động , sáng tạo của học s inh trong giao

dục KNS thông qua viêc day hoc môn đao đƣc

Trong qua trinh gia ng day môn Đao đƣc giao viên phai co nhƣng đinh

hƣơng co muc đich , có tổ chức của mình nhằm tạo ra sự tích cực , chủ động , đôc

lâp, sáng tạo trong hoạt động nhận thức , rèn luyện , tâp luyên ky năng sông cua

học sinh để thực hiện có hiệu quả mục tiêu môn Đạo đức đã đề ra đồng thời thực

hiên muc tiêu giao duc KNS cho hoc sinh tiêu hoc .

Bản chất của quá trình dạy học đạo đức là quá trình tổ chức hoạt động nhận

thƣc, tô chƣc hoat động đa dạng , phong phu cho hoc sinh , nhăm giup hoc sinh co

nhân thƣc đung , có thái độ và hành vi p hù hợp với các chuẩn mực đạo đức, đông

thơi thông qua đo ren ky năng sông cho hoc sinh .

Trong qua trinh day hoc , giáo dục thì hứng thu học tập , tính tích cực , tính tự

giác, tính chủ động , đôc lâp, sáng tạo là nhân tố quyết định kết quả học tập , rèn

luyên cua hoc sinh noi chung va ren luyên KNS noi riêng .

Trong qua trinh day hoc Đao đƣ c giao viên phai năm vƣng đăc điêm tâm ly

của học sinh tiểu học trên cơ sở đó tìm ra những biện p háp tạo hứng thu học tập

đạo đức, hƣng thu ren luyên KNS ơ hoc sinh .

Trong qua trinh day hoc giao viên cân quan tâm tơi viêc giao duc hoc sinh y

thƣc môt cach đây đu , sâu săc vê muc đich , nhiêm vu hoc tâp cac bai hoc đạo


79

đƣc va ren luyên KNS cho hoc sinh tƣ đo giao duc cho cac em co đông cơ , thái

đô hoc tâp, rèn luyện đung đắn .

- Tăng cƣơng cac hinh thƣc tuyên dƣơng , khen thƣơng đê kich thich

tính tích cực , tính chủ động , đôc lâp , sáng tạo của học sinh . Nhƣng đôi khi

cũng cần phải sử dụng tới phê bình , khiên trach đê lam thay đôi nhƣng nhân

thƣc , thái độ , hành vi chƣa đung của học sinh .

- Tăng cƣơng sƣ dung phƣơng phap day hoc , nêu vân đê, thảo luận nhóm , tô

chƣc tro chơi , săm vai , sƣ dung cac phiêu hoc tâp ... để kích thích tính tích cực

của học sinh.

- Giáo viên phải thƣờng xuyên thu các mối thông tin ngƣợc để điều khiển ,

điêu chinh hoat đông day cua thây va hoat đông hoc cua tro .

- Giáo viên dạy đạo đức phải thực sự mẫu mực về các hành vi đạo đức, mâu

mƣc vê KNS đê hoc sinh băt chƣơc va lam theo .

3.2 Các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở trƣờng Tiểu học trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên

3.2.1 Thông nhât giƣa cac lƣc lƣơng trong vi ệc triển khai thực hiện nội dung

giáo dục KNS cho học sinh thông qua dạy học môn đạo đức

Cân co môt quan điêm chi đao co tinh chât phap ly vê tich hơp nôi dung

giáo dục KNS cho học sinh thông qua dạy học môn đạo đức nói c hung va môn

đao đƣc lơp 3 nói riêng .

Các cấp quản lý giáo dục , nhà trƣờng cần có văn bản chỉ đạo thống nhất về

tích hợp nội dung giáo dục KNS cho học si nh thông qua day va hoc môn Đạo

đƣc tơi tƣng giao viên đê môi giao viên co kê hoach day hoc theo hƣơng tich hơp

nôi dung day hoc môn hoc vơi nôi dung tich hơp giao duc KNS .


80

Bôi dƣơng năng lƣc giao duc KNS cho giao viên thông qua cac hôi thao ,

sinh hoat chuyên đê nhăm tăng cƣơng giao duc K NS cho hoc sinh .

Hƣơng dân chi đao giao viên tich hơp giao duc KNS qua ba hinh thƣc cu

thê sau đây:

Tích hợp hoàn toàn nội dung bài học với nội dung giáo dục KNS cho học sinh.

Tích hợp từng phần nội dung dạy học với nội d ung giao duc KNS

Rut ra kết luận về giáo dục KNS cho học sinh thông qua nội dung bài học .

Giáo viên tiểu học cần phải có nhận thức đung về ý nghĩa , tâm quan trong

của giáo dục KNS nói chung , kỹ năng xử lý tình huống và k ỹ năng ra quyết định

nói riêng trên cơ sở đó có biện pháp và phƣơng pháp cũng nhƣ hình thức phù

hơp nhăm tich hơp nôi dung giao duc ky năng sông môt cach hiêu qua .

Gia đinh hoc sinh va cac lƣc lƣơng xa hôi cân co sƣ p hôi hơp đăc lƣc vơi

nhà trƣờng trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua dạy học đạo

đƣc va giao duc đao đƣc cho hoc sinh . Trong đo giao viên la lƣc lƣơng nong côt

trong viêc giao duc KNS cho hoc sinh vi vâ y hơn ai hêt giao viên phai la ngƣơi

mâu mƣc vê KNS đê hoc sinh hoc tâp va lam theo .

3.2.2 Tạo môi trƣờng thuận lợi để học sinh có cơ hội rèn luyện KNS

* Môi trƣờng hoạt động là toàn bộ những điều kiện vật chất và tinh thần

diễn ra xung quanh, là nơi diễn ra hoạt động học tập và rèn luyện của học sinh.

Môi trƣờng hoạt động tốt là môi trƣờng mà ở đó, học sinh đƣợc thoải mái, tự tin

thực hiện các hoạt động của mình, đƣợc tôn trọng, đƣợc bày to ý kiến, nguyện

vọng của mình, đƣợc nghe, đƣợc làm và xem ngƣời khác cùng làm với đầy đủ

các điều kiện hỗ trợ. Môi trƣờng hoạt động bao gồm cả môi trƣờng vật chất và

môi trƣờng tinh thần.


81

Môi trƣờng vật chất bao gồm tổng thể những yếu tố vật chất đảm bảo cho

các hoạt động đƣợc diễn ra một cách thuận lợi, nhƣ cấu truc không gian, sự sắp

xếp, bố trí các đồ dùng, trang thiết bị, phƣơng tiện, tài liệu phục vụ cho các hoạt

động phong phu của học sinh trong quá trình học tập.

Môi trƣờng tinh thần là những mối quan hệ, những tƣơng tác xảy ra giữa

các chủ thể trong quá trình thực hiện các hoạt động học tập và rèn luyện. Bao

gồm mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với học sinh và giữa

học sinh với nhiệm vụ của hoạt động.

Môi trƣờng góp phần tạo nên động cơ, mục đích, hứng thu, phƣơng tiện thực

hiện hoạt động cho học sinh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiến hành các hoạt động

hình thành và phát triển kỹ năng xử lý, kỹ năng ra quyết định của học sinh.

* Tạo môi trƣờng hoạt động cho học sinh thực chất là quá trình đảm bảo

những điều kiện về vật chất và tinh thần cần thiết phục vụ cho việc thực hiện các

hoạt động của học sinh đƣợc diễn ra đạt hiệu quả cao nhất. Việc tạo lập môi

trƣờng hoạt động cho học sinh cần có sự phối hợp chặt che của các lực lƣợng

giáo dục trong và ngoài nhà trƣờng.

* Các biện pháp tạo môi trƣờng hoạt động cho học sinh

+ Trong quá trình dạy học trên lớp giáo viên có thể tiến hành các kỹ thuật sau để

tạo môi trƣờng hoạt động cho học sinh:

- Thông báo cho học sinh kế hoạch của bài học, chƣơng học, tiết học.

- Thiết lập các định hƣớng bài học, chƣơng học tiết học, môc tiªu rÌn luyÖn

KNS cho häc sinh.

- Thông báo đề cƣơng bài học một cách rõ ràng, cách thức tiến hành, những

nội dung se đƣợc đề cập, những biện pháp cần tiến hành và các quy tắc cơ bản

cần tuân theo.


82

- Sử dụng phƣơng pháp “Phá vỡ tảng băng” hoặc “làm nóng” bằng cách

cung cấp những thông tin cho học sinh, đƣa ra những tình huống giả định cho

học sinh…

- Sử dụng các biện pháp nhƣ “tấn công não”, giải quyết các bài tập tình

huống hoặc sử dụng một mẩu chuyện hay một đoạn video, một hệ thống những

câu hoi mang tính vấn đề … nhằm kích thích hứng thu học tập của học sinh.

Những điểm cần chu ý:

Hệ thống các câu hoi đƣa ra phải có tác dụng hƣớng dẫn, gồm cả chức năng chỉ

đạo, tổ chức điều khiển, điều chỉnh, hỗ trợ các hoạt động học tập của ngƣời học.

Câu hoi chuẩn đoán, thăm do tìm hiểu, khảo sát, thẩm định, kiểm tra thực

trạng dạy và học môn học.

Câu hoi nhằm động viên khuyến khích, gây ảnh hƣởng tới thái độ tích cực của

học sinh, có tác dụng tạo môi trƣờng học tập hoặc duy trì môi trƣờng học tập.

Điều kiện để thực hiện

- Giáo viên phải nắm rõ đặc điểm của học sinh

- Giáo viên phải có nghệ thuật trong việc tạo hứng thu học tập ở học sinh.

- Giáo viên phải có bề dày kinh nghiệm trong thực tiễn giáo dục phổ thông

- Giáo viên phải có kỹ năng xây dựng kế hoạch bài học. Phải giup học sinh

nhận thức rõ về ý nghĩa của bài học.

- Giáo viên phải thƣờng xuyên cập nhật những thông tin mới

- Học sinh phải có động cơ và thái độ học tập đung đắn.

- Trong các hoạt động dạy học môn Đạo đức cần phối hợp giữa các lực

lƣợng giáo dục, giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội để tạo lập môi trƣờng hoạt

động cho học sinh thông qua các biện pháp sau:


83

- Giáo viên cần quan tâm nhiệt tình tới mọi mặt của đời sống các thành viên

trong lớp.

- Giáo viên cần tạo lập đƣợc một đội ngũ tự quản có phẩm chất và năng lực

tốt, có khả năng kết nối các thành viên trong lớp với các hoạt động chung.

- Xây dựng các phong trào hoạt động chung phù hợp với sở thích, nguyện

vọng của học sinh, phù hợp với lứa tuổi học sinh, phù hợp với thực tiễn; t¹o điều

kiện để các em vận dụng kiến thức đã đƣợc lĩnh hội vào việc giải quyết các tình

huống cụ thể trong bài học để từ đó có những quyết định đung.

- Trang bị đầy đủ các phƣơng tiện, cơ sở vật chất cho các hoạt động của học

sinh nhƣ phòng học có các trang thiết bị dạy học hiện đại, các điều kiện về sân

chơi, các phòng tổ chức các hoạt động tập thể …

- Có sự phối hợp chặt che của các lực lƣợng giáo dục trong và ngoài trƣờng

trong việc tổ chức các hoạt động cho học sinh.

- Các hoạt động phải đa dạng và liên tục

- Học sinh tự giác, tích cực tham gia các hoạt động không chỉ để giải trí mà

cßn để phát triển những kỹ năng cần thiết cho bản thân .

Giáo viên cần có những biện pháp nhằm khuyến khích học sinh thay đổi

thói quen hành vi theo chi ều hƣớng tích cực .

Giáo viên giup học sinh phải chấp nhận sự thay đổi và sẵn sàng thực hiện sự

thay đôi theo đinh hƣơng cua giao viên va nôi dung ren luyên .

3.2.3 Thiết kế bài tập thực hành KNS trong quá trình dạy học môn Đạo đức để

rèn luyện KNS cho học sinh

Bài tập thực hành KNS là loại bài tập do giáo viên thiết kế nhằm tạo môi

trƣơng, tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm , thê nghiêm thai đô , quan điêm va

hành vi ứng xử của mình trƣớc các vấn đề của cuộc sống hàng ngày .


84

Bài tập thực hành KNS đƣợc vận dụng trong quá trình dạy học môn Đạo

đƣc la thông qua muc tiêu nôi dung bai hoc , giáo viên tích hợp nội dung giáo dục

kỹ năng sống nói chung , kỹ năng xử lý tình hu ống và ra quyết định nói riêng trên

cơ sơ đo thiêt kê cac bai tâp vân dung tri thƣc hoc sinh đa hoc đê xƣ ly tinh

huông mang tinh gia đinh hoăc co thƣc hay đƣa ra nhƣng quyêt đinh cân thiêt

trƣơc nhƣng vân đê đăt ra .

Bài tập thực hành KNS có thể tồn tại dƣới nhiều hình thức khác nhau :

- Dƣơi dang môt tro chơi đong vai

- Dƣơi dang môt tinh huông cân xƣ ly

- Dƣơi dang môt câu chuyên chƣa co hôi kêt đoi hoi ngƣơi đoc , ngƣơi nghe

phải đƣa ra quyêt đinh ha y cach ƣng xƣ cua minh vv ...

- Cũng có thể bài tập là một bài khảo sát xâm nhập thực tế hay viết một bài

luân sau khi quan sat thƣc tê vv ...

Vai tro cua bai tâp thƣc hanh KNS :

Giup học sinh củng cố tri thƣc đa hoc , mơ rông hoăc đao sâu tri thƣc đa hoc

để hiểu vấn đề và nắm vấn đề chắc hơn . Tạo hứng thu cho ngƣời học , làm cho

viêc linh hôi tri thƣc , rèn luyện kỹ năng trở nên nhẹ hơn không tạo áp lực lớn

hay gây căng thăng đôi vơi hoc sinh .

Giup học sinh có cơ hội thể hiện kỹ năng , hành vi của mình trƣớc các tình

huông đăt ra .

Bài tập thực hành giup học sinh biến nhận thức thành hành động , lĩnh hội tri

thƣc co y nghia va thƣc tiễn hơn.

Quy trinh xây dƣng bai tập thƣc hanh va s ử dụng bài tập thực hành :

Bươc 1: Nghiên cƣu muc tiêu nôi dung bai hoc đao đƣc đê lƣa chon KNS

cân tich hơp giao duc .


85

- Giáo viên phải nắm vững mục tiêu bài học đạo đứ c: Vê tri thƣc , kỹ năng ,

thái độ.

- Năm vƣng nôi dung tri thƣc cơ ban cua bai hoc , các chủ đề trong chƣơng

trình môn học để tìm hiểu khả năng tích hợp nội dung giáo dục KNS cho học

sinh.

- Xác định những nội dung tri thức cơ bản của bài học cần thực hành nhằm

củng cố, vân dung tri thƣc đê ren luyên KNS .

Bươc 2: Lƣa chon hinh thƣc thê hiên cua bai tâp thƣc hanh .

- Giáo viên căn cứ vào nội dung tri thức cần thực hành đạo đức và thực

hành ky năng xƣ ly tinh huông va ky năng ra quyêt đinh đê lƣa chon dạng bai tâp

cho phu hơp.

Các dạng bài tập giáo viên có thể lựa chọn là các dạng bài tập sau :

Bài tập dƣới dạng trò chơi đóng vai

Bài tập dƣới dạng xử lý tình huống

Bài tập dƣới dạng dự án

Bài tập dƣới dạng viết tiếp câu chuyên chƣa co hôi kêt vv ...

Bươc 3: Thiêt kê bai tâp co chƣa đƣng nôi dung ren luyên KNS phu hơp vơi

nôi dung bai hoc đao đƣc .

Bài tập đƣợc lƣa chon phai co kha năng cung cô tri thƣc bai hoc đao đƣc

đông thơi phai ren luyên ky năng xƣ ly tinh huông va ky năng ra quyêt đinh cho

học sinh .. Nôi dung bai tâp phai phu hơp vơi đăc điêm trinh đô nhân thƣc cua

học sinh, phù hợp với thời gian dành cho bài học .

Bươc 4: Thƣc hiên tich hơp vơi nôi dung cua bai hoc trong phân tiêt 2 của

bài học đạo đức là rèn luyện kỹ năng , hành vi .


86

Bài tập thực hành KNS cho học sinh thích hợp vớ i hoat đông hoc tâp ơ tiêt

2 của bài học đạo đức.

Bươc 5: Đanh gia nhân xet kêt qua tham gia thƣc hanh ky năng hanh vi cua

học sinh và của nhóm học sinh .

Điêu kiên đê thƣc hiên quy trinh nêu trên :

Giáo viên phải nắm vữ ng nôi dung bai hoc môn Đạo đức lớp 3

Xác định rõ các kỹ năng hành vi cần hình thành cho học sinh trong quá

trình dạy học môn đạo đức và kỹ năng sống cần giáo dục cho ngƣời học .

Thiêt kê bai tâp phu hơp vơi muc tiêu ba i hoc va phu hơp vơi đăc điêm tâm

lý lứa tuổi học sinh .

Giáo viên phải có nghệ thuật và kỹ thuật dạy học để thu hut ngƣời học tích

cƣc tham gia thƣc hanh .

Găn viêc đanh gia nôi dung bai hoc vơi viêc đanh gia ky năn g sông cua hoc

sinh thông qua hoat đông thƣc hanh KNS .

3.2.4 Đổi mới phƣơng pháp dạy học môn đạo đức theo hƣớng tăng cƣờng rèn

luyên KNS cho ngƣơi hoc .

Dạy học đạo đức cần đi từ quyền và bổn phận của trẻ em . Vơi cach tiêp cân

đo đoi hoi viêc day hoc đao đƣc phai nhe nhang , sinh đông tranh ap đăt , thông

tin môt chiêu hay cƣng nhăc , nhàm chán .

Dạy học đạo đức cần phải đƣợc tích hợp với giáo dục KNS cho ngƣời học

và đƣợc tiến hành với các phƣơng pháp nhằm tăng cƣờng tổ chức hoạt động cho

học sinh và huy động đƣợc vốn sống , vôn kinh nghiêm cua ngƣơi hoc , giup

ngƣơi hoc tƣ kham pha tri thƣc , tƣ ren luyên ky năng , hành vi .

Thông qua viêc sƣ dung , vân dun g cac phƣơng phap day hoc đao đƣc co

khả năng tích cực hoá hoạt động của học sinh , nhăm giup hoc sinh linh hôi nôi


87

dung bai hoc môt cach nhe nhang , sinh đông thông qua cac hoat đông : Tô chƣc

trò chơi , đong vai , xƣ ly ti nh huông , kê chuyên theo tranh , xây dƣng phân kêt

của câu chuyện để mở , đanh gia va tƣ đanh gia vê hanh vi cua ban thân va nhƣng

ngƣơi xung quanh dƣa vao cac chuân mƣc va mâu hanh vi , tìm hiểu các sự kiện ,

các hiện tƣợ ng, các thực trạng hoạt đông cua môt sô cơ sơ vv ...có liên quan đến

chủ đề nội dung học tập và rèn luyện KNS .

Các phƣơng pháp dạy học đạo đức phải gắn liền với cuộc sống thực tế của

học sinh, các chuyện kể đƣợc sử d ụng, các tình huống đƣợc xây dựng , các tranh

thiêt kê va sƣ dung , các tình huống đóng vai phải phù hợp với cuộc sống diễn ra

của học sinh trong các mối quan hệ của các em ở gia đình , nhà trƣờng và xã hội .

Đê giup cho bài học đạo đức và KNS đƣợc rèn luyện ở các em là cần thiết và có

ý nghĩa vô cùng quan trọng .

Giáo viên cần phải căn cứ vào mục tiêu nội dung bài học , căn cƣ vao ky

năng hanh vi cân phai ren luyên va thƣc hanh cho ho c sinh đê lƣa chon phƣơng

pháp dạy học trong các phƣơng pháp sau và vận dụng các phƣơng pháp đó một

cách sáng tạo.

Phƣơng phap đông nao

Phƣơng phap đong vai

Phƣơng phap tô chƣc tro chơi

Phƣơng phap thao luân nhom

Phƣơng pháp điều tra thực tiễn

Phƣơng phap day hoc nêu vân đê

Phƣơng phap dƣ an

Phƣơng phap kê chuyên

Phƣơng phap day hoc băng tinh huông


88

Phƣơng phap day hoc trƣc quan

Phƣơng phap nêu gƣơng vv ...

Môi phƣơng phap day hoc nêu trê n co thê manh khac nhau trong viêc khai

thác vốn sống , vôn kinh nghiêm cua ngƣơi hoc , nó có khả năng phù hợp với mục

tiêu va nôi dung bai hoc khac nhau , phù hợp với việc rèn luyện các KNS khác

nhau, đap ƣng vơi tƣng khâ u trong qua trinh day . Do đo giao viên co thê lƣa

chọn phƣơng pháp và vận dụng các phƣơng pháp dạy học khác nhau đối với từng

bài học nhằm tăng cƣờng rèn luyện KNS cho học sinh .

Điêu kiên đê đôi mơi phƣơng phap day hoc m ôn Đạo đức theo hƣớng tăng

cƣơng giao duc KNS cho hoc sinh :

Giáo viên phải hiểu rõ đổi mới phƣơng pháp dạy học là sự vận dụng phối

hơp môt cach linh hoat sang tao giƣa phƣơng phap day hoc truyên thông vơi cac

phƣơng phap dạy học hiện đại có khả năng khai thác vốn sống , vôn kinh nghiêm

của học sinh.

Giáo viên phải nắm vững nội dung môn học học , bài học và KNS cần rèn

luyên cho hoc sinh .

Giáo viên phải hình dung đƣợc quy trình rèn luyện KNS cho hoc sinh phai

đƣơc dƣa trên cơ sơ trang bi vôn tri thƣc kinh nghiêm rôi mơi tiên hanh ren

luyên KNS cho ngƣơi hoc .

Giáo viên phải có nghệ thuật sƣ phạm có năng lực thu hut học sinh tham gia

hoạt động thực hành .

Giáo viê n phai hƣơng dân đƣơc cho hoc sinh cach hoc tâp , cách rèn luyện

KNS va nôi dung cân ren luyên , cách thức tự kiểm tra , tƣ đanh gia .

Giáo viên phải tạo đƣợc môi trƣờng học tập rèn luyện cho học sinh , nhăm

thu hut hoc sinh tham gia môt cach tich cƣc sang tao .


89

Trong day hoc đao đƣc giao viên cân tăng cƣơng sƣ dung cac tinh huông

hay bai tâp thƣc hanh nhăm tăng cƣơng ren luyên KNS cho hoc sinh , thông qua

hê thông cac tinh huông đao đƣc , các bài tập thực hành giup học sinh củng cố

mơ rông tri thƣc đa hoc , rèn luyện kỹ năng ra quyết định , kỹ năng xử lý tình

huông . VD: Khi dạy bài “Chăm sóc ông bà, cha mẹ” ở tiết lý thuyết giáo viên có

thể cho học sinh đàm thoại một số câu hoi để học sinh hiểu đƣợc: Tại sao chung

ta phải chăm sóc ông bà, cha mẹ? Chăm sóc ông bà, cha mẹ con phải làm gì?

Cho học sinh liên hệ bản thân mình đã chăm sóc ông bà, cha mẹ chƣa? Nếu đã

chăm sóc thì con đã chăm sóc nhƣ thế nào? Trong nhiều trƣờng hợp khác nhau

giáo viên phải lựa chọn cách giảng khác nhau cho các tổ nhóm sƣu tầm câu

chuyện, tranh ảnh phục vụ bài giảng cùng giáo viên thì học sinh dễ nắm chắc

nội dung của bài mới. Giáo viên không phải giảng nhiều mà học sinh dễ hiểu.

Còn tiết thực hành thì giáo viên hƣớng dẫn học sinh biết áp dụng những

kiến thức vừa học vào thực tế cuộc sống chăm sóc ông bà, cha mẹ nhƣ thế nào?

Kể cả luc khoẻ mạnh, luc đi chơi xa, đi công tác và nhất là luc ôm đau, bệnh tật

bằng những việc làm cụ thể của mình qua việc “nhận diện hành vi đung sai, qua

tranh ảnh”. “Cùng nhau tham gia giải quyết các tình huống”. (Qua các tiểu phẩm

do học sinh tự đóng) hoặc các tình huống các em có thể gặp trong sinh hoạt hàng

ngày. Giup các em có những đối xử đung mƣc, bộc lộ đƣợc tình cảm đạo đức,

hành vi đạo đức của mình đối với ông bà cha mẹ ngƣời đã sinh ra và nuôi dƣỡng

mình.

VD: Cho học sinh đóng tiểu phẩm “Chăm sóc bà khi bà bị ốm” bố mẹ đi

công tác vắng. Hoặc xử lý tình huống: Bố đi công tác xa về, hây ông bà nồi

ngoại ở quê lên chơi.


90

Thƣờng xuyên nêu các tấm gƣơng tốt ở lớp ở trƣờng cho các em noi theo

hoặc tấm gƣơng qua các câu chuyện, qua báo thiếu niên nhi đồng...

VD: Trong lớp có bạn Hà, bố mẹ bo nhau khi bạn còn nho. Hà ở với bà. Bà

Hà rất già. Bà phải bán nƣớc nuôi Hà ăn học. Hà rất chăm ngoan, học gioi.

Ngoài giờ học ra Hà thƣờng xuyên giup bà đánh rửa cốc chén, kê bàn ghế để bà

bán hàng. Luc bà ốm Hà mua cháo, mua phở cho bà ăn. Lấy thuốc cho bà uống

và pha nƣớc chanh cho bà uống để bà chóng khoi. Các con nên học tập bạn Hà

của lớp mình.

3.2.5 Đổi mới phƣơng phap kiểm tra , đánh giá kêt qua môn đao đƣc găn liên vơi

đanh gia KNS cua hoc sinh .

Kiêm tra đanh gia la môt khâu trong qua trinh day hoc va qua trinh giao duc

học sinh, kiêm tra đanh gia nê u lam tôt se tao đông lƣc cho qua trinh day hoc va

quá trình giáo dục vận động và phát triển không ngừng . Giƣa nôi dung day hoc

đao đƣc vơi phƣơng phap kiêm tra đanh gia co môi quan hê mât thiêt vơi nhau ,

khi nôi dung dạy học đạo đức đổi mới theo hƣớng tích hợp nội dung giáo dục

KNS thi phƣơng phap kiêm tra , đanh gia cân co sƣ thay đôi theo hƣơng tich hơp

nhăm tao đông lƣc cho ngƣơi hoc , kích thích ngƣời học tích cực học tập rèn

luyên đê không ngƣng tƣ hoan thiên nhân cach .

Mục tiêu đánh giá môn học phải gắn với mục tiêu đánh giá KNS của ngƣời

học nói chung và kỹ năng xử lý tình huống , kỹ năng ra quyết định nói riêng . Vì

vây thang đanh gia , chuân đanh gia va cac tiêu chi đê nhân xet kêt qua hoc tâp

môn đao đƣc cua hoc sinh lơp ba phai găn vơi ky năng ra quyêt đinh va ky năng

xƣ ly tinh huông .


91

Nôi dung đanh gia nhân xet găn liên vơi viêc quan sat ky năng xƣ lý tình

huông, kỹ năng thực hành ra quyết định của ngƣời học trong những tình huống

đao đƣc cu thê.

Phƣơng phap đanh gia găn liên vơi cac phƣơng phap quan sat , thƣc nghiêm

và trắc nghiệm , phƣơng phap dƣ an , nghiên cƣu sa n phâm cua hoc sinh đo la san

phâm giao tiêp , ứng xử của học sinh trong các mối quan hệ ở gia đình , nhà

trƣơng va xa hôi . vv...

Kêt hơp giƣa kiêm tra đanh gia thƣơng xuyên vơi kiêm tra đanh gia đinh ky

và đánh giá tổng kêt.

Tiên hanh đanh gia hoc sinh ơ moi nơi moi chô trong moi môi quan hê cua

học sinh ở gia đình , nhà trƣờng và xã hội .

* Điêu kiên đê thƣc hiên co hiêu qua biên phap

Giáo viên phải nắm vững quy chế kiểm tra đánh giá môn Đạo đức do Bộ

Giáo dục - Đao tao ban hanh .

- Giáo viên phải có nhận thức đung về tầm quan trọng của giáo dục KNS

cho ngƣơi hoc va co ky năng xac đinh cac tiêu chi đanh gia KNS cho hoc sinh

thông qua đanh gia nôi dung môn Đạo đức.

Có kỹ năng quan sát , nhân xet va thu thâp thông tin vê viêc ren luyên KNS

và rèn luyện đạo đức cho học sinh .

Tích hợp tiêu chí đánh giá KNS trong tiêu chí đánh giá của môn học đạo

đƣc trong chƣơng trinh da y hoc đao đƣc lơp 3..

3.2.6 Môi quan hê giƣa cac biên phap giao duc ky năng sông .

Giƣa cac biên phap giao duc KNS cho hoc sinh nêu trên co môi quan hê

thông nhât vơi nhau , nó ràng buộc lẫn nhau , bô sung kêt qua cho nhau va là điều

kiên cua nhau nhăm thƣc hiên co hiêu qua muc tiêu giao duc KNS cho hoc sinh


92

tiêu hoc . Trong đo biên phap thông nhât cac lƣc lƣơng trong viêc tich hơp nôi

dung giao duc KNS qua day hoc môn đao đƣc , đôi mơi phƣơn g phap day hoc

môn Đạo đức theo hƣớng tăng cƣờng giáo dục KNS cho học sinh , thiêt kê bai

tâp thƣc hanh đê ren luyên KNS cho hoc sinh la ba biên phap nong côt , biên

pháp tạo môi trƣờng là biện pháp có tính chất điều kiện , biên phap đôi mơi

phƣơng phap kiêm tra , đanh gia co tinh chât tao đông lƣc cho qua trinh giao duc

KNS sông đƣơc thƣc hiên va phat triên .

3.3 Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp

3.3.1 Mục đích khảo nghiệm

Thẩm định về sự phù hợp, tính hiệu quả và tính khả thi của các biện pháp

giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định thông qua dạy học

môn Đạo đức cho học sinh lớp 3 thành phố Thái Nguyên.

3.3.2 Nội dung khảo nghiệm

Khảo nghiệm các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra

quyết định cho học sinh lớp 3 thông qua dạy học môn Đạo đức đã đề xuất, kiểm

tra về tính hiệu quả, tính khả thi của các biện pháp đó.

3.3.3 Phƣơng pháp khảo nghiệm

Xin ý kiến chuyên gia về các phƣơng pháp đề xuất đánh giá về các biện

pháp thông qua phong vấn trực tiếp và bảng hoi. (ở phần phụ lục)

3.3.4 Kết quả khảo nghiệm

Qua quá trình lấy ý kiến của chuyên gia, chung tôi thu đƣợc kết quả sau:

* Đánh giá của chuyên gia về sự cần thiết phải giáo dục kỹ năng sống nói

chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng cho học sinh

bậc Tiểu học.


93

Thông qua điều tra 100% chuyên gia đều khẳng định: Việc giáo dục kỹ

năng sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói

riêng là một trong những nội dung cần phải giáo dục cho học sinh tiểu học.

* Đánh giá của chuyên gia về sự phù hợp của các vấn đề có tính nguyên tắc

chỉ đạo việc xây dựng các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

ra quyết định cho học sinh các trƣờng thành phố Thái Nguyên thông qua dạy học

môn Đạo đức lớp 3.

- Hợp lý đƣợc hiểu là những cơ sở có tính nguyên tắc đã đề xuất có tính quy luật,

định hƣớng toàn bộ tiến trình xây dựng và vận dụng các biện pháp giáo dục kỹ

năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh đạt đƣợc kết quả tốt

so với mục đích đã đề ra.

- Phân vân đƣợc hiểu là những cơ sở có tính nguyên tắc đã đề xuất chƣa định

hƣớng đƣợc việc xây dựng và vận dụng các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý

tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh đạt ở mức độ khá trở lên.

- Chƣa hợp lý đƣợc hiểu là những cơ sở có tính nguyên tắc đã đề xuất không chỉ

đạo đƣợc việc xây dựng và vận dụng các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình

huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh.

Kết quả khảo nghiệm, chung tôi thu đƣợc ở bảng sau:


94

Stt Các vấn đề có tính nguyên tắc

Mức độ

Hợp

lý

Phân

vân

Không

hợp lý

1

Gi¸o dôc kü n¨ng sèng cho häc sinh thông qua

m«n Đ¹o ®øc phải đảm bảo tính mục đích của

quá trình đào tạo

100 0 0

2

Gi¸o dôc kü n¨ng sèng cho häc sinh th«ng qua

m«n Đ¹o ®øc dựa trên quan điểm tiếp cận hoạt

động và nhân cách

100 0 0

3


m«n Đ¹o ®øc ph¶i ®¶m b¶o xuÊt ph¸t tõ quyÒn vµ

bæn phËn cña trÎ em.

100 0 0

4


m«n Đ¹o ®øc ph¶i ®¶m b¶o tÝnh khả thi

100 0 0

5


m«n Đ¹o ®øc ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hệ thống

100 0 0

6

§¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a vai trß chñ ®¹o cña

gi¸o viªn víi viÖc ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, tÝnh tÝch

cùc, tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh trong

gi¸o dôc KNS qua viÖc d¹y häc m«n Đ¹o ®øc.

100

0

0

Bảng 3.1 Đánh giá của chuyên gia về sự phù hợp của các vấn đề

có tính nguyên tắc chỉ đạo việc xây dựng các biện pháp.( Đơn vị %)

Nhìn vào bảng số liệu trên, 100% chuyên gia đều đánh giá các vấn đề có

tính nguyên tắc chỉ đạo việc xây dựng các biện pháp hợp lý về mặt lý luận và


95

thực tiễn, đó là những định hƣớng đung khi tiến hành xây dựng và sử dụng hệ

thống biện pháp.

* Đánh giá của chuyên gia về mức độ hợp lý của các biện pháp giáo dục

kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh các trƣờng thành

phố Thái Nguyên thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3.

- Hợp lý đƣợc hiểu là tên, mục đích, quy trình, điều kiện cũng nhƣ kết quả dự

kiến của các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh đã đề xuất theo đung định hƣớng chỉ đạo của các nguyên tắc đã

đƣợc xây dựng, phù hợp với quy luật hình thành và phát triển kỹ năng của học sinh.

- Phân vân đƣợc hiểu là các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định cho học sinh đã đề xuất còn hạn chế ở một số điểm nhƣ có

thể tên biện pháp chƣa phản ánh đung bản chất của biện pháp hoặc mục đích đặt

ra còn chung chung hoặc quy trình thực hiện còn chƣa thực sự khoa học ...

- Không hợp lý đƣợc hiểu là các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định cho học sinh đã đề xuất không theo đung định hƣớng chỉ đạo

của các nguyên tắc đã đƣợc xây dựng cũng nhƣ quy luật hình thành và phát triển

kỹ năng của học sinh.


96

Stt Các biện pháp Mức độ

Hợp lý Phân vân Không hợp lý

1

Thống nhất các lực lƣợng trong việc thực hiện

tích hợp giáo dục KNS thông qua môn Đạo

đức.

100

2

Thiết kế bài tập thực hành giáo dục KNS cho

học sinh nhằm tăng cƣờng giáo dục KNS cho

học sinh.

100

3 Các biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học 100

4 Tạo môi trƣờng rèn luyện KNS cho học sinh 80 20

5 Đổi mới phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá 100

B¶ng 3.2 Nhận xét đánh giá của chuyên gia về mức độ hợp lý của các biện

pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh

thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3.(Đơn vị %).

Nhìn vào bảng số liệu trên chung ta thấy, Nhìn chung các chuyên gia đều

đánh giá cao về sự hợp lý của các biện pháp. Tuy nhiên 2 chuyên gia (chiếm tỷ

lệ 20%) còn phân vân ở biện pháp thông qua tạo lập môi trƣờng.


97


Biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống là giáo viên sử dụng các yếu

tố kỹ thuật, các phƣơng tiện, các tình huống cụ thể nhằm tạo môi trƣờng giả

định, an toàn cho ngƣời học, giup ngƣời học rèn luyện kỹ năng xử lý tình huống.

Biện pháp giáo dục kỹ năng ra quyết định là giáo viên sử dụng các yếu tố kỹ

thuật, các phƣơng tiện hay các tình huống buộc ngƣời học phải giải quyết các

vấn đề, các nhiệm vụ bằng việc đƣa ra quyết định của mình.


đƣợc xây dựng dựa trên cơ sở triết học, cơ sở tâm lý học hoạt động và nhân cách,

cơ sở của lý luận dạy học đó là mục đích, nguyên lý giáo dục, bản chất và quy

luật cơ bản của quá trình dạy học, các nguyên tắc giáo dục kỹ năng sống trên cơ

sở nguyên tắc dạy học giáo dục học…

Các nguyên tắc chỉ đạo các biện pháp giáo dục KNS cho học sinh thông qua

môn Đạo đức bao gồm các nguyên tắc: Đảm bảo tính mục đích, tính hệ thống,

tính khả thi, đảm bảo quyền và bổn phận của trẻ em, đảm bảo sự thống nhất giữa

vai trò chủ đạo của giáo viên với việc phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo

của học sinh.

Các biện pháp giáo dục KNS cho học sinh thông qua môn Đạo đức gồm:

Thống nhất các lực lƣợng giáo dục KNS, tạo môi trƣờng giáo dục, thiết kế bài

tập thực hành nhằm giáo dục KNS cho học sinh, đổi mới phƣơng pháp dạy học

và đổi mới phƣơng pháp kiểm tra đánh giá theo hƣớng tích hợp giáo dục KNS

cho học sinh tiểu học. Giữa các biện pháp giáo dục kỹ năng sống nêu trên có mçi

quan hệ mật thiết với nhau nó bổ sung kết quả cho nhau và là điều kiện của nhau

cùng thực hiện tốt mục tiêu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học.


98

Qua xử lý, phân tích kết quả khảo nghiệm bằng phiếu xin ý kiến của các

chuyên gia, chung tôi nhận thấy: các chuyên gia đều đánh giá cao về sự hợp lý

của các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh. Các chuyên gia cũng đánh giá cao về tính khả thi của hệ thống các biện

pháp đã xây dựng.


99

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

Giáo dục kỹ năng sống nói chung, kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra

quyết định nói riêng cho học sinh tiểu học là một vấn đề vô cùng quan trọng

nhằm giup học sinh thích ứng với cuộc sống không ngừng biến đổi, nó là cây cầu

nối giữa thế hệ trẻ với các bến bờ của cuộc sống tƣơng lai.

Giáo dục kỹ năng ra quyết định và kỹ năng xử lý tình huống cho học sinh

lớp 3 có thể thực hiện thông qua việc tiến hành dạy học các môn học chiếm ƣu

thế trong đó môn Đạo đức là môn học có thế mạnh để khai thác tích hợp nội

dung giáo dục KNS nói chung, kỹ năng ra quyết định và kỹ năng xử lý tình

huống nói riêng.

Giáo dục kỹ năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy - học môn Đạo

đức là hoạt động hƣớng dẫn, chỉ đạo của giáo viên trong quá trình dạy học đạo

đức tác động lên học sinh nhằm giup học sinh lựa chọn hay tự đƣa ra hàng loạt

những quyết định, kết luận đứng trƣớc những yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra trong học


Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống cho học sinh lớp 3 thông qua dạy học

môn Đạo đức là giáo viên sử dụng các tình huống dạy học đạo đức mang tính giả

định hoặc có thật nhằm đƣa học sinh vào những tình huống có vấn đề buộc

ngƣời học phải lựa chọn và đƣa ra những quyết định để xử lý tình huống. Thông

qua đó nhằm rèn luyện cho các em các kỹ năng cơ bản đặc biệt là kỹ năng xử lý

tình huống.

Phần lớn cán bộ quản lý, giáo viên của các trƣờng Tiểu học Đội Cấn,

Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn Huệ đều nhận thức đung về tầm quan trọng của việc

giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh. Tuy


100

nhiên phƣơng pháp, hình thức thực hiện còn hạn chế, đặc biệt là môi trƣờng rèn

luyện kỹ năng cho học sinh chƣa đƣợc quan tâm. Vì vậy tính tự chủ của học sinh

trong việc ra quyết định và xử lý tình huống chƣa cao, học sinh còn thiếu tự tin,

nhut nhát khi xử lý tình huống và ra quyết định, phần lớn các em không tự quyết

định mà phụ thuộc vào ý kiến của bạn, của nhóm b¹n.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra

quyết định của học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 của các trƣờng Tiểu

học Nguyễn Viết Xuân, Đội Cấn, Nguyễn Huệ chƣa cao đó là do học sinh nhut

nhát thiếu tự tin, do chƣa có sự kết hợp giữa nhà trƣờng và gia đình trong giáo

dục kỹ năng sống cho học sinh. Do giáo viên chƣa có thói quen rèn kỹ năng sống

cho ngƣời học trong các giờ lên lớp thông qua hoạt động dạy học các môn văn

hoá mµ chñ yÕu quan t©m tíi viÖc trang bÞ kiÕn thøc vµ mét sè kü n¨ng thùc hµnh

cña néi dung ch¬ng tr×nh ®· x©y dùng. Các hoạt động ngoại khoá theo môn học

nhằm giáo dục KNS cho học sinh ít đƣợc nhà trƣờng và giáo viên quan tâm để tổ

chức và khai thác nội dung giáo dục KNS cho ngƣời học.

Các biện pháp giáo dục KNS nói chung, kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

ra quyết định cho học sinh thông qua môn Đạo đức lớp 3 có cơ sở khoa học và

có tính khả thi phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh gồm các biện pháp:

Thống nhất các lực lƣợng giáo dục KNS, tạo môi trƣờng giáo dục nhằm rèn

luyện KNS nói chung cho học sinh và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra

quyết định nói riêng, thiết kế bài tập thực hành giáo dục KNS cho học sinh, đổi

mới phƣơng pháp dạy học và đổi mới phƣơng pháp kiểm tra đánh giá theo hƣớng

tích hợp giáo dục KNS cho học sinh lớp 3. Giữa các biện pháp giáo dục kỹ năng

sống nêu trên có mối quan hệ mật thiết với nhau nó bổ sung kết quả cho nhau và


101

là điều kiện của nhau cùng thực hiện tốt mục tiêu giáo dục kỹ năng sống cho học

sinh tiểu học.

2. Kiến nghị

* Về phía nhà trƣờng

Cần có những biện pháp chỉ đạo thống nhất các lực lƣợng giáo dục nhằm

tăng cƣờng giáo dục KNS cho học sinh tiểu học.

Tổ chức các chuyên đề bồi dƣỡng nâng cao năng lực cho giáo viên về nội

dung, phƣơng pháp, hình thức giáo dục kỹ năng sống nói chung, kỹ năng xử lý

tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng.

Chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học đạo đức lớp 3

theo hƣớng tăng cƣờng giáo dục KNS cho học sinh.

Tăng cƣờng cơ sở vật chất trƣờng học tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình

giáo dục KNS của giáo viên đạt hiệu quả cao, tăng cƣờng công tác kiểm tra,

giám sát hoạt động giáo dục KNS cho học sinh tiểu học.

* Về phía giáo viên

Giáo viên cần có nhận thức đung về vai trò ý nghĩa của giáo dục kỹ năng

sống, nội dung giáo dục, cách thức và biện pháp thực hiện giáo dục KNS cho

học sinh tiểu học.

Giáo viên cần phải có chuẩn mực về kỹ năng sống, phƣơng pháp và kỹ năng

giáo dục KNS cho học sinh tiểu học.

* Về phía học sinh

Nhận thức đung về tầm quan trọng của việc học tập và rèn luyện kỹ năng

sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng.

Tự chủ trong tập luyện rèn luyện KNS, mạnh dạn hơn nữa trong việc xử lý

tình huống và ra quyết định trong các giờ học và khi tham gia các hoạt động giáo


102

dục do giáo viên và nhà trƣờng tổ chức. Tích cực rèn luyện KNS trong mọi mối

quan hệ ở gia đình, nhà trƣờng và xã hội.


103

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. NguyÔn Nh An (1996), ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o dôc häc, NXB §HQG

Hµ Néi.

2. NguyÔn Thanh B×nh, (2007), Gi¸o tr×nh Gi¸o dôc kü n¨ng sèng, NXB

§HSP Hµ Néi.

3. NguyÔn TiÕn §¹t (2004), Kh¸i niÖm "Kü n¨ng" vµ kh¸i niÖm "Kü x¶o trong

®µo t¹o kü thuËt vµ nghÒ nghiÖp", t¹p chÝ ph¸t triÓn Gi¸o dôc, sè 6 (60), Tr18-20.

4. Vò Dòng (chñ biªn), (2000), Tõ ®iÓn t©m lý häc, NXB Khoa häc vµ x· héi,

Hµ Néi.

5. Vò Dòng, (2006), Gi¸o tr×nh T©m lý häc qu¶n lý, NXB §HSP Hµ Néi.

6. NguyÔn V¨n Hä, Hµ ThÞ §øc (2002), Gi¸o dôc häc ®¹i c¬ng, NXB Gi o dôc.

7. §Æng Thµnh Hng (2002), D¹y häc hiÖn ®¹i, lý luËn, biÖn ph¸p kü thuËt,

NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.

8. Phan Träng Ngä, (2005), D¹y häc vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc trong nhµ

trêng, NXB §HSP.

9. NguyÔn ThÞ Oanh, (2005), kü n¨ng sèng cho tuæi vÞ thµnh niªn, NXB TrÎ

10. Ph¹m Hång Quang, (2005), M«i trêng gi¸o dôc, §Ò tµi khoa häc gi¸o

dôc, trêng §HSP - §H Th¸i Nguyªn, Th¸i Nguyªn.

11. §inh NguyÔn Trang Thu, NguyÔn ThÞ CÈm Hêng, (2004), ThiÕt kÕ bµi

gi¶ng, §¹o ®øc líp 3, NXB Hµ Néi.

12. Lu Thu Thuû (chñ biªn), (2006), Gi¸o tr×nh §¹o ®øc líp 3, NXB Gi¸o dôc.

13. Song Tïng (1983), Tæ chøc ra quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn quyÕt ®Þnh, NXB Sù

thËt Hµ Néi.

14. NguyÔn ThÞ TÝnh (2008), Gi¸o tr×nh ph¬ng ph¸p d¹y häc §¹o ®øc ë

trêng TiÓu häc, NXB §H Th¸i Nguyªn.


104

15. QuyÕt ®Þnh sè: 4385/Q§-BGD§T ngµy 30 th¸ng 6 n¨m 2009 cña Bé

GD§T vÒ viÖc ban hµnh khung kÕ ho¹ch thêi gian n¨m häc 2009 - 2010

16. Vô c«ng t¸c lËp ph¸p, (2005), LuËt gi¸o dôc n¨m 2005, NXB ….

17. Vô c«ng t¸c lËp ph¸p, (2005), LuËt gi¸o dôc n¨m 2005, NXB ….

18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (1993), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø T Ban chÊp

hµnh Trung ¦¬ng kho¸ VII, NXB CTQG, Hµ Néi.

19. Http://www.ebook.edu.vn/®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc.

20. Http://www.tieuhoc.info/Ph¬ng ph¸p d¹y häc tiÓu häc/Kinh nghiÖm d¹y häc.

- Ph¬ng ph¸p trß ch¬i trong ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ë tiÓu häc

- Ph¬ng ph¸p quan s¸t trong ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ë tiÓu häc

21. A.V.Petrovski (chñ biªn) (1982) "Nghiªn cøu t©m lý häc løa tuæi vµ t©m lý

häc s ph¹m", NXB Gi¸o dôc.

22. Carl Rogers, (2001), Ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc hiÖu qu¶. NXB TrÎ

23. Lawrencek. Jones (2000), Nh÷ng kü n¨ng nghÒ nghiÖp bíc vµo thÕ kû 21,

NXB TP HCM.

24. V.A.Cruchetxk, (1981), Nh÷ng c¬ së cña t©m lý häc s ph¹m, NXB Gi¸o Dôc.


105

PHỤ LỤC I

PHIẾU ĐIỀU TRA

(Dành cho giáo viên)

Câu 1: Theo thầy (cô) giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học có ý nghĩa

nhƣ thế nào?

a. Giup học sinh có khả năng ứng xử tốt □

b. Giup học sinh có khả năng ứng phó với cuộc sống thay đổi từng ngày □

c. Giup học sinh phát triển nhân cách □

d. Là cây cầu nối giữa lý thuyết với thực tiễn □

e. Tất cả các nội dung trên □

Câu 2: Môn Đạo đức có thể tích hợp với nội dung giáo dục kỹ năng sống vì:

a. Nội dung môn Đạo đức gắn liền với nội dung giáo dục kỹ năng sống □

b. Mục tiêu, nội dung môn Đạo đức gắn liền với mục tiêu giáo dục kỹ năng

sống □

c. Nội dung bài học Đạo đức có thể rut ra những kết luận về giáo dục kỹ

năng sống cho học sinh □

d. Các lý do khác:……………………………………………………….

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Câu 3: Trong dạy học môn Đạo đức lớp 3 thầy cô thƣờng hay quan tâm đến các

nội dung giáo dục các kỹ năng nào sau đây cho học sinh?

a. Kỹ năng giao tiếp □

b. Kỹ năng xử lý tình huống □

c. Kỹ năng nhận thức □

d. Kỹ năng ra quyết định □

e. Kỹ năng hợp tác □

Câu 4: Để giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra quyết định cho học

sinh trong quá trình dạy học môn Đạo đức lớp 3 thầy (cô) thƣờng tiến

hành những biện pháp nào sau đây:

a. Sử dụng tình huống trong dạy học và yêu cầu học sinh giải quyết □

b. Tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm □

c. Tổ chức cho học sinh đóng vai, chơi trò chơi □

d. Yêu cầu học sinh đƣa ra tình huống và cách giải quyết □

e. Đƣa ra nhiều phƣơng án lựa chọn để học sinh giải quyết □


106

Câu 5: Thầy (cô) đánh giá về kỹ năng xử lý tình huống của học sinh trong quá

trình học môn Đạo đức lớp 3:

Đánh giá Tốt% Khá% Trung bình% Yếu%

a. Kỹ năng của cá nhân

b. Kỹ năng của cả nhóm

Câu 6: Thầy (cô) đánh giá về kỹ năng ra quyết của học sinh trong quá trình học

môn Đạo đức lớp 3:

Đánh giá Tốt% Khá% Trung bình% Yếu%

a. Kỹ năng của cá nhân

b. Kỹ năng của cả nhóm

Câu 7: Thầy (cô) cho biết những tiêu chí để đánh giá kỹ năng ra quyết định, Kỹ

năng xử lý tình huống của học sinh.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

Câu 8: Nguyên nhân dẫn đến thực trạng rèn kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

ra quyết định.

a. Do giáo viên chƣa thực sự quan tâm đến rèn luyện kỹ năng sống cho học

sinh □

b. Do học sinh còn nhut nhát □

c. Do chƣa có sự quan tâm của nhà trƣờng và gia đình □


107

d. Do nội dung chƣơng trình môn học không phù hợp với giáo dục kỹ năng

sống cho học sinh □

Câu9: Trong quá trình rèn luyện kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh thầy (cô) thƣờng gặp khó khăn gì?

a. Thiếu thời gian chuẩn bị ở nhà □

b. Kỹ năng tổ chức hoạt động của bản thân cho học sinh còn hạn chế □

c. Do thói quen xƣa nay ít quan tâm rèn kỹ năng sống cho học sinh □

d. Nội dung môn học khó thực hiện □

Câu 10: Thầy (cô) thử đề xuất quy trình rèn kỹ năng sống cho học sinh.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

Câu 11: Theo thầy (cô) để tăng hiệu quả của giáo dục kỹ năng xử lý tình huống,

kỹ năng ra quyết định cần tiến hành những biện pháp nào?

.......................................................................................................................

……………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………..

EM XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!


108

PHỤ LỤC II

PHIẾU ĐIỀU TRA

(Dành cho học sinh)

Câu 1: Em có thích đƣợc tham gia xử lý tình huống do cô giáo đƣa ra trong dạy

học môn Đạo đức không?

a. Rất thích □ b. Thích □

c. Bình thƣờng □ d. Không thích □

Câu 2: Trong giờ học Đạo đức em có thƣờng xuyên đƣợc tham gia xử lý tình

huống không?

a. Thƣờng xuyên □ b. Đôi khi □ c. Không thƣờng xuyên □

Câu 3: Em có thích đƣợc tham gia ra quyết định trong các tình huống do cô giáo

đƣa ra trong dạy học môn Đạo đức không?

a. Rất thích □ b. Thích □

c. Bình thƣờng □ d. Không thích □

Câu 4: Trong giờ học Đạo đức em có thƣờng xuyên đƣợc tham gia ra quyết định

không?

a. Thƣờng xuyên □ b. Đôi khi □ c. Không thƣờng xuyên □

Câu 5: Ở lớp trong giờ Đạo đức em thƣờng tham gia xử lý tình huống theo:

a. Cá nhân □

b. Nhóm cặp □

c. Nhóm 3 đến 6 bạn □

Câu 6: Nếu theo nhóm cặp hoặc nhóm 3 đến 6 bạn thì ai là ngƣời ra quyết định

cuối cùng

a. Bản thân em □

b. Bạn trong nhóm □

c. Cả nhóm thảo luận cùng quyết định □

Câu 7: Khi quyết định một vấn đề em thƣờng có khó khăn nào?

a. Thiếu tự tin vì không biết có đung không □

b. Biết là đung nhƣng ngại nói ra □

c. Không biết rõ nên không giám nói □


109

d. Thƣờng không biết □

Câu 8: Khi xử lý tình huống hoặc quyết định một vấn đề em thƣờng suy nghĩ:

a. Vì sao lại chọn phƣơng án đó □

b. Nếu chọn phƣơng án khác thì sao □

c. Cái lợi và cái hại của quyết định đó. □

XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!


110

PHỤ LỤC III

PHIẾU Ý KIẾN CHUYÊN GIA

Xin thầy (cô) vui lòng cho biết ý kiến về một số vấn đề sau:

Câu 1: Theo thầy (cô), các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn đạo đức lớp 3 là:

Stt Các biện pháp

Mức độ

Hợp

lý

Phân

vân

Không

hợp lý

1 Các biện pháp nâng cao nhận thức

2 Các biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học

3 Các biện pháp thông qua tạo lập môi trƣờng

4 Đổi mới phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá

5 Các biện pháp mang tính điều kiện và mối

quan hệ giữa các biện pháp

Thầy (cô) có bổ sung, điều chỉnh gì vào các biện pháp trên không:

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………...................................

Câu 2: Theo thầy (cô), mức độ khả thi của các biện pháp đƣợc thiết kế là:

- Biện pháp nâng cao nhận thức.

Tốt □ Khó có thể thực hiện □

- Biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học


- Biện pháp thông qua tạo lập môi trƣờng


- Biện pháp kiểm tra, đánh giá



111

- Biện pháp mang tính điều kiện và mối quan hệ giữa các biện pháp.


Câu 3: Theo thầy (cô), các tiêu chí để đánh giá kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn đạo đức lớp 3 là:

Stt Các tiêu chí

Mức độ

Khả

thi

Không

khả thi

1 Xác định đƣợc tình huống

2 Biết trao đổi hợp tác với bạn bè để đƣa ra quyết định

3 Có khả năng ra quyết định để giải quyết tình huống

4 Kiên định phƣơng án đã lựa chọn

Thầy (cô) có bổ sung, điều chỉnh gì vào các tiêu chí đánh giá trên không:

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………

EM XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!


112

Documents

LUẬN VĂN THẠC SĨ: Giáo dục họcdulieu.tailieuhoctap.vn/books/luan-van-de-tai/luan-van-de-tai-cd-dh/... · Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái