370

2016

371

.

Mbesёs Emma ALIA Nipit Matteo ALIA

.

372

Mjekёsia ёshtё shkenca dhe arti, nё misione pёr tё shёruar jetёn.

373

Prof. Dr. LUTFI ALIA

ATLAS

MORFOLOGJIA PATOLOGJIKE

3

Siena 2016

374

Autori

Prof. Dr. Lutfi ALIA (MD, PhD)

Titulli origjinal:

ATLAS

MORFOLOGJIA PATOLOGJIKE 3

BOTIMI I PARË 2016

Redaktore shkencore: Prof. Clelia MIRACCO (MD, PhD)

Università Degli Studi di Siena – Italia Konsulenta: Prof. Sokrat MEKSI (MD, PhD)

Universiteti Mjekёsor i Tiranёs – Shqipёri Prof Suzana MANXHUKA KERLIU (MD, PhD)

Universiteti i Prishtinёs – Kosova

Reçensenta: Prof Giuseppe MARCIANÒ (MD, PhD) Università Degli Studi di Siena – Italia

Dr. Teona BUSHATI (MD, PhD)

Universiteti Mjekёsor i Tiranёs – Shqipёri Redaktore letrare: Dr. Liliana KRISTULI

Kopertina: Riccardo PALLECCHI

Realizimi grafik: Genci ALIA, Christina KRUUSE CHRISTENSEN

Siena 2016

375

Parathёnia. Prof. Dr. Sokrat P. MEKSI (MD, PhD). 8 Hyrje 9 Vёllimi I Kapitulli 1: Sëmundjet e vazave të gjakut dhe të vazave të limfës. 11

Kapitulli 2: Sëmundjet e zemrës. 31

Kapitulli 3: Sëmundjet e aparatit të frymëmarrjes. 64 Kapitulli 4: Sëmundjet e kokës dhe të qafës. 115 Kapitulli 5: Sëmundjet e aparatit të tretjes. 138 Kapitulli 6: Sëmundjet e mëlçisë, të fshikzës së tëmthit dhe të rrugëve të jashtëme të tëmthit. 178 Kapitulli 7: Sëmundjet e pankreasit ekzokrin. 205 Vellimi II Kapitulli 8: Sëmundjet e veshkave dhe të vijave urinare. 222 Kapitulli 9: Sëmundjet e aparatit genital mashkullor dhe prostatës. 271 Kapitulli 10: Sëmundjet e aparatit genital femëror. 289

Kapitulli 11: Sëmundjet e gjëndërrave të gjirit. 310 Kapitulli 12: Sëmundjet e sistemit endokrin. 327 Vellimi III Kapitulli 13: Sëmundjet e gjakut. 390 Kapitulli 14: Sëmundjet e indeve limfatike. 416 Kapitulli 15: Sëmundjet e sistemit nervor qendrorë. 435 Kapitulli 16: Sëmundjet e sistemit nervor periferik. 461 Kapitulli 17: Sëmundjet e skeletit dhe të indeve të buta 471 Kapitulli 18: Sëmundjet e lëkurës. 493 Kapitulli 19. Sëmundjet e syrit. 521

TRYEZA E LËNDËS

3 ATLAS MORFOLOGJIA PATOLOGJIKE

376

Vёllimi III

“Kush dashuron mjekёsinё, ёshtё i dashuruar me njeriun”.

HIPOKRATI

377

Prof Dr. Sokrat P. MEKSI

Çdo libёr paraprihet gjithnjё nga njё qellim i caktuar, qё diktohet nga natyra, profili e nё

mёnyrё tё veçantё, nga bashkёsia e lexuesve kujt i drejtohet. Nё kёtё kёnd vёshtrimi, “Atlasi

Morfologjia Patologjike” me autor Prof. Lutfi Alia, ёshtё ideuar dhe hartuar sё pari pёr studentёt e

mjekёsisё, por pёrbёn njё material te vlefshem dhe pёr specialistёt e shkencave morfologjike, pra

per anatomopatologёt, histiologёt, citologёt dhe patologёt ligjorё.

Qellimi parёsor i kёtij atlasi, ёshtё pa dyshim didaktik, pёr tё dhёnё njё informacion bazё

ikonografik tё dёmtimeve morfologjike, qё pёrbёjnё substratin e sёmundjeve.

Materiali mikroskopik i substratit patmorfologjik të shumё sёmundjeve, ёshtё prezantuar me tё

dhёnat e reja, qё kanё ofruar studimet bashkёkohore me teknikat ekzaminuese imunohistokimike,

me mikroskop elektronik, me mikroskop me dritё tё polarizuar dhe kontrast-fazë, me imunogene-

etike, me analizen semikuantitative te imazheve, me citometrinё me fluks etj, tё cilat janё themelet

shkencore tё vendosjes sё njё diagnoze tё shpejtё dhe tё saktё.

Fotografitё mikroskopike dhe ato makroskopike, që shprehin substratet patmorfologjike tё

sёmundjeve me kryesore tё organizmit tё njeriut , janё zgjedhur me kujdes, tё shoqёruara dhe me

shёnime spieguese pёr demtimet e mirёfillta mё tipike dhe me diagnozën morfologjike. Prezanti-

mi nё kёtё formё tё kombinuar, ёshtё realizuar nga autori me vemendje dhe me qellime didaktike.

Prof Lutfi Alia, morfolog me pervojё tё gjatё shkencore dhe profesionale, pёrmes kёtij atlasi,

bёn kodimin e substratit morfologjik, duke i dhёnё vlerat diagnostike kompleksit tё dёmtimeve

indore, qё shumё semundje “gjurmёzojnё” nё qelizat dhe stromёn e indeve tё organeve tё bren-

dёshme të lënduara nga proçeset patologjike.

Pikёrisht, kёtu qёndron thelbi i artit dhe i shkencёs sё Anatomise Patologjike, tё kёsaj disipline

tё madhe, e cila priret tё deshifroi kodin e “rrëfimit memec” tё indit tё lёnduar dhe tё dёmtuar nga

shkaktarёt e shumtё, duke treguar pse dhe si shkaktohen sёmundjet, cili ёshtё substrati morfo-

logjik pёrgjegjёs pёr shprehjen e shenjave klinike, pёr ndryshimet biokimike, pёr fazat e zhvillimit

tё sёmundjes, per pasojat nё organe dhe rrugёt me efektive tё mjekimit tё sëmundjeve.

Kёto objektiva, Prof. Lutfi Alia, nё saje tё profesionalizmit dhe eksperiencёs didaktike dhe

shkencore nё fushёn e Anatomisё Patologjike, i ka realizuar me suksese.

Kёto janё dhe arsyet, qё na shtyjnё tё besojmё se ky libёr, pёr nga vlerat shkencore dhe ato

praktike qё ai mbart, ёshtё nё ndihmё tё bashkёsisё studentore, por do tё ndihmoi dhe komunitetin

mjekёsor paraklinik e klinik, pёr krijimin e njё shёrbimi sa mё cilёsor, pёr parandalimin e

sëmundjeve, për kurimin dhe nё dobi tё shёndetit tё sёmurёve.

PARATHËNIA

378

Mjekesia ёshtё shkenca dhe arti në misione pёr tё mbrojtur e forcuar shёndetin dhe pёr tё

zgjatur jetёn e njeriut. Formimi profesional dhe shkencor i mjekut, bazohet në tekstet bazë dhe

ndihmës, që ofrojnë njohuritë profesionale mjekёsore për ushtrimin e profesionit të mjekut.

Njё ndёr disiplinat baze nё formimin e mjekut ёshtё edhe anatomia patologjike, shkenca qё

studion bazat patologjike tё semundjeve, pra substratin e demtimeve indore dhe organore.

Nga njё disipline fondamentale morfologjike nё kuptimin klasik, anatomia patologjike ёshtё

bёrё shkenca, qё i dedikohet studimit tё modifikimeve dhe tё demtimeve indore deri nё nivel

molekular, duke e bёrё realitet postulatin Morganian: “identifikimin me metoda ‘anatomike’ jo

vetёm i indit tё dёmtuar, por dhe tё shkaqeve tё sёmundjeve”.

Progresi i shkencave mjekёsore nё dy dekadat e fundit, e ka shndёrruar anatominё patologjike

nё shkencё tё aplikuar pranё shtratit tё semurit, ku kontribuon nё zbulimin e natyrёs tё dёmtimeve

qelizore dhe indore, nё diagnozёn e herёshme, kontrollon e fazat zhvillimit të dёmtimeve nё orga-

ne, ndjek ecurinё klinike, verifikon efektet e mjekimit dhe ndihmon nё parandalimin e sёmundjeve.

Arritjet shkencore nё anatominё patologjike, e kanё modernizuar dhe proçesin didaktik, qё zhvi-

llohet nё nivel tё lartё teorik dhe praktik, duke ndikuar ne zgjerimin dhe thellimin e vizionit tё

pёrgatitjes profesionale dhe shkencore tё studentёve, me synim, qё tё paisen me aftёsi dhe kompe-

tenca mjekёsore, kësisoj formohen pёr tё ushtruar nё praktikё profesionin e mjekut.

Didaktika bashkёkohore shpreh nivelin e lartё shkencor tё anatomisё patologjike, nё aspektet si

dhe sa reflektohen nё proçesin mёsimor njohuritё e reja shkencore dhe zbulimet e reja bioteknolo-

gjike, qё janё nё dispozicion tё formimit profesional dhe shkencor tё mjekёve.

Tё bёhesh mjek i mirё nё ditёt e sotme, kёrkohet formim kompleks dhe me nivel shkencor, të

shoqëruara me informim tё vazhdueshёm me njohuritё bashkёkohore dhe me domozdoshmёrinё e

zbatimit tё tyre nё praktikёn mjekёsore.

Dihet se arti i praktikës ёshtё konkretizimi i teorisё, pra i parimeve shkencore tё mjekёsisё,

andaj studenti sa mё i formuar teorikisht, aq me i aftё do te jete profesionalisht. Gjate praktikes

mesimore, studenti sheh në mikroskop atë që di, atëqë ka studiuar. Praktika ёshtё art dhe shkencë,

qё dinё ta realizojnё me mjeshtri vetёm mjekët, qё kanё formim teorik cilёsor bashkёkohor dhe qё

pёrditёsohen rregullisht me njohuri tё reja shkencore.

Megjithё volumin masiv tё informacionit shkencor, sidomos me spaciumin e gjёrё, qё ka krijuar

universi i internetit, tekstet univeristare bazё dhe ato ndihmёse nuk e kanё humbur aktualitetin, pёr-

kundrazi, pёr t’iu pёrgjigjur nivelit dhe ritmeve tё kohёs, ёshtё pёrshpejtuar ripunimi dhe ribotimi i

tyre, kёsisoj i japin studentёve tё mjekёsisё informacion bashkёkohor, me rol themelor nё formimin

e tyre profesional dhe shkencor.

Ne tekstin “Bazat patologjike tё sёmundjeve”, të botuar on-line, trajtimin teorik tё dёmtimeve

nё inde dhe nё organe, e kam ilustruar me një numër të konsiderueshëm fotografishë, qё shprehin

shёmbelltyrat mё tipike tё dёmtimeve tё mirёfillta indore dhe kompleksin e dëmtimeve nё organe,

por vendosja e ikonografive në një tekst mёsimor ka njё kufi, andaj për t’i dhene studentit një

informacion më të gjërë shkencor dhe praktik, mendova t’i bashkangjis këtij libri njё CD, ku do të

vendosja atlasin e morfologjisë patologjike, të pёrgatitur me shumë shëmbëlltyra mikroskopike dhe

me fotografi, që shprehin modifikimet makroskopike në organet e lënduara nga semundjet.

Tekstin “Bazat patologjike tё sёmundjeve” nuk munda ta shtyp, kuptohet nuk munda ta shoqёroj

me CD e atlasit tё morfologjisё patologjike, sepse kёto dy punime, nuk u financuan nga asnjё prej

universiteteve shqiptare. Nё kёto rretha, fillimisht tekstin dhe tani atlasin, i botova on-line, në

portalin issuu.com, kёsisoj mund tё shfrytëzohen masivisht nga studentёt dhe nga mjekёt.

Me hartimin e Atlasit Morfologjia Patologjike, jam pёrpjekur t’i ofroj studentit, shёmbёlltyrat

mikroskopike më tipike tё dёmtimeve nё inde, të shoqëruara me diagnozat respektive anatomo-

patologjike..

Disa autorё, praktikojnё spjegimin e zgjeruar tё imazheve, ndёrsa unё preferova pёrshkrimin

sintetik, pasi atlasi ёshtё libёr ndihmёs, jo dublikat i teksteve, kёsisoj studenti dhe mjeku mund tё

HYRJE

379

ballafaqojnё shenjat e shprehjes klinike dhe biokimike tё sёmundjes, me kompleksin e dёmtimeve tё

mirёfillta morfologjike nё organe, qё janё tё pёrshkruara me hollёsi nё tekstin “Bazat patologjike tё

sёmundjeve”.

Kur mjeku dhe studenti ekzaminon njё agobiopsi tё mёlçisё, mikroskopikisht shikojnë dёmtimet

nekrotike tё hepatociteve dhe kompleksin e reaksioneve inflalamatore, pёrshtatese dhe rigjenerative, tё

shprehura me prishje tё strukturёs trabekulare tё lobulit, kёsisoj vleresojnë diagnozёn dhe kuptojnё pse

rriten transaminazat, qё verifikohen nё laboratorin biokimik me analizёn e gjakut tё pacientit.

Kёsisoj gjykohet pёr njё tё sёmurё me insuficiencё renale akute, kur nё indin veshkor tё marrё me

agiobiopsi, identifikohet nekroza akute e epitelit tё tubujve veshkorë dhe në kёtё kontekst për shumё

sëmundje të tjera, si për infarktin akut të miokardit, për pankretatin akut nekrotiko-hemoragjik etj.

Pёr ta bёrё mё tё lehtё dhe më praktik pёrdorimin e atlasit, e kam prezantuar të ndarë nё tre vёllime,

duke respektuar besnikerisht strukturën e kapitujve sipas sistemit tё organeve, tё trajtuar ne tekstin

“Bazat patologjike tё sёmundjeve”, tё botuar on-line nё vitin 2014.

Në pёrgatitjen e kёtij atlasi, mё kane mbeshtetur dhe inkurajuar shume miq, nё veçanti kolegët e

punës, qё për mua ishin si bashkpuntorë në realizimin me suksese tё kёsaj vepre komplekse.

Në mënyrë të veçantë i shpreh falenderime dhe mirënjohjen Prof Clelia Miracco (Klelia Mirako),

pedagoge e anatomisë patologjike në Universitetin e Sienës – Itali.

Perpos faktit se jemi kolegë dhe miq prej 20 vitesh, me Prof Klelia kam dhe një lidhje të lashtë, ajo

është arbëreshe nga Santa Sofia d’Epiro, është nga “gjaku ynë i shprishur”.

Prof Clelia Miracco është redaktore shkencore e tre vellimeve të atlasit dhe krahas këshillave të

vlefshme në hartimin e kësaj vepre, më ka dhuruar shëmbëlltyra mikroskopike të disa sëmundjeve të

lëkurës, që më ndihmuan ta zgjeroj dhe ta pasuroj këtë punim me patologji të shumta.

Një ndihmë të madhe më kanë dhënë dy miqt e mi tё mirë, Prof Sokrat P. Meksi pedagog i Univer-

sitetit Mjekësor të Tiranës dhe Prof Suzana Manxhuka Kerliu, pedagoge e anatomisë patologjike në

Universitetin e Prishtinës, të cilët ishin jo vetëm dy konsulenta profesional të zellshëm, por dhe më

kanë inkurajuar vazhdimisht, në përfundimin me suksese të këtij punimi voluminoz.

Falenderoj reçenstentët, Prof Giuseppe Marcianò, drejtori i Qendrёs tё Bronkologjisё Diagnostike

nё Spitalin Universitar tё Sienës – Itali dhe Dr Teona Bushati, pedagoge nё Universitetin Mjekёsor të

Tiranës, për analizën e kujdesëshme dhe vlerёsimet për atlasin morfologjia patologjike.

Nё vёllimin e tretё janё trajtuar:

Kapitulli 12: Semundjet e pankreasit endokrin.

Kapitulli 13: Sëmundjet e gjakut.

Kapitulli 14: Sëmundjet e indeve limfatike.

Kapitulli 15: Sëmundjet e sistemit nervor qendrorë.

Kapitulli 16: Sëmundjet e sistemit nervor periferik.

Kapitulli 17: Sëmundjet e skeletit dhe të indeve të buta.

Kapitulli 18: Sëmundjet e lëkurës.

Kapitulli 19. Sëmundjet e syrit.

380

8

SSËËMMUUNNDDJJEETT EE SSIISSTTEEMMIITT EENNDDOOKKRRIINN

Në se dëshiron të arrishë agimin, s’ka rrugë tjetër, veç të kapërcesh natën.

K. Gibran

Sistemi endokrin përfaqesohet nga një grup organesh të integruara, gjërësisht të shpërndara në organizëm,

që funksionojnë të koordinuara mes tyre, duke lëshuar hormonet, këto sinjale kimike në gjakun qarkullues, që

pasi lidhen me receptorët specifikë të qelizave target në organet e tjera, ndërmjetësojnë aktivitetet metabolike

të organizmit, kësisoj mbajnë ekuilibrin metabolik, pra ruajnë homeostazën.

Sistemi endokrin, krahas transmetimit të informacioneve në indet e tjera, kontrollon dhe koordinon funk-

sionet e vetvetes. Krahas organeve “të mëdha” si tiroidia, pankreasi, suprarenet, hipofiza etj, në sistemin

endokrin bëjnë pjesë dhe disa qeliza, apo grupe qelizore të shperndara ne organe (sitemi endokrin difuz), që

prodhojne: a. mediatorët lokalë (veprojnë me mekanizma autokrine dhe parakrine, duke modifikuar

aktivitetet metabolike me fuqizimin, ose frenimin); b. faktorët e rritjes indore, që funksionojnë në menyra

indipendente.

Qelizat me aktivitet endokrin, sekretojnë ne gjak hormone dhe mediatorë të ndryshëm bioaktive, kësisoj

qelizat G të stomakut, prodhojnë gastrinën; aparati jukstaglomerular i veshkave prodhon eritropoetinën,

qelizat neuroendokrine të bronkeve dhe të traktit tretës, janë të impenjuara në prodhimin e serotoninës dhe të

shumë mediatorëve të tjerë bioaktivë.

Aktivitet endokrin kanë dhe inde dhe organe me jetesë të përkohëshme si trupi i verdhë i vezores, placenta

në shtatzani (organe të perkoheshem), si dhe timusi dhe epifiza, te cilët atrofizohen në moshat adulte.

Aparati endokrin është tepër i sofistikuar, funksionon në sistem bashkëveprimi të koordinuar (integrimi)

dhe me ndikim reciprok mes organeve endokrne, por bashkëpunojnë dhe me organe të tjera, sidomos me

sistemin nervor e kesisoj, kryejnë funksione të shumta jetësore si:

- Hormonet marrin pjesë në prodhimin dhe shpenzimin e energjisë;

- Mbajnë ekuilibrin e brendshëm metabolik në organizëm (ruajnë homeostazën).

- Kontrollojnë rritjen e trupit.

- Drejtojnë zhvillimin e pubertetit.

- Drejtojnë aktivitetin seksual dhe riprodhues etj.

Mënyrat e transmetimit të sinjaleve nga hormonet e sekretuara në lengjet ekstraqelizore dhe veprimi në

distancë (qelizat target), klasifikohen në tre tipa: autokrine, parakrine, endokrine.

Rritja e aktivitetit të indeve target, shprehet me efekte frenuese retroaktive mbi gjëndërrat endokrine

prodhuese të hormonit, i njohur si mekanizmi i frenimit feedback.

Në bazë të natyrës të receptorëve që i lidhin, hormonet klasifikohen në dy kategori.

1. Hormone ndërveprues me receptorët e sipërfaqes qelizore.

Keto hormone aktivizojne sinjalet biokimike dhe ndahen ne dy grupe:

a. hormonet peptidike (hormoni i rritjes dhe insulina);

b. hormonet me permasa të vogla (adrenalina, serotonina etj).

Lidhja e hormoneve me receptorët e siperfaqes qelizore, përcakton disa aktivitete te veçanta funksionale:

- shtohen molekulat e tejçimit te sinjaleve (mesazherët dytësor: cAMP);

- nxitet sinteza e mediatorëve nga fosfolipidet e membranes qelizore si IP3 (Inositol 1,4,5-trifosfati);

- ndryshohet përqëndrimi intraqelizor i kalciumit të jonizuar.

Shtimi i njerit, apo i disa mesazhereve, çon në shprehjen e geneve specifike, që kontrollojnë proliferimin,

diferencimin, mbijetesën dhe funksione të tjera qelizore.

2. Hormone, që kalojne membranen qelizore dhe veprojne me receptoret intraqelizore.

Shumica e hormo-neve liposolubile, pasi e kalojnë membranën plazmatike, ndërveprojnë me receptorët në

citoplazëm dhe në bërthame. Kompleksi hormon-receptor, lidhet me sekuencat specifike te DNA, duke

influencuar në shprehjen e geneve specifike target.

Në këtë grup përfshihen hormonet steroide (estrogenet, progesteroni, glukokortikoidet) dhe tiroksina.

12

381

Aktiviteti i sistemit endokrin mund te kompromentohet nga disa proçese patologjike, qe krijojne difekte

ne sintezen, ose ne çlirimin e hormoneve; ose krijojne anomali ne nderveprimin e hormonit me indet target;

prishet ndjeshmeria e qelizave ndaj hormonit etj.

Pergjithesisht, semundjet e sistemit endokrin klasifikohen ne dy kategori kryesore:

a. Semundjet me mbiprodhim, ose me nenprodhim te hormonit, qe shprehen me pasojat kimike,

biokimike dhe morfologjike ne inde.

b. Sindromet nga demtimet, që pushtojne hapsirat. Keto demtime mund te jenë jofunksionante, ose funk-

sionante, me mbiprodhim dhe nenprodhim hormonesh.

Nga ky veshtrim i pergjithshem, kuptohet se kuadri morfologjik i semundjeve endokrine duhet te

ballafaqohet me aspektin funksional, pra me nivelin plazmatik te hormoneve dhe te metaboliteve te tjere.

Demtimet morfologjike ne organet endokrine, shprehen me prishjen e funksioneve, por kontribuojne dhe

ne krijimin e nje substrati morfologjik ne inde dhe ne organe te tjera.

Progresi i studimeve ne endokrinologji, sidomos verifikimi i rolit te faktoreve genetikë dhe ambientalë ne

zhvillimin e semundjeve endokrine hereditare dhe njohja e mekanizmave fiziopatologjike, qe ndryshojne

funksionet endokrine, kane kontribuar ne diagnozen preçize te semundjeve te organeve endokrine dhe ne

aplikimin e terapive rezultative.

.

382

.

383

SËMUNDJET

E PANKREASIT ENDOKRIN

12.8

384

Imunohistokimia:

Shpërndarja e qelizave β – insulinprodhuese

në ishullin endokrin.

Imunohistokimia:

Qelizat α - prodhuese të glukagonit, në ishullin

endokrin.

Insulitis.

Infiltrim limfocitar i ishullit të Langerhans, në

diabetin e tipit 1°

Depozita amiloidi në ishullin e Langerhans, në

diabetin e sheqerit të tipit 2.

385

Diabeti i sheqerit – tipi I

Glomeruloskleroza difuze.

Diabeti i sheqerit – tipi I.

Glomeruloskleroza nodulare.

Pieliti nga Candida albicans, në një të sëmurë

me diabet sheqeri të tipi 1.

Diabeti i sheqerit – tipi I.

Retinopatia: edema, neovaskularizimi dhe

vatra hemoragjie në retinë.

386

Nesidioblastoza difuze e pankreasit.

(zmadhim 2000 x).

Nesidioblastoza fokale e pankreasit.

Insulinoma.

Insulinoma.

Imunohistokimia:

pozitiviteti me antitrupa anti-insulina.

387

Imunohistokimia:

Imunoreaktiviteti pozitiv per VIP.

Neoplazia Polypeptidic-cell e pankreasit.

(nga qelizat PP).

388

Pineocitoma (ekzaminim radiologjik).

Pineocitoma.

PATLOGJIA E GJENDËRRËS

PINEALE

12.2

389

390

13

SSËËMMUUNNDDJJEETT EE GGJJAAKKUUTT

Jeta e një personi nuk është shuma e shenjave klinike, me të dhënat e laboratorit.

M. Montello

Qelizat e gjakut shfaqen në qesen viteline gjatë javës së tretë të zhvillimit embrional dhe janë me origjinë

nga një popullatë primitive qelizash staminale të dedikuara hemopoiezës.

Termi staminale është me origjinë nga gjuha latine stamen, që do të thotë thurje ne tezgjah. Ky term është

huazuar nga mitologjia greke, ku përshkruhet historia e tre perëndeshave, bijat e natës, të cilat ishin ngarkuar të

thurnin jetën (stame): Kloto i shtrinte fijet në tezgjah, Lakezi i thurte ne tezgjah, ndersa Atropo e mbyllte thurjen

e përfundonte punën, pra përcaktonte “çastin e vdekjes”.

Qelizat staminale pasi qarkullojnë në gjakun periferik, shkojnë e ngujohen ne medulla ossea, ku formojnë

grupin e qelizave staminale pluripotente, që kanë aftësi të ripertrihen dhe të diferencohen në qeliza pararendëse

të eritro–miello–monocito–limfo-megakariocitopoiezës.

Në medulla ossea, gjithashtu maturohen edhe limfocitet B dhe plazmocitet.

Shembëlltyra mikroskopike e biopsisë osteomedulare prezanton strukturat e përbëra me 30 % trabekula

kockore, 30 % me ind dhjamor dhe 40 % me parenkimë hemopoietike.

Raporti i parenkimës hemopoietike, me indin dhjamor në medulla ossea normoqelizore është 1,4 : 1.

Parenkima hemopoietike e medulla ossea formohet nga linjat eritroide, mielloide, megakariocitare, duke

filluar me pararendësit, deri ne format mature; ndërsa stroma ndërtohet nga qelizat dhjamorë, histiocitet

makrofagë, fibroblaste, matriksi ndërqelizor, shumë vaza gjaku me një rrjetë të dendur kapilar, të shoqëruara me

prani konstante të limfociteve, plazmociteve dhe të mastociteve.

Përbërja qelizore e medulla ossea është në varësi të moshës.

Me plakjen ndodh reduktimi i parenkimës hemopoetike në lakunat nënkortikale, ndërsa stroma shtohet e

shoqëruar dhe me shtimin e limfociteve, plamociteve dhe të mastociteve.

Parenkima hemopoietike ka organizim struktural preçiz: seria eritroide dhe megakariocitare vendosen në

qendër të lakunave dhe shoqerojnë sinusoidet medullare; pararendësit mielloide vendosen në siperfaqen endo-

osteale të trabekulave si dhe rreth arteriolave, kurse elementet qelizore mature janë në qendër të lakunave.

Komponentet e stromës formojnë një rrjetë fijbra delikate, që ndërthuren duke formuar lakuna, ku strehohen

pararendësit hemopoietikë, që ankorohen në këto struktura dhe me qelizat stromale, me ndihmën e molekulave

të adezionit. Shtroja ndërqelizore e lejon qarkullimin dhe shpërndarjen e fluksit të lëndëve ushqyese, të

hormoneve, të faktorëve të rritjes, të citokinave dhe mediatorëve rregullator të ciklit qelizor, ashtu si ndihmon

në diferencimin dhe apoptozën e qelizave hemopoietike..

Gjaku përbëhet nga plazma (pjesa e lëngëshme), e cila përbën 55 % të vellimit, ndërsa pjesa e trupëzuar

(korpuskulare), e përfaqësuar me tipa të ndryshëm qelizash, perbejne 45 % te vellimit.

Raporti ndërmjet plazmës dhe elementeve të figuruar, ështe treguesi i rëndësishëm i hematokrtitit.

Sasia e gjakut është lehtësisht më e madhe në meshkuj, se në femrat dhe shprehet me variacione me moshën,

sidomos në periudhën e rritjes trupore, ndërsa në fazën e plakjes shprehet me dukuri involucioni.

Hemopoieza kryhet nga qelizat staminale multipotente (ose “uncommitted Stem Cells”), të cilat prodhojnë

qelizat staminale të diferencuara (committed cells), pra që i japin origjinën të gjtha qelizave të gjakut.

Qelizat staminale hemopoietike, formojnë koloni qelizore të gjitha tipave të qelizave të gjakut, si dhe

prodhojne koloni qelizash te reja.

Qelizat formuese të kolonive (CFU: Colonny Forming Units), jane pluripotente evolutive, me aftesi auto-

riprodhuese dhe prekursore primitive të gjitha qelizave të gjakut, për çka perkufizohen qelizat staminale.

Këto koncepte e kjo nomenklaturë e hematologjisë funksionale, përbëjnë skemën qendrore të hemopoiezës.

Ne organizmin e të rriturit, qelizat e gjakut prodhohen në medulla ossea me pjesmarrje të qelizave staminale,

të paisura me dy karakteristika fondamentale:

a. Vetëmbajtja, apo perseritja e vetvetes (“self- renewal”);

b. Aftësia të diferencohen ne dy linjat kryesore proliferative hemopoetike që janë: b1. mielloide (prodhimi

panmielloid ku perfshihet seria eritroide, granulocitare dhe megalocitare; b2. linja limfoide (qeliza staminale

limfoide, që prodhojnë serinë e qelizave T dhe serinë e qelizave B.

391

Furnizimi permanent me qeliza hematopoietike kryhet pasi qelizat e gjakut kanë jetëgjatesi të

shkurtër dhe duhet të zëvendesohen në vazhdimësi gjatë gjithë jetës.

Matjet e gjatesisë të telomereve, vertetojnë se autoreplikimi i qelizave staminale të medulla ossea

është i kufizuar deri ne 50 cikle prodhimtarie.

Pjesa hemopoietike e medulla ossea në fëmijët dhe në adoleshentët, shpërndahet ne kockat e

sheshta dhe të gjata, ndërsa në të rriturit në vertebrat, në brinjët, në sternum dhe në kockat e legenit.

Qelizat staminale multipotente strehohen në çerdhe të kufizuara nga trabekulat e shtresës sfun-

gjeroze, që është mjedis ideal për rritjen dhe maturimin e këtyre qelizave.

Hemopoieza kontrollohet nga faktorët e rritjes të prodhuara nga qelizat e medulares, që i përkasin

stromës dhe sistemit imunitar (limfocite T, monocitet makrofage dhe më pak limfocitet B).

Ndër faktoret e rritjes rendis CSF (Colny Simulating Factor), multi-CSF (nxit rritjen e pararen-

dësve GEMM (granulo-eritroicite-monocite-megakarriocite); GM-CSF (nxisin maturimin e pararen-

dësve granulo-monocitar); G-CSF (specifik per pararendësit granulocitar); M-CSF (për pararendësit e

monociteve), CSF-MEG (për pararendësit e megakariociteve), eritropoetina (specifike për serinë

eritroide), trombopetina (për megakariocitet), “stem cell factor” (c-kit receptor) dhe ilnterleukinat (IL-

6, IL-1, IL-4, IL-7, IL-5, IL-2, IL-9 etj).

Rreth 90 % e qelizave janë jasht ciklit riprodhues (G0 - G1) dhe nuk i përgjigjen stimujve për t’u

diferencuar si ndaj eritropetinës dhe ndaj GM-CSF etj. Ketyre faktorëve i përgjigjen qelizat e tjera jo-

totipotente, por të diferencuara, si qelizat progjeneruese (committed CFU), qelizat paraprodhuese

oligopotente, ose unipotente.

Qelizat e staminale të diferencuara kanë përmasa me te medha se qeliza e vërtetë staminale

multipotente dhe prezantohet me citoplazëm abondante, bazofile, me bërthama me kromatinë të

shkrifët me 1-2 nukleola dhe janë ne faze aktive të ciklit qelizor (morfologji blastike).

Qelizat staminale progjeneruese njihen nga prania antigenit CD34 (markator i sipërfaqes i qelizave

staminale progjenitore multi dhe unipotente). Ky antigen e pakëson shprehjen në çdo gjeneracion

qelizash të maturuara të serive medullare pasuese.

Qelizat staminale progjeneruese, shprehin antitrupa të sistemit HLA (HLA-DR), CD38, CD90,

CD133, CD117 etj.

392

Hematopoieza medullare.

Shihen megakariocite, ishuj eritroide, grupe

pararendësish granulocite, miellocite dhe

plazmocite.

Sferocitoza

Prania e sferociteve në striscion e gjakut

(shigjeta).

Stomatoccitet.

Dy miellobllaste (sipër e djathtas) dhe një

limfocit (majtas).

393

Miellociti dhe granulociti neutrofil.

Metamiellociti.

Granulocitet bazofile.

Monocit i ri qarkullues.

394

Qeliza retikulare-dendritike.

Megakariobllasti me shume citoplazem.

Megakariociti intermediar.

Megakarioiti i ri - matur me granula.

395

Trombocitet e ngjyrosur në të kuqe.

Megatrombociti.

Cluster trombocitesh.

Limfocitet T.

396

Plazmocitet.

Qelizat e Mott

Plazmociti me vakuola citoplazmike dhe nje

megakariocit binuckeare

Eozinofilet.

Megakariocit me nukleus te lobulizzuar –

Bare.

397

Anemia mikrocitike homogjene,

ne Β - talasemia minore.

Anemia mikrocitike heterogjene,

nga mungesa e hekurit.

β-talasemia major.

Trupat e Howell-Jolly.

Alfa-talassemia.

Ne strishion e gjakut periferik,shihen

eritroblaste te shumte.

398

Anemia Cooley.

Ndryshimet morfologjike të shprehura me

trashje të paretit të kockave të kafkës.

Eritrobllastoza fetale.

Vatra eritroblastoze në melçi.

Anemia falciforme .

Eritrocitet me pamje si drapër.

Eritrocitet target (codocytes).

399

Strishio nga i semuri me HbS dhe HbC.

Shihen shumë qeliza target dhe kristali i HbC

(Shigjeta e kuqe).

Skizocitet (copa eritrocitesh - shigjetat).

Sferocitoza hereditare.

Splenomegalia.

Mbushja e sinusoideve splenike me sferocite të

shumtë.

400

Elipsoidoza.

Eritrocite në formë elipsoide.

Anemia hemolitike nga fragmentimi masiv i

eritrociteve.

Vatra të eritropoiezës ekstramedullare në

mëlçi.

Ikteri nuklear në Semundjen Hemolitike

te Porsalindurit. (Nukleuset bazale me

ngjyrë të verdhë nga depozitimi i bilirubinës.

401

Aplasia e medulla ossea, e kompensuar me

shtimin e adipociteve.

.

Aplasia e medulla ossea, e kompensuar me

shtimin e adipociteve.

Pamje e zmadhuar, shihet mungesa e

elementeve hamopoietike.

.

Anemia megallobllastike.

Në gjakun periferik shihen eritrocite me

berthamë dhe me granula bazofile.

Anemia megallobllasitke.

Leukociti PMN me berthamë me shumë

lobule.

402

Anemia megallobllasitke.

Pamja e medulla ossea:

Anemia megallobllasitke.

Pamja e medulla ossea.

Purpura trombocitopenike.

Shenjat e purperes ne lekuren e kembes. .

Trombocitopenia.

pamja e medulla ossea.

403

Megakariobllasti ne trombocitpeni.

Koagulimi itravaskular i diseminuar (KID).

Trrombe ne kapilaret glomerular dhe ne

arteriolat e intersticit veshkor.

Koagulimi itravaskular i diseminuar (KID).

Trrombe në kapilarët glomerular, në arteriet e në

arteriolat e intersticit veshkor.

(imprenjimi argjentik, i kombinuar me teknikën

e PAS)

Intensiteti i shprehjes të p-Akt në të semurë me

SMD.

1 – shprehje e dobët;

2 – shprehje e ndërmjetme;

3 – shprehje intensive.

1 2 3

404

SMD

Medulla ossea.

AR pa sideroblaste si unazë.

AR

Anemia refraktare me sideroblaste si unazë.

Anemia refraktare me teprice bllasteah.

405

Trupat e Auer (shigjetat).

Anemia refraktare.

Shihet tepricë blastesh

me transformim – T (AREB – T).

Anemia në malarie:

Anemia në malarie: Plasmodium vivax

406

SËMUNDJET

MIELLOPROLIFERATIVE

KRONIKE (SMPK)

13.2

407

Leuçemia miellomonocitike kronike.

Leuçemia miellomonocitike kronike.

Demtimet e medulla ossea.

Policitemia vera.

Miellofibroza në SMD.

408

Leuçemia M 2:

Bllaste me citoplazem te gjere.

Leuçemia M 2:

Trombociti gjigand (shigjeta).

Leuçemia M 7:

Megakariocit me maturim abnormal.

Aggregate spontane trombocitesh ne gjakun

Periferik, ne trombocitemia esenciale

409

LEUÇMITË AKUTE

13.3

410

Leuçemia limfobllastike akute (LAL).

Leuçemia limfobllastika akute

Philadelphia pozitive ne limfocitet T.

Leçemia linfatike akute.

Leuçemia limfacitike kronike (LLC).

411

Leuçemia akute limfoide T.

Pamja e medulla ossea.

Leuçemia akute limfoblastike Tdt +.

Imunohistokimia.

Qelizat neoplazike shprehin imunopozitivitet

me anti-trupat anti Tdt.

Leuçemia akute limfobllastike me qeliza B

Leuçemia akute mielloide.

Infiltrimi leuçemik i limfonodit.

412

Leuçemia akute mielloide.

Strishio e gjakut periferik.

Leuçemia kronike mielloide.

Shihen dhe megakariocite atipike.

Megakariobllastet, megakariocit binucleare

dhe limfociti, në strishion e gjakut periferik.

Leuçemia me qeliza me flokë: HCL.

Ago-aspirati nga medulla ossea.

Ngjyrimi me May-Giemsa.

413

Leuçemia me qeliza me flokë: HCL.

Pamja e linfocitit në mikroskop elektronik .

Leuçemia kronike limfatike.

Infiltrimi leuçemik i limfonodit.

Leuçemia limfatike kronike

Plazmocitoma

414

DISKRAZITË

PLAZMOQELIZORE

DHE GAMOPATITË.

13.4

415

Mielloma.

Infiltrimi difuz plazmocitar.

Mielloma.

Cilindrat proteinike ne tubujt veshkore.

Mielloma:

Demtimet vatrore në kockat e kafkës.

Semundja e vargjeve të lehta Kappa

Imunohistokimia:

Imunoozitivitet me antitrupat anti vargu i lehtë

Kappa në spaciumin Disse.

416

417

SSËËMMUUNNDDJJEETT EE IINNDDEEVVEE LLIIMMFFAATTIIKKEE

Mjeku ka pozicion qendror ndërmjet jetës dhe vdekjes.

G. Kozmaçini

Qelizat e gjakut prodhohen në medulla ossea, nga qelizat staminale, që diferencohen në dy linjat kryesore

proliferative hemopoetike:

a. mielloide (prodhimi panmielloid: seria eritroide, granulocitare dhe megallocitare);

b. limfoide (qelizat staminale limfoide, qe prodhojne serine e qelizave T dhe serine e qelizave B).

Limfocitet dhe monocitet, qarkullojnë në gjak dhe në limfë, por formojnë dhe struktura të veçanta anatomo-

funksionale si limfonodet, timusin, shpenetkën, tonsillat, adenoidet, pllakat e Payer, ndërsa agregatët e vegjël

limfocitare janë të shperndara dhe ne medulla ossea, në pulmone, në traktin tretës dhe në organe të tjera.

Limfonodet normale, me diametër 1 – 2 mm, nuk preken gjatë ekzaminimeve klinike, sepse “fshihen” në

brendësi te indit dhjamor, ndërsa limfonodet e aktivizuara nga antigeni, zmadhohen progresivisht, si pasojë e

migrimit masiv dhe të proliferimit te limfociteve, që provokojnë hiperplazinë reaktive të limfonodit.

Limfonodet mbështillen nga kapsula fibroze, që përshkohet nga vazat limfatike afferente, ndërsa nën kapsul

shtrihet sinusi marginal (ose sinusi subkapsular), ku mblidhet limfa e drenuar nga territoret idore më të afërta.

Parenkima e limfonodeve formohet nga tre zona: 1. kortikale, e mbushur me limfocite B; 2. zona parakortikale,

me limfocite T; 3. zona medullare, e cila perfaqëson trafikun e formuar nga sinuset dhe kordonat.

Ngjyrimet imunohistokimike konfirmojnë se në limfonodet ekziston dhe një territor me perzjerje qeliash

funksionale T dhe B. Ky territor rrethohet nga trabekulat fibroze, që nisen nga kapsula dhe shtrihen në brendësi,

ku qarkojnë folikulin me limfocite B, ndërsa nënkapsul ndodhet pjesa e territorit parakortikal me limfocite T.

Sinusi nënkapsular. Permban makrofage, qeliza dendritike dhe limfocite dhe është rruga nëpërmjet së cilës,

limfa hynë brenda limfonodit. Me limfën mund të transportohen antigene në formë të lirë, ose si komplekse

antigen-antitrupa, o si antigen i ekspozuar mbi qelizat dendritike të pamaturuara, që vijnë nga indet e drenuara.

Sinuset nënkapsulare vishen me makrofagë, me morfologji dhe funskione të ngjashme me qelizat endoteliale, si

dhe përshkohen nga një rrjete makrofagësh retikular. Makrofaget kapin dhe largojnë materiale të veçanta, që

arrijnë me limfën.

Sinuset nenkapsulare vazhdojne ne sinuse ndermjetese dhe se bashku formojne sinuset medullare.

Folikujt me limfocite B të zonës kortikale, identifikohen lehtësisht ne seksionet histologjike.

Kur nuk stimulohen nga antigenet, folikujt ndërtohen nga limfocite B të vegjel të maturuar dhe njihen si

folikujt parësor, ndersa stimuli antigenik, i shndërron në folikuj dytësor, që ndërtohen me qendrën germinative

dhe mantelin limfocitar rrethues.

Funksioni i qendrës germinative. Në qendrën e folikulit formohen limfocitet B të memories dhe plazmocitet,

të cilët prodhojnë antitrupa specifike, me afintet të lartë per antigenin nxitës. Pergjigjia me antrupa, realizohet

nëpërmjet hipermutacioneve somatike, që konsistojnë në krijmin e mutacioneve në rajonet VHDJH dhe VLJL të

geneve të imunoglobulinave. Këto mutacione mund ta ndryshojnë mbetjen aminoacide në situsin, ku lidhet

antigeni, me pasojë modifikimin e konfigurimit hapsinor të antigenit. Situsi i ri i modifikuar, mund të jetë me

afinitet të lartë, ose me afinitet të ulët.

Qelizat me situs me afinitet të lartë për antigenin, seleksionohen dhe kryejnë një cikël të ri ekspansioni

klonal, ndërsa qelizat me afinitet të ulët, eleminohen me apoptozë.

Një funksion tjetër i qendrave germinative, konsiston ne ndryshimin e histotipit të anti-trupit të prodhuar

(p.sh IgM, ose IgG), që kryhet nëpermjet nje arranxhimi genetik, i cili e zevendeson rajonin konstant ne vargun

e rende te antitrupit, pra e modifikon klasën e anti-trupit të prodhuar nga qeliza B ne qendren germinative, por

nuk e ndryshon sekuencen VH të aminoacidit, që e kodifikon lidhjen e antigenit, kësisoj e ruan specifitetin dhe

afinitetin për antigenin.

Mutacionet dhe rriarranxhimet genike në qelizat B të qendrës germinative, mund ta dëmtojnë DNA dhe të

favorizojnë proçeset e transformimit neoplazik, çka sugjerohet dhe nga fakti se, shumica e limfomave rrejdhin

nga qelizat B të qendrave germinative.

14

418

Zona mantellare e folikulit. Ndërtohet me limfocite B të vegjël të maturuar, të cilët në aspektin

morfologjik janë homogjenë, ndërsa janë tepër heterogjene në profilet imunofenotipike dhe funksionale.

Këto limfocite prezantojnë BCR, te formuar nga 2 vargje të renda dhe 2 vargje të lehta imunoglobuline, të

njejta dhe të lidhura me ura dysulfurore, si dhe nga molekulat CD79a dhe CD79b aktive, të cilat tejçojnë

sinjalet në brendësi të qelizës.

Shumica e qelizave mantellare janë limfocite B riqarkulluese, një histotip i ngjashem me limfocitet B

në gjakun periferik.

Një pjesë janë limfocitet T të memorjes (prodhohen nga përgjigjia parësore e qendrës germinative) dhe

shprehin në siperfaqe IgG, ose IgA. Ne rast se bien përsëri ne kontakt me antigenin (për të dytën herë),

këto qeliza shnderrohen, ose më sakte diferencohen ne plazmocite sekretuese te IgG ose te IgA.

Nje pakice qelizash mantellare jane limfocite B naive IgM+, IgD+, me origjinë nga medulla ossea. Një

fraksion i vogël i këtyre qelizave ka shprehje të CD5.

Limfocitet B naive, aktivizohen në vazhdim të ndërveprimit të BCR me antigenin specifik.

Në rastet me antigen T-dipendent, limfociti i aktivizuar hynë në qendrën germinative, ku kryen

ekspansion klonal dhe merr pamje centroblasti. Pikerisht në centroblastet ndodh proçesi i hipermutacionit

somatik i geneve kodifikuese të BCR. Qelizat pasardhëse të quajtura centrocite, kanë BCR mutante, me

hapsirë te re dhe me afinitet të ndryshem për antigenin.

Centrocitet me BCR dhe me afinitetet madh, do të seleksionohen pozitivisht dhe krijojnë një cikël të ri

ekspansioni klonal, ndërsa centrocitet me BCR mutante me afinitet të vogël për antigenin, eleminohen me

apoptozën.

419

Shpërndarja e limfociteve rreth qendrës

germinative në folikulin e limfonodit-

Makrofagët në qendrën germinative, përmbajnë

në citoplazëm trupëza të ngjyrueshëm, me formë

granulash të imeta si pluhur.

Sëmundja Rosai-Dorfman.

Sëmundja Rosai-Dorfman.

Imunohistokimia:.

Imunoreaktiviteti pozitive për Proteinen S-100.

420

LIMFOMAT

14.2

421

Linfoma folikulare

Pamja e limfonodit në ngjyrimin

me eozinë - hematoksiline.

Linfoma folikulare:

Imunohistokimia.

Shperndarja e qelizave CD 20 pozitive..

Linfoma folikulare

Imunohistokimia.

Shpërndarja e qelizave CD 79a positive.

Linfoma folikulare

Imunohistokimia.

Shpërndarja e qelizave, qe jane Bcl-2 pozitive.

422

Limfoma mantellare.

Limfoma me qeliza te madha anaplazike.

Linfoma Burkitt:

Linfoma Burkitt:

Prani makrofagesh në limfonod.

423

Limfoma e stomakut.

Limfoma e tipit MALT.

Infiltrim i mukozes dhe i submukozes te

stomakut.

Limfoma me qeliza B në zonën marginale.

Limfoma me qeliza B të medha

Shihen imunobllaste me apoptoze (shigjeta).

424

Limfoma imunobllastike.

Limfoma Non-Hodgkin, me prekje te limfonodeve

te mezenterit.

Semundja e Hodgkin.

Semundja e Hodgkin.

Qeliza Reed-Sternberg dhe qelizat Hodgkin ne

limfonodul.

425

Sëmundja e Hodgkin.

Lakuna rrethqelizore ne qelizen e Hodgkin.

Sëmundja e Hodgkin.

Imunohistokimia: imunoreaktiviteti pozitiv ne

qelizat CD30.

Semundja e Hodgkin.

Qeliza Reed-Sternberg, CD15 pozitive.

(Shigjetat)

Semundja e Hodgkin.

Dy qeliza të mumifikuara.

426

Sëmundja e Hodgkin.

Qeliza apoptozike.

Trupat apoptozik me fluoreshence te gjelbert.

Ekzaminimi me imunofluoereshence.

Sëmundja e Hodgkin.

Forma me sklerozë nodulare.

Sëmundja e Hodgkin.

Prekja dhe demtimet e medulla ossea.

Semundja e Hodgkin.

Qeliza Reed-Sternberg.

427

Limfoma me qeliza T parësore e trurit.

Limfoma me qeliza T e trurit.

Infiltrate me qeliza T të mëdha CD30 pozitive

rreth vazave të gjakut.

Imunohistokimia.

Qelizat e Sézary: qelizat anormale

pleomorfe me nukleus te rrudhur.

Sëmundja e Castelman:

Forma hialino – vaskulare.

428

SËMUNDJET

E SHPENETKËS.

14.2

429

Trupat e Gandy – Gamma në shpenetkë.

Qendra e trupit Gandy - Gamma.

Angiosarkoma e shpenetkes.

Angiosarkoma:

Imunohistokimia: pozitivitet per CD31.

430

SËMUNDJET

E TIMUS

14.3

431

Timusi normal.

Pamja mikroskopike e timusit imatur.

Atrofia e timusit

Kortikalia është çdukur dhe zhvillohet fibrozë

intersticiale.

Qeliza epiteliale e timusit (Shigjeta).

432

Timocitet ne kortikalen e timusit.

Trupat e Hassall te timusit.

Kista multilokulare e timusit.

Timolipoma.

433

Timoma me qeliza të tipit A.

Timoma me qeliza të tipit B1.

Timoma me qeliza te tipit B2.

Timoma me qeliza te tipit B3.

434

Timoma me qeliza të tipit AB.

Karcinoma anaplazike me qeliza gjigande

e timusit.

Karcinoma me qeliza te qarta e timusit.

Karcinoma bazoqelizore e timusit.

435

15 SSËËMMUUNNDDJJEETT EE SSIISSTTEEMMIITT NNEERRVVOORRËË QQEENNDDRROORRËË

Mendja e udhëheq njeriun drejt shëndetit, por kur e humb këtë rrugë, çon drejt sëmundjes.

Antifonte, 480 – 411 p. K

Sistemi nervorë qendror (SNQ), është indi me strukturë komplekse dhe me specializim të lartë.

Termi korrekt perkufizues i bashkësisë të strukturave të indit nervorë në brendësi të kafkës është encephalon,

pjesë e të cilit janë truri dhe medulla spinale.

SNQ, merr, analizon e përpunon stimujt, që i vijnë nga sistemi nervor periferik dhe përcjell e koordinon stimujt

reagues drejt periferisë, që i transmeton nëpërmjet nervave kraniale dhe nervave spinale.

Truri bashkëpunon me sistemin endokrin për kryerjen e funksioneve jetesore e së bashku ndërhyjnë,

kontrollojnë e rregullojnë homeostazën dhe funksionet cerebrale superiore.

Truri është qendra e ndërgjegjies, e inteligjencës, e arsyetimit e kujtesës.

Në koren e trurit, arrijnë dhe përpunohen të dhenat e grumbulluara nga mjedisi i brendshëm dhe i jashtem, aty

racionalizohet informacioni, “përpunohet” mendimi, inteligjenca humane, ndërsa në subkorteksin janë të arkivuar

dhe aktivizohen moria e instinkteve jetësore.

Truri është struktura unike e magazinimit të kujtesës, e prodhimit të mendimit dhe fjalës.

Njësia kryesore funksionale e SNQ janë neuronet, qeliza me aftësi të marrin, te magazinojnë, të analizojnë dhe

të transmetojnë informacionet.

Neuronet janë të ndryshëm në strukturë, në funksione (sensitive, motore, autonome), në shperndarje numerike,

në lidhjet mes tyre, në tipin e neurotransmetitorit sinaptik të impulseve, në kerkesat metabolike, ne aktivitetin bio-

elektrik dhe në përpunimin e ruajtjen e mendimit.

SNQ ka karakteristika anatomike dhe fiziologjike të veçanta. Truri, i mbrojtur nga kutia e kockave të kafkës

dhe medulla spinale e mbrojtur nga kanali vertebral, janë të pajisura me sisteme të sepcializuara autorregullimi të

fluksit hematik, kanë kerkesa të larta për oksigjen dhe për substratet metabolike. Truri nuk ka sistem limfatik

konvencional, por realizon qarkullimin special të lëngut cefalo-rakidian, ka vigjilencë imunitare të kufizuar,

pergjigjet në mënyra karakteristike ndaj dëmtimeve dhe zhvillon proçese riparimi të veçanta.

Këto veçori strukturale-funksionale të SNQ, e bëjnë të lendueshëm ndaj faktoreve të ndryshëm dëmtues, duke

iu përgjigjur agresorëve me reksione përshtatese dhe korigjuese, që ndryshojnë nga ato në organet e tjera.

Në ndërtimin e trurit marrin pjesë dhe popullata qelizash staminale, të cilat implikohen dhe kontribuojnë në

neurogenezë, kesisoj këto qeliza kanë një mekanizem potencial të riparimit me elemente të specializuara të

neuroneve të demtuara.

Qelizat kryesore të SNQ janë neuronet dhe qelizat gliale.

Neuronet. Këto qeliza kanë organizim topografik krakteristik, pasi vendosen në disa agregate, të shprehura me

formim strukturash të posaçme. Kryesisht janë struktura dominuese të kores së trurit, të nukleuseve bazale dhe të

ganglioneve nervore, ndersa në medulla oblongata e në medulla spinale vendosen në kolona të perhimta.

Grupimi i neuroneve në zona të ndryshme anatomike te trurit, shprehet me funksione të veçanta, p.sh neuronet

në nucleusin hypoglossus, janë për fibrat motore të nervit XII kranial, neuronet e kores oksipitale, formojne

fushen e shikimit, ndërsa disa neurone kortikale e subkortikale, kryejnë funksione somatotopike (Homunculus

motore dhe Homunculus sensitive).

Neuronet ndryshojnë mes tyre nga përmasat, nga numëri dhe struktura në rajone te ndryshme te trurit.

Neuronet e corna anteriore të medulla spinale, e kanë trupin qelizore me përmasa 50 μ (bërthama e madhe

periferike, nukleola e dukëshme, substanca Nissl abondante); ndersa neuroni granular është i vogël, me përmasa

10 μ, madje ndodh shpesh, që në mikrsokop optik pothuaj nuk shihet nukleusi.

Studimet në mikroskop elektronik, kanë evidencuar se shumica e neuroneve kanë mikrotubuj, mikrofilamente,

aparatin e Golxhi dhe retikulin endoplazmik të rrudhur të dukshëm dhe me specializim sinaptik.

Gjatesia e aksoneve të neuroneve ndryshon nga qindra mikron për interneuronet, deri në një meter për

motoneuronet e sipërme.

Markatorët imunohistokimikë, të perdorura për diagnostikimin e dëmtimeve të neuroneve, janë proteinat e

neurofilamenteve, ENS (enolasa neuron-specifike) dhe sinaptafizina.

Glia. Qelizat e glisë rrjedhin nga neuroektoderma (makroglia, astrocitet, oligodendrocitet, ependima), ose janë

me origjinë makrofagale nga medulla ossea (derivate të mikroglisë).

436

Krahas funksioneve mbështetese të indit nervorë, glia ka bashkpunim të ngushte metabolik dhe struktural me

neuronet dhe me proçeset e tyre dendritike e aksonale.

Glia, në veçanti ka impenjime të rëndësishme funksionale dhe reaktive ndaj dëmtimeve të indit nervor, si në

inflamacionet, në riparimin e demtimeve trunore, në ruajtjen e bilancit hidrik dhe në metabolizmin energjitik etj.

Në përbërje të glise marrin pjesë disa tipe qelizash:

Astrocitet. Janë qeliza të kudondodhëshme në SNQ. Astrocitet protoplazmatike janë komponenti struktural

vetëm i lëndës gri, ndërsa astrocitet fibroze ndodhen në lëndën e bardhë dhe në lëndën gri.

Astrocitet kanë proçese citoplazmike multipolare të degezuara, me tiparet e filamenteve intermediare citoplaz-

mike, të formuara nga proteinat gliale fibrilare acide GFAP (Glial Fibrillary Acidic Protein).

Fibrilet shihen me teknikat e imprenjimit argjentik sipas Cajal, ose me imunohistokimi.

Filamentet vendosen në tufa në citoplazëm (astrocitet protoplazmike), ose të shpërndara ne citoplazmen e

qelizes (astrocitet fibroze).

Disa proçese astrocitare janë të drejtuara ndaj sinapseve neuronale, ku veprojnë si tampone metabolike

detoksifikues, si furnizuese të substrateve metabolike dhe si izolator elektrikë.

Astrocitet e tjerë, rrethojnë kapilarët, ose shtrihen në zonat subpiale e subaraknoidale, ku kryejnë funksione

barriere (kontrollojnë fluksin makromolekular midis gjakut dhe LCR)

Astrocitet janë elementet e riparimit dhe të cikatrizimit të indit nervorë.

Oligodendrocitet. Proçeset citoplazmike oligodendrocitike, mbështjellin aksonet neuronale dhe konntribuojnë

per formimin e mielinës, pra veprojnë në mënyrë të njejtë si qelizat e Schwann në sistemin nervor periferik.

Oligodendrociti, mbulon disa internode të aksoneve, ne ndyshim nga qelizat Schwann, që mbulojnë vetëm një

internod.

Në seksionet indore, oligodendroglia identifikohet nga prania qelizave me berthama të vogla, rruzullake (si

limfociti) dhe te vendosura ne rradhë.

Demtimet e oligodendroglisë do të shprehen me semundje demielinizuese të fituara, si skleroza multiple,

leukodistrofia etj.

Qelizat ependimale. Janë qelizat veshëse të kavitetetve ventrikulare të trurit dhe njëkohësisht kanë lidhje të

ngushtë me qelizat kuboidale të pleksit korioid.

Demtimi i ependimës shoqërohet me proliferim lokal të astrociteve subependimale, që krijojnë ngritje të vogla,

të deformuara në sipërfaqen e ventrikujve, të quajtur granulacione ependimale.

Mikroglia. Janë qeliza me origjinë mezodermike (rrjedhin nga qelizat staminale mielloiide CFU-GM) dhe kanë

si funksion parësor aktivitetin makrofagik në SNQ.

Qelizat e mikroglisë shprehin markator të shumtë sipërfaqësorë (CR3, CD68 etj.).

Qelizat e mikroglisë i përgjigjen demtimeve me: a. proliferim, b. me zmadhimin e berthamave, te cilat zgjaten

(qelizat si bastun në neurosifiliz), c. me formim agregatesh rreth zonave të vogla të nekrozës të indit nervor

(nodulet mikrogliale), d. grumbullohen rreth trupave qelizore të neuroneve nekrotike (neuronofagia)

437

Edema cerebrale,.lakunat rrethqelizore.

Zgjerimi i ventrikujve në hidrocefali.

Hernizimi i hemisferit temporal, i ndërlikuar

me hemoragjinë e Duret.

Heemoragjia e Duret.

438

Hernizimi i tonsillave cerebellare në foramen

magnum.

Hematoma subdurale.

Komprimimi i materies trunore.

Hemoragjia akute subaraknoidale (e freskët).

Hematoma e trurit të vogël.

439

Aneurizma në qarkun e Willis.

Formazioni aneurizmatik me forme qese.

(shigjeta)

Pika hemoragjije (Petekie) të shumta në trurin

e të lindurit me insuficience akute respiratore

nga semundja e membranave hialine.

Hemoragjia intracerebrale, ne nivelin e

nukleusit bazal të hemisferit të djathte të trurit.

Hemoragji intracerebrale, në nukleuset bazal

të hemisferit të majtë, me inondim në dy

ventrikujt laterale.

440

Keqformim arteriovenoz, i shtrirë në materien

e bardhë dhe në kortikalen e hemisferit të

majtë të trurit.

Keqformim arteriovenoz: Vaza arteriale dhe

venoze me kaliber të madh në brendesi të

materies trunore, te nderlikuara me hemoragji

perivaskulare dhe intratrunore.

Infarkti hemoragjik periferik i materies

trunore, me mbizotërim në koren e trurit

Infarkti në nukleuset bazale.

Demtim unilateral, i nderlikuara me ngushtim

e hapsirës të ventrikulit lateral të majtë.

441

Nekroza sublaminare e korteksit, me humbje

substancës gri.

Korteksi vegjetativ.

Infarkt iskemik i trurit me likuidifikim të

materies trunore..

Neuronet e kuq në infarktin iskemik te trurit.

Infarkti me shtrirje difuze ne kortikalen e

trurit.

442

Infarkt iskemik i gjerë në hemisferin e majtë

të trurit.

Infarkt iskemik i nukleusit lentikular dhe i

kapsulës interne, të hemisferit të djathtë

(shigjeta).

Infarkt i vjeter i trurit.

Grumbuj makrofagësh ne paretet e

pseudokistës dhe reaksioni i glise.

Infarkt i vjetër i trurit me reaksion difuz të

glisë dhe grumbullime makrofagesh.

443

Infarkt i vjeter i trurit.

Reaksioni i makrofageve ne paretet e

pseudokistes.

Makrofaget kane citoplazmen te mbushur me

vakuola yndyrore (foam cells).

Semundja e hipertensionit arterial.

Nekrozza fibrinoide e paretit te arteries

trunore.

(Ngjyrimi me teknikën e PAS).

Emboli dhjamore ne materien trunore.

(Ngjyrimi histokimik me Scharlat).

Meningiti purulent.

Masa e qelbit mbushin gyruset e trurit, me

hiperemi dhe edeme.

444

Meningiti purulent.

Eksudat purulent nen cipat e trurit, peri-

endovaskulit i vazave meningeale; infiltrate

inflamatore purulente perivaskulare, ne vazat e

vogla te kores se trurit. .

Absscesi i hemisferit anterior te trurit.

Masa e abscesit, me qendren nekrotiko-

purulente.

Absscesi i trurit ne fazen e organizimit.

Ne periferi te abscesit, shihet ind granulacioni,

qe depeerrton ne brendesi te qendres

nekrotiko-purulente.

Tabes dorsalis.

445

Tabes dorsalis

Demielinizim i rëndë kordoneve posteriore të

medulla spinale, në të semurë me sifili.

Encefalitti viral.

Neurofagia.

Neuroni i rrethuar nga mikroglia.

Encefaliti japonez:

Infiltrate perivaskulare, edema perivaskulare

dhe periqelizore dhe vatra nekroze spongioze.

446

Encefaliti japonez:

Edema periqelizore dhe vatra nekroze

spongioze, me infiltrate limfocitare dhe me

grumbullim makrofagësh.

Hemoragji trunore në infeksion me HSV.

Encefaliti akut Virusi Herpes Simplex.

Në qelizat nervore shihet prania e

inkluzioneve virale, si dhe edema spongioze e

lëndës së bardhë trunore.

Encefaliti akut nga Citomegalovirusi.

447

Panencefaliti sklerotizant subakut.

Neuronet e hypokampit: trupat e Negri

Iinkluzionet eozinofilike intracitoplazmike të

neuronit.

Miellopatia në infeksionet me HIV (SIDA).

Leukoencefalopatia multifokale progresive.

Vatra multiple demielinizimi te trurit.

448

Leukoencefalopatia multifokale progresive.

Pamje e zmadhuar e demtimeve

demielinizuese.

Poliomieliti.

Demtimet inflamatore dhe atrofia e medulla

spinale.

Aspergiloza e trurit.

Infiltrim i paretit te vazes trunore nga

aspergili.

Kisti toksoplazmozes ne tru.

449

Oocisti i toksoplazmozes, i evidencuar me

imunofluoreshence.

Pllaka me β-fibrile në sëmundjen Kuru.

Sëmundaj e Creutzfeldt – Jacob.

Degjenerimi spongioform i trurit.

Skleroza multiple.

Pllakat në lëndën e bardhë të trurit.

450

Skleroza multiple.

Demielinizim subakut i lendes se bardhe te trurit.

Semundja Alzheimer.

Atrofia e hemisferave të trurit

Semundja Alzheimer.

Pamja mikroskopike e pllakave senile të trurit

Semundja Alzheimer.

Pllakat senile në imprenjimin argjentik.

451

Pllakat senile në korteksin cerebral, në sëmundjen

e Alzheimer.

Sëmundja Alzheimer.

Angiopatia amiloide (Kongo e kuqe).

Neuroni me shtim të neurofibrileve brenda

citoplazmës.

Imunofluoreshenca. Trupat e Hirano (Shigjetat).

452

Semundja e Pick.

Atrofia e trurit.

Sëmundja e Pick.

Pamja mikroskopike e trupave të Pick në

materien trunore.

Sëmundja e Parkinson.

Humbja e substances nigra (djathtas).

Trupat e Lewy: substanca nigra.

Truri normal S. Parkinson

453

Imunohistokimia:

Pozitiviteti i antitrupave antisinukleina ne

neuronet dhe ne qelizat gliale.

Semundja e Huntington.

Atrofia e trurit, me zgjerim te hapsires te

ventrikujcve laterale.

Semundja e Huntington.

Humbja masive e neuroneve dhe glioza difuze.

SLA (Skleroza Laterale Amiotrofike).

Mungesa e korna anterior ne medulla spinale.

454

SLA (Skleroza Lateraale Amiotrofike).

Atrofia e nervave motore.

Leukodistrofia metakromatike.

Qeliza nervore me citoplazem te mbushur me

gangliozid GM2.

Qeliza nervore e mbushur me vakuola me

permbajtje sfingomieline

Normale SLA

455

NEOPLAZITË

E SISTEMIT NERVORË

QENDRORË.

15.2

456

Astrocitoma e trurit të vogël.

Astrocitoma pilocitike.

Grumbuj qelizash neoplazike të ndara nga

fibrat Rosenthal.

Astrocitoma difuze.

Astrocitoma anaplazike.

457

Astrocitoma anaplazike.

Imunopozitiviteti per Ki-67.

Glioblastoma.

Ependimoma.

Ependimoma.

Qelizat neoplazike me vendosje në trajta rozete

perivaskulare.

458

Medulloblastoma e trurit te vogel.

Aspekti mikroskopik i medulloblastomes.

Meningeoma me invadim te kockes te kafkes.

Meningeoma psamomatoze.

459

Meningeoma anaplazike.

Meningeoma meningoteliale.

Imunoperoksidaza. Evidencohet prania e

faktorit VIII ne paretet e kapilareve.

Meningeoma sekretiva. Grupe qelizash

meningeale, me citoplazem globoze, te

mbushur me materiale amorfe.

(Ngjyrimi me toludina blu).

Leptomeniningiti karcinomatoz.

460

461

Mjekësia është art, që ushtrohet me synim për të zbuluar vetveten.

Emile Dechamps.

Neuropatitë janë sëmundje, që kanë në themel dëmtimet morfologjike dhe funksionale të një, apo të disa

nervave periferike.

Neuropatitë janë semundje parësore dhe të izoluara, ose zhvillohen si nderlikime të një semundje sistemike;

por mund të jenë dhe me natyrë hereditare, ose të fituara.

Nervat periferike i përgjigjen në dy mënyra demtimit të qelizave të Schwann dhe demtimit të aksoneve:

a. Sëmundje, që lëndojnë qelizat e Schwann dhe që shkaktojnë demielinizimin segmentar.

b. Sëmundje, që dëmtojnë neuronet dhe aksonet, duke u ndërlikuar me degjenerimni aksonal.

Në disa patologji, degjenerimi aksonal mund të pasohet me rigjenerimin të aksoneve dhe me rinervimin e

muskulit. Shumë sëmundje të muskujve lidhen me dëmtime të nervimit.

Proçeset patologjike kryesore, që demtojnë muskujt e skeletit, janë atrofia dhe prishja e inervimit, të pasuara

me degjenerimin e aksoneve dhe gjendjet e shkaktuara nga vuajtja primitive e fibrave muskulare - miopatitë.

Në varësi të shpërndarjes të dëmtimeve, neuropatitë klasifikohen në disa forma:

- Mononeuropati. Kur lendohet vetëm një nerv, si ndodh në sindromën e tunelit karpal.

- Mononeuropati multiple. Kur preken dy ose me shumë nerva në vende të ndryshme.

- Multineuropati. Kur lëndohen disa nerva njëkohësisht, ose në kohë të ndryshme njeri pas tjetrit, në mënyra

asimetrike dhe vatërore (prekja e nervave në poliarteritin nodoz).

- Polineuropati. Kur dëmtimi ështe sistemik dhe intereson nervat në mënyrë bilaterale dhe simetrike, si ndodh

në neuropatitë hereditare sensitive dhe motore.

Në varësi të tipit të demtimit, semundjet e nervave periferike ndahen ne dy grupe:

a. neuropatite aksonale, te cilat perfaqesojne rreth 80 % te rasteve

b. neuropati demielinizuese (20 % e rasteve).

16 SSËËMMUUNNDDJJEETT EE SSIISSTTEEMMIITT NNEERRVVOORRËË PPEERRIIFFEERRIIKK

462

Demielinizim segmentar i fibrave nervore.

(Shigjetat).

Makrofagu duke gllabëruar qelizën

e Schwann.

Rigjenerimi i aksoneve nervore.

(Ngjyrimi me blu-toluidine).

Neurinoma e Morton.

463

Neurinoma pastraumatika.

Schwannoma malinje.

Fibrat muskulare të tipit I

(ATP-aza pozitive).

Fibrat muskulare të tipit II

(ATP-aza pozitive).

464

Atrofia muskulare nga denervimi kronik.

Atrofia muskulare infantile.

Atrofia muskulare nga denervimi kronik.

Shprehja e ATP-azes

Imunohistokimia:

Fibrat e tipit 1° janë të gjera, ato të tipi 2°

janë të vogla.

465

Fibrat target (zona qendrore e qartë).

(Ngjyrimi me blu-toluidinë).

Atrofia muskulare spinale.

Atrofia muskulare spinale në sëmundjen

e Werding Hoffmann.

Atrofia muskulare në semundjen e tetanozit.

466

Miopatia anulare e fibrave muskulare.

Miopatia mitokondriale.

Shprehja e distrofinës në muskulaturën

normale

(Imunohistokimia).

Pakësimi distrofinës në miopatinë Becker.

(Imunohistokimia).

467

Distrofia muskulare e Emery-Dreifuss.

Fibroza endomiosale (shigjeta).

Distrofia muskulare e Becker.

Ngjyrimi me eozine – hematoksiline.

Distrofia muskulare e Becker.

Imunohistokimia: shprehja e esterazave.

468

Distrofia miotonike e tipit DM1.

Distrofia miotonike e tipit DM2.

Grumbuj vakuolash në fibrat muskulare.

Deficit i acid-maltazes ne muskul.

Miopatia me fibra të kuqe (Shigjeta).

469

Miopatia nga lovastatina.

Ngjyrimi me blutoluidinë, per te evidencuar

fibrat e demtuara.

Miopatia me berthama me vendosje qendrore

në qelizat e muskulaturës..

Papulat e Grotton ne pjesen anesore te gishtit

te dores.

Polimioziti

Infiltrati limfocitar me shtrirje perivaskulare.

470

Mioastenia grave.

Vatër me grumbullim të dendur limfocitesh

(limforragjia).

Mioastenia grave.

Në junksionin neuro-muskular është pakësuar

pozitiviteti për esterazat.

471

Njeriu fillon të vdesi, para se të jetë i lindur tërësisht.

Erich Fromm

Skeleti, ose më saktësisht endoskeleti, formohet nga bashkësia anatomike e 260 kockave, të vendosura në grupe

dhe të lidhura mes tyre me artikulacionet, duke formuar komplekse skeletike të veçanta si kraharori, kafka, kolona

vertebrale dhe gjymtyrët.

Pa kockat e skeletit, trupi i njeriut do të shndërrohej në një rruzull pastoz indesh dhe organesh, që do të levizte

vetëm duke u zvarritur.

Skeleti realizon mbështetjen mekanike dhe homeostazën minerale të organizmit.

Kockat e skeletit, ne veçanti dhe se bashku kryejne disa funksione:

- Në brendësi të kaviteteve dhe të lakunave, kockat bujtin elementet hemopoietike;

- Duke u kombinuar mes tyre, formojnë komplekse kavitare të veçanta, ku strehohen dhe mbrohen organet.

- Kryejne homeostazen e kaalciumit dhe te kriorave te tjera minerale.

- Përcaktojnë stabilitetin struktural, formën, përmasat dhe pozicionin vertikal të trupit të njeriut.

- Sistemi i kockave, me anë të artikulacioneve dhe muskujvet, kryen lëvizjet e gjymtyrëve e të shumë pjesëve të tjera

trupit dhe realizon ecjen në pozicionin vertikal.

Patologjitë e kockave, të kartilagove dhe të kyçeve, ndikohen nga ndryshimet strukturale dhe funksionale të

këtyre formacioneve indore.

Shprehja klinike mbizoteruese e patologjive të skeletit është dhimbja, e provokuar nga ndryshimet strukturale

(fraktura, mikrofraktura, shqitja e kores kockore, dukurite inflamatore të legimenteve e kartilagove kockore etj).

Nga çrregullimet mekanike të skeletit, si nga komprimimi (shkakton deformime të kockore dhe modifikime

strukturale), ose shprehen me vështirësi në ecje, duke u shprehur me invaliditet, që jo rrallë diktojne regjim shtrati.

17 SSËËMMUUNNDDJJEETT EE SSKKEELLEETTIITT DDHHEE TTEE IINNDDEEVVEE TTEE BBUUTTAA

472

SËMUNDJET

E SKELETIT.

17.1

473

Vendosja e osteoblasteve në sipërfaqen

kockore dhe të osteociteve në lakunat e

kockës.

Osteoblastet mbi kocken e neoformuar (a),

ndersa ne qender ndodhet osteoklasti (b).

Pllaka e kockes fetale.

Struktura lamelare e kockës kompakte.

Pamje në miksrskop me dritë të polarizuar,

ku shprehet me dikroizëm dhe birafrigjenca..

a

b

474

Displazia fibroze e kockës.

Osteogneza imperfekte kongenitale, tipi II.

(Pamja e brinjëve në autopsi

dhe në ekzaminimin radiologjik).

Osteoartroza.

Osteopetroza (shtimi i osteoklasteve).

475

Osteoporoza e vertebrave, me shtypje dhe

deformim të trupave vertebrale.

Osteoporoza.

Modifikimi i kockës në të semurët me

hiperparatiroidizëm.

Osteomalacia (mungesë mineralizimi).

476

Ekzaminimi radiologjik.

Osteomalacia dhe deformimi i kockave ne

Rakitizem hypfosforemik.

Osteomalacia në rakitizëm.

Fraktura e brinjës (A).

Formimi i kallusit, që lidh dy skajet e

brinjeve (B).

Kallusi kartilaginoz në frakturën e kockës.

A

B

477

Osteonekroza e kokes se femurit.

(Forma trekendeshe), ne semundjen e

Johnson.

Osteonekroza jovaskulare.

Osteomieleiti akut me inflamacion difuz

nekrotiko-purulent dhe sekuestra kockore.

Osteomieliti tuberkular.

Granuloma epiteloide me qeliza gjigande të

Langhans dhe nekroza kazeoze qendrore.

478

Mioziti osifikant.

Sëmundja Paget.

Indi kockor me pamje si mozaik.

Sëmundja Paget.

Pamja e osteitit deformues.

Fibroma osifikante.

479

Osteoma.

Osteoidosteoma.

Osteoblastoma.

Osteosarkoma

480

Osteosarkoma me interpozicion kartilaginoz.

Kondroma

Kondromsarkoma periostale me pamje

miksokondroide.

Kondromsarkoma

Pozitive imunongjyrimi i proteines S-100.

481

Kondroblastoma.

Fibroma jo e osifikuar.

Tumori me qeliza gjigande i kockës.

Tumori me qeliza gjigande i kockes.

Qelizat gjigande multinukleare janë pozitive

për fosfataza acide.

482

Sarkoma e Ewing.

Sarkoma Ewing.

Qelizat neoplazike pozitive për CD99.

Sarkoma e Ewing / PNET.

483

PATOLOGJIA

E ARTIKULACIONEVE.

17.2

484

Osteoartriti.

Ndryshimet morfologjike në kokën e femurit.

Osteoartriti kartilaginoz, me formim indi

fibroz.

Sinoviti akut purulent, me vatra nekroze.

Synoviti reumatoid.

485

Nyje e artritit reumatoid në kocke.

Nyjet e gutes – tofi-gutike.

Kista sinoviale e dorës.

Sinoviti villonodular i pigmentuar.

486

Sinoviti villonodular i pigmentuar.

(Pamja e zmadhuar)

Nyje sinoviale kondromatoze.

Tumori tendosinovial

me prani histiocitesh dhe qelizash gjgande

multinucleare.

Tumori gjigandoqelizor i kellefit te tendinit.

487

PATOLOGJIA

E INDEVE TË BUTA.

17.3

488

Fashiti nodular i nënlekurës.

Fibroma aponeurotike me vatër kalcifikimi.

Fibroma desmoplazike.

Fibrosarkoma.

Grupe fibrobllastesh anaplazike, me berthama

të medha hiperkrome dhe me mitoza.

489

Dermatofibrosarkoma protruberans.

Dermatofibrosarkoma protruberans e

pigmentuar.

Fibrosarkoma protruberans e pigmentuar.

Histiocitoma fibroze malinje.

490

Rabdomioma.

Rabdomiosarkoma.

Angiomioma në indet e buta..

Proliferimi emdotelial në Sarkoma Kaposi.

491

Sarkoma sinoviale.

Imunohistokimia.

Pozzitivitet difuz i shprehjes të citrokeratinave

në sarkomën sinoviale.

492

493

“Asnjë i sëmurë nuk duhet të vdesi nga melanoma”.

Bernard Ackerman

Lëkura është organi kompleks multifunksional, që mbështjellë dhe ruan integritetin e organizmit të njeriu,

me rol në mbajtjen e homeostazës, madje vepron si membranë gjysëmpershkuese për bashkeveprimet dhe

shkembimet ndërmjet mjedisit të jashtëm dhe të brendshëm.

Këto atribute të posaçme kryhen nëpërmjet turnoverit anatomik të lekures, me aktivizimin e mekanizmave

neurohumorale, me funksionimin e strukturave anekse, të perfaqesuara nga njësitë e shumta pilosebace dhe

gjënderrat sudoripare (të djerses), të cilat së bashku mbrojnë lekurën nga diz-hidratimi, rregullojnë shpër-

ndarjen e nxehtësisë në trup.

Struktura hiperkeratotike e sipërfaqes së lekurës, gjenderrat sebace dhe sudoripare, si dhe panikuli adipoz

subkutan, e mbrojnë lekurën nga veprimi i agjentave të ndryshëm demtues mjedisor.

Një rol të veçantë në mekanizmat mbrojtëse të lekures, ka pigmenti melanina e prodhuar nga melanocitet.

Ky pigment funksionon si barrierë për rrezet ultraviolet, duke e ulur efektin demtues të tyre ndaj keratino-

citeve, ndaj vetë melanociteve dhe të strukturave në thellësi të dermës.

Strukturat anatomike perberese të lekures si epiderma, derma, indi fibrokonjuktival dhe dhjamor hypoder-

mik, gjenderrat e djerses dhe te yndyrnave, sistemi i pasur vaskular, sistemi nervor dhe tipat e ndryshme te

receptoreve nervore, garantojnë nivelet e plasticitetit dhe të permeabilitetit, që së bashku formojnë një barrierë

mbrojtëse, e cila ndalon, ose lejon lëndët ekzogene të depertojnë në brendësi të lëkurës, ku mund të krijojnë

modifikime të mikromjedisit, madje agjentët agresiva, mund të lëndojnë dhe sistemin imunitar.

Lëkura kryen funksione reale imunitare, pasi është e paisur me një sistem imun specifik.

Lëkura merr pjesë në dukuritë e trofizmit dhe të ushqyeshmërisë të organizmit, madje shpreh aspekte të

gjendjes karenciale të organizmit, ose të mbingarkesave nutricionale, prandaj quhet si “pasqyra” e gjëndjes së

përgjithëshme shëndetësore të organizmit.

Pra, lëkura është më tepër se një organ, është një sistem kompleks multistruktural dhe multifunksional,

është “dritaria” ku shprehen patologji të ndryshme të izoluara organesh dhe sistemike, është selia e një numëri

të konsiderueshëm patologjishë parësore dhe dytësore.

8

SSËËMMUUNNDDJJEETT EE LLËËKKUURRËËSS 18

494

Epiderma, me dukuritë e akantozës.

Epiderma me dukuritë e hiperkeratozës.

Dëmtimet buloze të lëkurës.

Bulat intraepidermike në dermatitin

fotoalergjik.

Dëmtimet buloze të lëkurës.

Bula subepidermike me përmbajtje eksudati

seroz dhe elemente infamatore mononukleare.

495

Impetigo buloza.

Eritema papulo-veshikuloze Gianotti-Crosti.

Akrodermatiti i Darier.

Dermatiti spongiolitik.

Forma akute e dermatitit të kontaktit.

496

Dermatiti spongiolitik.

Forma akute e dermatitit të kontaktit.

Forma kronike e dermatitit të kontaktit.

Eritema multiforme.

Vatra të gjera me vatra apoptoze të qelizave

epidermale.

Psoriaza

Parakeratoza e epidermes e shprehur me

kruste ne lekuren e berrylit.

497

Psoriaza

Parakeratoza siperfaqesore e epidermës.

Psoriaza

Parakeratoza siperfaqesore e epidermës.

Lichen planus.

Lichen planopilaris.

498

Dermatiti seborroik

Dermatiti psoriaziform.

Bulat subepiteliale

në sëmundjen e Hailey - Hailey.

Graft – Versus – Host Disease.

499

Pemfigus fogliaceo.

Pemfigus fogliaceo: Imunofluoreshenca.

Pemfigoidi buloz.

Pemfigoidi vulgaris.

500

Dermatitit herpetiform i Durhing.

Ekzema

Epidermoliza bulloze.

Eritema nodosa

501

Cheratoacantoma.

Cheratosi actinica hipertrofica-CornoCutaneo

Cheratosi Seborroica Pigmentata.

Verruca vulgaris.

502

Verruka plana me qelizat koilocitike.

Panikuliti lobular.

Molluscum contagiosum.

Herpes Simpleks.

Qelizat epidermale me inkluzione virale.

503

Akne vulgare..

Eritema makulo-papulare, me çarje të folikulit

pilifer dhe prani e vatres të inflamacionit

granulomatoz.

Trikilemoma.

Hydroadenoma.

504

Ksantogranuloma e lekures.

Impetigo contagiosum

Impetigo contagiosum

Pytiriasis rosacea.

505

Folikuliti i Malassezial.

Pytirosporum folliculitis.

Folikuliti i herpetik i ulçeruar me prirje formim

abscesi.

Aktinomukoza e lekurës.

Lepra lepromatose.

Infiltrate elementesh limfocitar ne interstc dhe

bacilet Hansen ne grumbuj në brendësi të

citoplazmës të histiociteve.

506

NEOPLAZITË E LEKURËS

18.2

507

Histiocitoza me qeliza Langerhans.

Mycosis fungoides.

Mycosis fungoides.

Infiltrate me limfocite të vegjel dhe limfocite

Intermediare në dermën edematoze.

Limfohisticitoza hemofagocitica

Karakterizohet me reduktim funksionale të

qelizave Natural Killer (NK) dhe limfociteve të

mëdha me granula, që vrasin qelizat bersaglio.

508

Karcinoma In Situ në sëmundjen e Bowen.

Karcinoma skuamoqelizore

në semundjen e Bowen.

Karcinoma skuamoqelizore akantolitike

Karcinoma skuamoqelizore me perla keratine.

509

Karcinoma bazoqelizore e lekurës, ne stadet

fillestare te invazionit.

Karcinoma bazoqelizore

Karcinoma bazoqelizore pigmentata.

Karcinoma bazoqelizore sklerotizante.

510

Karcinoma e qelizave Merkel.

Karcinoma e qelizave Merkel.

(pamja e zzmadhuar e qelizave neoplazike).

Limfoma limfobllastike.

Sarkoma e Kaposi.

511

Kondroid sirengeoma.

Lipoma e hypodermës.

512

NISHANAT E LEKURËS

18.3

513

Nishani blu.

Struktura papillomatoze (si manaferrë).

Nevus blu – nishani blu.

Nishani i Spitz

Nishani i Spitz.

Grumbujt e qelizave të ngarkuara me

melaninë.

514

Nevus congenita.

Nishani kongenital me puthje.

Nishan i ndare: gjysma në palpebrën e sipërme

dhe gjysma në palpebrën e poshtëme dhe kur

mbyllen palpebrat dy gjysmat e nishaneve

puthen së bashku.

Nishani i Reed.

Nishani (nevus) intradermal.

515

Nishani i Souton.

Nevus melanocitik composto.

Nevus melanocitik composto.

(imazh i zmadhuar).

Nevus melanocitik composto.

(detale histoligjike të strukturës).

516

Nevus sebaceus Jodassohn.

Hamartoma e gjëndërrave sebace dhe

acantoliza papillomatoze e epidermës.

Halò Nevus.

Halò Nevus.(Pamja e zmadhuar).

Nishani melanocitik junksional.

517

MELANOMA.

18.4

518

Melanoma

Shenjat ABCDEFG.

Melanoma.

Qelizat poligonale, me bërthama pleomorfe

dhe melanina ne citoplazëm.

Melanoma.

Pamja e formës me rritje radiale.

Melanoma.

Pamja e formës me rritje vertikale në dermë.

519

Melanoma.

Qeliza neoplazike permbanë shumë

melanosome, me nukleola prominente dhe

prishje te lidhjeve nderqelizore.

Melanoma me difuzione siperfaqësore.

Melanoma.

Forma nodulare.

Melanoma.

Forma nodulare, me mitoza të shumta.

(Në tre majat e shigjetave të bardha).

520

Metastaza në limfonodul e melanomës.

Melanoma acrale lentigiginosa

Lentigo malinje.

Lentigo malinje.

521

Jeta është fëmijëria e pavdekshmërisë tonë.

Johann Wolfgang von Goethe

Sytë janë dy organet e shqises të shikimit, që mbledhin informacionin fotonik nga mjedisi rrethues.

Sytë nuk janë thjeshtë pasqyrë e botës reale, por organe komplekse, që mbledhin dhe rregullojnë

intensitetin e fluksit të dritës, e fokalizojnë me sistemin e lenteve, e transmetojnë si imazh në retinë, ku

transformohet në sinjale elektrike, të cilët nëpërmjet nervave optike shkojnë në koren e trurit, ku

përpunohen dhe interpretohen.

Kapaciteti shikues është ndër aspektet themelore, që e kushtëzon jetën, prandaj pakësimi, ose humbja

e shikimit, e kompromentojnë cilësinë dhe autonominë e jetës të njeriut.

Sytë janë organet, ku mjeku, mund të identifikoi një seri rrethanash fiziopatologjike të lëndimit të

mikroqarkullimit dhe të disa sëmundjeve të tjera sistemike.

Disa rrethana patologjike janë tipike vetëm për syrin (glaukoma, katarakta, retinitet etj), ndërsa

shumica e patologjive të syve, janë të njejta me ato të organeve të tjera, me veçori se janë të modifikuara

nga specifiteti i strukturave anatomike dhe i funksioneve speciale të syve.

8

SSËËMMUUNNDDJJEETT EE SSYYRRIITT 19

522

Neovaskularizimi i retinës.

Degjenerimi makular i retinës.

Degjenerimi makular i pleqërisë.

Foro makulare idiopatik..

Pamja me OTC e dëmtimeve të retinës (a), e

krahasuar me retinën normale

Retinopatia e prematurit.

Shigjetat tregojnë vijën ndarëse në retinë.

a

normale

523

Kristalini:

a. Pamja normale, kristalini është transparent;

b. Pamja opake në kristalinin me katarakta.

Skema e zhvillimit të glaukomës.

Gropëzimi i papillës të nervit optik.

Keratiti bakterial.

a b

524

Keratiti ulçerozo-herpetik.

Uveiti.

Oftalmiti nga Candida albicans.

Retiniti pigmentoz.

525

Edema papillare.

Retiniti.

Edema hidropike e qelizave dhe infiltratet

limfocitare në retinë.

Retiniti nga CMV.

Imunoperoksidaza: qelizat e retinës pozitive

për antitrupat anti-CMV.

Koloboma e retinës.

526

Koloboma e nervit optik.

Konjuktiviti akut purulent.

Streotokokët (Gram pozitive) të fagocituar nga

PMN neutrofile.

Konjuktiviti kronik (Kalazion).

Konjuktiviti kronik (Kalazion).

Inflamacion limfocito-plazmocitar dhe

makrofagët rreth dhe në brendësi të nekrozës.

527

Blefaritis.

Byci (absces i vogël në rrënjën e qerpikut).

Pterigio.

Keratiti ameboik

Ndërmjet fibrave kolagene të korneas, shihen

trofoxoitet e Acanthamoeba.

(Rast i diagnostikuar pas heqies te korneas)

528

Xantoma e konjuktivës.

Shtresa subepiteliale e mbushur me lipofagë

(foam cells).

Retinoblastoma.

Retinoblastoma.

Qelizat neoplazike me vendosje në trajtë

rozetash.

Retinoblastoma.

Rozeta e Flexner

529

Retinoblastoma me invadim te nervit optik

Glioma e nervit optik.

Melanoma e retinës.

1. zona e melanomës,

2. zona jomelanomike,

3. retina e shqitur,

4. nervi optik,

5. kristalini.

Nevusi blu i syrit me qeliza boshtore, me

permbajtje melanine.

1

2

5

3

4

530

Melanoma e konjuktivës.

Melanoma malinje.

Katër muskujt e syrit.

Dy muskujt rectus dhe dy muskujt oblicus.

Irisi me mozaiçizëm metakromatik.

531

Anatomia patologjike ёshte “kufiri” pa fund i shkencёs mjekёsore.