IntergovernmentalOceanographicCommission

National Oceanicand AtmosphericAdministration

International Tsunami Information Center

WW

W.T S U N A M I WAVE.O

RG

INTE

RN

ATIO

NAL TSUNAMI INFORMATION CEN

TER

Servicio Hidrográfico y Oceanográfico de la Armada de Chile

United NationsEducational, Scientific and

Cultural Organization

International Tsunami Information CenterA UNESCO/IOC - NOAA PartnershipE-mail: itic.tsunami@noaa.gov Web: http://www.tsunamiwave.org© ITIC 2013

‘Ike nā lonoa o ke kanaka i ka hiki ‘ana mai o ke kai hoʻēʻe.E makaʻala i nā hōʻailona o ke kai hoʻēʻe ma ke ao kūlohelohe.

MA KA LONOA ʻILI - ʻO ke ōlaʻi nui kekahi kumu o ke kai hoʻēʻe. - Ua naue ikaika ka honua, ua nāueue a lōʻihi paha?

MA KA LONOA MAKA - Ma mua o ke kai hoʻēʻe, he mimiki ke kai a emi loa a e

ʻike ʻia ana ka hāpapa, nā pōhaku, a me nā iʻa pū kekahi o ka papakū o ke kai.

- He mau nalu nunui ke kai hoʻēʻe e poʻi ana ma luna o ka ʻāina a hālana ka wai ma ka lihikai.

- ʻIke ʻoe i ka mimiki o ke kai a i ʻole ke kū ʻana aʻe o nā nalu nui?

MA KA LONOA PEPEIAO

- I ka hiki ʻana mai o ke kai hoʻēʻe, ʻano ʻē ke kai, e kū ana nā nalu nui, a e lohe ʻia ana ke kani nākolokolo nui, kohu like me ke kaʻaahi a mokulele paha ke kani.

- Lohe ʻoe i ke kani nākolokolo?

E HOLO - Mai kali i ke kauoha hoʻohaʻalele kūhelu. - E haʻalele koke i ka lihikai. - E holo i uka. - Inā ʻike ʻoe i ke kai hoʻēʻe e hiki mai ana, e HOLO!

E nānā i www.tsunamihawaii.org no ka ʻike e pili ana iā Hawaiʻi.

ʻIKE NĀ LONOA I KE KAI HOʻĒʻE

HE AHA KĀU HANA?

Pacific Tsunami Warning Center Web: https://tsunami.gov

International Tsunami Information CenterA UNESCO/IOC - NOAA PartnershipE-mail: itic.tsunami@noaa.gov Web: http://www.tsunamiwave.org

W

WW.T S U N A MI WAV E.O

RG

INTE

RN

ATIO

NAL TSUNAMI INFORMATION CEN

TER

© ITIC 2014

1. ʻO ke kai hoʻēʻe, he mau nalu weliweli ia e ʻeʻe nui ʻana ma luna o ka ʻāina a e lawe nui ana i ka wai kai a hālana ma ka lihikai no kekahi mau hola. Inā aia ʻoe ma kahi kokoke i ke kahakai a ʻike ʻoe i ke ōlaʻi, e makaʻala i nā mea hāʻule a heleleʻi. Inā ʻoe ma loko o ka hale, e PUPUE i lalo, PALE i ke kino, a e KALI a pau ke ōlaʻi. Aia a pau ke ōlaʻi, e holo koke i uka. MAI KALI ʻoe a lohe ʻia ke kūkala pōʻino.

2. Ke puka mai KE KŪKALA MAKAʻALA KAI HOʻĒʻE (Tsunami Watch), he hiki mai paha ke kai hoʻēʻe. E makaʻala i ke kūkala nūhou. E nānā i ka puke helu kelepona e ʻike inā aia ʻoe ma ke kāʻei kai hoʻēʻe.

3. Ke puka mai KE KŪKALA HOʻOMAOPOPO KAI HOʻĒʻE (Tsunami Advisory), e ʻike ʻia ana ke kōʻieʻie o nā au kai a me nā nalu pōʻino ma kahakai. ʻAʻole naʻe paha e hālana nui ke kai i uka loa o ka ʻāina. E haʻalele i ka lihikai. E haʻalele i nā awa kū moku a e holo nā moku i ke kai hohonu inā lawa ka manawa.

4. Ke puka mai KE KŪKALA PŌʻINO KAI HOʻĒʻE (Tsunami Warning), e hālana nui ana ke kai i uka o ka ʻāina. Ke pono ka haʻalele ʻana, e kani ana ke oeoe. Inā, aia ʻoe ma ke kāʻei kai hoʻēʻe, e haʻalele koke no uka. Inā aia ʻoe i waho o ke kāʻei kai hoʻēʻe, e noho paʻa ma kahi āu e noho nei i ʻole nā alanui e paʻapū i nā kaʻa he nui.

5. E hoʻolohe i ka lēkiō, kīwī, a lēkiō anilā NOAA paha no ka ʻike pōulia. E noho nō ma kahi palekana a kali i ke kūkala palekana ʻana mai a ka Civil Defense/Department of Emergency Management.

6. Mai ʻoe hele i kahakai e nānā ai i ke kai hoʻēʻe. Inā hiki iā ʻoe ke ʻike i ka nalu kai hoʻēʻe, ʻaʻole e hiki ana iā ʻoe ke pakele aku. ʻO ke kai hoʻēʻe, ʻaʻole poʻi nā nalu e like me nā nalu maʻamau, no laila, mai hoʻāʻo e heʻe nalu.

7. He koʻikoʻi nō nā kūkala pōʻino a pau. Ua hala he 61 mau kānaka ma Hilo i ke kai hoʻēʻe o ka makahiki 1960. Ua kuhihewa lākou he kūkala ʻolohewa, a ua maliu ʻole i ke kūkala pōʻino.

E nānā i www.tsunamihawaii.org no ka ʻike e pili ana i ke kai hoʻēʻe ma Hawaiʻi.

NĀ LULA PALEKANA NO KEKAI HOʻĒʻE MA

HE AHA KĀU HANA?

HAWA I ‘ I

NO KE KAI HOʻĒʻENĀ NĪNAU MAʻAMAU

NĀ ʻIKE KOʻIKOʻI

ʻŌLELO HAWAIʻI

E hoʻomākaukau i kēia lā no ke kai hoʻēʻe

E aʻo ʻoe e pili ana i ke kai hoʻēʻe a e pakele i ka make!

HE AHA KĀU HANA KE LOHE ‘OE I KE KŪKALA PŌʻINO KAI HOʻĒʻE?

• Aia a pono ka haʻalele ʻana, e kani ana ke oeoe. E ʻike ʻia ana nō paha ka hālana o ke kai ma ʻō ma ʻaneʻi o ka ʻāina. Mai hele ma kahi o nā kahawai me nā ala wai ʻoiai ikaika nā nalu me nā au.Inā ʻaʻole ʻoe ma ke kāʻei kai hoʻēʻe, e noho nō ma kou wahi, i ʻole nā alanui e paʻapū i nā kaʻa.

• E hoʻolohe i nā kānela lēkiō a kīwī o Hawaiʻi, i HNL.info, a i ʻole, i ka lēkiō anilā NOAA no ka ʻike e pili ana i ka pōʻino. (Malia, ʻaʻole e loaʻa ka nūhou no Hawaiʻi ma nā kānela o waho.)

• Inā aia ʻoe ma ke kūlanakauhale me nā hale nuʻuoʻa, ʻo ka piʻi ʻana i luna ke ala pakele. Inā he hale i hana ʻia me ke kimeki a he ʻumi a ʻoi mau papahele, e piʻi ʻoe i ka papahele ʻehā a ma luna aʻe paha i mea e palekana ai.E holo nā moku i ke kai hohonu, inā lawa ka manawa.

• Mai komo i nā kāʻei kai hoʻēʻe a lohe ʻoe i ke kūkala palekana kūhelu. E maliu i nā kauoha a nā mākaʻi. Mai hoʻi i nā kāʻei kai hoʻēʻe me ka ʻae ʻole o nā luna me nā mākaʻi.

• E hoʻolohe i nā kānela lēkiō a kīwī o Hawaiʻi, i HNL.info, a i ʻole, i ka lēkiō anilā NOAA no ka ʻike e pili ana i ka pōʻino, no nā wahi e noho ai ma ka pōʻino kūlohelohe, a me nā ke‘ena a kikowaena kōkua.

PEHEA E HOʻOMĀKAUKAU AI?

• E hōʻoia i ke kūlana o nā wahi āu e hele ai: he Kāʻei Kai Hoʻēʻe, he Kāʻei Kai Hoʻēʻe Ikaika Loa, a i ʻole he Kāʻei Palekana.

• E hoʻopaʻa i ka ʻike a me nā palapala ʻāina no ka pakele ʻana i ke kai hoʻēʻe ma www.honolulu.gov/dem, ma ka puke helu kelepona o Hawaiian Telecom, a i ʻole ma nā Hale Waihona Puke o ka Mokuʻāina.

• E hoʻomākaukau i ʻEKE PŌʻINO. ʻO KE ʻEKE PŌʻINO, he ʻeke a paiki ia i hoʻomākaukau ʻē ʻia me nā lako koʻikoʻi ma loko. Ma ka wā ulia pōpilikia a pōʻino kūlohelohe paha, ua mākaukau ʻē ke ʻeke, he lawe wale aku nō kāu.

HE AHA KĀU HANA NO NĀ ŌLAʻI MAMAO A ME NĀ KAI HOʻĒʻE?

No nā ōlaʻi ma nā ʻāina o ka Lihi Pākīpika, e nānā pono ʻoe i ka nūhou inā he kūkala makaʻala, kūkala hoʻomaopopo, a i ʻole he kūkala pōʻino.

HE AHA KĀU HANA NO NĀ ŌLAʻI A ME NĀ KAI HOʻĒʻE O HAWAIʻI NEI

PUPUEE pupue i lalo i ʻole ʻoe e hina i ka nāueue o ke ōlaʻi.PALEE pale i ke poʻo a me ka ʻāʻī me nā lima i ʻole ʻoe e ʻeha i nā mea hāʻule a heleleʻi. Mai noho ma kahi o nā mea aniani e like me nā puka aniani.KALIE kiʻi ʻoe i pale nou a e paʻa a hiki i ka pau ʻana o ke ōlaʻi.

• E noho nō ma kou wahi a pau ka nāueue ʻana. Inā e mau ana ka nāueue, mai puka i waho.

• Ua hana ʻia paha he kai hoʻēʻe ma muli o ke ōlaʻi. He mau minuke koe a hiki mai. Inā aia ʻoe ma kahakai, e kali ʻoe a pau ke ōlaʻi, a laila, e piʻi koke i uka, i kahi o ke Kāʻei Palekana.

• Mai kali i ke kūkala pōʻino kai hoʻēʻe.• E hele wāwae a i ʻole e holo paikikala a hiki aku i ke Kāʻei

Palekana. Mai holo ma luna o ke kaʻa.

INĀ ʻIKE ʻIA KEKAHI HŌʻAILONA, E HAHAI I KĒIA ʻŌLELO AʻOAʻO: • E haʻalele koke no ke kāʻei palekana, mai noho ma ka lihikai,

e piʻi i uka a i ʻole, e piʻi i nā papahele 4 a ma luna aʻe paha ma loko o ke hale nuʻuoʻa nona nā papahele he ʻumi a ʻoi.

• Mai kali i ke kūkala pōʻino kai hoʻēʻe kūhelu. • Inā hiki, e hele wāwae a i ʻole e holo paikikala.• Mai ʻūlū i ka paiki a miliʻapa.• Mai hoʻi i ke kahakai – e mau ana nō paha ka nui weliweli

o nalu no kekahi mau hola.OʻAHU

Department of Emergency ManagementCity and County of Honolulu

www.honolulu.gov/dem dem@honolulu.govPhone (808) 723-8960 TTY (808) 723-8966

Nā lako o ke ʻEKE PŌʻINO

Water Food Radio Flashlight

Medicine Important DocumentsFirst Aid

60120 135 150 165E 180 165W 150 135 120 105 90 75 60

0

15N

15S

30

45

30

45

60

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

67

89

1011

1213

1415

Hawai‘i

Alaska

NORTHAMERICA

SOUTHAMERICA

AUSTRALIA

ASIA

Japan

Chile

Kuril

Islan

ds

Kamch

atka

AleutianIslands1841

1964

18721946

1965

1918

1906

1819

18681877

1906

18371960

1957

1923

1952

1922

18961933

2006

2011

2009

Pā ʻo Hawaiʻi i nā Kai Hoʻēʻe(1819 - 2017)

‘ OK A M E A M A ‘ I K A M U A

CITY A ND C O U N T Y O F H O NO LULU

E M S

EmergencyMedicalServices

OceanSafety

Urgent Traffic Bulletins, Emergency Information,Severe Weather Alerts, City Information

and much more.

STAY INFORMED

Message and Data rates may apply. Message frequency depends on account settings.

DEPA

RTM

ENT

OF EMERGENCY MAN

AG

EM

EN

T

• OAHU

•

HE LEHULEHU PALEKANA, HE PAULELE

Department ofEmergencyManagement

HonoluluPoliceDepartment

Board of WaterSupply

City andCounty ofHonolulu

DOWNLOAD THEAPP TODAY

HNL.Info

Department of TransportationServices

HONOLULU

F I R E

HonoluluFireDepartment

Paid

for b

y th

e ta

xpay

ers

of th

e Ci

ty a

nd C

ount

y of

Hon

olul

u.

HE AHA IA MEA HE KAI HOʻĒʻE?

• ʻO ke kai hoʻēʻe, he mau nalu nunui, loloa, a weliweli ia. ʻAʻole ia he mau nalu no ka ʻauʻau a heʻe nalu ʻana paha. Ua ʻano like ia me ka wai hālana o ke kahawai a i ʻole ia ʻo ka piʻi koke ʻana o ke kai. ʻAʻole e poʻi ke kai hoʻēʻe e like me nā nalu maʻamau. Lawe ʻia ka pihaʻā ma nā nalu kai hoʻēʻe, e ʻoi aku ana ka pōʻino.

• Hiki mai nā nalu no kekahi mau hola. He ʻumi minuke a hiki i ka hoʻokahi hola ke kōā ma waena o nā nalu. ʻAʻole hoʻi ka nalu mua ʻo ka nalu nui loa i nā manawa a pau.

• ʻO ka māmā holo o nā nalu kai hoʻēʻe ma ke kai hohonu, ua like me ka mokulele (he 500 mile o ka hola); he mau ʻīniha wale nō kona kiʻekiʻe.

• Ke kokoke mai nā nalu kai hoʻēʻe i ka ʻāina, emi mai kona māmā holo, a piʻi nō hoʻi kona kiʻekiʻe. He pā ikaika loa ko ke kai hoʻēʻe a hālana ke kai ma ka lihikai; pilikia nā kānaka me nā hale.Ma kekahi kai hoʻēʻe o ka wā ma mua, ua hālana ke kai he 30 kapuaʻi ma luna o ka ʻilikai maʻamau ma kekahi mau wahi.

• ʻO ke ōlaʻi ma ka papakū o ke kai kekahi kumu o ke kai hoʻēʻe.• Eia kekahi mau kumu ʻokoʻa o ke kai hoʻēʻe: ka hū ʻana o ka

pele ma lalo o ke kai, ka ʻāholo ʻana o ka ʻāina, a me ka hoʻokuʻi ʻana o ke koli i ka honua.

• ʻO nā hale noho me nā hale ʻoihana liʻiliʻi, e hiolo ana ke hoʻokuʻi ʻia e ke kai hoʻēʻe.

NĀ ʻĀNUʻU KŪKALA PŌʻINO PACIFIC TSUNAMI WARNING CENTER (PTWC)

• Tsunami Information Statement Ke kūkala ʻia ka tsunami information statement, ʻaʻohe kai hoʻēʻe.

• Tsunami Watch - ke kūkala makaʻala kai hoʻēʻe Ke puka mai ke kūkala makaʻala kai hoʻēʻe, e hoʻomākaukau ʻoe me ka manaʻo e hiki mai ana ke kai hoʻēʻe.

• Tsunami Advisory - ke kūkala hoʻomaopopo kai hoʻēʻe Ke puka mai ke kūkala hoʻomaopopo kai hoʻēʻe, e haʻalele i ke kahakai, ka lihikai, me nā awa kū moku.E holo nā moku i ke kai hohonu, inā lawa ka manawa. E loaʻa ana nā au kai ikaika a me nā nalu weliweli ma nā kapakai. ʻAʻole nō paha e ʻike ʻia ana ka hālana nui ʻana o ke kai ma luna o ka ʻāina.

• Tsunami Warning - ke kūkala pōʻino kai hoʻēʻe Ke puka mai ke kūkala pōʻino kai hoʻēʻe, e haʻalele koke i nā kāʻei kai hoʻēʻe (ʻulaʻula) no nā kāʻei palekana (ʻōmaʻomaʻo) e like me ka mea i hōʻike ʻia ma luna o nā palapala ʻāina kai hoʻēʻe.

• Extreme Tsunami Warning - ke kūkala pōʻino kai hoʻēʻe ikaika loa Ke puka mai ke kūkala pōʻino kai hoʻēʻe ikaika loa, e haʻalele koke i nā kāʻei kai hoʻēʻe ikaika loa (melemele/lenalena) a me nā kāʻei kai hoʻēʻe (ʻulaʻula) no nā kāʻei palekana (ʻōmaʻomaʻo) e like me ka mea i hōʻike ʻia ma luna o nā palapala ʻāina kai hoʻēʻe. Na ke ōlaʻi ikaika loa, he 9+ ma ka pālākiō ikehu ōlaʻi, e hana i ke kai hoʻēʻe ikaika loa. No nā kai hoʻēʻe ikaika loa, he 3.5 wale nō paha hola no ka haʻalele ʻana 3.5 wale nō hola paha no ka haʻalele ʻana.

PAU KE KAI HOʻĒʻE: PALEKANA ANEI KA HOʻI ʻANA AKU?

• He pōʻino paha, ʻaʻole paha ka hopena o ka ʻāina ma hope o ke kai hoʻēʻe. Inā nui ka pōʻino, e hoʻomaka koke ana nā hana hoʻopakele ola a hoʻopalekana ma ka ʻāina a me ke kai. He mau hola a he mau lā paha ka lōʻihi ma mua o ke kūkala palekana kūhelu.

• Inā ʻaʻohe pōʻino, e kūkala ʻia ka palekana o ka hoʻi ʻana i ka lihikai me ke kahakai. E hoʻomaopopo, he kūkala ʻokoʻa nō naʻe no ka palekana o ke kai.

• Nui paha ka pōʻino o nā kapakai, he wai hālana, he mau hale hiolo, he pihaʻā, he ahi, he mau kemikala weliweli (HAZMAT), he mau uea pilikia, pau nā alanui me nā uapo a pēla aku. ʻAʻole e ʻae ʻia ka lehulehu e komo ma nā wahi pōʻino a hiki i ka hoʻomaʻemaʻe ʻia ʻana o nā alanui.

• E kali a kūkala ʻia ka ʻōlelo palekana ma mua o ka hoʻi ʻana aku i ka lihikai me ke kahakai.

EIA NĀ HŌʻAILONA O KA HIKI ʻANA MAI O KE KAI HOʻĒʻE

MA KA LONOA ʻILI: ʻike ʻoe i ka naue ikaika ʻana o ka honua (ke ōlaʻi) i hiki ʻole i ke kanaka ke kū i luna.MA KA LONOA MAKA: ʻike ʻoe i ka mimiki, ke kōʻieʻie, a me ke ʻano ʻē o ke kai.MA KA LONOA PEPEIAO: lohe ʻoe i ke kani nākolokolo nui, kohu kaʻaahi a mokulele paha? Palapala ʻĀina Kai Hoʻēʻe (Waikīkī)

ʻO kēlā me kēia pōʻai, ua like me ka hoʻokahi hola o ka holo ʻana mai o ke kai hoʻēʻe.

FOR MORE INFORMATION:

Department of Emergency ManagementCity and County of Honolulu

www.honolulu.gov/dem dem@honolulu.govPhone (808) 723-8960 TTY (808) 723-8966

International Tsunami Information Center Pacific Tsunami Warning Center

tsunamihawaii.org tsunami.gov itic.tsunami@noaa.govPhone (808) 725-6050