1

MaakstadRotterdam

Topjaar 2014 01

Rotterdam knokt zich terug 11

Een stad om in te wonen 29

En dan nu de toekomst! 43

Makeit happen

Maa

rten

Rei

jger

sber

g (

Rau

wC

C)

Foto

: Dav

id R

ozin

g

22

Ge

me

en

te R

ott

erd

am

TopJAAR2014

3

Wat een jaaR! Wat een staD!

Wat een aRChiteCtuuR! 2014

Was vooR RotteRDaM een Mijl-

paal. aan DRie belanGRijke

GebouWen, WaaRaan lanG

Was GeWeRkt, WeRD De laat-

ste hanD GeleGD: RotteRDaM

CentRaal, De MaRkthal, De

RotteRDaM. MaanDen, soMs

zelFs jaRen, Was het RonD De

bouWputten van Die Gebou-

Wen baR en boos GeWeest:

hoGe hekken, oMleiDinGen,

nooDvooRzieninGen, MoDDeR,

zanD en stoF aloM.

en opeens was al dat ongemak weg.

verdwenen de bouwhekken uit het zicht,

werden nieuwe trottoirs aangelegd, wa-

ren de omleidingsroutes verleden tijd.

het zandhappen en door de blubber

waden behoorde ineens tot het verleden.

nieuwe bouwwerken waren in al hun om-

vang te bewonderen. ze kwamen tevoor-

schijn als vlinders uit hun cocon. al het

bouwleed was snel vergeten.

het was bijna niet te geloven.

Rotterdam leek af.

3

Rotterdam Centraal

al twaalf prijzen gewonnen

‘We kijken terug op een heel mooi jaar,

waarin het nieuwe station door de be-

volking enthousiast is ontvangen. Maar

niet alleen door de bevolking. Rotterdam

Centraal heeft het afgelopen jaar maar

liefst twaalf prijzen in de wacht gesleept,

in allerlei verschillende categorieën en

sectoren. Dat is bijna ongezond. Maar

het geeft ook voldoening om te zien hoe

het station een echte ontmoetingsplek is

geworden. het is een verblijfsplek. als

het enigszins kan en de zon ook maar

een beetje schijnt zitten de mensen er

gemoedelijk omheen. De stad heeft een

gezonde injectie gehad. het valt me op

dat het station en zijn omgeving ook zo

mooi schoon blijven. Dat duidt er op dat

mensen er trots op zijn.

De dag van de opening was het onvoor-

stelbaar druk, er waren veel mensen ook

voor de koning gekomen. het was prach-

tig weer, een echt Rotterdamse dag. het

was de bekroning van een project waar-

bij werkelijk alles mee heeft gezeten.

iedereen die er bij betrokken was, van

gemeente tot havenbedrijf, proRail en

ns, legde een enorm enthousiasme aan

de dag en deed daar nog een schepje

bovenop. zo is het grote beeldscherm er

gekomen en hebben we een station met

natuursteen gekregen. Waar vind je dat

elders in nederland?

er gebeurt in Rotterdam heel veel: in de

torens aan het Marconiplein zit nieuwe

bedrijvigheid, er zijn ontwikkelingen in

het vierhavensgebied, op het RDM-ter-

rein bruist het van de activiteit van scho-

len en bedrijven. Dat hangt allemaal met

elkaar samen. het is mooi dat we aan dat

nieuwe elan hebben kunnen bijdragen.’

4

Jan Benthem is mede-oprichter

van benthem Crouwel architecten.

zijn bureau is verantwoordelijk voor

vele (infrastructurele) projecten als

onder meer schiphol airport en de

stations van Den haag, utrecht,

Delft en Rotterdam.

Men

no S

chaa

p

Ge

me

en

te R

ott

erd

am

5

TOPJAAR 2014

over Rotterdam Centraal

Met man en macht werd begin 2014 ge-

werkt om het nieuwe Rotterdam Centraal

op tijd gereed te hebben. De datum 13

maart was allang in beton gegoten, de

komst van de koning was lang een goed

bewaard geheim. Maar het lukte.

tot op de dag van de opening waren de

bouwvakkers in de weer het plein voor

de nieuwe, in de zon glanzende stations-

hal van speciaal, uit China afkomstige

natuurstenen tegels te voorzien. in de

stationshal was tot het laatste moment

geklop en getimmer te horen van de tim-

merlieden die de binnenkant van de hal

met cederhout bekleedden. aan een ja-

renlange bouwgeschiedenis, die al in de

jaren negentig was begonnen, kwam ein-

delijk een einde.

een splinternieuw station, waarvoor het

oude had moeten wijken. team Cs stond

garant voor het ontwerp, een gelegen-

heidscombinatie waarin West 8 urban

Design & landscape architecture, ben-

them Crouwel architekten en Mvsa (Me-

ijer en van schooten architecten) nauw

samenwerkten. De nieuwe stationshal,

van buiten bedekt met folie van roestvrij-

staal, steekt met een punt de stad in en

wijst bezoekers de weg naar het stads-

centrum. een overkapping over de spo-

ren is voorzien van zonnecellen, die een

groot deel van de energievoorziening van

het station voor hun rekening nemen.

De opening van het nieuwe station door

koning Willem alexander was de bekro-

ning van een indrukwekkend samenwer-

kingsproces. Maar eigenlijk was het sta-

tion het topje van een ijsberg. het gehele

gebied eromheen was zowel onder als

boven de grond op de schop gegaan. er

was een nieuw metrostation bijgekomen,

met een geboorde tunnel voor de metro

naar Den haag. Daarnaast een nieuwe

fietsenstalling. twee nieuwe tunnelbuizen

onder het Weena zorgen ervoor dat nie-

mand op het stationsplein meer last heeft

van druk autoverkeer.

het plein heeFt alluRe

De oveRkappinG in Detail

het station is als het topje van de ijsberg: eronder is het meeste werk verzet

Ge

me

en

te R

ott

erd

am

6

eén groot kunstwerk

De functie van ontmoetingsplaats geldt

ook voor de Markthal, die op 1 oktober

aan de binnenrotte werd geopend. ar-

chitectenbureau MvRDv tekende voor

het spectaculaire ontwerp: een boog-

vormig complex, met in de schil ruimte

voor 228 woningen. op de vloer van

de Markthal bevinden zich 96 vaste

kramen, waar tal van ondernemers

hun lekkernijen en verse producten te

koop aanbieden. onder de hal is een

ruime parkeergarage gebouwd.

jarenlang is hard gewerkt aan de

bouw van de kolossale hal, die met-

een geldt als de grootste overdekte

voedselmarkt ter wereld. niet alleen

het maken van de fundering van het

bouwwerk, waarvoor alleen al 2500

heipalen de grond in gingen, was een

enorme klus. Daarna verrees het ge-

bouw langzaam maar gestaag uit de

grond. aan twee kanten tegelijk werd

gebouwd aan het boogvormige ont-

werp, waarvan de twee wanden elkaar

steeds dichter naderden totdat de

elfde verdieping op 35 meter hoogte

de uiteindelijke verbinding legde en de

twee oprijzende woningwanden met

elkaar samensmolt.

een aparte bezienswaardigheid in de

Markthal is het enorme kunstwerk van

arno Coenen en iris Roskam aan de

binnenkant van de hal: een oogverblin-

dende oerknal van groente, bloemen

en fruit. veel markthalbezoekers blijven

omhoog kijken om te zien wat zich bo-

ven hun hoofden afspeelt.

sinds het moment waarop koningin

Maximá de Markthal op 1 oktober

opende, is het er niet rustig meer ge-

weest. het aantal van 1 miljoen be-

zoekers was al binnen enkele weken

bereikt.

De Markthal

Oss

ip v

an D

uive

nbod

e

Ge

me

en

te R

ott

erd

am

7

jamie’s italian: dé trend

‘jamie oliver is niet geïnteresseerd in vast-

goed- of in horecaondernemers, maar in

ondernemers in de horeca. vorig jaar heb

ik de eerste gesprekken gevoerd om te

bepalen of ik de juiste ondernemer was

om dit in Rotterdam te gaan doen en daar-

mee in nederland, belgië en een deel van

Duitsland. ik ben altijd van korte metten

en snel aanpakken, maar in dit geval was

er meer tijd mee gemoeid. pas achteraf

hoorde ik dat het een pitch was, er waren

nog andere kandidaten. ik ben blij en trots

dat ik het mag doen.

jamie’s italian komt onderin de Markthal

en krijgt 176 stoelen. Dat is voor Rotter-

damse en nederlandse begrippen groot.

het concept van de zaak staat me aan.

jamie heeft restaurants die voldoen aan

strenge criteria: het eten moet vers, lekker

en goed zijn, gemaakt met de beste bio-

logische producten. De sfeer moet fijn en

gezellig zijn. Dat zijn criteria die ook voor

mij gelden.

er zitten van jamie’s italian vestigingen

over de hele wereld. ik ben er inmiddels in

vele geweest, in londen, istanbul, stock-

holm, Dubai, Moskou, sint petersburg. al

na twee bezoeken wist ik dat dit in Rot-

terdam ook moest kunnen: iets wat niet

overdreven is, wat iedereen leuk en ge-

zellig vindt. kleine gerechten als crostini,

salades, kleine pasta’s, met een glaasje

wijn erbij of een biertje, dat is wat jamie’s

italian zal bieden.

hoewel we pas in het najaar opengaan, is

de belangstelling nu al groot, er is veel en-

thousiasme voor. het is straks mogelijk te

reserveren, maar ook om gewoon langs te

komen, ik verwacht een gezellige drukte.

De voorbereidingen zijn in volle gang. De

eerste lichting van de keukenbrigade is

al in training in londen. jamie’s italian wil

dat het één naadloos op het ander aan-

sluit; keuken, bediening, management en

frontoffice gaan allemaal acht weken op

training. er staan dus meer vestigingen

op stapel, maar eerst deze in de Markthal,

daar hebben we onze handen al vol aan.’

Dav

id R

ozin

g

TOPJAAR 2014

Willem Tieleman

is oprichter van talloze

restaurants. hij is ook bekend

van de euromast, hotel new

York, de Rotterdamse Water-

taxi en een aantal andere

(stads-)initiatieven.

8

een zeer dynamisch beeld

in de loop van 2014 werden steeds

meer onderdelen van De Rotterdam

aan de Wilhelminapier in gebruik

genomen: het hotel nhow, restaurant

hummingbird, de kantoortoren en de

woningen. eind jaren negentig had-

den architect Rem koolhaas en zijn

bureau office for Metropolitan ar-

chitecture (oMa) hun plannen voor

deze verticale stad al gepresenteerd.

het duurde zeker tien jaar voordat de

plannen tot uitvoering kwamen.

in de loop der jaren zag heel Rotter-

dam het imposante gebouw steeds

verder groeien langs de oever van de

nieuwe Maas. laag na laag stak het

bouwwerk verder de lucht in, totdat

het de erasmusbrug naar de kroon

stak en daar met zijn 149 meter en

44 verdiepingen zelfs nog bovenuit

kwam. Drie torens, waarvan de on-

derdelen telkens iets ten opzichte

van elkaar lijken te zijn verschoven,

vormen het dynamische beeld van

het nieuwe gebouw dat dit gedeelte

van de stad een compleet nieuw aan-

zien heeft gegeven.’

De Rotterdam

laaG na laaG na laaG

stad van beleving

‘voor het eerst is in Rotterdam de soft-

ware belangrijker geworden dan de hard-

ware. Rotterdam is natuurlijk de stad van

de hardware, altijd geweest, maar wat ik

leuk vind is dat Rotterdam nu in de we-

reld is erkend als de stad van de beleving

en de ontmoetingen die rondom die hard-

ware plaatsvinden. er is dit decennium

echt een omslag gekomen: van werkstad

naar woon- en leisurestad. Dat begint nu

zijn vruchten af te werpen en is natuurlijk

het gevolg van jarenlange planvorming.

De Rotterdam is geen verticale stad,

maar een gestapelde stad. De iconische

werking van het gebouw is belangrijk,

maar tegelijk is het gebouw slechts een

middel om het gebruik van de Wilhel-

minapier te intensiveren. Mijn rol bij het

gebouw was tweeledig: ik ben als ontwik-

kelaar indertijd vanuit ovG vastgoedont-

wikkelaar betrokken geweest bij de ont-

wikkeling van de hardware. in een later

stadium was ik deels verantwoordelijk

voor de software: het opzetten van het

hotel, eigenlijk de enige echt stedelijke

functie in het gebouw.

het gebouw is nu bezig zijn positie in de

stad in te nemen. De Rotterdam heeft ge-

noeg kritische massa, staat dicht aan de

straat. De plek is goed, dat is iets anders

dan de locatie. De plek is iets waar je wilt

zijn, het gaat om het gebruik. Door de

nieuwe tijd, de digitalisering is de functie

niet meer gekoppeld aan de locatie. het

gaat daarom veel meer om het creëren

van goede gebruiksruimtes. het concept

van het nhow-hotel is architectuur en bin-

ding met de stad. Dit is de eerste plaats

in de stad waar je kunt slapen in architec-

tuur. voor de binding met de stad speelt

het hotel de rol van podium. een creative

producer programmeert welke feesten

en partijen er plaatsvinden op gebied

van architectuur, mode, kunst. De combi-

natie van ontmoeten, slapen en architec-

tuur komt in nhow samen. ’

9

vincent taapken: ‘er is dit decennium echt een omslag gekomen: van werkstad naar woon- en leisurestad’

Cla

ire D

rop

per

t

TOPJAAR 2014

Dav

id R

ozin

g

Vincent Taapken is oprichter

van new industry en ontwik-

kelde het concept van het

nhow-hotel in De Rotterdam.

Daarvoor was hij namens

ovG betrokken bij de

bouw van De Rotterdam.

10

Directeur Rotterdam partners Ron voskuilen is ‘n trots mens

‘er is iets veranderd in de stad. toen ik hier

in 2008 in Rotterdam na 17 jaar terugkwam

in de functie van directeur Gemeentewer-

ken, zag ik dat er iets moest gebeuren aan

de organisatie van de overheid. We wa-

ren te veel met elkaar bezig. zo is uit drie

diensten stadsontwikkeling ontstaan: met

minder mensen gaat het werken aan de

stad beter. De laatste jaren is er bovendien

iets veranderd in de beleving. We com-

municeren niet meer over de problemen,

maar over de ontwikkeling van de stad. De

burgemeester was daarin een belangrijke

factor. parallel daaraan nodigde Rotterdam

partners internationale gezelschappen

uit naar de stad. zo zijn de internationale

media over Rotterdam gaan schrijven. De

Rough Guide, de new York times. Dat was

een doorbraak.

Rotterdam is dit jaar european City of the

Year. het was hard werken, maar op de

lijst komen was al niet gemakkelijk. We

kwamen op de shortlist, dat betekende

dat de jury op bezoek kwam. Die zei: We

kijken helemaal niet naar die architecto-

nische iconen, maar naar verbindingen.

verbindingen tussen overheid, bedrijfsle-

ven en burgers. Dat zijn ze gaan onder-

zoeken. het was een prachtige zwoele

avond dat de juryleden hier waren. We

zijn met ze door de stad gaan lopen, alle

terrassen zaten vol. Dat kon natuurlijk niet

beter. Dat we het geworden zijn, daar ben

ik erg trots op.

hoe houden we het vast? het gaat om

kleine dingen, die bij mensen beklijven. ik

houd ervan dingen met elkaar te combi-

neren en te verbinden. De kunst is ook de

hype om te zetten in economie. We belich-

ten de economie te weinig en te eenzijdig.

Wanneer we de combinatie leggen van

bedenken en maken, dan kan Rotterdam

echt leidend zijn. er zijn zoveel bedrijven

die dat hier met succes doen. belangrijk

is dat er een goede voedingsbodem ont-

staat, waarop nog meer van zulke bedrij-

ven opbloeien. Dan gaat het goed en weet

ik niet waar dat kan eindigen.’

European City of the Year 2015

11

open, tolerante bevolking

Drie architectonische iconen klaar en

in gebruik. een stad die op vele pun-

ten weer begaanbaar is en ingrijpend is

verbeterd. als klap op de vuurpijl kreeg

Rotterdam het predikaat european City

of the Year 2015. Rotterdam ging met de

eer strijken die de londense academy of

urbanism jaarlijks uitlooft. De jury prees

Rotterdam vanwege de jonge, open en

tolerante bevolking, die innovatieve ar-

chitectuur en nieuwe bedrijvigheid in de

armen sluit.

er is iets gaande in Rotterdam. De stad is

hot. toeristen komen kijken wat er in Rot-

terdam gebeurt. ze zien niet alleen al die

bijzondere gebouwen, maar ook de inwo-

ners, die het samen met elkaar doen.

TOPJAAR 2014

Ge

me

en

te R

ott

erd

am

Economie

RoTTERDAM knokT ziCh TERug

Ge

me

en

te R

ott

erd

am

12

13

natuurlijk, het is nog veel te vroeg om

achterover te leunen, maar de eerste

tekenen van economische opleving zijn

onmiskenbaar. Door de toename van het

aantal banen en bedrijven kiezen meer

mensen ervoor om in Rotterdam te ko-

men wonen. het aantal woningen in de

binnenstad neemt gestaag toe en daar-

mee het aantal bewoners.

ook toeristen hebben de weg naar Rotter-

dam inmiddels gevonden. net geopende

bezienswaardigheden als de Markthal,

het nieuwe Rotterdam Centraal en De

Rotterdam staan internationaal volop in

de belangstelling. ze trekken toeristen uit

binnen- en buitenland. het aantal hotel-

overnachtingen neemt toe en ook beste-

den de bezoekers hun geld in de stad.

ook dat is weer een stimulans voor de

bedrijvigheid.

een wandeling door de stad toont de ont-

wikkelingen op economisch gebied. nieu-

we hotels met nieuwe formules, koffieza-

ken en nieuwe restaurants zijn vooral in het

centrum van de stad niet te missen, maar

ook in het steeds levendiger katendrecht

een uitstekende reden voor een bezoek.

Rotterdam Centraal is het centrale punt in

een omvangrijke ontmoetingszone gewor-

den, de kantoren in het omliggende Rotter-

dam Central District gelden als toplocaties

van de stad.

Meer bedrijvigheid is vooral waar te nemen

in de medische sector en in de zakelijke

maritieme dienstverlening. in het vierha-

vensgebied komt de Rotterdamse maak-

industrie tot bloei. Daan Roosegaarde,

joep van lieshout, de keilewerf en andere

creatieve ondernemers hebben het oude

havengebied omgevormd tot een breed

laboratorium van optimistisch stemmende

kunstzinnigheid en cultureel experiment.

het zijn de tastbare voorbeelden van hoe

Rotterdam zich uit economisch mindere tij-

den terug knokt.

na enkele jaRen DooR De

zuRe appel bijten kan het

einDelijk WeeR WoRDen

GezeGD: het Gaat GoeD Met

RotteRDaM! De staD zit

eConoMisCh in De liFt. Met

een jonGe en steeDs beteR

opGeleiDe bevolkinG Wijzen

De Meeste CijFeRs WeeR De

GoeDe kant op. De WeRkloos-

heiD neeMt in RotteRDaM

snelleR aF Dan in anDeRe

GRote steDen, eR koMen in

De staD MeeR beDRijven bij:

kleine beDRijven sChieten als

paDDenstoelen uit De GRonD,

GRote beDRijven kiezen Rot-

teRDaM als vestiGinGsplaats.

al Die beDRijviGheiD leveRt

tal van nieuWe banen op.

1313

‘We kenden Rotterdam niet of nauwelijks.

We hebben echt ons gevoel gevolgd door

hierheen te gaan. We hadden in amster-

dam onze bedrijfsruimte, webshop en

winkel, maar een groot deel van ons on-

line klantenbestand woont in Rotterdam

en omgeving. Dat maakte nieuwsgierig.

het begon ermee dat we in 2013 een

tijdelijke pop up-winkel openden op de

nieuwe binnenweg. Dat beviel zo goed,

dat we verliefd werden op de plek en op

deze stad. op grond daarvan zijn we hier-

heen verhuisd, het was eigenlijk echt een

gok. Woningcorporatie Woonstad had

deze garage in de Gouvernestraat ter

beschikking. ik zag meteen dat het wat

kon worden. De ruimte is helemaal opge-

knapt en is om de hoek van onze inmid-

dels permanente winkel. het verbaast me

nog steeds hoe gemakkelijk alles ging.

We kregen een welkomstbrief van de bur-

gemeester en een aangename ontvangst

van de winkeliers. het voelde als een

warm bad, het paste precies bij ons.

We hadden in amsterdam ook heel fijne

klanten, maar hier klikte het gewoon. hier

zijn het vooral nuchtere vrouwen met oog

voor kwaliteit. ingetogen, smaakvol, ac-

tief, ondernemend. vrouwen van rond de

40 met een carrière, een gezin, een druk

sociaal leven. ze zoeken in hun kleding

een bepaalde eenvoud, de kleren moe-

ten hen niet overschreeuwen.

ik kies tijdens het ontwerpproces een

muze, vaak een kunstenares of pionier uit

het verleden, iemand die me inspireert.

Dan lees ik alles over zo iemand. Daarop

stem ik het kleurbeeld, sfeer en details

van mijn collectie af. zo zijn amelia ear-

hart, lee Miller en Georgia o’keeffe al

langsgekomen. vrouwen van wie je iets

Modeontwerpster volgt goede gevoel naar Rotterdam

joline jolink: ‘na een pop up store nu deze verbouwde garage. Dat kan in deze stad’

kunt leren. ze vormen een continue bron

van inspiratie. hun levensverhalen helpen

mij mijn keuzes te maken, van de gebaan-

de paden af te durven wijken. Dat geldt

ook voor onze manier van werken. De win-

kel en onze webshop zijn de ruggengraat

van het bedrijf: we willen alleen onze ei-

gen verkoopkanalen gebruiken om onze

collecties aan de vrouw te brengen. De

seizoenen hebben we enigszins losgela-

ten, waardoor we een voortdurende car-

rousel van bijna tijdloze kledingstukken

kunnen aanbieden, zodat er voor onze

klanten altijd iets nieuws is te ontdekken.

Dat werkt. De reacties zijn de steun in de

rug om verder te gaan.’

Dav

id R

ozin

g

14

15

ROTTERDAM KNOKT ZICH TERUG

Joline Jolink is ontwerpster en heeft

haar eigen modelabel. ze heeft

sinds korte tijd een atelier in de

Gouvernestraat en een permanente

winkel aan de nieuwe binnenweg 82.

16

Getimmer en geklop weerklinkt hol in het

binnenste van de keilewerf, ooit onderko-

men van een grote bouwmarkt op de hoek

van de keileweg en de vierhavensstraat in

Merwe-vierhavens (M4h), onderdeel van

stadshavens Rotterdam. aan enkele werk-

banken zijn mensen aan het zagen. ver-

derop, in een van de werkruimten, wordt

geboord. ‘onze droom was een plek waar

iedereen zijn creativiteit de vrije loop kan

laten,’ zegt bas van den berg, een van de

initiatiefnemers van de keilewerf.

en zie het resultaat: een hal waarin kleine

en grote werkruimtes zijn ondergebracht

die bruisen van de activiteit. Meubels,

surfplanken, sculpturen in marmer, archi-

tectonische ontwerpen, van alles wordt er

vervaardigd in deze broedplaats, waar ook

iemand die zomaar even iets heeft te klus-

sen voor een paar uur een werkbank en

gereedschap kan huren.

‘een paar jaar geleden begon het te borre-

len,’ zegt bas van den berg, afgestudeerd

als bedrijfskundige aan de erasmus uni-

versiteit Rotterdam. hij maakt deel uit van

treehouse, dat initiatiefnemer is van de

bende, een verzameling meubelmakers,

kunstenaars en andere gelijkgestemden

die opdrachten uitvoeren voor particu-

lieren. ze ontdekten dat er in Rotterdam

grote behoefte was aan werkruimte voor

creatieve beroepen. Werkruimte waar je

lawaai kunt maken, zonder dat een ander

daarvan last heeft.

bas van den berg: ‘er is nog zoveel ruimte. slopen is zonde. hergebruik is het toverwoord’

keilewerf:gigahal vol makers

Dav

id R

ozin

g

17

‘We werden getriggerd door de vele ruim-

ten die in Rotterdam leeg staan,’ legt

bas van den berg uit. ‘bovendien willen

we graag gebruik maken van wat er is.

Door mensen enthousiast te maken voor

het idee krijg je veel voor elkaar.’ Dat is

gebleken. nadat het eerste deel van de

leegstaande loods in september 2014 als

werkplaats in bedrijf is genomen, is sinds

het voorjaar van dit jaar ook het tweede

deel van werkeenheden voorzien. tussen

beide delen in zit buurman, een bouw-

markt van materiaal dat anders onherroe-

pelijk bij het afval was beland.

bij elkaar maken 25 bedrijven gebruik

van werkruimten die variëren van 15 tot

750 vierkante meter vloeroppervlak. ook

musici zijn welkom: verschillende bands

hebben in de keilewerf hun oefenruimte.

tot en met 2018 zitten de makers er ge-

beiteld. Festivals op het omvangrijke bui-

tenterrein staan op het programma en bij

mooi weer kunnen kinderen zich op de

speelplaats tijdens verjaardagspartijtjes

uitleven met het knutselen van waar ze zin

in hebben. bas van den berg: ‘We kijken

nog hoe de duurzaamheid is te verbeteren

op het gebied van afvalscheiding, energie

en het filteren van water. Diep in ons hart

hopen we natuurlijk dat iedereen straks

zegt: dit gebouw is zo tof, dat gaan we niet

meer slopen.’

ROTTERDAM KNOKT ZICH TERUG

Dav

id R

ozin

g

25 beDRijven bij elkaaR

bedrijfskundige Bas van den Berg

is medebedenker van de keilewerf.

hij onderneemt het liefst ‘aan de

sociale kant van duurzaamheid’.

bas is lid van de Young Club

of Rome en heeft het liefst alle

stakeholders aan boord.

18

glasvezelsteeds meer in gebruik

Bas

Cze

rwin

ski

het iFFR stReaMt haaR FilMs live naaR

De biosCoopzalen. Dankzij Glasvezel.

19

Glasvezel heeft de toekomst. Razendsnel

bestanden downloaden met de compu-

ter, zonder haperingen of wat dan ook:

de glasvezel maakt het mogelijk. Maar

dan moet wel iedereen zijn aangesloten.

Rotterdam zag de mogelijkheden van de

glasvezel zo’n tien jaar geleden al in. om

elk huishouden in de stad van glasvezel-

kabels te voorzien moest de Glazen Maas

uitkomst bieden: een speciaal voor Rot-

terdam ontwikkeld glasvezelnet. aanvan-

kelijk zorgde de gemeente zelf voor de

aanleg en verspreiding van het netwerk.

sinds 2013 is de verdere uitwerking over-

gelaten aan marktpartijen.

Dat betekent niet dat er op glasvezelge-

bied niets meer gebeurt. integendeel.

het nu beschikbare glasvezelnet ligt als

een enorme 8 van noord naar zuid in de

bodem van de stad. allerlei publieksin-

stellingen zijn erop aangesloten, zoals

concertgebouw De Doelen en de Rotter-

damse schouwburg in het stadscentrum

en bioscoop lantarenvenster op de kop

van zuid. voor het internationaal Filmfesti-

val Rotterdam (iFFR), dat jaarlijks gebruik

maakt van allerlei locaties verspreid over

de stad, is het glasvezelnet een uitkomst.

De kassa’s en wifi van het festival zijn op

het netwerk aangesloten, zodat alle loca-

ties met elkaar in verbinding staan. een

‘dashboard’ met livestream beelden van

de verschillende locaties, gecombineerd

met uitingen op sociale media was tij-

dens het festival te zien.

Dit jaar was voor het iFFR extra bijzonder,

zegt Frank vieveen, projectmanager bij

stadsontwikkeling. ‘er is een proef ge-

houden om te zien of ook de filmdistri-

butie over het glasvezelnet mogelijk was.

let wel, je hebt het dan over heel veel

speelfilms, dat zijn enorme databestan-

den, van minimaal 250 gigabyte. het was

spannend of dat samenging met andere

diensten over het net, maar het is gelukt.

Dat betekent dat je op afstand in een bio-

scoopzaal elders in de stad een film kunt

starten.’ De proef krijgt volgend jaar ze-

ker een vervolg.

De mogelijkheden zijn eindeloos, zegt

Frank vieveen. ‘Wij kijken sterk naar de

nieuwste innovaties. het zou mooi zijn

wanneer we met het open netwerk meer

partijen aan elkaar kunnen koppelen om

nieuwe diensten te stimuleren. De recen-

te koppeling van de netwerken van ge-

meente en havenbedrijf in het Merweha-

ven- en vierhavensgebied is daarin een

goede ontwikkeling. Daardoor wordt bij-

voorbeeld ook het project lab op straat

in de Marconistraat geschikt voor smart

city-toepassingen.’

De aansluitingen van de huishoudens in

de stad zijn niet vergeten. De markt is be-

zig langzaam maar zeker zoveel mogelijk

woningen op het net aan te sluiten. soms

slaan bewoners de handen ineen om de

glasvezel in hun nieuwbouwwoningen te

krijgen en de aanlegkosten te drukken.

Rotterdam is er veel aan gelegen zoveel

mogelijk partijen bij elkaar te brengen zo-

dat de droom van razendsnel internet voor

iedereen in de stad werkelijkheid wordt.

aansluiten op huishoudens is nu heel hot. bewoners slaan de handen ineen

Dav

id R

ozin

g

Glasvezel op De WeRkvloeR

ROTTERDAM KNOKT ZICH TERUG

2020

We hebben een deal met deze stad

kunstenaar, ondernemer en

ontwerper Daan Roosegaarde heeft

zich met zijn team van zeventien

mensen gevestigd in het Glazenpand

langs de vierhavensstraat. Deze foto

is genomen op het nieuwe van Gogh

fietspad dat tussen eindhoven en

nuenen ligt.

nu smart city verder gestalte geven

‘toen we met de gemeente spraken in

een van de europointtorens aan het Mar-

coniplein, stond ik voor het raam en viel

mijn oog op het Glazenpand. ik vroeg wat

dat voor een gebouw was. het gebouw

bleek beschikbaar: het is een prachtig

grote ruimte uit 1937, die we hebben

geüpdatet met nieuwe technologie, met

vloerverwarming waarbij we gebruik

maken van restwarmte. het is een ener-

gieneutraal gebouw geworden, een uit-

stekende plek om de creatieve maakin-

dustrie zichtbaar te maken. Dat gaan we

daar doen, dat is de deal die we met de

stad hebben gesloten.

De stad heeft haar nek uitgestoken, nu

komt het erop aan om samen het door-

zettingsvermogen te tonen om aan dat in-

teressante project te werken: hoe geven

we de smart city gestalte en maken we

de stad beter, mooier en slimmer. Deze

plek is daarvoor heel geschikt. Met de

watertaxi ben je snel over het water in an-

dere delen van de stad of bij hotel new

York. Dat is een mooi stedelijk gegeven,

dat heel goed bij Rotterdam past.

niet babbelen, maar bouwen, dat spreekt

ons aan. Dingen maken. We moeten ons

onderscheiden. steden zijn op dit mo-

ment bezig zich opnieuw uit te vinden.

We doen dat onder meer met het smog-

vrije park naast het Glazenpand waar

we de lucht zuiveren door de fijnstof te

bestoken met positief geladen ionen. zo

dalen de smogdeeltjes neer en kun je

ze verzamelen. De smog wordt vervol-

gens bijeengeperst en daarvan maken

we smogsieraden die mensen kunnen

kopen. het is niet de oplossing voor de

schone stad, maar ik wil af van het fact-

sheetdenken en mensen er bewust van

maken dat we echt iets moeten doen om

de stad schoner te krijgen.

onze nieuwe droomfabriek is een soort

laboratorium. ik wil daar nieuwe ontwik-

kelingen in gang zetten. natuurlijk zullen

we de deuren nu en dan open zetten, zo-

dat iedereen kan zien waarmee we bezig

zijn. We zijn er met veel plezier ingetrok-

ken, de kennisoverdracht is begonnen!’

zet de deuren maar open. iedereen mag zien waar we mee bezig zijn. De kennisoverdracht is begonnen!

2121

ROTTERDAM KNOKT ZICH TERUG

Stu

dio

Daa

n R

oose

gaa

rde

tsjomme zijlstra, grondlegger van de

kaapse brouwers, kan zich nog de dag

herinneren waarop hij voor het eerst door

de ruimte van de Fenixloods op katen-

drecht rondwandelde. ‘januari twee jaar

geleden. het was heel koud.’

ondanks de kou voelde het meteen goed:

de plek, de omgeving, het uitzicht. het was

de plaats waar hij zijn grote wens kon ver-

wezenlijken: zelf het lekkerste bier brou-

wen en dat in ongedwongen sfeer aan de

man brengen. De zomer daarop kregen de

plannen gestalte en bevond tsjomme zijl-

stra zich in het gezelschap van zes andere

enthousiaste ondernemers. ‘We zeiden

tegen elkaar: we gaan het gewoon doen.’

inmiddels is de Fenix Food Factory niet

meer weg te denken van katendrecht.

naast de zelfgebrouwen stadsbieren in

het proeflokaal van de kaapse brouwers

kunnen bezoekers zich te goed doen

aan kaas en zuivel (booij kaasmakers),

groente uit de buurt (Rechtstreex), vlees-

waren (Firma bijten), cider (CiderCider),

koffie (stielman koffiebranders) en brood

en gebak (jordy’s bakery). De voormalige

opslagloods is veranderd in een voedsel-

paradijs waar iedereen van woensdag tot

en met zondag kan rondneuzen naar wat

er te koop is en neerstrijken om te proeven.

‘het succes komt vooral door de eigenheid

van de plek,’ zegt tsjomme zijlstra. ‘het

zijn zeven karakters die het doen, dat voel

je hier overal terug. De tijd is er rijp voor.’

het contract van de ondernemers loopt tot

en met 2018. over de toekomst denken ze

nauwelijks. tsjomme zijlstra: ‘We moeten

niet stilstaan, maar ons verder ontwikkelen.

kijken of we verder kunnen uitbreiden, bij-

voorbeeld met een boekwinkel. ons food-

court nog professioneler maken. We willen

graag innovatief zijn, onze restproducten

omzetten in energie, zodat we nog meer

klimaatneutraal bezig zijn.’

tsjomme zijlstra kreeg de smaak van het

bierbrouwen pas goed te pakken in lon-

den. ‘Daar ontdekte ik tijdens het schrijven

van mijn masterscriptie deze scene en

kreeg ik het plan de beste bierkroeg van

Rotterdam op poten te zetten.’ enkele ja-

ren was hij bedrijfsleider van café boude-

wijn aan de nieuwe binnenweg. totdat hij

op katendrecht zijn eigen bier kon gaan

maken. in zijn proeflokaal vloeien twintig

bieren uit de tap, waarvan er negen op

de kaap zijn gebrouwen. ‘Die hebben we

namen gegeven die aan katendrecht zijn

ontleend.’ van de blonde kaapse harrie

tot de bitterzoete kaapse jaapie. om nog

maar niet te spreken van de avontuurlijk

donkere kaapse bea.

22

Fenix Food Factory: tijd is er rijp voor

Dav

id R

ozin

g

Filosoof Tsjomme Zijlstra is

naast bierbrouwer een van

de drijvende krachten achter

de Fenix Food Factory.

Dav

id R

ozin

g

23

Maarten

daarmee worstelen. De gangbare mores

waren: dat moet je zelf doen. toch bleek

er dringend behoefte aan een vorm van

begeleiding. autorijden leer je tenslotte

ook niet alleen.’

Daarmee was RauwCC geboren. in vijf jaar

groeide het bedrijf als kool en ontpopte

het zich als een graag geziene begeleider

bij het ontwerpen van social media-strate-

gieën, het ontwikkelen van contentkalen-

ders of het inpassen van social media in

de corporate identity van bedrijven. ‘We

hebben ook social media-abonnementen

geïntroduceerd,’ zegt Maarten Reijgers-

berg. ‘Daarmee betaalt een bedrijf ons om

de content van zijn social media voor een

bepaalde periode te verzorgen.’ RauwCC,

gevestigd in de schiecentrale, veroverde

zich zo een niet meer weg te cijferen po-

sitie in de razendsnel veranderende markt.

Daarnaast stond het bedrijf aan de wieg

van de social Media Week Rotterdam,

die vorig jaar voor het eerst werd gehou-

den in De Rotterdam op de Wilhelmina-

pier. Maarten Reijgersberg: ‘social Media

Week is een wereldwijd event dat jaarlijks

in inmiddels 21 steden plaatsvindt. De

eerste editie was erg succesvol met ruim

honderd sprekers en workshops. het biedt

gelegenheid de vinger aan de pols te hou-

den van ontwikkelingen op het gebied van

social media en technologische innovatie.

Wat bezoekers betreft richten we ons op

de benelux, maar door onze livestream

kan de hele wereld meekijken.’ Maarten

Reijgersberg hoopt dat Rotterdam dit eve-

nement omarmt en in het hart sluit: ‘het is

een uniek event. het grootste compliment

was dat veel bezoekers het met een fes-

tival vergeleken. het mooie was hoeveel

energie mensen ervan kregen en hoe ze

hun inspiratie direct konden toepassen.’

De volgende editie staat al in de steigers

en zal plaatsvinden van 14 tot en met 18

september.

het full-service social mediabureau

RauwCC heeft dit jaar twee redenen om te

feest te vieren. De eerste is dat het bedrijf

vijf jaar bestaat, maar dat is eigenlijk ge-

woon een kwestie van volhouden. voor de

andere reden kunnen de kurken echt van

de champagneflessen: het bedrijf voert de

lijst met ‘social agencies’ aan in de emerce

top100, de ranglijst waarmee beslissers

werkzaam op het gebied van marketing,

ict en e-business de prestaties van leve-

ranciers in deze sectoren beoordelen.

Die uitverkiezing is de kroon op het werk

van vijf jaar stug doorbuffelen. ‘Daar zijn

we heel trots op, op z’n Rotterdams ge-

zegd: groos,’ zegt Maarten Reijgersberg,

socialmedia-architect en oprichter van

RauwCC. ‘beste social agency van neder-

land, dat had ik niet zien aankomen.’

Met RauwCC sprong Maarten Reijgers-

berg vijf jaar geleden in een gat in de

markt. tal van bedrijven waren op zoek

naar een methode hoe zij in vredesnaam

om moesten gaan met de opkomst van so-

cial media, met twitter, Facebook, Youtube

en ga zo maar door. ‘je zag die bedrijven

RauwCCbeste social agency

ROTTERDAM KNOKT ZICH TERUG

Maarten Reijgersberg is social-

media-architect en oprichter van

RauwCC, onlangs verkozen tot

beste social agency van het land.

24

avonturiers voelen zich hier thuis

er komen meer en meer toeristen naar

Rotterdam. joyce brouwer en Daniëlle lin-

scheer weten er alles van. sinds ze twee

jaar geleden hun hostel ani & haakien

openden in de Coolsestraat, vlakbij Rot-

terdam Centraal, is het geen dag rustig

geweest. ‘vorig jaar zat er al een stijging

in het aantal overnachtingen,’ zegt Dani-

elle linscheer. ‘het lijkt erop dat het dit jaar

nog beter gaat.’

ani & haakien is precies geworden wat

hun voor ogen stond. joyce brouwer: ‘het

hostel is een combinatie van de leukste

dingen die we in ons leven samen hebben

gedaan. We hebben samen in de horeca

gewerkt tijdens onze studie, we hebben

samen veel gereisd en we hebben samen

aan de Willem de kooning academie inte-

rieurarchitectuur gestudeerd.’

twee jaar voorbereiding kostte het uit-

denken en het tot stand brengen van het

concept dat ze in gedachten hadden: een

gezellig onderdak voor backpackers op

doorreis. Daniëlle: ‘Mensen die lange rei-

zen maken, avonturiers die onverwacht ko-

men en gaan, maar niets liever willen dan

een plaats waar ze kunnen slapen, waar

ze iets kunnen eten, waar het gezellig is en

waar ze anderen kunnen ontmoeten.’ joy-

ce: ‘Dit is onze favoriete ruimte geworden,

hier bewegen we ons zelf ook het liefst. We

houden niet van verveling en zijn voortdu-

rend met vernieuwing bezig.’

De naam, ani & haakien, is resultaat van

puur toeval. joyce: ‘We stonden achter de

bar in een zaak aan de oude haven over

de naam van het hostel te overleggen. Door

de drukte verstonden we elkaar niet goed.

De een dacht dat de ander het had over

ani & haakien. Dat is het toen geworden.’

Daniëlle: ‘het zijn voor ons twee karakters,

mensen bij wie je graag op visite komt, bij

wie je je thuis voelt en je schoenen uitdoet.

het zijn onze denkbeeldige vrienden.’

hostel Ani & haakien: Schot in de r oos

25

het was trouwens wel even vreemd opkij-

ken, toen er vorig jaar opeens een anne

haakinen uit Finland binnenstapte met de

vraag of ze in het hostel kon overnachten.

ani & haakien telt in totaal 54 bedden en

behoort daarmee tot de kleinere hostels

van Rotterdam. Wanneer de reizigers niet

deelnemen aan een stadstour, die het hos-

tel in samenwerking met de stadsambas-

sadeurs aanbiedt, kunnen ze in de huis-

kamer van het hostel op adem komen of

’s avonds voor 5 euro een hapje eten. Wie

wil mag meekoken.

het succes heeft de twee eigenaressen

overvallen: ‘We wisten totaal niet waar we

aan begonnen. het was meteen zo druk,

dat we ook voor onszelf ergens twee ma-

trassen hebben neergelegd. We leefden in

een droomwereld.’ De droom is er nu af,

maar plannen zijn er genoeg: meer tours

door de stad aanbieden, meer personeel

en een nog gezelliger plekje worden, waar

in Rotterdam geen backpacker meer om-

heen kan.

bij het hostel is het sinds de opening nog geen dag rustig geweest:‘kom binnen, denkbeeldige vriend’

hostel Ani & haakien: Schot in de r oos

ROTTERDAM KNOKT ZICH TERUG

Dav

id R

ozin

g

Danielle Linscheer (links) en Joyce Brouwer kennen elkaar van hun studie

aan de Willem de kooning academie.

ze reisden samen een jaar lang over

de wereld. om de reiseuforie erin te

houden, besloten ze na hun studie in

Rotterdam een hostel op te richten.

26

terwijl in de Rotterdamse haven verschil-

lende sectoren als containeroverslag en

raffinaderijen flink onder druk staan, steekt

het havenbedrijf Rotterdam veel energie in

de vernieuwing en verdere verbetering van

de haven. innovatie is een van de belang-

rijkste pijlers onder het streven de haven

te optimaliseren. De innovatieve initiatieven

strekken zich uit naar tal van verschillende

havensctoren. een van die initiatieven richt

zich op het aantrekken van ‘start-ups’,

beginnende bedrijven die dikwijls moeite

hebben in hun prille beginstadium het

hoofd boven water te houden: ze kunnen

moeilijk aan geld en huisvesting komen.

voorbeeld voor de Rotterdamse haven is

de ‘incubator’ van de technische universi-

teit Delft, een broedplaats waar startende

bedrijven ruimte en gelegenheid krijgen

om op eigen benen te staan. De Delftse

incubator is een groot succes. een van de

meest aansprekende voorbeelden is het

bedrijf ampelmann, dat gespecialiseerd

in het ontwikkelen van een systeem dat

booreilanden op zee gemakkelijk bereik-

baar maakt vanaf schepen. het bedrijf is

sinds het begin enorm gegroeid. ook het

in het leven roepen van fondsen om start-

ups financieel gemakkelijker te maken be-

hoort tot de innovatieve activiteiten van het

havenbedrijf.

een ander initiatief richt zich op het

stroomlijnen van logistieke processen met

behulp van digitale data. ‘het logistieke

proces van de scheepvaart is gebaseerd

op informatie,’ zegt Mare straetmans, me-

dewerker van het innovatieprogramma van

het havenbedrijf Rotterdam.

een goed voorbeeld: het werken met

Google Glass, de slimme bril van Google.

Dit hulpmiddel is te gebruiken bij inspec-

ties van schepen, maar ook bij calamitei-

ten die zich in het havengebied kunnen

voordoen. Mare straetmans: ‘iemand met

Google Glass kan anderen laten meekij-

ken met wat hij ziet. bijvoorbeeld bij een

ongeval in een tunnel kunnen ook ande-

ren zien hoe de situatie ter plekke is. Dat

werkt efficiënter en uiteindelijk goedkoper.

De bril werkt technisch nog niet perfect,

maar biedt wel nieuwe manieren om naar

dit soort oplossingen te kijken.’ Datzelfde

geldt voor het werken met drones, de klei-

ne, van afstand bediende luchtvaartuigen,

die ook een rol kunnen spelen in het wer-

ken in de haven. ‘op zich leuke ontwikke-

lingen,’ zegt straetmans, ‘maar nu nog niet

rijp voor de markt.’

Door het introduceren van een nieuwe app

voor digitale apparatuur hoopt het haven-

bedrijf Rotterdam de haven gemakkelijker

toegankelijk te maken. schepen maken

bij het binnenvaren van de haven gebruik

van oude modellen van bijvoorbeeld de

diepgang van de waterweg. Dit terwijl ze

aan de hand van realtime data kunnen be-

schikken over de meest actuele informatie

om snel en veilig de haven binnen te ko-

men met meer lading.

het havenbedrijf Rotterdam is druk doen-

de een industriële 3D-printer naar Rot-

terdam te halen, die in staat is metalen

scheepsonderdelen te vervaardigen. vaak

vormen defecte metalen onderdelen van

schepen een enorme kostenpost, omdat

ze ver weg gemaakt moeten worden en

dan nog een lange reis moeten maken.

Met de aanwezigheid van een 3D-printer

zijn deze onderdelen ter plekke te maken.

Dat scheelt veel tijd en geld.

Mare straetmans: ‘logistiek draait volledig om informatie. slimme dataoplossingenzijn cruciaal’

Mare Straetmans is manager

innovatie bij het havenbedrijf.

Daarvoor was hij onder meer

Manager strategie en organisatie

bij pricewaterhouseCoopers.

Isto

ck

27

haven vernieuwt met apps, 3D-printer en kansen voor start-ups

ROTTERDAM KNOKT ZICH TERUG

Dav

id R

ozin

g

Voor TWnkLSis de werkelijkheidniet voldoende

28

tWn

kls

29

voor beide toepassingen heeft tWnkls

applicaties gemaakt, die het meetproces

aanzienlijk versnellen, maar ook het op-

stellen van offertes tot een kwestie van

enkele minuten maken, in plaats van da-

gen of soms weken. bovendien tonen ze

het nieuwe eindbeeld en rekenen, in het

geval van de zonnepanelen, precies uit

wat het rendement is.

tWnkls is niet alleen in commerciële

toepassingen actief. voor het Mauritshuis

is een app gemaakt, waarmee de bezoe-

ker de restauratiemogelijkheden van de

Gouden zaal zelf ter hand kan nemen. in

spijkenisse heeft tWnkls een applicatie

vervaardigd die de verdwenen bebou-

wing rondom de kerk in het centrum weer

voor de dag tovert. Gerben harmsen:

‘spijkenisse heeft daarmee het grootste

augmented reality-museum ter wereld.’

na het maken van complexe websites

voor bedrijven wilde Gerben harmsen vijf

jaar geleden iets anders. De iphone met

touchscreen gaf de doorslag: ‘Daarmee

wilde ik wat doen.’ hij verzamelde jonge

collega’s om zich heen met een weten-

schappelijke achtergrond aan de tu Delft

of de erasmus universiteit, of met erva-

ring in het maken van gameprogramma’s.

‘iedereen kijkt er op een andere manier

tegenaan. en dat is goed, want het zijn

geen geëffende paden die we bewan-

delen. Met veel toepassingen zijn we de

eersten. het is een mengeling van creati-

viteit, technologie en goed bedenken hoe

je de boodschap overbrengt. We hebben

al heel wat awards en nominaties binnen-

gesleept, zijn in de vs misschien beken-

der dan in europa. Maar deze plek, hier

in Rotterdam zo vlak naast het station, is

wel de mooiste om dit werk te doen.’

augmented reality verrijkt de wereld

Wie kent het probleem niet? sta je in een

meubelzaak, op zoek naar de juiste bank

voor in de woonkamer, en je vindt er een

die er mooi uitziet. Maar past hij wel? en

voegt de kleur zich in het interieur? het

startup-bedrijf Decolabs heeft een ap-

plicatie, waarmee alle meubelstukken uit

de catalogus in een oogwenk in de huis-

kamer zijn in te passen. houd de ipad in

camerastand op de woonkamer gericht,

sleep de bank vanuit de catalogus de ka-

mer in en kijk: daar staat hij. beetje naar

links of naar rechts schuiven en hij past,

alsof hij er altijd heeft gestaan: de eigen

kamer als showroom.

het Rotterdamse bedrijf tWnkls is ge-

specialiseerd in het maken van dit soort

vernuftige applicaties, waarin de werke-

lijkheid met virtuele middelen wordt aan-

gevuld. ‘augmented reality’ is de vakterm

voor deze wonderbaarlijke wereld, die

zich beweegt tussen de tastbare realiteit

en een volstrekt virtuele werkelijkheid.

‘Wij verrijken de wereld,’ zegt Gerben

harmsen, medeoprichter van tWnkls,

dat is gevestigd in het Groot handels-

gebouw. ‘om die nieuwe werkelijkheid te

kunnen zien heb je wel een smartphone,

een tablet of een speciale bril nodig.’

De meubel-app is een van de vele voor-

beelden van de wijze waarop tWnkls al

tal van bedrijven en instellingen te hulp is

geschoten. het verrijken van de werkelijk-

heid kan op alle mogelijke manieren han-

dig zijn. voor de meubelzaak, maar ook

voor het inmeten van zonnepanelen op

het dak of het uitdokteren van de juiste

route van de stoeltjeslift langs een trap.

‘ De meubel-app is een van onze bekendste producten. zet die kast daar maar neer. of nee, tóch liever daar’

ROTTERDAM KNOKT ZICH TERUG

30

Wonen

EEn STAD oM in TE LEVEn

oss

ip v

an

Du

ive

nb

od

e

31

Wonen

EEn STAD oM in TE LEVEn

Wie zei eR ooit Dat je in Rot-

teRDaM niet leuk kan Wonen?

Dat vooRooRDeel is aChteR-

haalD. Wonen in RotteRDaM

WoRDt steeDs aanGenaMeR

en aantRekkelijkeR. aRChi-

teCtuuRstaD RotteRDaM Gaat

ook op vooR De WoninGbouW.

kijk naaR De WoninGen in De

MaRkthal. kijk naaR De appaR-

teMenten in De RotteRDaM.

tal van nieuwe woningen halen met enige

regelmaat de pagina’s van buitenlandse

kranten of staan met fraaie foto’s in na-

tionale en internationale architectuurjaar-

boeken. Dat geldt voor kluswoningen als

de zwarte parel in Charlois evenzeer als

voor de subtiele woningbouw waarmee

architectenbureau kühne & Co her en

der in Rotterdam nog lege plekken invult.

er gebeurt wat in Rotterdam, ook op het

gebied van woningbouw. oude woningen

worden vervangen door nieuwe, zoals

het spectaculaire geval is in zuidelijke

tuinsteden als zuidwijk en pendrecht. op

het Wijnhaveneiland verrijst de ene wol-

kenkrabber na de andere uit de grond.

in het stadscentrum vindt een ware in-

haalslag plaats: er kunnen nog steeds

meer woningen bij. opzienbarende wo-

ningbouwprojecten van de laatste jaren

zijn te vinden langs de binnenrotte en bij

het kruisplein. in het verlengde van het

nieuwe Rotterdam Centraal is het opval-

lende wooncomplex Calypso in gebruik

genomen, naar een ontwerp van de brit-

se architect William alsop.

Rotterdam werkt gestaag door met het

bieden van hoogwaardige woonruimte

aan degenen die hier willen komen wo-

nen. er is voor iedereen iets naar zijn

gading. nieuwe woontorens als boston

en seattle op de Wilhelminapier, tot voor

enkele decennia geleden nog een van de

drukste punten in de toen nog in de stad

geconcentreerde havenactiviteiten. of

wonen in hartje stad, in het timmerhuis te

midden van allerlei stedelijke activiteiten,

van horecavoorzieningen tot Museum

Rotterdam.

Maar ook voor wie rust verkiest en toch

de stedelijke ambiance in zijn nabijheid

wil hebben is er iets te kiezen: dwaal door

de nieuwe wijk park 16hoven, waar het

aantal woningen in het groen verder en

verder toeneemt. De bouw trekt weer aan.

hoe meer steigers, hijskranen en heistel-

lingen, hoe meer woningen. Rotterdam

kan niet zonder gedreun en getimmer. De

stad wordt er alleen maar beter van.

32

het benthemplein is sinds twee jaar een

bezienswaardigheid: het is het eerste

grootschalige waterplein ter wereld. het

plein vangt bij heftige regenval een grote

hoeveelheid water op en brengt die weer

terug in de natuur. Daarnaast verfraait het

waterplein de stad en maken scholieren

uit de omliggende gebouwen er veelvul-

dig gebruik van: ze basketballen, voetbal-

len en skaten of zitten gewoon op de trap-

pen in de zon.

architect Florian boer van De urbanisten

bedacht het concept voor het waterplein

en gaf het vorm. De werking is op het oog

heel eenvoudig: wanneer het flink regent,

wordt het plein een waterberging. Floran

boer: ‘een waterplein vraagt om speci-

fieke vormen. er mogen zo min mogelijk

obstakels zijn.’ het water van de scholen

en de op het plein gelegen kerk verzamelt

zich in de twee ondiepe bassins. Water

uit de omgeving van het plein loopt in het

diepste bassin, dat bij droog weer is te

gebruiken als sportveld. De loop van het

water is op het plein goed te volgen: het

stroomt door brede goten naar de bas-

sins. Wanneer het hard regent, valt het

vocht als een gordijn van water, een ‘wa-

termuur’, in het diepste bassin. in de bas-

sins zijn de delen die bij regen vollopen

met een blauwe kleur aangeduid.

Wanneer het weer droog is, loopt het wa-

ter binnen een etmaal weg en verdwijnt

het in de grond of naar de verderop ge-

legen noordsingel. Florian boer: ‘zo komt

het water terug in de natuur en ontlast het

benthemplein het Rotterdamse rioolsys-

teem, dat grote hoeveelheden regenwater

in korte tijd moeilijk kan verwerken. Met de

GGD zijn afspraken gemaakt hoe snel het

water van het plein moet zijn verdwenen.

er mag natuurlijk geen gevaar zijn voor de

volksgezondheid.’

het plein is omringd door het scholen-

complex technikon, in de late jaren zestig

ontworpen door de bekende Rotterdamse

architect huig Maaskant. Florian boer: ‘het

schoolcomplex van Maaskant ontkende

het plein als plek voor jongeren, de archi-

tect verwachtte dat het schoolleven zich

binnen in de gebouwen zou afspelen. Met

het waterplein eist de openbare ruimte hier

nu zijn plek weer op.’

Eerste grotewaterpleinter wereld

‘overtollig water verdwijnt binnen een etmaal in de grond, of komt in de noordsingel terecht’

Dav

id R

ozin

g

33

dulaire installatie die het afvalwater zo

secuur filtert dat de gewenste stoffen

overblijven. in de onderzoeksinstallatie is

sprake van pionierswerk: het water loopt

door een keramisch nanofilter met zulke

minuscuul kleine openingen dat het zeer

schoon water oplevert. een dergelijke

toepassing is bij het zuiveren van afval-

water voor zover bekend niet eerder in

de praktijk gebracht. Doel van het onder-

zoek is dat de resultaten worden gebruikt

bij de toekomstige zuiveringsinstallatie

in het Rotterdamse Merwehaven en vier-

havensgebied. Door de modulaire opzet

van de installatie is deze steeds verder uit

te breiden, al naar gelang de hoeveelheid

afvalwater vereist.

De onderzoekers van RineW zijn sinds

2011 aan de slag. aan de hand van de

positieve onderzoeksresultaten die vorig

jaar zijn geboekt, krijgt het onderzoek

deze zomer voortzetting in de praktijksitu-

atie van het Merwehaven- en vierhavens-

gebied. De verwachting is dat na twee

jaar onderzoek voldoende inzichten zijn

verworven om vast te stellen of het con-

cept in de praktijk is te brengen. Dat de

nuttige stoffen uit het afvalwater dan op

zo grote schaal opnieuw zijn te gebruiken

betekent een enorme stap in de verduur-

zaming van de manier waarop we met

ons afvalwater omgaan.

iedereen spoelt toiletwater gedachteloos

door. niemand staat er bij stil dat er tal

van nuttige stoffen in zitten die weer el-

ders zijn te gebruiken, zoals cellulose uit

het wc-papier voor toepassing in asfalt, of

fosfaten voor kunstmest. Die grondstoffen,

maar ook de in het afvalwater aanwezige

energie en water, zijn goed opnieuw te

gebruiken. het hoofddoel van RineW, Rot-

terdam innovative nutritients energy and

Water, is dan ook het scheiden van deze

stoffen en ze opnieuw benutten. RineW is

een onderzoeksproject waarin Rotterdam,

het waterschap hollandse Delta, het hoog-

heemraadschap van Delfland en evides

Waterbedrijf gezamenlijk optrekken. ook

de technische universiteit Delft is nauw bij

het project betrokken.

ooit werd het afvalwater zo snel mogelijk

de stad uitgevoerd, de nieuwe Maas in. in

de twintigste eeuw werd het biologisch ge-

zuiverd door beluchten en eindeloos heen

en weer pompen, waarna het overgebleven

slib werd verbrand. Die tijden lijken voor-

goed voorbij. ‘Wij willen juist alle energie

er in steken om alle nuttige stoffen uit het

afvalwater te halen en die weer opnieuw te

gebruiken,’ zegt bas van eijk, vanuit evides

namens het projectteam van RineW.

op de afvalwaterzuivering harnaschpol-

der in Den hoorn staat de eerste mo-

Afvalwater levert volop bruikbare grondstoffen

‘overtollig water verdwijnt binnen een etmaal in de grond, of komt in de noordsingel terecht’

Rin

eW

EEN STAD OM IN TE LEVEN

34

Wonen in het stadscentrum wordt steeds

aantrekkelijker. als centrumbewoner ben je

toch al omgeven door alle mogelijke ste-

delijke functies, maar in het timmerhuis zit

je er werkelijk middenin. niet alleen biedt

het nieuwe gebouw, een ontwerp van het

office for Metropolitan architecture (oMa)

van Rem koolhaas, onderdak aan 85 ap-

partementen, ook zijn horecabedrijven,

winkels en zelfs een heel museum in het

gebouw te vinden. Daarnaast hebben nog

eens 1800 ambtenaren van de gemeente

Rotterdam er hun werkplek en loopt er een

passage dwars door het gebouw heen.

Daarmee komt de stedelijkheid je in het

timmerhuis aan alle kanten tegemoet. De

appartementen lopen op tot een grootte

van 400 vierkante meter en zijn alle te vin-

den op de bovenste verdiepingen van het

veertien etages hoge gebouw. De wonin-

gen slingeren zich omhoog als een Grieks

dorp langs de slopen van een berg. ze be-

schikken bijna alle over een buitenruimte

en hebben uitzicht over de binnenstad, van

het dak van het stadhuis tot en met de Gro-

te of sint laurenskerk en de Markthal. het

timmerhuis heeft een modulaire opbouw

van opeengestapelde ‘pixels’, die mogelijk

is door de onalledaagse staalconstructie.

aan de Meent loopt het gebouw over in

het vroegere stadstimmerhuis, dat vlak na

de oorlog is gebouwd en geldt als een ge-

meentelijk monument.

onderin het timmerhuis aan de Meent en

aan het haagseveer komen winkels met al-

lure. een van de belangrijkste huurders in

het timmerhuis wordt Museum Rotterdam,

dat hier zijn vaste plaats in de stad terug-

krijgt. bijzonder is dat in het gebouw vrijwel

alle functies in elkaar overvloeien.

andere belangrijke elementen zijn het ver-

nieuwende karakter dat het gebouw moet

hebben en de duurzaamheid in architec-

tuur en in het winkel- en horeca-aanbod.

het timmerhuis zal ook dienst doen als

nieuwe werkplek voor ambtenaren. De

kantoorruimten zijn met elkaar verbonden

door gemakkelijke trappen, die gebruik

van de liften overbodig moeten maken.

ook dat past in de brede duurzaamheid-

sambitie van het gebouw: traplopen is ge-

zonder dan met de lift gaan.

hetTimmerhuis

35

FotoGRaaF ossip van DuivenboDe

in zijn GloeDnieuWe appaRteMent in

het tiMMeRhuis. Foto links: ossips

uitziCht vanaF het DakteRRas.

EEN STAD OM IN TE LEVEN

Oss

ip v

an

Du

ive

nb

od

e Oss

ip v

an

Du

ive

nb

od

e

36

Europese primeur: iedereen online in het oV

Dav

id R

ozin

g

Ret-directeur pedro peters zet gemak reizigers voorop

‘online zijn is helemaal nu. juist omdat

online zijn bij deze tijd hoort, bieden

we het gratis aan en maken we het rei-

zen makkelijker en leuker. na gratis wifi

in al onze bussen en op metrostation

beurs, zijn nu onze trams en metro’s aan

de beurt. op dit moment rijdt meer dan

de helft van de metro’s en trams met wifi

rond. We zijn daarmee het eerste ov-be-

drijf in europa dat deze extra service aan

zijn reizigers biedt.

in een rijdend voertuig maken we gebruik

van een router die aan het mobiele net-

werk hangt. iedere keer als de klant zich

aanmeldt op ons Ret wifi-netwerk beves-

tigt de klant dat hij of zij online wil. Waar

we in onze bus gebruik maken van 3G kun-

nen we nu 4G inbouwen. Reizigers heb-

ben nu nog alleen op de bovengrondse

trajectdelen bereik. om op ondergrondse

trajectdelen ook online te kunnen zijn, heb-

ben we 3G en 4G netwerk nodig. Daaraan

wordt momenteel hard gewerkt door de

telecomproviders. nog even geduld, dan

kan iedereen dus zowel onder als boven

de grond internetten.

We merken dat het heel goed bevalt. per

dag maken nu zo’n tienduizend reizigers

gebruik van gratis wifi in onze trams en

metro’s. Grote aantallen dus, waarbij we

zien dat hoe meer voertuigen wifi heb-

ben, hoe meer reizigers online zijn. van

de 258 metro’s en trams is inmiddels 70

procent uitgerust met wifi. en elke nacht

komen er weer een paar voertuigen bij,

zodat reizigers deze zomer niet alleen op

de tien drukste metrostations, maar ook in

onze hele vloot gebruik kunnen maken van

gratis wifi.’

37

Europese primeur: iedereen online in het oV

EEN STAD OM IN TE LEVEN

38

Rotterdam The hague Airport

Dav

id R

ozin

g

39

‘Wij zijn de glanzendevoordeur van stad en regio’

doeleinden. Daarnaast hebben we een

aantal zon- en zeebestemmingen, die

in belangrijke mate bijdragen aan ons

maatschappelijk draagvlak.

natuurlijk zijn wij een luchthaven met

grote ambitie. Maar mijn credo is dat

luchtvaartexploitatie geen doel op zich

is. Wij stellen ons ten doel de glanzende

voordeur van stad en regio te zijn. om-

gekeerd komen er steeds meer mensen

naar Rotterdam op bezoek die hier nooit

eerder zijn geweest. De luchthaven fa-

ciliteert een nauwgezet en constructief

samenspel van mensen uit verschillende

disciplines die elkaar naadloos, om zeer

diverse redenen, weten te vinden. loyali-

teit is in dat samenspel een sleutelwoord.

We houden hier van opgestroopte mou-

wen, snel de juiste mensen bij elkaar krij-

gen en succes boeken.

Rotterdam the hague airport koerst op

basis van een duidelijke stip aan de ho-

rizon en luistert daarbij naar klanten en

omgeving. je kunt hiervandaan momen-

teel naar veertig bestemmingen vliegen,

van scandinavië tot aan zuid-europa en

van oost naar West. Dat aantal kan nog

verder uitgroeien tot vijftig, vijfenvijftig.

De bestemmingen die we bieden moeten

aansluiten bij de wensen van de regio.

Daarbij houden we onze kernwaarden

goed in het oog: de vlucht zelf is zo ge-

daan, maar wat ervoor en erna plaats-

vindt moet ook in orde zijn. Wij zijn een

schakel in dat geheel. We zijn trots dat

we kunnen bijdragen aan die ongelooflijk

mooie ontwikkeling van de regio.’

‘het is ongelooflijk wat een ontwikkeling

Rotterdam de laatste jaren heeft meege-

maakt. ik ben opgegroeid in een dorp,

maar leef nu in een wereldstad. het heeft

even geduurd voordat er iets gebeurde,

maar wat er is gebeurd is wel bijzonder

goed en indrukwekkend. De stad is zoveel

groter, maar ook beter geworden. We zit-

ten in een sterk stijgende curve. Met deze

luchthaven zie je zich dezelfde ontwikke-

ling aftekenen. het is de laatste jaren heel

snel gegaan. We werken samen met grote

en gerenommeerde spelers. het aan-

tal bestemmingen breidt gestaag uit, we

hebben berlijn, hamburg en München in

één maand aan de timetable toegevoegd.

luchtvaart verbindt en is voorwaardelijk

voor het succes en de bedrijvigheid van

Rotterdam en Den haag en de om- en

tussenliggende regio. Rotterdam the ha-

gue airport is cruciale infrastructuur en

verbindt onze regio met andere handels-

en industriecentra in europa op basis van

dagelijks lijndienstvluchten. Door de kwa-

liteit van onze partners gebeurt dat met

de modernste, comfortabelste en stilste

vliegtuigen. Dat is van belang voor de

zakelijke reiziger en omwonenden. Wil je

wereldwijd op de goede lijstjes staan, en

dat wil Rotterdam, dan moet je ook door

de lucht gemakkelijk bereikbaar zijn. hoe

snel de verbindingen met internet ook

zijn, de nieuwsgierigheid om mensen te

ontmoeten, plaatsen te zien en steden te

bezoeken wordt alleen maar groter. het

aantal stedenreizen neemt toe, dat zijn

in ons geval “hybride bestemmingen”,

zowel voor zakelijke als voor toeristische

Roland Wondolleck is directeur

van Rotterdam the hague

airport, al meer dan dertig jaar.

EEN STAD OM IN TE LEVEN

40

‘het verleden is hier nooit ver weg’

‘De corporatie van de toekomst kijkt vanuit de vraagkant, faciliteert en organiseert’

De werkwijze van woningcorporaties is

ingrijpend aan het veranderen. ‘het gaat

niet meer om het maken van enorme mas-

terplannen en het bouwen van grote aan-

tallen woningen,’ constateert hedy van

den berk, bestuurder van de Rotterdamse

woningcorporatie havensteder. ‘het gaat

nu veel meer om kleinschalige projecten,

waarmee we experimenteren en kijken of

ze inderdaad van de grond willen komen.’

een voorbeeld van die nieuwe werkwijze is

te vinden in het zomerhofkwartier. in deze

tegen het stadscentrum gelegen wijk vol

scholen en bedrijvigheid, met het spoor-

wegviaduct van de vroegere hofpleinlijn er

dwars doorheen, wilde havensteder aan-

vankelijk een rustige woonwijk tot stand

brengen. Maar toen bleek dat die om-

vangrijke plannen voorlopig niet waren uit

te voeren, vond een koerswijziging plaats.

het zomerhofkwartier is nu een laborato-

rium voor ‘slow urbanism’, langzame ste-

denbouw, die gedurende tien jaar de kans

krijgt zich te bewijzen.

hedy van den berk: ‘We werken daar

nu nauw samen met bewoners en on-

dernemers. er komen allerlei initiatieven

op vanuit het gebied zelf, zoals bedrijfs-

verzamelgebouwen, gedeeld beheer,

een klimaatbestendige inrichting van de

buitenruimte. het is een soort stedelijke

acupunctuur die kleinschalig plaatsvindt,

maar veel sympathie krijgt.’

ook zijn er experimenten uit te voeren die

als winnaars uit de bus kwamen van de

prijsvraag ‘hoe wonen wij in de toekomst’

die havensteder vorig jaar uitschreef ter

gelegenheid van het 100-jarig bestaan.

zoals solo-lab, waarin wordt onderzocht

hoe de in aantal toenemende groep men-

sen die alleen wonen, eigenlijk het liefst

wil wonen.

in Delfshaven geeft havensteder in het

Merwehavengebied, in afwachting van

de daar geplande woningbouw, grond uit

aan stadslandbouw, waar omwonenden

kunnen meetuinieren en spullen kunnen

kopen. ‘het is een vorm van placemaking,

met wederzijds profijt voor bewoners, on-

dernemer en corporatie,’ zegt hedy van

den berk. ‘er ontstaat levendigheid, het

gebied krijgt een eigen signatuur.’

‘Wij zijn een grote organisatie, het is een

mammoettanker die van koers moet ver-

anderen. Maar de corporatie van de toe-

komst kijkt vooral vanuit de vraagkant,

faciliteert en organiseert en legt ook zeg-

genschap bij de bewoners. Dat vind ik een

fascinerend proces. het is de kanteling

waar we nu middenin zitten.’

Werkwijzehavensteder kantelt

Hedy van den Berk is

bestuursvoorzitter van

de Rotterdamse woning-

corporatie havensteder.

Dav

id R

ozi

ng

41

‘het verleden is hier nooit ver weg’

‘het verleden is hier nooit ver weg’ twee woontorens van elk 70 meter hoog

verrijzen op de Wilhelminapier op een ge-

meenschappelijke gebouwplint van vijf

verdiepingen. boston & seattle is de naam

van het bouwwerk aan de zuidelijke kant

van de pier, tussen de woontoren new

orleans met het bioscoop- en theatercom-

plex lantarenvenster aan de ene en het

luxor theater aan de andere kant. beide

torens bieden onderdak aan elk 110 ap-

partementen met buitenruimten, die in

afmeting variëren van 85 tot 115 vierkante

meter. De architecten Frits van Dongen en

patrick koschuch maakten het ontwerp

voor de tweede robuuste, uit bakstenen

opgetrokken torens. het project voldoet

aan de hoogste duurzaamheids- én com-

forteisen. zo worden de woningen gekoeld

met Maaswater en voldoen zij aan de pres-

tigieuze bReeaM norm ‘very Good’.

in de plint van de tweelingtorens is ruimte

voor publieksfuncties, zoals horecavoor-

zieningen en winkels. onderin woontoren

seattle is een deel gereserveerd als ont-

moetingsruimte voor de toekomstige be-

woners van dit gebouw, dat stichting hal

Wonen in zijn geheel heeft aangekocht.

De appartementen in seattle zijn bedoeld

als huurwoningen voor deelnemers aan

het pensioenfonds van de holland ame-

rika lijn en hun familie, de maatschappij

die tot 1971 vanaf de Wilhelminapier de

lijndiensten van Rotterdam naar de ver-

enigde staten verzorgde. seattle wordt

gebouwd op de historische grond waar-

aan velen goede herinneringen bewaren.

een klein museum over het rijke verleden

wordt gerealiseerd op de begane grond

van het complex.

vanaf de eerste verdieping bevindt zich in

het voetstuk een vierlaagse privé-parkeer-

garage waar de bewoners hun auto’s kwijt

kunnen. twee ondergrondse verdiepingen

zijn bestemd voor een openbare parkeer-

garage die wordt geëxploiteerd door Q-

park. vanaf de vijfde verdieping liggen de

appartementen. in het geval van boston

gaat het om 48 door vesteda te verhuren

woningen in de vrije marktsector en 62

door synchroon ontwikkelaars en bpD op

de markt te brengen koopwoningen.

bij de bouw van de torens wordt gebruik

gemaakt van speciale technieken. zo

wordt het karakteristieke metselwerk van

de woontorens aangebracht in geprefabri-

ceerde betonnen elementen. bijzonder is

ook de uitkraging, waarmee beide torens

en een deel van de onderbouw over de

kade aan de kant van de Rijnhaven heen

zullen steken. beide torens verrijzen tege-

lijkertijd. volgens de huidige planning en

met de inzet van twee kolossale bouwkra-

nen komt er straks elke twee weken een

nieuwe verdieping bij, waardoor boston &

seattle in de loop van 2017 klaar is.

Boston & Seattleaanwinst voorkop van zuid

Dav

id R

ozin

g

EEN STAD OM IN TE LEVEN

park 16hovenin de natuur, dichtbij de stad

42

oss

ip v

an

Du

ive

nb

od

e

bijzonder is dat in vrijwel elk van de zes verschillende buurten van park 16hoven telkens een aantal kavels beschikbaar komt waarop belangstellenden welstandsvrij hun huis kunnen laten bouwen

43

brede straten, volop ruimte en veel groen zijn

de kenmerken van park 16hoven, de nieuwe

woonwijk die in het noorden van Rotterdam

steeds meer gestalte krijgt. van de ongeveer

1600 woningen die er komen, zijn er nu on-

geveer 400 klaar. vorig jaar kwamen er weer

134 nieuwe woningen bij, dit jaar is een begin

gemaakt met de bouw en verkoop van een

aantal nieuwe bouwprojecten in de verschil-

lende deelgebieden die het plan rijk is.

park 16hoven is bedoeld voor mensen die

houden van natuur, rust en ruimte, maar toch

de drukte van de stad bij zich in de buurt wil-

len hebben. bijzonder is dat in vrijwel elk van

de zes verschillende buurten van park 16ho-

ven telkens een aantal kavels beschikbaar

komt waarop belangstellenden welstandsvrij

hun huis kunnen laten bouwen. Deze vrije ka-

velwoningen zijn een groot succes, zeker nu

er ook al kavels van ongeveer 380 vierkante

meter te koop zijn.

De tot nu toe gebouwde huizen bestaan vooral

uit grondgebonden woningen in de koopsec-

tor. park 16hoven is sinds 2007 in ontwikke-

ling. De eerste woningen, een reeks ruime

villa’s, kwamen te staan in de vijverbuurt. De

volgende fase was de bouw van nieuwe wo-

ningen in het deelgebied bovenbeek. in het

zuidelijke gebied Rietzoom zijn dit jaar de eer-

ste woningen opgeleverd en gaan eveneens

nieuwe projecten van start.

De woningen in park 16hoven zijn populair.

voor de vrije kavels vinden telkens lotingen

plaats, de eerstvolgende al begin juli. De

meeste woningen van de nieuwbouwprojecten

zijn al verkocht voordat er een spade de grond

in gaat. ook de veertig woningen in de eerste

drie fasen van het project De Fluwelen Weide

in deelgebied bovenbeek waren binnen de

kortste keren verkocht.

het vele groen van park 16hoven is nog het

best te ervaren in het stadspark buitenplaats,

waar water en natuur zich over ongeveer 25

hectare uitstrekken. het vernieuwde park is

vorig jaar geopend. De sinds 2012 geopende

basisschool park 16hoven, het kinderdagver-

blijf en de buitenschoolse opvang aan de tin-

bergenlaan hebben over groeiende belang-

stelling van kinderen niet te klagen.

Gin

a K

ran

en

do

nk

Gin

a K

ran

en

do

nk

EEN STAD OM IN TE LEVEN

En DAn nu: DE ToEkoMST

44

DutCh WinDWheelvan Doepel stRijkeRs,

MeYsteRs en bloC. een aRChiteCtonisCh lanD-

MaRk, De Meest innovatieve WinDMolen teR

WeRelD, een onGekenDe attRaCtie Met

WeRelDWijDe uitstRalinG en Dé shoWCase

vooR DutCh Clean teChnoloGY. sChets 2014.

Do

ep

el s

trijk

ers

En DAn nu: DE ToEkoMST

een sChoon RotteRDaM, WaaRin

elektRisChe auto’s ziCh vooRt-

beWeGen zonDeR ChauFFeuR,

WaaRin DooR WateRstoF aan-

GeDReven WateRtaxi’s oveR De

nieuWe Maas kRioelen, WaaR De

WoninGen op het WateR van De

ouDe havenGebieDen in De staD

steeDs MeeR beWoneRs tRek-

ken, WaaR De petRoCheMisChe

inDustRie is oveRGesChakelD

op heel anDeRe GRonDstoFFen

Dan De sChaaRs GeWoRDen

Fossiele, WaaR beWoneRs haRt-

je zoMeR veRkoelinG zoeken

in De GRoene staDspaRken en

lanGs GRote WateRpaRtijen…

is Dat onGeveeR het beelD

hoe RotteRDaM eR oveR zo’n

jaaR oF 20 zal uitzien? sMaRt

CitY RotteRDaM? Wie zal het

zeGGen. Dat eR GRote veR-

anDeRinGen op til zijn en

zelFs al volop GaanDe,

Dat is onMiskenbaaR.

De economische ontwikkelingen spelen

in die veranderingen een prominente rol.

De economie staat op het punt ingrijpend

te veranderen. alle mogelijke betrok-

kenen zijn bezig hun posities opnieuw

te bepalen en te beoordelen wat hun

plaats zal zijn in de ‘next economy’, de

gemeente Rotterdam voorop. Maar ook

de rijksoverheid laat zich niet onbetuigd.

Met de agenda stad heeft het kabinet het

belang onderkend van steden en stede-

lijke regio’s voor de nederlandse econo-

mie. het is er dan ook veel aan gelegen

dat die stedelijke economieën zich verder

versterken. ook Rotterdam is uitgeno-

digd actief bij te dragen aan de verdere

gedachtevorming en uitvoering van de

ambitieuze agenda stad.

De stad heeft die uitnodiging met en-

thousiasme aanvaard. naar de toekomst

kijken en daarvoor goedgefundeerde

plannen maken is een stad als Rotterdam

sinds jaar en dag op het lijf geschreven.

het gaat dan om allerlei verschillende

terreinen: van de haven-industriële sector

tot die van de medische wetenschap. van

voedsel tot maritieme dienstverlening. op

vrijwel al deze gebieden zijn samenwer-

kingsverbanden en netwerkinstellingen in

het leven geroepen. overheden, bedrijfs-

leven en kennisinstellingen werken nauw

met elkaar samen om tot nieuwe, innova-

tieve initiatieven te komen.

een vruchtbare wisselwerking tussen ge-

meente en Rijk moet binnenkort leiden

tot een invulling van de agenda stad die

specifiek is toegesneden op Rotterdam.

Die invulling zal al goeddeels duidelijk

maken waarheen Rotterdam zich in de

naaste toekomst zal bewegen. er zijn

meer punten aan de horizon waarop de

ogen van plannenmakers zijn gericht.

zoals het streven de World expo in 2025

naar Rotterdam te halen. stadshavens

Rotterdam biedt daarvoor de ruimte.

Mocht dat lukken, dan kan Rotterdam de

wereld over tien jaar laten zien waartoe

het in staat is als het erom gaat zich voor

te bereiden op de toekomst.

45

Meer aandacht voor menselijke kant van de stad

46

Dav

id R

ozi

ng

47

hoogleraar jan Rotmansziet Rotterdam als proeftuin voor ‘kanteling’

‘steden werden steeds gezien als bron

van vervuiling. Dat is omgeslagen: het

zijn nu centra van verduurzaming, dat is

een opwaartse beweging. veel mensen

trekken naar de stad, er is sprake van

toenemende integratie en menging van

functies. Maar je ziet ook dat we in de

stad steeds meer gaan produceren, liefst

op een schone en duurzame manier. kijk

naar de stadsboerderijen. De stad pro-

beert zelfvoorzienend te worden.

Rotterdam is kwetsbaar voor klimaatveran-

dering. We zijn daar nu al druk mee bezig,

maar er zal meer moeten gebeuren. We

moeten rekening houden met hittestress,

daarvoor moeten we in de stad koeling

aanbrengen in de vorm van meer groen:

groene daken, groene gevels. We zullen

moeten meebewegen met de stijgende

zeespiegel: Rotterdam is grotendeels bui-

tendijks gebied. Meebewegen betekent

dat we meer op het water gaan bouwen.

stadshavens, het gebied van Merwehaven

en vierhavens leent zich daar goed voor.

We gaan anders denken over vervoer over

water en zullen ons ook meer over het wa-

ter verplaatsen. Rotterdam doet nog te

weinig met de Maas. Waarom zouden we

het goud langs de Maas niet gebruiken?

andere riviersteden hebben zich altijd

langs het water ontwikkeld, Rotterdam niet.

Dat gaan we wel doen. je zult ook zien dat

de burgers zelf initiatieven ter hand ne-

men. De top-down aansturing zal verande-

ren. Mensen maken de stad: community’s

zullen steeds belangrijker worden en zelf

het heft in handen nemen.

Rotterdam heeft altijd de neiging het

stoere en grote te benadrukken. Maar de

stad heeft ook een kleinere, menselijke

kant die aandacht verdient. kleinscha-

lig wordt de trend van de toekomst. Dat

moet de stad faciliteren. je bent als stad

geen verzameling atypische gebouwen,

het gaat om de menselijke maat. Daar-

mee kun je identiteit ontwikkelen. Rot-

terdam wordt een sociaal laboratorium,

de proeftuin van de samenleving 3.0. Die

transitie moeten we als stad ingaan. het

moet hier aangenaam zijn voor nieuwko-

mers, schoon en gezond. Rotterdam was

een autostad, het wordt een fietsstad, de

Coolsingel een wandelpromenade.

De bevolking in de stad zal fors toene-

men. het centrum zal er heel anders uit-

zien, de gezelligheid van voor de tweede

Wereldoorlog komt weer terug. het nieuw

ontwikkelde oude havengebied wordt de

magneet van de stad. het zit in de Rotter-

dammers altijd te bouwen en te slopen,

maar soms moet je geduld hebben. Daar

zijn Rotterdammers niet zo goed in, dat

gaat ze te langzaam. Maar de vernieu-

wing van de havens zal zeker een paar

generaties duren.

er is een integrale visie op die nieuwe

stad nodig. verbindingen spelen daarin

de hoofdrol, meer verbindingen, ook let-

terlijk meer bruggen over de Maas. ver-

bindingen maken, samenhang benadruk-

ken, dat moet ook het leidende thema zijn

van de wereldexpo die we hier in 2025

willen houden. het is tegelijk de grootste

opgave voor de toekomst.’

EN DAN NU: DE TOEKOMST

48

next economy? nu instappen

Dat het Cambridge innovation Center

(CiC), de broedkamer van innovatieve be-

drijven naast het befaamde Massachuset-

ts institute of technology nabij boston, met

zijn eerste vestiging buiten de verenigde

staten meteen de sprong naar Rotterdam

waagt, is goed nieuws. het toont aan dat

Rotterdam het in zich heeft een spilfunctie

te vervullen in de economie van de naaste

toekomst, zeg maar de ‘next economy’.

onder deze noemer komt een groot aan-

tal ontwikkelingen samen die zich op dit

moment in duizelingwekkend tempo vol-

trekken. het gaat dan om de verandering

van een lineaire economie in een circu-

laire economie, om bedrijven die hun

werk niet meer verplaatsen naar landen

met lage lonen, maar het juist weer terug-

halen naar waar de klanten zijn, om het

toepassen van nieuwe technologieën als

robotisering en 3D-printen, om het aan

elkaar koppelen van omvangrijke gege-

vensbestanden (‘big data’) en dat alles

slim en innovatief toe te passen.

‘het gaat om nog veel meer,’ zegt hans

scheepmaker, procesmanager business

development en nieuwe markten bij

stadsontwikkeling Rotterdam. ‘De toene-

mende verstedelijking, gezondheid, mi-

lieu, nieuwe woonvoorzieningen, en hoe

je daar duurzaam en toekomstbestendig

mee omgaat.’ sommigen hebben het

zelfs over de ‘derde industriële revolutie’.

tijd dus om iets te doen en oog te heb-

ben voor de trends: dat er bijvoorbeeld

sprake is van schaalverkleining in het

bedrijfsleven, van veel kleinschaliger pro-

ductieprocessen van artikelen die niet

meer in massa zijn vervaardigd, maar

juist zijn toegesneden op de persoonlijke

wens van de gebruiker. in die maakindus-

trie ligt een uitdaging voor het midden- en

kleinbedrijf. en laat de Rotterdams regio

nu vol zitten met bedrijven die in de maak-

industrie actief zijn. hans scheepmaker:

‘Dat zijn er naar schatting 2000. Wanneer

je je als stad wilt profileren tegen de ach-

tergrond van de next economy, dan kan

dat uitstekend als maakstad zijn.’

Daarom is er werk aan de winkel. De ste-

delijke concurrentie is groot, profilering is

bittere noodzaak. het verder vormgeven

van het profiel ‘Rotterdam Maakstad’ kan

een wenkend toekomstperspectief zijn,

waarbij het de kunst is alle Rotterdam-

mers te laten profiteren van de naderen-

de veranderingen.

Dav

id R

ozi

ng

49

mobiliteit en bio-economie, maar ook aan het

omgaan met het water, dat door de klimaatver-

andering is te zien als een te bedwingen ge-

vaar, maar tegelijk dienst kan doen als bruik-

bare grondstof.

‘De bedoeling van Clean tech Delta is om in

de verschillende categorieën juist die projec-

ten op gang te brengen, die zonder Clean

tech Delta nooit zo snel geïnitieerd zouden

zijn,’ zegt CtD-directeur Fred van beuningen.

‘het gaat er om goede projecten te selecteren

en ze aan de gang te krijgen. een project heeft

een trekker, heeft deelnemers en partners en

uiteindelijk een resultaat. Dat betekent dat het

zaak is er goede partners bij te zoeken en er-

voor te zorgen dat de projecten kansrijk zijn.

uiteindelijk zal elk initiatief op eigen benen

moeten kunnen staan.’

Clean tech Delta is niet alleen initiator van

duurzame technologische projecten, maar

is tegelijk ook de etalage van wat er in deze

regio zoal aan innovatieve projecten in bewe-

ging is gebracht. het uitdragen van de kennis

van deze projecten en ze op nationaal of zelfs

internationaal niveau op de markt brengen

behoort eveneens tot de doelstellingen van

CtD. vandaar dat het leggen van contacten,

mogelijke partners aan elkaar koppelen en

het opbouwen van vruchtbare netwerken tot

de eerste prioriteiten van CtD behoren. ‘aan

ideeën is doorgaans geen gebrek,’ zegt Fred

van beuningen. ‘Maar de uitvoering ervan is

nog belangrijker. ik zou liever vijf of zes projec-

ten goed uitvoeren dan er tien te hebben die in

de ideefase blijven steken.’

in de regio Rotterdam-Delft-Drechtsteden wer-

ken overheden, kennisinstellingen en bedrij-

ven nauw met elkaar samen om tot schone en

toekomstbestendige technologieën te komen,

die kunnen bijdragen aan duurzame gebieds-

ontwikkelingen. Clean tech Delta is de noe-

mer waaronder onder meer de gemeenten

Rotterdam en Delft, de erasmus universiteit

Rotterdam, de tu Delft en de hogeschool

Rotterdam, het hoogheemraadschap van Delf-

land en tal van bedrijven hun krachten heb-

ben gebundeld. hun gezamenlijke initiatieven

moeten het gebied rond de drukke rivierdelta

aantrekkelijker maken om nieuwe technolo-

gieën te testen en naar de markt te brengen,

om zo het gebied weerbaar te maken tegen

klimaatverandering en de industrie en energie-

voorziening schoner te maken.

voor deze initiatieven is de regio zelf het le-

vende laboratorium. projecten van Clean tech

Delta (CtD) spelen zich af binnen verschil-

lende actuele thema’s die op dit moment be-

langrijk zijn en waarin de keuzes bepalend zul-

len zijn voor de toekomst. Daarbij is te denken

aan het ontwikkelen van hernieuwbare, niet-

fossiele brandstoffen, van schone vormen van

Een schonere, weerbare rivierdelta

ha

nn

ah

an

tho

nysz

EN DAN NU: DE TOEKOMST

50

in stilte voltrekt zich een revolutie. achter

enkele imposante beeldschermen zijn

wetenschappers druk in de weer met

het zorgvuldig bewerken van hersen-

scans. het interpreteren van de bekende

grijswitte beelden van de hersenen, en

van andere delen van lichaam, is het

werk van radiologen. Wereldwijd turen

radiologen dagelijks vele uren naar deze

beelden, op zoek naar de kleinste afwij-

kingen. Wat de radioloog constateert,

schrijft hij op in een rapport, waarmee

een specialist vervolgens verder gaat.

‘zo gaat het tot op de dag van vandaag,’

zegt Rudolf scholte, chief executive offi-

cer van het bedrijf Quantib. ‘De radioloog

maakt een kwalitatief rapport van wat hij

ziet. bij een moeilijk te interpreteren beeld

komt de ene radioloog tot een andere in-

terpretatie dan een andere radioloog.’ Re-

volutionair is dat door het werk van Quantib

aan die verschillende interpretaties op den

duur een eind kan komen. sterker nog: de

radioloog hoeft zich niet meer urenlang

blind te staren op de grijstinten van het

beeld. zijn werk zal ingrijpend veranderen.

Rudolf scholte: ‘Wij zijn bezig om van een

kwalitatieve interpretatie over te stappen

op een kwantitatieve. Dat betekent dat we

software op de afbeeldingen loslaten die

elk onderdeel omzet in een getal. zo is

binnen vijf minuten, veel sneller dan voor-

heen, vast te stellen welke onderdelen zich

onder of boven het gemiddelde bevinden.’

op de door Quantib geleverde beelden

zijn afwijkingen duidelijk te zien doordat ze

zijn weergegeven in verschillende kleuren.

op dit moment richt Quantib, een samen-

trekking van ‘quantitative imaging biomar-

kers’, zich vooral op hersenscans. Door

gegevens van zoveel mogelijk scans te

verzamelen zijn nieuwe scans onmiddellijk

met het gemiddelde van alle andere scans

te vergelijken. Dat is handig om ziekten op

te sporen, maar ook om de werking van

medicijnen op de hersenen te bepalen,

omdat de geringste afwijking nauwkeurig

is te meten. ‘het is te vergelijken met het

rijden in een auto zonder chauffeur,’ zegt

scholte. ‘Daar moeten we ook aan wen-

nen. Maar ook dit wordt een revolutie. over

tien tot vijftien jaar zullen minder radiolo-

gen nodig zijn, terwijl de resultaten van de

scans beter zullen zijn. het werk wordt ef-

ficiënter en goedkoper.’

Quantib werkt met een team van onge-

veer tien jonge medewerkers in samen-

werking met General electric healthcare

aan het geleidelijk op de markt brengen

van het revolutionaire softwaresysteem

dat nu al de interesse heeft van zieken-

huizen en de farmaceutische industrie.

voor het aanleveren van data van 10.000

scans bestaat een overeenkomst met het

erasmus Medisch Centrum.

‘het ontwikkelen van medische software

is niet altijd de sterkste kant van Rotter-

dam geweest,’ stelt scholte vast. Met

Quantib komt daarin verandering, al is het

een tijdrovend en uiterst secuur proces:

het op de markt brengen van medische

software vergt een grote hoeveelheid

protocollen, waarbij elke stap tot in de

finesses verantwoord moet zijn. Rudolf

scholte: ‘voor Rotterdam levert dit proces

een heel nieuw kennisveld op, waarvan

ook andere bedrijven kunnen profiteren.

De tijd is rijp dat zo’n kenniscluster van

softwaretechnologie ook hier ontstaat.’

Radiologische revolutie in Erasmus MC

51

Rudolf scholte (Quantib):‘onze software zal het werk van radiologen ingrijpend veranderen door een over-stap van kwalitatieve naar kwantitatieve interpretatie’

lev

ien

Will

em

se

Dav

id R

ozi

ng

EN DAN NU: DE TOEKOMST

52

Maritieme diensten: juist aan het WeenaDe haven mag dan steeds verder west-

waarts uit Rotterdam zijn weggetrokken,

de beroepen die zich intensief met de ha-

ven bezighouden zijn nog altijd in de stad

aanwezig. alleen zijn ze vaak niet als zo-

danig te herkennen, omdat ze bijvoorbeeld

zijn ondergebracht bij grote banken, ver-

zekeringsmaatschappijen of advocaten-

kantoren. naar schatting 3000 mensen zijn

in Rotterdam werkzaam in de maritieme

zakelijke dienstverlening. ‘Dienstverlening

die midden in de stad is gevestigd, aan het

Weena, de Coolsingel of de blaak,’ zegt

Martijn troost, directeur van de Rotterdam

Maritime services Community (RMsC),

een vereniging waarin de bedrijven uit

deze sector sinds kort zijn verenigd.

‘het gaat om bedrijven die zich bezighou-

den met het financieren en verzekeren van

schepen of het afhandelen van schades.

Dan hebben we het over banken, verze-

keraars, verzekeringsmakelaars, advo-

caten, schade-experts, accountants, fis-

calisten,’ zegt Martijn troost. in 2012 liet

de gemeente Rotterdam door nyenrode

business universiteit de mogelijkheden

onderzoeken om de maritieme zakelijke

dienstverlening te versterken. Martijn

troost: ‘De aanwezigheid en potentie van

de maritieme zakelijke diensten waren al

in verschillende onderzoeken naar voren

gekomen. nyenrode heeft onderzocht

welke bedrijven zich met maritieme zake-

lijke dienstverlening bezighouden en of zij

in samenwerking kansen wilden benutten.’

er bleek sterke behoefte aan meer sa-

menwerking. vandaar dat sinds dit jaar

de RMsC in het leven is geroepen. ‘het

is geen praatclub,’ benadrukt Martijn

troost, ‘maar een actiegerichte vereni-

ging, waarbij het gaat om drie doelstel-

lingen: het internationaal profileren van

de maritieme zakelijke dienstverlening in

Rotterdam, het aantrekken van business

naar Rotterdam en het versterken van

kennis en opleidingen.’

De RMsC is onder meer actief met het or-

ganiseren van netwerkbijeenkomsten en

brainstormsessies. het naar Rotterdam

halen van congressen en het aanhaken bij

handelsmissies naar het buitenland beho-

ren tot de internationale profilering. ook is

een cursus ‘anatomy of shipping’ opgezet,

die voorheen alleen in Cambridge was te

volgen, maar nu ook in Rotterdam: een ma-

ritieme ‘business course’ voor managers

en professionals, waarin de sector vanuit

verschillende invalshoeken wordt belicht.

Met trendsessie en onderzoek verkent de

RMsC de kansen voor de maritieme za-

kelijke dienstverlening, zodat het netwerk

daarop kan inspelen. Martijn troost: ‘De

RMsC is een sterke community, waarin

men gericht met elkaar samenwerkt om

kennis, producten en dienstverlening

continu te vernieuwen. Met deze acti-

viteiten moet het vestigingsklimaat in

Rotterdam nog aantrekkelijker worden

voor bedrijven in de maritieme zakelijke

dienstverlening.’ inmiddels hebben zich

22 bedrijven bij de RMsC aangesloten.

Dat aantal zal dit jaar nog uitgroeien tot

veertig, verwacht Martijn troost.

Martijn Troost is directeur van de

Rotterdam Maritime

services Community

(RMsC), een vereni-

ging die de belangen

behartigt van bedrijven

uit de sector.

Jan

va

n d

er

Plo

eg

53

Maritieme diensten: juist aan het Weena

smart city, smart port industry, 3D-prin-

ten, robotisering, augmented reality: de

stad gonst van deze begrippen en ook

aan het onderwijs gaan zij allerminst on-

gemerkt voorbij. ‘We zijn er volop mee

bezig en hebben ons in ons onderwijs

vooral toegelegd op de maakkant die

met die termen heeft te maken,’ zegt bert

hooijer, bij de hogeschool Rotterdam di-

recteur van het RDM Centre of expertise.

het RDM Centre of expertise, gevestigd

op de RDM Campus op heijplaat, is een

brandpunt van vernieuwend en grens-

verleggend onderwijs en praktijkgericht

onderzoek, waarbij studenten al snel in

hun opleiding de kans krijgen aan de slag

te gaan met het oplossen van praktische

problemen. bij het bepalen en formuleren

daarvan werkt het expertisecentrum nauw

samen met het havenbedrijf Rotterdam,

Deltalinqs en partners uit het bedrijfs-

leven. ‘juist door de studenten meteen

met de praktijk te confronteren ontstaat

een krachtige leeromgeving,’ zegt bert

hooijer. ‘aan zo’n krachtige leer- en ex-

perimenteeromgeving, waar in nauwe sa-

menwerking met het bedrijfsleven op een

informele manier kennis wordt opgedaan,

is grote behoefte in deze tijd waarin de

veranderingen zo razendsnel gaan.’

onderwijs is innovatiemotor

EN DAN NU: DE TOEKOMST

RDM Centre of expertise vervult als in-

novatiemotor voor haven en stad een pi-

oniersrol in het onderwijs. juist door het

aanbieden van krachtige leeromgevin-

gen en ‘communities of practice’ op de

RDM Campus, waarbij RDM staat voor

Research, Design en Manufacturing, kan

het onderwijs inspelen op de nieuwste

ontwikkelingen. De campus biedt daar-

voor alle mogelijke faciliteiten: met het

innovation Dock, gevestigd in een van

de fabriekshallen van de vroegere Rot-

terdamse Droogdok Maatschappij, het

Concept house village en aqua Dock, de

(water)kavels waarop nieuwe ontwikkelin-

gen zijn uit te testen en te demonstreren.

van al die mogelijkheden wordt volop ge-

bruik gemaakt. hooijer: ‘zo zijn we met

de tu Delft bezig te onderzoeken wat

we kunnen doen met onderwaterdrones,

aquabots. er loopt een onderzoek naar

hoe drones in de vorm van een zwerm

informatie kunnen vergaren. voor Rijks-

waterstaat onderzoeken we samen met

het bedrijf imtech met onderwaterdrones

de sedimentatie in rivieren. We zijn met

RDM Makerspace en tno bezig met een

subsidieaanvraag voor een metaal 3D-

printer: onze studenten onderzoeken wat

daarvan de toepassingen kunnen zijn.’

samenwerking met private partners is

een vereiste om deze vernieuwende vorm

van onderwijs betaalbaar en mogelijk te

maken, benadrukt bert hooijer. ‘Dat geldt

ook voor de voorbereidende fase van het

onderwijs, waarbij we met het bedrijfsle-

ven in conclaaf gaan om vast te stellen

welke “wicked problems” we aan onze

studenten kunnen voorleggen. De com-

munities of practice bewijzen steeds

meer hun waarde, omdat het hierbij gaat

om co-creatie, het samenwerken aan iets

nieuws, en het optimaal benutten van het

menselijk kapitaal.’

Dav

id R

ozi

ng

54

Foodclusterverbindt agenda’s

55

nick van den berg, ontwikkel-manager van het Foodcluster: ‘alles gaat door onze regio’

‘in samenwerking ligt onze kracht. samen-

werking tussen overheden, kennisinstel-

lingen en bedrijven. De urgentieagenda

geeft aan dat we links en rechts worden

ingehaald door landen als China, india en

brazilië, wanneer we blijven doen wat we

doen. zo razendsnel gaan de ontwikkelin-

gen in de economie. Dus moet het anders.

in deze regio zitten we dicht op allerlei

bedrijven die zich met innovatie bezighou-

den. een van de meest innovatieve secto-

ren is de foodsector. nederland importeert

en exporteert het meeste voedsel, na de

verenigde staten. Dat gaat allemaal door

deze regio, dus daar kunnen we wat mee.

het is fantastisch om met dit soort bedrij-

ven een agenda uit te stippelen. als over-

heid kunnen we geldstromen entameren,

gebiedsontwikkelingen op gang brengen

en partijen bij elkaar brengen, en dat be-

perkt zich niet tot de gemeentegrenzen.

Dat is nieuw voor ons. Maar het is een

eye-opener gebleken. De Markthal is een

clubhuis van de vershandel in nederland,

waar ondernemers ook de kans hebben

hun producten voor het voetlicht te bren-

gen. in de Markthal komt alles bij elkaar:

consumenten en bedrijven. De Wereld van

de smaak gaat over voorlichting over voe-

ding en gezondheid en bestaat uit twee

kramen, een terras en een congresfaciliteit

voor 200 mensen. Daar komt straks ook

nog een kookschool bij.

het straalt naar alle kanten uit. voedsel

heeft alles te maken met gezondheid, met

gezond eten, het tegengaan van obesitas.

Maar net zo goed met onderwijs. er is een

enorme mismatch tussen het onderwijs

en de arbeidsmarkt. Dat geldt zeker voor

deze sector. Daarom moeten we onderwijs

en de voedselindustrie bij elkaar brengen,

daarin zit zo’n enorm ontwikkelingsper-

spectief. Maar dan moeten we natuurlijk

de sector leren kennen, anders kunnen

we daar geen leerlingen naar toe leiden.

We zijn met het onderwijs in gesprek ge-

gaan. in 2020-2025 ziet de wereld er heel

anders uit. Dat vergt meer flexibiliteit in het

onderwijs. Rotterdam en regio is te zien als

proefgebied om ons op die veranderingen

voor te bereiden.

De wereldtentoonstelling in Milaan heeft

als thema Feeding the planet, energy for

life. Daar mocht nederland natuurlijk niet

ontbreken. Met die boodschap zijn we

naar Den haag gegaan en het is gelukt:

we hebben groen licht gekregen voor een

nationaal paviljoen waar we de innovatieve

kracht van onze regio tonen. We gebruiken

de expo om mensen met elkaar in con-

tact te brengen en een mooi programma

af te werken voor de 26 weken dat de

wereldtentoonstelling duurt. het aantal

onderwerpen is groot: van hoe we kun-

nen omgaan met gft-afval tot het gebruik

van plantenstoffen als preventief medicijn.

natuurlijk kost het een hoop energie, maar

het is prachtig om te doen!’

‘van hoe we kunnen omgaan met gft-afval tot het gebruik van plantenstoffen als preventief medicijn’

CheFkok jiM De jonG inspeCteeRt De

ooGst CouRGettes Die DooR onDeR

anDeRen WouteR bauMan van het

staDslanDbouW initiatieF ‘DakakkeR’

bij het RestauRant WoRDen GeleveRD.

EN DAN NU: DE TOEKOMST

Dav

id R

ozi

ng

565656

57

Colofon

Dit is een uitgave van gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling.

Mei 2015

opdrachtgever

Gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling

Redactie

Michiel Koorenhof, Catrien Ketting, Laura Liem

tekst

Ben Maandag

beeld

David Rozing, Levien Willemse, Ossip van Duivenbode,

Bas Czerwinski, Doepel Strijkers, Gina Kranendonk,

RINEW, JP van Eesteren, TWNKLS, Studio Daan Roosegaarde,

Hannah Anthonysz, Claire Droppert, Jan van der Ploeg,

gemeente Rotterdam

ontwerp

Louise de Kruijf (Trichis)

Drukwerk

Veenman+

Coördinatie

Michiel Houdijk (Trichis)

Copyright niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd,

op enige manier, zonder toestemming van opdrachtgever

gemeente Rotterdam stadsontwikkeling.

58

Do

ep

el S

trijk

ers

59

Colofon

Dit is een uitgave van gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling.

Mei 2015

opdrachtgever

Gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling

Redactie

Michiel Koorenhof, Catrien Ketting, Laura Liem

tekst

Ben Maandag

beeld

David Rozing, Levien Willemse, Ossip van Duivenbode,

Bas Czerwinski, Doepel Strijkers, Gina Kranendonk,

RINEW, JP van Eesteren, TWNKLS, Studio Daan Roosegaarde,

Hannah Anthonysz, Claire Droppert, Jan van der Ploeg,

gemeente Rotterdam

ontwerp

Louise de Kruijf (Trichis)

Drukwerk

Veenman+

Coördinatie

Michiel Houdijk (Trichis)

Copyright niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd,

op enige manier, zonder toestemming van opdrachtgever

gemeente Rotterdam stadsontwikkeling.

stadsontwikkeling bouwt aan een sterke

economie en een aantrekkelijke woonstad,

met hart voor Rotterdam en de mensen die

er komen, wonen en werken. Wij initiëren

en begeleiden ruimtelijke en economische

investeringen in Rotterdam. Daarbij zijn

wij zowel publiek ontwikkelaar als kwali-

teitsbewaker. Met gericht verkeersbeleid

en een duurzame infrastructuur houden

we Rotterdam bereikbaar. Door regels te

handhaven zorgen we dat Rotterdammers

veilig en aangenaam kunnen wonen. en

met ons vastgoed huisvesten wij belang-

rijke publieke diensten en voorzieningen.

stadsontwikkeling geeft - samen met pri-

vate en publieke partners - vorm aan de

stad en houdt de stad in vorm.

Geïnspireerd door Rotterdam? neem contact met ons op via www.rotterdam.nl/stadsontwikkeling

59

60