Madde ve Özellikleri

1. kısım

ÖNCEDEN BİLDİĞİMİZ KAVRAMLAR

Element Bileşik Maddenin halleri Madde nedir? Kütle (Madde miktarına bağlı

büyüklük) Hacim ( Maddenin uzayda kapladığı

yer) Maddenin ortak özellikleri

VİDEO

VİDEO (KATILAR)

VİDEO (SIVILAR)

VİDEO (GAZLAR)

Ortak Özellikler

Kütle Hacim Eylemsizlik

Kütle

Neyle ölçeriz? Nasıl ölçeriz?

EŞİT KOLLU TERAZİ

Kütle birimlerini dönüştürme

mg g kg tonmg 1 10-3 10-6 10-9

g 103 1 10-3 10-6

kg 106 103 1 10-3

ton 109 106 103 1

Hacim

cm3 = mililitre (ml) dm3 = litre (l) SI = m3

diğer birimler pratikte kullanılan birimlerdir.

SI= Uluslararası Birim Sistemi

HACİM BİRİMLERİNİ ÇEVİRME TABLOSU

mm3 cm3 dm3 m3 dam3 hm3 km3

mm3

1

10-3 10-6 10-9 10-12 10-15 10-18

cm3 103 1 10-3 10-6 10-9 10-12 10-15

dm3 106 103 1 10-3 10-6 10-9 10-12

m3 109 106 103 1 10-3 10-6 10-9

dam3 1012 109 106 103 1 10-3 10-6

hm3 1015 1012 109 106 103 1 10-3

km3 1018 1015 1012 109 106 103 1

Hacmin ölçülmesi

Sıvılar Dereceli silindir- litre kabı

SIVILARIN HACMİNİN ÖLÇÜLMESİ

SORU

SORU

KATILAR

GEOMETRİK ŞEKLE SAHİP İSE HACİM FORMÜLLERİ KULLANARAK

GEOMETRİK ŞEKLE SAHİP İSE

GEOMETRİK ŞEKLE SAHİP DEĞİLSE

GAZLARIN HACMİ?

Sıkıştırılabilir olması Basınç Sıcaklık

SONUÇ: Gazların belli bir hacmi yoktur.

Hangi kaba konulursa o kabın hacmini tamamen doldurur.

VİDEO (GAZLAR)

Özkütle

Sabit sıcaklık ve basınç altında bir maddenin kütlesiyle hacmi doğru orantılıdır.

Birim hacmin kütlesine özkütle denir.

Kütle-hacim grafiği

ÖZKÜTLE

Özkütle- kütle ve özkütle-hacim

Hangisinin özkütlesi büyüktür?

Her maddenin sabit sıcaklık ve basınçta, kendine özgü bir özkütlesi vardır. Bu nedenle özkütle, madde miktarına bağlı değildir, sadece madde türüne bağlıdır.

Gazların belli bir hacmi olmadığı için, gazlar için ayırt edici bir özellik olarak kullanılmaz.

Günlük Yaşamda özkütle

KuyumculuktaKimya laboratuvarlarındaHastane laboratuvarlarındaPorselen yapımında

KUYUMCULUK altın kırıntılarını diğer madde

kırıntılarından ayırmak için özkütle farklılığından yararlanılır. Bu amaçla altın içeren karışım suyla birlikte eğik bir yüzeyden akıtılır. Altın kırıntıları, özkütlesi daha büyük olduğu için eğik yüzeyden kaymazken diğer kırıntılar aşağı sürüklenir. Böylece altın, karışımdan ayrılmış olur. Akarsu yataklarında altın arayanlar da aynı yönteme başvurur. Dereden leğene bir miktar kum alınır, leğen eğik tutularak hafifçe sarsılır. Özkütlesi altınınkinden çok küçük olan kum taneleri eğik leğende aşağı sürüklenerek altın parçacıklarından ayrılır.

KİMYA Katı madde karışımlarını ayrıştırmakta kullanılan

yöntemlerden biri de karışımı suya atmaktır. Söz gelimi demir tozlarıyla odun talaşından oluşmuş karışım ayrıştırılmak istenirse karışım bir kaptaki suya aktarılır. Özkütlesi suyunkinden küçük olan odun talaşı, suyun yüzeyinde kalırken demir tozları suyun dibine iner çünkü demirin özkütlesi suyunkinden büyüktür. Daha sonra suyun üst kısmı boşaltılarak odun talaşı kaptan dışarı alınır, böylece demir tozları odun talaşından ayrılmış olur.

HASTANE

Kullanılan santrifüj cihazlarında kan ve idrar gibi vücut sıvılarının tahlilleri yapılır. Bu tahliller, sıvıyı bileşenlerine ayrıştırma şeklinde fiziksel bir işlemdir.Buradaki ayrıştırma işlemi de yine özkütle farklılığına dayanmaktadır. İçinde ayrıştırılacak sıvı bulunan tüp, santrifüj cihazının tüp yuvalarından birine yerleştirilir. Cihaz çalıştırılınca tüp yuvalarını taşıyan tambur çok büyük bir hızla döner. Bu dönüşün etkisiyle tüpteki sıvının bileşenleri özkütlelerine göre ayrışır. Bileşenlerden özkütlesi en büyük olanı tüpün dibinde, özkütlesi en küçük olanı da en üstte olacak biçimde tabakalanır. Örneğin kan, böyle bir işlem sonucunda üstte serum, altta pıhtı olacak biçimde ayrışır. Bu yolla kanın bileşenlerinin normal değerlerde olup olmadığı saptanır.

PORSELEN

Kullanılan ham maddeler topraktan elde edilen ve kil, kuvartz ve feldispat denilen bileşiklerdir. Bu maddelerin uygun oranlarda karışımı önce öğütülerek pudra denilen toz hâline getirilir, sonra da yoğrularak porselen hamuru elde edilir. Porselen hamuru kalıplara dökülüp şekil verildikten sonra fırınlanır ve böylece tasarlanan elde edilir.

PORSELENİN KALİTESİ

Porselenin kalitesi, su geçirmezliği ve darbelere dayanıklılığıyla ölçülür. Bu da porselen pudrasının özkütlesiyle belirlenir. İdeal özkütle 2,5 g/cm3 dolayındadır.

Hammadde karışımını iyi öğütmek suretiyle bu değere yaklaşılmaya çalışılır.