8/3/2019 Magazin A

1/20

Shtator 2011

Ministria e Shndetsis

N bashkpunim me

Prof. Dr.Lul RAKA

Mr. Ph.Elvir AZIZI

Dr. Fidan BERISHA

PAPAGES

8/3/2019 Magazin A

2/20

8/3/2019 Magazin A

3/20

Prmbajtja

6 STRATEGJIA Fushat e Veprimit

7 Prof. Dr. Lul RAKA

12 Mr.Ph. Elvir Azizi

17 DIMENSIONI NDERKOMBETAR IREZISTENCES ANTIMIKROBIKE

Rezistenca ndaj antibiotikve - problemglobal i shndetit publik.

Kualiteti i barnave dhe roli i industrisarmaceutike.

Shprdorimi i antibiotikve sht aktor kyn shaqjen e rezistencs.

Proli i rezistencs n Evrop dhe Kosov.

Promovimi i prdorimit t drejt tantibiotikve dhe ushveprimet prparandalimin dhe kontrollin e rezistencsndaj antibiotikve.

3

Kryesues i grupit ndrsektorialpr rezistenc antimikrobike:

Pro. Dr. Lul RAKA

Menaxher i prodhimit nTrepharm:

Mr.Ph. Elvir Azizi

Menaxher i projektit:

Dr. Fidan Berisha

Dizajni dhe Prgatitja grake:

Botuar:

Fushata sensibilizuese pr prdorimin edrejt t Antibiotikve, organizohet ngaFabrika pr prodhimin e produkteveFarmaceutike, Trepharm.

Ministria e Shndetsis

N bashkpunim meMinistrin e Shndetsis

www.kanun.tv

8/3/2019 Magazin A

4/20

T LUFTOJM REZISTENCN ANTIMIKROBIKE

PRDORIMI I DREJT

I ANTIMIKROBIKVESHT MJEKIMI M I MIR

NSE NUK VEPROJM SOT,NESR NUK DO T KET SHRIM

8/3/2019 Magazin A

5/20

5

streha e profesionistve shndetsor

Trepharm do t jet streha e profesionistve shndetsor, me kt fjali e bm hapjene fabriks Trepharm.

Kjo thnie po fillon t realizohet jo vetm pr profesionistt tan t brendshm, por nshkall edhe m t gjr, me organizimin e ksaj fushate shum t nevojshme prpunonjsit shndetsor dhe m s shumti pr shndetin e qytetarve tan.

Fushata e ndrgjegjsimit pr prdorimin racional t antibiotikve sht e para q nee organizojm.

Duke u nisur nga fakti se rezistenca ndaj antibiotikve sht br nj shqetsim nrritje mes ekspertve t shndetsis n mbar botn, duam t japim kontributinton n drejtim t ndrgjgjsimit lidhur me prdorimin e antibiotikve.

Prdorim jo i sakt i ktyre barnave ka uar n krijimin e bakterieve t qndrueshme.

Organizata Botrore e Shndetsis e konsideron rezistencn ndaj antibiotikve njnga krcnimet m t mdha pr shndetin e njeriut.

Ekspertt kan frik se pas disa viteve, organizmi i njeriut mund t bhet thuajse i

pambrojtur kundr disa infeksioneve bakteriale, q sot jan lehtsisht t kurueshme.

Duke pasur parasysh t gjitha kto shqetsime, prve q i kemi sjell tregut tonprodukte cilsore dhe t sigurta, ne filluam edhe fushatn e prdorimit t drejt t tyre.

Pr ne, kjo fushat sht nj investim pr t ardhmen e Trepharm si fabrik e prodhimitt antibiotikve!

Mrgim PrishtinaDrejtor Ekzekutiv

Trepharm

8/3/2019 Magazin A

6/20

6

STRATEGJIA

STRATEGJIA DHE PLANI I VEPRIMIT PR REZISTENCN

ANTIMIKROBIKE 2011 2015

Strategjia dhe plani i veprimit i miratuar nga Ministria e shendetsis e

republiks s Kosovs pr rezistencn antimikrobike prmbajn nj seri

t ushave t veprimit. Strategjia dhe plani i veprimit prshijn gjithsej

7 fusha t veprimit me aktivitete prkatse t planifkuara.

1. Mbikqyrja e rezistencs antimikrobike dhe e prdorimit t antibiotikve

2. Prdorimi i drejt i antimikrobikve n praktikn klinike

Masat Qeveritare

Ndrgjegjsimi dhe edukimi i popullats s gjerdhe i puntorve shndetsor

Avansimi i kapaciteteve diagnostike

3. Prdorimi i drejt i antimikrobikve n sektorin e veterinaris

4. Kontrolli i infeksioneve n komunitet dhe institucione shndetsore

5. Teknologjia informative

6. Hulumtimet shkencore

7. Bashkpunimi ndrkombtar

8/3/2019 Magazin A

7/20

Lul RakaProesor i Mikrobiologjis Mjeksore n Fakultetin e Mjeksis,Mikrobiolog n Institutin Kombtar t Shndetsis Publike t Kosovsdhe Koordinator i Ministris s Shndetsis pr Rezistencn Antimikrobikedhe Ineksionet Spitalore.

PRDORIMI I DREJT I

ANTIBIOTIKVEN KUJDESIN PARSOR

isma e prdorimit te antibiotikve n praktiknmjeksore n shekullin e kaluar shnoi nj revolu-

cion n asin ton pr t mjekuar smundjet ngjitse,duke ndryshuar edhe qasjen e njerzimit ndaj smund-jeve ngjitse. Mirpo, sot, 70 vite m von eektshmriae prdorimit t tyre sht rrezikuar seriozisht nga shaqjae rezistencs ndaj antibiotikve. Smundjet, t cilat deri

dje shroheshin me lehtsi me prdorimin e aleatvetan- antibiotikve, po bhen gjithnj e m t vshtira prmjekim. Rezistenca ndaj antibiotikve sht br problemglobal i shndetit publik me implikime ekonomike,sociale dhe politike, veanrisht n vendet e pazhvilluara.Antibiotikt jan substanca q shkatrrojn ose pengojnrritjen e mikrobeve. Ato i prkasin nj grupi t gjer tkomponimeve antimikrobike q prdoren pr mjekimindhe parandalimin e ineksioneve tek njerzit, kasht enganjher edhe tek bimt. Rezistenca ndaj antibiotikvesht asia e mikrobeve pr ti prballuar veprimit tantibiotikve. Bakteriet rezistente, prkundr terapis

me antibiotik mbijetojn duke vazhduar shumzimindhe duke zgjatur smundjen, e cila mund t prundojedhe me vdekje. N mjekimin e ineksioneve me bakterierezistente mjekt detyrohen t przgjedhin antibiotik ttjer alternativ, t cilt jan shum m t shtrenjt dhekan m tepr eekte ansore.Rezistenca ndaj antibiotikve sht problem serioz ishndetit publik n Evrop dhe kudo n bot, dukeshnuar dyshim n nivelin global gjat 5 viteve t undit.do vit n Bashkimin Evropian(BE), vdesin ar 25.000njerz nga ineksionet e shkaktuara me bakterie rez-istente ndaj antibiotikve. Kostoja vjetore e shpenzimevet shkaktuara nga rezistenca n BE shkon deri n1.5 miliard euro.Rezistenca antibiotike, ndikon n rritjen e smund-shmris, vdekshmris, zgjatjen e qndrimit t pa-cientve n spital dhe rritjen e kostos s mjekimit. Madje,n SHBA rezistenca ndaj antibiotikve sht prcaktuaredhe si krcnim pr sigurin kombtare t vendit.

7

1.1 Rezistenca ndaj antibiotikve - problem global i shndetit publik

N

8/3/2019 Magazin A

8/20

8

Rezistenca ndaj antibiotikve sht nj enomen natyror

q ndodh nga ndryshimet n gjenet e bakterieve.

Mirpo, rritja e prdorimit t antibiotikve dhe prdorimii paarsyeshm i tyre jan dy aktort ky q prshpejtojnshaqjen dhe prhapjen e rezistencs.

Faktort e tjer q e plotsojn mozaikun e problematikss rezistencs jan: marrja e antibiotikve pa recet tmjekut, mungesa e resurseve t kontrollit t ineksioneven spitale dhe komunitet, rritja e popullats n mosh tshtyr, udhtimet masive t njerzve e mallrave,shprdorimi i antibiotikve n sektorin e veterinaris dhe

ngecja e industris armaceutike n zbulimin eantibiotikve t rinj.

Bakteriet rezistente mund t shkaktojn nj rang t gjert ineksioneve: ineksione t traktit urinar, pezmatim tmushkrive, ineksione t lkurs, barkqitje, ineksione tsistemit t qarkullimit t gjakut etj.Nj problem shtes q konsiderohet si binjak merezistencn jan edhe ineksionet spitalore t shkaktuaranga bakteriet rezistente.

T dhnat e sistemit t mbikqyrjes s rezistencs n

Evrop (EARSS) fasin pr nj gradient t rezistencs nrrashin Veri-Juglindje, me rast shkalla m e ult e rez-istencs vrehet n shtetet e Skandinavis, t Baltikut dheBeneluksit (1-10%), kurse shkalla m e lart sht nBallkan, Itali, Spanj e Portugali (30-50%).

Ka disa shkaqe q sqarojn kt laryshi t shkalls srezistencs n Evrop, si: shkalla e prdorimit tantibiotikve, cilsia e shrbimeve shndetsore,prqindja e imunizimit dhe aktort social.

N Evrop, kujdesi parsor prin me 80-90% t

antibiotikve t prshkruar.N shumicn e rasteve ky prshkrim sht i panevojshm,por ato jepen si rrjedhoj e presionit nga pacientt osenga mos-prcaktimi i sakt i diagnozs s smundjes.Studimet e kryera n disa vende t Evrops kan dsh-muar se ulja e prshkrimit t antibiotikve n kujdesinparsor ka rezultuar n uljen e shkalls s rezistencsantibiotike.Prandaj, shtrohet nevoja specike pr promovimin eprdorimit racional t antibiotikve me pacientt ekujdesit parsor.

1.2. Shprdorimi i

antibiotikve sht aktor

ky n shaqjen e rezistencs

1.3. Profli i rezistencs n

Evrop dhe Kosov

8/3/2019 Magazin A

9/20

Kontributi i mjekve t kujdesit parsor pr promovimine vetdijsimit pr antibiotik ka vler t veant, pasi qkshillat e tyre mund t ndikojn, m shum se do gjtjetr n perceptimin dhe qndrimin e pacientve pr s-mundjen e tyre dhe nevojn pr antibiotik.

Rezistenca ndaj antibiotikve sht problem edhe prshndetsin kosovare me shirat e rezistencs q janndr m t lartat n Evrop.Prpjekjet e deritashme pr kontrollin dhe parandalimine rezistencs n Kosov, kan qen t pamjaueshme. Sirrjedhoj vendi yn ka pasur trende t theksuara rritseme shirat e rezistencs ndr m t lartat n Evrop.

Mikroorganizmat tregues t rezistencs jan dysh m tlart sesa mesatarja evropiane pr po thuajse t gjith anti-biotikt e prdorur n praktikn klinike dhe ambullantore.

N dy dekadat e undit, antibiotikt blihen n barnatorettona pa reet t mjekut dhe prcillen me urnizim e cilsit dyshimt.

Mbikqyrja laboratorike e rezistencs ndaj antibiotikvedhe e prdorimit t tyre n vendin ton sht e pam-jaueshme dhe ende nuk sht standardizuar plotsisht.

Pasi q terapia me antibiotik sht komponent e rnd-sishme n kujdesin parsor, dhe duke marr parasyshprhapjen e baktereve rezistente ndaj antibiotikve n ko-munitet, kontributi i mjekve t kujdesit parsor pr pro-movimin e prdorimit t drejt t antibiotikve, ka vler tveant.

Fushveprimet pr kontrollin dhe parandalimin e rezist-encs ndaj antibiotikve t rekomanduara n Strategjine Ministris s Shndetsis pr rezistencn ndaj antibio-tikve jan:

1.4. Promovimi i prdorimitt drejt t antibiotikve dhe

ushveprimet pr parandalimin

dhe kontrollin e rezistencs

ndaj antibiotikve.

Prmirsimi dhe zgjerimi i sistemeve t mbikqyrjes srezistencs antimikrobike dhe i konsumit t antibiotikven spital dhe komunitet;

Prdorimi i drejt i antimikrobikve n praktikn klinike

Masat administrative nga ekzekutivi i vendit n nivel trestriksioneve t prdorimit t antibiotikve

Ndrgjegjsimi dhe edukimi i popullats s gjer dhepuntorve shndetsor pr problemin e rezistencsantimikrobike

Avancimi i kapaciteteve diagnostike

Prdorimi i drejt i animikrobikve n sektorin eveterinaris

Fuqizimi i masave t kontrollit dhe parandalimit tinfeksioneve;

Teknologjia informative

Hulumtimet shkencore

Bashkpunimi ndrkombtar

Fenomeni i rezistencs antimikrobike do t jet gjithmonme ne. Sda para nesh sht q ta transormojm ktkrcnim urgjent n nj problem t menaxhueshm.Ministria e Shndetsis e Kosovs sht e prkushtuart prballet me rezistencn antimikrobike n Kosov.Prandaj, krkojm bashkpunim nga t gjith aktert eksaj ushe, veanrisht me mjekt e kujdesit parsor.Prdorimi i drejt i antibiotikve e parandalon dhe ulrezistencn e baktereve.

T RUAJM VEPRIMIN EFEKTIV T ANTIBIOTIKVE!

9

8/3/2019 Magazin A

10/20

8/3/2019 Magazin A

11/20

SUSPENSION ORALME SHIJE FRUTASH

Tani shrimi ka shije t mbl

pr shndetin tuaj

8/3/2019 Magazin A

12/20

12

Kualiteti i jepet barnave gjat azes s dizajnit, zhvil-

limit dhe prodhimit t tyre. Prodhuesit jan prgjegjspr kualitetin e barnave q i prodhojn duke i zbatuarparimet e Praktiks s Mir t Prodhimit- PMP (GoodManuacturing Practice, GMP). Jan shum aktor qimpikohen n kualitetin e mirllt t nj bari dhe poashtu paramentrat q e prcaktojn kt kualitet nuk janvetm matematik. Pr kt arsye kualiteti i barnave shtbreng e madhe n mbar botn, n veanti n shumshtete n zhvillim. Raportet e undit tregojn se prania ebarnave t alsikuara dhe atyre nn-standard ka arriturproporcione shqetsuese jo vetm n vende t varra, pormadje edhe n hapsirn e komunitetit Europian. Barnat

jan nj biznes tim-prurs dhe kjo i bn ato nj mallshum t prekshm nga alsikatort dhe rrjetet krimi-nale, por edhe nga prodhuesit e pandrgjegjshm kudon bot. Problemi qndron se barnat me kualitet t dobtnuk jan vetm nj shtes n shpnzimet e resurseveshndetsor t qeverive por ato kan implikime t thek-suara shndetsore n jetn e njerzve. N kt prpjekjet vazhdueshme drejt prmirsimit t kualitetit t bar-nave dhe prjashtimit t mundsis s allsikimit, jant shumta palt t cilat jan t interesuara drejtperdrejt:

a) Konsumatort - shrimi dhe shpenzimet nanciare

b) Prshkruesit besimi i pacientit, vizitat eardhshme dhe t ardhurat

c) Kompanit farmaceutike reputacioni, besimin produktet e tyre dhe timet

d) Qeverit mbrojtja e shndetit publik dheparandalimi i rritjes s shpenzimit publik t barnave.

N kt bashkpunim t vazhdueshm mes palve, zhvil-limet n shkenc dhe teknologji i kan mundsuar njer-zimit q t prparoj vazhdimisht n betejn kundr s-mundjeve, dhe nga ana tjetr i kan dhn shtjeve sikurkualitetit, siguris dhe ekasitetit nj kuptim m t thell.

Kualiteti i ult mund t jet rezultat i praktikave t dob-ta t prodhimit, alsikimit, apo i ruajtjes s barnaven kushte t paprshtatshme.Barnat nn-standard janprodukte t mirllta t cilat nuk jan konorm stand-ardeve t prcaktuara pr to sipas armakopes. Stand-ardet e kualitetit dhe specikat zakonisht vendosen ngaprodhuesi dhe pastaj publikohen n armakope zyrtare.Produktet nn-standard zakonisht prodhohen dukemos i u nnshtruar GMP-s, n munges t ekspertizs

apo inrastruktures s mirllt prodhuese. OrganizataBotrore e Shndetsis (OBSH) denon produktet nn-standard si produkt me paketim origjinal mirpo mesasi jo t sakt t prmbajtjes (jo t qllimshm).

Mos prmbaj lend vepruese, por lend tjera tpadmshme;

Prmbaj lend t dmshme apo helmuese;

T mos jet i regjistruar n vendin e shitjes, ose t jeti prodhuar n mnyr klandestine, apo i kontrabanduarn vend dhe si pasoj sht n shitje ilegalisht;

sht i regjistruar n mnyr t pakujdesshme ngandonj agjencion i dobt regullator i barnave (p.sh: atoautoritete kombtare q kan munges t asis dhe/aporesurseve q vlersojn produktet n mnyr adekuate);

Ket kaluar afati i skadencs.

Kualiteti ibarnave dhe

roli i industrisfarmaceutike

2.1. Shkaqet e kualitetit t ult

t barnave

2.2. Nj produkt nn-standard

mund t:

Mr.Ph. Elvir AZIZI

8/3/2019 Magazin A

13/20

13

Prdorimi i barnave me kualitet t dobt bart implikimet rnda shndetsore si dshtim trajtimi, eekte ansore,rezistenc, morbiditet dhe mortalitet t rritur. Mund taul besimin e publikut n programin shndetsor t ven-dit dhe t shpenzoj resurset e pakta.Barnat allco mund ta dmtojn besimin e publikut, dhet ken ndikim negativ n biznesin e prodhuesit, pro-dhimet e t cilit jan duke u kopjuar.Roli i prodhuesve t produkteve armaceutikeProdhuesit e barnave kan nj sr prgjegjsish pr tsiguruar q barnat q prodhojn jan legal, t sigurt, dhet kualitetit t duhur. Midis tyre jan:

- t sigurohen se lndt e para, kuprshihen lndt vepruese, ndihmse dhematerialet tjera q prshihen n prodhim epaketim t sigurohen nga burime tbesueshme dhe t sigurta;

- t prodhoj barna n pajtim me GMPzyrtare aktuale(cGMP);

- t siguroj kushte prodhimi t nivelit tkrkuar sipas cGMP-s pr barnat q prodhon;

- t siguroj pajisje dhe teknologji e cila innshtrohet standardeve t cGMP-s;

- t ket sta t trajnuar pr prodhim dhekontroll t cilsis;

- t ket personel t a dhe t trajnuar prsigurim t cilsis;

- t krijoj sistem sigurie si brenda prodhimit

ashtu edhe gjat zinxhirit t distribuimit;

- t punoj n drejtim t pamundsimit talsifkimit t produkteve t tyre(duke prdorur shenja dalluese karakteristike); etj

N ditt e sotme, nj prodhues armaceutik modernduhet t siguroj kushte sa m adekuate pr prodhimin eprodukteve armaceutike, ktu prshihen:

a) hapsirat prodhuese - hapsirat e prodhimit tani pu-nohen me sistemet e ashtuquajtura t dhomave t pastra(clean room) me t cilat sigurohet prdorimi i materi-aleve specike t cilat sigurojn q dyshemeja, muret dhetavani i hapsirave t prodhimit t jen leht t pas-trueshme, t parandalojn deponimin e mbetjeve tpapastrtis, lndve t prdorura n prodhim dhe paran-dalojn zhvillimin e patogjenve;

b) trajtimi i ajrit n hapsirat prodhuese - ajri q prdoretn hapsirat ku prodhohen barnat duhet ti plotsoj krit-eret sipas krkesave t produkteve specike, duhet t kettemperatur t caktuar dhe konstante, lagshti t kontrol-luar si dhe pastrti (shkall ltrimi) t duhur. Kjo arrihetnprmjet sistemeve moderne t ventilimit t cilat i rreg-ullojn kta parametra dhe sistemi i till quhet HVAC(Heating Ventilation and Air Conditioning);

c) prdorimi i ujit me kualitet t duhur pr prodhimine barnave por edhe n operacionet e pastrimit t hap-

sirave dhe makinave- n baz t lloji t produktit duhetsiguruar impiante speciale pr prodhimin e ujit t disti-luar, ultrapurikuar dhe purikuar t cilt jan specikpr industrin armaceutike dhe konorm krkesave tcGMP-s;

d) pajisjet dhe makinat q prdoren n prodhim duhett jen konorm krkesave t cGMP-s q nnkupton sepjest e kontaktit t makinave me produktin duhet t jennga eliku inoks, makina duhet t prodhoj doza striktedhe t prsritshme

e) personeli i angazhuar n prodhim duhet t jet itrajnuar dhe kompetent pr prodhim si dhe duhet t vijojtrajnime dhe avancime t vazhdueshme proesionale

f) kontrolli i cilsis preerohet q prodhuesi t ket lab-orator kontrolli t cilsis, t pavarur nga departamentettjera, me sta kompetent, me aesi n prdorimin e pajis-jeve moderne dhe kontroll t barnave

g) sigurimi i cilsis - t ket personel t a dhe meprvoj i cili do t jet prgjegjs q t siguroj, q gjat

prodhimit jan duke u zbatuar t gjitha standardet ecGMP-s

h) sistemi i dokumentimit- duhet t ket sistem doku-mentimi voluminoz dhe gjithprshirs i cili mundsondokumentimin e t gjitha hapave t ndrmarr n urni-zim me lend t par, prodhim dhe kontroll kualiteti meqllim gjurmueshmrie.

i) t gjitha operacionet brenda prodhimit duhet tkryhen n baz t Procedurave Operative Standarde(POS) t cilat duhet validuar paraprakisht.

2.3. Pasojat e prdorimit t

barnave me kualitet t dobt

8/3/2019 Magazin A

14/20

14

Problem t veant n prodhimtarin moderne armaceu-tike paraqet prodhimi i antibiotikve n t gjitha ormatarmaceutike. Krahas kushteve t numruara m lart, nrastin e prodhimit t antibiotikve, si n azn e dizajnim-it t vet abriks por edhe gjat azes s operimit duhetpatur kujdes t veant n shmangjen e kontaminimit tkryqzuar mes antibiotikve dhe produkteve tjera, por,po ashtu edhe t antibiotikve t ndryshm mes veti.Sipas standardeve aktuale njsit e prodhimit t antibio-tikve duhet t jen zikisht t ndara nga aredo prodhi-mi tjetr si dhe proceset e ndryshme q ndodhin brenda

prodhimit duhet t jen t ndara jo vetm zikisht,por edhe ajri i trajtuar i cili qarkullon brenda prodhimitduhet t jet i ndar pr secilin proces. Kontrolli i kual-itetit gjithashtu nnkupton q krahas testeve standarde, sipr barnat tjera, bhet edhe vlersimi i veprimit (eektit)t tyre n mikroorganizmat pr t cilat indikohen.Standardet aktuale lidhur me prodhimin dhe zbatimi irrept i tyre nga prodhuesit armaceutik, rrisin sigurindhe kualitetin e barnave duke ndikuar drejtprdrejt nshndetin e pacientit, por edhe n shndetin publik dhen sistemin shndetsor t vendit.

2.4. Prodhimi i antibiotikve

8/3/2019 Magazin A

15/20

8/3/2019 Magazin A

16/20

8/3/2019 Magazin A

17/20

Dimensioni ndrkombtar irezistencs ANTIMIKROBIKE

N tabeln 1 jan dhn shira krahasuese t rezistencsantimikrobike n dy sisteme t zhvilluara (n SHBA eBE) krahasuar me vlerat e mbikqyrjes n Kosov dhe nrrjetin e Konzorciumit Ndrkombtar t Kontrollit t In-eksioneve Nozokomiale q mbledh t dhna nga NJKIt vendeve t pazhvilluara n katr kontinente. Ky rrjetmbledh n mnyr rutinore t dhnat e ndjeshmrisantimikrobike n Evrop. Siguron analizn e trendit ko-hor dhe jep inormata kthyese prmes web sajtit interak-tiv www.rivm.nl/earss. Projektet e mbikqyrjes s rezist-encs pr Streptococcus pneumoniae(PROTEKT dhe GLOBAL) kan dshmuar se 1/3 e izolat-

eve respiratore kan ndjeshmri t reduktuar ndaj grupitt penicilinave. Ne disa vende t pazhvilluara n AriknJugore, Lindjen e Largt, dhe Lindjen e Mesme rezistencae Streptokokeve ishte 74%, 63% dhe 54% respektivisht.Prania e MRSA n njsit e kujdesit intensive t vendevet pazhvilluara sht 80.8% pr dallim nga ato n vendet eindustrializuara (p.sh. SHBA me 52.89%).

3.2 Prdorimi i antimikrobikve

N shum vende t bots 30-60% e pacientve t ekzamin-

uar n kujdesin parsor marrin mjekim me antimikrobik.N Evrop kujdesi parsor prin me 80-90% t antimik-robikve t prshkruar. Nga t dhnat e ESAC pr kon-sumin e antimikrobikve n Evrop doli se n kujdesinparsor antibiotikt m t prdorur kan qen penicilinatme nj rang prdorimi prej 30.1% n Gjermani deri n62.2% n Danimark. Prqindja m e ult e prdorimit tcealosporineve sht shnuar n Danimark

17

Nr

1

2

3

4

5

6

7

8

Mikroorganizmi/rezistenca

ndaj antimikrobikut

MRSA

Enterokoket vankomicin

rezistente

Klebsiella spp/

cefalosporinet e gjenerats

s tret

P. aeruginosa / imipenem

P. aeruginosa / piperaciline

E.coli / cefalosporinet e

gjenerats s tret

E.coli / kinolonet

79.7 52.9 61.32 3

7.5 13.91 .8 9

37.1 19.1 18.71 9

51.3 34.8 78.79

47.9 17.5 31.21 5

66.86 .20 74.82 6

43.81 .3 39.67

38.17 .3 32.62 0

Mesatarja

INICC

(2002-2007)

Mesatarja

NNIS SHBA

(1992-2004)

BE-EARSS

2001-2008

Kosova

Tabela 1. Krahasimi i vlerave t rezistencs antimikrobike n NJKI n studimet e

INICC dhe t NNIS dhe n Kosov dhe BE nga mostrat invazive

3.1 Mbikqyrja e rezistencsantimikrobike

Rezistenca antimikrobike ka marr nj dimension globaldhe prbn sd si pr vendet m t industrializuara,ashtu edhe pr vendet e varra. Resurset dhe t hyratglobale kan nj shperndarje asimetrike n bot. Ar20% e pjess m t pasur t popullats n bot posedon74% t t hyrave globale, kurse 20% e popullats qjeton n varri ka n dispozicion vetm 2% t ktyre thyrave. Edhe n lmin e t dhnave t rezistencs dhe

prdorimit t antimikrobikve n vendet e pazhvilluaraka munges t t dhnave ose laryshi t skajshme t tdhnave t raportuara. Gjersa vendeve t pazhvilluara umungon sistemi unksional i mbikqyrjes s prdorimitdhe rezistencs s antimikrobikve, kontinentet ezhvilluara kan t dhna t sakta pr amn e ksaj sere.N BE nj sistem i till sht EARS-Net, i cili shtunksional qysh prej viteve 90. T dhnat e sistemit tmbikqyrjes EARS-Net fasin pr nj gradient t rezist-encs n rrashin verijuglindje, me rast shkalla m eult e rezistencs vrehet n shtetet e Skandinavis, tBaltikut dhe Beneluksit (1-10%), kurse shkalla m e lart

sht n Ballkan dhe rajonin e Mediteranit (Greqi, Itali,Spanj dhe Portugali) me 30-50%. Ka disa shkaqe qsqarojn kt laryshi t shkalls s rezistencs n Evrop,si: shkalla e prdorimit t antimikrobikve, cilsia e shr-bimeve spitalore, prqindja e imunizimit dhe aktortsocial. N vendet e pazhvilluara shkalla e rezistencsantimikrobike sht 2-5 her m e lart sesa n vendet eindustrializuara.

8/3/2019 Magazin A

18/20

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Proportionofresistant

isolates(%)

S.pnumoniae rezistent ndaj penicilines (mesatarja BE)

S.pnumoniae rezistent ndaj eritromicines (mesatarja BE)

E.coli rezistent ndaj cefalosporineve gj.lll (mesatarja BE)

S.pnumoniae rezistent ndaj penicilines (Austri)

S.pnumoniae rezistent ndaj eritromicines (Austri)

E.coli rezistent ndaj cefalosporineve gj.lll (Austri)

(0.2%), kurse m e larta n Greqi 21.2%. Rangu I shryt-zimit t tetraciklinave sht sjell prej 1.9% n Itali deri n25.6% n Island. Makrolidet jan prdorur m s pakun Suedi 3.1% dhe m s shumti n Greqi 25.5%; shkallae prdorimit t kinoloneve ishte prej 3.1% ne Mbretrine Bashkuar e deri n 17.0% n Rusi. Rezultatet e ecuris sprdorimit t antimikrobikve n kujdesin parsor gjat

dekads s undit dshmojn se Greqia ka shkalln m tlart t prdorimit me 45.2 DDD/1000 banor pr dit,pasuar nga Qiproja me 32.8 dhe Italia (27.8). Kurse Ru-sia, Letonia dhe Estonia kan pasur shkalln m t ultt prdorimit t antimikrobikve me 10.0, 11.2 dhe 12DDD/1000 banor, respektivisht. N Evrop antimikro-bikt mbizotrues t prdorur jan poashtu penicilinat,te cilat zn 1/3 e structures s prdorimit t antimik-robikve n mjediset spitalore. Cealosporinat m sshumti jan prdorur n Bullgari 44.5%, e m s pakun Irland (8%). Sulonamidet ishin antimikrobikt m tprdorur n Finland 6.5%, e m s paku n Bullgari me

0.7%. Kurse, Rangu i Prdorimit t kinoloneve u soll prej6.9% n Norvegji, gjer n 21.8% n Hungari.

3.3 Superbakteriet

Edhe pse karbapenemet jan ekase n shumicn evendeve, shaqja e shpejt dhe prhapja e izolateve bakter-ore q prodhojn karbapenemaz jan krcnim pr ktlinj t undit t opcionit terapeutik. Praqsuesit e am-ijes Enterobacteriaceae q prodhojn beta llaktamaza mespektr t zgjeruar gjat dy viteve t undit jan shaqur

si krcnim global. Prdorimi i gjer i karbapenemeve kanxitur shaqjen e mekanizmave t rinj t rezistencs.

Nj Trajt shqetsuese sht Nju Delhi metalo -llak-tamaza 1 (NMD-1), e cila u zbulua llimisht te klebsiellapneumoniae nga nj pacient Suedez me origjin indianen vitin 2008. Kjo bakterie pr shkak t rezistencs stheksuar u quajt superbakterie. Shumica e pacientveme HDM-1 kan qen t trajtuar n spitalet e Indis

apo Pakistanit. Prodhuesit kryesor me NDM-1 i prka-sin gjinive Escherichia Coli dhe Klebsiella pneumonia,t cilat jan rezistente ndaj t gjith antimikrobikve,prve kolistins dhe tigeciklins, t cilat kan eekte ttheksuara ansore. N dy vitet e undit n Evrop u rapor-tuan 77 raste t ineksioneve me HDM-1 n gjithsej 13shtete. Prej tyre mbizotronte Klebsiella pneumonia me54% t rasteve; 9% e pacientve evropian kan qen thospitalizuar n gadishullin Ballkanik (nga 2 n Kosove Serbi dhe nga nj n Malin e Zi dhe Bosne e Hercego-vin). Shaqja e NDM-1 krcnon rrezikun e transerit tkarbapenemazave t tipit blaNDM-1 ndrmjet llojeve tndryshme t baktereve.

T dhnat rreth rezistencs n Antibiotik

Ska t dhna< 1%1 - 5 %5 - 10 %10 - 25 %25 - 50 %> 50 %

18

8/3/2019 Magazin A

19/20

8/3/2019 Magazin A

20/20

Sllatin e Madhe12 000, Fush KosovTel & Fax: +381 (0) 38 549 222Mob: +377 (0) 44 800 901

www.trepharm.com