maguza www.maguza.be – UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

Zorgmagazine van het UZA

SLAAPCENTRUM Slapen kun je leren TRIAGO! Ex-kankerpatiënten naar Zwintriathlon GEZONDHEIDSAPPS Welkom bij dr. Smartphone!

dossier­

NIER­‑­­ZIEKTEN

Afgi

fteka

ntoo

r Ant

wer

pen

X, M

aguz

a 10

5, T

ijdsc

hrift

– k

war

taal

blad

, jul

i – a

ugus

tus

– se

ptem

ber 2

016,

v.u.

Joh

nny

Van

der S

traet

en, U

nive

rsita

ir Zi

eken

huis

Ant

wer

pen,

Wilr

ijkst

raat

10,

265

0 Ed

egem

‘Herboren dankzij mijn donor’

Niertransplantatie

juli 2016

EEN INFRAROODSAUNA HELPT BIJ CHRONISCHE PIJN

Ons land telt één miljoen chronisch zieken. Mensen die vaak van de ene dag op de andere aan hun bed gekluisterd zijn en vechten tegen pijn die maar niet overgaat.

Een van de vaakst voorkomende chronische ziekten is een vorm van reuma. Artrose bijvoorbeeld, waarbij het kraakbeen broos wordt. Of reumatoïde artritis, een auto-immuunziekte waarbij je lichaam zelf ontstekingen veroorzaakt in je gewrichten. Nog een vorm van reuma is fibromyalgie. Het is in medische kringen nogal omstreden: artsen kunnen de pijn niet lokaliseren, maar mensen die eraan lijden, kunnen amper hun bed uit.

HOE EEN HEALTH MATE INFRAROODSAUNA HELPT*

• De infraroodstralen zorgen voor een doorbloeding van je spieren, die daardoor weer soepel worden. Spierpijn verdwijnt dus.

• Een Infraroodsauna ontgift je lichaam. Vooral bij reumatoïde artritis en fibromyalgie wordt een toxische overbelasting van je lichaam als een van de oorzaken aangeduid.

* Raadpleeg steeds je arts als je een infraroodsauna wilt gebruiken om medische redenen.

HET VERHAAL VAN SUZY, EEN MAMA MET FIBROMYALGIE

“ Na jaren van pijn werd bij mij de diagnose fibromyalgie vastgesteld. Ik vreesde dat er niks anders op zat dan de pijn te verbijten, tot ik mijn Health Mate infraroodsauna ontdekte. Het geneest niks, maar is een natuurlijke pijnstiller. Nu de pijn veel draaglijker is, kan ik weer buiten komen en ben ik veel aangenamer voor de mensen rondom mij. Voor iedereen die in hetzelfde schuitje zit, zou ik zeggen: probeer het eens. Voor mij is het de beste aankoop ooit.”

Een infraroodsauna bij je thuis ? Je hebt alleen een stopcontact nodig.Kijk gauw op www.healthmate.be voor alle mogelijkheden.

Extra gezondheidstips om het beste uit je sauna te halen ?Je vindt ze op www.anneliesstraalt.be

WAAROM HEALTH MATE EN GEEN ANDER MERK? Er bestaan goedkopere cabines, maar die kunnen nooit het gezondheidseffect van een Health Mate evenaren. Goedkopere infraroodsauna’s zijn eigenlijk warmtecabines, die hetzelfde deugddoende effect hebben als pakweg een warm bad. Alleen Health Mate gebruikt Tecoloy-stralingselementen die een therapeutische werking hebben.

WAT IS EEN INFRAROODSAUNA?Een infraroodsauna warmt niet de omgeving op (zoals in een klassieke saunacabine), maar rechtstreeks je lichaam. Gevolg: je zweet drie keer zo hard op een temperatuur die de helft bedraagt van een klassieke sauna en dus veel aangenamer aanvoelt.

www.healthmate.be

HealthMate_Maguza_Publireportage_juli2016.indd 1 12/05/16 15:51

3

IN­DIT­NUMMER

MEDISCH

EN­VERDER

GEZOND ZORG

‘Ik ben mijn

nierdonor enorm

dankbaar, en ook

het UZA voor

de professionele

en menselijke

aanpak.’

In de nieuwe zieken-huisvleugel opende het UZA een hyper-moderne nier dialyse-afdeling, die door zijn technologie en inrichting uniek is in Europa.

Uitgedokterd: klinische studies – tussen wetenschap en hoop

U zegt: geconventioneerd of niet?

Witjas van dienst:wie doet de bedplanning?

14

35

36

Slapen kun je leren – slaapgeneeskunde in de lift

Immuuntherapie: eigen afweersysteem verslaat kanker

Delirium: een beangstigende ervaring

Gezondheidsapps: welkom bij dr. Smartphone

Goed gesmeerd! Zonnebescherming bij kinderen

TriaGo! Ex-kankerpatiënten trainen voor een kwarttriatlon

Wat na een overlijden?

Nierpatiëntjes achter de camera

8

12

17

28

30

32

34

39

Schrijf je vandaag nog in op onze elektro nische nieuwsbrief.

Ga naar www.maguza.be/ abonnement

Alle artikels zijn te vinden op maguza.be

19

323012 TRIAGO!GOED­GESMEERD!IMMUUNTHERAPIEdossier­

NIERZIEKTEN

Jeff (64) onderging vier jaar

geleden een niertransplantatie

Kennis en kwaliteitkomt nog

4

VOORAF

e voorbije decennia is technologie naar voor geschoven als de mirakeloplossing voor alle problemen in de gezondheids-zorg. Maar geneeskunde bleef een kunst

die koppig weerstand bood aan computerisering. Tot nu, want we zijn aan het kantelmoment gekomen: digitale gezondheidszorg breekt eindelijk door.

Het UZA mocht op 2 juni de eHealth Award 2016 voor beste project in ontvangst nemen voor Appi@Home, monitoring op afstand van chronische pijnpatiënten. De applicatie maakt het mogelijk om de toestand van patiënten te volgen en het aantal ziekenhuisbezoeken te beperken. De jury omschreef het als volgt: ‘Dit project illustreert perfect wat wij met de eHealth Awards willen stimuleren, namelijk innovaties die de zorgkwaliteit en het comfort en de autonomie van patiënten verbeteren en tegelijk de medische en administratieve processen verlich-ten. Projecten die verschillende actoren aanmoedigen om samen te werken, met name dankzij mobiele technologie.’

De versnelling waarmee IT in de gezondheidszorg zijn beloften waarmaakt, hangt echter niet meer zozeer af van de technologie, maar wel van hoe de sleutelper-sonen – artsen, informatici, politici, verzekeraars … – samenwerken en verstandige keuzes maken. De digitalisering van de gezondheidszorg verandert immers vooral de inhoud van het werk, de opleiding en vereis-ten voor de zorgverleners, hun onderlinge relaties en de relatie met hun patiënten.

Johnny Van der StraetenGedelegeerd bestuurder

Digitale

gezondheidszorg

breekt eindelijk

door

DDigitale hoop

5

DOORGELICHT

5

In deze cleanroom van de apotheek van het UZA worden elke dag zo’n 100 infusen klaargemaakt voor

patiënten met kanker. De geneesmiddelen kunnen schadelijk zijn voor gezonde personen — anders zouden ze de kankercellen niet doden. Wie ze bereidt, moet zich daarom goed beschermen. De geneesmiddelen worden

klaargemaakt in een gecontroleerde ruimte waar lucht, druk, temperatuur en deeltjes continu gemonitord worden. De bereiding gebeurt in een verticale laminaire airflowkast en de bereider draagt een steriele overall, een mondmasker, handschoenen en schoenovertrek-ken. Op die manier kunnen de apotheekassistenten de

steriele bereidingen zo veilig mogelijk klaarmaken en bovendien steriel en rein werken.

Handle with care

6

KORT

WEEK VAN HET HART

computers, 250 printers, 60 servers en 150 schermen doneerde het UZA devoorbije twee jaar aan Close the gap, een organisatie met als missie de digitale kloof in de wereld te dichten. Close the gap verzamelt afgeschreven ICT-ma-teriaal van Europese ondernemin-gen, verwerkt het via gecertifieerde procedures en herassembleert het om het te schenken aan educatieve, sociale

Van 26 september tot 2 oktober vindt de jaarlijkse Week van het Hart plaats. Thema dit jaar is therapietrouw, onder het motto ‘Geen tijd te verspelen voor mijn hart. Cardiovas-culaire preventie: ik begin eraan én hou vol.’ Voor patiënten is het belangrijk dat ze hun geneesmiddelen nemen zoals voorgeschreven en ook medische afspraken nakomen. Ook gezonde leefgewoonten, zoals niet roken en voldoende bewegen, en gezonde voeding vra-gen om doorzettingsvermogen. Volhouden is dus de boodschap, zowel voor patiënten die al hartproblemen hebben als voor mensen die hart- en vaatziekten willen voorkomen. Ook in het UZA zal de Week van het Hart in de kijker staan, met speciale aandacht voor de bewustmaking van vrouwen, bij wie cardio-vasculaire problemen vaak te lang onopge-merkt blijven.

www.uza.be/weekvanhethart

800

Cardiochirurg Prof. dr. Inez Rodrigus houdt van haar beroep, zoveel was duidelijk in het tv-programma Topdok-ters, dat de afgelopen maanden werd uitgezonden op Vier. En dat ze een echte topdokter is, bevestigden haar patiënten op Facebook.

Het UZA volgen? facebook.com/ Universitair ZiekenhuisAntwerpen

twitter.com/UZAnieuws

Volhoudenvoor je hart

Sinds kort kunt u in het UZA zelf uw bloeddruk, BMI en enkele andere parameters meten, via een gezondheids-kiosk. U vindt het zogenaamde Be Well Point op de eerste verdieping, vlakbij route 114. Het toestel kan uw bloeddruk, BMI, vetgehalte en hartritme berekenen. Plaats gewoon uw arm in de opening van het toestel en na drie minuten krijgt u de resultaten. In de toekomst zal het toestel die gegevens automatisch doorsturen naar uw behandelende arts. Intussen kunt u alvast de resultaten printen en aan de arts of verpleegkundige geven tijdens de raadpleging.

Bezoek onze gezondheids­

kiosk

‘Het hart is het mooiste

orgaan. Ik kan daar

echt van genieten.’

en medische projecten in ontwikke-lingslanden. Lokale partners installeren de computers, zorgen voor onderhoud en bieden ter plaatse informaticalessen aan. Wanneer de computers uitein-delijk aan het einde van hun tweede leven komen, worden ze duurzaam gerecycleerd. Sinds de oprichting van Close the Gap in 2003 werden meer dan 280.000 computers geschonken aan zo’n 2000 projecten in ruim 40 landen over de hele wereld.

www.close-the-gap.orgwww.pcsolidarity.be

mis

terQ

M /

pho

toca

se.c

om

7

Patiënten rechtenin beeld

KIJKTIP

van UZA-ombudsvrouw Aryane Cools

Sinds de wet van 2002 zijn de rechten van patiënten heel duidelijk afgebakend. Om ze beter bekend te maken, lanceerde de FOD Gezondheid acht filmpjes waarin die rechten op een heldere en ludieke manier worden uitgelegd.

Zo maken de filmpjes duidelijk dat u mag rekenen op:1. een kwaliteitsvolle dienstverlening,2. de vrije keuze van zorgverleners,3. informatie over uw

gezondheidstoestand,4. vrije toestemming voor een tussen-

komst, na voorafgaande informatie5. een zorgvuldig bijgehouden

patiëntendossier,6. bescherming van uw privacy,7. het recht om een klacht in te dienen,8. vertegenwoordiging, als u zelf niet in

staat bent uw rechten uit te oefenen.

In het UZA is de ombudsdienst het aanspreekpunt in verband met patiëntenrechten. U vindt de filmpjes via bit.ly/patiëntenrechten

Sinds kort hangt boven de draai-deur aan de hoofdingang van het UZA een groot scherm. Daarop verschijnen de reële doorkomst-tijden van de lijnbussen. Vanaf nu hoeft u dus nooit meer buiten staan bibberen in de vrieskou of staan zweten in de verzengende hitte; u wacht gewoon in alle comfort in de hal. Tussendoor kunt u nog een boodschap doen in een van de winkels in de hal, of een koffietje drinken in de cafetaria. Wedden dat de bussen er vanaf nu veel te snel zijn?

Busjekomt zo

Begin mei gingen de werken van start voor een nieuw parkeergebouw, dat op de per-soneelsparking rechts van de hoofdingang komt. Het gebouw zal uit drie lagen bestaan, met in totaal 600 parkeerplaatsen voor perso-

neelsleden. Op die manier komen er elders op de parking ook voor bezoekers meer plaatsen vrij. In totaal zal er voor 2400 auto’s plaats zijn op de UZA-parkings. Het parkeergebouw zal begin 2017 in gebruik genomen worden.

600 extraparkeerplaatsen

8

MEDISCH

waalf jaar liep Jurgen (47) rond met zware slaapproblemen. ‘Ik ging slapen, maar

werd wakker om twaalf uur, om één uur, om half drie en zo heel de nacht door. En ik was doodmoe als ik opstond. Zo heb ik jaren geleefd, tot het echt niet meer ging.’ Tijdens een slaaponderzoek werd slaapapneu vastgesteld. Bij slaapap-neu stopt de ademhaling tijdens het slapen geregeld, doordat de keelholte keer op keer dichtklapt (zie kader). ‘Ik had er nog nooit van gehoord, maar blijkbaar stopte mijn ademhaling tijdens mijn slaap 31 keer per uur …’

Patiënten komen naar het slaap-centrum met allerlei slaapstoor-nissen en slaapmoeilijkheden. ‘De eerste stap is de klachten van de patiënt goed in kaart brengen’, zegt prof. dr. Johan Verbraecken, medisch coördinator van het slaap-

T

Slapen kun je leren Slaapgeneeskunde in de lift

centrum. ‘Daarbij kijken we verder dan het medische alleen. Zo is het gedrag van de patiënt erg belang-rijk – drinkt hij bijvoorbeeld heel de dag door koffie? Of doet hij vaak zware inspanningen voor het sla-pengaan? Daarnaast is er heel vaak een wisselwerking met psychische problemen, zoals depressie. Pas als een aanpassing van de levensstijl niet helpt, doen we een slaapon-derzoek.’ De patiënt overnacht dan in het ziekenhuis en via elektroden en sensoren wordt zijn ademha-ling, hersenactiviteit, oogbewegin-gen, spierspanning … gemeten.

Complex probleemMeer nog dan andere specialis-men vraagt slaapgeneeskunde om een multidisciplinaire aanpak. ‘Je moet elk slaapprobleem in de volle breedte bekijken en dus over een netwerk beschikken van specialisten die nauw kunnen

Een slaapprobleem kan vele oorzaken hebben.

‘Je moet altijd de hele patiënt bekijken’, zegt prof. dr.

Johan Verbraecken, ‘Met een multidisciplinair team

bovendien.’ Dat ondervond ook Jurgen, bij wie na

jaren slechte nachten slaapapneu werd vastgesteld.

samenwerken. In het UZA gaat het om artsen van NKO, pneumo-logie, neurologie, psychiatrie en kindergeneeskunde.’ Anderzijds kampen patiënten met slaappro-blemen, en zeker apneupatiënten, vaak ook met andere gezondheids-problemen, zoals obesitas, diabetes, glaucoom, hart- en vaatziekten … ‘Er zijn maar weinig disciplines in het ziekenhuis waar we geen link mee hebben.’

De behandeling van slaap-stoornissen gebeurt het best in een gespecialiseerd centrum. Zo is slaapapneu een erg complexe aandoening. ‘De meeste patiënten worden behandeld met CPAP of Continuous Positieve Airway Pres-sure. De patiënt slaapt dan met een neusmaskertje en krijgt voortdu-rend lucht onder verhoogde druk toegediend, wat voorkomt dat de keelholte dichtklapt. Ook daar zijn echter verschillende mogelijkheden

Blijkbaar stopte mijn

ademhaling ’s nachts

31 keer per uur

Prof dr. Johan Verbraecken

Als een aanpassing van de

levensstijl niet helpt, wordt een

slaaponderzoek gedaan om het

slaapprobleem op te sporen.

9

in. Andere patiënten hebben dan weer meer baat bij een mondpro-these of positie-apparatuur die ervoor zorgt dat ze niet op de rug gaan liggen. Ook chirurgie, en zelfs een neurostimulator, is soms een mogelijkheid. Bij moeilijke geval-len gaan we kijken waar precies de afsluiting in de keel zit en hoe die tot stand komt. Dat bepaalt de kans op succes van de behandeling. Overigens heeft de helft van de patiënten met apneu ook nog een andere slaapstoornis. Je moet dus een erg breed denkkader hebben.’

Vier uur slaap is een succesJurgen slaapt nu al twee jaar met een CPAP. ‘Dat gaat goed, maar ik moet wel moe zijn. Als ik voel dat ik begin te knikkebollen, ga ik sla-pen. Ik zet dan mijn masker op en val snel in slaap. Na vier, maximaal vijf uur is het wel gedaan. Maar vier uur ononderbroken slaap is

voor mij al een grote verbetering. Met de CPAP doe ik twaalf apneus per uur, in plaats van 31 zonder. Sommigen wennen nooit aan slapen met een CPAP, maar bij mij lukte het na een week volharden. Nu kan ik hem niet meer missen. Laat ons zeggen dat mijn levens-kwaliteit van 30% naar 65% is gegaan, en da’s al heel wat.’

Slaappatiënten blijken vaak ook baat te hebben bij cognitieve gedragstherapie. Verbraecken: ‘Je kunt dat zien als een soort slaapschool. Patiënten leren er goede gewoonten aan en negatieve attitudes en verkeerde verwachtin-gen worden aangepakt. De sessies gebeuren in groep, wat helpt om het probleem te leren relativeren. Vaak gaat het ook om mensen die van hun slaapmedicatie af willen.’ Betekent dat dat er in het slaap-centrum nooit medicatie wordt voorgeschreven? ‘Zeker niet. Medi-

In april vond in Brussel een bijeenkomst plaats van de Europese wetenschappe-lijke slaapverenigingen, verenigd in de Assembly of National Sleep Societies (ANSS). Prof. Verbraecken, medisch coördinator van het Slaapcentrum van het UZA, was de lokale organisator. ‘We zetten ons in om de slaapgenees-kunde op een hoger niveau te tillen’, licht prof. dr. Johan Verbraecken toe. ‘Zo hebben we richtlijnen opgesteld op basis waarvan slaapcentra erkend kunnen worden in de Europese landen. Slaapgeneeskunde vraagt bij uitstek om een multidisciplinaire aanpak en een goede omkadering. We pleiten ook voor de erkenning van slaapspecialisten of somnologen, na een bijkomende stage en een examen. Voorts vragen we ook meer middelen voor wetenschappelijk onderzoek rond slaappathologieën.’➝

Europese top rond slaap

10

MEDISCH

Jurgen slaapt ’s nachts met een

CPAP‑toestel: ‘Met het toestel doe ik

minder apneus en lukt het om vier tot

vijf uur aan een stuk te slapen.’

INFO Slaapcentrum, T 03 821 38 00 (volwassenen), T 03 821 32 51 (kinderen), www.uza.be/slaapcentrum, www.uza.be/slaapcentrum-kinderen

catie kan een onderdeel zijn van de behandeling, maar meestal is er veel meer mogelijk dan alleen dat.’

Werken aan je slaappatroonOok Jurgen volgde de groepsthe-rapie. ‘Omdat ik nog altijd maar vier uur per nacht ononderbro-ken slaap. Mijn slaappatroon is verstoord, waarschijnlijk door al die jaren slecht slapen, en daar kan de CPAP niks aan veranderen. Tijdens die sessies krijg je heel veel informatie over slaap en deel je ervaringen met elkaar. Je krijgt een techniek aangeleerd om je slaappatroon te verbeteren, op een aantal weken tijd. Die techniek heb ik al een paar keer moeten

toepassen na een drukke periode. Ik ben slager-traiteur en eens het barbecueseizoen begint, is de regel-maat voor maanden weg. Nadien moet ik weer werken aan mijn slaappatroon. Het vraagt een heel regelmatig leven en veel discipline: weinig of geen cafeïne, chocolade en alcohol, lichte maaltijden, geen grote inspanningen, elke dag op tijd gaan slapen … Maar het werkt wel. Zo kom ik aan wat meer slaap dan ervoor en kan ik mijn drukke zaak volhouden.’

De slaapgeneeskunde, een van de jongste takken van de genees-kunde, zit in de lift. Het aantal slaaponderzoeken stijgt elk jaar met 10%. Ook het slaapcentrum

➝ van het UZA breidt steeds verder uit. Verbraecken: ‘In 1990 hadden we vier bedden waar vier dagen per week slaaponderzoek werd gedaan. Sinds mei hebben we zestien bedden voor volwassenen, zeven dagen op zeven, en daarnaast nog eens vier bedden voor kinderen.’ Slaapproblemen krijgen meer aan-dacht en slaapapneu is bekender geworden, en dus worden pati-enten ook sneller doorverwezen. ‘Bijvoorbeeld cardiologen die een patiënt zien met hoge bloeddruk en obesitas gaan sneller de reflex hebben om ook aan slaapapneu te denken, wat een goede zaak is voor de patiënt. Want velen wachten nog te lang om de stap te zetten.’

Slaapapneu is een slaapge-bonden ademhalingsstoornis. Bij obstructieve apneu klapt de keelholte tijdens de slaap volledig of gedeeltelijk dicht, waardoor de ademhaling telkens stopt en weer herbegint. Bij centrale apneu valt de stimulatie om te ademen vanuit de hersenen gedurende een korte peri-ode weg. Als dat meer dan vijf keer per uur gebeurt, spreken we van slaapapneu. Liefst 9 tot 25% van

de Belgen van middelbare leeftijd of ouder lijdt aan slaapapneu. Veel mensen weten echter niet dat ze een probleem hebben: maar 1 op 6 heeft klachten. Snurken is vaak een aanwijzing en kan in combinatie met de volgende klachten wijzen op slaapapneu:

• vermoeid wakker worden• slaperigheid overdag • stokken van de ademhaling

tijdens de slaap• wakker schieten met gevoel van zuurstoftekort• rusteloze slaap• vaak wakker worden• concentratiestoornissen• vergeetachtigheid• stemmingswisselingen• hoofdpijn ’s morgens• vreemde of beangstigende dromen• maagoprispingen

Slaapapneu?

Mensen met

slaapproblemen

wachten veel te

lang om naar een

arts te stappen

11

Slaap in cijfers

7+93+N

16+84+N

16+84+N14+86+N

10+90+N

24+76+N

Hoe goed slapen de Belgen?

Evolutie slaapproblemen 1

Slaap- en kalmeringsmiddelen 1

Meer slaapproblemen 1 op hogere leeftijd

20% in 2001

30% in 2013

Nam de afgelopen 2 weken een slaap- of kalmeringsmiddel:

Slaaponderzoeken

Hoe vaak komt het voor? 2

Obstructief slaapapneu

België UZA

Aantal patiënten met CPAP, de meest courante behandeling

van obstructief slaapapneu

2.500

3.000

2.000

1.500

3.500

4.000

4.500

5.000

2.6492.937 3.207 3.321

3.6334.106

2010 2011 2012 2013 2014 2015

7%

16%

15,9%

14,2%

10%

24,2%

60-70 jaar

De slechtste slapers

2. Enkele nieuwe epidemiologische studies rapporteren hier nog veel hogere cijfers

aantal onderzoeken

15-24 75+

24%37%

leeftijd

77.322 2014

4.604 mei 2016

41+59+N41%

1. Bron: WIV Gezondheidsenquête 2013

in het UZA

Vrouwen van 75 jaar

en ouder

12

Prof. dr. Marc Peeters

Prof. dr. Zwi Berneman1 2 2

1

MEDISCH

ij immuuntherapie wordt het afweersys-teem van de patiënt zo beïnvloed dat het

de tumorcellen in het lichaam aanvalt. De behandeling kan de kanker vaak lange tijd of zelfs definitief tegenhouden. Prof. dr. Marc Peeters, diensthoofd onco-logie en medisch coördinator van het Multidisciplinair Oncologisch Centrum Antwerpen (MOCA), beschouwt immuuntherapie als een grote aanwinst. ‘We moe-ten het zien als een stuk van het verhaal. Ik denk niet dat we er ooit alle kankers mee kunnen behandelen, maar voor sommige kankers – vooral melanoom en longkanker – vormt het nu al een wezenlijk onderdeel van de therapie. De kanker echt genezen is er tot nog toe niet bij. Maar als het effect heeft, houdt dat

maar een heel hoog risico hadden om te hervallen. Bij vier patiënten vertraagde het vaccin de ziekte en bij negen van hen vonden we geen tekenen meer van de kanker in het bloed. Bij vijf patiënten is de kanker nog altijd niet teruggekeerd. Intussen zijn we gestart met een grote vervolgstudie.’

Eenvoudige behandelingHet team doet ook onderzoek naar het effect van immuuntherapie op andere soorten kanker, in samen-werking met de dienst oncologie. Concreet gaat het om longvlies-kanker, uitgezaaide borstkanker en glioblastoom, de meest agressieve vorm van hersentumoren. Berne-man: ‘De gemiddelde overleving is gestegen met 14 maanden voor longvlieskanker, met 15 maan-den voor glioblastoom en met 22 maanden voor uitgezaaide borstkanker. Een aanzienlijke winst als je weet dat patiënten met die diagnose doorgaans nog maar een tweetal jaar te leven hebben.’

Een groot voordeel van immuun-therapie is dat de behandeling eenvoudig is en nauwelijks nevenwerkingen heeft. De patiënt krijgt gewoon een inspuiting, met hooguit wat huidirritatie op de plaats van de prik. Afhankelijk van het behandelingsschema krijgt hij

het vaccin tweewekelijks of met grotere tussenpozen, meestal een zestal maanden lang.

Tumor verdwenenAndere onderzoeksteams bereik-

ten de afgelopen jaren heel mooie resultaten met andere vormen van immuuntherapie. Zo bestaan er intussen verschillende geneesmid-delen op basis van monoklonale antilichamen, eiwitten die in het laboratorium worden ontwikkeld. Die geven soms spectaculaire resultaten, vooral bij de behan-deling van melanoom, de meest agressieve vorm van huidkanker, en longkanker. Bij sommige patiënten verdwijnt de tumor zelfs volle-dig. Het zijn vandaag gevestigde behandelingen die ook in het UZA worden toegepast, al gaat het voor-lopig om een kleine minderheid van de patiënten.

‘Die onderzoekslijn heeft tot de definitieve doorbraak van immuuntherapie geleid’, zegt Berneman. ‘Zelfs de grootste sceptici erkennen nu dat het een volwaardige behandelingsmo-gelijkheid is, naast chirurgie, chemotherapie en bestraling. En door verschillende vormen van immuuntherapie te combineren hopen we in de toekomst nog betere resultaten te behalen.’ Op dit

Het eigen afweersysteem stimuleren om

kankercellen te bestrijden: dat is in een

notendop immuuntherapie. Het UZA trekt

volop mee aan de onderzoekskar, onder meer

met een vaccin voor leukemiepatiënten.

Immuuntherapie

B

Afweersysteem versus kanker: 1­0

veel langer aan dan wanneer je klassieke chemotherapie geeft.’

Het UZA levert met zijn jaren-lange onderzoek een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van immuuntherapie. De dienst hematologie kreeg internationale erkenning voor zijn onderzoek naar een vaccin voor patiënten met acute myeloïde leukemie (AML), dat het samen met het Centrum voor Celtherapie en Regeneratieve Geneeskunde (CCRG) creëerde. ‘De patiënten krijgen een vaccin op basis van eigen bewerkte cellen’, zegt prof. dr. Zwi Berneman, diensthoofd hematologie. ‘Daar-voor worden eigen afweercellen, de zogenaamde dendritische cellen, gemanipuleerd en opnieuw ingespoten. In een eerste onder-zoek waren dertig patiënten betrokken die met succes waren behandeld met chemotherapie,

INFO Dienst hematologie, T 03 821 32 50, Dienst oncologie, T 03 821 32 50

13

moment wordt de behandeling alleen ingezet bij uitgezaaide of onbehandelbare tumoren. ‘Maar er komt zeker nog onderzoek naar het effect van immuunt-herapie op beginnende kanker’, zegt Berneman.

Onbeantwoorde vragenZelf gelooft Berneman al heel lang dat het immuunsysteem in staat is kankercellen te bestrijden. ‘Onze dienst doet al sinds 1983 allogene stamceltransplantaties, waarbij de patiënt stamcellen van een donor krijgt. Tesamen met die stamcellen worden meestal ook afweercellen van de donor toegediend. Wij zagen al gauw dat die een grote rol spelen in de genezing: zij vallen de reste-rende kankercellen aan.’

Onderzoekers hebben de komende jaren nog een hele kluif aan immuuntherapie. Zo moet nog verder blijken welke kankers er pre-cies mee te behandelen zijn. Peeters: ‘En we moeten ook uitzoeken hoe we immuuntherapie kunnen inpas-sen binnen de gewone chemothe-rapie en de nieuwe doelgerichte geneesmiddelen. Geven we eerst immuuntherapie en daarna che-motherapie, of andersom? En hoe past radiotherapie in dat plaatje? Die vragen moeten we nog zien te beantwoorden.’

De dienst hematologie kreeg internationale

erkenning voor zijn onderzoek naar een

vaccin voor patiënten met acute myeloïde

leukemie (AML), dat het samen met het

Centrum voor Celtherapie en Regeneratieve

Geneeskunde (CCRG) ontwikkelde.

14

UITGEDOKTERD

Tussen wetenschap en hoop

Klinische studies vormen de basis

van een steeds betere geneeskunde.

Maar hoe weet je als patiënt dat je

geen proefkonijn bent? En wie of

wat bepaalt of je al dan niet mag

deelnemen aan een studie?

Is het moeilijk om genoeg patiënten te vinden om deel te nemen aan de studies?

Cras: ‘Soms wel, vooral omdat pati-enten aan allerlei voorwaarden moe-ten voldoen. Ze moeten uiteraard tot de doelgroep van het medicijn behoren, maar er zijn ook andere criteria, bijvoorbeeld leeftijd en eventuele bijkomende gezondheids-problemen. Soms mag een patiënt ook niet meedoen aan een studie omdat hij eerder al deelnam aan een gelijkaardig onderzoek. Dat is vaak zo bij medicatie tegen dementie: de onderzoekers moeten immers zeker kunnen zijn dat een effect niet het gevolg is van een eerder genomen

n het UZA lopen honderden studies, zowel academische studies als studies in samen-werking met farmaceutische

bedrijven. Prof. dr. Patrick Cras is diensthoofd neurologie en voorzitter van het Ethisch Comité van het UZA. Prof. dr. Marc Peeters is diensthoofd oncologie en medisch coördinator van het Multidisciplinair Oncologisch Centrum Antwerpen (MOCA).

Hoe beslis je als arts of je mee-werkt aan een studie of niet?

Peeters: ‘We bekijken onder meer of de studie relevant is en of we genoeg patiënten hebben die ervoor in aanmerking komen. We selecteren

erg kritisch, want een studie is niet iets dat je er zomaar even bij neemt. Je moet kwaliteit kunnen bieden en voldoende medewerkers kunnen inzetten. Daarom zijn studies alleen nog maar mogelijk binnen een goed uitgebouwde omkadering en infra-structuur. Op de dienst oncologie lopen er gewoonlijk zo’n vijftig tot zeventig studies tegelijk.’

Cras: ‘Ook wij ondervinden dat de farmaceutische bedrijven de lat almaar hoger leggen. Sommige firma’s eisen dat alle zorgverle-ners die met de proefpersonen in aanraking komen, vooraf een online opleiding volgen en daarover een test afleggen. Zo wordt het natuurlijk erg omslachtig.’

I

1

2

Prof. dr. Patrick Cras

Prof. dr. Marc Peeters1 2

Klinische studies

15

Tussen wetenschap en hoopgeneesmiddel. Dat kan voor de pati-ent behoorlijk frustrerend zijn.’

Peeters: ‘Vooral kankerstudies zijn erg specifiek geworden: er wordt niet gezocht naar patiënten met borstkanker, maar met dat ene specifieke type borstkanker. Soms is het een hele uitdaging om genoeg patiënten te vinden. En af en toe kan een studie om die reden niet doorgaan.’

En de patiënt? Is die meestal bereid om deel te nemen?

Peeters: ‘Voor kankerstudies is dat zelden een probleem.’

Cras: ‘Als er veel bij een studie komt kijken, ligt de drempel wel ➝

hoger. Bijvoorbeeld als patiënten vaak naar het ziekenhuis moeten komen of de medicatie via een infuus moeten krijgen. Toch stemmen pati-enten vaak toe: om elke kans te grij-pen, maar vaak ook uit altruïstische motieven. Als ik er zelf niet beter van word, help ik misschien anderen, redeneren ze. Maar als een patiënt geen zin heeft om deel te nemen, zal ik die nooit proberen te overtuigen. De keuze is aan hem.’

Voor sommige patiënten is een studie ongetwijfeld de laatste strohalm.

Peeters: ‘Dat gebeurt, en dan moeten we opletten dat de patiënt

geen onrealistische verwachtingen koestert. We spreken daar heel open over en proberen de mogelijke voordelen van de nieuwe behande-ling goed te plaatsen. Het gebeurt bijna nooit dat een nieuw medicijn een spectaculaire genezing teweeg brengt bij een ongeneeslijke patiënt. Als er winst is, spreek je meestal over een levensverlengend effect van een aantal maanden.’

Cras: ‘Bij veel studies bestaat ook de kans dat de patiënt niet het nieuwe medicijn, maar een placebo krijgt: de twee groepen worden dan met elkaar vergeleken. Voor de patiënt is dat soms heel moeilijk te verteren. Maar een placebo-gecon-troleerde studie is nu eenmaal de

Op de dienst

oncologie lopen er

gewoonlijk zo’n

vijftig tot zeventig

studies tegelijk

16

UITGEDOKTERD

de andere onderzoekers, de Data Safety and Monitoring Board – dat is de expertengroep die de studie opvolgt voor het farmaceutisch bedrijf – , de ethische comités van de deelnemende ziekenhuizen, het Federaal Agentschap voor Genees-middelen en Gezondheidsproduc-ten (FAGG) …’

Wie bewaakt de ethische kant van de zaak?

Cras: ‘Het ethisch comité van het ziekenhuis fungeert als waakhond. Wij beoordelen jaarlijks zo’n 500 à 600 studies en letten daarbij ook op de ethische kant. Wegen de voordelen op de tegen de risico’s? Wordt de patiënt correct geïnfor-meerd over de studie? Als er al een goede behandeling bestaat, mag je die ook niet aan de pati-ent onthouden. 1 à 2 % van de klinische studies wordt aan het einde van de rit afgekeurd.

Uiteraard zijn er aan klinische studies commerciële belangen verbonden, maar je kunt nu eenmaal niet zonder. En om de studies uit te voeren heb je de drie partijen nodig: de patiënten, de ziekenhuizen én de farmaceuti-sche industrie. Zolang het belang van de patiënten primeert, is er geen pro-bleem. In dit ziekenhuis hebben de onderzoekers geen enkel financieel belang bij deelname aan een studie. Het ziekenhuis zelf legt er in sommige gevallen zelfs aan toe.’

Hoe belangrijk zijn klinische studies voor een ziekenhuis?

Cras: ‘Ze zijn enorm belangrijk omdat onze geneeskunde erop geba-seerd is: alleen dankzij studies weten we zeker dat we de patiënt een cor-recte behandeling geven. Het maakt ook deel uit van de opdracht van een universitair ziekenhuis. We willen daar absoluut een voortrekkers-rol in  spelen.’

België koploper in klinische studies

• In 2015 liepen er in België 1.578 geneesmiddelenstudies.

• Het aantal aanvragen voor nieuwe klinische studies steeg in dat jaar met 6 %.

• Binnen Europa is België op een na koploper wat het aantal klinische studies per inwoner betreft, na Denemarken.

• Bij ongeveer 1 studie op 5 wordt medicatie tegen kanker getest.

• 1 studie op 5 heeft betrekking op geneesmiddelen voor kinderen.

• Maar 1 op de 10 klinische studies levert effectief een nieuw geneesmiddel op.

➝ beste manier om na te gaan of een geneesmiddel werkt.’

Hoe veilig is het om aan een klinische studie deel te nemen?

Peeters: ‘Hoewel er maar uiterst zelden onverwachte nevenwerkin-gen opduiken, kun je geen garanties geven. Zelfs in een fase 2-studie, waarin medicatie wordt getest die eerder al aan vrijwilligers werd gege-ven, kunnen er nog altijd onbekende neveneffecten optreden. Een formu-lier voor geïnformeerde toestemming is niet voor niets tien tot vijftien pagina’s lang. We leggen dat ook heel duidelijk uit aan de patiënt.’

Cras: ‘De patiënten worden ook enorm goed opgevolgd. Elke moge-lijke nevenwerking, al is het maar een verkoudheid, wordt volgens strikte richtlijnen geregistreerd. Als er een ongekend neveneffect aan het licht komt, worden ogenblikkelijk een heleboel partijen verwittigd:

Bron: pharma.be en De Standaard

Alleen dankzij studies weten

we zeker dat we de patiënt

een correcte behandeling geven.

INFO Dienst neurologie, T 03 821 34 23, dienst oncologie, T 03 821 32 50, www.uza.be/klinische-studies, www.clinicaltrials.gov

17

MEDISCH

‘Heb ik dat gedaan?’Delirium

Meer dan de helft van de

patiënten op intensieve zorg

maakt vroeg of laat een

delirium door. De patiënt

komt in een toestand van

verwardheid en verminderd

bewustzijn. Met een gerichte

aanpak slagen we erin om

veel leed te voorkomen.

en delirium wordt soms met beginnende dementie verward. ‘Toch verschillen die

duidelijk van elkaar’, zegt prof. dr. Patrick Cras, diensthoofd neurolo-gie. ‘Dementie ontstaat geleidelijk en is blijvend. Een delirium komt plots op en is tijdelijk. Symptomen van een delirium zijn verward-heid, aandachts- en geheugen-problemen, onrustig gedrag en hallucinaties. Ook agressief gedrag komt voor.’

Op alle afdelingenAllerlei factoren kunnen een delirium uitlokken, legt Paul Van Aken, directeur patiëntenzorg uit. ‘Sommige patiënten krijgen er een

na een zware operatie of ongeval, bij heel ernstige ziekte of doordat hun medicatie wordt stopgezet. Bij andere patiënten is de delirium een bijwerking van medicijnen die op de hersenen inwerken, zoals slaapmiddelen.’

Bepaalde zaken maken een persoon kwetsbaarder, zoals ouderdom, dementie of slecht-horendheid of slechtziendheid. Cras: ‘Het probleem doet zich het vaakst voor op intensieve zorg. Dat komt doordat patiënten daar ernstig ziek zijn, vaak slecht slapen en zware medicatie krijgen. Maar alle afdelingen kunnen ermee te maken krijgen.’

En de behandeling? Cras: ‘Als er een onderliggende kwaal is,

zoals een blaasinfectie, behandel je die eerst. Daarnaast bestaan er medicijnen om het delirium te bestrijden.’ Belangrijk is ook om de patiënt meer structuur en herkenningspunten te geven, door bijvoorbeeld een klok of een familiefoto in de kamer te zetten. Het helpt ook als de familie in de buurt blijft.

Niet onschadelijkHoewel een delirium meestal na enkele uren of dagen weer overgaat, is het zeker niet onscha-delijk. Sommige patiënten brengen zichzelf in gevaar door bijvoor-beeld een infuus los te trekken. Bovendien is een delirium een beangstigende ervaring, ook voor

E de familie. Verpleegkundigen worden dan ook opgeleid om een delirium snel te herkennen, onder meer aan de hand van een beoor-delingsschaal. Het UZA hanteert ook strikte richtlijnen voor de behandeling. Soms is ook preventie mogelijk, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat de patiënt zijn bril of hoorapparaat draagt.

Ook begeleiding van de familie én de patiënt is belangrijk. Van Aken: ‘We leggen uit wat een delirium is en hoe je het best met de patiënt omgaat. De patiënt zelf herinnert zich nadien meestal niets, maar is soms beschaamd als hij hoort wat hij allemaal heeft gedaan. Ook daar moet je als ver-pleegkundige op ingaan.’

1 2

1

2

Paul Van Aken

Prof. dr. Patrick Cras

maguza

We zijn opnieuw Top Employer!

Super!Heb je het

goede nieuws al gehoord?

Ach, vertel…

Ja, en dit voor het 11de jaar

op rij!

Door kwaliteit te leveren...

We hebben er dan ook samen elke dag voor

gewerkt!

Wil je ook werken voor deze Top Employer?

Surf dan snel naar www.uzatrektaan.be

en ontdek onze openstaande vacatures.

… en door ons engagement!

stu

dio

@pa

lati

no.

be

Het UZA is deNr. 1 TOP EMPLOYER

11

19

maguza

Nieren in noodNieren zijn onmisbaar, maar gelukkig tot op

zekere hoogte ook vervangbaar. In de nieuwe,

optimaal uitgeruste dialyse-eenheid van het

UZA behandelt de dienst nierziekten patiënten

met niervervangende therapie, zowel klassieke

dialyse als buikvliesdialyse. Jaarlijks krijgen

ook zo’n 45 patiënten een nieuwe nier

via transplantatie. DOSSIERNIERZIEKTEN

www.maguza.be – UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

Zorgmagazine van het UZA

juli 2016

We zijn opnieuw Top Employer!

Super!Heb je het

goede nieuws al gehoord?

Ach, vertel…

Ja, en dit voor het 11de jaar

op rij!

Door kwaliteit te leveren...

We hebben er dan ook samen elke dag voor

gewerkt!

Wil je ook werken voor deze Top Employer?

Surf dan snel naar www.uzatrektaan.be

en ontdek onze openstaande vacatures.

… en door ons engagement!

stu

dio

@pa

lati

no.

be

Het UZA is deNr. 1 TOP EMPLOYER

11

20

DOSSIER­NIERZIEKTEN

n mei 2015 verhuisde de raadpleging nierziekten met de dialysezalen naar het gelijkvloers van een gloed-

nieuwe ziekenhuisvleugel waarin ook het Moeder- en kindcentrum gevestigd is. De beddenafdeling en de low care dialyse, waar dialyse-patiënten worden behandeld die minder medisch toezicht nodig hebben, bleven op hun vertrouwde plek. De nieuwe raadpleging bete-kent een hele vooruitgang voor de patiënt, met een mooie wacht-ruimte, meer consultatieruimtes en overal meer ruimte en licht.

Vooral de dialysepatiënten gingen er sterk op vooruit, met een afdeling die tot de best uitgeruste in Europa behoort. De ruimtes zijn licht en aangenaam, met ramen tot op de vloer en volop zicht op groen. Niet onbelangrijk als je weet dat

I

Nieuwe locatie, nieuwe start

Dienst nierziekten

21 3

Prof. dr. Mileine Couttenye

Klara Van den Ende

Bruno Verdonck2

3

1

WAT?

De dienst nierziekten behandelt patiënten met diverse nierziekten en biedt ook niertransplantaties aan. De gloednieuwe dialyse- eenheid, die een high care en een medium care unit omvat, biedt plaats aan 24 patiënten. De dienst heeft ook twee low

care units, één in het UZA zelf en één in Bornem, met respectieve-

lijk 8 en 11 dialysetoestellen.

WAAR?

De raadpleging en de dialysezaal verhuisden naar het gelijkvloers

van een gloednieuwe ziekenhuis-vleugel waarin ook het Moeder- en kindcentrum gevestigd is. De low care en de beddenafdeling

bleven in het hoofdgebouw.

WIE?

De dienst telt vijf nierspecialisten, twee internisten in opleiding voor nefrologie, twee assistent-spe-cialisten in opleiding en twee

consulente nierspecialisten, naast vijf administratief medewerkers en een team van 36 verpleeg-

kundigen onder leiding van een hoofdverpleegkundige en vijf

unitverantwoordelijken.

DIENST NIERZIEKTEN

Meer licht, ruimte en comfort: de nieuwe

dienst nierziekten is een verademing

voor de patiënten. Het paradepaardje is

de hypermoderne dialysezaal, nagenoeg

uniek in Europa.

21

dialysepatiënten drie keer per week een behandeling van vier uur krij-gen. ‘Nieuw is ook dat ernstig zieke dialysepatiënten hun dialyse in een aparte ruimte krijgen, te vergelijken met een intensieve zorg-afdeling. Ze worden daar voortdurend gemonitord’, zegt hoofdverpleeg-kundige Klara Van den Ende. Voor het overige liggen alle dialysepati-enten nu samen op één grote zaal, in plaats van verdeeld over diverse kleinere lokalen zoals voordien. Een hele verbetering voor de verpleeg-kundigen, die daardoor een stuk gemakkelijker het overzicht kunnen bewaren en het werk verdelen.

Een groot pluspunt zijn ook de weegliften. Patiënten worden voor en na elke dialysesessie gewogen. Vroeger was dat vooral bij immo-biele patiënten een omslachtige klus. Nu liggen de patiënten op een

groot doek, verbonden met een weegsysteem dat geïntegreerd is in een plafondlift. Daardoor kunnen ze snel en veilig worden gewogen.

Net als thuisHandig is ook dat de dialysetoe-stellen gemakkelijk links of rechts van de bedden kunnen worden opgesteld, met dank aan de verschuifbare aansluitingspanelen achter de dialysebedden. Daardoor kunnen patiënten probleemloos in de linker- of in de rechterarm worden aangeprikt en behoren ook lange rondslingerende snoeren en kabels tot het verleden. ‘We hebben alles gedaan om de werkdruk voor de verpleegkundigen te verlagen, wat uiteindelijk ook de patiënt ten goede komt. Zo werken we ook nog nauwelijks met losse zakken zuur-concentraat, een mengsel dat nodig

is voor de dialyse, maar komt die vloeistof rechtstreeks via een leiding binnen vanuit een installatie in de kelder. Dat is een enorme besparing op verpakking en werktijd’, zegt

Bruno Verdonck, technisch verant-woordelijke van de dienst.Ook de patiënten die kiezen voor thuisbehandeling met perito-neale dialyse, ook buikvliesdialyse

genoemd, gingen erop vooruit. Zij kunnen voor begeleiding en educatie voortaan terecht in een comfortabele ruimte waarvan een deel werd ingericht om zoveel moge-lijk de thuissituatie te benaderen. Zuiver waterDe meest spectaculaire vernieuwing ten slotte, zit verscholen in de kelder een verdieping lager. Daar bevindt zich een nieuw, hoogtechnologisch waterzuiveringssysteem dat het UZA als een van de eerste zieken-huizen in België liet installeren. Voor dialysepatiënten is zuiver water essentieel, omdat voor hun behandeling grote hoeveelheden water nodig zijn. ‘ Bovendien zijn er tegenwoordig ook behande-lingen waarbij we water aan het bloed toevoegen. Dan is ultrazuiver water zo mogelijk nog belang- ➝

Doordachte inrichting

en nieuwe technologieën

maken de dialysezaal

uniek

22

DOSSIER­NIERZIEKTEN

Het gebrek aan donororganen blijft het

heikele punt van niertransplantatie.

Nieuwe technieken en vormen van

donatie moeten het aanbod verhogen en

de wachttijden inkorten.

H et UZA voert zo’n 45 niertransplan-taties per jaar uit. 86 UZA-patiënten

staan momenteel op de wachtlijst. In heel België krijgen per jaar onge-veer 450 patiënten een nieuwe nier. Bij 95 procent van die patiënten is die nier een jaar na de ingreep nog gezond. Een struikelblok blijven echter de lange wachtlijsten: het is gemakkelijk twee tot drie jaar wachten op een geschikt orgaan. Dat komt voor een stuk doordat almaar vaker ook oudere patiënten worden getransplanteerd. ‘Vroeger kwam een patiënt van 65 jaar of ouder sowieso niet in aanmerking, tegenwoordig transplanteren we ook gezonde zeventig-plussers’, zegt prof. dr. Daniel Abramowicz, diensthoofd nierziekten. De medi-sche wereld blijft dan ook zoeken naar nieuwe technieken en manie-ren om meer patiënten te kunnen helpen. Een overzicht.

rijker’, licht nefrologe prof. dr. Mileine Couttenye toe.

Het water dat vandaag wordt gebruikt, is honderd keer zuiverder dan voordien, vergelijkbaar met het water dat in geneesmiddelen wordt verwerkt. ‘Bovendien hebben we een installatie met twee parallelle leidingen. Mocht er in een van de twee een technisch mankement zijn, dan kunnen we nog genoeg water leveren om alle patiënten te behandelen. Bij een levensnoodza-kelijke therapie als dialyse is dat erg belangrijk’, zegt Verdonck. Ook aan het milieu werd gedacht. ‘Na de zuivering blijven er enorme volu-mes water over dat niet geschikt is voor dialyse, maar nog perfect bruikbaar is. Dat wordt opgevan-gen in een put van 70.000 liter onder de kelder en gebruikt voor de spoeling van de toiletten in het gebouw’, legt hij uit.

Voor Verdonck was het een gewel-dige uitdaging om de nieuwe dia-lysezaal en raadpleging te mogen uittekenen. ‘Het gebeurt niet vaak dat je als technisch verantwoorde-lijke een dienst volledig opnieuw mag uitdenken. Twee jaar zijn we er zoet mee geweest. We hebben ver-schillende ziekenhuizen in België, Nederland en Duitsland bezocht om van nabij kennis te maken met de allernieuwste technieken. En het resultaat mag er zijn: je mag gerust stellen dat onze dialyse-afdeling uniek in Europa is.’

Patiënt zkt.

➝

nierdonor

INFO Dienst nierziekten, T 03 821 34 35

Een nieuw, hoogtechnologisch

waterzuiveringssysteem zorgt voor

ultrazuiver water, vergelijkbaar met

het water dat in geneesmiddelen

wordt gebruikt.

23

Nierdonatie na hartstilstandGewoonlijk komen donornieren van hersendode patiënten die kunstmatig in leven worden gehou-den aan een beademingsmachine. Sinds een tiental jaar zijn echter ook non heart beating donoren een optie. Het gaat dan om erg zieke patiënten over wie de familie en het behandelende team het eens zijn dat verdere behandeling geen zin heeft. Patiënten worden dan afgekoppeld van de beademingsmachine, waarna ze een natuurlijke dood sterven. Meteen daarna worden de organen verwijderd. Dat gebeurt altijd met instemming van de familie. Meestal gaat het om patiënten uit het eigen ziekenhuis. ‘In Nederland gebeurt dit al veel vaker, maar ook bij ons wordt non heart beating-donatie een belangrijke bron van donor-nieren. Als de donor niet te oud is en geen bijkomende ziekten heeft, zijn die organen perfect bruikbaar’, zegt Abramowicz.

Familielid als donorDe afgelopen jaren was er een voorzichtige toename van zoge-naamde levende nierdonatie, waar-bij de patiënt een nier krijgt van een familielid. In het UZA gaat het tegenwoordig om zo’n 5 à 10 pro-cent van de nierdonaties. En er is nog ruimte voor groei. Mogelijke gezondheidsnadelen voor de donor zijn alvast geen tegenargument. ‘Het is bewezen dat een gezond persoon met maar één nier evenveel kans heeft op een lang en gezond leven als iemand anders’, zegt Abramo-wicz. Ook voor de patiënt is het een voordeel. ‘De langetermijn-resultaten na levende nierdonatie zijn beter. Dat komt onder meer doordat we donoren alleen aanvaar-den als ze over twee perfect gezonde nieren beschikken’, zegt nefroloog prof. dr. Jean Louis Bosmans.

Geen match, toch transplantatieDankzij nieuwe technieken komen

Prof. dr. Daniel Abramowicz

Prof. dr. Jean Louis Bosmans 212

familieleden vandaag vaker in aanmerking om een nier af te staan, ook als donor en ontvanger strikt genomen niet verenigbaar zijn. ‘Afhankelijk van hun bloedgroep dragen mensen bepaalde antigenen in hun lichaam, de zogenaamde ABO-antigenen’, legt Abramo-wicz uit. ‘Die antigenen bepalen mee of er een match mogelijk is. Een persoon met bloedgroep O bijvoorbeeld, maakt antistoffen aan tegen de ABO-antigenen van een persoon met bloedgroep A of B. Daardoor zou hij de nier bij trans-plantatie onmiddellijk afstoten.’ Tegenwoordig is dat probleem te omzeilen door de patiënt de weken voor de transplantatie een speciale behandeling te geven. Hij krijgt dan specifieke antilichamen toege-diend, terwijl andere antilichamen worden verwijderd met behulp van een speciale techniek. ‘Een grote vooruitgang als je weet dat drie tot vier op de tien kandidaat-donoren

1

Vijf jaar na een niertransplantatie werkt gemiddeld nog zo’n 80 procent van de nieren. De gemiddelde levens-duur is tien jaar, al zijn er ook patiënten die twintig jaar gezond leven met eenzelfde nier. ‘Een donornier heeft

hoe dan ook niet het eeuwige leven’, legt prof. dr. Daniel Abramowicz uit. ‘Door de medicatie die ze krijgen,

hebben patiënten immers last van een hoge bloeddruk. Daardoor raakt de donornier geleidelijk aangetast.’ Het goede nieuws is dat patiënten de levensduur van hun nier positief kunnen beïnvloeden door gezond te leven en, vooral, door hun medicatie nauwgezet te nemen.

Lang leve de donornier?

normaal niet in aanmerking komen vanwege die ABO-antigenen’, aldus Abramowicz.

Een nier voor een nierDe Belgische transplantatiecentra hebben sinds een drietal jaar een overeenkomst voor een Living Donor Exchange Program, als het ware een uitwisselingsprogramma voor levende donoren. Een familielid dat een nier wil afstaan, maar geen goede match is voor de patiënt, kan zijn nier doneren aan een andere patiënt binnen het programma. In ruil daarvoor krijgt de ‘eigen’ patiënt een donornier van een andere donor. Bosmans: ‘Om dat mogelijk te maken kunnen familieleden van patiënten op de wachtlijst zich laten registreren in een virtuele pool. Elke drie tot vier maanden wordt via een computerprogramma gezocht naar een geschikte match of matchen. Daaruit zijn al een aantal transplan-taties voortgekomen.’

24

DOSSIER­NIERZIEKTEN

Bloed geven

Sinds de verhuis van de dienst nierziekten

beschikt die ook over een aparte eenheid

voor aferese. Bij afarese worden bepaalde

bestanddelen uit het bloed van de patiënt

gehaald, en soms ook vervangen door andere.

Daarna gaat het bloed weer naar de patiënt.

Afhankelijk van de behandeling passeert het bloed maximaal drie keer na elkaar door de machine.’

Waarom gebeurt de behandeling op de dienst nierziekten?Dr. Amaryllis Van Craenenbroeck, nefrologe: ‘Onze dienst is ver-trouwd met procedures waarbij er met bloed buiten het lichaam wordt gewerkt, aangezien dat ook bij dialyse gebeurt. Er zijn met andere woorden technische gelijke-nissen tussen beide behandelingen.’

Voor wie of wat wordt de behandeling het vaakst  toegepast?Prof. dr. Mileine Couttenye, nefrologe: ‘De meest klassieke toepassing is aferese in het kader van een stamceltransplantatie, bijvoorbeeld bij patiënten met leukemie of lymfeklierkanker. In veel gevallen komen de stamcel-len dan van een donor, meestal een familielid. Vroeger werden de stamcellen uit het beenmerg gehaald. Nu kan dat uit het bloed. Voor die behandeling werken we samen met de diensten oncologie, hematologie en de stamcellenbank van het Centrum voor Celtherapie

en Regeneratieve Geneeskunde (CCRG). Daar worden de stam-cellen na afname bewaard en soms ook bewerkt in afwachting van de transplantatie. We behandelen overigens ook patiënten van andere ziekenhuizen met deze therapie. Die afspraken kaderen binnen Iridium, een samenwerkingsverband van meerdere ziekenhuizen voor de behandeling van kanker.’

Welke ziekten worden er nog behandeld met aferese?Couttenye: ‘We behandelen bijvoor-beeld ook patiënten die door een bloedziekte foute rode bloedcellen aanmaken. Tijdens de aferese halen we die foute bloedcellen eruit en vervangen we ze door goede rode bloedcellen.’

Van Craenenbroeck: ‘Een andere toepassing is plasmaferese, waarbij het plasma van de rest van het bloed wordt gescheiden en vervangen door donorplasma of een vervang-vloeistof. Dat doen we bij patiënten met afwijkingen in het plasma.’

Couttenye: ‘Soms geven we die behandeling ook voor of na een niertransplantatie, bijvoorbeeld als het lichaam de transplantatie-

BAfarese wordt

onder meer gebruikt om

stamcellen uit het bloed

te halen, bijvoorbeeld

bij leukemie

Prof. dr. Mileine Couttenye

Klara Van den Ende

Kurt Lauwers

Dr. Amaryllis Van Craenenbroeck21 3 4

2

3

4

1

voor jezelf

ij een aferese-behan-deling ligt de patiënt vier à zes uur op een bed met een slangetje

in de linker- en de rechterarm’, legt afereseverpleegkundige Kurt Lauwers uit. ‘Via het ene slangetje vertrekt het bloed uit het lichaam, waarna het wordt omgeleid naar de aferesemachine. Vandaar komt het via het andere slangetje weer in de bloedbaan terecht. De afere-semachine werkt min of meer als een centrifuge. Ze wordt gepro-grammeerd om bepaalde cellen of bestanddelen uit het bloed te halen op basis van kleurherkenning.

Een afaresebehandeling duurt vier tot

zes uur en is meestal niet pijnlijk,

op het aanprikken na.

25

nier afstoot. We kunnen dan de antistoffen die de nier aanvallen, uit het plasma halen.’

Klopt het dat aferese sterk in de lift zit?Van Craenenbroeck: ‘Ja, er komen meer en meer toepassingen én almaar meer patiënten krijgen de behandeling voor een langere tijd. Zo behandelen we sinds september 2015 soms ook patiënten na een stamceltransplantatie. Het gebeurt namelijk dat de toegediende stam-cellen een afweer reactie veroorza-ken tegen bepaalde organen. Die patiënten ondergaan dan een foto-ferese-behandeling: dat betekent dat een bepaald type witte bloed-cellen wordt afgenomen, behan-

In de eenheid kunnen

twee patiënten tegelijk

behandeld worden

voortdurend een verpleegkundige aanwezig, soms twee bij een wat moeilijker procedure. De artsen en verpleegkundigen volgen een specifieke opleiding voor aferese.’

Van Craenenbroeck: ‘Sinds de verhuizing hebben we overigens een aparte ruimte voor de aferese-patiënten, wat voor iedereen aangenamer is.’

Couttenye: ‘Die eenheid beantwoordt aan de strenge kwaliteitsnormen van JACIE, een Europese accreditatie voor stamceltransplantatie-centra. De dienst behaalde het kwaliteits label voor het eerst in 2012. Aangezien we met menselijk materiaal werken, gelden er enorm strikte procedures.’

deld met licht en teruggegeven aan de patiënt. Die therapie krijgen ze vaak maanden aan een stuk.

Daarnaast neemt aferese in het kader van wetenschappelijk onderzoek toe. Het UZA doet meer en meer studies naar celvaccinaties: daarbij krijgen kankerpatiënten een vaccin toegediend op basis van eigen bewerkte cellen. Ook die patiënten komen bij ons terecht om monocyten, een bepaald type witte bloedcellen, te laten afnemen.’

Hoe ervaart de patiënt de  behandeling?Klara Van den Ende, hoofdver-pleegkundige: ‘De behandeling zelf is in principe niet pijnlijk, maar sommige patiënten hebben

wat last van de medicatie die ze vooraf krijgen of van het aanprik-ken. Patiënten of familieleden die komen doneren, zijn ook wel eens emotioneel. Ze weten dat er

veel van afhangt. Uiteraard geven wij met veel plezier uitleg. We kunnen twee patiënten tegelijk behandelen in onze eenheid. Er is

26

DOSSIER­NIERZIEKTEN

‘ Ik voelde me als herboren’

Als dertiger al wist Jeff (64) dat hij

rond z’n zestigste een donornier

zou nodig hebben. En inderdaad,

een maand nadat hij zestig werd,

onderging hij een niertransplantatie.

‘Een prachtig geschenk.’

ijn huisarts verwees hem destijds naar het UZA omdat hij regelmatig last had van een hoge

bloeddruk. Dertig was Jeff toen. ‘In het UZA werd vastgesteld dat ik aan een aangeboren nierziekte lijd, waarbij zich cystes in mijn nieren vormen. Daar bestond destijds nog geen behandeling voor, maar mijn nierwerking was gelukkig nog heel behoorlijk. Vanaf toen ging ik jaarlijks op controle en werd de evolutie van mijn nierfunctie nauwgezet opgevolgd. Daaruit kon mijn nierspecialist afleiden wanneer ik vermoedelijk aan de dialyse zou moeten: hij schatte dat dat rond m’n zestigste zou zijn.

Ik stopte die gedachte ergens weg in m’n achterhoofd, maar lette wel heel bewust op mijn gezondheid en sportte veel. Fysiek heb ik nooit ergens last van gehad. Maar toen ik 57 was, zag mijn arts dat het stilaan tijd werd voor dialyse. ‘Als je nog een grote reis wil maken, doe je dat beter nu’, zei hij me. Mijn vrouw en ik zijn toen naar Australië gereisd.

Dialyse op hotelNiet lang daarna werd ik op de wachtlijst gezet voor een nier-transplantatie en ben ik gestart met buikvliesdialyse ‘s nachts (waarbij de dialyse via het eigen buikvlies gebeurt, red.). Elke avond koppelde ik mezelf aan en tegen

de ochtend was de behandeling voltooid. Zo’n dialyse beperkt wel-iswaar je vrijheid: ik moest altijd op tijd m’n bed in en moest me aan een strikt dieet houden. Maar al bij al viel het mee. We gingen

zelfs op fietsvakantie in Nederland en lieten de dialysevloeistof dan gewoon leveren in ons hotel.

Na dik twee jaar kwam dan dat ene telefoontje, een maand na mijn zestigste verjaardag. Dat er een donornier voor mij was. Ik stond aan de grond genageld. Tien dagen na de ingreep was ik alweer thuis. De her-stelperiode was best intensief, maar toch voelde ik mij als herboren. Ik hoefde niet meer aan de dialyse, kon weer alles eten. Ik ben mijn donor enorm dankbaar, evenals het UZA voor zijn professionele en menselijke aanpak. Om iets te kunnen terugdoen heb ik een website rond orgaando-natie opgericht. Als je weet dat één orgaandonor vier of vijf mensen-levens kan redden, kan ik mensen alleen maar aanmoedigen om zich als donor te laten registreren.’

ZToen het telefoontje

kwam, stond ik aan

de grond genageld

'Als je nog een grote reis wil maken,

doe je dat beter nu’, zei de dokter.

En Jeff trok met zijn vrouw naar Australië.

INFO www.laatjenuregistreren alsorgaandonor.be

28

GEZOND

ezondheidsapps en bijbehorende meettoestelletjes of wearables zijn boo-

ming business. Naast de bekende stappentellers zijn er vandaag ook toestelletjes of apps waarmee u uw beweging, slaap en calorieverbran-ding registreert, uw eetgedrag in kaart brengt, rookstopbegeleiding krijgt of uw geheugen traint. Andere waarschuwen u voor geluidsover-last, helpen u uw buikspieren te trainen of vertellen u welke pollen er in de lucht hangen.

Vooral sportprestaties bijhou-den was nooit zo gemakkelijk. Zo hebben meer en meer sporthor-loges een ingebouwde app en zijn hartslagmeters vaak uitgerust met een stappenteller. Johan Roeykens, inspanningsfysioloog bij SPORTS: ‘Als extra motivatie is zo’n app prima: je kunt bijvoorbeeld van maand tot maand je activiteitsgraad bijhouden. Maar blijf je gezond ver-stand gebruiken. De resultaten zijn

Kijken of een moedervlekje verdacht is,

bijhouden hoe actief u bent of zelfs een

diagnose stellen: voor alles en nog wat

bestaan er gezondheidsapps. Een positieve

evolutie of de zoveelste hype?

G

maar zo betrouwbaar als het meet-toestelletje. Als je sporthorloge je gelopen afstand systematisch met 20 procent overschat, ga je op een wedstrijd de lat veel te hoog leggen. Dat is geen gezonde situatie. Ik raad mensen dan ook aan om kritisch te zijn: lees vooraf reviews en check de gemeten data.’

3.000 calorieën? Yeah rightPopulair zijn ook apps die uw calorieverbruik versus -inname meten, handig als u een paar kilo’s kwijt wil. Roeykens: ‘Alleen is ons energieverbruik erg moeilijk te meten. Je kunt niet zomaar zeggen: een vrouw van die leeftijd, zoveel kilo en die lengte verbruikt in rust zoveel calorieën per uur. Terwijl je vaak alleen die gegevens moet ingeven. Dus ook hier: gebruik zo’n app hoogstens als richtlijn. Geloof je app niet als die zegt dat je na een uurtje lopen 3.000 calorieën hebt verbruikt.’

Een ander nuttig hebbeding zijn de activity trackers met Bluetooth die meten hoe actief u doorheen de dag bent geweest, die waarschu-wen wanneer het tijd is om weer te bewegen en die een hoop ander gezondheidsadvies geven. ‘Als je weet dat zitten het nieuwe roken wordt genoemd, is zo’n apparaatje zeker interessant’, vindt Roeykens.

Ook cardioloog dr. Hielko Mil-joen ziet geregeld patiënten die met

Wees vooral kritisch:

lees vooraf de

reviews en check de

gemeten gegevens

28

een hartslagmeter-met-app aan de slag gaan. ‘Zoiets kan leuk en motiverend zijn. Je kunt je sportre-sultaten gemakkelijk bijhouden of delen met vrienden. Bepaalde apps stellen zelf een trainingsschema voor. Maar je moet het kaf van het koren scheiden.’ Het gebeurt dat een patiënt ongerust op raadple-ging komt omdat de gedownloade grafiek van zijn hartslagmeter onregelmatigheden laat zien. ‘Als zoiets meer dan eens gebeurt, ga je inderdaad beter op controle. Soms pikt een hartslagmeter hartritme-stoornissen op die je zelf niet voelt’, aldus Miljoen.

Huisarts op zakEen categorie apart zijn apps in de medische sfeer. Zo bestaat er een app die uw medische toe-stand beoordeelt op basis van uw bloeddruk, lichaamstemperatuur en hartslag. Andere meten uw gezichtsvermogen, vertellen wat u moet doen in een medische noodsituatie of geven een seintje als u uw medicatie moet nemen. Prof. dr. Patrick Cras, diensthoofd neurologie, staat zeker niet afkerig tegenover dergelijke apps. ‘Ze betrekken de patiënten meer bij hun gezondheidszorg. Ik sta soms versteld van hun nauwkeurigheid. Zo bestaat er een app die op basis van een medische vragenlijst je klachten interpreteert en aangeeft

Gezondheidsapps

Welkom bijdr. Smartphone

29

of er dringende hulp nodig is. De uitkomst lijkt erg betrouw-baar. Niet zo gek als je weet dat spoeddiensten gelijkaardige vragenlijsten hanteren.’

Met zo’n app hebt u als het ware uw huisarts op zak. Of is dat wat kort door de bocht? Want welke garantie hebt u dat uw app betrouwbare gegevens oplevert? Op dit moment moeten alleen de apps die echt in een medische context worden gebruikt, een keurmerk hebben. Cras: ‘Niet voor niets bevatten al die apps een ‘disclaimer’: de makers nemen geen verantwoordelijkheid voor eventuele missers.’

Tijd is geldVolgens hem zullen apps almaar belangrijker worden in de gezondheidszorg. Cras: ‘Denk maar aan de opvolging van diabetespatiënten. Artsen zouden gemakkelijk hun bloedsuikerwaarden vanop afstand kunnen opvolgen, zeker als de data van de app worden doorgestuurd naar het patiëntendossier. In die zin openen apps enorme perspectieven voor telege-neeskunde: ze kunnen veel tijd en geld besparen. ‘

Toch plaatst hij ook een paar kanttekeningen. ‘Als we apps een grotere plaats willen

geven binnen de gezondheidszorg, is een strengere controle nodig én een nieuw vergoedingssysteem voor medische prestaties. Nu mogen artsen alleen een consul-tatie of onderzoek aanrekenen, terwijl de interpretatie van al die data natuurlijk ook tijd vraagt.’

In zijn praktijk merkt Cras dat vooral oudere patiënten vaak nog niet mee in het verhaal stappen, al zijn er bijvoorbeeld heel nuttige apps voor parkinsonpatiën-ten. ‘Maar de evolutie is niet te stoppen. De volgende generatie patiënten zal al die toepassin-gen de normaalste zaak van de wereld vinden.’

Wijverhogenuwcomfort !

VRIJBLIJVENDE OFFERTE / BEZOEKBEL GRATIS: 0800 20 950

VRIJBLIJVENDE OFFERTE / BEZOEKSERVICE24/24 - 7/7

WWW.COMFORTLIFT.BEMannebeekstraat 3 | B-8790 Waregem | info@comfortlift.be

TRAPLIFTEN, HUISLIFTEN, PLATEAULIFTEN & GOEDERENLIFTEN

Ad_MagUZA_270x98_NL.indd 1 8/02/16 16:44

30

INFO Dienst dermatologie, T 03 821 32 23

GEZOND

Goed gesmeerd!Met uw kinderen naar de zon? Prima, zolang

u ze maar goed beschermt tegen zonnebrand.

Dermatologe dr. An Bervoets legt uit

hoe u dat het best doet.

30

edereen is als kind wel eens verbrand door de zon. Maar dat mag geen reden zijn om het

belang van zonnebescherming bij kinderen te relativeren. ‘Het is bewezen dat volwassenen die tijdens hun jeugd vijf keer ernstig verbrand zijn geweest, een hoger risico hebben op huidkanker. Hoe jonger je verbrandt, hoe groter het risico. Vooral tot de leeftijd van 14 jaar is het extra oppassen’, legt dr. An Bervoets uit. Goede zonnebescherming bij kinderen? Dat doe je het best zo.

Vermijd de heetste uren van de dag.

Tussen 11 en 16 uur houdt u uw kinderen (en uzelf) het best uit de zon. Blijf dan zo veel mogelijk in de schaduw. Zoekt u toch de zon op, beperk het dan tot een half uurtje. Baby’s tot zes maanden mogen helemaal niet in de zon. Ook niet onder een parasol: die laat nog te veel zonnestralen door en biedt dus niet genoeg bescherming.

Zonnecrème is goed, kleding beter.

Aangepaste kleding – zoals een pet, T-shirt, shorts – beschermt beter tegen zonnebrand dan om het even welke zonnecrème. Kies wel voor dicht geweven stof in een donkere kleur. Onder een licht wit T-shirt kan uw kind nog altijd verbranden. Laat het in het water een UV-besten-dig zwemshirt dragen. Er bestaat trouwens ook gewone kleding met UV-bescherming, handig als u bij-voorbeeld op trekvakantie gaat.

Smeren is de boodschap.Smeer uw kind elke twee uur in

met zonnemelk met beschermings-factor 50. Doe dat extra als uw kind zich afdroogt na het zwemmen, want dan blijft er van de zonnemelk niets over. Wees niet zuinig met de zonnecrème: reken op een tube per week per persoon. Smeer ook als het bewolkt is, want de UV-stralen drin-gen door het wolkendek door. Blijf smeren als uw kind al een kleurtje heeft: dat beschermt immers maar in heel beperkte mate tegen de zon.

Voorkom zonnebrand tegen elke prijs.

Vermijd absoluut zonnebrand bij uw kind: hoe vaker het tijdens zijn jeugd verbrandt, hoe hoger het risico dat het later huidkanker ontwikkelt. Loopt het toch fout, verzorg dan de huid met after sun, een hydraterende crème, een zalf tegen verbranding of koude kompressen. Die kunnen de schade helaas niet ongedaan maken, maar wel de symptomen verzachten.

Blond en bleek velletje? Extra  oppassen!

Kinderen (en volwassenen) met een bleke huid, blauwe ogen en blond of rood haar zijn veel gevoeliger voor zonnebrand en lopen helaas ook meer risico op huidkanker. Wees dus extra voor-zichtig als uw kind van nature een bleke huid heeft. Zit huidkanker in de familie? Laat dan zijn huid vanaf de puberteit controleren op verdachte vlekjes. Bij de gemid-delde bevolking is achttien jaar vroeg genoeg.

I

31

• Tot de leeftijd van 1 jaar gebruikt u het best een speciale zonnemelk voor kinderen omdat hun huid dan nog erg gevoelig is. Daarna kunt u gewone zonnecrème gebruiken. Let er wel op dat het een neutrale zonne-melk is, en dus bijvoorbeeld niet een zelfbruinende variant.

• In zonnecrèmes voor kinderen zitten vaak poeders verwerkt die een witte kleur nalaten. Handig om te weten waar u gebleven bent met smeren, maar een onzichtbare filter beschermt even goed.

• Een goedkope zonnecrème beschermt uw kind even goed als een duur merkproduct. Het verschil zit in bijkomende eigenschappen als bijvoorbeeld smeerbaarheid.

• Dagcrèmes met een UV-beschermings-filter vervangen geen zonnemelk: als u de zon in gaat, moet u nog altijd om de twee à drie uur smeren.

• Ook een zogenaamde all day-zonne-crème beschermt niet de hele dag en moet u meermaals per dag aanbrengen.

• Met een spray smeert u al gauw te wei-nig. Kies dus liever voor zonnemelk.

• Een geopende tube blijft 9 maanden tot een jaar goed, daarna neemt de beschermingsfactor gevoelig af.

Wist u dit al over zonnemelk?

31

läns

/ p

hoto

case

.com

32

ZORG

Welke invloed heeft intensief sporten op de gezondheid van

ex-kankerpatiënten? Dat proberen het UZA en AZ Monica te

achterhalen met het project TriaGo! Bij dit wetenschappelijk

onderzoek worden twaalf voormalige kankerpatiënten én

hun buddy’s klaargestoomd voor een kwarttriatlon.

Z aterdagmorgen, zwembad van Beveren. 24 mannen en vrouwen staan klaar om in het

water te duiken. Ze trainen voor de Zwintriathlon van september: 1.000 meter zwemmen, 45 km fietsen en 10 km lopen. De helft van hen zijn ex-kankerpatiënten. Samen met hun buddy’s nemen ze deel aan TriaGo!, een project van het UZA en AZ Monica dat ondersteund wordt door Think Pink. ‘Negen maan-den lang trainen we voormalige kankerpatiënten en hun buddy’s op een medisch verantwoorde manier voor een kwarttriatlon’, zegt Rudi Frankinouille, triatlontrainer van het UZA-sportcentrum. ‘Normaal gezien volgen ex-kankerpatiënten een revalidatieprogramma van drie maanden. Met dit onderzoek willen

‘ Sporten maakt mementaal sterker’

Voor Claudia is TriaGo! nu al geslaagd:

‘Ik vreesde dat het doel te hoog gegrepen

zou zijn, maar intussen heb ik zelfs al

de Antwerp Ten Miles uitgelopen.’

Ex-kankerpatiënten trainen voor Zwinathlon

INFO triagoblog.wordpress.com

33

we kijken of ze gebaat zijn met een langere training. Voelen ze zich nadien fysiek fitter? En vergroot het sporten hun kansen op een blijvend herstel? Uit verschillende interna-tionale studies blijkt namelijk dat sporten het risico op herval bedui-dend kan doen afnemen. Daarnaast kijken we of de training een invloed heeft op de mentale gezondheid van de ex-patiënten. Wat is hun quality of life na negen maanden trainen? Wat dit project extra interessant maakt, is dat we de verschillen in conditie-opbouw kunnen opvolgen tussen die van de voormalige patiën-ten en die van hun buddy’s.’ PyjamadagenEen van de ex-kankerpatiënten die deelnemen aan TriaGo! is Claudia. ‘Twee jaar geleden voelde ik een knobbeltje in mijn borst. Ik ben meteen naar de dokter gestapt. Mijn ergste vrees kwam uit: ik had borstkanker. Op Valentijnsdag moest ik onder het mes. Alles bij elkaar is het hele herstelproces goed verlopen. De “lightversie” noemde ik mijn behandeling soms. Ik moest maar viermaal chemo krijgen en een maand bestralingen. Al kun je chemotherapie bezwaar-lijk licht noemen: bijna niet te geloven hoeveel neveneffecten de stoffen op je lichaam hebben. De

weken na de chemo waren mijn ‘pyjamadagen’: ik was dan zo vermoeid dat ik vaak niet uit bed kon komen. Wie had toen kunnen denken dat ik twee jaar later zou trainen voor een kwart triatlon?’‘In het begin had ik niet zoveel zin om deel te nemen. Ik ben niet echt sportief, en als advocate met een

gezin met drie tieners heb ik een heel drukke agenda. Een ex-collega heeft me overtuigd om er toch voor te gaan. Een once in a lifetime-kans, vond hij. Zelf heeft hij ook kanker gehad. Hij wist dus waarover hij sprak.’ Trainen met buddy‘Uiteindelijk heb ik me toch inge-schreven, en daar ben ik nog altijd heel blij om’, gaat Claudia voort. ‘Het mooie van het project is dat je ontzettend goed begeleid wordt. Ik vind het ook heel positief dat het programma langzaam wordt opgebouwd, want in het begin

protesteerde mijn lichaam toch wat.’ Rudi Frankinouille: ‘We zijn bewust heel voorzichtig begonnen met een beperkte looptraining. De focus lag daarbij op techniek. Veel van de TriaGo!-deelnemers zijn niet gewoon om te sporten, en ik wil niet dat ze blessures oplopen. Ik probeer ook zo weinig mogelijk weerstand op te roepen bij hen door ze in het begin niet al te zwaar te belasten. Alle deelne-mers zijn wel allemaal grondig gescreend, om er zeker van te zijn dat ze deze uitdaging fysiek en psychologisch aankunnen.’

Een ander groot pluspunt van TriaGo! is dat je niet alleen hoeft te trainen. Claudia: ‘Sporten in groep is heel motiverend. Daarnaast hebben we allemaal een buddy. Ik train samen met Huguette, die ik leerde kennen via de school van mijn kinderen. Het is zoveel leuker om met zijn tweeën te lopen.’ Ook voor de buddy zelf biedt het project voordelen. ‘Momenteel loopt mijn professionele leven niet zoals ik het wil’, vertelt Huguette. ‘Door deze sportieve uitdaging kan ik mijn gedachten wat verzetten. Het is ook een mooie kans om onder pro-fessionele begeleiding een nieuwe discipline te leren. Lopen kon ik al, maar ik heb heel veel opgestoken van de zwem- en fietstraining.’

Big BrotherAf en toe trainen Claudia en Huguette ook afzonderlijk. Vals-spelen zit er echter niet in. Rudi Frankinouille: ‘Alle deelnemers hebben een hartslagmeter die bijhoudt hoe lang en hoe hard ze hebben gesport. De meter kan zelfs hun pasfrequentie regis-treren. Via een online coaching-programma volg ik de resultaten op. Door alle gegevens bij te houden zie ik welke vooruitgang de deelnemers maken, hoe de conditie-opbouw evolueert …’

TriaGo! loopt nog een paar maanden, maar voor Claudia is het project nu al geslaagd. ‘Aanvankelijk vreesde ik dat het doel te hoog gegrepen zou zijn, maar intussen heb ik al grote vorderingen gemaakt. Ik heb zelfs de Antwerp Ten Miles uitgelopen. Vóór mijn ziekte dacht ik dat ik onvermoeibaar was. Wanneer anderen hadden opgegeven, bleef ik doorgaan. Dat idee van onverwoest-baarheid heeft een knauw gekregen. Door deze sportieve prestatie te leveren, voel ik me weer sterk. Het blijft vaak een opgave om tijd te vinden, maar elke kans die het risico op herval verkleint, moet je aan grijpen, toch?’

Sporten kan het risico

op herval doen afnemen

Twaalf voormalige kankerpatiënten

én hun buddy’s trainen voor

Zwintriathlon, een kwarttriatlon,

onder professionele begeleiding.

Hun evolutie wordt opgevolgd in

een wetenschappelijk onderzoek.

34

ZORG

Hulp na de laatste ademNa een overlijden krijgen de achtergebleven familieleden

heel wat emoties te verwerken én een hoop praktische zaken

te regelen. Het UZA probeert hen daar zo goed mogelijk

bij te ondersteunen.

en overlijden van een familielid, zelfs al is het verwacht, schudt het leven van de

nabestaanden grondig door elkaar. De verpleegkundigen maken op dat moment altijd tijd vrij om de

E

INFO Dienst Patiëntenbegeleiding, T 03 821 37 00

• Contacteer na het overlijden zo snel mogelijk een begra-fenisondernemer, ook als het weekend is. Hij of zij is meestal snel ter plaatse en neemt u veel uit handen.

• Als u vragen hebt rond de erfenis of de aangifte van een nalatenschap, is de notaris een goed aanspreekpunt. Hij of zij is verplicht u gratis inlichtingen te geven.

• Vergeet zeker de (klein-)kinderen niet bij een overlijden.

Wees eerlijk en geef ook hen de kans afscheid te nemen. Dat is essentieel voor hun latere verwerking. Willen ze de overledene groeten, leg hen dan vooraf rustig uit wat ze kunnen verwachten.

• Als een overlijden niet onver-wacht komt, is het een goed idee om al vooraf bepaalde zaken te regelen. Een afspraak met de notaris kan u veel zorgen besparen.

Goed om weten

familie te ondersteunen en het afscheid zo sereen mogelijk te laten verlopen. ‘Ze beschouwen dat terecht als een allerhoogste prioriteit’, zegt Magda Geraerts, afdelingshoofd patiëntenzorg. Ook de arts heeft meestal meteen na

het overlijden een gesprek met de familieleden, zodat die niet met onzekerheden of onbeantwoorde vragen achterblijven. De verpleeg-kundigen zorgen ervoor dat de overledene er zo mooi mogelijk bij ligt, soms met behulp van een mortuariummedewerker. Ook de familie kan helpen als ze dat wenst. ‘Als de nabestaanden niet aanwe-zig zijn, bellen we hen op. Zeker bij een onverwacht overlijden proberen we hen de kans te geven om nog op de kamer afscheid te nemen. Dat is minder confronte-rend’, zegt Miranda Van de Wiele, hoofd patiëntenbegeleiding.

Een enkele keer komt ook de sociaal werker naar de afdeling, bijvoorbeeld als een overlijden erg onverwacht is en de overblijvende partner geen sociaal vangnet heeft. Zij kan de nabestaanden eventueel ook wegwijs maken in de adminis-tratieve afhandeling. Meestal wordt er ook snel een begrafenisonderne-mer gecontacteerd, die vanaf dan

een steun en toeverlaat is voor de nabestaanden. Hij haalt bijvoor-beeld het overlijdensattest op en doet aangifte van het overlijden in het gemeentehuis. Laatste groetNa het eerste afscheid op de kamer verhuist het lichaam naar het mor-tuarium, waar de nabestaanden de overledene kunnen groeten. Het mortuariumteam komt graag tege-moet aan eventuele bijkomende verzoeken, zoals de overledene andere kleding aantrekken. ‘Ook zij vangen de familie op een heel fijne manier op, en weten bijvoorbeeld ook heel goed hoe je kinderen bij een overlijden kunt betrekken’,

35

U­ZEGT

Geconventioneerd?

Voor eenzelfde zorgverlening betaalt u bij een geconventioneerde arts soms minder dan bij een niet-geconventioneerde. Hoe komt dat?

Om te hoge gezondheidskosten te vermijden, sluiten de ziekenfondsen, de overheid en de artsen een akkoord af over de tarieven die artsen mogen aanrekenen. Artsen zijn echter vrij om die conventie helemaal, gedeeltelijk of niet te onderte-kenen. Ze moeten hun patiënten wel inlichten over die keuze.

Wat betaalt u aan wie?

• Geconventioneerde artsen: rekenen het afge-sproken tarief aan. U betaalt alleen uw per-soonlijke aandeel, ook wel remgeld genoemd: het verschil tussen het bedrag dat het zieken-fonds terugbetaalt en het tarief dat de arts mag vragen.

• Niet-geconventioneerde artsen: bepalen hun eigen tarieven. Dat betekent dat ze bovenop het afgesproken tarief een honorariumsupplement mogen aanrekenen. Dat supplement wordt nooit terugbetaald door het ziekenfonds.

• Gedeeltelijk geconventioneerde artsen: houden zich op bepaalde uren, dagen of plaatsen aan de conventietarieven, op andere rekenen ze een supplement aan.

Goed om te weten: het UZA rekent in de meeste gevallen de conventietarieven aan, ook al is de arts niet of gedeeltelijk geconventioneerd. Er zijn maar een beperkt aantal uitzonderingen.

INFO Dienst Patiëntenbegeleiding, T 03 821 37 00

Info Wilt u weten of een arts geconventio-neerd is, dan kunt u dat opzoeken op de website van het Riziv (www.riziv.be).

daarom een herinneringsdoos, met daarin onder meer een voetaf-drukje, een lokje haar, een foto, het mutsje dat het kindje droeg … En ook bij een overlijden van een al iets ouder kind doen we uiteraard al het mogelijke om de ouders bij te staan.’

Op www.uza.be kunt u de brochure ‘Wat te doen na een overlijden’ downloaden. Ze is ook te verkrijgen op de dienst patiën-tenbegeleiding. In de brochure worden onder meer de praktische formaliteiten na een overlijden toegelicht, zoals het contacteren van de bank, de werkgever of pensioendienst, de verzekeraar(s), de mutualiteiten …

zegt Van de Wiele. De familie kan er uiteraard ook voor kiezen het lichaam te laten opbaren in een rouwcentrum bij hen in de buurt. Een hoofdstuk apart is het over-lijden van heel jonge of te vroeg geboren baby’s, al dan niet na een noodgedwongen zwangerschapsaf-breking. Goede begeleiding is dan cruciaal omdat er minder dan bij een ander overlijden vaste rituelen zijn en een mooi afscheid enorm belangrijk is voor de latere verwerking. ‘Bij kindjes die dood geboren worden of heel snel overlijden, hebben ouders geen kans gehad om herinneringen op te bouwen’, zegt sociaal werker Mariska Waldukat. ‘Ze krijgen

Agent van het beddenhuis573 bedden heeft het UZA. Samen met zijn

team zorgt Ken Verheyden ervoor dat die

optimaal bezet worden. En dat betekent

soms knopen doorhakken.

‘Een van de belang-rijkste taken van mijn

dienst is ervoor zorgen dat alle patiënten een bed hebben op de meest geschikte afdeling. Zodra ik aankom, probeer ik een zicht te krijgen op de stand van zaken via de computer.’

‘Intensieve zorg en de spoedafdeling regelen

hun bedplanning zelf. Ik ga even langs op de dienst spoedgevallen om na te vragen hoeveel bedden

ze nodig hebben. Zo heb ik een volledig overzicht.’

‘Een patiënte heeft zowel cardiale proble-

men als beenwonden. Op welke afdeling kan ze het best liggen, vraagt een van mijn medewerk-sters. Bij twijfelgevallen neem ik de beslissing. Ik probeer daarbij een consequente lijn te volgen. Zo vermijd ik verhuizingen, want dat is oncomfortabel voor de patiënt. Bovendien kost de transfer en alles

Ken Verheyden AFDELINGSHOOFD

ONTHAAL EN

OPNAMEDIENST

Landelijke Thuiszorghelpt met een waaier van diensten

❙ gezinszorg ❙ kraamzorg ❙ poetshulp❙ groen- en klusjesdienst ❙ woningaanpassing❙ gastopvang ❙ dagopvang

Bij Landelijke Thuiszorg vinden wij zorgen voor

jou de normaalste zaak van de wereld. Je bent

jong of oud, samen of alleen? We komen bij je

thuis op die momenten waar extra hulp meer

dan welkom is : een geboorte, ziekte, handicap,

ouderdom of moeilijke omstandigheden.

Onze medewerkers zijn deskundig opgeleid en

helpen je met plezier én op jouw maat.

bel GRATIS 0800 112 05thuiszorg@ons.be

www.landelijkethuiszorg.be

37

WITJAS­VAN­DIENST

Agent van het beddenhuiswat daarbij komt kijken – voor-bereiding, briefing, overleggen … – het ziekenhuis veel tijd. Ook bij discussies tussen de afdelingen kom ik soms tussen om de finale beslissing te nemen. Eigenlijk ben ik een soort politieagent van het beddenhuis.’

‘Vergadering. Tussen de concrete dag-

planning door probeer ik me met structurele zaken bezig te houden. Vandaag neem ik deel aan een stuurgroep Poli 2020. In de toekomst wil het UZA graag werken met zuilen waar patiënten zichzelf zullen kunnen aanmelden. Zo hopen we de wachttijden bij de inschrijving te verkorten.’

‘Piekuur bij spoed. Ik ga nog eens checken

hoe de dag daar evolueert. Het is heel druk en de dienst heeft nood aan bedden. Ik loop langs de ver-schillende afdelingen om met eigen ogen te zien waar er nog plaats is; de registratie loopt soms achter op de werkelijkheid. Ik kan nog twee plaatsen regelen.’

‘Twee medewerkers willen hun shiften

omruilen. Geen probleem, maar dat moet wel ingebracht worden op de computer. Terwijl ik de uur-roosters in het systeem aanpas, eet ik snel een boterham.’

‘Telefoon. Of we nog een patiënt met een

heupfractuur kunnen opnemen? Ik overleg met de dienst orthopedie. Gelukkig is er nog een bed vrij. Als derdelijnsziekenhuis kiezen we ervoor om bepaalde patiënten nooit te weigeren, zoals kinderen met zware trauma’s of met een ernstige ziekte, patiënten met een speci-fieke hiv-problematiek en mensen met een cerebrovasculair accident of beroerte.’

‘De hoofdverpleegstervan de afdeling A1

vraagt hoeveel patiënten voor diabe-tologie, immunologie en algemeen inwendige ziekten en hoeveel andere patiënten op haar dienst lagen vorig jaar. Ze heeft een gesprek met het management morgen. Ik stel een overzicht samen voor haar.’

‘Voor ik naar huis ga, regel ik nog de taak-

verdeling van mijn team. Ik stuur een ploeg aan van 16 medewerkers die verschillende taken uitvoeren in een roulatiesysteem. Elke dag wisselen ze om de 2,5 uur van functie: onthaal, inschrijvingen voor de raadpleging, inschrijving voor de opnames. Op die manier is hun dag heel afwisselend. Alleen de mensen die de bedplanning doen, blijven op hun post om het overzicht te bewaren.’

‘Ik maak me klaar om te vertrekken.

Het gebeurt soms dat ik ’s avonds nog naar een vergade-ring moet, maar vandaag ben ik helemaal vrij.’

38

UZA­AGENDA

INFOSESSIE:­BLAASTUMOREN­BETER­BEGRIJPEN

Een informatiesessie over blaas-tumoren waarbij preventie, ziekte en behandeling en nieuwe evoluties centraal staan. Ook vrienden en familie zijn welkom.

Datum29 augustusUur19:00 – 21:00LocatieUZA, auditorium Kinsbergen (route 12)Info en inschrijven www.uza.be/kankeractiviteiten, tel. 03 821 33 71

INFOSESSIE:­­HORMOON‑BEHANDELING­BIJ­PROSTAAT‑KANKER

Een infosessie over een bewegings-programma tegen vermoeidheid en botafbraak tijdens hormoon-behandeling bij prostaatkanker. Ook voor vrienden en familie.

Datum26 september Uur09:45 – 11:15

LocatieVIP-restaurantInfo en inschrijven www.uza.be/kankeractiviteiten, tel. 03 821 33 71

GROEPSSESSIES­VOOR­KINDEREN­VAN­(GROOT)OUD‑ERS­MET­KANKER

Ook voor kinderen is het niet gemakkelijk als een (groot)ouder kanker krijgt. De UZA-psycholo-gen van het MOCA bieden groeps-sessies op maat aan om (klein)kinderen in alle vertrouwen steun te bieden. Waar kanker bespreek-baar is en waar het kind zijn/haar gevoelens kwijt kan.

Wanneer? Elke woensdagnamiddag vanaf 28 september t.e.m. 26 oktoberAantal deelnemersMaximum 8 en minimum 4 deelnemersDoelgroepkinderen van 6 tot 12 jaar wiens (groot)ouder kanker heeft en behandeld wordt in het UZAInfo en inschrijvendeelname is gratis. Silvia.peeters@uza.be, tel. 038215631, www.uza.be/groepssessieskids

ACTIVITEITEN VOOR KANKERPATIËNTEN

1

2

3

INFO

Media SurplusDaknamdorp 25, Lokeren

T 09/349 69 64 – 0475/52 27 15info@media-surplus.bewww.media-surplus.be

uwadvertentie

hier?

gratisdeel­name

juliaugustusseptember2016

39

Spelen met licht

Elk jaar zet fotograaf Nicolas Sonnet zich

belangeloos in voor kinderen in bijzondere

situaties. Dit jaar bracht hij kinderen met

een nierziekte op een speelse manier de basis

van de fotografie bij.

ls zoon van een alleenstaande moe-der was ik vroeger vaak alleen thuis’,

vertelt Nicolas Sonnet. ‘Ik heb toen heel veel aan mijn creativi-teit gehad. Ik kon er volledig in opgaan. Vandaag wil ik kinderen in een bijzondere situatie dezelfde kans bieden. Dit jaar heb ik gekozen voor kinderen met een chronische of langdurige ziekte. Creatief bezig zijn kan hen even aan de realiteit doen ontsnappen. Tegelijk is dit een unieke kans om de buitenwereld te tonen dat de patiëntjes in de eerste plaats nog altijd kinderen zijn.’

De eerste workshop van het pro-ject, ‘Spelen met licht’, vond plaats op 12 maart in het UZA — de zaterdag na Wereldnierdag, die dit jaar in het teken stond van kinderen

met nierproblemen. Tien nierpati-entjes kregen de kans om spelen-derwijs de basis van de fotografie onder de knie te krijgen. Nicolas Sonnet: ‘Het was in de eerste plaats de bedoeling om de kinderen zelf aan de slag te laten gaan. Het heeft me aangenaam verrast hoe geïnte-resseerd de kinderen waren, en hoe creatief ze uit de hoek kwamen.’

Nieuw levenVanaf juni ging het project volop van start. De kinderen krijgen telkens een maand lang een camera mee om zich volledig te kunnen uit-drukken. Op 4 september staan de mooiste foto’s van de verschillende workshops tentoon in het UZA. Special guest op de expo wordt André Lassooij. Hij maakt een fietstocht langs transplantcentra in Europa om aandacht te vragen

voor de lange wachttijden voor donororganen, en houdt even halt in het UZA.

‘We vinden het belangrijk dat onze nierpatiëntjes af en toe in de kijker staan’, zegt prof. dr. Domi-nique Trouet, kindernefrologe. ‘Vooral als dat op een positieve manier gebeurt. Onze patiënten zijn niet zielig, het zijn levens-

Nierpatiëntjes achter de camera

Amper vijf jaar was Sjors van Vliet toen hij een niertransplantatie onderging. Vandaag is hij een springlevend kind dat graag die-ren vastlegt op beeld. Als patiënt van het UZA nam hij deel aan ‘Spelen met licht’. ‘De workshop

was best leuk. We mochten spel-letjes doen met licht en elkaar fotograferen. Ook thuis maak ik graag foto’s. Onlangs zijn we naar de dierentuin gegaan. Ik heb er mooie beelden kunnen maken van leeuwen en tijgers.’

A

Sjors van Vliet (10)

‘Leeuwen en tijgers’

lustige en energieke kinderen die bijzonder actief zijn. Als ze eenmaal een nieuwe nier hebben gekre-gen, zie je nauwelijks verschil met andere kinderen. Tegelijk willen we de aandacht vestigen op het belang van orgaandonatie. Onze patiën-ten zijn het levende bewijs dat je met een orgaan kinderen een heel nieuw leven geeft.’

ZORG

INFO Expo ‘Spelen met licht’, zaterdag 4 september van 11 tot 13 uur, auditorium van het UZA (route 12). Gratis toegang. ww.spelenmetlicht.be

Voorkom valpartijen met enkele eenvoudige maatregelen!Patiënten lopen soms risico op vallen omdat ze lang in bed liggen, slecht te been zijn, medicatie gebruiken ... Voorkom valpartijen met deze tips:• Maak gebruik van de rolstoelen en zitplaatsen• Draag gesloten pantoff els of schoenen en vermijd loshangende kledij • Houd uw bril bij u • Leg zoveel mogelijk dingen binnen handbereik • Vermijd rommel op de vloer• Zorg voor voldoende licht • Vraag hulp als u slecht te been bent

TIP: Bent u de voorbije 6 maanden gevallen? Denkt u dat u makkelijk zou kunnen vallen? Meld het ons!

Opgelet voor valpartijen!

MAGUZA_adv_handhygiëne.indd 3 3/12/2015 14:47:20

41

UZA­PRAKTISCH ONVERGETELIJK

‘Vijf jaar geleden kreeg ik bloedklontertjes in mijn longslagader. Mijn huisarts stuurde me meteen naar de spoed. Ze raadde me het UZA aan. Achteraf gezien kan ik haar alleen maar gelijk geven. Ik werd hier heel goed geholpen. De artsen en verpleeg-kundigen hebben me meteen de juiste zorgen toegediend en ik kreeg veel informatie. Ik had een ernstig probleem, maar ik wist dat ik in goede handen was.

HightechOmdat bloedverdunners niet voldoende waren, moest ik onder het mes. Dat gebeurde in het UZ in Leuven, door een chirurg gespecialiseerd in dit soort zeldzame operaties. Voor de nazorg kon ik opnieuw terecht in het UZA. Tijdens die herstelperiode raakte ik als technicus steeds meer geboeid door alle tech-nologische toestellen in het ziekenhuis. Toen de Gazet van Antwerpen moest afslanken en ik mijn job verloor, besloot ik te solliciteren in het UZA.

SteunVandaag werk ik al meer dan een jaar als IT’er voor het UZA. Ik voel me hier heel goed thuis. Het fijne is dat ik ook een patiënte heb kunnen helpen. Ze had dezelfde ziekte als ik, maar maakte zich zorgen over de operatie. Door op vraag van de arts uitge-breid met haar te babbelen, kon ik haar geruststellen. Intussen heeft ook zij haar operatie met succes achter de rug. We hebben nog contact met elkaar, en ze is me nog altijd dankbaar. Heel fijn om anderen te kunnen helpen!’

Als patiënt was Eric Gorris zo onder

de indruk van het UZA, dat hij besloot

om er te solliciteren. En met succes.

Intussen werkt Eric hier al meer dan

een jaar als IT’er.

Van patiënt naar werknemer

Colofon MagUZA · driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen · jaargang 28, april 2016 · Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, communicatie@uza.be · Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten · Hoofdredacteur: Evita Bonné · Redactieraad: Bettina Blaumeiser, Evita Bonné, Patrick Cras, Annick Deckers, Anneleen De Vos, Jonas De Wolf, Marc Peeters, Bharati Shivalkar, Elke Smits, Kris Thieren, Paul Van Aken, Miranda Van De Wiele · Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be · Fotografie: Frank Bahnmuller, Jan Locus, Eric de Mildt, Thomas Legreve · Illustratie p. 14-16: Frederik van den Stock, p. 32-33: Gudrun Makelberge · Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest · Reclameregie: Media Surplus, www.media-surplus.be · De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. Maguza wordt gedrukt op FSC-papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.

Nuttige telefoonnummers• algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00• onthaal en opname: T 03 821 31 01• patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk,

vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levens- beschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal)

• ombudsdienst: T 03 821 31 60• inlichtingen facturen: T 03 821 31 28• school in het UZA: T 03 821 58 86

Herstellen in zorghotel Drie EikenNa een operatie kunt u verder aansterken in zorghotel Drie Eiken, een comfortabel verblijf met professionele zorgvoorziening. Ook familie en vrienden kunnen er terecht voor overnachting vlakbij het UZA. Meer info en reservaties: www.drie-eiken.com, T 03 821 12 11

Gastenkamers Ter WeydeWilt u in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kunt u terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: www.uza.be/terweyde, T 03 440 48 18.

WinkelgalerijIn de inkomhal vindt u:• de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur; in het weekend en op

feestdagen van 12 tot 20 uur• een broodjeszaak, in de week open van 9 tot 14.30 uur• een winkel Momen’to Shop Delhaize met een ruim aanbod verse voe-

ding, drank, lectuur, geschenkartikelen … Open op weekdagen van 8.30 tot 20 uur. In het weekend en op feestdagen van 12 tot 17.15 uur.

• een bloemen- en pralinewinkel ‘Gift Shop’, open van maandag tot en met vrijdag van 11 tot 19:30 uur. In het weekend en op feestdagen gesloten.

• een bankautomaat

RestaurantHet restaurant vindt u op -1 op het einde van de bezoekersgang. Het is elke werkdag open van 12 tot 14 uur.

Meer info: www.uza.beHet UZA draagt het JCI-label voor veilige en kwaliteitsvolle zorg.

AbonnementWenst u een gratis abonnement op Maguza, wilt u een adreswijziging door geven of wilt u het magazine niet langer ontvangen? Bel 03 821 32 96 of stuur uw naam en adres naar UZA, afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, of surf naar www.maguza.be/abonnement. U kunt hier ook inschrijven op de gratis digitale nieuwsbrief van Maguza.

Voorkom valpartijen met enkele eenvoudige maatregelen!Patiënten lopen soms risico op vallen omdat ze lang in bed liggen, slecht te been zijn, medicatie gebruiken ... Voorkom valpartijen met deze tips:• Maak gebruik van de rolstoelen en zitplaatsen• Draag gesloten pantoff els of schoenen en vermijd loshangende kledij • Houd uw bril bij u • Leg zoveel mogelijk dingen binnen handbereik • Vermijd rommel op de vloer• Zorg voor voldoende licht • Vraag hulp als u slecht te been bent

TIP: Bent u de voorbije 6 maanden gevallen? Denkt u dat u makkelijk zou kunnen vallen? Meld het ons!

Opgelet voor valpartijen!

MAGUZA_adv_handhygiëne.indd 3 3/12/2015 14:47:20

42

KRUISWOORDRAADSEL

Puzzel & win!

8. kloosterzuster – stelling – muzieknoot – gesel9. meetkundig lichaam – peulvrucht – vierhandig

zoogdier10. in orde – forum – Engelse graaf – Europese Unie11. woestijnplaats – vrouw die voor iemand anders een

kind draagt en baart12. zware bijl – bewonderaar – cent – Verenigde Naties13. vleesnat – kelner – Peru (op auto’s) – bruto14. etage – zijdekapok – Russische rivier – ingenieur15. Indisch kledingstuk – rustbank – bamboebeer16. soort virusinfectie – complex van

ziekteverschijnselen

Verticaal1. rimpels in de ooghoeken2. gevangenis – zwaardwalvis – Amerikaanse staat3. evenredig deel – afgelopen ! – schutsluis

– muzieknoot4. gebalk – zuivelproduct – vet vlees – trotse houding5. dun ijs – verdwijn ! – Trans Mediterranian Airways

– korte kous6. aangeboren misvorming van de hand – gezant7. godin van de tweedracht – afgemat – nalatenschap8. Chinese maat – onbedreven schaatsenrijder9. kistje – graveur – meisjesnaam – boenmiddel10. het niet kunnen ruiken – vertrokken – paardensoort11. het achterblijven in groei – in het beenmerg

aanwezige cel die in staat is om in een ander celtype te veranderen

12. verbinding – biseksueel – bedorven – geassocieerde persdiensten

13. succeslied – een zekere – Engels bier – golf14. stekelig diertje – uitstraling – slaapje – ongaarne15. in loco – godin van de dageraad – boven elkaar

– kunsttaal16. stof die zenuwimpulsen overdraagt – röntgenfoto

van de urinewegen

Oplossing maguza 104

HORMOONDe winnaars zijn:M. Veryser (Brecht),L. Van Herck (Mortsel),A. Van Landeghem (Beveren),F. Cordemans (Antwerpen).Zij ontvangen hun Vivosmart- toestel binnenkort in de bus.

1 2 3 4 5 6 7 8

1

2

4

5

8

Horizontaal1. irritatie2. zwarte vogel – fraai gelegen – ijshut3. etappe – sneeuwlat – frisheid4. amarinde – luchtstrijdkrachten – groente

– vrouwennaam5. arbeidsongeval – zelfbewustzijn – koetshuis

– verstreken 6. ontsteking – rijstgerecht7. ondergetekende – jeugdbende – zat

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 161 A C I D O S E A N T I S T O F2 U R E S I E R R I E T N A R3 T E P E L N U S N

7 E R T I4 O M R O2 S I K D M U B G5 M E U N C A O O I S P U I6 U N A C H1 T B L I N D H E I D7 T R I R Y O E R I G E D E8 I O L I N Z E N T A N T E9 L E V E N D I G M I I L T

10 A L M O E L O S S E N A11 T R O M

4 B O L Y S E T R A M P12 I O A A D E D F A D U O6

13 E E D A I N P A B E S T14 R3 I G I D E H O N G E R A15 P E S O A L O E G E T E R G16 K I C K E N S I T O

5 M A N I E

3

6

7

Doe mee en win!

Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 20 augustus 2016 met je naam en adres naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – Afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op een van de vier Vivosmart-toestellen van Garmin, een slimme activity tracker met hartslagmeting op de pols, die stappen, afstand, calorieën, hartslag, opgelopen trappen en trainingsintensiteit weergeeft.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1

2

3

4

5

6

7

8

95

10

11

12

13

14

1510

16

3

57

1

8 6

2 4

43

COLUMN­KATTY­ALLAERT

aston zat naast mij aan tafel tijdens een commu-niefeestje. Gaston was 89, netjes gekleed en een man van de wereld. Had een bedrijfje geleid, veel gereisd, en vooral veel gelezen. Fijn gezelschap

dus. Zijn ogen glansden als hij over vroeger vertelde. Hij had een fijn leven geleid, tot aan de dood van zijn vrouw anderhalf jaar geleden. Kort erna was hij gevallen, en bijna vanzelfspre-kend verhuisde hij naar een rusthuis. Van zijn huis in de Kempen naar een rusthuiskamertje in Gent, want daar woonden zijn dochters. Zo konden ze veel op bezoek komen.

Gaston kende niemand in Gent en al helemaal niet in het rust-huis. Ook de serviceflat waarop hij gehoopt had, kreeg hij niet. Er was nu eenmaal een lange wachtlijst. Gaston vertelde hoe hij er het beste van probeerde te maken, en veel moeite deed om zijn kamertje te verlaten. De eerste weken ging hij tegen zijn zin naar het middagmaal en de animatie, maar na enkele maanden begon hij zich thuis te voelen. Hij had twee of drie mannen leren kennen met wie hij een kaartje kon leggen en naar het voetbal kijken. Zijn leven viel weer in een plooi, tot hij een jaar later het bericht kreeg dat hij weg moest. Zijn kamertje was maar tijdelijk, dus moest hij op zoek naar een andere plek. En dat zorgde voor groot verdriet, niet alleen bij Gaston maar ook bij de man-nen die hun kaartvriend gingen missen.

Nu zit hij dus in een ander rusthuis, in dezelfde buurt nota bene. Opnieuw tijdelijk, hij zal nog eens moeten verkassen. En dat ziet hij niet meer zitten. Hij doet ook geen moeite meer om mensen te leren kennen, “waarom zou een mens ook”. Ik had oprecht met hem te doen, en Gaston is geen uitzondering. Het gebeurde ook met een van onze grootouders, met de oma van de buren en die van een collega. Zo gaat dat nu eenmaal, dacht ik vroeger, het hoort bij de laatste levensfase. Maar nu ik het zie gebeuren bij bejaarde vrienden en familieleden moet ik telkens heel hard slikken. Is er echt geen andere manier om met onze ouderen om te gaan? Het flitst opnieuw door mijn hoofd als we Gaston na het feestje terugbrengen, naar “den home” zoals hij het zegt. Goed wetende dat het voor hem nooit “home” of een thuis zal worden…

Home?

Katty Allaert werkt al 20 jaar als journalist

op de vrt‑nieuwsdienst. Voor Het Journaal

maakt ze reportages over gezondheid.

Ze schreef mee aan een boek over

allergieën en werkt nu aan een boek

over rugpijn. Ze is geboeid door alle

mooie  dingen in het leven.

GHet UZA zoekt vrijwilligers met een warm hart en

een luisterend oor voor patiënten. Legt u graag

nieuwe contacten en heeft u tijd om zich in te zetten

voor de medemens? Wilt u helpen met transport van

patiënten in rolstoel of bedlegerige patiënten van en

naar onderzoeken/behandelingen?

Wilt u deze patiënten tijdens het vervoer bijstaan

met een babbel en ondersteuning? En kunt u

zich minimum 4 tot 8 u per week vrij maken in

de voormiddag (van 9-13u)?

Stel u dan kandidaat als vrijwilliger bij het UZA!

Neem contact op met vrijwilligerscoördinator

Nora Lens, tel. 03 821 40 11

of nora.lens@uza.be.

UZA / Wilrijkstraat 10 / 2650 EdegemTel 03 821 30 00 / Fax 03 829 05 20

www.uza.be

Het UZA zoekt vrijwilligers

GEHOLPEN

Oproep Hebt u ook iets bijzonders meegemaakt in het UZA? Laat het ons weten via maguza@uza.be

‘Ik wil nog opa worden’

Hennie (54) onderging in februari met succes

een tweede harttransplantatie: een primeur in

het UZA. ‘Het was mijn enige kans op overleving.

N ederlander Hennie lijdt aan een aangeboren hartziekte. Op amper 27 kreeg hij voor het eerst een hartinfarct. ‘De

jaren daarna volgden er nog. En dertien jaar geleden liep het pas echt goed fout. Opnieuw kreeg ik verschillende hartinfarcten, waarvan één heel zwaar. Ik was zo zwak dat ik in een rolstoel belandde. Het plaatselijke ziekenhuis verwees mij door naar het UZA. Daar vonden ze het een klein wonder dat ik met mijn conditie nog kon stappen.

Omdat een harttransplantatie in die toe-stand onmogelijk was, kreeg ik een hartpomp ingeplant. Maanden heb ik daarmee op intensieve zorg gelegen. Toch twijfelde ik of ik een harttransplantatie wilde. Een lang gesprek met de voorzitter van de Vereniging van Hart-, Long- en Levergetransplanteerden van het UZA (VHLA) heeft me over de streep getrok-ken. Vijf maanden later was het zover.

Na mijn revalidatie voelde ik me opnieuw achttien. Ik wilde de familie van mijn donor bedanken met een brief, maar elke poging scheurde ik weer kapot. Wat hadden die mensen aan het verhaal van mijn leed? Uit-eindelijk ben ik als eerbetoon aan mijn donor naar het UZA gefietst, 110 kilometer over en weer. Het was de start van een jarenlange carrière als wielertoerist.

Weer bergaf

Maar de afgelopen drie jaar ging het weer bergaf. Keer op keer belandde ik in het UZA voor stents, een pacemaker, een hartklepo-peratie … Twee ernstige longontstekingen werden me bijna fataal. Op den duur woog ik nog maar 48 kilo. Toen de artsen een tweede harttransplantatie voorstelden, zei ik meteen ja. Het was mijn enige kans en ik ben nog te jong om te sterven. Ik wil nog opa worden!

Toch had ik weinig hoop. Ik ging immers snel achteruit en het is al gauw twee jaar wachten op een donorhart. Maar na een half jaar, onverwacht snel, was er een geschikt hart voor mij. Het was opnieuw een zware operatie en er wacht mij nog een lange revali-datie. Maar dat heb ik ervoor over. Ik hoef ook niet meer helemaal de oude te worden. Als ik deze zomer de elektrische fiets op kan, ben ik al heel blij. Voor ik straks naar huis ga, ga ik grote, hartvormige koeken uitdelen aan ieder-een die mij heeft geholpen bij mijn herstel. Er liggen er meer dan honderd klaar.’