0

1

မဇၥမေၾကးမ(ဗဒၶေနရာေတာမားသမငးအကဥး)

MIJJIMA MIRRORA BRIEF HISTORY OF BUDDHIST HOLY PLACES

ေဒါကတာ နေႏၵာဘာသ (ကာလကတား)

ေဗာဓသခပရဟတေကာငးတက၏ ဓမၼစာစဥ (၂)

DR. NANDO BATHA (KOLKATA)

DHAMMA SERIES NO. II, BODHISUKHA PARAHITA TEMPLE, KOLKATA

FEBRUARY 27, 2009 SASANA ERA: 2552

2

ကြယလြနသ မခငၾကးအားအထးရညညြနးလက

ေဒါကတာ နေႏၵာဘာသ (ကာလကတား)

3

မဇၩမေဒသ ဗဒၶဂယာ အပါယပတဘရားဖးခရးစဥ

ရပေဝးေျမျခား တငးတပါးမေန၍ ဘရားဖးလျခငး တခတညးအတြက ႀကးစားလာေရာကသ တစဥးအား ဘရားဖးလမးညြနသက ေျပာျပသည တကဥး၊ (သ႔)ရညေ၀း၍ မေရရာႏငလေသာ ဗဟသတမျဖငကား ဘရားဖးရာဝယ နညးမနလမးက အေထာကအပရၿပဟ မညသ႔နညးႏငမ ဆႏငမည မဟတေပ။ ဘရားဖးတစဥး၏ အျမငဆးမနးေျခသည အပါယ တခါးပတ၍ နဗၺာန တညးဟေသာေအးရပသ႔တငမနးႏငခြငရပါသည။ မဟာပရနဗၺာနသတတြင ပရနဗၺာနဝငစေတာမခါနး၌ ဗဒၶကယေတာတင ဗာဒတေပးေတာမခသည သာဓကျဖငပင ဤအခကသည လေလာကခငမာေနေလၿပ။

မဟာပရနဗၺာနသတ ေကာကႏႈတခက။

ဘရားရငသည ေ၀သာလမ ကသနာရသ႔ ေနာကဆးခရးရည ၾကြခေတာမလာခသည။ မားျပားလစြာေသာ တပည သဃာေတာအၿခအရႏငတကြ မလာမငးတ႔၏အငၾကငးဥယာဥသ႔ ေရာကရေတာမေလလင ရငအာနႏၵာအား ’’အာနႏၵာ အငၾကငး ႏစပငအၾကား ေျမာကသ႔ ဥးေခါငးျပလက ငါအတြက အပယာျပငေပေတာ၊ပငပမးႏြမးရလေပၿပ။ အာနႏၵာ ခဏတျဖတ နားေနၾကဥးမယ” ဟ မန႔ေတာမသည။

“ေကာငးလပါၿပ အရငဘရား” ထ႔ေနာကတြငကား သဗၺညသခငဘရားရငသညျခေသၤမငးတ႔၏ ကယေနဟန အလား လယယာနေတာငးေတာျဖင ေလာငးစကေတာမသည။ “အာနႏၵာ သဒၶါတရားရေသာ အမးေကာငးသား၊ အမးေကာငးသမးတ႔အတြက လညလညဖးေမာအပ၊ သေ၀ဂယအပေသာ ေနရာေတာျမတတ႔သည ဤေလးရပတ႔တညး။ အဘယေလးရပတ႔နညးဟမ (၁) ဘရားသခငဖြားျမငေတာမရာ (လမၺန)၊ (၂) ဘရားသခင သဗၺညတဥာဏေတာက ရေတာမ၍ဘရားအျဖစေရာကေတာမရာ (ဗဒၶဂယာ)၊ (၃) ဘရားသခင တရားဥးဓမၼစကကေဟာျမြကေတာမရာ (မဂဒါ၀န)၊ ဘရားသခင ပရနဗၺာန ၀ငစေတာမရာ

4

(ကသနာရ) တ႔ ျဖစၾကေပသည။ အာနႏၵာ၊ ဤသညတ႔ကား ေနရာေတာ ျမတေလးရပ (သေ၀ဇနယ ေလးဌာနတ႔ေပတညး)။ ေနာငအနာဂတ ကာလတြင သဒၶါတရားရေသာ ဘကၡ၊ ဘကၡန၊ ဥပါသကာ၊ ဥပါသက တညးဟေသာ ပရသတေလးပါးတ႔သည ဤအရပ၌ကား ဘရားရငအား ေမြးဖြားသန႔စငေတာမခေပ သညတကား၊ ဤေနရာ၌ကား ဘရားရင သဗၺညတဥာဏေတာရရေတာမ၍ဘရားအျဖစသ႔ ေရာကေတာမခေပသည တကား၊ ဤေနရာ၌ကား ဘရားရင တရားဥး ဓမၼစကေဟာျမြကေတာမခေပသညတကား၊ ဤေနရာ၌ကား ဘရားရငပရနဗၺာန ၀ငစေတာမခေပသညတကားဟ၍ ဖးေမာလာလညၾကကန လမဥးမည”

(ေယဟေကစ အာနႏၵ ေစတယစာရက အဟ႑ႏာ ပသႏၷစတာ ကာလကရႏ၊သေဗၺေတ ကာယေဘဒါ ပရ မရဏာ သကတ သဂၢ ေလာက ဥပပဇၨႏတ)။

အာနႏၵာအၾကငသတ႔သည ဘရားဖးခရး လညလညဖးေမာ၍ ၾကညညေသာစတျဖငေသလြနကန၏။ ထသတ႔သည ဤခႏၶာကယပကစး ေသလြနၿပးေနာကတြင နတရြာသဂတသ႔ လားေရာကကနလတ” ဟ၍ ဗာဒတေတာ မတေတာမသည။ ဤကစၥၸၸ၌ ဒ႒ႏင ဝစကစၦာက ပယႏင၍ ေသာတာပနျဖစမ စစစစျဖစမအပယမကႏငသည မဟတပါေလာဟ၍ မၾကာခဏ ေစာဒက တကၾကသညကေျဖရငးရပါေသးသည။ သတ႔အတငးဆလင ေသာတာပနမျဖစေသးသတငးအပါယဘသ႔ တနးေျပးၾကရသညခညးလ ျဖစသြားပါၿပ။ ျမစဖကသ႔ညြတကငးလကေပါကေရာကေနေသာ ကမးပါး သစပငသည ၿပလခသညရေသာ ျမစထသ႔သာ မခကစရာရသည ယတသာဓကျဖင ဤကစၥသညရငးလငးျပတသားေသာ ဗဒၶဝစန၊ (ဘရားစ ကားေတာ)ပငျဖစပါသည။ဘရားဖးစဥကေတာ သေဝဂေတြကားတစစးတကစာရခပါရ႕၊ ဒေနာကမာေတာပမနအတငးေဟး လားေဟာလား ပါပ’ သ႔ကစၥ သေပးဆပရမညသသာမချဖစပါလမမည။ စငစစ၊အပါယတခါး ပတျခငး ဟသည တနညး အားျဖငေမြးေသသသရာမ လြတေျမာကရာ လမးမနေပၚသ႔ အမနတကယစတငေလာကထား ျခငးျဖစသည။ သာမနထ မငးစား ေရေသာကကစၥမကားမဟတေပ။သ႔ေၾကာင ယငးအတြက ရငးႏးစကထကရမည အရငးအႏးသည

5

လညး အကးအျမတအားေလာစြာ ေလးေလးပငပငျဖစရေပလမမည။ဤ၌ဆလခကသည ဒတယဘဝမတြင အပါယဘဝမေရာကပ ေကာငးရာသဂတေရာကႏငေၾကာငးသာ ဆလရငးျဖစသညကလညး မေမသငေပ။ အျခားမဒတယဘဝတြင လညးေကာငး ေနာငလာလတ႔ေသာ ဘဝမားစြာတြငလညးေကာငး ေရာကရမည အေျခအေနသည မမ ကသလ ယတကပႏငသာအမား ႀကးသကဆငသည။ ဇာတကေနရာ ေတာေတာမားမားတြင သာမနအမတမထင ျပလကမညသည ကသလကေလးတခ ေၾကာငးပင ဘဝေကာငး၊အေျခအေနေကာငးက ရယႏငခၾကသည သာဓကေတြ အမားအျပားရသည။တစသကတစခါဆသလ ဘရားဖးလျခငးတစခတညးေသာ ဥးတညခကျဖငထြကလာခသည ယခခရးစဥမာ အဘယသ႔လင ေျခတစလမး တသနးဆလညးတနေသာ အထြကျမတဆး နဗၺာနခရးစဥ မျဖစရဘ ရပါလမဥးမညနညး။ သ႔တငလတငးအတြက ဤအတငး ျဖစႏငဖ႔ကား မေသခာေသးေခ။ ထ႔ေၾကာငးအမနတကယ အပါယတခါးပတလသ တစဥးအေနျဖင မျဖစမေန လကနာ၊ကငေဆာင သငသည အခကမားမာ..

(၁) ဘရားဖးခရးစဥ မထြကမကတညးက မမ၏ဘရားဖးစတဓါတက ပလႊားျခငးကငး၊ ရးစငးလပ၊ ယဥေကးသမေမြ႔ရေလေအာင၊ မနကနျမငမားေသာရညရြယခက၊ ေလးနက၊ ထကသနေသာသဒၶါ၊ျဖစငေသာခငမာေသာစတထားမားေမြး၍ႀကတငျပငဆင၊သ႔မဟတ တညေဆာကခရပါလမမည။(ပဗၺေစတနာ)

(၂) ဘရားဖးခရး လညလညစဥ ကာလ၊ လမးခရးစဥတစေလာကလးတြငလညးဘယလအေျခဆးပ ႀကရႀကရအေကာငး ဆးစတငဘရားဖး ဥပသကာ၊ဥပသကာတစဥး ျဖစေစရန၊ စတရည၊ သညးချခငး၊ စညးကမး လကနာတကျခငး၊ ေျပာဆဆကဆရ လြယကျခငး၊တစခရးတညး သြားျခငးေတြအေပၚညာတာ၊ နားလညသညးခ ခြငလႊတတတေအာင သေဘာထားႀကးျခငး၊သတ၊ ပညာ၊ ေမတာ ေရးေျပးျဖင ျမငတတ၊ ၾကားတတ၊ သမတ၊ ခစားတတေသာ ေလးနက တတတညၾကညသ၊ တတစြမးသေရြ႕ ရကေရာလဒါနးတတသ၊ လကလမးမသေရြ႕ ေလလာစးစမးေလရသ၊ အသာစဖ႔

6

မနးထားခသညအားေလာစြာ အနာခဖ႔ရာ ၀နမေလးတတသတစဥးျဖစေအာငႀကးစားသငလေပသည။ သ႔မသာ ဘရားေဟာႏငအညသေ၀ဇနယ ေလးဌာနလး၌ သေ၀ဂေတြ နကရႈငးစြာ ပြါးျဖစေပလမမည။ (မဇေစတနာ)

(၃) အကယ၍ အထကအပဒမားတြင ေဖာျပခသညအတငး ပဗၺႏငမဇေစတနာမား ေျပာပေလာကေအာငအထေျမာကခၿပး ျဖစပါကဘရားဖးခရးမအမျပနေရာကၿပး ေနာကပငးကာလမားတြငလညး ခရးစဥအေတြ႔အႀကမားက စတထ စားၿမ႕ျပန အမတရေနမည။အမတရတငးလညးၾကညႏးရမည။ တစႀကမ သတလညတငး ဘရားဖး တစေခါကထပ၍အသစ ထြကျဖစ သလ ခစားေနရမညျဖစသည။ (အပရေစတနာ)

ေညာငေစခန႕ လလငပင ေညာငပငၾကးေလာကရတတသည အပရေစတနာ၏ အကးေပးႏႈနးျဖင တြကဆရလင ေညာငပငၾကးေလာကအထလျဖစခၿပးသည အဆပါ စျပ-ဘရားဖး တစဥးအဖ႔ အကးေပး အနဂၢထးျခားလေလၿပ။ သတရမႈ အႀကမစပ၍ ေန႔စဥခါး၀တပဆး ၀တထားသလစြၿမသညႏငအမ ယငးသည အာစဏၰကေျမာကသြားၿပ၊ ေနာကဆးထြကသက ရႈက ခါနးတြငပင အဆပါအရပတ႔သည ကမၼနမတ၊ ဂတနမတအသြငျဖင စတအာရတြင ထငဟပလာေပမည။ ထ႔ေနာကဆကတက တြငမအဆပါဘရားဖးခရးသညေဟာငး ခရးဆကရေတာမည သြားရာဂတ၏ေရးေျပးနမတမားသည ေကာငးေသာ၊ ျမငေသာ ေနခငစဖြယျဖစ၍လၿခေႏြးေထြးေသာ၊ လႈကလေဖာေရြေသာ သကၿမတစချဖစေနမညမာေသခာေပေတာသည။…

ေနရာေတာမား၏ သေကၤတ၊ ကနဥး ေစတေတာမား။ဗဒၶမန႕မာ ဗာဒတေတာ၏ စးရျပည၀မးေသာ အဓပၸါယေတာအား

တေသြမတမးခယလက ေလးနကစြာ ၾကညည ပေဇာလၾကသညျဖစ၍ဗဒၶတပညသား သဃာေတာမားသည အဆပါ ေနရာေတာျမတ ေလးရပတြငေစတေတာ(စတပါ) မားက လကမြနမဆြ တညထား ကးကြယခၾကေလသည။ ကာလေနာကေႏာငး အဆကဆကေသာ ေခတေတြ ေျပာငးလ

7

လာသညႏငအမ ယခငရႏငၿပးျဖစေသာ ဤေစတေတာမားအျပင ကးကြယပေဇာဆညးကပၾကရန အလ႔ငါ တျခားေျပာင ေျမာကမားလစြာေသာေစတပထး သာသနက အေဆာကအဥးမားလညး အၿပငးအရငး ေဆာကလပလာခၾကေလသည။ ဤနညးျဖင ဗဒၶသာသနက အေဆာကအဥး၊ဘရားေကာငးကန၊ ေစတပထးမားစြာ ျဖစထြနးေပၚေပါကလာ ခၾကေလသည။

သာသနာ သမငးခရးရည(အေသာကမသည ၿဗတသေခတအထ)

ဗဒၶ ပရနဗၺာနျပေတာမၿပးေနာက ႏစေပါငး(၃ဝဝ)ပတဝနးကငတြင ကမၻာေပၚ၌မေပၚမလြင တညရေနခၾကသည ဤေနရာေတာ၊ ဤသာသနက ေဟာငးမားအားအေတာကအေျပာင (အထငရား) ဆး သာသနကမားအျဖစ ေျပာငးလတးတကလာေအာင၊ ၾကညညဖြယ သပၸါယလေအာင၊ ကနဥး စြမးေဆာငခသ၊မသားစမား ေနာကေတာပါ ဝနႀကးမားႏင အတတကြ ေနရာေတာမားအေရာကကယတငၾကြခ။ ဖးေမာခသ အငပါယာသခင စၾကာမငးတပါး အႏၵယတြငေပၚထြနးလာခေပသည။ သကား သရဓမၼာေသာက (ေခၚ) အေသာကဘရငႀကးေပတညး။ ဘရငႀကးသည ဗဒၶသာသနာဝငျဖစလာၿပးေနာကတြငအထကပါ ေနရာေတာေလးရပတ႔၌ေရာ တျခားေနရာမားစြာတ႔တြငပါ ေစတပထး(ဘရား) ေပါငး ရစေသာငးေလးေထာင (၈၄၀၀၀) တ႔အားလညး ေဆာကလပလဒါနးခေသးေလသည။ ေနာကပငးေခတမားတြင ဤေစတပထး၊ သာသနကအေဆာကအဥးမားအား သငေတာသညလၿခထမးသမးမႈဟ၍ အလဥးမရခၾက။ထ႔ေၾကာငးလညး ဗဒၶဘာသာဝင မဟတသမားက ၿဖဖကျခငး၊ ဖကလဖကဆးလပျခငးႏင ဗဒၶသာသနာပင ေနရာျဖစေၾကာငးကပင ေမေမေပာကေပာကျဖစသြားခၾကျခငး၊ (သ႔မဟတ) ပငစးပငနငး ကးေကာ သမးပကျခငး ျပလာခၾကေလသည။ ဤအေျခေနဆး ကာလသညလညး ေနာငႏစေပါငး ေထာငခၾကာေညာငးခသညႏငအမ ေခတသကတမးမား တေလာကလး ေတာခမားေအာကတြငလညးေကာငး၊ ဗဒၶဘာသာ မးဆကျပတ၍ အေမခဘဝ ေရာကခၾကရေလသည။ ဤေနရာေဟာငး၊ ဘရားအ ေကာငးေတာရာေဟာငးမားအား

8

မတမသရဖ႔ရနပင မျဖစႏငေတာသည မေနအထားမးျဖင လျမငကြငးမ ေမေမေပာကေပာက ျဖစ၍ကနရစခၾကေလသည။ ဗဒၶဘာသာ ေနရာေတာမားအားနညးမးစျဖင ထပါး ဖကစးခၾကျခငးအတြက ေပးဆကရသညတာဝနေၾကြး၊ (ဝါ)အကသလ အကးဆကဟ ဆေကာငး ဆႏငမည အခကမာ(အႏၵယႏငငသားမား) သည လြတလပေသာဘဝတြင တာရညစြာ မေနလကၾကရဘ တငးတပါးႏငငျခားသားမား၏ ကြနဇာတသြငးျခငးက ခခၾကရေလသည။ရာစႏစမားႏင ခၿပးတငးျပညက မဆလငမားက အပခပလာခၾကၿပး၊ေခတကးကာလတြင ၿဗတသကနသညမား (အေရအႏၵယကမၸဏ) က ယငးတ႔၏အပခပမႈ အာဏာစက ေအာကသ႔ သြတသြငးခၾကျပနေလသည။ အႏၵယႏငငေတာ၊ အႏၵယေျမပပငနကအား ယငးတ႔၏ အာဏာေတာစကရပေအာကသ႔သြတသြငးခၾကၿပးေနာက မားမၾကမမာပင ”ဘရငအမားစမားႏင တျခားခမးသာသမားသည ယငးတ႔၏ကယပငဥစၥာပစၥညးမားက ေျမႀကးေအာကတြငသဝကျမပႏထား ခၾကၿပး၊ ေရးေခတဘရငမားပငဆငသည ရတနာသကမားကေရးေဟာငးခတပႀကးမား၊ ဘရားအ၊ ေကာငးပက၊ အပကအစးေအာကမားတြငျမပႏထားခၾကေၾကာငး” ၿဗတသတ႔ ေလလာသရလာခၾကသည။

သ႔ျဖင ရတနာေဇာကပေနေသာ ၿဗတသတ႔သည ေနရာေတာအရပရပတ႔အား စတငတးဆြၾကေတာသည။ ဤဟနျပ တးေဖာမႈမားမေျမေအာက ရတနာမားက သတ႔ရရသည၊ မရရသညအပထား ေရးေဟာငးေဗဒပညာရပအရ တနဖးႀကးလေသာ ေရးေဟာငးအႏပညာပစၥညးမားက ေဖာထတျပသႏငခၾကသည။ ေရးေခတလကမႈ၊ အႏထညႏင လသးကနပစၥညးမားသည စငစစမညသညအဖးထက အဖးတနပစၥညးႏငမ မႏႈငးယဥသာေအာငတနဖးႀကးမားလေပသည။ ၿဗတသေရးေဟာငး သေတသမားက ဘယေနရာတြငမဆ ေပါကခၽႊနးတစခကေပါကခလကတငး “ၿပးေတာမဟန ဗဒၶရပပြါးေတာ”တစဆစ ေပၚေတာမခသည ခညးျဖစေနသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ ယဥေကးမႈထမးသမးမႈဘကတြင (ထငသေလာက) မနမကချခငးအတြကကား ၿဗတသတ႔အား အသအမတျပရပါဥးမည။ ပထမတြင ၿဗတသတ႔သည လငစငရ သကတးသမား၊ ေရးေဟာငးပစၥညး ရာေဖြသ၀ကသမားသာ၊ ေနာကပငးတြငမ၄ငးတ႔သည ဘရားၿဖရငးက ဘရားရပခသမား ျဖစမနးမသျဖစသြားခၾကသည။

9

ဤအခကမနကနေၾကာငး ခငမာသည သာဓက ေဆာငစရာေတြ အမားအျပားရသည။ တးေဖာမႈမားအတြက ထစဥက တာဝနယရသမာၿဗတသေကာကစာဝန မအာဆာ၊ အလကစႏၵား ကနနငဂဟနျဖစၿပး ယငးသညဗဒၶေနရာေတာမား အားလးေလာကက တာဝနယ တးေဖာ ခသလညး ျဖစသည။ဗမာ (မငးတနးမငးႀကး) ၏ ကယစားလယေတာမားက ဘရားဥးေတာအားဂေဏသကယတြင တငဆကလသျဖင မျပငတကျပငတက ျပငေနၾကသညကရပဆငးေစၿပး အသငေတာဆး ျဖစေအာင ဝငရာကျပငဆငေပးသည။

ဗဒၶဂယာ တနေစာငးေတာႀကး ထကျခမးကြၸ၍ ၿပလဆဆ၊ေစြေစာငးေစာငးျဖစေနသညက သပၸနညးက တညေပးၿပး သျပားျဖငရစပတ၍တညမတ၊ ခငမာေအာငျပငဆငႏငခသည။ ေနာကဆးထစဥက ေလမနးတငးဝငေႏာကသျဖင ၿပလသြားသည ေရးေဟာငးေဗာဓပငေနရာတြင ယချမငေတြ႕ေနရသည ေဗာဓပငက အစားထး စကပးေပးခသည။(မဂဒါဝန ဥးကတမာ၏မဟာေဗာဓပၸတကထာ)။ မညသ႔ပင ျပငဆငၾကသညဆေစဥး၊ ဗဒၶဂယာအပါအဝင ေနရာေတာအမားစသည၊ ဗဒၶဘာသာတ႔ႏင လးဝသကဆငျခငးမရ၊ဘာသာျခားတ႔၏ ပငဆငထမးခပမႈ လကဝယတြငသာ ရေနဆျဖစခသည။သဟဠမ အနာဂါရက ဓမၼပါလသည ဗဒၶေနရာေတာမား ဗဒၶဘာသာတ႔လကထျပနေရာကရန စတငႀကးပနးခသျဖစသလ ေသတပနသကတဆးဘဝျမပႏ၍တကပြဝငခသ၊ တညေဆာကခသျဖစသည။ ဤအနာဂါရကဓမၼပါလ၏ သကစြန႔ႀကးပနးမႈေၾကာငး ဗဒၶဂယာေကာငးေတာ အပစမခန႔ခြေရး အကဥပေဒေပၚေပါကခၿပး၊ ဘရားေနရာေတာ အမားစသည ဗဒၶဘာသာတ႔ႏင တနညးမဟတ တနညးျဖင ပတသက၍ လြတလပစြာ လညလညဖးေမာခြငရလာခေပသည။ ရာစႏစမားႏငခ၍ လသအေရာကအေပါကမရဘ ေျခာကကပတတဆတေနခေသာ ဤေနရာေတာမား ျပနေလသကဝင စညကားလာချခငး အတြကမႈ၊ ၁၉၅၆ ခႏစတြင(၂)သနးခန႔ရေသာ အႏၵယဇာတနမ လထႀကးအားေခါငးေဆာငၿပး ဗဒၶဘာသာခယခေသာ ေဒါကတာ အမေဘဒကာႏင ယငးအားဗဒၶဘာသာျဖစလာေအာင သာသနာျပေတာမႈခေသာ ကသနာရ ဆရာေတာႀကးစျႏၵမဏတ႔အား အထးေကးဇးတငရမညသာ ျဖစေပသည။ အႏၵယဗဒၶဘာသာတစေခတဆနး၍ ကမၻာမ အအားသငခရေသာ ပထမ ဝဇယဒမေခၚ

10

ဤျဖစရပ၏ ေနာကပငးတြငကား ဘရားေနရာေတာမားသည၊ အေသာက၊ကနသကႏင ဟသဝဒါနစေသာ ဗဒၶဘာသာ သာသာနာျပ ဘရငႀကးမားလကထကေတာ ကာလမားႏငမျခား တးတကၿမငဆငေသာ ေခတသစဆသ႔ဥးတညႏငခေပသည။ ျပညတြငးျပညပႏစဌာနလးမ ဘရားဖးမားစဥဆကမျပတအႏငကငးႏင လာေရာကဖးေမာလကရခ၊ ရဆျဖစသည။ယငးတ႔အသးသးႏင သကဆငသည ေကာငးကန ဘရားထးမားျဖငလညးဘရားေနရာေတာမားသည၊ တးတကစညပငလာခၿပး၊ ႏငငတကာမ ကမၻာလညခရးသညမားကပင မလာလင မျဖစေတာသည အေနထားျဖင ည႕ယဖနးစားထားႏငေသာ အေနအထားသ႔ တကလမးႏငခၿပျဖစပါသည။

ယေန႔ေခတ ဘရားဖးဘရားဖးမားအေနျဖငကား အမနတကယ အပါယတခါးပတ၍ နဗၺာနကရညသနသကမ အမနတကယလညး ဘရားေဟာႏငအည အပါယေဘးပနဗၺာနရႏငၾကမညျဖစသည။ သာမနခနကာ ကမၻာလညခရးသည ပစမးလာသမာလညး သ႕အျဖစႏင သ႕ထကသေလာကသာ ရယႏငေပလမမည။အျဖစသငဆးႏင အျဖစႏငဆး လမးေၾကာငးမားက တြကစစၾကလက ေစတနာမန၍ ရညသနတငးေပါကေရာကႏငေသာ ဘရားဖးခရးမး ထြကႏငၾကမပသဘာဝကေပလမမည။ ပဌာနးေဒသနာေတာ နညးအရ အစား အေသာက၊အေနအထငႏင အေပါငးအသငး ေကာငးမြနျခငးက ကသလပြါးရန၊မေကာငးျခငးက အကသလတးရနအတြက အားႀကးစြာ ေထာကပေပးႏငသညဟဆပါသည။ ထ႔ေၾကာင ခရးစဥ တစေလာကတြင ႀကဆရမည႔ အေျခအေနအရပရပက အဆငေျပေခာေမြ႕ႏငသေရြ႕ ေခာေမြ႕ေအာင ခရးသညဖကကေရာတာဝနယစစဥသမားဖကပါ ေဆာငရြကၾကရမည။ ဒတယအနျဖငဘရားဖးဂကမား၏ ကၽြနးကငမႈ၊ စတရညသညးခမႈႏင အျမတအစြနးထကမမခရးသည တစဥးခငးစ၏ အကးမားမႈက ပဥးစားေပးတကမႈမား မရမျဖစလအပမညသာ ျဖစပါသည။ ဘရားေနရာေတာ အသးသးမ ဆရာေတာမား၏ေဟာေျပာ၊ လမးညြနခကမားသည လရငးက၍ အေထာငအပေကာငးမားျဖစပါလမမည။ ခရးတဥးအေနျဖင သငေတာသညလမးညြနမႈက၊ အျပသေဘာ

11

ျဖငခယလက လကေတြ႕ကငျဖစေအာင ေဆာငရြကဖ႔ကလညး အေရးႀကးေပသည။

လမးမနမ ရြာေရာကမည။‘မသလငေမး၊ မစငလငေဆး’ ဆသည ဆရးႏငအည မမမေရာဖးေသးေသာ

ဘရားဖးေနရာေတာမားႏင ပကသက၍ လကရအေနအထားႏင အယငကရခ၊ျဖစခသည သမငးအေၾကာငး ဗဟသတမားက တငကး၍ ေလလာဖတရႈထားျခငး၊လကလမးမသေလာက ေမးျမနးစးစမးထားျခငးမားလညး၊ အထကအေလာကလအပမညသာျဖစပါသည။ ဘရားဖးသည ဘရားဖးရန သကသကသာလာချခငးျဖစသည။ မညသမ ေကာကစာေလလာရန၊ ေရးေဟာငးသေတသနျပရနလာချခငး မဟတ။ သ႔ရာတြင ဤကစၥအတြက ဂကလပသက တာ၀နယလမမညဟ ေဖာထားလကလင၊ သ႔အေျပာ လအပေနက၊ ကယအတြကေလာ၍သာရမညျဖစၿပး၊ သ႔အေျပာက လး၀လြမားေနလင ကယအတြကဘာမပင ကနေတာမညမဟတသညက သတခပသငေပသည။ ဘယတနဖးရေသာအရာမဆ ဇြနပျဖင ကားကတကားကန လပယႏငမ ရရႏငသည၊ေအာငျမင ထေျမာကတတသည သေဘာရသညက အေတြ႔အႀကရသတငးအသအတငးပငျဖစသည။ တေနကန ခရးပမးလာခၿပမ႔ ပငပမးခမေနခငေတာသျဖင ကားေပၚမပင လကအပကေလး ခခေတာမယဆသညဘရားဖးမးက မၾကာခဏေတြ႔ျမငဖးပါ၏။ သလလမးအတြက ဤခရးက အပမးတႀကး လပၿပးမလာခလင အေကာငးသားဟေတြးမပါသည။

ဘရားဖးလမးညႊနစာအပငယမား မလပသလ ထြကရေနသည ယေန႔ကာလတြင မမတ႔၏ ”မဇၩမေၾကးမ” သည အျပသေဘာေဆာငေသာ၊ ဘရားေနရာေတာမား သမငးေၾကာငးက သရလင ပမခမင ၾကညညရငသမား အတြကအကကျဖစ၍ အႀကကေတြ႔လမမညဟ ညြနးလပါသည။မဇၩမေဒသေခၚ အႏၵယႏငငသ႔ ဘရားဖးလာၾကသမား အတြက လကစြျပႏႈငၾကေစရန၊ ဘရားဖးမေရာကေသးသမားအတြက ၾကညည မနးဆ၍ဖတရႈ႕ေလလာ သဒၶါပြားႏငေစရနဟေသာ ဆႏၵမြနျဖင ဤစာအပငယ(မဇၩမေၾကးမ) အား ျပစချခငးျဖစသည။ မမတ႔ေကာငးတက

12

စတငတညေထာငခခန (၁၉၉၆) မသည ယေန႔ထ (၄) ႀကမတင (ဓမၼဒါနအျဖစ)ရကႏပ ျဖန႔ခခၿပးျဖစေသာလညး လကရအေျခအေနတြင နမနာေပးစရာလကကန တအပတေလမပင ရာမေတြ႕ႏငေတာသျဖင တခ႕ေတာငးဆသ၏ဆႏၵက ျဖညေပးရာလညးေရာကေအာင လအပသမ ထကမျဖညစြကျပငဆငလက ရကႏပထပေဝလကရေပသည။

ဘရားဖးရ၍ျဖစေသာ သဒၶါစတျဖင လကေတြ႕ဘဝတြင ၿငမးခမး၍ အပါယတခါး ပတႏငၾကပါေစ။ ဘရားသမငး အေတြ႕အႀက၊ ဗဟသတမားျဖငျပညဝေသာ သာသနာျပ ဥပသကာ၊ ဥပသကာမားအျဖစခယႏငၾကပါေစ။

ေဒါကတာ နေႏၵာဘာသ(ကာလကတား)၂၇-ဝ၂-၂ဝဝ၉

13

မဇၩမ မတဆက(Introduction to Middle Iand)

ဤေတာငပငးေဒသက မဇၩမေဒသဟ သတမတၾကသည။ ရာသဥတပေႏြးၿပးျမတမကငးစငသည။ လအမားစမာ ခမးသာၾကြယဝ ၿပးေကနပေရာငရ(ေအးခမး) ၾကသည။ ဘရငသည ေသဒဏက လးဝမျပဌာနးဘ အပခပသည။မငးႏငျပညသတ႔သည ဗဒၶပရ နဗၺာနျပေတာမၿပးေနာကတြင ေကာငးကနဘရားမားစြာ တညေဆာကၿပး သာသနာေတာက အစြမးကနခးေျမာက ေထာကပထားၾကသည။

(ဖာဟယန)

ဧကနပါတ၊ အဂၤတရ အဌကထာ အရ မဇၩမေဒသ၏ နယနမတ အပငးအျခားကား-

- အရ႕အရပ၌ ဇဂၤလနဂးရြာ- အေရ႕ေတာငအရပ၌ သလာဝတျမစ- ေတာငအရပ၌ ေသတကဏၰက နဂးရြာ- အေနာကအရပ၌ ထန (ပဏၰား)နဂးရြာ- ေျမာကအရပ၌ ဥသရဒၶဇ ေတာငးတနးျဖင ပငးျခားအပ၏။- မရးစညကသ႔ အလည၌ႀကး၍ အရငးအဖားသမ၏။- အဝနးယဇနာ ၉၀၀ ရ၏။

(အရင ကတမာ၏ ဣႏၵယ ေၾကးမကမးႀကး)

ဗဒၶလကထကေတာအခါက ဇမၺဒပ (ဇမၺဒပကၽြနး)မာ ယေန႔ အႏၵယႏငငပငျဖစၿပးမဇၩမေဒသဆသညမာ အႏၵယထမ ဗဟာ၊ ယပျပညနယမားႏင နေပါႏငင တ႔ပငျဖစၾကသည။ ယငးအခနက အႏၵယတကငယ တစခလးက တငးႀကး (၁၆)တငးအျဖစ ခြျခမး အပခပၾကေလသည။ ယငးတ႔အထမ မာဂဓတငး(ယခဗဟာျပညနယ)ႏင ေကာသလတငး(ယခယပပညနယ) တ႔မာ

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

ဗဒၶဘာသာတ႔အတြက အရးအပါဆး အခကအခာ ေဒသမားျဖစၾကသည။ ယခအႏၵယႏငင၏ ၿမ႕ေတာ နယးေဒလ တဝကမာ ထစဥက ကရတငး၏ နယပယျဖစခသည။ ယငး၌ မဟာသတပ႒ာနသတေတာက ေဟာေတာမခသည။ႏငငေရး အရ မဟတေသာလညး ယဥေကးမႈ အတကပညာႏင အစဥအလာႀကးမားမႈအရ ကာသတငးမ ထပလပသည ပးထညႏင ေရေမႊးတ႔မာအထးနာမညႀကးလၿပး ဘရားေလာငး သဒၶတမငးသားသညပင ယငးတ႔က သးစြခဖးေပသည။

(Middle Leand: Middle Way)မာဂဓတငး၏ ေျမာကဘကရ ၀ဇၨတငးမာ လစၦ၀ႏင ၀ေဒဟ လမးမား

ျပဌာနးေသာ တငးရငးသား လမးစပါ၀ငေသာ စေပါငးအပခပသည ဒမကေရစႏငငတစခ ျဖစခသည။ ၿမ႕ေတာမာ ေ၀သာလျဖစၿပး မာဂဓဘရင အဇာတသက၏ ရနကးေကာမႈကခခရသည။ သမငးေၾကာငးအရေသာ ဘရားလကထကေတာကာလက မဂဓႏငငေတာအား မငးဆကသစ တကေရာက အပခပလကရၿပး၊ ထစဥက တနခးအာဏာပါ၀ါႏင အလားအလာေကာငးရာတြငထပတနး၌ရခသည။ ဘရငဗမၺသာရ (ဘ၊စ ၅၄၃-၄၉၁) သည အႏၵယတကေျမာကပငးတြင အာဏာတနခး အထြားဆးထပသး ဘရငေလးပါးထတြငအပါအ၀င ျဖစၿပး၊ အျခားဘရငသးဥးမာ ေကာသလဘရင ပေနဒ၊၀သတငး၏ ဘရငဥေတနႏင အ၀ႏတငးဘရင ပေဇၨာတ တ႔ျဖစၾကသည။

ဘရားရင ပရနဗၺာနျပေတာမၿပး ေနာကပငးေခတမားအနက အေသာကဘရငသည မဇၩမေဒသတ၀ကရ အထြကအျမတဆး ဘရားဖးေနရာေတာမားအားကမၻာက အာရစကလာေအာင စြမးေဆာငႏငခၿပး၊ ကနသကႏင ဟာသ၀ဓာနကသ႔ေသာ ဓမၼရာဇာ ဘရငမားလကထကတြငလညး ဗဒၶဘာသာ အားအေကာငးဆးျဖစခသည။ သ႔ရာတြင အရာရာတငးသည ေရြ႕ေလာတတေသာ သေဘာအရဗဒၶဘာသာလညး မဇၩမေဒသတြင ယတေလာေမးမနခၿပး၊ ေနာကဆး၌ လး၀ကြယပခသည။ ထေခတထခါကတညးက အေျမာအျမငႀကးစြာျဖင သာသနာျပအဖြ႔မား ေစလႊတၿပး တကႏငေကာငးသေရြ႕ သာသနာေတာအား ျဖန႔ကကခ၍သာ ယေန႔ေခတတင ဗဒၶသာသနာေတာ မကြယပေသးျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင

31

မဇၩမေဒသတြင ဗဒၶဘာသာ ျပနလည အားေကာငးလာဖ႔ အေရးႀကးသလ၊ မမတ႔ေဒသမားတြငလညး စစမနေသာသာသနာေတာက မယတမေလာထမးသမး၊ကးကြယသြားၾကဖ႔ အထးလအပေပသည။ မဇၩမေဒသ၏ သမငးကေလလာေသာအခါ မမတ႔ အတြက ေရာငစရာ၊ ေဆာငစရာမားက ယတတဖ႔ႏငလကရအႏၵယ ဗဒၶဘာသာအေၾကာငး ထေတြ႔သရရေသာအခါ ကယပါ၀ငလပေဆာငႏငသည အခနးက႑မ လကတြပါ၀ငႏငေအာင ထကသနသျဖစဖ႔ကလညး လအပပါဥးမည။ မမတ႔၏ ေရးကသြားႏငၾကသညဘးဘြားဘဘငတ႔၏ သာသနာေရးစတဓါတအေမြက လကဆငကမး သယယၾကရပါလမဥးမည။ ယငးတ႔၏ သာသနာေတာအတြက စြမးစြမးတမ၊အနစနာခလပေဆာငခၾကပမားကား သာဓေခၚေလာကေပသည။ သ႔တင စတငအပစြာ၊ ဂဏယထကစြာ စတေရာကယပါ လပေဆာငခပါလက ရြကပးသးဘ၀ျဖင ရးကတစြာ ေနခၾကသည သာသနာ အာဇာနညမားသညလညး လမသသမသပႏင အေျမာကအမား ရခေပလမဥးမည။ သမငးတြငရစသည အထမအထးထငရားေသာ ပဂၢလေကာတခ႕ကသာ ဤ၌အကဥးရး ေဖာျပႏငလကေပသည။

အေသာက ။ ။ ဘစ၂၇၀ တြင ေမာရယမငးဆက တတယေျမကအျဖစထးနနးကဆကဆသည။ သနးႏငခ၍ ေသေၾကပကစးၾကရေသာ ကလဂၤစစပြ၏အန႒ာရမားက ကယတငေတြ႕ျမငရၿပးေနာက ဗဒၶဘာသာျဖစလာသည။ သ၏ႏငငေတာက ဗဒၶတရားေတာႏငအည အပခပသည။ ႏငငျခားေရး မကလညးတရားႏငအညသာ ခ႕ထြငရန ဆးျဖတခသည။ ဘာသာေရးပဋပကၡမားကေျပၿငမးေစသည။ လကေအာကခ နယေျမမားတြင ေဆးရမားဖြငေပးၿပးဆငးရသားမားႏင တရစၦာနမားက ေဆးကသေပးသည။ ဗဒၶသာသနာေတာအရညတညတျပန႔ပြားေရးအတြက ၿမ႕ေတာပတနားရ အေသာကာရ ေကာငးေတာတြင တတယသဂၤါယနာတငပြက ကငးပေပးခသည။ သဃာအားညညြတ(သန႔စင) ေစခသည။ အရညအခငးျပညသည သာသနာျပ ဓမၼကထကမားအားအႏၵယေဒသ အသးသးသ႔ သာသနာျပေစလႊတခသည အျပင ဆးရးယား၊ အဂစ၊မကဆဒးနးယား တ႔ကသ႔ေသာ ရပေဝးေဒသမားသ႔လညး သာသနာျပအဖြ႔မား

32

ပ႔လႊတေပးခသည။ သရလကၤာေရာက ၄ငး၏ သားေတာ အရငမဟႏၵတ႔ အဖြ႔မာအေအာငျမငဆး ျဖစခသည။

ဗဒၶဓာတေမြေတာမား ဌာပနာထားရစခၾကသည။ ေရးေခတဓာတေစတေတာ ၈-လးအနက ၇-လးကဖြငလစၿပး ေစတေပါငး ၈-ေသာငး ၄-ေထာင ခြေ၀ တညေဆာက (လဒါနး) ခသည။ အမားစမာ အႏၵယနယနမတထမာပငျဖစသည။ ဘစ ၂၆၀-တြင ဗဒၶဂယာသ႔ ဘရားဖးေရာကခၿပးေနာက ၁၀-ႏစအၾကာ ၂၅၀-ဘစတြင လမၺနသ႔ ေရာကခသည။ နနးသက ၃၈-ႏစအတြငး ဗဒၶႏငပတသကသည အေရးပါေသာေနရာေတာမားက အမတအသားျပသညအေနျဖင ႀကးမားခန႔ညားသည ဧရာမေကာကစာတငႀကးမား စကထခ

သည။ တခ႕မာ ၄ငး၏ ပတနာမလမၺနသ႔ ဘရားဖးခရးစဥ လမးတစေလာကတြငလမးစဥအမတအသားအျဖစ စကထခသည။ ေကာကတငထပမားတြငႏြားလားရပ၊ ျခေသၤရပမား စးမးပါရတတၿပး လကရာေျမာကလသည။ ယခအခါ

33

အားလးကးျပတလကသာ ေတြ႔ႏငေသာလညး ၁၅-မတာအထျမငသညေကာကတင ပငးမားက ေတြ႔ႏငပါေသးသည။

ဖာဟယန (Fa Hien) ။။ ၃၉၉-ေအဒတြင တရတမ အႏၵယသ႔ စြန႔စြန႔စားစားလာေရာကၿပး ဘရားဖးလညလညခသည ပထမဆး တရပရဟနးေတာျဖစသည။ပတနားတြင ဝနညး ပဋကတေတာႏင တာျမလပ (တနမလတ)တြင အျခားပဋကတေတာမားက ကးယခသည။ ယငးမတဆင သရလကၤာ၊ ဂဗားကၽြနးမားသ႔၊ေရေၾကာငးခရးျဖင အဆငဆငသြား ေရာကၿပး ၄၁၄ ေအဒတြင တရပျပညသ႔ျပနလညေရာကရခသည။ ခရးသြားမတတမးႏင ပဋကတေတာမားက တရတဘာသာသ႔ ျပနဆခသည။ သကေတာ ၈၈ ႏစတြင ပလြနေတာမသည။

ဟယငဆင(Huien Tsiang)။ ။ ၆၃၀ -ေအဒတြင သကႏာရ၊ တကရကင၊ဆမာကန႔၊ (ယခရရား) ဘာမယန၊ ပကရာဝါ၊ လာဟး (ပါကစၥတနႏင အာဖဂနနစၥတန) တ႔ကျဖတၿပး ခကခ၊ စြန႔စားစြာလာေရာကခသည အာဇာနည တရပရဟနးေတာတပါး ျဖစသည။ မဇၩမေဒသထသ႔ ေရာကရၿပး ဘရားဖးလညလညစဥဓါးျပတကခရ၊ အသကအႏရာယႏငလညးႀကရသညတင မေလာေသာဇြျဖငလႈပရားခသည။ ထေခတက ႀကးကယထြနးကားေနေသာ နာလႏၵာတကသလ၌(၅) ႏစၾကာပညာသငယေနထင ခသည။ သတပါးကလညး ပ႔ခေပးခသည။ပဋကတေတာႏင ဂႏႏရမား စေဆာငးခသည။ ယငး၏ ဘရားဖးခရးသြားမတတမး (Buddhist records of western world) စာအပမာ ၇ ရာစ ဗဟအာရေဒသႏင အႏၵယတ႔၏ အရးအပါဆးေသာ သမငးအခကအလကမားကအေသးစတေရးသားထားၿပး ယေန႔တငလႀကကအမားဆး စာအပထတြင ပါဝငလကရပါသည။

ဓမၼသာမ(Dharmasamin)။ ။ ၁၃ ရာစ ေအဒ၌ အႏၵယ သာသနာကြယခါနး၊မဆလင၊ ကးေကာသမား အပခပေရးအေျခ မခငေသးသည စပကးမတကးအခနတြင အႏၵယသ႔ စြန႔စားၿပး လာေရာကခသည ေနာကဆး ဘရားဖး

34

တဗကရဟနးေတာျဖစသည။ ဗဒၶဂယာတြင (၃) လခန႔ ဘရားဖး၊ တရားဘာဝနာပြားမား အားထပခၿပး ရာဇၿဂလ နာလႏၵာ စသညေနရာမားသ႔ ခကခကခခလညလညဖးေမာခရမက ထစဥက တစတတပငး ဖကဆးခထားရၿပး ျဖစသညနာလႏၵာ၏ ေနာကဆးေန႔မားက မကျမငမတတမးတငႏငခသျဖစသည။

ဆာ အလကဇႏၵားကနနငဂဟမ(Sir Alexander Cunningham)မကေမာကေခတ ဗဒၶဂယာက ယခကသ႔ ဖးေမာခြငရၾကေအာင စတငျပျပငခသည အဂၤလပ ေကာကစာဝနျဖစသည။ အႏၵယအတကငယ သမငးထတြငဘဝက ျမပႏထားခသ ကနနငဂဟမသည ၁၈၈၀ ျပညႏစတြင ဗဒၶဂယာကတးေဖာျပငဆငၿပး သာဝတ၊ ေကာသမၺ၊ ကသနာရႏင ရာဇၿဂလရေနရာ အမားအျပားတ႔က ေဖာထတ ေပးႏငခသည။ ၁၈၇၁ ႏင ၁၈၇၅ တ႔တြင ဗဒၶဂယာသ႔ (၂)ႀကမတငတင ထပမေရာကရခၿပး သ၏ေနာကဆးစာအပ (Mahabodhi TheGreat Buddhist temple Under Bodhi Tree Buddha Gaya) က ေရးသားခသည။

မဇၥမေဒသျပေျမပ

34

တဗကရဟနးေတာျဖစသည။ ဗဒၶဂယာတြင (၃) လခန႔ ဘရားဖး၊ တရားဘာဝနာပြားမား အားထပခၿပး ရာဇၿဂလ နာလႏၵာ စသညေနရာမားသ႔ ခကခကခခလညလညဖးေမာခရမက ထစဥက တစတတပငး ဖကဆးခထားရၿပး ျဖစသညနာလႏၵာ၏ ေနာကဆးေန႔မားက မကျမငမတတမးတငႏငခသျဖစသည။

ဆာ အလကဇႏၵားကနနငဂဟမ(Sir Alexander Cunningham)မကေမာကေခတ ဗဒၶဂယာက ယခကသ႔ ဖးေမာခြငရၾကေအာင စတငျပျပငခသည အဂၤလပ ေကာကစာဝနျဖစသည။ အႏၵယအတကငယ သမငးထတြငဘဝက ျမပႏထားခသ ကနနငဂဟမသည ၁၈၈၀ ျပညႏစတြင ဗဒၶဂယာကတးေဖာျပငဆငၿပး သာဝတ၊ ေကာသမၺ၊ ကသနာရႏင ရာဇၿဂလရေနရာ အမားအျပားတ႔က ေဖာထတ ေပးႏငခသည။ ၁၈၇၁ ႏင ၁၈၇၅ တ႔တြင ဗဒၶဂယာသ႔ (၂)ႀကမတငတင ထပမေရာကရခၿပး သ၏ေနာကဆးစာအပ (Mahabodhi TheGreat Buddhist temple Under Bodhi Tree Buddha Gaya) က ေရးသားခသည။

မဇၥမေဒသျပေျမပ

34

တဗကရဟနးေတာျဖစသည။ ဗဒၶဂယာတြင (၃) လခန႔ ဘရားဖး၊ တရားဘာဝနာပြားမား အားထပခၿပး ရာဇၿဂလ နာလႏၵာ စသညေနရာမားသ႔ ခကခကခခလညလညဖးေမာခရမက ထစဥက တစတတပငး ဖကဆးခထားရၿပး ျဖစသညနာလႏၵာ၏ ေနာကဆးေန႔မားက မကျမငမတတမးတငႏငခသျဖစသည။

ဆာ အလကဇႏၵားကနနငဂဟမ(Sir Alexander Cunningham)မကေမာကေခတ ဗဒၶဂယာက ယခကသ႔ ဖးေမာခြငရၾကေအာင စတငျပျပငခသည အဂၤလပ ေကာကစာဝနျဖစသည။ အႏၵယအတကငယ သမငးထတြငဘဝက ျမပႏထားခသ ကနနငဂဟမသည ၁၈၈၀ ျပညႏစတြင ဗဒၶဂယာကတးေဖာျပငဆငၿပး သာဝတ၊ ေကာသမၺ၊ ကသနာရႏင ရာဇၿဂလရေနရာ အမားအျပားတ႔က ေဖာထတ ေပးႏငခသည။ ၁၈၇၁ ႏင ၁၈၇၅ တ႔တြင ဗဒၶဂယာသ႔ (၂)ႀကမတငတင ထပမေရာကရခၿပး သ၏ေနာကဆးစာအပ (Mahabodhi TheGreat Buddhist temple Under Bodhi Tree Buddha Gaya) က ေရးသားခသည။

မဇၥမေဒသျပေျမပ

35

ဆာ အကဒြငအာႏး (Sir Edwin Anold)၁၈၈၅ ခႏစတြင ဗဒၶဂယာသ႔ ေရာကရခၿပး ၁၈၇၉ ခႏစတြင သ၏ “အာရတကအလငးေရာင” (The Light of Asia) အမညရကဗာရည စာအပက ေရးသားထပေဝခသည။ မဟာေဗာဓ မ႑ငက ဗဒၶဘာသာတ႔အတြက လႈ႔ေဆာေရးသားျခငးမား၊ လႈပရားေဆာငရြကျခငးမား ျပလပခသည။

အနာဂါရက ဓမၼပါလ (ANAGARIKA DHARMAPALA)အႏၵယ မဇၩမေဒသတြင သာသနာေတာျပနလည ပြငလနးေရးအတြက ဘ၀ကျမပႏထားခသ သရလကၤာႏငငသား သေတာစငတစဥးျဖစသည။ ၄ငးအား ၁၈၆၄ခႏစတြင ဘာသာတရားကငးရႈငးသည သရလကၤာ မသားတစစမ ေမြးဖြားခၿပးအနာဂါရက (အမရာမေထာငသ တစဥးအျဖစ) ျဖင ဗဒၶဘာသာတ႔၏ အေရးအတြက တသကတာလး ေဆာငရြကခသည။ ယေန႔ေခတတြင ၿမငဆငစြာဖးေျမာခြင ရေနၾကေသာ ဗဒၶဂယာႏင ဆာရနာသ (မဂဒါ၀န) တ႔တြင ဓမၼပါလ၏ႀကးပမးခမႈမားက ယေန႔တင အထငအရားေတြ႔ျမငႏငသည။

ကသနာရ ဆရာေတာ အသင စျႏၵမနဗဒၶဘာသာ လး၀ခပၿငမးလကရေသာ အႏၵယႏင နေပါလႏငငတ႔တြင

ဗဒၶသာသနာေတာ ျပနလညရငသနလာေအာင အေစာဆးႀကးပမးခသညရခငဆရာေတာ တစပါးျဖစသည။ ၁၉၅၆-ခ၊ ေအာကတဘာလ ၁၄-ရကေန႔တြငေဒါကတာ အမေဘဒကာ (Dr.AMBEDKAR) ဥးေဆာငေသာ ဇာတနမပရသက ၆-သနးခန႔တ႔အား ဗဒၶဘာသာ သြတသြငးေပး ႏငခသည။ ျမနမာႏငင ဆ႒သဂၤါယနာ တငပြတြင ဆရာေတာက ထစဥက အႏၵယဗဒၶဘာသာ အေျခအေနႏငပတသက၍ ေဟာေျပာရာတြင ဘရားရငပြငေတာမခရာ မဟာေဗာဓပငအားေရေလာငးစရာ ခြကမရေအာငအထ ဗဒၶဘာသာဟာ ဆငးရေၾကာငး အမန႔ရေတာမရာ၊ ေဒါကတာ အမေဘဒကာက ေဗာဓပငဟာ အခအခါ ေရေသာကျမစပငလင ခနးေျခာကျပတေတာကသြားၿပးျဖစေၾကာငးျဖင ျဖညစြက ေဟာေျပာခသည။

36

ေဒါကတာ အမေဘဒကာ (Dr.AMBEDKAR)အႏၵယႏငငေတာ ဖြ႔စညးအပခပပ ဥပေဒက ဥးေဆာငေရးဆြခသ၊

ရာဇ၀ငေခတ အဆကဆကတြင အႏမခမား ဘကမခညး တသမတတညးေနလာခၾကရေသာ ဇာတနမလထႀကးအား ဥးေဆာငၿပး ျမငျမတေသာဗဒၶဘာသာ၀ငမား အျဖစသ႔ ကးေျပာငးခသအျဖစ ေကာၾကားလသည။ အႏၵယဗဒၶဘာသာ တစေခတဆနးခၿပဟ ဆရမည ဤျဖစရပ ေနာကပငးတြငႏစေပါငးမားစြာၾကာ ေျခာကကပေနခေသာ ဗဒၶဘာသာတ႔၏ ဘမနတသနေျမ(ဘရားဖးေနရာေတာမား) သည ျပနလညသက၀င စညကားလာခသည။အေသာက၊ ကနသကႏင ဟသ၀ဒါနစေသာ ဗဒၶဘာသာ၀င ဓမၼရာဇာဘရငမားလကထကေတာ ကာလကတညးက ဤနညးႏင စညပငခမညအျဖစကမနး၍၀မးသာၾကညႏးႏငသည ေခတဆသ႔ အေရာကတြနးပ႔ခသမားထတြင ေရးတနးမပါ၀ငခသ တစဥးအျဖစ သမတ၍ဥးညြတၾကရမည သျဖစသည။

အႏၵယ သမငးေခတမားေမာရယေခတ ၂၇၃-ဘစမ ၁၈၅-ဘစအထသနဂေခတ ၁၈၅-ဘစမ ၇၅-ဘစအထကသာနေခတ ၁-ရာစဘစမ ၃-ရာစေအဒအထဂပၸတေခတ ၃၂၀-ေအဒမ ၆-ရာစေအဒအထပါလေခတ ၈-ရာစေအဒမ ၁၃-ရာစေအဒအထ

အႏၵယ အႏပညာေခတဂႏရအႏပညာေခတ ဘစ ၂ ရာစမ ေအဒ ၂ ရာစထမထရအႏပညာေခတ ေအဒ ၁ ရာစမ ေအဒ ၄ ရာစထဂပၸတအႏပညာေခတ ေအဒ ၃ ရာစမ ေအဒ ၆ ရာစထ

37

လမၺန (Lumbini)အနႏဂဏေတာသခင အႏႈငးမ ေကးဇးေတာရငဗဒၶအား သကတ႔၏ႏငင(ကပလဝတဘကျခမးရ) လမၺနရြာတြင ဖြားျမငေတာမခသည။ (ဘစ ၆၂၃ ခ၊ေမလ) မဟာသကရာဇ ၆၈ ခ၊ ကဆနလျပည ေသာၾကာေန႔တြင ျဖစသည။ေရးေဟာငးဋကာမားအဆအရ ဗဒၶသည ကပလဝတမေန၍ ေဒဝဒဟသ႔ၾကြေတာမစဥ ခရးတေထာကအျဖစ ၾကားနယေျမလမၺနသ႔ ဝငေရာကေတာမခဘးၿပး ေဒဝဒဟသတနကလညး လမၺနမာပင ေဟာျမြတေတာ မခသညဟ ဆၾကသည။

လမၺန၊ ကပလဝတႏင ပတဝနးကငေဒသ

လမၺနႏင ကပလဝတတ႔သည ၁၈၈၆ ခႏစတြင ယငးတ႔က ျပနေလေတြ႕ရခနထႏစေပါငး ေထာငႏငခ၍ ေတာခမားေအာကတြင ေပာကဆးေနခသည။ကေကာငးသညမာ ဤမထးျမတလေသာ ေနရာေတာသ႔ ဘစ ၂၅၀ တြငသရဓမၼာေသာကမငးႀကး ဘရားဖးေရာကခၿပး ေကာကစာတငႀကးတစတငစကထချခငးျဖစသည။ မးႀကးဒဏေၾကာင အကေၾကာငးထငလကရေသာဤေကာကတငက ကသႏၷာရဆရာေတာႀကး အသငစျႏၵမနက သျပားျဖငပတၿပးသတငမားကာရေတာမခသည။ လးပတ ၉ ေပ အျမင ၁၂ ေပ ခန႔ရၿပးေကာကတင၏ ထပတြင ျမငးရပပ ေကာကရပလး တစခစမး၍ ပါရခေၾကာငးဟယငဆင၏ မတတမးတြင ေဖာျပခသည။ ယငးသည ေကာကတငေျခရငးတြငယခ ေတြ႕ျမငရေသာ ေကာကတးအပငးအစ ျဖစဖြယရသည။

38

အေသာကမငးႀကးသည အႏၵယ အေနာကပငး၌ ေကာကစာမားကဘယမညာသ႔ေရးေသာ ခေရာရႈတ အကၡရာျဖင ေရးထးေလရသည။ဤေကာကစာတင၌ကား ၎ေခတသး ျဗဟၼအကၡရာျဖင ေရးထးခသည။နတတ႔ခစျမတႏးမႈက ခရသ ပယ ဒမငးႀကး နနးတကၿပးေနာက အႏစ ၂၀အၾကာတြင ဤေနရာေတာသ႔ လညလညေရာကရေတာမခၿပး သကတ႔၏မဟာပညာရႀကး ဗဒၶဖြားျမငေတာမရာ ျဖစျခငးေၾကာငး ဤေနရာေတာအားပေဇာသမႈျပေတာမႈခသည။ ေကာကရပ တစခႏင ေကာကစာတငတစတငတ႔ကလညး စကထေတာမခသည။ လမၺနရြာကလညး ဗဒၶဖြားျမငေတာမရာ ေနရာေတာျဖစ၍ အခြနကငးလြတခြင ေပးေတာမႈခသည။ ေကာကတငထပပငးေလာကတြင “ဥမဏပဒေမဟ”ဟေသာ စာတမးတစခက တဗကတနအကၡရာျဖင အထငအရားေရးထားရာ ယငးမာ တဗကဗဒၶဘာသာတ႔၏ လကရာျဖစပရသည။

တျခားဖးေမာ ေလလာစရာမားဟႏၵဘရားေကာငး။ေရးေဟာငးတနေဆာငးတစခႏင ေစတအပကမားေပၚတြင တငလကသားေဆာကလပထားခသည။ ၁၈၉၉ ခႏစတြင ပထမအႀကမ လမၺန တးေဖၚစဥကဤေနရာေတာကလညး တးေဖၚခၿပးျဖစသည။ တနေဆာငးအတြငးပငးကထြငးေဖာက ရာေဖြခၾကရာ ေကာကျပားခပထထ တစခကက တစစစကးပလက ေတြ႔ရခၾကသည။ ယငးတြင မဟာမာယာေဒဝသည အေလာငးေတာကေလးအား ဖြားသန႔စငေတာမညျဖစ၍ အငၾကငးခကက လမးဆြဟန၊သၾကားမငးက ခယဟနသရပေဖၚထလပထားသည။ ဂပၸတေခတ အေစာပငးလကရာျဖစသည။ ေဒသခတ႔က ယငးက ရပေဒဝ၊ ရမၼနးေဒဝ စသညျဖင အမးမးေခၚတြငကာ ဟႏၵနတဘရားမအျဖစ ကးကြယေနခၾကသည။

ေရကနငယ။အေသာကေကာကစာတငမ ေတာငဘတ (ေနာကခပယြနးယြနး) တြငရၿပးအဌေလကားထပမား ပတပတလညျပလပထားသည။

39

ဘရားအေလာငးေတာ ကေလးအား ဖြားျမငၿပးေနာက မဟာမာယာေဒဝသညဤေရကနငယတြင ေရခးသန႔စငခေၾကာငး အစဥအလာမတသားရသည။ထစဥက ေကာငးကငယမ ေရပေရေအး စမးႏစသြယစးဆငးလာၿပး မယေတာႏငသားေတာက အလေလာက ေရခးသန႔စင ေႏြးေထြးေစခေၾကာငး ေျမာကပငးဗဒၶဘာသာသတန(လလတဝတာရ)တြငဆထားသည။ ဟယငဆင ေရာကခစဥက မနသားျပငကသ႔ ၾကညလငေတာကပေသာ ေရမကႏာျပငတြင ပနးမးစတ႔ ဖးလႊမးလကရေၾကာငး မတတမးတငခသည။

အပကအစးပမား။ေတာငပစာငယမ ႀကးမားေသာ ဤကနးငယမားမာ တခနက တနေဆာငး၊ေကာငးစသည အပကအစး အပငးအစမားက စပရာမ ျဖစေပၚလာျခငးျဖစသည။လမၺနတြင ဘရားေကာငကနစသည သာသနက အေဆာကအအမား မညမမားျပားစြာ ရခမညဆသညက ဤေတာငကနးငယမားက ေဖာညႊနး ေျပာျပေနၾကည။ ေအဒ ၁၀ ရာစ ေခတအထ လမၺနသည စစမနေသာ ဗဒၶ၀ါဒ၏အခကအခာကေသာ ဗဟဌာနၾကး တစချဖစခသည။ လမၺနတခြင တးေဖာေတြ႔ရရေသာ ေရးေဟာငး အေမြအႏစ လကရာမားက ဤအခကက အတအလငးညႊနးဆ လကရၾကသည။

လမၺန ေတြ႔ရလကမား၁၉၉၅-ခ ဇလငလတြင နေပါ၊ ဂပန၊ အႏၵယ၊ ပါကစၥတန ႏင သရလကၤာ ႏငငတ႔မႏငငတကာ ေရးေဟာငး ပညာရငမားအဖြ႔က ရႊ႕ျပား ရပၾကြ (TERRACOTTAPANEL) တစခက လမၺန၌ ေတြ႔ရခၾကသည။ လကရာမာ ဂႏၶာရ အႏပညာေခတဟန လႊမးေနေသာလညး ဂပၸတေခတ (ေအဒ မ ၆ ရာစအတြငး) ကထလပချခငးျဖစညဟ ပညာရငမားက ယဆၾကသည။ မငးဝတတနဆာမားအျပညအစ ဝတဆငထားေသာ သဒၶတမငးသားႏင ယေသာဓရာေဒဝ တ႔သညရာဇေျႏၵအျပညျဖင အနးကပထငၾကညေနၾကသည။ ယေသာဓရာသည သားငယက ေပြ႔ခၿပ ႏ႔တကေနသည။ ပါကစၥတနမ ပညာရင DR.SAI FURREHAN DAR

40

က သဒၶတမငးသားသည ၄ငးေတာထြကေတာမညျဖစ၍ ယေသာဓရာမငးသမးအပေပာခနက ေစာငစား ေနပျဖစေၾကာငး အခငအမာ ဆသည။

ဤေတြ႔ရခကႏငပတသက၍ ၁၉၉၅ - ခ၊ ဒဇငဘာလတြင နေပါႏငငဝနႀကးခပ AHREE SHER BAHADUR DEUBA က လမၺနသည သကမန ဗဒၶ၏ေမြးရပေျမ ဘမနကသန ေနရာမနျဖစေၾကာငး ကမၻာသ႔ ေၾကျငာခက ထတျပနခေပသည။ ၄ငးရႊ႕ျပားရပၾကြက ယခအခါ လမၺနဖြ႕ၿဖးေရး ေဂါပကအဖြ႔က ထနးသမးထားရသည။

ေနာကထပ ေတြ႔ရခကတရပမာ လမၺနအနးရ တေလာရာကတႏငရာမဂရမအၾကားတြင ဗဒၶလကထကေတာ ကတညးကဟ ယဆရေသာ ေရးေဟာငး ေကာငးေတာရာပကမား၊ ေၾကးျပားႏင စာပါသညေကာကျပားမားေတြ႔ရရေၾကာငး ေဒသထတ သတငးစာတစေစာငက ေဖာျပသည။ ယငးတးေဖာေရးက ယနကစက (UNESCO) ႏင နေပါေရးေဟာငး သေတသနဌာနတ႔က ပးတြလပကငခၾကျခငးျဖစသည။

ေစတငယမားအေသာကေကာကစာတငႏင ရမၼနးေဒဝ (တးေဖာဆ) တ႔၏ အေနာကဘကႏငေျမာကဘကမားတြင ေစတငယ (စတပါ) တ႔၏ အပခငယမားက ေတြ႔ႏငသည။ဖြားေတာမၿပးခါစ အေလာငးေတာ ကေလးသည ဤေလာက၌ ငါအႀကးဆး၊ ငါအျမငဆး၊ ငါအျမတဆးဟ ႀကးဝါးရငး ေျမာကဘကသ႔ ေျခခႏစလမး ၾကြခေတာမခသည အထမးအမတ ေစတငယမားျဖစသည။

ကပလဝတၿမ႕ေတာသကတ႔၏ ၿမ႕ေတာက ဗဒၶ၏ ေရးဘးေဘးမားက တညေထာငခသည။ ကပလရေသ၏ သငခနးရာ၌ တည၍ ကပလဝတဟ တြငသည။ ေမာငႏမရငးခာခငးလကဆကၿပး အမးဂဏ ထနးသမးခၾကျခငးက ခမညးေတာ ဥကာကရာဇမငးႀကးက “သကာဝတ ေဘာ ကမာေရာ” ဟခးကးသည ဥဒါနးစကားေၾကာငသကမးဟ တြငလာသည။ ဤၿမ႕ေတာတြင အေလာငးေတာ ဘဝ သကေတာ၂၉-ႏစထ ေနထငခသည။ ဘရားျဖစၿပးေနာက ျပနၾကြလာၿပး ေဆြေတာမးေတာ

41

မားအား ေခခၽႊတကာ ၁၅-၀ါေျမာကတြင နေျဂာဓာရေကာငးေတာ၌ ၀ါဆေတာမခသည။ သကတ႔သည ဗဒၶပရနဗၺာနျပေတာမမမ ႏစအနညးငယ အလတြင၀ဋဋဘ၏ မးျဖတလပႀကမႈေၾကာင အမားစမာ ထကတညးက ေသဆး(ေပာကကြယ) ခၾက ေသာလညး အသကရင ကနရစသ သကမားသညေတာငတနးေဒသဘကသ႔ ထြကေျပးခလႈခၾကၿပး ေမာရယနဂရ (MARIYANAGARA) က တည ေထာငခၾကသညဟဆသည။

ဖာဟယနေရာကခစဥက ဘနးႀကးတခ႕ႏင လဥးေရ ၂၀-ခန႔ကသာေတြ႔ခရေၾကာငးဆသည။ ၿမ႕ေတာေဟာငး ေနရာမာ ေတာတကေနၿပး ၁၄/၁၅လခန႔ ကယ၀နးသည။ သေဒၶါဓနမငးႀကး၏ နနးေတာရာတြင သဒၶတမငးသားႏငယငး၏ မယေတာတ႔၏ ရပပက ထလပထားရသညဟလညး ေဖာျပခသည။

ကပလ၀တအျဖစ ေဖာျပၾကေသာေနရာ ၃-ခ၁။ တေလာရာက-တ (Tilaurakot)

လမၺနမ အေနာက (ေျမာကခပယြနးယြနး) ၂၂-ကလမတာ အကြာတြငတညရသည။ A. Fuher (ေအ ဖဟာ-ရ) က ၁၈၉၆-ခႏစတြငေတြ႔ရၿပး ပညာရငအမားစက မျဖစႏငေၾကာငး ကန႔ကြကေနၾကသညၾကားမ ကပလ၀တေနရာမနအျဖစ ေၾကျငာခသည။ ကနးျမငတစချဖစေသာ ဤေနရာကပင နေပါအစးရကကပလ၀တအျဖစ တရား၀ငအသအမတျပထားၿပး ဘရားဖးမား သြားေရာကလညပတေနၾကသည။

၂။ နဂလဟ၀ါ (Nigalihawa) ရြာတေလာရာက-တမ ေျမာကဘက ၆-ကလမတာ၊ မဟႏၵရာ အေ၀းေျပး

လမးမႀကးမ ေတာငဘက ၅-ကလမတာခန႔ အကြာတြင တညရေသာရြာျဖစသည။ရြာျပငဘကရ ေရကန၏အေနာကဘက ကနရးေပၚတြင ႏစပငးကးေနေသာအေသာက ေကာကစာတင တစတငရသည။ အတပငးေပၚမစာမာ ” ပယဒဘရငႀကး နနးတကၿပးေနာက ၁၄-ႏစအၾကာတြင ေကာဏာဂမန ဗဒၶ၏ (ေမြးဖြားေတာမရာအရပတြင) တညထားအပေသာ ေစတငယတစဆက ႏစႀကမတငတငတးခ႕ မြမးမခသည” စသညျဖငေရးထးပါရသည။ သ႔တင အႏၵယေၾကးမကမး

42

ႀကး၌လညး ဤေနရာေတာကပင ကပလ၀တအမနပင ျဖစႏငေၾကာငး ေဖာျပပါေကာကစာတစခ႕က ညြနးလကပင အခငအမာဆထားသည။

၃။ ပပၸရ၀ါ (Piprahwa)အမတစဥ ၁ ႏင ၂ တ႔မာ နေပါႏငငဘကတြင တညရၿပး ပပၸရ၀ါမာ

အႏၵယႏငင Basti ခရငအတြငးတြင တညရသည။ လမၺနမ အေနာကေတာငဘက၁၃-ကလမတာ ကြာေ၀းသည။ ၁၈၉၈-ခႏစတြင ေကာကစာ၀န W.C.Peppe ကပပၸရ၀ါ ကနးမ ၆၆၉-ကလဂရမေလးသည ဧရာမ ေကာကေသတာႀကးတစလးကတးေဖာေတြ႔ရၿပး အထတြငစာတမးေရးထးပါရ ေသာ ၁၅-စငတမတာျမငသညေကာကေခာ ေသတာငယ တစလးႏငအတ တျခားဖနေကာကေသတာငယႏငပစၥညး အမားအျပားကလညး ေတြ႔ရရသည။

အဆပါစာတမးမာ--“သကတဘာတန သဘဂနကာန သပတဒါလာန ဣယ၊သလက နဓာေန ဗဒၶ ဘဂ၀ေတ သာကယာန” ဟ၍ျဖစသည။

ေသတာထမ မးသငးထားေသာအရးမားမာ သကသကတႏင ၄ငး၏ညအစကေမာငႏမမား၊ ၄ငး၏ ဇနးမယားမားက ဌာပနာထားခၾကေသာ ဗဒၶ၏ဓာတေတာမား ျဖစသညဟ အဓပၸါယရေၾကာငး ပညာရငမားက ျပနဆၾကသည။၁၉၇၁- ဇနန၀ါရလတြင ပပၸရ၀ါရြာ တးေဖာမႈက၊ ေကအမ သရ၀ါစ တ၀ါ(K.M.SRIVASTAVA) ၏ ႀကးၾကပမႈျဖင စတငခရာ အေရ႕ဘကေကာငးေတာႀကးမ ေတြ႔ရရေသာ တဆပတး တစခတြင ”ကပလ၀တ ဘကၡသဃ” ဆသညစကားတစလးပါရေလသည။ ဤေကာငး၏ ဒါယကာမာ ကနသက ဘရငျဖစသည။ တျခားတဆပတး အမားအျပားကလညး ဆကတကတးေဖာရရခေပသည။ ဟယငဆင မတတမးတြင လမၺန-ကပလ၀တ အကြာအေ၀း အတငးအတာမားက ေဖာျပခရာ ယငးသည ယခေတြ႔ရေသာ လမၺန-ကပလ၀တအကြာအေ၀းႏငလညး ကကညလကရသည။ ဤအခကမားက ပပၸရ၀ါႏငပတ၀နးကင အပကအစးမားမာ ဗဒၶ၏ ေနရငးၿမ႕ေတာေဟာငး ေနရာ(ကပလ၀တ) အမနျဖစေၾကာငး အႀကြငးမ ခငလေစေလသည။

43

ကပလ၀တ (ပပၸရ၀ါ)

ဗဒၶဂယာ (Bodhgaya)ေျမျမတမဟာ။

ဗဒၶဂယာကား ဗဒၶဘာသာ၀ငတ႔အတြက အထး မြနျမတ အေရးပါေသာေနရာေတာျဖစသည။ ဘရားရင သဗၺညတ ေရႊဥာဏေတာရ၍ ဗဒၶအျဖစသ႔ေရာကရေသာ ဒနယ သေ၀ဇနယ ေနရာေတာျဖစသည။ ဗဒၶေခတမတငမကဤေဒသ တ၀ကက ဥရေ၀ဠဟေခၚတြငခၿပး ဗဒၶေခတတြင ေဗာဓမ႑လ-သေမၺာဓ-ေဗာဓရကၡမလ စသညျဖင ေခၚတြငခသည။ ၁၃-ရာစတြင ေဒသခမားကျဗဟၼဂယာေခၚ ဂယာၿမ႕ (ဗႏးနတကြနး) ႏင ကြျပားေစရန ဗဒၶဂယာဟေခၚတြငခၾကသည။

ေဗာဓပင။ဘရားရငလကထကက ေဗာဓပငမာ ေပ ၁၀၀ မကျမငမားၿပး ဟယငဆင

(တရတရဟနးေတာ) ေရာကခစဥက ေပ-၅၀ ခန႔ျမငသညဟ ဆသည။ ဘရားအျဖစသ႔ ေရာကရာ အပငျဖစ၍ သေမၺာဓပင ဟလညးေခၚသည။ မစၦာအယရခစဥက အေသာကမငးႀကးႏင ၄ငး၏ မဘရားတ႔က တစႀကမစ ခတလခၾက

44

သည။ ၄ငး၏ အဓ႒ာနျဖင ၂ ႀကမလးျပနေပါကလာသျဖင ေနာကဆးတြငရနသမား မဖကဆးႏငရန ၁၀ ေပခန႔ ျမငေသာ အပတတငး ကာရခသည။

ထ႔ေနာက ဘေဂၤါနယမ ဟႏၵဘရင သသကၤ ခတလၿပး ေအဒ ၆၁၀ ခန႔တြင မာဂဓတငး ေမာရယမငးဆကတစပါး ျဖစသည ပဏၰဝမၼာက ထကမ စကပးခသည။ ၁၈၆၇ ခတြင ေလဒါဏေၾကာငး အပငအႀကး လးဝၿပလ သြားခသျဖငယခင အပငႀကးေနရာတြငပင အဂၤလပေကာကစာဝန ကငနနဟန(Cunninghan) က စကပးခသည။ ယခေတြ႕ရေသာအပင ပငျဖစသည။

ပလငေတာ ။(စန)ရတနာအတ ၿပးသျဖင ဝဇရာသနာဟေခၚသည။ ကေလသာ မာရရန

အႏရာယအားလးတ႔က ေအာငျမငေတာမႈရာျဖစ၍ အပရာဇတ ဟလညးေခၚ၏။ေဗာဓပငက ဝငးရနထားေသာ တတငးအတြငးရသည။ ယငးသည ယခအခါ ေျမလႊမး၍ ကြယေပာကခၿပးျဖစသည။ ဟယငဆင ေရာကစဥက ယငး၏ေနရာထကတြင ေကာကပလငတစခရခၿပး ၄ငးသည ယခအခါ ဝါဂဆြရေဒဝ နတသမးနတကြနး (မဟန႔နနး) ထတြင ရသညဟ ရာဂငျဒာလာလမၾတက ေရးခသည။(လာလမၾတ၏ ေရးသားခက မနကနခလင ေဗာဓပငေအာက ယခဖးျမငၾကရေသာ ပလငေတာမာ ေကာကစာဝန ကငနနဂဟန လကထကေလာကကမျပလပခၾကျခငး ျဖစဖြယရေလသည။)

မဟာေဗာဓေစတေတာ။ဗဒၶဘာသာ ဘရားဖးမားအတြက ကမၻာအသပၸါယဆးႏင အျမငျမတဆး

ေစတေတာျဖစသည။ ဤေစတေတာႀကးက အေသာကမငးႀကး ေဆာကလပခၿပးဗဒၶဘာသာသ႔ ကးေျပာငးလာေသာ ျဗဟၼဏတစဥးက ေအဒ ၆ ရာစတြင ထပမတးခ႕ေဆာကလပခသည။

ေအဒ ၉၄၈ တြင အမရေဒဝဆရာက ေဆာကလပခေၾကာငးမဟန႔ေကာကစာ၌ေဖာျပသည။ မဟာေမဒင (မဆလင) မား သမးပကသည ၁၂ရာစအထ ျမနမာ၊ ထငး၊ သရလကၤာႏင အႏၵယ ဗဒၶဘာသာမားက ထနးသမးေစာငေရာကခၾကသည။ ေအဒ ၃၃၀ တြင သဟဠဘရင ေမဃဝဏၰက

45

ဘရားဝငး၏ အနာကေတာငေထာင ယခလကရ သဟဠေကာငး ေနရာေလာကတြင သဃာရာမ (ဘနးႀကးေကာငးတစေဆာင) ေဆာကလပခသည။

ျမနမာႏငငမ ေအဒ ၁၀၇၉ ခႏစတြင တစႀကမ၊ ၁၂၉၈ ခႏစတြငတစႀကမ၊ ရခငမ မငးလကာက ေအဒ ၁၁၀၇ ခန႔တြင တစႀကမျပျပငမြမးမခေၾကာငး မတတမးရသည။

ေအဒ ၁၀၀၀ ႏင ၁၂၀၀ ၾကားတြင ဓမၼရကၡတမညေသာ ရဟနးေတာတစပါးက မဟာေဗာဓက ထနးသမးေစာငေရာကခသည။ ေအဒ ၁၃ ရာစ (၁၂၉၈-ခန႔) တြင မဂဓတငးက မဆလငမားက သမးပကသျဖင အႏၵယ၌ ဗဒၶသာသနာကြယပခသည။ ဗဒၶဂယာပရဝဏ တစခလး အဖကအဆးခရၿပး ေတာရႏငမဖကႏငခၾကေသာ ေစတေတာတစခသာ ကနရစသည။ ၁၆ ရာစတြင ေဒလရပသဘရငက ဤေဒသ၌ ေနထငလကရေသာ မဟန႔လာလဂးရအား မဟာေဗာဓေစတေတာႏင ဗဒၶဂယာရြာတ႔က ပငဆငအပခပခြငေပးခသည။

၁၈၁၁ ေအဒတြင ျမနမာျပညမ ဘးေတာဘရားက သတဌာနရာေဖြေရးအဖြ႕တစဖြ႔ ေစလြတခသည။ ဗသကာ ေဒါကတာ ဘခနနမလတနကပကၿပေနေသာ ဗဒၶဂယာ မဟာေဗာဓေစတေတာႀကးက ေတြ႔ရေၾကာငး ၁၈၃၂-တြင မတတမးတငခသည။ ၁၈၃၃-တြင ျမနမာႏငငမ မငးႀကးမဟာစညသႏငအဖြ႔ဘရားဖးေရာကလာခၿပး ရခငဘရင (မငးလကာ) ၏ ေကာကစာက ေတြ႔ရခၾကသည။ မဟာေဗာဓေစတေတာျပငဆငခြငႏင ႏစစဥ ဘရားဖးအဖြ႔မားလာေရာကခြငရရေရး အတြက ၁၈၇၄-တြင မငးတနးမငးမ အႏၵယဘရငခထသ႔စာခၽႊနေတာပ႔ခ႔သည။ ေရႊေငြမားႏငအတ စန၊ ျမ၊ ေကာကန၊ ပလ စစေပါငးလးေရ ၅၄၁၁- (ထစဥက ရပးေငြ ၆-သနးဘးမ) ကလညး လဒါနးခရာအားလးနးပါးက မဟန႔အဆကဆကက သးျဖနးၿပး ႀကးပြါးေနခၾကသည။

၁၈၇၅-တြင ျမနမာႏငငျခားေရးဌာနမ မဟာေဗာဓေစတေတာ ျပငဆငခြငႏင ေကာငးေဆာကလပခြငတ႔ပါ၀ငေသာ အခက ၈-ခကက ေတာငးဆၿပး၊သနးေပါငးမားစြာ အကနအကခ၍ ျပျပငခသည။ သ႔ရာတြင အေၾကာငးအမးမးတ႔ေၾကာင အၿပးမသကႏငခေပ။ ၁၈၈၀ ျပညႏစတြင အလကစႏၵားကငနငဂဟမႏင ပစေပးအရာရ ဂးဆကဖ ေဒရဒခ-ဗကဂလာ (JosephDariditch-Beglar) တ႔က အႏၵယအစးရက ျပငဆငေစေၾကာငး ေစတေတာ

46

အ၀င၀၌ ေကာကစာေရးထးခသည။ ယခဖးေတြ႔ရေသာ မဟာေဗာဓ(တနေဆာငး) ေတာ၏ ပေတာသြငဟနမာ မငးတနးမငးႀကးႏင ထစဥက အႏၵယၿဗတသ ေကာကစာ၀နတ႔၏ လကရာအတငးပငျဖစသည။

၁၈၈၉- ဇလငလတြင ဂယာဆငရာ တရားသႀကး မစၥတာ မကေဒါကဗဒၶဂယာ ေဂါပကအျဖစ တာ၀နလႊအပသည။ The Light of Asia ေရးသားသဆာအကြငအာႏး (SIR EDWIN ARNOLD) က ဗဒၶဂယာက ဗဒၶဘာသာတ႔လကသ႔ အေရာကလႊအပသငေၾကာငး ပထမဆးလႈ႕ေဆာႀကးပမးခသည။၁၈၉၁-တြင သဟဠသား အနာဂါရက ဓမၼပါလဘရားဖး ေရာကလာသည။ထႏစတြင မဟာေဗာဓအသငးက သဟဠ၌ စတငဖြ႔စညးၿပး ဂလငလတြငဗဒၶဂယာသ႔ ျပနလာကာ ဗဒၶဂယာအေရးမားက အငတကအားတက ေဆာငရြကသည။ ထစဥက ဗဒၶဂယာသည ဘာသာျခားတ႔၏ လကထမာပငရေနၿပး ၄ငးတ႔စတႀကကခယလယခြင ရေနခၾကသည။

၁၈၉၅-တြင ဓမၼပါလႏငအဖြ႔ ဂပနမ လဒါနးလကေသာ ရပပြါးေတာကေစတေတာအေပၚထပတြင ပေဇာေနရာခထားစဥ မဟန႔၏ လမားေရာကလာၿပးအၾကမးဖကဆြထတခရသည။ ဤအတြက ႏစေပါငးအတနၾကာ တရားျဖစခၾကရၿပး ေအာကရးတြင ဓမၼပါလက ႏငေသာလညး ကာလကတား ဟကကတတြငမဟန႔၏ အယခခကက ႏငသြားသည။ ၁၉၀၆- တြင ဓမၼပါလ မငးတနးမငးဇရပေတာမ ႏငထတခရသည။ သ႔တင ဓမၼပါလ၏ မေလာေသာဇြေၾကာင ၁၉၅၃-ခႏစေရာကမ အႏၵယ လႊတေတာတြင ဥပေဒျပ႒ာနးလက ဗဒၶဂယာ မဟာေဗာဓေစတေတာက မဟန႔လကထက သမးယၿပးလင ဗဒၶဘာသာ ၄-ဥး၊ ဟႏၵ ၄-ဥးပါ၀ငသည ေကာမတ လကထအပႏလကေလသည။

ဘရားခနး။ေစတေတာမာ ၂-ထပျဖစၿပး အတြငး (ဘရား) ခနးမႀကး ၂-ခပါရသည။

ေအာကထပမ ခနးမမာ 20’x13’ ေပ ကယ ၀နးသည။ ေရးအခါက ဤခနးမထရအတြငး၀ဇရာသန ပလငေတာေပၚတြင ေရႊသားဆငးတေတာတစဆရခၿပး ေအဒ၅- ရာစတြင မစၦာလမးမားက ခးယသြားၾကသည။ ယငးေနာကတြင ေကာကညရပပြါးေတာ တစဆကတင၍ ကးကြယခၾကရာ ေအဒ ၈/၉-ရာစေလာကတြင

47

ေပာကဆးချပနသည။ ဤတြင မဟန႔က ေကာကဆငးတေတာ တစဆကတငေပးၿပး စတပါငယ တစဆကလညး မဟာေဒ၀လဂၤအျဖစ ဘရားရင၏ေရ႕ေတာတြင ေနရာခထားလာေလသည။ လြတလပေရးရၿပး အႏၵယအစးရလကထကတြင ၄ငးကဖယရား ေပးခေသာလညး ၄ငးရခသည တြငးေပါက(အရာ) ကေလးက ဟႏၵမား ယေန႔တင လာေရာကပေဇာၾကဆျဖစသည။

ေကာကလကရနးမား။ေစတေတာရငျပငပတလည ကာရနထားရသည။ အေသာကမငးႀကး၏

ေကာငးမႈ (သ႔မဟတ) သဂၤေခတ လကရာဟ ဆၾကသည။ ၾကာပြငႏင ငါးရာငါးဆယ ဇာတရပထြငးထ ပါရသည။ ရစေပျမင၍ ေဘာငတနး ၄ တနးစပါရသည။

သတဌာန။(က)ေဗာဓပငႏင ပလငေတာ(ေဖာျပခၿပး)(ခ) အနမသေစတ။

ေစတေတာႀကး၏ အေရ႕ေျမာကေတာင ၂၂၇ ေပကြာ ကနးျမငတခေပၚ၌တညရသည။ ဉာဏေတာ ၅၅ ေပျမငသည။ ပငမ ေစတေတာႀကးႏင ပစတေစတငယတစဆအထ၌ ေဗာဓသတ (ဘရားေလာငး) ရပထရသည။ ဤေနရာမေန၍ ဘရားရငသည မမတေသာ မကလးေတာျဖင ေဗာဓပငႏင ပလငေတာက၇-ရကၾကာ တစမစမ ရႈေတာမႈသည။

(ဂ) ရတနာစႀကၤ ေတာ။ေစတေတာႀကး၏ေျမာကဘက ေဗာဓပငမ ၅၈ ေပကြာ၌ အေရ႕အေနာက

အလား ၅၄ ေပ ၉ လကမ၊ အန ၄ ေပ၊ အျမင ၃ ေပ ရ စႀကၤ ထပ၌ ၾကာပြင ၁၉ပြငပ ျပလပထားရသည။ ဘရားရင ခႏစရကပတလး စႀကၤ ၾကြေတာမႈသညေနရာေတာ အထမးအမတျဖစသည။

48

(ဃ) ရတနာဃရ ေရႊအမ။ေဗာဓပငမ ေျမာက (မေနာကခပယြနးယြနး) ၁၅၃ ေပ အကြာ၌ ၁၄ ေပ x

၁၂ ေပခန႔ ကယဝနးသည အမးမ အပတကငယ တစလးရၿပး၊ ၎ အထတြငေဗာဓသတဘရားႏင တျခားရပထမားရသည။ နတတ႔ဖနဆငးအပေသာဤအမ၌ ပဋကတေတာဓမၼမားက ဆငျခငေတာမႈစဥ ပဌာနးကမးအေရာက၌ေရာငျခည ၆ သြယကြန႔ျမး၍ ၇-ရကလးစေတာမသည။

(င)အဇပါလ နေျဂာဓ။ဆပေကာငးေညာငပငကား ယခမရေတာေပ။ ေစတေတာႀကး၏

အေရ႕မခ ေလကားအဆငးတညတည၌ အေသာကမငးႀကး စကခေသာ အျမင၁၂-ေပခန႔ရ ေကာတငတခရသည။ ထစဥကရခေသာ ေညာငပငရငးတြငမာရနတသမး ၃-ဥး တ႔၏ ဖားေယာငးျခငးက လစလရႈေတာမရငး ၇-ရကစေတာ မႈခသည။

(စ)မစလႏၵာအင။ေဗာဓပငမ ေတာငဘက ၃၃၂ -ေပ အကြာ ေရကနႀကးထတြင ျမနမာ

ႏငငမ လႉဒါနးထားေသာ နဂါးရဘရားရငက လမးေမာ ပေဇာႏငသည။ ထစဥကကနအနးရ ေကးပငရငး၌ ဘရားရင သတငးသးေတာမခစဥ အခါမမးရြာသျဖငမစလႏၵနဂါးမငးက ပါးပဥးမး၍ ပေဇာမႈကခယကာ ၇-ရကစေတာမခသည။

(ဆ) ရာဇာယတန။လငးလြနးပငငယ တစပငက ျမနမာႏငငသား ဗလမႈးႀကး လေအာင က

စကပးေပးထားသည။ ေစတေတာ (အတြငးမဟာရတတငးႏင ကပလက) ၏ေတာငဘကတြင တညရသည။ ေပ ၈ဝ-ခန႔ စတရနးဧရယာ ကယဝနးသညေရးေခတ ေစ တေတာႀကး တစခ၏ အပခ (ဘနပ) က ေတြ႕ရသည။

49

နာလႏၵာ (Nalada)အမည

နာလႏၵာဆသည အမညေဝါဟာရမာ ပညာ (Wisdom) ႏင အတတပငျဖစသည။ ဗဒၶႏင မဟာဝရတ႔ ဤပတဝနးကငတြင ေခတၿပင သတငးသးခၾကသည။ အသငသာရပၾတာ၏ ဇာတရြာ (ယခသရတာ) မာနာလႏၵာေကာငးေတာရာႏင ကပလကရသည။ ေကာငးေတာရာရ ေစတေတာအမတ (၃) မာအသငသာရပၾတာ၏ ဓါတေတာတကပငျဖစသည။ အသင နာဂအဇၩန, အသဂၤ,အရယေဒ၀ ကသ႔ေသာ ပညာရငမား ေပၚထြနးခၿပး အာရတက ေနရာအႏ႔သ႔ပညာရင သာသနာျပမား ေစလႊတကာ ဗဒၶသာသနာေတာ ျဖန႔ခခရာ ဌာနႀကးတစချဖစ၍လညး ယငး၏ အမညမာ ပညာႏင ထကတျဖစ ခေပသည။ နာလ,နာလကဂါမႏင နာလႏၵာတ႔သည တစခတညးေသာ ေနရာ၏ အမညကြမားသာျဖစၾကသည။

နာႏၵာေခတဥးဟယငဆင မတတမးအရ ေအဒ ၄၂၅ တြင ပထမ ကမာရဂပၸတ (သကရ-

အာဒတ) မငးက သ၏ ဗဒၶဘာသာသ႔ ကးေျပာငးသညအထမး အမတအျဖစသာရပၾတာေစတေတာ အေရ႕ေတာငေထာငတြင သဃာရာမ (ဘနးႀကးေကာငး)တစေဆာင စတငေဆာကလပခသည။ သာရပၾတာေစတေတာကမ အေသာကမငးႀကးက တညေထာငချခငးျဖစသည။

နာလႏၵာေရႊေခတဟယငဆငႏင အခနတ႔ ေနထငၿပး ပညာသငယခခန ေအဒ ၇ ရာစခန႔

တြင နာလႏၵာသည ႏငငတကာတကသလႀကး တစခအဆငသ႔ ေရာကရေနေလၿပ၊ ဂပၸတမငးမား၊ ဗာရမင မငးမားႏင ပါလမငးမား အထပင နာလႏၵာက ေခတအဆကဆက မငးစးရာဇာမားက ပးေထာင အားေပးခၾကသည။ အရညအေသြးျပညဝၿပး ထးျခားေတာကေျပာငေသာ ပညာရငႀကးမား၏ ဥးေဆာငမႈေအာကတြင နာလႏၵာသည အထြဋ အထပေရာက ဖြ႔ၿဖးတးတကခေပသည။

50

ထေခတက ဘာသာ ေရး စကားစစထးပြမား အႀကမႀကမႏြ႕ခရၿပး ဟႏၵမဟာပ႑ၾကးမား အေပၚ နာလႏၵာက အႏငရခသညခညး ျဖစေလသည။

နာလႏၵာေကာငးေတာတညေဆာကထားပအေရ႕ဖကတြင တကသလေကာငးေဆာငတနးရၿပး လသြားလမး၏

အေနာကဖကျခမးတြငေစတႏင ဇရပမားတညရသည။ ေတာငမ ေျမာကသ႔ေကာငးေတာရာအမတ (၁၊ ၄၊ ၅၊ ၆၊ ၇၊ ၈၊ ၉၊ ၁ဝ)တ႔ စတနး၍ တညရသည။အေနာကဖကအတနးတြင ေစတေတာအမတ (၃၊ ၁၂၊ ၁၃၊ ၁၄၊) တညရၾကၿပးတစခႏငတစခၾကား ေျမကြကလပအနညးငယ စျခားလက တညရၾကသည။ေတာငဖကအဆး၌ ေကာငးေတာရာအမတ (ဘ ၁ ႏင ဘ၂) တ႔တညရၾကသည။ေလကားမားကအလငးေရာငရေစရန နရမားကေဖာကထားသည။ အေဆာငတငး၌ အလယတြင ေရတြငးပါရသည။ အမားအားျဖင အပႏငတညေဆာကထားၿပး ေကာကေခာလကရာမားကလညး ေတြ႔ရသည။ အထကထကမြနးမတညေဆာကထားေသာ အပခမားကၾကည၍ ယငး၏အျမငက မနးဆၾကညနငသည။ တကသလ ေကာငးေဆာငတနး၏ အေရ႕ဖကသ႔လညး ေစတတစဆႏငမတးေဖာရေသးေသာ (ေစတဟယဆရသည) ေျမပ႔ကနးျမင တစခရေလသည။

နာလႏၵာထြကပညာရငမားနာဂအဇၩန ၿပးလင အသဂၤႏင ဝသဗႏၶတ႔သည ေယာဂါစာရ (ဝဉာဏဝါဒ)

က တညေထာငခၾကသည။’ ဒႏၷာဂ”သညလညး အထးထငရားသည အႏၵယေလာဂစ (တကေဗဒ) ပညာရငတစဥး ျဖစသည။ ေဒါကတာ ဗဒာဗဟဆန(Dr.VIDYABHUSANA) က အလယပငးေခတ တကေဗဒက ဗဒၶဘာသာမားကတညေထာငခၾကေၾကာငး ဆထားသည။ တဗက, တရပႏငမြနဂလးယားမား၌ဗဒၶဘာသာက နာလႏၵာပညာရငမားက အစပးခၾကသည။ ဓမၼပါလ, သလဘျဒ(သရဘျဒ) ႏင ဓမၼကတတ႔သညလညးထငရားသည နာလႏၵာ ပညာရငမားျဖစၾကသည။ တဗကဘရင၏ ပငဖတခကအရ သႏရကၡတႏင ပဒမသမၻဝတ႔႔သည ေအဒ ၇၄၉-တြင တဗကသ႔ၾကြၿပး၊ လားမားသာသနာကတညေထာငေပးခၾကသည။ ဒပကၤရသရဉာဏ (အတဆာ) မာ တဗက သာသနာ

51

က ဆကလကျပစခသ အျဖစ အထးေလးသားခရသည။ ဟယငဆငႏင အခနတ႔ကသ႔ေသာ ေဝးလသညေဒသ မားမ ေကာငးသားမား၊ ေဒသခမားပါဝငသညေထာငခေသာေကာငးသားပညာရင မားစြာတ႔ကေမြးထပေပးခသည။

နာလႏၵာနဂးနာလႏၵာပကသဥးျခငးသည သမငးတြင ေကာၾကားသည မဟာတတငး

ႀကး တစခ ဆးခနးတင သြားျခငးမမဟတဘ၊ ဗဒၶမရငးႏငငထမ သာသနာေတာႀကး အၿပးသတ ခပၿငမးသြားျခငးပင ျဖစခသည။ ေအဒ ၁၂ဝ၅-(သ႔)၁၂ဝ၆-တြင မဆလင စစဘရင ဘကၡတယားခလဂ (Bakh-tiyakhiliji) ကျမငးစးစစသား ၂ဝဝ- ခန႔ျဖင ဝငေရာကသမးပကခသည။ သဃာ တစေသာငးေကာ အသတခခရၿပး တဗကမတတမးအရ ၆- လ တငတင မးေလာငကၽြမးေနခေၾကာငး သရသည။ မးသငးထားေသာ ဆနေစမားႏင အပကးအပစသညေရးေဟာငး အၾကြငးအကနမားက နာလႏၵာ ေရးေဟာငးျပတကထတြင ေတြ႕ႏငသည။

နာလႏၵာ၌ ေတြ႕ရခကမားအႏၵယေရးေဟာငးဌာန၏ တးေဖၚမႈမားမ ေတြ႕ရရေသာ တဆပတးမား၊

ေကာကျပားမားႏင အးမား၊ ရပထြငး ေကာကျပားမား၊ အပခြကမား၊ ဒဂၤါးမား၊ကမၺညးစာမား စသည ေရးေဟာငးလကရာမားက နာလႏၵာျပတကႏင ေဒလ၊ကာလကတား စသည ျပတကႀကးမားတြင ျပသထားရသည။

“သရမဟာဝဟာရယ အရယဘကၡသဃ” ဟေရးထြငးပါရသညနာလႏၵာေကာငးသး တဆပတးႏငအတ နာလႏၵာေကာငးဒါယကာမား ျဖစၾကသည ဒတယကမာရဂပၸတစသည မငးသးဆဆပေတာမားကလညး ေတြ႕ရရသည။ ရပထေတာမား၏ ဓမၼစၾကာအဝငးႏင ေရာငလတ႔၌ ေရးထးထားေသာကမၺညးစာမားတြင ေယဓမၼာဂါထာက အမားဆးေတြ႕ရသည။

52

ေခတသစ နာလႏၵာေကာငးေတာ၁၉၅၁-ခႏစတြင ဘကၡ ဇဂဒသကပ ကတညေထာငခသည။

၎သည စာအပမားစြာ ေရးသားခၾကသည ဆရာႀကး ရာဟလာသကစၥညးႏငသရေကာသလဉာဏတ႔ႏင ရငးႏးသည။ အႏၵယတြင ဗဒၶစာေပဆငရာစာအပစာတနး ဟ၍ မရသေလာက ရားပါးေသာထအခနက ဗဒၶစာေပျပနလညဖြၿဖးၿပး သာသနာေတာ ထြနးေတာကလာရန ရညသနၿပး ပါဠႏငသေတသနဘြ႕လြန ဗဒၶတကသလ တစခအျဖစ ထေထာငချခငး ျဖစၾကသည။အႏၵယတြင ဗာရာဏသ ဟႏၵတကသလ၊ အာလဂါရ မဆလငတကသလႏငေထာငခေသာ ခရစယာန ေကာလပေကာငးမား ရေသာလညး ယေန႔ထတစခတညးေသာ ဗဒၶဘာသာ တကသလမာ နာလႏၵာသာျဖစသည။ ေရးေခတနာလႏၵာ တကသလႀကးသည မဟာယာန ဌာနခပျဖစခေသာလညး ေခတသစနာလႏၵာမာ ေထရဝါဒ ဗဒၶစာေပမားကသာ အဓကထားပ႔ခသည တကသလျဖစသည။

စာၾကညတကႀကးတြင ဘာသာအမးမးႏင ရေနသညကမးစာမား၊တျခား အမားအျပားရေသာ စာအပစာတနးမးစတ႔ႏငအတ ျမနမာႏငငမလႉဒါနးခသည ျမနမာ ဆဌမႈ ပဋကတကမးစာမားလညး ရေနသည။ နာလႏၵာတးတကေရး အတြက ဗဒၶဘာသာအားလးက ဝငးဝနးပါဝငၾကရ မညသာျဖစသည။

ရာဇၿဂဟ(Rajgir)(၁) ရာဇၿဂဟ ၿမ႕သစ

အဇာတသက ဘရင၏ ၿမ႕သစခတပမာ ျမနမာေကာငးမ အေနာကဘကရ လကရရာဇၿဂလၿမ႕သစမေန၍ ေတာငဘကတြင တညရသည။ အလား ၅-ကလမတာခန႔ ရညလားေသာ တတငးၿမ႕ရးျဖင ဝငးပတထားသည။တတငးနရသည အခ႕ေနရာေနရာတြင ၃-မတာခြ(၁၁)ေပခန႔ ျမငမားၿပး ၁၅-ေပမ၁၈-ေပအထထသည။ ဖာဟယန လာေရာကစဥက တတငးအတြငးဘကတြငဘနးေတာႀကးေကာငးေဆာင ေတြ႕ရခရၿပး ၿမ႕ေတာမာ ေမးမနဆတယတ လာေနသညက ေတြ႕ခရသည။

53

ဟယငဆငလာေရာကေသာအခနတြငမအပကအစးမားျဖငေျခာကကပေနသညကသာ ေတြ႕ျမငခရသညဟ ဆသည။ ကားလမး (အသစ) က ရာဇၿဂလၿမ႕ကျဖတ၍ ေဖာကလပထားၿပး ယငး၏ အေနာကဘကတြင ေရးေဟာငးၿမ႕တခါးေပါကကေတြ႕ ႏငသည။

(၂) ရာဇၿဂဟၿမ႕ေတာ၏ အမညမားဝသမတ၊ ဂရဝဇ၊ ကသျဂႏင ရာဇဂဟတ႔မာ ဤၿမ႕ေတာ၏ ေရးေခတသး

အမညမားျဖစ၍ ယခအခါ ရာဂဂရ(Rajgir) ဟ ေခၚတြငသည။

(၃) ေတာငငါးလးေဝပလ = ၿမ႕၏ေျမာကဘကအဝငလမး လကဝဘက၌ တညရသည။ဂဇၩကဋႏငဣသဂလ = တစပတညးတညရေနသည။ေေဝဘာရ = ေျမာကဘကအဝငလမး လကာဘက၌ တညရသည။ပ႑ဝ = ၿမ႕အထြက(ောငဘက) ၌ တညရသည။

(၄) ေရပစမး(တေပါဒါရာမ) ေဝဠဝနေကာငးေတာရာမ ေတာငဘကတြင တညရ

သည။ ေဒသသးသးမ လာေရာကၾကေသာလမးစ ဘာသာမးစတ႔က ေတြ႕ႏငသည။ ၃-ကန႔ခြထားၿပး ဇတအနမအျမင အလက ေနရာယၾကရသည။ ေရာဂါမးစေပကကငးသညဟ အယအၾကညရၾကသျဖင အၿမလလ လစညကားေသာလညးေႏြမာနညးပါးၿပး ေဆာငးမာပ၍ စညကားတကသည။ ဗဒၶေခတက တေပါဒါရာမသည ဤေရပစမးအနး ပတဝနးကငပင ျဖစသည။ ဟယငဆင ရာဇၿဂဟေရာကခစဥ ကတညးက တေပါဒါရာမမာ လမားေရခးေနရာ တစခမသာ ျဖစေနၿပဟ သရသည။

(၅) ပပၸလဂ။ (ကပ လႈငဂ)ေဝဋဝနေကာငးေတာရာကနးဆမ ေရ႕ေတာငဘက (ဆငေျခေလာ) ေရပ

စမးမေန၍ ေဝဘာရေတာငတက ေလကား၏ လကာဘကနားတြင ကပလက

54

တညရသည။ ေဒသခမားက မခနး သ႔မဟတ ဇရသႏၵက ဘငထပ ဟေခၚၾကသည။ ဗဒၶဘာသာစာေပမားႏင တရပခရးသြား မတတမးမားက ပပၸလ(ပပၸလ) ဟပင ေဖၚျပၾကသည။ ၈၅ ေပ x ၈၁ ေပ ကယဝနးၿပး ေပ ၃ဝ-ခန႔အထျမငမားသည။ ထစဥက ပပၸလဂဟာေကာငး ပငျဖစသည။ အသငမဟာကပ(လအမည ပပၸလ) ကယေရာစတပါ မခန႔ မကနး ျဖစေတာမစဥ ဗဒၶကယေတာတင ၾကြခေတာ မလာၿပး ေဗာဇၩငသတေတာက ေဟာေတာမခသည ေနရာလညးျဖစသည။ ကပလႈငဂဟ ေခၚမညဆကလညး ေခၚႏငသည။ ေထာင ၄ေထာငတြင လတထငစာမ ဂငယမားပါဝငသည။ ရာဇၿဂဟၿမ႕က ဤအေပၚမစးမးရႈေမာႏငသည။

(၆) သတပဏၰဂေဝဘာရေတာငထပ အေရာကတကခၿပး ယငးမ ေျမာကဘကသ႔

အနညးငယေကြ႕ဝက၍ ဆငးရသည။ ေတာင၏ အေနာကဘကနရတြင ဂ ၆-ခပါေသာ သဘာဝလႈငေခါငးမား အစအရတညရသည။ ဂေရ႕မကႏာ စာဆငေျခေလာမာ တခနက ျပန႔ျပးကယဝနးစြာ ရခရာမ ေနာကပငးတြင ၿပကခပရသည။ယခအခါ အလားေပ ၂ဝ- ခန႔ အန ၈-ေပခန႔သာ ကနရစေတာသည။ဆငေျခေလာ ဧရယာကသာ အေတာေလး မကေစာကကယဝနးစြာ ရေနသညကေထာက၍ ပထမ သဂၤါယနာတငခရာ ေနရာေတာျဖစေၾကာငး သသာသည။သဂၤါယနာတငျခငးဟသည ဗဒၶ၏ ဘဝသကတနးတေလာက ေဟာေတာမခသမတရားတာမား၊ တပညသာဝကႀကးမား၏ ေဟာဆ၊ ရငးလငးခကမားအားလးကစနစတကျဖစေအာင၊ အမားအယြငး မရေအာငစစစ၊ စစဥၿပး အသငမဟာကပ ဥးေဆာင၍ရဟႏာႀကး ငါးရာလး သေဘာတ၊ သၿပင ရြကဆၾကျခငးျဖစသည။ ေျခာကလၾကာ အခနယ သတငးသးေတာမခၾကရေပသည။

(၇) ဆြနဘ႑ာလႈငဂပါဠဘာသာ သဝဏၰ၊ ဘ႑ာက ဟႏၵေလသျဖင ဆြနဘ႑ာဟ ေခၚဆ

ၾကျခငးျဖစသည။ ဗမၺသာရမငးႀကး၏ ေရႊတက ေတာျဖစေၾကာငး စကားစဥရသည။ ေဝဘာရေတာငမ ေတာငဖက ဆငေျခေလာ၊ မဏယာမတမ အေနာက

55

ေျမာကဘက တြင တညရသည။ တခနက ေကကေတာငႀကးက ထြငးၿပး ဂအျဖစဖနတးထားျခငးျဖစသည။ အေနာကဘကရ ဂ၏ေတာငနရတြင တခါးႏင ျပတငးေပါကမားပါရၿပး၊ ယငးတ႔အေပၚတြင ေအဒ ၃-ရာစ၊ ၄-ရာစသး အကၡရာမားျဖငစာႏစေၾကာငး ေရးထးထားလကသား ရသည။ အဓပၸာယမာ ဤဂႏစလးကျပလပျခငးမာ ရေသ၊ ရဟနးမားအတြက သငေလာကပတစြာ သတငးသးႏငရနျဖစသည။ ရဟႏာရပထမား ထမးသမးထားျခငးမာ ရငဝရေဒဝက၎နဗၺာနရေရာက တရားေပါကေရးအတြက ျဖစသည ဟ၍ ျဖစ၏။ အေရ႕ဘကရ ဂမာ အနညးငယ အနမပငးတြင တညရၿပး၊ ဂ၏ ေတာငဘကနရတြင ဂနးဘာသာဂဏးခပ အထကၤရ မား၏ ရပပမားျဖင ခယသထားသည။

ေဝဠဝနေကာငးေတာေတာထြက လာစဥကတညးက ကတကဝတထားခသညအတငး ဗဒၶသည

ရာဇၿဂဟသ႔ ျပနလညၾကြခေတာ မလာခသည။ ဘရငဗမၺသာရသည ဗဒၶႏငအပစပမည ေနရာေတာ တစခက ရာေဖြရာ လေနၿမ႕ရြာႏင မနးလြနးမေဝးလြနးသည ေနရာ၊ သြားရလာရ လြယကၿပး သြားလသည အခန ဝငထြကသြားလာႏငသညေနရာ၊ ေန႔ဘကတြင လမစညလြနး ညဘကတြင လသသသကငးပ၍ လးဝဆပၿငမသညေနရာ၊ လတ႔ႏငမေရာမယကဘ တစကယထးတညးသကေတာငသကသာ သတငးသး၍ ျဖစႏငမညေနရာမးက အထးေရြးခယခေလသည။ ဝါးရေတာအပမႈငး အခကအကငးတ႔ ႏြယယက၍ စတၿငမးခမးဖြယ ရာျဖစသည ဤေဝဠဝနာရာမသည ဘရငကယပငေျမကြကျဖစၿပး ၿမ႕ေတာ၏ ေျမာကဘက တခါးမႏငလညး အနးကပတညရေနသညျဖစသျဖင အသငေတာဆးအျဖစ ေရြးခယ လႉဒါနးခေလသည။

ကလႏၵကနဝါပ၊ ေမာရနဝါပႏင သမာဂဓတ႔မာ ေဝဠဝနပရဝဏထတြငထစဥက ရခသည ေနရာေတာမားျဖစၾကသည၊ ကလႏၵကနဝါမာ ရဥငကတ႔ကအစာေကၽြးျမသည ေနရာျဖစၿပး ေမာရနဝါပမာဥေဒါငးတ႔က အစာေကၽြးသညေနရာျဖစသည။သမာဂဓမာကား လပသည ေရကနေတာႀကးတစချဖစၿပး ယခအခါ ကရ႑ကေခၚသည ဤေရကနႀကးတခသာ အထငကရ ကနရရစေတာသည။

56

အဘယရာဇကမာရသတ၊ ရထဝနတသတ၊ မဟာဝစၦေဂါတသတ အျပငအျခားသတန ၁၂-ခ ခန႔က ဤေဝဠဝနမာပင ေဟာေတာမႈခသည။ေခမာမဘရားႀကးအား ကယခၽြတေတာမႈသညေနရာ၊ ဝသာခ သေဌးအား လ႕ဘဝက ဇနးျဖစခသည ဓမၼဒႏၷာေထရက စဠေဝဒလသတက၎၊ သငအစရဝတကဇယေသနမငးသားအား ဒႏဘမသတက၎၊ ေဟာေတာမႈခသည ေနရာလညးျဖစသည။

တဗကမတတမးအရ အသဂၤ (ေယာဂစာရ၊ ဝဉာဏဝါဒ တထြငသ) သညေကာငးေတာဝငးထ၌ ေကာငးတစေဆာငေဆာကလပၿပး ႏစေပါငးမားစြာသတငး သးခသညဟဆသည။ ဖာဟယနေရာကခစဥက ပရဝဏထတြင ေကာငးတက တစတက ေတြ႕ခရၿပး ေကာငးေနသဃာေတာတ႔က ေဝဠဝနက ရငးလငးသတသငၿပး ေစာငေရာကထမးသမးေနၾကသညဟ ဆသည။ ေကာငးေတာရာ၏အေရ႕ေတာငေထာငတြင ဘရားပက ေကာငးပက တစခချဖစမည ေျမကမတစခရၿပး ယငးက ၁၉၀၅/၆ တြင တးေဖာခရာ ေရးေဟာငးပစၥညးတခ႕ရရခသည။ လကရတြငမ အဆပါကနးေျမက မဆလငသခၤ ငးအျဖစ သမးပကထားၾကသည။

အဇာတသတေစတေတာတရတဗဒၶဘာသာ ခရးသည ဟယငဆနသည ေဝဠဝနမ အေရ႕

ဘကတြင အလားတေစတတစဆကလညး ေဖၚျပေသးရာ၊ ယငးမာ အဇာတသတေစတပင ျဖစဖြယရေလသည။ မနဂသရ မလကလာပ၏ အလအရဤေစတေတာသည ထစဥက ေဝဠဝနပရဝဏထမာပင ကေရာကသည။ထ႔ေၾကာငး ယငးသည (လကရ) ေဝဠဝနႏင အနးကပတြင ရရမည။ယခေခတသစတြင ေဖာကလပထားသည အေဝးေျပးလမးမႀကး၏ ေျမာကဘကရကနးမ႔မ႔ကေလးသည တခနကအဇာတသတ ေစတျဖစေၾကာငး ယတျပတေကာကခကခႏငသည။ ယငးအေပၚတြင ယခအခါ ေကာကသားေဖာငေဒးရငးႀကးအေပၚမ ထးထးေထာငေထာင လမးျမငႏငသည ေကာကတငမားသာ ကနရေတာသည။ တခနက ဤေနရာတြင ဘရားရင၏ဓါတေမြေတာ

57

စစစစမားက မခဌာပနာထားခၾကမည ျဖစေသာလညး ယခအခါေသာ ဘယသမမတမတရရ တကေရာကပေဇာဝတ ျဖည ၾကသညက မေတြ႕ျမငရေတာေခ။

ဗမၺသာရမငး၏ အကဥးေထာငကားလမးမႀကးမေန၍ ေတာငဘကသ႔ ၁ ကလမတာခန႔ ဆကေလာက

သြားလင လမး၏ လကဝဘကတြငအကဥး ေထာငေနရာက ေတြ႔နငသည။စတရနး ၆ဝ- ကလမတာ (၂၂၀ ေပ) ခန႔ရ ေကာကတးနရ ေလးဘက ကာထားေသာ ဤေနရာတြင ဗမၺသာရမငးႀကးအား ၎၏သားေတာအဇာတသတ ကအကဥးခထားခသည။ ဤေနရာမ အေရ႕ဘကသ႔ လမးၾကညလင ဂဇၩကဋေတာငထပက ေကာငးစြာျမငႏငသျဖင မငးႀကးသည ဤေနရာမေန၍ ဗဒၶကလမးေမာၾကညညခြငရရခသည။

ဇဝက သရကဥယာဥသႏ စတပါ (ဂဇၩကဋ) ေတာငသ႔သြားသည လမး၏ဝဘကတြင ဇဝကသရကဥယာဥ ေကာငးေတာရာ (ဇဝကမၺဝန) ကေတြ႕ႏငသည။ သမားေတာဇဝကက ေကာငးေဆာကလပလႉဒါနးခၿပး သာမညဖလသတက ဤေနရာမာပငေဟာေတာမခသည။ ၁၉၂၄-ခႏစက ဤေနရာက တးေဖၚခရာ ရညေမာေမာခနးမရညႀကး ၃-ခ ပါဝငေသာ ရႈပေထြးသည အဌခမကသာ ေတြ႕ရခရသည။

သႏ စတပါဂဇၩကဋေတာငထပသ႔ ႀကးတပ ကလားထင (Chair Lift) ျဖင တက

ေရာက ဖးေမာႏငသည။ ဤဝသဝသႏ စတပါေခၚ ကမၻာၿငမးခမးေရးေစတေတာအား နာမညေကာ ဂပနဗဒၶဘာသာ ရဟနးေတာ အသငနခဖဂ(Ven.Nichi Fuji) က ၁၉၆၉-ခႏစတြင သာသနာႏစေထာငငါးရာျပညအထမးအမတအျဖစ တညထားချခငးျဖစသည။ ေတာငထပသည မကေစာကၿပးလပေသာ ျမငကြငးကယမားက အားရပါးရ ရႈေမာႏငသည။

58

လညးဘးရာဇဝကသရကဥယာဥက ျဖတေကာၿပး လမးမႀကးအတငး အေနာကဘက

သ႔ ဆကသြားလင အေနာကဘက တခါးမႀကး၏အနးတြင လမး၏လကဝဘက၌အဌတတငးခတထားေသာ ေနရာတစခက ေတြ႕ႏငသည။ ရာစႏစေပါငးမားစြာၾကာ လြနလာခၿပးသညတင ေကာကဖာေပၚတြင ထငးထငးႀကးရေနေသးေသာ လညးဘးရာတခမာ ေရးက ရာဇၿဂဟသ႔ဝငထြကသည လမးမတစေနရာ ျဖစခပရေလသည။ ဘရားဖးမားသည တခါတရ ‘Shell script’ ေခၚကမၺညးစာတစမးကဤ အနး တဝကတြင ေတြ႕ရၾကေလသည။

ရာဇၿဂဟ ၿမ႕ေတာေဟာငးတတငးဗမၺသာရမငးႀကး၏ ၿမ႕ေတာေဟာငးက ဝငးပတလညရေနေသာ ေတာင

ငါးလးတ႔၏ ေတာငထပမားေပၚတြင အလား ကလမတာ ၄ဝ- ေကာခန႔ရညလားသည ၿမ႕ပတတတငးေဟာငးႀကးရသည။ ဤတတငး၏ ေတာငဘကမကႏာစာရ ဝငေပါကတခါးမႀကးမေန၍ ဗဒၶသည အႀကမႀကမ ဝငထြကဖးခသည။ သဘာဝေကာကတးႀကးမားက စနစတက စထားၿပး ၁၂ေပ ခန႔ျမငသည။

နနးၿမ႕ရးေတာငထပၿမ႕ရး၏ အတြငးဘကတြင တညရသည နနးၿမ႕ရးျဖစသည။

၁၂-ေပခန႔ျမင၍ ၁၄-ေပခန႔ထကာ ၄-မငပတလညခန႔ရသည။

ဂဇၩကဋေတာငထပ ေကာငးေတာရာသႏစတပါ တညရရာ ေတာငျမငေပၚမ လမး၍ဖးေမာႏငသည။

သႏ စတပါ ေတာငထပ၏ ေတာငဘကျခမးတြင တညရသည။ ႀကးမားေသာေကာကတးႀကးမား ေငါထြကေနပမာ အေဝးမၾကညလင တကယ လငးတႀကးမား နားေနသညႏင တလသျဖင (ဂဇၩ+ကဋ) လငးတေတာငဟ ေခၚတြငချခငးျဖစသည။ ရာဇၿဂဟ၏ ေနရာေတာမားအနက ဗဒၶသည ဆတၿငမေသာဤေတာငထပ ေကာငးေပၚရ သကရခတဂ (ဝတကငးဂ) တြင

59

သတငးသးေတာမစဥ ဒဃနခသတႏင သကရခတ သတေတာတ႔ကေဟာေတာမခသည။ ေတာငထပတဝကတြင တျခားေကာကဂငယ မားစြာတ႔လညး ရၾကရာ ေကာငးေတာရာႏင ကပလကရသညဂမာ ‘အာနႏၵာ’ ဂျဖစသည။ေတာငတကလမး ကက ၅ဝ-ခန႔အျမငတြငေစတတစဆရၿပး ေျမာကဘကသ႔အနညးငယ ခးအေကြ႕တြင အျခားတစဆ ရေၾကာငး ဟယငဆငက ေဖာျပခသည။ (ယခအခါ မေတြ႕ရေတာေပ) ဤေစတမားမာ ဗမၺသာရမငးႀကး၏ေကာငးေတာရာသ႔ လာေလရသည မလ လမးေပၚတြင တညရျခငးျဖစသည။ပထမေစတမာ၎ ရထားေပၚမ ဆငး၍ေျခကငစတငေလာကရာ ေနရာျဖစၿပးဒတယေစတမာ သရဖကခၽြတ၍ တစေယာကတညးသြားရာ အထမးအမတေနရာတြင တညရသညဟ ဆၾကသည။ တခ႕ကလညး ေဒဝဒတက ဘရားရငအား ေကာကလး လမခသည ေနရာတြင ေစတတညချခငး ျဖစသညဟယဆၾကသည။

မဏယာမတအဌကထာမားႏင ျမနမာဗဒၶဘာသာမား အလအရ အဇာတသတမငးႀကး

ဓါတေတာမား ျမပႏသဝကခရာေနရာျဖစသည။ ဓါတေတာတကသည သဟဠမဟာေစတပမာဏ ႀကးမားကယဝနးၿပး အေတာငရစဆယနကေၾကာငးႏငမဟာသာဝကႀကးမား၏ ဓါတေတာေစတ အမားအျပားကလညး ဤအနးတဝကတြငပင တညထားခၾကေၾကာငး ဆၾကသည။ ရာဇၿဂဟၿမ႕၏အရ႕ေတာငေထာငတြင ရသညဆသျဖင ဤေနရာ၌ပင ျဖစႏငစရာရေသာလညးယေန႔ထ ဗဒၶဘာသာႏင ပတသကေသာ အေထာကအထားမားစြာမေတြ႕ရေသးေပ။ ၁၈၆၁-ခ ေကာကစာဝန ကငနဂဟမ တးေဖာခစဥကမယေတာမာယာႏင ဗဒၶရပထေတာတစဆတ႔က ေတြ႕ခၾကရသည။ အမားစမာဂနးႏင ဟႏၵတ႔ ႏင ပတသကေသာ အေထာကအထားမားသာ ျဖစေလသည။

ကာလသလာ(ေကာကဖာနက)ေတာငဘကၿမ႕အထြက ကားလမးမ လကဝဘကနားေလာကတြင

ခပနကနက စမးေခာငးတစခႏင ေရတခြနငယတစခတ႔မာ ကာလသလာ၏

60

အမတ အသားပငျဖစသည။ ဤေနရာသည ယခ ဆနာေတာငေခၚေသာဣသဂလ ေတာငေျခရငးနားတြငရေၾကာငး မတတမးမားအားလးက တညတညးေဖာျပၾကသည။ အသငဝကလ မမကယက အဆးစရငေတာမရန ႀကးစားခေသာေနရာ၊ အသငမဟာေမာဂၢလနအား ခးသားမား (ဗဒၶသာသနာေတာအားလႀကကမား ၾကညညၾကသညက မရႈ႕စမေသာ ဒ႒မား၏ ေစခငးခကျဖင)သတျဖတခေသာ ေနရာလညးျဖစသည။ ဤအနးရ အပပတစခမာ မလကရခသည အထမးအမတ ေစတတစဆ ျဖစေကာငး ျဖစႏငသည။

ဣႏၵသာလဂရာဇၿဂဟရ နာမညႀကး ၾကညရႈ႕ေလလာစရာ ေနရာတစချဖစသည။

ေရးေခတ ဘရားဖးမား သြားေရာကေလရၾကေသာလညး ယခေရာကေပါကသမရေတာသည ေနရာတစခလညးျဖစသည။ နတတ႔သနငး သၾကားမငးကေမးေလာကသညျပနာ ၇-ရပတ႔က ဘရားရင အေျဖႏငတကြ သကပဉာသတတြင လာရရာ၊ ယငးသတက ေဟာခသညေနရာလညး ျဖစသည။ သၾကားမငးေမးခြနးမားက အနးရ ေကကဖာတစခတြင ေရးထြငးလကရေၾကာငးဖာဟယနေရာ ဟယငဆငကပါ ေဖာျပခၾကေသာလညး ယငးက ယေန႔တငမေတြ႕ရေသးေပ။ ပနခာနာျမစေပၚရ ေရကာတာ တစခ၏ အေနာကဘက၊ဂဇၩကဋ ေတာငတနး၏ အေရ႕စြန ေတာငဘကေျခရငး (ေတာငၾကား) တြငတညရသည။ ဂတညရရာ ေတာငေစာငးေပၚမ လပေသာ ျမငကြငးမားကရႈျမငႏငသည။ မတာ ၂ဝ-(သ႔) ၃ဝ-အထနကေသာ ဂထြကဝနားတြငေကာကမာသားက ေလကားထကအရာမား ေဖာထားသည။ ဗဒၶသညဤေနရာေတာသ႔ ပရတသတႏင ကငးကငးရငးရငး ကနးလေတာမသျဖငၾကြေတာ မလာချခငး ျဖစေကာငးျဖစႏငသည။

မဂဒါဝဏ။(Sarnath)မဂဒါဝဏ- မဂဒါယ-ဆာရနာသ ဆေသာ ေဝါဟာရမားမာ သမငတ႔က

ေဘးမေပးသညေနရာ၊ သမငတ႔၏ ကးကြယအားထားရာ ေနရာဟ၍ အဓပၸါယတေဝါဟာရ မားပငျဖစၾကသည။ ဘရာသခငသည ဓမၼစၾကာသတနႏင အနတ

61

လကၡဏ သတနတ႔က ေဟာေတာမ၍ ပဥၥဝဂၢ ၅-ဥးတ႔ ရဟႏာျဖစခၾကသည။ယသေဌးသားႏင အေပါငးအပါ ၅၄-ဥးတ႔လညး ဝါတြငးမာပင ရဟႏာျဖစခၾကသည။ သ႔ျဖငဝါကၽြတေသာအခါ ရဟႏာ အပါး ၆ဝ-ျဖစလာၿပးေဒသအသးသးသ႔ သာသနာျပခရးစတင ပ႔လႊတေတာမခသည။ ပထမဝါကပေတာမခၿပး ေနာကထက ဝါမဆျဖစခေသာလညး ၃-ႀကမခန႔ ျပနလညၾကြေရာကေတာမခသည။ ဤ၌ဓမၼစၾကာႏင အနတလကၡဏသတေတာမားအျပငတျခားသတနအမားအျပားကလညး ေဟာေတာမခသည။ နႏၵယသေဌး ေကာငးေတာ ေဆာကလပလႉဒါနးခၿပး အေသာက ေခတတြငလညး အလားတေကာငးေတာမား ေဆာကခမညမာ ေသခာသည။ ေအဒ ၅ ႏင ၆-ရာစမားတြငရဟနးေတာမားျဖင စညကားလကရေၾကာငး တရတမတတမးမားက ေဖာျပၾကသည။ ေအဒ ၁၁၃၆-တြင ကမာရေဒဝက ေကာငးသစေဆာကလပ လႉဒါနးခေၾကာငး မတတမးအရ ထအခနထမဂဒါဝဏ၏ အ ေျခအအေနမာ ေကာငးတနးပငဟ မနးဆႏငသည။ ၁၁၉၄-တြငမာမြတဂရ၏ စစတပျဖင ကးေကာတကခကမႈေၾကာင ေကာငး ကနဘရားမား ၿဖဖကခခရသည။ ရဟနးေတာအမားစမာ အသတခၾကရၿပး တခ႕မာ တဗကသ႔ ထြကေျပး လြတေျမာကခၾကသည။ ထအခနမသည ႏစေပါငး ၈ဝဝ နးပါးခန႔ၾကာေအာင မဂဒါဝဏသညေတာခမားေအာကတြင ေမေပာကခေနခရသည။ ၁၈၁၅-တြင ကာနယမကကငဇက၎၊ ၁၈၃၄-တြင ဆာအလကဇႏၵားကငနငဟမက၎ စနစတကတးေဖာခၾကသည။ သ႔တင ဒြန႔ကန တတားေအာကတြင မဂဒါဝဏမရသညရပပြားေတာ ၅ဝ-ခန႔ ျမတႏခလကရေသးသည။ ၁၈၅၁-ခတြင ေမဂာတတးကဆကလကတးေဖာၿပး ဓမၼပါလ (အနာဂါရက) ကမဂဒါဝဏက ကမၻာက စတဝငစားလာေအာငႏင ရဟနးေတာမား အၿမသ တငးသးႏငေအာင ႀကေဆာငခသည။

အေသာက ေကာကစာတငနႏၵယေကာငးေတာရာ အေနာကဘကနားတြင ကပလက တညရသည။

တရားဥး ဓမၼစၾကာ ေဟာရာဌာနက ညြနးျပချခငး အထမးအမတ ျဖစႏငေသာလညး၊ ယခေတြ႕ရသမ ေကာကစာတြင ထအေၾကာငးက မေဖာျပခေပ။ကးပေပာကဆးေနသည ေကာကစာတင၏ အေပၚပငးတြင ဤအခက ပါဝင

62

သြားျခငးလညး ျဖစႏငသည။ မလေကာကစာတငမာ အျမင ၇ဝ-ေပခန႔ရသညဟဆသည။ ယခေတြ႕ရေသာ ေကာကစာတင ထပတြင ျခေသၤပေခါငးပငး ပါရသညဟဆသည။ လ႕စညးကမးႏင ရဟနးစညးကမးမားထမအေရးႀကးေသာ သဃာသငးခြမႈ ကသ႔ေသာ ျပစမႈအတြက ႀကးေလးေသာျပစဒဏက ေဖာျပထားၿပး လမားဥပသေန႔တြင ဥပသေစာငရန မသာပါဝငသည။

မလ ဂႏၶကဋပထမဝါ ကာလအတြငး ဘရားရငကယေတာတင သတငးသးေတာမခရာ

ေနရာေတာျဖစ၍ မလဂႏၶကဋဟ ေခၚတြငသည။ နႏၵယသေဌး ေကာငးေတာအေနာကဘကျခမး အစြနဆးေလာကတြငရသည။ မလက န႔သာသစသားမားျဖငေဆာကလပခၿပး ေနာကပငး ေခတမားတြင တးခ႕မြမးမျခငးမားက လပလာခၾကသည။ ဟယငဆန ေရာကခစဥက“ႀကးကယခန႔နားေသာ ၿခဝငးႀကးထတြငေပ ၂ဝဝ-ခန႔ျမငမားၿပး ေခါငမးေပၚတြင သရကသးပ ေရႊေရာငေခါငမးပါရသည။အတခ (ဖနပ) ႏင ေလကားထစမားမာ ေကာကသားျဖငျပလပထားသည။ေမာစငႏင အတြငးလႈငနရမားကမ အတျဖငျပလပထားသည။ အဆပါ လႈငနရမားတြင ေလးေထာငေကာငးငယပါရၿပး ယငးေနရာမားတြင ဘရားေရႊဆငးတေတာ တစဆစပါရသည။ ေကာငးေတာ၏ အလယဗဟတြင ဓမၼစၾကာဘးဝငးက လညေေနဟန ေၾကးဆငးတေတာႀကး တစဆပါရသည။ ၎သည သကေတာထငရား ဘရားရင၏ အရြယအစား အတငးပငျဖစသညဟ၍ေဖာျပခသည။

အေသာကေကာကလကရနးမလဂႏၶကဋ၏ အေနာက (ေတာငဘကျခမး) တြင တညရသည အဌတက

အခနးကဥး တစခတြငး ေကာကေစတငယ တစဆအား ေကာကလကရနးမားကာရထားသည။ ယငးက မလကဓမၼရာဇကေစတေတာ၏ ထပတြငတညရခရာမေရႊ႕ေျပာငးခၾကျခငးျဖစသည။ ေကာကလကရနးမား၏အျမငမာ၁.၄၅-မတာျမငၿပး တစမကႏာစမာ ၂.၅၄-မတာ အရညပမာဏရသည။ ေခာမြတေျပငလကေနၿပး အေသာကေခတ၏ ေကာကထြငး အႏပညာ ျမငမားပက ေဖာျပေနသည။

63

ဓမၼရာဇက ေစတေတာအေသာကေကာကစာတင (ဓမၼစကပဝတနသတ ေဟာေတာမသည

ေနရာေတာအား အထမးအမတ ျပချခငးျဖစႏင) ႏင အနးကပဆး တညရေနၿပးအဓက ေစတေတာအျဖစ ေနရာယထားသညက ၾကညျခငးျဖင ယငးမာဓမၼစကသတ ေဟာေတာမခသညေနရာ အစစျဖစေၾကာငး ရငးေနေပသည။ေစတေတာမာ ေပ ၁ဝဝ-ေကာခန႔ ျမငမားေၾကာငး ဟယငဆနက မတတမးတငခသည။ ၁၇၄၉-တြင ေစာဘြား ဂဂတဆငး (JgatSingh) က ေစတေတာႀကးအား ၿဖဖကၿပး ဗာရာဏသေဈး တညေဆာကရာတြင (အဌ ေကာကစသညျဖင လအပသမ) ယငငၿပး အသးျပခေလသည။ ၎ ထသ႔ၿဖဖကစဥက စာေရးထးပါရေသာ ဗဒၶရပပြါးေတာ တစဆအျပင ဓါတေတာၾကတ တစခပါရေသာေကာကေသတာႀကး တစလးတ႔ကလညး ေတြ႕ရခေလသည။ ၾကတတြငပါရေသာ အရးျပာမားက (ထးစအတငး) ဂဂၤါျမစထ ေမာခပစခေလသည။ ေကာကေသတာႀကးမာ ကာလကတားရ အႏၵယျပတက၏ ဖျပြနးေသာ အခနးတစခနးတြငရေနဆျဖစၿပး ၾကတငယမာ ေပာကဆးေနသည။ ႏစအတနၾကာၿပးေနာကမဗဒၶရပပါြးေတာအေၾကာငးက ေကာကစာဝန ကငနဂဟမ ၾကားသလာရသျဖငစာတမးကဖတရႈ႕ခြင ရႏငေအာင ၎အေနျဖင မေလာတမး ၾကးပမးခရာေနာကဆးတြင ေတြ႕ရဖတရႈ႕ခရေပသည။ ရပတေတာမာ တရားေဟာေတာမဟန (ဓမၼစကပဝတန မျဒာ) ျဖစၿပး ေရးထးပါရေသာ စာတမးက ေဖာျပသညမာဘဂၤါလ ဘရငတစပါးက ေစတေတာကမြမးမ ျပငဆငခၿပး မးတငမား၊အလျခယထားေသာ ေခါငးေလာငးမား လႉဒါနးခေၾကာငး ျဖစေလသည။ကငနငဂဟမသည အဆပါ ေကာကေသတာႀကးအားလညး ျပနေလေတြ႕ရခေပသည။

ေကာငးေတာရာ အမတ ၅ျပတကမေန၍ ပရဝဏထသ႔ အဝငလမး၏ လကာဘကနားတြင

တညရေပသည။ ေပ ၁ဝဝ-ေကာခန႔ ကယဝနးၿပးအခနး ၂၈-ခနးပါဝငသည။ဝရနတာက ေထာကခထားေသာ ေကာကတငမားက ယခတင

64

ေတြ႕ျမငေနရဆျဖစၿပး အလယတြင ေရတြငးေဟာငး တစခပါရသည။မစၥတာေသာမတစ၏ မတတမးတြင အဆငသင စားေသာကနငသညဂႏငျပလပထားေသာ ကတမန႔ အၾကြငးအကမားက အေရ႕ေျမာကေထာငအခနးငယ၏ ေထာငတစေနရာတြင ေတြ႕ရၿပး အျခားအခနးတစခတြင ဂႏငဆနေစအခ႕က ေတြ႕ရသညစသညျဖင ေဖာျပထားသည။ ဤအခကမားကၿခၾကညလင ေကာငးေတာပကစးရျခငး ရးရးမေတာတဆ မးေလာငကၽြမးချခငးမဟတဘ အျမစျဖတသတသငေသာ ရနသတစဥးဥး၏ လကခကျဖင မးေလာငကၽြမးခရျခငး ျဖစသညဆသညက ညြနးျပေနသည။

ဓေမၼခ ေစတေတာဓမၼရာဇက ေစတေတာႀကး၏ အေရ႕ဘက စႀကၤ လမးထပတြင

တညရသည။ အနတလကၡဏသတ ေဟာေတာမရာ အထမးအမတ ျဖစဖြယရေလသည။ ဓေမၼခမာ ဓမၼမခပငျဖစၿပး တရားတညးဟေသာ အေၾကာငး (သ႔)တရားတညးဟေသာ ႏႈတခတြငး ဟဆလသည။

ေစတေတာမာ အခငး ၂၈-မတာ (ေပ ၁ဝဝ-နးပါး) ခန႔ကယဝနးၿပး အျမင၃၃-မတာ(ေပ ၁၂ဝ-နးပါး)ခန႔ျမငမားသည။ ေစတေတာ၏ လးပတမာ အေပၚသ႔အနညးငယက႕သြားၿပး ရစမကႏာ ျပလပထားသည။ တစမကႏာစတြင လႈငမခေကာငးငယတစခစပါရၿပး မလက ေရႊဆငးတေတာ တစဆစရခေၾကာငး ဟယငဆငက ေဖာျပခသည။ ေစတေတာ အလယပငးေလာကတြင ေကာကထြငးစညးႀကးေခြ ပတလညရသည။ ယငးတြင ဆြဆထကေခၚ စၾကာပမားပါရၿပးၿမငဆငလပသညယငး၏ အေပၚႏင ေအာကဘက အစြနမားတြင သြယေပာငးပနးရး လကတနးမားရသည ၾကာပနးပမားပါဝငသည။

၁၈၃၄-တြင ကငနငဂဟမ၏တးေဖာ (ေဖာကထြငး) ေလလာမႈအရေစတေတာ၏ ေျမညထပၽြေန၍ အထကသ႔ ၁ဝ-မတာခန႔အထမာ ေကာကစငတးႀကးမား ခညးျဖစၿပး ယငးတ႔က သကြငးမားျဖင တြဆငး ထားသညဟဆသည။ အခနကန လပမး ႀကးစား တးေဖာ ခေသာလညး မညသညဓါတေတာမ မရရခေပ။ ဂပၸတေခတ ေကာကတးမားက ေစတေတာ နရ မကႏာျပငတြငေတြ႕ျမငရေသာလညး ေစတေတာက အေသာကေခတက စတငတညေဆာက

65

ထားချခငးသာျဖစသည။ ဤေစတေတာႀကးအား ၿဖခဖကဆးျခငး မျပခၾကသညအတြက ဂဂကဆငတ႔ကသ႔ေသာ ကးေကာသမားက ေကးဇးတငရေပသည။

ဓမၼစကဇန ေကာငးေတာ (အမတ ၁) ေခၚ ကမာရေဒဝ ေကာငးေတာဘရားဝငး၏ ေျမာကဘက အစြနတေလာကတြင ေနာကဆးလကကန

အပကအစးပႀကးျဖစၿပး ဆာရနာတရ အႀကးမားဆး ဘနးႀကး ေကာငးလညးျဖစသည။ ဤေနရာမ ရရသည ေကာငးမြနစြာ ေရးထးထားေသာစာ(ယချပတကတြငးရ) က ဤေကာငးေတာ ဝနးကငအေၾကာငးက ေဖာျပထားသည။

ကနနးဂ (Kanauj) ဘရင ေဂါဝႏၵစႏၵရ (၁၁၁၄-၁၁၅၄) မာဟႏၵျဖစေသာလညး ၎၏မဘရား ကမာရေဒဝမာ ဗဒၶဘာသာ သကဝငယၾကညသ တစဥးျဖစသည။ ေကာကစာတြင ကမာရေဒဝ၏ ရပပငးႏင စတပငးဆငရာ အရညအခငးမားက ထညသြငးေဖာျပထားသည။ ၎သည ရတနာသးပါးအေပၚ အထးသကဝင ယၾကညၿပး ညတာတကသျဖင ျပညသမားက ၎၏ဂဏျဒပက အထးပင ခကးဖြ႕ဆခၾကသည။

ကမာရေဒဝသည ဤေကာငးေတာက အေသာကေခတမဟ ယဆရေသာသရဓမၼစကဇနေခၚေရးေဟာငး ကကသေရေဆာင ဗဒၶရပပြားေတာႀကး ကနးဝတေတာမရန ေဆာကလပချခငး ျဖစဖြယရေလသည။ တတငးတြငးရ ေကာငးေဆာငစ၏ ေတာငဘကျခမးမာ မတာ ၂ဝ-ခန႔ ရညလားသည။ ယငး၏အေနာကေျမာကဘကတြင ရညလားေသာေျမေအာကဥမင တစခပါရေလသည။မညသည ရညရြယခကျဖင လပခေၾကာငးကမမသရေပ။ ဤပတဝနးကငတဝကသ႔ လမးေလာကထြက ၾကညလင အႏစတထြငးထထားေသာ ေကာကစာတင၂-တင နရတခ႕၏ ေအာကခလႊာႏင လပစြာထြငးထထားေသာ အတထြငးလကရာမားကေတြ႕ျမငရေပမည။ ေဂါဝႏၵစႏၵရ၏ နနးစႏစက ၾကညျခငးျဖငကမာရေဒဝသည ဆာရနာတ၏ ေနာကဆး ေကာငးအမႀကး ျဖစေၾကာငးသႏငေပသည။

66

ေခာကခ႑ ေစတေတာဗာရာဏသ ဆာရာနသ ကားလမးမႀကး၏ လကဝဘကတြငတညရသည။

မဂဒါဝန ဘရားဝငးမေန၍ ၁-ကလမတာ ခန႔သာေဝးသည။ ႀကးမားေသာ ေတာငကနးတစခေပၚတြင ရစေျမာငေမာစင တစခရၿပး ယငးက ယခအခါေခာကခ႑ဟ ေခၚတြငၾကညသည။ တစခထကတစခ ပမေသးငယေသာ အထစ၃-ထစပါ (အတခ) ေပၚတြင ေဆာကထားေသာ ႀကးမားလသည တနေဆာငးႀကးတစချဖစေၾကာငး တးေဖာမႈမားက ေဖာျပသည။ ဟယငဆငက “ေပ ၃ဝဝ-ျမငမားၿပး ေကာကထြငးလကရာမးစျဖင တနဆာဆငထားသည။ ယငး၏အနးရေစတငယတစဆမာ အညာသ ေကာဒ႑ည အမႉးရေသာ ပဥၥဝဂၢတ႔ ဗဒၶျမတစြာအား ခရးဥးႀကရန ျငငးဆနေသာေနရာ အထမးအမတျဖစသည”ဟ ေဖာျပသည။

ေစတပက (ကနး) ေပၚရ ရစေျမာငေမာစငကမ မဂအငပါယာဘရငဟမယြန (Humayun) စစရႈးထြကေျပးရစဥက လာေရာကချခငး အထမးအမတအျဖစ ၁၈၅၅-တြင ၎၏သား အကဘာ ဘရငမငးႀကးက တညေဆာကခသည။

ေရးေဟာငးယဥေကးမႈျပတကဆာရာနသရ ေရးေဟာငးယဥေကးမႈျပတကမာ ႀကးကယခမးနားေသာ

ဗဒၶဘာသာ အႏလကရာမားစေဝးရာ ေနရာတစခပငျဖစသည။ ျပတကဝငလကသညႏင အေသာကေကာကတင ေခါငးပငးက ပထမဆးေတြ႕ရမညျဖစသည။တရားဥး ဓမၼစၾကာေဟာေတာမရာ ေနရာေတာ (မဂဒါဝန)၏ အထမးအမတအျဖစစကထချခငးျဖစသည။ (တျခားကနရေနေသးသည အပငးမားက ဘရားဝငးတစေနရာတြင ျပသထားရာ ယငးက ဤ၌ ျပဆခၿပးျဖစသည။) ျပတကထရဤအပငးသည ၂.၃၁-မတာ ခန႔ျမငမားၿပး အစတအပငး ၃-ခပါဝငသည။ ျခေသၤ၄-ရပစး၊ ဓမၼစၾကာပ အတခႏင အၿမတအစြနး (ၾကာေမာက) တ႔ပါဝငသည။

ဗတဝငး၏ ေဒါငလကပတပတလညတြင လကာရစအတငး ႏြားလားဥဘရပ၊ ျခေသၤရပ ႏင နဂါးရတတ႔ ပါရၿပး ယငးတ႔၏ အၾကားတြငဓမၼစၾကာအဝငးပ ပါရသည။ စကဝငး၏ အလယဗဟ ခကတြင မလက ေၾကးျပားအဖးငယ တစခစ ပါရခ၏။ ဤဗတအထကတြင အရပေလးဘကသ႔ အသးသး

67

ဥးတညၿပး ေဟာကေနဟန ျခေသၤ ၄-စးတ႔သည ဓမၼစၾကာပမား ေပၚတြင ၎တ႔ကယထညမားက တငထားၿပး ေၾကာခငး ပးကပကာ ရပေနၾကသည။ဤျခေသၤမားသည ဗဒၶ၏ သစၥာေလးရပအေပၚ ယၾကညမႈအျပည ေဟာျမြတေတာမျခငး (သဟနာဒ-ျခေသၤေဟာကသ) က ကယစားျပ ေဖာျပသည။

အျခားႏြားလားရပ စသညတ႔အတြကလညး အဓပၸါယဖြငဆခက အမးမးရၾကသည။ ဤေကာကတင၏ လကဝဘကတြင အႀကးဆး သဒၶတဘရားေလာငးမငးသား၏ ရပပရသည။ ယငးက ေအဒ ၁၂၃-ကသနေခတတြင တပဋကဓရဗလမေထရႏင သ႕တပညတ႔မ လႉဒါနးခသည။

အဓကခနးမႀကး၏ လကာဘကနရတြင ေကာၾကားေသာ ဓမၼစၾကာမျဒာဗဒၶရပပြားေတာရသည။ သပၸါယလသည ဤဗဒၶရပပြားေတာအား ၁၉ဝ၄-၅ခႏစက တးေဖာစဥ ဓမၼရာဇက ေစတေတာ၏ ေတာငဘကနား ေလာကတြငေတြ႕ရခရျခငးျဖစသည။ ယငးမာ ေစတတြငး လႈဏမဒမားတြင (မလက)ထားရခသည ရပပြားေတာမား အနကမတစဆ ျဖစဖြယရေလသည။၅-ရာစ ေခတေႏာငးလကရာဟ ခန႔မနးရသည။ ဓမၼစကဝနးက လညလညေတာမဟန မျဒာေတာက တရားဥး ေဟာေတာမျခငးက ကယစားျပလကရသည။ယငးဘးက သမငႏစေကာငတ႔က တစဘကတစခကစ ဝငးရနေနၾကၿပး အတခထကတြင ရဟနး ၅-ပါး (ပဥၥဝဂၢ) တ႔က ေနရာယထားၾကသည။ သမငမာမဂဒါဝန၏ ေနာကခ သေကၤတျဖစၿပး တနညးအားျဖင သမငတ႔သညႏႈညသမေမြ႕ၿပး ႏးၾကားတကၾကြကာ အႏရာယက ရငဆငရာ၌ လငျမနသကသ႔ မမတ႔၏ စတက ထားရ (ေမြးျမ) ရမညက ညႊနးဆေပသည။ ညာလကရအမးသမးႏင ကေလးငယတ႔မာ အလႉရငျဖစႏငေပသည။

ျပတက၏ လကာဘကျခမးတြင ဗဒၶဝင (ျဖစေတာစဥ) မားက စေပါငးသရပေဖာထားသည ရပလးရပၾကြမား ရသည။ ညာဘကနရထပတြငကမာရေဒဝ ေကာကစာက ေတြ႔ႏငသည။ တျခားဗဒၶဘာသာႏင ဟႏၵဘာသာဆငရာ အေထာကအထားမား၊ ယဥေကးမႈအေမြ မားစြာတ႔ကလညး ဤျပတကတြင ေတြ႕ႏငေပသည။ ျပတကက ေသာၾကာေန႔မ အပ ေန႔စဥ နနက-၁ဝ-နာရမညေန ၅နာရထ ဖြငလစထားသည။

68

မလဂႏၶကဋ ဝဟာရဘရားဝငးမေန၍ ဥယာဥကျဖတၿပး အေရ႕ဘကသ႔အနညးငယ

ဆကေလာကသြားလင မလဂႏၶကဋ ေကာငးေတာ (သစ) က ေတြ႕ႏငသည။ယငးက ၁၉၃၁-တြင အနာဂါရက ဓမၼပါလက တညေဆာကခသည။ ယငးသညဗဒၶေဒသနာေတာမား၏ အနႏကယဝနးနကရႈငးမႈက နညးအမးမးျဖင ထငဟပ(ကယစားျပ) ေနေပသည။ ေကာငးေတာအတြက ကနကသည ေငြေၾကးအမားစက ဓမၼပါလ၏ အေမရကန တပညမ (မတေဆြ) ေမရေဖာစတာ (Mr.MaryFoster) က ထညဝငကခခသည။ တနးေဆာငေတာတြငးရ နရပနးခမားက ဂပနပနးခဆရာတစဥးက ေရးဆြခၿပး အဂၤလပ ဗဒၶဘာသာ တစဥးျဖစသည B.L.Brownton ကလႉဒါနးခသည။ စမတေဆာငႏင လပေသာေရ႕တခါးမားကသရလကၤာမ ဗဒၶဘာသာမားက လႉဒါနးခၾကသည။ ၁၉၃၁-ခ ဒဇငဘာလ ၁၁-ရကတြင ျပလပသည မလဂႏၶကဋ ေကာငးေတာ ဖြငပြ အခမးအနားသ႔ဗဒၶဘာသာႏငငမား အားလးနးပါးမ ကယစားလယေတာမား တကေရာကခၾကသည။

မလဂႏၶကဋဝဟာရ၌ ကနးဝပစပယေတာမလကရသည ဓါေတာမားမာဗဒၶဓါတေတာ စစစစမားျဖစေၾကာငး ယၾကညရၿပး တကသလာ (Taxila) ရစတပါငယ တစဆတြငးမ တစဆႏင နာဂဂးကႏၵ (Nagarjuna Konda) မတစဆတ႔က ရရခသည။ ယငးတ႔အား အႏၵယ ဘရငခခပ ေလာဒအာဝင(LordIrwin)က မဟာေဗာဓ အသငးသ႔ ေပးအပခေလသည။

တနေဆာငးေတာ၏ ေနာကဘကရ ေစတငယတစဆမာ အနာဂါရကဓမၼပါလ၏ အရးဂျဖစၿပး၊ တနေဆာငးအဝငလမး လကာဘကတြင မကႏာထားတညတညႏင လကပကၿပး ရပၾကညေနသမာ ဓမၼပါလ၏ ရပထပင ျဖစေလသည။

သာဝတ(Sarvaati)ဗဒၶလကထကေတာက ေကာသလတငး၏ ၿမ႕ေတာျဖစၿပး၊ ရာပတေခၚ

အစရဝတျမစ၏ ကမးပါး၌ တညရသည။ (သဗၺ+အတ=အရာရာတငးကရရႏငျခငး) ဆသညေဝါဟာရမ သာဝတျဖစလာသည။ အမနတကယလညး

69

သာဝတသည ထေခတက မဇၩမေဒသရ အခမးသာဆးႏင နာမညအႀကးဆးၿမ႕ေတာထတြင ထပတနးကပါခသည။ သာဝတတြင ဗဒၶစာေပ၌အမားဆးေနရာယထားေသာ ေဇတဝနေကာငးေတာအျပင ပဗၺာရေကာငးေတာႏငရာဇကာရေကာငးေတာမားလညးရခေသးသည။ ဘရားရငဝါေတာ၂၄-ဝါတငတငသတငးသးေတာမခေသာ ေဇတဝနေကာငးေတာသည သာဝတပကစး တမေကာၿပးေနာကတြငလညး အေရးပါေသာ ဗဒၶဌာနတစခအျဖစ ဆကလကတညရေနခသည။ ဖာဟယန မတတမးအရ အလႉပြမ မးေၾကာငဘ ၇-ဆငပါေသာ ဂႏၶကဋေကာငးေတာ ျပာကခရသညဟဆသည။ ေကာငးေတာအတြငးကနးဝပေတာမသည န႔သာ ဆငးတေတာမာမ တစတရာ မးေလာငကၽြမး၊ထခကမႈမရဘ အေရ႕ဘကေကာငးငယအတြငး အၾသဖြယ ျပနလည ေတြ႕ရခရသည။ သ႔ျဖငေကာငးေတာက မလေနရာတြငပင ျပနလညတညေဆာကၿပးအဆပါ ဆငးတေတာက ျပနလညေရႊ႕ေျပာငး ကးကြယခၾကသည။

ဟယငဆင လာေရာကစဥတြငမ သာဝတႏင ေဇတဝနတ႔မာ ေျခာကကပၿပး အပာကအစးပ သကသကမသာ ျဖစေနေလၿပ၊ အတခမသာ ၾကြငးကနေတာကည။ သ႔ရာတြင ေရးေဟာငးေလလာမႈမားအရ ဟယငဆင လာေရာကၿပးေနာက မၾကာခငမာပငေဇတဝနရ ေကာငးေတာမား အားလးက ျပနလညတညေဆာကခၿပး ၁၂-ရာစတငေအာင ဆကလကဖြ႕ၿဖးေနခသညဟ ဆသည။ယငးေနာကပငးတြငမ လသကငးမၿပး ေတာၿခပတေပါငးတ႕ လႊမးသြားချခငးျဖစသည။

၁၈၆၃-ခႏစက ေဇတဝန (Saheth) ႏင သာဝတ (Maheth) တ႔ကကငနဂဟမကတးေဖာခရာ ယငး၏ ေဖာထတခကမားက ခငမာေစေသာေကာကစာမားေတြ႕ရခရသည။ ၁၈၇၆-ခႏစတြင အနညးငယတးခ႕တးေဖာခၿပးယငးေနာကတြင ၆-ႀကမခန႔ တးေဖာခၿပးျဖစသည။ ေနာကဆးအႀကမက ၁၉၈ဝ-တြင ဂပနေရးေဟာငးပညာရငမားက ျပလပခၾကသည။

ဗဒၶေခတက ရစမငးပယကယၿပး၊ ယခ ၄၅၂.၂ မတာx၁၅၂.၄ မတာကယဝနးသည ေကာငးေတာဝငးအတြငး ဘရားရင သတငးသးသည ကဋ ၄-လး(ေကာငးေဆာင ၄ ေဆာင) ရသည။ ေဇတဝနေကာငးေတာမားက အေသာကမငးႀကးက ျပျပငခၿပး ေနာကပငးတြင ၂-ႀကမခန႔ ျပျပငခၾကၿပး ေနာကဆး

70

၁၁၃ဝ-တြင ကေနာဇဘရင မဘရားေခါငးႀကး ကမာရေဒဝက ျပျပငခသည။ယချမငေတြ႔ေနရေသာ အတျမစမားမာ ၅-ရာစႏင ၁၂-ရာစ မားကလကရာမားသာျဖစၾကသည။ ဂႏၶကဋ၌ ျမတစြာဘရား ကနးစကေတာမရာေညာငေစာငးေတာအတခ အလား ၂၇-ေတာင x အန ၁၇-ေတာငရသည။ ဤေကာငးေဆာင နပတ (၂) (ဂႏၶကဋမာ) မာ ျမတစြာဘရားရင အၿမ ကနးစကေတာမရာ တနညး မစြန႔လႊတရာ အဝဇဟတဌာနလညး ျဖစသည။

ေကာငးေဆာင(၁)၊ ကေရရကဋေကာငးဝငး၏ ေျမာကဘကစြနးတြငရၿပး ေကာငးဝငးတစခလးတြင

အႀကးမားဆး အေဆာငျဖစသည။ ယငးက ၁ဝ ရာစအတြငး တညေဆာကခပရသည။ ဝငေပါကမာ အေရ႕ဘကတြငရၿပး ေကာကတင ၄-တငပါရသည ခနးမတစခ ပါရသည။ အခနး ၃၅-ခနး ပါရၿပး အလယတြင တနေဆာငး တစေဆာငပါရသည။ မးေလာငကၽြမး၍ ပကစးခရပေပၚသည။

ေကာငးေဆာင(၃) ေကာသမ ၻကဋ ။ (ႀက႕ပင)အာနႏၵာေဗာဓပင၏ ေျမာကဘကအဝငလမး လကဝဘကတြငရသည။

မလက သကငယမးထားသည သစသား ေကာငးငယျဖစၿပး ေနာကပငးတြငမအတအေဆာကအဥးျဖစလာခသည။ ယချမငေတြ႕ရေသာ အစားထးအပျမစမာ၁၈x၁၉-ေပခန႔ကယသည။ ၁၈၆၃-တြင ကငနငဂဟမ တးေဖာစဥ ပနးႏေရာငသေကာကျဖင ထလပထားသည ဘရားေလာငး ရပထတစဆ ေတြ႕ရခသည။အမားစပကစးေနၿပျဖစသည ရပထေတာမ စာအရ ဤရပထေတာက (ကသနေခတ) ရဟနးေတာ ဗလက လႉဒါနးခသညဟ သရသည။ ရပထေတာသညယခအခါ ကာလကတား ျပတကတြငရသည။ ဟယငဆငက ေဇတဝနေကာငးေတာဝငး အတြငးတြင မပကမစးဘရေနေသးေသာ တစခတညးေသာအေဆာက အအျဖစသည ေကာသမၻကဋႏင ရပထေတာႀကးတ႔က ျမငေတြ႕ခရသညဟ ဆသည။ ေရ႕အနားတြငရေနသည ပနးတင (အတ) ခမာဘရားရငအေညာငးေျပ လမးေလာကေတာမသည (ညေနပငးမားတြင အေေညာငးေျပ)ေနရာက ေႏာငးေခတ လမားက အသအမတထား ျခငးျဖစေလသည။

71

ေကာငးေဆာင(၉) သကလညဂါရကဋ၊ (အငၾကငးပင)အဝငလမးမ ပထမဆး လကဝဘကလမးခြ၏ ထပတြင တညရသည။

အခနး ၂၁-ခနးႏင အနးတြင ေရတြငးတစတြငး ပါရသည။ ၆-ရာစတြင ပထမအႀကမ ေဆာကခၿပး ၁၁/၁၂-ရာစတြင မလပႏၷကအတငး ျပနေဆာကခၾကသည။အဝေလာကေတသြာရ (ရပထ ၈/၉ ရာစ) အပခြက ဘရားတစဆ (၅/၆-ရာစ)မထရာလကရာ ေကာကန ကေဝရရပထႏင ဗဒၶဂါယာ ဝနးကငတြင ေတြ႕ရေသာေကာကမျဖင လပသည အၿပးမသတ ရေသးေသာ လကရာမားက ေတြ႕ရသည။ကမာရေဒဝ၏ ၾကငယာေတာ ကေနာဇဘရင ေၾကးျပားစာကလညး ေတြ႕ရၿပးပတဝနးကငရြာ ၆-ရြာမ ဘ႑ာေငြတ႔က ထစဥက ေကာငးထငဆရာေတာဗဒၶဘတရ ဘကၡအား လႉဒါနးေၾကာငး ေဖာျပထားသည။

အာနႏၵာ ေဗာဓပငႀကးအဝငလမး၏ လကာဘကအေကြ႕နားတြင တညရသည။ အတခမာ

အထပထပေလာငးထားသည။ ဇာတေတာလာ အေထာကထားအရ ဗဒၶအားဖးေမာပေဇာရန ေဇတဝနေကာငးေတာသ႔ လာေရာကၾကသမားသည(အေၾကာငးမညညႊတ၍) ဗဒၶအား ဖးေမာခြင မရၾကသညအခါ ပနး၊ န႔သာစသညလႉဒါနးပေဇာရာမားက ဂႏၶကဋ၏ တခါးမခဝတြင စပ၍ထားခ တကၾကသည။ဤအေၾကာငးစက ၾကားသရသျဖင အနာထပဏသေဌးက ဗဒၶအား ဖးေမာခြငမႀကသညအခါ လအမားပေဇာႏငရန နညးက ေလာကထားရာ ေဗာဓပငစကပး၍ ပေဇာႏငေၾကာငး ခြငျပေတာမသည။ သ႔ျဖင ဗဒၶဂါယာရ ပငမမဟာေဗာဓပငမမးေစက ယၿပး အရငအာနႏၵာကယတင စကပးခ၍ အာနႏၵာေဗာဓပငဟ ျဖစလာေလသည။ သ႔ရာတြင ႏစေထာငႏငခ၍ ေတာတကေနခေသာ ဤေနရာ တစဝကတြင မညသညေနရာ၌ ေဗာဓပငရခေၾကာငးေရးေဟာငး အေထာကထား တစတရာ ေဖာျပခကလညး မရသျဖင မလေနရာမာမားစြာစဥးစားဖြယ ျဖစေလသည။ ဇာတေတာက ေကာငးတခါးမ အနး စကပးခသညဟ ေဖာျပသျဖင ယချမနမာေကာငး အနးအပါးေလာကတြင ျဖစႏငေပသည။

72

ေရတြငးေဇတဝနႏင သာဝတအၾကား ကားလမးမ ေပၚတြငရၿပး ၾကားျဖတ

တတားတစချဖင ေရကနက ျဖတသြားရသည။ ဥဒါနးပါဠေတာအရ ဗဒၶဆြမးခၾကြလာေတာမစဥ ဤေနရာအေရာကတြင ငါးဖမးေနၾကေသာ ကေလးအပတစအပႏင ေတြ႕ဆ ရသျဖင ရပေတာမၿပး ညငသာ၍ ပညာပါေသာေမးခြနးတစခက ေမးေတာမသည။ မငးတ႔ မမအသားနာရမာက ႀကကရ႕လား။မႀကကေၾကာငး ကေလးမားက ျပနေျဖၾကရာ၊ မမနာရမာက မႀကကလငသတပါးတ႔အားလညး မနာကငေစသငေၾကာငး စသညျဖင ေဟာေတာမခသညေနရာျဖစသည။

ေဇတဝနေရတြငးဗဒၶသည ဆြမးခ အျပနတြင ဤေရတြငးအနးက အငးပဥေပၚတြင

ေျခေဆးေတာမရငး ဒလဘရချခငးတရား ငါးမးက လကလြတမခၾကရန မေမမေလာရၾကရန ေန႔စဥၾသဝါဒေပး ေဟာျမြတေတာမခသည။ ၎သည ဂႏၶကဋေရ႕၌ ရသည။

သာဝတၿမ႕ေတာေဟာငးလမး၏ ေျမာကဘက ခပလမးလမးတြင သာဝတ ( ေရးေဟာငး)

ၿမ႕ေတာရသည။ ၿမ႕ရးမာ လျခမးပစရၿပး ၅-ကလမတာ ခန႔ရညလားသည။ယခငက အစရဝတျမစသည ၿမ႕ရး၏ လျခမးေကြ႕ အတြငးနားကပၿပး စးဆငးေနခသည။ ယခမ ေျမာကဘက တစကလမတာခြခန႔ အကြာသ႔ ျမစေၾကာငးေျပာငးသြားသည။ ၿမ႕ေတာ၏ အဓက တခါးမာ ၿမ႕ရးက ခးျဖတသြားသညကားလမး၏ လကဝဘကအနးရ အေပါကပငျဖစသည။ ကားလမးအတငးခပလမးလမးေလာကသြားလငႀကးမားသည အတအေဆာကအပက ႏစခကေတြ႕ႏငသည။ ပထမ အေဆာကအအက ယခအခါ ပါကစကဋ (pakikuti)ဟေခၚၿပး ဒတယမာ ကစကးကဋ (Ka-chikuti) ေခၚသည။ ႏစခလးမာမလက(ေစတ) တနေဆာငးမားျဖစခၿပး ေနာကပငးေခတမားတြင တျခားကစၥမား

73

အတြကျပန၍ ပစထတ တညေဆာကခၾကျခငး ျဖစႏငသည။ မးရာသဆလငပါကစကဋထပမေန၍ ေဟမဝႏာေတာငတနးႀကး၏ အလက ေငးေမာၾကညႏငသည။

ပဗၺာရေကာငးၿမေတာ၏ ေရ႕ဘက ၁-ကလမတာခန႔တြင တညရသည။ ဝသာခါ

ဒါယကာမႀကးက ေကာငး၌ ေမကနရစေသာ မဟလတာတနဆာက ၉-ကေဋျဖငမမကယတင တနဖးျဖတ၍ဝယယၿပး ေရာငးရေသာေငြျဖင ေဆာကလပခသညအေရ႕ဘကေကာငးေတာ (ပဗၺာရာမ) ျဖစသည။ အစရဝတျမစေရတကစားသြားသျဖင ေကာငးေတာရာမာ ျမစထ၌ မငဝကခန႔ ေသာငထြနးလကရသည။ (ကနဒဘာရ ဟႏၵရြာဟလညး ဆၾကသည။

သရကျဖကနး (အရာဂား)သာဝတေရာကခါနး ကားလမးေဘး လကဝဘကရ ေတာငကနးငယ

တစလးေပၚတြင အေသာကမငးႀကးက ယမကပါဋဟာရယာ အထမးအမတေစတငယ တညခသညဟဆသည။ ယခအခါ ၎၏ အစအနမကသာေတြ႕ရေတာသည။ ဒဠတ႔အား ႏမနငး၍ ေရမးအစစေသာ တနခးေတာမားကျပေတာမၿပး အဘဓမၼာ တရားေတာကေဟာၾကားရန တာဝတ သာသ႔ ၾကြေရာကေတာမရာ ေနရာေတာျဖစသည။

ေဒဝဒတေဇတဝနေကာငးေတာ၏ အေရ႕ဘကကားလမးေဘးရ ေရကနေနရာ

ေဟာငးက ဝႏၵာဆာရ ဟေခၚသည။ အရငေဒဝဒတအား ေျမမခရာေနရာျဖစသည။

74

စဥၥမာနေဇတဝနေကာငး၏ ထပ အျပငဘက တစေနရာတြင ေျမမခေၾကာငး

ဗဒၶဝငအဆရသည။ ေဒဝဒတကနႏင မနးမေဝး ကနေဟာငးပကတစခပငျဖစသည။

ကသနာရ (Kushinagar)ကသနာဂါရ

ဘရားရင ပရနဗၺာနစဝငေတာမရာ မလာငမငးတ႔၏ ၿမ႕ေတာ ကသနာရကား ယခအခါ အႏၵယႏငင ဥတရပရာေဒရျပညနယ ေဒဝါရယာ ခရငတြငးရကဆနာဂါရေခၚ ရြာငယပငျဖစသည။ ကာဆယာၿမ႕ႏင ၅-ကလမတာခန႔ ကြာေဝးသည။

ဘရားရင ေလာငးစကေတာမရာ ေကာငးေတာမဟာပရနဗၺာန ေစတေတာႏင ေရ႕ေနာကတစပတညး တညရသည။

၁၈၇၆-တြင အႏၵယေကာကစာဌာနမ ကငနငဂဟမ၏ လကေထာက Carlleyleက ကသနာရ၌ တးေဖာမႈမားက ျပလပခရာ ေရးေဟာငးပစၥညး မးစႏငအတပရနဗၺာနျပေတာမဟန ေလာငးေတာမ ေျမသား ဗဒၶဆငးတေတာႀကး တစဆကေတြ႕ရခသည။ ေျခဖဝါးေတာမ ဥးေသာငေတာထ ေပ ၂ဝ၊ ပခးေတာ ၅-ေပ ၆-လကမ ရသည။ ေျမာကသ႔ ဥးေခါငးျပေတာမၿပး အေနာကဘကသ႔ မကႏာမပျဖစသည။ ပလငေတာမာ ၂၃-ေပ ၉-လကမ ရညလားၿပး၊ ၂-ေပ ၁-လကမျမငသည။ ေတြ႕ရစဥက ရပပြါးေတာမာ တစစစကးပလကရခသျဖင ျပနလညဆကစပ မြမးမထားသည။ ဆရာဇဝကပ၊ အာနႏၵာ၊ သဘဒၵ၊ သၾကားမငးႏငမာရနတပမားက ဗဒၶဝငျဖစစဥႏင အကက ျဖစေအာင ပလငေတာ ေရ႕မကႏာစာတြင စနစတက ေနရာေပးထလပထားသည။

ပလငေတာ၌ ေတြ႕ရရသည ကမၺညးစာအရ ရပပြားေတာအလႉရငမာမဟာဝဟာရေကာငးေန ဟရဗလဆြာမ ရဟနးေတာျဖစၿပး မထရာျပညသားပညာရင ဒႏၷဆသက ထလပခသညဟ သရသည။ အနညးငယ ကဥးကပသေယာင ထငရေသာ ဤေကာငးေတာအတြငး ပကတ ဝဉာဏခပၿငမးေတာ

75

မဟန ရပပြားေတာႀကးအား ဖးေတြ႕ရလင ပရနဗၺာနျပေတာမခစဥက ဘရားရင၏ရပသြငေတာ အေနအထားက မနးဆ ၾကညည၍ ရႏငသည။ ညးလေသာမကႏာေတာ၊ ဖးၾကြေသာ ပါးေတာႏင ေျခေတာအစ၊ ႏြမးရ ေျပေလာကေသာကေတာေနဟနတ႔က အနးကပဖးေတြ႕ရေသာ ဗဒၶဘာသာဝငတ႔မာ ဘရားရငအား ႏေျမာတသၿပး ဝမးနညးမၾကရသည။ ေအဒ ၅-ရာစ ခန႔က လကရာျဖစႏငေၾကာငး ခန႔မနးၾကသည။

မဟာပရဗၺာန ေစတေတာဘရားရင ပရဗၺာနစေတာမရာ ေနရာတညတညတြင အထမးအမတျပ

တညထားျခငးျဖစသည။ ေကာကစာဌာနမ တးေဖာခစဥ ေစတေတာ၏အလယအထ ထြငးေဖာကရာေဖြခရာ ေၾကးအးႀကးတစလးကေတြ႕ရၿပး အးထ၌အဖးတနပစၥညး မားစြာပါဝငသညဟဆသည။ (ယခအခါ အႏၵယျပတကမားတြငျပသထားလကရသည။ မညသညျပတကတြင မညသညပစၥညးမားရေၾကာငးကား မသရေပ။) ဂပၸတေခတ ဒဂၤါးျပားမားႏငအတ ေၾကးပရပကတစဆလညးပါရရာ သကဋဘာသာျဖင ပဋစၥသမပၸါဒ ပါဠက ေရးထးထားသည။ဟရဗလဆြာမ၏ ေကာငးမႈျဖစေၾကာငး သရသည။ ဟယငဆင ေရာကလာစဥကေစတေတာအား ဖးေတြ႕ခရေၾကာငး မတတမးတငခသည။ ၁၉၁၂ တြင ဟသၤာတမ အေရးပငမငး ဥးဘးကး ျပနလညျပငဆင ခသည။ ၁၉၂၇-တြင ထးေတာတငခသည။ ထးေတာတနဘး ၁၁,၁ဝဝ ရပး ဟသရသည။

ေကာငးတာရာ အပျမစခမားေစတေတာ၏ အေနာကဘကတြင အတခႀကးမားရၿပး ေတာငဘကတြင

ရဟႏ ာဓါတေတာဌာပနာသည ေစတငယမားက ေတြ႕ႏငသည။

အဂၤါရေစတေခၚ မကဋဗႏၶနမဟာပရနဗၺာနေစတေတာမ အေရ႕ေတာငဘက ခပယြနးယြနးတြငတညရ

သည။ ကားလမးအတငး အနညးငယလမး ေလာကရျဖင ေရာကႏငသည။ဘရားရငအား အထြဋအထပ ရေသမႈျပသည အေနျဖင မလမငးတ႔သည

76

၎တ႔၏ ဘသကခယရာ (မကဋ-ဥးေသာင ဗဒၶန-ထးဖြ႕မႈျပရာ) ေနရာသ႔ထတေဆာငယလာခၾကသည။ ဤေနရာ၌ ျပငဆငထားရသည န႔သာထငးပေပၚတြင ၇-ရကခန႔ စေနေတာမၿပးမ အေလာငးေတာအား ေတေဇာဓာတေလာငကၽြမးေတာမခသည။ ေဒသခမားက ရာမာဘာရဟ ေခၚၾကသည။ ဟႏၶရာမ ဘရားက မဖရားသတာက စြန႔ပစထားခစဥ သားဖြားရာ မးလရာမကနရစေသာ မးေသြးမား ရရသညဟ ၎တ႔က ဆၾကသည။ အမနမာယငးသည ေတေဇာဓာတေလာငရာမ ၾကြငးကနရစေသာ မးေသြးမားသာျဖစဖြယရသည။

မာထဂဝ တနေဆာငးေတာေရးေဟာငးဌာန ကသနာရ ပနးၿခမထြကၿပး ကားလမးေကြ႕ ေတာငဘက

ထပသ႔ ဖဆငးလကလင ေခတသစလကရာ တနေဆာငးငယ တစေဆာငကေတြ႕ႏငသည။ ယငးက ျမနမာႏငငမ ဟသၤာတၿမ႕ အေရးပငမငး ဥးဘးကး ႏင၎၏ဇနးမား၊ ညမမားက လႉဒါနးချခငးျဖစသည။ အေဆာငငယထတြင ဘမဖမျဒာ ရပပြားေတာႀကးတစဆ ကနးဝပေတာမလကရသည။ ကသနာရတးေဖာစဥက ၂- ပငးကးလက ေတြ႕ရခရသည။

ဘရားရင ပါဝါမ ကသနာရသ႔ ၾကြေတာမလာစဥ ၂၅-ႀကမေျမာကနားေနေတာမခေသာ ေနရာ (သ႔) ေနာကဆး ေရၾကညေတာ ဘနးေပးေတာမခသည ေနရာျဖစသညဟ ယဆၾကသည။

သကၤ နဂရျပည။(Sankassa)၇-ဝါေျမာက ဝါကၽြတလျပညေန႔တြင အဘဓမၼာ တရားေတာက တာဝတ

သာ နတျပည၌ ေဟာၿပး၍ ျပနလညၾကြျမနးေတာမေသာအခါ ဤေနရာေတာသကဆငးေတာမခသည။ ဗဒၶစာေပမား၌ ေဖာျပခကအရ ေရႊ၊ ေငြ၊ ပတျမားေစာငးတနးႀကး သးသြယျဖင နတျဗဟၼာ ပရသတ ၿခရလက ဆငးသကေတာမချခငးျဖစသည။ ဆငးသကေတာမၿပးေသာအခါ ေစာငးတနးသးသြယသညေျမထသ႔ဝငေရာက၍ ေလကားခႏစထစသာေျမေပၚ၌ ကနရစသညဟဆသည။ထအေပၚ၌ သရဓမၼေသာကမငးႀကးက ဉာဏေတာ ၁၆-ေပ ရေသာ ရပပြားေတာ

77

တစဆ တညထားရစခေၾကာငး ဖာဟယန မတတမး၌ ေဖာျပသည။ (သ႔ရာ တြငယေန႔တင ယငး၏ အစအနကမ မေတြ႕ျမငၾကရေသးေပ) ေအဒ ၅-ရာစတြင၎လာေရာကခစဥက ရဟနး, ရဟနးမန႔မ ၁ဝဝဝ-ခန႔ထ ဤေနရာ၌ေတြ႕ျမငခသညဟ ဆသည။ ဤေနရာသည ဘဒၵကမၻာ၌ ပြငေတာမမညဘရားရငတငးႏင သကဆငသျဖင ဘရားရငတငး မစြန႔ေသာ အဝဇဟတေနရာေတာျမတ ၄-ခတြင တစခအပါအဝငလညးျဖစသည။

ယခအခါ ဆကဆာ(Sankisa) ေခၚ ဗဆႏပရရြာမ အေရ႕ဘကနားတြငတညရသည။ ေဒလ ဗာရာဏသ အေဝးေျပး လမးမမေန၍ အနညးငယဝငေရာကလင ေရာကႏငသည။ ရကဟာဗာဒႏင ဖရကာဗာဒဆကသြယထားသည ရထားလမးေပၚရ ပါခန ဘတာမ ၅-မငခန႔ ကြာေဝးသည။ဥတရပရာေဒရ ျပညနယတြင ပါဝငသည။ ဤေနရာ၌ ယခအခါ ႏြားလား ဥဘပ စးမးပါရသည အေသာက ေကာကစာတင တစတငကေတြ႕ရသည။ေကာကတငမ အေရ႕ဘကတြင ႀကးမားေသာ အေဆာကအအေဟာငးႀကးတစခ၏ အတချမငရၿပး အတေလကားငယျဖင တကေရာကႏငသည။ဟႏၵေကာငးႏငတသည ဘရားေကာငးေဆာင ငယထတြင ဗဒၶဆငးတေတာအားဟႏၵနတဘရားႏငမျခား မသပမရပႏငလစြာထားရသည။ ကနးေပၚ၌နရပတလည လႈငမခအေဆာငငယမား ထတြငလညး နတ၊ ဘရား ေကာငးစြာမခြျခားႏငသည ရပထငယမားႏင ကးေၾကေနေသာ ရပထအပငးအစမားကေတြ႕ႏငသည။ (ယခအခါ သကၤ ၌ သရလကၤာဘနးႀကးေကာငးတစေကာငးႏင ျမနမာဘနးႀကးေကာငးတစေကာငး ရလာေနၿပးျဖစသည။)ဟႏၵဆာဒး တစဥးသာ ဘရားဖးမားအား ကနးေပၚတြင ကမကထလပေပးၿပးဘရားေကာငး ထမးသမးရနဟ အေၾကာငးျပကာ အလႉခလက ရသညက ေတြ႕ရသည။

ေဝသာလ။(Vaisali)ေဝသာလမာ လစၦဝမငးမား စေပါငးအပခပသည ဗဒၶေခတ ဒမကေရစ

ႏငင တစချဖစည။ ဗဒၶသည တခါတရတြင လစၦဝတ႔၏ ညညြတၾကပကအတယၾကရန ရဟနးသဃာေတာမားအား သြနသငဆးမေတာ မေလရသည။

78

တစထပႏင တစထပ တစဂါဝတစ ကြာေဝးေသာတတငး ၃-ထပရၿပးတစထပစတြင တခါးတစေပါကစႏင ေမာစငမားပါဝငသည။ ကပေရာဂါမားဆကေရာကခစဥက အသငအာနႏၵာသည ဤတတငး ၃-ထပၾကားတြငပရတေတာ (ရတနသတ) ရြကေပးသျဖင ပေပာကေစခသည။ ေဝသာလျပဒေကာငး (ကဋာဂါရသာလာ) ၌ ဘရားရင သတငးသးေတာမခသည။ေဝသာလအနးရ ေဝဠဝရြာ၌ ေနာကဆး ဝါကပေတာမၿပး အာယသခၤါရလႊတေတာမသည။ ေတဝဇၨသတ၊ ေတဝဇၨဝစၦေဂါတသတ ႏင ရတနသတတ႔ကဤေဝသာလ၌ ေဟာေတာမခသည။ ဗဒၶပရနဗၺာနစေတာမၿပးေနာက ႏစအနညးငယ အတြငးမာပင ေဝသာလသည မာဂဓတငး၏ လကေအာကခ ျဖစသြားခသည။ ဒတယသဂၤါယနာက ေဝသာလရ ဝါဠကာရေကာငးေတာ၌ တငခၾကသည။ ပရနဗၺာနျပေတာမၿပးေနာက ႏစ ၅ဝဝ-အတြငး အေရးပါေသာ ဘရားဖးေနရာေတာျဖစခသည။ ဗဒၶျဖစေတာစဥ၌ အေရးပါလေသာေစ တ(အထမးအမတေနရာေတာ) မားႏင ေဝသာလၿမ႕ေတာ၏ ေကာၾကားမႈတ႔ေၾကာငမျဖစမေန လာေရာကခၾကသည။ ေကာၾကားေသာ ဓါတေတာေစတမားႏငအတဗဒၶ၏သပတေတာ ေစတသညလညး ေဝသာလမာပင ရခသည။ ေအဒ ၂-ရာစတြင ကနသက ဘရငက ေဝသာလက တကခကသမးပကေသာအခါသပတေတာက ၎၏ၿမ႕ေတာ ပကသဝါ (Peshawa) သ႕ ေရႊ႕ယသြားခသည။ေနာကပငး (မဆလငမား ႀကးစးခန) သပတေတာအား ဖကစးခၾကေသာလညးယငးသည ယေန႔တငမေပာကမပက ကနေနရစဆျဖစသည။ အာဖဂနနစၥတနကႏၶရ (Kan-dhara) ရ မဆလငဘရားေကာငးတစခတြင ယေန႔တင ဖးေမာႏငေသးသညဟ သရသည။ ယခအခါ သပတေတာ၏ ေဘးပတလညတြငပါရနဘာသာျဖင စာတခ႕ ေရးထားသညဟလညး သရသည။ ဟယငဆငႏငဖာဟယနတ႔ ေရာကခစဥက ေဝသာလမာ ပကစးၿပး ေတာတကေနသညပတဝနးကငကသာ ေတြ႕ျမငခၾကရသည။ သ႔တင ဘနးႀကးအနညးအကဥးေနထငသည ဘနးႀကးေကာငးတခ႕ကလညး ေတြ႕ခရသညဟ ဆသည။ေဝသာလတးေဖၚမႈမားမ တစမငခန႔ ကယဝနးသည စကဝငးပ ၿမ႕ေတာေဟာငး၊ရစေပျမငသည ၿမ႕ရး၊ ကး၊ လေနအမ အတခမားႏင ကနသညမားသးေသာတဆပတးမားက ေတြ႕ၾကသည။

79

ေဝသာလမ ေျမာကဘက (အေနာကခပယြနးယြနး) ၂-မငခန႔အကြာေဒဝါရးယားသ႔ သြားသည ကားလမး၏ လကဝဘကတြင ေစတႀကးတစဆႏငကပလက အေသာကေကာကစာတင တစတငက ေတြ႕ရသည။ ၂၂-ေပျမငၿပးျခေသၤရပ စးမးပါရသည။ စာေရးထးထားျခငးကား မရေပ။ အေသာကမငးႀကးပါဋလပတမေန၍ လမၺနသ႔ သြားရာ လမးတစေလာကတြင အထမးအမတအျဖစစကထချခငး ျဖစဖြယရေလသည။

ပတနား (Patna)ပါဋလဂါမသည ဗဒၶလကထကေတာက ဂဂၤါျမစကမးပါးရ သာမနရြာငယ

တစခမသာျဖစသည။ သ႔ေသာ ယငးသည မာဂဓတငးႏင ဝဇၨတငးတ႔၏ နယစပျဖတေကာသည ေနရာတြင တညရေနသျဖင အေရးပါလသည။ အဇာတသတသည ေဝသာလျပညက သမးပကႏငေရး စမခကျဖင ဤရြာက ခတပၿမ႕အျဖစတးေျမာင တညေဆာကခသည။ ၿမ႕ေတာ(ခနးမ) ဖြငပြတြင ဘရားရငကယေတာတင ၾကြေရာကၿပး အႏေမာဒနာ ျပေတာမခသည။ ဗဒၶပရနဗၺာနျပေတာမၿပး ႏစ ၁ဝဝ-တြငးမာပင မာဂဓတငး၏ ၿမ႕ေတာျဖစလာခၿပး ပါဋဂါမ(Patali Village) မ (Patali City) ျဖစလာခသည။ (ယခအခါ မလေနရာေဟာငးမာပင တညရဆျဖစေသာ ပတနားၿမ႕က ပါဋလပတဟ နာမညျပနေျပာငးရနဗဟာ ျပညနယ အစးရက အဆျပလကရသည။)

ပါဋလပတသည ဂဂၤါျမစ၏ ေတာငဘကျခမးတေလာက ရညလားစညကားလသည။ ဗဒၶလကထကကတညးက ရလာခေသာ ကကဋာရာမ(ၾကကၿခ) ဥယာဥသည၊ ဘစ ၂၅၃-တြင ဥယာဥအျဖစမ ဘနးႀကးေကာငးအျဖစသ႔ေျပာငးလလာခၿပး အေသာကမငးႀကး၏ လႉဒါနး (ႀကးၾကပ) မႈျဖငတတယ သဂၤါယနာ တငေတာမခသည။ ၎အေသာကာရာမ ေကာငးေတာကအႏၵယ ေရးေဟာငး သေတသနဌာနမ တးေဖာေတြ႕ရ ထားၿပးျဖစသည။နနးေတာရာကကား ယခတင ရာမေတြ႕ေသးေပ။ ဖာဟယနက အေသာကမငးႀကး၏ နနးေတာရာ အပကအစးမားက ၎ကယတင ျမငေတြ႕ခရသညဟဆသည။

80

သဃာ ၇ဝဝ-ေကာမ ေနထငေသာ ေကာငးေတာႀကး ၂ ေကာငးျမငေတြ႕ခရသညဟ ဆသည။

ဗဒၶသည ပရနဗၺာန စေတာမေတာမညႏစတြင ပတနားမ (ေနာကဖးအႀကမအျဖစ) ထြကေတာမခသည။ ထသ႔ ၾကြေတာမခရာ ေနရာေတာအားေဂါတမတတ (Gatama Ford) ဟ ယေန႔တင ေခၚတြငလကရၾကသည။

အေသာကာရာမေကာငးေတာရာ(သ႔)ကမရာဟားရ(Kumrahar)ပါဋလပတ (ယခ ပတနား) ၌ ယေန႔ေခတတြင ဟတပတၾကညရႈ႕

ေလလာစရာ အမားအျပား ကနသငသေလာက မကနေတာေပ။ ေရမးႏငအခငးခငးကြျပားမႈတ႔ေၾကာငး ၿမ႕ပကကနးဆကမညဟ ဘရားရငဗာဒတေတာေပးေတာမခသညအတငးပင ပါဋလပတ၏ သမငးစဥသည တေသြမတမးျဖစပကခပရေလသည။ ၁၉၁၂-၁၃-တးေဖာမႈမားျပလပခစဥက ဂပၸတေခတအတအေဆာကအဥးမားက ေျမႀကးေအာက၌ ျပာလႊာမားဖးအပလကသားေတြ႕ၾကရသည။ တခနကမးေလာငျပာကခရာမ ၾကြငးကနရစဥးမညေရးေဟာငးအေမြ တခ႕သညလညး ေရလႊမးမးမႈေၾကာင ေျမႀကးေအာကတြငေရာကလက ရေနေသးသည။

အေသာကာရာမဟ သထားၾကသည ေကာငးေတာရာႀကးက ယခအခါကမရာဟားရ (Kumrahar) ဟ ေခၚၾကသည။ ေကာငးေတာရာ အတခတခ႕ကတးေဖာေတြ႕ရထားၿပးျဖစသည။ မလေကာငးေတာရာက တးေဖာခရာမယခလကရ ေရကန ျဖစလာရသည။ ေရကနေဘးနားတြင ကးပေနေသာအေသာက ေကာကတငက ေတြ႕ရသည။ ေရကနထတြငလညး ယငးမကးပကနေနခေသာ ေကာကတငငတတ႔ကလညး ေတြ႕ျမငႏငသည။အထကပငး ကးေနေသာ အတခြကရပၾကြမား စသညတ႔က ေကာငးဝငးတစေနရာရ ျပတကငယတစခတြင ျပသထားရသည။ ျပတကငယက ျဖတေကာသြားလင ဂပၸတေခတ ေကာငးေတာရာတစခက ေတြ႕ရၿပး ယငးမရရသညတဆပပါ စာအရ “အာေရာဂ ေကာငးေတာ” ဟ သရသည။

81

ကမရာဟားရ ေရးေဟာငးဌာန ပနးၿခသည ပတနား လမးဆဘတာရမ ၇ကလမတာခန႔ ကြာေဝးၿပး တနလၤာေန႔မအပ ေန႔စဥနနက ၉-နာရမ ညေန ၅-နာရခြအထ ဖြငလစသည။

ပတနား ျပတကအဆငမေျပ မသပမရပႏင မြေျခာကေျခာက အသြငေဆာငေသာလညး

ပတနားျပတကမာ ဗဒၶဘာသာ လကရာေကာငးမား စေဝးရာ ျပတကတစချဖစ၍သြားေရာက ေလလာသငေပသည။ အစေလာကေတသြာရမေတယႏင ဗဒၶရပပြားေတာမားမာ လကရာေျမာက(သပၸါယ)လသည။

ဒတယထပတြင နာမညေကာဆရာႀကး ရာဟလာသကစၥညး တဗကမသယေဆာငလာခေသာ ေကာေဇာမားႏင ေပရပကသညမားက ေတြ႔ႏငသည။၁၉၃ဝ-တြင Kurkihar မ ေတြ႕ရေသာ ေကာၾကားသည ေၾကးထညလကရာမားက အမားဆး ေတြ႕ႏငသည။ နႏၵာ၊ ကမရာဟားရ (အေသာကေကာငးေတာ)၊ ကႏၶာရ၊ ၾသရသႏင အႏၵယေတာငပငး နာဂပတပ တ႔မ ရရသညဗဒၶဘာသာ လကရာမားစြာတ႔ကလညး ျပသထားလကရသည။

ေဗာဓသခ ပရဟတေကာငးတက

အႏၵယ၏ အေရ႕ဘက ၀ငေပါကျဖစ၍ ျမနမာႏငင၏ အေနာကျခမးၿမ႕ေတာဟ

ဆႏငေသာ ကာလကတားၿမ႕ေတာ၊ ပထ၀အေနအထား၊ သမငးေနာကခႏင

လကရသြားလာ၊ ဆကဆေရးမားက ၾကညလင ဤအတငးပငျဖစေနေၾကာငး

ရငးပါသည။ တခနက ပြစားႀကး ရစားရြ ကသ႔ေသာ ရခငကနသညႀကးမား

စးပြါးေရးအေျခစကခရာ၊ ေရးေခတ ျမနမာေကာငးသားမား ပညာေတာသငခရာ၊

ျမနမာႏငငမ ဘရားဖးမအစ ကစၥႀကးငယျဖင ၀ငထြကေရာကေပါကမႈ

အမားဆးေနရာ၊ ဤမေရခေျမခေကာငးေသာ ကာလကတားၿမ႕ေတာတြင

ယေန႔တင မညသည ရခင ဗမာ အေျခခေနထင သဟ၍ မရေသးျခငးသည

82

ျမနမာႏငအတြက အလားအလာေကာငးမဟတေပ။ “အရပေကာငး မရ၍

ငတအေပါငး ခနားခြင မသာခ” ေသာ ဤအေျခအေနေပၚတြင ေဗာဓသခ

ပရဟတေကာငးတကက ကာလကတား တေနရာ၌ တညေထာငခၾက

ျခငးျဖစသည။

ေနာကခသမငး

ဆရာေတာ ေဒါကတာနေႏၵာဘာသ သည၊ ရခငျပညနယ၊ ျမနမာႏငငမ ၁၉၈၇-

ခႏစတြင အႏၵယႏငငသ႔ ပညာေတာသင ေရာကရလာၿပး နာလႏၵာတကသလ၌

ပညာသငခရာ ၄ငးတကသလမ B.A, M.A ႏင Ph.D တနးမားက ေအာငျမငၿပး

ေနာက ဤေဗာဓသခပရဟတ ျမနမာေကာငးတကက ျပညတြငးျပညပ

သာသနာျပ အလေတာျပည ဆရာေတာဘရားႀကး ၏ ကမကထျပမႈျဖင ၁၉၉၆-

ခႏစတြင စတငတညေထာငခသည။ ဗဒၶဘာသာ လငယမားစာေပအသငး

အမညျဖင ေကာငး သားငယ (၂၀)ခန႔ျဖင ပရဟတေကာငးတကငယတခအျဖစ

အစပးခၾကျခငးျဖစၿပး ဆငးရေသာလညး လြတလပေအးခမးေသာ၊

လကလေဖာေရြ၍ အားလးအတြက ေနခငစဖြယျဖစေသာ ခကးရာေနရာတစခ

အျဖစ ရပတညေနလာခသည။ အေစာပငးႏစမားတြငပင ရဟနးငယ

ရငငယမားျဖင ေ၀စညေနခေသာ ေကာငးတကသည စား၀တေနေရးျပနာ

မားက ရငဆငရသညအခါမားလညး ႀကေတြ႔ခရသည။ ယေန႔အေျခအေနအထ

ေရာကေအာင လးပမးခရေသာ ခကခပငပနးျခငး မားအေပၚ သေဘာေပါက၍

စာနာျခငး ရကေရာကညလဒါနးသမား၊ လအားေငြအား၊ အႀကဥာဏအားမားျဖင

ပါ၀ငခၾကသည ရဟနးရငလအားလးတ႔အား ေကာငးတက နာယက

ဆရာေတာမား အေနျဖင အထးေကးဇးတငလကရၾကပါသည။ မမ (ေဒါကတာ

နေႏၵာဘာသ) အေနျဖင အေျခအေနအရ၊ သကဆငသမား၏ တာ၀နေပးမႈျဖင

အားလး၏ကယစား ဤေကာငးတကၾကးအား တာ၀နယထမးသမး၍၊

83

ေကာငးထငဆရာေတာအျဖစ ဆကလကရနးကနလာခရသသာျဖစသည။

ယခထက ပမ တးတက ေကာငးမြနလာေရးသည အားလးဧ၏ပါ၀ငကညမႈ၊

စာနာနားလညမႈႏင အျပသေသာျဖင ပးေပါငး ေဆာငရြတၾကမႈမားေပၚတြင

မားစြာတညမေနပါသည။

ေကာငးတကမေဆာငရြတခ၊ ေဆာငရြတဆ အမး၊ ဘာသာ၊

သာသနာေရးးရာနင ေရးဆကလာထားခကမား….

(၁)ပညာေရး

ေဗာဓသခ မဘမပရဟတစာသငေကာငး

Bodhisukha School (English Medium) ေခၚ ေဗာဓသခပရဟတ

စာသငေကာငးက လမးမေရြး၊ ဘာသာမေရြး၊ ဆငးရသား ကေလးသငယမား

မျဖစမေန ပညာတတေျမာကနငေစရန ဥးတညခကျဖင (၂၀၀၁ ) ခနစတြင

စတငဖြငလစ ခသည။ ထစဥက ေကာငးအပ၊ ေကာငးစား အခမ

ပရဟတေကာငးသားငယ (၂၀) ခန ၊ အျပငမ ေကာငးသားက ၅၀ ခန ၊

ေကာငးဆရာ၊ ဆရာမ ၅ ဥးခန သာရခသည။ ယခအခါတြင ေကာငးဆရာ၊

ဆရာမ (၁၂) ဥးႏင ေကာငးသား၊ ေကာငးသ (၁၈၀) ခန ရျပး၊ မလတနမ ၁၀

တနးအထရသည။ အစးရထမ ၁၀ တနးထ ဖြငလစရန ခြငျပခက

ေလာကထားသည။ ေနာကနစအတြငး ခြငျပခကရလမမညဟ ေမာလငထားပါ

သည။

ပညာေတာသင ေထာကပျခငး

၁၉၉၆ ခနစကတညးကစခေသာ ပညာသင ေထာကပေၾကးေပးျခငး စမခကသည

ေကာငးတကသကတမးနင အမပငျဖစ ခပါသည။ ဤေထာကပေၾကးေပးျခငးျဖင

စာေပတတေျမာကသြားသည စာသငသားတစခ လညး ရေနျပျဖစသည။ တႏစ

84

လငအနညးဆး စာသငသားဆယပါးခန အား နစစဥ လစဥအျမ ေထာကပလာခ

ျခငး ျဖစသည။

အဂၤလပစာ ႏစစဥသငတနးမား

Intensive English Course ဤသငတနးက ႏစစဥႏစတငး မတလႏင

ဧၿပလမားတြင အထးေအာငျမငစြာျပလပၿမျဖစသည။ သငတနးကာလ အနညး

ဆး တစလအတြငး စာသငသားမားသည ဘာသာရပဆငရာ ပ႔ခခကမားက

အငတက အားတက မျဖစမေနလကၾကရသည။ ေကာငးသားမားမာ နာလႏၵာ၊

မဂဓႏင သငသကရစ(ဗာရာဏသ) တကသလတ႔မ ျဖစၾကၿပး အနညးဆး ၄၀မ

၆၀ခန႔အထ တကေရာကၾကသည။ ဆရာမားမာ မမအ၀ငအပါ ကနႏင

၀သာခါေခၚ ပညာရင ဇနးေမာငႏ၊ ယငးတ႔၏ လပေဖာကငဖကမားပင

ျဖစၾကသည။ အနညးဆးဆရာေလးေယာက ပ႔ခေပးၾကသည။ ေကာငး ဆရာ

အေတြ႔အႀကႏစ ၃၀ခန႔စရၾကသည အဂၤလပပညာသည ဆရာမားကယတင

ပ႔ခသည အဂၤလပစာသငတနးျဖစ၍ စာသငသားမားအတြက အလြနတနဖးရ

လေပသည။

အဂၤလပစာ ျဖတလမး၊ အခနတ သငတနးမား

အဂၤလပစာက အခနတအတြငး အေျခခက၍လကေတြ႔အသးခႏငေသာ နညး

တမးက မမျမနမာႏငငတြင ပညာသငယ စဥကာလကတညးက ဆရာႀကး

ဥးေစာလဥး ထတြငအပတတကတ သငယဖးခသည။ မမတ႔ ပညာေရး ေရးေျခ

လမးမား လမးႏငေရးသည အဂၤလပစာကၽြမးကင တတေျမာကမႈေပၚတြငသာ

လး၀မတညေနသညက လကေတြ႔ အေတြ႔အႀကအရ သလာၾကရေသာ ရဟနး

ငယ၊ ရငငယမားသည လကေတြ႔သငေမးမည ဆရာေကာငး၊ အထးသျဖင မခင

ဘာသာစကား ၾကားချဖင သငယခြငရရနမာ ႏငငရပျခား တေနရာတြင

85

မျဖစႏငသေလာကပင၊ ဤလအပခကက ျဖညဆညးေပးနငဖ႔ရန ဤသငတနးက

အလပမားလြနးသညၾကားက ဥးစားေပး၍ ဖြငလစလာခသည။ ယခဆလင

သငတနးသားမား တးတက မားျပားလာသညႏငအမ (၄)ႏစခန႔ သငတနး

အေတြ႔အႀကမားလညးရရလာခေပသည။ မမ၏အေတြ႔အႀကမားက စာသင

သားမားအေပၚ စာသငသားမားစတပါ၀ငစားမႈ၊ ေတာငးဆမႈမားက တ႔ျပနေသာ

အားျဖင အဂၤလပစာလကေတြ႔ေလ ကငအသးခနညး ျပစဆျဖစၿပး၊ သငတနး

သားမားအားလညး လကခပ႔ခေနရဆျဖစသည။

ေဆြးေႏြးပြမား

အဂၤလပစာသငတနးကာလမားအတြငး သငတနးလအပခကအရ ျပလပအပ

ေသာ ေဆြးေႏြးပြမားမာ သကဆငရာ ဆရာ၊ ဆရာမတ ေရြးခယေပးသည

ေခါငးစဥအတငးျဖစျပး၊ အေၾကာငးအရာမးစပါ၀ငသည။ ဗဒၶဓမၼအေပၚ ေခတ

အျမငျဖင သးသပေဆြးေႏြးခကမားပါသလ၊ လကရ လသားအခကအခမားက

ဘာသာေရးနညးျဖင ေျဖရငးနငေရး၊ ဘနးၾကးမား လပနငေသာ လမအကး

ေဆာင လပငနးမား စသည၊ စသညျဖင ကယျပန စြာပါ၀ငသည။ အခါအား

ေလာစြာ အျပငအပ အင၊ ဂ၊ အ၊ သရးမား သ မဟတ အထးလမႈေရးအဖြ ၊

အထးပညာေရးဌာနတစခ မ လာေရာက၍ ေအအငဒအကစ အလပရေဆြးေႏြးပြ၊

ကေလးစတပညာဆငရာ ပ ခေဆြးေႏြးပြႏင အမးသမး စြမးအားျမငေထာကပ

ေရး ေဆြးေႏြးပြမားက လပၾကသညလညးရသည။

86

(၂) လမေရး

ဘရားဖးခရးသညမားအတြက ကညေဆာငရြတေပးျခငး

မမတ ေကာငးတကအေနျဖင ေဆာငရြတေပးေနသည လမႈအကးေဆာင လပ

ငနးမားထတြင ဘရားဖးခရးသညမားအား လကချပး လအပသမ ဧည၀တ

ေကပြနေအာင အကးေဆာငေပးျခငးသည အဓကလပငနးတစခအျဖစပါ၀င

သည။ ေကာငးတကပရ၀ဏကယ၀နး၍ ေလေကာငးေလသန ရျပး၊ ေအးခမး

ဆတျငမျခငးသည အားသာခကျဖစေသာလညး တညးခေဆာငဟ၍ အဆငမ

မတညေဆာကနငေသးျခငးက အားနညးခကျဖစသည။ ဤအတြက ျဖစသည

နညးျဖင အေကာငးဆးျဖစရေအာင ဆရာေတာကယတင ၾကပမတစစဥေပး

လကရပါ၏။ ယခလကရအေနအထားတြင ဘရားဖးမား စတခမးသာ တညးခ၊

နားေနနငေအာင ဧညေဆာငက အျပးသတေဆာကလပဆျဖစျပး၊ လအပသမ

မလစဟငးရေအာင တာ၀နရသဃာေတာမားအားလးမ အတတနငဆး ၾကးစား

လပေဆာငေပးလကရၾကသည။

လနာမားအကးေဆာငရြတျခငး

ၾကးကယခကခသည ေကာကကပ အစားထး ခြစတကသမႈ၊ အသညး

အစားထးကသမႈကသ႔ေသာ နာတာရည အသညး အသနလနာမားႏင ယငးတ႔၏

မသားစမားသည အႏၵယသစြနစားလာေရာကၾကျခငးျဖစသည။ ဘာသာ စကား

အခက အခ၊ အေတြအၾကမရျခငး၊ အသအကၽြမး ကညမညသမရျခငး စသည

အၾကးမားဆးျပနာမားအားလးက မမ(ဆရာေတာ) ကယတင ဥးေဆာငျပး၊

ေကာငးတကတာ၀နရပဂၢလမားမ ၀ငး၀နကညေျဖရငးေပးလကရၾကသည။

မထငမတေသာ လြေခာမတစခ ေၾကာင တစစတစေယာက ဒကၡမေရာကေစရန

အထးသတထားၾကသညၾကားမ “လအမား” တခ ကေတာ ရခေပသညသာ၊

87

သ႔တင အားလးမ အတတနငဆး၊ သတ၊ ပညာထားျပး၊ ေစတနာ၊ ေမတာ

အျပညျဖင စတရည ရညထားျပး လပကငေပးၾကရန ညြနၾကားထားျပး မမ

ကယတင ႀကးၾကပေပး၊ လပေဆာငလကရေပသည။ “ေကာငးတက မလနာမား

အေပၚထားရသည ေစတနာေၾကာင လနာမား၏ ေ၀ဒနာက ထက၀ကမက

သကသာေစရမည”ဟေသာ မက ခမတထားေၾကာငးျဖစရပမားက သကေသခပါ

လမမည။ တခ႕လနာမသားစဆလင ေဆးဖး၀ါးခ အကနအကမားစြာျဖင

လႏငခ ေနထငၾကရၿပး ေနာကတြင ေငြေၾကးအခကအခမားႏငပါ ႀကရသည

အခါမားရေလသည။ ထအေျခအေနမးတြင ေကာငးတက အေနျဖငလညး

ေကာငး၊ ပတ၀နးကင ဘ၀တ လနာမသားစမားမလညးေကာငး လကပက

ထငၾကည မေနၾကဘ ေစတနာအျပညျဖင ၀ငး၀နးကညၾကသညလညး

ရေပသည။ ေဆးကခ နာတာရညလနာမားအတြက ေဗာဓသခ ပရ၀ဏသည

ၿငမးခမးေႏြးေထြးေသာ ကယရပကယရြာႏငမျခား ျဖစလာျခငးအေပၚ မမတ႔အား

လးမ ၀မးသာ၊ ဂဏယၾကသလ ခဏလာေရာကသည ဘရားဖးမားလညး

ၾကညႏးစြာ သာဓေခၚၾကပါသည။ လအပသည မသားစ တညးခေဆာင

တစချဖစေျမာကေအာငလညး “ ေဒၚသတာ ဥးေဆာငသည မဇၥမဂဏ

ဘရားဖးအဖြ႔မ ေစတနာရငမားက စစေပါငး ရပး ၂-သနးခန႔ မတည လဒါနးခ

သျဖင ယခအခါ ေကာငးေကာငးမြနမြန တညးခေနထငနငၾကၿပး ျဖစသည။

လအပခကမားက မမတ႔၏ အေတြ႔အႀကႏင ေစတနာ၊ အားလးေသာ

ေစတနာရငမား၏ ေမတာ၊ သဒၶါ၊ ပညာတ ျဖင ဆကလက၀ငး၀နး ေဆာငရြတ

သြားၾကလင အားလး ယခထကပ၍၊ ပ၍တးတကေကာငးမြနလာမည

သာျဖစပါသည။

88

ေကးလကေဒသ ဖြျဖးေရးလပငနး

ေကးလကေဒသ ဖြ ျဖးေရးလပငနးသည နငငတငး၌ အဓကပဓာနကေသာ

လပငနးျဖစသည။ ေကးလကေဒသ ဖြ ျဖး ေစရနတစတတစေဒသအားျဖင ပါ၀င

ပပးမသည အငအားအၾကးဆး သာသနာျပလပငနးတစခလညးျဖစပါသည။

ယငးက ေကာငးစြာသေဘာေပါကမေသာ မမ (ဆရာေတာ ေဒါကတာ

နေႏၵာဘာသ) သည မမရဒကာ၊ ဒကာမမားက ေကာမတဖြ စညးေပးလက

၂၀၀၉ ခနစက စတငျပး ေကးလကေဒသ ဖြ ျဖးေရးလပငနးမားက လပေဆာင

လကရသည။ ေကးလကေဒသဖြျဖးေရး အဓကလပငနးမာ ဆငးရသ၊

လတနးစားမားအား အတးေငြ အနညးဆး ေခးေငြ ထတေပးျခငးျဖစသည။

ယငးက ကမၻာသးေ၀ါဟာရ အေနျဖင Micro Finance ဟေခၚၾကသည။

ဤလပငနးသည ဆငးရသ၊ ဆငးရသား ပေပာကေရးလပငနးအတြက

အားအေကာငးဆးလကနကျဖစသညဟ ကမၻာက အသအမတ ျပၾကသည။

ယခအခါ မမတ ၏ အဆပါ ေကးလကေဒ သဖြ ျဖးေရးလပငနးမား၌ ေဒသခမား

(၅၀၀၀) ေကာ အဖြ ၀ငအျဖစ ပါ၀ငလကရပါသည။ ဒလပငနးေၾကာင ရြာေပါငး

(၅၀) ခန႔တးတကဖြ ျဖးလာသညကေတြ ျမငေနရျပျဖစပါသည။ ယငးသ တး

တကလာသညႏငအမ ကေလးငယမား အစာအဟာရ ျပည၀စြာ စားသးနင

လာျခငး၊ ေကာငးမနမန တကနငလာျခငး၊ ကနးမာေရးပငးမာလညး ပမေကာငး

မြနလာေၾကာငးေတြ ရပါသည။

အခကႀက ခရးသညမားအား ကညေထာကပျခငး

မမတ ေကာငးတကသည ျမနမာနငငမျဖစေစ၊ ဘဂၤလာေဒရႏင အႏၵယ

အေရေျမာကျခမး ျပနနယမားမျဖစေစ၊ ျဖတသနးသြားလာသမား စဆၾကရာ

ဆမတေနရာတြင တညရသည။ သ႔ေၾကာင လမးစ၊ အဆငအလႊာမေရြးတ

၀ငထြက ေရာကေပါကၾကသည။ လာေရာကသအားလးသည အဆငေျပ

89

ျပညစၾကသမားခညး မဟတၾက။ တခါတရ ၄ငးတ႔ေရး ဆကရဥးမည ခရးစဥ

အတြက လမးစရတအခကအခရသမားလညး မနညးမေနာပါ။ ယငးတ႔သည

တညးခ၊ စားေသာက ခမႈအတြက ထးစဥအတငး တတႏငသမ လဒါနးႏငချခငး

မရေတာသညက စတမေကာငးစြာျဖငပင အခကအခမားက ဖြငေျပာၿပး၊ လကျဖန႔

သြားၾကရသည။ တခ႕ေခးငါးယ၊ ျပနလညပ႔ေပးသရသလ၊ တခ႕လညးတခါမ

မျပနေတာသည အနာဂါမေတြ ျဖစသြားၾကသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ

ေကာငးတကေန ပဂၢလမား အေနျဖငကား ခရးသြားတစဥး၏ အခက အခက ေျဖ

ရငးေပးလကရျခငးအတြက ကာလဒါနေျမာကသညဟ ေကနပ ၾကညႏးႏငၾကပါ

သည။

(၃) သာသနာေရး

တေလာက ၀ဇယသယမၻေစတေတာ တညထားျခငး

ျမနမာႏငင၊ ျပညတြငးျပညပ သာသနာျပ အလေတာျပည ဆရာေတာႀကးအား

အမးထားလက အႏၵယ၊ ျမနမာ၊ စကၤာပ၊ အေမရက၊ ကေနဒါ ႏငငမားမ

တပညဒကာ/ဒကာမမားစေပါငးပါ၀ငခၾကသည။ ေစတေတာအား ၁၉၉၈- ခႏစ၊

ဇႏၷ၀ါရလ (၁၁) ရကေန႔တြင ပထမအႀကမ ထးေတာတငလခၾကၿပး၊ ၂၀၀၆-

ခႏစတြင ဒတယအႀကမ ထးေတာတငလခသည။ ဗဒၶဘာသာဆငရာ ဖးေမာ၊

ဥးခစရာဟ၍ လး၀မရေသးေသာေဒသတြင ထးျခားစြာ ေပၚထြနးလာျခငးျဖစ၍

ရပနး၊ ရပေ၀းမ ေဒသခလထအေနျဖင ယေန႔တင အမားအျပား

၀ငေရာကဖးေမာၾကဆပငျဖစသည။

90

သမသမတျခငး

ေကာငးတက တညေထာငစဥကတညးက သာသနာေတာ၏ အသကသဖြယျဖစေသာ သမတစေဆာင မရမျဖစ လအပေၾကာငး သေဘာေပါကခၾကသည။ဤအတြက ၁၉၉၈- ခႏစ၊ ဇႏၷဝါရလ (၁-၂) ရကေန႔မားတြင ျမနမာႏငငမဆရာေတာ ဥးအဂၤရ(တးေခာငးရြာ၊ ေညာငတးၿမ႕နယ) ဥးေဆာငသညသဃာေတာအေရအတြက (၃၀) ပါးခန႔ျဖင သမတစေဆာင သမတခသည။

ရဟနးခ ရငျပပြမား

သာသနာေရေသာကျမစျဖစေသာ ရငျပ၊ ရဟနးခလပငနးမားက အခါ အားေလာ

စြာ ကငးပျပလပခၾကသည။ ေဒသတခလးတြင တစခတညးေသာ သမတညရရာ

ေကာငးတကျဖစ၍လညး ရပနးရပေ၀းမ ဗဒၶဘာသာမားအားလးသည ရဟနးခ

ကစၥအထေျမာကေရးအတြက မမတ႔ေကာငးတကသ႔ လာေရာကေဆာငရြကၾကစ

ၿမျဖစသည။ ရဟနးျဖစခနတနလက ပစၥညးေလးပါး ဒါယကာ/ဒါယကာမမား

မရသညအခကအခႏင တျခားအခကခရသည ရဟနးေလာငးမားအား ဘရားဖး

ထမျဖစေစ၊ ဒကာ/ဒကာမမားႏင မတဆကေပးၿပး ရဟနးခေပးခသည။

ေလးထပေကာငးေဆာငေတာႀကး စတငတညေဆာကချခငး

(အၿပးမသကႏငေသး)

ဤေလးထပေကာငးေဆာငေတာႀကးက ဧညသညမား စတခမးသာ၊ ကယ

ခမးသာတညးခႏငေရးအတြက အျမနဆး အၿပးသတႏငေအာင ႀကးစားေဆာက

လပေနဆျဖစသည။ ယခႏစအတြငး ဒတယထပက အၿပးသတႏငလမမညဟ

ဆးျဖတထားသည။

91

တရားစခနးမား ဖြငလစေပးချခငး

ျမနမာႏငင၊ ျပညတြငးျပညပသာသနာျပ အလေတာျပညဆရာေတာႀကး

ဥးစးဖြငလစေသာ ၀ပနာရကတ တရားစခနးမားက ၂၀၀၅-ခႏစတြင

ပထမအႀကမႏင၊ ၂၀၀၆-ခႏစတြင ဒတယအႀကမ ကငးပခၿပးျဖစသည။ ေဒသခ

လထမား၏အားေပး ပါ၀ငမႈ၊ ေကာငးတကတာ၀နရပဂၢလမား၏ အားတက

သေရာ ကညလပေဆာငမႈမားေၾကာင ထငသညထက ပမေအာငျမင ခပါသည။

ျပးခသည ၂၀၀၈ ခနစ မတလတြင ရကတတရားစခနးဖြငလစခရာ၊

နငငျခားေယာဂမား တခ႔ တကေရာက အားထတခၾကျပး၊ ေကနပဖြယရာ

ေအာငျမငမႈရခသည။

ဓမၼေရးရာ စာအပစာေပမား ေရးသားထတေ၀ျခငး

“ဗဒၶဓမၼ ေဆြးေႏြးခကမား” စာအပ တစအပတညးကပင ျမနမာနငငမ တစၾကမ၊

အႏၵယမ ၃- ၾကမ ထတေ၀ျဖန ခချပးျဖစ ေသာလညး ပရသတမား၏ ေတာငးဆ

ခကအရ ထပမ ရကနပရန လအပေနဆပငျဖစသည။ ဤၾကမမားစြာတြင အခမ

ဓမၼဒါနအျဖစ ျဖန ခနငချခငးသည ကအားေလာစြာ စာအပအတြက စကထတ

လဒါနးသ ‘ ဓမၼစာေပအလရင’ မား ေပၚထြကနင၍ျဖစျဖစပါသည။ မေပၚထြက

ႏငသညအခါတြငအခေၾကးေငြက ေလာေပါယ၍ျဖစေစ ျဖန ခရေတာမည အလား

အလာျဖစပါသည။ ဤမတငမ အလားတ ျဖန ခခသည မမတ ေကာငးတက၏

ပထမဆးစာအပမာ ‘မဇၹမေၾကးမ’ ေခၚ ဗဒၶဘာသာဘရားေနရာေတာမား သမငး

အကဥး စာအပငယျဖစသည။ ယငးက မမ၏ စကထတမႈျဖင စတတအႀကမ

ေျမာက ထတေ၀လကပါၿပ။ ယခအခါ ဤစာအပ (၂) အပလးက ကြနပတာ

92

စာမကႏာေပၚမာလညး ေလလာဖတရႈႏငၿပးျဖစပါသည၊ ေကာငးတက စတင

တညေထာငခါစ ကတညးက ဓမၼေလာကဂာနယ (အဂၤလပလ) တစေစာငက

လညး ထတေ၀ခေသးသည။ ဤစာေစာငမာ အေၾကာငးအမးမးေၾကာင

ရပထားဆျဖစသည။ ေနာငဆကလကထတေ၀သြားဖ႔ အစအစဥ လညးရပါသည။

တျခားေရးဆ၊ ေရးလတ မားလညးရပါ၏။ အဓကမာထတေ၀ျဖန႔ခႏငဖ႔ အရငး

အႏး အငအား လအပေနျခငးပငျဖစပါသည။

(၄) အနာဂါတ စမကနးမား

(၁) ဗဒၶဂယာေျမျမတမဟာ၌ သာသနာျပ ေကာငးတစေဆာင ေဆာကလပရန။

(၂) ကာလကတား၌ ေဆာကလပဆ ေလးထပေကာငးေဆာင အၿပးသတ

တညေဆာကရန။

(၃) မဘမ အခမပရဟတစာသငေကာငး တးတကကယျပန႔ေရး။

(၄) ေဗာဓသခ အစးရတြဖကစာသငေကာငး ပမတးခ႕လပကငရန။

(၅) ဗဒၶဓမၼႏင စာေပယဥေကးမႈဆငရာ သေတသနလပငနး။

(၆) ႏငငတကာအဆင ဗဒၶဓမၼ ေဆြးေႏြး ဖလယေရးညလာခ။

ေအအငဒအကစက၊ ေကာကကပကသ႔ေသာ နာတာရညေ၀ဒနာရငမားအတြက

အေထာကအပျပႏငေရးလပငနးမား၊ လပငနးမားစြာတ႔သည မမတ႔ေကာငး

တက၏ အနာဂါတ လာတားစမခကမားျဖစၾကသည။ ဤလပငနးမား အမန

တကယ ထထေရာကေရာက အေကာငအထညေဖာႏငေရးသည မမတ႔၏

စြမးအငမားက စနေခၚေနၾကၿပး၊ ရပႏးရပေ၀းမ အမး ဘာသာ၊ သာသနာေတာ

အကး သယပးရနလလားသ ဒကာ/ဒကာမမားတ႔၏ ေစတနာသဒၶါ တရားမား

အားလညး ႏႈးေဆာလကရပါသည။ “တစေယာကအားႏင ယေသာမရ၊

93

အမားအားႏငယက မရဟ၍မရျခငး” သေဘာက အျပညအ၀နားလည၊ စာနာၿပး

အျပသေဘာျဖင ပးေပါငးပါ၀ငလပေဆာငလာၾကလမမညဟ ေမာလငပါသည။

ေမတာျဖင

ဆရာေတာ ေဒါကတာနေႏၵာဘာသ (ကာလကတား)

မျငမး ကးကားေသာ စာအပမား1. Middle land, Middle Way A Pilgrim’s Guide to the Buddhas India,

by S.Dhammika.2. World History, by B.V.RAO3. Nalanda: Past and Present4. The Maha Bodhi Journal, A Great Discovery (2539 B.E. January

– March, Vol.104, No.1, C.E. 1996)5. The Life of HIUEN – TSAING (by the Shamam Hwuili)6. Dhamma Loka journal ( Vol.1, October 1996)7. In the Foot-steps of the Buddha, Eight Buddhist Shrines in India

By Baudhacarya Shanti Swaroop Baudh8. အႏၵယေၾကးမကမးႀကး(အရငကတ)9. မဟာေဗာဓပၸတကထာ(မဂဒါဝန၊ အရငကတမာ)10. ျမတစြာဘရားပြငေတာမရာ ဗဒၶဂယာ(ေမာငအ မဟာဝဇၨာ-ဘေဘ)11.ေဗာဓသခ ပရဟတေကာငး၊ ကာလကတား၏ ဘရားဖးခရြးစဥ

မတတမးမား။

94