MAKROEKONOMIA - 1

Główne kategorie i pojęcia makroekonomii. Produkt i dochód narodowy. Podstawowe pojęcia:

1. agregacja2. zasoby i strumienie3. wielkości nominale i realne4. ceny bieżące i ceny stałe5. deflator6. produkt krajowy brutto ( PKB)7. dobra finalne i dobra pośrednie8. wartość dodana9. płatności transferowe10. eksport netto11. PKB w cenach rynkowych i w cenach czynników wytwórczych12. produkt narodowy brutto (PNB)13. amortyzacja14. inwestycje netto i brutto15. produkt narodowy netto (PNN)-dochód narodowy16. dochody osobiste i rozporządzalne dochody osobiste17. PKB per capita18. wskaźnik DEN (dobrobytu ekonomicznego netto)

Ćwiczenia:1. Wybierz z poniższych zdań te, które opisują zdarzenia zaliczane do mikroekonomii, a które do

makroekonomii.a) Ceny pieczywa wzrosły w stosunku do cen masła.b) Wzrost ogólnego poziomu cen spowodował spadek spożycia dóbr i usług o 5%.c) W ubiegłym roku spadł popyt na meble kuchenne.d) W 1993 r wpływy budżetowe były o 10 % większe w porównaniu z rokiem poprzednim.e) Rząd wprowadził cła zaporowe na wszystkie produkty sprowadzane z zagranicy.f) Firma „POLBUT” sprzedała swoje produkty po obniżonej cenie.

2. Oceń, które z poniższych pytań należą do zainteresowań makroekonomii?a) Co powoduje wzrost ogólnego poziomu cen?b) Jaki jest stosunek produkcji masła w stosunku do produkcji mleka?c) Dlaczego bezrobocie wzrasta w ostatnim czasie?d) Czy rząd może stworzyć więcej miejsc pracy?e) Jaki jest stosunek ceny mięsa do ceny benzyny?f) Dlaczego spadła sprzedaż telewizorów w Polsce?g) Czy wygórowane żądania płacowe nie powodują wzrostu bezrobocia?

3. Czym kieruje się rząd lub parlament podejmując decyzje ekonomiczne? Otóż decyzje te powinny wynikać z przyjętej hierarchii celów społecznych. Cele te oraz ich ważność mogą być różne w różnych krajach i zmieniać się w zależności od sytuacji gospodarczej. To jak skutecznie społeczeństwo zbliża się do tych celów, może stanowić również kryterium oceny polityki rządu.a) poniżej wymieniono 7 istotnych celów społecznych. Jeśli uważasz, że pominięto jakieś ważne cele dla

polskiego społeczeństwa w obecnej sytuacji, dopisz je do listy..........WOLNOŚĆ EKONOMICZNAoznacza swobodę konsumentów w decydowaniu o tym, na co chcą wydawać pieniądze, swobodę pracowników w decydowaniu o tym, gdzie chcą pracować oraz swobodę producentów w decydowaniu o tym, co chcą produkować..........EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNAoznacza uzyskiwanie jak największych korzyści z posiadanych dóbr ekonomicznych czyli takie gospodarowanie, by każde dodatkowo wyprodukowane dobro lub usługa dawało większą dodatkową korzyść niż związany z tą produkcją dodatkowy koszt...........SPRAWIEDLIWOŚĆ EKONOMICZNAoznacza sprawiedliwy, według opinii społecznej, rozdział tego, co gospodarka produkuje...........BEZPIECZEŃSTWO EKONOMICZNEoznacza, że ludzie nie czują się zagrożeni przez zdarzenia, na które nie mają wpływu, a które dotyczą ich przyszłości, pracy, oszczędności itp.............PEŁNE ZATRUDNIENIEoznacza, że każdy kto chce pracować, może znaleźć pracę.

............STABILNOŚĆ CENoznacza, że zmiany cen nie obniżają poziomu życia społeczeństwa.

.............WZROST EKONOMICZNYoznacza produkowanie coraz większej ilości dóbr i usług.b) Które z tych celów są w tej chwili najważniejsze dla Polski? Uszereguj je.c) Uzasadnij dlaczego uważasz, że cel społeczny, który ma na Twojej liście numer „1”, jest najważniejszy

dla polskiego społeczeństwa.

4. Odpowiedz na pytania?a) Jaka jest różnica między mikroekonomią a makroekonomią?b) Jakie problemy analizuje makroekonomia?c) Jakie mierniki stosuje się aby określić problemy makroekonomiczne kraju?

5. Uzupełnij poniższy tekst wstawiając w puste miejsca odpowiednie wyrazy: koszty; czynników produkcji; czynszów;płac; zysków i odsetek; dochody; wydatkami; model okrężnego obiegu produktu i dochodu; ziemię, pracę i kapitał; przychody.Jedną z wielu możliwości przedstawienia funkcjonowania gospodarki jako całości jest.....................................................Właściciele..................................... dostarczają przedsiębiorstwom........................................................w zamian za dochody w postaci.............................................................................Wykorzystują oni otrzymane .............................do nabycia gotowych produktów i usług oferowanych przez firmy. Przedsiębiorstwa otrzymane .................... ze sprzedaży przeznaczają na wynagrodzenia gospodarstw domowych. Dochody właścicieli czynników wytwórczych stanowią............firm nabywających te czynniki. Natomiast płatności ponoszone przez właścicieli czynników wytwórczych na zakup dóbr są ich .........................., a jednocześnie występują jako...........................firm sprzedających te dobra.

6. Dokończ zdania:a) Płaca jest dochodem.............................................b) Odsetki są dochodem...........................................c) Czynsze są dochodem..........................................d) Zyski są dochodem .............................................

7. Produkcja sprzedana przemysłu i indeks cen tej produkcji w Polsce w latach 1990-92 wynosiła: Rok Produkcja sprzedana przemysłu

w cenach bieżących (w mld zł)Indeks cen produkcji sprzedanej przemysłu (1990=100)

1990 584022,9 100,01992 983786,6 190,3

a) Oblicz, o ile wzrosła nominalnie wartość produkcji sprzedanej.b) Oblicz, ile wynosiła realna wartość produkcji w 1992 r.c) Oblicz, o ile spadła realna wartość produkcji w 1992 r. w porównaniu z rokiem 1990.

8. Wartość globalna, zużycie pośrednie i produkt krajowy brutto w Polsce w latach 1990-1994 w bilionach starych złotych:

w cenach bieżącychRok 1990 1991 1992 1993 1994

Wartość globalna 1 254 1 732 2 436 3 270 4 325Zużycie pośrednie 703 946 1 333 1 834 5 044

Produkt Krajowy Brutto 560 808 1 149 1 558 2 104

w cenach stałych z 1990r.Rok 1990 1991 1992 1993 1994

Wartość globalna 1 254 1 151 1 202 1 267 1 320Zużycie pośrednie 703 642 681 727 753

Produkt Krajowy Brutto 560 521 535 555 584

a) Oblicz deflator PKB dla roku 1990, 91, 92, 93, 94. b) O ile wzrosły ceny między rokiem 1990 a 1993 ?

9. Oblicz realny PKB w latach 1992-1998 i wpisz wyniki do tabeli.

RokNominalny PKB

w mld złDeflator

PKBRealny PKB

w mld zł1992 114 944,2 1001993 155 780,0 103,81994 210 407,3 109,21995 286 025,6 116,81996 362814,2 122,01997 469372,1 128,8

10. Podana tabela przedstawia składniki PKB pewnej gospodarki w danym roku, wyrażone w cenach bieżących:

Składniki PKB Wartość w mln jednostek pieniężnychWydatki konsumpcyjne 300 000Inwestycje 182 000Wydatki państwa na produkty i usługi 95 000Subsydia 10 000Podatki pośrednie 65 000Dochody netto z własności za granicą 12 000Eksport 90 000Import 120 000Amortyzacja 50 000

Oblicz:a) PKB w cenach rynkowychb) PKB w cenach czynników produkcjic) PNB w cenach rynkowychd) PNB w cenach czynników produkcjie) PNN (dochód narodowy)

11. Podana tabela przedstawia kolejne etapy produkcji samochodu.Stadium produkcji samochodu

Wpływy ze sprzedaży koszty materiałów i dóbr pośrednich

wartość dodana

Ruda żelaza 700 0Stal 1 600Elementy konstrukcyjne 3 000Samochód 4 800RAZEMa) Uzupełnij tabelęb) O ile jednostek pieniężnych zostałby zawyżony PKB, gdyby do jego obliczenia wykorzystano wszystkie

wpływy ze sprzedaży, a nie tylko samą wartość dodaną?

12. Wiedząc, że PKB liczony metodą wartości dodanej, sumowania wydatków i metodą dochodową (kosztową) osiąga taką samą wartość, uzupełnij w tabeli brakujące dane liczbowe (zakładamy, że w gospodarce występują cztery przedsiębiorstwa: producent stali, producent maszyn, producent opon, producent samochodów) . Wyznacz PKB trzema sposobami.

Dobro Sprzedawca Nabywca Wartość transakcji

Wartość dodana

Wydatki na dobra finalne

Dochody czynników wytwórczych

Stal Producent stali

Producent maszyn

1000 1000 - 1000

Stal Producent stali

Producent samochodów

2000 -

Maszyna Producent maszyn

Producent samochodów

2000 2000

Opony Producent opon

Producent samochodów

2000 2000 -

Samochody Producent samochodów

Konsumenci 4500

Całkowita wartość transakcjiProdukt krajowy brutto

11500-

- - -

14. Wybierz i podkreśl te z poniższych zdarzeń gospodarczych, które mają wpływ na wielkość PKB.a) Kupno mięsa wykorzystywanego w restauracji.b) Detaliczna sprzedaż cukru.c) Kupno przez pana Kowalskiego używanego samochodu od sąsiada.d) Kupno przez sąsiada pana Kowalskiego nowego samochodu w Polmozbycie.e) Kupno przez gospodynie domowe mięsa do przygotowania obiadu w domu.f) Pani Malinowska udziela korepetycji z języka angielskiego, ale zarobionych w ten sposób

dodatkowych pieniędzy nie uwzględnia w deklaracji podatkowej.g) Działkowcy sprzedają swoje warzywa i owoce na przydrożnych straganach.h) Z okazji uroczystości rodzinnej rodzina Kwiatkowskich zjadła w restauracji obiad.i) Pan Kowalski sam naprawił cieknący kran.j) Pan Malinowski zapłacił hydraulikowi za naprawę kranu.

15. Z niżej podanych pozycji wybierz te, które należy uwzględnić przy obliczaniu PKB metodą dochodową (kosztową). Następnie ustal wartość PKB.a) dochody z czynszów ...............................................141b) wydatki konsumpcyjne na dobra trwałe..................800c) płace i inne zarobki zatrudnionych........................5362d) amortyzacja..............................................................963e) wydatki rządu na dobra i usługi finalne.................1180f) wydatki konsumpcyjne na dobra nietrwałe............2000g) odsetki z udostępnionego kapitału..........................1614h) inwestycje brutto przedsiębiorstw...........................1560i) wydatki konsumpcyjne na usługi.............................2540

MAKROEKONOMIA - 2Czynniki i bariery wzrostu gospodarczego. Wahania cykliczne w gospodarce.PODSTAWOWE POJĘCIA:1. produkcja potencjalna 2. produkcja faktyczna3. globalny popyt 4. globalna podaż5. równowaga rynkowa6. funkcja konsumpcji7. funkcja oszczędności8. przeciętna skłonność do konsumpcji9. przeciętna skłonność do oszczędzania10. nachylenie krzywej konsumpcji11. krańcowa skłonność do konsumpcji12. konsumpcja autonomiczna13. inwestycje autonomiczne14. funkcja zagregowanego popytu15. mnożnik inwestycyjny16. mnożnik wydatków konsumpcyjnych17. mnożnik wydatków rządowych18.cykl koniunkturalny19.kryzys, depresja, ożywienie, rozkwit20.egzogeniczne i endogeniczne teorie cyklu koniunkturalnego21. popytowe i podażowe uwarunkowania wahań aktywności gospodarczej

Ćwiczenia:1. Ile wynosi zagregowany popyt w gospodarce X jeżeli: wydatki konsumpcyjne wynosiły 800, wydatki

rządowe 210, import 15, inwestycje 105, a eksport 45 ?2. Jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0,8 to jaki wzrost oszczędności spowoduje wzrost dochodu narodowego o100 mld zł?3. Ile wynosi przeciętna skłonność do konsumpcji gospodarstwa domowego jeżeli dochód tego gospodarstwa wynosi 1500 zł a na konsumpcję wydawane jest 1000 zł miesięcznie ?4. Jeśli w gospodarstwie domowym dochód wzrośnie z 1000 zł do 1500 zł, a konsumpcja wzrośnie z 800 zł miesięcznie do 1200 zł, to ile wyniesie krańcowa skłonność do konsumpcji tego gospodarstwa ?5. Wykres przedstawia kształtowanie się zagregowanego popytu pod wpływem różnych czynników. Przyjmując krzywą ADo jako wyjściową zaznacz na rysunku strzałkami powstające zmiany oraz uzupełnij zdania wyrazami.

a)  Zwiększają się podatki od dochodów ludności, ceteris paribus. Zagregowany popyt ……………………, krzywa ………………………..b)   Maleje siła nabywcza pieniądza, ogólny poziom cen w gospodarce wzrasta, ceteris paribus. Globalny popyt …………………, krzywa ………………………..c) Oczekiwania przedsiębiorców odnośnie przyszłej sytuacji gospodarczej stają się bardziej optymistyczne,

ceteris paribus. Zagregowany popyt …………………….., krzywa………………………………d) Rząd zwiększa wydatki na sferę budżetową, ceteris paribus. Globalny popyt ……………………………..,

krzywa……………………..e) Rząd zwiększa wydatki na sferę budżetową, ceteris paribus. Zagregowany popyt ………………………….,

ADo

AD1

AD2Poziomcen

r-PKB

krzywa ……………………….6. Na wykresie przedstawiono krótkookresową krzywą zagregowanej podaży SAS. Odpowiedz jak zmieni ona swoje położenie, jeżeli założymy że: a) spadły ceny ropy naftowej, b) wzrosły płace minimalne. Zaznacz zmianę na wykresie przesuwając krzywą SAS w prawo bądź w lewo. Nowe krzywe zaznacz SAS1

    i SAS2.

7. Na wykresie przedstawiono długookresowe krzywe zagregowanej podaży LAS. Odpowiedz jak zmieniła swoje położenie krzywa LASo, jeżeli założymy, że:

a) wzrósł zasób siły roboczej,b) spadła wielkość wyposażenia kapitałowego,c) wdrożono postęp technicznyd) rząd obniża podatki

Zaznacz strzałkami zmiany położenia krzywej LAS.

SASPoziom cen

r-PKB

LAS1 LAS0 LAS2POZIOM CEN

r-PKB

8. Wykres przedstawia równowagę makroekonomiczną w krótkim okresie.

a) Narysuj na wykresie krzywą AD1 obrazującą wzrost zagregowanego popytu oraz zaznacz nowy punkt równowagi E1 oraz parametry go wyznaczające C1 i I1.

b) Uzupełnij luki w tekście, wpisując odczytane z wykresu dane wybierając prawidłowe odpowiedzi:

Jeżeli zagregowany popyt rośnie od AD0 do ……….. to punkt równowagi przesunie się z ………….do …………. Poziom cen ………………….. z Ce do ………., a poziom produkcji krajowej ………….z Ie do ………………….

c) Wykreśl krzywą SAS1 obrazującą wzrost zagregowanej podaży ( przesuń ją o taki sam wektor jak

krzywą AD1.) oraz zaznacz nowy punkt równowagi E2, przy poziomie zagregowanego popytu AD0 oraz  parametry go wyznaczające C2 i I2.

d) Uzupełnij luki w tekście wpisując odczytane z wykresu dane oraz wybierając prawidłowe odpowiedzi.

Jeżeli zagregowana podaż rośnie z SAS0 do …………to punkt równowagi przesunie się z …………..do …………….. Poziom cen ……………. z …………. do ………….., a poziom produkcji krajowej ……………………. z ……………do ………….

9. Wskaż, które zdania opisują wahania koniunkturalne , sezonowe i przypadkowe? a) W wyniku nieurodzaju ziemniaków nastąpił spadek produkcji mączki ziemniaczanej. b) Ilość mieszkań oddanych do zasiedlenia w styczniu jest znacznie mniejsza od ilości mieszkań oddanych w sierpniu. c) Strajki w hutach spowodowały znaczny spadek produkcji stali. d) W wyniku nadprodukcji dóbr konsumpcyjnych producenci ograniczyli produkcję i zwolnili część załogi. e) Wyczerpujące się zapasy dóbr spowodowały wzrost cen oraz wzrost produkcji i zatrudnienia. f) Długotrwała susza w kwietniu i maju znacznie obniżyła produkcję rolną. g) Stabilizacja w kraju przyczyniła się do niespotykanego dotychczas wzrostu aktywności gospodarczej. h) W miesiącach letnich i jesiennych widoczny jest wyrażny wzrost aktywności gospodarczej w rolnictwie.

SAS0

AD0

Ce

Ie

E

Poziom cen

r-PKB

10. Zakwalifikuj poniższe sytuacje do jednej z faz klasycznego cyklu koniunkturalnego. Wpisz odpowiednią literę do właściwego wiersza.

KRYZYSDEPRESJAOŻYWIENIEROZKWIT

a) obniża się produkcja b) ogólna aktywność gospodarcza przestaje spadać c) rośnie liczba bankructwd) występuje niska produkcja dóbre) istnieją, wysokie, niespotykane dotychczas zyski firmf) ro0sną wynagrodzeniag) wynagrodzenia są bardzo wysokieh) popyt na dobra konsumpcyjne powoli rośniei) następuje spadek cena papierów wartościowych j) inwestycje osiągnęły poziom sprzed kryzysu i dalej następuje ich wzrostk) zwiększa się popyt na dobra inwestycyjnel) rentowne są tylko firmy o najniższych kosztach produkcjim) rośnie popyt na siłę robocząn) ceny są bardzo wysokieo) popyt na towary konsumpcyjne jest bardzo małyp) zmniejsza się wykorzystanie mocy produkcyjnych firm.

11. Wg teorii Keynesa gospodarka rozwija się, gdy inwestycje przewyższają oszczędności, a popada w recesję, gdy oszczędności są większe od inwestycji. Uzupełnij schemat obrazujący wahania cykliczne wyrazami : inwestycji, dochodu, oszczędności, =, >.

INWESTYCJE > OSZCZĘDNOŚCI

↓ wzrasta produkcja i rośnie PKB występuje tendencja do wzrostu inwestycji

↓

wzrastają dochody realne występuje tendencja do wzrostu …………………………… oszczędności rosną szybciej niż inwestycje, więc po pewnym czasie OSZCZĘDNOŚCI ……..INWESTYCJEa następnie OSZCZĘDNOŚCI ……...INWESTYCJE

↓ prowadzi do nadprodukcjii powoduje: spadek…………………………………….. spadek……………………………………. spadek……………………………………

Procesy te rodzą: KRYZYS EKONOMICZNYMAKROEKONOMIA – 3Bezrobocie i inflacja

PODSTAWOWE POJĘCIA:1. bezrobotny2. ludność w wieku produkcyjnym3. zasoby siły roboczej 4. współczynnik aktywności zawodowej5. stopa bezrobocia, stopa napływu do bezrobocia i odpływu z zasobu bezrobocia, okres trwania bezrobocia6. bezrobocie frykcyjne7. bezrobocie strukturalne8. bezrobocie związane z nadwyżką podaży siły roboczej nad popytem na siłę roboczą9. bezrobocie związane z niedostatecznym popytem na dobra (keynesowskie)10. bezrobocie spowodowane wysokimi płacami (klasyczne)11. bezrobocie równowagi (naturalne)12. naturalna stopa bezrobocia13. bezrobocie nierównowagi14. bezrobocie dobrowolne15. bezrobocie przymusowe16. aktywna i pasywna polityka państwa na rynku pracy17. bezrobocie ukryte18. inflacja19. poziom cen, wskaźnik cen20. stopa inflacji21. rodzaje inflacji22. iluzja pieniężna23. wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych, wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych, deflator PKB24. indeksacja dochodów25. inflacja antycypowana26. równanie wymiany i neoilościowa (monetarna) teoria inflacji27. luka inflacyjna i popytowa teoria inflacji28. inflacja kosztowa29. krzywa Philipsa, zmodyfikowana i „długookresowa” krzywa Philipsa30. stagflacja31. oczekiwania adaptacyjne i racjonalne32. polityka tłumienia wzrostu cen

Ćwiczenia:1. Podana tabela przedstawia wielkość zasobów siły roboczej oraz zatrudnienia w danej gospodarce w dwóch kolejnych latach.

Wyszczególnienie Rok I Rok IIZasoby siły roboczej 85 000 95 000Zatrudnienie 81 000 87 500BezrobocieStopa bezrobocia

a) Uzupełnij tabelęb) Jak możesz wytłumaczyć wzrost zarówno bezrobocia, jak i zatrudnienia w analizowanym okresie?

2. Na początku 1997 r zasoby siły roboczej w danej gospodarce wynosiły 40 mln osób, z czego 6 mln stanowili bezrobotni. W ciągu 1997 r. na rynku pracy wystąpiły następujące sytuacje: a) 1 mln osób zostało zwolnionych z pracy i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia,b) 0,55 mln osób przeszło na emeryturę,c) 0,7 mln osób zrezygnowało z pracy i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia,d) 0,4 mln osób zrezygnowało z poszukiwania pracy,e) 0,6 mln absolwentów szkół średnich i ,wyższych zostało zatrudnionych,f) 0,3 mln absolwentów szkół nie znalazło zatrudnienia i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia.

A. Ile osób zasiliło a ile opuściło w ciągu tego roku zasób siły roboczej?B. Ile osób zasiliło, a ile opuściło zasób bezrobocia?C. Jaka była wielkość zasobu siły roboczej i zasobu bezrobocia pod koniec roku?D. Oblicz stopę napływu do zasobu bezrobocia i stopę odpływu z zasobu bezrobocia.

3. Podana tabela przedstawia wielkości popytu i podaży siły roboczej przy różnych stawkach płacy realnej.Płaca realna(zł/godzinę) Popyt na pracę (tys. osób) Podaż pracy (tys. osób) Zasoby siły roboczej

(tys.osób)1 200 140 1752 180 150 1833 160 160 1984 150 180 2055 140 200 216

a) Jaka stawka płacy realnej równoważy rynek pracy?b) Czy przy tej stawce płacy realnej występuje bezrobocie przymusowe?c) Jaka jest wielkość bezrobocia dobrowolnego?Załóżmy, że płaca realna wzrosła i wynosi 4zł/godzinę.d) Jaka jest teraz wielkość zatrudnienia i bezrobocia?e) Ile wynosi bezrobocie przymusowe, a ile dobrowolne?

4. Tabela przedstawia aktywność zawodową ludności w 2000, 2001, 2002, 2003, 2004 r.

Wyszczególnienie2000 2001 2002 2003

w tysiącachLudność w wieku produkcyjnym 31 109 30 953Ludność aktywna zawodowo 17 300 16 946Pracujący 14 540 14 043 13 722Bezrobotni 3 186 3 375 3 329Bierni zawodowo 13 371 13 664

a) Oblicz i wpisz do tabeli brakujące dane.b) Na jakie grupy można podzielić ludność w wieku produkcyjnym, jeżeli praca jest podstawowym

kryterium podziału.

5. Znając przyczynę określ rodzaj bezrobocia (frykcyjne, sezonowe, strukturalne, cykliczne).a) Zbyt niskie kwalifikacje nie odpowiadające wymaganiom producenta. - ……………….b) Recesja gospodarcza, spadek produkcji. - ……………….c) Zmiana miejsca zamieszkania. - ……………….d) Likwidacja przestarzałych technologicznie gałęzi przemysłu - ……………….e) Brak możliwości produkowania dóbr i świadczenia usług przez cały rok. - ………………..f) Ograniczenie wielkości produkcji na skutek spadku zainteresowania spadku popytu. -………………..g) Poszukiwanie nowego miejsca pracy stwarzającego korzystne warunki płacowe. - ………………..

6. Na podstawie danych z ćwiczenia 4 oblicz i zinterpretuj:a) wskaźniki zatrudnienia w latach 2000-2003b) współczynniki aktywności zawodowej w latach 2000-2003c) stopę bezrobocia w latach 2000-2003Aktywność zawodową mężczyzn i kobiet w latach 2000-2003

przedstawia poniższa tabela.Wyszczególnienie Mężczyźni Kobiety

Współczynnik aktywności zawodowej w % 62,2 48,0Ludność w wieku produkcyjnym w tys. 14 748 16 205Pracujący w tys. 7 432 6 185Bezrobotni w tys. Bierni zawodowo w tys.

a) Oblicz i wpisz do tabeli brakujące dane.b) Porównaj aktywność zawodową mężczyzn i kobiet.c) Odpowiedz jakie czynniki mogą mieć wpływ na aktywność zawodową ludności.

7. Polityka gospodarcza państwa może wpływać na regulowanie zatrudnienia i wpływać na wzrost popytu na pracę lub na ograniczenie podaży siły roboczej. Które z przytoczonych działań spowodują wzrost popytu, a które ograniczenie podaży pracy.a) organizacja robót publicznychb) sprzyjanie szeroko pojętej przedsiębiorczości, wspieranie małych i średnich firm, inicjatyw lokalnych,

pomoc w samozatrudnieniuc) obniżenie realnej płacy minimalnej d) skracanie czasu pracye) rozwijanie usług pośrednictwa pracyf) wprowadzenie publicznych programów zatrudnienia polegających na tworzeniu przez państwo

dodatkowych miejsc pracy związanych z rozbudową infrastruktury i ochroną środowiskag) programy dla młodzieży i innych grup zagrożonych bezrobociem h) obniżenie krańcowej stopy podatku dochodowego oraz pozapodatkowych obciążeń płac (składki na

ZUS, fundusz socjalny)i) osłabienie siły związków zawodowych przez odpowiednie kształtowanie prawa pracyj) dotacje lub ulgi podatkowe kierowane do pracodawców zwiększających zatrudnieniek) zmniejszanie zasobów siły roboczej (umożliwienie przechodzenia na wcześniejszą emeryturę,

przedłużenie okresu kształcenia, przedłużanie obowiązkowej służby wojskowej)l) pobudzanie eksportu za pomocą posunięć fiskalnych i monetarnych.

8. Uzupełnij tabelę i narysuj wykres.Lata 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003Stopa bezrobocia

9. Wybierz te zdania, które opisują zjawisko inflacji:a) wzrost cen jednych dóbr jest kompensowany przez spadek cen innych dóbr.b) W kraju występuje wzrost ogólnego poziomu cen.c) Wzrost ogólnego poziomu cen jest przyczyną deprecjacji pieniądza.d) Wzrost ogólnego poziomu cen ma charakter nieodwracalny.e) Wzrost ogólnego poziomu cen wynika ze wzrostu bezrobocia.

Stopa bezrobociaw %

20

15

10

5

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

f) Wzrost cen wynika ze wzrostu jakości dóbr oraz poszerzenia ich zastosowania.

10. Wykres przedstawia krótkookresową krzywą zagregowanej podaży i zagregowanego popytu.

a) Przedstaw na wykresie, jak zmieni się całkowita produkcja i poziom cen po znaczącym wzroście płac wymuszonym na pracodawcach przez związki zawodowe.

b) Co stało się z poziomem cen i realnym PKB?c) Jak nazywa się ten rodzaj inflacji?

11. Wykres przedstawia krótkookresową krzywą zagregowanej podaży i zagregowanego popytu.

a) Przedstaw na wykresie, jak zmieni się całkowita produkcja i poziom cen po decyzji rządu dotyczącej obniżenia podatków płaconych przez społeczeństwo.

AD

SASPoziom cen

r-PKB

E1

C1

r-PKB1

AD

SASPoziom cen

r-PKB

E1

C1

r-PKB1

b) Co stało się z poziomem cen i realnym PKB?c) Jak nazywa się ten rodzaj inflacji?

12. Do koszyka dóbr w „Gospodarce X” wchodzą: 10 chlebów, 5 kostek masła, 4 czekolady. Korzystając z

danych z tabeli, oblicz o ile procent wzrosły ceny w roku bieżącym w stosunku do roku poprzedniego.

ProduktyRok poprzedni Rok bieżący

Ilość (szt) Cena (zł) Wydatki (zł) Ilość (szt) Cena (zł) Wydatki (zł)Chleb 10 2 10 3Masło 5 3 5 4Czekolada 4 4 4 5Razem wydatki X X X X

13. W poniższej tablicy przedstawiono hipotetyczny koszyk dóbr oraz relacje cen w okresie t1 w stosunku do okresu bazowego t0.

Dobra Stosunek ceny w okresie t1 do ceny w okresie bazowym t0

„Waga”- udziały wydatkach w okresie bazowym

Żywność 12,0 0,45Odzież 5,0 0,10Mieszkanie 10,0 0,30Usługi 4,0 0,10Pozostałe 3,5 0,05

a) Oblicz wskaźnik cen. b) Ile wyniesie wskaźnik cen, jeśli ceny usług wzrosną 10-krotnie, a ceny żywności nie zmienią się?

14. Twój znajomy świetnie zarabia, ale przez cały czas martwi się czy jego szef właściwie uwzględnia inflację podnosząc jego pensję. Rok temu zarabiał 1200 zł, a w tym roku dochody wynoszą 1350 zł miesięcznie.

Oblicz realną wartość bieżącego dochodu Twojego znajomego wiedząc, że CPI dla roku poprzedniego równa się 147,7, a CPI dla roku bieżącego wynosi 169,1.

15. Konsumenci płacili 1250 zł za koszyk dóbr w 1992 r. i 1500 zł za ten sam koszyk w 1996 r. Ile wynosi stopa inflacji między tymi latami?

17. W danej gospodarce znajduje się w obiegu 1000 mld zł ( M.). Szybkość obiegu pieniądza ( V m ) wynosi 3. Dochód narodowy w ujęciu realnym ( Y ) wynosi 100 mld.

a. Oblicz poziom cen, jaki ukształtuje się w tej gospodarceb. Jaki będzie nowy poziom cen w tej gospodarce?

Makroekonomia -4Polityka fiskalna

PODSTAWOWE POJĘCIA: państwo dobra publiczne ekonomiczne funkcje państwa: lokacyjna, redystrybucyjna i stabilizacyjna polityka ekonomiczna instrumenty polityki ekonomicznej budżet państwa i jego funkcje budżet centralny i budżety lokalne zasady polityki budżetowej podatki: bezpośrednie i pośrednie podatki proporcjonalne, progresywne i degresywne krzywa Laffera wydatki budżetu państwa mnożnik wydatków rządowych płatności transferowe mnożnik podatkowy mnożnik zrównoważonego budżetu aktywna i pasywna polityka fiskalna dług publiczny, krajowy i zagraniczny. deficyt budżetowy

Ćwiczenia:

1. Wymień i opisz trzy podstawowe funkcje rządu.

2. Przyporządkuj podane przykłady oddziaływania państwa na gospodarkę odpowiednio do sfery: alokacyjnej, redystrybucyjnej i stabilizacyjnej.

Działania rządu sferaUstalanie ceny minimalnej dla rolnikówKontrola zanieczyszczenia środowiska naturalnegoNacjonalizacja pewnych dziedzin gospodarkiWypłata zasiłków dla bezrobotnych Utrzymywanie parków i zieleni miejskiejUstalanie płacy minimalnejStwarzanie korzystnych warunków do zwiększenia produkcji Finansowanie oświatyUstalanie kontygentówBudowa centrum onkologiiLikwidacja nieefektywnych gałęzi produkcjiUstalanie cen maksymalnych

3. Które z wymienionych podatków obowiązujących w Polsce zasilą budżet państwa, a które wpłyną do kas samorządowych? Zaznacz znakiem X we właściwym miejscu.

Rodzaj podatku Budżet państwa Budżet gminyPodatek od nieruchomościPodatek od towarów i usługPodatek rolnyPodatek od spadków i darowiznPodatek dochodowy od osób fizycznychAkcyzaPodatek od środków transportowychPodatek dochodowy od osób prawnychPodatek od gierPodatek od czynności cywilno prawnychOpłaty lokalnePodatek leśny

4. Uzupełnij poniższą tabelę i oblicz sumę podatku VAT dwoma sposobami: od wartości dodanej i jako różnicę podatku należnego od sprzedaży i naliczonego przy zakupie.

Uczestnicy obrotu

Wartość obrotu

(zł)

Wartość dodana

(zł)

Skala podatku

(%)

Podatek należny

(zł)

Podatek naliczony

(zł)

Sposób I(zł)

Sposób II(zł)

Producent I -Sprzedaż surowców

100 22

Producent II -Sprzedaż wyrobu

200 22

Hurtownik –Sprzedaż hurtowa

250 22

Detalista – sprzedaż detaliczna

300 22

PODATEK

Całkowity podatek od sprzedaży wyrobu finalnego wpłacony do urzędu skarbowego wyniósł ………….. Podatek ten był stopniowo płacony przez wszystkich uczestników obrotu. Podatnicy wpłacali do urzędu skarbowego jedynie podatek od………………………………….. w każdej fazie obrotu.

5. Oblicz wartości mnożnika podatków dla następujących wartości krańcowej skłonności do konsumpcji MPC.

MPCWartość mnożnika

0,5 -10,60,650,70,750,8

Podwyższanie podatków powoduje ……………………….zagregowanego popytu, natomiast zmniejszaniu podatków towarzyszy wzrost………………………………………………..

6. Przyjmijmy, że gospodarka jest w stanie depresji. Zbadaj wpływ wydatków rządowych i podatków na zmiany realnego produktu krajowego brutto, przy założeniu że krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0,9 i że poziom cen nie ulega zmianie.a) oblicz wzrost realnego PKB, jeżeli wydatki rządowe wzrosną o 10 mln zł.

b) Oblicz wzrost realnego PKB, Jeżeli obciążenie podatkowe zmniejszy się o10 mln zł.

c) Dlaczego zmniejszenie obciążenia podatkowego o 10 mln zł ma mniejszy wpływ na zmianę wielkości realnego PKB niż wzrost wydatków rządowych o tę samą sumę.

7. Przyjmujemy, że gospodarka jest w stanie depresji. Urzędnicy w ministerstwie finansów oszacowali, że polepszeniu sytuacji gospodarczej kraju wymaga wzrostu realnego PKB o 1 mld zł, przy założeniu że MPC jest równe 0,8.a) oblicz, o ile powinny wzrosnąć wydatki rządowe?

b) Politycy zaproponowali obniżenie podatków zamiast wzrostu wydatków rządowych. Na skutek tej decyzji przychody rządu zmalały o 200 mln zł. Czy dzięki takiej decyzji jest szansa na uzyskanie założonego wzrostu PKB? Jeżeli nie, to o ile mniejszy niż założony będzie wzrost PKB?

c) Oblicz, o ile powinny być obniżone podatki , aby można było uzyskać założony wzrost PKB?

8. Fala dochodów i wydatków, która przechodzi przez gospodarkę pozwala wyznaczyć formułę mnożnika, dzięki któremu można wyznaczyć zmianę zagregowanego popytu. Dokończ proces pomnażania się zagregowanych wydatków w całej gospodarce dzięki wydatkom rządowym, przy założeniu, że krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0,6. O Ole wzrosną wydatki konsumpcyjne spowodowane wzrostem wydatków rządowych?

Producenci samochodów otrzymują dodatkowy dochód w wysokości 60 mld zł ….

Rząd wydaje 100 mld zł na budowę nowoczesnego Centrum Zdrowia

Producenci materiałów budowlanych i sprzętu budowlanego oraz wyposażających szpitale otrzymują 100 mld zł. z czego oszczędzają 40 mld zł a 60 mld zł przeznaczają na wydatki konsumpcyjne, np. kupują nowe samochody

9. Przedstaw na wykresach skuteczność stosowania polityki fiskalnej znajdującej się: a) w gospodarce będącej w depresji, b) w gospodarce, w której osiągnięto pełne zatrudnienie, c) w gospodarce, która funkcjonuje w warunkach pewnego bezrobocia

10. W jaki sposób rząd wykorzystuje narzędzia polityki fiskalnej, gdy prowadzi politykę ekspansywną lub restrykcyjną?

Narzędzia polityki fiskalnej Polityka ekspansywna Polityka restrykcyjnastawki podatkowe

wydatki realnetransfery

Poziom cen

r-PKB

Poziom cen

r-PKB

Poziom cen

r-PKB

Makroekonomia – 5Polityka monetarna

PODSTAWOWE POJĘCIA: pieniądz i jego funkcje siła nabywcza pieniądza popyt na pieniądz i podaż pieniądza szybkość obiegu pieniądza ilościowa teoria pieniądza transakcyjny, przezornościowy i spekulacyjny popyt na pieniądz bank centralny i banki komercyjne stopa rezerw obowiązkowych baza monetarna mnożnik pieniężny stopa redyskontowa operacje otwartego rynku ekspansywna i restrykcyjna polityka monetarna

Ćwiczenia:

1. Przyporządkuj funkcje pieniądza do poniżej podanych sytuacji.Sytuacja / zdarzenie Funkcja pieniądza

Marek kupił nowy telewizor.Agnieszka chce kupić buty i porównuje ich ceny w różnych sklepach.Janek spłaca kredyt, który umożliwił mu kupno nowego samochodu.Marysia ulokowała część swoich oszczędności w banku.

2. Uzupełnij zdania:a) Popyt na pieniądz zgłaszany w celu zaspokojenia bieżących potrzeb to popyt …………………………………b) Popyt na pieniądz zgłaszany w związku z pojawieniem się korzystniejszej alternatywy w stosunku do oprocentowania oferowanego przez banki, to popyt …………………………………………c) Popyt na pieniądz zgłaszany na wszelki wypadek, po to aby zaspokoić nieprzewidziane potrzeby to popyt ……………………………..

3. Wykreśl na układach współrzędnych krzywe popytu na pieniądz w zależności od:a) wartości realnego PKBb) stopy procentowej

4. W jakiej wysokości będzie mógł udzielić kredytu bank komercyjny, jeżeli stopa rezerw obowiązkowych wynosi 20 % a w banku zostaje złożony depozyt gotówkowy w wysokości 1000 zł?

5. Aktualne rezerwy banku komercyjnego są równe 9000 zł, natomiast depozyty 30 000 zł. Ile wynoszą rezerwy

dobrowolne banku, jeżeli rezerwy obowiązkowe stanowią 20 %?

6. Depozyty w banku komercyjnym wynoszą 100 000 zł, rezerwy całkowite 37 000 zł, natomiast stopa rezerw obowiązkowych 25 %. O ile może maksymalnie zwiększyć akcję kredytową wspomniany bank, a o ile cały system bankowy?

7. Oblicz, ile zostanie wykreowanych pieniędzy przez system bankowy, jeżeli kowalski zdeponował w banku 1000 zł, a stopa rezerw obowiązkowych wynosi 20%?

8. W jaki sposób bank centralny zwiększa lub zmniejsza podaż pieniądza wykorzystując narzędzia polityki

monetarnej?Narzędzia monetarne Polityka ekspansywna Polityka restrykcyjna

Wysokość stopy rezerw obowiązkowychOperacje otwartego rynku

Wysokość stopy procentowej

9. W jaki sposób ekspansywna polityka monetarna wpływa na każdą z wymienionych w tabeli wielkości makroekonomicznych?

Zmiana makroekonomiczna Kierunek zmianyPodaż kredytówPodaż pieniądzaStopa procentowaZakupy inwestycyjneZagregowany popytRealny PKBZatrudnienieBezrobocie

10. Dlaczego bank centralny stosuje politykę restrykcyjną i jakie wywołuje ona zmiany w wyżej wymienionych wielkościach makroekonomicznych?