36
İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 1 3.11.2008 MAL MAL İ İ YETLER YETLER İ İ N SINIFLANDIRILMASI N SINIFLANDIRILMASI MAL MAL İ İ YET MUHASEBES YET MUHASEBES İ İ NDE HESAPLARIN NDE HESAPLARIN İŞ İŞ LEY LEY İŞİ İŞİ MALZEME MAL MALZEME MAL İ İ YETLER YETLER İ İ İŞ İŞ Ç Ç İ İ L L İ İ K MAL K MAL İ İ YETLER YETLER İ İ GENEL GENEL İ İ MALAT MAL MALAT MAL İ İ YETLER YETLER İ İ İ İ stanbul Teknik stanbul Teknik Ü Ü niversitesi niversitesi Tekstil Teknolojileri ve Tasar Tekstil Teknolojileri ve Tasar ı ı m m ı ı Fak Fak ü ü ltesi ltesi 200 200 8 8 2009 2009 Ö Ö ğ ğ retim Y retim Y ı ı l l ı ı G G ü ü z Yar z Yar ı ı y y ı ı l l ı ı TEK485 MAL TEK485 MAL İ İ YET MUHASEBES YET MUHASEBES İ İ B B Ö Ö L L Ü Ü M 2 M 2 MAL MAL İ İ YETLER YETLER İ İ N T N T Ü Ü RLER RLER İ İ VE VE SINIFLANDIRILMALARI SINIFLANDIRILMALARI

MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

  • Upload
    others

  • View
    8

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER103.11.2008

••MALMALİİYETLERYETLERİİN SINIFLANDIRILMASIN SINIFLANDIRILMASI••MALMALİİYET MUHASEBESYET MUHASEBESİİNDE HESAPLARIN NDE HESAPLARIN İŞİŞLEYLEYİŞİİŞİ

••MALZEME MALMALZEME MALİİYETLERYETLERİİ••İŞİŞÇÇİİLLİİK MALK MALİİYETLERYETLERİİ

••GENEL GENEL İİMALAT MALMALAT MALİİYETLERYETLERİİ

İİstanbul Teknik stanbul Teknik ÜÜniversitesi niversitesi Tekstil Teknolojileri ve TasarTekstil Teknolojileri ve Tasarıımmıı FakFaküültesi ltesi 20020088–– 20092009ÖÖğğretim Yretim Yııllıı GGüüz Yarz YarııyyııllııTEK485 MALTEK485 MALİİYET MUHASEBESYET MUHASEBESİİ

BBÖÖLLÜÜM 2M 2MALMALİİYETLERYETLERİİN TN TÜÜRLERRLERİİ VE VE

SINIFLANDIRILMALARISINIFLANDIRILMALARI

Page 2: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 2

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı

•• TTüürlerine / Ortaya rlerine / Ortaya ÇÇııkkışış BiBiççimlerine Gimlerine Göörere• Malzeme Maliyeti• İşçilik Maliyeti• Sabit Kıymetleri Kullanma Maliyeti• Dışarıdan Sağlanan Hizmetler• Sermaye Maliyetleri• Riziko Karşılama Maliyetleri• Sosyal Maliyetler • Vergiler

Page 3: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 3

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı

• Malzeme Maliyeti• Üretim amacıyla harcanan her türlü maddeyle (hammadde, yardımcı

madde, işletme malzemesi) ilgili maliyetlerdir.

• İşçilik Maliyeti• İşçilerle ilgili ücret, maaş, prim, ikramiye, tazminat, sosyal sigorta

işveren payı gibi maliyetler bu kapsamda ele alınırlar.

• Sabit Kıymetleri Kullanma Maliyeti• İşletmelerde bir yıldan daha uzun bir süre kullanılmak yoluyla

kendisinden yararlanılan, bina, makina, tesisat ve demirbaşların yıpranma ve tükenme payları bu grupta ele alınır.

• Sabit kıymetlerin kiralanmış olmaları halinde amortismanların yerini kira maliyetleri alır.

• Yalnız maddi kıymetler değil, patent ve imtiyaz gibi nesnel olmayan varlıklarda amortisman konusu olabilir.

Page 4: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 4

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı• Dışarıdan Sağlanan Hizmetler

• Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir.

• Sermaye Maliyetleri• Yabancı ve öz sermayenin faizi ile , para ve kredinin teminindeki

komisyon ve diğer masraflar bu gruba girer. • Riziko Karşılama Maliyetleri

• Sigorta masrafları bu gruba girer. Sigortalanmayan bazı rizikolar için işletme kendi yapısı içinde karşılık ayırabilir.

• Sosyal Maliyetler • İşletmenin sosyal ve kültürel amaçlarla kendi bünyesi dışındaki şahıs

ve kurumlara yaptığı yardımlar bu gruba girer. Yalnız bu tür giderler maliyet sayılmazlar.

• Vergiler• İşletmenin nesnel varlığı veya üretim faaliyetleri ile ilgili vergi, resim

ve harçlardır.İşletme sahiplerinin kendileri ile ilgili bireysel vergiler bu gruba girmez.

Page 5: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 5

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı

•• İşİşletmenin Fonksiyonlarletmenin Fonksiyonlarıına Gna Göörere• Üretim Maliyetleri• Satış Maliyetleri• Tedarik Maliyetleri• AR-GE Maliyetleri• Yönetim Maliyetleri• Finansman Maliyetleri

Page 6: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 6

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı• İşlevsel maliyet ayrımının en büyük önemi, imalat(üretim) maliyetlerine

girecek maliyetler ile bunların dışında kalan maliyetlerin ayrılmasına olanak vermesidir. Bu ayrım kâr tahlilleri için kolaylık sağlar.

• Üretim Maliyetleri• Hammaddenin mamule dönüştürülmesi anlamına gelen üretim işlemi

için katlanılması zorunlu olan maliyetlerdir. Dolaysız malzeme, dolaysız işçilik ve üretim genel maliyetlerinden oluşur.

• Satış Maliyetleri• Talep yaratılması, sipariş alınması ve malın müşteriye ulaştırılıp,

teslim edilmesi için katlanılan maliyetlerdir.

• Reklam giderleri, seyahat giderleri, satış personeli maaşları, satışkomisyonları, satış nakliye giderleri, pazarlama bölümünün ısıtma, aydınlatma, amortisman, kırtasiye vs. satış maliyetlerini oluşturur.

Page 7: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 7

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı

• Tedarik Maliyetleri• Satın alma ile ilgili maliyetlerdir.

• AR-GE Maliyetleri• Yeni mamuller, hizmetler ve süreçlerle ilgili fikirlerin üretilmesi ve

uygulanması ile ilgili olarak katlanılan maliyetlerdir.

• Yönetim Maliyetleri• Üretim ve satış faaliyetleri dışında kalan her türlü örgütsel ve

yönetsel faaliyetlerden kaynaklanan maliyetlerdir. Genel müdürlük, personel, finansman, araştırma-geliştirme, halka ilişkiler gibi bölümlerin maliyetleri bu gruba girer.

• Finansman Maliyetleri• İşletmeye fon sağlanabilmesi için katlanılan maliyetlerdir. Faiz ve

komisyon giderleri, hisse senedi ve tahvil ihraç giderleri belli başlıfinansman maliyetlerini oluşturur (Bkz. sermaye maliyetleri)

Page 8: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 8

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

•• Maliyetlerin Mamullere YMaliyetlerin Mamullere Yüüklenme klenme ŞŞeklineekline--OlanaOlanağığına / na / İİzlenebilirliklerine Gzlenebilirliklerine Göörere• Dolaysız Maliyet

• DolaylıMaliyet• Mamul maliyetlerini hesaplamada sağladığı kolaylık bakımından büyük

önem taşır.

Page 9: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 9

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Dolaysız (direk) maliyetler:• Mamul maliyetine doğrudan yüklenebilen maliyetlerdir.

• Dolaysız madde-hammadde

• Dolaysız işçilik

• Özel maliyetler

• Dolaysız madde ve işçilik, mamulü meydana getirmek için harcanan, mamul bünyesi içine giren veya ne kadar harcandığıdoğrudan doğruya saptanabilen maliyetlerdir.

• Özel maliyetler-özel bir sipariş için harcanan model ve kalıp maliyetleri gibi maliyetlerdir.

• Dolaysız maliyetler daha genel anlamda, hangi mamul, bölüm veya maliyet yeri için katlanıldığı izlenebilen maliyetlerdir.

Page 10: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 10

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Dolaylı (endirekt) maliyetler:

• Dolaysız maliyetlerin dışında kalan tüm maliyetler dolaylımaliyetlerdir.

• Yapıldıkları yer bakımından dolaylı sayılan, tamirhane veya kazan dairesi gibi yardımcı bazı teknik servislerde katlanılan maliyetlerle, idari servislerin maliyetleridir.

• Kimi maliyetler imalat safhalarında yapılmalarına ve imalatla ilişkili olmalarına karşılık, nitelikleri ve mamullerle ilişkilendirilme olanakları bakımından, mamullere doğrudan yüklenemezler. Ustabaşı ücreti, konfeksiyon dikiş ipliği, vb. gibi.

Page 11: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 11

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Maliyetlerin Üretim Süreciyle İlişkilerine Göre• İlk (Asıl) Maliyet

• Dolaysız madde + dolaysız işçilik

• Dönüşüm Maliyeti• Dolaysız işçilik + üretim genel maliyeti

•• İİlk maliyet mamullerin dolayslk maliyet mamullerin dolaysıız maliyetini temsil etmektedir.z maliyetini temsil etmektedir.

•• DDöönnüüşşüüm maliyeti ise hammaddeyi mamule dm maliyeti ise hammaddeyi mamule döönnüüşşttüürmek irmek iççin gerekli in gerekli maliyetleri imaliyetleri iççermektedir. ermektedir.

•• ÜÜretim teknolojisi makine yoretim teknolojisi makine yoğğun olup, iun olup, işşççiliiliğğin maliyetler iin maliyetler iççerisindeki payerisindeki payıı%10%10’’un altun altıına dna düüşşttüüğğüü durumlarda idurumlarda işşletmeler dolaysletmeler dolaysıız iz işşççiliiliğği ayri ayrııca ca izlemekten vazgeizlemekten vazgeççerek, erek, üüretim maliyetleri iretim maliyetleri iççerisinde ele alerisinde ele alıırlar. Bu rlar. Bu durumda ilk maliyet dolaysdurumda ilk maliyet dolaysıız madde maliyetine ve dz madde maliyetine ve döönnüüşşüüm maliyeti de m maliyeti de iişşççiliiliğğin de dahil olduin de dahil olduğğu u üüretim genel maliyetlerine eretim genel maliyetlerine eşşit olur. it olur.

Page 12: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 12

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

•• Maliyetlerin Faaliyet (Maliyetlerin Faaliyet (ÜÜretim) Hacmi retim) Hacmi KarKarşışıssıındaki Davranndaki Davranışışlarlarıına Gna Göörere• Sabit Maliyet• Değişken Maliyet• Karma Maliyet

• Yarı Değişken Maliyet• Basamaklı Değişken Maliyet

• Planlama ve kontrol açısından bu ayrımın büyük önemi vardır.

Page 13: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 13

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))• Sabit Maliyet

• Belli bir hesap/zaman dönemi içerisinde faaliyet hacminin azalıp çoğalmasına karşın tutarı aynı kalan maliyetlere sabit sabit maliyetlermaliyetler denir.

• Temel alınan hesap dönemi kısaldıkça, maliyetlerin daha büyük bir bölümü sabit maliyet niteliği kazanabilir (kiralar).

• Temel alınan hesap dönemi uzadıkça, daha önce sabit sayılan bazı maliyetler kısmen değişken duruma gelebilir(basamaklı değişken, kademeli, sıçrayan maliyetler)

• Belli bir üretim seviyesine kadar tek bir ustabaşı, daha yüksek üretim seviyeleri için ikinci ustabaşı çalıştırılması ile ustabaşı maaşı seviyesi sıçrama gösterir.

Page 14: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 14

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))• Değişken Maliyet

• Üretim hacmi, satış hacmi ya da başka bir faaliyet ölçüsü ile aynı yönde değişen maliyetlere değişken maliyet denir.

• Değişken maliyetler, davranışlarına göre birkaç şekilde karşımıza çıkar.

• Doğrusal maliyetler üretim miktarı ne olursa olsun, bir mamul birimi için hep aynı nicelikte kalan maliyetlerdir.

• Dolaysız madde, doğrusal değişken maliyetler grubun en tipik örneğidir.

• Toplam değişken maliyetin faaliyet hacmi ile aynı oranda değişmesi gerekmez; örneğin, üretim %10 değişirken, değişken maliyet %5 ya da %15 oranında değişebilir.

Doğrusal Değişken Maliyet

Page 15: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 15

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))• Değişken Maliyet

• Değişken maliyet ile üretim miktarıarasındaki ilişkinin her zaman doğrusal olması da gerekmez. Önemli olan, faaliyet hacmi ile aynı anda ve aynı yönde değişmesidir.

• Bazı görüşler, maliyet değişimi için S şeklindeki eğriyi daha tipik kabul etmektedir.

• Bu eğri sabit bir maliyet değeri ile başlamakta, belli bir üretim aralığında temposu yavaşlayan (degresif) bir artış göstermekte, işletmenin optimal üretim faktörleri bileşimini gerçekleştirdiği noktada, en düşük ortalama birim maliyetle çalıştığı değerine ulaşmaktadır.

S maliyet eğrisi

Marjinal maliyetler: üretime eklenen her yeni birimin neden olduğu maliyetler

Page 16: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 16

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Değişken Maliyet• Optimal kapasite düzeyinde çalışan işletmeler için maliyetler

yaklaşık olarak doğrusal bir gelişim göstermektedir.

• Uygulamada, karşılaşılan ölçme sorunlarından kaçınmak için üretim-değişken maliyet ilişkisinin doğrusal olduğu varsayımıyapılır.

• Optimal noktadan sonra, toplam maliyetlerdeki artış hızı gittikçe artan bir gelişim göstermektedir.

• Aşırı kapasite ile çalışmayı gösteren bu aşama, işçilik için fazla mesai, makinalarda arızaların çoğalması, hammadde fire oranının artması, bu giderek hızlanan (progresif) bir artışa neden olabilir.

Page 17: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 17

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))• Karma Maliyetler• Sabit ve değişken unsurları aynı anda içeren

maliyetlerdir. • Yarı Değişken Maliyet

• Faaliyet hacminin sıfır olduğu noktada pozitif bir değeri olan, üretim arttıkça artan maliyetlerdir.

• Tamir-bakım, telefon, elektrik maliyetleri, her an hizmete hazır olmanın karşılığında neden oldukları sabit maliyetlerin yanısıra, faaliyet hacminin artmasıyla artan hizmetleri ölçüsünde değişen maliyetlere yol açarlar.

Yarı değişken maliyetler

Page 18: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 18

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Karma Maliyetler• Basamaklı Değişken Maliyet

• Birbirini izleyen küçük üretim aralıklarının her birinin başlangıcında artış gösteren, fakat o üretim aralığında sabit kalan maliyetlerdir.

• Değişken giderlerin basamaklı olarak artması, üretim faktörünün bölünmezliği ile ilgilidir.

• Dolaysız işçiliği üretimde tam gereken miktarda kullanmak zordur. Bir işçi saatte 5 birimden fazla üretim yapamaz ise, üretimi yükseltmek için ikinci bir işçiyi işe almak gerekir. Böylece 0-5 birimde işçilik ücreti, 20YTL/saat ise , 6-10 üretim aralığında 40 YTL/saat olacaktır. Basamaklı değişken maliyetler

Page 19: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 19

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Karma Maliyetler• Basamaklı Değişken Maliyet

• Üretim faktörlerinin bölünebilirliği arttıkça basamaklar küçülecek ve maliyet tam değişkene yaklaşacaktır .

• Bölünmesi zor üretim faktörlerinde ise basamakların genişlediği gözlenir.

• Nezaretçi maaşlarında, amortisman giderlerinde, kiralarda olduğu gibi. Bu durumda basamaklı değişken yerine basamaklı sabit ifadesini kullanmak daha uygun olacaktır.

Basamaklı sabit maliyetler

Geçerli üretim aralığı

Page 20: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 20

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Ölçü Birimi Olarak Kullanılan Üretim Miktarına Göre• Toplam Maliyet

• Belli bir hesap döneminde gerçekleştirilen üretimin tümü için katlanılan maliyetler

• Birim Maliyeti•• Toplam maliyetin Toplam maliyetin üüretim miktarretim miktarıına bna bööllüünmesiyle bulunan nmesiyle bulunan

ortalama maliyet.ortalama maliyet.•• Toplam maliyet sabit ise, Toplam maliyet sabit ise, üüretim arttretim arttııkkçça birim maliyetler a birim maliyetler

ddüüşşer. er.

Page 21: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 21

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

•• Ait OlduklarAit Olduklarıı KKıısma Gsma Göörere• Üretim KısmıMaliyetleri• Hizmet KısmıMaliyetleri

•• Gidere DGidere Döönnüüşşttüükleri Dkleri Dööneme Gneme Göörere• Ürün Maliyeti

• Üretim maliyeti ile eş anlamlıdır. Üretilen mallar satılana kadar gidere dönüşmezler. Sadece SMM dönemin satış gelirlerinden düşülür.

• Dönem Maliyeti(Dönem Gideri)• Satış, genel yönetim, Ar-Ge ve finansman giderleri dönem

maliyetleridir. Hangi dönemde ödenmişlerse o dönemin gideri sayılırlar ve o dönemin satış gelirlerinden düşülürler.

Page 22: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 22

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Planlama, Kontrol ve Çeşitli Yönetim Kararlarıile İlişkilerine Göre• Standart Maliyet-Bütçelenmiş Maliyet• Kontrol Edilebilir Maliyet-Kontrol Edilemez Maliyet• Bağlı Sabit Maliyet-İradi Sabit Maliyet• Geçerli Maliyet- Geçersiz Maliyet• Ek Maliyet-Marjinal Maliyet• Fırsat Maliyeti

Page 23: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 23

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Standart Maliyet-Bütçelenmiş Maliyet• Standart maliyet, gerçekçi bir verimlilik düzeyinde katlanılması

gereken birim başına dolaysız maddeler, dolaysız işçilik ve üretim genel maliyetlerinin (ÜGM) toplamıdır.

• İş ve zaman ölçümü gibi bilimsel metotlarla tespit edilen standart dolaysız madde ve işçiliğin yanı sıra bütçelenmiş ÜGM’nin üretim hacmine bölümüyle elde edilen ÜGM yükleme oranının toplamıyla bulunur.

• Bütçelenmiş maliyet, belli bir üretim hacmi için öngörülen toplam maliyettir.

Page 24: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 24

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Kontrol Edilebilir Maliyet-Kontrol Edilemez Maliyet• Bir sorumluluk merkezinin yöneticisinin kararlarından

etkilenen maliyetler “kontrol edilebilir maliyet”, aynıyöneticinin iradesi dışında katlanılan maliyetler ise “kontrol edilemez maliyet” olarak adlandırılır.

• Kısım yöneticisi hammadde veya malzeme sarfını kontrol edebilir; ancak, bina vergisinden düşen payı kontrol edemez.

Page 25: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 25

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))• Bağlı Sabit Maliyet-İradi Sabit Maliyet

• İşletmenin kurulu kapasitesinin, kullandığı duran varlıklarının nicelik ve niteliğinin ve örgüt yapısının neden olduğu sabit giderlere bağlı sabit maliyetler adı verilir ( amortismanlar, bina vergisi, sigorta payları, kiralar, kilit personel maaşları)

• Bağlı sabit maliyetlere alt yapı maliyetleri adı da verilir.

• Bu maliyetlerin azaltılması, işletmenin uzun dönemdeki satış ve üretim hedeflerinin daraltılması anlamına geleceğinden üretimdeki geçici azaltmalar, bağlı sabit maliyetleri etkilemez.

• İradi sabit maliyetler ise, her bütçe yılı başında yetkili yöneticilerin kararlarıyla belirlenen sabit maliyetlerdir (reklam, eğitim, Ar-Ge, vb.)

• İradi sabit maliyetlerin bütçelenen tutarları bir yıl için sabittir. Gelecek bütçe yılında yöneticilerin kararlarıyla başka bir değer alabiliriler.

Page 26: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 26

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))• Geçerli Maliyet- Geçersiz Maliyet

• Gelecekte gerçekleşmesi beklenen ve alternatif hareket tarzlarının her biri için farklı değerde olan maliyetlere geçerli maliyet adıverilir.

• Örneğin A ve B makinalarından birinin seçilmesi ile ilgili bir karar durumunda, bu makinaların farklı değer taşıyan yıllık bakım maliyetleri geçerli maliyet olur.

• Yönetim kararlarından etkilenmeyen maliyetler ise geçersiz maliyet adını alır.

• Batık maliyet geçersiz maliyetlere güzel bir örnek oluşturur. Batık maliyet geçmişte katlanılan ve geri dönülmesi olanaksız olan maliyettir. Gelecekle ilgili kararlar üzerinde hiçbir etkileri yoktur. (mevcut duran varlıkların amortisman maliyetleri)

Page 27: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 27

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))• Geçerli Maliyet- Geçersiz Maliyet Örneği:

• Bir işletme mevcut atölyelerinden birini yeniden düzenlemek istemektedir. Saat ücretlerinde bir değişiklik öngörülmemekle birlikte atölyenin yeniden düzenlenmesi, gerekli işçilik saatlerinde ve işçilik maliyetlerindefarklılaşmaya yol açması beklenmektedir. Dolaysız maddelerin geçmişte birim başına ne kadarsa gelecekte de aynı kalacağı tahmin edilmektedir. Aşağıdaki tabloya göre vereceğiniz karar açısından hangi maliyetin geçerli hangisinin geçersiz olduğunu belirtiniz.

Birim Başına (YTL)

Atölyenin mevcut şeklini koruma

Atölyeyi yeniden düzenleme

Dolaysız işçilik 10 15 Dolaysız maddeler 20 20

Page 28: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 28

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Ek Maliyet-Marjinal Maliyet• Ek maliyet, iki alternatif hareket tarzının maliyetleri

arasındaki farktır. A makinasının yıllık bakım maliyeti 3000 YTL, B makinasının 2500 YTL ise, A makinasınınek bakım maliyeti, 500 YTL, B makinasının ek bakım maliyeti, -500 YTL’dir.

• Marjinal maliyet üretimdeki bir birimlik artışın neden olduğu ek maliyettir. Üretim 1000 birimden 1001 birime çıktığında maliyet 2 YTL’den 2.2 YTL’ye yükseliyorsa, marjinal maliyet 0.2 YTL’dir.

Page 29: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 29

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Fırsat Maliyeti• Belli bir alternatifin seçilmesi nedeniyle, seçilmemiş

olan en iyi alternatifin mahrum kalınan net yararı, seçilmiş olan alternatifin fırsat maliyeti olarak adlandırılır.

• Fabrika ek binasının bir kısmını depo olarak kullanma veya kiraya verme alternatiflerinden, ilki tercih edildiğinde, binayı kullanmanın fırsat maliyeti, mahrum kalınan kira geliridir.

Page 30: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 30

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı (devam(devamıı))

• Fırsat Maliyeti• Dört alternatif hareket

tarzının öngörülen gelir ve giderleri

• B alternatifinin karı, fırsat maliyetini de içerecek şekilde hesaplanırsa buna ekonomik kar adıverilir. Doğru karar ekonomik karı pozitif olan alternatifin seçilmesidir.

350400500300Beklenen kar

2350310025001700Beklenen gider

2700350030002000Beklenen gelir

DCBA

350400500300Beklenen kar

2700350030002000Beklenen gelir

2350310025001700Beklenen gider

-150-100100-200Ekonomik kar

500500400500Fırsat maliyeti

DCBA

Page 31: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 31

Maliyetlerin SMaliyetlerin Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıına Bir na Bir ÖÖrnekrnek

Satış Maliyetleri

Dönem Maliyetleri

Yönetim Maliyetleri

Diğer dolaylı mal.

Dolaylı işçilik

Dolaylı maliyet (Genel İmalat Maliyetleri)

Dolaylı malzeme

Dolaysız işçilikİmalat Maliyetleri

Dolaysız maliyet(Temel İmalat Maliyetleri)

Dolaysız malzeme

İmalat Maliyeti

(Sınai Maliyet)

SatışMaliyeti

Ticari Maliyet

Page 32: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 32

2003 Maliyet Fakt2003 Maliyet Faktöörleri: Dokumarleri: Dokuma

0.1640.2120.1220.1450.1640.1040.142─ tekstüre iplik

0.2200.2460.2460.2480.2180.2930.227─ pamuk ipliği

Hammadde maliyeti ( dokunmuş 1 yarda kumaş)

5.2510.005.806.5014.005.5018.52Kapital faiz oranı (%)

5.002.905.70025.006.0017.40Gümrük, satış vergisi vs.(Makine fiyatının %'si)

392534.730281225Bina amortisman süresi (yıl)

579.35559Yardımcı donanım için amortisman süresi (yıl)

779.3810510Makine amortisman süresi (yıl)

1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 Yıllık bina bakımı (%)

4800480048004800480048004800Bina alanı (m 2)- G6300

5000500050005000500050005000Bina alanı (m 2)- M8300

760.00104.36217.85553.76133.38108.70142.40Bina maliyeti / m 2

0.01 4(gaz)0.28 (gaz)

0.38 (gaz)

0.01 (gaz)

0.19 (petrol)

0.37 (petrol)

0.19 (petrol)Petrol/gaz maliyeti (kg başına/cu.ft başına)

0.100.140.690.160.130.050.04Haşıllama maliyeti /lb iplik

0.040.040.030.040.020.020.03Buhar maliyeti /lb iplik

0.59 4/50.500.850.370.790.180.14Su maliyeti / m 30.05 40.070.050.100.080.070.03Elektrik gücü maliyeti /kwsaat

7800714271446500840278757618Çalışma saatleri (yıllık)

12.50 31.643.7818.490.710.660.82Eğitilmemiş personel saatlik ücreti

15.76 32.604.9919.030.900.761.36Makine bakım işçisi saatlik ücreti

17.97 2/33.656.7920.971.091.451.49Eğitilmiş personel saatlik ücreti

Amerika B. D. 1Türkiye KoreİtalyaHindistanÇinBrezilya

Page 33: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 33

2003 Toplam Maliyetler: Ring 2003 Toplam Maliyetler: Ring İİplikten Dokunmuplikten DokunmuşşKumaKumaşş (USD/ 1 yarda kuma(USD/ 1 yarda kumaşş))

776769100606359Indeks (İtalya:100)

0,9230,8070,8251,2030,7250,7560,713(kumaş metresi başına USD)

0,8440,7380,7541,1000,6630,6910,652Toplam kumaş maliyetleri (kumaş yardası başına USD)

%26%33%33%23%33%42%35

0,2200,2460,2460,2480,2180,2930,227Hammadde

%23%31%23%19%29%26%40

0,1980,2280,1750,2050,1950,1780,260Kapital (amortisman& faiz)

%8%11%14%8%11%8%9

0,0650,0770,1080,0840,0740,0550,057Yardımcı malzeme

%8%13%9%13%17%13%7

0,0680,0980,0700,1460,1120,0890,046Güç

%31%7%16%34%5%3%4

0,2630,0500,1160,3780,0340,0220,029İşçilik

%4%5%5%3%5%8%5

0,0300,0390,0390,0390,0300,0540,033

Döküntü

Amerika B, D, Türkiye KoreİtalyaHindistanÇinBrezilya

Page 34: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 34

2003 Toplam Maliyetler: OE 2003 Toplam Maliyetler: OE İİplikten Dokunmuplikten Dokunmuşş KumaKumaşş(USD/ 1 Kuma(USD/ 1 Kumaşş YardasYardasıı))

787173100646863Indeks (İtalya:100)

0,8160,7380,7611,0420,6710,7080,656(kumaş metresi başına USD)

0,7460,6750,6960,9530,6140,6470,600Toplam kumaş maliyetleri

(kumaş yardası başına USD)

%26%33%33%23%33%42%35

0,2200,2460,2460,2480,2180,2930,227Hammadde

%23%31%23%19%29%26%40

0,1750,1990,1560,1830,1720,1630,227Kapital (amortisman& faiz)

%8%11%14%8%11%8%9

0,0680,0800,1110,0860,0770,0580,059Yardımcı malzeme

%8%13%9%13%17%13%7

0,0600,0860,0620,1270,0970,0770,041Güç

%31%7%16%34%5%3%4

0,2010,0360,0930,2810,0280,0180,023İşçilik

%4%5%5%3%5%8%5

0,0220,0280,0280,0280,0220,0380,023

Döküntü

Amerika B, D, Türkiye KoreİtalyaHindistanÇinBrezilya

Page 35: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 35

2003 Toplam Maliyetler: 2003 Toplam Maliyetler: TekstTekstüürere İİplikten Dokunmuplikten DokunmuşşKumaKumaşş (USD/ 1 Kuma(USD/ 1 Kumaşş YardasYardasıı))

876052100564852Indeks (İtalya:100)

1,0060,6960,6031,1600,6460,5530,599(kumaş metresi başına USD)

0,9200,6360,5511,0610,5910,5060,548Toplam kumaş maliyetleri (kumaş yardası başına USD)

%18%33%22%14%28%20%26

0,1640,2120,1220,1450,1640,1040,143Hammadde

%23%37%33%21%36%49%49

0,2100,2370,1790,2270,2160,2460,266Kapital (amortisman& faiz)

%7%10%14%7%14%12%13

0,0640,0660,0790,0700,0820,0590,073Yardımcı malzeme

%27%12%10%28%15%14%6

0,2470,0750,0550,3000,0890,0720,033Güç

%25%7%20%30%6%4%5

0,2310,0420,1120,3150,0360,0210,029İşçilik

%0%1%1%0%1%1%1

0,0040,0040,0040,0040,0040,0040,004

Bobinleme

Amerika B, D, Türkiye KoreİtalyaHindistanÇinBrezilya

Page 36: MALIYETMUHASEBES.21 08 09onderem/MALMUH21.pdf · • Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. • Sermaye Maliyetleri • Yabancı

03.11.2008 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 36

Maliyet Muhasebesinde HesaplarMaliyet Muhasebesinde Hesaplarıın n İşİşleyileyişşii

MADDELER STOK Ay Başı Stoku 8 (2) 14(1) 12.5 (3) 1.5

İMALATTAKİ MALLAR Ay Başı Stoku 3 (11) 29.5(2) 14 (4) 9.5 (10) 7

MAMUL STOK Ay Başı Stoku 7 (13) 30(11) 29.5

KASA Aybaşı mev. 25 (12) 54 (1) 12.5(14) 3 (5) 0.8 (6) 1 (7) 0.3 (8) 0.2 (15) 4 (16) 2 (17) 3.5 (18) 7.6

ÜGM (3) 1.5 (10) 7(4) 9.5 (5) 0.8 (6) 1 (7) 0.3 (8) 0.2 (9) 2

SMM (13) 30 (21) 30

ÖDENECEK ÜCRETLER (4) 10.7

SATIŞ GİDERLERİ (15) 4 (22) 4

SATIŞLAR (19) 54 (12) 54

BİRİKMİŞ AMORTİSMAN Aybaşı bakiyesi 28 (9) 2

DİĞER GELİRLER (20) 3 (14) 3

YÖNETİM GİDERLERİ (17) 3.5 (24) 3.5

KAR-ZARAR (21) 30 (19) 54(22) 4 (20) 3(23) 2 (24) 3.5 (25) 7.6

AR-GE GİDERLERİ (16) 2 (23) 2

DİĞER GİDERLER (18) 7.6 (25) 7.6

1.2