แผนที่ “สยามประเทศไทย”สมัยกรุงธนบุรี

พ.ศ. 2316-2322Maps of Siam: Thonburi Period

A.D. 1773-1779

94 ภาค 1: แผนที่สยามประเทศไทย สมัยกรุงธนบุรี พ.ศ. 2316-2322

(16)แผนที่ “ราชอาณาจักรสยาม-ตังเกี๋ย-พะโค-อังวะ-อารกัน”

โดย ฌาค นิโคลาส์ เบลเลง พ.ศ. 2316 (ค.ศ. 1773)

Carte des Royaumes de Siam de Tunquin Pegu, Ava Aracan. &c

แผนที่ Carte des Royaumes de Siam de Tunquin Pegu, Ava Aracan. &c (ขนาด 275 x 272 มม.) โดย ฌาค นิโคลาส์ เบลเลง นักแผนที่ชาวฝรั่งเศส จากสมุดแผนที่ Atlas Portatif pour servir à l’intelligence de l’Histoire philosophique et politique... พิมพ์ครั้งแรกที่กรุงอัมสเตอร์ดัม ประเทศเนเธอร์แลนด์ พ.ศ. 2316 (ค.ศ. 1773) ตรงกับปีที่ 6 ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ตากสินมหาราช พ.ศ. 2310-2325 (ค.ศ. 1767-1782) แม้จะใช้ชื่อเดียวกัน แต่แผนที่แผ่นนี้ใช้คนละแม่พิมพ์กับฉบับที่พิมพ์ขึ้นในสมัยปลายอยุธยา หรือ 9 ปีก่อนหน้านี้ (หมายเลข 15) แผนทีโ่ดยเบลเลงเปน็ทีน่ยิมแพรห่ลายมากในยโุรปชว่งกลางถงึปลายครสิตศ์ตวรรษที ่18 (ตน้พทุธศตวรรษที่ 24) มีการพิมพ์เผยแพร่เป็นภาษาต่างๆ เช่น เยอรมัน (พ.ศ. 2295/ค.ศ. 1752) ดัตช์ (พ.ศ. 2298/ค.ศ. 1755 และ พ.ศ. 2316/ค.ศ. 1773) อิตาลี (พ.ศ. 2325/ค.ศ. 1782) และ เดนมาร์ก (ราว พ.ศ. 2336/ค.ศ. 1793) แผนที่แผ่นนี้พิมพ์ขึ้นเพื่อจำาหน่ายแก่ชาวฮอลันดา ผู้จัดพิมพ์จึงได้เพิ่มชื่อแผนที่ภาษาดัตช์ที่ด้านล่างของแผนที่ (นอกเหนือจากชื่อภาษาฝรั่งเศสในกรอบจารึก) กล่าวโดยย่อ แผนที่แผ่นนี้เป็นแผนที่ฝรั่งแผ่นแรกที่พิมพ์ในสมัยที่ตรงกับกรุงธนบุรี แต่นักแผนที่ชาวยุโรปก็ถือว่านามเมืองหลวงของสยาม ก็ยังคงเป็น “Siam” อยู่ ซึ่งจะตีความว่าหมายถึง “กรุงศรีอยุธยา” หรือ “กรุงเก่า” ก็ได้ แต่ “Siam” ที่ใช้ให้มีความหมายว่าเป็นเมืองหลวงนั้น แม้จะย้ายมาอยู่กรุงธนบุรีแล้วก็ตาม แต่เอกสารราชการสมัยนั้น ก็ยังใช้คำาว่า “อยุธยา” อยู่เช่นกัน ดังนั้น แม้ราชธานีหรือเมืองหลวงจะย้ายมากรุงธนบุรี หรือกรุงรัตนโกสินทร์แล้วก็ตาม เอกสารของทางราชการก็ยังคงใช้คำาว่า “อยุธยา” เป็นเมืองหลวงอยู่อีกทั้งในสมัยของพระเจ้าตากสินมหาราช และสมัยรัชกาลที่ 1-2-3 แห่งราชวงศ์จักรี จะมาแยกแยะให้เห็นชัดเจนก็ต่อเมื่อถึงสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 นั่นเอง

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ และธวัชชัย ตั้งศิริวานิช 95

แผนที่ราชอาณาจักรสยาม-ตังเกี๋ย-พะโค-อังวะ-อารกัน โดย ฌาค นิโคลาส์ เบลเลง พ.ศ. 2316 (ค.ศ. 1773) (Carte des

Royaumes de Siam de Tunquin Pegu, Ava Aracan. &c) (ธวช)

96 ภาค 1: แผนที่สยามประเทศไทย สมัยกรุงธนบุรี พ.ศ. 2316-2322

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ และธวัชชัย ตั้งศิริวานิช 97

98 ภาค 1: แผนที่สยามประเทศไทย สมัยกรุงธนบุรี พ.ศ. 2316-2322

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ และธวัชชัย ตั้งศิริวานิช 99

100 ภาค 1: แผนที่สยามประเทศไทย สมัยกรุงธนบุรี พ.ศ. 2316-2322

(17)แผนที่ “คาบสมุทรอินเดียนอกลุ่มน้ำาคงคา”

โดย อากอสติโน ดา ราบาตตา และ จิโอวานนี เดอ บายู พ.ศ. 2322 (ค.ศ. 1779)

Penisola di la dal Gange ante. India ultra Gangem di diversi Rè

แผนที่ Penisola di la dal Gange ante. India ultra Gangem di diversi Rè. (ขนาด 60 x 55 มม.) โดย อากอสติโน ดา ราบาตตา (Agostino da Rabatta) และ จิโอวานนี เดอ บายู (Giovanni de Baillou) นักแผนที่ชาวอิตาลี จากสมุดแผนที่ Nouvo atlante generale metodico et elementare tascabile พิมพ์ครั้งแรกที่กรุงฟลอเรนซ์ ประเทศอิตาลี พ.ศ. 2322 (ค.ศ. 1779) ตรงกับปลายรัชสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ตากสินมหาราช พ.ศ. 2310-25 (ค.ศ. 1767-82) นี่เป็นแผนที่สยามแผ่นเดียว (เท่าที่ค้นพบ) ที่เขียนขึ้นใหม่ และตรงกับสมัยกรุงธนบุรี แต่ยังอาศัยข้อมูลเก่าโดยนักแผนที่เข้าใจว่ากรุงศรีอยุธยา (Iudia) เป็นราชธานีของสยาม (ด้วยเหตุผลเดียวกันกับที่บรรยายไว้ในหมายเลข 16) ด้านล่างของแผนที่คือตารางรายชื่อราชอาณาจักรและราชธานีสำาคัญในแผ่นดินใหญ่อุษาคเนย์ แผนที่นี้มีขนาดเล็กมาก ตีพิมพ์ไว้ในสำารับไพ่ “มินชิอาเต” (Minchiate) ที่ใช้เล่นกันในอิตาลีภาคเหนือสมัยนั้น ปัจจุบันกลายเป็นของที่นักเล่นของเก่า เสาะแสวงหากันในราคาที่สูงพอสมควร โปรดสังเกตรายชื่ออาณาจักรต่างๆ และชื่อของเมืองหลวง เช่น Siam มี Iudia (อยุธยา) ส่วน Cambodia มี Lewek (ละแวก) หรือ Laos มี Lantcham (ล้านช้าง) ฯลฯ ชื่ออื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับสยามบนแผนที่คือ ภูเก็ต (I. Junkselon) ลิกอร์ หรือ นครศรีธรรมราช (Ligor) แม่น้ำาเจ้าพระยา (Menam F.) และ อ่าวสยาม (Golfo di Siam) ส่วนในตารางด้านล่างก็ปรากฏชื่อของปัตตานี (Patana) และประเทศราชอื่นๆ ที่เคยขึ้นต่อสยาม

แผนที่คาบสมุทรอินเดียนอกลุ่มน้ำาคงคา โดย อากอสติโน ดา ราบาตตา และ จิโอวานนี เดอ บายู พ.ศ. 2322

(ค.ศ. 1779) (Penisola di la dal Gange ante. India ultra Gangem di diversi Rè) (ธวช)