MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Warszawa, 2008 – 11 – 25

Materiałdla Rady Ochrony Pracy

przy Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej

na temat: „Edukacja w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracyw Polsce na różnych poziomach nauczania i kształcenia”

2

EDUKACJA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACYW POLSCE NA RÓŻNYCH POZIOMACH NAUCZANIA

I KSZTAŁCENIA

I. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego orazkształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458), w obecnieobowiązującej podstawie programowej zagadnienia związane z edukacją w zakresiebezpieczeństwa i higieny pracy są realizowane w ramach przedmiotów nauczaniai ścieżek edukacyjnych:

1. WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNETreści edukacji w zakresie bhp ujęte w podstawie programowej wychowania przedszkolnegodla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych

Zadania realizowane w ramach określonych obszarów edukacyjnych:1. Poznawanie i rozumienie siebie i świata:

- przekazywanie wiedzy o zdrowym stylu życia, ocenianie zachowań służącychi zagrażających zdrowiu,

- organizowanie sytuacji umożliwiających poznanie ruchu drogowego.

2. Nabywanie umiejętności poprzez działanie:- kształtowanie nawyków higienicznych i zachowań prozdrowotnych oraz

proekologicznych,- uczenie zasad postępowania warunkujących bezpieczeństwo dziecka,

ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa ruchu drogowego,- tworzenie warunków sprzyjających spontanicznej i zorganizowanej aktywności

ruchowej dziecka, umożliwianie udziału w grach, zabawach ruchowychi gimnastyce.

3. Budowanie systemu wartości:- kształtowanie postawy przestrzegania zasad ruchu drogowego.

Treści edukacji ujęte w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkółpodstawowych i gimnazjów

2. I ETAP EDUKACYJNY: KLASY I - IIIEdukacja na tym etapie w zakresie bhp obejmuje treści nauczania i działania edukacyjne:

- dbałość o zdrowie, higiena własna i otoczenia,- bezpieczeństwo w różnych miejscach i sytuacjach, zwłaszcza na drogach

publicznych, rozpoznawanie zagrożeń i umiejętności zachowania się w przypadkuzagrożenia,

- poznawanie pracy w wybranych zawodach,- urządzenia techniczne powszechnego użytku (bezpieczne użytkowanie),- organizacja pracy (planowanie, organizacja stanowiska, racjonalne wykorzystanie

materiału i czasu).

3. II ETAP EDUKACYJNY: KLASY IV-VIEdukacja na tym etapie w zakresie bhp obejmuje treści nauczania i działania edukacyjne:

1. W ramach zajęć techniki:

3

- maszyny i instalacje (urządzenia gospodarstwa domowego); bezpieczne,ekonomiczne i ekologiczne postępowanie uczniów w środowisku technicznym,

- bezpieczne poruszanie się uczniów w ruchu drogowym jako pieszych, pasażerówi rowerzystów,

- planowanie i wykonywanie zadań technicznych indywidualnie i zespołowo;organizowanie miejsca pracy,

- bezpieczne posługiwanie się narzędziami oraz urządzeniami gospodarstwadomowego; czytanie ze zrozumieniem różnych instrukcji technicznych,

- korzystanie z dróg zgodnie z obowiązującymi zasadami; stosowanie elementówpodnoszących bezpieczeństwo w ruchu drogowym pasażerów, pieszychi rowerzystów; dbanie o prawidłowy stan techniczny roweru z uwzględnieniemelementów obowiązkowego wyposażenia.

2. W ramach zajęć informatyki:- zasady bezpiecznego posługiwania się komputerem.

3. W ramach zajęć wychowania fizycznego:- przepisy i zasady organizacji zajęć ruchowych uwzględniające troskę o zdrowie,- propozycje spędzania czasu wolnego z wykorzystaniem gier, zabaw, form

turystycznych i sportowych.

4. Treści nauczania w ramach realizacji ścieżki edukacyjnej – edukacja prozdrowotna:- higiena ciała, odzieży, obuwia, miejsca pracy i wypoczynku,- bezpieczeństwo na drodze, podczas gier i zabaw ruchowych; pierwsza pomoc

w niektórych urazach,- urozmaicenie i regularność posiłków, estetyka ich spożywania, zabezpieczenie

żywności przed zanieczyszczeniem i zepsuciem,- zabawy ruchowe i rekreacja, organizacja odrabiania lekcji i czasu wolnego;

prawidłowa postawa ciała,- rozpoznawanie własnych mocnych i słabych stron, zalet i wad; kształtowanie

właściwego stosunku do własnych pozytywnych i negatywnych emocji; radzeniesobie w sytuacjach trudnych i umiejętność szukania pomocy; zachowaniasprzyjające i zagrażające zdrowiu,

- podstawowe zasady i reguły obowiązujące w relacjach międzyludzkich,- problemy i potrzeby kolegów niepełnosprawnych, osób chorych i starszych,- poznawanie zagrożeń cywilizacyjnych oraz nabycie umiejętności właściwego

zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi,toksycznymi, łatwo palnymi, wybuchowymi, niewybuchami i niewypałami,

- ochrona przed zagrożeniami naturalnymi (powodzią, pożarem, huraganem,śnieżycą, mrozem, suszą, trzęsieniem ziemi), cywilizacyjnymi i społecznymi(molestowanie seksualne, przypadki nierządu wśród nieletnich),

- przyczyny (namawianie i presja ze strony osób) i skutki używania środkówpsychoaktywnych i nadużywania leków oraz innych nałogów, odpowiedzialnośćmałoletniego wobec prawa.

4. III ETAP EDUKACYJNY: GIMNAZJUMEdukacja na tym etapie w zakresie bhp obejmuje treści nauczania i działania edukacyjne:

1. W ramach zajęć biologii:- analizowanie przyczyn zakłóceń stanu zdrowia człowieka, przewidywanie skutków

własnych decyzji w tym zakresie,- prowadzenie zdrowego trybu życia.

4

2. W ramach zajęć techniki:- materiały konstrukcyjne, wymagania użytkowe, bezpieczeństwa, ekonomiczne

i ekologiczne,- planowanie pracy indywidualnej i zespołowej, podział pracy, koordynacja działań,

rachunek ekonomiczny,- problemy bezpiecznego wykorzystania wytworów współczesnej techniki;

urządzenia techniczne stosowane w środowisku życia ucznia,- problemy związane z bezpieczeństwem ruchu drogowego,- samodzielne rozwiązywanie prostych zadań organizacyjnych i technologicznych

z przygotowaniem potrzebnej dokumentacji,- określanie i ocenianie własnych możliwości ujawnianych w działaniach

technicznych indywidualnych i zespołowych; ocenianie własnych możliwościsprostania wymaganiom wstępnie wybranego zawodu (stanowiska pracy),

- czytanie i sporządzanie prostych dokumentacji technicznych,- bezpieczne posługiwanie się podstawowymi narzędziami, przyrządami

i urządzeniami; dobieranie narzędzi oraz utrzymywanie ich w stanie sprawności,- eksploatacja urządzeń technicznych związanych z życiem codziennym,

z uwzględnieniem zasad i reguł bezpieczeństwa,- bezpieczne korzystanie z dróg i pojazdów.

3. W ramach zajęć informatyki:- zasady bezpiecznej pracy z komputerem.

4. W ramach zajęć wychowania fizycznego:- zasady funkcjonowania organizmu, regeneracji sił i czynnego odpoczynku,

zapobieganie chorobom i uzależnieniom,- hartowanie organizmu i dbałość o higienę i zdrowie,- dbałość o prawidłową postawę ciała.

5. Treści nauczania w ramach realizacji ścieżki edukacyjnej – edukacja prozdrowotna:- higiena osobista i otoczenia: zasady pielęgnacji skóry, hałas, nadmierne

nasłonecznienie,- zasady bezpieczeństwa w domu, szkole, miejscu publicznym; potrzeby w zakresie

bezpieczeństwa dzieci, osób starszych i niepełnosprawnych,- ryzyko związane z różnymi rodzajami aktywności i sytuacjami życiowymi, jego

ocena i odpowiedzialność za jego podejmowanie,- pierwsza pomoc w najczęstszych przypadkach zagrożenia życia; wzywanie pomocy

w nagłych wypadkach; zachowanie w sytuacjach katastrof,- skład żywności, układanie jadłospisów, ich różnice ze względu na kulturę, wiek,

stan zdrowia, rodzaj pracy,- higiena produkcji i przechowywania, przenoszenie i przechowywanie żywności,- aktywność fizyczna w różnych okresach życia i stanach zdrowia,- wypoczynek bierny i czynny,- higiena pracy umysłowej i snu,- zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu - podejmowanie odpowiedzialnych

wyborów,- korzystanie z pomocy medycznej.

6. Treści nauczania w ramach realizacji ścieżki edukacyjnej – edukacja obronna:- ochrona przed skutkami powodzi, pożaru i innych zagrożeń,- zasady pierwszej pomocy w nagłych wypadkach.

5

5. IV ETAP EDUKACYJNY: SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE

1) KSZTAŁCENIE OGÓLNETreści edukacji w zakresie bhp ujęte w podstawie programowej kształcenia ogólnego dlaliceów ogólnokształcących, liceów profilowanych, techników, uzupełniających liceówogólnokształcących i techników uzupełniających oraz podstawie programowej dlazasadniczych szkół zawodowych

1. W ramach zajęć biologii (dla liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych,techników, uzupełniających liceów ogólnokształcących i techników uzupełniających):

- rozpoznawanie zagrożeń dla zdrowia człowieka i znajomość zasad działaniana rzecz własnego zdrowia.

2. W ramach zajęć wychowania fizycznego:- ćwiczenia relaksacyjne na rzecz zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego,- samokontrola i samoocena rozwoju fizycznego, sprawności i umiejętności

ruchowych,- samoocena możliwości i potrzeb ruchowych na podstawie pomiaru podstawowych

właściwości somatycznych i fizjologicznych,- umiejętne stosowanie ćwiczeń kształtujących prawidłową postawę ciała oraz

sprawność fizyczną i ruchową,- organizowanie i aktywne uczestnictwo w indywidualnych i zespołowych formach

aktywności sportowej, rekreacyjnej i turystycznej,- stosowanie różnorodnych form relaksacji po pracy umysłowej i fizycznej.

3. W ramach zajęć przysposobienia obronnego:- zagrożenia czasu pokoju, ich źródła, przeciwdziałanie ich powstawaniu, zasady

postępowania w przypadku ich wystąpienia i po ich ustąpieniu,- pierwsza pomoc w nagłych wypadkach:

• ocena sytuacji w miejscu wypadku,• zabezpieczenie miejsca wypadku,• ocena stanu poszkodowanego i kontrola jego funkcji życiowych,• udzielanie pierwszej pomocy w przypadku oparzeń, złamań i zwichnięć,

krwotoków, duszenia się ciałem obcym, utraty przytomności, utraty oddechu,zatrzymania krążenia, wstrząsu pourazowego,

- rola jednostki w kształtowaniu bezpieczeństwa własnego i społecznego:• predyspozycje osobowościowe, otoczenie społeczne jako czynniki ryzyka

stania się ofiarą przestępstwa,• sytuacje kryminogenne, umiejętność ich unikania,• zjawiska patologiczne występujące wśród dzieci i młodzieży,• prospołeczne zachowania w kształtowaniu bezpieczeństwa,

- znajomość zasad postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia,- umiejętność udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w różnych stanach

zagrażających życiu i zdrowiu człowieka,- umiejętność posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym,- znajomość zasad planowania i organizowania działań.

4. Treści nauczania w ramach realizacji ścieżki edukacyjnej – edukacja prozdrowotna:- praca i wypoczynek, aktywne spędzanie czasu wolnego,- zachowania bezpieczne w codziennym życiu,- troska o bezpieczeństwo innych,

6

- zasady racjonalnego żywienia w różnych okresach życia, żywieniea samopoczucie i zdolność do pracy oraz zapobieganie chorobom, skutkiniewłaściwego odchudzania się i stosowania diet eliminacyjnych.

2) KSZTAŁCENIE ZAWODOWEKształcenie zawodowe jest realizowane w zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów

szkolnictwa zawodowego (Dz. U. z 2004 r. Nr 114, poz. 1195 z późn. zm.). Wymienionaklasyfikacja ujmuje 208 zawodów, z czego dla 201 obowiązek określenia podstawprogramowych kształcenia spoczywa na ministrze właściwym do spraw oświatyi wychowania. Obowiązek ten jest sukcesywnie spełniany i w chwili obecnej wymienionedokumenty zostały opracowane 194 zawodów, a dla pozostałych 7 nowo wprowadzonych dowymienionej klasyfikacji, rozpoczęcie prac nad podstawami programowymi kształceniaprzewidziane jest w I kwartale 2009 r. W każdej podstawie programowej, w opisiekwalifikacji absolwenta oraz w blokach programowych, specjaliści – znawcy poszczególnychzawodów, wyeksponowali jako niezbędne i niezwykle istotne, umiejętności dotyczącekonieczności przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymagańergonomii podczas realizacji zadań zawodowych. W dokumentach tych jest równieżzamieszczona umiejętność udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przypracy. Ponieważ programy nauczania, realizowane w szkołach publicznych lubniepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, zarówno dla młodzieży jak i dla osóbdorosłych, muszą uwzględniać w całości wszelkie zapisy w odpowiednich podstawachprogramowych kształcenia – zatem, w odniesieniu do realizacji zajęć z zakresu kształceniazawodowego w systemie szkolnym, wymóg wynikający z art. 2372 ustawy – Kodeks pracy,nakładający na Ministra Edukacji Narodowej obowiązek uwzględniania w programachnauczania treści dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, jest spełniony.Nadmienić jednakże należy, że zgodnie z opiniami specjalistów – znawców poszczególnychzawodów, a także zgodnie z zasadą integracji w procesie kształcenia teorii z praktyką,w większości programów nauczania zawodów, wymienione treści nie zostały ujęte w postaciodrębnego przedmiotu, lecz są przekazywane w trakcie nauczania przedmiotów zawodowychw konkretnych sytuacjach: podczas realizacji zagadnień ściśle wiążących sięz przestrzeganiem przepisów bhp, przed rozpoczęciem ćwiczenia stwarzającego zagrożenie,w czasie instruktażu poprzedzającego zajęcia praktyczne.

Absolwenci zreformowanych szkół zawodowych opuszczają te szkoły z wiedząi umiejętnościami umożliwiającymi bezpieczne wykonywanie zadań zawodowych,specyficznych dla poszczególnych zawodów. Wyniesiona ze szkoły wiedza i umiejętnościz tego zakresu są sprawdzane na zewnętrznym egzaminie potwierdzającym kwalifikacjezawodowe w wyuczonym zawodzie. Egzamin składa się z dwóch etapów – pisemnegoi praktycznego. W części I etapu pisemnego egzaminu, każdy zdający powinien wykazać się,między innymi, umiejętnościami bezpiecznego wykonywania zadań zawodowych, zgodniez przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochronyśrodowiska, w szczególności w zakresie: zastosowania odpowiednich przepisów bhp przywykonywaniu prac specyficznych dla danego zawodu, identyfikacji i zapobieganiazagrożeniom dla życia i zdrowia, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanymw wypadkach przy pracy, doboru środków ochrony indywidualnej i odzieży ochronnej dorodzaju pracy w zawodzie. Zdający rozwiązuje test składający się z zadań zamkniętych,zawierających cztery odpowiedzi do wyboru, z których tylko jedna jest odpowiedziąprawidłową. Ze struktury standardów egzaminacyjnych wynika, że w stosunkowo prostysposób, przy zastosowaniu oprogramowania narzędziowego typu ITMAN, możnazidentyfikować w testach egzaminacyjnych zadania dotyczące bezpiecznego wykonywania

7

prac specyficznych dla danego zawodu i na podstawie analizy poprawności udzielonych przezzdających odpowiedzi, dokonać oceny poziomu opanowania przez nich wiedzy i umiejętnościz tego zakresu. W odniesieniu do absolwentów szkół prowadzących kształcenie w zawodachna poziomie kwalifikacji zasadniczych, również w etapie praktycznym egzaminatorzyzamieszczają w arkuszach obserwacji ocenę spełniania przez zdającego wymagań ergonomiioraz prawidłowego doboru i wykorzystania środków ochrony osobistej.

W roku szkolnym 2003/2004 do egzaminu zawodowego przystępowali po razpierwszy absolwenci 2-letnich zasadniczych szkół zawodowych. W roku szkolnym2004/2005, oprócz kolejnego rocznika absolwentów 2-letnich zasadniczych szkółzawodowych, do egzaminu przystępowali po raz pierwszy absolwenci 3-letnich zasadniczychszkół zawodowych, w roku szkolnym 2005/2006, do licznej rzeszy zdającychz wymienionych typów szkół, dołączyli absolwenci techników i 1-rocznych szkółpolicealnych, sesja letnia w roku szkolnym 2006/2007 objęła po raz pierwszy absolwentów2-letnich szkół policealnych (oprócz techników dentystycznych). Ostatecznie, począwszy odsesji letniej roku szkolnego 2007/2008 do egzaminu potwierdzającego kwalifikacjezawodowe może przystępować absolwenci wszystkich typów szkół prowadzących kształceniezawodowe.

Na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej, Centralna Komisja Egzaminacyjnadokonuje systematycznie, po każdej sesji egzaminacyjnej, analizy i oceny zarówno wynikówtych zadań w teście, które sprawdzają umiejętności w zakresie bezpiecznego wykonywaniazadań zawodowych, jak również, w zawodach na poziomie kwalifikacji zasadniczych,zachowań przez zdających reguł bezpiecznej pracy podczas etapu praktycznego egzaminu.

Analiza i ocena osiągnięćabsolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych w zakresie bezpiecznego

wykonywania zadań zawodowych na przykładzie wybranych zawodówW roku 2008 egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe przeprowadzony został łączniedla 196 802 absolwentów w 163 zawodach, z czego w 64 zawodach 37 940 absolwentówzasadniczych szkół zawodowych oraz w 99 zawodach 158 862 absolwentów technikówi szkół policealnych.Dane szczegółowe dotyczące liczby absolwentów, którzy przystąpili do egzaminu i go zdali,tym samym otrzymali dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, przedstawia tabela 1.

w 64 zawodachw zasadniczych szkołach zawodowych

przystąpiło: dyplom otrzymało:

37 940* 30 160*(79,5%)*

w 99 zawodachw technikach i szkołach policealnychprzystąpiło: dyplom otrzymało:

158 862* 80 821*(50,9%)*

DYPLOMYotrzymało:

110 981*(56,4%)*

* uwzględniono absolwentów szkół zawodowych, którzy przystąpili do dwóch etapów egzaminu

Tabela 1. Wyniki egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe dla zawodów napoziomie zasadniczej szkoły zawodowej i technikum w skali kraju

8

Na wynik ogólny egzaminu składają się wyniki etapów pisemnego i praktycznego. Dosprawdzania poziomu opanowania umiejętności i wiadomości właściwych dla zawodów(część I etapu pisemnego) zastosowano testy z 50 zadaniami wielokrotnego wyboru, z czegoobszar bezpieczne wykonywanie zadań zawodowych reprezentowany był od 5 do 13 zadań.Liczba zadań jest proporcjonalna do mogących wystąpić zagrożeń w czasie wykonywaniazadań zawodowych, i jest określona procentowo w wytycznych dla autorów zadań przezCentralną Komisję Egzaminacyjną.W etapie praktycznym umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania zadań zawodowychsprawdzane były głównie na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej w dwóch obszarachzwiązanych z organizowaniem stanowiska pracy:• zgromadzenie i rozmieszczenie na stanowisku pracy materiałów, narzędzi, urządzeń

i sprzętu zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochronyprzeciwpożarowej,

• sprawdzenie stanu technicznego maszyn, urządzeń i sprzętu,• dobranie odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej

i wykonaniem zadania egzaminacyjnego.Poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych dla wybranych zawodów w części I etapupisemnego oraz etapu praktycznego przedstawia wykres 1.

Wykres 1. Średni poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarach części I etapu pisemnego i etapupraktycznego dla wybranych zawodów na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej i technikum

Szczegółowa analiza osiągnięć absolwentów na poziomie zasadniczej szkoły zawodoweji technikum przeprowadzona została w zawodach, w których liczba zdających w 2008 rokubyła większa niż 500.W części pierwszej etapu pisemnego zdający najlepiej opanowali wiadomości i umiejętności zzakresu bezpiecznego wykonywania zadań zawodowych od będących na podobnym lub tym

9

samym poziomie czytania ze zrozumieniem i przetwarzania danych liczbowychi operacyjnych (Wykres 2 i 3).

61% 59%

69%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

czytanie ze zrozumieniem przetwarzanie danych bezpieczne wykonywanie

pozi

om s

pełn

ieni

a w

ymag

ań

egza

min

acyj

nych

obszary wymagań egzaminacyjnych

Wykres 2. Średni poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarach części I etapu pisemnego dlawybranych zawodów na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej

67% 67% 73%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

czytanie ze zrozumieniem przetw arzanie danych bezpieczne w ykonyw anie

obszary wymagań egzaminacyjnych

pozi

om s

pełn

ieni

a w

ymag

ań e

gzam

inac

yjny

ch

Wykres 3. Średni poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarach części I etapu pisemnego dlawybranych zawodów na poziomie technikum

Wykres 4 i 5 przedstawiają odpowiednio poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnychw obszarze bezpieczne wykonywanie zadań zawodowych w wybranych zawodach na poziomiezasadniczej szkole zawodowej i technikum.

10

Wykres 4. Poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarze bezpieczne wykonywanie zadańzawodowych w części I etapu pisemnego dla wybranych zawodów na poziomie zasadniczej szkołyzawodowej

11

Wykres 5. Poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarze bezpieczne wykonywanie zadań zawodowych w części Ietapu pisemnego dla wybranych zawodów na poziomie technikum

12

Analizując wskaźniki odpowiednio dla zdających na poziomie zasadniczej szkoły zawodoweji technikum (Wykres 4 i 5) można stwierdzić, że zadania w obszarze bezpiecznewykonywanie zadań zawodowych najłatwiejsze okazały się dla zdających w zawodach:o sprzedawca i mechanik – operator pojazdów i maszyn rolniczych na poziomie

zasadniczej szkoły zawodowej;o opiekun w domu pomocy społecznej, technik prac biurowych, technik spedytor, technik

masażysta, technik farmaceutyczny, ratownik medyczny, technik technologii żywności,technik ogrodnik, technik technologii odzieży, technik technologii drewna, technikmechanizacji rolnictwa na poziomie technikum.

W przyszłej pracy absolwenci będą bezpiecznie wykonywać zadania zawodowe w zakresiestosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochronyśrodowiska, jak i wskazywania zagrożeń oraz ich skutków dla zdrowia człowieka.Dodatkowo, nie powinno absolwentom sprawiać trudności:

o przygotowywanie towaru do sprzedaży z uwzględnieniem branży towaru i formysprzedaży w zawodzie sprzedawca;

o określanie znaczenia higieny i kontroli jakości w produkcji wyrobów małejgastronomii w zawodzie kucharz małej gastronomii;

o dobieranie środków ochrony indywidualnej w zawodach mechanik-operator pojazdówi maszyn rolniczych, mechanik pojazdów samochodowych, stolarz;

o zabezpieczanie przyrządów pomiarowych i diagnozujących przed uszkodzeniemmechanicznym i elektrycznym w zawodzie elektromechanik pojazdówsamochodowych;

o wskazywanie przepisów prawa w zawodzie technik handlowiec;o wskazywanie metod ochrony przed zakażeniem w zawodzie technik usług

kosmetycznych;o określanie wymagań stawianych budynkom w zakresie bezpieczeństwa, zgodnie

z normami oraz warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót budowlano –montażowych w zawodzie technik budownictwa;

o stosowanie procedur postępowania w razie wypadku przy pracy i w innych sytuacjachzagrożenia w gospodarstwie rolnym w zawodzie technik rolnik;

o wskazywanie zasad postępowania z lekiem przeterminowanym w zawodzie technikfarmaceutyczny;

o wskazywanie sposobów udzielania pierwszej pomocy w zawodzie technik usługfryzjerskich, technik technologii żywności.

Największe trudności mieli zdający w zawodzie:o ślusarz z określaniem sposobów zabezpieczania wyrobów metalowych i sprzętu

mechanicznego przed szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych;o elektromechanik pojazdów samochodowych z określaniem warunków eksploatacji

urządzenia na podstawie jego danych technicznych;o stolarz ze wskazywaniem czynności związanych z udzielaniem pomocy

przedlekarskiej poszkodowanemu podczas wykonywania prac stolarskich;o cukiernik ze wskazywaniem sposobów zapobiegania niekorzystnym zmianom

zachodzącym w surowcach i półproduktach podczas obróbki wstępnej i cieplnej orazprzechowywania produktów cukierniczych i ciastkarskich;

o elektryk z rozróżnianiem środków ochrony przeciwporażeniowej, przepięciowej.Przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska stosowane w pracach montażowychi eksploatacyjnych;

o technik ekonomista ze stosowaniem zasad archiwizacji dokumentacji przedsiębiorstwaoraz ochrony baz danych;

13

o technik administracji ze wskazywaniem sposobów zabezpieczeń tajnych dokumentówi danych liczbowych zgodnie z obowiązującymi przepisami;

o technik rolnik z dostrzeganiem zagrożeń dla zdrowia człowieka, zwierząti środowiska, związane z wykonywaniem prac w produkcji rolniczej;

o technik ochrony fizycznej osób i mienia z obsługą i utrzymywaniem w sprawnościi gotowości środki ochrony osobistej, sprzęt i wyposażenie oraz urządzeniazabezpieczenia technicznego;

o technik ochrony środowiska ze wskazywaniem sposobów odpowiedzialnegopostępowania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.

o Etap praktyczny okazał się dla zdających łatwiejszy od etapu pisemnego, zarówno napoziomie zasadniczej szkoły zawodowej, jak i na poziomie technikum (Wykres 1).Analizie poddane zostały tylko umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania zadańzawodowych sprawdzane w etapie praktycznym na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej.Łatwe dla zdających okazały się czynności związane z organizowaniem stanowiskai wykonywaniem zadania (Wykres 6).

67%

92% 85%

78%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

planowanie organizowanie wykonywanie prezentowanie

pozi

om s

pełn

ieni

a w

ymag

ań e

gzam

inac

yjny

ch

obszar wymagań egzaminacyjnych

Wykres 6. Poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarach dla etapu praktycznego na poziomiezasadniczej szkoły zawodowej

Wykres 7 i 8 przedstawia odpowiednio średni poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnychw obszarach organizowanie … i wykonywanie … w wybranych zawodach.

14

Wykres 7. Poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarze organizowanie … etapu praktycznego dlawybranych zawodów na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej

15

Wykres 8. Poziom spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarze wykonywanie … etapu praktycznego dlawybranych zawodów na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej

PodsumowanieW roku 2008 absolwenci ponadgimnazjalnych szkół zawodowych mieli na dobrym poziomieukształtowane umiejętności w zakresie bezpiecznego wykonywania zadań zawodowych.W etapie praktycznym czynności związane z organizowaniem stanowiska i wykonywaniemokazały się łatwe dla zdających na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej, podobnie jak wewcześniejszych latach (Wykres 9). Przeciętny zdający na poziomie zasadniczej szkołyzawodowej uzyskał w dwóch obszarach etapu praktycznego prawie 90% punktów możliwychdo uzyskania.Więcej trudności sprawiły wszystkim zdającym zadania w etapie pisemnym (Wykres 4 i 5).Przyjmując, ze 50% zaliczenia jest stanem zadowalającym (próg zaliczenia) w analizowanychwybranych zawodach, reprezentatywnych ze względu na liczebność, zdający wykazali sięwiadomościami i umiejętnościami z zakresu bezpiecznego wykonywania zadań zawodowych:• powyżej oczekiwań (70% i więcej) – w 7 zawodach na poziomie ZSZ i 28 zawodach na

poziomie T;• zadowalającym (50% - 70%) – w 4 zawodach na poziomie ZSZ i 9 zawodach na

poziomie T;• poniżej oczekiwań (mniej niż 50%) – w 1 zawodzie na poziomie ZSZ i 2 zawodach na

poziomie T.

Porównanie wyników z zakresu bezpiecznego wykonywania zadań zawodowych przedstawiawykres 9.

16

Wykres 9. Porównanie wyników z zakresu bezpiecznego wykonywania zadań zawodowych dla wybranychzawodów na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej i technikum

Porównanie na przestrzeni lat poziomu spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarachczęści I etapu pisemnego i etapu praktycznego dla wybranych zawodów na poziomiekwalifikacji zasadniczych przedstawiają odpowiednio wykresy 10, 11 i 12.

17

Wykres 10. Porównanie poziomu spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarach części I etapu pisemnegodla wybranych zawodów na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej na przestrzeni lat 2004 - 2008

Wykres 11. Porównanie poziomu spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarach organizowaniei wykonywanie etapu praktycznego dla wybranych zawodów na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej naprzestrzeni lat 2004 – 2008

18

Wykres 12. Porównanie poziomu spełnienia wymagań egzaminacyjnych w obszarach części I etapu pisemnegodla wybranych zawodów na poziomie technikum na przestrzeni lat 2006 - 2008

Zdający w przyszłej pracy zawodowej będą bezpiecznie wykonywać zadania zawodoweuwzględniając: stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronyprzeciwpożarowej i ochrony środowiska, jak i wskazywanie zagrożeń oraz ich skutków dlazdrowia człowieka.Doskonalenia natomiast wymagają m.in. umiejętności związane z określaniem sposobówzabezpieczania wyrobów przed szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych;z określaniem warunków eksploatacji urządzenia na podstawie jego danych technicznych; zewskazywaniem czynności związanych z udzielaniem pomocy przedlekarskiejposzkodowanemu podczas wykonywania prac; ze wskazywaniem sposobów zapobieganianiekorzystnym zmianom zachodzącym w surowcach i półproduktach podczas obróbki orazprzechowywania produktów; z rozróżnianiem środków ochrony przeciwporażeniowej,przepięciowej, przeciwpożarowej, ochrony środowiska stosowanych w pracach montażowychi eksploatacyjnych; ze wskazywaniem sposobów zabezpieczeń tajnych dokumentów i danychliczbowych zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz ze wskazywaniem sposobówodpowiedzialnego postępowania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.

19

II. W projekcie nowej podstawy programowej, która będzie wdrażana począwszy odroku szkolnego 2009/2010 w wychowaniu przedszkolnym, w klasach I szkołypodstawowej i klasach I gimnazjum, znajdują się następujące elementy edukacjiw zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

1. WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNEObszary działalności edukacyjnej przedszkola wraz z umiejętnościami i wiadomościami,którymi powinny wykazywać się dzieci pod koniec wychowania przedszkolnego.

1. W obszarze Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznychi kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku, dziecko kończąceprzedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:− umie poprawnie umyć i wytrzeć się oraz umyć zęby,− właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta

po sobie,− samodzielnie korzysta z toalety,− samodzielnie ubiera i rozbiera się, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich

na zgubienie lub kradzież,− utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.

2. W obszarze Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci, dzieckokończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:− uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie

przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej.

3. W obszarze Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych, dzieckokończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:− wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać

pomoc, umie o nią poprosić,− orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków

transportu,− zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich,− wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych

(np. środków czystości),− próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu

i w domu; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie.

4. W obszarze Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne,budzenie zainteresowań technicznych, dziecko kończące przedszkole i rozpoczynającenaukę w szkole podstawowej:− używa właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania,− interesuje się urządzeniami technicznymi (np. występującymi w gospodarstwie

domowym), próbuje rozumieć, jak one działają i zachowuje ostrożność przykorzystaniu z nich.

2. I ETAP EDUKACYJNY: KLASY I - III

Treści nauczania i umiejętności

1. W ramach zajęć komputerowych uczeń kończący I etap edukacyjny:- wie, jak trzeba korzystać z komputera, żeby nie narażać własnego zdrowia,- wie, że praca przy komputerze męczy wzrok, nadweręża kręgosłup, ogranicza

kontakty społeczne,- stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera.

20

2. W ramach zajęć technicznych uczeń kończący I etap edukacyjny:- zna ogólne zasady działania urządzeń domowych (np. latarki, odkurzacza, zegara),

posługuje się nimi, nie psując ich,- dba o bezpieczeństwo własne i innych,- utrzymuje ład i porządek w miejscu pracy, wokół siebie (na swoim stoliku, w sali

zabaw, szatni i w ogrodzie), sprząta po sobie i pomaga innym w utrzymywaniuporządku,

- właściwe używa narzędzi i urządzeń technicznych,- zna zagrożenia wynikające z niewłaściwego używania narzędzi i urządzeń

technicznych,- wie, jak należy bezpiecznie poruszać się na drogach (w tym na rowerze)

i korzystać ze środków komunikacji; wie, jak trzeba zachować się w sytuacjiwypadku, np. umie powiadomić dorosłych, zna telefony alarmowe.

3. W ramach zajęć wychowania fizycznego uczeń kończący I etap edukacyjny:- uczestniczy w zajęciach rozwijających sprawność fizyczną, zgodnie z regułami,- wie, że choroby są zagrożeniem dla zdrowia i że można im zapobiegać poprzez:

szczepienia ochronne, właściwe odżywianie się, aktywność fizyczną,przestrzeganie higieny; właściwie zachowuje się w sytuacji choroby,

- dba o higienę osobistą i czystość odzieży,- wie, jakie znaczenie dla zdrowia ma właściwe odżywianie się oraz aktywność

fizyczna,- wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych

niezgodnie z przeznaczeniem,- dba o prawidłową postawę, np. siedząc w ławce, przy stole,- przestrzega zasad bezpiecznego zachowania się w trakcie zajęć ruchowych,

posługuje się przyborami sportowymi zgodnie z ich przeznaczeniem,- potrafi wybrać bezpieczne miejsce do zabaw i gier ruchowych; wie, do kogo

zwrócić się o pomoc.

4. W ramach edukacji przyrodniczej uczeń kończący I etap edukacyjny:- dba o zdrowie i bezpieczeństwo swoje i innych (w miarę swoich możliwości),- orientuje się w zagrożeniach ze strony roślin i zwierząt, a także w zagrożeniach

typu burza, huragan, śnieżyca, lawina, powódź, itp.; wie, jak trzeba zachować sięw takich sytuacjach.

3. II ETAP EDUKACYJNY: KLASY IV-VITreści nauczania i umiejętności

1. W ramach lekcji przyrody uczeń kończący II etap edukacyjny:- wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na swoje samopoczucie

w szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynnikównegatywnych,

- wyjaśnia znaczenie odpoczynku (w tym snu), odżywiania się i aktywnościruchowej w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu,

- wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu,- opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej,- uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia; prawidłowo planuje

i realizuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia,- wymienia zasady prawidłowego odżywiania się i stosuje je,- podaje i stosuje zasady dbałości o własne ciało (higiena skóry, włosów, zębów,

paznokci oraz odzieży),

21

- charakteryzuje podstawowe zasady ochrony narządów wzroku i słuchu,- wyjaśnia znaczenie ruchu i ćwiczeń fizycznych w utrzymaniu zdrowia,- podaje przykłady właściwego spędzania wolnego czasu z uwzględnieniem zasad

bezpieczeństwa w czasie gier i zabaw ruchowych oraz poruszania się po drodze,- opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach (stłuczenia,

zwichnięcia, skaleczenia złamania, ukąszenia, użądlenia), potrafi wezwać pomocw różnych sytuacjach,

- podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiuczłowieka (np. niewybuchy i niewypały, pożar, wypadek drogowy, jazda nałyżwach lub kąpiel w niedozwolonych miejscach),

- wyjaśnia znaczenie symboli umieszczonych np. na opakowaniach środkówczystości i korzysta z produktów zgodnie z ich przeznaczeniem,

- wymienia podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się w domu,w tym posługiwania się urządzeniami elektrycznymi, korzystania z gazu, wody.

2. W ramach zajęć komputerowych uczeń kończący II etap edukacyjny:- przestrzega podstawowych zasad bezpiecznej i higienicznej pracy przy

komputerze, wyjaśnia zagrożenia wynikające z niewłaściwego korzystaniaz komputera.

3. W ramach zajęć technicznych uczeń kończący II etap edukacyjny:- potrafi obsługiwać i regulować urządzenia techniczne znajdujące się w domu,

szkole i przestrzeni publicznej z zachowaniem zasad bezpieczeństwa; czytaze zrozumieniem instrukcje obsługi urządzeń,

- potrafi bezpiecznie organizować miejsce pracy,- bezpiecznie uczestniczy w ruchu drogowym jako pieszy, pasażer i rowerzysta.

4. W ramach zajęć wychowania fizycznego uczeń kończący II etap edukacyjny:- omawia sposoby postępowania w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia,- korzysta bezpiecznie ze sprzętu i urządzeń sportowych,- stosuje zasady samoasekuracji,- omawia zasady bezpiecznego zachowania się nad wodą i w górach,- omawia sposoby ochrony przed nadmiernym nasłonecznieniem,- dobiera strój i obuwie sportowe do ćwiczeń w zależności od miejsca zajęć oraz

warunków atmosferycznych.

4. III ETAP EDUKACYJNY: GIMNAZJUMTreści nauczania i umiejętności

1. W ramach lekcji biologii uczeń kończący III etap edukacyjny:- przedstawia podstawowe zasady higieny,- analizuje związek pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem

organizmu, w szczególności wpływ na procesy uczenia się i zapamiętywania orazodporność organizmu.

2. W ramach lekcji informatyki uczeń kończący III etap edukacyjny:- opisuje korzyści i niebezpieczeństwa wynikające z rozwoju informatyki

i powszechnego dostępu do informacji, wyjaśnia zagrożenia związanez uzależnieniem się od komputera.

3. W ramach lekcji wychowania technicznego uczeń kończący III etap edukacyjny:- przestrzega zasad organizacji pracy w pracowni modelarskiej,- bezpiecznie posługuje się narzędziami i przyrządami modelarskimi,

22

- posługuje się narzędziami do precyzyjnej obróbki ręcznej: drewna, metali,tworzyw sztucznych, papieru,

- uruchamia modele przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa,- sprawdza, reguluje i konserwuje modele według przeznaczenia i rodzaju

zastosowanych materiałów; czyta ze zrozumieniem instrukcję obsługi urządzeń,- określa najczęściej występujące niesprawności budowanych modeli,- zna zasady rozwiązań problemów utylizacji niesprawnych modeli oraz ponownego

wykorzystania materiałów odpadowych stosowanych do ich budowy.

4. W ramach zajęć wychowania fizycznego uczeń kończący III etap edukacyjny:- wymienia najczęstsze przyczyny oraz okoliczności wypadków i urazów w czasie

zajęć ruchowych, omawia sposoby zapobiegania im,- wskazuje zagrożenia związane z uprawianiem niektórych dyscyplin sportu,- demonstruje ergonomiczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o różnej

wielkości i różnym ciężarze,- wyjaśnia wymogi higieny wynikające ze zmian zachodzących w organizmie

w okresie dojrzewania.

5. IV ETAP EDUKACYJNYTreści nauczania i umiejętności

1. W ramach zajęć wychowania fizycznego uczeń kończący IV etap edukacyjny:- wykonuje ćwiczenia kształtujące i kompensacyjne w celu przeciwdziałania

negatywnym dla zdrowia skutkom pracy, w tym pracy w pozycji siedzącej i przykomputerze,

- wyjaśnia, na czym polega umiejętność oceny stopnia ryzyka związanegoz niektórymi sportami lub wysiłkami fizycznymi,

- wyjaśnia, co oznacza odpowiedzialność za zdrowie własne i innych ludzi,- omawia zasady racjonalnego gospodarowania czasem.

2. W ramach zajęć edukacja dla bezpieczeństwa uczeń kończący IV etap edukacyjny:- rozpoznaje rodzaje sygnałów alarmowych i zna obowiązki ludności po usłyszeniu

alarmu,- wskazuje drogi ewakuacji w szkole, omawia zasady ewakuacji ludności i środków

materiałowych,- potrafi ewakuować się z budynku w trybie alarmowym,- wymienia zagrożenia czasu pokoju i wyjaśnia, na czym polegają,- wyjaśnia, na czym polega właściwe postępowanie w momentach wystąpienia

poszczególnych zagrożeń,- wymienia i charakteryzuje źródła zagrożeń w najbliższym otoczeniu szkoły oraz

domu,- przedstawia zasady działania w przypadku zagrożeń czasu pokoju (np. awarii,

katastrofy komunikacyjnej, budowlanej), podczas przebywania w domu, szkole,miejscu rekreacji i na trasie komunikacyjnej,

- wyjaśnia zasady postępowania związane z wyszukiwaniem i wynoszeniem ofiaroraz zagrożonych z rejonów porażenia,

- wskazuje sposoby zapobiegania panice podczas zagrożeń,- uzasadnia konieczność przestrzegania zasad bezpieczeństwa własnego i innych

ludzi podczas różnorodnych zagrożeń,- omawia podstawowe zasady postępowania ratownika w miejscu wypadku,- ocenia sytuację w miejscu wypadku,- zabezpiecza miejsce wypadku i wzywa profesjonalną pomoc,

23

- omawia zasady zapewnienia bezpieczeństwa ratownikowi, poszkodowanymi świadkom zdarzenia,

- wymienia środki przydatne przy udzielaniu pierwszej pomocy,- ocenia stan poszkodowanego i demonstruje sposób skontrolowania jego funkcji

życiowych,- udziela pierwszej pomocy w przypadkach oparzeń, złamań i zwichnięć,

krwotoków, dławienia się ciałem obcym, utraty przytomności, utraty oddechu,zatrzymania krążenia, wstrząsu pourazowego.

3. W ramach zajęć przysposobienie obronne, uczeń kończący IV etap edukacyjny:- zna sposoby alarmowania ludności o zagrożeniach,- wie jak zachować się podczas ewakuacji,- potrafi udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w różnych stanach

zagrażających życiu i zdrowiu człowieka,- potrafi posługiwać się podręcznym sprzętem gaśniczym.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Edukacja w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w Polsce na różnych poziomach nauczania i kształcenia.

W obszarze szkolnictwa wyższego edukacja w zakresie bezpieczeństwa ihigieny pracy jest realizowana zgodnie z aktami wykonawczymi do ustawy zdnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz.1365, z późn.zm.).

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 lipca 2007 r.w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach (Dz.U. Nr 128, poz.897) w § 2 zobowiązało rektorów do organizowania szkolenia w zakresiebezpieczeństwa i higieny pracy, w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny dlawszystkich studentów rozpoczynających naukę w uczelni.Szkolenie to może być realizowane w formie wykładów, ćwiczeń lubseminariów, a udział w nim potwierdzany jest zaliczeniem. Program szkoleniapowinien uwzględniać wybrane zagadnienia prawne, informacje o zagrożeniachdla życia i zdrowia, ochronę przed nimi oraz postępowaniu w przypadkachwystępowania tych zagrożeń, w tym udzielania pierwszej pomocy.

Ponadto, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Nauki i szkolnictwaWyższego z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dlaposzczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzeniai warunków, jakie musi spełnić uczelnia, by prowadzić studiamiędzykierunkowe oraz makrokierunki (Dz.U. Nr 164, poz. 1166) programynauczania dla większości kierunków studiów powinny przewidywać zajęcia wzakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Dla większościkierunków studiów wymóg ten został zamieszczony w V części standardów –Inne wymagania, natomiast dla części kierunku studiów zajęcia z tego zakresurealizowane są jako treści kierunkowe.

Należy nadmienić, iż Politechnika Łódzka prowadzi unikatowy kierunekstudiów inżynieria bezpieczeństwa pracy.

W ostatnim okresie obserwuje się wzmożone zainteresowanie studiamipodyplomowymi z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Wychodzącnaprzeciw temu zapotrzebowaniu uczelnie uruchamiają tę formę kształcenia;obecnie prowadzonych jest około 75 studiów podyplomowych z tego zakresu.

- 2 -

Wielką pomocą dla studentów i nauczycieli akademickich realizującychzajęcia z tego zakresu jest pakiet edukacyjny udostępniony przez CentralnyInstytut Ochrony Pracy- Państwowy Instytut Badawczy. W styczniu 2006 r. nastronach internetowych ówczesnego Ministerstwa Edukacji i Naukizamieszczono po raz pierwszy pakiet edukacyjny i równocześnie do wszystkichrektorów uczelni nadzorowanych przez ministra właściwego do sprawszkolnictwa wyższego został skierowany list zachęcający do wykorzystania gow procesie dydaktycznym. Nowy, zmodernizowany pakiet edukacyjny dla szkółwyższych zamieszczono 4 czerwca 2007 r. na stronach internetowychMinisterstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Odnośnie zabiegów resortu pracy o utworzenie nowego kierunku studiówbezpieczeństwo i higiena pracy przedstawiam następujące informacje.

Pismem z dnia 23 stycznia 2006 r. Minister Pracy i Polityki Społecznejprzesłał do Ministra Edukacji i Nauki projekt standardu nauczania dla nowegokierunku studiów bezpieczeństwo i higiena pracy. Należy nadmienić, iżprzedstawienie standardu nauczania jest warunkiem podjęcia proceduryumieszczenia w wykazie kierunków studiów nowego kierunku. Omawianystandard został przekazany do Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, którazgodnie z przepisami ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, przedstawiapropozycje nazw kierunków studiów oraz standardów kształcenia. Rada Głównaopiniując wniosek Ministra Pracy i Polityki Społecznej uznała, iż rozpatrzysprawę – łącznie z innymi wnioskami w sprawie utworzenia nowych kierunkówstudiów po zakończeniu prac nad standardami kształcenia.

Z początkiem 2008 r. zostały podjęte prace, zarówno przez ministerstwojak i Radę Główną, nad zmianą rozporządzenia w sprawie nazw kierunkówstudiów oraz standardami kształcenia. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższegoopowiedziała się za utworzeniem kierunku bezpieczeństwo i higiena pracy, jakostudiów pierwszego stopnia.W piśmie z dnia 9 lipca 2008 r. kierowanym do Pani prof. Grażyny Prawelskiej-Skrzypek – Podsekretarza Stanu w MNiSW, Prof. Jerzy Błażejewski,Przewodniczący Rady Głównej poinformował, iż rozpatrując wcześniej kwestiekształcenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy Rada Gówna uznała, żezakres ten nie stanowi wyodrębnionego obszaru kształcenia, co jest ustawowym

warunkiem utworzenia nowego kierunku studiów. Obecnie istnieje kierunekinżynieria bezpieczeństwa, którego standardy kształcenia obejmują treści zzakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, a ponadto treści z tego zakresuwystępują w wielu kierunkach studiów. - 3 -

Jednocześnie Rada Główna zaproponowała przedstawienie przez MinisterstwoPracy i Polityki Społecznej koncepcji nowego standardu i jeżeli będzie onspełniał wymogi Prawa o szkolnictwie wyższym – Rada zarekomenduje goMinistrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

W tej sytuacji Minister Pracy i Polityki Społecznej ponowiła wniosek outworzenie kierunku bezpieczeństwo i higiena pracy oraz przedstawiła projektnowego standardu dla studiów dwustopniowych, który został przekazany doopinii Rady Głównej. Z informacji uzyskanej od Przewodniczącego RadyGłównej wynika, iż przychyla się ona do wniosku o utworzenie nowegokierunku, jednakże formalna uchwała zostanie podjęta na grudniowymposiedzeniu Rady.

Opracowano: w Departamencie Spraw Studentów i Doktorantów

MINISTERNAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

Warszawa, 2008-11- 18 DSS-01-195/ 118 /TB/08

Pan PosełStanisław SZWEDPrzewodniczący Rady Ochrony Pracyprzy Sejmie RP

Szanowny Panie Przewodniczący,

w nawiązaniu do pisma ROP/10/VIII/08 (01) przekazuję w załączeniu informację natemat edukacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, realizowanej w obszarzeszkolnictwa wyższego.

W związku z prośbą o wskazanie instytucji, których przedstawiciele powinni uczestniczyćz posiedzeniu Rady Ochrony Pracy poświęconym edukacji w zakresie bezpieczeństwa ihigieny pracy w Polsce na różnych poziomach nauczania i kształcenia – pozwalam sobiewskazać Radę Główną Szkolnictwa Wyższego.

Łączę wyrazy szacunku

z up. Ministra Podsekretarz Stanu

/-/ prof. Grażyna Prawelska-Skrzypek

DOŚWIADCZENIACENTRALNEGO INSTYTUTU OCHRONY PRACY – PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU BADAWCZEGO W EDUKACJI W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA

I HIGIENY PRACY W POLSCE NA RÓŻNYCH POZIOMACHNAUCZANIA I KSZTAŁCENIA

Informacja przygotowana na posiedzenie Rady Ochrony Pracyprzez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Warszawa, grudzień 2008

2

DOŚWIADCZENIA CENTRALNEGO INSTYTUTU OCHRONY PRACY – PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU BADAWCZEGO

W EDUKACJI W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY W POLSCE NA RÓŻNYCH POZIOMACH NAUCZANIA I KSZTAŁCENIA

Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy realizując wnioski z

posiedzenia Rady Ochrony Pracy z dnia 23 maja 2006 r., poświęconego stanowi i

perspektywie edukacji w zakresie bezpieczeństwa pracy i ergonomii oraz wypełniając misję

Instytutu w zakresie edukacji w następujący sposób wspierał i realizował nauczanie i

kształcenie w tej dziedzinie na różnych poziomach edukacji:

1. Edukacja szkolna

Instytut wspierał realizację obowiązku systemu edukacji szkolnej związanego z

kształtowaniem nawyków bezpiecznych zachowań, niezbędnych we wszystkich

środowiskach życia człowieka oraz podstawowego przygotowania do kształtowania

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Działania te polegały przede wszystkim naopracowaniu materiałów pomocniczych dla nauczyciela pn. „Kultura bezpieczeństwa”dla czterech poziomów edukacji szkolnej: szkoła podstawowa – klasy I-III i IV-VI,gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne. W 2007 r. materiał ten został uaktualniony i

wzbogacony o filmy, klipy filmowe, zdjęcia, rysunki oraz slajdy do prezentacji

komputerowych.

Materiały te zostały uzupełnione o opracowania wspomagające edukację dzieci wwieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym w zakresie bezpiecznych zachowań pn.

„Bezpieczne przedszkole. Należą do nich scenariusze zajęć, książeczka pn. „Bezpieczne

przedszkole” malowanki, puzzle, gry planszowe.

Puzzle „Bezpieczne przedszkole”

3

Opracowany interfejs użytkownika materiałów pomocniczych dla nauczyciela pn. „Kultura

bezpieczeństwa”, uwzględniający podział materiału na moduły i lekcje, pozwala na

wyszukanie interesującego fragmentu lekcji, prezentacji komputerowej, wybór i prezentację

filmu, wydruk interesującego materiału, przygotowanie materiałów edukacyjnych dla ucznia.

Materiał zarejestrowany został na płytach CD.

Materiał dla szkoły gimnazjalnej obejmuje 29 tematów lekcyjnych podzielonych na 5modułów (łącznie 302 strony materiału), 116 slajdów i 20 filmów do wybranych tematówzajęć.

Materiał dla szkoły ponadgimnazjalnej obejmuje 21 tematów lekcyjnych podzielonych na 5

modułów (łącznie 255 stron materiału), 165 slajdów i 33 filmy do wybranych tematów zajęć.

Zweryfikowane i uaktualnione materiały edukacyjne pt. Kultura bezpieczeństwa dla

wszystkich czterech poziomów nauczania szkolnego zostały również umieszczone nastronach internetowych pod adresem: http://kultbezp.ciop.pl. Przygotowane w tym celu

4

oprogramowanie i ich umiejscowienie w Internecie pozwala wszystkim szkołom iindywidualnie nauczycielom na bezpłatne korzystanie z przygotowanych scenariuszylekcji, materiałów dla ucznia oraz slajdów.

Do wszystkich szkół w Polsce, posiadających adres e-mailowy, została wysłanainformacja o możliwościach bezpłatnego korzystania z materiału za pośrednictwemInternetu, w tym z poszerzonego o multimedia materiału na płytach CD i DVD.

W efekcie tych działań ogromnie wzrosło zainteresowanie szkół tym materiałem. Co miesiącokoło 10 tys. przedstawicieli środowiska szkolnego łączy się ze stronamiinternetowymi, na których je zamieszczono. Wiele szkół ustanowiło stałe linki.

Ponadto ze środków funduszu prewencyjnego PZU S.A. wydano materiały w formie

drukowanej, bogato ilustrowane z płytą CD i przekazano każdej szkole znajdującej się na

terenie objętym działaniem Oddziału Okręgowego PZU S.A. w Warszawie.

Materiał pt. Kultura bezpieczeństwa dla szkół ponadgimnazjalnych został również

wykorzystany przez Państwową Inspekcję Pracy do ponawianej od dwóch lat akcji

popularyzującej problematykę bezpieczeństwa i higieny pracy w tych szkołach.

2. Kształcenie akademickieKształcenie akademickie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w jego podstawowym

zakresie, zostało wsparte opracowaniem materiału edukacyjnego pn. „Nauka o pracy –

bezpieczeństwo, higiena, ergonomia” w wersjach dla nauczycieli akademickich i studentów.

W związku z procesem dostosowywania prawa polskiego do dyrektyw europejskich i

sukcesywną zmianą ustaw i rozporządzeń, tekst materiału został w ostatnim okresie

zaktualizowany i dostosowany do obowiązujących regulacji prawnych. Działanie to zostało

podjęte także w związku z porozumieniem z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego w

wyniku, którego CIOP-PIB przekazał Ministerstwu materiał do bezpłatnegowykorzystania uczelniom, wykładowcom akademickim oraz studentom dosamokształcenia. Materiał jest udostępniany poprzez Internet ze stronwww.mnisw.gov.pl.

Uaktualnione materiały zostały także umieszczone w systemie LearningSpace umożliwiając

korzystanie z nich osobom studiującym na odległość przez Internet. Materiały są dostępne

pod adresem http//cas.ciop.pl (po podaniu przez Instytut hasła dostępu).

CIOP-PIB przygotował również wydanie tego materiału na DVD po wzbogaceniu ofilmy i klipy filmowe (co nie było możliwe w wydaniu internetowym materiału) pozwalające

wykładowcy na dodatkowe zilustrowanie zagadnień prezentowanych w poszczególnych

modułach. W tym celu wykorzystano materiały filmowe pochodzące z nagrań dokonanych w

5

różnych, realnych miejscach pracy. W efekcie tych prac materiał pt. Nauka o pracy –

bezpieczeństwo, higiena, ergonomia został wzbogacony o 86 filmów, 18 klipów filmowych i

13 e-booków, a poszczególne moduły o dodatkowe animacje i ilustracje.

Kształcenie ustawiczne

Kształcenie i dokształcanie osób dorosłych z zakresu bezpieczeństwa pracy i ergonomii

prowadzone jest przez Centrum Edukacyjne CIOP-PIB głównie poprzez:

- wspieranie organizatorów różnych form edukacji materiałami edukacyjnymi,

- dokształcanie pracowników służby bhp, przedstawicieli firm, instytucji i organizacji

pracujących na rzecz bezpiecznych warunków pracy organizując kształcenie specjalistyczne

i problemowe,

- prowadzenie kształcenia przygotowującego do zatrudnienia w służbie bhp oraz instytucjach

i organizacjach wpływających na kształtowanie bezpiecznych warunków pracy.

W latach 2006 – 2008 r. w różnych formach edukacji organizowanych przez Instytut

uczestniczyło ponad 7.300 osób. Przygotowano i zrealizowano ponad 5600 godzin wykładów

i ćwiczeń.

Przykładowe okno wyborufilmów i klipów filmowych

Przykładowe okno prezentacji filmuz panelem sterowania

6

Corocznie przeprowadzony jest cykl szkoleń dla osób zainteresowanych wybranymi

zagadnieniami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Oferta adresowana jest głównie do

pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawców i kadry inżynieryjno-

technicznej, członków wdrażających system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w

zakładach pracy, firm świadczących usługi z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,

pracowników firm szkoleniowych, wykładowców. W latach 2006-2008 zorganizowanych

zostało 135 takich szkoleń z udziałem około 3900 osób.

Corocznie przygotowany jest także cykl szkoleń dla pracowników służby bezpieczeństwa i

higieny prac, pracowników akredytowanych laboratoriów, stacji sanitarno-

epidemiologicznych, osób zajmujących się pomiarami parametrów środowiska pracy.

Uczestnicy zainteresowani są przede wszystkim aktualizowaniem swojej wiedzy,

omówieniem zmian w normach i rozporządzeniach oraz nabyciem praktycznych umiejętności

związanych z wykonywaniem pomiarów parametrów środowiska pracy i ich interpretacją.

Corocznie organizowanych jest 15-20 takich szkoleń.

Lata 2006 i 2007 był kolejnymi latami rozwoju prowadzonych przez CIOP-PIB studiów

podyplomowych pn. "Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy". Studiowaływ tym okresie 24 grupy słuchaczy (560 osób), stacjonarnie, uczestnicząc wzorganizowanych zajęciach podczas sześciu tygodniowych zjazdów, oraz zwykorzystaniem metody kształcenia na odległość za pośrednictwem Internetu.

Wzrost liczby słuchaczy studiów podyplomowych wiązał się przede wszystkim z

dynamicznym wzrostem liczby firm świadczących usługi z zakresu bezpieczeństwa i higieny

pracy dla małych i średnich przedsiębiorstw, obowiązkiem uzupełniania wykształcenia przez

pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz większym zainteresowaniem

absolwentów szkół wyższych poszukiwaniem zatrudnienia w służbie bezpieczeństwa i

higieny pracy i instytucjach działających na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy.

Na początku 2008 r. Instytut podjął współpracę z Wydziałem Samochodów i MaszynRoboczych Politechniki Warszawskiej. Aktualnie prowadzone są wspólnie studiapodyplomowe dla 4 grup słuchaczy i za zgodą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższegowydawane są świadectwa ukończenia studiów sygnowane przez obie instytucje.

Słuchacze rekrutowani są spośród pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy,

wykładowców, nauczycieli, inspektorów PIP, pracowników stacji sanitarno-

epidemiologicznych, Państwowej Straży Pożarnej, wojska, kadry ośrodków szkoleniowych,

pracowników firm świadczących usługi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy a także

osób, które po zakończeniu studiów postanowiły specjalizować się w problematyce

7

związanej z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz zamierzają poszukiwać zatrudnienia w

tym obszarze.

CIOP-PIB prowadzi również szkolenia okresowe dla różnych grup pracowniczych,

zobowiązanych do odbywania takich szkoleń rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z

dnia 27 lipca 2004 r. r w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wkładem Instytutu w jakościowy rozwój usług edukacyjnych na rynku oświatydorosłych były działania związane z certyfikacją kompetencji wykładowców iośrodków świadczących usługi edukacyjne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracyoraz zbudowanie sieci ekspertów, którym zapewniano stałe doskonaleniekompetencji, wzbogacanie wiedzy i umiejętności.

W latach 2006-2008 proces certyfikacji kompetencji przeszło pozytywnie i uzyskało

certyfikat około 420 osób. Kilkanaście ośrodków szkoleniowych prowadzących

szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy uzyskało certyfikaty uznania

kompetencji. Certyfikaty są nadzorowane i wymagają przedłużenia po 3 latach.

Sieć ekspertów liczy aktualnie 50 osób, ich zadaniem jest świadczenie

kompleksowych usług w obszarze bhp. Wszyscy eksperci uzyskali certyfikat CIOP-PIB,

który jest corocznie przedłużany. Warunkiem jest miedzy innymi udział w

zróżnicowanych tematycznie szkoleniach, w tym organizowanych specjalnie dla tej

grupy. Sieć jest corocznie zasilana przez nowych ekspertów. Członkostwo jest

uwarunkowane zaliczeniem egzaminu i pozytywnym wynikiem audytu

przeprowadzonego w miejscu działania.

Do najważniejszych materiałów oferowanych przez Instytut organizatorom szkolenianależy wydany na CD pakiet edukacyjny pn. Multiedu-BHP. Zawiera on tekstyźródłowe do 20 modułów wzbogacone o multimedia w postaci filmów i klipówfilmowych, prezentacji komputerowych (2562 slajdy). Oprogramowanie pozwala na

przeszukiwanie i czytanie materiałów tekstowych, wydruk wybranych fragmentów,

korzystanie ze słownika i definicji, wyszukiwanie i wyświetlanie na pełnym ekranie slajdów

oraz na tworzenie zestawów slajdów, które można zapisać na dysku i wyświetlać w formie

prezentacji.

W 2008 roku opracowany został materiał edukacyjny w technologii e-learning doprowadzenia szkoleń okresowych dla pracowników administracyjno-biurowych.Zadanie to zostało podjęte w celu upowszechnienia szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i

higieny pracy wśród pracowników administracyjno-biurowych, w tym zatrudnionych przy

8

obsłudze monitorów ekranowych i zmniejszenia kosztów pracodawcy z tytułu organizacji tych

szkoleń.

Struktura modułowa materiałów daje możliwości elastycznego korzystania z treści

programowych. Materiał składa się łącznie z 158 okien. Wszystkie informacje na

poszczególnych oknach są ilustrowane grafiką, zdjęciami. Niektóre z zagadnień są

uzupełniane informacją filmową. W każdym module umieszczono po kilka ćwiczeń, list

kontrolnych i ankiet. Przygotowany materiał pozwoli organizatorom szkolenia okresowego

dla pracowników administracyjno-biurowych na przeprowadzanie samokształcenia

kierowanego przygotowującego do egzaminu końcowego, który powinien się odbyć w

obecności komisji.

4. Wnioski dotyczące edukacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracyna różnych poziomach nauczania i kształcenia

Wzrosło zainteresowanie problemami z zakresu kultury bezpieczeństwa, bezpieczeństwa

i higieny pracy, w szkołach, zwłaszcza w szkolnictwie zawodowym. Nadal jednak

kierownictwa szkół nie uwzględniają w planach nauczania tej problematyki w takimstopniu, aby absolwenci szkół uzyskiwali podstawową wiedzę. Zapewnienie tej

edukacji nie wiąże się z rozwiązaniami systemowymi, lecz okazjonalnymi działaniami,

koncentrując się tylko na niektórych tematach, co w konsekwencji nie pozwala na

realizowanie celu podstawowego, jakim jest przygotowanie do bezpiecznego wejścia w

środowisko pracy. Zwłaszcza w szkołach licealnych brak jakichkolwiek inicjatyw z tego

zakresu. Istnieje potrzeba stałego monitorowania tego problemu, motywowania iwspierania kierownictwa szkół w realizacji tego zadania.

Postęp w edukacji z zakresu bezpieczeństwa pracy i ergonomii w niektórych uczelniach

związany jest głównie z aktywnością pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Aktywność ta ma związek z wydanym w 2006 r. przez Ministra Nauki i Szkolnictwa

Wyższego rozporządzeniem w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach i

zapisanym w nim obowiązkiem organizowania szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i

higieny pracy i nauki dla wszystkich studentów rozpoczynających naukę w uczelni.

Szkolenia te przeprowadzane są przez pracowników służby bezpieczeństwa i higieny

pracy poszczególnych uczelni. Dla wielu studentów jest to jedyny kontakt z tą

problematyką podczas studiów. Problem ten wymaga szczególnego, poważnegozdiagnozowania (przeprowadzenia badań z udziałem absolwentów i młodychpracodawców), w trosce o wykształcenie przyszłych pracodawców, którzy mają

9

zasadniczy wpływ na kształtowanie bezpiecznych warunków pracy i postawypracowników.

Aktualnie ponad 40 uczelni prowadzi studia podyplomowe z zakresubezpieczeństwa i higieny pracy. Około 30 z nich to uczelnie niepubliczne zajmujące się

kierunkowym nauczaniem z zakresu zarządzania, bankowości, informatyki, ekologii i

szeroko rozumianej humanistyki. Brak kadry nauczającej i nauczania z tego zakresu wprogramach tych uczelni, a także niezbędnych laboratoriów, powoduje, że programy

tych studiów w znacznej mierze prowadzone są przez wykładowców i organizatorów z

prywatnych ośrodków prowadzących szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Utrzymywanie tej sytuacji spowoduje, że poziom tych studiów będzie coraz bardziej

przypominał prowadzone do 2005 r. szkolenia podstawowe z tego zakresu. Niezbędna

wydaje się ocena tej sytuacji dokonana przez Ministerstwo Nauki i SzkolnictwaWyższego oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej celem podjęcianiezbędnych działań w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu tych studiów.

W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2004 zmieniającym rozporządzenie

w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, jedno z kryteriów pozwalających na

zatrudnienie w służbie bezpieczeństwa i higieny pracy związane jest z ukończeniem

studiów podyplomowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Na rynku

edukacyjnym pojawiły się studia o różnym zakresie programowym (i różnych nazwach).

Ich program uzależniony jest od możliwości uczelni, w tym zaplecza kadrowego.

Potencjalni słuchacze i absolwenci tych studiów poszukują instytucji i osób, które mogą

odpowiedzieć na pytanie czy wybrane przez nich studia podyplomowe i ich program

spełniają wymagania rozporządzenia? Z takimi wątpliwościami zgłaszają się również

pracodawcy, zatrudniając nowych pracowników w służbie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Istnieje, więc uzasadniona potrzeba określenia podstawowych wymagańprogramowych (cele, treści) dla studiów podyplomowych z zakresu bezpieczeństwai higieny pracy dla akredytacji spełniających je placówek.

W ostatnich 3 latach intensywnie wzrastała liczba firm świadczących usługi w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym edukacyjne. Powiększyło się także grono

wykładowców i osób deklarujących chęć podejmowania się takiego zadaniai. Jest to

głównie konsekwencja wchodzenia na rynek coraz liczniejszej grupy absolwentów studiów

podyplomowych, w znacznej liczbie podejmujących te studia bezpośrednio po ukończeniu

studiów magisterskich czy licencjackich. Tak duże nasycenie rynku, pozwala już, a

wręcz wymaga wdrożenia systemowych rozwiązań związanych z nadzorowaniemspełniania podstawowych wymagań przez podmioty tego rynku celem podniesieniajakości ich usług. Niezbędne jest przynajmniej wprowadzanie rejestracji tych podmiotów

10

po spełnieniu minimalnych wymagań. Nie można bowiem mieć nadziei, że coraz większa

świadomość pracodawców, a co za tym idzie bardziej wymagający rynek w tym obszarze,

sam zweryfikuje poziom świadczonych usług Obecnie nie można nawet ustalić ile

ośrodków w Polsce zajmuje się edukacją w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, jak

liczne mamy grono wykładowców i o jakich kompetencjach.

Brak powyżej wymienionych, systemowych rozwiązań utrudnia prowadzeniedziałań wspierających pozytywne kształtowanie się tego rynku a zwłaszcza jegoprzekształcenia jakościowe.