Maya Ve Yanilsama - Swami Vivekananda

7/30/2019 Maya Ve Yanilsama - Swami Vivekananda

1/124


2/124

Maya Ve Yanlsama - Swami Vivekananda


3/124

Dou felsefesinin ana kaynaklarndan birisi Vedanta felsefesidir. Bu felsefeye

gre; her varlk eit eit grnmler arkasnda ayn zvarl paylar. Renk renk,

biim biim grnmlerin ardnda evrenin gerek bylesilii yatar. Maya da bu

grnmler, bu eitler, bu olgular iindeki zvarln, aslgerekliin zerini rten

rtye verilen addr.

Maya szc kabul edilen zmlemeye gre Sanskrit 'matr' kknden

tretilmitir; lmek, bimek, inaat yapmak, plan yapmak gibi anlamlara geliyor,

yunan Latin dilindeki metre, matrix, material gibi szcklerin ayn kkten

tretildii kabul edilir.

Maya szcnn bir baka anlam ise evrensel aldan, bireysel zn

rtsdr.

Batya yoga retisinin tantlmasnda byk rol oynam Swami

Vivekananda bu kitabnda Mayann ardndaki gerei, evrenin gerek

bylesiliini grp alglayabilmek ve bunun iin de zihnimizin yaratt

koullar, snrlar, grecelii grebilmek, kavramsal dnyann tesine

geebilmek iin ne tr bir anlaya, isel bilgelie ihtiyacmz olduunu

hergnk yaammzdan rnekler vererek anlatyor.

Vedanta felsefesini anlayabilmek iin nemli bir klasik kaynak olan bu kitab

okuyucularmzn deerlendirmesine sunuyoruz.


4/124

MAYA ve YANILSAMA

Vedanta Felsefesine Giri - 1

SWAMI VIVENKANANDA

Trkesi Suat Ertzn

OKYANUS

Svvami Vivenkanada Okyanus Yaynclk ve Yapmclk Ltd. ii.,

2005

Ekim 2005 / 1. Basm 1000 adet

Editr: Ltf Bozkurt Trkesi: Suat ErtzCn

Dzelti: Esra Bilal

Kapak Tasarm: Burcu Kayalar

ISBN - 975 6529 - 32 - 6

Ofset Hazrlk Bask ve dili:izge Tantm ve Matbaaclk Ltd. u.

Tel: (0212) 482 56 28

OKYANUS YAYINCILIK VE YAPIMCILIK LTD. T Ankara

(-ad. Konak Han. 34410 Caalolu - stanbul

Tel+Fax: (0212) 513 42 59

wwvv. okya n u sy ayin.com e-mail: i nfo@ okyan usyayi n .com


5/124

indekiler

Maya Ve Yanlsama - Swami Vivekananda 1

Maya Ve Yanlsama (Londrada Verilen Ders) 5

Maya Ve Tanr Fikrinin Evrimi (Londrada 20 Ekim 1896da Verilen Ders)

14

Maya Ve zgrlk (Londrada 22 Ekim 1896da Verilen Ders) 21

Mutlak Ve Belirme (1896da Londrada Verilen Ders) 27Tanr Her eyde (27 Ekim 1896da Londrada Verilen Ders) 34

Anlaya Erme (29 Ekim 1896da Londrada Verilen Ders) 40

Dinin Zorunluluu (Londrada Verilen Ders) 50

nsann Gerek Doas (Londrada Verilen Ders) 56


6/124

Maya Ve Yanlsama (Londrada Verilen Ders)

My szcn duymayannz ok azdr. Bu szck genellikle

yanlsama, yanlma veya benzeri eyler anlamnda hatal kullanlr. Oysa

Maya kuram Vedantann temellerinden birini oluturur; bu nedenle

doru anlalmas gerekir. Konu kolayca yanl anlalabilecei iin sizden

biraz sabr isteyeceim. Veda edebiyatnda Maya ilk olarak yanlma

anlamnda kullanlmtr; fakat o sralar henz gerek kurama

ulalmamt. Orada, Maya yoluyla ndra eitli suretler ald, gibi

ifadelere rastlarz. Burada Mayann by gibi bir anlamda kullanlddorudur ve baka baz pasajlarda da hep ayn anlamda kullanldn

gryoruz. Sonra Maya szc kullanmdan dt. Fakat bu arada

dncesi geliiyordu. Sonra u soru soruldu: Evrenin srrn niin

renemiyoruz? Verilen cevap ok anlamlyd: nk bo konuuyoruz,

nk duyulara ait eylerle tatmin oluyoruz, nk arzularn peinden

kouyoruz; bu nedenle Hakikati bir sis perdesiyle rtyoruz. Burada

Maya szc hi gemez fakat cehaletimizin nedeninin kendimizleHakikat arasna giren bir sis perdesi olduu dncesi burada

belirmektedir. ok daha sonralar, Upaniadlarn en sonuncularndan

birinde Maya szcnn tekrar ortaya ktn gryoruz; fakat bu sefer

szck dnme uram, yeni bir anlam kazanmtr. Kuramlar ortaya

atlm, yinelenmi, baka kuramlar gndeme gelmi ve sonunda Maya

dncesi deimez bir nitelie brnmtr. vetvatara Upaniadda

unu okuyoruz: Bilin ki doa Mayadr ve bu Mayann HkmdarTanrnn Kendisidir. Filozoflarmza gelince, bu Maya szcyle eitli

biimlerde oynandn gryoruz, ta ki byk ankarchryaya gelene

dek. Maya kuramyla Budistler de bir miktar oynadlar fakat onlarn elinde

bu kuram daha ok dealizme benzer bir hal ald ve gnmzde Maya


7/124

szcne verilen anlam da genellikle budur. Hindular dnyann Maya

olduunu sylediklerinde insanlarn aklna ilk gelen, dnyann bir

yanlsama olduu fikridir. Budist felsefecilerden geldii biimiyle bu

yorumun bir dayana var nk bir kesim filozof d dnyann varln

tmyle inkar ediyordu. Fakat ald son biimiyle Vedantadaki Maya ne

dealizmdir ne Realizm, ne de kuram. O basit bir durum tespitidir - bizim

ne olduumuz ve evremizde ne grdmz hakknda.

Daha nce de belirttiim gibi Vedalar yazan insanlarn niyeti ilkeleri

izlemek, ilkeleri kefetmekti. Onlarn ne ayrntlar stnde alacak ne de

o ayrntlar bekleyecek vakitleri vard; onlar her eyin zne inmek

istiyorlard. telerden bir ey onlar aryordu ve onlarbekleyemiyorlard. Upaniadlarn eitli yerlerinde bugn modern bilim

dediimiz eylerin ayrntlarnda birok yanl grmekteyiz ama ilkeler

dorudur. rnein modern bilimin son kuramlarndan biri olan eter{1}

dncesi bizim eski edebiyatmzda imdikinden ok daha ayrntl bir

biimde ilenmitir, ama ilkeler temelinde. lkenin ileyiini aklamaya

altklarnda Veda yazarlar birok hata yaptlar. Her eyi iine alan

hayat ilkesi kuram, ki bu evrendeki tm hayat biimleri onun farkltezahrleridir, Veda zamanlarnda biliniyordu; bunu Brhmanalarda

bulabiliriz. Samhitlarda kendisi hayatn her trnn tezahrnden

baka bir ey olmayan Prnaya vg dolu uzun bir ilahi vardr. Sz

hayattan almken, Veda felsefesinde hayatn balangc zerine

modern Avrupal bilim adamlarnca ileri srlen kuramlara ok benzer

kuramlarn varl bazlarnzn ilgisini ekecektir. Hepiniz elbette ki

hayatn baka gezegenlerden geldiine ilikin teoriden haberdarsnz. Baz

Veda filozoflar arasnda hayatn bu ekilde aydan geldii yolunda yerleik

bir reti bulunmaktadr.

lkelere gelince, Veda dnrlerinin kapsaml ve genelletirilmi

kuramlar ortaya atmakta son derece cesur davrandklarn gryoruz.


8/124

Onlarn d dnyadan hareketle evrenin gizemine sunduklar zm

olabildiince tatmin ediciydi. Modern bilimin ayrntl almalar bu

sorunu zme daha ok yaklatramad nk ilkelerde baarsz

olundu. Eski zamanlarda eter kuram evrenin gizemini zmekte baarsz

olduysa bu kuram ayrntl bir biimde ortaya koymak bizi hakikate daha

ok yaklatrmayacaktr. Her eyi iine alan hayat kuram evreni

aklayan bir giriim olarak baarsz olduysa bunun ayrntlar pek anlam

tamayacaktr nk ayrntlar evrenin ilkelerini deitirmeyecektir.

Demek istediim, ilkeleri aratrrken Hindu dnrler en azndan

modern dnrler kadar cesur, hatta baz durumlarda daha da

cesurdular. Onlar gnmzde yeni ulalan byk genellemeler

yapmlardr. Hatta kuram olarak kalm baz genellemelere modern bilim

bu dzeyde bile ulaamamtr. rnein, onlar yalnzca eter kuramna

erimekle kalmam, daha da ileri giderek zihni seyreltilmi eter olarak

snflamlardr. Hatta daha da seyreltilmi bir eter bulmulardr. Ancak bu

sorunu zmeye yetmiyordu. D dnyaya ilikin hibir bilgi sorunu

zemezdi. Fakat, diyor bilim adam, bir eyler renmeye yeni

balyoruz: birka bin yl beklerseniz sorunu zeceiz. Hayr, diyorVedantac, nk o kukuya yer brakmayacak ekilde zihnin snrl

olduunu, belli snrlarn - zaman, mekan ve nedensellik - tesine

geemediini kantlad. Kimse kendi kendisinin dna kamayacana

gre zaman ve mekan yasalarnca konmu snrlarn dna da kamaz.

Nedensellik, zaman ve mekan yasalarn zmeye ynelik her giriim boa

kacaktr nk bu giriimlerin bizzat kendileri bu enin varln

kesin olarak kabul ediyor. O zaman dnyann varlna ilikin szler neanlama gelir? Dnya gerek bir varla sahip deildir. Bununla ne

demek isteniyor? Mutlak varl olmad sylemek isteniyor. Onun ancak

benim zihnime, senin zihnine ve bakalarnn zihinlerine gre bir varl

var. Bu dnyay be duyumuzla alglyoruz fakat baka bir duyumuz daha

olsa onda baka bir eyler daha grrdk. Bir duyumuz daha olsa yine


9/124

baka trl grrdk. Bu nedenle onun gerek bir varl yoktur; onun

deimez, sarslmaz, sonsuz bir varl yok. Fakat ona yokluk da denemez,

onun varolduunu gryoruz, onun iinde yayoruz. O varlkla yokluun

karmdr.

Soyutlamalardan yaantlarmzn gnlk, sradan ayrntlarna

geldiimizde hayatmzn koca bir eliki, varlkla yokluun karm

olduunu gryoruz. Bilgide eliki var. nsana kendisi her eyi

bilebilirmi gibi geliyor, yeter ki renmek istesin; fakat daha birka adm

atmadan aamad kaln bir duvar kyor nne. Tm ileri bir daire

iinde kalyor ve o dairenin dna kamyor. zm iin gece gndz

kafasn altryor fakat bir trl zme ulaamyor nk aklnntesine geemiyor. Yine de iinde bu yolda gl bir arzu var. Ama

biliyoruz ki ancak arzularmz denetleyerek iyilie ulaabiliriz. Her

nefeste, her atta kalbimiz bizden bencil olmamz istiyor. br yandan

bizim temizde ancak bencil olmamakla iyi olunabileceini syleyen bir

g var. Her ocuk iyimser doar; altn ryalar grr. Genliinde

iyimserlii daha da artar. Bir gen iin lmn, yenilginin veya

aalanmann gerekliine inanmak zordur. Yallk geldiinde hayatykntya dner. Ryalar kaybolmu ve insan ktmserlemitir. Doa

tarafndan rselenmi, nereye gittiimizi bilmeden bir utan brne

kaymzdr. Bu bana Budann yaamyks Lalita Vistaradaki nl bir

arky hatrlatyor. Buda, diyor kitap, insanln kurtarcs olarak dnyaya

geldi fakat saraydaki zenginlikleri arasnda kendini unuttu. Sonra baz

melekler geldi ve onu uyandrmak iin bir ark okudular. ark dur durak

bilmeden deien bu hayat rmanda srklenip gittiimizi anlatr. Ne

yapmamz gerekir? Yiyecei iecei olan insan iyimserdir ve sefaletin

adn bile anmaz nk bu onu korkutur. Ona dnyadaki keder ve strab

anlatmayn; ona her eyin iyi olduunu syleyin. Evet, ben gvendeyim,

der. Bana bir bakn! Gzel bir evim var, souktan ve alktan


10/124

kayglanmyorum; o yzden bu fena resimleri nme getirmeyin. Fakat

te yandan bakalar alktan ve souktan lmektedirler. Gidip onlara her

eyin yolunda olduunu anlatrsanz sizi duymazlar. Kendileri sefalet

iindeyken bakalarnn mutlu olmasn nasl isteyebilirler? Dolaysyla

iyimserlikle ktmserlik arasnda gidip geliriz.

Sonra arpc lm gerei var. Btn dnya lme doru

srkleniyor; her ey lyor. Tm ilerlemelerimiz, kendimizi

beenmiliimiz, reformlarmz, lksmz, refahmz, bilgimiz ayn akbete

urayacak - lm. Bu kesin. ehirler kurulur ve dalr, imparatorluklar

ykselir ve der, gezegenler paralara ayrlp dalr ve toza dnr,

baka gezegenlerin atmosferine karr. Ezelden beri bu hep byle oluyor.lm her eyin sonudur. lm hayatn, gzelliin, refahn, gcn ve

erdemin de sonudur. Ermiler de lyor gnahkarlar da, krallar da lyor

dilenciler de. Hepsi lecekler ama yine de herkes hayata sk sk

tutunuyor. Nedenini bilmiyoruz ama hayata tutunuyoruz; bundan

vazgeemiyoruz. te Maya budur.

Anne ocuunu byk bir sevgiyle emzirir; tm ruhu, tm hayat o

ocuktadr. ocuk byr, adam olur ve alak ve zalim biri olduunda

annesini her gn itip kakar ve dver; yine de anne ocuuna sarlr; ve akl

bana gelecek olursa onu sevgi sand eyle rter. Bunun sevgi

olmadn, elini kolunu balayann baka bir ey olduunu neredeyse hi

aklna getirmez; ne kadar urarsa urasn bu ba skp atamaz. te

Maya budur.

Hepimiz Altn Postun peindeyiz. Herkes ona kendisinin sahipolacan sanyor. Mantk sahibi herkes bu ihtimalin belki de yirmi

milyonda bir olduunu gryor ama yine de onun iin mcadele ediyor.

te Maya budur.

lm gece-gndz durmakszn yeryzn ziyaret ediyor, bizse


11/124

ebediyen yaayacamz sanyoruz. Bir zamanlar Kral Yudhitiraya bir

soru sorulmutu: Bu dnyadaki en harika ey nedir? Kral da cevap

vermiti: Her gn evremizde insanlar lp duruyorlar, yine de insanlar

hi lmeyeceklerini sanyorlar. te Maya budur.

Aklmzdaki, bilgimizdeki, hayatmzn btn gereklerindeki bu

elikiler bizi drt bir yandan saryor. Bir reformcu gelir ve bir ulustaki

ktlkleri gidermek ister; daha o ktlkler yok olmadan baka bir

yerden bin ktlk kar. Bu her yeri dklen eski bir eve benzer; siz bir

yerden toparlarsnz ama haraplk baka bir yerden ba gsterir.

Hindistanda reformcularmz zorunlu dulluk uygulamasnn ktlklerine

kar barp arp nutuklar atyorlar. Batda evlenmemek byk birktlktr. Bir yandan bekarlara yardm edin; onlar ac ekiyorlar. br

yandan dullara yardm edin; onlar da ac ekiyorlar. Bu kronik bir

romatizma gibi: banzdakinden kurtuluyorsunuz, bedeni saryor; oradan

karyorsunuz, ayaklara iniyor. Reformcular kp renimin, zenginliin

ve kltrn bir aznln elinde olmamas gerektiini savunuyorlar; ve

bunlarn herkese verilmesi iin ellerinden geleni yapyorlar. Bunlar

bazlarna daha byk mutluluk getirebilir ama belki de kltrnartmasyla bedensel mutluluk azalyor. Mutluluun bilgisi mutsuzluk

getiriyor. Peki o zaman hangi yne gideceiz? Sahip olduumuz asgari

dzeydeki maddi refah baka bir yerde sefalete neden oluyor. Yasa byle.

Genler belki de bunu aka gremezler ama yeterince yaam ve

mcadele etmi olanlar anlayacaklardr. te Maya budur.

Byle eyler srp gitmektedir ve buna bir zm bulmak imkansz. yi

de niin byle olsun? Bunun cevabn vermek mmkn deil nk soru

mantkl bir biimde ortaya konulamaz. Olgularda ne nasl ne de niin

olmaz; sadece bir eyin yle olduunu ve onun aresini bulamadmz

biliriz. Hatta onu idrak etmek, zihnimizde onun tam bir imgesini

oluturmak bile gcmz aar. Peki yleyse bunu nasl zebiliriz? Maya


12/124

bu evrenin gerei, onun nasl srd stne bir beyandr. Bunlar iiten

insan bundan genellikle korkar. Fakat cesur olmalyz. Gerekleri

gizleyerek bir eye are bulunmaz. Hepinizin bildii gibi peinden kpekler

gelen yabani bir tavan kafasn kuma gmer ve kendini gvende sanr;

biz de kendimizi iyimserlie gmersek o tavandan farkmz kalmaz.

stelik hibir eye are de olamayz. Buna itiraz edenler olabilir ama onlar

genellikle hayatta gzel eylere sahip olan kiilerdir. Bu lkede (ngiltere)

ktmser olmak son derece zordur. Herkes dnyann ne kadar iyiye

gittiinden, ne kadar ilerlediinden sz ediyor; oysa bu kendilerinin

dnyas. Yine eski konular gndeme geliyor; dnyadaki tek gerek din

Hristiyanlk olmal nk zengin olanlar Hristiyan uluslar! Fakat bu iddia

kendisiyle eliiyor nk Hristiyan uluslarn refah Hristiyan

olmayanlarn talihsizliine bal. Smrecek birileri olmal. Dnn ki

btn dnya Hristiyan oldu; o zaman Hristiyan uluslar da yoksullard

nk smrecek baka ulus kalmazd. Dolaysyla bu sav kendi kendini

rtyor. Hayvanlar bitkilerle, insanlar hayvanlarla - daha da kts,

birbirleriyle - gller zayflarla besleniyorlar. Her yerde bu byle srp

gidiyor. te Maya budur.Bunun zm ne? Her gn eitli aklamalar iitiyor ve uzun vadede

her eyin yoluna gireceini duyuyoruz. Bunun mmkn olduunu kabul

etsek bile ilerin dzelmesi byle eytani bir yolla m olmal? Niin iyilik

yoluyla iyilik yaplamyor da iyilik byle eytanlklarla geliyor? Gnmz

insanlarnn torunlar mutlu olacaklar; peki u anda niin bunca ac

ekilmek zorunda? Bir zm yok. te Maya budur.

Yine oka iitiyoruz ki evrimin zelliklerinden biri de ktln

giderek yok olmas ve sonunda hi ktlk kalmamasym. Kulaa ho

geliyor; ve dnyann nimetlerinden yeterince nasiplenenlerin, her gn

yeniden mcadeleye girimek zorunda kalmayanlarn ve bu evrim

arknn altnda ezilmeyenlerin gururunu okuyor. Byle talihliler iin bu


13/124

haber gerekten de ok gzel ve ok rahatlatc. Kitleler srnebilir, bu

onlarn umurunda deil; onlar lebilirler, bunun bir nemi yok. ok gzel,

ama bu sav batan sona temelsiz. Birincisi, grnen biimleriyle iyinin ve

ktnn iki mutlak gereklik olduunu kabul ediyor. kincisi ve daha da

kts, dnyada iyiliin miktarnn arttn, ktln de miktarnn

azaldn varsayyor. Dolaysyla bu yolla ktlk giderek yok olacak ve

gnn birinde sadece iyilik kalacak. Sylemesi kolay da ktln

miktarnn azald kantlanabiliyor mu? rnein, ormanda yaayan ve

akln gelitirmesini bilmeyen, kitap okuyamayan, yaznn ne olduundan

habersiz bir adam aln. Bu adam ar bir yara alsa ksa zamanda iyileir;

oysa bizim bir yerimiz izilse neredeyse lrz. Makineler sayesinde her

ey ucuz, onlar sayesinde ilerleme ve evrim var; fakat biri zengin olacak

diye milyonlar ezilmektedir; bir kii zenginleirken binlercesi ayn anda

giderek yoksullamakta ve insanlar kitleler halinde kleletirilmektedirler.

ler byle srmekte. Hayvani insan duyularda yaamaktadr. Yeterince

yiyecek bulamadnda ya da bedenine bir ey olduunda kendini berbat

hisseder. Mutsuzluu da mutluluu da duyularnda balayp biter. Byle

biri ilerleme kaydettiinde, mutluluunun ufku genilediindemutsuzluunun ufku da ayn oranda geniler. Ormandaki adam

kskanln, mahkemelerin, vergi demenin, toplumca sulanmann,

insan klna girmi iblislerin icat ettii ve insanlarn en zel srlarna

kadar burnunu sokan zorba dzenlerin boyunduruunda olmann ne

olduunu bilmez. O, kendini beenmi bilgisi ve gururuyla insann dier

tm hayvanlardan bin kat daha ok eytanlatn bilmez. Vaka u ki,

duyularmzdan syrldka daha yksek zevkler gelitirir ama aynzamanda daha byk aclar ekmeye balarz. Sinirler daha ok incelir ve

ac ekme kapasiteleri artar. Btn toplumlarda cahil, sradan insanlarn

hakaret karsnda fazla bir ey hissetmediklerini syleyebiliriz. Oysa bir

beyefendi tek bir kfr szcne bile dayanamaz; onun sinirleri fazla

hassaslamtr. Mutlulua olan duyarllnn artmasyla mutsuzluu da


14/124

artmtr. Bu durum evrimcilerin grleriyle pek badamaz. Mutlu olma

yeteneimiz arttka ac ekme yeteneimiz de artyor; hatta bazen mutlu

olma kapasitemiz aritmetik artt zaman ac ekme kapasitemizin

geometrik arttndan kuku duyuyorum. lerlemekte olan bizler biliyoruz

ki ilerledike zevke olduu kadar acya alan yollar da oalyor. te

Maya budur.

Gryoruz ki Maya dnyaya aklama getiren bir kuram deildir: o

yalnzca bir durum tespitidir; o yalnzca varoluumuzun temelinde eliki

yattn, nerede bir iyilik varsa orada ktlk de olmas gerektiini, nerede

ktlk varsa orada biraz da iyilik olmas gerektiini, nerede hayat varsa

onu bir glge gibi lmn izlemesi gerektiini, glen herkesin alamas,alayan herkesin glmesi gerektiini vs. syler. Ayrca bu durumun bir

aresi de yoktur. Sahiden de iyinin hkmran olaca ve ktnn ortadan

kalkaca, yalnzca gleceimiz ve hi alamayacamz bir zamann

geleceine inanabiliriz. Oysa eyann doasna gre bu imkanszdr nk

koullar deimeyecektir. Nerede bizi glmsetmeye gc olan bir ey

varsa orada bir de alatacak bir etken vardr. Nerede mutlulua neden

olacak bir g varsa orada bize ac ektirecek bir ey de vardr.

Dolaysyla Vedanta felsefesi ne iyimserdir ne de ktmser. O her iki

gr de dile getirir ve her eyi olduu gibi ele alr. Bu dnyann iyinin ve

ktnn, mutluluunun ve mutsuzluun bir karm olduunu ve

birindeki artn brnde de art zorunlu kldn kabul eder. Hibir

zaman salt iyi veya kt bir dnya olmayacaktr nk bu dnce kendi

iinde eliiktir. Bu zmlemenin aa kard byk sr, iyinin vektnn birbirinden bamsz iki varlk olmadklardr. Bu dnyada sadece

ve sadece iyi olarak nitelenebilecek hibir ey yoktur, ayn ekilde kt

diye nitelenebilecek bir ey de yoktur. u anda iyi grnen bir olgu yarn

kt bir ey olup kabilir. Bir durumda acya neden olan bir ey baka bir

durumda mutlulua yol aabilir. ocuu ldren ate alktan lmek


15/124

zere olan bir adamn yemeini piirir. Ac duygusuna neden olan

sinirlerle mutluluk duygusunu reten sinirler ayndr. Ktl

durdurmann tek yolu iyilie de son vermektir; bunun baka aresi yok.

lm durdurmak iin hayat da durdurmak gerekir. lmsz hayat ve

acsz mutluluk elikidir; hibiri tek bana bulunmaz nk her biri ayn

eyin iki farkl tezahrdr. Dn iyi olduunu dndm ey hakknda

imdi yle dnmyorum. Hayatma ve bir zamanlar sahip olduum

ideallere dnp baktmda da bunu gryorum. Bir zaman idealim gl

bir ata binmek olmu; baka bir zaman belli bir ekerleme eidi

yapabilirsem mutlu olacam dnmm; sonra bir karm, ocuklarm

ve bolca param olduunda bundan byk honutluk duyacam hayal

etmiim. Bugnse bu ideallere ocuka dnceler diye glyorum.

Vedanta der ki, bir zaman gelir ve bireyselliimize ok deer veren

ideallerimize gleriz. Hepimiz sahip olduumuz bedenleri mutlu olacaz

dncesiyle sonsuza dek korumak ister; ama bir zaman gelecek bu

dncelere gleceiz. mdi, hakikat buysa umutsuz bir eliki iindeyiz

demektir - ne varlk ne yokluk, ne ac ne mutluluk, fakat ikisinin karm.

Madem yle, Vedantayla dier felsefe ve dinler ne ie yarar? Hepsindente, iyi iler yapmann mant ne? Akla ister istemez byle bir soru geliyor.

Ktlk yapmadan iyilik yapmak mmkn deilse ve ne zaman mutluluk

getirmek istesek ac da beraberinde gelecekse insanlar size sorarlar: Niin

iyilik yapalm ki? Cevap ncelikle acy azaltmaya almamz gerektiidir

nk kendimizi mutlu etmenin tek yolu budur. Hepimiz er ya da ge

bunun farkna varacaz. Zeki olanlarmz biraz daha erken anlar bunu,

ahmaklarmzsa biraz daha ge. Ahmak olanlarmz bu kefe byk deerverir, aklllarmz biraz daha az nemser. kincisi, kendi paymza

denleri yapmalyz nk bu elikili hayattan bir k bulmann tek

yolu budur. Bu evreni iyiliin ve ktln gleri birlikte ayakta

tutuyorlar, ta ki biz ryalarmzdan uyanana ve amurdan pasta yapmay


16/124

brakana, bundan vazgeene dek. Bizler bu dersi renmek zorundayz

ama bunun iin ok uzun zaman gemesi gerekecek.

Almanyada Sonsuzun sonlu hale gelmesi esasna dayal bir felsefi

sistem kurma abalar grld. Byle giriimler ngilterede de oldu. Szkonusu felsefecilerin konumlarn, Sonsuzun bu evrende tecelli etmeye

alt ve bunu bir gn baaraca biiminde aklayabiliriz. Her ey iyi

gzel, stelik Sonsuz ve tecelli szcklerini de kullandk; fakat felsefeciler

doal olarak sonlunun Sonsuzu nasl ifade ve temsil edebileceinin

mantksal dayanan soruyorlar. Mutlak ve Sonsuz ancak snrlanrsa bu

evren haline gelebilir. Duyularla, zihinle veya aklla gelen her ey

snrlanmak zorundadr; ve snrlnn snrsz olmas tek kelimeyle samadrve asla mmkn deildir. te yandan Vedanta, Mutlakn veya Sonsuzun

sonluda tecelli etmeye altnn doru olduunu syler; ama gn

gelecek bunun imkansz olduunu grecek ve ardndan da geri ekilmeye

balayacak. te gerek dinin balangc da bu vazgei olacaktr.

imdilerde vazgemenin szn etmek bile zor. Amerikada benim be bin

yldr l topra serpilmi olan bir lkeden geldiim ve vazgemekten sz

ettiim anlatlyor. ngiliz felsefeciler de belki byle sylyorlardr. Yine degerek dine giden yol budur. Vazge ve feragat et. sa ne demiti? Benim

urumda hayatn kaybeden onu bulacaktr. O hi bkmadan feragatin

kemale giden tek yol olduunu syledi. Bir zaman gelecek ve zihin bu

uzun ve korkulu ryadan uyanacak - ocuk, oyundan vazgeecek ve

annesine geri dnmek isteyecek. Arzu, arzunun tatmininden asla

doymaz, bu onu ancak azdrr, tpk ya atldnda atein daha da kzmas

gibi, sznn doru olduunu grecek.

Bu insanolunun tatma yeteneine sahip olduu tm duyusal, akli ve

zihinsel tatminler iin geerlidir. Onlar hibir eydir, onlar Mayann alan

iindedir, onlar dna kamadmz bu an alan iindedir. Sonsuza

kadar onun iinde kotursak da onun sonunu gremeyiz ve ne zaman


17/124

biraz zevk almaya alsak stmze bin tane ac ylr. Ne korkun!

Buna kafa yorduum zaman Maya kuramnn, her eyin Maya olduu

sznn en iyi ve tek aklama olduunu dnmeden edemiyorum. Bu

dnyada ne ok ac ve sefalet var, oysa gezdiiniz zaman bir ulusun

aclarn bir ekilde, baka bir ulusun aclarn baka bir ekilde tedavi

etmeye altn grrsnz. Ayn ktlk farkl rklarca ele alnmakta,

onu kontrol altna almak iin eitli giriimlerde bulunulmakta ama yine

de hibir ulus baarl olamamaktadr. Bir noktada asgari dzeye

indirildiinde bakyorsunuz ki baka bir noktada bir yn ktlk ba

gstermi. Bu byle devam eder. Hindular rklar iinde yksek bir iffet

dzeyi tutturabilmek iin ocuk yata evlilii onaylamlar, ancak bu rkn

niteliini drmtr. te yandan ben bunun, rkn iffetini koruduunu

inkar edemem. Hangisini istersiniz? Bir ulusun daha iffetli olmasn

isterseniz ocuk evlilii yznden erkekleri ve kadnlar zayf

drrsnz. te yandan, ngilterede durum daha m iyi? Hayr, nk

iffet bir ulusun hayatdr. Tarihe baktnzda bir ulusun lmnn ilk

belirtisinin iffetsizlik olduunu grmyor musunuz? ffetsizlik ba

gsterdiinde o rkn sonu grnmeye balamtr. yleyse bu aclarazm nereden bulacaz? ocuklarn elerini anne-babalar setiinde bu

ktlk en aza indirilmi olur. Hindistann kzlar duygusal olmaktan ok

pratiktirler. Fakat hayatlarnda iire pek az yer kalr. Yine, kendi elerini

kendileri seen insanlara da bu pek mutluluk getirmiyor gibi. Hintli

kadnlar genellikle ok mutludurlar; kar-koca arasnda pek kavga

grlmez. te yandan, zgrlkler lkesi ABDde mutsuz ocaklarn ve

evliliklerin says oktur. Mutsuzluk her yerdedir. Bu neyi gsterir? Hereye ramen onca idealin mutluluk getirmediini. Hepimiz mutlu olmaya

abalyoruz ama ona biraz sahip olduumuz zaman baka bir taraftan

mutsuzluklar ba gsteriyor.

O halde iyilik yapmaya almayalm m? Hayr, daha byk bir evkle


18/124

buna almalyz; bunu bilmek bizim fanatizmimizi krmaya yarayacaktr.

ngilizler artk fanatizmi brakacak ve Hintlilere kfretmeyeceklerdir. Baka

uluslarn greneklerine sayg gstermeyi reneceklerdir. Fanatizm

azalacak, yaplan iyi iler oalacaktr. Fanatikler alamazlar, onlar

enerjilerinin drtte n boa harcarlar. Akl banda, sakin, pratik

insanlar i yaparlar. Dolaysyla bu fikrin kk salmasyla i yapma gc

artacaktr. Bunu bilen daha sabrl olacaktr. Bir ac veya ktlk

grdmzde bu bizim dengemizi bozmayacak ve hayal peinde

komayacaz. Bu nedenle dnyann kendi yolunda gitmek zorunda

olduunu bilmek bize sabr verecektir. rnein, tm insanlar iyi

olduklarnda hayvanlar evrimleerek insanlara dnm olacak ve ayn

aamalardan gemi olacaklar; ayn ey bitkiler iin de geerlidir. Fakat

kesin olan bir ey var; rmak aceleyle okyanusa doru ilerliyor ve aknty

meydana getiren tm damlalar zamanla sonsuz denize kavuacak.

Dolaysyla onca acs ve mutsuzluu, sevinci ve mutluluuyla bu hayatta

uras kesin ki her ey hedefine doru ilerlemektedir; sizin ve benim,

bitkilerin ve hayvanlarn, hayatn her paracnn Sonsuz olan

Kusursuzluk Okyanusuna, zgrle, Tanrya kavumas sadece birzaman meselesidir.

Bir daha tekrar edeyim, Veda ne iyimserdir ne de ktmser. O

dnyann ne tmyle iyi ne de tmyle kt olduunu syler. O bizim

ktlmzn iyiliimizden daha deersiz, iyiliimizin de

ktlmzden daha deerli olmadn syler. Bu ikisi birbirine baldr.

Dnya byledir ve bunu bilmek bizi sabrla almaya sevk eder. Niin?

Neden almalyz? Durum buysa ve olaylar byle geliecekse neyapmalyz? Niin bilinemezci olmayalm? Modern bilinemezciler de bu

sorunun bir zm, yahut bizim dilimizde sylendii gibi, Mayadan k

olmadn dnrler; bu nedenle ikayet etmememiz ve hayatn tadn

karmamz gerektiini anlatrlar. Burada yine bir hata, korkun bir hata,


19/124

manta son derece aykr bir hata var. O da udur: Hayatla neyi

kastediyorsunuz? Bununla yalnzca duyularn hayatn m

kastediyorsunuz? Bu bakmdan hibirimizin vahilerden pek farkmz yok.

Eminim aranzda hayatn yalnzca duyulardan ibaret olduunu dnen

yok. yleyse u hayatmzda duyulardan fazlas olmal. Bizim

duygularmz, dncelerimiz ve emellerimiz, hepsi hayatmzn birer

parasdr; ayrca byk ideale, kusursuzlua erimek iin yaptmz

mcadele hayat dediimiz eyin en nemli bileenlerinden biri deil

midir? Bilinemezcilere gre hayatmzdan olduu gibi keyif almalyz.

Fakat hayat, her eyden te, bu idealin aratrlmasdr; hayatn z

kemale doru yol almaktr. Bu nedenle bizler bilinemezci olamayz veya

dnyay olduu gibi kabul edemeyiz. Bilinemezcilere gre varlk, bu hayat

eksi sz konusu idealden ibarettir. Bilinmezci bu ideale ulalamayacan,

o yzden araytan vazgemek gerektiini savunur. Maya budur - bu

doa, bu evren.

Tm dinler - ister kaba ister gelimi olsun, ister kendini mitolojiyle

ister simgecilikle veya tanrlarn, meleklerin, iblislerin ya da azizlerin,

ermilerin ve peygamberlerin ykleriyle yahut da daha felsefisoyutlamalarla ifade etsin - yle veya byle doann tesine gemeye

alr; hepsinin hedefi ayndr ve snrlarn tesine gemeye alr . Tek

cmleyle btn dinler zgrle ulamaya alr. nsan farknda olsa da

olmasa da bal olduunu hisseder; o olmak istedii gibi deildir. Etrafna

bakmaya balad andan itibaren bu ona retildi. nsan o anda bal

olduunu rendi ve ayn zamanda iindeki bir eyin daha teye, bedenin

ulaamad bir yere kanatlanmak istediini fark etti; ama sz konususnrlamadan dolay bulunduu yere zincirlenmi olduunu grd.

lmlerin ruhlarna ve baka ruhlara - bunlar genellikle zalimdir,

arkadalarnn evlerine sinsice girerler, kan aktmaya ve sert ikilere

baylrlar - tapnlan en aa dinsel fikirlerde bile ortak bir noktay grrz:


20/124

zgrlk. Tanrlara tapmak isteyen kii onlarda, her eyden te, kendisinin

sahip olduundan daha byk bir zgrlk grr. Bir kap kapandnda

tanrlarn oradan geebileceini ve duvarlarn onlara engel olamayacan

dnr. Bu zgrlk fikri geliir, ta ki bir Kii-Tanr idealine ulaana dek.

Bu idealin ana fikri Onun doann, yani Mayann snrlamalarnn

tesinde yer alan bir Varlk olmasdr. Ormandaki inziva yerlerinde

Hindistann eski bilginlerince bu sorunun tartldn gryorum; ve

onlardan birinde, en yal ve en kutsal bilgenin bile soruna zm

bulamad noktada gen bir adam hepsinin ortasnda durup duyuruyor:

Dinleyin, lmszln ocuklar, dinleyin, en ycelerde yaayanlar, ben

yolu buldum. Karanln tesinde olan Onu bilerek lmn tesine

geebiliriz.

Bu Maya her yerde. O korkun bir ey. Yine de iimizi onsuz

gremeyiz. Dnyada yalnzca iyilik kald zaman alacan ve kusursuz

mutluluun tadna o zaman varacan syleyen insann baarya u lama

ans Ganjn kysnda oturup, Ben suyun hepsi okyanusa aktktan sonra

rmaktan karya geeceim, diyenden farkszdr. Bu yol Mayay hesaba

katmaz, bu yol ona kardr. renilecek bir baka husus da budur. Bizlerdoaya yardmc olmak zere deil, onunla rekabet etmek zere dnyaya

geldik. Biz onun efendisiyiz ama onun yerine kendimizi kleletiriyoruz.

Bu ev niin burada? Onu doa yapmad. Doa, git ormanda yaa, der.

nsan da, ben bir ev yapacam ve doayla savaacam, der ve dediini

yapar. nsanln tarihi doann yasalarna kar durmakszn verilen bir

mcadeleden ibarettir; ve sonunda insan kazanacak. Manevi dnyaya

gelince, orada da ayn sava srmektedir ve bu sava hayvani insanlamanevi insan, aydnlkla karanlk arasndadr; ve orada da insan muzaffer

olacaktr. O tabiri caizse doada kendi yolunu trnaklaryla kazyarak

zgrle eriecek.

Gryoruz ki Veda felsefecileri Mayann tesinde Mayayla bal


21/124

olmayan bir eyler grmler; ve biz eer oraya ulaabilirsek Mayann

bandan kurtulabiliriz. Bu fikir u veya bu ekilde tm dinlerin orta

paydasdr. Fakat Vedantada bu yalnzca dinin balangcdr, sonu deil.

Bu evrenin Yneticisi ve Yaratcs olan, ya da Ona verilen dier adla,

Mayann Yneticisi olan bir Kii-Tanr gr Vedada grlen bu

fikirlerin sonu deil, balangcdr. Bu fikir giderek geliir ve an gelir k

Vedantac darda durduunu sand Onun aslnda kendisi olduunu ve

gerein kendi iinde yattn grr. zgr olan, oysa snrlamalar

yznden bal olduunu dnen kendisidir.


22/124

Maya Ve Tanr Fikrinin Evrimi (Londrada 20 Ekim 1896da Verilen

Ders)

Advaita Vedantann temel retilerinden biri olan Mya fikrinin z

itibariyle Samhitlarda bile bulunduunu ve gerekte Upaniadlarda

gelitirilen tm fikirlerin u veya bu biimde Samhitlarda

bulunabileceini grdk. Hepiniz artk Maya fikrine ainasnz ve onun

bazen yanl olarak yanlsama diye aklandn - yle ki evrenin Maya

olduu sylendiinde onun bir yanlsama olduu anlalacak ekilde -biliyorsunuz. Szcn tercmesi doru yaplmamtr. Maya bir kuram

deildir; o yalnzca evrendeki olgular stne bir durum tespitidir. Mayay

anlamak iin Samhitalara geri gidip zdeki dnceyle balamalyz.

Maya dncesinin Devalardan nasl geldiini grdk. Ayn zamanda

Devalarn balangta yalnzca gl varlklardan ibaret olduklarn da

biliyoruz. ster Yunanllarn olsun ister branilerin, Farsllarn veya

bakalarnn olsun, eski metinlerini okuyanlar ounlukla dehete der;kadim tanrlar bazen bize ok iren gelen iler yapmlardr. Fakat bu

kitaplar okuduumuzda on dokuzuncu yzylda yaayan insanlar

olduumuzu, o tanrlarnsa binlerce yl nce varolduklarn tamamen

unuturuz. O tanrlara tapan insanlarn onlarn kiiliklerinde tutarsz,

rkn bir ey gremediklerini nk onlarn da kendilerinden farksz

olduklarn unuturuz. unu da belirtmeliyim ki hayatlarmz boyunca

almamz gereken nemli derslerden biri de budur. Bakalarn yarglarken

hep kendi ideallerimizden hareket ediyoruz. Oysa byle olmamas

gerekiyor. Herkes kendi idealleriyle yarglanmal, bakalarnnkiyle deil.

Baka insanlarla ilikilerimizde hep bu hataya dyoruz. Bakalaryla

dtmz anlamazlklarn ok byk bir blmnn bundan


23/124

kaynaklandna inanyorum, yani bakalarnn tanrlarn, bakalarnn

ideallerini ve bakalarnn gdlerini hep kendimizinkiyle yarglyoruz.

Belli koullar altnda belli bir i yapmay tercih edebilirim; bakasnn da

ayn ii yaptn grnce onu harekete geirenin ayn gd olduunu

dnyorum. Oysa sonu ayn da olsa bunun birok farkl nedeni

olabileceini unutuyorum. O ii yapan kii benimkinden bambaka

gdlere sahip olabilir. Dolaysyla kadim dinleri yarglarken duygusal

olarak meylettiimiz bak asn deil, eskilerin dncelerinin ve

hayatlarnn bak asn benimsemeliyiz.

Eski Ahitteki zalim ve acmasz Yehova biroklarn rktmtr, niye?

Kadim Yahudilerin Yehovasnn gnmzn geleneksel Tanr anlayntemsil etmesi gerektiini dnmeye ne haklar var? Ayrca unu da

unutmamalyz ki bizim arkamzdan gelenler bizim din ve Tanr

grlerimize ayn ekilde glecekler. Bununla birlikte onca deiik gr

birer inciye benzetirsek, hepsinin iinden ayn iplik geiyor; Vedantann

amac da o iplii bulmaktr. Krina der ki, Her biri bir inci tanesi gibi olan

bu deiik grlerin iinden geen iplik benim. Gnmzn

kavramlaryla yarglandnda o grler ne kadar iren ve tutarszgrnrse grnsn, bu birletirici ipliin ne olduunu bulmak

Vedantann grevidir. Gemi zamanlarda bu grler tutarlyd ve bizim

imdiki dncelerimizden daha irkin deildi. irkinlik ancak biz onlar

kendi koullarndan karp mevcut koullara uyarladmzda ortaya

kmaktadr. nk o eski gnlerin ortam artk gemite kald. Nasl ki

eskinin Yahudisi imdinin modern, zeki, kurnaz Yahudisine, eskinin

Arisi imdinin entelektel Hindusuna dntyse Yehova da Devalar dagelimitir.

Asl hata, tapnanlarn evrimini kabul ederken Tapnlann evrimini gz

ard etmektir. Tanrya bal olanlarn gsterdii ilerleme Onun kendisine

layk grlmyor. Yani fikirlerin temsili olarak siz ve ben nasl gelitiysek


24/124

ayn anlamda bu tanrlar da gelimitir. Bu belki size garip gelecektir -

Tanrnn gelimesi fikri. Oysa o bunu yapamaz. O deimezdir. Ayn

anlamda gerek insan da asla gelimez. Fakat insann Tanrya ilikin

dnceleri srekli deimekte ve gelimektedir. leride insan

tezahrnn gerisindeki gerek insann deimez, saf ve sabit olduunu

greceiz; ayn ekilde Tanr hakkndaki dncelerimiz de kendi

yaratmmz, yani birer tezahrdr. Bunun gerisinde asla deimeyen, hep

saf kalan gerek Tanr vardr. Perdenin gerisindeki gereklerden biraz

daha gn na knca buna ilerleme diyoruz; bu gereklerden biraz

gizlendiinde de gerileme diyoruz. Demek ki biz gelitike Tanr da

geliiyor. Olaan bak asndan bakldnda, nasl ki biz evrimletike

kendimizi aa vuruyorsak tanrlar da ayn biimde kendilerini aa

vuruyorlar.

Artk Maya kuramn anlayacak kvama gelmi olmalyz. Tm dinlerin

tartmay nerdikleri soru udur: Evrende niin uyumsuzluk var? Evrende

niin ktlk var? Bu sorular ilkel dinlerin balanglarnda gremeyiz

nk ilkel insana dnya tutarsz gelmiyordu. Onun dnyasnda herhangi

bir uyumsuzluk yoktu; fikirler atmyordu; iyilikle ktlk arasnda birdmanlk yoktu. Yalnzca kalbinde evet veya hayr diyen bir duygu vard.

lkel insan drtleriyle hareket ediyordu. O aklna geleni yapyor, kaslar

elverdiince dndklerini gerekletirmeye alyor, h i yarglamyor ve

drtlerini neredeyse hi denetim altna almyordu. Dolaysyla tanrlar da

drtleriyle hareket eden varlklard. ndra gelir ve iblisleri darmadan

ederdi. Yehova kimsenin bilmedii ve sormad nedenlerden tr

birinden holanrken brnden holanmazd. Soru sorma alkanlhenz gelimemiti ve o ne yaparsa yapsn, doru kabul ediliyordu. yilie

veya ktle ilikin bir anlay yoktu. Devalar bizim anladmz biimiyle

birok kt iler yapyordu; gerek ndra gerekse br tanrlar durmadan

ktlk yapyorlard ama ndraya tapanlarn aklna bunlarn ktlk


25/124

olduu gelmiyordu, dolaysyla bunu sorgulamyorlard.

Ahlaki dncenin geliimiyle kavga da balad. nsanda, farkl

dillerde ve uluslarda farkl adlar verilen bir duygu geliti. Ona ister

Tanrnn sesi, ister eitimin bir sonucu ya da ne derseniz deyin, sonucubelliydi: insann doal drtlerine snrlama getiriyordu. Zihinlerimizde bir

drt vardr ki, yap, der. Zihinlerimizde bir fikir kmesi vardr ki hep

duyular araclyla dar kmann yollarn arar; onun gerisindeyse, ne

kadar ince ve zayf olursa olsun, hayr, kma, diyen minik bir ses vardr.

Bu iki grng iin Sanskritede iki ok gzel szck var: Pravritti ve

Nivritti - ileri doru dnmek ve ie doru dnmek. Eylemlerimizi

belirleyen genellikle ileri doru dnmektir. Dinin balangcysa ie dorudnmektir. Din, yapma buyruuyla balar. Bu yapmann olmad

yerde din de yoktur. Sonra yapma geldi ve taptklar tanrlara ramen

insanlarn dncelerini gelitirdi.

nsanln kalbinde ok kk bir sevgi uyand. Gerekten de ok

kkt bu sevgi, imdi bile o pek bym deildir. Balangta o

yalnzca kabileyle snrlyd, ayn kabilenin yelerini kapsyordu; bu

tanrlar kabilelerini seviyorlard ve tanr tek bir kabilenin tanrs ve

koruyucusuydu. Ve bazen bir kabilenin yeleri kendilerini tanrlarnn

torunlar olarak gryorlard, tpk farkl uluslar oluturan boylarn

mensuplarnn, o boyun kurucusunun torunlar olduunu dnmeleri

gibi. Eskiden, hatta imdi bile baz insanlar yalnzca o tanrlarn deil,

Gnein ve Ayn torunlar olduklarn iddia etmektedirler. Kadim Sanskrit

kitaplarnda gne ve ay hanedanlarndan gelen kahraman

imparatorlarn yklerini okursunuz. Onlar nce Gnee ve Aya

tapyorlard ve zamanla kendilerinin Gne, Ay vs. tanrsnn torunu

olduklarn dnmeye baladlar. Dolaysyla kabile dncesi gelimeye

balad zaman biraz sevgi, kabile yelerine kar kk bir grev

duygusu, kk apl bir toplumsal rgtlenme gelimeye balad. Sonra


26/124

doal olarak u fikir geliti: tahamml etmeden ve kendimizi

denetlemeden nasl bir arada yaayabiliriz? Drtlerini denetlemeden,

kendini tutmadan, zihninin ona yap dedii eyleri yapmaya engel

olmadan biri bakalaryla nasl birlikte yaayabilir? Yaayamaz. Bylece

kendini snrlama fikri geliti. Toplumsal doku btnyle bu snrlama

dncesinden meydana gelmitir ve hepimiz biliyoruz ki tahamml

etme ve kendini tutma dersini almam olan hibir kadn veya erkek

aclarla dolu bir hayat srmekten kurtulamaz.

mdi, dine ilikin bu fikirler ba gsterdiinde insanln aklna kk

de olsa daha yksek, daha ahlaki bir eyler gelmeye balad. Eski tanrlar

tutarsz grnmeye balad; bu grltc, kavgac, ayya, et yiyen tanrlaryanm et kokusundan, kendilerine sert ikiler sunulmasndan byk zevk

duyuyorlard. ndra bazen o kadar ok iiyordu ki yere dyor ve abuk

sabuk laflar ediyordu. Bu tanrlara artk tahamml edilemezdi. Artk

gdleri sorgulama dncesi domu ve tanrlar bundan nasibini

almlard. Yaplan ilerin nedenleri soruluyordu fakat ortada bir neden

yoktu. Bu nedenle insanolu bu tanrlardan vazgeti, daha dorusu,

onlarla ilgili daha yksek fikirler gelitirdi. Tanrlarn tm eylem veniteliklerinin bir dkmn karp tutarl olmayanlar attlar, olanlar

aldlar, birletirdiler ve ona bir isim verdiler: Deva-deva, tanrlarn Tanrs.

Taplacak tanr artk bir g simgesinden ibaret deildi. O ahlakl bir

tanryd; insanl seviyordu ve ona iyilik yapyordu. Fakat tanr f ikri srd.

Onun ahlaki nemini artrdlar, gcn de artrdlar. O evrendeki en

ahlakl ve ayn zamanda gc neredeyse her eye yeten bir varlk haline

geldi.

Fakat bu yamal boha ie yaramad. Aklamalarn kapsam

geniledike zmeye alt sorunlarn zorluu da artt. Tanrnn

nitelikleri aritmetik olarak artyorsa zorluk ve kukular geometrik olarak

artyordu. Yehovann neden olduu zorluklar evrenin Tanrsnn yannda


27/124

ok kk kalyordu ve bu sorun bugn hl srmektedir. Gc ve sevgisi

sonsuz bir Tanrnn idaresi altndaki bir evrende byle eytani iler nasl

oluyor da devam edebiliyor? Niin mutluluktan ok mutsuzluk var ve niin

iyilikten ok kt lk var? Her eye gzlerimizi kapatabiliriz ama bu,

dnyann korkun bir yer olduu gereini deitirmez. En iyi ihtimalle

buras Tantalosun {2} cehennemi gibidir. Kafamza giren idealler duyusal

ideallerimizin ok tesindedir ama onlar dile getirmeye gelince bunu

yapamyoruz. te yandan, evremizde kabaran ktlenin altnda eziliyoruz.

Oysa ideallerden vazgeip yalnzca bu dnyada mevcut olanlarla

mcadele edecek olsam hayvanlardan hibir farkm kalmaz ve kendimi

yozlatrm, alaltm olurum. Bu yollarn hibiri mutluluk getirmez. Bu

dnyada yaamakla yetinenlerin kaderi mutsuzluktur. Hakikat ve daha

yce eyler iin ileri kanlarn, hayvansal varlktan daha tesini

arayanlarn kaderiyse bin kat daha aldr. Bu bir gerek; fakat aklamas

yok - olamaz da. te yandan Vedanta k yolunu gstermektedir.

Unutmamalsnz ki size bazen rktc gelen gerekleri anlatmak

zorundaym. Fakat sylediklerimi hatrlayn, dnn, hazmedin; o

zaman o gerek sizin olacak, sizi yceltecek ve hakikati anlamaya, onuniinde yaamaya muktedir klacaktr.

mdi, bu dnyann Tantalosun cehennemi olduu, bu evren hakknda

hibir ey bilmediimiz, fakat ayn zamanda bir ey bilmediimizi de

syleyemediimiz bir gerek. Bir zincirin varolup olmadn bilmiyorsam

onun varolduunu syleyemem. Bu benim beynimdeki bir aldatmacadan

ibaret olabilir. Ben hi durmadan rya gryor olabilirim. Size

konutuumu, sizin de beni dinlediinizi dlyor olabilirim. Kimse

bunun bir rya olmadn kantlayamaz. Belki de beynimin kendisi bir

ryadr; ona baklrsa kimse kendi beynini de grm deildir. Bunlarn

hepsini verili gerekler olarak kabul ediyoruz. Bu her eyde byle. Ben

kendi bedenimi hi tereddtsz var kabul ediyorum. te yandan bunu


28/124

bilmediimi de syleyemiyorum. Bilgiyle bilgisizlik arasndaki bu yeri, bu

mistik alacakaranl, doruyla yalann bu karmn - ve nerede

bulutuklarn - kimse bilmiyor. Bir ryann orta yerinde, yar uyur halde

yryor ve hayatlarmz bir pusun iinde srdryoruz; bu hepimizin

kaderi. Bu duyulara dayal tm bilgilerin kaderi. Bu tm felsefelerin,

kurumlanan tm bilimlerin, tm marur insan bilgisinin kaderi. Bu, evren.

Madde, ruh, zihin veya hangi ad verirseniz verin, deimeyen bir

gerek var: onlarn olduunu veya olmadn syleyemiyoruz. Onlarn bir

mi yoksa ok mu olduklarn syleyemiyoruz. kla karanln bu ebedi

oyunu - ayrmsz, ayrt edilemez, ayr konulamaz - hep olacaktr. Bu bir

vaka, ama ayn zamanda deil; uyank, ayn zamanda uykuda. Bu birdurum tespitidir ve Maya dediimiz de budur. Bizler bu Mayann iinde

douyoruz, onun iinde yayoruz, onun iinde dnyoruz ve onun

iinde rya gryoruz. Onun iinde felsefecileriz, onun iinde ruhani

insanlarz, hatta onun iinde eytanlarz ve onun iinde tanrlarz.

Fikirlerinizi geniletebildiiniz kadar geniletin, onlar alabildiine yceltin,

onlara sonsuz veya ne isterseniz onu deyin; o fikirler bile Mayann

iindedir. Baka trl olamaz; ve insanln tm bilgisi bu Mayann birgenellemesidir, onu grnd biimiyle bilme abasdr. Bu Mma-

Rupann - isim ve biim - iidir. Biimi olan, zihninizde bir fikir

canlandran her ey Mayann iindedir; nk zamann, mekann ve

nedenselliin snrlaryla bal her ey Mayann iindedir.

Tanryla ilgili eski fikirlere gidelim biraz ve onlarn ne hale geldiini

grelim. Hemen fark ederiz ki bizi sonsuz derecede seven - sonsuz

derecede zgeci ve gl, evreni idare eden -bir Varlk fikri tatmin edici

olmam. Adil ve esirgeyen Tanr nerede? diye sormu filozoflar. nsan ve

hayvan biimindeki milyonlarca evladnn yok olduunu grmyor mu;

bakasn ldrmeden bir an olsun durabilen var m? Binlerce cana

kymadan nefes almann imkan var m? Yayorsunuz nk milyonlar


29/124

lyor. Hayatnzn her an, aldnz her nefeste binler lyor; yaptnz

her harekette milyonlar lyor. Yediiniz her lokmada milyonlar lyor.

Peki niin lyorlar? Onlarn ok aa varlklar olduu yollu eski bir

bilgicilik vardr. Varsayalm ki yleler - ki bu tartmaldr nk insann m

karncadan, karncann m insandan byk olduunu kim bilebilir -

onlarn yle olup olmadklarn kim kantlayabilir? Onlarn aa

olduklarn kabul etsek bile bu niin lmek zorunda olduklarn aklamaz.

Eer aa iseler yaamak iin daha ok nedenleri var. Niin olmasn?

nk onlar duyularyla yayorlar, onlar hazz ve acy bizim

hissedebileceimizden bin kat daha fazla hissedebiliyorlar. Hangimiz

mkellef bir yemei bir kpek veya kurdun itahyla yiyebilir? Hibirimiz,

nk enerjilerimiz duyularmzn dnda yer alr; onlar zekamzda,

ruhumuzdadr. Fakat hayvanlarn ruhlar duyularndadr ve onlar biz

insanlarn hayal bile edemeyecei eylere deli olur ve onlardan zevk alr;

aclar da hazlaryla orantldr. Hazlar da aclar da eit ldedir.

Hayvanlarn aldklar haz insanlarnkinden daha fazlaysa bundan kan

sonu, duyduklar acnn da en az insanlarnki kadar olduudur.

Dolaysyla len insanlarn duyduklar ac hayvanlarda bine katlanr, bunaramen onlar hi dnmeden ldrrz. te Maya budur. Ve eer

insana benzer, her eyi yaratan bir Kii-Tanrnn varolduunu

varsayyorsak her ktlkte bir iyiliin olduunu kantlamaya alan

aklamalar ve kuramlar yetersiz kalr. Yirmi bin iyilik olsun, ama bunlar

niin ktlkten gelsin? Bu ilkeden hareketle, be duyunun keyfi olsun

diye bakalarnn boazn kesmenin ne sakncas olur? Byle bir gereke

olmaz. yilik niin ktlkten gelsin? Sorunun hl cevaplanmasgerekiyor ama cevap ortada yok. Hint felsefesi bunu kabul etmek zorunda

kalmtr.

Vedanta en gzpek dinsel sistemdi ve hl da yledir. O hi durmad

ve bu bakmdan bir avantaj var. Gerei dile getirmeye alan herkesi


30/124

bastran bir ruhban kesimi yoktu onda. Her zaman mutlak bir din

zgrl olmutur. Hindistanda hurafe kaynakl klelik toplumsal

kkenlidir; burada, Batda toplum son derece zgr. Hindistanda

toplumsal meseleler ok katdr fakat dinsel grler serbesttir. ngilterede

bir adam istediini giyer, istediini yer; ama kiliseye gitmeyi ihmal ederse

tepesine binilir. O ncelikle toplumun din konusunda sylediklerine

uymak zorundadr, ancak ondan sonra hakikat stne dnebilir.

Hindistandaysa bir adam kendi kastndan olmayan biriyle yemek yese

toplum var gcyle onun tepesine biner ve onu mahveder. Atalarnn

alar nce giyindiinden farkl giyinmek istese ii biter. lk treni grmek

iin birka mil uzaa gitmesi yznden toplumdan dlanan birinin

yksn iitmitim; ama isterseniz bunun abartlm olduunu

varsayalm! Fakat din alannda tanrtanmazlar, maddeciler ve Budistier,

her trden inanlar, grler ve speklasyonlarn yan yana yaadklarn

grrz. Her mezhepten insanlar retilerini yayp taraftar toplayabilirler;

hatta Brhminler, maddecilerin tanrlarn tapnaklarnn kaps dibinde

fikirlerini duyurmalarna ses karmazlar.

Buda olgun bir yata ld. Amerikal byk bir bilim adamarkadamn onun hayatn okumaktan zevk aldn hatrlyorum. Ama

armha gerilmedii iin lmnden holanmyordu. Ne kadar yanl bir

dnce! Bir insann byk olmas iin onun ille de ldrlmesi gerek!

Hindistanda byle grler asla hkm srmemitir. Byk Buda btn

Hindistan dolam, kendi tanrlarn, hatta evrenin Tanrsn aka

reddetmi ama buna ramen ileri bir yaa kadar yaamtr. Seksen yl

yaam ve lkenin yarsn dininden dndrmtr.

Bir de korkun eyler reten rvkalar vard; on dokuzuncu yzylda

bile cesaret edilemeyecek derecede katksz bir maddecilii

savunuyorlard. Bu arvakalar hibir yasakla karlamadan tapnak

tapnak, ehir ehir dolap dinin bir samalk, rahiplerin uydurmas


31/124

olduunu, Vedalarn budalalar, dzenbazlar ve kt kalplilerce kaleme

alndn ve ne bir Tanrnn ne de ebedi ruh diye bir eyin varolmadn

savunuyorlard. Eer ruh vardysa niin einin ve ocuklarnn sevgisiyle

dnyaya geri dnmyordu? Onlara gre eer ruh vardysa lmden sonra

bile sevmeye devam etmeli ve yiyecek, giyecek, gzel eyler istemeliydi.

Buna ramen kimse arvakalarn cann yakmamtr.

Yani Hindistanda her zaman grkemli bir din zgrl olagelmitir

ve unutulmamaldr ki gelimenin ilk koulu zgrlktr. zgr

brakmadnz ey gelimez. Ben bir retmenim diye yalnzca kendinize

zgrlk tandnz halde bakalarn kstlayarak onlar

gelitirebileceiniz, geliimlerine yardmc olabileceiniz, onlara yolgsterebileceinizi dnyorsanz yanlyorsunuz, stelik bu tehlikeli bir

yalandr. Bu gr milyonlarca insann geliimine ket vurmutur. Brakn

insanlar zgrln na kavusunlar. Gelimenin tek yolu budur.

Biz Hindistandakiler manevi konularda herkese zgrlk tandk ve

bugn bile bu lkenin dinsel dncesi muazzam bir manevi gce

sahiptir. Ayn zgrl toplumsal konularda da tanrsanz kusursuz bir

toplumsal rgtlenmeniz olur. Biz toplumsal konularn geliimini serbest

brakmadk, imdi de kaskat bir toplumumuz var. Siz dinsel konular hi

serbest brakmadnz, inanlar ate ve klla dayattnz; sonu,

Avrupada dinsel zihniyetin dumura uramas. Hindistanda toplumu

prangalarndan kurtarmalyz; Avrupada da manevi geliimin ayana

vurulan zincirleri krmalyz. Byle olursa insanlk iin olaanst bir

gelime ve ilerleme frsat doacaktr. Tm bu gelimelerde manevi, ahlaki

ve toplumsal bakmdan ortak bir yan olduunu anlarsak dinin - en

kapsaml anlamyla - topluma ve gnlk yaantmza girdiini greceiz.

Vedantann nda tm bilimlerin dinin birer tezahrnden baka bir

ey olmadn, dnyadaki her eyin de durumunun ayn olduunu

anlayacaz.


32/124

Gryoruz ki bilimler zgrlk yoluyla varolmutur; ve bilimlerde

grlerin iki kmede toplandn biliyoruz: maddeci ve sulayc grle

olumlu ve yapc gr. lgintir ki bunlar her toplumda grrz. Bir

toplumda bir ktlk belirir belirmez bir grup ayaa kalkp onu intikamc

bir tarzda sular ve zaman zaman bunu fanatizme vardrr. Her toplumda

fanatikler vardr ve tepkisel doalarndan tr kadnlarn sk sk bu

akmlara kapldklarn grrz. Ayaa frlayp bir eyleri sulayan herkesin

peinden birileri gider. Ykmak kolaydr; bir lgn istedii her eyi ykabilir

ama yapmaya gelince, bu zordur ite. Bu fanatikler kendilerince baz iyi

iler yapabilirler ama zararlar daha fazladr. nk toplumsal kurumlar

bir gnde kurulmazlar. Bir ktlk olduunu varsayn; sulamak onu

ortadan kaldrmayacaktr, onun kkne inmeniz gerekir. nce nedeni

bulun, sonra onu ortadan kaldrn, bylece sonu da ortadan kalkacaktr.

Barp armak, protesto etmek herhangi bir sonu yaratmayacaktr,

tabii kt bir eylere neden olmas dnda.

Kalplerinde anlay olan ve nedenin derinliine inmemiz gerektiini

anlayanlar da olmutur; onlar byk ermilerdir. Bir gerei aklnzdan

karmamalsnz: dnyaya gelmi btn byk retmenler ykmayadeil, tamamlamaya geldiklerini sylemilerdir. ou zaman bu

anlalmamtr; ve onlarn tahammllerinin mevcut toplumsal

kanaatlerle deersiz bir uzlama olduu dnlmtr. imdi bile bu

byk peygamberlerin ve retmenlerin korkak olduklar ve doru

olduunu dndkleri eyleri aka sylemediklerine ilikin szler

iitebilirsiniz; oysa durum hi de byle deildir. Fanatikler dnyadaki

btn insanlara ocuklar gzyle bakan bu byk bilgelerin kalplerindeki

sevginin sonsuz gcn pek az anlarlar. Onlar gerek babalar, gerek

tanrlar, herkese kar sonsuz anlay ve sabr besleyen kimselerdi; onlar

katlanmaya ve sabretmeye hazrdlar. Onlar insan toplumunun nasl

gelimesi gerektiini biliyorlard ve sabrla, ar ve emin admlarla


33/124

zmlerini uygulamaya koydular; insanlar sulayarak ve korkutarak

deil, onlar efkatle ve yumuaklkla adm adm yukar gtrerek.

Upaniadlarn yazarlar byleydiler. Onlar Tanrya ilikin eski fikirlerin,

zamann ileri ahlaki dnceleriyle badamadn ok iyi biliyorlard;

tanrtanmazlarn savunduklarnda epey doruluk pay olduunu ok iyi

biliyorlard; fakat ayn zamanda incileri birletiren ipi koparmak, yeni

toplumu havada kurmak isteyenlerin bsbtn baarsz olacaklarn da

biliyorlard.

Bizler hibir eyi sfrdan ina etmeyiz, olsa olsa yer deitiririz; yeni bir

eye sahip olamayz, olsa olsa eylerin yerini deitirebiliriz. Tohumlar

byyp aa olur, sabrla ve ar ar; enerjilerimizi hakikateynlendirmeli ve mevcut hakikatleri idrake almalyz, yeni hakikatler

icat etmeye deil. Kadim bilgeler de yeni zamanlara uygunsuz eski Tanr

fikirlerini reddetmek yerine Onlardaki gerei bulup karmaya

almlard. Sonu, Vedanta felsefesi oldu; ve eski tanrlarn, evrenin

Yneticisi olan monoteist Tanr anlaynn iinden kiilie sahip olmayan,

Mutlak dedikleri daha yksek fikirler kardlar; evrenin her yerinde birlii

buldular.

Bu dnyann okluunda her eyin iine sinmi olan Birlii, bu lml

dnyada Bir olan Sonsuz Hayat, bu sezgisiz ve cahil dnyada Tek I ve

Bilgiyi gren kii sonsuz huzura ermitir. Baka kimse ona ermeyecek,

baka kimse ona ermeyecektir.


34/124

Maya Ve zgrlk (Londrada 22 Ekim 1896da Verilen Ders)

Zaferin uzayp giden bulutlar olarak geliyoruz, diyor air. Ancak

hepimiz zaferin uzayp giden bulutlar olarak gelmiyoruz; kimimiz kara bir

sis bulutu olarak gelir, buna hi kuku yok. Hepimiz bu dnyaya buras bir

sava meydanym gibi savamaya geliyoruz. Buraya alaya alaya,

elimizden geldiince savamaya ve hayatn sonsuz okyanusuna doru bir

yol amaya geliyoruz; ileri gidiyoruz, arkamzda koca alar var,

nmzde muazzam bir enginlik. Durmadan gidiyoruz, ta ki lm bizisava meydanndan alana kadar - galip veya malup, onu bilmiyoruz. te

My budur.

ocukluun kalbinde umut egemendir. ocuun alan gzlerinde

btn dnya altn bir dtr; o iradesinin hkmran olduunu dnr.

lerledike, att her admda doa almaz bir duvar gibi ykselir

karsnda, ilerleyiini engeller. Kendini duvara kar vurur da vurur,

iinden gemeye alr. lerledike ideallerinde geriler. Sonra lm gelir vebelki de rahatlar. te Maya budur.

Bir bilim insan ykselir, o bilgiye atr. Hibir fedakarlk ona ok

gelmez, hibir mcadele onun iin umutsuz deildir. Doann srlarn

kefede ede ilerler, kalbinin derinliklerinden gelen istekle srlar aratrr;

ama niin? Btn bunlar niin? Ona niin an ve eref verelim? yle biri

niin n kazansn? Doa hep insandan daha fazlasn yapmaz m? Vedoa souk ve duygusuzdur. Souk ve duygusuz olan taklit etmek niin

anl ve erefli bir i olsun? Doa istedii iddette bir yldrm istedii

mesafeye gnderir. nsanolu kck bir i yapsa onu gklere karrz.

Niin? Doay, lm, soukluu, duygusuzluu taklit edeni niin velim?

Yerekimi en byk ktleyi bile ekip parampara edebilir; ama yine de


35/124

souktur o. Souk olan taklit etmenin neresi grkemli? Ama yine de

bunun mcadelesini veriyoruz. te Maya budur.

Duyular insan yanl yere srklyor. nsan hazz ve mutluluu asla

bulamayaca yerde aryor. Ta alar ncesinden bunun bo ve yararszbir ura olduu, burada mutluluk olmad bize retiliyor. Fakat bir

trl renmiyoruz; kendi deneyimlerimiz dnda bunu renmemiz

imkansz. Biz de deniyoruz, ardndan bir darbe geliyor. Peki reniyor

muyuz? Hla renmiyoruz. Tatmin bulmak umuduyla atee atlan

kelebekler gibi duyusal zevklere atlyoruz. Her seferinde tazelenmi bir

enerjiyle atlyoruz; bylece devam ediyoruz, sonunda ktrm olmu ve

aldanm bir halde lyoruz. te Maya budur.Ayn ey zekamz iin de geerli. Evrenin gizemlerini zme arzusuyla

soru sormaktan vazgeemiyoruz, bilmemiz gerektiini dnyor ve

kazanlacak bir bilgi olmadna inanamyoruz. Birka adm, sonra

ncesizliin ve sonraszln aamadmz duvar ykselmeye balyor.

Birka adm, sonra uzayn sonsuz enginliinin duvar ykseliyor ve btn

her ey neden ve sonu duvaryla amaz ekilde evreleniyor. Bunlarn

tesine geemiyoruz. Yine de mcadele ediyoruz, hl da mcadele

etmemiz gerekli. te Maya budur.

Her nefeste, kalbin her atnda, her hareketimizde zgr olduumuzu

dnyoruz ama ayn anda bize aslnda yle olmadmz gsteriliyor.

Bedenimizde, zihnimizde, btn dncelerimizde, tm duygularmzda

bal kleler, doaya mahkum kleleriz. te Maya budur.

Doan ocuunun bir dahi, dnyann en olaanst bebei olduunudnmeyen kadn yoktur; o ocuunun stne titrer. Onun btn ruhu

ocuuyladr. ocuk byr, belki ayya, alak biri olup annesine kt

davranr; ama o annesine kt davrandka annesinin ona olan sevgisi

artar. Dnya bunu annenin karlksz sevgisi olarak yceltir, oysa


36/124

annenin kle domu biri olduunu, elinden baka ey gelmediini

dnmez. Ona kalsa bu yk binlerce kez omzundan atmak ister ama

yapamaz. Onu bir yn iekle rter ve buna olaanst sevgi adn verir.

te Maya budur.

Bizler de dnyada byleyiz. Bir efsane vaktiyle Nradann Krinaya

yle dediini anlatr: Efendimiz, bana Mayay gsterin. Birka gn

geer ve Krina, Naradadan onunla le doru bir yolculuk yapmasn

ister. Birka kilometre gittikten sonra Krina, Narada, susadm; bana biraz

su getirebilir misin? der. Hemen gidip size su getireyim, efendim. Ve

Narada gider. Biraz ileride bir ky vardr; su bulmak iin kye gider ve bir

kapy alar. Kapy ok gzel bir kz aar. Onu grd anda Narada belkide susuzluktan lmek zere olan Efendisinin su beklediini unutur. Her

eyi unutur ve kzla konumaya balar. O gn Efendisinin yanna

dnmez. Ertesi gn yine eve gidip kzla konuur. Konua konua ak olur;

babasndan kz ister ve evlenirler. Orada yaamaya balar ve ocuklar

olur. Bylece on iki yl geer. Kaynbabas lr, mlkn miras alr. Kars

ve ocuklar, tarlalar ve srlaryla ok mutlu bir hayat srdn sanr.

Sonra bir takn olur. Gece vakti rmak yatandan taar ve btn ky subasar. Evler ker, insanlar ve hayvanlar suya kaplp boulurlar. Sel her

eyi nne katar. Narada kamak zorunda kalr. Bir eliyle karsn, br

eliyle iki ocuunu tutar. Bir ocuu da omzundadr. Selin s bir yerinden

gemeye alr. Birka adm sonra akntnn fazla kuvvetli olduunu

grr, omzundaki ocuk der ve suya kaplr. Narada umutsuzca barr.

Onu kurtaraym derken elindeki ocuklardan birini karr ve o da

kaybolur. Sonunda tm gcyle tutmaya alt kars da akntylasrklenir. Narada kendini rman kenarnda bulur ve acyla alar.

Arkasndan yumuak bir ses iitir. ocuum, su nerede kald? Bana bir

kap su getirmeye gitmitin, hl seni bekliyorum. Gideli tam yarm saat

oldu. Yarm saat mi? diye hayretle sesini ykseltir Narada. Zihninde on


37/124

iki yl gemitir ama btn bunlar yarm saat iinde olmu! te Maya

budur.

u veya bu biimde hepimiz onun iindeyiz. Bunu anlamak son derece

zor. Bu her lkede anlatlan, her yerde retilen bir ey ama yalnzcabirka kii ona inanr nk bizzat kendimiz yaamadan ona inanamayz.

Bu neyi gsterir? ok fena bir eyi. nk her ey bounadr. Her eyden

alan zaman gelir ve geriye hibir ey brakmaz. O ermii de gnahkar

da, kral ve iftiyi de, gzeli de irkini de yutar; hi kimseyi brakmaz. Her

ey ayn hedefe doru yol alr, ykma. Bilgimiz, sanatmz, bilimimiz, her

ey oraya doru srklenir. Kimse bu gelgitin nne geemez, kimse onu

bir dakika bile geciktiremez. Vebann penesindeki ehirde insanlarnsalgn ikiyle, dansla ve dier bo uralarla unutmaya, dolaysyla fel

olmaya almalar gibi siz de onu unutmaya alabilirsiniz. Biz de trl

trl duyusal zevklere dalarak onu unutmaya alyoruz. te Maya

budur.

ki yol nerilmitir. Birini herkes bilir, o da udur. Doru olabilir ama

hi dnme. Atasznn dedii gibi, Gne parlarken saman

toplamaya al. Hepsi doru, hepsi gerek ama takma kafan. Alabildiin

kadar zevk almaya bak, elinden gelen az bir eyi de yapmaya al, resmin

karanlk yanna bakma, hep umutlu, olumlu taraflara bak. Bunda

doruluk pay var ama tehlikeli yanlar da var. yi bir motivasyon salad

bir gerek. Umut ve olumlu idealler bizleri ok iyi motive eder; fakat

bunlarda bir miktar tehlike de var: mcadeleyi umutsuzlukla brakma

tehlikesi. Dnyay olduu gibi kabul edin; sakin sakin oturun ve

olabildiince rahat etmeye bakn, btn bu sefaletle yetinin. Bir darbe

aldnzda onun darbe deil, gl olduunu syleyin; kle gibi itilip

kakldnzda zgr olduunuzu syleyin. Hi durmadan kendinize ve

bakalarna yalan syleyin, mutlu yaamann tek yolunun bu olduunu

syleyin, diye salk verenlerin durumu budur. Buna gndelik hayatn


38/124

bilgelii deniyor ve bu, dnyada hibir zaman on dokuzuncu yzyldaki

kadar yaygnlamad; nk dnya hi imdiki kadar ar darbeler

yemedi, rekabet hi bu kadar iddetli olmad, insanlar baka insanlara hi

bu kadar zulm yapmad; bu yzden de onlara byle bir avuntu verilmeli.

Gnmzde bu avuntu en gl biimiyle ne karlyor; fakat baarsz

oluyor, zaten hep baarsz olmaya mahkumdur. Lei gllerle kaplayarak

saklamaya almak imkanszdr. nk bu uzun vadede ie yaramaz,

gller bir zaman sonra solar ve le her zamankinden daha fena koku

yayar. Bizim hayatlarmz da byledir. Eski, iltihapl yaralarmz altn

giysilerle rtmeye alsak da bir gn gelir, o altn giysi karlr ve yara

tm irkinliiyle gn yzne kar.

Peki yleyse umut var m? Hepimizin Mayann kleleri olduumuz,

Mayann iinde doduumuz ve onun iinde yaadmz doru. Bundan

hi k, hi mit yok mu? Hepimizin sefalet iinde olduu, bu dnyann

bir hapishane olduu, gzellik denen eyin bile bir hapishane olduu, zeka

ve akllarmzn hapishaneler olduu alardan beri biliniyor. Hibir insan

yok ki bunu bir an iin hissetmemi olsun. Ve bunu en ok yallar

hisseder nk onlarda hayat deneyimi birikmitir, onlar doannyalanlarna kolay kolay kanmazlar. nmzde bu korkun gerek

dururken, acnn ve kederin ortasnda, lmle yaamn eanlaml olduu

bu dnyada tm alar ap gelen, tm lkelerde ve yreklerde nlayan

uzak bir ses var: Bu Maya tanrsaldr, niteliklerden olumutur ve almas

ok zordur. Ama Bana gelenler hayat rman aarlar. Ey zahmete

girenler ve ar yk tayanlar, Bana gelin ki sizi rahat ettireyim.

Bizi gayrete getiren bu sestir. nsanolu bunu tm alar boyunca

iitmitir. Her ey yitmi, tm umutlar kaybolmu gibi grndnde,

insann kendi gcne olan gveni ykldnda, her ey parmaklarnn

arasndan kayp gittiinde ve hayat umutsuz bir ykntya dndnde bu

ses insanlara yetiir. nsanlar ona kulak verir. Buna din diyoruz.


39/124

Bu nedenle bir yanda tm bunlarn sama, Maya olduu ileri

srlrken br yandan Mayann tesinde bir k yolu olduu iddias

ortaya atlr. Bir de, Din ve metafizik gibi konulara kafanz yormayn.

Yaayp gidin ite; bu dnya gerekten kt bir yer ama siz bundan en

iyisini karmaya aln, diyen insanlar var. Daha ak bir ifadeyle onlar

ikiyzl, yalan, aldatmacayla dolu bir hayat srmeyi salk veriyorlar.

Yaralarnz en iyi ekilde rtn. Yama stne yama yapn, ta ki her eyi

yitirene ve yamal bohaya dnene kadar. Yamal bohayla yetinenler

asla dine ulaamazlar. Din, mevcut durumdan, hayatlarmzdan duyulan

derin bir honutsuzlukla, hayat bu ekilde yamamaya kar beslenen

iddetli nefretle, aldatma ve yalandan duyulan sonsuz tiksintiyle balar.

Ancak kudretli Budann Bo aacnn altndayken sylediini sylemeye

cesaret edenler dindar olabilirler. Buda gn yaama fikriyle karlam

ve bunun samaln grm ama bir k yolu bulamamt. Hakikati

aramaktan vazgeme, dnyaya geri dnp eski sahtekar hayat yaama,

eyaya yanl isimler verme, kendine ve herkese yalan syleme drts

onu yokladnda o bu drty alt etmi ve, lmek ot gibi cahil bir hayat

yaamaktan daha iyidir; yenilmi olarak yaamaktansa savameydannda lmek yedir, dedi. Dinin temeli budur. Bir insan byle bir

tavr ald zaman hakikati bulma, Tanrya ulama yolunda demektir.

Dindar olmann ncelikli itici gc bu kararllk olmaldr. Ben kendime

trnaklarmla yol aacam. Ya hakikati reneceim ya da bu uurda

can vereceim. nk bu yanda hibir ey yok, her ey yitiyor. Bugnn

gzel, umutlu, gen insan yarn gazi oluyor. Umutlar ve sevinler ilk don

vurduunda dklecek iekler gibidir. Bir yanda bu var, br yandahayatn tm illetlerinin stesinden gelmenin, evreni fethetmenin bys.

Bu yanda insanlar ayakta durabilirler. Bu nedenle zafer iin, hakikat iin,

din iin mcadele etme cesareti gsterenler doru yoldadrlar; Vedann

telkin ettii yol da budur. Umutsuzlua kaplmayn; bu yol zordur, bak


40/124

srtnda yrmek gibidir; ama umutsuzlua kaplmayn, uyann, dorulun

ve ideali, hedefi bulun.

mdi, dinin btn bu farkl tezahrleri, onlar insanla hangi biimde

gelmi olurlarsa olsunlar, u ortak temele sahiptir. O da zgrln, budnyadan k yolunun telkinidir. Onlar asla dinle dnyay uzlatrmaya

gelmediler, onlar krdm zmeye, dini kendi idealleri dorultusunda

kurmaya ve dnyayla uzlamamak zere geldiler. Her din bunu telkin eder

ve Vedantann grevi de bu arzular uyumlu hale getirmek, dnyann tm

dinlerinin ortak temelini aa karmaktr. En kt hurafeyle en yksek

felsefe arasnda bile ayn k yolunu gstermek gibi ortak bir ama vardr

ve ou durumda bu yolu gsteren, kendisi doann yasalaryla balolmayan, bir baka deyile zgr olan biridir. Bu zgr etkenin - o ister bir

Kii-Tanr olsun ister insan gibi duygulu bir varlk, ister erkek olsun ister

kadn veya cinsiyetsiz - doasna ilikin grlerin farkllna, bu konudaki

tartmalarn sonunun gelmemesine ve zorluklara ramen temeldeki fikir

ayndr. Farkl sistemlerin zm neredeyse imkansz elikilerine

ramen hepsinde de birliin o altn ipliini grebiliyoruz; Vedanta

felsefesinde bu altn ipliin izi srlr ve yava yava bize gsterilir; bukefin ilk adm da zgrln - ki hepimiz ona doru yol alrz -

oluturduu ortak zemindir.

Sevin ve zntlerimizin, sknt ve mcadelelerimizin hepsinde

grlen garip bir gerek de hepimizin zgrle doru ilerleyiimizin

kesinliidir. Soru aslnda udur: Bu evren nedir? Nereden douyor? Nereye

gidiyor? Cevap da, O zgrlkten dodu, onda varolur ve onun iinde

eriyip yok olurdur. Bu zgrlk dncesinden vazgeemezsiniz. O

olmazsa eylemleriniz, hatta bizzat hayatlarnz yiter. Doada geen her an

bizim kle olduumuzun kantdr. Fakat te yandan baka bir fikir doar

ve bizim zgr olduumuzu syler. Attmz her admda Maya bizi yere

serer; ama darbeyi yediimiz anda, onunla gelen tutsaklk hissiyle birlikte


41/124

zgr olduumuz duygusuna da kaplrz, iimizden bir ses zgr

olduumuzu syler. Fakat o zgrl gerekletirmeye, onu grnr

klmaya altmzda neredeyse almaz zorluklarla karlarz. Yine

zgrlk iimizde srarla ileri atlr, Ben zgrm, ben zgrm. Ve eer

dinleri inceleyecek olursanz hepsinde bu dncenin dile getirilmi

olduunu grrsnz. Yalnzca din deil - bu szc dar anlamyla

almamalsnz - toplumun tm hayat bu zgrlk ilkesinin tezahrnden

ibarettir. Tm hareketler bunun belirtisidir. Farknda olunsa da olunmasa

da, Ey zahmete girenler ve ar yk tayanlar, diyen sesi herkes

duymutur. Ayn dilde veya ayn ifade biimiyle olmayabilir; ama yle ya

da byle zgrle ar yapan bu sese tank olmuuzdur. Evet, biz o

sesten dolay doduk, her hareketimiz onun iindir. Hepimiz zgrle

kouyoruz, hepimiz o sesi takip ediyoruz, farknda olsak da olmasak da;

kyn ocuklar nasl kavalcnn peine dyorlarsa biz de farknda

olmadan sesin ezgisini takip ediyoruz.

O sesi takip ettiimiz zaman ahlaklyzdr. Yalnzca insan ruhu deil,

en aasndan en stn olanna kadar tm yaratklar o sesi duymu ve

peine dmtr; ve onun mcadelesinde ya birlikte hareket ediyorlar yada birbirlerini itip kakyordurlar. Rekabet, sevin, mcadele, hayat, zevk,

lm ve btn evren o sese erimek iin verilen delice uratan baka bir

ey deildir. Bu doann tezahrdr.

Sonra ne olur? Sahne deimeye balar. Sesi rendiiniz ve ne

olduunu anlamaya baladnz andan itibaren btn sahne deiir.

Dnya Mayann korkun sava meydanyken imdi iyi ve gzel bir eye

dnmtr. Artk doaya lanet okumayz; dnyann korkun, her eyin

bo olduunu sylemeyiz. Artk alanp szlanmayz. O sesi anlar anlamaz

bu kavgann, bu mcadelenin, bu rekabetin, bu zorluklarn ve bu zulmn,

bu kk zevk ve sevinlerin niin olmas gerektiini anlarz; bunlarn

eyann doasnda olduunu anlarz nk onlar olmazsa sese doru bir


42/124

gidi olmaz, o ses ki biz bilsek de bilmesek de ona erimek kaderimizdir.

Tm insan hayat, tm doa zgrle erimeye alr. Gne bu hedefe

doru yol alr; gnein evresinde dnen dnya da, dnyann evresinde

dnen ay da. Gezegenler o hedefe gider, rzgarlar o hedefe doru eser. Her

eyin mcadelesi ona ulamak iin. Ermi o sese gider - elinde deil, bu

onun iin an-eref kayna da deil. Gnahkarn da durumu ayndr.

Hayrsever kii dosdoru o sese gider ve kimse onu engelleyemez; cimri

kimse de ayn hedefe gider. En alkan kimse iinde ayn sesi iitir, buna

kar koyamaz, ona doru gitmesi gerekir; en rezil aylaa gelince, onun da

brnden hi fark yoktur. Yalnzca biri brnden daha ok tkezler.

ok tkezleyene kt deriz, az tkezleyene iyi. yi ve kt asla iki farkl ey

deildir, onlar bir ve ayndr; aradaki fark derece farkndan ibarettir.

Diyelim ki zgrln gc gerekten btn evreni idare ediyor; bu

yaklam dine uyarlarsak grrz ki hepsinde de ayn tez vardr. Atalara

veya belli gl ve zalim tanrlara taplan en aa dinsel biimleri alalm;

tanrlar veya atalarla ilgili en belirgin f ikir nedir? Onlarn doann stnde

olduklar, onun snrlarna tabi olmadklar. Tapnan kii hi kuku yok ki

doayla ilgili ok dar bir gre sahiptir. O ne duvarn iinden geebilir nede havada uabilir ama tapt tanrlar bunlar yapabilirler. Felsefi

bakmdan bu ne anlama gelir? zgrlk tezinin gerek olduu, tapt

tanrlarn onun bildii biimiyle doaya stn olduklar anlamna gelir.

Daha yksek varlklara tapanlar iin de ayn ey geerlidir. Doaya ilikin

fikirler gelitike doadan stn olan ruh kavram da geliir ve bir yanda

Mayaya (doa), bir yanda da o Mayaya hkmeden Egemen bir Varln

olduunu savunan tektanrcla ularz.

Vedanta burada balar, yani ilk tektanrc fikirlerin grnd yerde.

Fakat Vedanta felsefesi daha fazla aklama ister. Bu aklamalar

(Mayann tm tezahrlerinin tesinde bir Varlk olduu, Onun Mayadan

bamsz ve ona stn olduu, Onun hepimizi Kendisine ektii ve


43/124

hepimizin Ona doru yol ald) iyidir, gzeldir, der Vedanta ama yine de,

aklla aka elimemesine ramen algmz ak, grmz berrak deil.

Tpk sizin ilahinizde sylendii gibi: Tanrm, Sana daha yakn. Hedefin

ok uzakta, doann ok tesinde olduu, bizi kendine ektii

dncesinin bize giderek yaklatrlmas gerekir, ama bozulmadan ve

yozlamadan. Cennetin Tanrs doadaki Tanr olur, doadaki Tanr doa

olan Tanr olur, doa olan Tanr bu beden tapnann iindeki Tanr olur,

beden tapnann iindeki Tanr sonunda tapnan kendisi olur, ruhun ve

insann kendisi olur - ve orada artk retecei bir ey kalmaz. Bilgelerin

onca yerde araya geldikleri Varlk kendi kalplerimizin iinde; duyduunuz

ses doruydu, der Vedanta, fakat sesin geldiini sandnz yn yanlt.

Algladnz zgrlk ideali doruydu ama onu kendi dnza yansttnz,

hatanz buradayd. Onu iyice yaklatrn, ta ki onun bandan beri iinizde,

kendi Benliiniz olduunu anlayana kadar. zgrlk kendi doanzd ve

Maya sizi asla balamad. Doann sizin stnzde hi gc olmad.

Korkmu bir ocuk gibi onun sizi boduunu sandnz, oysa hedef o

korkudan kurtulmak olmaldr; onu entelektel olarak anlamak deil, bu

dnyay algladmzdan ok daha kesin bir biimde alglamak, onu idrakedip gerekletirmek. O zaman zgr olduumuzu anlayacaz. O zaman,

ancak o zaman tm zorluklar bitecek, kalbin karmaas dinecek, tm

erilikler dzelecek, doann yanlsamas ve okluu kaybolacaktr; ve

Maya imdi olduu gibi korkun ve umutsuz bir rya olmaktan kp

gzelleecek, bu dnya hapishane olmaktan kp bir oyun alan haline

gelecek. Tehlikeler ve zorluklar, hatta tm ileler tanrlaacak ve bize

gerek doalarn aacak; her eyin gerisinde, her eyin z olarak, Onundurduunu ve Onun tek gerek Benlik olduunu gsterecek.


44/124

Mutlak Ve Belirme (1896da Londrada Verilen Ders)

Advaita felsefesini anlamaya alanlarn karlatklar en zor, tekrar

tekrar sorulan ve sorulacak olan soru udur: Sonsuz ve Mutlak olan nasl

sonlu oldu? imdi bu soruyu ele alacam ve konuyu aydnlatmak iin bir

ekilden yararlanacam.

Mutlak (a), Evren de (b)dir. Mutlak, Evren olmutur. Bununla

kastedilen sadece maddi alem deil, ayn zamanda zihinsel ve ruhsal

alemdir - gkler, yerler ve varolan her ey. Zihin bir deiimin addr,

beden de bir baka deiimin addr vs.; ve btn bu deiimler evreni

meydana getirir. Mutlak (a), zaman, mekan ve nedensellik yoluyla Evren

(b) haline gelmitir. Advaitann ana fikri budur. Zaman, mekan ve

nedensellik cam gibidir; biz o cam araclyla Mutlak grrz. Mutlaka

alt taraftan bakarsak O bize evren gibi grnr. Buradan hemen anlalr

ki Mutlakta ne zaman, ne mekan ne de nedensellik vardr. Orada zihin ve

dnce olmadn hesaba katarsak zaman fikri de olamaz. Dsal

deiim yoksa uzay-mekan fikri de olamaz. Birden bakasnn olmad

yerde hareket ve nedensellik dediimiz ey de olamaz. Bunu anlamal,

zihinlerimize kazmalyz; nedensellik ancak Mutlakn, deyim yerindeyse,

grng (fenomen) haline brnmesinden sonra mmkndr. rademiz,

arzularmz ve btn bu eyler ancak ondan sonra mmkndr. Bana


45/124

kalrsa Schopenhauer Vedantay yorumlarken hataldr nk her eyi

iradeye balar. Schopenhauer Mutlakn yerine iradeyi koyar. Oysa

Mutlak, irade olarak sunulamaz nk irade deiken ve grngseldir;

zaman, mekan ve nedensellik izgisinin stnde deiim ve hareket

yoktur. Dsal hareket ve dnce adn verdiimiz isel hareket yalnzca

izginin aasndadr. br tarafta irade olamaz, o yzden irade bu

evrenin nedeni olamaz. Daha yakna gelirsek, bedenlerimizde her

hareketin irade kaynakl olmadn grrz. Bu sandalyeyi

kmldatyorum; bu hareketin nedeni benim iradem ve bu irade kas

hareketi olarak tezahr ediyor. Fakat sandalyeyi hareket ettiren gcn

ayns kalbi, cierleri vesaireyi de hareket ettiriyor ama irademizle deil.

Sz konusu glerin ayn olduunu varsayarsak irade ancak bilin

dzeyinde devreye girer; bilin dzeyine kmam olanlara irade demek,

onu yanl isimlendirmek demektir. Bu yzden de Schopenhauern

felsefesinde epey karklk vardr.

Bir ta der ve biz sorarz, neden? Bu soru ancak hibir eyin nedensiz

olmayaca varsaymndan hareketle mmkndr. Bunu ok iyi

anlamanz istiyorum nk ne zaman bir eyin niin olduunu sorsakmutlaka her eyin bir nedeninin olduunu kabul ediyoruz demektir, yani o

olay nceleyen ve ona neden olan bir ey olmu olmal diye

dnyoruz. Bu ardkla biz nedensellik diyoruz. Bu, evrendeki her

eyin hem bir neden hem de bir sonu olduu anlamna gelir. Her ey

kendisinden sonra gelen baz eylerin nedeni, kendisinden nce gelen baz

eylerin de sonucudur. Buna nedensellik yasas denir ve tm dnme

faaliyetlerimizin zorunlu kouludur. Biz evrendeki her paracn diertm paracklarla bantl olduunu dnrz. Bu fikrin nasl

doduuna ilikin ok tartmalar yapld. Avrupada bunun insann

yapsnda olduuna inanan sezgiciler olmu, kimileri de deneyimle

kazanldn dnm ama sorun hibir zaman kesin bir ekilde


46/124

zlememitir. Vedantann konuyla ilgili syleyeceklerine daha sonra

bakacaz. Fakat nce unu anlamalyz ki neden? sorunu evremizdeki

her eyi baz eylerin ncelediini ve baz eylerin de onu izlediini

varsayar. Bu soruda yatan bir dier inan da evrendeki hibir eyin kendi

bana varolmad, her eye kendisi dnda bir ey tarafndan etki

edildiidir. Birbirine bamllk tm evrende geerli olan bir yasadr. Oysa

Mutlaka neyin neden olduunu sormakla byk bir hataya deriz! Bu

soruyu sormak iin Mutlakn da bir eylerle bal olduunu, onun bir

eylere baml olduunu varsaymamz gerekir; ve bu varsaym Onu

evrenin dzeyine indirir. Oysa Mutlakta ne zaman, ne mekan ne de

nedensellik vardr; Onda her ey birdir. Kendi bana varolann hibir

nedeni olamaz. zgr olann nedeni olamaz, yoksa zgr deil, tutsak

olurdu. Greceli olan zgr olamaz. Bylece gryoruz ki Sonsuz olann

niin sonlu olduu sorusu aslnda kendi iinde elikili, imkansz bir

sorudur. Meselenin hemen kavranamayan incelikli taraflarndan ortak

dzlemimizdeki manta, saduyuya gelecek olursak konuya bir baka

adan bakabiliriz. Diyelim ki cevab bulduk, bu durumda Mutlak, Mutlak

olarak kalabilir miydi? Hayr, greceleirdi. Bizim saduyu dzlemimizdebilgi dediimiz eyle ne kastedilir? Bildiimiz ey zihnimizle snrlanm

olan eydir, zihnin tesinde yer alan ey bilgi deildir. imdi, eer Mutlak

olan zihinle snrlanmsa O artk Mutlaklktan kmtr; O sonlu

olmutur. Zihnin snrlad her ey sonlu hale gelir. Bu nedenle Mutlak

bilmek yine kendi iinde bir elikidir. Soruyu cevaplamak bu yzden

mmkn olmamtr. Bilinen Tanr artk Tanr deildir. O bilinemez, O her

zaman Bilinemez Olandr.Fakat Advaitann dedii, Tanrnn bilinebilir olmaktan te olduudur.

Bu ok nemli bir gerek. Eve dndnzde kafanzda bilinemezcilerin

anlad tarzda Tanrnn bilinemeyecei fikri olmamaldr. rnein,

burada bir sandalye var, bunu hepimiz biliyoruz. Fakat eterin tesinde ne


47/124

olduu veya orada insanlarn olup olmadn bilmek mmkn deil.

Tanrnnsa bu tarzda bilinmesi veya bilinmemesi sz konusu deildir. O

bilinenin de tesindedir; Tanrnn bilinmemesi ve bilinememesiyle

kastedilen budur. Bu, bilinmez ve bilinemez olduu sylenen baka baz

meselelerden farkldr. Tanr bilinenden fazladr. Sandal ye bilinir ama

Tanr bundan ok daha youn bir ekilde bilinir nk sandalyeyi

Onunla ve Onun sayesinde bilebiliriz. O tm bilginin ebedi Tandr.

Bildiimiz her eyi ancak Onunla ve Onun araclyla biliriz. O bizim

Benliimizin zdr. O bu nefsin, bu Benin zdr ve biz ancak o Benle

ve Ben araclyla bilebiliriz. O nedenle her eyi Brahmanla ve Brahman

araclyla bilmek zorundayz. Dolaysyla Tanr bize sandalyeden sonsuz

derecede daha yakndr, bununla birlikte o sonsuz derece daha

yksektedir. O ne bilinir, ne de bilinmez; O ikisinin de sonsuz derece daha

ykseindedir. O sizin Kendinizdir. Kutsal Varl iinde barndrmayan

kim bu evrende bir saniye bile yaayabilir, nefes alabilir? nk bizler

Onunla ve Onun sayesinde nefes alyor ve varoluyoruz. O bir yerde

duruyor ve kan dolammz salyor deil elbette. Kastettiimiz ey,

Onun her eyin z, ruhumun Ruhu olduu. Onu bildiimizi sylemekOnu aalamak olurdu. Biz kendimizden syrlamayz, dolaysyla Onu

bilemeyiz. Bilgi nesneletirmedir. rnein, hafzanzda birok eyi

nesneletirirsiniz, onlar kendi dnza yanstrsnz. Tm anlarm,

grdm ve bildiim her ey benim zihnimdedir. Onca eyin resmi,

izlenimi zihnimdedir ve ne zaman onlar dnmeye, bilmeye kalksam ilk

i olarak onlar dar yanstrm. Bu Tanrya yaplamaz nk O

ruhlarmzn zdr; Onu kendimiz dna yanstamayz. Vedantannen ar pasajlarndan biri yle der: Ruhlarnzn z olan O, Hakikattir,

O Benliktir, siz Osunuz, Ey vetaketu. Tanr sizsiniz"le kastedilen

budur. Onu baka bir szle tarif edemezsiniz. Ona baba, karde, en

yakn dost diyen dilsel abalar Tanry nesneletirme giriimleridir ki bu

mmkn deildir. O her eyin Ebedi znesidir. Ben bu sandalyenin


48/124

znesiyim; sandalyeyi gryorum; ayn ekilde Tanr da ruhumun Ebedi

znesidir. Ruhlarnzn z, her eyin Hakikati olan Onu nasl

nesnelletirebilirsiniz? Bir kez daha tekrar ediyorum, Tanr ne bilinebilir

ne de bilinemez deildir, ikisinden de sonsuz derece daha yksektedir O.

O bizimle birdir; ve bizimle bir olan bizim kendimiz gibi bilmek de

bilmemek de mmkn deildir. Siz kendi benliinizi bilemezsiniz; onu

dar kararak bir nesne gibi gzleyemezsiniz nk siz osunuz ve

kendinizi ondan ayramazsnz. Onu bilmemeniz de sz konusu deil

nk kendinizi bilmeyeceksiniz de neyi bileceksiniz? O gerekte

bildiklerimizin merkezinde yer alr. Tanrnn bilinemezlii veya

bilinebilirlii de ayndr; O ikisinin de sonsuz derece stndedir nk Obizim gerek Benliimizdir.

Birincisi, Mutlaka neden olan nedir? sorusunun kendi iinde bir

eliki olduunu, ikinci olarak da Advaitadaki Tanr fikrinin sz edilen

Birlik olduunu ve bu nedenle Onun nesnelletirilemediini nk,

farknda olsak da olmasak da, Onun iinde yaayp hareket ettiimizi

grdk. Yaptmz her eyi Onun sayesinde ve Onun araclyla

yaparz. imdi, soru u: Zaman, mekan ve nedensellik nedir? Advaitaikiliin olmamas demektir; iki yoktur, bir vardr. Bununla birlikte

Mutlakn zaman, mekan ve nedensellik yoluyla okluk olarak tezahr

ettii eklinde ifadeler var. Bu nedenle Mutlak ve My (zaman, mekan ve

nedenselliin toplam) diye bir ikilik varm gibi grnr. Fakat Advaitac

bunlara ikilik denemeyeceini syler. ki olmas iin iki bamsz ve

mutlak varln nedensiz varolmas gerekir. Birincisi, zaman, mekan ve

nedenselliin bamsz varlklar olduu sylenemez. Zaman btnyle

bamldr; zihnimizdeki her deiimle o da deiir. Bazen ryalarda

insanlar birka yl yaadklarn hayal ederler; baz zamanlar da aylar

sanki bir saniyeymi gibi geer. kincisi, bazen zaman mefhumu hepten

yiter. Ayns uzay-mekan iin de geerlidir. Uzayn ne olduunu


49/124

bilemiyoruz. Ama yine de var; tanmsz ve baka eylerden ayr olarak

varolamasa da. Nedenselliin de durumu ayn.

Zaman, mekan ve nedenselliin garip bir zellii de onlarn baka

eylerden ayr olarak varolamamalardr. Renk, snr veya evredekieylerle balantsz bir uzay-mekan, sadece soyut uzay-mekan

dnmeye aln. Dnemezsiniz; onu iki snr veya nesne arasnda

dnmek zorundasnz. Onun varolabilmesi iin baz nesnelerle bir

bann olmas gerekir. Zaman da yle; soyut bir zaman fikri olmaz. Onu

biri nce br sonra olmak zere iki olay balamnda dnmek ve iki

olay ardklk kavramyla birletirmek zorundasnz. Zaman iki olaya

baldr, tpk uzay-mekann dsal nesnelere bal olmas gibi. Nedenselliide zaman ve mekandan ayrmak imkanszdr. Bunlarn hepsinin zellii

bamsz olarak varolamamalardr. Onlar bir sandalye veya duvarn bile

varlna sahip deillerdir. Onlar bir trl yakalayamadnz glgeler

gibidirler. Onlarn varl gerek deildir; ama te yandan yok da deillerdir

nk evrendeki her ey kendisini onlar araclyla gsterir. Dolaysyla,

birinci olarak, zaman, mekan ve nedenselliin birleimi ne vardr ne

yoktur. kinci olarak, bunlar bazen ortadan kaybolur. Buna rnek olarakdenizdeki dalgay dnn. Dalgann denizle ayn olduu kesin; ama yine

de onu dalga olarak biliriz ve bu bakmdan o denizden farkldr. Bu fark

nereden geliyor? sminden ve suretinden; yani zihindeki kavramdan ve

suretten. imdi, dalga-suretini denizden ayr bir ey olarak dnebilir

miyiz? Kesinlikle hayr. O her zaman deniz kavramyla ilikilidir. Dalga

dindii zaman suret de bir sreliine kaybolur, oysa suret bir yanlma

deildir. Dalga varolduka suret de vardr ve sizin sureti grmemenizmmkn deildir. te Maya budur.

Dolaysyla bu evrenin btn kendine zg bir surettir; Mutlak

denizdir, sizle ben, gneler ve yldzlarz, geriye kalan her ey de denizin

dalgalar. Peki dalgalar farkl klan nedir? Yalnzca suret; ve o suret de


50/124

zaman, mekan ve nedenselliktir ki hepsi btnyle dalgann biimine

bamldr. Dalga gittii anda onlar da kaybolur. Birey bu Mayadan

vazgetii anda o birey iin artk yoktur ve bylece birey zgrleir. Btn

mcadele bizim iin engeller oluturan zamana, mekana ve nedensellie

bamllktan kurtulma mcadelesidir. Evrim kuram nedir? Oradaki iki

etmen nedir? Kendini da vurmaya alan muazzam bir gizil g ve onu

geri tutan koullar. evre koullar bu gcn kendini ortaya koymasna

msaade etmez. Dolaysyla bu koullarla mcadele edebilmek iin g,

yeni yeni bedenlere brnr. Bir amibin bedeni bu mcadele ierisinde

baka biimler alr, baz engelleri yener, sonra baka bir biime girer ve

byle devam eder, ta ki insan olana kadar. mdi, bu gr mantksal

sonucuna vardrrsak yle bir zaman gelmeli ki amibin iinde olan ve

insan olarak evrimleen g doann karsna karabildii tm engelleri

yenecek ve bylece evrenin dayatmasndan kurtulacak. Metafizikte bu

yle ifade edilir: her fiilin iki bileeni vardr, biri zne ve br nesne;

hayatn amacysa zneyi nesnenin efendisi klmaktr. rnein, adamn

biri beni paylad iin kendimi mutsuz hissediyorum. Benim mcadelem,

evre koullarn yenecek kadar glenmek olacaktr ki o adam benipayladnda bir daha bundan etkilenmeyeyim. Hepimizin yapmaya

alt budur. Ahlakla kastedilen nedir? zneyi Mutlakla uyumlu klarak

onu glendirmek ve bylece doann bizi denetlemesine engel olmak.

Bizim tm evresel koullara eg

Documents

Maya Ve Yanilsama - Swami Vivekananda