ARTIKELEN

Meer psychogeriatrie voor verpleeghuisartsen

De kaderopleiding psychogeriatrie

Henk Geertsema � Dick Verburg

Abstract Er verandert de komende tijd veel in de oplei-

ding tot verpleeghuisarts. Verpleeghuisartsen en sociaal

geriaters gaan samen een nieuwe medische beroepsgroep

voor ouderen vormen en dat krijgt zijn weerslag in de

opleiding. Een ander nieuw initiatief is de kaderopleiding

psychogeriatrie.

Twee jaar geleden besloten de beroepsverenigingen van

de verpleeghuisartsen en de sociaal geriaters dat zij

samen een nieuwe medische beroepsgroep voor ouderen

wilden vormen. Hiervoor waren verschillende redenen.

Een daarvan was de toekomstverwachting met betrek-

king tot dementie. Niet alleen zal het aantal patienten

sterk stijgen, ook de plaats waar de zorg geboden wordt

zal veranderenen. Voor een goede afstemming van de

activiteiten van de diverse hulpverleners zal veel deskun-

digheid en creativiteit nodig zijn. Bovendien groeiden

verpleeghuisartsen en sociaal geriaters in de praktijk al

steeds meer naar elkaar toe.

Verpleeghuisartsen waren de laatste jaren al steeds

actiever in allerlei projecten buiten het verpleeghuis, bij-

voorbeeld in verzorgingshuizen en ziekenhuizen. Een

kleine groep fungeerde ook al als consulent van de huis-

arts bij thuiswonende ouderen met geriatrische proble-

men, soms georganiseerd in Geriatrische Onderzoeks- en

Adviescentra. Daarmee kwamen deze verpleeghuisartsen

op het terrein waar de sociaal geriater in de ambulante

GGZ ook werkt; binnen het totale gebied van de ouder-

enpsychiatrie hebben de sociaal geriaters zich steeds meer

toegelegd op de psychogeriatrie.

Naar verwachting zullen deze ontwikkelingen verder

doorzetten. De fusie tussen de verpleeghuisartsen en de

sociaal geriaters betekent dat er in de zorg voor mensen

met psychogeriatrische en somatisch-geriatrische proble-

men meer continuıteit zal ontstaan tussen de fase dat

clienten nog zelfstandig wonen en het moment dat zorg

en wonen aan elkaar worden gekoppeld. Nieuw voor de

meeste verpleeghuisartsen is vooral de psychogeriatri-

sche en gerontopsychiatrische problematiek bij thuiswo-

nende ouderen. Daarbij zullen zij meer dan tot op heden

te maken krijgen met vragen rond vroegdiagnostiek van

dementie, met vragen over de mogelijkheden van medi-

catie in deze fase en met vragen op psychiatrisch terrein.

Daarnaast is natuurlijk het zorgsysteem in een thuissi-

tuatie heel anders dan bij opgenomen clienten. Ook

komen verpleeghuisartsen in deze setting in aanraking

met werkwijzen die anders zijn dan binnen de muren van

een instelling. Het maakt een groot verschil of je 24 uur

per dag kunt terugvallen op de aanwezigheid van een

verzorgende of dat je een weduwe met dementie alleen

achterlaat na een huisbezoek van drie kwartier. Een en

ander heeft zijn weerslag gekregen in een gemeenschap-

pelijk takenpakket van verpleeghuisartsen en sociaal

geriaters.

Geıntegreerd werkveld

Het zal duidelijk zijn dat deze veranderingen niet van

vandaag op morgen gerealiseerd zijn. Dat zal geleidelijk

aan gebeuren. Daarbij is vooral van belang dat de artsen

zich bijscholen op voor hen nieuwe werkterreinen. Op het

Henk Geertsema, en, (*)Henk Geertsema is klinisch psycholoog enonderwijscoordinator bij GERION/VU medisch centrum inAmsterdam.Dick Verburg is sociaal geriater en hoofddocentvan de kaderopleiding Psychogeriatrie bij GERION/VUmedisch centrum in Amsterdam.

Denkbeeld (2004) 16:28–29

DOI 10.1007/BF03059113

13

gebied van scholing zijn dan ook diverse initiatieven

genomen. Zo heeft GERION/VU medisch centrum een

vijfdaagse cursus Sociale geriatrie voor de verpleeghuis-

arts ontwikkeld. Deze cursus is bedoeld voor artsen die al

in de praktijk werkzaam zijn. Uiteraard hebben de cur-

sisten na vijf dagen niet de hele sociale geriatrie in de

vingers. Wel zijn ze voldoende voorbereid om een ver-

antwoorde start te kunnen maken. De meeste cursisten

lopen ook nog een dagje met een sociaal geriater mee.

Daarnaast is er een traject gestart om te komen tot een

vernieuwing van de reguliere opleiding tot verpleeghuis-

arts. Deze vernieuwde opleiding zal uitgaan van het reeds

genoemde takenpakket. Een werkgroep heeft de taken

vertaald in einddoelen voor de vernieuwde opleiding.

Daarin wordt beschreven wat die nieuwe arts aan het

eind van de opleiding kan. Kort samengevat komt dit

erop neer dat hij op verschillende werkplekken kan func-

tioneren, behalve in een intramurale setting bijvoorbeeld

ook als arts – naast de huisarts – van zelfstandig wonende

patienten. Inhoudelijk is zijn werkveld uitgebreid met

ziektediagnostiek en -behandeling (voorheen meer zorg-

diagnostiek en -begeleiding). Naast de psychogeriatrie en

de zorg voor chronisch somatische patienten krijgt zijn

werk nu ook raakvlakken met de ouderenpsychiatrie.

Er wordt nu verder gewerkt aan een uitwerking van

deze doelen in een zogeheten raamcurriculum. Dit

beschrijft op hoofdlijnen hoe de opleiding er uit moet

gaan zien. Elk opleidingsinstituut werkt daarna dit raam-

curriculum uit tot een complete opleiding. Natuurlijk

zullen de nieuwe taken een integraal onderdeel van deze

opleiding worden. Daarmee vervalt ook de noodzaak om

onderscheid te maken in naamgeving tussen verpleeg-

huisartsen en sociaal geriaters. Een nieuwe naam voor

het geıntegreerde werkveld is echter nog een zaak van

beraad. Verwacht wordt dat de vernieuwde opleidingen

eind 2005 of begin 2006 van start zullen gaan.

Kaderopleiding

Daarnaast is nog een andere ontwikkeling de moeite van

het vermelden waard: de start van de kaderopleiding

Psychogeriatrie. Drie ontwikkelingen vormden de aan-

leiding tot deze nieuwe opleiding. Allereerst de behoefte

aan bijscholing onder verpleeghuisartsen, met name aan

bijscholing die verder gaat dan bijblijven. De kaderoplei-

dingen (naast psychogeriatrie ook palliatieve zorg) bie-

den verdieping en specialisatie.

Een tweede aanleiding ligt in de vorming van grotere

teams van verpleeghuisartsen als gevolg van fusies tussen

zorginstellingen. Binnen deze teams is er behoefte aan

een zekere specialisatie, waarbij de gespecialiseerde ver-

pleeghuisarts zijn kennis kan delen met collega’s door als

consulent te fungeren. Op deze wijze ontstaat idealiter

een groep artsen met uiteenlopende deskundigheid bin-

nen de verpleeghuisgeneeskunde

Een laatste aanleiding is de groeiende hoeveelheid

kennis en inzichten, gebaseerd op wetenschappelijk

onderzoek en toegesneden beleid. Deze kennis moet sys-

tematisch worden verkend en in het professionele han-

delen geıntegreerd. Dit vraagt meer energie en een

grotere concentratie dan in afzonderlijke studiedagen

mogelijk is.

Naast verdieping van de kennis in de directe patien-

tenzorg beoogt de kaderopleiding Psychogeriatrie artsen

op te leiden om andere hulpverleners in de psychogeri-

atrie te ondersteunen door het geven van informatie en

adviezen en het verzorgen van onderwijs.

De opleiding beslaat twintig dagen verspreid over een

jaar. Als docent treedt een keur aan deskundigen op, die

elk op hun gebied tot de top behoren. Verder lopen de

cursisten een korte stage op een deelgebied van de psy-

chogeriatrie, waarmee ze niet of minder vertrouwd zijn.

Ook het uitvoeren van een kwaliteitsverbeterproject

vormt een onderdeel van de opleiding. De kaderoplei-

ding Psychogeriatrie is in september 2004 van start

gegaan. Naar verwachting begint er najaar 2005 een

tweede ronde.

Denkbeeld (2004) 16:28–29 29

13