MEKTUBAT-IRABBANİ

MÜJDECİMEKTUBLARTERCÜMESİ

YAZAN:Ariflerinışığı,Velilerinönderi,İslAm'ınbekçisiveMüslümanlarınBaştacı;

İMAM-IRABBANİAHMED-İFARUKİSERHENDİ

Tercemeeden:

1-21/314-533ABDÜLKADİRAKÇİÇEK

22-313MÜSTEKİMZADESÜLEYMANSA’DEDDİN

Resulullahınvefatındansonra,İslamdüşmanlarıdine,İmanainsafsızcasaldırmışlardı.Allahüteala,Hindistan'da,İMAM-IRABBANİAHMED-İLFARUKİ-S

SERHENDİMÜCEDDİD-İLELFİS-SANİhazretleriniyaratarak,okorkunçakıntıyı,bununçalışmalarıiledurdurmuştu.Buyüceimamın

mektupları,kitapları,insanlarıgaflettenuyandırdı.Dünyayaışıksaldı.Kendisi1034[m.1624]senesindeHindistan'davefatetti.Çeşitlimemleketleregöndermişolduğumektuplardan536

mektubu,üçcilthalindetoplanarakMEKTUBAT-IRABBANİkitabımeydanagelmişdir.Hakikatkitabevi"MüjdeciMektuplar"olarakyayınladıArapça'sınıda

www.hakikatkitabevi.comadresindenindirebilirsiniz.BüyükAlim,seyyidAbdülhakimEfendi;Allah'ınkitabındanveResulullahınhadislerindensonra,İslamkitaplarınınenüstünü,enfaidelisi,İmam-ıRabbanininMektubatkitabıdır.

buyurmuştur

ÖNSÖZ

İştebudur,miftah-ıgenc-ikadim:

Bismillahirrahmanirrahim.

Allahüteala,dünyadabütüninsanlaraacıyor.Faidelişeyleriyaratıp,dostuvedüşmanıayırmadan,herkesegönderiyor.Ahiretde,Cehennemegitmesigerekenmü’minlerdentevbeetmiyenlereihsanederek,onlarıafvedecek,Cennetekavuşduracakdır.Hercanlıyıyaratan,hervarı,herAnvarlıkdadurduran,hepsinikorkuvedehşetdenkoruyanyalnızOdur.BöyleyücebirAllahınşerefliisminesığınarak,bukitabıyazmağabaşlıyoruz.

Allahütealayahamdolsun!PeygamberlerinenüstününeveOnuntemizAlineveOnaEshabolmaklaşereflenmişlerinhepsineselamlarvehayrlıdualarolsun!

Tarihboyunca,İmanlılarileİmansızlarçarpışmakda,kuvvetli,çalışkanolan,galibvehakimolmakda,inançlarını,düşünceleriniyaymakdadır.Buçarpışma,harbvAsıtalarıile,döğüşerekolduğugibi,propagandaile,neşryoluiledeyapılmakdadır.Şimdi,ikincisavaşbütünhızıvekuvvetiilehergündevametmekdedir.İmansızlar,alçakçaveaçıkçaiftiraetdiklerigibi,müslimanşeklinegirerek,din

adamıgörünerek,islAmiyyetiiçerdenyıkmağadaçalışıyorlar.Kitablıvekitabsızbukafirlerin,planlıolarakhazırladıklarıuydurmakitabları,radyo,televizyonneşriyyatıvesinemafilmleribiryandan,cahilvemünafıkkimselerin,dünyalıkelegeçirmekiçin,ortayaçıkardıklarıyanlış,bozukdinkitablarıvesözleridebiryandan,dini,İmAnıyoketmekdedir.Buma’neviyıkıntıyıdurdurabilmekiçin,Ehl-isünnetAlimlerinindoğrubilgileriniyaymakdanbaşkakurtuluşyoluyokdur.Bununiçin,yıllarcaçalışarak,obüyükAlimlerinkitablarınıinceledik.Sonsuzölümesürükleyenkalbhastalıklarınınilacıolankıymetliyazılarıtoplamağavetercemeetmeğeuğraşdık.Cenab-ıHakkınyardımıveihsanıile,birkaçkitabhasılolduvebasıldı.

Resulullahınvefatındansonrada,islamdüşmanlarıdine,İmAnainsafsızcasaldırmışlardı.Allahüteala,Hindistanda,imam-ıRabbaniAhmed-iFarukiSerhendiyi

“kuddisesirruh”yaratarak,okorkunçakıntıyı,bununçalışmalarıiledurdurmuşdu.Buyüce

imamınmektubları,kitabları,insanlarıgafletdenuyandırdı.Dünyayaışıksaldı.

Kendisi1034[m.1624]senesindeHindistandavefatetti.Çeşitlimemleketleregöndermişolduğumektublardanbeşyüzotuzaltımektubu,üçcildhalindetoplanarak(MEKTUBAT)kitabımeydanagelmişdir.BüyükAlim,seyyid(AbdülhakimEfendi),(AllahınkitabındanveResulullahınhadislerindensonra,islamkitablarınınenüstünü,enfaidelisi,İmam-ıRabbanininMektubatkitabıdır.Mektubatdabildirilentesavvufdan,tarikatdenvehakikimürşidlerdenşimdihiçkalmadı.

Bizler,Mektubatdakiincebilgileri,ma’rifetlerianlıyamayız)buyurdu.[Abdülhakimefendininhaltercemesi(Eshab-ıKiram)kitabımızdayazılıdır.]Bukitabdakimektublarınbirkaçıarabi,gerikalanlarınhepsifarisidir.1392[m.1972]senesinde,Pakistanda,Karaşide(EdebMenzilSaidKompani)degulamMustafahantarafından,üçcildiikikitabhalindevehaşiyesindeaçıklamalarolarak,gayetokunaklıvenefisbasılmışdır.Bufarisibaskının,1397[m.

1977]senesinde,İstanbulda,foto-kopisibasdırılmışdır.MuhammedMurAd-iKazAnİMekkİtarafındanbinüçyüziki1302[m.

1884]senesindearabİyetercemeedilerek(Dürer-ül-meknUnAt)adıverilmiş,1316

[m.1898]da,Mekke-imükerremedeMİriyyematba’asındabasılmışdır.1382[m.

1963]de,İstanbuldada(HakİkatKitAbevi)tarafındanfoto-kopisibasılmışdır.

MuhammedbinAbdüllahKazAnİ1352[m.1933]deMekkedevefAtetmişdir.İmAm-ıRabbAnİninveoğluMuhammedMa’sUmun(MektUbAt)kitAblarıMüstekİmzAdeSüleymAnefenditarafındanfarscadantürkçeyetercemeedilip,[1277]hicrİ

senesindeİstanbuldataşbasmasıyapılmışdır.DinvefenbilgilerindederinihtisAsıolanveçoksayıda,çokkıymetlieserleriilemeşhUrolanmuhteremHüseynHilmiIşıkda,(MektUbAt)ınbirincicildinifArisİdentürkçeyetercemeetmiş,

(MüjdeciMektUblar)ismiverilerek1968deİstanbuldabasılmışdır.

TArİhincelenirse,kitAblıvekitAbsızbütünislAmdüşmanlarınınvemüslimAnisminitaşıyancAhilvesapıkların(Ehl-isünnet)AlimlerininkitAblarınaçamuratmağa,budoğruyolunbilgileriniçürütmeğe,yoketmeğesaldırdıklarıhemengörülür.Birtarafdanda,dincAhilimünAfıkların,dünyAçıkarlarıiçin,tarİkatcılıkyapdıklarıgörülüyor.Temizgençleri,şehİdevlAdlarınıbualçakçasaldırılardankorumak,onlarase’Adetvekurtuluşyolunugöstermekvetarİkatcılarıntuzaklarınadüşmemeleriiçin,(MektUbAt)kitAbınınhepsini,fArisİdentürkçeyetercemeedip,basdırarak,kıymetliokuyucularımızasunmağılüzUmlugördük.BununiçinMüstekİmzAdenintercemesinielealdık.Ehl-isünnetbilgileriniveçokincevederinyazılmışolantesavvufma’rifetlerinikolayanlaşılacakaçıkkelimelerleyazdık.[1]Ba’zıyerleriiyiaçıklıyabilmekiçin,başkakaynaklardaneklemeleryapdık.Bueklemelerivete’vİlleribirköşeliparantez[]

içineyazarak,(MektUbAt)danayrıolduklarınıbelietdik.BirincicilddekiüçyüzonüçmektUbdan,başdanyirmibirinimürşidineyazaraktesavvufyolundarastladığımüşkilerisormakdadır.Bunlarıiyianlayamadığımıziçin,diğermektUblarınbaskısıyapılarak,kıymetligençlerinistifAdelerinesunuldu.

İşbu(MüjdeciMektUblarTercemesi)kitAbında,İmAnvetesavvufbilgilerineağırlıkverilmişdir.BukitAbıdikkatileokuyantAli’libirkimse,kAmilbirİmAnvegüzelahlAksAhibiolur.Tesavvufu,hakİkİtarİkatianlıyarak,sahtetarİkatcılaraaldanmaz.

Peygamberimiz“sallallahüaleyhiveselem”,(KAmilmü’min,eliile,diliile,mahlUklarazararıdokunmıyankimsedir)buyurdu.DerinAlimseyyidAbdülhakİmefendi“rahmetullahialeyh”de,(Er-RiyAdut-tesavvufiyye)kitAbında,(Tesavvuf,tarİkat,kötühuylarınhepsindenkurtulmak,iyihuylarınhepsinekavuşmakdır)demekdedir.Görülüyorki,bukitAbımız,insanlarızararsızveiyihuyluyapmakiçinyazılmışdır.BukitAbıanlıyanve

uyaninsan,AllahüteAlAnınemrlerinevedevletinkanUnlarınaitA’ateder.İslAmdİni,hükUmeteisyAnetmeği,kanUnlarakarşıgelmeği,fitneçıkarmağışiddetleyasaketmiş,bukonudahiçbirözrkabUletmemişdir.

SeyyidKutbunveMevdUdİninihtilAlci,bölücükitAblarınaveboşkafalarındanyazdıklarıuydurmafetvAlarınaaldanmamalı,fitneçıkarmamalıdır.MüslimAn,vatanına,milletinefAideliolur.VatandaşlarınaynıhakvehürriyyetleremAlikolduklarınıbilir.Kendinikimsedenüstüngörmez.RAhatvehuzUriçindeyaşadığıazİzvatanını,miletinivebayrağınıçoksever.Herkeseiyilikeder.Bölücülükyapmaz.

Gayrımüslimlere,başkadinden,başkamezhebdenolanlara,turistlere,yabancıtüccArlara,müsAfirleredehiçkötülükyapmaz.MüslimAnlarıngüzelhuylu,iyiinsanlarolduklarını,güleryüzüile,tatlısözleriileveiyihareketleriile,bütündünyAyatanıtır.HerkesinsevesevemüslimAnolmalarınasebebolur.Kötülükyapanlaranasİhatverir.Kimseyehİle,hıyAnetyapmaz.DevAmlıçalışır.HalAl

kazanır.

Kimseninhakkınadokunmaz.Vergilerini,borçlarınıvaktindeöder.Bunu,Allahdasever,kullardasever.ÇalışarakhalAlparakazanmanınlAzımveçoksevAbolduğu(MekAtİb-işerİfe)ninseksensekizincimektUbusonundauzunyazılıdır.BumektUb,(Se’Adet-iEbediyye)ikincikısmsonundadır.

AllahüteAlA,bütüninsanları,imAm-ıRabbAnİhazretlerininyazılarındanveruhaniyyetindenfeyzalarak,küfrdenvesapıkinanışlardankorusun!

(Ehl-isünnet)Alimlerinin,Resulullahdanalarakbizlereulaşdırdıkları,biricikkurtuluş

yolunakavuşdursun!Amin.

Bugün,müslimanlarüçfırkayaayrılmışdır.Birincisi,Eshab-ıkiramınyolundaolanhakikimüslimanlardır.Bunlara(Ehl-isünnet)ve(Sünnİ)denir.İkincisi(Şİ’İ),üçüncüfırka(Vehhabi)lerdir.Buikisine(Fırka-imel’Une)

denir.Çünkibunlarınmüslimanlaramüşrikdedikleri(KıyAmetveAhıret)kitabımızdayazılıdır.Müslimanlarıbuüçfırkayaparçalayan,yehudilerleingilizlerdir.Hangifırkadanolursaolsun,nefsineuyanvekalbibozukolan,Cehennemegidecekdir.Hermü’min,nefsinitezkiyeiçin,ya’ninefsinyaratılışındamevcudolanküfrüvegünahlarıtenmizlemekiçin,herzemançok(LAilAheillallah)okumalıvenefsdenveşeytAndanvekötüarkadaşlardanvezararlı,bozukkitAblardangelenküfrvegünahlardankalbinitasfiyeiçin,kurtulmakiçin(Estagfirullah)okumalıdır.İslAmiyyeteuyanındualarımuhakkakkabulolur.

Nemazkılmıyanın,açıkkadınlarabakanınveharamyiyipiçenin,islamiyyeteuymadığıanlaşılır.BunundüAlarıkabulolmaz.

MiladiHicrİŞemsİHicrİKamerİ

200113791422

Aşkınbağındaaçangüllere,bülbülolan,

İslAmınhasretilebeklediğikahraman,

Ma’şukununaşkındanyanıpyanıpkülolan,

Ağlasayerivardır,senigörmiyenzemAn!

İlmİle,irfanİle,sahibolan(Sıla)ya,

İkitemelbilgiyi,vasledenbiraraya,

dalıpuçsuzbucaksız,omu’azzamderyaya,

Vebuzikrderyasındanenbüyükpayıalan!

Kimisahilegidervebubanayeterder;

kimiuzakdangörür,mestolur,başıdöner,

kimiyalnızseyreder,kimibirkatraiçer;

birSensin,buderyadan,içipiçipdekanan!

Kur’andan,hadislerdensonra,gelireserin,

ruhlaraşifaolan,omubareksözlerin,

başkumandanısınsenvelilerin,erlerin;

ve(Müceddid-ielf-isanİ)adınıalan!

Bizeseniduyuran,fıtratendostunolan,

vecihandabirtekdir,seninizindekalan.

(SeyyidAbdülhakim)O,seninaşkınlayanan,

hürmetinenasibet,bizeşefA’atından!

Eserinlecihanı,yenidentenvireden,

sihrlibirkuvvetle,bizikendineçeken,

ondördüncüyüzyılın,zulmetinigideren,

(Arvas)ınışığıdır,gerisihayalyalan!

Bizonuntalebesi,osizintalibiniz,

muhakkakaksyapar;onurlukalbleriniz,

belli,birbirinize,Aşıksınızikiniz,

vesizeAşıkolur(Mektubat)ıanlıyan!

BesmeleylebaşlıyalımkitAba!

Allahadıeniyibirsığnakdır.

Ni’metlerisığmaz,ölçühisAba.

Çokacıyan,afvısevenbirRabdır!

1

MEVZUU:

a)YüceAllah'ınZahirismiilemünasebetiolanhallerinbeyanı..

b)Tevhidbabındahaskısmınzuhurubeyanı..

c)Arşınüstündekiderecelereyükselmeninbeyanı..

d)Cennetderecelerininaşikârolması..

e)Özelliklebazıvelilereaitmertebelerinmeydanaçıkması..

f)MollaKasımAli'ninhalivediğermüridler..

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubu,şeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır,İmam-ıRABBANİHz.ninşeyhiolanbuzatınkünyesişöyledir:Kâmilşeyh,velayetderecelerinevâsıl,nihayetibidayetinedereedenbutarikattayolgösterenYüceHakkınhoşnutolduğubuİslâmDiniuğrunagüçsarfedenşeyhimizİmamımızMuhammedBakiBillahNakşibendîAhrarî..

YüceAllah,onunpekmukaddessırrınınkudsiyetiniartırsın.Temennilerinindeüstündekinimetlereerdirsin..

***

Bubirarzuhaldir..Yani;Mektup..KullarınenküçüğüAhmed'den,halanlatılanmakamınyücekatına..Mübarekemiricabı,kendisindenalınancesaretleçeşitlihallerianlatılmaktadır.

Şöyleki:Butarikatedeplerinedairişleredevamımsırasında,YüceAllah'ınZÂHİRismine

birzuhuryeriolmaşerefineerdim;hemdetammanasıile,herşeydenayrıbirmanada..Okadarki:Bütüneşyada,tektekbutecelliyigördüm,özelliklekadınlarınkisvesinde..Hattaayrıayrıheryanlarında..Bukadınlarzümresineokadarramoldumki:Anlatamam.Buramolmaişindeçaresizbirdurumadüştüm.

Bu,öylebirzuhurdurki,yalnızbumahaldeolmuştur;birbaşkamahaldezuhurageldiğiolmamıştır.Neletaifhususiyetleri(insanduygularınınözellikleri)arasında,neacaipmuhassenatı(şaşırtıcıişleringüzellikleri)meyanındagördüm.Zuhuryerlerininhiçbirinde,aslaböylezuhurolmamıştır.

Hâsılı:Sugibieridim;bukadınlarınelindeeriyipaktım.Anlattığımmanadabirtecelliheryemekteveiçmekte,hergiyimişindebaşkabaşkaoluyordu.Lezzetlimükellefbiryemeksofrasında(veyayenenşeyinkendisinde)bulduğumlezzeti,başkasındabulamadım.Budeğişiklikler,tatlısuiletuzlubeynindeoluyordu:belkideherşeyde..Herşeyintadı,başkalarındanayrıolarak,kendideğişik

derecelerinegörekemalhususiyetleriarasındaydı.O

kadarki:Butecellilerinözellikleriniyazıileanlatmakmümkündeğildir.

Ancak,huzurunuzdabulunmuşolsaydım,bunlarıbelkidilleanlatabilirdim.Halbukiben,butecellileresnasında(ResulüllahS.A.efendimizinsonnefesindedilediği)refik-ıâlâyamüştaktım;ondanbaşkaeleiltifatetmedim.Ohalemağluptum;başkayanailtifatgücünükendimdebulamıyordum.

Buaradaşudurumbanamalumoldu;Butecelli,tenzihe(sırfvarlığa)bağlınisbetemünafideğildir.Çünkü,batınbunisbetlealâkalıdır.Onun,zahireaslâiltifatıyoktur.Butecelliileteşerrüfedenzahirdir.Kio:bunisbettenyanaboştur;muattaldır.Hakadınayeminolsun;batınısöylebuldum:Göz,başkayanakaymaiptilâsınauğramamıştır.O,bütünbilinenlerdenvezuhurlardanuzakdurmuştur.Ancakzahir,kesreteveikiliğedönükolduğuiçin;butecellisaadetineermiştir.

Bellibirzamandansonra,butecelli,gizlisaklıyolututtu.Hayretvecehaletnisbeti,olduğugibikaldı.Otecelliler,böylece;sanki,dahaöncehiçgelmemişgibioldular.

***

Üstteanlatılanhalinakabinde,hasmanadabirfenahaliarızoldu.Budahi,ilmîmanadabirtaayyünidi.Ama,taayyünavdetindensonrazuhuredipanlatılanfenahalindetükenenilmîtaayyün..Ozamandahi,benlik(ENE)zannındanyanahiçbireserkalmadı..

İşbuanlatılanzamanda,İslâmîyollarbelliolmaya,görünmeyebaşladı;zuhurdagizlişirkinyoklukalâmetleribelirdi.Bualâmetler,amellerdekusuruveertelemeyigörmektir.Keza,niyetlere,bozukhatıralaravetehlikelereparmakbasmaktır.

Yinebucümledenolmaküzere,kullukveizmihlal(benlikdavasınınsilinmesi)emarelerizuhurageldi..

Allah-üTaâlâ,teveccühünüzünbereketiilebizlerikullukmakamınınhakikatineulaştırdı.

Yinebuteveccühünüzünbereketiilearştanöteyeyükselmelerçokçaolmaktadır.

***

Sonra..

Birincimertebedebiryükselmeoldu.Arştanötemakamlaraulaştım.Haliilebuyükselme,mesafelerindürülmesisonucumeydanageldi.Huldcennetivealtındakilermüşahedeediliroldu.Tambuandahatırageldi:

—BazıHakerenlerinmakamınıgöreyim..

Dedim..Oyanateveccühedince,onlarınmakamlarınagözilişti.Görmekarzuettiğimşahıslarıoyerdegördüm.Hemde:Mekân,mekânet,(yer,yerleşme)zevkveşevkcihetindendeğişikderecelerinegöre.

***

Sonra..

İkinciderecedebiryükselmeoldu.Böylece:Büyükmeşayıhınkeremliehl-ibeytin,insanlarınmürşidiHulefa-iRaşidin'inmakamlarındanbaşkaResulüllahS.A.efendimizinhasmakamı;sairnebilerin,şanlıresullerindeğişikmakamları,mele-iâlâarşınfevkindegörüldü..

Buarada,birbaşkayükselmeoldu.Amaarşınüstündebiryükselmeidi.Yermerkezindenarşavaranmesafemikdarıveyaazkısa.Hazret-iHaceBahaeddinNakşibend'inmakamındanihayetbuldu.Allahsırrınıtakdiseylesin.

Busongördüğümmakamınötesindeveyaazilerisindesayılıbazımeşayihvardı.Meselâ:ŞeyhMaruf-uKerhî,ŞeyhEbuSaidHarraz..Kalanmeşayihtenbazılarınınmakamıonunaltında;bazılarınınmakamıdaonunlabirdi.

Makamlarıalttaolanlardan,şunlarvardı:ŞeyhAlâüddevleSimnanîveŞeyhNecmedin-iKübra..

Üstmakamdaolanlariseşunlardı:Ehl-iBeytimamları..

DahayukarıdaHulefa-iRaşidin'inmakamlarıvardı.Allahonlardanrazıolsun..

Sairpeygamberlerinmakamları,ResulüllahS.A.efendimizehasmakamınbiryanında;ulvîmeleklereaitmakamise.,diğeryanındaidi..

ResulüllahS.A.efendimizehasmakamın,bütünmakamlaranisbetlebirüstünlüğüveasaletivardı.Allah-üTaâlâonasalâtveselâmeylesin.

işlerinhakikatlerinieniyibilenYüceAllahtümnoksansıfatlardanmünezzehtir.

***

Allah'ıninayetiile,heristediğimdemanevîyükselmeolmaktadır.Bazıvakitlerdeyse..

istemedend.eoluyor..Buyükselmehallerinde,anlatılanişlerdenbaşkaşeylerdemüşahedeedilir.Bazıyükselmelerdeyse..değişik

izlenimlermeydanagelir;onlardanpekçoğudaunutuluyor..

Hernezamanbazıhalleriyazmayımuradetsem;anlatılacağıandahatıragelmiyor;böylebirşeymüyesserolmuyor..Onlararasındaöyleşeylervarki,görünüşteküçükgibi;amaonuniçinistiğfaredilmesigerekli..Yazmakşöyledursun..Onlardanbazıları,buimlâesnasındahatırdaydı;amayazacağımzaman,aklımdakalmadı..Esasen,buyazılanlardanfazlasınıyazmakdaedepdışıdır.

***

MollaKasımAli'ninhalipekgüzel..Kendisineistihlâkveistiğrak(manevîhal)ağırbastı.

Tümcezbemakamlarımgeçti;onlarınüstümakamakadembastı.

Önceleri,sıfatlarıaslabağlıgörüyordu.Şimdiise.,osıfatlarıkendivarlıklarıile,kendisindenuzakgörmektedir.Kendinefsinide"tammanasıileboşgörmektedir.Okadarki:Sıfatlarınkaim

durduğunurudahi,kendisinearalıklıgörmektedir.Kendisinide,onurunbiryanındabuluyor.Diğer(müridlerin)halleride,güngünterakkidedevamlıdır.AzizAllah'ınizniile,bunlarıtafsilâtıilediğermektuplardaanlatırım.

2

MEVZUU:YükselişlerinolmasıveYüceHakkınyardımlarıileövünmek..

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubukendişeyhibüyükzat,şeyMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

Bubirarzuhaldir.Yani:Mektup..KullarınenküçüğüAHMED'den(AHMED:İMAM-IRABBANİHz.ninesasismidir.)halanlatılanmakamınyücekatına..

Ramazanayınayakıngünlerdeydi;MevlânaŞah

Muhammed,istihareemrinitebliğ

etti.

Ramazanayınagirmeden,yüceeşiğinizeyüzsürmefırsatınıbulamadım.Başkayoludakalmadığından,mübarekramazanayınıngeçmesinibekledim.Zarureticabı,kendimiteselliyeçalıştım.

YüceHakkıninayetlerini,büyükmakamınızanasılarzedeyimki!.Tevatürhalinde,peşpeşearasızgelmektedir.Haliylebuolanlar,üstünteveccühünüzünbereketiileolmaktadır.

Bumanadabirşiir:

Benbirbahçegibiyim,orayabahar:

Bulutlarındanzülâlyağmurlaryağar.

Bintanedilimolsasenayadursam;

Onainfialdenbaşkaneyimartar?.

Açıklananbuhusus,bircür'etveedebiterkeyorulabilir.Övünmekveböbürlenmekmanasıdaçıkabilir.Şuşiirbuhalianlatır:

Amaşahımyücelttimakamımıyerden;

Onunlaayda,yıldızdaayıldımbirden.

***

Ayılmavebekaalâmetlerininbelirmesi,rebiülevvelayınınsonlarınadoğruoldu.Şuanakadar,hersüreiçinde,hasbirbekaileteşerrüfetmekteyim.Şöyleki:Önce,benzatîtecelliyealmıyorum.KibutecelliŞeyhMuhyiddin'ebağlanır.Allahsırrınınkudsiyetiniartırsın.Dahasonrada,sekirhalinegeçiriliyorum.

Yükselmeveinişhalerinde;duyulmamışilimler,hayreteşayanirfanduygulanhâsılolmaktadır.

Hermertebede,omertebemakamınındurumunauygunmanadahasmüşahedeyeveihsananailolmaktayım.

***

Ramazanayınınaltısındaydı(ALTISINDAYDI:FarsçasındaveArapçatercümesindeböyledir.Ancak,dahaönceMüstakimzadetarafındanyapılantercümede:—

SEKİZİNDEYDİ..Gibibirmanavar.Neredenalındığınıtesbitedemedik.)bekaveihsanşerefinenailoldum.Öyleki:Onuarzagüçlüdeğilim.Öylesanıyorumki:İstidadınsonu,bundanöteyegeçemez.

Haleuygunmanadavuslatmüyesseroldu.Şuandadahi,cezbecihetitammanasıile,tamamaerdi.YüceAllah'ınsonsuzvarlığındaseyirhalibaşladı;kibudurum:Cezbemakamınamünasiptir.

***

Hernezamanki:Fenahalitammanasıileolur;onundüzenindekurulubekatammanasıilekemalbulur.

Hernezamanki:Bekatammanasıilekemalbulur;oradaayıklıkhaliağırbasar.

Hernezamanki:Ayıklıkhaliağırbasar;ilimlerinşeriat-ıgarrayauygunluğudahaileriolur.

Tammanasıileayıklıkhali,peygamberlerehasbirdurumdur.Bumeyandaonlardanzuhuredenmarifetduygularıise..şeriatilimlerininkendisidir.

Birdeonlarınbeyanettikleri,akidelervardırki:Zatvesıfatüzerinedir.

Bazımarifethalerinin,dilegelişte,dışmanasıileçelişmesi,sekirhalininbakiyesindenolsagerek..

BuFAKİR'e(İMAM-IRABBANİHz.kendisinikasdediyor.)feyzyollugelenirfanduygularıise.,pekçoğu,şeriatadairmarifetlerintafsilindenibarettir.Bunlarınbeyanı:Keşfedayalı,zarurîistidlaliilim(inkârı,cehaletiimkânsızbilgi)meydanagetirir;toplumanalar,

yaygınhalegelir.Yani:İşindetaylarınainilir.

Bunlarıanlatmayakalksam,tafsilâtlışerhiuzar.Kaldıkiben:Korkuyorum;çekiniyorum,bilhassaişinedepdışıbiryönekaymasından..(BusoncümleFarsçaaslındaşiirolarakgözükmektedir.Arapçasındanesrebenzediğindennormaltercümesiniverdik.)

***

3

MEVZUU:Yarenlerin,bellibirmakamdadurakladıklarıvebumanadabazımeseleler.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektububüyükşeyhineyazmıştır.

***

Arzedilmekistenendurumşudur:

Buradabellibirsüreiçinkalanveburanınyerliyarenlerindenherbiri,birmakamdatutulupkalmış.Onlarıbumakamdançıkarmakise.,pekzor..Öyleki:Bumakamamünasipyeterligücükendimdebulamıyorum.

Allah-üTaâlâ,üstünteveccühünüzünbereketiile,bizeterakkinasibeylesin..

Yakınlarımdanbirrianlatılanmakamıgeçti;zatîtecellilerinbasamaklarınaulaştı.Haliciddengüzel..AdımlarınıbuFAKÎR'in(FAKİR:LâfzıileİMAM-IRABBANÎHz.

kendisinikasdediyor.)izindeatmaktadır.Aynışeyi,diğeryarenleriçindedilerim.

***

ihvandanbazılarıvarki;mukarrebin(YüceHakkayakınolanlar)yoluilehiçbirmünasebetleriyoktur.Bunlarınhalineuyan,ebrar(iyiamelleredevam)yoludur.Yakinbabındaeldeettikleribirşeyvarsa.,obirganimettir.Enuygunu,kendilerinebuyolu

emretmenizdir.Bumanadabirmısraşöyledir:

İşivardırherinsanınkendinemahsus..

Busöylediğimkimselerinisimlerinitafsilâtıileyazmayacesaretedemiyorum.Ziraonlar,sizegizlideğiler..

Bundandahafazlasınıyazmakedepdışıdır.

***

Bumektubuyazdığımgün,MirSeyyidŞahHüseyinkendihalindemeşgulkenbirrüyagörmüş.Anlattığınagöre:Büyükbirkapıyavarmış.Kendisinesöylenmiş:

—Burasıhayretkapısıdır..Sonrasınışöyleanlattı:

—Kapıdaniçeribaktığımzaman,gördümkiHazret-iŞeyhiçeride..Sendeonunlaberabersin..Kendimiiçeriatmakistedim;birtürlüayağımvarmadı..

***

4

MEVZUU:a)Mübarekramazanayınınfaziletleri.

b)Hakikat-ıMuhammediye'nin(kabiliyet-iulâ)beyanı..Onaveâlinesalât,selâmvesaygılar..

c)Kutbiyetmakamı,ferdiyetmertebesi..

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bundanöncekimektuplargibi.bunudabüyükşeyhiBakibillah'ayazmıştır.

***

Hizmetteolanlarınenküçüğündenbirarzuhaldir.(Yani:Mektup..)Sürehayliuzadı.Bukapıdahizmetedenlerinhallerinemuttaliolamadım:Nefeyizlenme,nedegüzelmektuplaşmayolundan..

***

Şimdilik,mübarekramazanayınıngelmesinibekliyorum.Buayın,Kur'an-ıMecid'letambirmünasebetivar.Hemdezatabağlıkemalatıveonunzuhuratısayılanişlerintümünüözündetoplamak

suretiile..

Kaldıkio,asaletdairesinedahildir.Öyleki:Asla,onunüzerinegölgedüşmemiştir.

KABİLÎYET-İULÂ,onunuzayangölgesidir.Bumanadagelenâyet-ikerimemeâlenşöyledir:

—«Ramazanayıöylebiraydırki;Kur'an,oayiçindeindirildi.»(2/185)İşbuâyet-ikerime,sözündoğruluğunadelildir.

Anlatılanmanailebağlılıkkurulunca;işburamazanayının,cümlehayırlarıvebereketleriözündetopladığıanlaşılır.

Bütünseneboyuncagelencümlehayırlarve

bereketler;buayın,bereketleridenizindenbirdamladır.Ama,kimeolursaolsun;hangiyöndengelirsegelsin..Buayınkadriokadaryücedirki:Sonuyoktur.

Buayiçindeolanbirlikveberaberlik,yılboyusürecekbirlikveberaberliğesebeptir.

Aynışekilde,buayiçindekiayrılık,yılboyusürecekayrılığasebebolur.

Saadetlerolsunokimseyeki:Ramazanayı,kendisindenrazıolarakayrılır.Yazıklarolsunokimseyeki:Ramazanayı,kendisinedargıngider.Dolayısıile,bereketlerieldeetmeyebirvasıtasayarak.

Ramazanayıile,Kur'an-ıKerimhatminibirarayagetirenkimseiçinümidedilirki:Onunbereketlerindenmahrumkalmaya;hayırlarakavuşmasınaengelolmaya..

Buayamahsusolanbereketler,başkalarınabenzemez.Buayıngecelerindekihayırlarda,başkalarıilekıyaslanamaz.

Akşamlan,iftardaaceleetmenin;sahurlardaysa,ağırdavranmanınhikmetivesırrıbuolsagerek.Böyleolurki:Geceninvegündüzüntümcüzlerindekiimtiyazaermekhâsılola..

Yukarıda:

—KABİLİYET-İULÂ..

Şeklindebircümleanlatıldı.İşte,Hakikat-iMuhammediye,bundanibarettir.BuHakikat-ıMuhammediye'ninzuhuryerinesalâtselâmvesaygılar..

İşbuKABİLİYET-İULÂ,zatîkabiliyetdeğildir.

AnlatılanHakikat-ıMuhammediye;tümsıfatlarıözündetopladığıiçin,bazıları:

—Kabiliyet-iZat..

Olarakhükmetmiştir.Halbukikabiliyet-izat,ilmîitibariçindir.Hemdezatvesıfatlaradayalıtümkemalâtileilgilidir.Budahi,Kur'an-ıMecid'inele,dilegetirdiğidir.Şanıyüceolsun.

Kabiliyet-isıfatagelince.,bu:Sıfatlarvatanıilemünasebettir;zatlasılat,beynindebirboşluktur.Budahi,sairpeygamberlerinhakikatleridir.

Resulüllahefendimizevesairpeygamberleresalâtveselâm..

Anlatılanbukabiliyet,içinegirenitibarlarınmülâhazasıile,müteaddidhakikatlerhalindemeydanagelir.

Hakikat-ıMuhammediyesayılankabiliyet'egelince;hernekadarondazılliyetvarisede,sıfatlarınrengiondabelliolmaz.Hiçbirşekilde,zatlaaralarındahailyoktur.

Muhammedîmeşrebedahilolancemaatınhakikatlerinegelince:îlmîitibaragöre,zatkabiliyetlidirler.Amaanlatılanbazıkemalâtlailgiliolaraktan..BumeyandaKabiliyet-iMuhammediye;zatlabumüteaddidkabiliyetlerarasındabiraralıktır.Bazılarının,yukarıdaanlatıldığıüzerebuna:

—Kabiliyet-iZattır.

Demeleri,şumanadakisebebedayanır:Onun,(kabiliyet-izatın)sıfatlarâlemindebiradımlıkyenvardır.Busıfatlarâlemininsonyükselişiise.,okabiliyetekadardır.Ulaştıklarıbumakamdaysa..ResulüllahS.A.efendimizebağlandıklarındaşüpheyoktur.

Kabiliyet-iittisafiçin,hiç.birşekildeyükselmeyoktur.Bumananınbiricabıolarak,bazılarızarurîolarakşuhükmüverdiler:

—Hakikat-ıMuhammediyedaimahaildir.

Halbuki.Hakikat-ıMuhammediye.kendizuhuryerindedir;ki;Zattamücerretbiritibardır.

Bundanötürüde,gözdenkaybolmasımümkündür:hattaolmuştur.

Kabiliyet-iittisafhernekadaritibariisede,sıfatlarınrenginivevasfınıalmıştır,ammaberzahiyetyoluyla..

Sıfatlarhariçtevardır;amaziyadedenbirvarlıkla..Böyleolunca,yükselmeleriimkân

dairesidışındadır.İşbumanaicabıolarak,anlatılanhailindaimîvarlığınahükmedilmiştir.

Asaletlezılliyetarasınıbirleştirenbutürbilgilerinbenzerleriçokgelmiştir;pekçoğudatarafımdanyapraklarayazılmıştır.

***

Kutbiyetmakamı:Zılliyetmakamıilimleriinceliklerininmenşeidir.

Ferdiyetmertebesi:Asıldairemaarifininvaridatınavasıtadır.

Zilveasıl(asılvarlıkvegölgesi)arasındakiimtiyaz:Anlatılanikidevlet,birarayagelmedikçeolmaz.

Anlatılanmanaicabıolarak;meşayih,KABİLİYET-İULÂ'nınziyadeliğinekaildeğildirler.

İşbukabiliyette:

—Zatbabındataayyün-üevvel..

Denir.Şundanki:Bukabiliyetinmüşahedesinizatîtecellisanmışlardır.Amagerçek,benimtahkikimdir;iş,izahettiğimgibidir.

GerçeğimeydanaçıkaranAllahsübhandır.Buyolahidayetedenodur.

**

Yazmaklamemurolduğumrisaleninbitmesini,şuanakadarbaşaramadım.Olduğugibi,müsveddeduruyor.Buduraklamadakiilâhîhikmetianlayamadım.

Bumanada,cür'etinziyadesiedebeuzaktır.

***

5

MEVZUU:HaceBürhan'ınMuhammedBakibillah'agönderilmesivebazıhalerininbeyanı.Kio:İhlâssahiplerindenbiriidi.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektububüyükşeyhiMuhamnıedBakibillah'ayazmıştır.

***

Hizmetteolanlarınenküçüğündenbirarzuhaldir.(Mektuptur.)Hacegântarikatıbeyanındabirrisaleyazdım.Allah-üTaâlâ,onlarınsırlarınınkudsiyetiniartırsın.

Oyazdıklarımı,yücekatınızayolluyorum.Dilek:Teberrükengörüşünüzüalmaktır.Nevarkiorisale,müsveddehalindedir;temizeçekmekiçinfırsatbulamadım.Sebebi:HACE(HACE:Alim.şeyh.seyyid,ağavemualimmanalarınagelir.)Bürhan'ınaceleyolaçıkmasıoldu.Belkide,onabazıbilgilereklenecektir.

***

Günlerdenbirgün,Ahrarsilsilesinegözümilişti.Hatırımageldiki:Onusizearzedeyim.Ondaki

bilgilerinbeyanıbabındabirşeyyazasınız.Olmazsa,buFAKİR'e(F

AKîR:Lâfzıile,İMAM-IRABBÂNİHz.kendisinikasdediyor.)emirbuyurasınız,onabirşeyyazayım.

Budüşüncem,gelişti.

Anlatılandüşünceyedalgıniken,bumüsveddedekibilgilerfeyizyollugeldi;yazdım.

Bugönderdiğimmüsveddeleri,orisaleiçinbirbütünlemesayarsanızneâlâ..

Olmazsa,bazıuygunbilgileronaeklenir;onunbirbaşkayönüolur.

Bumanadafazlaaçılmayı,edebeaykırısayarım.

***

HaceBurhan,busüreiçindegüzelfiillerişledi;beğenilecekişleryaptı.Cezbemakamınauygun,üçüncüseyirdennasibenailoldu.Nevarki,şu

andageçimsebepleriile,haliteşvişedüşmüştür.İşleridağınıkdurumda.Buhalleriileyücekatınızayönelmişbulunuyor.

Kendisineemredilecekherşey,uğurvebereketolur.

***

6

MEVZUU:a)Cezbevesülûkhusulününbeyanı.

b)Celâlvecemalsıfatlarıileterbiyealmak.

c)Fenanınvebekanınbeyanı.

d)Nakşibendîtarikatınamensubolmanınüstünlüğü.Belâvemusibetiçindua..

***

NOT:İMAM-IRABBANÎHz.bumektubumuhteremşeyhiMuhammedBakibillah'a

yazmıştır.

***

BendegânınenküçüğüAHMED'den(AHMEDİMAM-IRABBANÎHz.ninkendiismidir.)birarzuhaldir.

ŞanıbüyükmutlakmürşidolanYüceHak,üstünteveccühbereketiile;banaşuikramdabulundu:Cezbevesülükterbiyesi..

Sonra..

Benicelâlvecemalsıfatlarıileterbiyeetti.Şuanda:Celâlcemalinaynıoldu;cemaldahicelâlinaynıoldu.

RİSALE-İKUDSİYE(RİSALE-İKUDSİYE:ŞeyhİmamMuhyiddinMuhammedb.Alib.ArabiHalemiTaîMekkîHz.nineseridir.Hicretin638(M.1240)yılındavefatetmiştir.Allah-üTaâlâ,sırrınınkudsiyetiniartırsın.)içinyazılanhaşiyelerde;buibareninsarihmanasınıtahrifedipmevhummanayaalmışlar.Halbuki

ibaremanasızahirinegöreverilmiştir;tahrifveteviledilmesikabildeğildir.

Buterbiyeninalâmeti:Zatadayalısevgidetahakkuktur.Anlatılanmanadatahakkukolmadan,buterbiyeninhusulüneyeryoktur.

Zatadayalısevgi,fenabulmaalâmetidir.Fenaise..Allah-üTaâlâ'nınzatındanbaşkaşeyleriunutmaktır.

İlimler,tammanasıilesinesahasındanayrılmadıkça;cehl-imutlaklatahakkukhâsılolmadıkça,fenadanyananasipgelmesiimkânsızdır.

Anlatılanmanadakicehil,daimîdir;onunzevalineimkânyoktur.Bazengelipbazendegidencinstendeğildir.

Bubabdasongayemanaşudur:Bekadanevvelsırfcehaletvardır;bekadansonradacehaletveilimbirleşir.Buradaanlatılancehaletgözündeşuurvardır;hayretgözündeyse..huzur..

İşbuanlatılanmakam:HAKK'el-YAKİNmakamıdır;oradailimdenveayndensayılanherbiri,diğerineperdeolamaz.Misalianlatılancehalettenöncegelenilim,itibarderecesidışındadır.

Hernekadarbumakamdailimvarsada,özdedir;şuhudvarsa,odaözdedir;marifetdahiözdedir.Dışarıdagözkaldığısüre;özündehâsılolanbirşeyyoktur.

Şayetnazar,özedönükise.,yani:Tamamen..Ozamanuygunolan:Nazarıntamamendıştankesilmesidir.

BumanadaHaceNakşibendHz.şöyleanlattı:

—Ehlüllah,fenadanvebekadansonranegörürlerse.,onukendiözlerindegörürler.

Marifetyollueldeettikleriherşeyede,kendiözlerindearifolurlar.Hayretleridahi,yinekendiözlerindeolur.

Bundanaçıkçaanlaşılıyorki:Müşahede,marifet,

hayretsadeceözdedir;onundışındabirşeydeğildir.Bunlardan,yalnızbiriözdebulunursa.,fenadanyanahazvenasibyoktur.Onlardanbirkısmıdışarıdaolunca,,sonundagelmesiumulanbekanasılgelsin?.Fenavebekaişindekimertebelerinnihayetibudur.Vebu:Mutlakfenahalidir.Mutlakfenaise.,diğerlerinegöre,dahaşümullüdür.Bekadurumudahi,fenahalimikdarınagöreolur.

Üstteanlatılanmanaicabıolarak,ehlüllahtanbazılarının;fenavebekailetahakkuksonudışadönükmüşahedelerivardır.Ancakbuacizlerin,(Yani:Nakşibendilerin)bağlıbulunduklarımakam,bütünnisbetlerinüstündedir.

Bumanadabirşiirşöyledir:

HeresennesimemisalHicazîolmaz;

KalaylıdemirYemanîcerevaçbulmaz.

(BuşiirArapçametindenalınmıştır.Ancak,Farsçanüshada,şumanailegelmiştir:Herayinetutandaİskendermiolur?

HerkılıkdeğiştirenHakerimiolur?)

Geçipgidenniceasırlardansonra;anlatılansilsileninbüyüklerindenbirikizat;butarikatbağınışereflendirirken,diğersilsileleriçinnesöylerler?

Bubağlılık,AbdülhalikGucdüvanîHz.neulaşır;sırrınınkudsiyetiartsın.Onukemaleerdiriptamamlayanzatise..ŞeyhlerŞeyhidir.YaniNakşibendnamıilemarufBahaeddin'dir;sırrınınkudsiyetiartsın.

Anlatılandurumbirdevlettirkiona:KendihalifelerindenHaceAlâaddinAttarermiştir.

Bubüyükbirsaadettir.Dahabaşkakimlerenasibolacağı,zamanlagörülecektir.

***

Buyoldaşaşılacakdurumşudur:

Hernezamanbelâvemusibetvakiolsa;öncelikleferahavesürurasebeboluyor.O

zamanşöylediyorum:

—Dahayokmu?.

Dünyametaıcinsindenbirşeyimbendengitse,gönlümhoşoluyor;aynısınınolmasınıtemenniediyorum.

Sebeblerâlemineindirildiğiman,nazarınaczimevefakrimeilişti.Buda,benimiçinbirnevihüzünoldu.Budahi,ilkbaştangelenazzarardolayısıileoluyordu.

Anlattığımüzüntüdevamediyordu,isterseoazzarar,tezcegitsin;hiçgelmemişgibiolsun.

Birbelânın,yadamusibetindefiiçinSubhanAllah'aduaettiğimzaman;bundanmaksad,obelânınveyamusibetinkalkmasıdeğildi.Gerçekolan:

—«Banaduaediniz.»(40/60)

Emrineimtisaldi.Nevarki,şuandaduadanmaksad,belâvemusibetlerinkalkmasıdır.

Bundanöncezailolupgidenkorkuvehüzüngeridöndü.Buda,banamalumolduğunagöre:Sekirhalindengeliyor.

Ayıklıkhalinegelince.,avaminsanlardabulunanacz,korku,hüzün,gam,ferahtanyananevarsa.,ayıklıkhalisahibindemevcuttur.

Başlangıçtaduadangaye:Belânınkalkmasıdeğildi;amabumanagönlümepekhoş

gelmiyordu.Ancak,içindebulunduğumbirhalemağlûbolmuştum.

Buaradaaklımagelenşuoldu:Peygamberlerinduaları,yalnızniyetlerininhâsılolmasıyönündedeğildir.Allah-üTaâlâonlarasalâtlarveselâmlareylesin.

Sonanlatılanhaleerdiktensonradırki:İşinhakikiyüzümeydanaçıktı.Ozamanbildimki:PeygamberlerindualarıYüceHakkakarşıacz,iftikar,korku,inkisaryönlüdür;yalnızilâhîemirgereğideğildir.

***

Emirgereğiolarak;zamanzaman,vukuagelenişleriarzetmecür'etimeydanageliyor.

***

7

MEVZUU:İMAMIRABBANİHz.bazıgariphallerinibeyanetmektevebazızaruriişlerinisormaktadır.

***

NOT:İMAM-ıRABBANİHz.bumektubu,pekkeremlişeyhiBakibillah'ayazmıştır.

***

KullarınenküçüğüAHMED'denbirarzuhaldir.

Arştanötebirmakamvarya,işteruhumuoradabuldum.(Yani:Melekûtâleminde..)Ama,manevîbiryükselmeyoluile..Bumakamda,

HaceNakşibendHz.ninözelbiryerivardır.

Allah-üTaâlâ,onunkudsiyetiniartırsın.

Aradanbirsüregeçti;bumaddîbedenimideoradabuldum.

Busıralardabanaşöylegeldi:Felekiyattan,unsuriyattanaltainenbuâlemdennebirisim,nedebirresimvar.Hemdetammanasıile..

Buçıktığımmakamda,ancakbüyükvelîlerdenbazılarıvardı..

Şuanda,buâlemintamamını,mahalvemakamolarak,kendimeortakbuluyorum;bununiçindehayrethâsıloluyor.Şundanki:Kendimitammanadayabancılarınvarlığıileberabergörüyorum.

Hasılı:Bazanöylehaletzuhurageliyorki,ondanebenkalıyorum;nedebuâlem..

Sonra,dahabaşkabirşeydezuhuragelmiyor;nenazarda,nedeilimde..

Anlattığımhal,şuanakadardevamedipgeldi.Buâleminvarlığıınazardanveilimdenyanakapalıdurmaktadır.

Sonra..

Bumakamda,büyükbirköşkpeydaholdu.Onamerdivenlerkurulmuştu:çıktım.

Anlatılanmakam,âlernmisalitedricîbirsuretteindi;anbeankendimiondayükselirbuldum.Tamolarak,ikirikâtşükürnamazıkıldım.

Bunutakiben,gerçektenüstünbirmakamzahiroldu.OradaDÖRTNAKŞİBENDÎ

BÜYÜĞÜNÜGÖRDÜM.(DÖRTNAKŞİBENDİBÜYÜĞÜGÖRDÜM:Cümlesiileşuzatlaraişaretedilmişolabilir:HaceAbdülhalikGucdüvanî.HaceMuhammedBahaeddinNaksibend.HaceAlaeddinAttar,HaceUbeydüllahAhrar.Sırlarınınkudsiyetiartsın.)Allah-üTaâlâ,sırlarınınkutsiyetiniartırsın.

Bumakamda,anlatılanzatlardanbaşkameşayihdahivardı.Meselâ:SEYYİD'ÜT-TAİFEvedahabaşkaları..(SEYYİD'ÜT-TAİFE:Buzat,EbülkasimCüneydb.

MuhammedolupdahaçokCÜNEYD-İBAĞDADÎlakabıilebilinir.Sırrınınkudsiyetiartsın.)

Meşayihtenbazıları,anlatılanmakamınüstündeidiler.Amaoturmuş,bumakamınsütunlarınatutunmuşlardı.Bazılarıda,değişikderecelerinegöre,bumakamınaltındabulunuyorlardı.

Kendimi,ciddenbumakamayabancıbuldum;okadarki:Kendimiçinbumakamlahiçbirmünasebetgörmüyordum.

Anlatılanbuvakıadanötürü;kendimdetambirıstıraphâsıloldu;okadarki:Deliolmamaramakkaldı.Hüznün,esefinşiddetindenruhumbedenimdenayrılacakhalegeldi.

Anlatılanhal,uzunbirsüredevamedipgitti.Sonradan,üstünteveccühlerinizinbereketiile;

kendimiomakamamünasipgördüm.

İlkönceleri,başımıbumakamınhizasındabuldum.Sonratedricenyükseldim;omakamınüstündeoturdum.

Dahasonra,hatırımaşöylegeldi:Burası,tamtekmilmakamıdır;sülûküntamamaermesindensonra,orayavâsılolunur.Sülûkünütamamlamayanmeczubunburadaalacağıhazyoktur.

Busıradaaklımaşöylegeldi:Bumakamakavuşmak,sizinhizmetinizdebulunduğumsıradagördüğümrüyanınneticelerindendir.Buvakıa(rüya)şöyleolmuştu:EfendimizHazret-iAli'yir.a.gördüm.(Kv.)Geldi;şöylededi:

—Semalarınilminisanaöğretmekiçingeldim.

İyidikkatedincegördümki:Bumakam,sairHulefa-iRaşidinarasındaHz.Ali'ye(Kv.)mahsustur.Allahonlarınhepsindenrazıolsun.

Eniyibilen,YüceSubhanAllah'tır.

***

Yukarıdakihususlarıanlattıktansonra,maruzatımıaşağıdasıralayacağım.

BİR:

Banaöylegeliyorki;kötühuylar,zamanzamankalkıyor.Onlardanbazısı,bedendeniplikgibiçıkıyor;bazısıdakurtgibi..

Bazızamanlar,şöyledüşünüyorum:Onlarınhepsiayrılıpgidiyor,sonradan,birbaşka,vakittezuhurediyor.

İKİ:

Bazımarazlarınvesıkıntılarındefiiçinteveccühedairdir.Buişiçin,baştaYüceHakkınrızasınıbilmekşartmıdır,yoksadeğilmi?.REŞEHAT'ta(REŞEHAT:Farsçayazılıbirkitaptır,içinde,Nakşibendîmeşayihininmenkıbelerivardır;onlarınyolyönleriniaçıklar.Yazan:Hüseyinb.AliVaizKâşifiBeyhakîolupSafî,lakabıilemeşhurdu.BueseriniHicrî909

(M.1503)yılındabitirdi.Bueseri.MektubatmütercimiMuhammedMuradMenzilevîArapdilineçevirdi,İbn-iŞerifAbbasînamıilemarufMevlâMuhammeddahiTürkdilineçevirmiştir.BuzatdahiMedine-iKahire'de:Hicrî1002(M.1593)yılındavefatetmiştir.Allahonlararahmeteylesin.)HaceUbeydüllahAhrar'dannaklengelenibaredençıkanmanayagöre:Şartdeğildir.Buhusustanasılbirhükmevarırsınız?.Teveccühdahi,onagöreiyigörülmemektedir.

ÜÇ:

Taliplerde,huzuruntahakkukundansonra;huzurumuhafazaemriverilipzikirdenmen'etmekgerekirmi?gerekmezmi?.

Sonra.,ohangimertebedirki:Oradazikirolmaya?.Durumböyleiken,bazılarıönündensonunakadarzikribırakmamışlardır,işsonunavarıncayakadarzikirdenimtinaetmemişlerdir.

İşinhakikatinedir?.Neemirbuyurursunuz?.

DÖRT:

HaceUbeydüllahAhrarFIKARAT'ta(FIKARAT:Bueseri,HaceUbeydüllahAhrarHz.yazmıştır.MektubatmütercimiŞeyhMuhammedMuradMenzilevîMekkîArapçayaçevirmiştir.)şöyleanlattı:

—Sonundazikiremriverirler.Zira,bazıMAKSATLARancakzikirleyerinegelir.BuradaanlatılanMAKSATLARnelerdir?tayinbuyurunuz.

BEŞ:

Taliplerdenbazıları,kendilerinetarikattalimiistemekte;amaonlar,lokmadaihtiyatsızdır.Buihtiyatsızlığarağmen,huzureldeetmekte,birnebzeistiğrakavarmaktalar.Şayetonları,lokmayaihtiyatiçinsıkıştıracakolsak;hepsinibırakacaklar.

Yani:Talebinzayıflığından,tarikatıterkiseçecekler.Buhusustahükümnedir?.

Birbaşkalarıise.,busilsile-işerifeyeyalnızbağlılıkisterler.Bunlarda,zikirtalimitalebi

yoktur.Böylebirşeycaizolurmu?Yoksaolmazmı?.Böylebirşeycaizise.,yolunedir?..

***

Bundanfazlasınıyazıpaçılmak,edepdışınaçıkmaksayılır..

8

MEVZUU:a)Bekavesahv(ayıklık)mertebeleriileilgilihallerinbeyanı.b)itikadadairbazımeseleler.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektububüyükşeyhiBakibillah'ayazmıştır.

***

KullarınküçüğüAhmed'denbirarzuhaldir.

Sekir(manevisarhoşluk)sahv(ayıklık)halineçıkarılıpbekaileşerefyabolduğumzaman;

benzeriolmayanilimlervebilinmeyenmarifetduygularızuhuretmeyebaşladı.Bunlarfeyizyolluvedevamlıidi.Bunlarınpekçoğuda;evliyanınbeyanyolunaveonlarındillerdedönenıstılahınauymuyordu.

Onlar,vahdet-ivücudadairbirmeselebeyanettiklerivesöylediklerinevarsaonunlailkhalerdeşerefyaboldum;sonravahdetşühudukesrettemüyesseroldu.(Teklik,çokluktagörüldü.)

Sonra,Melik-iAllamzatıninayetiile;bumakamdanterakkiettim.Çokyüksekderecelereerdim.Bumeyandabanaçeşitliilimlerinfeyzigeldi.

Nevarki,evliyanınkelâmındabumakamlarıntasdikiyoktur;bumarifetlerinvesözlerindesarihbirşekildetasdikiyoktur.Ancak,bazıbüyüklerinkelâmında,bununiçinicmalyolluişaretlerveremizlervar.

Nevarki,adilşahid;anlatılanlarınsıhhatına,pakşeriatınzahirineuygunolduğuna,ehl-isünnet

topluluğualimlerinetersdüşmediğineşehadeteder.Şöyleki:Hiçbirşeyde,pakşeriatadıştaaykırıdeğil..Felsefecilerinsözlerineveonlarınakladayalıkurallarınadauymuyor.Ehl-isünnetemuhalifduranİslâmâlimlerininyollarınabenzemiyor.

***

Şumanaaçıldı:Birişingereğiolangüç,oişleberaberdir;fiildenevvelbirgüçyoktur.

Kudretyapılanişleeşolarakgelmektedir.

Gelenteklifise.,sebeblerinveduygularınsağlamolmasınadayanır.Nitekimehl-isünnetulemasıda,bunuböylekararlaştırdı.

**

Bumakamdakendimi,HaceBahaeddinNakşibendHz.ninizindebuluyorum;çünküo,bumakamdadır.Hazret-iHaceAlâeddinAttar'ındabumakamdannasibivardır.

Bunlardanbaşkabusisile-ialiyyeninbüyüklerindenHaceAbdülhalikGucdüvanîile,dahaevvelgöçenzatlardanMaruf-uKerhî,Davud-uTaî,Hasan-ıBasrîveHabib-iAcemî'nindebumakamdannasiplerivardır.Allah-üTaâlâonlarınsırlarınınkudsiyetiniartırsın.

İşbumakamınhâsılı:Tammanasıileuzaklıkvevahşettir,işinilâçkabulederyanıdayoktur.Buaradaperdelerkaldıkça;ihtimamgösteripçalışmaksuretiile,onukaldırmakgerekir.Şuanda,işhicapyönüiledahadazorluoldu.Bumanadabirşiirşöyledir:

Buişiçinnetabipvarnedeefsunkâreder.

Bazıları,butamvahşetevemünasebetsizliğe;birvuslatvebitişmeismiverdiler.

Heyhatnegezer!..Şubeyt,onlarınhalineuygundur:Sakınhavisalinidileyipçağıran;

Birolmaz,yerdekalanlasemadaduran.

Şuhudnerede?.Şahidkim?.Meşhudnedir?.Bumanadabirşiirşöyledir:Halktagörülüncecemalnurunabak;

NebağıkurarRablarRabbıylatoprak.

***

Hülâsa:Kulalâzımolanşudurki;nefsinigüçsüzbirmahlukbile..Kezabütünâlemideöyle..YüceKadirHalik'ıise.,azizvecelilHakbilecektir..Aslabunundışındabirnisbetisbatedilemez.Aynengörmeknerede?aynadakinerede?.

Birmısraşöyledir:

Hangiaynaötelerdensuretverir?.

***

Ehl-isünnetvel-cemaatsayılanzahirâlimleri,bazıamelerdekusurluolabilirler.Amaitikadcihetinden,dışanurlusahihitikadyayarlar.Onlarınortayaattıklarıbunurlugörüşleri,

kusurlarınısileratar.Bunlarınmeydanaattıklarıbugörüşleri,tasavvufehlininçoğundabulunmaz.Şundanki:Riyazetlerinin,mücahedelerininolmasınarağmen;zatvesıfatüzerinesağlamitikatlarıyoktur.

***

Âlimlerveilimtaliplerihakkında;özümdebirsevgihasıloldu;onlarıngidişleribanapekgüzelgelmeyebaşladı.Onlarınzümresindenolmayı,ilimtalipleriileilmîmüzakereyapmayıarzuediyorum.

BilhassaTavzih(TAVZİH:Bueser,Tenkîhadlıeserinzoryanlarınıçözmektedir:ki,Tenkîh'ül-Usuladlıeserinşerhidir.Buda,Sadr'üş-ŞeriaFazılAllâmeAbdulahb.

Mes'udMahbubîBuharîHanefî'nin-eseridir.Kendisi.Hicretin747.(M.1346.)yılındavefatetmiştirAllahRahmeteylesin.)veTelvih(TELVİH:Tenkih'inhakikatlarınıkeşifüzerineyazılanbirkitaptır.Sadr-ıŞeria'nınşerhiüzerineyazılmıştır.AllâmeSa'deddinMesud

Teftezanî'nineseridir.Buzat,hicretin792.(M.1389.)yılındavefatetmiştir.Allahrahmeteylesin.)eserleriiçin.Kibunlar:Mukaddemat-ıErbaa'dansayılır.Bundanbaşka,fıkhadairHidaye(HİDAYE:Şeyh'ül-İslâmBurhaneddinAlib.

EbiBekirMurğınanîHanefi'nineseriolupBidaye-iMübtedi,isminiverdiğieserinmetinşerhidir.Hicrî593.(M.1156.)yılındavefatetmiştir.Allahrahmeteylesin.)adlıeserinmubahasesinideonlarlayapmakisterim.Ayrıcaşuhusustaulemanınkavlineiştirakediyorum:İlmîyoldanYüceHakkınihatasıvehalklamaiyeti..(Oluşu..)

***

Şunubiliyorum:YüceHak,buâleminaynıolmadığıgibi;onamuttasılveondanmunfasıldeğildir.Neâlemleberaber,nedeondanayrıdır.Onusarmışveonageçmiş

dedeğildir.

Şunudabiliyorum:Zatlarvesıfatlar,hepbirdenYüceHakiçinmahluktur.Amaböyledemek:

—Mahlukatınsıflatları,YüceHakkınsıfatları,mahlukatınfilleriYüceHakkınfileridir.

Manasınagelmez.

Elbetteşunubiliyorum:Fiilerdemüessirolan,ancakYüceHakkınkudretidir.

Mahlukunkudretininbundahiçbirtesiriyoktur.Nitekim,kelâmulemasınınkavlidebudur.

Şunudabiliyorum:YüceHakkınyedisıfatımevcuttur.

Şunudabiliyorum:YüceHakiradelidir;diler.

Kudreti,şumanadatasavvurediyorum:Birfiilinsıhhativeterkidir..Amayakinhaliile..Ancakşumanadadeğil:Dilerseyapar,dilemezseyapmaz..Fakat,buikincişartiçin:

—Vukuumümkündeğildir..

Diyemem.Tıpkıbazıhükemanındediğigibi..Yani:Sefihfelsefecilervebazısofiyegibi..Böylebirşey,sözüYüceHakiçinzorlamayagötürürki,bu:Hükemausulüncesöylenenbirsözolur.

Kazavekadermeselesiüzerineulemanınkavlineitikadsahibiyim.ZiramülkünsahibiYüceZat,kendimülkündeistediğigibitasarrufedebilir.

Kabiliyetinveistidadın,buişlerdebirdahliolduğugörüşündedeğilim.Şundanki:Böylebirşey,YüceHakiçinzorlamaolur.Halbukio:Muhtarbirzattır;dilediğiniyapar.Kıyasbudur.

Hallerinarzı,anlatılmasızorunlucümledenolunca,onlarızarurîolarak,arzetmecür'etindebulunduk.Birşiir:

Kulalâzımdırki,zamanhaddiniunutturmaya..

***

9

MEVZUU:

a)Nüzulmakamınamünasiphallerinbeyanı.

b)Hayır-şer.

c)Cezbe-suluk.

d)ResulüllahS.A.efendimizetabiolmak.

***

NOT:İMAM-ıRABBANİHz.bumektubupekkeremlişeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

Şöylebirkimseninarzuhalidir:

Karayüzlübirkaçaktır.Kötühuylukusurludur.Haline,zamanınaaldanmıştır.

Mevlânınmuhalefetinetammanasıilegayreteder.Azimet(zor)veuygunyollarıbırakmıştır.Halkıngördüğüyerlerisüsler;amaYüceHakkın

nazargâhınıharabetmiştir.Bütünhimmetinidışınınsüsüneharcamış;batıncihetiile,ağyaradönmüştür.

Sözühalineaykırıoluphalidahihayalinedayalıdır.

Buuykudanvebuhayaldennehâsılolur?.Buhaldenvebusözdenneçıkar?

Vaktinikaçmaklaveziyanlabitirdi.Sermayesikabalıkvedalâletoldu.

Nefsi,şerrinvefesadınmebdeiolupzulümmenşeioldu.KularınRabbınamasiyetkaynağıhalinegeldi.

Hülâsabukul:Mücessemgünahlar,topluayıplarladoldu.

Hayırişleriitilmeyevereddelâyıktır.Hasenatıdahiatılmayavetardalâyıktır.

—«NiceKur'anokuyanvardırki,Kur'anonalaneteder.»

Manasındakihadis-işerif,bununadilşahididir.

—«Niceoruçtutanvardırki,oruçonalaneteder.»

Manasınagelenhadis-işerif,onunşanındadoğruşahiddir.

Makamı,kemali,halivederecesianlatıldığıgibiolanayazıklarolsun.

Bununistiğfarıdagünahtır;diğergünahlargibi;hattâonlardandaşiddetlidir.Tevbesidahimasiyettir;sairmasiyetlerebenzer.Belkionlardandahakötüdür.

Heryaptığıkötülüğünneticesi,kötülükoluyor.Bunundoğruluğuşumanadakişiirdenanlaşılır:

Oki,dikentohumuatar;

Nasıltazeüzümlertoplar.

Onunbuhastalığıözüneişlemiştir;ilâçkâretmez.Derdideyerleşmiştir;ilâcınfaydası

olmaz.Tıpkı:Mizacıbozulangibi..Birşeyinözü,kendiözündenayrılırrnı?.

Bumanadagelenbirşiirşöyledir:

Habeşî'ninsiyahlığınasılgider?.

Siyahlıkaslîdir,soyunaçeker.

Durumanlatıldığıgibiolunca,bizneyapabiliriz?.Bumanadaşuâyet-ikerimesarihtir:

—«Allahonlarazulmetmedi;lâkinonlar,kendinefislerinezulmederler.»(16/33)

***

Evet..Sırfhayırolanbirmana,sırfşerolanbirşeyidaveteder;şundanki:Hayırlıolmanınhakikatizahirolup,meydanaçıksın..

Sonra..

Eşya,ancak,zıdlanileaçıklanabilir.

Hayırvekemal,hazırolduklarızaman;şervenoksanlık,karşısındanayrılmaz.olur.

Şumanadaaçıktır:Güzellikvecemalelbetteaynaister.Aynaise.,ancakbirşeyinkarsısındaolmalıdır.

Şumanadahiçbirşüpheyoktur:Şer,hayrınaynasıdır;noksanlıkdahikemalinaynasıdır;karsısındadurur.Noksanlıkazalınca,kemalartar;şerazalıncada,hayırbollaşır.

Asılşaşılacakmanaşudur:Bukötüleme,övmemanasınınyüzündenaçıldığızaman;şervenoksanlıkhayravekemalemahalolur.

Yukarıdaanlatılanmanalaraçısındanbakılınca,şundaşüpheolmadığıgörülür:Kullukmakamıbütünmakamlarınüstündedir;çünkü:Bumanakulukmakamındaeksiksizveekmeldir.Bumakamlaancaksevilenzatlarşerefyabolurlar.Sevenlerise.,rnüşahadezevkinedalıplezzetalırlar.Kuluklalezzetedalmak,onunlaünsiyetetmekancak,sevilenzatlaramahsustur.Yâni:YüceHaktarafındansevilmiş

olanlara..Sevenlerinünsiyetisevilenzatımüşahedededir.Sevilmişolanlarınünsiyetiise.,sevilenYüceHakkınkulluğundadır.

İşbukullar,buünsiyet,budevletvebunimetleşerefyabolmuşlardır.

Anlatılanbumeydanınsüvarisiolanüstünzat,mutlakolarak:Dünyanınveâhiretinefendisidir;evvellerinveâhirlerinefendisidir;AlemlerinRabbıAllah'ınsevgilisidir.

Salâvatınentamıona,saygılarıneneksiksiziona..

***

Asıldileğimodurki:Birşahıs,budevletesırfilâhîihsanolarakersin.Amaönceşöyleolmalı:ResulüllahS.A.efendimizemütabaatta,tamolarakyerleşsin..Sonrabumütabaat,onuenyüksekzirveyeçıkarır.

İşbuanlatılandurumşuâyet-ikerimedemanasınıbulur:

—«Bu,Allah'ınfazlıdır;onudilediğineverir.Ve..Allah,büyükfazlınsahibidir.»

(62/4)

***

Anlatılanşerdenvenoksandanmurad,onlarakarşıilmîbirzevkesahipolmaktır;onlarlasıfatlanmakdeğildir.İşbuilminsahibidirki,YüceveMukaddesAllah'ınahlâkıileahlâklıolmuştur.Aynızamandaanlatılanilim:Sözüedilenahlâkasahipolmanınbirneticesidir.Kendilerindebuikihalekarşı,ilmîbirilgidengayrı,birşeyolmayınca,bumakamdanasılbiryeriolabilir?.Kaldıkibuilim,ancak,katıksızhayrı,tamolarakmüşahedesonundagelir.Bumüşahedeninyanında,başkaherşey,şerolarakgörünür.Bumüşahedeise.,ancakmutmainnenefis,kendimakamınanüzulettiktensonraolabilir.

Anlatılanmananınolmasıiçin,bazışeylergerekir.Şunuhemenaçıkçaanlatalım:Birkul,nefsanî.hazzınıatmadıkça,onunhazzınıyere

vurmadıkça,halenanlatılanmertebeyeeremez.ŞanıYüceMevlâsınınkemalindenkendisinenasibgelmez.HelekendiniMevlânınaynı,sıfatlarınıdaonunsıfatlarıitikadedenkimsebiryana..YüceAllah,böylebirhaldenyana,tambirüstünlüğesahiptirKaldıki,böylebiritikad:Esmavesıfattailhaddır.Buitikadasahibolanzümre;YüceAllah'ınşubuyruğualtınagirmişlerdir:

—«Onunesmasındailhadadüşenleribırak.»(7/180)

***

.Şudabirbaşkahakikattir:Cezbesi,sülûkünügeçenherkes,sevilenlerdenolamaz.

Ama,sevgililerarasınagirmekiçin,cezbenintakaddümü(dahaöndeolması)şarttır.

Evet..

Hercezbe,mahbubiyetmanasındanbirnebzebulunur;şundanki:Cezbeonsuzolamaz.

Anlatılanbucezbelimana:Arızalarbabından,arızîbirsebebdenonlardahâsılolmuştur;zatîdeğildir.Çünküzatimana,eşyanınhiçbiriilemualleldeğildir.Şunugörmezmisinki:Hermüntehisayılankimseye,sonundacezbemüyesserolur.Hemde,kendisisevenlerzümresinedahilolduğuhalde..Bumeyanda,kendisinde,arızîbirvasıtailemahbubiyetmanasızahirolur.Halbukibu,onuniçinyeterlideğildir.

Yani:Birsalikiçin,sırfsevilenolmakyeterlideğildir.Anlatılanarızîşey,(Yani:Cezbe)birmanayagöre:Okimsede,tasfiyevetezkiyedir.

Anlatılanarızîmana,özelliklemüptedilerdegörünürkibu:ResulüllahS.A.efendimizeittibaolarakmeydanagelir.İsterse,umumîmanadaolsun.Aynımana,müntehisayılanlardadaolur.Budahi,ResulüllahS.A.efendimizebirittibasonucudur.

Aynımananın,zatîyöndengelenbirfaziletolarakzuhuru;mahbubzatlardadahi,ResulüllahS.A.efendimizetabiolmayabağlıdır.

Buhususta,açıkolarakşunudemekistiyorum:

—Buzatîmananınzuhuru,sırfResulüllahS.A.efendimizlezatîmünasebetyolundanolmaktadır.

Bumünasebetişöyleanlatabiliriz:Birisimdüşünün;kio:ResulüllahS.A.efendimizinRabbıdır.(Yani:Oisminsahibi)ResulüllahS.A.efendimizinRabbıolan(terbiyesinegelen)isimise.,anlatılanbuhususiyettevakıayauygundur.Yani:Anlatılanmanahususiyetibabında..

İşbusaadet,anlatılansebeblekazanılır.Yani:ResulüllahS.A.efendimizetabiolmakyolundan..Ama,tammanasıile..

DoğruyueniyiAllahbilir.Gidişvedönüşonadır.HakkımeydanaçıkaranAllah'tır;buyolahidayetedenodur.

***

10

MEVZUU:a)Kurb(yakınlık)veBu'dün(uzaklığın)husulü.

b)Farkınvevaslın,(ayrılığınvebirliğin,)alışılmamışşekildemanalandırılması.

Üsttekimevzular,bumakamamünasipilimlerleanlatılacaktır.

**

NOT:İMAM-ıRABBANİHz.bumektububüyükşeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

Bubabdahizmeteduranlarınenküçüğündenbirarzuhaldir.Şöyleki:Arahayliuzadı.Buyücekapıyahizmeteduranlarınhalerine,benimiçinhiçittilanasibolmadı.Buhaleintizardaarttı.

Üsttekimanadabirşiirşöyledir:

Şaşılmaz,canbulurruhumgeldiğizaman;

Selâm,uzaktakivefalıdosttanhaman.

Bumanadasöylenenbirbaşkaşiirdeşöyledir:

Bildimgayrı,katılamamkervanına;

Kâfi,uydumçansesininyankısına.

Nekadarşaşılacakbiriştir.Şöyleki:Bu'dünnihayetinekurbisminivermişler;firakınsonunadavuslat..Sankionlar,bumanazımnında,şunaişaretetmektedirler:Vuslatvekurbyoktur..

Bumanadabirşiirşöyledir:

Nasılerilirosaadeteheporalar;

Yüksekyüksekdağlar,tehlikeliuçurumlar.

Şüphesizsonsuzhüzün,daimîtefekkürimdadaveyardımagelir;işinsonundamuradolan.iradesiilemüridolur.Mahbubise.,muhibvesevilenzatınmahabbetiilemübtelâolur.

Üstteanlatılanmanada,ResulüllahS.A.

efendimizinhalibilinenbirdurum..Ziraonun:Muradolma,mahbubolmamakamıvariken;müridvemuhiboldu.Şüphesizbuhalinidekendisianlattı.Kaldıkio:Daimîbirhüzünvetefekküriçindeidi.

Anlatılanmanada,ResulüllahS.A.efendimizsöylebuyurdu:

—«Hiçbirpeygambere,banaolduğukadareziyetedilmemiştir.»

Asılmuhibler,(sevenler)mahabbetinağırlığınatahammüledenlerdir.Beylebîrağırlığıtaşımak,mahbublarazorgelir.

Bumanadabirşiir:

Oşeyinkiçokkıssasıvar;

Yapılsaniceşerhiçıkar.

Birbaşkaşiirdeşöyledir:

Hepböylediraşkınhikâyesi;

Olmazhiçbitiptükenmesi..

***

BuarzuhaligetirenŞeyhİlâhbahş'ta;cezbevemahabbetçeşidibirhalbaşladı.Onunteşvikiile,hizmetinizindevamıileşerefyabolanlarçanındabirkaçkelimemeydanageldi.

Onunhakkındaasılgayeşuki:Kendisimülâzemetşevkiizharetti;buhaddekadargeldi.Dahaönce.iradebabındabazışeyleriizhareylemişti.BuFakir,onda;birduraklama,esasmuradınaermeişindetehirmanasısezince,mücerretmülakatlayetindi.

İşbucümleleri,anlatılarımanadanötürüsıraladık.

***

Buhusustadahafazlaaçılmak,edepdışısayılır.

***

11

MEVZUU:a)Bazıkeşiflerinbeyanı,nefsinkusurlarınıgörmemakamınınhnsulüvebütünhalerdeonuithametmek.

b)EbülhayrŞeyhEbuSaidHarrazaaitüçcümleninmanasıvesırrı.

c)Arkadaşlarındanbazısınaaithalerinbeyanı.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubumükerremşeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

KullukbabındaenküçükAhmed'denbirarzuhaldir.

Benidahaönceyerindegördüğünbirmakamvardı;mübarekemiricabı,mülâhazadansonra,üçhalifeninoradangeçişinenazarvakioldu.

Omakamda,benimiçinbirdurakveistikraryoktu;bununiçin,ilkvehledeonlarıoradagörememiştim.Kaldıki,orada:Ehl-iBeyt'inikiimamı(Hazret-iHasanveHazret-iHüseyin)birdeİmamZeynelabidin'denbaşkasıiçinbirsebatyoktur.Allahonlarıncümlesindenrazıolsun.Fakat,bunlardaburadangeçtiler.Dikkatlenazaredildiğitakdirde,bunuidrâkmümkünolur.

Gelelim,nefsimiilkönceorayamünasipgörmemeye..Bumünasebetinolmayışı,ikişekildeolmaktadır.Şöyleki:

BİRİNCİSİ:Yollardanherhangibiryolunzuhuretmeyişidir.Şayetbana,orasıiçinbiryolgösterilmişolsaydı;bumünasebetsizlikortadankalkardı.

İKİNCİSİ:Mutlaksuretteburasıilemünasebetinolamayışı..Böylebirdurumise.,şekillerinhiçbiriilezevalkabuletmez.

Bumakamaulaştıranyolikidir;bunlarınüçüncüsüyoktur.Demekistiyorumki:Nazarda,buikiyolundışındabirbaşkayolzuhuretmez.

Şöyleki:BİRİNCİSİ:Nefsinnoksanınıvekusurunugörmek;hayırlaradairniyetindedahionukuvvetlicezbeileithamdanazadebırakmamak.

İKİNCİSİ:Sülûkünütamamlayanmükemmelmeczubzatınsohbeti.

Allah-üTaâlâ,üstüninayetinizinbereketiile,istidadkadarbanabirinciyolunasibeylesin..

Şöyleolmalıyım:Bendensuduredenherhayırişte,mutlakanefsimiithamedeyim;hiçdurupdinlenmeden,kalbimkararkılmadanoişteonuithamaltınaalayım.

Hattâkendimişöylegöstermeliyim:Sağtarafımdakimeleğinyazabileceğihiçbirhayırlıamelbendençıkmadı.

Şöyleitikadetmeliyim:Sağımdakikitabım,hayırlıamellerdenyanaboştur.Onunkâtiplerideyazmaktanyanaatıldururlar.Budurumumla,YüceHakkınkabulünenasılmüstahakolurum?.

Şöylebilmeliyim:BuâlemdebulunanFirenkkâfirleri,zındıklar,mülhidlerincümlesibendendahafaziletlidir;hemdeheryönüile..

Tümşerrinkaynağıbenim.

***

Cezbecihetinegelelim.Hernekadarseyr-iilelahyolununtamamolmasıile,sülüktamamlanmışolsadahi;cezbeningereğivebölünmezparçalansayılancinstenbirşeylerkalmıştı.Şuanda,obakiyelerdahitamamoldu;amafenazımnında..Bufenadahi,seyr-ifilahmakamınınmerkezindevakiolmuştu.

İşbuanlattığın;fenahallerini,dahaöncekiarzuhallerimdetamamıileyazmıştım.

Buradavakiolanfenadanmurad,HaceUbeydüllahAhrar'ınkelâmındabelirttikleriolabilir.Kio,büyükzatlarınbumanadadediklerinişöyleanlattı:

—Bufenaişininnihayeti,öylebirfenahalidir

ki;zatîteceliveseyr-ifilahtatahakkuksonugerçekleşir.İradefenasıise.,anlatılanfenahalişubelericümlesindensayılır.

Bumanadabirşiirşöyledir:

Okibulmaz,fenaMevlâsısevgisinde;

Nasipsizdir,onunkibriyasıizinde..

Bumakamlamünasebetiolmayanlar,nazardakalmışlardır;ikitaifeolarakanlatılır:BİRİNCİTAİFE:Omakamateveccühederler;omakamyolunatalipolmuşlardır.

İKİNCİTAİFE:Omakamailtifatlarıolmadığıgibi;kendilerindeoyöneteveccühdeyoktur.

AncakYüceHazret'inteveccühü;(İmam-ıRabbaniHz.kendişeyhiMuhamrnedBakibillah'ıkasdediyor.)ikinciyoldadahaşiddetlizuhurbuluyor.Yani:Omakamaulaştıranikiyolunikincisinde..Buyolaolanmünasebet,dahaaçıkoluyor.

YüceHazretinizdenemiralmışolduğumdandırki;anlatılanmisilluişleriyazıpbeyanetmeyecesaretettim.Buda,emreimtisalsayılır.Yoksa,benşudünküAhmed'im;asladeğişmedim.

***İkinciMaruzat..

Bumakamı,ikincikeremülahazaesnasında,birbaşkamakamlarpeydaholdu;onlarbirbiriüstündeydi.

inkisarla,iftikarizharıileteveccühtensonra;birevvelkimakamınüstüneulaştığımzamanbanaayanbeyânbellioldukiorası:Hazret-iOsmanZinnureyn'inmakamıdır.

Allahondanrazıolsun.KalanHülefa-iRaşidinbumakamdangeçipgitmiş..Allahonlardanrazıolsun.

İşbumakam,kemaleerdirmekveirşadmakamıdır.Bumertebedeböyleolduğugibi,bundansonraanlatılacakikimertebededahidurumaynıdır.Yani:Onlardairşadvetekmilmakamıdır.

Dahasonra,bununüstündekimakamagözilişti;orayaulaştığımzamanbanabelliolduki;OrasıHazret-iÖmer'ül-Faruk'unmakamıdır.Allahondanrazıolsun.

Kalanikihalifedahiburadanöteyeaşmıştır.

Sonra,HazretiSıddık-ıEkber'inmakamızuhuretti.Allahondanrazıolsun.Orayadavâsıloldum.HaceBahaeddinNakşibendHz.ni,meşayiharasında,bütünmakamlardabanaarkadaşbuldum.Kalanüçhalifedahiburadangeçmiş..Arada;ancakağmak,makam,mürurvesebattanbaşkafarkyoktur.

Busonulaştığımmakamınüstündehiçbirmakamgörülmüyordu;ancak,Hatem'ün-Nebiyyinvel-MürselinResulüllahS.A.efendimizinmakamımüstesna..Salatlarıneksiksiziona,saygılarınentamamıona..

Hazret-iEbuBekirSıddık'ıntammakamıhizasındabirbaşkamakamzuhuretti.Allahondanrazıolsun.Hemnuranî,hemdeciddenyüksekbirmakamdı.Onunbenzerinihiç

görmedim.Bumakamanazaran,onunbirazyüksekliğivardı.Sofanın,yerdenbirazyüksekliğigibi..Buaradabanabeliolduki:Burasımahbubiyetmakamıdır.

İşbumakam,peksüslüvenakışlıbirmakamdı.Onunbanayansımasındandolayı,kendimidahisüslüvenakışlıbuldum.

Sonra,bukeyfiyetiçindekendimilâtifbirşekildebuldum.Kendimi,havamisali,birparçabulutmisaliufuklarayayılmışbuldum.Okadarki:Yerinbazıyanlarınıdakapladım.

Hazret-iHaceNakşibend,Sıddıkmakamındaidi;bendahikendimi,aynıhizada,keyfiyetiarzedilenmakamdabuldum.

***ÜçüncüMaruzat..

BUAMELLER'leiştigaliterketmek,hoşgörülmüyor.Şundanki,âlemdalâletdalgalarındaboğulmaklayüzyüzedir.Birkimse,kendindebudalgalardankurtulmagücünübulduktansonra;nasılonuniçinnefsinehoşgörü

yolutanınır?.,isterse,onunözündebirbaşkayolbulunsun;herhaldebuişleuğraşmakzarurîdir;hoştur.Şuşartlaki:Bazıvesvese,aklagelenuygunsuzduygularakarşıistiğfarbırakılmaya..Bilhassa,buamelinişlenişiesnasında..Buşartdahi,rızatahtınadahildir.Buşartınmülâhazasıolmadanolmaz;pekaltkalır.AncakanlatılanmülâhazaolmadandahiHâceBahaeddinNakşibendveHaceAlâeddinAttarHz.içinBUAMELLER(BUAMELLER:Tabirindenmurad,kularınirşadıileilgiliamelerolsagerektir.)hoşgörülür.Onlardabumülâhazaşartdeğildir.

BuFakiri'namelinegelince,anlatılanmülâhazaşartıolmadanbazıkererızayadahildir.Bazendahidûn(alt)kalmaktadır.

**

DördüncüMaruzat..

NefehatisimlieserdeanlatıldığınagöreŞeyhEbuSaidEbül-hayrşöyledemiştir:

—Aynı(özü-esası-aslı)kalmadıktansonra;

esernasılkalsın?.Neboşbırakır;nedeyokeder,(Yani:Biryandanyeniler;biryandantüketir.)Doğrusuşuki:Bukelâm,banailknazarda,birazkarışıkgeldi.ZiraMuhyiddinb.

Arabîveonuizleyenlerşunakaildirler:

—Allah-üTaâlâ'nınmalumatındanmalumbirşeyolanayn'ınzevalimuhaldir.Aksihalde,ilimcehledöner.Aynkalırdaesergider.

Hâsılı:Ocümlezihneyerleşipkaldı.ŞeyhEbuSaid'inkelâmıhiçbiraçıklıkkazanmadı.Bilâhare,tambirteveccühtensonra,biryönüilesübhanolanYüceHak,bukelâmınsırrınıçözdü,işteozamanşubirgerçekoldu:Neaynıkalmış;nedeeservar.Bumanayı,aynışekildeözümdedahibuldum;hiçbirmüşkilyanıkalmadı.

Anlatılanmarifetmakamınadagözilişti;onu,ciddençokyüksekgördüm.Şeyhveyolundagidenlerinbeyanettiklerimakamdanüsttü.

Üstteanlatılanikiayrıgörüş,birbirinemenfi

yönlüdeğildir.Çünkü:Biri,birmakamda;diğeridebaşkabirmakamdadır.Bubahsintafsili,anlatılsauzunveyorucuolur.

ŞeyhEbuSaidEbülhayr'ınanlattığımanazuhuretti.Yani:Teceliyönünden.Butecellinindenedenibaretolduğu,devamınınnasılolduğubellioldu.Nadirattanolsadahi,buteceliyiözümdedevamlıbuldum.

***

Hernehalise,kalbimkitapmütalaasınameyillideğil;birtatdaalmıyor.Meğerkiiçindebüyükmeşayihinmenkıbeleri,makamlardaolanüstünhalleribulunankitaplarola.Bugibikitaplarımütalaabanahoşgelmektedir.Geçmiştekimeşayihinhallerinedahafazlarağbetvar.Hakikatlaravemarifetleredairkitaplarıokumayagüçlüdeğilim.

Bilhassa,vahdet-ivücudsözlerinevetenezzülâtmertebelerinedairolanlara..Bubabda,kendimiŞeyhAlâüddevleileçokbağlıbulmaktayım.Bumeselede;zevkvehalolarakonunlabirliğim.

Nevarki,ilm-isabık,onlarıinkârabeniyanaştırmıyor;oyolunerbabımsertçıkışıbırakmıyor.İşbuhal,ŞeyhAlâüddevle'dendahisuduretmişti.

***

Defalarca,bazıhastalıklarındefiiçintarafımdanteveccüholdutesiridegörüldü.

Aynışekilde,berzahâleminde(kabirde)bulunanbazıölülerinhalleridegörüldü;açığaçıktı.Aynızamandabunlardan,elen:vesıkıntılarındefiyönündedahiteveccühvakioldu;tesiridegörüldü.Nevarki,şuandateveccühgücükalmadı.Eşyadanherhangibirşeyiçinözümütoplayamıyorum.Sebebişuki:BuFakirhakkındabazımüsaderelerinçıkması,bazıinsanlarınzulmü,çevriveişizoradökmeleridir.Butaraftakiyakınlarımınçoğunazulümettiler;haksızyereyerlerindenattılar.Durumanlatıldığıgibiolmasınarağmen,gönülehiçbirtozkonmuyor;kalbebirağırlıkvesıkıntıdagelmedi;onlarabirkötülükkasdınınçıkmasışöyledursun.

***

Arkadaşlardanbazıları,bucezbemakamındamüşahedevemarifeteldeettiler;amaşuanakadar,sülükmenzilerine,konamadılarŞimdiben,onlarınhallerindenbirnebzeanlatayım;onlarımakamınızaarzedeyim.Ümidodurki:Allah-üTaâlâonları,cezbecihetinintamamolmasındansonra,sülükdevletiileşerefyabeyler.

Başlıyorum:

ŞeyhNur,bumakamlatutulupmahpuskalmıştır.Henüzcezbemakamınınüstündebirnoktayaulaşmadı.Duruşlardavehareketlerdesıkıntıgörmekte:iyiyi,kötüdenayırdedememektedir.Arzudışında,işiduraklamayakaldıAynışekilde,arkadaşlardanpekçoğununişiduraklamayakaldı.Sebeb:Edeberiayetinolmaması..Bubabdaben,şaştımkaldım.Çünkü,butaraftanonlarınduraklamasınabirarzuyoktur;herhaldeonlarınterakkisinearzuvardır.Asılistenendebudur.Biristekvakiolmadan,onlarınişlerindeböylebireğlenme

vakioklu;halbukigidilseyolpekyakın.

MevlânaMa'hud,sonnoktayaulaştı.Cezbeişinitamamladı;bumakamınberzahiyetinevâsıloldu.Biryönüilefarkı,nihayeteerdirdi.Öncesıfatlarıgördü;hattâkendindenayrıolarak,sıfatlarınkaimolduğunurugördü.Kendinidahi,boşbirkalıbolarakbuldu.Dahasonra,sıfatlarızattandağılmışgördü.İşbuhalüzere,anlatılangörüşlecezbemakamından;ehadiyetmakamınaulaştı.Şuanda,âlemdenvekendindengeçmişdurumda..Okadarki:Neihataya,nedemaiyetekailolmaktadır.

İçeridendahaiçeribiryönedönüktür.Dolayısıile,kendisindehayretvecehalettengayrıhâsılolanbirşeyyoktur.

Aynışekilde,SeyyidŞahHüseyindahi,sonnoktanınyakınınaulaştı.Yani:Cezbemakamında..Öyleki:Başısonnoktayadeğdi.Sıfatlarıda,zattandağılmışbuldu.

Amma,hermahaldeEhadZat'ıbulmaktadır;zahirendehazzınıalıyor.

MeyanCaferdahi,sonnoktanınyakınınaaynışekildeulaştı.Çoğunluklaşevkveneşeiçindedir.HüseyinŞah'adayakındır.

Kalanarkadaşlar,birbirindenfarklıdurumdalar.

MeyanSinan,Şeyhİsa,ŞeyhKemalcezbemakamındaüstnoktayaulaştı.

ŞeyhKemal,nüzuledönüktür.

ŞeyhNagürî,üstnoktanınaltınaulaştı;amaönündehenüzalacağıçokmesafevar.

Buradakalanarkadaşlardan,sekiz,dokuzveonşahısüstnoktanınaltınavardı.

Noktayaulaşanlardavar.Bazılarıda,nüsulhazırlığıiçinde..Bazısıda,onayakın;bazılarıdaondanuzakta..

ŞeyhMeyanMüzzemmil,nefsiniyoksaymaktadır.Sıfatlanaslabağlıgörmekte;mutlakvarlığıhermahaldebulmaktadır.Eşyayıitibardandüşenserapgibigörüyor;belkidehiç

birşeyebenzergörmüyor.

MevlânaMa'hud,taliplerebeğenilenişleritalimiçin,buhusustabiryönlüicazetçıkarıyor.Lâkin,cezbehalineuygunbiricazet..

İstifadeedilmesigerekenbazıişlervardı;amagelmekteaceleetti;eğlenmedi.Pekmukaddeshuzuravardığızaman,kendiiyiliğineolanişleri,emirbuyurursunuz.(Bumektubugötürenzatıkasdediyor.)

BuFakir'inbilgisindeolanlarıarzetmişoldum;hükümsizdedir.

HaceZiyaeddinMuhammed,günlerdirburada.Hülâsaolarak,huzurvecemiyethalieldeetti.Maişetsebeplerininazlığındanolacak,birbaşkaişegönülvermeyegücüyetmedi;sonundaaskeregitti.

MevlânâŞirMuhammed'inoğlu,nezdinizdedevamlıkalmakiçin,otarafadoğruyolaçıktı.Birmikdarhuzuruvetopluhalivar;ama,bazıengelersebebiilelâyıkıüzereterakkiedemedi.

Bumanadadahafazlaaçılmak,edepdışıdır.Birşiir:İnsanadüşenodurki,zamanhaddiniunutturmaya..

***

Üsttekimaruzatımıyazdıktansonra,bazıkeyfiyetevehaleteuğradım;onların,yazıilebeyanımümkündeğildir.

Bumahalde,iradeninfenabulmasıtahakkuketti.Tıpkıdahaönce,muradolanişlereiradeilebağlanmanınyokolupgittiğigibi..Maruzatımdaanlattığımgibi,iradeninaslıkalmıştı;şuandairadenindamarlarıdatamamenkesildi.Şuanda,nemuradvar;nedeirade..

Anlatılanfenahalinin,nazardadahisuretizahiroldu:bumakamamünasipbazıilimler,feyizyollugeldi.Bilgilerinsıklığı,vaktindarlığıicabıbuilimleriyazmakzor.

Bununiçin,kalemboynunuyazmaktanaldık.

Bufenahaliiletahakkuk,ilimlerinfeyizyollu

gelmeleri;vahdetötesihasbirnazarlaoldu.Hernekadar,biremr-imukarrerolarak;vahdetötesindenazaryok?ada,hatta,öylebirnisbetdahiyoktur.Lâkin,omakamınsuretinivahdetinötesindegörmekteyim.

Onuhernezaman,arzetmeyekalksam,yazmayacesaretbulamıyorum.Yakinmertebesineulaşıncayakadarbuböylekalacak.Onunöyleolduğunaşüpheyoktur.

TıpkıAkre'nin,Dehliötesindeolduğugibi..Bununböyleolduğunahiçşüpheizidüşmemiştir.

Nazardavahdet,vahdetötesi,hakikatnamınaanlatacağımbirmakam,ötesindeHakkınolduğunuanlatacağımbiryeryok;ama,hayretvecehaletanlattığımgörüş

sebebiilebozulmamıştır.

Durumanlatıldığıgibiolunca,nearzedeyim?bilemiyorum.Herşey,tenakuziçindetenakuz..Sözbağınagetirmekmümkündeğilisterse,hal

ondaşüphegötürmeyenbirşekildetahakkuketmişolsun.

Allah-üTaâlâ'danbağışlamamıdilerim.Söz,fil,hatır,nazarolarak,YüceAllah'ınistemediğişeylerdentevbeederim.

**

Şuandahakikatolanbirşeydahaoldu.Dahaönce,sıfatlarınfenasısandığımfenahali;hakikattaolduğugibi,sıfatlarınhususiyetlerifenasıimiş,.temyizlerizımnındaolanlarmış..Haliile,sıfatlar,vahdetzımmınagirince;hususiyetlerdeortadankalkıyor.Onlarınfenasıdahi,bundandolayıtevehhümediliyor.

Şuanda,sıfatlarsilinipkayboldu;onlardanhiçbirşeykalmadı.İsterseindiraçveindimaçyolluolsun.Ehadiyetkahrı,hiçbirşeybırakmadı,icmalyolluolsun,tafsilyolluolsun;ilimmertebesindenhasılolantemyizdekalmadı.Tamamennazar,haricedöndü.VarolanAllah'tır;onunlaikincibirşeyyoktur;şuandadahidurumböyledir.

Buandakihaledeanlatılanmanauygundur..

Sabıkilim,anlatılan(üsttesiyahyazılı)hadis-işerifinzımnındadır;amahalolarakdeğil..

Ümidedilenodurki:Bufikrindoğruluğuveyanlışlığıüzerine,biruyarmameydanagele.

MevlânâKasımiçin;tekmilmakamındannasibgörülmektedir.Aynışekilde,arkadaşlardanbazılarıiçindebumakamdannasibgörülmektedir.

Hakikathali,eniyibilen,YüceSübhanAllah'tır.

***

12

MEVZUU:a)Fenavebekanıneldeedilmesi..

b)Herşeydehasyüzünortayaçıkması..

c)Seyr-ifilâhınhakikatı.

d)Zat-ıberkîtecelisivediğerleri..

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektububüyükşeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

KullarınenküçüğüAhmed'denbirarzuhaldir;halarzımakamınınyücesinesunar.

haliniarzederetmesineama,kusurlarındanhangisiniarzedeceğini,odahibilemez.

Allah-üTaâlâ'nındilediğişeyolur;onunistemediğibirşeyolmaz.Güçvekuvvet,ancakYüceAzimAllah'ındır.

***

Fenafillahvebekabillahmakamlarıileilgiliilimleri;inayetiileSübhanHakaçtı.

Bundansonra:

a)Herşeydehasyüznedir?.

b)Seyr-ifillahişininmanasınedir?.

c)Zat-ıberkîtecellisinedir?.

d)Muhammedimeşrebdekikimdir?.Ve..Anlatılanlarınbenzerişeylerbellioldu.

***

Hermakamaıttılapeydaholmaktadır.Ama,omakamınlevazimivezaruriyatınagöre..Bundansonra,oradangeçişvukubuluyor.

Azbirşeydışında,Allah'ınvelîkullarınınhaberverdiklerindenbirşeykalmadı.

Hemenhepsini,iletsizolarak,gösterdimveöğrettim.(Yahut:Gördüm,bildim.)Kabuledenetti.

Aynızamanda,eşyanınkendiniyapmaolarakgörüyorum.Kezakabiliyetlerinveistidadlarındaaslınıyaratılmaçeşidindenyapılmış

görüyorum.

SübhanAllah,kabiliyetlerinmahkûmudeğildir;ziraona:Hiçbirşeylealeyhtehükmedilemez.

Bumanadadahafazlaaçılmayıedepdışıbilerekbırakıyoruz.

Birşiir:

İnsanadüşenodurki,zamanhaddiniunutturmaya..

***

13

MEVZUU:a)Buyolunnihayetsizolduğu..

b)Hakikatilimlerinin,şeriatilimlerinemutabıkbulunduğu..

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektububüyükşeyhiMuhammedBakibilah'ayazmıştır.

***

KullarınenküçüğüAhmed'denbirarzuhaldir.

Ah!binkereah!..Bilhassabutarikatın(yolun)sonsuzluğundanötürü..Hemdebusür'atligidişe,iradelerinveinayetlerinçokluğunarağmen..

Anlatılanmanadanötürüdürki,meşayihşöyledemiştir:

—Seyr-iilelahmesafesiellibinsenedir.Şuâyet-ikerimedahibumanayaişareteder:

—«MeleklerveRuh,öylebir,gündeonayükselirki;onun.mikdarıellibinsenedir.»(70/4)

İşye'segirince,ümitkesilinceAllah-üTaâlâ'nınşukavlineyapışmakgereklioldu:_«O,öylebirzattırki;insanlar,ümitlerinikestiklerindeyağmuruindirir.

Rahmetinidağıtır.»(42/28)

***

Günlerdir,eşyadaseyirvakiolmaktadır.Amairşadtaliplerigaleyanegeldi;ikincikereısrarettiler.Bununüzerine,genelikleonlarınişlerinebaşladım.Nevarkikendimibumakamakabiliyetlibulamıyorum.Ancak,mürüvvetvehayaiktizasıonlarabirşeybelletmeyeçalışıyorum.Haliyle,onlarınısrarıvezorlamasınınçokluğubuişeamiloluyor.

***

Dahaöncetekrarlayazdığımgibi;vahdet-ivücudmeselesindeduraklamış

bulunuyordum.Fiilerivesıfatlarıaslabağlıyordum.Amaişinhakikatimalûmolunca,duraklamayıbıraktım.

—Herşeyondandır.

Kelâmınıpekgüzelbuldum.Kemalitibarıilebu

cümleyi:

—Herşeyodur.

Cümlesindendahaziyade(yeterli)buldum.Sıfatlarıvefiilleribirbaşkarenkte,yani:Birbaşkayüzdenaldım.

Herşey,banatektekgösterildi;sonraüstmakamaçıkarıldım.Asla,birşekveşüphekalmadı.

Keşiflerintümü,şeriatamutabıkolarakgeldi;şeriatınzahirinekılkadaraykırıbirdurumyoktur.

Keşiflercihetiile,sofiyedenbazılarınınbeyanettiğişeriatınzahirinegörebelirenaykırıdurum,şusebeplerdolayısıileolmaktadır:a)Sehivyoluile..(Manevîyanılma.)

b)Sekiryoluile..(Manevîsarhoşluk.)Yoksa,batınlazahirarasındahiçbiraykırıdurumyoktur.Buyolagirişesnasındabelirenaykırılık,ancaknazarîbirarızadır;bunungiderilmeside,

teveccühlebirleşmeyemuhtaçtır.Amma,hakikîmanadayolunsonunavaranmüntehizat;batını,şeriatınzahirinemuvafıkbulur.

Anlatılanmanada,ulemanınmarifetiilemeşayih-ikiramınmarifetiarasındakifarkşöyleanlatılabilir:

—Ulema,delillerevedışbilgileredayanarakmarifetsahibiolur.Meşayihise.,keşifle,zevklemarifetsahibiolur.Obüyüklerinhalerine,sağlamlıkitibarıile,anlatılanmutaba-attandahaiyidelilneolabiliri.

***

«İçimdaralıyor;dilimdönmüyor.»(26/13)Vakitdedaraldı;nearzedeceğimibilemiyorum.

***

Bazıhallerinmüsveddesiniyazmayamuvaffakolmuştum;amaonlarıbuarzuhallereyazmakmümkünolmadı.Belki,bundadabirhikmetvardır.

***

Dilekodurki:Bumahrummehcuru;gariplerebololanteveccühünüzdenmahrumbırakmayasınız;onuyoldaterketmeyesiniz.

Sözegirişebaşlangıçsenoldun;Varsauzunsözşayet,sebeboldun..

Bumanadadahafazlaaçılmak,cür'etkârlıksayılır.Birmısra:insanadüşenodurki,zamanhaddiniunutturmaya..

***

14

MEVZUU:a)Butarikattaiken,arızolanbazıvakıalar..

b)İrşadolmatalebindeolanlardanbazılarınınhallerinibeyan..

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubu,büyükşeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

KullarınenküçüğüAhmed'denbirarzuhaldir.

Bukevnî(yaratılmış)mertebelerdezuhuredentecelilerdenbazılarını;bundanöncekimektuplarımdabildirmiştim.Onlardansonrakitecelliler,külisıfatlarıözündetoplayanvücubmertebesindezuhuretti.Hemde;yüzükara,kötübirkadınsuretindegöründü.

Dahasonrada,ehadiyetmertebesindetecellietti.Uzunboylubirerkeksuretindegöründü.Yüksekolmayan,incebirduvarüzerindeidi.

Anlattığımtecellilerinherikiside,şuunvanlazuhuretti:Hakkaniyet.

Nevarkibu,bundanöncekitecellilerinhilâfınaidi;onlar,buunvanlaolmamışlardı.

Buesnadabana,ölümtemennisiarızoldu.Hayalimeşöylegeldi:KendimBahr-iMuhitsahilindeyim;ayaktayım.Kendimiorayaatmayaçalışıyorum;amaarkadanbiriplebağlanmışım.Bununiçin,denizeatlamammümkünolmuyor.

Bundanbanaşumalumoldu:Buip,bubedenleolanbağlantıdanibaret..Dolayısıile,bubağlantınınkesilmesinitemenniettim.

Bundansonrabanahasbirkeyfiyetarızoldu.işteovakit,zevkyolluşuhalibuldum:Kalbde,SübhanHak'tangayrışeykalmamış..

.***

Bundansonra;vucubadayalıküllisıfatlaranazarvakioldu.Kibunlar:Mahalvezuhuryerleriitibarıilehususiyetkesbetmişlerdir.Sonradan,buhususiyetlerdedüştü;hemdetamamıile..Sıfatlar,ancakşuunvanlakaldı:Külliye-ivücudiye..(Hermanadavarlık..)Başkakalmadı.

Aynışekilde;onların,anlatılanhususiyetlerdentecerrüdünedenazarilişti.Ozamandaşu

"malumoldu:Şuandasıfatlar,gerçektenaslınaverilmiştirAma,hususiyetlerdentecerrüdetmedenevvel,aslınaverilmemanasıçıkmaz.Meğerki,cevazyollubirdurumola..Su-rîtecellierbabınınhalindeolduğugibi..

İşbuvakitiçinde,hakikîfenatahakkuketti.İşbuhaletletahakkuksonundadırki:Bendevebendenbaşkalarındaolansıfatlarıhepbiryoldanbuldum;mahalimtiyazlarıkalktı.

Bundansonradırki:İnceliktaşıyangizlişirkçeşitlerindenkurtulmakmüyesseroldu.

Artıknearşkaldı;nedeferş..Nezamankaldı;nedemekân..Hattâ,necihetlerkaldı;nedesınırlar.

Durumanlatıldığıgibiolunca,senelercetefekküredaldığımıfarzedelim;buâlemdenbirzerrenindahi,mahlukolduğunadairbirbilgieldeedilemez.

Sonra..

Nefsimintaayyününeveözümdehasyüzenazarvakioldu.Butaayyün,eskibirelbisesuretindeydi.Yırtıkpırtıktı;birşahsadagiydirilmişti.Bildimki:Buşahıs,ohasyüzdür;lâkin,hakkaniyetunvanıilesuretbulupöyleşekilalmamış..

Buarada,oşahsınüzerindebulunanincebirderiyenazarilişti.Sonradan,kendimioderibuldum.Taayyünsayılanoelbiseyidekendimeyabancıgördüm.Yani:Bendenayrılıpgitmiş..

Yinenazar,oderiüzerindebulunanbirnurailişti;amaonur,biransonra,gözdenkayboldu.Aynışekilde,oelbisevederidegözdenkayboluperitti.Ve.,öncekicehalethalibakikaldı.

Buanlatılanvakıanıntabirini,bilgiminyetiştiğikadararzetmeyeçalışacağım.Yeterki:Doğruluğuveyanlışlığıbilinsin.Şöyleki:

Oanlatılansuret,ayn-ısabittenibarettir;vücublaimkânarasındakiberzahgibi.Nasılki,onlarınherbiri,ikiyandanbiryanaayrılır;kemal

derecedekifarklatahakkukeder.

Elbiseilenurarasındakideriyegelince.,oda:Varlıklayoklukarasındakiberzahtır.

(Aralık,boşluktur.)

Sonradan,kendimioderininaynıbulmamise.,berzahiyeteulaşmamaişarettir.»

Bundanönce,Vakıalarda;kendimivarlıklayoklukarasıberzahtabulmuştum.Bundanzahirolanodurki:Afakanisbetledurumböyledirvebunefseolannazardır.

Anlatılandanbaşkabirfarkdahazahirolduama,yazısırasındaonuunuttum.Buvedaimahâsılolmaktaolanlar;cehaletveyabancılıktanbaşkabirşeygetirmedi.

Bugibioyunlar,arasıraçıkıyor;sonradandakayboluyor.Ancak,onadairbirmarifetkalıyorokadar..

Bazıvakıaların(rüyaların)tabirindenâciz

durumdayım.Onlarıntabirizımnındahatırımagelenlereise.,itimadedemiyorum.Bununiçin,sizearzetmeyolunacür'etediyorum.Ümidodurki:Hazretinuyarmasıile,yakinhalihâsılola..

Beklenenodurki:Budüşükilgilerden,teveccühünüzbereketiilenecathâsılola..Aksihalde,işciddenzordur.

Anlatılanmanadabirşiirşöyledir:

Yardımıyoksakula,Hakkınvehaskullarının;Melekolsada,gitmezkarasısafhalarının.

***

Serhendmeşayihinden,ŞeyhAbdullahNiyazi'ninoğluŞeyhTahaki;buzatlaHacıAbdülazizarasındatambirsevgibağıvardır.Kendisi,mübarekayaklarınızıöpmeyidilemektedir.Aynızamandainabevebutarikat-ialiyye-işerifeyegirmekisteğidevar.

Sadakatle,ingingönülebanailticaetti;kendisineistihareemriniverdim.Zahirdebir

bağlılığıdavar.

***

Buradazikiryoluakınlar,çoğunluklarabıtayoluileuğraşmaktalar.Rüyadagördüğümanasebebiile.bazılarırabıtaalmakiçingeliyor.Bazılarınında,Dehli'dengelmedenöncerabıtailebağıvar;baştan,huzurveistiğrakladagitmektedirler.

Onlarınbazısı,sıfatlarıaslavermektedir;yani:Sıfatlarıondangörmektedir.Bazılarıdaböyledeğildir.Lâkin,onlardanhiçbiri,vahdet-ivücudyolunagitmemektedir;hattânurlaravekesiflerede..

MollaKasımAli,MollaMevdudMuhammedveAbdülmümin;cezbemakamındaüstnoktayavâsıloldular.Fakat,MollaKasım,nüzuledönüktür.Diğerlerininnüzulümalumdeğil..

ŞeyhNur,onoktayayakındır;amahenüzorayaulaşmadı.

MollaAbdürrahmandahi,onoktayayakındır;

amaaradaazmesafevar.

MollaAbdülhadi'ninkendinde,istiğraklahuzurvar.Şöylediyor:

—MutlakmünezehşanıbüyükAllah'ıeşyadatenzihsıfatıilemüşahedeediyorum.

Kezafilleride,oYüceZat'tangörmekteyim.

***

Taliplereveistidadlılaragelenfeyizler;ancakyüceliğinizdengelenbirdevlettir.

Onlarınfeyizleribabında,buFakir'inbirkatkısıyoktur.

Birmısra:

BenyineoAhmed'im,değişmedim.

***

Vakıalardanbirvakıa(rüya)esnasındaşöyledemiştiniz:

—Eğerondamahbubiye;manasıolmasaydı;maksadaerişmekteçokduraklamaolurdu.

Böylece,inayetinizlemahbubiyetidebeyanetmişoldunuz.Bukelâmdan,benimtambirümidimvar.Bucür'etlerinhemenhepsideondangeliyor.

***

15

MEVZUU:Bazısaklısırlarla,hübutvenüzul(inişvedüşüş)makamıilebağlantısıolanhallerinbeyanı..

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektububüyükşeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

Bu,hazırolduğuhaldegaibolmuşun;bulduğuhaldeyitirenin;dönükgöründüğühaldeirazetmişinbirarzuhalidir.(Mektubudur.)Onu,uzunbirsüretalebetti;buldu.Sonra,işibirbaşkamertebeyeerişti:Eğerararsakendinibuluyor.

Şuanda,onu.yitirdi;amanefsinibuldu.Yani:Kendini..Onuyitirmesine,kaybetmesinerağmen;aramıyorveondanbirhaberdesormuyor.

İlimaçısındanbakılsa:Hazır,bulucu,dönükdurumda..

Zevkcihetindenbakılsa:Kaybolmuş,yitik,yüzçevirmişhalde..

Zahirdebaki;amabatındafanidir..Bekagözüilefanidir;amafenagözüiledebakidir.Nevarki,fenailmîyönlüdür;bekaise,zevkedayalı..

Artıkişi,hübutvenüzula(Yani:Düşüpinmeye)kaldı;suudaveuruca(yükselerekçıkmaya)engelvar.

Hernezamanonu,Mukallib'ül-kulub'a(kalblerirsahibine)kalbdenalıpyükseltseler;tekraronu.Mukallib'ül-kulub'danalıpkalbmakamınaindirirler.

Ruhun,nefiselindenhalâsbulmasına;nefsindahiitminansonrası,ruhnurlarınınbaskılarındankurtulmasınarağmen,yineonu:Ruhvenefiscihetinebirleştiricieylediler.Onu,anlatılanikicihetinberzahiyeti(boşluğu)ileyüzyüzegetirdiler.

Ona,üsttenfaydalanmayı;altadafaydalıolmayıbiraradaverdiler.Bunasebeb:Üstteanlatılanberzahiyetdurumudur.

Şimdiistifadekaynağındafaydalıdır;faydalıgözündeyse..istifadelidir.

Bumanadabirşiirşöyledir:

Eyokıssaki,girilseşerhineuzar;

Nasıluyulsun,yazıldıkçakalemkırar.

***

Birbaşkamaruzat..

Solel,kaîbmakamındanibarettir.Amabumakam,kalblerinsahibiyücevarlığayükselmedenöncekidir.Yüksektendüştüktensonra,kendisineinilenkalbmakamıise.,birbaşkamakamdır.Burası,sağlasolarasıbirboşluktur.(Yani:Berzah..)Erbabınaaçıkolanmanadabudur.

Sülûküolmayanmeczuplaragelince..Bilhassakalberbabıolarak,kalblerinsahibizataulaşmalarısülûkebağlıbirdurumdur.

Birmakamın,herhangibirşahsabağlanması;omakamda,oşahısiçinbellibirmakamınolmasındankinayedir.Omakamerbabıkimselerebakarak;buşahsın,oradabellibirimtiyazıvardır.Buimtiyazcümlesindenolarak;üzerindedurduğumuzmanaiçin,cezbehalininöncedengelmesidir.

Anlatılanmakamauygunolanilimlerinve

marifetlerinmenşeihasbekamakamı;kalbmakamıilimlerinintahkiki;cezbenin,sülûkün,bekanınvebenzeriişleryazılmasıvaadedilenrisaledetafsilatıileyazılmıştır.

***

SeyyidŞahHüseyin,telaşlaveaceleileyolaçıktı.Gönderilenyazınıntemizeçekilmesinefırsatkalmadı.İnşaalah,tezcemütalaanızasunulur.

AzizMütavakkıf,cezbemakamınınüstündeinişkaydetti.Nevarki,buâlemedönükyüzühenüzyoktur;yönelişihepyukarıya..Üsteyükselmesi,zorlamaileolduğundan;cezbeyetab'andahabağlı..Omakamdannüzulüesnasında,azbirşeyiberaberindegetirdi.Sahipolduğuşeyinderecesiise,zorlamalıteveccühtenneolduysaokadar..

Zaten,yükselmeside;buteveccühüneseriolupşuandadahivardır.Ama,cezbesinisbetindedir.Meselâ:Cesettekiruh,karanlıktakiaydınlıkgibibirşey..Ancak,bucezbe;Hacegânzatların

cezbesigibideğil.Allahonlarınsırlarınınkudsiyetiniartırsın.

Dahaçokbucezbe;büyükbabalarındangelipkendisineulaşanHaceUbeydüllahAhrar'ıncezbesinebenzemektedir.(REŞEHATnameserdeanlatıldığınagöre;buradaUbeydüllahAhrarHz.nin,anatarafındandedelerineişaretediliyor.Meselâ:ÖmerBağıstanîveçocukları,akrabaları..)Onlarınbumakamda,kendilerinehasyerlerivardır.

Taliplerdenbazıları,rüyadaşöylegörmüş:BuAzizMütavakkıf,üstteanlatılanHace'yitamamenyemişbitirmiş.

Anlatılanrüyanıntesiri,bumakamdagörülüyor.

Bucezbehalinin,faydalıolmamakamıilebirmünasebetiyoktur.Zira,bucezbemakamındateveccüh,daimayukarıyadönüktür.Daimîsekirhali,bumakamınayrılmazparçasıdır.

Cezbemakamlarındanbazısıvardırki;içinedaldıktansonra,sülûkeaykırıolduğugörülür.

Ama,sülûkeaykırıolmayanlarıdavardır;hattabuikincicezbeyegeçtiktensonra,sülûkeyönelenlervardır.Ancak,sülükhalinegirince,buçeşitcezbeonaaykırıdüşer.

Bumaruzatımıyazdığımzaman,anlatılanbumakamateveccühettim;buteveccühtenbazıinceliklerzuhuretti.Ama,sebepsizyerebirteveccühdekolayolmuyor.

HakikîdurumueniyibilenSübhanAllah'tır.

AdıgeçenbuAzizMütavakkıf,aylardanberiinişedevamettiğihalde;birtürlüanlatılancezbemakamınatammanasıilegiremedi.Bunaengel,bumakamınbilgisinesahipolamamaktır.Birde,tefrikayavezihindağınıklığınasebebolanteveccühlerdir.Beklenenodurki:Birbirineirtibatıolmayan(ayrımanalarifadeeden)bucümlelerimütalaasırasında,orayaduhulkendisinemüyesserolur.Belkidebundansonra,Hazret-iHacetambirinişdahikaydeder.

***

16

MEVZUU:Uruc,(yükselme)nüzul(iniş)vediğerhallerinbeyanı..

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektububüyükşeyhiMuhammediBakibillah'ayazmıştır.

***

Talebbabındaenazduranlardanbirininarzuhalidir.

İltifatdolumektubunuzu,MevlânaAlâaddinulaştırdı.Zikredilenmukaddimelerdenherbirininkeşfizımnında;vaktinmüsaadesinisbetindekaralamayaptım.

Buyazılanbilgileritamamlayacak,dahamükemmelbirşeklegetirecekmanalardaakla.geldi.Fakat,bumektubugetireninhemenyolaçıkması;onuyazmaiırsatıvermedi.İnşaallah,tezzamanda,onudaemrinizesunacağım.

Şuanda,başkabirrisaleyolluyorum;bunutemizeçekmişim.

Burisalede,arkadaşlardanbazılarınınarzusunuyerinegetirdim.

Onlar,bendenistemişlerdiki:Butarikattakendilerin:faydalıolacaknasihatlarıkendileriiçinyazayım;onunmanalarıileameledeler.Gerçekşuki:Görülmemişgüzelbîrrisaleoldu;bereketideçok..

Onuyazdıktansonramalumolduki:ResulüllahS.A.efendimizmanaâleminde;ümmetinin,topluhaldeçokçameşayihiilehazırolmuştu.Elindedebumübarekrisalevardı.Kemalderecesininkeremiicabıonuöpüyorvemesayihegöstererekşöylebuyuruyordu:

—Lâyıkolanodurki,bundabulunanitikadişleritahsilyollubiline..

Builimlerlesaadetbulancemaatise.,nurlu,mümtaz,azizvarlıklarolarak,ResulüllahS.A.efendimizinkarşısındaduruyorlardı.

Hâsılı:ResulüllahS.A.efendimiz,burüyanınyayılmasıveaçıktananlatılmasıiçin,omeclistebuFakir'eemirverdi.Birmısra:Keremlizatlarlaolaniştenedengüçlükolsun.,

***

Huzurunuzdanayrıldıktansonra;içimde,irşadmakamıiçinpekbağlılıkkalmadı.Sebeb:Dahayükseğemeyilarzusununvarlığı..

İstiyorumki:Zaviyedebirmüddetoturupkalayım.İnsanlar,arslanvekaplanmisaligörünmekteler..

Uzletveinzivaazmi,samimigeliyor;ancak,istiharebumatlubamuvafıkdüşmüyor.

***

Yakınlıkderecelerininsonsuzluğunundasonsuzluğunayükselmek;nekadarbununsonuyokisede,müyesseroldu.Fakat,okadardakolayolmadı;çünkühallerdaimadeğişmektedir.

—«Zirao,herandabirbaşkaşandadır.»(55/29)Mealinegelenâyet-ikerime,bumanadaaçıktır.

Hülâsa:Allah-üTaâlâ'nındilediğinisbettebeni,cümlemeşayihinmakamlarındangeçirdiler.Bumanadabirşiirşöyledir:Aldıgülükeremehlizatlarınelleri;

UzattılarYüceZat'atuttularileri.

Buişte,meşayihruhaniyetinintavassutunusaymayakalksam;işuzarvebıktırır.

Hâsılı:Cümleten,asılolanmakamlardangeçirildim;tıpkıgölgemakamlarınıgeçişimgibi..Evveldendeevvel,illetsiz,sonuolmayanbuinayetlerinasılanlatayım?.Yazılmasımümkünolmayan,velayetvekemalâtçeşitleribanasunuldu.

***

Zilhicceayında,nüzul(iniş)derecelerindenkalbmakamınaindim.İşbumakam:Tekmilveirşadmakamıdır.Lâkin,bumakamıntamamaermesi,

tekmiliiçinbazışeylermutlakalâzım.Bunlarıbulmakdanasılmüyesserolurki?.

Buişkolaydeğildir..

Muradolmadurumununvarlığıile,menzillerkatedilir.MüridlereNuhNebiömrüverilmişolsadahi,kolayımbilemezler.Gerçekoki,buhusus:Muradolanlaramahsustur;müridlereburadayeryok..

Efradzatlarınsonyükseldiğimakamise.,asılolanmakamınilkidir;hepsibukadar..Efradzatlarınbundanöteyegeçmeleriyoktur.

—«BuAllah'ınfazlıdır;onudilediğineverir.VeAllahbüyükfazlınsahibidir.»(62/4)

Mealindegelenâyet-ikerimebumanayaaçıktır.

İşte.,tekmilveirşadmertebelerindedurmanıniçyüzübudur..

Buaradanurungörünmezyokluğu,ancakşusebebedayanır:Gaybzulmetinurununzuhuru..

Bundanbaşkabirşeyeyorulmaz.

İnsanlar,anlatılanındışındabazışeylerihayalhanelerindeyoğururlarki,onlaraitibaretmekdoğrudeğildir.

Bumanadabirşiir:

Ahmaklarneanlarbüyüklerinhallerinden;

Kısasözleselâmla,sessizgeçönlerinden.

Anlatıldığıgibiolanzanların,zararihtimaliçokfazladır.BuGÖNLÜKIRIK

(İMAM-1RABBANÎHz.kendisinikasdediyor.)olanın,hallerinekarşı;onlarınhayalâtnazarlarınıkapamaemriyerindedir.Ziraogibinazarlarında,kendilerinegörebakacakyerlerivardır.

Şudahibumanadabirbaşkaşiir:

Eriteniayıplamayınvarlığını;

Hak'ta,sakınınçekmeyindargınlığını.

YüceSultanHakkıngayretiüzerinedüşünmeklâzımdır.YüceHakkındilediğibirişinnoksanlığınakailolupkelâmetmekciddenuygundeğildir.Aslındaböylebirşey,oYüceZat'laçekişmeyegirmektir..

***

Azönceanlatılankalbmakamınanüzul;hakikattafark(aralıklı)makamınanüzuldürki,irşadmakamıdır.

Buyerdegörülenfark,nefsinruhtan,ruhundahinefistenayırdedilmesindenibarettir.Ama,nefsinruhnurunagirişindensonra..Fakat,özündebirlikolanbirmanaiçin.

Anlatılangirişolmadanevvel;cemvefarktananlaşılanmanabirsekirhalindenilerigelir.

YüceHakkı,halktanayrıveaçılmışgörmeyisanırlarkifarkmakamıdır;bubirhakikatdeğildir.Hattâ,anlatılanruhudaHaksanırlar.Ayrıca,ruhunnefistenayırdedilişini,farklıdurumunuda.Hakkınmüfarakatısanırlar.

Halbuki,YüceHakkınimtiyazlıdurumu,halkınçokçokötesindeyücevemukaddesbirmanataşır.

Üstteanlatılankıyas,ekseriyetlesekirerbabınınbilgileridir;işingerçekyüzüonlardankaybolmuştur.

işinaslı,SübhanAllah'ınkatındadır.

**

Cezbevesülükerbabınınilimlerinivebuikimakamınherbirini,tafsilatıilebirbaşkarisaledeyazdım.Mübareknazarınızonadeğerseşerefbaşedecektirinşaallah.

***

17

MEVZUU:Uruc(çıkış),nüzul(iniş)ileilgilihallerhakkındadır.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubu,mükerremşeyhiMuhammedBakibülah'ayazmıştır.

***

Hizmetbabındaenküçükolandanbirarzuhaldir.

Uzunzamandanberi,duraklamadakalanbirAzizvardıya;bumektubuyazdığımgün,birzuhuratoldu.O:Bukaldığımakamdanyükselişkaydetti;yani:Urucabenzeyenbirhalle..Sonraaltaindi;amatammanasıileinemedi.

Bumakamınaltındabulunankimselerdahi,aynışekildeyükseldiler.İnişedoğruyönelmeyedebaşladılar.Yani:Buüstmakamınyoluile..

Bundansonra,zuhuredecekolanherkeyfiyetiarzedeceğiz.

Anlatılanmuameleyeuğrayanda,halininaçılmasındansonrakirşeyyazsa,doğruyadahayakınolur.Çünkü,bunüzulhadisesinianlatıp

yazmakpekzor.

Gülsuyuilegıdaalmasısebebiile,buFakir'edahizaafgeldi.Bütünbunlardandolayı,bunüzulisiilemeşgulolamadım;sonununneyevardığımda,göremedim.

İnşaallahyakında,bazızuhuratolur..

***

18

MEVZUU:a)Telvindensonrahâsılolantemkin..

b)Üçvelayetmertebesininbeyanı.

c)VacibTaâlâ'nınvücuduzatındanayrıolduğuvedahabaşkahususlar.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubumükerremşeyhiMuhammedBakibillah'a

yazmıştır.

***

KullarınenküçüğükusurluAbdülahedoğluAhmed'inarzuhalidir.

Buhallervaridatı,devamedipgeldikçe;onlarıarzetmekcesaretindebulunuyoruz.

***

SübhanolanYüceHakyüksekteveccühlerinizinbereketiilehallerinköleliğindenkurtarıptelvindenhalâsederektemkinmakamıileşerefyabettiktensonra;işinneticesiolarakhayretveacizliktenbaşkabirşeyhâsılolmadı.

Vuslattanyana,ayrılmakvebölünmekkaldı.

Yakınlıktanyanauzaklıktangayrıbirşeykalmadı.

Marifettenyanada,nekredengayrısıartmadı.

İlimolarak,cehalettengayrısıolmadı.

İşte..anlatılanlardanÖtürüdürki:Arzuhallerintakdimindeduraklamavakioldu.Sırfayrılıkgünlerininhalleriniarzetmeyedecesaretedemedim,iş

bununladakalmadı;bendeöylebirsoğuklukmeydanageldiki:Hiçbirşeyekarşıbendebirmeyilkalmadı;kezabirşevkdekalmadı.Tembellikerbabınınyolundaolduğugibi;herhangibiramellemeşgulolamıyorum.

Bumanadabirşiirşöyledir:

Birpeydeğilim,dahanoksanıkimdir?

Muattalkalır,okibirşeydeğildir.

***

Neyse.,asılmaksadadönelim.Arzedeceğimizşudur:Acaipbirdurum;SübhanHakbenişuandahakkal-yakinmakamıilemüşerrefeyledi.Orasıöylebirmakarnki;ilimveaynorada

birbirineperdedeğil..Fenailebeka,oradabirarada..Hayretgözündeveemareyokluğundailimveşuurvar.Gaybetinözündeünsiyetvehuzurvar.İlminvemarifetinvarlığınarağmen;cehaletvenekredenbaşkaartanyok.

Bumanadabirmısra:

Dikkatlebakıpşaşınız,vuslattakişaşkına..

Allah-üTaâlâbana,katıksızolansonsuzinayetiile;yakınlıkvekemalâtbasamaklarındanihayetiolmayanterakkilernasibetti.

Velayetmakamınınüstü,şehadetmakamıdır.Velayetileşehadetmakamınınnisbeti;surîtecelliilezatîtecellininnisbetigibidir.Hattâ,velayetleşehadetarasındakiuzaklık;buikitecelliarasındakiuzaklıktanbirmislidahafazladır.

Şehadetmakamınınüstünde,sıddıkıyetmakamıvardır.Buikimakamarasındakimesafe,ibareileanlatılmaktançokuzaktır;onaişaretedilipbelirtilmektenyanadaçokçokyüksektir.

Sıddıkıyetmakamınınüstünde,ancaknübüvvetmakamıvardır.Nübüvvetehlizatlarasaiât,selâmvesaygılar...Nübüvvetmakamıile,sıddıkıyetmakamıarasındabaşkabirmakamınolduğuyoktur;hattamuhaldir.İşbuhüküm,yani:Muhalolmahükmü,açıkvssağlamkesiflebilinmiştir.

Ehlüllahtanbazılarınınisbataçalıştığı,buikimakamarasıvasıtalıolarakbirmakambulupadına:

—Makam-ıkurb(yakınlıkmakamı).

Dediklerimakamadaulaştım;hakikatınamuttalioldum.Ama,niceçokteveccühtenveağırtazarrudansonra..Öncebana.büyüklerdenbazısınınbeyanettiğidurum.zuhuretti;sonradanda,işinhakikatimalumoldu.

Evet.,bumakamınhusulüancak:Uruc(yükseliş)zamanısıddıkıyetmakamınınhusulündensonraolur..Nevarki,bununvasıtaoluşuda,teemmülmahalliolupdüşündürür.Yani:İkimakamarasındavasıtaoluşu..

Neyse..

İşinhakikatinibusuretlehuzurunuzavardıktansonra;inşaallahtafsilâtıilearzedeceğiz..

Bumakam,(yani:Sıddıkıyetmakamı)ciddenyüksekbirmakamdır..Yükseliş

menzillerinde;bununüstündebirmakambilinmiyor.Allah-üTaâlâ'nınvücudunun,zatındanayrıbirmanataşıdığıdabumakamdazahiroluyor.EhliHakbilginlerikatındamukarrerolandabudur.Allah-üTaâlâ,onlarınçalışmalarımşükranalâyıkeylesin.

Buradakibuvücud,yoldakalmaktadır;sonra,yükselişonunötesindedevameder.

Nitekim,üstteanlatılanmanayı,ŞeyhEbülmekârimRükneddinAlâüddevlebazıeserlerindeanlattı.

Buvücudâlemininüstünde;MelikVedudzatınâlemivardır.

Sıddıkıyetmakamı,bekamakamıolupbuâlemebakar.Nüzulitibarıile,âlemeondandahaaltadönükolannübüvvetmakamıdırki:Hakikatta,sıddıkıyetmakamındandahayüksektir.Zira,nübüvvetmakamı,ayıklıkvebekamakamıdır.

İşbuanlatılanlardananlaşılıyorki:Kurbmakamıiçin;anlatılanikimakamarasındabirberzahiyetdurumuyoktur;çünkübunungözü,sırftenzihedönüktür;yükselişindetamamısayılır.Oikimakamlabununarasındaçokfarkvardır.

Bumanadabirşiirşöylegelmiştir:

Tuttularbeniaynayasankikuşlarıyım;Kavliniezelîustamınkonuşmalıyım.

***

Şer'î,nazarî,istidlaliilimler,(şeriatıngörerekdelillerleeldeedilenbilgileri):Zarurîvekeşfiolmuştur.Bunlarlaşeriatâlimleriusulleriarasındakılkadarfarkyoktur.Ancak,builimler,icmalyolundantafsilegetirilmiş;nazariyattanzaruriyataçıkarılmıştır.

Bumanada,Hace-iAzamBahaeddinNakşibendHz.neşöylesoruldu:

—Sülüktenmaksadnedir?.

Allahsırrınınkudsiyetiniartırsın;söyleanlattı:

—Bundanmaksad,icmalyolluolanmarifetitafsiledökmektir;istidlaliolanıdakeşfegetirmektir.

Bunlardanbaşkabilgilerinhâsılolacağınısöylemedi.

Evet.,butarikatta,çokçokilimlerzuhureder;çokdeğerliirfanduygularıhâsılolur.Lâkin,bütünbunlarıgeçmekgerekir.

Birsalik,sıddıkıyetmakamısayılannihayetlernihayetineulaşmadıktansonra;buhakikatilimlerinden,yakinhalinedayalımarifetlerdenyananasibiolamaz.

Neolurdubileydim;bumakamınilimlerinden,marifetlerindenyanahiçbirnasipleriolmadığı

halde,ehlüllahtankimlerdirki:Kendileriiçinbumakamdannasibekailolurlar?..Yolunedir?.Şuâyet-ikerimebumanadanekadargüzeldir.

—«Herilimsahibindenüstünbirbilenvardır.»(12/76)

***

Kazavekadermeselesininsırrınadamuttalioldum.Bunlarla,Şeriat-ıgarranınesasınaaykırıolmayanbiryollabumeseleyibildim.Şekillerinhiçbiriile,onlarınarasındaaykırılıkyoktur.Hemele,icabnoksanlığındanvecebirşaibesindenmünezzehveberiolarak.İşbumanazuhurda;mehtaplıgecedekiayınondördügibidir...Asılşaşılacakdurumşuki:Şeriatınesasınaaykırıbirdurumuolmadığıhalde,bumeseleningizlitutulmasınasebebnedir?.Şayetonda,biraykırılıkşaibesiolsaydı;gizlisaklıtutmaisindebirbağlantıkurulabilirdi.Belkidebusırşuâyet-ikerimedesaklıdır:

—«Yaptığındansualolunmaz.»(21/23)Bumanadagelenbirşiirşöyledir:Okimdirsözeder

işihakkında;

Eysözcü,rızaveteslimdışında.

***

Maarifveilimlerinfeyizleri,baharbulutlarındanyağanyağmurgibifeyizolarakgelmektedir.Oşekildeki:Kuvve-imüdrike,(idrâkakılgücü,)onutaşımaktanâcizdurumdadır.Kuvve-imüdrike,mücerredbirtabirdir.Yoksa,YüceSultanınihsanları,ancakonutaşıyıcılarınayüklenebilir.

***

İlkönceleri,buduyulmamışilimlerikitabayazmakiçiniçimdebirhevesvardı;amabunamuvaffakolamadım.Buhususta,bendebirağırlıkvezorlukoluyordu.Sonunda,kendikendimiteselliettim.Şöyleki:Butürlüfeyizyollugelenilimlerdengayemelekehusulüdür;onuezberleyipdurmakdeğildir.Nitekim,ilimtalebeleri;ilmi,mevlevibirmelekeyenailolmakiçinöğrenirler;yoksasarf,nahivvediğer

ilimlerinusulleriniezberlemekdeğildir.

***

Yukarıdaişaretedilenilimlerdenbazılarınıarzetmekistiyoruz.Önceşuâyet-ikerimeilebaşlayalım:

—«Onunbenzerigibiyoktur:o,hakkıylaişiten,kemaliylegörendir.»

(42/11)

Bumübarekcümleninbaşı;zahirolanmanagibi,sırftenzihinisbatıdır.

—«Hakkiyleişiten,kemaliylegörendir.»(42/11)Bölümüise,tercihitamvetekmiletmektedir.Bunlarındahaaçıkbeyanışöyledir:Yaratılmışlariçinişitmevegörmedurumununsübutu;toplumanadaolsadahi,birbenzeyişinsabitliğidolayısıilevehimyolluvardır.İste,Allah-üTaâlâbuvehmindefiiçin,görmeyiveişitmeyionlardannefyetmektedir.Kısacaşumanaanlatılmakistenir:Hakkiyleişiten,

kemaliylegörenoYüceAllah'tır.

Bumanayanlışanlaşılmasın;birazdahaaçılalım:Mahluklarda,gözvekulakmevcuttur;amabunların,gerçekmanasıilegörmekteveişitmektebirdahliyoktur.SübhanolanYüceHak,kulağıvegözüyarattığıgibi;görmeyiveişitmeyideyaratmıştır.Hemde,âdetolduğuyoldan,sözüedilenikisıfatıyarattıktansonra..Bundamahlûksıfatlarınhiçbirtesiriyoktur.Buaradabirtesirsözüedecekolsakdahi;ondakibutesirdahimahluktur.Omahluklarınkendilerisırfcemadnev'indenolduğugibi;aynışekildesıfatlarıcemadnev'indensayılır.

Üstteanlatılanmanayabirmisalleyolverelim:

Allah-üTaâlâKadirsıfatıile,sırfkudretiicabıtaştabirkonuşmayarattığızaman:

—Hakikatentaşkonuştu..Ondakonuşmavasfıvardır.

Denemez.

Hülâsaolarak,manabumerkezdedir.Taşcemad(cansız)sayılır;anlatılansıfatınondavarlığıfarzedilsedahi,odakendigibicansızcemaddır.

Onun,aslaharfvesesçıkarmaktabirdahliyoktur..İşte,bütünsıfatlar,üstteanlatılankabildenolupöylekıyaslanabilir.

Bubabdaasılanlatılmakistenengayeşudur:Buikisıfat;diğerlerinenazaran,dahafazlazuhuretmekteolduğundan,Allah-üTaâlâ,onlarınnefyiiçinbirözellikyarattı.Kalanlarınnefyi,bunlarakıyasladahauygundur.

Şudailimüzerinebirilmîgörüş..

SübhanolanYüceAllah,mahluktaönceilimsıfatınıyarattı;sonraonunmalumateveccühünüyarattı.Dahasonraosıfatın,bumahluklailgisiniyarattı.Dahasonrabumalumunonainkişafınıyarattı.İlimsıfatınıyaratmasınınakabindedahimahluktainkişafıyarattı.

İşbuyaratmadurumu,ilâhîâdetincereyantarzınagöreolupgitti.İşte,bundandabilinmiş

olduki:Anlatılaninkişafta,ilminbir.dahliyoktur.

Şimdi,üstteanlatılanmanayolundan;dahaönceanlatılanişitmevegörmesıfatlarınıtekrarelealalım.Şöyleki:

Allah-üTaâlâ,mahluktaönceişitmesıfatınıyarattı.Sonraduymayıveişitilenşeyeteveccühüyarattı.Sonra,işitmeninkendisiniyarattı.Dahasonra,işitilenşeyinidrâkiniyarattı.

Görmedurumudaaynı.Öncegörmesıfatınıyarattı.Sonra,gözbebeğininDönüşünüvegörülecekşeyeteveccühünüyarattı.Dahasonragörülenşeyinidrakiniyarattı.

Anlatılankıyas,sairsıfatlardadahicaridir.

Tammanasıileişiten,görenokimsedirki:İşitmesininvegörmesininbaşında;anlatılanikisıfatbütünüylekendisindebuluna..Birkimseböyledeğilse.,o:Hakkıyleişiten,kemaliylegörenolamaz.

Bütünbunlardananlaşılıyorki:Mahluklarınsıfatları,da,kedilerigibi,cemadatnev'indendir.

Bumanadasonkelâmşudur:

—Allah-üTaâlâ,yaratılmışlardan,başlıca,busıfatlarınefyetti;artıkonlariçinkendilerinehasolanbirsıfatyoktur.Busıfatlar,SübhanAllah'ınzatıiçinsabitolmuşturki;tenzihleteşbihbeynibirleştirile..

Hattâ,mevzuumuzolanâyet-ikerimenintamamı;tenzihinisbatı,başlıcabenzeyişinnefyiiçindir.

Birincimanadaanlatılanbilgi..Yani:BumahluklardakisıfatlarınSübhanHakkaaitoluşunu,onlarınkendilerinisırfcemadatçeşidindensayıpanlatılansıfatlarınonlardakizuhurunugörmekiçinşumisalyerindedir:Oluk,testivebunlardanzuhuredensu..Sıfatlarınonlardakizuhurunu,mahluktaanlatılarımisaldekigibigörmek,velayetmakamınayakışanilimlermeyanındasayılır.

İkincimanadaanlatılanbilgiyegelince..Yani:Bumahlûklardakisıfatların,SübhanHakkaaitolduğunuvicdanengörmek,bilmek..Cemadattagörüldüğügibi..Ornahluklarıdahi,ölülermisalişuursuzitikadetmek..

Nitekim,bumanada,Allah-üTaâlâşöylebuyurdu:

—«Senmeyitsin;onlardahimeyitlerdir.»(39/30)İşbumanadaanlatılanilim,şehadetmakamınayakışanbirilimdir.

Bumisalle,aynızamanda;ikimakamarasındakifarkdahianlaşılmışoldu.

Azşey,çoğadelilolduğugibi;damlasu,bolluğadelildir.Bumanadabirşiirşöyledir:

Seneninbolluğubahardanbellidir.

Nitekim,buyüksekmakamaçıkanlar;mahlukattakifiilleri,ölüvecemadattakigibigörmektedirler.Halböyleiken,omahluklarınfiilleriniSübhanHakkabağlamazlar.

—BufiillerinfailiAllah'tır.

Demezler.Alah-üTaâlâ,böylebirbağlantıkurulmaktanyanapekyücedir.Bumanayı,aşağıdakimisallerlebirazdahaaçalım..Şöyleki:Birşahıs,birtaşıhareketettirdiğizaman,hiçbirşekilde:

—Buşahıshareketetti.

Denmez..Oşahıs,ancakhareketimeydanagetirdi.Asılhareketedenancaktaştır.

Aynışekilde,otaşcansızcemadatcinsindenolduğugibi,ondagörülenhareketdahiöyledir.Yani:Sırfcansızcemadatçeşidibir»

hareket..Bumanaicabıolarak;anlatılanhareketicabıbirşahsınöldüğünüfarzedelim;hiçbirşekilde:

—Onutaşöldürdü.Denmez.Şöyledenir:

—Taşıatanşahısöldürdü..

Şeriatâlimlerininkavli,buikincimanadaanlatılanilmeuygundur.Allah-üTaâlâ,onlarınçalışmalarınışükranalâyıkeylesin.Onlar,şöylederler:

—Kullardagörülenyapılmışişler,aslındaSübhanHakkınyarattığısan'atıdır.Dilemekveseçmeksuretiileişlerinonlardançıkmasınarağmendurumbudur.Fiillerinmasnuiyetinde(işlerinyapılmasında)onlarınbirdahliyoktur.

Onlarınişleri,yapılanamelinmeydanagelişinegöreolantesirdışında;bellikarışıkbazıhareketlerdenibarettir.

Buradaşöylebirsorusorulabilir:

—Durumanlatıldığıgibiolunca,onlarınfiillerinesevapveikapaklayakınbirsayolmaz.Ziraonlarındurumu,taşaverilenbiremirgibidir.

Taşınfiilineyapılacakzemvemedihgibiolur.

Busualevereceğimcevapşudur:

—Taşlamükellefkişilerarasındafarkvardır.Teklifinyeri,güçveiradeninbulunduğuyerdir.Taştaiseneiradevardır;negüç.Halbukimükelleflerdeiradevardır.Lâkin,onlarınbuiradeleride,SübhanHaktarafındanyaratıldığından;muradınhusulübabındabirtesiriyoktur.

Dolayısıile,işbuirademeyyitgibidir.

Hülâsa:Muradolandahi,ilâhîâdetincereyantarzınagöre;tahakkukettiktensonramahluktur,(Yaratılmıştır.)

Hernekadar,mahlukunkudretininmüessirolduğusöylenirsede,isterseumumîmanadaolsun;kaldıki:Maveraünnehirâlimleridebuyolagitmişlerdir,işbutesirdahikudrettemahluktur.Tıpkıkudretkendizatındamahlukolduğugibi..Çünküonuntesirizımnındaaslamahlukunbirseçmehakkıyoktur.Bununiçin,okudretintesiridahicemadatmesabesindedir.

Bumevzuu,şöylebirmisallekapatalım:

Birşahıs,birinintahrikisonu;yukarıdanaşağıbirtaşınindiğinivebirhayvanı(canlıyı)öldürdüğünügördüğüzamaninancışudur:Butaşcemadnev'indendir;kezaotaşıhareketegetirenfiildahicemaddır.Şunadainanır:Bufiilinneticesiolanölümdahicemaddır.

Hülâsa:(Mahlukataait)zatlar,sıfatlar,fiillersırfcemadattır;sırfölüdürler..

—«HayyKayum.»(2/255)

Ayet-ikerimesindeanlatılansıfatınsahib-ihakikîsiAllah'tır.

—«Hakkıyleişiten;kemaliylegörendir.»(42/11)Mealinegelenâyet-ikerimesiileanlatılan,yineodur..

—«Tanımanasiilebilen,gerçektenhaberdarolandır.»(66/3)Mealindekiâyet-ikerimeileanlatılanyineodur.

—«İradebuyurduğunuyapandır.»(85/16)

Mealindekiâyet-iberimeilebeyanedilenYüceZatyineodur.Veşiimealdekimübarekâyet,onunşanındanekadargüzeldir:

—«Anlat,söyle:Rabbımınkelimeleriiçindenizlermürekkebolsa,Rabbımınkelimeleribitmedendenizlertükenir;istersebirmislidahayardımagelsin..»(18/109)

***Edepdışısaydığımişlerarttı;sözüuzatmamhaddiaştı.

Neyapabilirimki?Kelâmıngüzelliği,mutlakCemilzattangeliyor.Beniöylebiryereulaştırdıki,orada:Sözuzadıkçagüzelleştiğisanılıyor.Hernemikdarondananlatılsa;lezzetvehalâvetteenüstdereceyevarılıyor.

Bununlaberaber,kendimioYüceZat'tankonuşmayamünasipgörmüyorum:Hattâ,isminidahisöylemeyecesaretedemiyorum.Bumanadabirşiirvar:Misk,gülsuyuylayusamağzımıbinkere;

Yinedeehilolamamhiçonuzikre..

Birbaşkamanadaşiir:

İnsanayakışanodurki,zamanhaddiniunutturmaya..

***

Buarada,asıldilekşudur:Bolteveccühveinayet..

Yaramazhalleriminasılarzedeyim?.Kendimdehernegibiiyibirhalbulsam;o,anlattığımüstünteveccühünbirbaşlangıcıdır.Yoksa:BenyineoAhmed'im,hiçdeğişmedim..

***

MeyanŞahHüseyin'etevhidyoluzuhuretti;şuandaonunlahazzadalmış

durumda..Hatıra,onuoradançıkarmakgeliyorki;hayreteulaşsın;asılgayede.budur.

MuhammedSadık,kendinizaptedemiyor;bunuküçüklüğünevermekgerek.

Seferdearkadaşolsa;çokterakkiyenailolur.Dağaçıkarken,arkadaştı;çokterakkiyenailoldu.Hayretummanındankanakanaiçti.Hayretbabında,buFakir'leonuntambirmünasebetivar.

ŞeyhNurdahiaynışekildebumakamdadır.Çokterakkietti.BuFakir'inyakınlarındanbirgençvar;hoşhallicidden.Berk?tecelliyeyakındır;galibaonakarşıistidadıdavar.

***

19

MEVZUU:İhtiyaçsahiplerindenbazılarınınişleriniısmarlamayadair.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubumükerremşeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

Hizmetteolanlarınenküçüğündenbirarzuhaldir.

Birşahısaskerdengeldi.Şöyleanlattı:

DehlîveSerhenddervişlerine,sonbaharfaslıiçintoplananmeblağ;vazifelilertarafındanalınmışyücedergâhınızdadevamlıkalanlariçingönderilmiştir.Bunun,iyibirtahkiktensonra,hakkıolanlaraulaştırılmasıarzu.edilmektedir.

Anlatılandurumdolayısıile,bumektubuyazmakcesaretindebulundum.

Eğerbuhaberdoğruise..Buarzuhaligetirenkimseye;aşağıdayazılımikdar,ismibelirtilenşahıslaraverilmeküzerehavaleedilmelidir:ŞeyhHafızEbülhasan'abindirhem..Buzat,ilimehlidlir.

ŞeyhHafızŞalıMuhammed'ebindirhem.Buzat,ŞeyhNevvab'ınvekilkıldığıkimselerdendir.

Anlatılanşahıslardanherikisidehayattavehizmettedevamlıdırlar;kendilerinde,hiçbir

şüphelidurumyoktur.

Herikiside,Serhend'deolupmutemedvekillerinigöndermişlerdir.

***

20

MEVZUU:ihtiyaçsahiplerindenbazılarınınişlerinedairdir.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubumuazzamşeyhiMuhammedBakibillah'ayazmıştır.

***

Hizmetbabındaolanlarınenküçüğündenbirarzuhaldir.Yücedergâhtabulunanlarınvakitleriniboşagidermeişibizdendefalarcasuduretti.Budurum,şunlarınişleriiçinoluyordu:HabibüllahSerhendî'ninanası,nikâhlı

kadını,bumektubunzımnındayazılandiğerhizmetçiler..

Bunlarınişlerinedairmeblâğ,Dehlî'deise..MevlânaAli'yeemirbuyurunuz,onukendilerineteslimetsin.

Bunlardanbazısıbuişiçin,birinigönderdi;bazılarıdakendigeldi.

Şayet,onlaraödenecekmeblâğDehlî'dedeğilse;kendilerihayattadırlar;hisselerininsağlanmasınıtalebediyorlar.Bunundışındabirşeyyazmak,fazladanaçılmakolur.

***

21

MEVZUU:a)Velâyet-iMuhammediyebaştaolmaküzere,velayetdereceleri.O

velayetsahibinesalât-üselâmvesaygılar.

b)Nakşibendîtarikatınınmedhi,sairtarikatlara

nazaranüstünlüknisbeti.

Allah-üTaâlâ,buyolehlininsırlarınınkudsiyetiniartırsın.

***

NOT:İMAM-IRABBANİHz.bumektubuHacıMusa'1-kari'ninoğluMuhammedMekkî'yeyazmıştır.

***

Latifmektup,zaifnahifkulaulaştı.

Allah-üTaâlâ,ecriniziartırsın;işlerinizikolaykılsın,özrünüzükabulbuyursun.Zeyğ-ıbasardanmütahhar(gözünmaddeyekaymasından)yanatemizolanBeşerinEfendisihürmetine..

Onaveonunâlinesalâtlarınenfaziletlisi,selâmlarınenkemallisiolsun.

***

Eykardeşlerim,

Bilmişolunuz;ehlüllahkatında:

—Fena.

Olarakanlatılan,ölümdenevvelkiölümgerçekleşmedikçe,mukaddeszataulaşmakkolayolmaz.Hattâ,havaîenfüsîilâhlara,(görünmeyenputlara)afakîsayılanbatılmabudlaraibadettennecatdahimümkünolmaz.Keza,İslâm'ınhakikatınaenlemeyeceğigibi;imanınkemaleermesidahikolayolmaz.Neredekaldıki:Tanıabidkullarzümresinegirilsin;evtadzatlarderecesineerilsin.

Durumanlatıldığıgibiolmasınarağmen;bufenahali,velayetmertebelerineatılanilkadımdırveişinbaşındahâsılolanbirkemalderecesidir.

Anlatılanmanaaçısındanbakılıpvelayetinevvelinegöreâhiri;ilkderecesinegöredesonderecesikıyasedile..

Bumanadaşuşiirnekadargüzeldir:

Görgülbahçemi,anlabaharımı..Şudabirbaşkaşiir:Bolluğusenenin,bellidirbaharından..

***

Velayetmakamlarınınbirbirindenüstünderecelerivardır.Şundanbelliolmuşturki:Herpeygamberbasamağında,kendisinehasbirvelayetmakamıvardır.

Velayetderecelerininenyüksekbasamağındaysa..ResulüllahS.A.

efendimizinkademivardır.Onavekardeşlerinesalâvatınentamamısaygılarınenuğurlusu..

Birtecelli-izatîvarkiorada:İsimler,sıfatlar,şüunveitibarlariçin;neicabyönüilenedeselbyönüileitibarvardır.İşteorası:ResulüllahS.A.efendimizinvelayetinemahsustur.İtibaravevücudabağlıitibarperdelerinincümlesi,ilimveaynolarakaçılmasıancak,bumakamdatahakkukeder.

İşte,anlatılanzamandadırki,vuslataçıktanhâsıl

olur;gerçekolarakvecdhalitahakkukeder;amabirzanolarakdeğil..

ResulüllahS.A.efendimizetabiolankâmilzatlara;bupekdeğerlimakamdannasibvardır.Onasalâtveselâm.

Üstteanlatılanmanaicabıolarak,ResulüllahS.A.efendimizetabiolmanızgerekir;şayet:Bubüyükvelayetmakamınıeldeetmek,buyüksekdereceyitekmiliçinyönelmişiseniz,sizedeoradannasibgelir.

***

Pekçokmefayihkatında,üstteanlatılanzatîtecelli,BERKİsayılır;Allahonlararahmetiilemuameleeylesin.

—BERKİ.

Demeninmanasışudur:ŞambüyükYüceHazret'ekarsıperdeler,şimşekmisaliazbirzarnaniçindeaçılır..Bundansonra,isimlerinvesıfatlarınperdelerigelir;YüceZat'ınnurlarını

gizler.

İşbumanaicabıdırki:Zatiolanhuzur,şimşekgibiçakıpgeçer;amagaybet-izatiye(zatabağlıgizlilikveyaözdekaybolmak)ciddençokkalır.

Nakşibendiyemeşayihikatındabuzatîhuzur,daimavardır.Onlaragöre:Geçipgiden,gaybetetebdilolanhuzuraitibaryoktur.Allah-üTaâlâ,onlarınsırlarınınkudsiyetiniartırsın.

Anlatılanbüyükzatlarınkemalderecesi;bütünkemalderecelerininüstündedir;nisbetimizdahi,bütünnisbetlerinüstündedir.Nitekim,onlarınibarelerindeşöylegelmiştir:

—Bizimnisbetimiz,bütünnisbetlerinüstündedir.

Bucümledegecen:

—Nisbet.

Tabirindenmurad,daimîzatîhuzurdur,

***

Yukarıdaanlatılandandahahayretvericibirdurumşudur:Bubüyükzatlarıntarikatında;nihayet,bidayetiçindedir.Bumanada,Resulüllâhınashabyolunuizlerler..Allah-üTaâlâonasalâtveselâmeylesin.Şöyleki:Resulüllah'ınS.A.ashabı,onunlayaptıklarıilksohbette,işinsonundaerileceğehemenermişlerdir.İşbumana,sonunilkeağdırılmışolmasınınmanasıdır.

ResulüllahS.A.efendimizinvelayetmakamı;cümlenebilerinveresullerinmakamlarındanüstünolduğugibi,anlatılanbüyüklerinvelayetmakamları,cümlevelîlerinmakamındanüstündür.Allah-üTaâlâ,onlarınsırlarınınkudsiyetiniartırsın.

Nasılanlatıldığıgibiolmasınki;bunlarınvelayetleri:Sıddık-ıEkber'er.a.dayanmaktadır.

Evet.,bubüyükmeşayihinbazıfertlerine,bubağlılıktanbirnisbetulaşır;nevarkio:Sıddık-ıEkber'dengelenbirnasibdir.Allahondanrazı

olsun.

Nitekim,anlatılanmananındevamıolarak,şuhaberiEbuSaidverdi:

—Hazret-iSıddık-ıEkber'inr.a.cübbesibanaulaştı.Bucübbenin,adıgeçenEbuSaid'eulaşmahaberi,Nefehatsahibitarafındannakledilmiştir.

**

BuTarikat-ıAliyye-iNakşibendiye'yehasbazıkemalâtlarıaçıklamaktanmaksad:Talipleribuyolateşviktir.Nevarki,onunkemalâtınıtammanasıileanlatmakbanagöredeğil..Mevlevi—MevlânaCelâleddin-iRumî—

Mesnevî'deşöylededi:

Boşagideronunşerhicahillere;Aşkgizlilikister,düşmesindillere..

Onlarıanlattımkirağbetedile;Yitirilip,dalınmayahüzünlere..

Selâmsizevetümhidayetetabiolanlara..

***

22

Bumektûb,LâhormüftîsişeyhMuhammedinoğluşeyhAbdülmecîdeyazılmışdır.

RûhunnefseniçinbağlanmışolduğuvebunlarınyükselmeleriniveinmelerinivecesedinverûhunFenâveBekâlarınıveDa’vetmakâmınıbildirmekdedir:NûrilezulmetibirlikdebulunduranAllahüteâlâ,herdürlüaybdan,kusûrdanuzakdır.Mekânsız,cihetsizolanrûhu,cihetliolan,maddedenyapılmışolanbedeneyaklaşdıran,Rabbimizitesbîhederiz.Zulmetliolanbedeni,nûrluolanrûhasevdirdi.Nûrzulmeteâşıkoldu.Çokseverek,onunilebirleşdi.Bubağlantıile,nûruncilâsıartdı.Onayakınlaşmakla,parlaklığıçoğaldı.Nûrunbuhâli,aynayapılacakcamabenzemekdedir.Camaparlaklıkvermekiçinvecismlerigösterebilmekkuvvetinikazanmasıiçin,öncetoprakmaddeleriilesıvanır.Karanlık,katıtoprakmaddeleriile

sıvanancamınparlaklığıartar.Kıymetsiz,çamurgibimaddeilesıvanancamınkıymetiçoğalır.Parlakolannûr,karanlıkcesedebağlanınca,öncedenAllahüteâlâyaolanyakınlığınıunutdu.Hattâ,kendivarlığınıveözellikleriniunutdu.Karanlıkbedeneolansevgisinedalarakveyalnızbirgörünüşolanoheykelebağlanarakkendiniunutdu.Onunlabiraradakalınca,kıymetinigaybetdi.Kötüleşdi.Budalgınlıkçukurundankendinikurtaramazsa,onayazıklarolsun!Onunbedenlebirleşmesi,yükselmesiiçinidi.Bunakavuşamazsa,yükselmeğeuygunolanyaratılışınıbozarsa,yolundansaparsa,onayazıklarolsun!Allahüteâlâonaezeldemerhametetdiyse,onulutfüne,inâyetinekavuşdurduise,başınıkaldırır,elindenkaçmışolanni’metlerihâtırlar,eskihâlinedöner.

Arabîbeyttercemesi:

Hepsenidüşünürüm,haccımveömremsanadır.

Herkestaştoprakdüşünür,kalbimsendenyanadır.

Nûrbedendenyüzçevirip,mukaddesolansevgilininşühûdunadalarsa,onabağlanırsa,karanlıkbedenide,omukaddesmakâmasürükler.Burayaolansevgisi,karanlıkbedeneolanbağlılığınıunutduracakkadarçoğalırsa,bedendeonunnûrlarıileaydınlanır.Nûrlarınmüşâhedesindekendiniunutur.

Matlûbunhuzûrunaperdesizolarakkavuşur.İnsan,şimdihemcesedin,hemrûhunfenâsınakavuşmaklaşereflenir.Bufenâdansonra,buşühûdilebekâhâsılolursa,fenâvebekâtemâmlanmışolur.Velîisminialmakhakkıolur.

Vilâyetderecesinekavuşunca,ikişeydenbiriolur:Yâ,tamşühûdadalar,kendinihepunutur.Yâhud,insanlarıHakteâlâyaçağırmakiçingeridöner.

Geridöndükdensonra,bâtınıAllahüteâlâile,zâhiriinsanlarileolur.Buzemânnûr,kendisinekarışmışolanzulmetdenkurtulur.Matlûbuna,ya’nîHakteâlâyadöner.(Eshâb-ıyemîn)denolur.Kendisininsağısoluyokisede,hâlisağolmağauygundur.Çünkihayrlarıkendinde

toplamışdır,kemâlekavuşmuşdur.Buikisidesağdabulunur.Sağmubârekdir.(Allahüteâlâhakkındada,ikieli,mubârekolansağtarafdadır)buyurulmuşolmasıdabunungibidir.(İkielidemek,Onunrâzıolduğu,beğendiğişeydemekdir).

Mekânsıznûrvebâtındediğimizrûhdur.Cihetiolankaranlıkvezâhirise,nefsdemekdir.

Süâl:Birincikısmdanolan,ya’nîgeriyedönmeyenEvliyâda,âlemibiliyor,insanlarlabirlikdeyaşıyor.BunlarınhepAllahüteâlâyabağlıolmalarıvekendileriniunutmalarınedemekdir?

İnsanlarıAllahüteâlânınrızâsına,sevgisinekavuşdurmakiçingeridönenEvliyâilebunlarınarasındanefarkvardır?

Cevâb:KendileriniunutmakvehepAllahüteâlâyabağlıkalmakdemek,nefsrûhunnûrlarıarasınagirdikdensonra,rûhilenefsinbirlikde,Allahüteâlâyateveccühetmesidemekdir.Böyleolduğuyukarıdabildirilmişdir.

Mahlûklarıbilmekise,hisorganlarıvekuvvetleriilevehareketorganlarıileolur.Buorganlar,nefsintafsîlidir.Nefsinarzûlarıileişlemekdedir.

Hulâsaolan,kuvvetmerkeziolannefs,rûhunnûrlarıaltındaAllahüteâlâyımüşâhedeetmekdedir.Bununtafsîli,açıkdaolankısmları,eskişü’ûruilehareketetmekdedir.

Hulâsanınyokhâlegelmesiile,onlarınhareketindegevşeklikhâsılolmuyor.Buâlemerücû’etmişolanEvliyâ“rahmetullahialeyhimecma’în”

böyledeğildir.Bunlarınnefsi,mutmeinneoldukdansonra,rûhunnûrlarıaltındançıkıyor.Mahlûklarâleminebağlanıyor.Bubağlılıkla,insanlarıAllahüteâlânınrızâsınaçağırıyor.

Nefshulâsadır,toplulukdurdedik.Hisorganlarıvehareketorganlarıvekuvvetleri,nefsintafsîlidir,açıkdabulunanparçalarıdırdedik.Çünkinefsinetdenolankalbeya’nîyüreğebağlılığıvardır.Yüreğinde,(Hakîkat-icâmi’a-i

kalbiyye),ya’nîkısacakalbveyâgönüldenilenlatîfeyebağlılığıvardır.Yürek,gönüleolanbubağlılığısebebiile,rûhadabağlanmışolur.Rûhdangelenfeyzler,bubağlılıklarvâsıtasıilenefsegelir.Sonranefsdenorganlaravekuvvetlereyayılır.Bunlarnefsdehulâsaolarakmevcûddur.Buanlaşılınca,Evliyânınikikısmınınbaşkaolduklarıanlaşılmışolur.Birincileri,sekrsâhibleridir,ya’nîşü’ûrsuzdurlar.

İkincilerisahvsâhibleridir.Ya’nîşü’ûrludurlar.Birincileridahâşerefli,ikincileriise,dahâüstündür.BirincilerinhâliEvliyâlığauygundur.İkincilerinhâliPeygamberliğeuygundur.Allahüteâlâ,bizleriEvliyânınkerâmetlerinekavuşmaklaşereflendirsinveEnbiyâya

“salevâtüllahiteâlâveselâmühüalânebiyyinâvealeyhimvealâcemî’imelâiketilmukarrebinvel’ibâdissâlihînilâyevmiddîn”tamuymaklayükseltsin!Busatırlarıyazandüâcınızın,arabîsi,fârisîsindendahâgüzeldeğilisede,şereflimektûbunuzarabîkelimelerleyazılmışolduğundan,mektûbumuzuda,sizingibi

yazdık.Sözümüzburadatemâmoldu.Hepinizeselâmolsun!

23

Bumektûb,Hân-ıHânânismiilemeşhûrAbdürrahîme“rahmetullahiteâlâaleyh”arabîolarakyazılmışolup,dîni,câhillerdenöğrenmeğimen’etmekdevesoyadıseçmekdenbahsetmekdedir:

Allahüteâlâhepimizilâfdankurtarıp,işyapmaknasîbbuyursun.İnsanlarıneniyisivehepsininPeygamberinin“sallallahüaleyhivesellem”hâtırıiçin,amelsizilmden,işeyaramıyanbilgilerdenkorusun!

Arabîmısra’tercemesi:

Birkimseki,budüâyaâmîndiye,

Hakteâlâ,okularahmeteyleye!

Ey,yüksekyaratılışlıkardeşim!Allahüteâlâ,sizinyaratılışınızdabulunankemâlâtınmeydâna

çıkmasınıihsâneylesin!Budünyââhıretintarlasıdır.Buradatohumekmeyip,yaratılışdabulunan,toprakgibiyetişdiricikuvvetiniişletmeyenlere,bundanfâidelenmeyenlereveamel,ibâdettohumlarınıeldenkaçıranlarayazıklarolsun!Toprakgibiyetişdiricikuvvetiişletmemek,orayabirşeyekmemekleveyâzararlı,zehrlitohumekmekleolur.Buikincisininzararı,bozukluğu,birincisindenkatkatdahâçokdur.Zehrlibozuktohumekmek,dîni,dinderslerini,dindenhaberiolmayanlardanöğrenmekvedindüşmanlarınınkitâblarından[mecmû’alarından]

okumakdır.Çünki,dincâhilleri,nefsineuyar,keyfipeşindekoşar.Dîni,işinegeldiğigibisöyler.Karşısındakinindenefsiniazdırırvekalbinikarartır.Çünki,dincâhilleri,dindersiverirken[dinkitâbıyazarken],islâmiyyeteuygunolmıyanıuygunolandanayıramaz.Gençlerenelerivenasılanlatmaklâzımgeldiğinibilemez.Kendigibi,talebesinidecâhilyetişdirir.Birçokşeylerokuyupezberlemekle,[başkailmkollarındasözsâhibiolmakla,fenvesan’at

şu’belerindeihtisâskazanmakla]insandinadamıolamaz,[dinkitâbıyazamaz]vedinbilgisiveremez.

Birdinâlimi,gençleredinöğreteceğizemân,bunlaraönce,dinsizler,islâmdüşmanları[vecâhildinadamları]tarafındanşırıngaedilen,yanlış

propagandaları,iftirâlarıanlayıp,anlatıp,onlarıntemizvekörpekafalarınıbuzehrlerdentemizler.Zehrlenenrûhlarınıtedâvîeder.Sonra,yaşlarına,anlayışlarınagöre,islâmiyyetivemeziyyetlerini,fâidelerini,emrlerindekivemen’lerindekihikmetleri,incelikleriveinsanlığıse’âdeteulaşdırdığını,onlarayerleşdirir.Böylecegençlerinrûhbağçelerindederdleredevâ,rûhlaragıdâolannefisçiçekleryetişir.Böylebirdinâliminielegeçirmek,enbüyükkazancdır.Onunbakışları,rûhlaraişler.

Sözleri,kalblerete’sîreder.Dîn-iislâmı,hâzırlokumgibiyutmak,susuzkalmışiken,soğukşerbetiçipciğerlerinekadarserinliyebilmek,ancakböylebirAllahadamınınsunmasıile

mümkindir.Allahüteâlâ,hepimiziMuhammedaleyhissalâtüvesselâmındoğruyolundanayırmasın!Âmîn.Çünki,insanlarıdünyâveâhıretrâhatınakavuşduran,ancakbuyoldur.Şufârisîbeytnegüzelsöylenmişdir.Beytintercemesi:

Arabistândandoğan,Muhammed“aleyhisselâm”

İkicihânda,üstünOdur,hemân!

Karatoprakaltındakalsın,heran,

Onunkapısında,toprakolmıyan!

Peygamberlerin“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”enyükseğine,enüstününebizdenselâmlarolsun!

Nekadarşaşılacakşeydirki,kıymetliteveccühünüzekavuşmaklaşereflenenşâ’irlerdenbirinin,birkâfirisminisoyadıaldığınıişitdim.Hemde,kendisiseyyidlerden,sevmemizlâzımgelenbüyüklerdenbiridir.

Keşkibunuduymasaydım.Bualçakismiacabâniçinaldı?Birdürlüanlıyamıyorum.Böyleismlerialmakdan,korkunçarslanlardankaçmakdan,dahâçokkaçmaklâzımdır.

Böyleismleri,herçirkindendahâçirkingörmeklâzımdır.Çünki,buismlerveonlarınsâhibleri,Allahüteâlânındüşmanlarıdır.OnunPeygamberinin

“sallallahüaleyhivesellem”düşmanlarıdır.Müslimânların,[isterhıristiyanolsun,isteryehûdîolsun,istersekitâbsızolsunbütün]

kâfirleridüşmanbilmesiemrolunmuşdur.Bugibipisismleri,evlâdınakoymamaları,hermüslimânavâcibdir.Benimtarafımdanonasöyleyiniz!Buismideğişdirsin!Onunyerine,ondanhayrlıvemüslimânayakışanbirismkoysun.Müslimânolana,müslimânisminikoymasıyakışır.AllahüteâlânınsevdiğiveOnunPeygamberinin“sallallahüaleyhivesellem”beğendiği,islâmdînindebulunmaklaşereflenmişbirkimseninhâlineuygunda,ancakbudur.

[EbûDâvüdveMuhammedibniHibbânbildiriyorki,Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”,(Kıyâmetgünüismlerinizlevebabalarınızınismleriileçağrılacaksınız.Onuniçingüzelismleralınız!)buyurdu.TirmüzîbildirdiğinegöreÂişe“radıyallahüanhâ”buyurduki,(Resûlullah

“sallallahüaleyhivesellem”çirkinismlerideğişdirirdi).]

TirmüzîveİbniMâce“rahmetullahialeyhimâ”bildiriyor:AbdüllahbinÖmer

“radıyallahüanhümâ”buyurduki,(Hazret-iÖmerinbirkızınınadıÂsıyeya’nîisyânediciidi.Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”,onudeğişdirdi.Cemîleyapdı).Bunlargibi,dahâbirçokinsan,yervesokakisminideğişdirerek,müslimânayakışanismlertakdığınıEbûDâvüdbildirmekdedir.Hadîs-işerîfde,(Kötüzanaltındakalınacakyerlerdenkaçınız!)emrolundu.Dinsizlikalâmetiolanvebuzannıuyandıranismlerikoymakdan,[sözlerisöylemekdenvealâmetlerikullanmakdanve

işleriyapmakdan]kaçınmak,hermüslimânınvazîfesidir.Bekarasûresi,ikiyüzyirmibirinciâyetindemeâlen,(Mü’minolanbirköle,kâfirolanbirbeğden,dahâkıymetlidir!)buyuruldu.

Muhammedaleyhisselâmınyolundagidenlere,Allahüteâlâ,selâmetversin!

Âmîn.

Mâlumülkeolmamağrûr,demevarmıbengibi!

Birmuhâlifyeleser,savururharmangibi.

24

Bumektûb,KılıncHânayazılmışdır.Sofîninkâinvebâinolduğuvekalbinbirdenfazlaşeyebağlanmıyacağıvemuhabbet-izâtiyyehâsıloluncasevgilidengelenelemlerleni’metlerinmüsâvîolduğuvemukarreblerleebrârınibâdetleriarasındakibaşkalığıvekendiniyokbilenEvliyâileinsanlarıda’vetiçingeridönmüşolanEvliyânınbaşkalıklarıbildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,Peygamberlerinenüstünühurmetine“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”sizeselâmetveâfiyetversin!Hadîs-işerîfde,(Kişi,sevdiğiilebirlikdeolur)buyuruldu.

Kalbinde,AllahdanbaşkahiçbirşeyinsevgisikalmayanveancakOnu“teâlâvetekaddese”dileyenkimselere“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”

müjdelerolsun.Buhadîs-işerîfegöre,bukimse,Allahüteâlâileberâberolur.Görünüşdeinsanlarilebirlikdeveonlarlaalışverişdeisede,hakîkatdeAllahüteâlâiledir.Kâinvebâinolansofîninhâliböyledir.Busofî,Allahüteâlâile(Kâin)dir.Ya’nîAllahüteâlâilebulunurveinsanlardan(Bâin)dir.Ya’nîayrıdır.Yâhud,görünüşdeinsanlarilekâindir.Hakîkatdeiseinsanlardanbâindir.Kalb,ya’nîgönülbirdenfazlaşeyisevmez.Bubirşeyeolansevgisikesilmedikçebaşkaşeyisevemez.

Kalbinmal,evlâd,mevkı’,medholunmakgibiçeşidliarzûlarıvebağlantılarıvesevdikleri

görülürisedebusevgililerihakîkatdehepbirsevgilisiiçindir.Obiriciksevgiliside,kendinefsidir.Onlarınhepsini,kendinefsiiçinsevmekdedir.Bunları,hepkendinefsiiçinistemekdedir.

Onlarınnefslerinidüşünmemekdedir.Nefsineolansevgisikalmazsa,nefsiiçinonlaraolansevgisidekalmaz.Bununiçindirki,kulileRabbiarasındakiperde,kulunkendinefsidir.Çünkihiçbirşeyioşeyiçinsevmemekdedir.Onuniçinhiçbirşeyperdeolmaz.Kul,hepnefsinidüşünmekdedir.Bununiçinperde,yalnızkendisidir.Başkahiçbirşeydeğildir.Kul,kendininnefsinidüşünmekdenbüsbütünkesilmedikçeRabbinidüşünemez.Allahüteâlânınsevgisionunkalbineyerleşemez.Bubüyükni’met,ancaktamfenâhâsıloldukdansonraeldeedilebilir.MutlakolanFenâda,Tecellî-izâtîyebağlıdır.Çünki,ortalıkdankaranlığınkalkması,ancak,parlakolangüneşindoğmasıileolur.(Muhabbet-izâtiyye)denilenbusevgihâsılolunca,sevgilininni’metleriveelemleri,seveninyanındaeşidolur.Buzemân,

ihlâshâsılolur.RabbineancakOnuniçinibâdeteder.

Kendinefsiiçindeğil.İbâdeti,ni’metlerekavuşmakiçinolmaz.Çünki,onagöreni’metlerleazâblararasındabaşkalıkyokdur.İştebuhâlmukarreblerinderecesidir.

Ebrârböyledeğildir.Bunlar,Allahüteâlâyani’metlerinekavuşmakiçinveazâbındankorkduklarıiçinibâdetederler.Buikidilekleriise,nefslerininarzûlarıdır.Çünkibunlar,Allahüteâlânınzâtınısevmekse’âdetinekavuşmamışlardır.Bununiçin(Ebrârınhasenâtı,mukarreblerinseyyiâtıolmuşdur).Çünki,ebrârınhasenâtı,birbakımdanhasenâtdır.Başkabakımdanseyyiâtolur.Mukarreblerinhasenâtıise,herbakımdanhasenâtdır.

Ya’nîiyilikdir.Evet,mukarreblerden,tamBekâyakavuşdukdanvebusebeblerâlemineindikdensonra,Allahüteâlâya,korkuileveni’metlerinekavuşmakiçinibâdetedendevardır.Fekat,bunlarınkorkularıvearzûlarıkendinefsleriiçindeğildir.Bunlar,Allahü

teâlânınrızâsına,sevgisinekavuşmakiçinveOnungazabından,gücenmesindenkorkduklarıiçinibâdetederler.BunlarCennetideisterler.Çünki,Cennet,Allahüteâlânınrızâsının,sevgisininbulunduğuyerdir.YoksaCennetiistemeleri,nefslerininzevkleriiçindeğildir.BunlarCehennemdenkorkar.Ondankorumasıiçindüâederler.Çünki,Cehennem,Allahüteâlânıngazabınınbulunduğuyerdir.Yoksa,Cehennemdenkorkuları,nefsleriniazâbdankurtarmakiçindeğildir.Çünki,bubüyükler,nefslerineköleolmakdankurtulmuşlardır.Allahüteâlâiçinhâliskulolmuşlardır.Bumertebe,mukarreblerinenüstünderecesidir.Bumertebeyekavuşan,(Vilâyet-ihâssa)makâmınaerdikdensonra(Peygamberlik)makâmınınyüksekliklerindenbirşeyleredekavuşur.

Sebeblerâlemineinmeyenise,müstehlikolan,ya’nîkendiniyokbilenEvliyâdanolur.BununPeygamberlikmakâmınınkemâlâtındanhaberiyokdur.

Başkalarınıkemâlegetiremez.YukarıdabildirdiğimizbirincisınıfEvliyâ

“rahmetullahialeyhimecma’în”gibideğildirler.Allahüteâlâ,insanlarınenüstünühürmetine“aleyhivealââlihiveetbâ’ihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”bizleribubüyüklerisevmekleşereflendirsin.

Çünki,(Kişi,sevdiğiileberâberolur).Evvelimizvesonumuzselâmetdeolsun!

Niçinküfrânederinsân,Hudâni’metveririken,Utanmayıpederisyân,kamûyuolgörüriken.

Beheranhamdüşükretmez,dahîihsânıfikretmez,HergünHakkızikretmez,bedendecândururiken?

25

Bumektûb,hâceCihânayazılmışdır.Peygamberlerinenüstününe“aleyhivealeyhimminessalevâtiekmelühâveminetteslîmâtietemmühâ”veHulefâ-iRâşidîneuymağaçalışmaklâzımolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâkalbinizeselâmetversin!Göğsünüzügenişletsin!Nefsinizitemizlesin!Cildinizi

yumuşatsın!Bunlarınhepsi,hattârûhun,sırrın,hafîninveahfânınbütünkemâlâtınakavuşmak,ancakPeygamberlerinenüstününeuymaklaolur“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”.Öyleise,OnauymakiçinveOnundörthalîfesineuymakiçinçokçalışınız.

Onundörthalîfesidoğruyoldadırlar.Ondansonra,herkesidoğruyolaonlargetirmişdir.Onlar,insanlarıdoğruyoldailerletenyıldızlardır.Evliyâlıksemâsınıngüneşleridirler.Onlarınizindeyürümeğekavuşmaklaşereflenenler,tamkurtuluşilekurtulurlar.Onlarınyolundanayrılanlar,doğruyoldansapar,felâketedüşerler.286.cımektûbunsonikisahîfesiniokuyunuz!

MerhûmŞeyhSultânınikioğluçoksıkıntıdadır.Geçimlerigüçdurumdadır.

Yüksekmakâmınızdandileğimizonlarınimdâdına,yardımlarınayetişmenizdir.

Buhayrlıişesizlâyıksınız.Hattâbütüninsanlarınihtiyâclarınıgidermekiçincenâb-ı

Haksizebaşarılarvermişdir.Allahüteâlâbaşarılarınızıartdırsın.Hephayrlıişlereulaşdırsın.Allahüteâlâ,sizevedoğruyoldaolanlaraselâmetversin!

26

Bumektûb,Şeyh-ul-âlemMevlânâHâceMuhammedLâhorîyeyazılmışdır.Şevk,arzûebrârdaolur.Mukarreblerdeolmaz.Bumakâmlailgilibirkaçşeybildirilmekdedir:

AllahüteâlâbizivesiziMuhammedaleyhisselâmınnûrlucaddesindebulundursun“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”.

Hadîs-ikudsîde,(Ebrârbanakavuşmağıçokistiyor.Bendeonlarıçokistiyorum)buyuruldu.Allahüteâlâ,ebrârınşevk,arzûsâhibiolduklarınıbildirdi.Çünki,mukarreblervâsılolmuşlardır.Bunlardakavuşmakarzûsuartıkkalmamışdır.Şevk,ayrıolanlardabulunur.Mukarreblerdeayrılıkgayrılıkyokdur.Herkesbilirki,kimsekendinefsinekavuşmakiçinşevksâhibideğildir.Hâlbukikendinefsinitaşkınca

sevmekdedir.Çünki,nefsindenayrıdeğildir.Allahüteâlâdabâkîvekendinefsindenfânîolmuş

birmukarrebinAllahüteâlâyaolanyakınlığı,birkimseninkendinefsineolanyakınlığıgibidir.Bununiçinzevk,yalnızebrârdabulunur.Çünki,ebrârçoksevmekdedirvekavuşmamışdır.Ebrârdemek,sonavarmamış,mukarrebolmamışsâlikdemekdir.Tesavvufyolununbaşındaveyâortasındabulunur.Sonavarmasınakılkadarayrılıkkalsabile,mukarrebolmaz.Şufârisîşi’rdenegüzelsöylenmişdir.Fârisîbeytintercemesi:Dostunayrılığıazolsada,azdeğildir;

Eğergözdeyarımkılolsada,çokgörünür.

Sıddîk-ıekber“radıyallahüteâlâanh”birkimseninKur’ân-ıkerîmokurkenağladığınıgördü.(Bizdeböyleidik,fekatşimdikalblerimizkatılaşdı)buyurdu.Busöz,kötülemeyebenzeyip,övünmekolansözlerdendir.Şeyhimden

“kuddisesirruh”işitdim,(Nihâyeteermiş,

kavuşmuşolan,yolunbaşlangıcında,kendisindekişevkı,arzûyuözleyebilir)buyurdu.Şevkıngiderilmesimakâmındahâyükseldiğini,dahâtemâmolduğunugösterir.Bumakâmye’smakâmıdır.Ya’nîanlayamamakdanhâsılolanüzüntümakâmıdır.

Çünkikavuşulabilecekşeyiçinşevkolur.Kavuşmakümmîdiolmayanbiryerdeşevkolmaz.Yüksekderecelerinsonunaulaşmışolanbirkâmil,buâlemegeridöndüğüzemân,ayrılıkateşinedüşdüğühâlde,eskişevkı,arzûsugerigelmez.Çünki,şevkıngitmesi,ayrılıkkalmadığıiçindeğildi.Ye’s,ümmîdsizlikgeldiğiiçindi.Geridöndükdensonradabuye’skendisindevardır.Birincikâmil“rahmetullahialeyh”böyledeğildir.O,âlemedönünce,şevkdegerigelir.Çünki,öncedenyokolmuşolan(Fakd)ya’nîgaybûbet,yokolmak,yinehâsılolmakdadır.Birkâmil,geridöndüğüzemân,fakd,ayrılıkbulunursa,fakdıngitmesiileyokolanşevktekrârhâsılolur.

Süâl:Vüsûlmertebeleriya’nîkavuşduranyol,sonsuzdur,bitmeztükenmez.

Nekadarilerleseyineuzakolacağıiçin,hepşevkbulunmazmı?

Cevâb:Vüsûlmertebelerininsonsuzolması,ismlerdevesıfatlardaveşü’ûndavei’tibârâtdaolangenişyolculuklardadır.Böyleseyredenbirsâlikiçin,yolunsonuolmaz.Ondanşevkhiçgitmez.Yukarıdabildirilenmüntehîise,bumertebelerikısacageçerek,sözile,kelimeile,işâretileanlatılamıyacakmakâmavâsılolmuşdur.Oradahiçümmîdlenmekyokdur.Bununiçinkendisindeşevkvetalebkalmaz.Buhâl,Evliyânınbüyüklerindeolur.

Bunlarsıfatlarınçukurundankurtulmuşlar.Zât-iilâhîye“teâletvetekaddeset”kavuşmuşlardır.Bunlar,sıfatlardauzunuzunilerliyenveşü’ûnâtmertebelerindeseyredensâliklergibideğildir.Osâlikler,bitmeztükenmezsıfatlarıntecellîlerinebağlanıpkalırlar.Bunlariçinolanvüsûlmertebelerikendisiniancaksıfatlarakavuşdurur.Zât-iilâhîyeyükselmekancaksıfatlardavei’tibârâtda,kısacaseyretmekleolabilir.İsmlerdeuzunuzadıyaseyredenbirkimse,sıfatlaravei’tibârâtabağlanıpyoldakalır.Böyleceşevkve

talebkendisindenayrılmaz.Vecdvetevâcüddenkurtulmaz.Vecdvetevâcüdsâhibleri,sıfatlarıntecellîlerinekavuşanlardır.Bunlariçin(Tecelliyât-iZâtiyye)yokdur.Şevkleri,vecdlerioldukçabutecellîlerdennasîbalamazlar.

Süâl:Allahüteâlâyaşevkolmasınedemekdir?Çünki,Allahüteâlâdanhiçbirşeymefkûd,yokdeğildir?

Cevâb:Buradaşevkdemek,belki(MüşâkeleSan’ati)ilesöylenmişolabilir.

Çokolduğunubildirmekiçindir.Çünki,azîz,cebbârolanAllahüteâlânınherşeyişiddetlidir,çokdur.Za’îfinsanlarınherşeyindengâlibvekuvvetlidir.Bucevâbâlimleregöreverilencevâbdır.Bufakîrkulunbaşkabircevâbıdahâvardırkitesavvufyolunauygunbircevâbdır.Fekatbucevâbdabirazsekr,şu’ûrsuzlukbulunmakdadır.Sekrolmayınca,güzelolmuyor.Hattâcâizolmuyor.Çünki,sekrsâhibleriözrlüolur,afvedilirler.Sahv,şü’ûrsâhiblerimes’ûlolurlar.Sorguyaçekilirler.Şuanda,tâmsahvhâlindeyim.Şimdiocevâbıbildirmekyerinde

olmaz.ÖncelerivesonralarıAllahüteâlâyahamdolsun.OnunPeygamberlerinebitmeztükenmezsalâtveselâmolsun!

27

Bumektûb,HâceAmmekiçinyazılmışdır.Tarîkat-ialiyye-iNakşibendiyyeyiövmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun.Onunsevdiğikullarınaselâmolsun!Merhametederekbudostunuzagönderdiğinizkıymetlimektûbgelerekbizlerisevindirdi.Selâmetdeolunuz.BuyüksekNakşibendiyyezinciriniövmekdenbaşkabirşeylebaşınızıağrıtmakistemiyorum.Yavrum!Buyüksekzincirinbüyükleri“kaddesallahüteâlâesrârehüm”buyuruyorlarki,(Bizimnisbetimizbütünnisbetlerinüstündedir).Nisbetdediklerihuzûrveâgâhlıkdır.Bunlarhiçgaybolmayanhuzûrakıymetverir.Böyledevâmlıolanhuzûra(Yâd-iDâşt)demişlerdir.Bubüyüklerinnisbeti,yâd-idâştolmakdadır.Bufakîrinanladığınagöre,yâd-idâştşöyleaçıklanmakdadır:Allahüteâlânınismleri,sıfatlarıveşü’ûnuvei’tibârâtıbirlikde

olmaksızın,yalnızzât-ıilâhîninzuhûretmesineya’nîkalbe,rûhagörünmesine(Tecellî-iZât)denir.Butecellîye(Berkî)demişlerdir.Ya’nî,şü’ûnvei’tibârâtperdelerininaradankalkması,zâtıngörünmesi,şimşekçakargibibirânsürer.Sonrabuperdelerhemenarayagirerekörtülür.Böyleolunca,gaybsız,devâmlıhuzûrdüşünülemez.Birânhuzûr,ondansonradevâmlıyoklukdur.Bubüyükler“rahmetullahialeyhimecma’în”böyleolannisbetekıymetvermemişdir.Hâlbukibaşkasilsilelerin,tarîkatlarınbüyükleri,öyleolantecellînihâyetekavuşanlaranasîbolurdediler.Buhuzûr,devâmlıolursa,hiçörtünmezse,ismlerinvesıfatlarınveşü’ûnunvei’tibârâtınperdeleriarayakarışmadantecellîederse,gaybsız,perdesizhuzûrolur.Yâd-idâştolur.İşte,bubüyüklerinnisbetiolanYâd-idâşti,başkalarınınnis-betleriilekarşılaşdırmalıdır.Böylecehepsininüstündeolduğunuanlamalıdır.Çokkimse,böylebirhuzûrunvarlığınainanamaz.Arabîbeyttercemesi:

Ni’metekavuşanlaraâfiyetolsun;

Zevallıâşıkbirkaçdamlailedoysun.

Buyükseknisbet,öylegarîbolduki,hattâbubüyükkıymetlizincirebağlanmışbulunanlaradasöylenseçoğununinanmayacağıumulur.Şimdi,bubüyüklerinyolundabulunanlaragörenisbetdemek,AllahüteâlânınhuzûruveanlaşılamayacakbirşühûdudurvecihetsizolarakOnateveccühetmekdir.

Yukarıdaolmakhayâlegelirsede,cihetsizdirvegörünüşdedevâmlıdır.Bunisbetyalnızcezbemakâmındahâsılolur.Böylenisbetinbaşkatarîkatlardakinisbetlerdenyüksekbirtarafıyokdur.Hâlbuki,yukarıdabildirdiğimizYâd-idâşt,cezbetemâmlandıkdanvesülûkmakâmlarısonaerdikdensonrahâsılolur.Bununderecesininyüksekliğinibilmeyenkimseyokdur.Eğergizlikalmışsa,eldeedilememesindendir.Birkimsehasedederekinanmazsaveaşağıbirkimsekendikusûrundandolayıinâdederseonabirdiyeceğimizyokdur.Fârisîikibeyttercemesi:Bircâhilbubüyüklerediluzatırsa,

Cevâbvermeğedeğmezdersemiyiolur.

Hepaslanlar,buzincirebağlanmışlardır,

Kurnaztilkibuzincirinasılkoparır?

Evvelinizvesonunuzselâmetdeolsun!

28

Bumektûb,yineHâceAmmekeyazılmışdır.Hâlininyüksekliğinibildirmekdedir.Fekatbuyazıdan,hâlininalçaldığıveuzaklaşmışolduğuanlaşılmakdadır:

Lütfederekbudostunuzagönderdiğinizmerhametlimektûbgelerekbizlerisevindirdi.Okuyarakşereflendik.Hürriyyetekavuşanların,kelepçedeolanlarıhâtırlamasınebüyükni’metdir.Kavuşanların,ayrıkalanlarındertlerineortakolması,çoksevindiricibirşeydir.Ayrıkalanbuzevallı,kendinikavuşmağalâyıkbulmadığıiçin,uzakbirköşeyeçekildi.

Yaklaşmakdankaçarak,uzaklardasoluğualdı.

Kavuşmakdanvazgeçipayrılığakatlandı.Hürriyyetiseçmekdezindânhayâtınıgördüğüiçin,sevesevezindânhayâtınıseçdi.Fârisîbeyttercemesi:

Sultânbirşeybeklerseköleden,

Kanâ’atkalksınartıkortadan.

Bozukyazılarlavesaçmaişâretlerlebaşınızıağrıtmıyayım.Allahüteâlâ,bizivesiziPeygamberlerinefendisininyolundabulundursun“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminettehıyyâtiekmelühâ”!

29

Bumektûb,ŞeyhNizâmeddîn-iTehânîserîyeyazılmışdır.Farzlarıkılmağavesünnetleri,edeblerigözetmeğeteşvîketmekdevefarzlarınyanındanâfileleriyapmanınkıymetininazolduğuveyatsınemâzınıgeceyarısındansonrakılmamağıveabdestdekullanılansuyuiçmemeğivemürîdlerinsecdeetmelerinincâizolmadığınıbildirmekdedir:

Allahüteâlâ,bizivesizite’assubdan,ya’nîbaşkasınıçekememekdenvedoğruyoldanayrılmakdankorusunveinsanlarınenüstünüotemizPeygamberihürmetine“aleyhivealââlihiminessalevâtietemmühâveminetteslîmâtiekmelühâ”pişmânolacak,üzülecekşeyleriyapmakdankurtarsın!

İnsanıAllahüteâlânınrızâsına,sevgisinekavuşduracakişler,farzlarvenâfilelerolmaküzereikiyeayrılır.Farzlarınyanındanâfilelerinhiçkıymetiyokdur.Birfarzıvaktindeyapmak[vaktigeçmişise,hemenkazâetmek],binsenenâfileibâdetyapmakdandahâçokfâidelidir.Hanginâfileolursaolsun,nekadarhâlisniyyetedilirseedilsin,isternemâz,oruc,zikr,fikrolsun,isterbaşkanâfilelerolsun,hepböyledir.Hatta,farzlarıyaparken,bufarzınsünnetlerindenbirsünnetiveedeblerindenbiredebigözetmekde,böyleçokfâidelidir.[1]Öğrendiğimizegöre,Emîr-il-mü’minînÖmerFârûk“radıyallahüanh”hazretlerisabâhnemâzınıcemâ’atilekıldıkdansonra,cemâ’atebakdı,eshâbındanbirinibulamadı.(Filânkimse

cemâ’atdeyokdur)buyurdu.Oradabulunanlar,okimsegeceninçoksâatlerindeuyumaz.[Nâfileibâdetyapar.]Belkişimdiuykuyadalmışdır,dediler.Halîfe,(Eğerbütüngeceuyuyupdasabâhnemâzınıcemâ’atilekılsaydıdahâiyiolurdu)buyurdu.Bundananlaşılıyorki:Biredebigözetmekvetenzîhîolsabile,birmekrûhdansakınmak,zikrdenvefikrdenvemurâkabedenveteveccühdendahâfâidelidir.Tahrîmîolanmekrûhdansakınmanınfâidesini,artıkdüşünmelidir.Evet,bunâfileişler,farzlarıgözetmekileveharâmlardan,mekrûhlardansakınmakilebirlikdeyapılırsa,elbettedahâgüzel,çokgüzelolur.Fekatböyleolmazsa,pekzararlıolur.

Meselâzekâtolarakbirdank[ya’nîbirdirhemindörtdebiriniki,birgramgümüşdemekdir]birmüslimânfakîrevermek,nâfileolarakdağlarkadaraltunsadakavermekdenvehayrât,hasenâtveyardımlaryapmakdankatkatdahâiyidir,katkatdahâçoksevâbdır.Bubirdankzekâtıverirken,biredebigözetmek,meselâ,akrabâdanbirfakîrevermekde,nâfile

iyiliklerdenkatkatdahâfâidelidir.Bundananlaşılıyorki,yatsınemâzınıgeceyarısındansonrakılmakveböylecegecenemâzısevâbınıdakazanmayıdüşünmek,çokyanlışdır.Çünki,hanefîmezhebindekiimâmlaragöre

“radıyallahüteâlâanhüm”yatsınemâzınıgeceyarısındansonrakılmakmekrûhdur.Sözlerindende,(Kerâhet-itahrîmiyye)olduğuanlaşılmakdadır.

Çünki,yatsınemâzınıgeceyarısınakadarkılmakmubâhdemişlerdir.Geceyarısındansonrakılmakmekrûholurbuyurmuşlardır.Mubâhınkarşılığıolanmekrûhise,tahrîmenmekrûhdur.Şâfi’îmezhebindegeceyarısındansonrayatsıyıkılmakcâizdeğildir.Bununiçindirki,gecenemâzıkılmışolmakiçinvebuvaktdezevkvecem’ıyyeteldeetmekiçin,yatsıyıgeceyarısındansonrayabırakmakçokçirkindir.Böyledüşünenbirkimsenin,yalnızvitrnemâzınıgeceyarısındansonrayabırakmasıyetişir.Vitrnemâzınıgeceyarısındansonrakılmakmüstehabdır.Böylece,hemvitrnemâzımüstehabolanvaktindekılınmışolur,hemde

gecenemâzıkılmakvesehervaktindeuyanıkbulunmakni’metlerinekavuşulmuşolur.Ohâldebuişdenvazgeçmekvegeçmişnemâzlarıkazâetmeklâzımdır.İmâm-ıa’zamEbûHanîfeKûfî“radıyallahüteâlâanh”hazretleri,nemâzabdestininedeblerindenbiredebiterketdiğiiçinkırkseneliknemâzıkazâetmişdir.

Şunudasöyliyelimki,abdestsizliğigidermekiçinveyâsevâbkazanmakiçinabdestalmakdakullanılmışolansuya(Müsta’melsu)denir.Busuyuniçilmesiiçinkimseyeiznvermeyiniz!Çünki,İmâm-ıa’zamagöremüsta’melsu,kabanecsdir.Fıkhâlimleribusuyuniçilmesiniyasaketmişlerdir.Busuyuiçmeninmekrûholduğunubildirmişlerdir.Evet,abdestaldıkdansonraibrikdekalankullanılmamışsudaniçmekşifâolurdemişlerdir.Eğerböyleolduğunainananbirkimseisterse,bukullanılmamışsudanveririz.Bufakîr,Dehlişehrinesongitdiğimzemânbuişbaşımagelmişdi.

Sevdiklerimizdenbirkaçınarü’yâda,bufakîrinabdestdekullandığımüsta’melsudaniçmelerininlâzımolduğu,içmezlersebüyükzarar

görecekleribildirilmiş.Böyleşeyolmazdiyeçokkarşıgeldiisemde,fâidesiolmadı.Fıkhkitâblarınabakdım.Kurtuluşyolunuşöylebuldumki,üçkerreyıkadıkdansonra,(Kurbet)ya’nîsevâbkazanmakniyyetetmeden,dördüncüyıkamakilekullanılansumüsta’melolmuyor.Busevdiklerimizinyalvarmasıüzerineniyyetetmedendördüncüyıkamakdakullanılansuyuiçmekiçinkendilerineverdim:

Şunudabildirelimki,güvenilirbirkaçkimseninbildirdiklerinegöre,halîfelerinizdenbirkaçınamürîdlerisecdeediyorlarmış,yeriöpmeklekalmıyarakkendilerinekarşısecdeyapıyorlarmış.Buişinkötülüğügüneşdendahâçokmeydândadır.Buişiyasakediniz!Hemdeçoksıkıyasakediniz!

Böyleişlerdenherkesinsakınmasılâzımdır.Helebaşkalarınaönderlikedenbirkimseninböyleişlerdensakınmasıdahâçoklâzımdır.Çünki,onunyolundabulunanlar,onunyapdıklarınıyaparlarvebubelâyadüşerler.

[Allahiçinyapılansecde,kıbleyekarşıyapılır.

Başkatarafayapılansecdehiçbirzemâncâizdeğildir.]

Şunudabildirelimki,tesavvufyolundailerliyenlerinbilgileri,hâlilekavuşulanbilgilerdir.Hâllerde,amellerdenhâsılolur.Amelleridürüstolanveibâdetlerihakkıileyapankimselerdehâllerhâsılolur.Buhâller,birçokşeyleriöğrenmelerinesebebolur.Amellerin,ibâdetlerindüzgünolabilmesiiçin,bunlarıtanımak,herbirininnasılyapılacağınıbilmeklâzımdır.Bubilgiler,islâmiyyetinahkâmınıya’nîemrleriniveyasaklarını,meselâ,nemâzın,orucunvebunlardanbaşkafarzlarınvealış

verişlerinvenikâh,talâkgibimu’âmelâtınbilgileridir.Kısaca,Allahüteâlânıninsanaemretdiğişeylerinbilgileridir.Bubilgiler,öğrenilmekleeldeedilir.Bunlarıöğrenmek,hermüslimânaelbettelâzımdır.Herşeyiöğrenmedenönceveöğrendikdensonrabirercihâdvardır.Birincisi,ilmiaramak,bulmakveeldeetmekiçinçalışmakcihâddır.İkincisi,ilmieldeetdikdensonrayerindekullanabilmekiçin

yapılancihâddır.Bununiçin,kıymetlitoplantılarınızda,tesavvufkitâblarıokunulduğugibi,fıkhkitâblarınındaokunulmasıveöğrenilmesilâzımdır.Fârisîdilindeyazılmış

fıkhkitâblarıçokdur.(Mecmû’a-ihânî)ve(Umde-tül-islâm)ve(Kenz-ifârisî)fıkhkitâblarıçokkıymetlidir.Hattâtesavvufkitâblarıokunmasada,zararıolmaz;çünki,tesavvufbilgilerihâlile,zevkile,tadınıtadarakeldeedilir.Okumakla,dinlemekleanlaşılmaz.Fıkhkitâblarınıokumamakise,zararlıolabilir.Bundançokyazmak,sıkıntıverebilir.Azyazmak,çokşeylerigösterir.Fârisîbeyttercemesi:Azsöyledim,dikkatetdimkalbinikırmamağa,

Bilirimüzülürsün,yoksasözümçokdursana.

Allahüteâlâbizivesizi,sevgiliPeygamberine“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”tamolarakuymaklaşereflendirsin!

30

Bumektûbda,şeyhNizâm-ıTehânîserîyeyazılmışdır.Âfâkdaveenfüsdeolanşühûdlarıveabdiyyetmakâmınıbildirmekdedir:

AllahüteâlâsiziMuhammedaleyhisselâmatâmuymaklaşereflendirsinveMuhammedMustafânın“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminettehıyyâtiekmelühâ”sünnetlerininsüsüilezînetlendirsin!

Neyazacağımıbilemiyorum.Mevlâmız,sâhibimiz“teâlâvetekaddes”

hazretlerindensözedersem,yalansöylemişveiftirâetmişolurum.O,okadarbüyükdürki,busaçmasapankonuşanaşağıkimseninsözkonusuolmakdançokyüksekdir.Maddedenyapılmışolan,hisorganlarınınesîribulunanbirkimse,maddesizolandanvehisorganlarıileanlaşılamıyandannesöyleyebilir?Yokikensonradanyaratılmışolanbirkimse,hiçyokolmayandanneanlayabilir?Maddeli,zemânlıvemekânlıolan,maddesiz,zemânsızvemekânsızolananasılyolbulabilir?Zevallımahlûk,kendiâlemindendışarıyanasılçıkabilir?Dışarıdan

haberalamaz.Fârisîbeyttercemesi:

Çokiyiveyâçokfenâolsadabirzerre,

Ömrüncedolaşsa,gezerkendiâleminde!

Buhâl,seyr-ienfüsîdedehâsılolmakdadır.(Seyr-ienfüsî),buyolunnihâyetindeelegeçer.YüksekhocamızBehâeddîn-iNakşibend“kaddesallahüsirrehülakdes”hazretleribuyurduki,(Ehlüllah,ya’nîAllahadamları,FenâveBekâmakâmınakavuşdukdansonra,hergördüklerinikendilerindegörürler.Hertanıdıklarınıkendilerindetanırlar.Bunlarınhayretleri,anlayamamalarıkendilerindeolur).Zâriyâtsûresininyirmibirinciâyetindemeâlen,(Kendinizdedir,görmüyormusunuz?)buyuruldu.Seyr-ienfüsîdenönceolanseyrlerinya’nîilerlemelerinhepsi,(Seyr-iâfâkî)idi.Seyr-iâfâkîdeelegeçenşeylerhiçdir.Ya’nî,aranılanagörehiçsayılır.Yoksa,şühûd-ienfüsîyekavuşmakiçin,önceseyr-iâfâkîlâzımdır.Aldanmamalı!

Şühûd-ienfüsîyi,şühûd-itecellî-isûrîile

karışdırmamalıdır.Hâşâikisibirşeydeğildir.Tecellî-isûrîlernasılolursaolsun,sâlikinnefsindeya’nîkendindemüşâhedeolunurlar,ya’nîgörünürlerisede,hepsiseyr-iâfâkîdehâsılolmakdadır.Ve(İlm-ül-yakîn)mertebesindehâsılolurlar.

Şühûd-ienfüsîise,(Hakk-ul-yakîn)mertebesindedir.Bumertebeise,yüksekmertebelerinsonuncusudur.Başkakelimebulunamadığıiçinşühûddiyoruz.

Çünki,aranılan,istenilenşey,hiçbirşeyebenzemediğigibi,Onauygunolan,Onabağlıolanherşeydeanlaşılamazveanlatılamaz.Anlaşılabilenşeyler,anlaşılamıyanşeylerebenzemez.Fârisîikibeyttercemesi:Anlaşılmaz,ölçülemezbağlılıkdır,

NâsınRabbi,kulunaböylebağlıdır!

İnsanbubağlılığıanlamazaslâ,

Herşeyibilir,cânınıbilenMevlâ!

Şühûd-ienfüsîyibuşühûd-isûrîilekarışdırmak,insanınherikimakâmdaBekâhâsıletmesindenilerigelmekdedir.Çünki,tecellî-isûrî,sâlikifânîyapmaz.Birçokbağlılıklarınıyokederisede,fenâyakadargötüremez.

Bundandolayı,butecellîde,sâlikinvarlığındanbirşeylerbulunmakdadır.

Seyr-ienfüsî,tâmFenâdanvesonBekâdansonraolduğundanvesâlikinanlayışıazolduğundan,buikiBekâyıbirbirindenayıramaz.İkisinibirleşmişsanır.Eğerbuikincibekâya(Bekâ-billah)denildiğinivebuvarlığa,Allahüteâlânınverdiğivücûddenildiğinibilseydi,ikisinikarışdırmakdankurtulurdu.

Süâl:(Bekâ-billah)demek,kendiniHakteâlâolarakbulmakdeğilmidir?

Cevâb:Hayır,öyledeğildir.Tesavvufbüyüklerininbirkaçınınsözlerindenböyleolduğuanlaşılmakdaisede,bubekâ,birçoklarına,cezbemakâmında,kendileriniyokbildikdensonrahâsılolmakdadır.Kendilerini

böyleyokbilmeleri,Fenâmakâmınakavuşmağabenzemekdedir.Nakşibendiyyebüyükleri

“kaddesallahüteâlâesrârehüm”buBekâya(Vücûd-iadem)adınıvermişlerdir.

Bu,fenâdanöncedir.Buhâlyokolabilir.Yokolduğugörülmüşdürde.Zemânolurki,buhâliondanalırlar.Sonrageriverirler.TamFenâdansonrahâsılolanBekâise,hiçyokolmaz.Hiçsarsılmaz.BunlarınFenâsı,devâmlıdır.Bekâdaikenfânîdirler.Fenâdaikendebâkîdirler.Çabukgeçen,tükenenfenâvebekâ,kalbinhâllerivedeğişikliklerisırasındagelipgeçicişeylerdir.Bizimanlatmakistediğimizise,böyledeğildir.HâceBehâeddîn-iNakşibend“kaddesallahüteâlâsirreh”buyurduki,(Vücûd-iademdenilenhâl,insanıntabî’îhâlinedöner.Fekatvücûd-ifenâ,insanlıkvücûdünedönmez).BununiçinFenâsâhiblerininhâllerielbettehiçdeğişmez.Vaktlerisüreklidir.Belki,bunlarınvaktlerivehâlleriyokdur.

Bunlar,vaktleriiledeğil,vaktlerinsâhibiiledir.Bunlarınişihâllerivereniledir.Geçipgitmek,

bitmek,vaktdevehâldeolur.Hâldenvevaktdenkurtulanlariçinbitmek,yokolmaktehlükelerikalmaz.BuAllahüteâlânınöylebirni’metidirki,dilediğineverir.Allahüteâlâ,büyükihsânsâhibidir.

Vaktindevâmlıolmasıdemek,buvaktdekihâlinbilinmesivebaşkaşeylerigibieserlerinin,alâmetlerinindevâmlıolmasıdemekdeğildir.Belki,vaktinolduğugibidevâmetmesivehâlinkendisinindevâmlıolmasıdemekdir.Birşeyiyanlışzanetmek,onundoğruolmasınaziyângetirmez.

Hattâçokzanlarvardırki,günâholur.

Sözuzadı.Bizyinekendimizegelelim!Mukaddesmeydânda“celleşânüh”sözbinicisinikoşturamıyacağımıziçin,kendikulluğumuzu,aşağılığımızıvegücümüzünyetersizolduğunuanlatalım.İnsan,kullukvazîfeleriniyapmakiçinyaratıldı.Birkimseyebaşlangıçdaveortalardaaşkvemuhabbetverilirse,onunAllahüteâlâdanbaşkaşeylereolanbağlılıklarınıkesmesiiçinverirler.Aşkve

muhabbetdearanılacak,özenilecekşeydeğildir.

Kullukmakâmınakavuşmakiçinbireraracıdırlar.BirkimseninAllahüteâlâyakulolmasıiçin,Ondanbaşkaşeylerekulolmakdanvebağlanmakdantamkurtulmasılâzımdır.Aşkvemuhabbet,bubağlılıklarıkesmekdenbaşkabirişeyaramaz.Bununiçin,vilâyetya’nîevliyâlıkmertebelerininsonu,enyükseği(Abdiyyetmakâmı)dır.Vilâyetderecelerinde,abdiyyetmakâmınınüstündehiçbirdereceyokdur.Bumakâmda,kulilesâhibiarasında,kulunsâhibinemuhtâcolmasındanvesâhibinkendisininvesıfatlarınınhiçbirşeyehiçmuhtâcolmamasındanbaşkahiçbirbağlılıkyokdur.Burasınıiyiaçıklayalımki,kendisiileOnunkendisiarasındavesıfatlarıileOnunsıfatlarıarasındavekendiişleriileOnunişleriarasında,hiçbirbakımdanhiçbirbenzerlikbulmayacakdır.Onunzılli,görüntüsüolduğunusöylemekde,birbenzerlik,birbağlılıkolur.Bundandakaçınmaklâzımdır.

Onuyaratıcı,kendisiniyaratılmışbilmelidir.Bundanbaşkahiçbirşeyeağızaçmamalıdır.

Tesavvufyolundailerliyenlerinçoğu“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”(Tevhîd-ifi’li)ilekarşılaşmakdadır.HerşeyiyapanAllahüteâlâdırderler.Bubüyükler,buişleriyaratanınbirolduğunubilir.Buişleriyapanbirdirdemekistemezler.Böylesöylemek,zındıklıkolur.Bunubirmisâlileaçıklıyalım:

Kuklaoynatanbirkimse,perdearkasındaoturur.Tahtadan,kartondaninsanşeklindeyapılmışcansızşeyleriipleoynatır.Seyrciler,perdedeoynayankarton,tahtaparçalarınınbirçokşeyleryapdığınıgörür.Aklıolankimselerbuhareketleri,perdearkasındaoturanadamınyapdığınıanlar.

Fekatbuişler,perdedekitahtaparçalarındanmeydânagelmekdedir.Bununiçin,buşekllerhareketediyordenir.Perdearkasındakiadamhareketediyordenmez.Busözleri,işindoğrusunugöstermekdedir.Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”yollarıdaböyleolduğunubildirmekdedir.

İşleriyapanbiryapıcıdırdemek,sekrhâlindesöylenensözlerdendir.Sözündoğrusuşöyledirki,işleriyapançokdur.İşleriyaratanbirdir.Tevhîd-ivücûdbilgilerideböyledir.Sekrvaktindevehâlkapladığızemânsöylemişlerdir.Keşfyoluileedinilenbilgilerindoğruolması,islâmiyyetdeaçıkçaanlaşılanbilgilereuygunolmalarıileölçülür.Kılkadarayrılıksekrdenilerigelir.Dinbilgilerinindoğrusu,Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”anladıklarıbilgilerdir.Bunlarauymamakyâzındıklıkveilhâddır,ya’nîdoğruyoldanayrılmakdır,yâhudsekrhâlindesöylenmişdir.Sekrdentamkurtulmak,(Abdiyyetmakâmı)ndaolur.Başkamakâmlarınhepsindeazçoksekrbulunur.

Fârisîmısrâ’tercemesi:

Dahâsöylersemsonugelmez.

HâceBehâeddîn-iNakşibend“kaddesallahüteâlâsirrehülakdes”

hazretlerinden(Sülûkniçinyapılıyor?)diye

sorulduğunda,(Kısa,topluolanbilgileringenişlemesi,açıklanmasıveaklile,düşünceilebulunanbilgilerin,keşfile,kalbileanlaşılmasıiçin)buyurdu.İslâmiyyetinbildirdiğibilgilerdenbaşkaşeyleröğrenmekiçindemedi.Tesavvufyolundailerlerken,islâmiyyetdebulunmayanşeylerlekarşılaşılmakdaisede,yolunsonunavarıncabubilgilerinhepsiyokolur.Yalnızislâmiyyetinbildirdiğişeyler,açıkvegenişolarakbilinir.Aklındarçerçevesindenkurtularak,keşfinsonsuzmeydânınaaçılmakhâsılolur.Ya’nîPeygamberimiz

“aleyhissalâtüvesselâm”bubilgilerimelekdenaldığıgibi,bubüyüklerde,bubilgilerinhepsini,kalblerinegelenilhâmyoluilekaynakdanalırlar.

Âlimler,bubilgileriislâmiyyetdenalırlar.Kısaca,toplucabildirirler.

Bubilgiler,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”keşfyoluilegeniş,uzunbildirildiğigibi,Evliyâyadaböylecebildirilmekdedir.AncakPeygamberler“aleyhimüssalâtü

vesselâm”asldırlar,öncegidenlerdir.Evliyâisebunlarınarkalarında,izlerindegelenlerdir.Evliyânınyükseklerindenpekazını“rahmetullahialeyhimecma’în”ancakyüzlerlesenesonra,birbirindenpekuzakzemânlardaseçerek,buyüksekmakâmakavuşdururlar.

Aklile,düşünceileanlaşılanbirbilgiyikeşfyoluileaçıklamakistiyordum.Fekatkâğıddayerkalmadı.BöyleolmasındaAllahüteâlânınhikmetiolsagerek.Vesselâm.

31

Bumektûb,şeyhSofîyegönderilmişdir.Tevhîd-ivücûdîninhakîkativeAllahüteâlâyayakınolmakveberâberolmaknedemekolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâhepimizi,Peygamberlerinseyyidinin“aleyhimüsselâm”yolundanayırmasın!Yanınızdangelenbirzâtdediki,şeyhNizâm-iTehânîserînintalebesindenbiri,sizinyanınızda,bufakîriçinvahdet-ivücûdeinanmıyordemiş.Buzât,bunubildirdikden

sonra,busözündoğruolupolmadığınısorduvetalebenizinokuyupaydınlanmasıvekötüdüşünceleresaplanmamalarıiçin,vahdet-ivücûdüzerindekibilgimiyazmamıistedi.Müslimânakarşıkötüzandabulunmak,günâholduğundan,talebenizigünâhdankorumakdüşüncesiile,birkaçkelimeyazıp,başınızıağrıtıyorum:Muhteremyavrum!Bufakîr,çocukluğumdanberi,vahdet-ivücûdeinanmakdaydım.Babam“kaddesallahüteâlâsirreh”de,bunainandığını,herzemânbildirirdi.Mubârekkalbi,vahdet-ivücûddanveherşeydenuzakolan,hiçbirsûretlevarılmayanvarlığadoğruolduğuhâlde,bui’tikâddanhiçayrılmamışdı.Âliminoğluda,yarımâlimdemekdirsözügereğince,bufakîrinbubilgidenbüyükpayıolmuşdu.Çoklezzetleralmışdım.Fekat,Allahüteâlâ,sonsuzihsânıile,büyükrehber,hakîkatlerin,ma’rifetlerinkaynağı,islâmdînininhâmisi,hocam,önderim,kurtuluşyolunakavuşdurucu,MuhammedBâkî“kuddisesirruh”hazretlerinekavuşdurdu.Bufakîretarîkat-ialiyye-iNakşibendiyyeyita’lîmbuyurdu.Hiçbirşeyeyaramıyanbumiskîni,mubârekkalblerininışıklarıaltında

bulundurmaklaşereflendirdi.Buüstünyoldailerlemeğealışdırınca,azzemânda,vahdet-ivücûdbilgileriönümeçıkdı.Bumakâmınçeşidliilmleri,ma’rifetlerikapladı.Bumertebenininceliklerinden,göstermediklerihemenbirşeykalmadı.Muhyiddîn-iArabînin

“kuddisesirruh”bildirdiğiincebilgiler,olduğugibimeydânaçıkdı.

(Füsûs)kitâbındayazdığıveurûcun,buyolunsonuolduğunusanıp,bundanötesiademdir,yoklukdurdediği,tecellî-izâtîilede,şereflendirdiler.

KendisineEvliyânınsonuncusudiyerekyalnızEvliyânınsonuncusunamahsûsolduğunuyazdığı,butecellîninçeşidlibilgilerini,ma’rifetleriniuzunuzadıya,bufakîrebildirdiler.Buma’rifetlere,okadardaldım,okadarkapıldımki,vahdet-ivücûdhâli,herşeyiunutdurdu.Bubilgilerinserhoşuoldum.Oanlarda,hocamınyüksekhuzûrunaarzetdiğimmektûblarımda,buserhoşluğumunderecesinigösterençılgıncayazılarımvardır.[Buyolda

yazılıbirrübâ’înintercemesiniuygungörmeyipgeçiyoruz.]Uzunzemân,buhâldekaldım.Senelergeçdi.Nihâyet,Cenâb-ıHakkınsonsuzlutfveinâyeti,ânsızın,imdâdımayetişip,bîçûn,bîkeyfolan[ya’nîanlaşılmazolan]cemâldenperdeler,birdenbirekaldırıldı.[Sankiseller,felâketleryapanfırtınalıkarabulutlar,birândasıyrılıp,mâvisemâaçıldı.Güneş

heryeriaydınlatdı.]Öncedenolan,vahdet-ivücûd,ittihâd,Allahüteâlânınherşeylebirleşmiş,berâbergörünmesigayboldu.İhâta,sereyân,kurbvema’ıyyet,ya’nîAllahüteâlânınheryerikaplaması,doldurması,yakınolmasıgibibilgiler,örtüldü,gitdi.İyiceanladımki,yaratanın,yaratdıklarıilehiçbirbenzerliği,hiçbirbağlılığıyokdur.İhâta,kurbgibişeyler,Ehl-isünnetâlimlerinin“Allahüteâlâobüyükâlimlerinçalışmalarınaçokmükâfâtversin”bildirdiğigibi,hepAllahüteâlânın,ilmiiçindir.Kendisiiçindeğildir.Allahüteâlâhiçbirşeylebirleşmişdeğildir.O,Odur,mahlûklar,mahlûkdur.O,bîçûndur,erişilmez,anlaşılmaz,anlaşılamaz.

Bütünâlemise,hisolunan,anlaşılabilenşeylerdir.Anlaşılamıyananlaşılangibiolamaz.Vâcib,mümkingibidirdenemez.Kadîmolan,hâdisolanabenzemez.Yokluğumümkinolmıyan,yokolabilengibideğildir.

Hakîkatlerdeğişemez.Birisiiçinolan,ötekiiçinsöylenemez.Nekadarşaşılacakşeydirki,şeyhMuhyiddîn-iArabî“kuddisesirruh”veonunyolundagidenbüyükler[onlarınsözlerindenezberleyip,ötedeberidesöyleyen,yazan,câhillerdeğil],(Allahüteâlâ,hiçbirsûretleanlaşılmaz.

Hiçbirşeyebenzemez)dediklerihâlde,Zât-iilâhî,herşeyiihâtaetmiş,kaplamışdır,herşeyeyakîndir,herşeyleberâberdirdiyorlar.Bunundoğrusu,Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiğidir.Yakînolan,ihâtaeden,Allahüteâlânınkendisideğil,ilmidir.

Tevhîd-ivücûdîbilgileriyokolupda,başkailmler,ma’rifetlerhâsılolduğuzemân,çoküzülmüşdüm.Çünki,vahdet-ivücûdma’rifetlerindendahâüstünşeylerbulunacağını

bilmiyordum.Buma’rifetlerinyokolmamasıiçinyalvarıyor,çokdüâediyordum.Fekat,perdeler,temâmenkalkıp,hakîkatbütünaçıklığıilebildirilince,anladımki,âlemler,mahlûklar,Sıfât-ıilâhiyyeninaynalarıveEsmâ-iilâhiyyeningörünüşleriisede,(Tevhîd-ivücûdî)vardiyenlerinsandığıgibi,görünenler,göstereninkendideğildir.

Birşeyingölgesi,oşeyinkendisideğildir.Sözümüzübirmisâliledahâaçıklıyalım:Büyükbirâlim,düşündüklerinibildirmekiçin,harfleriveseslerikullanır.Kafasındakikıymetlibilgiyi,harflerin,sesleriniçindeaçığaçıkarır.Buharflervesesler,obilgilerigösterenaynagibidir.

Fekat,harfler,seslerbubilgilerinaynıdır,bilgilerinkendisidirveyâbubilgilerinkendilerinikaplamışdırveyâbunlarınkendilerineyakîndirveyâbilgilerinkendileriileberâberdirdenemez.Ancak,harflervesesler,bubilgilerimeydânaçıkaranişâretlerdir.Bilgileredelâletetmekden,bellietmekdenbaşka,birşeydenemez.Bilgilerin,harfveseslerlehiçbenzerliğiyokdur.Benzerlik,berâberlik,vehm

vehayâlilesöylenebilir.Hakîkatda,böyleşeyleryokdur.Bubilgilerile,harflerveseslerarasındagörünmek,göstermekvebelliolmak,bellietmekgibibağlılıkolduğundan,ba’zıkimselerinvehminde,bubağlılıkdan,birleşmek,berâberlikgibişeylerdoğuyor.Hakîkatdebunlarınhiçbiriyokdur.

İşte,Allahüteâlâile,buâlemdeböyledir.Göstermekvegösterilmekden,bellietmekvebelliolmakdanbaşka,hiçbirbağlılıkyokdur.Mahlûklarınherbiri,yaratanınvarlığınıgösterenbireralâmetdir.Onunismlerinin,sıfatlarınınbüyüklüğünübildiren,bireraynagibidir.Bukadarcıkbağlılıkba’zıkimselerinhayâlindebüyüyerek,ba’zışeylersöylemelerinesebebolmakdadır.Buhâl,bilhassa,tevhîdüzerindemurâkabesiçokolanlardagörülüyor.Murâkabelerininsûreti,hayâllerindeyerleşiyor.Ba’zılarıdakelime-itevhîdinma’nâsını,kısacadüşünüp,çoksöylediklerinde,buhâledüşüyor.Bunlarınherikiside,ilmilehâsıloluyor.Hâlileilgileriyokdur.Ba’zılarıda,aşırısevgiile,buhâledüşüyor.Allahüteâlâdanbaşka,hiçbir

şeyinvarlığınıgörmiyorlar.Bunlarınböylegörmesi,herşeyinyokolmasınasebebolmaz.Çünki,hissimiz,aklımızveislâmiyyet,herşeyinvarolduğunubildirmekdedir.Busevginintaşkınlığızemânında,ba’zan,Allahüteâlânınkendisiihâtaetmiş,kendisiyakîndırsanıyorlar.Sevgiilehâsılolantevhîd,öncebildirdiğimizikitevhîddendahâyüksekolup,hâlilehâsılolmakdadır.Fekat,budayanlışdır.İslâmiyyeteuygundeğildir.

Bunu,islâmiyyeteuydurmağakalkışmak,boşunauğraşmakdır.Felsefecilerinzanile,kısaakllarıilesöyledikleri,bozuksözlergibidir.Fenninveislâmiyyetinışıklarıaltındaolmayıpda,yalnızzanilekonuşanfelsefecileri,ilmadamısananba’zımüslimânlar,bunlarınbozuksözlerini,yazılarını,islâmiyyeteuydurmağauğraşıyor.(İhvân-us-safâ)gibikitâblar,böyleçürüksözleri,âyet-ikerîmevehadîs-işerîflerileisbâtakalkışancâhillertarafındanyazılmışdır.

[Şimdide,fıkhkitâblarında,harâmolduğubildirilenbirçokşeyleriAvrupalılar,Amerikalılaryapdığıiçin,bunlarınharâmolmadığını,âyetile,

hadîsileisbâtauğraşanAmerikanhayrânlarınıgörüyoruz.İslâmiyyeti,kâfirlerinâdetlerine,tapınmalarınaçevirmeğeuğraşan,bozukkitâblarıokumamalıyız.Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarındagösterilen,doğruyoldanayrılmamalıyız.Dindüşmanlarının,âyet-ikerîmevehadîs-işerîflerilesüsledikleri,yaldızlıyenifetvâlara,kitâblara,mecmû’avegazetelerealdanmamalıyız.Seneninonbirayında,dindüşmanlığıyapan,Ramezângelince,parakazanmakiçin,müslimânimişgibidindenbahsedenyazıları,dincâhiligazeteleriokumamalı,bunlarainanmamalıdır!].

Evliyânınkeşfindehatâetmesi,yanılması,müctehidlerinictihâddayanılmasıgibidir;kusûrsayılmaz.Bundandolayı,Evliyâyadiluzatılmaz.

Belki,hatâedenede,birderecesevâbverilir.Yalnızşukadarfarkvardırki,müctehidlereuyanlara,onlarınmezhebindebulunanlarada,hatâlıişlerdesevâbverilir.Evliyânınyanlışkeşflerineuyanlara,sevâbverilmez.Çünkiilhâmvekeşf,ancaksâhibiiçinseneddir.Başkalarınasenedolamaz.Müctehidlerinsözüise,

mezhebindebulunanherkesiçinseneddir.Ohâlde,Evliyânınyanlışilhâmlarına,keşflerineuymakcâizdeğildir.Müctehidlerin“rahmetullahialeyhimecma’în”hatâihtimâliolansözlerinedeuymakcâizvehattâvâcibdir.

Tesavvufyolundailerleyensâliklerdenba’zısının,bumahlûklaraynasındagördükleride,böyledir.İster(Şühûd-ivahdet)desinler,ister(Şühûd-iehâdiyyet)desinler,Allahüteâlâda,mahlûksıfatlarıyokdurki,mahlûklardagörülebilsin.Mekânı,yeriolmıyan,biryerdeyerleşmez.

Mahlûklarahiçbenzemiyeni,mahlûklarındışındaaramaklâzımdır.Yeriolmıyanı,maddevemekânındışındaaramalıdır.Âfâkdaveenfüsde,ya’nîinsanındışındavekendisindegörülenherşeyOdeğildir.Onunalâmetleridir.EvliyânınbüyüklerindenBehâeddîn-iNakşibend“kaddesallahüteâlâsirreh”buyurduki,(Görülen,işitilenvebilinenherşey,Odeğildir.

Bunları,lâilâhederkenyoketmelidir).Fârisîikibeyttercemesi:Herşekldardır,ma’nâ,nasıl

sığar?

dilencikulübesinde,sultânınneişivar?

Şeklebakangâfil,ma’nâdanneanlar?

cemâligörmeyince,cânânlaneişivar?

Süâl:Nakşibendiyyevediğertesavvufbüyükleri“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”,vahdet-ivücûd,ihâta,kurb,ma’ıyyet-izâtiyyevekesretdevahdetigörmekvekesretdeehâdiyyetigörmekgibişeylerolduğunuaçıkçasöylemişlerdir.Busözlerenedersiniz?

Cevâb:Bunları,tesavvufyolununortalarındagörmüşlerdir.Sonrabumakâmlarıgeçmişlerdir.Nitekim,bufakîrkendihâliminde,böyleolduğunuyukarıdayazmışdım.Şunudabildirelimki,ba’zıbüyüklerinbâtını[kalbiverûhu],hiçbirşeyebenzemiyenbirmevcûduararken,zâhiri,bedenimahlûklararasındaolduğuiçin,vahdet-ivücûdbilgisiileşereflendirirler.Bâtını,birolanmevcûduararken,zâhiri,Onumahlûklarınaynasında

görmekdedir.Nitekim,kıymetlibabamınböyleolduğunu,yukarıdabildirmişdim.Vahdet-ivücûdderecelerinibildirdiğimuzunmektûbda,dahâuzunanlatmışdım.Buradakısakesmekuygundur.

Süâl:Hâlıkbaşka,mahlûkbaşkaoluncaveZât-iilâhî,mahlûklarayakınolamaz,ihâtaetmezdeyinceveAllahüteâlâbudünyâdagörülemezise,bubüyüklerinsözleriyanlışolmazmı?

Cevâb:Bubüyükler,gördüklerinisöylüyor.Meselâ,aynayabakanbirkimse,şeklimi,sûretimiaynadagördümder.Busözde,yerindedeğildir.Çünki,aynadasûretinigörmemişdir.Çünki,aynadasûret,şeklyokdurkigörsün.

Fekatbukimseye,yalansöylüyorsundemeyiz.Busözünüma’zûrgörürüz.

Büyüklerin,saklamakgerekenböylehâllerinibildirmelerinesebeb,başkasınıtaklîdetmediklerininanlaşılmasıiçindir.Vahdet-ivücûdukabûledenlerde,inkâredenlerde,kendikeşfveilhâmlarınısöylemişlerdir.

Keşf,ilhâm,başkalarınasenedolamazisede,ilhâmolunanzâtiçin,kıymetiinkârolunamaz.

İkincicevâbolarakderizki,herhangiikişeyarasında,ortakolansıfatlarveayrıolansıfatlarvardır.Mahlûklar,Allahüteâlânınkendisindenherbakımdanayrıolduklarıhâlde,görünüşdemüşterekolancihetlerdevardır.Allahüteâlânınsevgisi,birkimseyikaplayınca,ayrılığasebebolannoktalar,görünmeyip,müşterekolanlarkalıyor.Hâlıkilemahlûk,birbirininaynıdırdiyerekgördüklerinidoğrusöyliyorlar.

Sözleriyalanolmıyor.Zât-ıilâhîninyakînolması,ihâtaetmesiiçinolansözleride,böylesöylemişlerdir,vesselâm.

32

Bumektûb,mirzâHüsâmeddînAhmedeyazılmışdır.Eshâb-ıkirâmın

“aleyhimürrıdvân”kemâlâtınıvehazret-iMehdîyibildirmekdedir:Lutfederekgönderdiğinizmektûbgeldi.Bugarîbleri

hâtırladığınızaşükreyledim.Büyükhocamızınsenelerlehizmetindehiçistifâdeetmemişgibiyimdiyorvesebebinisoruyorsunuz.Efendim!Böyleşeylerincevâbınıyazmak,hattâanlatmakuygundeğildir.Çünki,okumakla,dinlemekleanlaşılmaz.

Sevgivei’timâdolmakşartıile,uzunzemânberâberbulunmaklâzımdır.

Başkayolileelegeçemez.Fârisîbeyttercemesi:Râhatgece,tatlımehtâbbulbana,

Herşeydenanlatayım,ozemânsana.

Hersüâlecevâbvermeklâzımdırbuyurmuşlar.Onuniçinkısacabildireyimki,tesavvufyolculuğunda,hermakâmın,ayrıbilgileri,ma’rifetleri,hâllerivardır.Hermakâmiçinayrıvazîfe,zikrveteveccühlâzımdır.

Ba’zımakâmdazikr,başkamakâmdaKur’ân-ıkerîmokumak,nemâzkılmak,ba’zısındacezbe,ba’zısındasülûk,ba’zısındaisebuni’metinherikisivardır.Öylemakâmlardavardırki,cezbe

vesülûkorayayanaşamaz.Busonmakâmlarçokyüksek,pekkıymetlidir.Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”eshâb-ıkirâmının“aleyhimürrıdvân”hepsi,bumakâmlarakavuşmuş,bubüyükni’metileşereflenmişdir.Bumakâmlarınsâhibleri,başkamakâmlarınsâhiblerinebenzemez.Başkamakâmlarınsâhibleriise,birbirlerineazçokbenzer.Bumakâm,Eshâb-ıkirâmdansonra,hazret-iMehdîdegörünecekdir.Tesavvufbüyüklerindenpekazkimse,bumakâmdanhabervermişdir.Bumakâmınilmlerinden,ma’rifetlerindensöyliyenise,yokgibidir.Bumakâm,Allahüteâlânın,öylebüyükbirni’metidirki,dilediği,seçdiğibahtiyârlaranasîbolur.Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”bupekyüksekmertebeye,dahâilksohbetdeayakbasardıvezemânlabumertebelerdeyükselirlerdi.SonragelenEvliyâdanbirini,buni’metileşereflendirmekveEshâb-ıkirâmınterbiyesiileyetişdirmekisterlerse,cezbevesülûkmertebelerinigeçiripvebunlarınilmvema’rifetleriniatlatdıkdansonra,budevleteerişdirirler.Bumertebelereyetişebilmek,insanlarınenüstününün“aleyhive

alââlihissalevât”sohbetiilemümkinolabilir.Onunizindegidenlerdenpekazkimseyede,bubereketiihsânedebilirler.Bununsohbetinekavuşanda,bumertebelereulaşdırannisbetile,yolileşereflenir.Fârisîbeyttercemesi:

Rûhul-kudsünfeyzinekavuşursaneğer;

Mesîhinyapdıkları,sendendehâsılolur.

Cezbe,sülûkdenönceolduğuzemânlardayapdıklarıgibi,buyoldada,nihâyetinhâlleri,başlangıçdagösterilir,tatdırılır.Bundanfazlayazmağaimkânbulamıyorum.Eğerbuluşursakvedinliyenlerinarzûveheveslerianlaşılırsa,inşâallahüteâlâbumakâmlardanbirazbildirmeknasîbolur.

İnsanlarıherşeyekavuşduranAllahüteâlâdır.

Sevdiklerimizdenbirkaçıiçinyazdıklarınızanlaşıldı.Bufakîr,hepsininkusûrunubağışlıyorum.Allahüteâlâ,merhametlilerinenmerhametlisidir.O

afvbuyurur.Fekatsevdiklerimizenasîhatbuyurunuzki,biraradabulunduklarıveyâuzakdaolduklarızemânüzücübirşeyyapmasınlar,hareketlerinideğişdirmesinler!Ra’dsûresininonikinciâyetindemeâlen,(İnsanlargidişlerinibozmazlarsa,Allahüteâlâdabunlaraverdiğini’metlerinideğişdirmez.Allahüteâlâbirmilletecezâvermekisteyince,bunukimsedurduramaz.OnlarınAllahüteâlâdanbaşkahâkimiyokdur)buyuruldu.MeyânŞeyhİlâhdâdiçinçokyazmışsınız.Buyazıfakîrebirsıkıntıvermedi.Fekat,onunhâlinibozmasındandolayıpişmânolmasılâzımdır.Hadîs-işerîfde,(Pişmânolmaktevbedir)buyuruldu.Şefâ’atcıaramakda,tevbeninbirparçasıdır.Herneolursaolsun,bufakîr

“rahmetullahialeyh”afvetmekdeyim.Fekat,neyapacağınızısizbilirsiniz.

Serhendşehrindeyerleşmelisiniz.Muhabbetbağlarıveaşkmektebindekitalebelikarkadaşlığı,ufaktefekşeylerlekopacakkadargevşekdeğildir.

Dahâneyazayım?Allahüteâlâhepimizeselâmetversin!Yüksekhocamın

“rahmetullahialeyh”kıymetliçocuklarınaveoşereflievdebulunanlarınhepsinedüâlarederim.

Bumektûbuhâzırladıkdansonra,oradakisevdiklerimizinyanıldıklarınıveafvolunduklarınıdahâaçıklamayıdüşündüm.Kısayazılınca,anlaşılamayanyerlerikalabilir.Efendim!Yanlışişlerinafvedilebilmesiiçin,işleyenlercebunlarınsuçolduğununbilinmesilâzımdır.Buişleriyapanlarınpişmânolmasılâzımdır.Böyleolmazsa,afvetmekdoğruolmaz.

Sığınağımız,kıymetlirehberimiz“kuddisesirruhül’azîz”buradabulunanlarıngözüönünde,bumakâmıŞeyhİlâhdâdabırakmışolduğunuyazıyorsunuz.Busözüincelemeklâzımgelmekdedir.Onabırakmakdemek,oradabulunanlaravegelipgidenlerehizmetetmekvebunlarınyimelerinden,içmelerindenbilgisiolmakdemekise,bizdeböylesöylemekdeyiz.Yokeğer,oradabulunanlarıyetişdirmekve

şeyhlikmakâmındaoturmakdemekise,buolamaz.Kendileriilesonbuluşduğumda,bufakîredönerek,(Şeyhİlâhdâdınbizimtarafımızdangiderek,çalışmakistiyenlerevazîfevermesiniveoradakilerinhâllerinibizebildirmesiniuygungörürmüsün?Bizimartıktalebeyanınaçıkacakveonlaradersverecekvehâllerinisoracakgücümüzkalmadı)buyurmuşdu.Fakîr“rahmetullahialeyh”bununiçinbileduraklamışdım.Zarûretolduğuiçin,yalnızbukadaryapmasıuygungörülmüşdü.Bukadarbildirmek(Sefâret)vazîfesidir.Helezarûretolunca,hiçbirüstünlükgöstermez.Zarûretkadariznverilir.Busefâretvazîfeside,onlarınyaşadığızemândaidi.Vefâtındansonra,tâlibleredersvermekvehâllerinisormakhıyânetolur.

Süâl:Sığınağımızın,yüksekrehberimizinnisbetideğişmemişdir.Ya’nîartmamışveazalmamışdiyorsunuz.

Cevâb:Efendim!Tekmîl-isınâ’at,telâhuk-ıefkâriledir.Ya’nîsan’atlarınilerlemesi,fikrlerin,düşüncelerinbirbirlerineeklenmesiileolur.

SibeveyhtarafındankurulmuşolanNahvbilgisi,sonragelenlerindüşünceleriilebinlercekatçoğalmışdır.Çoğalmadan,olduğugibikalması,noksanlıkolur.HâceBehâeddîn-iNakşibendhazretlerininnisbeti,hâceAbdülhâlıkhazretlerizemânındayokidi“kaddesallahüsirrehümâ”.Herzemândaböyleolmuşdur.Bundanbaşka,yüksekhocamızBâkî-billahhazretleri

“rahmetullahialeyh”,bunisbetiolgunlaşdırmakistiyordu,temâmolmamış

biliyordu.Eğerdahâyaşasaydı,Allahüteâlânınirâdesiile,bunisbetikimbilirnereyekadaryükseltecekdi.Bununyükseltilmemesiiçinuğraşmakdoğrudeğildir.Fakîr,bunisbetindeğişmedennasılkalacağınıbilemiyorum.

Sizdekinisbetbilebaşkadır.Onlarınnisbetinehiçbenzememekdedir.Busözümüz,onlarınyüksekhuzûrundaçoksöylenmişdi.Şeyhİlâhdâdfakîri,nisbetinneolduğununeredenbilmekdedir?Kalbindebirparçahuzûrvardır.

Nehâldeolduğunubaşkalarıdabilmekdedir.O

nisbetikendisineverenkimdir?Bunlarıbanabildiriniz.Böylecebufakîrdekendisineyardımdabulunayım.Rü’yâlaragüvenmeyiniz!Çünki,çoğuhayâlilegörülmekdedir,doğruolmazlar.Şeytân,kuvvetlidüşmandır.Onunaldatmasındankurtulmakgüçdür.Ancak,Allahüteâlânınkoruduğuseçilmişkimselerkurtulur.

Süâl:Kazanılmışolannisbetleringerialınmasınısoruyorsunuz?

Cevâb:Efendim!Onisbetigerialmakdarehberinihtiyârı,irâdesiolmaz.

Birlikdeikendesöylemişdim.Ohâl,şimdideöyledir,yokolmamışdır.Yokoldusanmakdoğrudeğildir.Kalbdenişitdiğinizsesinde,bununlabirilişiğiyokdur.Ateşinkülüsoğuyuncaveiçindeateşkalmayıncada,üzerinesudökülürse,ateşedökmüşgibisesçıkarır.Sesiduyunca,külüniçindeateşkalmışdırdemekdoğruolmaz.Yinesöylüyorum,rü’yâlarakıymetvermeyiniz!Busözüm,bugünsizdengizliise,yarıninşâallahüteâlâbelliolacakdır.Mektûbunuzdaüzerineçokdüşmüşolduğunuz

için,cevâbınıbildirmeğemecbûrkaldım.Yoksa,sebebolmadanbirşeyyazılamıyor.

33

Bumektûb,mollahâcıMuhammedLâhorîyeyazılmışdır.Dünyâyısevenveilmi,dünyâyıkazanmağaharcedenkötüilmadamlarınınzararınıbildirmekdevedünyâyadüşkünolmayanâlimlerimedhetmekdedir:Âlimlerindünyâyısevmesiveonadüşkünolması,güzelyüzlerinesiyâhlekegibidir.Böyleolanilmadamlarının,insanlarafâidesiolurisede,kendilerineolmaz.Dînikuvvetlendirmek,islâmiyyetiyaymakşerefi,bunlaraâidisede,ba’zankâfirvefâsıkda,buişiyapar.Nitekim,Peygamberlerinefendisi“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”kötükimselerinde,dînikuvvetlendireceğinihabervermişve(Allahüteâlâbudîni,fâcirkimselerlede,elbettekuvvetlendirir)buyurmuşdur.Bunlar,çakmaktaşınabenzer.Çakmaktaşındaenerjivardır.İnsanlarbutaşdakikudretdenateş

yapar,istifâdeeder.Taşınise,hiçistifâdesi

olmaz.Bunlarındailmlerindenkendilerinefâideolmaz.Hattâ,builmleri,kendilerinezararlıdır.Çünki,kıyâmetgünü,bilmiyorduk,günâholduğunubilseydikyapmazdıkdiyemezler.Hadîs-işerîfdebuyurulduki,(Kıyâmetgününde,enşiddetliazâbgörecekkimse,Allahüteâlânınkendiilminden,kendisinifâidelendirmediğiâlimdir).Allahüteâlânınkıymetverdiğiveherşeyinenşereflisiolanilmi,mal,mevkı’kapmağavebaşageçmeğevesîleedenlere,builmzararlıolmazmı?Hâlbuki,dünyâyadüşkünolmak,Allahüteâlânınhiçsevmediğibirşeydir.Ohâlde,Allahüteâlânınkıymetverdiğiilmi,Onunsevmediğiyoldaharcetmek,çokçirkinbirişdir.Onunkıymetverdiğinikötülemek,sevmediğinidekıymetlendirmek,yükseltmekdemekdir.Açıkçası,Allahüteâlâyakarşıdurmakdemekdir.Dersvermek,va’zetmekvedînîyazı,kitâb,mecmû’açıkarmak,ancak,Allahrızâsıiçinolduğuvaktvemevkı’,malveşöhretkazanmakiçinolmadığızemânfâideliolur.Böylehâlis,temizdüşünmeninalâmetide,dünyâyadüşkünolmamakdır.Bubelâyadüşmüş,dünyâyısevendinadamları,hakîkatda

dünyâadamlarıdır.Kötüâlimlerbunlardır.

İnsanlarınenalçağıbunlardır.Din,îmânhırsızlarıbunlardır.Hâlbukibunlar,kendilerinidinadamı,âhiretadamıveinsanlarıneniyisisanırvetanıtır.Sûre-iMücâdelede,(Onlar,kendilerinimüslimânsanıyor.Onlarsondereceyalancıdır.Şeytânonlaramusallatolmuşdur.Allahüteâlâyıhâtırlamazveisminiağızlarınaalmazlar.Şeytânauymuşlar,şeytânolmuşlardır.Bilinizki,şeytânauyanlarziyânetdi.Ebedîse’âdetibırakıpsonsuzazâbaatıldı)meâlindekiâyet-ikerîmebunlariçindir.Büyüklerdenbirişeytânıboşoturuyor,insanlarıaldatmaklauğraşmıyorgörüp,sebebinisorar.Şeytâncevâbolarak,(Zemânındinadamıgeçinen,kötüâlimleri,insanlarıyoldançıkarmakda,banaokadaryardımediyorki,bumühimişiyapmamalüzûmkalmıyor)demişdir.Doğrusu,zemânımızdaislâmiyyetinemrleriniyapmakdakigevşekliklerveinsanlarındindenyüzçevirmesi,hepdinadamıperdesialtındasöylenensözlerden,yazılardanvebuadamlarınbozukniyyetlerindendolayıdır.[Dinadamlarıüç

kısmdır:Aklsâhibi,ilmsâhibi,dinsâhibi.Buüçsıfatıdabirlikdetaşıyandinadamına(Dinâlimi)denir.Birsıfatınoksânolursa,onunsözünegüvenilmez.İlmsâhibiolmakiçin,aklvenaklilmlerindemütehassısolmaklâzımdır.]

Dünyâyagönülkapdırmıyan,mal,mevkı’,şöhretkazanmak,başageçmeksevdâsındaolmıyandinâlimleri,âhıretadamlarıdır.Peygamberlerin

“aleyhimüsselâm”vârisleri,vekîlleridir.İnsanlarıneniyisibunlardır.

Kıyâmetgünü,bunlarınmürekkebi,Allahüteâlâiçincânınıverenşehîdlerinkanıiledartılacakvemürekkeb,dahâağırgelecekdir.(Âlimlerinuykusuibâdetdir)hadîs-işerîfindemedhedilen,bunlardır.Âhıretdekisonsuzni’metleringüzelliğinianlıyan,dünyânınçirkinliğinivekötülüğünügören,âhıretinebedî,dünyânınisefânîgeçiptükeniciolduğunubilenonlardır.

Bununiçinkalıcıolmayan,çabukdeğişenvebitenşeylerebakmayıp,bâkîolana,hiç

bozulmıyanvebitmiyengüzellikleresarılmışlardır.Âhıretinbüyüklüğünüanlıyabilmek,Allahüteâlânınsonsuzbüyüklüğünügörebilmekleolur.Âhıretinbüyüklüğünüanlıyanda,dünyâyahiçkıymetvermez.Çünki,dünyâileâhıretbirbirininzıddıdır.Birinisevindirirsenötekiincinir.

Dünyâyakıymetverenâhıretigücendirir.Dünyâyıbeğenmiyende,âhıretekıymetvermişolur.Herikisinebirdenkıymetvermekveyâherikisiniaşağılamakolamaz.İkizıdşeybirarayagetirilemez.[Ateşilesubiraradabulundurulamaz.]

Tesavvufbüyüklerindenba’zısı,kendilerinivedünyâyıtemâmenunutdukdansonra,birçoksebebler,fâideleriçin,dünyâadamışeklindegörünürler.

Dünyâyıseviyor,istiyorlarsanılır.Hâlbuki,içlerindehiçdünyâsevgisi,arzûsuyokdur.Sûre-iNûrda,(Bunlarınticâretleri,alışverişleri,Allahüteâlâyıhâtırlamalarınahiçmâni’olmaz)meâlindekiâyet-ikerîmebunlariçindir.

Dünyâyabağlıgörünürler.Hâlbuki,hiçbağlılıklarıyokdur.HâceBehâeddîn-iNakşibendBuhârî“kuddisesirruh”buyuruyorki,(Mekke-imükerremedeMinâpazarında,gençbirtâcir,aşağıyukarı,ellibinaltındeğerindealışverişyapıyordu.Oesnâda,kalbi,Allahüteâlâyıbiranunutmuyordu).

34

Bumektûb,mollahâcıMuhammedLâhorîyeyazılmışdır.Âlem-iemrdekibeş

cevheriuzunveaçıkbildirmekdedir:

İkicihânse’âdetinekavuşmak,ancak,dünyâveâhıretinenyükseğineuymaklaelegeçebilir“aleyhivealââlihîminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”.Felesoflar,islâmiyyetinsâhibine“aleyhissalâtüvesselâm”uymadıkları,kalbgözleriniOnauymaksürmesiileparlatmadıklarıiçin,âlem-iemrdenhaberleribileyokdur.Neredekaldıki,Allahüteâlânınzâtınavesıfatlarınaerişebilsinler.Onlarınkısagörüşleri,ancakâlem-ihalkayetişebiliyor.Bunu

bileiyigöremiyorlar.

[Allahüteâlânınyaratdığışeylerinhepsinebirden(Âlem)denir.Çünki,herşeyOnunvarlığınıvesıfatlarınıgösteren,bireralâmetdir,işâretdir.

Âlemikiyeayrılır:1-(Âlem-ihalk).Maddeveölçübulunanşeylerdir.

Arşıniçindebulunanherşey,canlılar,yer,gökler,Cennet,Cehennem,melekler,tabîatkuvvetleri,hepâlem-ihalkdır.Buâleme(Âlem-işehâdet)ve(Âlem-imülk)dedenir.Halk,ölçmekdedemekdir.2-(Âlem-iemr).Olemriile,birândayaratılan,Arşındışındakişeylerdirki,maddesiz,zemânsız,ölçüsüzdürler.Buâleme(Âlem-imelekût)ve(Âlem-iervâh)dadenir].

Felsefecilerinbeşcevherdediklerişeyinhepsi,âlem-ihalkdandır.

[(Cevher),felsefedilinde,mâhiyyet,asl,özdemekdir.Kendikendinebulunanşeydir.Bugünküanlayışımızlamadde,bircevherdir.

(Araz),sıfatdemekdir.Araz,cevherüzerindebulunur.Yalnızbaşınabulunmaz.Çoksayıdakitâblarıbulunan,büyükislâmâlimi,seyyidşerîfAlîbinMuhammedCürcânî

“rahmetullahialeyh”(Ta’rîfât)kitâbındabuyuruyorki,(Felsefecileregöre,beşcevher:Heyûlâ,sûret,cism,nefsveakldır.Çünkivarolanşey,yâmaddedirveyâmaddedeğildir.Ya’nî,mücerreddir.Ya’nî,birmaddeyeyerolmazvekendisibaşkabirmaddeyeyerleşmez.Mücerredolancevher,aklvenefsdir.Mücerredolmıyan,maddedediklericevher,mürekkeb[bileşik]ise,cismdenir.Mürekkebdeğilse,başkacevhereyerleşmişisesûretdenir.

Başkacevheremahalolmuşiseheyûlâdenir)].

Nefseveaklamücerredâtdandır,demeleri,bunlarıtanımadıklarıiçindir.

Nefsveyânefs-inâtıkadediklericevher,nefs-iemmâredir.Nefs-iemmâreyitemizlemeklâzımdır.Çünki,hepkötülük,aşağılıkister.Bununâlem-iemrdeneişivar.Mücerredolmak

nesinegerek.Aklda,ancakhisuzvlarıileanlaşılanşeyleriölçebilir.Hisedilmiyenvehisolunanlarabenzemiyenşeylerikavrayamaz.Böyleşeyler,aklileanlaşılamaz.Bundandolayı,âlemiemrianlıyamaz.Ohâldeaklda,âlem-iemrdendeğildir.Ya’nîmücerredâtdanolamaz.

Âlem-iemrinbirincibasamağı(kalb)dir.[Kalb,göğüsdekietparçasıdeğildir.Bunayürekdenir.Kalb,buyüreğealâkası,ilgisibulunan,maddesiz,yersizbirkuvvetdir.Kalbin,yürekdebulunması,elektriğinampuldebulunmasınabenzer.Elektrikampuldebulunur.Fekat,görünmez,hisolunmaz.Varlığı,eseriilemeselâampuldekiinceteliısıtarak,telinışıkvermesiileanlaşılır.]İkincimertebesi(Rûh)dur.Rûhunüstü,(Sır)mertebesidir.Sırrınüstü,(Hafî),hafîninüstü(Ahfâ)mertebesidir.Bubeşine,(Beşcevher)denirse,yerivardır.İşinözünügöremediklerinden,saksıparçalarınıcevhersanmışlar.

Âlem-iemrinbubeşcevherinianlamakvebunlarüzerindebilgiedinmekancak,MuhammedResûlullahın“sallallahüaleyhive

sellem”izindegidenlerinbüyüklerinenasîbolmuşdur.

İnsana,(Âlem-isagîr)[küçükâlem]denir.İnsandanbaşkamahlûklarınhepsine,(Âlem-ikebîr)[büyükâlem]denir.Âlem-ikebîrdebulunanherşeyin,Âlem-isagîrdebirnümûnesi,benzerivardır.İnsandakibeşcevherde,birernümûnedir.BunlarınÂlem-ikebîrdeasllarıvardır.Âlem-ikebîrdekiobeşcevherinbirincisiArşdır.Ya’nîinsandakikalbin,Âlem-ikebîrdekiaslı,Arşdır.Bununiçin,kalbinbirismi(Arşullah)dır.Obeş

cevherin,diğerdördü,hepArşınüstündedir.Kalb,Âlem-isagîrdekiÂlem-ihalkile,Âlem-iemrarasındaortakbirgeçidolduğugibi,Arşda,Âlem-ikebîrdeki,Âlem-ihalkileÂlem-iemrarasındabirgeçiddir.KalbileArş,Âlem-ihalkdabulunuyorisede,Âlem-iemrdendirler.Bubeşcevheriiyiceanlamak,ancaktesavvufyolundakimertebeleri[konakları]etraflıcavetemâmengeçip,nihâyetevaran,Evliyânınbüyüklerinenasîbolur.Beyt:Herzevallımerd-imeydanolamaz;

SivrisinekdeSüleymânolamaz.

Allahüteâlânınlütfü,ihsânı,bahtiyârbirinsanayetişipde,kalbgözüaçılıp,vücûbmertebelerigösterilirse,Âlem-ikebîrdeki,bubeşcevherinmukaddesasllarınıda,oradagörürveÂlem-isagîrvekebîrdekicevherlerin,bunlarınnümûneleri,sûretleriolduğunuanlar.Mısra’:Bubüyükdevletibugünkimeverirler.

Bu,öylebüyükbirni’metdirki,Allahüteâlâ,dilediği,seçdiğikimseyeihsâneder.

Âlem-iemrbilgilerinianlatmakyasakedilmişdir.Çünki,çokincebilgilerdir.Dinleyenleryanlışanlar.Sûre-iİsrâ,seksenbeşinciâyetindemeâlen,(Sizlere,ilmdenpekazverildi)buyuruldu.Buradabildirilenilmileşereflenen,râsihâlimler,perdearkasınıseyretmekdedirler.Mısra’:Ni’metsâhiblerineni’metlerâfiyetolsun.

Fârisîbeyttercemesi:

Perdeardındakiesrârıaçmak,uygundeğildir,

yoksa,rindlermeclisinde,verilmiyecekhaberyokdur.

Mukaddescevherlerinbirincisi,Allahüteâlânınizâfîsıfatlarındandır.Busıfatlar,vücûbileimkânarasındageçidgibidir.[(Vücûb),Allahüteâlânınvesekizhakîkîsıfatınınmertebesidir.(İmkân)damahlûklarınmertebesidir.]İkincicevher,hakîkîsıfatlardır.İzâfîsıfatlar,kalbe,hakîkîsıfatlar,rûhatecellîeder.Hakîkîsıfatlarınüstündebulunanüçcevher,Zât-iilâhîmertebesindedir.Buüçmertebenintecellîlerine,(Tecelliyât-iZâtiyye)derler.Bundanfazlayazmakfâideliolmaz.Fârisîmısra’tercemesi:

Kalemburayagelinceucukırıldı.

AllahüteâlâsizevehidâyetekavuşanlaraveMuhammedMustafâya

“aleyhisselâm”tâbi’olanlaraselâmetversin!

Hernevarsagüzel,Onuanmakdanbaşka,

Hepsicânazehrdir,şekerdahîolsa!

35

Bumektûb,meyânhâcıMuhammedLâhorîyeyazılmışdır.Allahüteâlânınzâtınısevmekvebusevgideüzmeninvesevindirmenin,berâberolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,insanlarınseyyidi“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”

hurmetine,hepimiziyanılmakdan,şaşırmakdankorusun!Seyrvesülûkdanmaksad,nefs-iemmâreyitezkiyeetmek,ya’nîtemizlemekdir.[(Seyr),gitmek,(Sülûk),biryola,mesleğegirmekdir.]Böylecenefs,aşağı,çirkinisteklerininsebebolduğu,Allahüteâlâdanbaşkaşeyleretapınmakdankurtulur.Ondanbaşka,birma’bûdu,maksadıkalmaz.Dünyâdanbirşeyistemediğigibi,âhıretdende,birşeyistemez.Evet,âhıretiistemekiyidir,sevâbdır.Fekat,ebrâriçin[ya’nînefslerininsevgisindenkurtulmamışolup,nefsleriniazâbdankorumakveni’metlerekavuşdurmakiçin,ibâdetedene]sevâbdır.Mukarreblerâhıretiistemeğidegünâhbilir.

Zât-ıilâhîdenbaşkabirşeyistemez.Mukarreblerderecesineyükselmekiçin,(Fenâ)hâsılolmaklâzımdırveZât-ıilâhîninsevgisiinsanıkaplamalıdır.Busevgiyekavuşan,elemlerden,sıkıntılardandalezzetalır.

Ni’metlervemusîbetler,müsâvîolur.Azâblarda,ni’metlergibitatlıolur.[Allahüteâlânınherişinden,Onunişiolduğuiçinrâzıdırlar.Fekat,günâhlardan,kulunkesbiolmakbakımındanrâzıdeğildirler.]Cenneti,AllahüteâlânınrâzıolduğuyerolduğundanveCennetiistiyenlerisevdiğiiçin,isterler.Cehennemdensakınmalarıda,Allahüteâlânıngazabetdiğiyerolduğuiçindir.Yoksa,Cennetiistemeleri,nefslerinetatlıgeldiğiiçindeğildir.Cehennemdenkaçınmaları,oradaazâbvesıkıntıolduğuiçindeğildir.Çünki,bubüyükler,sevgilininyapdığıherşeyigüzelgörür.

Bunlarıkendilerininmatlûbu,maksadıbilirler.Sevgilininherişi,sevgiliolur.İşte,tâmihlâsbudur.Yalancıma’bûdlardankurtuluşmakâmıburasıdır.Kelime-itevhîdinma’nâsı,ancakburadahâsılolur.İsmlervesıfatlararada

olmaksızın,yalnızZât-ıilâhîyisevmedikçe,buni’metler,hiçelegeçemez.Böylesevgiolmadıkça,tâmFenânasîbolmaz.[Anasıçocuğunekadarsöğse,döğse,çocukyinedöner,anasınasarılır.İnsanda,Rabbinekarşıböyleolmalıdır.]Fârisîbeytlertercemesi:Aşköylebirateşdirki,yanarsaeğer,

ma’şûkdanbaşkaherşeyiyakar,küleder.

Hakdangayrıyıkatliçin,(LÂ)kılıncıçek,

(LÂ)dedikdensonra,birşeykaldımıbirbak!

(İLLALLAH)danbaşkanevarsa,hepsigitdi,

Sevineyaşk!Hakkaortakkalmadıbitdi.

36

Bumektûb,hâcıMuhammedLâhorîyeyazılmışdır.Ahkâm-ıislâmiyye,dünyâveâhıretinbütünse’âdetlerinitaşımakdadır.Ahkâm-ıislâmiyyedışındaelegeçenhiçbirse’âdetyokdur.Tarîkatvehakîkat,ahkâm-ı

islâmiyyeninyardımcılarıolduğunubildirmekdedir:

Allahüteâlâ,hepimize,MuhammedMustafâ“sallallahüaleyhivesellem”

efendimizindînininhakîkatinibildirsinvebuhakîkatakavuşdursun!Âmîn.

İslâmiyyetüçkısmdır:İlmveamelveihlâs[ya’nîislâmiyyetinemrveyasaketdiğişeyleriöğrenmekveöğrendikleriniyapmakveherşeyiyalnız,Allahüteâlâiçinyapmakdır].Buüçünekavuşmıyankimse,islâmiyyetekavuşmuşolmaz.Birkimse,islâmiyyetekavuşunca,Allahüteâlâ,ondanrâzıolur.Allahüteâlânınrâzıolması,sevmeside,bütündünyâveâhıretse’âdetlerininenüstünüvekıymetlisiolduğunu,Âl-iİmrânsûresionbeşincivesûre-iTevbeninyetmişüçüncüâyetleribildirmekdedir.Ohâlde,islâmiyyet,dünyâveâhıretdekibütünse’âdetlerielegeçirtenbirsermâyedir.İslâmiyyetindışındaaranılacak,imrenilecekhiçbiriyilikyokdur.Tesavvufbüyüklerininkazandıkları,tarîkatvehakîkat,ahkâm-ıislâmiyyeninyardımcıları,

hizmetcileriolup,islâmiyyetinüçüncükısmıolanihlâsıeldeetmeğeyarar.Tarîkatavehakîkatabaşvurmak,islâmiyyetitemâmlamakiçindir.Yoksa,islâmiyyetdenbaşkabirşeylerelegeçirmekiçindeğildir.Tesavvufyolcularının,oyolculukdagördükleri,tatdıkları,ahvâl,mevâcîd,ulûmvema’rifetler,imrenilecek,istenilecekşeydeğildir.

Hepsi,evhâmvehayâlâtgibi,geçicişeylerdir.Oyolcularıterbiyeiçin,ilerletmekiçin,vâsıtadanbaşkabirşeydeğildir.Bunlarınhepsinigeçiparkadabırakıp,(Rızâmakâmı)navarmaklâzımdır.Sülûkvecezbeyolculuğundakimakâmların,konaklarınnihâyeti,rızâmakâmıdır.Çünki,tarîkatvehakîkatyolculuğundanmaksad,ihlâseldeetmekdir.İhlâsda,rızâmakâmındahâsılolmakdadır.Tesavvufyolcularınınonbinlerdebirini,ancak,üçdürlütecellîlerdenma’rifetedayananmüşâhedelerdenkurtarıp,ihlâsavemakâm-ırızâyaulaşdırmaklaşereflendirirler.Hakîkatigöremiyenzevallılar,ahvâlvemevâcîdi,birşeysanır.Müşâhedeleri,tecellîleriarzûeder.

Böylece,yoldakalıp,vehmvehayâldenkurtulamazveislâmiyyetinkemâlinekavuşamazlar.[Şûrâsûresininonüçüncü]âyetindemeâlen,(Allahüteâlâkullarındandilediğini,kendisineseçer.Başkasındanyüzçevirip,yalnızonuistiyenlere,kendinekavuşduranyolugösterir)buyuruldu.[1]

İhlâsmakâmınaverızâmertebesinekavuşmakiçin,buahvâlvemevâcîddengeçmekvebuilmvema’rifetleriedinmeklâzımdır.Bunlar,gâyeyegötürenyoldur.Maksadınbaşlangıcıdır.Böyleolduğu,bufakîre,buyolculukda,tâmonsenesonrabildirildi.İslâmiyyetgüzeli,ancakbundansonra,sevgiliPeygamberinin“sallallahüaleyhivesellem”sadakasıolarak,cemâlinigösterdi.Dahâöncede,ahvâlvemevâcîdetutulupkalmamışdım.İslâmiyyetinhakîkatınakavuşmakdanbaşka,istediğimyokdu.Fekatancak,onsenesonra,hakîkatgüneşidoğdu.Buihsânındandolayı,Allahüteâlâyapekçokhamdederim.[Allahüteâlânınemrlerineveyasaklarına(Ahkâm-ıislâmiyye)denir.]

Allahüteâlânınmağfiretinekavuşan,meyân

şeyhCemâlin“kuddisesirruh”

ölümü,bütünmüslimânlarınüzülmesinesebeboldu.Bufakîrtarafından,çocuklarınata’ziyebuyurmanızıveFâtihaokumanızıdiler,selâmederim.

37

Bumektûb,MuhammedÇetrîyeyazılmışdır.Sünneteuymaklâzımolduğunubildirmekdevetesavvufumedhetmekdedir:

İhsânetmişolduğunuz,latîfmektûbunuzuokumaklaşereflendik.

Büyüklerimizeolanîmânınızıvesevginiziyazıyorsunuz.Bunuokuyunca,cenâb-ıHakkahamdeyledim.Allahüteâlâ,buyolun[ya’nîtarîkatin]

büyüklerininbereketi,fâidesiile,sizesonsuzyükselmelernasîbeylesin!

Bunlarınyolu,herşeydenkıymetlidir.Sünnet-i

seniyyeyeuymakdır“alâsâhibihessalâtüvesselâm”.Bufakîre,buyolsâyesinde,çokzemândanberiilmleri,ma’rifetleri,hâlleri,makâmları,nisanyağmurugibiyağdırdılar.

Allahüteâlânınihsânıileyapacaklarını,tamyapdılar.Şimdi,bütünarzûm,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”unutulmuşsünnetlerindenbirinimeydânaçıkarmakdır.Tesavvufunhâllerivemevâcîdi[kendindengeçmek],heyecânvezevk,istiyenlerinolsun!Yapılacak,enmühimiş,bâtını[kalbi,rûhu]büyüklerinsevgisiileyaşatıp,zâhiri[hisleri,hareketleri]sünnetlereuymaklasüslemekdir.Fârisîmısra’tercemesi:İşbudur,bundanbaşkasıhiçdir!

Beşvaktnemâzı,vaktlerigirergirmezkılmalıdır.Yalnızyatsınemâzınıkışaylarında,gecenin,ilküçdebirinekadargecikdirmekmüstehabdır.Buişde,bufakîrinirâdesielindedeğildir.Nemâzları,vaktgirincekılkadargecikdirmekistemiyorum.İnsanlıkîcâbı,âcizkalındığızemânlar,tabî’îmüstesnâdır.

38

Bumektûb,MuhammedÇetrîyeyazılmışdır.Zât-iteâlâyamuhabbetivefenâmertebelerinibildirmekdedir:

Mektûb-işerîfinizgelerek,fakîriçoksevindirdi.Allahüteâlâ,herzemânkendiileberâberbulundursun!Birânbile,başkasıilebırakmasın!Zât-iilâhîdenbaşkaherşeyegayrdenir.Onunismlerivesıfatlarıdagayrdır.

İlm-ikelâmâlimleri,(Sıfatları,kendininaynıdadeğildir,gayrıdadeğildir)buyurmuşisede,gayrıkelimesininkelâmilmindekima’nâsınagöre,böyledemişlerdir.Yoksa,lügatma’nâsınagöredememişlerdir.

Sıfatlarkelâmilmindekima’nâsınagöre(Gayrı)değilisede,umûmîma’nâyagöre,Onungayrıdır.

Allahüteâlâ,ancakselbsıfatlarıileanlatılabilir.Onu,herhangibirsıfatileanlatmak,ilhâdolur[ya’nî,doğruyoldançıkmakolur].Onuanlatan

eniyikelime,engenişibâre,Şûrâsûresinin(Onabenziyenbirşeyyokdur)meâlindeki,onbirinciâyetidirki,bunafârisîdilinde(bîçûnvebî-çigûne)denir.Hiçbirilm,hiçbirşühûd,hiçbirma’rifet,Allahüteâlâyıbulamaz.Bilinen,görülenvetanınanherşeyOdeğildir.Bunlarıma’bûdbilmek,gayratapınmakolur.(Lâilâhe)derken,bunlarınhepsininefyetmek,yokbilmek,(İllallah)derkende;O,birşeyebenzemiyen,birma’bûduvarbilmeklâzımdır.Bu,öncetaklîdile,ya’nîöğrenipyapmaklaolur.

Sonraları,kendiliğindenyapılır.

Sonavarmamışolantesavvufyolcuları,başkaşeyleri,Osanaraktanır,görür.Taklîdedenmü’minler,böyletesavvufculardan,katkatiyidir.Çünkibunlar,Peygamberimizden“sallallahüaleyhivesellem”gelenbilgilereuymakdadır.Bubilgilerdehatâ,yanlışlıkolamaz.Yarıyoldakitesavvufcularise,kendigördüklerine,anladıklarınauymakdadır.Buhareketleriile,Zât-iilâhîyeinanmamışoluyorlar.Zât-iilâhîyigörüyoruz,Onunsevgisiiçindeyüzüyoruzdiyorlarsada,Zât-iilâhîyeolanböyleîmânları,

hakîkatde,inkârdemekdir.

Müslimânlarınbüyükimâmı,imâm-ıa’zamEbûHanîfe“rahmetullahialeyh”,(Sanalâyıkibâdetiyapamadığımız,fekat,iyitanıdığımız,Allahımız!Sendehiçbirkusûr,noksânlıkyokdur!)buyurdu.Onalâyıkibâdetyapılamıyacağınıherkesbilir.Fekat,iyitanıdığımızbuyurması,(Hiçbirşeyebenzemediğini,hiçbiryoldantanınamıyacağınıiyianladık)demekdir.Allahüteâlâyı,herkesbusûretletanıyamaz.Ma’rifet,ya’nîtanımakbaşkadır.İlm,ya’nîbilmekbaşkadır.Herkes,ilmsâhibiolabilir.Ma’rifetise,fenâmertebesiileşereflenenlerdebulunur.Fânîolmıyananasîbolmaz.MevlevîCâmî

[MevlânâNûreddîn-iAbdürrahmânCâmî]buyuruyorki:Fârisîbeyttercemesi:Fenâmakâmınavarmıyankimse,

orayayolbulamaz,çokşeydebilse.

Ma’rifet,ilmdenayrıolduğuiçin,ilmileanlaşılanlardanbaşkaşeylerdevardır.Bunlar

ma’rifetileanlaşılır.Buma’rifete(İdrâk-ibasît)dederler.NitekimHâfız-iŞîrâzî“rahmetullahialeyh”diyorki:Feryâdı,boşunadeğildirHâfızın,

Şaşılacakşeyçok,dilialtındaânın._

Fârisîikibeyttercemesi:

İnsanlarınrabbinin,insanlarınrûhuyla,

Birbağlılığıvardır,sözileanlatılmaz.

İnsaniçindiyorum,işimyokdurmaymunla.

Rûhsuzolanbirkimse,elbetrûhutanımaz.

Fenâmakâmındaçeşidliderecelerbulunduğundan,müntehîlerin[ya’nîsonaerenlerin]dema’rifetleri,başkabaşkaolur.Fenâderecesiyüksekolanbirvelîninma’rifetidahâolgun,fenâmertebesiaşağıolanvelîninma’rifetide,odereceaşağıdır.Sübhânallah!Söznereyevardı.Kendicâhilliğimi,iflâsımı,sapıklığımıvesebâtsızlığımıyazıpdostlardanyardım,düâ

istemekliğimlâzımidi.Öylebilgilernerede,bufakîrnerede?Fârisîbeyttercemesi:

Kendindenhaberiolmıyanzevallıya,

yakışırmı,incebilgileridilineala?

Fekatyaradılışım,hamurum,aşağılardadolaşmağa,alçakşeylerleuğraşmağa,hattâbakmağarâzıolmuyor.Hiçsöyliyemesede,hepOnusöylemeği,birşeyelegeçiremezsede,hepOnuaramağı,kavuşamasada,Onuözlemeğiistiyor.

TesavvufbüyüklerindenbirkaçıZât-iilâhîyimüşâhedeediyoruz,demişlersede,bununla,nedemekistediklerini,ancak,kendilerigibiyüksekolanlaranlar.Odereceyeyetişmiyen,anlayamaz.Fârisîbeyttercemesi:Bilmiyenler,tanıyamazbileni,

ohâlde,sözükısakesmeli.

Mektûbunuzunbaşını(Ozâhirdir,bâtındır)kelimeleriilesüslemişsiniz.

Yavrum!Busözler,elbettedoğrudur.Fekat,uzunzemândanberibufakîr

“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,busözlerden,tevhîd-ivücûdîma’nâsınıanlamıyorum.Âlimlerinanladığıgibianlıyorum.Âlimlerinanladığını,tevhîd-ivücûdîsâhiblerininanladığındandahâdoğrugörüyorum.Fârisîmısra’tercemesi:

Herkesi,birişiçinyaratmışlardır.

Müslimânınönceyapacağışey,hepimizdenönceistenilenşey,emrolunanlarıyapmak,yasakedilenlerdensakınmakdır.Nitekim,sûre-iHaşrinyedinciâyetindemeâlen,(Resûlümün“sallallahüaleyhivesellem”getirdiğiemrlerialınız,yapınız!Sizinehy,men’etdiğişeylerdenkaçınınız!)buyuruldu.

İhlâseldeetmekleemrolunduk.Fenâhâsılolmadan,ihlâseldeedilemezveZât-iilâhîyisevmedikçe,hâsılolmaz.Ohâlde,Fenâmakâmınıvebununbaşlangıcıolan(Makâmât-iaşere)yi,ya’nîonşeyieldeetmeklâzımdır.

[Fenâyakavuşmakiçinlâzımolanonşey,tevbe,zühd,tevekkül,kanâ’at,uzletya’nîdîni,ahlâkıbozankimselerden,kitâblardan,gazetelerden,filmlerdensakınmak,zikrya’nîherhareketde,Allahüteâlâyıunutmamak,teveccüh,sabr,murâkabeverızâdır.]Fenâmakâmı,hernekadar,Allahüteâlânınihsânıisede,fekatbuihsânalâyıkolmağahâzırlanmak,başlangıclarınıeldeetmekiçinçalışmaklâzımdır.Evetba’zıbahtiyârları,çalışmadan,sıkıntıçekip,kendinitemizlemedenvebaşlangıclarıeldeetmeden,fenâyakavuşdururlar.Bubahtiyârlarikidürlüdür:Yâ,yükseldiğimakâmdabırakıpgeridöndürmezlerveyâtâlibleri,nâkıslarıyetişdirmesiiçin,buâlemegerigetirirler.Birincişeklde,buinişmakâmlarındangeçmemişolur.BundandolayıdaAllahüteâlânınismlerininvesıfatlarınınçeşidçeşidtecellîlerinden[ya’nîhusûsîte’sîrlerinden]haberiyokdur.

İkincişekldeise,buâlemegeridönerken,onubumakâmlarınherbirinin,hertarafındangeçirirler.Sonsuztecellîlerekavuşdururlar.Mücâhedeedenlerin,sıkıntıçekenleringeçdiği

yolları,hâllerihepgörür.Fekat,onlargibiderdli,üzüntülüdeğil,zevkli,lezzetlidir.Zâhirisıkıntıda,bâtınıni’metdevelezzetdedir.Fârisîmısra’tercemesi:Bubüyükni’meti,acabâkimeverirler?

Süâl:İhlâs,islâmiyyetinbirparçasıolunca,bunueldeetmek,herkesevâcibdir.Hakîkîihlâs,fenâmakâmınavarmayıncahâsılolmazise,ebrârınâlimlerivesâlihinsanlardanfenâderecesinevarmıyanlar,ihlâsakavuşamıyacakdır.İslâmiyyetinüçüncüparçasıolanihlâsıeldeetmemelerigünâholacak,değilmi?

Cevâb:Âlimlerde,sâlihlerde,ihlâsdanbirkısm,birparçahâsılolur.

Fenâdansonraiseihlâs,temâmolur.Herparçasıhâsılolur.Demekki,fenâolmadanihlâsınhakîkati,temâmıhâsılolmaz.Fekat,birkısmıhâsılolabilir.

39

Bumektûb,MuhammedÇetrîyeyazılmışdır.İş

kalbdedir.Âdetolarakyapılanibâdetlerinişeyaramıyacağıbildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,kendindenbaşkaşeylerdenyüzçevirip,kendisinedönmeknasîbeylesin!İşintemelikalbdir.Kalb,Allahüteâlâdanbaşkasınatutulmuşise,yıkılmışdemekdir.Birişeyaramaz.Niyyetdoğruolmadıkça,hayrlıişlerin,yardımlarınveâdeteuyarakyapılanibâdetlerin,yalnızhiçfâidesiolmaz.

KalbinselâmetbulmasıdaveAllahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyedüşkünolmamasıdalâzımdır.[Ya’nîheryapılanşey,Oemretdiği,Obeğendiğiiçinyapılmalı.Onunrâzıolmadığıherşeydenkaçınmalıdır.HerşeyOnuniçinolmalıdır.]Hem,kalbinselâmeti,hemdebedeninsâlihişleryapması,birlikdelâzımdır.Bedensâlihamelleryapmaksızın,kalbimselâmetdedir,

[kalbimtemizdir,senkalbebak]demekbâtıldır,boşdur.Kendinialdatmakdır.Budünyâda,bedensizrûholmadığıgibi,bedenibâdetyapmadanvegünâhlardankaçınmadan,kalb,

temizolmaz.Zemânımızınbirçokdinsizleri,sapıkları,ibâdetyapmayıp,kalblerininselâmetdeolduğunu,hattâkeşfsâhibiolduklarınısöyleyip,safmüslimânlarıaldatıyor.Allahüteâlâ,sevgiliPeygamberininsadakasıolarak“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”,hepimiziböylesapıklarainanmakdankorusun!Âmîn.

[İslâmiyyetinyasaketdiğişeyler,şiddetlizehrdir.Allahüteâlâ,insanlarıyaratdığıvaktonlarafâideliolanşeyleriemretmiş,zararlıolanşeyleriyasaketmişdir.Fâidesikat’îolanlarınyapılmasını,lüzûm-izarûrîileemretmişdir.Bunlarıyapmak,(Farz)olmuşdur.Fâidelişeylerden,yapılması,lüzûm-igayr-ızarûrîolanlarda,(Sünnet)olmuşdur.

Zararıkat’îolanlarıterketmek,lüzûm-izarûrîolup,bunlar(Harâm)olmuşdur.Terkedilmesi,lüzûm-igayr-ızarûrîolanlar,(Mekrûh)olmuşdur.

Ba’zıişlerinyapılıpyapılmaması,kullarınihtiyârınabırakılmışdırki,bunlara(Mubâh)denir.Mubâhlar,iyiniyyetileyapılırsa,sevâb

verilir.

İyiniyyetileyapılmazsa,günâholur].

40

Bumektûb,yineMuhammedÇetrîyeyazılmışdır.İhlâsıbildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdederiz.OnunPeygamberine“sallallahüaleyhivesellem”

düâveselâmederiz.Oğlum!Sülûkkonaklarınıvecezbemakâmlarınıgeçdikdensonra,anlaşıldıki,seyrvesülûkdanmaksad,ya’nîtesavvufyolculuğundanmaksad,ihlâsmakâmınavarmakdır.İhlâsmakâmınakavuşabilmekiçin,enfüsîveâfâkîma’bûdlaratapınmakdankurtulmaklâzımdır.İhlâs,islâmiyyetinüçkısmındanbirisidir.Çünki,islâmiyyetüçkısmdır:İlm,amelveihlâs.Görülüyorki,tarîkatvehakîkat,islâmiyyetinbirkısmıolan,ihlâsıeldeetmeğeyarar,ya’nîislâmiyyetinyardımcısıdır.Sözündoğrusudabudur.Neyazıkkiherkesbunuanlıyamıyor.Rü’yâlarile,hayâllerilealdanarakkanâ’atediyorlar.Çocuk

gibi,cevizmevizilevaktgeçiriyorlar.Böylekimselerin,islâmiyyetinüstünlüğünden,inceliğindennehaberiolur?Tarîkatinvehakîkatinneolduğununasılbilirler?İslâmiyyeticevizinkabuğugibibirörtüsanıp,cevizinözü,tarîkatdir,hakîkatdirderler.İşiniçyüzünügörememişler,aşkdan,zevkdenişitdikleri,ezberlediklerisözlerleavunurlar.Ahvâlvemakâmlarakavuşmakiçincanatarlar.Bunlarıbirşeysanırlar.Allahüteâlâbunlara,doğruyolugörmeknasîbetsin.Bizevesizevebütünsâlihkullarınaselâmetversin!Âmîn.

Niçinkılmazsın,farz-ısünneti?

DeğilmisinMuhammedinümmeti?(Aleyhisselâm)

Anmazmısın,Cehennemi,Cenneti?

İmânsâhibikulböylemiolur?

41

Bumektûb,şeyhDervîşegönderilmişdir.

Sünnet-iseniyyeyeyapışmağateşvîketmekdevetarîkati,hakîkativeSıddîklığıbildirmekdedir:Hakteâlâ,zâhirimizivebâtınımızı[dışımızı,içimizi]sünnet-iseniyye-iMustafâviyyeye“alâsâhib-ihessalâtüvesselâmüvettehıyye”uymaklazînetlendirsin!MuhammedResûlullah“sallallahüaleyhivesellem”,mahbûb-iRabbil’âlemîndir.Ya’nîAllahüteâlânınsevgilisidir.Herşeyineniyisi,engüzeli,sevgiliyeverilir.Bununiçindirki,Nunsûresidördüncüâyetindemeâlen,(Elbettesen,enbüyük,enyüksekolarakyaratıldın)buyuruldu.

Yasînsûresininüçüncüâyetindemeâlen,(Elbettesen,Peygamberlerimdenbirisinvedoğruyoldasın)buyuruldu.En’âmsûresi,yüzelliüçüncüâyetindemeâlen,(Onlarasöyle:Benimgitdiğimyol,doğruyoldur.Buyoldayürüyünüz,başkadinlere,nefslerinizeuymayınız.Doğruyoldanayrılmayınız!)buyuruldu.Onundînine,(Doğruyol)buyuruyor.Onundînidışındakalanyollara,felâketyoludeyip,buyollardankaçınınızbuyuruyor.

OServer“aleyhissalâtüvesselâm”,Allahüteâlâyaşükretmekveinsanlarahakîkatibildirmekiçin,(Yollarınenhayrlısı,doğrusu,Muhammedin

“aleyhisselâm”yoludur)buyurdu.Birhadîs-işerîfde,(Rabbimbeniengüzeledeble,edeblendirdi)buyurdu.

İnsanınbâtını,zâhirinitemâmlamakdadır.Zâhirilebâtın,birbirindenkılkadarayrılmaz.Meselâ,ağızileyalansöylememekislâmiyyetdir.Yalansöylemekarzûsunu,zahmetçekerek,uğraşarak,kalbdençıkarmaktarîkatdir.

Yalansöylemeninkalbegelmemesidehakîkatdir.Görülüyorki,bâtınişi,ya’nîtarîkatvehakîkat,zâhirişini,ya’nîislâmiyyetitemâmlamakdadır.

Tarîkatyolcularına,yolculuklarındaislâmiyyeteuymıyanşeylergörünürvegösterilirse,bunlar,oândakiserhoşlukdanvehâldenilenşü’ûrsuzluğunartmasındandolayıolur.Sâliki[tesavvufyolcusunu],bumakâmdangeçirir,

uyandırırlarsa,islâmiyyeteuymayanbirşeykalmaz.Meselâ,ba’zıları,sekrhâlindeiken,Zât-ıilâhîninbuâlemiihâtaetdiğini,kapladığınısanmışdır.Hâlbuki,Ehl-isünnetâlimleriböylesöylemiyor.Allahüteâlânın,kendideğil,ilmiherşeyikaplamışdırdiyorki,âlimlerinsözüdahâdoğrudur.Sôfiyye-ialiyye,birtarafdan,Zât-ıteâlâyahiçbirşeylehükmolunamaz,hiçbirilmOnayetişemezdiyor.Biryandanda,herşeyiihâtaetmiş,herşeyesirâyetetmişdir,diyor.Sözleri,birbirinitutmuyor.Sözündoğrusu,Allahüteâlâ,bîçûnvebî-çigûnedir.Ya’nî,hiçbirşeye,düşüncelerebenzemezvenasılolduğubilinemez.Onakavuşan,hayrân,şaşkınveOnacâhilolur.Orası,mahlûklariçin,cehldiyârıdır.İhâta,sereyângibisözlerin,omukaddesmakâmdaneişivar?Böyleşeylerisöyliyen,eğerZât-iilâhîyerine,te’ayyün-ievvelisöyliyoruzderse,sözüokadarçirkinolmaz.Te’ayyün-ievveli,Zât-iilâhîdenayrıbilmedikleriiçin,bunazâtdiyorlar.Te’ayyün-ievvelevahdetdederler.Mahlûklarınhepsindesârîdir,mevcûddur.Bununiçin,Zât-iilâhî,herşeyikaplamışdırdiyorlar.Ehl-isünnet

âlimleri,Zât-iilâhî,herdüşüncedenuzakdır.Hiçbirşey,O

değildir.Ondanbaşkadırlar.Te’ayyün-ievveldiyebirşeyvarsa,Zât-iilâhîdenayrıdır.Bununihâtaetmesine,Zât-iilâhîninihâtasıdenemezdiyor.Görülüyorki,âlimleringörüşü,sôfiyyeningörüşündendahâince,dahâyüksekdir.SôfiyyeninZât-iilâhîdediklerini,âlimler,zâtdanayrıbilmekdedir.Zât-iilâhîninyakınolması,berâberolmasıdaböyledir.

Bâtının,ya’nîtarîkatvehakîkatinma’rifetleri,zâhirin,ya’nîislâmiyyetinbilgilerine,tâmuygunolduğumakâm,Sıddîklıkmakâmıdırki,vilâyetderecelerininenüstünüdür.Bumakâmdakima’rifetler,islâmiyyetdenkılkadarayrıolmaz.Sıddîklıkmakâmıüstünde,yalnıznübüvvet,ya’nîPeygamberlikmakâmıvardır.Peygambere“aleyhisselâm”vahyileya’nîmelekilegönderilenilmler,Sıddîklara“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”

ilhâmilebildirilmekdedir.Buikiilmarasındakifark,yalnız,vahyveilhâmarasındakifarkdır.O

hâlde,hiçayrılıkolamaz.Sıddîklıkmakâmınınaltındakimakâmlarınhepsindeazçok,sekr[şü’ûrsuzluk,dalgınlık]vardır.

Sekrsizolan,tâmuyanıklık,yalnızSıddîklıkmakâmındadır.PeygamberlikileSıddîklıkbilgileriarasında,ikincibirfarkda,vahyelbettedoğrudur.İlhâmise,zaniledir.Çünki,vahy,melekilegelir.Melek,ma’sûmdur.Ya’nîöyleyaratılmışdırki,yanlışlıkyapamaz.İlhâmyeride,yüksekisede,ya’nîilhâmyeriolankalb,âlem-iemrdenolup,yüksekisede,aklvenefsilebirlikdebulunduğuiçin,yanılabilir.Evet,nefsmutmeinneolmuşisede,Fârisîbeyttercemesi:

Olsadao,mutmeinne,

sıfatlarıgitmezyine.

Nefs,mutmeinneoldukdansonra,sıfatlarının,kendisindebırakılmasında,nicefâidevardır.Sıfatlarıyokedilseydi,insan,yüksekderecelereilerliyemezdi.Rûhu,melekgibiolurdu.Kendimakâmındakalırdı.Rûh,ancaknefse

uymamaklayükselebilmekdedir.Nefsdeazgınlıkkalmasaydı,nasılilerliyebilirdi.Kâinâtınefendisi“aleyhiminessalevâtietemmühâveminetteslîmâtiekmelühâ”,kâfirlerlecihâddangeridönünce,(Küçükmuhârebedendöndük,büyükcihâdageldik)buyurdu.Nefsilesavaşmağa,(Cihâd-ıekber)dedi.Dinbüyüklerininnefslerininazmasıdemek,çokaz(Terk-iazîmet)ve(Muhâlefet-ievlâ)etmesidemekdir.[(Azîmet),islâmiyyetiniznverdiğişeylerideyapmamak,(Evlâ)da,herşeyineniyisiniyapmakdır.Nefs,azîmetiveevlâyıistemiyor.]Büyüklerinnefslerinde,yalnızbuterkiistemekvardır.Yoksaazîmetiveevlâyıterketmezler.İşte,nefslerinin,yalnızbuistemesindendolayı,cenâb-ıHakkaokadarçokyalvarırlar,okadarçokpişmânolur,sızlarlarki,başkalarınınbirsenedekazandıklarımertebelere,birândayükselmelerinesebebolur.

Yinesözümüzedönelim!Sevgilininahlâkı,sıfatları,herneredebulunursaorasıdasevilir.Âl-iİmrânsûresinde,(Benimizimdeyürüyünüz!Allahüteâlâ,sizisever)meâlindekiotuzbirinci

âyet,bunuişâretetmekdedir.O

hâlde,Ona“aleyhissalâtüvesselâm”uymağaçalışmak,insanı,Mahbûbiyyetmakâmınakavuşdurur.Aklıolanların,iyi,doğrudüşünebilenlerinzâhirleriile,bâtınlarıileHabîbullaha“aleyhissalâtüvesselâm”tâmuymağaçalışmasılâzımdır.

Mektûbuzuncaoldu.Afvbuyurunuz!Herbakımdangüzelolanıanlatansöz,güzelolacağıiçin,uzadıkça,güzelliğiartar.Sûre-iKehf,yüzonuncuâyetikerîmesindemeâlen,(Rabbiminkelimeleriniyazmakiçin,denizmürekkebolsa,Rabbiminkelimeleribitmedendenizbiter.Birdenizdahâgetirsekodabiter)buyuruldu.Vesselâm.

Sözübaşkatarafaçevirelim.DüâlarımıbildirenmektûbumusizegetirenMevlânâMuhammedHâfız,ilmsâhibiolup,çolukçocuğufazladır.Geçimdarlığındanaskeregitdi.Eğeryardımeliniziuzatır,emîrnakîbSeyyidŞeyhCiyuya“rahmetullahialeyh”[1]maâşalmasıiçinveyâyardımetmesiiçinsöylersenizkeremetmiş

olursunuz.Dahâfazlayazıpbaşınızıağrıtmıyayım.

---------------------------------------------------------------------------

-----

[1]ŞeyhCiyu:Nakîb,ya'nîDiyânetİşlerire'îsiSeyyidFerîdeddîn-iBuhârî.

42

Bumektûb,yineşeyhDervîşeyazılmışdır.Kalbden,başkalarınısevmekpasınıtemizlemekiçin,eniyiilâc,sünnet-iseniyyeye[ya’nîislâmiyyete]

yapışmakolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,sizlereselâmetversin!İnsançeşidçeşidşeylerebağlıkaldıkçakalbitemizlenemez.Piskaldıkçase’âdetdenmahrûmdur,uzakdır.

(Hakîkat-icâmi’a)denilenkalbinAllahü

teâlâdanbaşkaşeylerisevmesionukarartır,paslandırır.Bupasıtemizlemeklâzımdır.Temizleyicilerineniyisisünnet-iseniyye-iMustafâviyyeye“alâmasdarihessalâtüvesselâmüvettehıyye”[ya’nîislâmiyyete]tâbi’olmakdır,uymakdır.Sünnet-iseniyyeyeuymak,nefsinâdetlerini,kalbikarartanistekleriniyokeder.

Bubüyükni’metekavuşmaklaşereflenenleremüjdelerolsun!Buyüksekdevletdenmahrûmkalanlarayazıklarolsun!Allahüteâlâ,sizevedoğruyolatâbi’olanlaraselâmetversin!

[Sünnetkelimesinindînimizdeüçma’nâsıvardır.(Kitâbvesünnet)birlikdesöylenince,kitâb,Kur’ân-ıkerîm,sünnetde,hadîs-işerîflerdemekdir.

(Farzvesünnet)denilince,farz,Allahüteâlânınemrleri,sünnetise,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”sünnetiya’nîemrleridemekdir.(Sünnet)kelimesiyalnızolaraksöyleninceislâmiyyetya’nîbütünahkâm-ıislâmiyyedemekdir.Fıkhkitâblarıböyle

olduğunubildiriyor.

Meselâ(Kudûrîmuhtasarı)nda,(Sünnetieniyibilenimâmolur)diyor.

(Cevhere)kitâbındaburayıaçıklarken,(Sünnetdemek,buradaislâmiyyetdemekdir)diyor.

Kalbitemizlemekiçinislâmiyyeteuymaklâzımolduğuanlaşıldı.İslâmiyyeteuymakda,emrleriyapmaklaveyasaklardanvebid’atlerdensakınmaklaolur.

(Bid’at),sonradanyapılanşeydemekdir.Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”vedörthalîfesinin“radıyallahüanhüm”zemânlarındabulunmayıpda,onlardansonra,dindemeydânaçıkarılan,ibâdetolarakyapılmağabaşlananşeylerdir.Meselâ,nemâzlardansonrahemenÂyet-el-kürsîokumaklâzımiken,öncesalâtentüncînâyıvebaşkadüâlarıokumakbid’atdir.

BunlarıÂyet-el-kürsîdenvetesbîhlerdensonraokumalıdır.Nemâzdan,düâdansonrasecdeedip

dekalkmakbid’atdir.[Ezânıho-par-lörleokumakbid’atdir.]Dindeyapılandeğişikliklervereformlarbid’atdir.Yoksa,çatal,kaşık,boyunbağıkullanmak,kahve,çay,tütüniçmekbid’atdeğildir.Çünkibunlaribâdetdeğil,âdetdirvemubâhdırlar.Harâmdeğildirler.Tütüniçmekhakkındakiislâmâlimlerininsözleri(Se’âdet-iEbediyye)kitâbındauzunyazılıdır.Bid’atüçdürlüdür:1-İslâmiyyetinküfralâmetidediğişeylerikullanmakenkötübid’atdir.

2-Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiklerineuymıyani’tikâdlar,inanışlardakötübid’atdir.

3-İbâdetolarakyapılanyenilikler,reformlarbid’atolupbüyükgünâhdır.]

İnsanasadâkatyakışır,görsedeikrâh,

Yardımcısıdırdoğrularınhazret-iAllah.

43

Bumektûb,nakîbseyyidşeyhFerîd-iBuharî“rahmetullahialeyh”

hazretlerineyazılmışdır.Tevhîd-işühûdîvetevhîd-ivücûdîbildirilmekde,ayn-ül-yakînvehakk-ul-yakînanlatılmakdadır:

Allahüteâlâ,sizeselâmetversin!Herkusûrdan,sıkıntıdankorusun!Âmîn.

Buyüksekinsanların“rahmetullahialeyhim”tesavvufyolculuğunda,önlerineçıkantevhîdikidürlüdür:Tevhîd-işühûdî,Tevhîd-ivücûdî.

(Tevhîd-işühûdî)birolarakgörmekdir.Ya’nîsâlik[yolcu],herşeyiyapanıbirgörür.Ayrıayrışeylergörülmez.Tevhîd-ivücûdî,varolanı,birbilmekdir.Ondanbaşkaherşeyiyokbilmekdir.Yokolmaklaberâber,Obirmevcûdunaynalarısanmakdır.Tevhîd-ivücûdî,ilm-ül-yakînkısmındanoluyor

[ya’nîkalbilebilmekdir].Tevhîd-işühûdîise,ayn-ül-yakînkısmındanoluyor[ya’nî,görmekdir].Tevhîd-işühûdî,buyolda,elbettevardır.[Hersâlik,bunayakalanacakdır.]Çünki,butevhîdolmadıkça,Fenâyakavuşulamaz,ayn-ül-yakînnasîbolamaz.Çünki,birşeygörülürve

görünmesikuvvetbulursa,başkahiçbirşeygörülemez.Tevhîd-ivücûdîise,böyledeğildir.Ya’nî,lâzımdeğildir.Çünkiböylema’rifet[bilgi]olmadanda,ilm-ül-yakînhâsılolur.Mevcûdunbirolduğunu,ilm-ül-yakînilebilmek,Ondanbaşkaşeyleriyokbilmeğiîcâbetmez.Ya’nî,Allahüteâlâyıvarbilmekvebubilginin,insanıkaplaması,Ondanbaşkaşeyleribilmemeğiîcâbetdirmez.Meselâ,birkimsede,güneşinvarolduğunayakînhâsılolunca,buyakîn,bukimseyikapladığızemân,yıldızlarıyokbilmesilâzımgelmez.

Fekat,güneşigördüğüzemân,yıldızlarıelbettegörmez.Güneşdenbaşkabirşeygörmez.Yıldızlarıgörmediğiiçin,yıldızlarıyokbilmez.Hattâ,varolduklarını,fekatgörünmediklerinibilir.Bukimse,buzemân,yıldızlaryokdurdiyenlereinanmaz.Sözlerinindoğruolmadığınıbilir.İştetevhîd-ivücûdî,birmevcûddanbaşka,herşeyiyokbilmekolup,aklaveislâmiyyeteuygundeğildir.Tevhîd-işühûdîise,mevcûdubirgörmekdirveaklaveislâmiyyeteuygundur.Meselâ,güneşdoğarken,yıldızlar,yokoluyor

demek,doğrudeğildir.Fekat,buzemânda,yıldızlarıgörmemekdoğrudur.Güneşinziyâsıçokolduğuveinsanıngözükuvvetsizolduğuiçinyıldızlargörülmemekdedir.Eğer,güneşinziyâsı,insanıngözünükuvvetlendirseydi,güneşlebirlikdeyıldızlarıdagörürdü.Bugörüş(Hakk-ül-yakîn)makâmındaolur.İşteSôfiyye-ialiyyeninbüyüklerindenba’zısının,islâmiyyeteuymıyorgörünensözlerini,ba’zıkimselertevhîd-ivücûdîsanmışdır.

Meselâ,EbûMensûr-iHallâcın(Enelhak)sözüveEbûYezîd-iBistâmînin

“rahmetullahialeyh”(Sübhânî)sözüvebunlargibisözler,böyledir.Böylesözleri,tevhîd-işühûdîbilmemizlâzımdır.Busûretle,islâmiyyeteuygunolurlar.Bubüyükler,ohâliçinde,Allahüteâlâdanbaşka,hiçbirşeygöremeyince,busözlerisöylemiş,Allahüteâlâdanbaşkabirşeyyokdur,demekistemişlerdir.(Enelhak)demek,benyokum,Allahüteâlâvardır,demekdir.Kendinigörmeyince,varolduğunubilmemişdir.Yoksa,kendinigörüp,Hakteâlâyımdememişdir.Böyle

söylemekküfrdür.

Süâl:Kendininvarolduğunubilmemek,yokbilmekdeğilmidir?Buda,tevhîd-ivücûdîolmazmı?

Cevâb:Varolduğunubilmemek,yokolduğunubilmekdeğildir.Ozemân,şaşkınlıkhâlidir.Aklişlemez.Hiçbirşeyehükm,karârverecekhâldedeğildir.

(Sübhânî)sözüde,Hakteâlâyıtenzîhdir.Kendinitenzîhdeğildir.Çünki,kendivarlığınıbilmemekdedir.Birşeyehükmedemez.

[HindistândakiislâmâlimiAbdülhak-ıDehlevîhazretleri,(Merec-ül-bahreyn)dediyorki,(Tesavvufbüyükleri,islâmiyyeteuymıyansözlerisöylerkençokkızanveçoksevineninsangibidirler.Kızmakvesevinmek,insanınaklınıörter.İhtiyârınıgiderir.Tesavvufserhoşlarıda,böyleşu’ûrsuzkonuşmuşlardır.Buhâllerindema’zûriselerde,böylesözlerineuymakcâizdeğildir).].

(Ayn-ül-yakîn)makâmı,hayret,şaşkınlıkmakâmıdır.Bumakâmda,ba’zıları,böyleşeylersöylemişdir.Bumakâmdankurtarıpda,hakk-ul-yakînmakâmınaçıkarırlarsa,böyleşeylersöyliyemezvehaddiaşmazlar.

Zemânımızda,tarîkatagirmişbirçokkimse,kendilerinetesavvufcusüsüvererek,tevhîd-ivücûdîyidillerinealmış,bundanyüksekmertebeolmazsanıyor.İlm-ül-yakînesaplanıp,ayn-ül-yakîndenmahrûmkalmışlardır.

Tesavvufbüyüklerininsözlerinekendihayâlleriilema’nâvererek,böylesözleri,övünerek,heryerdesöylemekdedirler.

Tesavvufbüyüklerininkitâblarında,tevhîd-ivücûdîyigösteren,böylesözlergörülürse,ilkzemânlarında,ilm-ül-yakînmertebesindesöylemiş

olduklarını,sonrabumakâmdanilerleyip,ayn-ül-yakînmakâmınagötürüldüklerinidüşünmelidir.

Süâl:Tevhîd-ivücûdîsâhibiolan,mevcûdü[ya’nîvarolanı]birbildiğigibi,birvücûd[varlık]görmekdedir.Ya’nîayn-ül-yakînmertebesinedemâlikdir.

Cevâb:Tevhîd-ivücûdîsâhibleri,tevhîd-işühûdînin,âlem-imisâldekisûretinigörmekdedir.Tevhîd-işühûdîyekavuşmamışdır.Tevhîd-işühûdîbaşkadır.Âlem-imisâldegördükleri,busûretibaşkadır.Çünki,tevhîd-işühûdîmertebesinde,hayret,şaşkınlıkhâsılolur.Hiçbirşeyehükmedemezler.Hâlbuki,tevhîd-ivücûdîsâhibi,tevhîd-işühûdînin,âlem-imisâldekisûretinigördüğüzemânyineilmsâhibidir.Çünki,herşeyinyokolduğunubilmekdedir.Yokdemek,birhükm,karârvermekdir.Hayretileilm,birlikdebulunamaz.Ohâlde,tevhîd-ivücûdîsâhibi,ayn-ül-yakînmakâmınavarmamışdır.Hâlbuki,tevhîd-işühûdîsâhibinihayretmakâmındanilerigötürürlerse,hakk-ul-yakînmakâmındakima’rifetekavuşurki,bumakâmdailmilehayretbirlikdebulunur.Hayretsizolan,hayretdenönceolanilm,ilm-ül-yakîndir.Bucevâbı,birmisâlile

aydınlatalım:Devletreîsiolmağaelverişlibirkimse,rü’yâda,kendinidevletreîsiolmuş,omakâmdaoişinbaşındagörür.Fekat,bukimse,elbettedevletreîsiolmamışdır.Yalnızâlem-imisâldekisûretini,kendindegörmüşdür.

Devletreîsliğinerede,rü’yâdagördüğüsûretnerede!Şukadarvarki,rü’yâsı,âlem-imisâldekisûretolmaklaberâber,bukimsenin,busûretinaslıolanmakâmakavuşmağaelverişliolduğunuhabervermekdedir.Eğerçalışır,uğraşırsa,Allahüteâlânınihsânıile,omakâmakavuşabilir.Birşeyeelverişliolmakile,oşeyekavuşmak,hiçaynıolurmu?Aralarında,çokfarkvardır.Aynayapılacakcamparçası,aynaolmadıkçabüyüklerinelinekavuşamaz.Onlarıncemâliileşereflenemez.

Buincebilgileriyazmakdanmaksadım,zemânımızdaba’zılarıözenerek,birkısmıda,yalnızişiterek,birkısmıise,hemişiterek,hemdezevkalarakveba’zılarıdasapıklıkilevezındıklıkile,tevhîd-ivücûdîyolunututmuş,sevâbı,iyiliği,kötülüğü,herşeyi,Allahyapıyordiyor.Hattâ,herşeyiHakteâlâbiliyorlar.Bu

kurnazlıklaislâmiyyeteuymuyor,emrleriyapmıyorlar.Böylece,işinkolaytarafınıbulmuşlar.İbâdetetmeklâzımdırdeselerbile,bunlarikinciderecededir,aslmaksad,islâmiyyetinüstünde,başkaşeydirdiyorlar.Hâşâvekellâ!Öyledeğildir.Hiçde,dediklerigibideğildir.Bunlarınkötüdüşüncelerinden,Allahüteâlâyasığınırız!

Tarîkatveislâmiyyet,birbirindenbaşka,ayrıikişeydeğildir.Aralarındakılucukadarfarkyokdur.Ayrılıkları,yalnız,toplulukvegenişlik,ilmilevekeşfileolmakdır.İslâmiyyeteuymıyanherşeybozukdur.Atılmasılâzımdır.İslâmiyyetinistemediğibirmüslimânlık,zındıklıkdır.

İslâmiyyeteyapışarakhakîkatiaramak,tesavvufdur.

Allahüteâlâ,bizivesizivebütünmilletimizi,insanlarınefendisinin

“aleyhisselâm”yoluna,hemzâhirde,hembâtında,tâmuymaklaşereflendirsin!Âmîn.

Sevgilihocam“kaddesallahüsirreh”çokzemân,tevhîd-ivücûdîyolundaidi.

Risâlelerindevemektûblarında,buyolugösterdi.Fekatsonra,Hakteâlâlutfederek,bumakâmdanilerletdi.Budarbilgilerdenkurtardı.

TalebesindenAbdülhakdiyorki,sonhastalığındanbirhaftaevvelbuyurduki,(Pekiyianladımki,tevhîd-ivücûdî,darbirsokakimiş.Anacadde,başkaimiş.Böyleolduğunu,öncedendebiliyordum.Fekat,şimdi,pekyakînanladım).Bufakîr[ya’nîİmâm-ıRabbânî“kuddisesirruh”],hocamahizmetetdiğimzemânlar,tevhîd-ivücûdîyolundaidim.Buyolukuvvetlendirenkeşflerhâsılolmakdaidi.Fekat,Allahüteâlânınihsânı,bumakâmdankurtarıp,dilediğimakâmlaşereflendirdi.Sözüuzatmamakiçin,buradakesiyorum.Vesselâm.

44

Bumektûb,yinenakîb,seyyidşeyhFerîdeyazılmışdır.İnsanlarıniyisinimedhetmekdeveOnauymağateşvîketmekdedir:

Merhametederekgöndermişolduğunuz,kıymetlimektûbunuz,eniyibirzemânda,fakîrişereflendirdi.Okuyarakmesrûrolduk.Allahüteâlâyahamdolsunki,Muhammedaleyhisselâmınfakrinden,sizemîrâsnasîbolmuş.

Fakîrlerekarşıteveccühvesevgiveonlarabağlılık,bumîrâsdanhâsılolmakdadır.Hiçbirşeyiolmayanbufakîr,necevâbyazacağımışaşırdım.

Arabınenhayrlısıolan,büyükceddinizinüstünlüklerinibildirenhaberleriyazarak,bumektûbumu,âhıretdeazâblardankurtulmakiçinvesîleyapacağım.

Aleyhissalâtüvettehıyyeefendimizimedhetmeğekalkışmıyorum.Yazılarımı,Onunilekıymetlendiriyorum.Arabîbeyttercemesi:Muhammedaleyhisselâmımedhedemiyorum,

Onunla,yazılarımıkıymetlendiriyorum.

AllahüteâlâyasığınarakveOndanyardım

dileyerekbildiriyorumki:Muhammed“aleyhisselâm”,Allahüteâlânınresûlüdür.Âdemoğullarınınseyyidi,efendisidir.Kıyâmetgününde,kendisineuyarakCehennemdenkurtulanlarınencömerdidir.

[SeyyidAbdülhakîmEfendi“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”buyurduki:HerPeygamber“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”,kendizemânında,kendimekânında,kendikavmininhepsinden,herbakımdanüstündür.Muhammed

“aleyhisselâm”ise,herzemânda,hermemleketde,ya’nîdünyâyaratıldığıgünden,kıyâmetkopuncıyakadar,gelmişvegelecek,bütünvarlıkların,herbakımdanenüstünüdür.Hiçkimse,hiçbirbakımdanOnunüstündedeğildir.Bugüçbirşeydeğildir.Dilediğiniyapan,heristediğiniyaratan,Onuböyleyaratmışdır.HiçbirinsanınOnumedhedecekgücüyokdur.Hiçbirinsanın,Onutenkîdedecekiktidârıyokdur].

KıyâmetgünükabrdenenönceOkalkacakdır.Enönce,Oşefâ’atedecekdir.

Enönce,Onunşefâ’atikabûlolacakdır.CennetkapısınıönceOçalacakdır.

Kapı,Onahemenaçılacakdır.(Livâ-ihamd)denilenbayrak,Onunelindebulunacakdır.Âdem“aleyhisselâm”veOnunzemânındankıyâmetekadargelenhermü’min,bubayrakaltındabulunacakdır.Birhadîs-işerîfde,(Kıyâmetgünü,öncegelenlerinvesonragelenlerinseyyidiyim.Hakîkatibildiriyorum,öğünmüyorum)buyurdu.Birhadîs-işerîfde,(Allahüteâlânınhabîbiyim,sevgilisiyim.Peygamberlerinreîsiyim.Öğünmekiçinsöylemiyorum).Birhadîs-işerîfde,(Peygamberlerin“aleyhimüsselâm”

sonuncusuyum,öğünmüyorum.BenAbdüllahınoğluMuhammedim“aleyhissalâtüvesselâm”.Allahüteâlâinsanlarıyaratdı.Beniinsanlarıneniyisindeyaratdı.Allahüteâlâ,insanlarıfırkalara[kavmlere,ırklara]ayırdı.

Beni,eniyisindebulundurdu.Sonrabueniyifırkayıkabîlelere

[cemâ’atlere]ayırdı.Benieniyisindebulundurdu.Sonra,bucemâ’atievlereayırdı.Beni,eniyievden[ya’nîâileden]dünyâyagetirdi.

İnsanlarıneniyisiyim.Eniyiâiledenim.Kıyâmetde,herkessusduğuzemân,bensöyliyeceğim.Kimseninkımıldıyamadığıvaktde,onlaraşefâ’atediciyim.

Kimsedeümmîdkalmadığıbirzemânda,onlaramüjdevericiyim.Ogünheriyilik,herdürlüyardım,herkapınınanahtarıbendedir.Livâ-ihamdbenimelimdedir.İnsanlarınenhayrlısı,encömerdi,eniyisiyim.Ogünemrimdebinlercehizmetçivardır.Kıyâmetgünü,Peygamberlerinimâmı,hatîbivehepsineşefâ’atedicibenim.Bunlarıöğünmekiçinsöylemiyorum).[Hakîkatibildiriyorum.Hakîkatibildirmekvazîfemdir.Bunlarısöylemezsem,vazîfemiyapmamışolurum]buyurdu.Oolmasaydı“aleyhissalâtüvesselâm”,Allahüteâlâ,hiçbirşeyiyaratmazdı.Rabolduğu,ma’bûdolduğumeydânaçıkmazdı.

Âdem“aleyhisselâm”,suiletoprakarasında

iken[ya’nîçamuruyoğrulurken],O“aleyhisselâm”Peygamberidi.Fârisîbeyttercemesi:Günâhişlesede,çekilmezhesâba,

böylebirseyyidinizindekikimse.

Bütüninsanlığınseyyidi,enüstünüolan,böylebirPeygambere

“aleyhissalevâtüvettehıyyât”inanan,Onunyolundagidenkimse,elbetteümmetlerineniyisiolur.Âl-iİmrânsûresinin,(Sizümmetlerin,dinsâhiblerininenhayrlısı,eniyisisiniz!)meâlindekiyüzonuncuâyetibunlaramüjdedir.Onainanmıyan,[Onuanlıyamıyan,kendilerigibisanan],insanlarınenkötüsüdür.Tevbesûresinin,(Vahşî,kalblerikatıcâhiller,sanainanmaz.Dahâçokmünâfıkdırlar)meâlindekidoksansekizinciâyetibunlarıgöstermekdedir.Dünyânınbugünkühâlinde,Onunsünnet-iseniyyesine

[ya’nîislâmiyyete]uymaklaşereflendirilenler,nekadarbahtiyârdır.Onundînineinanan,Onaümmetolanın,azbiriyiliğinekatkatsevâb

verilir.

Eshâb-ıKehf[ya’nîTarsusdakimağaradabulunanyedikişi]“rahmetullahialeyhimecma’în”birgüzelişyapmakla,yüksekderecelerekavuşdu.Buişleride,dindüşmanları,hertarafıkapladığıvakt,kalblerindekiîmânıkorumakiçin,başkayerehicretetmeleriidi.Bugün,Onaîmânedip,azbiribâdetyapmak,sankidüşmansaldırıp,hertarafıkapladığızemânda,askerin,azbirhareketininçokkıymetliolmasınabenzer.Sulhzemânında,askerin,bundankatkatfazlaçalışması,böylekıymetliolamaz.

Muhammed“aleyhisselâm”,Allahüteâlânınmahbûbuolduğuiçin,Onunizindegiden,mahbûblukderecesineyükselir.Çünki,muhib[ya’nîaşık],sevgilisininahlâkını,alâmetlerinikimdegörürse,onudasever.Onauymıyanlarınhâlini,bundananlamalı!Fârisîbeyttercemesi:Muhammed“aleyhisselâm”,yüzüsuyudurcihânın,

kapısınıntoprağıolmıyan,toprakaltındakalsın!

Eshâb-ıKehf“rahmetullahialeyhimecma’în”gibihicretedemiyen,bâtınyoluilehicretetmeğeçalışmalıdır.Düşmanlararasındabulunurken,gönülleri,onlardanayrı,uzakolmalıdır.Allahüteâlâ,busûretlede,se’âdetekapılarıaçabilir.Nevruzgünü[martınyirmincigünü],geliyor.

[Kâfirlerin,ateşetapanlarınbayramıolan]ogünlerde,nekarışıklık,nekadartaşkınlık,şaşkınlıkolduğunubiliyorsunuz.Okaranlıkgünleriatlatdıkdansonra,Allahüteâlânasîbederse,sizinlegörüşmekşerefinekavuşmağıümmîdediyorum.Nâzikbaşınızıağrıtmamakiçin,mektûbumasonveriyorum.Allahüteâlâ,kerîmolanbabalarınızınyolundanayırmasın!Sizeveonlarakıyâmetekadarselâmolsun!Âmîn.

45

Bumektûb,yinenakîbseyyidşeyhFerîde“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.

Kendineteşekküretmekdeveinsanınmuhtâcyaratıldığını,Ramezân-ışerîfi,orucuvenemâzı

bildirmekdedir:

Allahüteâlâsizi,çokkıymetliolandedelerinizinyolundanayırmasın!Sonupişmânlıkolanişlerekarışdırmasın!Âmîn.Allahüteâlâyısevenler,Allahüteâlâileberâberdir.Çünki,hadîs-işerîfde,(İnsan,sevdiğikimseileberâberdir)buyuruldu.İnsanınaslı,rûhudur.Rûhunbedenilebirleşmesi,Allahüteâlâileolmasınabirazmâni’olmuşdur.Bedendenayrılıp,bukaranlıkyerdenkurtulunca,Rabbiileberâber,Onayakînolur.Bununiçin,(Ölüm,sevgiliyisevgiliyekavuşduranbirköprüdür)buyuruldu.Ankebûtsûresinin,(Allahüteâlâyakavuşmakistiyene,ovakt,elbettegelmekdedir)meâlindekibeşinciâyeti,Onunâşıklarınatesellîolmakdadır.Fekat,büyüklerinhuzûru,sohbetiileşereflenmiyenzevallılarınhâliharâbdır.

Büyüklerinrûhlarındanistifâdeedebilmekiçindeşartlarvardır.Herkesbuşartlarıyerinegetiremez.Bütünni’metlerinsâhibiolanAllahüteâlâyahamdolsunki,bukorkunçhâdisevebaşımızagelenvahşîcehücûmlarkarşısında,kimsesiolmıyanbufakîrlerinimdâdınayine,din

vedünyânınefendisinin“sallallahüaleyhivesellem”Ehl-ibeytiyetişmekdedir.Busûretlebüyüklerinyolubozulmakdankurtuldu.Feyzlerikesilmekdenkorundu.

Evet,bumubârekyol,memleketdegizlikalmışveyolcuları,hemenyokgibiolmuşdu.Ehl-ibeytinaçdığıyololduğundan,ta’mîrinin,temizlenmesininde,Ehl-ibeyttarafındanyapılmasıyakışırdı.Başkalarınaihtiyâcolmamasılâzımidi.Ehl-ibeytinbuhizmetineşükretmek,bufakîrlerelâzımolduğugibi,budevleteşükretmek,onlaradalâzımdır.İnsanların,bâtınıcem’

etmesi[kalbini,rûhunutoparlayıp,Allahüteâlâdanbaşka,hiçbirşeyebağlanmaması]lâzımolduğugibi,zâhirdebirleşmek,yardımlaşmakdalâzımdır.Hattâ,butopluluk,berâberlik,dahâöncelâzımdır.Çünki,bütünmahlûklariçinde,enmuhtâcolaninsandır.

İnsanların,çokmuhtâcolmasınasebeb,insandaherşeybulunduğuiçindir.

Bununiçin,herşeyinmuhtâcolduklarınınhepsi,insanalâzımdır.İnsanmuhtâcolduğuşeyebağlanır.Ohâlde,insanlarınbağlılığı,başkalarınınbağlılıklarındandahâçokdur.Herbirbağlılık,insanı,Allahüteâlâdanuzaklaşdırır.Bundandolayı,Allahüteâlâdanenuzakolan,enmahrûmkalanmahlûk,insandır.Fârisîikibeyttercemesi:

Mahlûklarınenüstünüinsandır,

yüksekmakâmdanmahrûmdaodur.

Eğer,toparlanıp,geridönmezse,

ondandahâmahrûm,yokdurkimse.

Hâlbuki,insanın,hermahlûkdan,dahâüstünolmasınasebebde,yineherşeyin,kendisindebulunmasıdır.Herşeyikendindetopladığıiçindirki,insanınaynasımükemmeldir.Bütünmahlûklarınaynalarındagörünenlerinhepsi,yalnızonunaynasında,biraradagörünmekdedir.Bununiçindeinsan,mahlûklarıneniyisiolmuşdur.Mahlûklarınen

muhtâcı,enmahrûmu,enkötüsüde,yinebusebebdeninsandır.Bununiçindirki,Muhammed

“aleyhissalâtüvesselâm”gibibirPeygamberinsandırveEbûCehlgibibirmel’ûndainsandır.

Bufakîrlerin,birarayatoplanmasına,Allahüteâlânınsebebkıldığı,büyükni’met,şübheyokki,sizsiniz.Bâtınlarıncem’ıyyetide,sizinsâyenizdedir.Elbette,(Evlâd,babasıgibiolur)müjdesinebakarak,bütünümmîdlersizdedir.

Lutfetdiğinizkıymetlimektûb,bizlerimubârekRamezânayındaşereflendirdi.Bununiçin,bubüyükayınüstünlüklerindenbirkaçsatıryazmakhâtırımageldi:

MubârekRamezânayı,çokşereflidir.Buaydayapılan,nâfilenemâz,zikr,sadakavebütünnâfileibâdetlereverilensevâb,başkaaylardayapılanfarzlargibidir.Buaydayapılanbirfarz,başkaaylardayapılanyetmiş

farzgibidir.Buaydabirorucluyaiftârvereningünâhlarıafvolur.

Cehennemdenâzâdolur.Ooruclununsevâbıkadar,ayrıcabunadasevâbverilir.Ooruclununsevâbıhiçazalmaz.Buayda,emrialtındabulunanların,işlerinihafîfleten,onlarınibâdetetmelerinekolaylıkgösterenâmirlerdeafvolur.Cehennemdenâzâdolur.Ramezân-ışerîfayında,Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”,esîrleriâzâdeder,heristenilenşeyiverirdi.Buaydaibâdetveiyiişyapabilenlere,bütünsenebuişleriyapmaknasîbolur.Buayasaygısızlıkedenin,günâhişliyeninbütünsenesi,günâhişlemeklegeçer.[Buayıfırsatbilmelidir.]Eldengeldiğikadaribâdetetmelidir.Allahüteâlânınrâzıolduğuişleriyapmalıdır.Buayı,âhıretikazanmakiçinfırsatbilmelidir.Kur’ân-ıkerîm,Ramezândaindi.Kadrgecesi,buaydadır.Ramezân-ışerîfde,iftârıerkenyapmak,sahûrugeçyapmaksünnetdir.Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”buikisünnetiyapmağaçokönemverirdi.İftârdaaceleetmekvesahûrugecikdirmek,belkiinsanınaczini,yiyipiçmeğevedolayısıileherşeyemuhtâcolduğunugöstermekdedir.İbâdetetmekdezâtenbudemekdir.Hurmaileiftâretmeksünnetdir.İftâr

edince,(Zehebez-zama’

vebtellet-ilurûkvesebet-el-ecrinşâallahüteâlâ)düâsınıokumak,terâvîhkılmakvehatmokumakmühimsünnetdir.

Buayda,hergece,Cehennemegirmesigereken,binlercemüslimânafvolur,âzâdolur.Buayda,Cennetkapılarıaçılır.Cehennemkapılarıkapanır.

Şeytânlar,zincirlerebağlanır.Rahmetkapılarıaçılır.Allahüteâlâ,bumubârekaydaOnunşânınayakışacak,kullukyapmağıveRabbimizinrâzıolduğu,beğendiğiyoldabulunmağı,hepimizenasîbeylesin!Âmîn.

[Oructutmakgüçolanyerlerde,oructutanlaravedindüşmanlarınınyalanlarınaaldanmayıp,oruclarınıbozmıyanlara,dahâçoksevâbverilir.

Ramezân-ışerîfayı,islâmdînininnâmûsudur.Âşikâreorucyiyen,buayahurmetetmemişolur.Buayahürmetetmiyen,islâmiyyetinnâmûsperdesiniyırtmışolur.Nemâzkılmıyanında,

oructutmasıveharâmlardankaçınmasılâzımdır.Bunlarınorucukabûlolurveîmânlarıolduğuanlaşılır.]

46

Bumektûb,yinenakîbseyyidşeyhFerîde“rahmetullahiteâlâaleyh”

yazılmışdır.AllahüteâlânınvarvebirolduğuveMuhammedaleyhisselâmınOnunresûlüolduğubedîhîdir,pekmeydândadır.Düşünmeğebile,lüzûmolmadığınıbildirmekdedir:

[Bumektûb,çokmühimolduğundan,(İslâmAhlâkı)kitâbının554.sahîfesininbaşınadayazdık.Lütfenoradandaokuyunuz!]Allahüteâlâsizi,kerîmolanbabalarınızınyolundanayırmasın.Onlarınenüstünüolanbirincisinevegerikalanlarınhepsine,bizdendüâlarveselâmlarolsun!Allahüteâlânınvarolduğuvebirolduğu,hattâMuhammedaleyhisselâmın,Onunresûlüolduğuvehattâonungetirdiğiheremrinvehaberlerin,doğruolduğu,güneşgibimeydândadır.Düşünmeğe,isbâtetmeğehiçlüzûmyokdur.Kalbinbunlarainanmasıiçin,kalbinbozukolmaması,ma’nevîhastalığıbulunmamasılâzımdır.Kalbhastavebozukolunca,kalbininanmasıiçin,akliledüşünmek,

incelemeklâzımolur.Ancakbusûretlekalb(tasfiye)bulur,ya’nîhastalıkdankurtulur.(Basîret)denya’nîkalbgözündenma’nevîperdekalkarsa,bunlaraseveseveinanılır.Meselâ,safrasıbozukkimse,şekerintadınıduymuyor.Şekerintatlıolduğunuonaanlatmak,isbâtetmeklâzımolur.Fekat,safrahastalıkdankurtulunca,isbâtetmeğelüzûmkalmaz.

Hastalıkdandolayıisbâtetmeklâzımolması,şekerintatlılığınabirkusûrvermez.Şaşıolan,birşeyiikigörürveikikişivarsanır.Şaşıdakigözhastalığı,karşısındakibirşeyin,ikiolmasınıîcâbetdirmez.Oikigördüğühâlde,görünenyinebirdir.Bununbirolduğunuisbâtetmekçokzordur.[Doppelsehendenilengözhastalığıolanlaraahveldenir.][Müslimânolmakiçin,yalnızkalbinîmânetmesi,inanmasılâzımdır.Fekat,hermüslimânınkalbine,dâhilîdüşmanıolannefsindenvehâricîdüşmanlarıolanşeytânlardanvekötüarkadaşlardanhastalıkgelmekdedir.Nefs,yaratılışdaahkâm-ıislâmiyyeyedüşmandır.Kalbinhastaolması,[nefseuymasıdemekdir,ya’nîislâmiyyete

uymakistememesidir.Ya’nî,islâmiyyetinemrlerinintadınıduymamak,yasaketdiklerindenzevkalmakdır.]Buyasaklara(dünyâ)denildiği,yüzdoksanyedincimektûbdayazılıdır.Dünyâyadüşkünolmak,kalbdekiîmânıza’îfletmekdedir.Birkimse,nefslerininesîriolangâfilinsanlarınsohbetlerinden,sözlerinden,yazılarından,kitâblarından,radyolarından,televizyonlarındanuzaklaşırsavenefsi(tezkiye)olursa,ya’nîinkârhastalığındankurtulursa,budâhilîvehâricîdüşmanlardankalbehastalıkgelmez.Mevcûdhastalıkda,islâmiyyeteuyarak,(istigfârokuyarak)tasfiyeedilince,kalbhakîkîîmânakavuşur.Nefsincibillîhastalığındantezkiyesivekalbinhâricdengelenhastalıkdantasfiyesi,mürşid-ikâmilinsohbetindebulunmakla,kitâblarınıokumaklaveahkâm-ıislâmiyyeyeuymaklanasîbolur.Kırkikinciveelliikincimektûblarabakınız!Mürşid-ikâmil,bütünsözleri,bütünişleri,islâmiyyeteuygunolan,Ehl-isünnetâlimidemekdir.İslâmiyyetiiyibilmesi,derinâlimolmasılâzımdır.]

Dinbilgilerini,aklileisbâtederek[kalbe]inandırmak,kolaydeğildir.

Yakînî,vicdânîbirîmâneldeetmekiçin,isbâtyolunagitmekdense,kalbihastalıkdankurtarmaklâzımdır.Nitekim,safrahastasını,şekerintatlıolduğunainandırmakiçin,isbâtetmeğekalkışmakdansa,onuhastalıkdankurtarmaklâzımdır.[Safrasıbozukolanhastaya]şekerintatlıolduğu,nekadarisbâtedilirseedilsin,yakînhâsıledemez.Çünki,şekerağzınaacıgelmekde,vicdânıacıolduğunubilmekdedir.

[SeyyidAbdülhakîm“kuddisesirruh”buyurduki:(Müdrike)ya’nîbirşeyi(anlamak)kuvvetiüçdür:Üçünündedoğruanlıyabilmeleriiçin,bulunduklarıuzvlarınhastaolmamalarılâzımdır.Birincisi,görünen(hisorganlarındakikuvvetler)olup,görme,işitme,koklama,gıdânınlezzetinialmavesıcaklık,sertlikanlama.Bukuvvetler,insandabulunduğugibi,hayvanlardadavardır.Bukuvvetlerolmasaydı,insanlar,taşgibi,odungibiolurdu.

İkincisi,(aklkuvvetleri)olup,hiss-imüşterek,

hâfıza,vâhime,mütesarrıfavehazânet-ül-hayâldenilengörünmiyenbeşorgandakikuvvetlerdir.Bukuvvetler,insanlarındimâgında[beyninde]bulunur.

Hayvanlardayokdur.Birşeyinvarlığını,bukuvvetler,güvenilenbirhaberiişitmekleveyâtecrîbeileyâhudhesâbileanlar.İyiyifenâdan,fâideliyizararlıdanayırırlar.Fenbilgileri,hesâb,bukuvvetlerleyapılır.

Üçüncüsü,(kalbkuvveti)olup,müslimânlarınhavâssına,ya’nîyüksekolanseçilmişkimseleremahsûsdur.Kalbdekibuma’nevîanlamakuvvetine(Basîret)denir.Bukuvvetileanlaşılandinbilgileri,aklvehiskuvvetleriileanlaşılamaz.Aklkuvvetleriileanlaşılanşeyleri,insan,hayvanlarınenüstünüolanata,senelerceuğraşsa,anlatamaz.Bunungibi,kalbkuvvetleriileanlaşılanbilgileri[dinbilgilerinivemeselâma’rifetullahı],buseçilmişler,başkainsanlarasenelercesöylese,onlaranlıyamaz.Bunlardandahâyüksekseçilmişlerinseçilmişlerivardır.

BunlardandadahâüstünNebîler,Nebîlerden

dahâüstünResûller,bunlardandaüstünÜlül’azmderecelerivardır.BunlarınüstündedeKelîmiyyet,Rûhiyyet,HulletveMahbûbiyyetmertebelerivardırki,buenüstünderece,Muhammedaleyhisselâmamahsûsdur.Kalb[gönül]denilenkuvvet,yürekdediğimizetparçasındabulunur.Elektriğinampulde,miknâtisinelektriktellerininmakarasındahâsılolmasıgibidir.

İnsanlardabulunannefs-iemmâre,dinbilgilerineinanmamakda,tabî’ati,yaratılışı,islâmiyyeteuymamakdadır.[Bununiçin,islâmiyyeteuymak,nefseacıgelmekde,onauymakistememekdedir.Kalbise,yaratılışındatemizdir,sâlimdir.Fekat,nefsinislâmiyyeteuymakistememesihastalığı,kalbesirâyetederek,kalbdeislâmiyyeteuymakistemiyor.İslâmiyyeteinanıyorisede,uymasıacıgeliyor.]İslâmiyyetindoğruluğunuisbâtiçin,nekadaruğraşılırsauğraşılsın,hastaolankalbdebunayakînhâsılolması,çokgüçolur.[Kalbdeyakînhâsılolmasıiçin,dâhildenvehâricdenhastalıkgelmemesi,gelmişolanındatasfiyesilâzımdır.

Bununiçin,nefsi(tezkiye)etmekden,ya’nîcibillîolaninkârhastalığındanvekalbişeytândanvefenâarkadaşdankurtarmakdanbaşkaçâreyokdur.Nefsitezkiye,ahkâm-ıislâmiyyeyeuymakla,sonra(kelime-itevhîddenilenLâilâheillallahzikriniçoksöylemekle),sonrabirVelîninsohbetiile,sonrarâbıtasıile,sonrahayâthikâyesiniokumaklaolur.Kalbintasfiyesi,ibâdetyapmakla,bilhâssafarznemâzlarıkılmaklaveçokistigfârokumaklaolacağı,(HerkeseLâzımOlanÎmân)kitâbının1999târîhlibaskısınındokuzuncusahîfesindeve(Se’âdet-iEbediyye)64.cüsahîfesindeve(HakSözünVesîkaları)125.cisahîfesindeyazılıdır.Kalbböyletemizlendiğigibi,nefsinde,(Kelime-iTevhîd)okumakiletemizleneceği52.ve78.cimektûblardayazılıdır.

Mekteb,meslekarkadaşı,öğretmen,gazete,televizyon,radyo,islâmiyyete,ahlâkamuhâlifise,bunlarınfenâarkadaşolduklarıanlaşılır.Kalb,buüçdüşmânın[Nefsin,şeytânın,kötüarkadaşın]şerrinden,hücûmundankurtulunca,(tasfiye)bulur,ya’nîharâmlarısevmek

hastalığındankurtulur.

Allahsevgisi,kendiliğindenyerleşir.Suyuboşalanşişeyehavânındolmasıgibiolur.]Veşşemsisûresidokuzuncuâyetindemeâlen,(Nefsinitezkiyeedenkurtuldu.Nefsinigünâhda,cehâletde,dalâletdebırakan,ziyânetdi)buyuruldu.

[(Mevâkibtefsîri)ndediyorki,(Nefstezkiyeedilince,kalbtasfiyebulur.

Ya’nînefs,kötüisteklerdenkurtarılınca,kalbinmahlûklara,harâmlarabağlılığıkalmaz.Fârisîbeyttercemesi:

Harâmlarıistemekden,kesilmedikçenefs,

kalbilâhînûrlara,aynaolamazhiç!

Nefsinkötülükleri,pislikleridemek,islâmiyyetinbeğenmediği,harâmetdiğişeyler[ya’nî,dünyâ]demekdir).Şimdiba’zıları,Allahüteâlânınfenâdediği,yasaketdiğişeylere,moda,asrîlik,ilericilikdiyor.Allahüteâlânınbeğendiği,emr

etdiğişeyleregericilik,câhillikdiyor.Harâmişleyenleresan’atkâr,aydın,ilericiinsan,müslimânlaramürtecî,yobaz,gericidiyenleroluyor.Bunlaraaldanmamalı.Dîni,Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarındanöğrenmelidir.]

Görülüyorki,buaçık,parlakislâmiyyetevetemiz,doğruyolainanmıyankimseninkalbi,şekerintadınıanlıyamıyansafralıgibi,hastadır.Fârisîmısra’tercemesi:

Birkimse,körise,güneşinsuçune?

Seyrvesülûkdan[ya’nîtesavvufyolundailerlemekden]maksad,nefsitezkiyevekalbitasfiyeetmekdir.Ya’nînefsivekalbihastalıklardankurtarmakdır.Bekarasûresinde,(Kalblerindehastalıkvardır)meâlindekidokuzuncuâyet-ikerîmedebildirilenhastalıktedâvîedilmedikçe,hakîkîîmânelegeçmez.Buâfetlervariken,aklyoluilekalbdehâsılolanîmân,îmânınsûretidir.Çünkinefs,buîmânıntersiniistemekde,küfründeinâdveisrâretmekdedir.Böyleîmân,safrahastasının,şekerintatlıolduğunaîmânetmesigibidir.Herne

kadarinandımdesede,vicdânı,şekeriacıbilmekdedir.Safrasıdüzeldikdensonra,şekerintatlıolduğunahakîkîîmânhâsılolur.Îmânınhakîkatide,nefsintezkiyesindenvekalbinitmînânındansonrakalbdehâsılolur.[İtmînân,hakîkîinanmakdemekdir.]İşteböylehakîkîîmânyalnızEvliyâdabulunurveeldengitmez.Yûnüssûresinde,(Bilinizki,AllahüteâlânınEvliyâsıiçin,azâbkorkusu,ni’metlerekavuşmamaküzüntüsüyokdur!)meâlindekialtmışikinciâyet-ikerîmedekimüjde,böyleîmânsâhibleriiçindir.Allahüteâlâ,hepimizibukâmil,hakîkîîmânlaşereflendirsin!Âmîn.[63.cümektûbuokuyunuz!]

47

Bumektûb,yinenakîbya’nîdiyânetişlerireîsi,seyyidşeyhFerîdegönderilmişdir.Geçensenelerdekikâfirlerinazgınlığındanşikâyetetmekde,müslimânların,dînehürriyyetverenhükûmetedüâetmesilâzımolduğunubildirmekdedir:

Allahüteâlâsizi,iyileriniyisiolanatalarınızın

yolundabulundursunveonlarınönce,enüstününe“aleyhissalâtüvesselâm”,sonrageridekilerinhepsine,düâlarımızıveselâmlarımızıerişdirsin!

İslâmâlimi,milletinyanında,bedendekikalbgibidir.Kalb,temiz,iyiolunca,bedeniyiişleryapar.Kalbbozukoluncabütünuzvlar,hepkötüiş

yapar.Bunungibi,âlimleriyiise,milletdeiyiolur.İleriyegider.

Onlar,bozukolursa,milletdebozulur.Felâketegider.EkberŞâhınhükûmetizemânında,müslimânlarınbaşınanesıkıntılar,nefelâketlergelmişdi,hepimizbiliyoruz.Binyılönce,müslimânlarkendidinlerindeolacak,kâfirlerdekendiyollarındakalacakdı.Nitekim,Kâfirûnsûresi,buhâlihabervermekdedir.Bundanbirkaçseneönceise,dindüşmanları,müslimânlarınönünde,dinsizlikleriniaçıkcayapıyor,bumubârekislâmmemleketindeya’nîHindistânda,müslimânlar,ahkâm-ıislâmiyyeyiyapamıyorlardı.Yerlerin,göklerin,herçeşid

enerjininsâhibiolan,Allahüteâlânınsevgilisi,Muhammedaleyhisselâmainananların,onunışıklıyolundailerliyenlerinaşağılanması,hırpalanması,onainanmıyanların,onadüşmanolanlarınelüstündetutulması,beğenilmesi,nekadaracıvekorkunçbiralçaklıkidi.Müslimânlar,yaralıkalbleriile,sabrediyorlardı.İslâmdüşmanları[yazılarıile,kalemleriile,sözleriile,mevkı’kuvvetiilevehervâsıtaile],alayederek,taşkınca,azgıncasaldırarak,yaralaratuzserpiyordu.Hidâyet,se’âdetgüneşi,dalâletveirtidâdbulutlarıileörtülmüş,hak,fazîletışıkları,haksızlık,ahlâksızlıkperdelerialtınaçekilmişdi.

Dindüşmanıolanlarınölmesi,bunlarınyerinegelenlerin,müslimânlaradahakvehürriyyettanımalarıhaberiişitildiğiândamüslimânlar,bunlaraherdürlüyardımvehizmetikendilerineborçbildi.Kavuşulanhürriyyetdenfâidelenerek,butemizmayalı,asîlkanlımilletin,islâmiyyeteyapışmasına,dînin,îmânınkuvvetlenmesineçalışmağıenmukaddesvazîfebildi.Bütünmüslimânların,devlete,hükûmetesözleriile,

yazılarıileveelleriile,işleriileyardımetmesizâtenvâcibdir.İslâmiyyeteyardımınenkıymetlisiveehemmiyyetlisi,Ehl-isünneti’tikâdınıveahkâm-ışer’ıyyeyimeydânaçıkarmak,[Ehl-isünnetvelcemâ’ati’tikâdınıbozmakiçinçıkarılankitâblara,mecmû’avegazetelerecevâbyazarak,komünistlerin,masonların,mezhebsizlerindevletimizekarşıkörükledikleri]

fitnevefesâdateşinisöndürmekdir.[Böylece,dinhırsızlarının,yehûdî,hıristiyanvemürtedlerin,müslimânyavrularınıaldatmalarınıönlemekdir.]

İslâmiyyete,hükûmetevemillete,buimdâdıyapacakolan,ancak,doğruyoldaolanâlimlerdir.Böyleâlimlersiyâsetleuğraşmaz.Dîni,siyâsete,mal,sandalyeveşöhretkazanmağaâletetmez.KendilerinedinadamıisminiveripKur’ântercemeleri,dinkitâblarıyazan,malvemakâmâşıkları,âhıretâlimideğil,dünyâlıktoplayıcılarıdır.Bunlarınkitâbları,mecmû’aları,sözlerizehrdir.Dîni,îmânıbozarvemilletarasınafitne,fesâdsokar.Fârisîbeyt

tercemesi:

Dinadamıgörünüp,dünyâyatapankimse,

kendiyoldansapmışdır,gayranasılgöstere?

Ekberşâhzemânında,müslimânlarınbaşınagelenbelâlarahepböyle,dinadamışeklinegiren,dinsizlersebebolmuşdu.Milletihepbunlarınkitâbları,gazetelerikışkırtmışdı.Müslimânismialtında,yanlışyoldagidenlerinbaşları,hepbukötüdinadamlarıolmuşdur.Dinâlimitanınmıyanbirkimse,yoldançıkarsa,busapıklığı,başkalarınabulaşmazveyânâdirenbulaşır.Zemânımızıntarîkatcılarıda,müslimânlarıdoğruyoldançıkarıyor.

Bunlarda,sahtedinadamlarının[kitâbları,mecmû’alarıvegazetelerdeki]

yazılarıgibi,gençlerindîninin,îmânınınbozulmasınasebeboluyor.İştebugün,hermüslimân,elindengelenyardımıyapmayıpislâmiyyetyinebozulur,hakâretaltınadüşerse,hükûmeteyardımıesirgeyenhermüslimân

âhıretdemes’ûlolacakdır.Bununiçin,bufakîr[ya’nîİmâm-ıRabbânî

“rahmetullahialeyh”]gücüm,kuvvetimolmadığıhâlde,yardımakoşmağaözeniyorum.Güçlükleriyenerek,islâmiyyeteufacıkbirhizmetedebilmekyolunuarıyorum.İyilerinçoğalmasınıistiyende,onlardansayılırbuyurmuşlardır.Belki,buzevallıyada,müslimânlaraserbestlikveren,onlarınhakkınıkoruyan,âdilhükûmetadamlarınanasîbolan,büyüksevâblarındamlalarıbulaşırdiyeümmîdleniyorum.Kendimi,Yûsüfaleyhisselâmı,birkaçipliklesatınalmakiçin,pazaraçıkankocakarıyabenzetiyorum.

Bugünlerdehuzûrunuzlaşereflenmekümmîdindeyim.Allahüteâlâ,sizedinüzerindekonuşmakfırsatınıihsânbuyurmuşdur.Herkonuşmanızda,müslimânların,dinlerinirâhatcavekolaycaöğrenmeleriveibâdetedebilmeleriiçin[vemürtedlerinmüslimânlarasaldırmalarınıönlemekiçin]

gayretbuyurmanızıcândandiliyoruz.Geçicive

sonsuzdevletlerekavuşmanıziçindüâederim.

[İslâmiyyet,Allahüteâlânınemrleridir.Hâkim,Allahüteâlâdır.Emride,Kur’ân-ıkerîmdir.İslâmiyyet,dünyâdankalkdı.Hiçbiryerdekalmadı.

Allahüteâlâ,Kur’ân-ıkerîmi,yalnızokumakiçingöndermedi.Ameliçin,dinâlimlerinin,anlayıpfıkhkitâblarındabildirdiklerini,yapmakiçingönderdi.Bunlarıyapacak,yapdıracakdahakîkîdinâlimleridir.Bunlara(Ehl-isünnetâlimi)denir.Mısr,SûriyeveIrakçokdanfirenkleşdi.

Fransızlar,İngilizler,birincicihânharbindensonraburalarıişgâletdiler.İslâmdüşmanlığını,ahlâksızlığı,merhametsizliğigetirdiler.Fikrhürriyyetigetiriyoruzdiyerek,çeşidlifırkalar,partilerkurdular.Herpartili,diğerlerinedüşmanoldu.Milletiparçaladılar.İkincicihânharbindensonra,çekilipgiderlerkende,dincâhili,zâlimkimselerimüslimânlarınbaşındabırakdılar.Budinsizhükûmetler,zındanlarıvei’dâmlarıile,hakîkîislâmâlimleriniimhâetdiler.Muhammed

Abduh,ReşîdRızâveSeyyidKutbveMevdûdîveteblîg-ıcemâ’atcılargibimezhebsiz,reformcu,sahtedinadamlarıda,kitâbları,mecmû’alarıvegazeteleriilehakîkîdinbilgilerini,Ehl-isünnetilmleriniyoketdiler.Müslimânlık,ilmüzerinekurulduğundan,ilmveâlimkalmayınca,islâmiyyetbozuldu.

Bulutolmayınca,yağmurbeklemek,mu’cizeistemekolur.Allahüteâlâ,bunuyapabilir.Fekat,âdetiböyledeğildir.İslâmâlimiyetişebilmesiiçin,islâmilmlerimeydânaçıkıp,yayılıp,yüzsenegeçmesilâzımdır.

Müslimân,yaşadığımemleketinhükûmetine,isyânetmez.Bölücülükyapmaz.

Fitne,anarşiçıkaranlardanuzakolur.Kendiîmânını,ibâdetlerini,ahlâkını,hareketlerinidüzeltmeğeçalışır.Mezhebsizlerin,münâfıklarınkitâblarını,gazeteleriniokumaz.Ehl-isünnetbilgileriniöğrenmeğeveyapmağaçalışır.Kimseyefenâlıketmez.Kimsenincanına,malına,hakkına,ırzına,nâmûsunasaldırmaz.İslâmiyyetevekanûnlarauygunyaşar.Yukarıda

bildirilenlerinhepsi,Ehl-isünnetâlimlerininyazdığıhakîkîdinkitâblarındamevcûddur.]

48

Bumektûb,yinenakîbseyyidşeyhFerîdeyazılmışdır.Dinâlimlerinehurmetetmeklâzımolduğunubildirmekdedir:

Allahüteâlâ,Peygamberlerinenüstünühurmetiiçin“aleyhivealeyhimüssalevâtvetteslîmâtvettehıyyât”,dindüşmanlarınakarşıolanmücâdelenizdeyardımcınızolsun!Mubârekmektûbunuzuokumaklaşereflendik.

İlmöğrenenvetesavvufyolundaçalışangençleresarfetmeküzere,birmikdârparagönderdiğiniziyazıyorsunuz.İlmöğrenentalebeyi,tesavvufaçalışanlardanönceyazdığınızıgörünceçoksevindik.(Zâhir,bâtınınalâmetidir)buyurmuşlardır.İnşâallahmubârekkalbinizdede,butalebe,dahâöncebulunmakdadır.Arabîmısra’tercemesi:Herkabdan,içindeolan,dışarısızar!

İlmtalebesiniileridetutmak,islâmiyyetinilerlemesinesebebolur.Bunlarislâmiyyetinbekçileridir.Muhammedaleyhisselâmındînini,soysuzlarakarşıbunlarkoruyacakdır.Kıyâmetgünüherkeseislâmiyyetdensorulacak,tesavvufdansorulmıyacakdır.Cennetegirmek,Cehennemdenkurtulmak,ancakislâmiyyeteuymaklaolur.İnsanlarıneniyileri,seçilmişleriolanPeygamberler“salevâtüllahiteâlâveteslîmâtühüaleyhim”,herkesiislâmiyyeteçağırmışdır.Kurtuluşyoluislâmiyyetdir.Obüyükler,islâmiyyetibildirmekiçingönderildi.Ohâldeenkıymetliibâdet,insanlarayapılacakenbüyükiyilik,islâmiyyetinöğrenilmesine,yapılmasınaçalışmakdırveislâmiyyetinbiremrinimeydânaçıkarmakdır.

Hele,dindüşmanları,azgınca,dînesaldırarak,islâmkitâblarınıyoketdikleri,müslimânyavrularınıaldatdıklarıbirmemleketde,Allahüteâlânınemrlerindenbirdânesininyapılmasınasebebolmak,binlerle,milyonlarlalirasadakavermekdendahâsevâbdır.Çünki,buufakiş,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”

uymak,onlarınvazîfesineortakolmakdır.Hâlbuki,ibâdetlerinenkıymetlisi,sevâblarınençoğuonlaradır.Milyonlasadakavermek,hayrât,hasenâtyapmakise,herkesemüyesserolabilir.İslâmiyyetinmeydânaçıkmasınaçalışmak,nefsinistemediğişeydir.Bunaçalışan,nefsiilecihâdetmişolur.Hayrâtyapmakise,nefsinhoşunagidebilir.Fekat,islâmiyyetinöğrenilmesi,yapılmasıiçinparasarfetmek,şübhesizçokkıymetlidir.Buniyyetileazbirşeyvermek,buniyyetolmadansarfedilenmilyonlardanaşağıdeğildir.[Hermüslimânın,Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarınıtercemeedip,basdırankurumlarayardımetmesilâzımdır.Bunlardanbirikikitâbsatınalıp,komşuya,arkadaşahediyyeetmek,hembukuruluşlarayardımolur,hemdeislâmiyyetebüyükhizmetolur.]

Süâl:Nefsineuyanilmtalebesi,nefsiilecihâdedensôfîdennasılüstünolabilir?

Cevâb:İlmöğrenenkimse,nefsineuymaklakendinezararyaparsada,herkesonunilmindenfâidelenir.Kendiniyakarsada,başkalarının

kurtulmasınasebebolur.Sôfîise,kendinikurtarmaklauğraşmakdadır.Başkalarınafâidesiyokdur.İslâmiyyet,insanlarınse’âdetineçalışanları,kendinikurtarmağaçalışanlardan,dahâüstüntutmakdadır.[İbniÂbidîn,c.5,s.

261]

Evet,tesavvufyolundailerliyenbirsâlik,fenâvebekâmakâmlarınaerervesonrainsanlarıda’vetetmekvazîfesiileşereflendirilirse,Peygamberlikmakâmındannasîbiolur.İslâmiyyetibildirenlerden,herkesise’âdeteerdirenlerdenolur.İslâmâlimlerigibiüstünvekıymetliolur.

Bu,Allahüteâlânınöylebirni’metidirki,dilediğiseçilmişlereihsâneder.Onunihsânıpekbüyükdür.

[İslâmiyyetinöğretilmesineçalışmak,îmânedilecekşeyleri,Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarındabildirdiklerigibiyaymakileveahkâm-ıislâmiyyeyi,ya’nîAllahüteâlânınemrveyasaketdiğişeyleri,fıkhkitâblarınauygun

olarakbildirmekileolur.Evvelâ,ingilizcâsûslarınınvebid’atehlinin,mezhebsizlerinyalanlarınacevâbverilir.Böyleçalışanlara,bedenilehizmetedenlervemâlile,sözveyazıilevedüâileyardımedenlerde,busevâbakavuşurlar.Fekat,buişleri,yalnızAllahrızâsıiçinvekanûnlarauygunolarakyapmakvefitneyesebebolmamaklâzımdır.]

49

Bumektûb,yinenakîbseyyidşeyhFerîdeyazılmışdır.Zâhiri,islâmiyyetinemrleriniyapmaklasüslemekvebâtını,Allahüteâlâdanbaşkaşeylerebağlamamaklâzımgeldiğibildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,sizi,bilinenni’metlerevebilinmeyense’âdetlerekavuşdursun!Bilinenni’metler,zâhirinya’nîbedenin,ahkâm-ışer’ıyyeyiyapmaklasüslenmesidir“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”.

Görünmeyen,ma’nevîse’âdetde,bâtınınya’nîkalbinverûhun,Allahüteâlâdanbaşkaşeylere

bağlanmakdankurtulmasıdır.Acabâhangiseçilmiş

kimseyibuikini’metleşereflendirirler?

50

Bumektûb,seyyidşeyhFerîde“rahmetullahiteâlâaleyh”gönderilmişdir.

Dünyânınaşağılığını,kötülüğünübildirmekdedir:Allahüteâlâ,sevgiliPeygamberihurmetine“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”,kendindenbaşkalarınaköleolmakdankurtarsın!Bütünvarlığımızlakendisinebağlanmamızınasîbeylesin!

Dünyâ,görünüşdeçoktatlıdırvegüzelsanılır.Hakîkatdeise,öldürücüzehrdir.İşeyaramazbirmaldır.Onabağlananlara,tutulanlara,kurtuluş

yokdur.Onunöldürdüklerileşolur.Âşıklarıdeliolur.Dünyâyaldızlanmış

pislikgibidir.Şekerkaplanmışzehrgibidir.Aklı

olan,bubozukmalagönülkapdırmaz.Âlimlerbuyuruyorki,(Birkimse,ölürkenmalınınzemânınenakllısınaverilmesinivasıyyetetse,zâhidevermeklâzımdır).Çünkizâhid,dünyâyarağbetetmez,özenmez,üzerinedüşmez.Dünyâyadüşkünolmaması,aklınınçokolduğunugösterir.

Dahâyazarsamçokuzayacak.Şunudabildireyimki,fazîletlersâhibiŞeyhZekeriyyâ,buyaşdadeftertutmaklameşgûldür.Bunatutulmuşolmaklaberâber,âhıretmuhâsebesiyanındaçokkolaykalan,dünyâmuhâsebesindenkorkmakdadır.Sebeblerâlemindeşerefliteveccühveyardımlarınızıkuvvetlidayanakbilmekdedir.Yenidivândada,oyüksekmakâmınme’mûrlarındanolduğununbildirilmesiniümmîdeder.Beyt:

Banagönülvervecesâretigör,

Tilkiniçağır,bakaslanoluyor.

Allahüteâlâsizegörünenvegörünmiyendevletvese’âdetlerversin!

[Akl,başkadır,zekâbaşkadır.Akl,iyiyikötüyü,fâideliyizararlıyıanlar,ayırır.Aklıazolanınzekâsıçokolabilir.Zekâsıçokolankâfirleri,dindüşmanlarını,akllısanmakdoğrudeğildir].

Allahakullukederim,tapdığımdergâhbir,

Birlahzaayrılmadımtevhîdden,Allahbir.

51

Bumektûb,yineseyyidşeyhFerîde“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.

İslâmiyyetiyaymağateşvîkeylemekdedir:

Allahüteâlâdandilerimki,obüyüksülâleninyardımıile,islâmiyyetgüneşiparlasın,Ahkâm-ıilâhiyyeningüzelliği,hertarafayayılsın.Fârisîmısra’tercemesi:

İşbudur,bundanbaşkasıhiçdir!

Bugünde,kimsesizkalanmüslimânların,budalâletgirdâbındankurtuluş

ümmîdi,ancak,insanlarıneniyisininevlâdınıngemisindedir.Birhadîs-işerîfde:(Ehl-ibeytim,ya’nîevlâdlarım,Nûhaleyhisselâmıngemisigibidir.Bunabinenkurtulur,binmeyenhelâkolur)buyuruldu.Bubüyükse’âdetielegeçirmekiçin,çokçalışınız!Çokşükr,Allahüteâlâ,mevkı’,kuvvet,te’sîrlisözni’metlerinivermişdir.Zâtınızınşerefide,bunlarakatıldığındase’âdetmeydânındabütünakranlarınızdanilerigitmenizpekkolaydır.[Hazret-iAlîilehazret-iFâtımaya“radıyallahüanhümâ”veikisininçocuklarınavebütüntorunlarına(Ehl-ibeyt)denir.]

Bufakîr,doğruolanbuislâmiyyetikuvvetlendirmeğeveyaymağayarayanböyleşeylerisöylemekiçin,yüksekhizmetinizleşereflenmeğekalkdım.

MubârekRamezânayınınhilâliDehlideikengörüldü.Kıymetlivâlidenizin,Dehlidekalmamızıistediklerianlaşılarak,Kur’ân-ıkerîminhatminidinlemekiçinoradakaldık.Âmir,Allahüteâlâdır.Dünyâveâhıretse’âdetinizedüâederim.

52

Bumektûb,yineseyyidşeyhFerîdeyazılmışdır.Nefs-iemmâreninkötülüğünüveonamahsûshastalığıveilâcınıbildirmekdedir:Merhametederek,düâcılarınızaikrâmeylediğinizmubârekmektûbuokuyarakşereflendik.Allahüteâlâ,büyükceddiniz“aleyhisselâm”hurmetine,ecriniziçok,dereceniziyüksek,ilmkaynağıolangöğsünüzügenişveişlerinizikolayeylesin!Allahüteâlâ,zâhirimizivebâtınımızı,Onunyolundabulundursunvedüâmızaâmîndiyenleriafveylesin!Âmîn.

Me’mûrlarınızarasında,fitnekoparmak,fesâdçıkarmakistiyen,bozukrûhlukimselerbulunduğundanşikâyetediyorsunuz.Kıymetliyavrum!İnsanlarınnefs-iemmâresimevkı’almak,başageçmeksevdâsındadır.Onunbütünarzûsu,şefolmak,herkesin,kendisineboyunbükmesidir.Kendininkimseyemuhtâcolmasını,başkasınınemrialtınagirmesiniistemez.Nefsinbuarzûları,ilaholmak,ma’bûdolmak,herkesinkendinetapınmasınıistemekdemekdir.

Allahüteâlâyaşerîk,ortakolmağıistemekdir.Hattânefs,okadaralçakdırki,ortaklığarâzıolmayıp,âmir,hâkim,yalnızkendiolsun,herşey,yalnızonunemriileolsunister.Hadîs-ikudsîde,Allahüteâlâbuyuruyorki:(Nefsinedüşmanlıket!Çünkinefsin,benimdüşmanımdır).Demekoluyorki,nefsikuvvetlendirmek,onun,mal,mevkı’,rütbe,herkesinüstündeolmak,herkesiaşağıgörmekgibiistekleriniyapmak,Allahüteâlânınbudüşmanınayardımveonukuvvetlendirmekolurki,bununnekadarfecî’,korkunçbirsuçolduğunuanlamalıdır.Allahüteâlâ,hadîs-ikudsîdebuyuruyorki:(Büyüklük,üstünlük,banamahsûsdur.Buikisinde,banaortakolmakisteyen,büyükdüşmanımdır.Hiçacımadan,onuCehennemateşineatarım).[Görülüyorki,mal,mevkı’,rütbe,kumandanlık,şeflikgibidünyâzînetlerini,nefseuyarakdeğil,Allahüteâlânınemrleriniyapmakveyapdırmakiçinvemillete,müslimânlarahizmetetmekiçinistemelidir.Buniyyetileistemekvebunlarıyapmakibâdetolur.]

Allahüteâlânındünyâyadüşmanolması,dünyânınbukadaralçakolması,nefsiisteklerinekavuşdurduğu,nefsikuvvetlendirdiğiiçindir.Allahüteâlânındüşmanıolannefseyardımedende,elbetteAllahındüşmanıolur.

Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”,fakîrlikleöğünmüşdür.Çünki,fakîrlik,nefsinistekleriniyapdırmaz.Onudinlemez.Burnunukırar.

Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”gönderilmesiveislâmiyyetinemrleri,yasakları,[ya’nîahkâm-ıislâmiyye]hep,nefsikırmak,ezmekiçindir.Onuntaşkıncaistekleriniönlemekiçindir.İslâmiyyeteuyuldukça,nefsinistekleriazalır.Bununiçindirki,islâmiyyetinbiremriniyapmak,nefsinistekleriniyoketmekde,kendidüşüncesiileyapılanbinlerlesenelikriyâzetvemücâhededendahâkuvvetlite’sîretmekdedir.

[(Riyâzet),nefsinistekleriniyapmamak,(Mücâhede),nefsleuğraşmakdır.

Nefsinistemediğişeyleriyapmakdır].Hattâ

islâmiyyeteuygunolmıyanriyâzetvemücâhedelernefsinistekleriniartdırır.Onuazdırır.

HindistândakiBerehmenpapaslarıvecûkiyyeismindekisihrbâzlar,riyâzetvemücâhededeçokilerigitmiş,fekathiçfâidesiolmamışdır.Hattânefslerininkuvvetlenmesine,azmasınasebebolmuşdur.

[Hindistândakidinsizler,dörtrûhânîsınıfdanenüstününe,Berehmenderlerki,Berehmânîmezhebininreîsidemekdir.Cûki,hindkâfirlerinindervîşlerineverilenismdir].

Meselâ,islâmiyyetinemretdiğizekâtdanbirkuruşu,islâmiyyetingösterdiğiyerevermek,kendiliğinden,binlercealtınsadakavermekden,hayrâtyapmakdan,katkatziyâde,nefsitahrîbeder.İslâmiyyetemretdiğiiçin,bayramgünü,oructutmayıpyiyipiçmek,kendiliğinden,senelerleoructutmakdandahâfâidelidir.İkirek’atsabâhnemâzınıcemâ’atilekılmaksünnetdir.Busünnetiyapmak,gecesabâhakadar,nâfilenemâzkılarak,sabâhnemâzını

cemâ’atsizkılmakdandahâiyidir.

Hulâsa,nefstemizlenmedikçeveşeflik,üstünlükhulyâsındankurtulmadıkça,felâketdenkurtulmakimkânsızdır.Sonsuzölümegitmedenönce,nefsibuhastalıklardankurtarmağıdüşünmeklâzımdır.Mubârek(Lâilâheillallah)sözü,insanıniçindekivedışındaki,bütünyalancıma’bûdlarıkoğduğuiçin,nefsitemizlemekde,enfâideli,ente’sîrliilâcdır.Tesavvufbüyükleri,nefsitezkiyeetmekiçin,bunusöylemeğiseçmişlerdir.Fârisîbeyttercemesi:

(Lâ)süpürgesiile,yolutemizlemezsen,

(İllallah)serâyınavaramazsın!

Nefs,yoldançıkıp,inâdabaşlarsa,bukelimeyisöyliyerekîmânıtâzelemelidir.Peygamberimiz“aleyhissalâtüvesselâm”(Lâilâheillallahdiyerekîmânınızıyenileyiniz!)buyurdu.Bunuherzemânsöylemeklâzımdır.

Çünki,nefs-iemmâre,herzemânpisdir.Bu

güzeltevhîdkelimesininfazîletlerini,şuhadîs-işerîfbildiriyor:(Yerlerivegökleri,terâzîninbirkefesine,bukelime-itevhîdi,ikincikefesinekoysalar,bukelimeninbulunduğukefe,elbetteağırgelir).

53

Bumektûb,yineseyyidşeyhFerîdeyazılmışdır.Âlimlerinbirbirleriilebirleşmemesinin,ortalığıkarışdıracağınıbildirmekdedir:Allahüteâlâ,sizi,mubârekbabalarınızınyolundanayırmasın!İşitiyoruzki,temizkalbiniz,müslimânlığaelverişliolduğuiçin,dîninisevenâlimlerdendördünüseçerekyanınızdabulunmalarınıveislâmiyyetinemrlerinibildirmelerini,böyleceislâmiyyeteuymayanbirşeyinyapılmamasınıarzûbuyurmuşsunuz.Buhabereşükrlerolsun!Müslimânlarabundandahâbüyüknemüjdeolur?Kalbleriyanıkolanlara,bundandahâtatlı,nehaberolur?Fakîr[ya’nîİmâm-ıRabbânî“kuddisesirruh”],buhayrlıişinyapdırılmasıiçin,yanınızagelmekistemişvegeleceğimi,birkaçkerreyazmışdım.Bununiçin,şimdide,birşeyleryazmakdankendimitutamıyorum.

Lutfenkusûrabakmayınız!(Maksadsâhibiolan,deligibidir)demişlerdir.Sizearzetmekistediğimenmühimşeyşudurki,dinadamlarıiçinde,mevkı’,ma’âşarzûsundaolmıyan,yalnızislâmiyyetinyayılmasıveyalnızislâmiyyetinkuvvetlenmesiiçinuğraşan,hemenhemenyokgibiolmuşdur.Mevkı’almak,sandalyekapmakarzûsuarayakarışınca,dinadamlarındanherbiri,ayrıyoltutup,kendiüstünlüğünügöstermekister.

Birbirininsözlerinibeğenmezolurlar.Busûretlegözünüzegirmeğeçalışırlar.Ma’alesefdinişiikinciderecedekalır.Geçensenelerdemüslimânlarınbaşınaçökenherbelâdinadamıgeçinenkimselertarafındangeldi.[Gözegirmekiçin,uydurmaKur’ântercemeleri,yanlışfetvâlar,Ehlisünnetâlimlerininsözlerineuymıyandinkitâblarıyazdılar.Dindüşmanlarıda,dinadamışeklinegirip,istediklerigibiyazdı.

İslâmiyyeti,akla,fenneveilerlemeğeuymuyormuşgibigösterdiler.]

Müslimânlar,şimdide,böylebelâdan

korkmakdayız.Dîninilerlemesinerede?

Yineyıkılmasındanendişeduyuyoruz.Allahüteâlâmüslimânlarıbusahtedinadamlarınınşerrindenkorusun!Dîninisevenbirâlimbulup,seçmenizyetişirvebüyükbirni’metolur.Çünki,âhıretidüşünenâliminsözleri,yazıları,aklı,vicdânıolanherkesiyolagetirir.Kalblerete’sîreder.

Fekat,şimdiböylebirâlimnerede?Bunubulamazsanız,diğerleriiçinden,zararıenazolanıbulmağaçalışınız.(Birşeyinhepsielegeçmezse,hepsinideeldenkaçırmamalıdır),sözümeşhûrdur.Neyazacağımışaşırıyorum.İnsanlarınse’âdeti,âlimlerinelindeolduğugibi,insanlarıfelâkete,Cehennemesürükliyenlerde,dinadamışeklindegörünen,dindüşmanlarıdır.Dinadamlarınıniyisi,insanlarıneniyisidir.Dînidünyâisteklerineâleteden,herkesinîmânınıbozandinadamıda,dünyânınenkötüsüdür.İnsanlarınse’âdetivefelâketi,doğruyolagelmesiveyoldançıkmalarıdinadamlarınınelindedir.Büyüklerdenbiri,şeytânıboşoturuyorgörüp,sebebinisormuş.Şeytândemişki:(Bu

zemânındinadamları,bizimişimizigörüyor.İnsanlarıyoldançıkarmakiçin,bizeişbırakmıyorlar).

Fârisîbeyttercemesi:

Dinadamıgörünüp,dünyâtoplıyankimse,

kendisapıtmışyolu,gayranasılgöstere?

Bununiçin,çokdüşünerekhareketediniz!Fırsateldençıkınca,birdahâgelmez.Sizefikrvermeğeutanmamlâzımidi.Fekat,bumektûbumu,kıyâmetdekurtulmağasenedbilerekyazdım.Vesselâm.

54

Bumektûb,yinenakîbseyyidşeyhFerîdeyazılmışdır.Bid’atsâhiblerinivezararlarını,Eshâb-ıkirâmınbüyüklüğünübildirmekdedir:Allahüteâlâ,insanlarınSeyyidi“aleyhisselâm”hurmetiiçin,ecriniziartdırsın.Kıymetinizi,dereceniziyükseltsin!İşlerinizikolaylaşdırsın!

Kalbinizigenişletsin!İnsanaşükretmiyenkimse,Allahüteâlâyadaşükretmez.Bununiçinbizfakîrlerin,sizinihsânlarınızaşükretmemizlâzımdır.Nasılşükretmiyelimki,yüksekhocamızın,dünyâyanûrsalmasınasebebsizidiniz.Sizinarkanızdan,bizlerede,oradaHakteâlâyıistemeksırasınasîbolmuşdu.Sonra,(Büyüklerinölmesiile,büyüksanıldım)dediklerigibi,sırabufakîregelince,şarkdan,garbdan,Hakâşıklarının,bufakîrin“rahmetullahiteâlâaleyh”yanınaüşüşmesi,hepsizinyardımınızileolmakdadır.Allahüteâlâ,size,bizimtarafımızdansonsuzmükâfâtlar,eniyikarşılıklarihsânbuyursun!Fârisîbeyttercemesi:Vücûdümünherkılı,dilegelsede,

şükretmişolamam,ni’metlerine!

Allahüteâlâmubârekceddiniz,Peygamberlerinseyyidi“aleyhivealââlihivealeyhimminessalevâtivetteslîmâtietemmühâveekmelühâ”hurmetine,sizi,dünyâdaveâhıretde,şânınızayakışmıyanşeylerdenmuhâfazabuyursun!

Âmîn.Mubâreksohbetinizdenuzakdüşdüm.Nasılkimselerlekonuşduğunuzu,kimlerinyazılarınıokuduğunuzubilemiyorum.Resmîvehusûsîgörüşdüklerinizin,kimlerolabileceğinidüşünemiyorum.Fârisîbeyttercemesi:

Ciğerleriyakanbudüşünce,uykumukaçırdıhergün,ki,kiminâğûşunadüşdün,rü’yâdakimigördün?

İyibilinizki,bid’atsâhibiilekonuşmak,kâfirlearkadaşlıketmekden,katkatdahâfenâdır.Yetmişikidürlübid’atsâhibivardır.Bunlarıniçindenenkötüsü,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”Eshâbınadüşmanlıkedenlerdir.Allahüteâlâ,Kur’ân-ıkerîmde,bunlarakâfirdiyor.Sûre-iFethinsonâyetindemeâlen,(SeninEshâbınakâfirlerindüşmanolmasıiçin)buyuruldu.Kur’ân-ıkerîmiveislâmiyyetibizlerebildiren,Eshâb-ıkirâmdır.Onlardanbirikötüolursa,Kur’ân-ıkerîm,sağlamolmaz.

İslâmiyyetegüvenkalmaz.Kur’ân-ıkerîmi,Osmân“radıyallahüanh”topladı.

Osmân“radıyallahüanh”için,diluzatılırsa,Kur’ân-ıkerîmediluzatılmış

olur.Zındıklarınböylei’tikâdlarındanAllahüteâlâyasığınırız!Eshâb-ıkirâmarasındakiayrılıklar,muharebeler,nefslerineuyarakdeğildi.

Onlarınmubâreknefsleri,insanlarıneniyisinin“sallallahüaleyhivesellem”sohbetindebulunmakla,kalblericilâlıyansözlerinidinlemekle,tezkiyebulmuş,emmârelikdenkurtulmuşdu.Nefslerinde,islâmiyyeteuymıyanistekkalmamışdı.Şukadarbiliyoruzki,Emîr“radıyallahüanh”haklıidi,Onakarşıduranlarhatâetdi.Fekat,buhatâları,ictihâddayanılmaidi.

İctihâdhatâsı,fısk,günâhdeğildir.Hattâ,ayblamağabileiznyokdur.

Çünki,ictihâddahatâedenede,birsevâbvardır.Evet,nasîbsizYezîd,Eshâb-ıkirâmdandeğildi.Onuntâli’sizliğinekarşı,kimnediyebilirki,hiçbirkâfirinyapmadığıişi,obedbahtkimse

yapmışdır.Ehl-isünnetâlimlerindenba’zısının,onala’neteiznvermemesi,onunişinibeğendikleriiçindeğil,belkipişmânolmuş,tevbeetmişdirdedikleriiçindir.

Meclis-işerîfinizde,kıymetlikitâblardan,kutb-izemânBendegîMahdûmCihâniyânkitâblarından,hergünbirmikdârokutulursa,Eshâb-ıkirâmınnasılmedhvesenâedildiği,ismlerininnekadaredebleyazıldığıgörülür.

Böylece,odinbüyüklerinediluzatanlar,mahcûbolur,utanır.Bukötüyolututmuşolanzındıklar,bugünlerdeişiazıtdı.Hermemleketeyayılarak,Eshâb-ıkirâmı“aleyhimürrıdvân”kendilerigibisanıp,kötülüyorlar.Bununiçin,birkaçkelimeyazdım,kimeclis-işerîfinizdeböylelereyerverilmesin!

[(İbdâ’)kitâbıdörtyüzüçüncüsahîfesindediyorki,(La’netetmekvemillete,mezhebesöğmekçokçirkin,pekkötübirbid’atdir.Bunu,önceyehûdîlersöyledi.Müslimânlararasındadayayıldı.Tirmüzîdekihadîs-işerîfde,(Mü’minla’netetmez)buyuruldu.Hazret-iMu’âviyenin

oğluYezîde,hazret-iHüseyniöldürmekiçinemretdisanarak,la’netetmekdedoğrudeğildir).(İhyâ)kitâbındadiyorki,(Yezîdin,hazret-iHüseyniöldürdüğüveyâöldürmekiçinemrverdiğihiçbellideğildir.Belliolmıyanbirkötülüğüsöylemekcâizdeğildir.Helela’netetmekhiçdoğruolamaz.Çünki,birmüslimâna,açıkcabilinmiyenbirgünâhıyüklemekcâizdeğildir.HazretiHüseyniöldürenela’netolsundadenilemez.Eğertevbeetmediise,la’netolsundenilebilir.Çünki,hazret-iHamzayışehîdedenVahşîkâfiridi.Sonra,îmânetdivetevbeetdi.Bunala’netcâizolmadı.)].

55

Bumektûb,seyyidşeyhAbdülvehhâb-iBuhârîye“rahmetullahiteâlâaleyh”

yazılmışdır.Muhabbetbildirilmekdedir:

Çokzemândanberi,huzûrunuzdabulunanlarakarşıkalbimdebirmuhabbethâsılolmuşdur.Dahâöncearamızdabulunanbağlılıkdanbaşkaolanbusevgi,bizleriuzakdandüânızilemeşgûl

etmekdedir.Âlemlerinefendisivehervarlığınövündüğü,sevgiliPeygamberimiz“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüvettehıyyât”(Birkimsedinkardeşiniseverse,busevgisinionabildirsin!)buyurdu.Fakîrde“rahmetullahiteâlâaleyh”sevgimibildirmeniniyiveuygunolduğunugördüm.Resûlullaha“aleyhissalâtüvesselâm”yakınolanlarakarşıbusevgininhâsılolması,kıyâmetdekurtulmakümmîdimiziartdırdı.Allahüteâlâ,sizlerihepsevmemizinasîbeylesin.İnsanlarınefendisihurmetinedüâmızıkabûlbuyursun“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm!”

56

Bumektûbda,şeyhAbdülvehhâbayazılmışdır.Birseyyideyardımetmesinidilemekdedir:

Bereketleriçokolankıymetliseyyidler“rahmetullahiteâlâaleyhim“dinvedünyâefendisinin“aleyhivealââlihissalevâtüvettehıyyât”zerrelerinitaşıdıklarıiçin,kırıkkalemvekısadililehâllerinibildirmekdenvekendileriniövebilmekdençokyüksekdirler.

Ancak,se’âdetekavuşmağasebebolacağınıdüşünerekbuişekalkışılabilir.Belkideonlarıağzınaalmaklaşereflenmeyiveonlarakarşısevgibeslemekemriniyerinegetirmekiçinbubüyükişekalkışılır.YâRabbî!Peygamberlerinefendisihurmetiiçin

“aleyhivealââlihivealeyhimüssalâtüvesselâm”osevgilileri,bizimdesevmemizinasîbeyle!

BumektûbugetirenMîrSeyyidAhmed,Sâmâneşehriseyyidlerindendir.İlmöğrenmekde,islâmiyyetesımsıkısarılmakdadır.Geçimsıkıntısındandolayıorayagelmişdir.Yüksekkapınızdayervarsa,kendisiçokyakışırveuygunolur.Eğeryeryoksa,sevenlerinizdenbirinegönderirseniz,geçimsıkıntısındankurtarılmışolur.Hizmetçilerinizinfakîrlerevemuhtâclaraolanyardımlarınıiyibildiğimden,heleçokkıymetliseyyidlerinimdâdınayetişilmesiiçinbirkaçkelimeyazmağakalkışdım.Yolaçıkarkeniznalmakse’âdetinekavuşamadıisede,bizisevenlerdendir.Allahüteâlâsevgisiniveihlâsınıartdırsın!Dahâuzun

yazmaksaygısızlığındançekindim.

57

Bumektûb,şeyhMuhammedYûsüfeyazılmışdır.Nasîhatetmekdedir:Allahüteâlâ,Peygamberlerinefendisihurmetiiçin“aleyhivealââlihivealeyhimminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”sizikıymetlibabalarınızınyolundabulundursun!Yüksekhânedânınızabağlıolanlarınhepsineyükseklikmîrâsolarakgelmekdedir.Öyleyaşayınızki,bumîrâsıkazanmakhakkınakavuşabilesiniz.Zâhiriniziislâmiyyetinzâhiriile,bâtınınızıda,islâmiyyetinbâtınıileya’nîhakîkatilesüsleyiniz!Çünki,hakîkatvetarîkat,islâmiyyetinhakîkatindendirler.İslâmiyyetise,ohakîkatinkendisidir.Yanlışanlamamalı!İslâmiyyetibaşka,tarîkatıvehakîkatıbaşkasanmamalıdır.Böylesöylemekilhâdvezındıklıkdır.Bufakîrinsizekarşıduygusuçokiyidir.Birkaçrü’yâ,vâkı’abunaşâhiddir.

Rahmetekavuşmuşolanyüksekbabanızabunubirazduyurmuşdum.Ayrıcabildireyimki,şeyh

Abdülganîislâmiyyeteçokbağlıdır.Yaradılışdaiyibirkimsedir.İşlerinizdenbiriniyaparakyüksekhizmetinizdebulunmakisterse,ihsânbuyurunuz!Vesselâm,velikrâm.

58

Bumektûb,seyyidMahmûdagönderilmişdir.TesavvufbüyüklerininyolunuveEshâb-ıkirâmınşânınınyüksekliğinibildirmekdedir:Kıymetliiltifâtnâmenizialmaklaşereflendik.Büyüklerimizin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”yazılarınızevkleokuduğunuzuanlayınca,birkaçkelimeyazarakgöndermekîcâbetdi.Böylece,süâlinizcevâblandırılmışvearzûmuzateşvîkedilmişolur.

Yavrum!Büyüklerimizinseçdiğitesavvufyolu,yedibasamakdır.Nitekim,insanda,yediayrıcevherdenyapılmışdır.Bubasamaklardanikisi,bedenilenefsinyoluolup,âlem-ihalkdandırlar.Beşbasamakise,âlem-iemrdendirvekalb,rûh,sır,hafîveahfânınyoludur.Buyedibasamakdanherbirigeçildikçe,nûrdanvezulmetden,onbinperdeaçılır.Nitekim,(Allahü

teâlâilekularasındanûrdanvezulmetden,yetmişbinperdevardır)buyurulmuşdur.Âlem-iemrdeolanbirincibasamakda,Allahüteâlânın(Sıfât-

ıef’âliyye)sitecellîeder.İkincibasamakda(Sıfât-ihakîkıyye)sitecellîeder.Üçüncübasamakda,Zât-iilâhînintecellîleribaşlar.Erbâbınasaklıolmadığıgibibutecellîlerartar.Sâlik,herbasamakda,kendindenuzaklaşırveHakteâlâyayaklaşır.Yedibasamakbitince,yakînlikdetemâmolur.FenâveBekâileşereflenir.Vilâyet-ihâssadenilenmakâmaerişir.

Büyüklerimiz,buyolaÂlem-iemrdekibasamakdanbaşlıyor.Bubeşbasamağıaşarken,Âlem-ihalkıdaaşıyorlar.Başkatesavvufbüyükleriise,önceÂlem-ihalkdanbaşlıyor.Buikibasamağıatlamakiçinsenelerleuğraşıyorlar.Bununiçin,büyüklerimizinyolu,enkısayoldur.Başkalarınınsondakavuşduklarını,bubüyükler,başlangıçdaelegeçirir.Fârisîmısra’

tercemesi:

Gülbağçemigördebehârımıanla!

BubüyüklerinyoluEshâb-ıkirâmın“aleyhimürrıdvân”yoludur.Hayr-ül-beşerin“sallallahüaleyhivesellem”sohbetinde[vemubâreknazarlarıkarşısında]birkerrebulunmakla,Eshâb-ıkirâmdanherbiri,öylebirdereceyeyükselirdiki,onlardansonragelenEvliyânınenbüyüklerindenpekazı,ensonolarak,budereceyeyükselebilmişlerdir.Bundandolayı,Uhudgazvesindehazret-iHamzanın“radıyallahüanh”şehîdolmasınasebebolanVahşî“radıyallahüanh”îmânedip,birkerrePeygamberin“sallallahüaleyhivesellem”huzûrundabulunduğuiçin,Tâbi’îninenüstünüolanVeyselKarânîdenefdalolmuşdur.[Bununiçin,Vahşîyediluzatmamalıdır.Şerâbiçip,hadolaraksopavuruldusözüdoğrudeğildir.]BüyükislâmâlimiAbdüllahibniMubâreke,(Mu’âviyeileÖmerbinAbdül’azîzdenhangisiefdaldir?)diyesoruldukda,(Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”

yanındagiderkenMu’âviyenin“radıyallahüanh”bindiğiatınburnunagirentoz,Ömerbin

Abdül’azîzdenyüzlercedahâkıymetlidir)buyurdu.[Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”onlardırki,AllahüteâlâonlarıHabîbinin

“sallallahüaleyhivesellem”meclisine,sohbetinelâyıkolarakhalketmişdir.]

Büyüklerimiz,Eshâb-ıkirâmın“aleyhimürrıdvân”yolundayürüdüklerinden,başkalarının,ensondavardıklarıderecelere,dahâbaşlangıçdaermişlerdir.

Buyolunsonununnasılolacağını,bundananlamalıdır.Bubüyüklerin,nihâyetdeerişdikleriderecelerikimanlıyabilir.Fârisîikibeyttercemesi:

Diluzatırsa,bunlara,eğerbircâhil,

Allahkorusun!Ağzaalmamsözlerini,

Cihânarslanları,buzincirebağlıdır,

Kurnaztilki,nasılkoparırbuzinciri?

Allahüteâlâbizlerivesizleri,bubüyüklerisevmekleşereflendirsin!

Âmîn.

59

Bumektûb,yineseyyidMahmûdayazılmışdır.Ehl-isünnetvelcemâ’ate

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”uymıyanların,Cehennemegirmekdenkurtulamıyacağıbildirilmekdedir:

Hakteâlâ,hepimizeislâmiyyetyolundayürümekihsâneylesin.Kendisineesîreylesin!Kıymetlimektûbunuzvetatlıyazılarınız,bufakîrleriçoksevindirdi.Büyüklerimizeolansevginiziveonlarakarşıihlâsınızıokumaklamesrûrolduk.Allahüteâlâ,buni’metinidahâartdırsın!Nasîhatistiyorsunuz.Yavrum!Sonsuzkurtuluşakavuşabilmekiçin,üçşey,muhakkaklâzımdır:İlm,amel,ihlâs.İlmde,ikikısmdır:Birisiyapılacakşeyleriöğrenmekdirki,bunlarıöğretenilme(Fıkhilmi)denir.İkincisi,i’tikâd

edilecek,kalbileinanılacakşeylerinbilgisidirki,bunlarıbildirenilme(İlm-ikelâm)denir.İlm-ikelâmdaEhl-isünnetvelcemâ’atâlimlerinin,Kur’ân-ıkerîmdenvehadîs-işerîflerdenanladığıbilgilervardır.

Cehennemdenkurtulan,yalnızbuâlimlerdir.Bunlarauymıyan,Cehennemegirmekdenkurtulamaz.Bubüyüklerinbildirdiğii’tikâddankılucukadarayrılmanın,büyüktehlükeolduğu,Evliyânınkeşfivekalblerinegelenilhâmiledeanlaşılmakdadır.Yanlışlıkihtimâliyokdur.Ehl-isünnetâlimlerineuyanlara,onlarınyolundabulunanlaramüjdelerolsun.Onlarauymıyanlara,yollarındansapanlara,onlarınbilgilerinibeğenmiyenlerevearalarındanayrılanlara,yazıklarolsun!Ayrıldılar,başkalarınıdasapdırdılar.

Mü’minlerinCennetdeAllahüteâlâyıgöreceklerineinanmıyanlaroldu.

Kıyâmetgünü,iyilerin,günâhlılaraşefâ’atedeceklerineinanmıyanlaroldu.

Eshâb-ıkirâmın“aleyhimürrıdvân”kıymetiniveyüksekliğinianlamıyanlarveEhl-ibeyt-iResûlü“radıyallahüanhüm”sevmiyenleroldu.

Ehl-isünnetâlimleri“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”diyorki:(Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”kendileriarasında,enyükseği,hazret-iEbûBekr-iSıddîkolduğunusözbirliğiilesöylemişdir).Ehl-isünnetâlimlerinden,Eshâb-ıkirâmüzerindekibilgisiçokkuvvetliolan,imâm-ıMuhammedbinİdrîs-iŞâfi’î“rahmetullahialeyh”,buyuruyorki:(Fahr-iâlem“sallallahüaleyhivesellem”âhıretişereflendirdiğizemân,Eshâb-ıkirâm,aradı,taradı,yeryüzündehazret-iEbûBekr-iSıddîkdandahâüstünbirinibulamadı.Onuhalîfeyapıpemrinegirdiler).Busöz,hazret-iEbûBekr-iSıddîkın,Sahâbeninenüstünüolduğunda,müttefikolduklarınıgöstermekdedir.Ya’nîEshâb-ıkirâmınenyükseğiolduğundaicmâ-iümmetbulunduğunugöstermekdedir.İcmâ’-iümmetiseseneddir,şübheolamaz.

Ehl-ibeytiçinise,(Ehl-ibeytim,Nûhaleyhisselâmıngemisigibidir.

Binenkurtulur,binmiyenboğulur)hadîs-işerîfiyetişir.Büyüklerimizdenba’zısıbuyurduki,Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”,Eshâb-ıkirâmıyıldızlarabenzetdi.Yıldızauyan,yolubulur.Ehl-ibeytide,gemiyebenzetdi.Çünkigemideolanın,yıldızagöreyolalmasılâzımdır.

Yıldızlaragöreyürümezse,gemisâhilekavuşamaz.Görülüyorki,boğulmamakiçin,hemgemi,hemyıldızlâzımolduğugibi,Eshâb-ıkirâmınhepsiniveEhl-ibeytinhepsinisevmek,saymaklâzımdır.Birinisevmemek,hepsinisevmemekolur.Çünki,insanlarıneniyisininsohbetiileşereflenmekfazîleti,hepsindevardır.Sohbetinfazîletiise,bütünfazîletlerinüstündedir.

[(Sohbet),birkerredeolsa,berâberbulunmakdemekdir.

(Hazânetürrivâyât)dadiyorki,(Dinâlimininbirsâatkadarsohbetindebulunmak,yediyüzseneibâdetetmekdendahâhayrlıolduğu(Mudmerât)dayazılıdır.Emîr-ül-mü’minînAlî

“radıyallahüanh”vasıyyetlerindenbirindediyorki,Resûlullahdan“sallallahüaleyhivesellem”işitdim.Buyurduki,(Kırkgüniçindebirâlimmeclisindebulunmıyanbirkimseninkalbikararır.

Büyükgünâhişlemeğebaşlar.Çünkiilmkalbehayâtverir.İlmsizibâdetolmaz.İlmsizyapılanibâdetinfâidesiolmaz!).(Künûz-üd-dekâ’ık)dakihadîs-işerîfde,(Âliminyanındabulunmakibâdetdir)ve(Fıkhilmimeclisindebulunmak,birsenelikibâdetdendahâhayrlıdır)ve(Evliyâyıgörünce,Allahhâtırlanır)ve(Herşeyinkaynağıvardır.Takvânınmenba’ı,âriflerinkalbleridir)ve(Âliminyüzünebakmakibâdetdir)ve(Onlarlabirlikdebulunankötüolmaz!)ve(Ümmetiminâlimlerinehurmetediniz!Onlaryeryüzününyıldızlarıdır)buyuruldu.Buhadîs-işerîflergösteriyorki,hayâtdahakîkîrehberislâmâlimleridir].

İştebununiçin,Tâbi’îninenüstünüolanVeyselKarânî,Eshâb-ıkirâmınenaşağısınınderecesineyetişememişdir.[Peygamberimizi“sallallahüaleyhivesellem”îmânıvarikengörenlere

(Eshâb)denir.Göremiyen,fekatEshâbdanbirinigörenlere(Tâbi’în)denir.]Hiçbirüstünlük,sohbetinüstünlüğükadarolamaz.Çünki,sohbetekavuşanların[ya’nîEshâb-ıkirâmın]îmânları,sohbetinbereketivevahyinbereketisâyesinde,görmüşgibikuvvetliîmânolur.Sonragelenlerdenhiçbirkimseninîmânı,bukadaryüksekolmamışdır.

Ameller,ibâdetler,îmânabağlıdırveyükseklikleri,îmânınyüksekliğigibiolur.

Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”arasındakiuygunsuzluklarvemuhârebeleriyidüşüncelerveolgungörüşlerileidi.Nefsinarzûlarıilevecehâletiledeğildi.İlmileidi.İctihâdayrılığındanidi.Evetbirkısmıictihâddahatâetmişdi.Fekat,Allahüteâlâ,ictihâddahatâedene,yanılanada,birsevâbvermekdedir.

İşte,Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”için,Ehl-isünnetâlimlerinintutduğuyol,buortayoldur.Ya’nî,taşkınlıkda,gevşeklikdeetmeyip,doğruyusöylemişlerdir.Ensâlimvesağlamyoldabudur.

[Şî’îler,Ehl-ibeytisevmekdetaşkınlıkyapdılar.Ehl-ibeytisevmekiçin,üçhalîfeyivebunlarabî’atedenEshâbınhepsini“radıyallahüteâlâaleyhimecma’în”sevmemek,hepsinedüşmanolmaklâzımdırdediler.

Hâricîler,ya’nîYezîdîlerise,busevgidegevşeklikyapdılar.Ehl-ibeytedüşmanoldular].

İlmiveameli,islâmiyyetgösterir.İlminveamelinrûhugibi,kökügibiolanihlâsıeldeetmekiçin,tesavvufyolundailerlemeklâzımdır.(Seyr-iilallah)ya’nîAllahüteâlâyadoğruolanyolgidilmedikce,(Seyr-ifillah)hâsılolmadıkça,tâmihlâseldeedilemez.Muhlislerinolgunluğunakavuşulamaz.Evet,mü’minlerinhepsiba’zıibâdetlerinde,azdaolsa,güçlükleihlâseldeedebilir.Bizimdediğimizise,hersözde,herişde,herhareketdevehareketsizlikde,herzemân,kendiliğindenkolaycahâsılolanihlâsdır.[(İhlâs),hâlis,temizetmek,niyyetitemizlemek,yalnızAllahiçinyapmakdemekdir.]Böyleihlâsınhâsılolmasıiçin,Allahüteâlâdanbaşka,enfüsîveâfâkî,hiçbirşeyetapınmamak,birşeyedüşkün

olmamaklâzımdır.Buda,ancakfenâvebekâdanvevilâyet-ihâssayakavuşdukdansonra,elegeçenbirdevletdir.Güçlükleelegeçenihlâs,devâmetmez,biter.Zahmetçekmedenelegirenihlâs,devâmlıdırveHakk-ul-yakînmertebesindehâsılolur.İşte,bumertebeyevaranEvliyâ“radıyallahüteâlâanhümecma’în”neyaparsa,yalnızAllahüteâlâiçinyapar.Nefsleriiçin,birşeyyapmaz.Çünki,nefsleri,Allahiçinfedâolmuşdur.

İhlâseldeetmeleriiçin,niyyetetmelerinelüzûmyokdur.BunlarFenâ-

fillahveBekâ-billahderecelerineyükselinceniyyetleridoğrulmuşdur.Birkimse,nefsineuyduğugünlerde,herşeyinefsiiçinyapdığı,bununiçinniyyetetmesinelüzûmolmadığıgibi,nefsineuymakdankurtulup,Allahüteâlâyatutulunca,herşeyiAllahüteâlâiçinyapar.Niyyetetmesinehiçlüzûmolmaz.Şübheliolanşeylerdeniyyetedilir.Belliolanşeyleri,niyyetederek,bellietmeğelüzûmyokdur.Bu,öylebirni’metdirki,Allahüteâlâdilediğikullarınaverir.Devâmlıihlâssâhiblerine(Muhlas)denir.

İhlâsıdevâmsızolup,ihlâseldeetmekiçinuğraşanlara(Muhlis)denir.

Muhlaslarilemuhlislerarasındaçokfarkvardır.Tesavvufyolundailerliyenlerin,ilmdeveameldedekazançlarıolur.Başkalarına,çalışmakla,öğrenmekle,anlamakla,hâsılolan,kelâmilmininbilgileri,bunlarakeşfyoluilehâsılolur.Amelleribâdetlerkolayca,seveseveyapılıpnefsdenveşeytândanhâsılolantenbellikvegevşeklikkalmaz.

Günâhlar,harâmolanşeyler,çirkin,iğrençgörünür.Fârisîmısra’

tercemesi:

Bubüyükni’meti,bakalımkimeverirler?

Sonsuzselâmederim.

60

Bumektûb,yineseyyidMahmûdayazılmışolup,Allahüteâlâdanbaşka,birşey

düşünmemeğibildirmekdedir:

Hakteâlâ,hepimizi,herankendininesîriolmakşerefinekavuşdursun!

Hakîkîkurtuluş,Onaesîrolmak,tutulmakdır.Ondanbaşkabirşeydüşünmemek,hâtırabirşeygetirmemek,büyüklerimizinyolunda,pekkolayhâsılolmakdadır.Hattâ,buyolunbüyüklerindenbirkaçı,kırkgünçileçekmiş,kırkgünsonra,hâtırlarınadünyâdüşüncelerigelmezolmuşdur.

Hâce-iAhrâr“kaddesallahüteâlâsirreh”buyurduki,(Yokedilmesilâzımgelen,dünyâdüşünceleri,dâimâAllahüteâlâileolmağamâni’olandüşüncelerdir.Yoksabütündüşünceleriyoketmeklâzımdeğildir).Bubüyüklerinsevgisiiledoluolanbirdervîş[ya’nî,İmâm-ıRabbânî“kuddisesirruh”],(Rabbininni’metlerinisay!)emrineuyarak,kendihâlinişöylebildirirki,kalbden,düşünceler,okadaryokolmuşdurki,meselâbukalbinsâhibiNûhaleyhisselâmınömrükadar[ya’nîPeygamberliğizemânıolandokuzyüzelli(950)sene]yaşasa,bukadarzemândakalbinebirdüşüncegelmez.Bunun

içinuğraşmasınalüzûmolmaz.Çünki,uğraşmaklaolanşey,devâmlıolmaz.Belkikalbinebirdüşüncegetirmekiçinsenelerleuğraşsa,getiremez.Çileçekmek,uğraşmakdemekdir.Uğraşmak,tarîkatdaolur.

Hakîkatisegüçlükçekmekden,uğraşmakdankurtulmakdır.(Yâd-igird)tarîkatdaolur.(Yâd-idâşt)hakîkatdadır.Düşüncelerinyokedilmesi,uğraşmaklaolursa,devâmedemez.Ongün,kırkgün,biryerdekapanıpçileçekmekle,düşünceler,devâmlıyokedilemezveAllahüteâlâileberâberlik,devâmlıolamaz.Çünki,uğraşmaktarîkatdaolur.Tarîkatdakazanılanlarise,devâmlıolamaz,tükenir.Hakîkatdadevâmbulunmasınasebeb,hakîkatda,uğraşmakolmadığıiçindir.Uğraşmakbulunanbirmertebede,sâlike,dünyâdüşüncesigelince,Allahüteâlâyaolanteveccühü,bağlılığıbozar.Buyolunbaşındabulunansâliklerdehâsılolan,devâmlıteveccüh,başkadır.Yukardabildirilendevâmlıteveccühe(Yâd-idâşt)denirki,enyüksekmertebedir.

HâceAbdülhâlık-ıGoncdevânî“kuddisesirruh”

buyurduki,(Yâd-idâştdansonra,mertebeyokdur,ötesicehâletdir).

Tesavvufhâllerinianlatmağasebeb,buyoluntalebesiniteşvîkdir.Evet,buyolainanmıyanın,buyazılara,boşlâfdiyeceğinibiliyoruz.Ba’zılarınadoğruyolugösterir.Ba’zılarınında,büsbütünsapıtmasınasebebolur.

Fârisîikibeyttercemesi:

Masaldiyeokuyaniçin,masaldır.

Kıymetinianlıyana,tükenmezhazînedir.

Nilnehriçingeneyekangöründü.

Mûsâaleyhisselâmaise,sâfsudur.

61

Bumektûb,yineseyyidMahmûdayazılmışdır.Olgunüstâdbulup,câhilşeyhlerdenkaçmaklâzımolduğunubildirmekdedir:Allahüteâlâ,kendiniaramakarzûsunuartdırsın.Ona

kavuşmağamâni’olanşeylerdensakınmaknasîbeylesin!Lutfetdiğinizkıymetlimektûbgeldi.

Allahüteâlâyıistemekde,Onuniçinyanıpyakılmakdaolduğunuzubildirdiğiiçin,çokhoşagitdi.Çünki,istemek,kavuşmanınmüjdecisidir.Yanıpyakılmakda,kavuşmanınbaşlangıcıdemekdir.Büyüklerdenbiribuyuruyorki,(Vermekistemeseydi,istekvermezdi).İstekni’metininkıymetinibilip,bununeldenkaçmasınasebebolacakşeylerdensakınmalıdır.İsteğingevşememesineveateşinsoğumamasınadikkatetmelidir.Buni’metineldençıkmamasınaençokyarayanşey,bunaşükretmekdir.Çünki,sûre-iİbrâhîmyedinciâyetindemeâlen,(Ni’metlerimeşükrederseniz,elbetteartdırırım)buyuruldu.Hemşükretmek,hemde,Onasığınmakvebaşkabirşeyisevmemekiçinağlamakyalvarmaklâzımdır.İçden,ağlamak,yalvarmakgelmezse,kendinizorlamalıdır.(Ağlamazsanızkendiniziağlatınız!)demişlerdir.

Kâmilvemükemmilbirzâtı[ya’nîyetişmişveyetişdirebileni]buluncıyakadar,buisteği,bütün

sıcaklığıilekalbinizdesaklamaklâzımdır.Böylebirisielegeçerse,bütünarzûları,istekleri,onunelinebırakmalı,ölüyıkayıcınınelindeteneşirdekimeyyitgibiolmalıdır.Önce(Fenâ-

fişşeyh)dir.BuFenâ,sonra(Fillah)hâlinedöner.[Ya’nî,tesavvufyolununsonunaermişvebaşkalarınıdaerdirmekiçingeridönüp,herkesgibigörünen,birkâmilbulunca,onateslîmolmalı.Önce,kendiniondayoketmeli,ya’nîkendinedeğil,onauymalı.Böyleolankimse,yavaşyavaş,Allahüteâlâdayokolur.Ya’nîkendiarzûlarıaradankalkıp,Allahüteâlânınirâdesiilehareketeder.Kendiirâdesikalmaz.]Allahüteâlâdanalıpinsanlaraverecekzâtın,ikitaraflıolmasılâzımdır.İnsançokâdî,kötüsıfatlıolduğundan,Allahüteâlâilemünâsebetiolamaz.İkitaraflıbiraracılâzımdırki,buda(İnsan-ıkâmil)dir.

Tâlibinisteğinigevşeten,ateşinisöndüren,enkötüşey,nâkısolan,yolubitirmemişolankimseyeteslîmolmakdır.Nâkısdemek,sülûkvecezbeileyolutemâmlamayıp,kendisineşeyh,mürşidisminiverenkimsedemekdir.

Nâkısşeyhlerinsohbetisemm-ikâtildir.Onateslîmolan,felâketegider.

Böylesohbetler,tâlibinyüksekisti’dâdını,kâbiliyyetinibozar.Meselâ,birhasta,mütehassısolmıyan,icâzetibulunmıyanbirtabîbinilâcınıiçerse,iyiolmakşöyledursun,hastalığıartar.İyiolmakkâbiliyyetidebozulur.Oilâc,önce,ağrılarıdurdurabilir.Fekat,sinirleribozduğu,zararyapdığıiçinağrıduyulmaz.Buhâl,iyilikdeğil,kötülükdür.Buhastahakîkîbirtabîbegiderse,butabîb,önceoilâcınzararlarınıgidermeğeuğraşır.Ondansonrahastalığıtedâvîyebaşlar.

Bizimbüyüklerimizin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”yolununesâsısohbetdir.Tesavvufbüyüklerininbirkaçsözünüezberleyip,söylemeklebirşeyelegeçmez.Hattâ,tâliblerinisteğindegevşeklikyapar.Ma’rifetlersâhibişeyhTâc“kuddisesirruh”,sizeyakınbulunmakdadır.Onunmubârekvücûdü,oradakimüslimânlariçinbüyükbirni’metdir.Onunlamünâsebetinizazdır.Münâsebetolmayınca,istifâdeolmaz.Arasıra,hâliniziyazarsanız,

cevâbındakusûretmeyiz.Böylecesevgi,ihlâszincirihareketegetirilmiş

olur.

_________________

Hakteâlâ,intikâmınıyinekulilealır.

Bilmiyen(ilm-iledünnî)anıkulyapdısanır.

CümleeşyâHâlıkındır,kulelîleişlenir.

Emr-iBârîolmayınca,sanmabirçöpdeprenir!

62

Bumektûb,MirzaHüsâmeddîn-iAhmed“rahmetullahialeyh”cenâbınayazılmışdır.Cezbevesülûkanlatılmakdadır:

Allahüteâlâyahamdolsun.Onunsevdiği,seçdiğikimselereselâmolsun!

Tesavvufyoluikikısmdır:Cezbevesülûk.Bunlaratasfiyevetezkiyededenir.[(Sülûk),

uğraşarakilerlemekdir.(Cezbe)çekilipgötürülmekdir.]

Sülûkdanönceolancezbenin,ya’nîtezkiyedenönceolantasfiyeninkıymetiyokdur.Sülûktemâmlandıkdansonraolancezbeya’nîtezkiyedensonraolantasfiyelâzımdırveseyr-ifillahdahâsılolur.Önceolancezbevetasfiye,sülûkükolaylaşdırmağayarar.Sülûkolmadan,maksadakavuşulamaz.Yoltemâmgidilmedikçe,cemâl-iilâhîgörünmez.Öncekicezbe,sonraolancezbeninsûreti,nümûnesigibidir.Hakîkatda,birbirindenbaşkadırlar.

Büyüklerimizin,(Sondaolanşeyler,başlangıçdayerleşdirilmişdir)sözündenmaksad,(Nihâyetinsûreti,görünüşüyerleşdirilmişdir)demekdir.Nihâyetinkendisi,başlangıcasığabilirmi?Elbetsığmaz.Nihâyet,başlangıca,hiçbenzemez.Ohâldesûretden,hakîkatageçmeklâzımdır.Hakîkatibırakıp,sûretleoyalanmak,uzakdakalmak,ilerliyememekdir.Allahüteâlâ,hepimizisûretdenkurtarıp,hakîkatakavuşdursun!Âmîn.

63

Bumektûb,nakîbseyyidşeyhFerîdeyazılmışdır.Peygamberlerin

“aleyhimüsselâm”hep,aynıîmânısöyledikleribildirilmekdedir:Allahüteâlâbizivesizi“rahmetullahialeyhimecma’în”kerîmolanbabalarınızınyolundanayırmasın!Babalarınızınenüstününevegerikalanlarınhepsineselâmlarolsun!

Allahüteâlâ,Peygamberler“aleyhimüsselâm”vâsıtasıile,insanlara,sonsuzkurtuluşyolunugöstermişvesonsuzazâbdankurtarmışdır.EğerPeygamberlerin“aleyhimüsselâm”mubârekvücûdlarıolmasaydı,Allahüteâlâzâtınıvesıfatlarınıkimseyebildirmezdi.Kimsenin,Allahüteâlâdanhaberiolmazdı.KimseOnayolbulamazdı.Allahüteâlânınemrleriveyasaklarıbilinemezdi.Allahüteâlâganîdir.Ya’nîhiçbirşeyemuhtâcdeğildir.

İnsanlaraacıdığıiçin,insanlaraiyilikederek,emrveyasaklarıgöndermişdir.Emrlerinveyasaklarınfâideleriinsanlaradır.Allahüteâlâyahiçfâideleriyokdur.Allahüteâlânın,bunlara

ihtiyâcıyokdur.

Peygamberlerolmasaydı,Allahüteâlânınbeğendiğişeylervebeğenmediğişeylerbelliolmaz,birbirindenayrılamazdı.Ohâlde,Peygamberleringönderilmesi,pekbüyükni’metdir.Buni’metinşükrünühangidilsöyliyebilir.Kim,buşükrüyapabilir?Bizeni’metlerinigönderen,bizlereislâmdîninibildiren,bizleriPeygamberlere“aleyhimüssalâtüvesselâm”

inanmakse’âdetinekavuşduranRabbimizehamdederiz.

BütünPeygamberlerindinlerininaslı,temelibirdir.Başkabaşkadeğildir.

Hepaynışeyisöylemişlerdir.Allahüteâlânınzâtıvesıfatlarıiçin,(Haşr)[mezârdankalkınca,arasatmeydânındatoplanmak]ve(Neşr)[hesâbdansonraCenneteveCehennemegitmek,dağılmak]içinvePeygamberleriçinvemelekgönderilmesiiçinvemeleklekitâblargönderilmesiiçin,Cennetinsonsuzni’metlerive

Cehenneminsonsuzazâblarıiçinsöylediklerihepaynıdır.Sözleribirbirineuygundur.Halâl,harâmveibâdetleriçinolansözleri,ya’nîfürû’âtaâidsözleriise,başkabaşkadır,birbirineuymaz.

Allahüteâlâ,birvakt,ovaktininsanlarıiçin,zemânlarınavehâllerineuygunemrleri,birülül’azmPeygamberegöndermişveoinsanların,bunauymalarınıemrbuyurmuşdur.Birçoksebebler,fâideleriçin,Allahüteâlâ,ahkâm-ışer’ıyyededeğişiklikleryapmakdadır.Çokdef’a,dinsâhibi,aynıbirPeygambere,başkabaşkazemânlarda,birbirineuymıyanemrlergöndermişdir.Ya’nî,öncekiemrleri,sonradanneshetmiş,değişdirmişdir.

BütünPeygamberlerin,sözbirliğiilesöylediğihiçdeğişmiyensözlerdenbiri,Allahüteâlâdanbaşka,birşeyeibâdetetmemek,Allahüteâlâyaşerîk,ortakyapmamakdır.Mahlûklardanba’zısını,başkalarınarab,ma’bûdyapmamakdır.Busözü,yalnızPeygamberlersöylemişdir.Onlarınyolundagidenlerdenbaşka,hiçkimsebudevletleşereflenmemişdir.Peygamberlerden

başkaları,busözüsöylememişdir.Peygamberlereinanmıyanlardanbirkısmı,Allahüteâlânınbirolduğunusöylemişsede,bunlar,yâmüslimânlardanişitereksöylemişveyâvarlığılâzımolan,birdir,demişdir.İbâdetolunacak,yalnızOdurdememişlerdir.Hâlbukimüslimânlarhemvarlığılâzımolan,hemdeibâdetolunmağahakkıolanbirdir,demekdedir.(Lâilâheillallah)demek,ibâdetolunacak,Allahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyyokdur.

İbâdetancakOnayapılır,demekdir.

Bubüyüklerinbirlikdesöyledikleriikincisöz,kendilerini,herkesgibiinsanbilir,yalnızHakteâlâyaibâdetolunurderler.Herkesi,yalnızOnaibâdetetmeğeçağırırlar.Hakteâlâ,hiçbirşeylebirleşmemişdir.Hiçbirmaddedeyerleşmemişdirderler.Peygamberlereinanmıyanlarise,böylesöylememiş,hattâ,başdabulunanlar,kendilerinetapdırmakistemiş,Hakteâlâbizehulûletdi,bizdedirdemişlerdir.Böylece,kendilerineibâdetolunmaklâzımgeldiğini,ilaholduklarınısöylemekdensıkılmamışlardır.

Kendileri,kullukvazîfelerindençekilerek,herdürlüçirkin,kötüşeyleriyapmışlardır.İlaholduklarıiçin,kendilerininsorumsuzolduklarını,herşeyetecâvüzedebileceklerini,kendilerinehiçbirşeyinyasakolmıyacağınısanmışlardır.Hersözlerinindoğruolduğunu,hiçyanılmıyacaklarını,heristedikleriniyapabileceklerinisanarakaldanmışlar,milletide,aldatmışlardır.Böylealçaklarala’netolsun!

Bunlaraaldananahmaklara,yazıklarolsun!

Peygamberlerin“aleyhimüsselâm”sözbirliğiilebildirdikleribirşeyde,kendilerinemelekgeldiğinisöylemişlerdir.Peygamberlereinanmıyanlardanhiçbiri,budevletekavuşmamışdır.Melekler,muhakkakma’sûmdur.Ya’nîvazîfelerinielbettedoğruyapar.Hiçyanılmazvehiçkötü,pisdeğildirler.Vahyi,değişdirmeden,unutmadangetirirler.Allahüteâlânınkelâmınıtaşırlar.

İşte,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”hersözü,Hakteâlâdandır.Hergetirdikleriemr,haber,hepHakteâlâdandır.

İctihâdetdiklerihersözde,vahyilesağlamlaşdırılmışdır.İctihâdlarındaufakşaşırsalar,Hakteâlâ,hemenvahygöndererekdüzeltir.Hâlbuki,Peygamberlereinanmayıp,kendileriniilah,tanrıtanıtan,sizi,bizyaratdık,bizkurtardık,deyipkendilerinetapdırankâfirlerinhersözükendilerindendir.Sözlerinidoğrusanırlar.Ohâlde,insâfedelim!Ahmak,câhilbirkimse,kendiniilah,tanrısanıp,kendinetapınmasınıemreder,herkötüzararlıişiyaparsa,bunainanılırmı?Onunyolundagidilirmi?

Fârisîmısra’tercemesi:

Seneninnasılmahsûlvereceği,behârındanbelliolur.

Bukadaruzunanlatmamızasebeb,açıkçaanlaşılmakiçindir.Yoksa,hakbâtıldan,nûrzulmetdenayrıdır.NitekimAllahüteâlâİsrâsûresiseksenbirinciâyet-ikerîmesindemeâlen,(Hakgelince,bâtılgider,bâtılherzemângidicidir)buyuruyor.YâRabbî,bizleri,obüyüklerin

“aleyhimüssalevât”yolundabulundur!Âmîn.

SeyyidMeyânpîrKemâliiyitanırsınız.Buhusûsdabirşeyyazmamızalüzûmyok.Şukadarvarki,bufakîr,birmüddetdenberionunyakınlığındanhazduyuyorum.Kapınızıneşiğiniöpmekarzûsundaidi.Ammaşusıralardahastaolup,yatağadüşmüşdür.Düzelincehizmetvehuzûrunuzakavuşacakdır.

64

Bumektûb,yinenakîbseyyidşeyhFerîde“kuddisesirruh”yazılmışdır.

Cisminverûhunlezzetveelemlerinibildirmekdevecismeolanmusîbetveacılara,sabrtavsıyeedilmekdedir:

Allahüteâlâ,sizihersıkıntıdankorusun!Dünyâveâhıretinefendisinin

“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”hurmetinedünyâveâhıretiniyiliklerinekavuşdursun!

Dünyâlezzetleriveelemleriikidürlüdür:Birisicismin[ya’nînefs-iemmârenin],ikincisirûhunlezzetleriveacılarıdır.Cismelezzetverenherşey,rûhaelemverir.Cismiincitenherşey,rûhatatlıgelir.Görülüyorki,rûhilecesed,birbirininnakîzi,aksidir.Fekat,budünyâdarûh,cismderecesinedüşmüşvecismlebirleşmiş,kendinicismekapdırmışdır.Rûh,cismhâlinialmış,onalezzetverenşeylerdenlezzetduymağavecismeacıgelenşeylerdenelemduymağabaşlamışdır.İşteavâm,ya’nîcâhilhalkböyledir.Vettînsûresinin,(Onu[rûhu],sonraenaşağıdereceyeindirdik)meâlindekiâyet-ikerîmesibunlarınhâlinigöstermekdedir.Birkimseninrûhu,eğerbuesîrlikden,bubağlılıkdankurtulmaz,kendiderecesineyükselmez,kendivatanınakavuşmazise,onayazıklar,binlerleyazıklarolsun!Fârisîikibeyttercemesi:

Mahlûklarınenyükseğiinsandır.

Omakâmdanmahrûmkalanda,odur.

Buyoldan,eğergeridönmezse,

Ondandahâmahrûm,olmazkimse.

İşte,rûhunhastalıklarındanbiri,eleminilezzetsanması,lezzetinielemanlamasıdır.Onunbuhâli,mi’desihastabirkimseyebenzerki,bukimsesafrasıbozukolduğundan,tatlıyıacısanır.Bukimseyitedâvîetmeklâzımolduğugibi,rûhuda,buhastalıkdankurtarmak,aklîcâbıdır.Rûhuntedâvîedilerekcisminelemlerinden,acılarındanlezzetduyması,sevinmesilâzımdır.Fârisîbeyttercemesi:

Kavuşmakiçin,bulezzetvesevince,

Cançıkıncayadek,çalış,gündüzvegece!

İyidüşünerekveinceleyerekanlaşılıyorki,dünyâdaeğer,derdvemusîbetlerolmasaydı,dünyânınhiçkıymetiolmazdı.Dünyânınzulmetini,sıkıntısını,hâdiseler,acıolaylargidermekdedir.[Dünyâdertleri,rûhaelemverir.Buelemi,inkisârı,ibâdetolur,derecesiyükselir.]Dertlerin,elemlerinacılıkları,birhastalığıiyiedecek,fâideliilâcınacılığıgibidir.Bufakîr,anlıyorumki,bozukniyyetile,gösteriş

için,menfe’atiçinyapılan,ba’zıziyâfetlerde,yemeğekusûrbulmakveyâbaşkasûretle,yapılaneziyyetile,ziyâfetvereninkalbininkırılması,yemekdekizulmeti,niyyetinbozukluğuilehâsılolangünâhıgidermekde,kabûlolmasınasebebolmakdadır.Eğermüsâfirlerinşikâyeti,hakâretiolmasaydıveziyâfetsâhibininkalbikırılmasaydı,yemekkaranlıkvegünâholacak,kabûledilmiyecekdi.Kalbinkırılması,kabûlesebeboldu.

Ohâlde,hepcismvecesedimizinrâhatınıvetadınıdüşünenvehepbununpeşindekoşanbizler,çokzordurumdabulunuyoruz:Vezzâriyâtsûresinde,ellialtıncıâyet-ikerîmedemeâlen,(İnsanlarıvecinni,yalnızibâdetetmeleriiçinyaratdım)buyuruldu.İbâdetde,kalbinverûhunkırıklığı,kendiniaşağıbilmesidir.İnsanınyaratılması,kendinihakîrbilmesi,aşağıgörmesiiçindir.Budünyâ,müslimânlarınâhıretlerine,Cennetdekini’metlerinegöre,birzindângibidir.Müslimânların,buzindândazevkvesafâaramaları,aklauygunolmaz.Ohâlde,dünyâda

eziyyet,sıkıntıçekmeğealışmaklâzımdır.Buradamihnetlerekatlanmakdanbaşkaçâreyokdur.Allahüteâlâ,mubârekceddinizhurmetine“aleyhivealââlihiminessalevâtietemmühâveminettehıyyâtieymenühâ”,bizza’îfkullarınabuyoldayürüyebilmeknasîbeylesin.Âmîn.

[(Reşehât)da,Ubeydüllah-ıAhrârhazretleri“rahmetullahiteâlâaleyh”

buyuruyorki,(İnsanlaribâdetyapmakiçinyaratıldı.İbâdetinhulâsası,özüde,kalbinherzemânAllahüteâlâdanâgâholmasıdır).46.cıve99.cumektublarıve155.ciMa’sûmîyeyiokuyunuz!]

65

Bumektûb,Hân-ıa’zamayazılmışdır.Müslimânlığınbugünkühâlinevemüslimânlarınçekdiğisıkıntılarateessüfetmekdedir:Allahüteâlâkuvvetiniziartdırsın.Onundîniniyükseltmekiçin,dindüşmanlarıileolanmücâdelelerinizdeyardımcınızolsun.Muhbir-i

sâdık

“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”

buyurduki:(İslâmiyyetgarîb,kimsesizolarakbaşladı.Sonzemânlarda,başladığıgibi,garîbolarakgeridöner.Garîbolanmüslimânlaramüjdelerolsun!).Bundanöncekihükûmetzemânında[Ekberşâh[1]zemânında]

müslimânlar,okadargarîbolmuşduki,kâfirler,açıkçamüslimânlığıkötülüyor,müslimânlarlaalayediyorlardı.Dinsizliklerini,ahlâksızlıklarını,sıkılmadanaçıklıyordu.Çarşıda,pazardakâfirlerivedinsizliğiövüyorlardı.Müslimânların,Allahüteâlânınemrlerindenbirçoklarınıyapması,[söylemesiveyazması]yasakedilmişdi.İbâdetedenler,islâmiyyeteuyanlarayblanıyorvekötüleniyordu.Fârisîbeyttercemesi:

Periyanaklarınısaklamış,şeytânnâzediyor,

şaşırdımkaldım,hayretdenaklımgidiyor.

Sübhânallah!YâRabbî,sanahamdederim!(İslâmiyyetkılıncınaltındadır)buyuruldu.Buşereflidîninparlaklığı,hükûmetreîslerinebağlıkılındı.

Hâlbukiiştersinedönmüş,devlet,hükûmet,islâmiyyetiyıkmağauğraşıyordu.Buhâleyazıklarolsun,teessüflerolsun,pişmânlıklarolsun!

Sizinmubârekvarlığınızı,cenâb-ıHakkınbüyükni’metibiliyoruz.Dindüşmanlarınınhücûmlarıkarşısında,perîşanolanmü’minlerikanadıaltındakoruyacak,sizdenbaşkabirkahramanbilmiyoruz.AllahüteâlâsevgiliPeygamberiveOnunEhl-ibeyti“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmâtvettehıyyâtvelberekât”hurmetine,kuvvetiniziartdırsın!Yardımcınızolsun!Hadîs-işerîfdebuyurulduki:(Birkimseyedelidenmedikçe,onunîmânıtemâmolmaz!).Buzemânda,islâmsevgisinin,islâmgayretininalâmetiolan,bucünûn[delilik],sizintemizrûhunuzdagörülmekdedir.Buni’metiveren,Allahüteâlâyahamdolsun!Bugün,öylebirgündürki,azbirhareket,[birsöz,biryazı]

hemenkabûlolunuppekçoksevâbverilir.

Eshâb-ıKehfin“rahmetullahiteâlâaleyhim”,bukadarkıymetveşöhretkazanmasınınsebebi,yalnızhicretetmeleriidi.Düşmansaldırdığızemân,suvârîlerinazbirhareketi,çokkıymetliolur.Sulhzemânında,pekince,güçta’lîmleri,bukıymetialamaz.Bugünsizin,sözileyapdığınızcihâd,cihâd-ıekberdir.Sizenasîbolanbuni’metinkıymetinibiliniz.Varkuvvetinizile,dindüşmânlarınırezîledip,[islâmiyyetinemrlerininyapılmasına,harâmlarınçirkinliğinin,zararlarınınanlaşılarakkaçınılmasına],hakkısöylemeğeçalışınız!Busözile[vekalemile]olancihâdı,[topile]kılınçileolancihâddandahâkârlıbiliniz!Bizimgibieliyazmaz,dilisöylemezzevallılar,buni’metdenmahrûmuz.Arabîbeyttercemesi:

Ni’metekavuşanlara,ni’metlerâfiyetolsun,

zevallıâşıkda,birkaçdamlailedoysun!

Fârisîbeyttercemesi:

Arananhazîneninyolunugösterdimsana,

belkisenkavuşursun,bizvaramadıksada!

Hâce-iAhrâr[Ubeydüllah-iTaşkendî]“kuddisesirruh”[1]buyurduki,(Eğerşeyhlikyapsaydım,hiçbirşeyh,biryerde,birmürîdbulamazdı.Fekat,banabaşkavazîfeverildi.Ovazîfede,islâmiyyetiyaymakveislâmiyyetikuvvetlendirmekdir).Bununiçin,sultânlara,[devletreîslerine,meb’ûslara]gidipnasîhatverirdi.Te’sîrlisözleriile,hepsinidoğruyolagetirirdi.Onlarvâsıtasıile,islâmiyyetiyayardı.Allahüteâlâ,büyüklerimizeolansevginizvesaygınızhurmetine,sözlerinizete’sîrihsânetmiş,dîneolanbağlılığınızı,arkadaşlarınızaheybetliolarakgöstermişdir.Ohâlde,hiçolmazsa,müslimânlararasınayayılmış,âdethâlinegelmişolan,kâfirlerinâdetlerinin[bayramları,noelgeceleri,dansları,baloları,erkek-kadınbiraradaoturmaları]müslimânlararasındankaldırılmasıiçinçalışmanızı,müslimânevlâdlarınıkâfirleremahsûsolan,bugibiçirkinşeylerdenkorumanızıistirhâmederim.Allahüteâlâ,bizimtarafımızdanve

bütünmüslimânlartarafındansizebolbolmükâfâtversin!

Bundanöncekihükûmetzemânında,islâmiyyetekarşı,açıkcadüşmanlıkvardı.

Şimdi,böyledüşmanlık,öylekinveinâdgörülmiyor.Ba’zıkusûrlarvarsada,inâdiledeğil,bilinmediğiiçindir.Bugünmüslimânlarda,kâfirlergibiserbestkonuşabilmekde,onlardakihürriyyetekavuşmakdadır.Kâfirlerinkazanmaması,eskikinvedüşmanlığınbaşımızagelmemesi,müslimânlarınzulmveişkenceyedüşmemesiiçin,düâedelimveuyanalım.Dindüşmanlarınafırsatvermiyelim.Fârisîmısra’tercemesi:

Îmânımasaldırdıklarından,söğüdyaprağıgibititriyorum!

Allahüteâlâ,bizivesizi,Peygamberlerinefendisinin“aleyhivealââlihissalevât”yolundanayırmasın!Fakîr,ânîbiryolculukla,burayageldim.Sizehabervermeden,birkaçhâtırayazıpbırakmadanvekalbimdeki,size

karşıolansevgiyibildirmeden,ayrılmakistemedim.Peygamberimiz

“aleyhissalâtüvesselâm”buyurduki:(Birkimse,dinkardeşiniseviyorsa,sevdiğinionabildirsin!).Sizevedoğruyoldabulunanlarınhepsineselâmolsun!

Âliminbirnazarı,bulunmazhazînedir,

Birsohbeti,yıllarca,bitmezkütübhânedir.

[Şimdi,herdildekikitâblarımız(Internet)vâsıtasıilebütündünyâyayayılmakdadır.Allahüteâlânınbuni’metinenekadarşükretsekazdır.]

66

Bumektûb,yineHân-ıa’zama“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.BuyolumedhetmekdeveEshâb-ıkirâmınbüyüklüğünübildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiği,sevdiğikimselereselâmolsun!

Büyüklerimizinyolunda,nihâyet,başda

yerleşdirilmişdir.Hâce-iNakşibend

[Behâeddîn-iBuhârî]“rahmetullahialeyh”buyurduki:(Nihâyeti,bidâyetdeyerleşdirdik.)Buyol,tamEshâb-ıkirâmın“aleyhimürrıdvân”yoludur.

Çünki,obüyükler,oServerin“aleyhisselâm”sohbetinde,dahâbirincigünde,öyleşeylerekavuşduki,sonragelenenbüyükEvliyâ,ennihâyetde,ancak,bundanbirparçayakavuşabilmişdir.İştebununiçindirki,Vahşî,hazret-iHamzayı“radıyallahüanhüm┺ehîdetmişiken,müslimânolunca,birkerrecik,Seyyid-il-evvelînvel-âhirînin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”sohbetiileşereflendiğiiçin,Tâbi’îninenüstünüolan,VeyselKarânîdendahâyukarıoldu.Hayr-ül-beşerin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”sohbetininbaşlangıcındaVahşîye“radıyallahüanh”nasîbolanlara,VeyselKarânî,okadaryüksekolduğuhâlde,ennihâyetdebilekavuşamadı.Demekki,zemânların,asrlarıneniyisi,Eshâb-ıkirâmın

“aleyhimürrıdvân”asrıdır.Sonragelenler,

(Sonra)kelimesindendolayıçokgeridekaldı.Dereceleride,hepsonakaldı.AbdüllahibniMubârekdenbirisisorduki,(Mu’âviyemidahâyüksekdir,ÖmerbinAbdül’azîzmi?).

Cevâbındabuyurduki,(Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”yanındagiderken,hazret-iMu’âviyenin“radıyallahüanh”bindiğiatınburnunagirentoz,ÖmerbinAbdül’azîzden,birkaçkerredahâhayrlıdır).

İştebüyüklerimizinyolu,(Silsiletüzzeheb)dir.Buyolun,başkayollardanüstünlüğü,Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”zemânının,sonrakizemânlardanüstünlüğügibidir.Buyolunbüyükleri,öylekimselerdirki,Allahüteâlâ,bunlarafadlvemerhametiile,dahâbaşlangıcda,nihâyetintadınıtatdırmışdır.Bunlarınderecelerini,başkalarıanlıyamaz.Bunlarınvardığımakâmlar,başkalarınınvardıklarımakâmlarınçoküstündedir.Fârisîmısra’

tercemesi:

Gülbağçemigörde,behârımıanla!

Fârisîmısra’tercemesi:

Seneninbereketi,behârındanbelliolur.

Buni’met,çokbüyükdür.Allahüteâlâ,bunuancakdilediğinenasîbeder.

Onunni’metleripekçokdur.HâceNakşibend“rahmetullahialeyh”buyurduki:(Biz,cenâb-ıHakkınfadlına,ihsânınakavuşduk).Allahüteâlâ,bizivesizi,bubüyüklerisevmekleşereflendirsinveyollarındabulundursun!Âmîn.

67

Bumektûb,Hân-ıHânâna“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.Birmuhtâcıngönderildiğibildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,bizivesizleriPeygamberlerinefendisinin“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”yolundabulundursun.Zâhirimizivebâtınımızıbuyoldanayırmasın.Budüâmızaâmîndiyenlererahmeteylesin!Çokmühimolanikişey,elimdeolmıyarak,buyazımlabaşınızı

ağrıtmağabenisürükledi.Birincisi,incindiğimizizannetmeyiniz.Belkisevgimizveihlâsımızartmakdadır.İkincisifazîletvesalâhsâhibiolanbirmuhtâcınihtiyâcınıbildirmekdir.Kendisima’rifetveşühûdzînetleriilesüslüdür.

Nesebikerîm,hasebişerîfdir.Muhteremefendim!Doğrusözübildirmekbirazacıolur.Çoklarınaçokacıgelir.Azkimseyedeazacıgelir.Buacılığıbalgibitatlıolarakalabilecekvedahâvarmıdiyecekmes’ûdbirkimselâzımdır.

Hâllerindeğişikolması,mahlûklarınsıfatıdır,özelliğidir.Temkîneya’nîhâllerindeğişmemesinekavuşanlarda,azdaolsadeğişiklikdenkurtulamaz.

Zevallımahlûk,çokolurki,celâlsıfatlarınınsaltanatıaltındakıvranır.

Başkazemânda,cemâlsıfatlarınınesîriolur.Birzemân(Kabz)ya’nîsıkıntıolanyerdedir.Başkazemân(Bast),genişlikmeydânındadır.Herzemânınhükmleribirbirinebenzemez.Dünöyleidi.Bugünböyledir.Hadîs-işerîfde,(Mü’minin

kalbi,Allahüteâlânınparmaklarındanikiparmakarasındadır.[Ya’nîOnunkudretialtındadır.]Kalbi,istediğigibideğişdirir)buyuruldu.Vesselâm.

68

Bumektûb,yineHân-ıHânâna“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.Tevâzu’

zenginlere,nazlanmadafakîrlereyakışırdemekdedir:Allahüteâlânınyapdığındahayrvardır.

Fârisîbeyttercemesi:

Bildirilmesilâzımolanısöyledimsana,

Yâfâidelenirsin,yâdaçarparkulağına.

Tevâzu’,gınâsâhiblerineyakışır,istignâisefakîrlereyaraşır.Çünki,herşeyinilâcı,zıddıiledir.Üçmektûbunuzdandayalnızistignâ,nazlılıkanlaşılmakdadır.Tevâzu’ya’nîalçakgönüllülükyapmakistediğinizibiliyoruz.Fekat,

meselâsonmektûbunuzda(AllahüteâlâyahamdetdikdenveResûlünesalâtdansonrama’lûmolsunki...)diyorsunuz.Busözünereyevekimekarşıyazdığınızıiyianlamalısınız.Evet,fakîrlereçokhizmetetdiniz.Fekathizmetinedeblerinigözetmekdelâzımdır.Ancak,fâidesineböylekavuşulabilir.Böyleolmazsaboşunauğraşılmışolur.EvetOnun

“aleyhivealââlihissalevâtüetemmühâveekmelühâ”ümmetininsâlihleritekellüf,gösterişyapmakdanuzakdır.Fekattekebbüredenlerekarşıtekebbüryapmak,sadakavermekgibisevâbdır.Birkimse,HâceNakşibend

“kaddesallahüteâlâsirreh”hazretleriiçin,kibrlidirdedi.Bunuişitince,(Benimkibrliliğim,Onun“cellecelâlüh”büyüklüğündendir)buyurdu.Buyolunyolcularınıaşağıvegericisanmamalıdır.Hadîs-işerîfde,(Saçısakalıkarışmışçokkimselervardırki,hangikapıyagitselerkovulurlar.

Allahayemînetseler,istediklerişeyiihsâneder)buyurdu.Fârisîbeyttercemesi:

Azsöyledim,dikkatetdimkalbinikırmamağa,

Bilirimüzülürsün,yoksasözümçokdursana.

Sizebağlıolanların,sizisevenlerin,herşeyindoğrusunudüşünmelerivesizedoğrusöylemelerilâzımdır.Hertoplantıdasiziniyiliğinizivebaşarınızıözlemeleri,kendiçıkarlarınıdüşünmemelerigerekir.Böyleyapılmazsahıyânetolur.Yalnızsizebirkaçfâidesağlamakiçin,buseferebaşlamışdık.Fekatsevenlerinizvehizmetcilerinizkavuşmamızasedçekdiler.Kusûrubizdenbilmeyiniz.Busözler,hernekadaracıgörünüyorisede,sağol,yaşadiyenlerinizçokdur.Onlarsizeyetişir.Fakîrlerlegörüşmek,kendiayblarını,kusûrlarınıanlamakiçindirvegizlikötülüklerinimeydânaçıkarmakiçindir.Şunudabildirelimki,busözlerimizsiziincitmekiçindeğildir.Sizeiyilikyapmakiçindir.

Kalbiniziyakmak,nasîhatyapmakiçinolduğunuiyibiliniz!HâceMuhammedSıddîk,birgünöncegelmişolsaydı,elbetteyanınızagelirdim.FekatSerhendyakınlarındakendisiylekarşılaşdık.Özrümüzükabûlbuyurunuz.Hayr

yalnızAllahüteâlânınyapdığındadır.

69

Bumektûb,yineHân-ıHânâna“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.İnsanıdünyâdaveâhıretdeyükseltecekolantevâzu’unneolduğuvekurtuluşunancakEhl-isünneteuymaklaolduğubildirilmekdedir:HerhamdAllahüteâlâyamahsûsdur.AllahüteâlânınResûlünesalâtveselâmolsun!KardeşimizMevlânâMuhammedSıddîkilegönderilenokşayıcı,kıymetlimektûbunuzgeldi.Lutfbuyurmuşsunuz.Allahüteâlâ,sizehayrlıkarşılıklarversin!Mektûbunuzda,fakîrlerin,edeblerinigözetmişsinizvealçakgönüllülükgöstermişsiniz.(Allahiçintevâzu’edeni,Allahüteâlâyükseltir)hadîs-işerîfinegöre,buaşağıdavranışınızındünyâdaveâhıretdeyükselmenizesebebolacağınıumarım.Belkidesebebolmuşdur.Sizemüjdelerolsun!

İnâbetverücû’,ya’nîbirrehberebağlanmakkelimeleriniyazıyorsunuz.

Dervîşlerdenbirininelindeinâbetyapdığınızıtesavvurbuyurunuz.Bununiyinetîcelerinivemeyvalarınıbekleyiniz!Fekat,buinâbetinhaklarını,şartlarınıeldengeldiğikadargözetmelidir.Vasıyyetlerden,nasîhatlardanhangibiriniyazayım?İlmlerden,ma’rifetlerdenhangisinibildireyim?

Çünki,müctehidolanderinâlimlervedoğruyoldaolantesavvufcular

“şekkerallahüteâlâsa’yehüm”söylemedikbirşeybırakmadılar.Sermâyesiazolanbufakîrin“rahmetullahialeyh”mektûblarındanbirkaçını,sevdiklerimizsizegetirmişlerdir.Onlarıgözdengeçiriniz.Sözünözüşudurki,kurtuluşyolu,ancakEhl-isünnetvel-cemâ’ateuymakdır.Allahüteâlâ,onlarınsözlerine,işlerine,îmânedenleriveibâdetlerdekibildirdiklerineuyanlarıçoğaltsın!Çünki,Cehennemdenkurtulacağımüjdelenmişolanbirfırka,bunlardır.Bunlardanbaşkaolanfırkalar,helâkolacak,felâketesürüklenecekdir.Bugünbirkimse,böyleolduğunubilsede,bilmesede,yarınherkesanlayacakdır.Fekat,ozemânfâidesi

olmayacakdır.YâRabbî!

Ölümbiziuyandırmadanönce,senbiziuyandır!

Seyyidİbrâhîmçokeskidenberiyüksekkapınızabağlıolanlardandır.

Düâcılarınızarasındabulunmakdadır.Kereminizden,ihsânınızdanbeklenilirki,ihtiyârlıkveihtiyâczemânını,çolukçocuğuileüzüntüsüzgeçirmesivesonnefesinizdeselâmetekavuşmanızadüâyabolzemânbulmasıiçinkendisinesığınakolasınız.Vesselâm.

70

Bumektûb,yineHân-ıHânânayazılmışdır.İnsanınâlem-ihalkıveâlem-iemrikendindetoplaması,hemHakdanuzaklaşmasına,hemdeHakkayaklaşmasınasebebolduğunubildirmekdedir:

Allahüteâlâ,siziMuhammedMustafânın“sallallahüaleyhivesellem”

dîniningösterdiğidoğruyoldabulundursun!Budüâyaâmîndiyenleremerhameteylesin!Âlem-iemrinveâlem-ihalkıninsandatoplanması,onunHakkayaklaşmasına,kıymetliveüstünolmasınasebeboldu.İnsanınHakdanuzaklaşmasına,doğruyoldansapmasınaveOndancâhilkalmasınasebebolanda,yinebutopluluğudur.Butoplulukdandolayıinsanınaynası,tâmolup,Hakkayaklaşmışdır.Allahüteâlânınismlerininvesıfatlarının,hattâZât-iilâhîninkendindegörünmesinemüste’idolmuşdur.Hadîs-ikudsîde,(Gökeveyeresığmam.Fekat,mü’minkulumunkalbinesığarım)buyurması,bunaişâretdir.İnsanın,âlemdekizerrelerden,herzerreyemuhtâcolması,onunHakdanuzaklaşmasınasebebolmuşdur.Çünki,insanınherşeye,herzerreyeihtiyâcıvardır.Bekarasûresinde,(Yerdeolanherşeyi,sizinihtiyâcınızıkarşılamakiçinyaratdım)meâlindeki,yirmisekizinciâyet-ikerîme,bunubildiriyor.İnsan,buihtiyâcındandolayıherşeyegönülvermekdedir.Buyüzden,Hakdanuzaklaşmakda,doğruyoldanayrılmakdadır.Fârisîikibeyttercemesi:

Mahlûklarınenüstünüinsandır,

omakâmdan,mahrûmkalandaodur.

Buyoldaneğer,geridönmezse,

ondandahâmahrûmolmazkimse.

Görülüyorki,varlıklarınenüstünüinsandır.Mahlûklarınenaşağısı,enkötüsüde,yineodur.Çünki,âlemlerinRabbininsevgilisiolanMuhammedMustafâ“sallallahüaleyhivesellem”insanolduğugibi,âlemlerinRabbinindüşmanıolanEbûCehlbinHişâmdainsandır.Ohâldekalb,herşeyisevmekdenkurtulmadıkça,herşeydenmünezzeh[ayrı]olan,birvarlığınsevgisinekavuşamaz.Buise,enbüyükharâblık,aşağılıkdır.Birşeyinhepsielegeçmezse,hepsideeldenkaçırılmamalıdır,formülünegöre,birkaçgünlükömrü,islâmiyyetinsâhibine“aleyhissalâtüvesselâm”uyarakgeçirmelidir.Çünkiâhıretinazâbındankurtulup,sonsuzni’metlerekavuşmak,ancakOna“sallallahüteâlâaleyhivesellem”uymaklaolur.Bununiçinde,altın,gümüşeşyâsıvekâğıdparasıveticâret

eşyâsıveçayırdaotlayanhayvanlarıolanın,islâmiyyeteuygunolarak,zekâtvermesi,böylecemalavehayvanlarabağlıolmadığınıgöstermesilâzımdır.Yirken,içerken,güzelelbisegiyerken,keyfini,zevkinidüşünmeyip,ibâdetleriyapmakiçinkuvvetlenmeğiveA’râfsûresinin(Nemâzkılarkensüslü,temizörtününüz!)meâlindekiotuzuncuâyet-ikerîmesineuymağıniyyetetmelidir.Bunlara,başkaniyyetlerikarışdırmamalıdır.Böyleniyyetyapılmazsa,yapmakiçin,kendinizorlamalıdır.Ağlıyamazsan,kendiniağlat,sözümeşhûrdur.Böyleniyyetedebilmekiçin,durmadanAllahüteâlâyadüâetmeli,yalvarmalıdır.

Fârisîbeyttercemesi:

Umarım,kabûlede,gözyaşımı,

Oki,inciyapar,sudamlasını.

Bunungibi,herşeyi,dîninisevenvekayıran,doğruâlimlerin,yazılarınauygunyapmalı,islâmiyyetiniznverdiği(Ruhsat)lardankaçınıp,islâmiyyetinüstüngördüğü(Azîmet)leresarılan

buâlimlereuymağı,sonsuzazâbdankurtulmağavesîlebilmelidir.Nisâsûresi,yüzkırkaltıncıâyet-ikerîmesindemeâlen,(Îmânederveni’metlereşükrederseniz,Allahüteâlâ,sizeazâbetmez!)buyuruldu.

71

Bumektûb,Hân-ıHânânınoğluMirzâDârâbiçinyazılmışolup,Allahüteâlâyaşükretmek,islâmiyyeteuymaklaolduğunubildirmekdedir:Allahüteâlâ,kuvvetiniziartdırsınveyardımcınızolsun!İyilikedeneteşekkürlâzımolduğunuaklda,islâmiyyetdegöstermekdedir.Şükründerecesi,gelenni’metlerinmikdârınabağlıdır.Ni’met,nekadarçokise,şükretmeklüzûmudaçokolur.Görülüyorki,zenginlerin,zenginlikderecesinegöre,fakîrlerdendahâçokşükretmesilâzımdır.Bununiçindirki,buümmetinfakîrleri,zenginlerindenbeşyüzseneönceCennetegirecekdir.

Allahüteâlâyaşükretmekiçin,önceEhl-isünnetâlimlerininbildirdiğineuygunbiri’tikâdedinmeklâzımdır.Çünki,Cehennemden

kurtulan,yalnızbufırkadır.İ’tikâdıdüzeltdikdensonra,islâmiyyeteuygunhareketetmelidir.

İslâmiyyetide,bufırkanınmüctehidlerininkitâblarındanöğrenmelidir.

[Dindenhaberiolmıyan,reformcumüftîden,câhilhâfızdan,dinsizlerin,gençlerialdatmakiçingazetelerdeki,dînimedheden,aldatıcıyazılarındanöğrenmemelidir.]Bundansonra,Ehl-isünnetdenolan,tesavvufbüyükleriningösterdiğiyolda[Kalbi]tasfiyeve[Nefsi]tezkiyeyesıragelir.Şükrünbuüçüncükısmı,şartdeğilsede,fâidesipekbüyükdür.Fekat,ikiöncekikısmşartdır.Çünki,islâmiyyetinaslı,temelibuikisidir.İslâmiyyetinkemâli,olgunlaşmasıise,üçüncükısmileolur.Buüçkısm,ya’nîEhl-isünneti’tikâdıveislâmiyyetinemrlerivetesavvufbüyüklerininyoludışındakalanherşey,sıkıntılıriyâzetlerveşiddetlimücâhedelerolsadahî,hepgünâhdırveitâ’atsizlikdirveşükretmemekdir.HindBerehmenleriveeskiYunanfelesofları,çokriyâzetvemücâhedeyapdı.Fekat,Peygamberlere

“aleyhimüsselâm”uymadıklarıiçin,Allahüteâlâyaşükrdeğil,günâholdu.

Hiçbirikabûledilmedi.KıyâmetdeCehennemdenkurtulamıyacaklardır.O

hâlde,seyyidimizin,efendimizin,kurtarıcımızınvegünâhlarımızınafvıiçinşefâ’atcimizin,kalblerimizi,rûhlarımızıtedâvîedenmütehassısımızın,ya’nîMuhammedResûlullah“sallallahüaleyhivealââlihivesellem”efendimizinyolunaveOnundörthalîfesininyolunayapışınız!

Onundörthalîfesi“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”hidâyeteulaşdırıcı,se’âdeteerdiricidir.Allahüteâlâ,buyoldagidenlerdenrâzıolur.

[Allah,sendenrâzıolsundemek,buhâlilerâzıolsundemekdeğildir.

Allahüteâlâ,seninahlâkını,işleriniıslâhedip,seni,râzıolduğuhâlesoksundemekdir].

72

Bumektûb,hâceCihânayazılmışolup,âhıretiistiyenindünyâyadüşkünolmamasılâzımdır.Dünyâyıterketmeknasılolacağınıbildirmekdedir:Allahüteâlâ,selâmetveâfiyetversin!Diniledünyâyıbirlikdekazanmakimkânsızdır.Âhıretikazanmakistiyenin,dünyâdanvazgeçmesilâzımdır.Buzemânda,dünyâyıtemâmenterketmek,kolaydeğildir.Hiçolmazsa,hükmenterketmek,ya’nîterketmişsayılmaklâzımdır.Buda,herişdeislâmiyyeteuymakdemekdir.Yiyecekde,içecekde,giyecekdeveevkurmakdaislâmiyyeteuymaklâzımdır.İslâmiyyetinemrleriniaşmamaklâzımdır.Altınvegümüşünveticâreteşyâsınınvekırda,çayırdaotlıyandörtayaklıhayvanlarınzekâtınıvermekfarzdır.Bunlarınzekâtınıelbettevermelidir.

İslâmiyyeteuymaklazînetlenenbirkimse,dünyânınzararındankurtulmuş

olurveâhıretikazanır.Dünyâyı[ya’nînefsinarzûlarını],böylehükmendeterkedemiyenkimse,münâfıkdemekdir.Îmânlıolduğunusöylemesi,âhıretdekendisinikurtaramaz.Yalnız

dünyâda,malınıvecânınıkorur.Fârisîbeyttercemesi:

Söyledimsana,işinözünü,

İstersıkıl,isterdinlesözümü.

Dünyânınbukadargösterişlihâli,hademesi,hizmetçileri,tatlıyemekleri,çeşidlişerbetleri,süslü,câzibelielbiselerivenicezevklerikarşısında,hangibabayiğit,hangibahtiyarkimse,budoğrusözekulakveripdinler?

Fârisîbeyttercemesi:

İncilerinağırlığısağıretmişkulağını,

duymazolmuş,neyapayım,ağlamamı,sızlamamı.

[Dünyâ,ednâkelimesininmüennesidir.Ya’nî,ism-itafdîldir.Masdarı,dünüvveyâdenâetdir.Birincimasdardangelince,çokyakîndemekdir.(Bizenyakînolangökü,çırağlarlasüsledik)âyet-ikerîmesindekidünyâkelimesiböyledir.

Ba’zıyerdede,ikincima’nâilekullanılmışdır.Meselâ,(Denî,alçakşeylermel’ûndur)hadîs-işerîfindeböyledir.Ya’nî,(Dünyâmel’ûndur)demekdir.Alçakşeyler,cenâb-ıHakkın,nehy-iiktizâîvenehy-igayr-iiktizâîsidir.Ya’nî,harâmilemekrûhlardır.Şuhâlde,Kur’ân-ıkerîmdezemedilen,kötüdenilendünyâ,harâmlarvemekrûhlardır.Malkötülenmemişdir.Çünki,cenâb-ıHak,malahayradınıvermekdedir.Busözümüzüisbâtedenvesîka,varlığınveinsanlığınikincisiolan,İbrâhîmhalîl-ür-rahmânınmalıdır“salevâtullahialeyh”.Yalnızyarımmilyonusığırolmaküzere,davarları,ovavevâdîleridolduruyordu].

Allahüteâlâ,bizivesizi,Muhammedaleyhisselâmınyolunauymaklaşereflendirsin!

ŞeyhmeyânZekeriyyâeskidefterdardır.Âlimvefazîletlibirinsandır.Birzemândanberihabsdedir.İhtiyârlık,geçimdarlığıvehabsdeuzunzemânkalmasıyüzündenmuhtâcveacınacakhâldedir.Fakîribulunduğubirliğeçağırıp,kurtulmasınıistiyor.Mesâfeuzakolduğuiçingelemedim.

KardeşimizHâceMuhammedSâdık,huzûrunuzageldiğinden,birkaçsözlebaşınızıağrıtdım.İnşâallahozevâllı,yüksekteveccühvekereminizdenumulanakavuşur.Çünki,âlimdirveyaşlıdır.Vesselâmevvelenveâhıren.

Âkılisenkılnemâzı,çünse’âdettâcıdır.

Sennemâzıöylebilki,mü’mininmi’râcıdır.

73

Bumektûb,KılınçhânınoğluKılıcullahayazılmışolup,kaçınmasıveyapılmasılâzımgelenşeyleribildirmekdedir:

Allahüteâlâ,MuhammedMustafânın“aleyhissalâtüvesselâm”parlakolanyolundayürümekleşereflendirsin!Yavrum!Budünyâ,imtihânyeridir.

Dünyânıngörünüşü,yalancıyaldızlarlasüslüdür.Kötükadınabenzer.Yüzünüsaçlar,kaşlar,benileboyamışlardır.Görünüşütatlıdır.Tâze,güzel,körpesanılır.Fekataslında,güzel

kokusürülmüşbirölügibidir.Sankibirleşdirveböcekler,akreblerdolubirçöplükdür.Sugibigörünenbirserâbdır.Zehrlenmişşekergibidir.Aslıharâbdır,eldekalmaz.Kendinisevenlere,arkasınatakılanlara,hiçacımayıp,enkötüşeyleriyapar.Onatutulanaklsızdır,büyülenmişdir.Âşıklarıdelidir,aldatılmışdır.Onungörünüşünealdanan,sonsuzfelâketedüşer.Tadına,güzelliğinebakannihâyetsizpişmânlıkçeker.Server-ikâinât,Habîb-iRabbil’âlemîn“aleyhivealââlihissalevâtvettehıyyât”buyurduki,(Dünyâileâhıretbirbirininzıddıdır,birbirineuymaz.Birinirâzıedersen,ötekigücenir).Demekki,birkimse,dünyâyırâzıederse,âhıretondangücenir.Ya’nî,âhıretde,elinebirşeygeçmez.Allahüteâlâ,bizivesizi,dünyâyadüşkünolmakdanvedünyâyıelegeçirmekiçininsanlıkvazîfeleriniçiğneyenlerisevmekdenmuhâfazaeylesin!

Yavrum!Bu,pekkötüolduğunuanladığındünyâ,nedirbiliyormusun?Dünyâ,seni,Allahüteâlâdanuzaklaşdıranşeylerdemekdir.Kadın,çocuk,mal,rütbe,mevkı’düşüncesi,Allahü

teâlâyıunutduracakkadaraşırıolursa,dünyâolur.Çalgılar,oyunlar,(Mâlâ-ya’nî)ile,ya’nîfâidesiz,boş

şeylerlevaktgeçirmek,[kumarlar,kötüarkadaş,kötüfilmler,mecmû’averomanlar],hepbununiçindünyâdemekdir.Âhıretefâidesiolmıyanilmler,derslerde,hepdünyâdır.Hesâb,hendese[ya’nîmatematikvegeometri],astronomi,mantık,eğerAllahüteâlânıngösterdiğiyerlerdekullanılmazsa

[ya’nîkâfirlerlemücâdeleveonlardanüstünolmakiçinveinsanlarahizmetetmekiçinkullanılmazsa]bunlarlauğraşmak,boşunavaktöldürmekolurvedünyâolur.Bubilgileribütünderinliğiile,incelikleriileokumak,yalnızbaşınaişeyarasaydı,eskiYunanfelsefecileri[vesonzemânlardakiAvrupanın,Amerikanınfenadamları,mütehassısları]se’âdetyolunubulur,âhıretdekiebedîazâbdankurtulurlardı.

[Liselerde,üniversitelerdeokunanulûm-iakliyye,ya’nîtecribîilmler,ya’nîfenbilgileriveyabancıdiller,islâmiyyetevemahlûklarahizmet

etmekniyyetiileöğrenilirsevebuyoldakullanılırsa,fâideliolur.

Bunlaraçalışmaklâzımolurvesevâbolur.Bununiçindirki,ecdâdımız,Şâm,Bağdâd,SemerkandveEndülüsmüslimânlarıherdürlüfendevegüzelsan’atdapekilerigitmiş,dünyâbirinciliğiniellerindetutmuşlardı.

Avrupanınilmvefenadamları,asrlarboyunca,islâmfakültelerinegelipihtisâskazanırlarvebununlaöğünürlerdi.Müslimânlarınoparlakmedeniyyetlerinineserleri,bugünmeydândadırvedünyâmünevverlerinihayrânbırakmakdadır.

Bugünliselerde,üniversitelerdeokutulanveinsanınbütüngençlikhayâtınamalolanbilgiler,Allahüteâlânınemrlerineuyarakkullanılırsa,fâideliolurvedünyâveâhıretinkazanılmasınasebebolur.

Medeniyyetdemek,yalnızilmvefendemekdeğildir.İlmvefen,medeniyyetiçin,ancakbirâlet,birvâsıtadır.İlmde,fendeçokileriolanmilletlere,fenvâsıtalarınıneyolda

kullandıklarınıincelemeden,medenîdemekbüyükgafletdir.Pekyanlışdır.Fabrikaların,motorluvâsıtaların,gemi,tayyâre,atomcihâzlarınınçokolması,gözlerikamaşdıranyenibuluşlarınartması,medeniyyetigöstermez.Bunlarımedeniyyetsanmak,hersilâhlıyıgâzi,mücâhidsanmağabenzer.Evet,mücâhidolmakiçinenyeniharbvâsıtalarınamâlikolmaklâzımdır.Fekat,bunlaramâlikolan,eşkıyâlıkdayapabilir.

Medeniyyet,ta’mîr-ibilâdveterfîh-iibâddır.Ya’nî,beldeleri,memleketlerii’mâretmekvebütüninsanları,rûh,düşüncevebedenbakımlarındanrâhatyaşatmakdır.Buikigâyeyevâsılolmak,ancakveyalnızahkâm-ıislâmiyyeye,ya’nîAllahüteâlânınemrlerineveyasaklarınauymaklaolur.İslâmiyyetdenayrıldıkcamedeniyyetgeriler.İşteliselerde,üniversitelerdeöğrenilenbilgiler,bütünfenvâsıtaları,fabrikalar,ağırsanâyı’,memleketlerii’mâriçin,insanlarırâhatetdirmekiçinkullanılırsa,fâideliolur,sevâbolur.Memleketleritahrîb,insanlarınhürriyyetini

ellerindenalmak,köleyapmakiçinkullanılırsa,fâidesizolur,günâholur.Bunlarınfâideliolması,medeniyyetehizmetetmesiancakveyalnızislâmdînineuygunkullanmaklaolur.Avrupa,Amerika,asrlardanberi,islâmahlâkını,islâmhukûkunuinceliyor.İslâmdînininemrlerini,yasaklarınıalıp,kendilerinemalediyor.Onlarınbugünküilerlemesi,kanûnlarındabileyerverdikleri,islâmîkıymetlerveesâslarsâyesindeolduğuaçıkçagörülmekdedir.Demekki,birmilleti,birgemiyebenzetirsek,islâmahkâmı,ya’nîAllahüteâlânınemrleriveyasakları,bugeminingüvertevekaptanteşkilâtıdır.Bütünilmler,fenbilgileri,endüstrikolları,ağırsanâyi’debugeminin,çarkçı,makinistkısmıdemekdir.

Gemidekaptanda,makinistdelâzımdır.Biribulunmazsa,gemiişeyaramaz,helâkolur.

Ohâlde,dedelerimizin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”dünyâçapındakibaşarılarını,üstünlüklerini,yineeldeetmekiçin,islâmbilgilerininherikikısmını,ya’nîhemdînimiziiyiöğrenmemizveonasarılmamız,hemde

ulûm-iakliyyeyi,asrımızınbütünteknikbuluşlarınıöğrenmeğeveeniyişekldeyapmağaçalışıp,bunlarıislâmahkâmınauygunolarakkullanmamızlâzımdır.Bunubaşarınca,maddî,ma’nevîolgunlaşacak,bütünmilletlereörnekolacak,bütündünyâcasevilerek,hâkimvehâmîseçileceğiz.

Hadîs-işerîfde,(ElCennetütahtezılâlissüyûf)buyuruldu.Ya’nî(İslâmiyyet,kâfirlerdekisilâhlarınhepsiniyapmaklavebunlarıiyikullanmakilesağlamkalır).Bununiçin,fenbilgilerineçokçalışmamız,atombombası,roket,radar,füzeyapmamızlâzımdır.Aksitakdîrdedinyıkılır.Bindörtyüzbukadarseneevvel,bugününkurtuluşyolunu,buhadîs-işerîf,bizleregöstermişdir.(İnsanların(milletlerin)dinleri,kendileriniidâreedenlerindinlerigibiolur!)hadîs-işerîfide,müslimânlarınçalışarak,kâfirlerdenüstünolmasınıemrbuyurmakdadır.Buhadîs-işerîfleriiyianlamalıvedörtelilesarılmalıdır].

Peygamberimiz“aleyhissalâtüvesselâm”buyurduki:(Birkimseninmâlâ-ya’nîile,ya’nî

fâidesizşeylerleuğraşması,boşvaktgeçirmesi,Allahüteâlânınonusevmediğineişâretdir!)Fârisîbeyttercemesi:Nevarsagüzel,Allahsevgisindenbaşka,

hepsicânazehrdir,şekerbileolsa.

Yıldızlarlauğraşmak,ya’nîastronomiilmi,nemâzvaktlerinianlamağayarardemişlerdir.Bununma’nâsı,nemâzvaktlerininbilinmesineyarıyanilmlerdenbiride,ilm-inücûmdurdemekdir.Yoksakozmoğrafyabilinmezse,nemâzvaktlerianlaşılamazdemekdeğildir.Astronomidenhaberiolmıyançokkimselervardırki,nemâzvaktlerini,builmleribilenlerdendahâiyianlar.Mantık,hesâbvediğerlisedersleri,hepböyleolup,bunlarınhepsiislâmiyyetingösterdiğiyerlerdekullanılırsaveilm-ikelâmda,islâmiyyetintekse’âdetvemedeniyyetyoluolduğunuisbâtetmekiçinkullanılırsacâizolur[veçoksevâbolur].

Mubâholanşeyleriyapmak,vâciblerin,farzlarınyapılmasınamâni’olursa,bunlarlauğraşmak,yinemubâholurmuolmazmı?Elbetolmaz!

İnsâfetmeklâzımdır.Dîni,îmânı,farzları,harâmlarıöğrenmedenönce,lisebilgileriileuğraşmakdabuzarûrîbilgileriöğrenmeğemâni’olmakdadır.

[(Kimyâ-ise’âdet)kitâbıilmkısmındabuyuruyorki:Hermü’minin,enönce,Ehl-isünneti’tikâdını,kısacaöğrenmesifarzdır.Bundansonra,ikişeyöğrenmesilâzımolur.Birikalbiçinolan,ikincisibedeniçinlâzımolanbilgidir.Bedeniçinolanbilgideikidir.Biriyapacağıemrler,ikincisisakınacağıyasaklardır.Emrleriöğrenmekşöyleolur:Sabâhvakti,yenimüslimânolankimsenin,öğlevaktigelinceabdestinvenemâzınfarzlarınıöğrenmesi,hemenfarzolur.Sünnetleriniöğrenmesidesünnetolur.Akşamolunca,akşâmnemâzınınüçrek’atolduğunuöğrenmesifarzolur.Ramezângelince,orucunfarzlarınıöğrenmesifarzolur.Zenginolunca,birsenesonra,zekâtıöğrenmesifarzolur.Haccıöğrenmesi,haccagideceğizemânfarzolur.İşte,herşeyizemânıgelinceöğrenmesifarz-ıaynolur.Meselâevlenmekistediğizemân,nikâhbilgilerini,kadın,erkek

haklarını,kadınlarınözrhâlleriniöğrenmesifarzolur.Birsan’ata,ticâretebaşlayınca,bunlardakiemrveyasakları,fâiziöğrenmesilâzımolur.Hangisan’atabaşlıyacaksazemânınonaâidfenbilgilerinidemektebdeöğrenmesifarzolur.(Meselâdiştabîbiolacaksa,liseyivedişçimektebinibitirmesi,stajveihtisâsyapmasıfarzolur.Hersan’at,ticâret,zirâ’atdahepböyledir.Herkesekendisan’atınıokuması,öğrenmesifarzolur.

Başkasan’atbilgileriniöğrenmesifarzolmaz.Harbzemânındadaaskerliğiveyenisilâhlarıyapmak,kullanmak,korunmakiçin,fenbilgilerinikısacaöğrenmek,hermüslimânafarz-ıayn,bunlardaihtisâskazanmakisefarz-ıkifâyedir).

Harâmlarıöğrenmekde,herkesebaşkadürlüfarzolur.Meselâ,erkeklerinipekgiydiğibiryerdebulunanların,ipekgiymeninharâmolduğunuöğrenmesivebilenlerinbilmiyenlereöğretmesifarzolur.(Sun’îipekgiymekerkekleredeharâmdeğildir).Alkollüiçkileriçilen,domuzetiyinilen,başkasınınhakkı,fâiz,

rüşvetalınan,kumaroynananyerdebulunanların,bunlarınharâmolduğunuöğrenmesifarzolur.Kadınerkekbirlikdeoturanlarındamahremvenâmahremolankadınları,ya’nîbakmakcâizolanveolmıyankadınlarıöğrenmesifarzolur.[Kadınların,kızlarınaçıkgezdiği,erkeklerindedizdenyukarısınıaçdığıyerlerdebulunanmüslimânların,örtmesifarzolanyerleriniöğrenmelerilâzımdır.Buyerleriniaçmakvebaşkasınınaçıkyerinebakmakgünâholduğugibi,bunubilmemekdeayrıgünâhdır.]

Kalbeâidbilgileri,ya’nîilm-iahlâköğrenmek,hererkeğevekadınafarz-

ıayndır.Meselâ(Hıkd)“ya’nîkinbağlamak”,(Hased)[Başkasındabulunanni’metinondaolmayıp,kendindeolmasınıistemekdir.Ondaolduğugibi,kendisindedeolmasınıistemekhaseddeğildir.Buna(Gıbta)etmek,imrenmekdenirkisevâbdır],(Kibr)[Kendinibüyükbilmek,üstüngörmekdir.Kibrliolanakarşıkendinibüyükgöstermek,kibrolmaz.Sadakavermekgibisevâbolur],(Sû’izan)etmek[İyi

insânıfenâbilmek]gibişeylerinharâmolduğunuöğrenmek,hermü’minefarz-ıayndır.Görülüyorki,îmânı,ya’nîEhl-isünneti’tikâdınıkısacaöğrenmekveiyivekötühuylarıöğrenmek,farz-ıayndır.Ya’nî,herkesinöğrenmesifarzdır.Abdesti,guslü,nemâzıveorucuveharâmlarıda,hermüslimânınöğrenmesifarz-ıayndır.Cenâzenemâzını,ölüyehizmetivesan’atveticâretbilgilerini(vebugününsilâhlarınıyapmakvekullanmakiçin,fenbilgileriniiyi)öğrenmekfarz-ıkifâyedir.Ya’nîlâzımolankimselerinöğrenmesifarzolup,başkalarınafarzolmaz.Fekat,lüzûmukadarkimseöğrenmezse,bütünmüslimânlar,hükûmetvemillet,büyükgünâhagirer.Meselâ,doktorolacakkimseninlisevetıbbiyyedeokumasıfarzolup,mühendisolacakkimsenintıbbiyyedeokumasıfarzdeğildir.İbniÂbidîn“rahmetullahialeyh”(Dürr-ül-muhtâr)şerhinde,önsözdediyorki:(Ulûm-inakliyyedenya’nîdinbilgilerindenkendinelâzımolanlarıöğrenmekfarz-ıayndır.Bundanfazlasınıöğrenmekveulûm-iakliyyedenfâideliolanlarıöğrenmekfarz-ıkifâyedir).Nemâzdakırâ’etianlatırken

diyorki:(Birâyetezberlemek,herkesefarz-ıayndır.

Fâtihayıveüçâyetveyâbirkısasûreezberlemekvâcibdir.Kur’ân-ıkerîminhepsiniezberlemekfarz-ıkifâyedir.Kendinelâzımolmıyanfıkhbilgileriniöğrenmek,hâfızolmakdandahâiyidir).Beşincicilddebuyuruyorki:(Başkalarınaöğretmekiçinilmöğrenmek,kendiişlemesiiçinöğrenmekdendahâsevâbdır).]

Yavrum!Hakteâlâ,sanaçoklutfveihsânederek,bugençyaşdatevbeetmekleveislâmâlimlerininyolundabulunanbirininsohbetinekavuşdurmaklaşereflendirmişdi.Bilemiyorumki,nefsveşeytânınvedinbilgisiolmıyankötüarkadaşlarınarasında,otemizhâldekalabildinmi?

Dindüşmanlarıheryoldangençlerialdatmağauğraşırken,değişmeden,akıntıyakarşıdurmakkolaydeğildir.Gençlikzemânıdır.Parabol,nefsinherarzûsunuyerinegetirmekkolayvearkadaşlarınçoğudauygunsuz!Fârisîbeyt

tercemesi:

Cânım,yavrum!Sanasözüm,yalnızşudur:

körpeciksin,yolundaçokkorkuludur.

Kıymetlioğlum!Mubâhlarınfazlasındansakınmalısın.Mubâhları,lüzûmukadarkullanmalısın.Bunlarıda,Allahüteâlâyakulluketmekniyyetiileyapmalısın.Meselâ,birşeyyirken,Allahüteâlânınemrleriniyerinegetirmekiçinkuvvetlenmeğe,giyinirkenavretyeriniörtmeğevesoğukdan,sıcakdankorunmağaniyyetetmelivehermubâhiçin[vedersçalışırkenböyle]gerekliniyyetleryapmalıdır.Büyüklerimizazîmetilehareketetmiş,ruhsatdaneldengeldiğikadarkaçınmışdır.Mubâhları,zarûretmikdârıkullanmakdaazîmetdir.Budevlet,buni’metelegeçmezse,mubâhlardandışarıçıkmamalı,harâmveşübhelileretaşmamalıdır.Allahüteâlâkullarınaçokmerhametveikrâmederek,mubâholanşeylerlezevklenmeğeiznvermişdir.Pekçokşeylerimubâhetmişdir.Halâlolanbusayısızzevkleri,lezzetleribırakıpda,harâmedilenbirkaçzevke

sapmak,Allahüteâlâyakarşı,nekadaredebsizlikolur.Hemde,harâmetdiğilezzetleri,dahâfazlasıilemubâhlardadayaratmışdır.Halâlolançeşidçeşidni’metlerinzevkleribiryana,insanınişinden,Rabbininrâzıolmasındandahâbüyükzevkolurmu?Birkimseninişini,efendisininbeğenmemesindendahâbüyükcefâ,sıkıntıolurmu?CennetdeAllahüteâlânınrâzıolması,Cennetni’metlerininhepsindendahâtatlıdır.CehennemdekilerdenAllahüteâlânınrâzıolmaması,Cehennemazâblarındandahâacıdır.

Bizkuluz.Sâhibimizinemrindeyiz.Başıboşdeğiliz.Heristediğimiziyapmağaserbestdeğiliz.İyidüşünelim!Uzağıgörenaklsâhibiolalım!

Kıyâmetgünüutanmakdan,pişmânolmakdanbaşka,elebirşeygeçmez.Gençlikçağı,kazanczemânıdır.Merdolan,buvaktinkıymetinibilip,eldenkaçırmaz.İhtiyârlıkherkesenasîbolmaz.Nasîbolsada,râhat,elverişlivaktelegeçmez.Vaktdebulunsa,kuvvetsizlik,hâlsizlikzemânında,yararişyapılamaz.Bugün,her

vaz’ıyyetelverişliiken,ananınbabanınvarlığıbüyükni’metiken,geçimderdiolmayıpfırsateldeiken,güçkuvvetyerindeiken,hangiözrile,hangisebeble,bugününişiyarınabırakılabilir?

Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”,(Yarınyaparımdiyenhelâkoldu,ziyânetdi)buyurdu.Eğerdünyâişleriniyarınabırakırsanvebugünhepâhıretişleriniyaparsangüzelolur.Fekat,bununaksiniyaparsançokçirkinolur.

Gençlikzemânında,insanıüçdindüşmanıolan,nefs,şeytânvekötüinsanlaraldatmağauğraşmakdadır.Bunlarkarşısındaazbiribâdetpekkıymetliolur.İhtiyârlıkdayapılan,bundankatkatfazlaibâdetlerinbukadarkıymetiolmaz.Düşmanhücûmetdiğizemân,askerinufakbirhareketi,çokkıymetliolur.Sulhzemânındayapılanbüyükta’lîmlerin,manevraların,bukadarkıymetiolmaz.

Oğlum,bütünvarlıklarınhülâsası,özüolaninsan,eğlenceiçin,oyuniçin,yiyipiçmek,gezmek,yatmak,keyfsürmekiçinyaratılmadı.

Kullukvazîfeleriniyapmakiçin,Rabbineitâ’at,tevâzu’,kuvvetsizliğini,ihtiyâcınıgöstermek,Onasığınmakveyalvarmakiçinyaratıldı.Muhammedaleyhisselâmınbildirdiğiibâdetlerinhepsi,insanlarafâidelişeylerdir.

İnsanlarayaradığıiçinemredilmişdir.Yoksa,hiçbiribâdetinAllahüteâlâyafâidesiyokdur.Candanteşekkürederek,minnetileibâdetyapmalı.

Tâmteslîmolarak,emrleriyapmağaveyasaklardankaçınmağaçalışmalıdır.

Allahüteâlâhiçbirşeyemuhtâcolmadığıhâlde,kullarınıemrveyasaklarvermekleşereflendirdi.Herşeyemuhtâcolan,bizkulların,bubüyükihsâna,bolbolteşekküretmemiz,bununiçinde,emrleriyapmağa,cândansarılmamızlâzımdır.

EyOğlum!İyibiliyorsunki,dünyâdabiri,mevkı’,rütbesâhibiolsa,emrindebulunanlardanbirine,mühimbirvazîfeverse,buvazîfeninyapılmasında,emrverenedefâideolduğuhâlde,buişçi,buvazîfeyenekadarçok

ehemmiyyetvekıymetverir.Buvazîfeyi,banabüyükbirzâtverdidiyeöğünürveseveseve,zevkileyapmağaçalışırdeğilmi?Yazıklarolsun!Allahüteâlânınbüyüklüğü,yüksekliği,bukimseninbüyüklüğükadardeğilmidirde,islâmdînininistedikleriniyapmağa,böyleçalışılmıyor.

[Allahüteâlânınemrlerivazîfebilinmiyorve(vazîfemukaddesdir!Öncevazîfe,sonranemâz)gibişeylerdeniyor.Hâlbuki,Allahüteâlânınemrleribirincivazîfeolmaklâzımdır.]

Utanmaklâzımdır.Gafletuykusundanuyanmamızlâzımdır.Allahüteâlânınemrleriniyapmamak,ikisebebdenilerigelir:

1-Allahüteâlânınemrlerine,yasaklarınainanılmamışdır.[Buibâdetlerarablariçindir.Çöldekiinsanlarınsağlamolmasıiçindir.Bugünİsveçhareketleri,spor,fiziko-terapi,masaj,nemâzınişinigörmekde,duşlar,banyolar,plâjlar,abdestdendahâmoderntemizlemekdedirdenilmesidir.]

2-Allahüteâlânınemrlerineehemmiyyetvermemekdir.Buemrlerinbüyüklüğünü,mevkı’,kumandasâhibikimselerinbüyüklüğündenaşağıgörmekdir.Herikisebebilede,ibâdetetmemeninşenâ’atini,çirkinliğinidüşünmemizlâzımdır.

Eyevlâdım!Yalancılığıçokdef’agörülmüşolanbirisi,düşmanbugece,filanyerdenbaskınyapacakdese,idâreciler,akllılar,karşıkoymagüçlerinidüşünmezmi?Okimseninyalancıolduğunubildiklerihâlde,tehlükebulunanişlerde,ihtiyâtlı,tedbîrli,uyanıkbulunmaklâzımdırdemezlermi?

Muhbir-isâdık,ya’nîhepdoğrusöyleyici,doğruluğuileşöhretbulmuş

“aleyhissalâtüvesselâm”,tekrârtekrâr,açıkça,âhıretinsonsuzazâblarınıbildiriyor.Bunainanmıyorlar.İnanılsada,tedbîr,kurtulmaçâresidüşünmüyorlar.Hâlbuki,Muhbir-isâdık,kurtuluşyolunuda,göstermekdedir.

Ohâlde,Muhbir-isâdıkınsözlerine,bir

yalancınınsözlerikadarkıymetvermemek,nasılbirîmândır?Îmânımvardemek,müslimânımdemek,insanıkurtarmaz.Kalbininanması,yakînhâsıletmesilâzımdır.Hâlbuki,yakînnerede?Zanbileyok.Belkivehmbiledeğil.Çünki,tehlükelizemânlardavehmedilenşeyekarşıda,tedbîralmak,aklîcâbıdır.

Hucürâtsûresi,onsekizinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,yapdıklarınızıhepgörmekdedir)buyurulduğuhâlde,harâmları,yapıyorlar.Hâlbuki,herhangibayağıbirkimse,buçirkinişlerigörecekolsa,belkigörmekihtimâliolsa,yapmakdanvazgeçerler.Buhâlinikisebebiolabilir:Yâ,Allahüteâlânınverdiğihabereinanmıyorlar.Yâhudda,Allahüteâlânıngörmesineehemmiyyetvermiyorlar.Harâmları,buikisebebileişlemek,îmânımıgösterir,kâfirolmağımıgösterir?

Yavrum,yenidenîmânınıtâzelemelisin!Peygamberimiz“aleyhissalâtüvesselâm”buyurduki,(Lâilâheillallah,diyerek,îmânınızıyenileyiniz!)Sonra,Allahüteâlânınrâzıolmadığıişlerindentevbeetmelisin.Yasak

etdiği,harâmeylediğişeylerdensakınmalısın.Beşvaktnemâzıcemâ’atilekılmalısın.Gecenemâzkılabilirsen,teheccüdekalkabilirsen,büyükse’âdetolur.

[Cum’a,Arefe,Bayram,Kadr,Berât,Mi’râc,Aşûre,MevlidveRegâibgecelerindeibâdetetmekçoksevâbdır.MevlânâMuhammedRebhâmî

“rahmetullahialeyh”(Rıyâd-un-nâsıhîn)kitâbının,Hindbasması,yüzyetmişikincisahîfesindebuyuruyorki,büyükislâmâlimi,imâm-ıNevevî

“rahmetullahialeyh”,(Ezkâr)kitâbındabuyuruyorki,geceninonikikısmındanbirkısmını(ya’nîbirsâatkadar)ihyâetmek,ya’nîokumak,kılmak,düâetmek,bütüngeceyiihyâetmekolur.Yazvekışgeceleriiçinhepböyledir.(İbniÂbidîn)indörtyüzaltmışbirinci(461)sahîfesindekiyazıdanda,böyleolduğuanlaşılmakdadır.(Hakâyık-ımanzûme)dediyorki,fıkhkitâblarında,sâatdemek,birmikdârzemândemekdir.Nevevî,şâfi’îmezhebinde

müctehiddir.Hanefîlerinde,geceleri,böyleihyâetmeleriuygunolur).Hakâyık-imanzûmekitâbı,Mahmûd-iBuhârîninolupikicilddirve(Manzûme-iNesefî)ninşerhidir.Kıymetlifıkhkitâbıdır.Mahmûd-iBuhârî,671[m.1271]senesinde,Buhârâdavefâtetmişdir.]

Zekâtvermekde,islâmınbeşşartındanbiridir.Zekâtvermekelbettelâzımdır.[Birçokkitâblar,meselâMurâdMollakütübhânesinde,(1113)numaralı(Surre-tül-fetâvâ)kitâbıondördüncüsahîfesinde,(Zekâtvermeklâzımolupda,(osenevermeyip),özrsüzgecikdirengünâhagirerveşehâdetikabûlolmaz)buyurmakdadır.]Zekâtıkolaycaverebilmekiçin,altındanvegümüşdenveticâreteşyâsından,fakîrlerinhakkıolankırkdabiri,senedebirkerre[meselâherRamezân-ışerîfayında]zekâtniyyetiileayrılıp,saklanır.Bütünseneiçinde,istediğizemân,zekâtvermesicâizolanlardan,dilediğineverir.Herverişde,ayrıcazekâtiçin,niyyetetmeğelüzûmyokdur.Ayırırken,birkerreniyyetetmekyetişir.Herkes,fakîrlerevezekâtdanhakkıolanlara,birsenedenekadarvereceğinibilir.

Bunagörezekâtındanayırıpsaklar.Ayırırken,niyyetetmezse,fakîrlereverdiklerizekâtolmaz.[Nâfilesadakaolur.]İşteböylece,hemzekâtverilmişolur,hemde,herzemânmuhtâclarayapdığıyardım,yerinibulur.

Birseneiçinde,fakîrlereyapdığıyardım,zekâtiçinayrılandanazolursa,artanzekâtı,yinekendimalındanayrısaklamalı,gelecekseneayrılacakolanzekâtilekarışdırıpvermelidir.Hersene,böyleayırıp,yavaşyavaş

vermekcâizdir.Yavrum!İnsanlarınnefsibahîldir,cimridir,tama’kârdır.

Allahüteâlânınemrleriniyapmamakdainâdcıdır.Onuniçin,birazaşırıyazdım.Yoksa,malıda,cânıda,mülküde,hepOvermişdir.Onunverdiğineeluzatmağakiminhakkıvardır?Ohâldezekâtıveuşrusevesevevermeklâzımdır.

Heribâdetiseveseveyapmalıdır.Kulhakkınadokunmamağa,hakkıolanlarıödemeğe,titizlikleçalışmalıdır.Üzerimizdekimseninhakkıkalmamasınaçokdikkatetmeliyiz!Hakkı

dünyâdaödemekkolaydır.Nezâketile,yumuşaklıklahakdankurtulmakmümkinolur.Fekat,âhıretde,işböyledeğildir.Orada,hakaltındankurtulmakçokgücdür,çâresibulunmaz.

[Kâfirlerinhaklarınıdagözetmeklâzımdır.Kâfirmemleketlerindekikâfirlerindemallarına,canlarınavenâmûslarınasaldırmamalıdır.

Kâfirlerinkanûnlarınadakarşıgelmemelidir.]İslâmiyyeti,dîniniiyibilenveâhıretidüşünendoğruâlimleresorupöğrenmelidir.Böylemubârekinsanlarınsözlerivekitâbları,te’sîrliolur.Bunlarınnefeslerininbereketiile,sözleriniyapmakkolayolur.[Parakazanmakiçin,reykazanmak,mevkı’almakiçin,dinkitâbıyazan,nutksöyliyen,müslimânlarıaldatmakiçinyüzlerinegülen,dinhırsızlarınınyanındanvekitâblarındankaçmaklâzımdır.]Doğruâlim,güvenilirkitâbbulunamayanyerlerde,bugibilerdenancak,çoklüzûmluşeylersorulabilir.Va’zları,nutklarıdinlenmez.

Eyoğlum!Bizimgibifakîrlerin,yukarıdata’rîf

etdiğimiz,alçakdünyâdüşkünleriile,neişimizvardırki,onlarıngidişlerininiyiliğine,kötülüğünekarışalım?AllahüteâlânınPeygamberi“sallallahüaleyhivesellem”lâzımolannasîhatları,açıkçabildirmiş,söylenmedikbirşeykalmamışdır.Fekatbuyavru,bufakîrleregelip,nasîhatveyardımistemiş

olduğuiçin,buyavrununnasıl,neyoldabulunduğusıksıkkalbegelmekdedir.Bubağlılıkbusatırlarınyazılmasınasebebolmuşdur.Evet,buyavrununböylesözleriçokişitmişolduğunubiliyorum.Fekat,yalnızişitmekle,birşeykazanılmaz.Duyduklarını,öğrendikleriniyapmaklâzımdır.

Birhasta,ilâcınıöğrenebilir.Fekat,ilâcıkullanmadıkça,iyiolamaz.

İlâcıbilmek,onuiyiedemez.BütünPeygamberlerin“aleyhimüsselâm”veâlimlerin“rahimehümullah”milyonlarcasözlerivebinlerlekitâbları,hepişlemekiçindir.Bilmek,kıyâmetdefâidelideğil,şefâ’atcıdeğil,azâbyapılmasıiçinhuccetveşâhidolacakdır.

Peygamber“sallallahüaleyhivesellem”efendimizbuyurduki,(Kıyâmetgünü,azâbınenşiddetlisine,enkötüsünedüşecekolan,ilmininfâidesinigörmiyen,gidişiilmineuymıyanâlimdir).

Yavrum,ozemânkitevbenin,bağlılığınbirnetîcevermediğinisendebiliyorsun!Çünki,Allahüteâlâyısevenveunutmıyanlardanuzakkalman,ose’âdettohumununaçılıpbüyümesinemâni’oldu.Fekat,otohumunçürümemiş

olması,buyavrununyetişmeğeelverişli,nefîsbircevherolduğunugöstermekdedir.Otevbenin,obağlılığınbereketiile,Allahüteâlânın,buyavruyu,ergeç,sevdiği,seçdiğiyolakavuşduracağıümmîdolunur.Hernebehâsınaolursaolsun,Allahyolundabulunanlaraolansevgiyieldenkaçırmayınız!Bunlarasığınmak,bunlarlaberâberolmakiştiyâkınıkalbinizeyerleşdiriniz!Bubüyüklereolansevginizsebebiile,Allahüteâlânın,kendisevgisiniiçinizeyerleşdirmesinivekalbinizi,budünyâçerçöplerinebağlamakdankurtarıp,büsbütünkendisineçekmesiniisteyiniz!Fârisî

beytlertercemesi:

Aşköylebirateşdirki,yanarsaeğer,

Ma’şûkdanbaşkaherşeyiyakar,küleder.

Hakdangayrıyıkatliçin(LÂ)kılıncıçek,

(LÂ)dedikdensonra,birşeykaldımıbirbak.

(İLLALLAH)danbaşkanevarsa,hepsigitdi;

Sevineyaşk!Hakkaortakkalmadıbitdi.

74

Bumektûb,MirzâBedî’uz-zemâna“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.Fakîrlerisevmekveonlaraiyiliketmekveislâmiyyeteuymaklâzımolduğubildirilmekdedir:

Şereflimektûbunuzvelatîfyazılarınızgeldi.Allahüteâlâyahamdolsun!

Okuyunca,fakîrleresevginizvebağlılığınızanlaşıldı.Çünkibusevgi,se’âdetinsermâyesidir.

Onlar,Allahüteâlânıncelîsleridir,hepOnunlabirlikdedirler.[Çünki,BuhârîveMüslimdekihadîs-işerîfde,(Benizikrederkenonunlaberâberim)buyuruldu.](Onlarlabirlikdeolanlarşakîolmaz)buyuruldu.[Buhadîs-işerîf,(Buhârî)ve(Müslim)sahîhindeyazılıdır.

Onlarıbulamayıp,kitâblarınıokuyanlardaşakîolmaz.]Resûlullahın

“sallallahüteâlâaleyhivesellem”,kâfirleregâlibgelmesiveişlerinkolaylaşmasıiçin,muhâcirlerinfakîrlerihurmetinedüâbuyurduğu,

[TaberânîdeveEbûNu’aymveHâfız-ıMünzirînin“rahmetullahialeyhimecma’în”(Tergîb)kitâbında]bildirilmekdedir.Peygamberimiz“aleyhissalâtüvesselâm”muhâcirlerinfakîrlerininşânlarınıbildirmekiçin,(Saçlarıkarışmışçokkimsevardırki,kapılardankovulurlar.Allahüteâlâyayemînetseler,yemînetdiklerişeyielbetteyaratıpverir)buyurdu.

Eymes’ûdinsan!Kıymetlimektûbunuzda,(Dünyâveâhıretinsâhibi...)yazmışsınız.Bu

söz,ancakAllahüteâlâiçinsöylenir.Elindenhiçbirşeygelmiyenbirköle,nasılolurda,herhangibirbakımdansâhibiileortaklığıarayabilir?Sâhibolmakyolunututabilir?Heleâhıretde.İsterhakîkatolarak,istersemecâzolarakdüşünülsün,mâlikvesâhibyalnızAllahüteâlâdır.Hakteâlâ,kıyâmetgünü,(Bugün,mülkkimiçindir?)buyurur.Cevâbolarakyinekendisi,(Kahhâr,GâlibolanbirAllahiçindir)buyurur.Ogünkullariçin,korkudansığınmakdanbaşkabirşeyyokdur.

Pişmânlıkdan,şaşkınlıkdanbaşkabirşeyyapamazlar.Allahüteâlâ,ogününşiddetini,kullarınsıkıntısınınçokluğunubildirmekiçin,Hacsûresininbirinci[1]âyetindemeâlen,(Ogününzelzelesiçokbüyükşeydir.Ogünkadınlarmemedekiçocuklarınıunuturlar.Hâmilehâtûnlarçocuklarınıdüşürürler.İnsanlarserhoşolmuşlarsanılır.Onlarserhoşdeğildir.Fekat,Allahüteâlânınazâbıçokşiddetlidir)buyuruldu.Fârisîikibeyttercemesi:

Sorulurogünişlerden,sözlerden,

KalbititrerNebîlerinkorkudan._

Enbiyânınşaşırdığıbiryerde,

Günâhlaraözrbulmaknerede?

Nasîhatlarınbaşışudurki,islâmiyyetinsâhibine“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”uymaklâzımdır.Resûlullahauymıyanlar,âhıretdeazâbdankurtulamaz.Bundansonra,dünyânınsüslerinedüşkünolmamak,varlığınaveyokluğunaaldırışetmemeklâzımdır.Çünki,Allahüteâlâdünyâyısevmez,onakıymetvermez.Bununiçin,kulundünyâlığıolmakdansa,olmamasıdahâiyidir.Dünyânınkimseyefâidevermediğiniveeldençabukçıkdığınıherkesbilmekde,hattâgörmekdedir.Dünyânınmalına,mevkı’inedüşkünolanların,bunlarakavuşmakiçinuğraşıpda,ânsızınhepsinibırakıpgidenlerinhâlinigörerekibretalınız!Allahüteâlâ,bizivesizi,Peygamberlerinenüstününe“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”uymaklaşereflendirsin!

Âmîn.

75

Bumektûb,yineMirzâBedî’uz-zemâna“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.

Mahlûklarınenüstününeuymağı,öncei’tikâdıdüzeltmeği,sonrafıkhbilgileriniöğrenmeğibildirmekdedir:

Allahüteâlâ,sizeselâmetveâfiyetversin!Dünyâveâhıretse’âdetlerinekavuşmakiçin,dünyâveâhıretinefendisine“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”uymaklâzımdır.Onauymakiçin,Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiklerineuygunolarak,öncei’tikâdıdüzeltmeklâzımdır.Bundansonra,obüyüklerinKur’ân-ıkerîmdenvehadîs-işerîflerdenanlayıpbildirdiklerihalâl,harâm,farz,vâcib,sünnet,mendûb,mubâhvemüştebeh[şübheli]bilgileriniöğrenmekvebütünişlerinibunlarauygunolarakyapmaklâzımdır.Buikii’tikâdveamelkanadlarıeldeedildikdensonra,eğerezeldemes’ûdolmuşise,mukaddesâlemeuçmaknasîbolur.Buikikanatolmadanyükselmekolamaz.Bualçakdünyâ,

arkasındankoşmağadeğmez.Bunun,malının,mevkı’inindeğeriyokdurkiözenilsin.

Değerli,kıymetlişeyleriaramalıdır.Allahüteâlâ,herşeyibirsebebleyaratdığı,gönderdiğiiçin,kendisinekavuşduransebebi,ovesîleyiOndanistemelidir.Fârisîmısra’tercemesi:

İşbudur,bundanbaşkasıhiçdir.

Bufakîrlere“rahmetullahialeyhimecma’în”yakınlıkgöstererekyardımistiyorsunuz.Sizemüjdelerolsun!Sağlamolarakvekazanarakgeridönersiniz.Fekat,birşartıgözetmeklâzımdır.Oda,kalbiyalnızbiryerebağlamakdır.Kalbibirkaçyerebağlamak,insanıharâbeder.(Biryerdeolan,heryerekavuşur.Heryeredağılanhiçbiryerbulamaz)sözümeşhûrdur.

Allahüteâlâ,Muhammedaleyhisselâmınnûrlucaddesindebulundursun.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedaleyhisselâmınizindebulunanlaraselâmolsun!

76

Bumektûb,Kılınchânagönderilmişolup,terakkî,vera’vetakvâileolur.

Mubâhlarınfazlasınıterketmelidir.Hiçolmazsa,harâmlardansakınıp,mubâhlarıazaltmalıdır.Harâmlardansakınmak,ikidürlüolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,siziherüzüntüdenkorusun.İnsanlarınenüstününün

“sallallahüaleyhivesellem”hurmetiiçin,herkusûrdanmuhâfazabuyursun!

Sûre-iHaşrinyedinciâyetindemeâlen,(Resûlümüngetirdiğiemrlerialınız,itâ’atediniz!Nehy,men’,yasaketdiğişeylerdensakınınız!)buyuruldu.

Görülüyorki,dünyâdafelâketlerden,âhıretdeazâbdankurtulmakiçin,ikişeylâzımdır:Emrleresarılmak,yasaklardansakınmak!Buikisinden,enbüyüğü,dahâlüzûmlusu,ikincisidirki,(Vera’)ve(Takvâ)denir.

Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”yanında,birisininçokibâdetetdiğini,çokuğraşdığınısöylediler.Birisininde,yasakedilenşeylerden,çoksakındığınısöylediklerinde,(Hiçbirşey,vera’gibiolamaz!)buyurdu.

Ya’nî,yasaklardansakınmak,dahâkıymetlidirbuyurdu.Birhadîs-işerîfdede,(Dîninizindireğivera’dır)buyurdu.İnsanlarınmeleklerdendahâüstünolabilmesi,vera’sâyesindedirveterakkîetmeleri,yükselmeleribusâyededir.Meleklerde,emrlereitâ’atetmekdedir.Hâlbukimelekler,terakkîedemiyor.Ohâlde,vera’asarılmakvetakvâüzereolmak,herşeydendahâlüzûmludur.İslâmiyyetdeenkıymetlişeytakvâdır.Dînintemelitakvâdır.Vera’vetakvâ,harâmlardankaçınmakdemekdir.Harâmlardantemâmenkaçınabilmekiçin,mubâhlarınfazlasındankaçınmalıdır.Mubâhları,lâzımolduğukadar,kullanmalıdır.Birinsan,mubâh,ya’nîislâmiyyetiniznverdiğişeylerden,heristediğiniyapar,taşkıncamubâhişlerse,şübhelişeyleriyapmağabaşlar.Şübhelilerise,harâmolanlarayakındır.İnsanınnefsi,hayvângibi,kendine

düşkündür.Uçurumyanındadolaşan,birgünuçurumadüşebilir.Vera’vetakvâyıtâmyapabilmekiçin,mubâhlarılâzımolduğukadarkullanmalı,zarûretmikdârınıaşmamalıdır.Bukadarınıkullanırkende,kullukvazîfeleriniyapabilmekiçinkullanmağaniyyetetmelidir.Böyleniyyetetmeden,azkullanmakda,günâholur.Azıdaçoğugibizararlıolur.Mubâhlarınfazlasındantemâmenkaçınabilmek,hervaktvehelebuzemânda,hemenhemenmümkindeğildir.Hiçolmazsa,harâmlardankaçınmalı,mubâhlarınfazlasındandaeldengeldiğikadarsakınmağaçalışmalıdır.Mubâhlar,lüzûmundanfazlaişlendikde,pişmânoluptevbeetmelidir.Buişleri,harâmişlemeğebaşlangıçbilmelidir.Allahüteâlâyasığınmalıveyalvarmalıdır.Bupişmânlık,tevbeveyalvarmak,belkimubâhlarınfazlasındanbüsbütünsakınmakyerinegeçerek,böyleişlerinâfetinden,zararındankorur.Büyüklerdenbiribuyuruyorki,(Günâhişleyenlerin,boynunubükmesi,bana,ibâdetedenleringöğsünükabartmasındandahâiyigeliyor).

Harâmlardankaçınmakda,ikidürlüdür:Birincikısmı,yalnızAllahüteâlânınhaklarınadokunangünâhlardankaçınmakdır.İkincikısmı,insanların,mahlûklarınhaklarıdabulunangünâhlardankaçınmakdır.İkincikısmı,dahâmühimdir.Allahüteâlâ,hiçbirşeyemuhtâcdeğildirveçokmerhametlidir.Kullarise,pekçokşeyemuhtâcolduklarıgibi,hasîsvealçakdır.Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki:(Üzerindekulhakkıolan,mahlûklarınmalına,ırzınadokunan,ölmedenöncehalâllaşsın,ödesin!Zîrâogünaltının,malındeğeriolmaz.Ogün,haködeninceyekadar,kendisevâblarındanalınacak,sevâblarıolmazsa,haksâhibiningünâhları,bunayüklenecekdir).

[İbniÂbidîn“rahmetullahialeyh”(Dürr-ül-muhtâr)kitâbınıaçıklarken,nemâzaniyyetbahsi,ikiyüzdoksanbeşincisahîfedebuyuruyorki,(Kıyâmetgünü,haksâhibi,hakkınıafvetmezse,birdankhakiçin,cemâ’atilekılınmış,kabûlolmuşyediyüznemâzıalınıp,haksâhibineverilecekdir).

Birdank,dirheminaltıdabiri,yaklaşıkolarak,yarımgramgümüşdür.]

Birgün,Eshâb-ıkirâmakarşı:(Müfliskimedenir,biliyormusunuz?)buyuruldukda:(Parasıvemalıkalmayankimseyediyoruz)dediler.Buyurduki:(Ümmetimarasındamüflis,şukimsedirki,kıyâmetgünü,defterindeçoknemâz,orucvezekâtsevâbıbulunur.Fekat,birkimseyesövmüş,iftirâetmiş,malınıalmış,kanınıdökmüş,döğmüş.Sevâbları,buhaksâhiblerinedağıtılır.Haklarıödenmedenönce,sevâblarıbiterse,haksâhibleriningünâhları,bununüzerineyükletilir.SonraCehennemeatılır).[Buhadîs-işerîfdegösteriyorki,Eshâb-ıkirâmdan“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”herhangibirinediluzatan,söğen,iftirâeden,âhıretdemuhakkakcezâsınıgörecekdir.]

Siziniçinnekadarhamdetsek,nekadarteşekküretsekazdır.Çünkisizinmubârekvücûdunüzsâyesinde,büyükLâhorşehrinde,böylebirzemânda,ahkâm-ışer’ıyyeninçoğumeydânaçıkmakda,tatbîkedilmekdedir.Bumemleketdedinkuvvetlenmekde,islâmiyyet

yerleşmekdedir.Bufakîregöre,Lâhorşehri,Hindistânınkalbigibidir.Buşehrinhayrvebereketi,bütünHindistânşehrlerineyayılmakdadır.İslâmiyyetinbuşehrdekuvvetlenmesi,bütünşehrlerdekuvvetlenmesineyolaçıyor.Allahüsübhânehüveteâlâ,kuvvetiniziartdırsın.Herişinizdeyardımcınızolsun!Resûlullah

“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki:(Ümmetimden,haküzereolan,doğruyoldayürüyen,herzemânbulunacakdır.Bunlarakarşıduranlar,bunlarazararyapamaz.Bunlar,Allahüteâlânıntakdîretdiğisâatekadar,işleriniyapacakdır).İlmderyâsı,başımıntâcıolanhocamakarşıkuvvetlibağlılığınızıdüşünerek,şubirkaçsatırımla,okıymetlisevgiyitâzelemekistedim.Râhatsızetmemekiçinbukadaryazıyorum.Cenâb-ıHak,zât-iâlînizihakîkîdevletlerevesonsuzse’âdetlerekavuşdursun.SevgiliPeygamberi“aleyhivealââlihissalevâtvetteslîmât”hurmetinedüâmıkabûlbuyursun!Âmîn.

77

Bumektûb,Cebbârîhânayazılmışdır.Allahüteâlâyaibâdetinnasılolacağıbildirilmekdedir:

Herdürlühamd,Allahüteâlâiçindir.Onunseçdiğikullarınaselâmolsun.

Fârisîbeyttercemesi:

Allahdanbaşkasınatapınmakhiçdir,

Hiçileuğraşmakisedelilikdir.

Bîçûnvebî-çigûneolanya’nînasılolduğubilinemiyenbiryaratana“cellesultânüh”ibâdetedebilmekiçin,Ondanbaşkaşeylerekulolmakdankurtulmak,kalbiniOndanbaşkahiçbirşeyebağlamamaklâzımdır.Bunundaişâreti,alâmeti,Ondangelenni’metlerilesıkıntılarıbirbirindenbaşkadürlükarşılamamakdır.Başlangıçda,Onungönderdiğini’metler,verdiğisıkıntılardandahâtatlıgelir.Fekat,bumakâmınsonunavarılınca,heriş

Onabırakılır.Hergönderdiğiuygungelir,tatlıgelir.Onunni’metinekavuşmakveazâbından

kurtulmakiçinyapılanibâdet,kendikendinetapınmakolur.Kendikurtuluşuverâhatlığıiçinçalışmışolur.Fârisîbeyttercemesi:

Arzûlarınınardındakoşdukçasen.

âşıkımdeyince,yalansöylersin!

Buni’metekavuşmak,tâmFenâileolur.Kalbionabağlamak,Onunzâtınısevmekleolur.Bubağlantı,buteveccühde,Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyyenin“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”başlangıcıdır.

Bubüyükni’metekavuşmakda,Onundîninetâmuymaklaelegeçebilir“aleyhiminessalevâtietemmühâveminettehıyyâtiekmelühâ”.Çünki,herPeygambere

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”Peygamberlikyolundangönderilmişolandin,oPeygamberinvilâyetineuygundur.Çünki,vilâyetdesâlikinyüzü,büsbütünAllahüteâlâyakarşıdır.OnuPeygamberlikmakâmınaindirdiklerizemân,onûrilebirlikdeiner.Oüstünlük,insanlar

arasındabulunduğuzemânda,kendindebulunur.Peygamberlikmakâmınınderecelerinekavuşmakda,hepbunûrileolur.Bununiçindirki,(BirPeygamberinvilâyeti,kendiPeygamberliğindendahâüstündür)demişlerdir.Görülüyorki,herPeygamberin

“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”yolukendivilâyetlerineuygundur.

Onunyolunauymak,Onunvilâyetinekavuşmağasebebolur.

Süâl:OServerin“aleyhissalâtüvesselâm”yolunauyanlardanbirçoğu,oServerinvilâyetinekavuşamıyor.BaşkabirPeygamberinmakâmıaltındabulunuyor.Onunvilâyetinekavuşuyor.Bunasıloluyor?

Cevâb:Peygamberimizin“aleyhissalâtüvesselâm”yolu,bütünyollarıkendindetoplamışdır.Onaindirilmişolankitâb,gökdeninmişkitâblarınhepsiniiçinealmışdır.Bundandolayı,budîneuymak,bütündinlereuymakolur.Sâlik,yaradılışındahangiPeygambere

“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”uygunolduise,onunvilâyetinialır.Şunudabildirelimki,Onunvilâyeti“aleyhissalâtüvesselâm”bütünPeygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”vilâyetlerinikendindetoplamışdır.Onlarınvilâyetlerindenbirinekavuşmak,buvilâyetinparçalarındanbirparçayakavuşmakolur.Buvilâyetinkendisineya’nîovilâyetlerintoplamınakavuşamamak,Resûlullahatâmuyamamakdanilerigelmekdedir.Tâmuyamamanınderecelerivardır.Bununiçin,eldeedilenvilâyetlerde,başkabaşkaolur.Tâmuymakelegeçerse,buvilâyetinkendinekavuşulur.BaşkabirPeygamberin“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”dînineuyanbirkimsede,vilâyet-ihâssa-iMuhammediyye

“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmâtüvettehıyyât”hâsılolsaydı,yukardakisüâlsorulabilirdi.Hâlbuki,böylebirşeyolmamışdır.

Bizeni’metlerinigönderenvedoğruyolakavuşduranvesağlamdîniihsânedenAllahüteâlâyahamdolsun!Doğruyol,Muhammedaleyhisselâmınyoludur.

Onundînidir.Yasînsûresininbaşında,(SenelbettePeygamberlerdensin.Tâmdoğruyoldasın!)meâlindekiâyet-ikerîmeler,böyleolduğunugöstermekdedir.Allahüteâlâbizivesizi,oyücePeygamberin

“aleyhissalâtüvesselâm”dînineuymaklaşereflendirsin.OnatâmuyanlarınveEvliyâsınınbüyüklerininhurmetiiçin“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”düâmızıkabûlbuyursun!Âmîn.Budüâmızısizeulaşdıranzâtınyolculuğusizintarafınızaoluncabubirkaçkelimeilemuhabbetzincirinihareketegetirdi.Vesselâmüaleykümverahmetullahisübhânehüledeyküm.

78

Bumektûb,yineCebbârîhânayazılmışdır.SeferderVatanveseyr-iâfâkîveenfüsîbildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,doğruolanbuislâmiyyetincaddesindeilerlemekihsâneylesin!DehliveEgreyolculuğundangeridönelibirkaçgünoldu.

Alışdığımızvatandayineyerleşdik.(Vatanısevmekîmândandır)hadîs-işerîfindebildirilensevgi,kendinigösterdi.[Bununhadîsolduğu(Mesnevî)dedebildirilmekdedir.]Vatanakavuşdukdansonra,yolculukolursa,vataniçindeolur.(SeferderVatan)Nakşibendiyyebüyüklerinin

“kaddesallahüteâlâesrârehüm”temelsözlerindenbiridir.Butarîkatdebuseferi,dahâbaşlangıcdatatdırırlar.Nihâyetibaşlangıcdayerleşdirdikleriburadanbelliolur.Buyolunyolcularındandilediklerini(Meczûb-isâlik)yaparlar.İnsanındışındailerletirler.(Seyr-iâfâkî)denilenbudış

yolculukbitdikdensonra(Seyr-ienfüsî)denileninsanıniçindekiyolculuğabaşlatırlar.(SeferderVatan),buikinciyolculukdemekdir.Fârisîmısra’

tercemesi:

Bubüyükni’meti,bakalımkimeverirler?

Arabîbeyttercemesi:

Ni’metekavuşanlaraâfiyetolsun,

Zevallıfakîrâşık,birkaçdamlayladoysun.

Bubüyükni’metekavuşmak,ancakgelmişlerinvegeleceklerinefendisine

“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminettehıyyâtiekmelühâ”

uymaklaelegeçebilir.Birkimse,kötühuylarınıyoketmezseveemrlereuyarakveyasaklardansakınarakkendinisüslemezse,buni’metinkokusunubileduyamaz.İslâmiyyetdenkılucukadarbileayrılanbirkimsedeahvâlvemevâcidhâsılolursa,bunlaraistidrâcdenirki,onudünyâdaveâhıretderezîlolmağasürükler.AllahüteâlânınsevgiliPeygamberine“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”ayakuydurmayanbirkimse,felâketlerdenkurtulamaz.Birkaçgünlükdünyâhayâtını,Hakteâlânınrâzıolduğuşeyleriyapmaklageçirmelidir.Birkimseninişlerinden,

onunsâhibirâzıolmazsa,onunyaşamasınasılolur?Hakteâlâ,onunbüyük,küçükheryapdığınıbilmekdevegörmekdedir.Hâzırdırvenâzırdır.Utanmaklâzımdır.Eğerbirkimsenin,onunçirkinvekötüişlerinigördüğünüanlasa,onungördüğüyerdebozukbirşeyyapmaz.Ayblarını,kusûrlarınıonungördüğünüistemez.Müslimânlaraneolduki,Hakteâlânınhâzırolduğunubilerek,Onunbeğenmediğişeyleriyapmakdansıkılmıyorlar?

Bunasılmüslimânlıkdır?Hakteâlâya,kendikusûrlarınıgörenbirkimsekadarkıymetvermiyorlar.NefslerimizinkötülüklerindenveişlerimizinbozukolmasındanAllahüteâlâyasığınırız.Hadîs-işerîfde,(Lâilâheillallahdiyerekîmânınızıtâzeleyiniz!)buyuruldu.Şânı,şerefiçokbüyükolanbusözleherân,îmânıtâzelemeli.UygunsuzişlerinhepsindenAllahüteâlâyatevbeetmeli,Onayalvarmalıdır!Belki,tevbeetmekiçinbaşkazemânelegeçmez.Hadîs-işerîfde,(Sonrayaparımdiyenlerhelâkoldu)buyuruldu.Ya’nî,iyiişlerigecikdirenler,bugününişiniyarınabırakanlaraldandı,ziyân

etdi.Boşzemânıkıymetlendirmelidir.Buzemânlarda,Allahüteâlânınbeğendiğişeyleriyapmalıdır.Tevbeyapabilmek,Hakteâlânınbüyükni’metlerindenbiridir.Hakteâlâdan,herânbuni’metiistemelidir.İslâmiyyetiiyibilenvehakîkatâlemindenhaberiolanAllahadamlarındanyardımbeklemeli,bunlardanimdâdistemelidir.Böylece,Hakteâlânınlütfunakavuşarak,Onunmukaddestarafınaçekilir.Onakarşıbaş

kaldıramazolur.İslâmiyyetdenkılucukadarayrılıkbulundukça,kendinitehlükedebilmelidir.Buayrılıkların,uygunsuzluklarınhepsiniyoketmelidir.Fârisîbeyttercemesi:

Kurtulurumsanmasakın,eySa’dîhoca!

Muhammedaleyhisselâmauymadıkca.

Ehlüllah,ya’nîAllahadamlarınakarşıgelmekdençoksakınmalıdır.Helearadapîrlikverehberlikbağıvarsaveondanistifâdeyoluaçılmışise,onunufakbirşeyinibeğenmemek,öldürücüzehrolur.Dahâçokyazmağalüzûm

yoksanırım.Bubirkaçkelimede,aramızdakimuhabbetveihlâsdolayısıileyazıldı.Siziusandırmıyacağımızısanırım.

Şununladabaşınızıağrıtayımki,MollaÖmerveŞâhHüseyn,temizkimselerinçocuklarıdır.Hizmetinizdebulunmakistiyorlar.Hizmetcilerinizarasınagirmeleriumulur.İsmâ’îldebudileklehizmetinizegelmişdir.

Bineceğiyokisede,hâlineuygunbirişbulacağıümmîdindedir.Başınızıdahâağrıtmıyayım.Vesselâm,vel-ikrâm.

79

Bumektûb,yineCebbârîhânayazılmışolup,buparlakdîningeçmişdinlerinherbirinibirarayagetirmişolduğunuvebudîneuymak,bütündinlereuymakolacağınıbildirmekdedir:

Allahüteâlâ,Muhammedaleyhisselâmıngetirdiğiparlakdîneuymakvebudoğruyoldailerlemek,böylecerızâsına,sevgisinekavuşmaknasîbeylesin!

Çünki,Allahüteâlâ,bütünismlerininvesıfatlarınınkemâllerini,üstünlüklerini,ensevgilikuluveresûlüolanMuhammedaleyhisselâmdatoplamışdır.Bütünbuüstünlükler,kulayakışacakşekldeOndagörünmekdedir.Onaindirilmişolankitâb,ya’nîKurân-ıkerîm,bütünPeygamberlere“aleyhimüsselâm”indirilmişolankitâblarınhepsininhulâsasıdır.Hepsindebildirilmişolanlar,bundadavardır.BubüyükPeygambere“aleyhissalâtüvesselâm”verilmişolandinde,geçmişdinlerinhepsininsüzülmüşkaymağıgibidir.Hakolan,doğruolanbudîninbildirdiğiheriş,geçmişdinlerdebildirilenamellerden,işlerdenseçilmiş,alınmışdır.Ayrıcameleklerinişlerindendeseçilmişalınmışbulunmakdadır.

Meselâ,meleklerdenbirkısmınarükü’etmekemrolunmuşdur.Birçoklarınasecdeetmek,başkamelekleredekıyâm,ya’nîayakdaibâdetetmeleriemredilmişdir.Bunungibi,geçmişümmetlerdenba’zısınayalnızsabâhnemâzıemredilmişdi.Başkalarına,başkavaktlerinnemâzıemrolunmuşdu.Geçmiş

ümmetlerinvemukarrebmeleklerinibâdetlerinden,amellerindensüzülenleri,seçilenleri,budindeemrolundu.Bununiçin,budînitasdîketmek,inanmakvebudîninemrlerineuymak,geçmişbütündinleritasdîketmekvehepsineuymakolur.Demekoluyorki,budînitasdîkedenler,ümmetlerinenhayrlısı,eniyileriolur.Budîneinanmıyan,beğenmiyen,bunauymakistemiyende,geçmişdinlerinhepsineinanmamış,hiçbirineuymamışolur.

Bunungibi,insanlarınenüstünü,iyilerinseçilmişiolanMuhammedaleyhisselâmainanmıyan,obüyükPeygamberediluzatanbirkimse,Allahüteâlânınismlerininvesıfatlarınınkemâllerine,üstünlüklerineinanmamış

olur.Resûlullaha“aleyhissalâtüvesselâm”inanmak,Onunüstünlüğünüanlamakda,bütünkemâllerianlamakveinanmakolur.Demekki,buyücePeygambereinanmıyan,Onungetirdiğidînibeğenmeyenkimse,ümmetlerin,insanlarınenkötüsü,enaşağısıdır.Bununiçindirki,Tevbesûresinindoksansekizinci[98]âyetindemeâlen,(A’râbınküfrlerivemünâfıklıkları,

başkalarınınkindendahâşiddetlidir)buyuruldu.

Fârisîikibeyttercemesi:

Arabistândadoğan,Muhammed“aleyhisselâm”,

DünyâveâhiretinefendisiOdurhemân!

Toprakaltındakalsın,ezilsin,batsınherzemân,Onunkapısındatoz,toprakolmakistemiyen!

Bütünni’metleri,iyiliklerigönderenAllahüteâlâyahamdolsunki,sizinbuislâmiyyetiveonunsâhibinisevdiğiniz,iyiceinandığınızveuygunsuzdavranışlarınızapişmânolduğunuzgörülmekdedir.Allahüteâlâbuuyanıklığınızıartdırsın!Âmîn.

Allahüteâlâyahamdveşükrolsunki,buislâmiyyeteveislâmiyyetinsâhibine“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”güzeli’tikâdvegüzeldüşünce,güzelşekldesizdegörülmekdevedâimâuygunsuzhareketlerinizepişmânolmakelinizegeçmekdedir.Allahüteâlâdahâçoğununasîbeylesin.

İkinciolarakşunudaricâedeyimki,düâcınızınbumektûbunusizegetirenŞeyhMustafâ,KâdîŞerîhinsoyundandır.Otemizsülâleninçocuklarıbumemleketdesaygıgörenbüyüklerdenolmuşlardır.Maddîbakımdandarâhatyaşamışlardır.AdıgeçenşeyhMustafânınmaâşıyokdur.Buyüzdenaskerolmakyolundadır.Senedlerveemrlerdeyanındadır.Umulurki,sizinvâsıtanızla,busıkıntıdankurtulup,cem’iyyetekavuşur.Dahâfazlayazıpbaşınızıağrıtmıyayım.Kendisinisadr-ıa’zamaoşekldeısmarlayınızki,işiolsunvetefrikadankurtulupcem’iyyeteulaşsın.Vesselâmvelikrâm.

80

Bumektûb,mirzâFethullah-iHakîmeyazılmışdır.Yetmişüçfırkaiçinde,kurtulanbirfırkanın,Ehl-isünnetfırkasıolduğunubildirmekdedir:Hakteâlâ,MuhammedMustafânın“alâsâhibihessalâtüvesselâm”nûrlucaddesindeyürümeknasîbeylesin!Fârisîmısra’tercemesi:İşbudur.Bundanbaşkasıhiçdir.

Hadîs-işerîfde,müslimânlarınyetmişüçfırkaya

ayrılacaklarıbildirildi.

Buyetmişüçfırkadanherbiri,islâmiyyeteuyduğunuiddi’âetmekdedir.

Cehennemdenkurtulacağıbildirilenbirfırkanınkendifırkasıolduğunusöylemekdedir.Mü’minûnsûresi,ellidördüncü[54]veRûmsûresiotuzikinciâyetindemeâlen,(Herfırka,doğruyoldaolduğunusanarak,sevinmekdedir)buyuruldu.Hâlbuki,buçeşidlifırkalararasındakurtulucuolanbirininalâmetini,işâretini,Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”şöylebildirmekdedir:(Bufırkadaolanlar,benimveEshâbımıngitdiğiyoldabulunanlardır).İslâmiyyetinsâhibikendinisöyledikdensonra,Eshâb-ıkirâmıda“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”,söylemesinelüzûmolmadığıhâlde,bunlarıdasöylemesi,(Benimyolum,Eshâbımıngitdiğiyoldur.

Kurtuluşyolu,yalnızEshâbımıngitdiğiyoldur)demekdir.NitekimNisâsûresi,yetmişdokuzuncuâyetindemeâlen,(Resûlümeitâ’ateden,elbetteAllahüteâlâyaitâ’atetmişdir)

buyuruldu.Resûleitâ’at,Hakteâlâyaitâ’atdemekdir.Ona“sallallahüaleyhivesellem”uymamak,Allahüteâlâyaisyândır.Allahüteâlâyaitâ’atin,Resûlüneitâ’atdenbaşkaolduğunusananlariçinnâzilolan,Nisâsûresinin,(Allahüteâlânınyoluile,Resûlününyolunubirbirindenayırmakistiyorlar.Seninsöylediklerininba’zısınainanırız,ba’zısınainanmayızdiyorlar.İkisiarasındaayrıbiryolaçmakistiyorlar.Bunlar,elbettekâfirdir)meâlindekiyüzkırkdokuzuncuâyeti,bunlarınkâfirolduklarınıbildiriyor.Eshâb-ıkirâmın“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”yolundagitmeyipde,Peygambere“aleyhissalâtüvesselâm”uyduğunusöyliyen,yanılıyor.Ona“sallallahüaleyhivesellem”

uymuşdeğil,isyânetmişoluyor.Böyleyoltutan,kıyâmetdekurtulamıyacakdır.Mücâdelesûresinin,(Doğrubirşeyyapdıklarınısanıyorlar.Bilinizki,onlaryalancıdır,kâfirdir)meâlindekionsekizinciâyetibugibilerinhâlinigösteriyor.

Eshâb-ıkirâmın“aleyhimürrıdvân”yolundagiden,hiçşübheyokki,Ehl-isünnetvelcemâ’at

fırkasıdır.Allahüteâlâ,bufırkanınyorulmadan,yılmadançalışanbüyüklerine,bolbolmükâfatversin!Cehennemdenkurtulanfırka,yalnızbunlardır.Çünki,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”Eshâbına“aleyhimürrıdvân”diluzatan,bunlarauymakdan,elbettemahrûmdur.

[Şî’îler,onikikısmdır.Herkısmıdakollaraayrılmışdır.Ba’zısıabdestsiz,guslsüzgezer.Nemâzkılanlarıazdır.Hepsinini’tikâdı,inanışıEhl-isünnetdenayrıdır.Alevîdeğildirler.(Alevî),Ehl-ibeytiseven,onlarınyolundagidenkimsedemekdir.İmâm-ıAlîyevebununhazret-iFâtımadanolançocuklarına(Ehl-ibeyt)denir.Ehl-ibeytisevmekşerefiniEhl-isünnetkazanmış,onlarısevmeği,onlarınyolundabulunmağı,sonnefesdeîmânilegitmeninalâmeti,işâretidemişdir.Ohâldealevî,Ehl-isünnetdir.Bununiçin,alevîolmakisteyenkimsenin,Ehl-isünnetolmasılâzımdır.Bugün,zındıklarvemüslimânlıklailgileriolmıyankimseler,mubârekAlevîisminiEhl-isünnetdenalıp,kendilerinemaletmekistiyorlar.Bugüzel

ismingölgesialtında,gençlerialdatmağa,Resûlullahınyolundanayırmağauğraşıyorlar.Bukonuda,(Eshâb-ıKirâm)ve(HakSözünVesîkaları)kitâblarımızdagenişbilgivardır.]

Mu’tezilîfırkasıise,sonradanmeydânaçıkmışdır.BununkurucusuolanVâsılbinAtâ,Hasen-iBasrînin“rahmetullahialeyh”talebesindenidi.Îmânileküfrarasında,birüçüncükısmbulunduğunusöyliyerek,Hasen-iBasrîninyolundanayrıldığıiçin,Hasen-iBasrî,buna(İ’tezeleannâ)buyurduki,bizdenayrıldıdemekdir.Diğerbütünfırkalarda,sonradanmeydânaçıkdı.

Eshâb-ıkirâmadiluzatmak,AllahüteâlânınPeygamberine“sallallahüaleyhivesellem”diluzatmakolur.(Eshâb-ıkirâmasaygıgöstermiyen,AllahüteâlânınResûlüneîmânetmemişdir)buyuruldu.Çünki,onlarınkötülenmesi,sâhiblerinin,efendilerinin“sallallahüaleyhivesellem”kötülenmesiolur.

Böyleyanlışi’tikâdadüşmekden,Allahüteâlâyasığınırız!Kur’ân-ıkerîmdenvehadîs-i

şerîflerdençıkanahkâmıbizleregetiren,Eshâb-ıkirâmdır.Onlaradiluzatılınca,onlarıngetirdiğişeyde,kıymetdendüşer.

İslâmiyyetibizleregetiren,Eshâb-ıkirâmarasındanbellikimselerdeğildir.Bunda,herbirininhizmeti,payıvardır.Hepsiadâletde,doğrulukda,öğretmekdemüsâvîdir.Eshâb-ıkirâmdan“aleyhimürrıdvân”

herhangibirinediluzatılınca,dîn-iislâmkötülenmiş,söğülmüşolur.

Allahüteâlâ,buçirkinhâledüşmekdenhepimizikorusun!

Eshâb-ıkirâmasöğeneğer,(Biz,yineEshâb-ıkirâmauyuyoruz.Onlarınhepsineuymak,şartdeğildir.Hattâmümkindeğildir.Çünki,sözleribirbirineuymıyor.Yollarıbaşkabaşkadır)derse,bunlaraderizki:Eshâb-ıkirâmdanba’zısınauymuşolmakiçin,hiçbiriniinkâretmemeklâzımdır.Birkısmınıbeğenmeyince,başkakısmınauyulmuşolamaz.Çünki,meselâEmîr

[Alî]“radıyallahüanh”,diğerüçhalîfeyibüyükbiliyor,hurmetediyorveuyulmağalâyıkolduklarınıbiliyordu.Bunlara,sevesevebi’atetmiş,hilâfetlerinikabûletmişdi.Diğerüçhalîfeyisevmedikçe,Emîre

“radıyallahüteâlâanhüm”uyduğunusöylemekyalanolur,iftirâolur.Hattâ,Emîribeğenmemek,onunsözlerini,hareketlerini,kabûletmemekolur.AllahüteâlânınarslanıAlî“radıyallahüanh”için,onlarıidâreediyordu,yüzlerinegülüyordudemek,câhilce,ahmakcasözolur.Allahınarslanının,okadarilmvekahramanlığıile,tâmotuzsene,üçhalîfeyekarşıdüşmanlığınısaklayıp,dostgöründüğünüveonlarlayalandanarkadaşlıketdiğinihangiaklkabûleder?Enaşağıbirmüslimânbileböyleikiyüzlülükyapamaz.Emîri“radıyallahüanh”bukadarküçülten,âciz,hîlecivemünâfıkyapanböylesözlerinçirkinliğinianlamaklâzımdır.Allahgöstermesin,Emîrin“radıyallahüanh”böyleolduğunu,birânkabûletsekbile,Peygamberefendimizin“sallallahüaleyhivesellem”buüçhalîfeyi

“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”medhetmesine,büyültmesine,bütünyaşadığımüddetçe,bunlarakıymetvermesinenediyecekler?Peygamber

“sallallahüaleyhivesellem”efendimizede,ikiyüzlümüdiyecekler?Hâşâ!

Bu,hiçolamaz.Peygamberin“sallallahüaleyhivesellem”doğruyubildirmesivâcibdir.İdâreediyordudiyenzındıkolur,dinsizolur.Mâ’idesûresi,yetmişinciâyetindemeâlen,(EykıymetliResûlüm!Rabbindensanaindirileni,herkeseulaşdır!Bunları,doğrubildirmezsen,Peygamberlikvazîfeniyapmamışolursun!Allahüteâlâ,seni,düşmanlıketmekistiyenlerdenkorur)buyuruldu.Kâfirlerdiyorduki,Muhammed“sallallahüaleyhivesellem”,vahyolunanşeylerden,işinegelenlerisöylüyor,işinegelmiyenlerisöylemiyor.Bununüzerine,buâyet-ikerîmegelerekherşeyidoğrusöylediğibildirildi.Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”,âhıreteteşrîfedinceyekadar,üçhalîfeyihepöver,başkalarındanüstüntutardı.Demekki,bunlarıövmek,üstüntutmak,hatâolamaz,

yanlışyololamaz.

ÎmânedilecekşeylerdeEshâb-ıkirâmınhepsineuymaklâzımdır.Çünki,i’tikâdedilecekşeylerde,birbirlerindenhiçayrılıklarıyokdur.Fürû’da,ya’nîyapılacakişlerdeayrılmaolabilir.

Eshâb-ıkirâmdan“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”birinediluzatankimse,hepsinilekelemişolur.Çünki,hepsininîmânı,i’tikâdıbirdir.

Birinediluzatan,hiçbirineuymamışolur.Birbirlerineuygunolmadıklarını,aralarındabirlikbulunmadığınısöylemişolur.Onlardanbirinikötülemek,onunsöylediklerineinanmamakolur.Tekrârsöyliyelimki,islâmiyyetibizlerebildiren,onlarınhepsidir.Onlarınherbiriâdildir,doğrudur.Herbirininislâmiyyetdebildirdiğibirşeyvardır.Herbiriâyet-ikerîmelerigetirerek,Kur’ân-ıkerîmtoplanmışdır.Birkısmınıbeğenmiyen,islâmiyyetibildirenibeğenmemişolur.Görülüyorki,bukimse,islâmiyyetinhepsiniyapmamışolur.Böyleolanda,Cehennemden

kurtulabilirmi?Bekarasûresi,seksenbeşinciâyetindemeâlen,(Kur’ân-ıkerîminbirkısmınainanıyorsunuzda,birkısmınainanmıyormusunuz?Böyleyapanlarıncezâsı,dünyâda,rezîl,rüsvâolmakdır.Âhıretdede,enşiddetliazâbaatılacaklardır)buyuruldu.

Kur’ân-ıkerîmiOsmân“radıyallahüanh”topladı.Hattâ,EbûBekr-iSıddîkileÖmer-ülFârûk“radıyallahüanhümâ”topladı.Emîrin“radıyallahüanh”

topladığıKur’ân-ıkerîm,bundanbaşkadır.Görülüyorki,bubüyüklerikötülemek,Kur’ân-ıkerîmikötülemeğekadargidiyor.Allahüteâlâ,bütünmüslimânları,böylebelâyadüşmekdenkorusun!Şî’îmezhebininmüctehidlerindenbirinesordularki:Kur’ân-ıkerîmi,Osmân“radıyallahüanh”toplamışdır.Onuntoplamışolduğu,buKur’âniçinnedersiniz?Onabirkusûrbulmakda,hiçfâidegöremem.Çünki,Kur’ân-ıkerîmediluzatılırsa,dinyıkılırdedi.

Aklıolankimse,Peygamberefendimizin“sallallahüaleyhivesellem”vefâtetdiğigün,

Eshâb-ıkirâmın“radıyallahüteâlâaleyhimecma’în”hepsinin,yanlışbirkarardabirleşeceklerini,elbettesöyliyemez.Hâlbukiogün,Eshâb-ıkirâmdanotuzüçbinadedi,hepbirden,istekleveseveseveEbûBekr-iSıddîkı“radıyallahüanhüm”halîfeyapdı.OtuzüçbinSahâbînin,yanlışbirişde,sözbirliğiyapması,olacakşeydeğildir.Nitekim,Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”,(Ümmetimyanlışbiriş

üzerinde,sözbirliğiyapmaz!)buyurmuşdu.Emîrin“radıyallahüanh”

önceden,üzülmesi,okonuşmalariçin,kendisiçağrılmadığındanidi.Kendisideböyleolduğunubildirmişve(Konuşmağageççağrıldığımiçinüzülmüşdüm.

Yoksa,iyibiliyorumki,EbûBekr“radıyallahüanh”hepimizdenüstündür)buyurmuşdu.Kendisiningeççağrılmasınınsebebivardı.Ya’nî,ozemân,EhliBeytinarasındaidi.Onlarıtesellîediyordu.

Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”Eshâb-ıkirâmı“radıyallahüteâlâaleyhimecma’în”arasındaolanayrılıklar,nefsinisteklerinden,kötüdüşüncelerdendeğildi.Çünkionlarınmubâreknefsleritezkiyebulmuş,tertemizolmuşdu.Emmârelikdenkurtulmuş,itmînâna[doğruyuanlamağa,inanmağa]kavuşmuşdu.Onlarınbütünistekleri,islâmiyyeteuymakdı.

Ayrılıkları,ictihâdayrılığıidi.Doğruyumeydânaçıkarmakiçindi.

Yanılanlarınada,Allahüteâlâbirderecesevâbverecekdir.Doğruolanlara,enazikiderecevardır.Obüyüklerinhiçbirini,dilimizleincitmemeliyiz.

Herbiriiçinhepiyisöylemeliyiz.Ehl-isünnetinenbüyükâlimlerindenimâm-ıŞâfi’î“rahmetullahialeyh”buyurduki,(Allahüteâlâ,ellerimizi,okanlarabulaşdırmadı.Bizdedillerimizibulaşdırmayalım).Yinebuyurduki,(Resûlullahdan“sallallahüaleyhivesellem”sonra,Eshâb-ıkirâm

“aleyhimürrıdvân”çokdüşündü.YeryüzündeEbûBekr-iSıddîkdandahâüstünkimseyibulamayıp,onuhalîfeyapdılar.Onunemrinegirdiler).İmâm-ıŞâfi’îninbusözüde,hazret-iAlînin“radıyallahüanh”hiçikiyüzlüolmadığınıveEbûBekr-iSıddîkısevesevehalîfeyapdığınıgöstermekdedir.

MeyânşeyhEbülhayrinoğlu,MeyânSeyyid,büyükzâtlarınevlâdıdır.Dekkenseferindedehizmetinizdebulunmuşdur.Yardımveiltifâtınızakavuşacağıumulur.MevlânâMuhammedÂrifde,ilmtalebesiolup,büyüklersoyundandır.

Babasıöldü.Hocaidi.Maâşınıalmakiçinyanınızageldi.Kolaylıkgöstermenizkereminizdenumulur.Vesselâm,velikrâm!

[Üçhalîfeyikötüliyenlerindoğruyoldansapmışolduklarınıvehelebunların,enazgınvetaşkınlarınınmüslimânlıkdanbüsbütünayrıldıklarını,hattâislâmiyyetiyıkmakiçinuğraşmakdaolduklarınıgöstermekiçin,islâmâlimleripekçokkitâbyazmışdır.Bunlardan

birkaçınınismiveyazarıaşağıdabildirilmişdir.Alevîolduklarınısöyleyen,dinkardeşlerimizin,bukitâblarıdikkatileokuyarak,Ehl-isünnetilebunlarınarasındakiayrılıklarıincelemeleriniveakl,vicdânveinsâfile,doğruyoluseçmelerinivebölücücâhillerinyalanlarına,iftirâlarınaaldanmamalarını,kurtuluş,selâmetyolunasarılarak,dinvedünyâse’âdetinekavuşmalarını,dinkardeşliğiveinsanlıknâmına,Allahüteâlâdandüâederiz.

İslâmâlimlerininmüslimânlaranasîhatvermekiçin,yazmışolduklarıkitâblardan,elimizegeçenbirkaçışunlardır:

1-(İbtâl-ülMenhec-il-bâtıl)kitâbınıFadlbinRuzbehânyazmışdır.Şî’îfırkasından,İbn-ül-Mutahhirin(Minhâc-ül-kerâme)kitâbınıredetmekde,yanlışlarınıvesîkalarlaçürütmekdedir.Kitâbı852[m.1448]deİsfehandayazmışdır.

2-(Nüzhet-ül-isnâaşeriyye)kitâbıdır.Fârisîdir.MirzâAhmedbinAbdürrahîm-iHindîyazmışdır.Şî’îlerianlatmakdadır.1255[m.1839]devefâtetmişdir.

3-(Nevâkıd)kitâbını,Mirzâmahdûmyazmışdır.(En-nevâkıdlil-Revâfıd)kitâbını,seyyidMuhammedbinAbdürresûlBerzencîyazmışdır.1103[m.1711]

dedenizdeboğuldu.

4-(Muhtasar-ıNevâkıd)kitâbı,Nevâkıdkitâbınınkısaltılmışıdır.MuhammedbinAbdürresûl-iBerzencîkısaltmışdır.

5-(Seyf-ülbâtirli-rikab-işşî’a-tiverrâfida-til-kevâfir)kitâbını,şeyhAlîbinAhmedHîtî[1025]deİstanbuldayazmışdır.

6-(Ecvibe-tülIrâkıyyealel’es-iletil-Îrâniyye)kitâbınıŞihâbüddînseyyidMahmûdbinAbdüllahÂlûsîyazmışdır.Bağdâddaşâfi’îâlimiidi.1270[m.

1854]devefâtetdi.

7-(Ecvibe-tül-Irâkıyyealel’es-iletil-lâhûriyye)kitâbınıdaÂlûsîyazmışdır.Hayderîde,böylebirkitâbyazmışdır.

8-(Nefehât-ül-kudsiyyefîmebâhis-il-imâmiyyefî-redd-iş-şî’a)kitâbındada,Âlûsî,şî’îlerecevâbvermekdedir.

9-(Nehc-üs-selâme)kitâbınıdaŞihâbüddînÂlûsîyazmışdır.

10-(Sârım-ül-hadîd)kitâbını,MuhammedEmînbinAlîBağdâdîyazmışdır.

İbniEbî-hadîdiniftirâlarınıcevâblandırmakdadır.

11-(Reddi-alel-imâmiyye)kitâbını,AlîbinMuhammedSüveydîBağdâdîyazmışdır.Şâfi’îolup,1237[m.1822]de,Şâmdavefâtetmişdir.

12-(Hadîka-tüs-serâir)kitâbını,AbdüllahbinMuhammedBitûşîyazmışdır.

Şâfi’î,Bağdâdîolup,1211[m.1797]deBasradavefâtetdi.

13-(Tuhfe-iisnâaşeriyyefîredd-ir-revâfıd)kitâbını,şâhAbdül’azîz-iDehlevî,fârisîolarak

yazmışdır.1239[m.1824]devefâtetmişdir.Arabîyetercemesi,ŞükrîÂlûsîtarafındankısaltılarak,(Muhtasar-ıtuhfe)ismiile,Bağdâddave1976daİstanbuldabasılmışdır.

14-(Minha-tül-ilâhiyyemuhtasar-ıTuhfe-iisnâaşeriyye)kitâbını,MahmûdŞükrîÂlûsîyazmışdır.[1373]deKâhiredebasılmışdır.

15-İmâm-ıRabbânî“rahmetullahiteâlâaleyh”(Mektûbât)kitâbında,Eshâb-ıkirâmınüstünlüklerini,çokkuvvetlidelîllerleaçıklamakdadır.

16-(Hucec-ikat’ıyye)kitâbını,Abdüllah-iSüveydî,arabîolarakyazmışdır.(En-Nâhiyean’ta’n-iEmîril-müminînMu’âviye)arabîkitâbıilebirlikde,1981deİstanbuldabasılmışdır.

17-Şihristânînin“rahmetullahiteâlâaleyh”(MilelveNihal)kitâbındavebununtürkçe,ingilizce,fransızcavelatincetercemelerinde,şî’îlikuzunanlatılmakdavecevâblarıverilmekdedir.

18-Türkçe(Tezkiye-iehl-ibeyt)kitâbı,şî’îlerecevâbvermekdedir.

Yenikapımevlevî-hânesişeyhi,Osmânefenditarafındanyazılmış,[1295]deİstanbuldabasılmışdır.(Hucec-ikat’ıyye)ilebirlikde,latinharfleriile,İstanbuldabasılmışdır.

19-İmâm-ıRabbânîhazretlerinin“rahmetullahiteâlâaleyh”(Redd-irevâfıd)kitâbıfârisîolup,türkçesiİstanbuldabasılmışdır.

20-Büyükâlim,İbniHacer-iHeytemî“rahmetullahiteâlâaleyh”,(Savâ’ık-ul-muhrika)kitâbında,şî’îlerinyanıldıklarınıâyet-ikerîmevehadîs-işerîflerileisbâtetmekdedir.

21-YineİbniHacerin(Tathîr-ul-cenânvel-lisânanMu’âviyetebniEbîSüfyân)kitâbında,hazret-iMu’âviyeye“radıyallahüanh”diluzatılamıyacağını,çokgüzelisbâtetmekdedir.

22-İbniTeymiyye(Minhâc-üssünne-tinnebeviyyefînakdıkelâm-ış-şî’avel-kaderiyye)kitâbında,şî’îâlimlerindenİbnil

mutahhirin(Minhâc-ül-kerâme)kitâbını,kuvvetlivesîkalarlaçürütmekdedir.

23-YineİbniTeymiyye,(Fedâil-iEbîBekrveÖmer)kitâbında,Eshâb-ıkirâmınüstünlüklerini,kuvvetlidelîllerleaçıklamakdadır.

24-(Mevâhib-iledünniyye)tercemesindevetürkçe(Mir’ât-ikâinât)da,Eshâb-ıkirâmınşanlarıbildirilmekdedir.

25-SeyyidAbdülhakîmEfendinin“rahmetullahiteâlâaleyh”türkçe(Sahâbe-ikirâm)risâlesiİstanbuldabasdırılmışolup,çokfâidelidir.

26-(Nûr-ül-Hüdâ)kitâbı,1005[m.1597]yılındaKarakaşzâdeÖmerbinMuhammedBursavîHalvetîtarafındanyazılmışolup,şî’îlerevehurûfîlerecevâbvermekdedir.[1286]daİstanbuldabasılmışdır.1047[m.1638]deEdirnedevefâtetdi.

27-(Menâkıb-içıhâryâr-igüzîn)kitâbı,türkçeolup,Eshâb-ıkirâmın

“radıyallahüanhümecma’în”üstünlükleriniçokgüzelyazmakdadır.SeyyidEyyûbbinSıddîkÜrmevîyazmışdır.Muhtelifzemânlardabasılmışdır.[1264]

ve1998İstanbulbaskılarıçokgüzeldir.

28-İstanbuldaçeşidlibaskılarıyapılmışolan,türkçe,(HakSözünVesîkaları)ve(Eshâb-ıKirâm)kitâblarında,şî’îlikaçıklanmakda,islâmâlimlerininbunlaraverdiklerinasîhatler,uzunuzunanlatılmakdadır.

29-TenâsühainananlarınveAllahinsanahulûletdidiyenlerin,kâfiroldukları(Berîka)ve(Hadîka)kitâblarındayazılıdır.

30-YûsüfNebhânî,(Şevâhid-ül-hak)kitâbınınsonkısmlarında,şî’îlerevesîkalarlacevâbvermekdedir.

31-SeyyidAhmedDahlân“rahmetullahialeyh”(El-fethul-mübîn)kitâbında,şî’îleriredetmekdedir.Bukitâbı,Süveydînin(Hucec-ikat’iyye)sisonundabasılmışdır.

32-ŞâhVeliyyullah-ıDehlevî“rahmetullahialeyh”(İzâle-tül-hafâanhilâfetil-hulefâ)kitâbında,şî’îlerekuvvetlivesîkalarlacevâbvermekde,hazret-iMu’âviyeyiövmekdedir.Bukitâbfârisîolup,Urdudilinetercemesiilebirlikde,1392[m.1972]dePâkistândabasılmışdır.İkicilddir].

81

Bumektûb,Lalabeğeyazılmışdır.Müslimânlığıyaymaklâzımolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,bizimvesizinislâmınşerefinianlamamızıveonukorumakiçinçalışmamızıartdırsın!Yüzseneyeyakınbirzemândanberiislâmiyyetyardımcısızkaldı.Öyleolduki,kâfirler,müslimânmemleketlerinde,yalnızdinsizliklerini,kötülükleriniyapmaklakalmıyorlar;müslimânlığıbüsbütünyoketmekistiyorlar.Müslimânlarınvemüslimânlığınizini,adınıbilebırakmamakiçinkıyasıyauğraşıyorlar.İşiorayakadargötürdülerki,birmüslimân,islâmiyyetinemrlerindenbiriniaçıkçayapmağa,hattâsöylemeğekalksa,öldürüyorlar.Meselâ:

Kurbanbayramında,Hindistândamüslimânlarinekkurbanederler.Kâfirler,müslimânlara(Cizye)vermeğebelkirâzıolurlar.Fekat,inekkesilmesinehiçrâzıolmazlar.Yenihükümetinilkzemânlarındamüslimânlıkyayılırsavemüslimânlarakıymetverilirse,sonuiyiolur.Fekat,Allahgöstermesinböyleolmazsa,müslimânlarınişiçokgüçolur.(El’gıyâs)!Ya’nîimdâdımızayetişyâRabbî!BizeyardımetyâRabbî!

MüslimânlarayardımcıolyâRabbî!Bakalım,hangimes’ûd,tâli’likimse,islâmiyyeteyardımetmekleşereflenecek?Buşerefibakalımhangikahramânkazanacak.Bu,Allahüteâlânınöylebirni’metidirki,dilediğineihsâneder.Allahüteâlâ,büyükihsânsâhibidir.Allahüteâlâ,bizivesizi,Peygamberlerinenüstününeuymakşerefindenayırmasın“aleyhivealââlihivealeyhimminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”!Vesselâm.

Sevdikleriminayrılığındanrûhumkanağlıyor.

Onlarınfirâkından,kemikleriminilikleriyanıyor.

82

Bumektûb,İskenderHân-ıLodîyeyazılmışdır.Mâ-sivâyıunutmadıkca,kalbinselâmetbulamayacağıbildirilmekdedir:

Hakteâlâ,hepkendisiilebulundursun.Kendisindenbaşkasıileolmağabırakmasın.Mi’râcgecesi,gözüAllahüteâlâdanhiçayrılmayan,insanlarınenüstünühurmetine,budüâmızıkabûlbuyursun“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”!Bizevesizeherşeydenöncelâzımolanşey,kalbiAllahüteâlâdanbaşkaşeylerinhepsindenkurtarmakdır.Kalbinbuselâmetekavuşabilmesiiçin,Hakteâlâdanbaşkahiçbirşeyinkalbdengeçmemesilâzımdır.Kalbdenhiçbirşeyingeçmemesiiçinde,mâ-sivâyıya’nîAllahüteâlâdanbaşkaherşeyiunutmaklâzımdır.Bunlarıunutmağa(Fenâ)denir.Buyolunbüyükleribuyuruyorlarki,(Allahüteâlâdanbaşkaherhangibirşeyikalbdengeçirmekiçinuğraşılsa,hiçgeçmemelidir).İş,budereceyevarmadıkca,kalbselâmetbulamaz.Bugün,buni’metekavuşankimse,ankakuşugibidir.Ya’nîyokdur.Hattâ

bunainanacakkimsede,kalmamışdır.

Arabîbeyttercemesi:

Ni’metekavuşanlarani’metlerâfiyetolsun.

zevallıfakîrâşık,birkaçdamlailedoysun.

Dahâçokneyazayım?Öncenizvesonunuzselâmetolsun!

83

Bumektûb,BehâdırHânayazılmışdır.Zâhirivebâtınıtoparlamaklaberâber,islâmiyyetinzâhirinevehakîkatineyapışmağıbildirmekdedir:Hakteâlâ,dağınıkşeylereolanbağlılıklardankurtarsın.Mukaddesolan,kendisinetâmbağlanmaklaşereflendirsin.BudüâmızıPeygamberlerinefendisihürmetinekabûlbuyursun“aleyhivealââlihivealeyhimminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”!Fârisîbeyttercemesi:Hernekigüzeldir,Allahsevgisindenbaşka,

Hepsicânazehrdir,şekergibideolsa!

İnsanınzâhirini,parlakolanislâmiyyetinzâhiriilesüslemesivebâtınınıdahepHakteâlâilebulundurması,çokgüçbirişdir.Acabâhangitâli’libirkimseyibuikini’metleşereflendirirler?Bugün,buikini’metebirlikdekavuşmak,hattâyalnızislâmiyyetinzâhirineuymakelegeçmezbirhazînegibiolmuşdur.Kibrît-iahmerden,[ya’nîdemiresürtüncealtınaçevireceğisanılanmaddeden]dahâkıymetlidir.Hakteâlâ,sonsuzolanmerhametiile,geçmişlerinvegeleceklerinenüstününeuymaklazâhirimizivebâtınımızışereflendirsin“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”!

84

Bumektûb,seyyidAhmed-iKâdirîyeyazılmışdır.İslâmiyyetinvehakîkatinbaşkabaşkaolmadıklarınıvehakk-ul-yakînekavuşmanınalâmetlerinibildirmekdedir:

Hakteâlâ,islâmiyyetcaddesindeilerlememizinasîbeylesin.BütüngücümüzleOnun

mukaddeszâtınaçevrilmemizivebizibizdenalmasınıveOndanbaşkaherşeydenbüsbütünyüzçevirmemiziihsâneylesin.Mi’râcgecesi,Ondangözühiçkaymayan,insanlarınenüstünühurmetine,budüâmızıkabûlbuyursun“aleyhiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâvealââlihiveeshâbihiecma’în”!Âmîn.Fârisîmısra’tercemesi:Neolursaolsun,dostdankonuşmakdahâtatlı!

Hernekadardostdansöylenilenşeylerinhiçbiri,Onunsözüdeğilsede,osözün,herhangibirbakımdanOmukaddessevgiliilebirbağlılığıvardır.

Bubağlılığıdani’metsayarak,buyoldaçabalamakvebirşeylersöylemektatlıolmakdadır.İslâmiyyetvehakîkatbirbirindenbaşkadeğildirler.

Ayrılıklarıyalnız,birindebilgilerintoplucaveötekindegeniş,açıkolmalarındavedüşünceyolu,keşfyoluilehâsılolmalarındavegörmeden,anlamadan,görerekinanılmalarındaveuğraşarakibâdetetmekyerinekendiliğinden

ibâdetesarılmakdadır.Parlakolanislâmiyyetinbildirdiğibilgilervehükmler,hakk-ul-yakînekavuşdukdansonra,hiçdeğişiklikolmadan,keşfyoluilegenişolarakanlaşılmakdadır.Görmedeninanılanşeyler,hiçdeğişiklikolmadankalbgözüilegörülür.Sevâbkazanmak,ibâdetyapmakiçinuğraşmak,didinmekarzûsu,ortadankalkar.(Hakk-ul-yakîn)makâmınakavuşmanınalâmeti,omakâmdakibilgilerinvema’rifetlerin,islâmiyyetinbildirdiklerinetâmuygunolmasıdır.Kılucukadaruygunsuzlukbulunursa,hakîkatekavuşulmadığıanlaşılır.Tarîkatbüyüklerindenherhangibirininbilgisindeveişindeislâmiyyetebiruygunsuzlukbulunması,sekrden,şü’ûrsuzlukdanilerigelir.Sekr,yoldailerlerkenhâsılolmakdadır.Tesavvufyolununsonunakavuşanlar,hepsahv,şü’ûr,uyanıklıkhâlindedirler.Onlarvaktedeğil,vaktonlarauymakdadır.

Hâlvemakâm,onlarınyüksekderecelerineuymuşdur.Fârisîbeyttercemesi:Sôfîdenince,ibn-ülvaktanlaşılır.

Fekatsôfî,vaktivehâliaşmışdır.

Görülüyorki,islâmiyyeteuygunsuzlukhakîkatekavuşulamamışolduğunugösterir.Tesavvufbüyüklerindenbirkaçı,islâmiyyet,hakîkatinkabuğudur,hakîkat,islâmiyyetinözüdür,demişdir.Böylesözler,hernekadar,sözsâhibinindoğruyoldanayrıldığınıgöstermekdeisede,belkibusözle,kısavetopluolanşey,açıkvegenişolanşeyinkabuğugibidirvedüşünerekanlamak,kalbgözüilegörmekyanında,özünkabuğugibidirdemekistemişlerdir.Fekat,hâlleridoğruolanbüyükler,böylelâstiklikelimelerisöylemekdenkaçınmışlar,kısaileuzunvedüşünceilekeşfkelimelerindenbaşkabirşeysöylememişlerdir.Birkimse,HâceNakşibend

“kaddesallahüteâlâesrârehülakdes”hazretlerindensorduki,(Tesavvufyolunagirmekveilerlemekniçindir?).Cevâbolarakbuyurduki,(Kısavetopluolanbilgileringenişlemesiiçinvedüşünerekanlaşılanbilgilerinkeşfyoluilebulunmasıiçindir).Allahüteâlâ,bilgilerimiziveişlerimiziislâmiyyeteuyguneylesin“salevâtullahiteâlâveselâmühü

alâsâhibihâ”!

Ayrıcabaşınızıağrıtalım:DüâcınızınmektûbunugetirenmeyânşeyhMustafâŞüreyhî,KâdîŞüreyh“rahmetullahialeyh”hazretlerininsoyundandır.

Dedelerihepbüyükinsanlaridi.Geçimiçinyardımcıolanvazîfelerivegelirleriçokdu.Kendisişimdigeçimsıkıntısındadır.Senedlerini,fermânlarınıya’nîiyihâlkâğıdlarınıyanınaalarakaskerolmakiçingelmişdir.Yakınlıkgöstermenizi,ihsânederek,râhatakavuşmasına,sıkıntıdankurtulmasınasebebolmanızıdilerim.Başınızıdahâçokağrıtmayayım.

___________________

Nebahtiyâr,olkişikim,

okuduğu,Kur’ânola!

Ezân,ikâmetduyunca,

gönlüdolu,îmânola!

___________________

Rabbigfirverhamenteerhamürrahimînteveffenîmüslimenveelhıknîbissâlihîn.

85

Bumektûb,mirzâFethullah-iHakîmeyazılmışdır.Sâlihişleriyapmakvenemâzlarıcemâ’atilekılmaklâzımolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâ,sizi,beğendiğiişleriyapmağakavuşdursun!İnsanaöncei’tikâdını,îmânınıdüzeltmeklâzımdır.Bundansonra,sâlih,yararişleriyapmaklâzımdır.İbâdetlerinhepsinikendindetoplayanveinsanıAllahüteâlâyaençokyaklaşdıranyararşey,nemâzdır.Peygamberimiz

“aleyhissalâtüvesselâm”,(Nemâzdînindireğidir.Nemâzkılankimse,dîninikuvvetlendirir.Nemâzkılmayan,elbettedîniniyıkar)buyurdu.Nemâzıdoğrudürüstkılmaklaşereflenenbirkimse,çirkinkötüşeyleryapmakdankorunmuş

olur.Ankebûtsûresininkırkbeşinciâyetindemeâlen,(Doğrukılınannemâz,insanıfahşâdanvemünkerdenherhâldeuzaklaşdırır)buyuruldu.İnsanıkötülüklerdenuzaklaşdırmayanbirnemâz,doğrunemâzdeğildir.Görünüşdenemâzdır.Bununlaberâber,doğrusunuyapıncayakadar,görünüşüyapmayıeldenbırakmamalıdır.Büyüklerimiz“rahmetullahialeyhimecma’în”,(Birşeyinhepsiyapılamazsa,hepsinideeldenkaçırmamalıdır)buyurdu.SonsuzihsânsâhibiolanRabbimiz,görünüşühakîkatolarakkabûledebilir.[Böylebozuknemâzkılacağına,hiçkılmadememelidir.Busözüdindüşmanlarıçıkarmışdır.Böylebozukkılacağınadoğrukıldemelidir.Buinceliğiiyianlamalıdır.]

Nemâzlarıcemâ’atilevehuşû’vehudû’ilekılmalıdır.Çünki,insanıdünyâdaveâhıretdefelâketlerden,sıkıntılardankurtaracakancaknemâzdır.

Mü’minûnsûresibaşındakiâyet-ikerîmedemeâlen,(Mü’minlerherhâldekurtulacakdır.Onlar,nemâzlarınıhuşû’ilekılanlardır)

buyuruldu.[Köyde,yoldanemâzkılmakiçin,kıbleyibulmaklâzımdır.Kıblecihetiniöğrenmekiçin,güneşigörentoprağabirçubukdikilir.Yâhudbiripinucunaanahtarveyâtaşbağlanıpsarkıtılır.Takvîmyaprağındayazılı(Kıblesâati)vaktinde,çubuğun,ipingölgelerikıbleistikâmetinigösterir.Gölgeningüneştarafındaolanucu,kıblecihetiolur.]Tehlüke,korkubulunanyerdeyapılanibâdetinkıymetikatkatdahâçokolur.Düşmansaldırdığızemân,askerinufakbirişgörmesi,pekçokkıymetliolur.Gençlerinibâdetetmeleride,bununiçindahâkıymetlidir.Çünki,nefslerininkötüisteklerinikırmakdaveibâdetetmekistememesinekarşıgelmekdedirler.

Eshâb-ıKehf,birhicretyaparakdindüşmanlarıarasındançıkdıklarıiçinşereflioldular.Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalevâtüvettehıyyât”

birhadîs-işerîfde,(Fitnenin,fesâdınçoğaldığızemândaibâdetetmek,hicretederekbenimyanımagelmekgibidir)buyurdu.Görülüyorki,dindüşmanlarınıngüçlükçıkarması,ibâdetlerin

şerefiniartdırmakda,sevâbıkatkatçoğalmakdadır.Zararyapmakistemeleri,müslimânlariçinfâideliolmakdadır.Dahâneyazayım?OğlumuzşeyhBehâeddîn,Allahadamlarıilegörüşmekdensıkılıyor.Zenginlerle,dünyâyadüşkünolanlarlabulunmakistiyor.Onlarladüşüpkalkmanın,insanıfelâketegötüreceğinianlıyamıyor.

Onlarınyağlı,tatlıyemeklerininzehrgibigönlüöldüreceğini,ahlâkıbozacağınıdüşünemiyor.Amân,amânkötüarkadaşlardankaçınız!İnsanındînine,îmânınasaldırantatlıdilli,güleryüzlükorkunçdüşmanlaraaldanmamakiçin,çokuyanıkolunuz.Sahîholanhadîs-işerîfde“alâmasdari-hessalâtüvesselâm”,(Malvemevkı’sâhiblerine,malıiçin,makâmıiçinalçalankimsenindînininüçdeikisigider)buyuruldu.Maliçin,mevkı’

kazanmakiçin,islâmdüşmanlarınaeğilenlere,dinlerinden,ibâdetlerindenvazgeçenlereyazıklarolsun!Sonsuzni’metleri,se’âdetleri,birkaçgünlükeğlenceiçineldenkaçırıyorlar.

86

Bumektûb,Perkeneşehrindekihâkimlerdenbirisineyazılmışdır.Kalbi,Allahüteâlâdanbaşkaşeylerinsevgisindenkurtarmağıbildirmekdedir:Hakteâlâ,aşırıvegericiolmakdankurtarıportayoldabulundursun!Budüâmızı,Peygamberlerinefendisihurmetine“aleyhivealââlihivealeyhimminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”kabûlbuyursun!Bizevesizeöncelâzımolanşey,kalbimiziAllahüteâlâdanbaşkaşeylerebağlıolmakdankurtarmakdır.Kalbinbuselâmetekavuşmasıiçin,Allahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyikalbegetirmemeklâzımdır.Kalb,Allahüteâlâdanbaşkaşeyleriöyleunutmalıdırki,eğerbirkimse,binseneyaşamışolsa,kalbinehiçbirşeygelmemelidir.Fârisîmısra’tercemesi:İşbudur,bundanbaşkasıhiçdir!

Buluşduğumuzzemân,bufakîriokşıyarak,birişinizolursabizeyazınızbuyurmuşdunuz.Bununiçin,başınızıağrıtıyorum.ŞeyhAbdüllah-iSofî,iyiinsanlardandır.İhtiyâclarınıkarşılamakiçinborcagirmişdir.

Alacaklılarındanyakasınıkurtarabilmesiiçinyardımcıolmanızıdilerim.

Vesselâm.

NekikılmışHabîbullah,bizeteblig-iahkâmı

Kabûletdimanı,âmentübillâhvehükm-illah.

87

Bumektûb,PehlivânMahmûdayazılmışdır.Allahüteâlânınsevdikleritarafındanbirkimseninkabûlolunmasınınbüyükse’âdetolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,sizeselâmetversinveislâmiyyetindoğrucaddesindebulundursun“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”!Kıymetliarkadaşlarımızabirincimüjdem,meyânşeyhMüzemmilinorayagelmesinibildirmekdir.Onunsohbetininkıymetinivefâidelerininasılanlatayım?

Allahüteâlânınsevdiklerinin,birkimseyikabûl

etmesi,nebüyükse’âdetdir.Heleonuseverlerveyanlarınaçekerlerse,dünyâveâhıretse’âdetinekavuşmuşolur.Obüyüklerinyanındabulunanlar,kötülüklerdentemizlenir.Sözünkısası,onunsohbetinibüyükni’metbiliniz.Sohbetinedeblerinititizliklegözetinizki,fâidelenebilesiniz.Dahâneyazayım?

Evvelinizvesonunuzselâmetolsun![Yüzaltıncımektûbabakınız!]

88

Bumektûb,yinePehlivânMahmûdayazılmışdır.Birkimsenin,saçını,sakalınıîmânileveibâdetileağartmasınınbüyükni’metolduğuvegençlikdekorku,ihtiyârlıkdamerhametesığınmaklâzımolduğubildirilmekdedir:

Hakteâlâ,herânkendisiilebulundursun.Birkimseninsaçının,sakalınınsiyâhlığını,îmânileveibâdetlerileağartmasınebüyükni’metdir.

Resûlullah“aleyhissalâtüvesselâm”hadîs-işerîfde,(Saçını,sakalınımüslimânolarak

ağartanafvolunur)buyurdu.Allahüteâlânınsonsuzmerhametinidüşününüz.Günâhlarıafvedeceğinegüveniniz!Gençlikde,Allahüteâlânınkahrından,azâbındankorkmak,titremeklâzımdır.İhtiyârlıkdaafvına,merhametinesığınmalıdır.Evvelinizvesonunuzselâmetolsun!

Kimseyeetmemşikâyet,ağlarımbenhâlime.

Titrerimmücrimgibi,bakdıkcaistikbâlime!

89

Bumektûb,mirzâAlîCâniçinyazılmışdır.Ölümiçinsabrdilemekdedir:Hakteâlâ,hepimiziislâmiyyetindoğrucaddesindebulundursun“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”!EnbiyâsûresiotuzbeşinciveAnkebûtsûresielliyedinciâyetlerindemeâlen,(Hercanlı,ölümüntadınıtadacakdır!)buyuruldu.Bununiçin,herinsanölecekdir.Ölümdenkurtuluş

yokdur.Hadîs-işerîfde,(Ömrüuzun,ibâdetleri

deçokolanamüjdelerolsun!)buyuruldu.Dostudostaölümlekavuşduruyorlar.Bununiçin,Allahüteâlânınâşıkları,ölümüdüşünerektesellîbuluyor,üzüntüleriazalıyor.

Ankebûtsûresininbeşinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâyakavuşmakistiyenler!Bilinizki,Allahüteâlâyakavuşmakzemânıherhâldegelecekdir)buyuruldu.Evet,bizgeridekalanlarvenefseesîrolanlarveAllahüteâlânınrızâsınakavuşmuşolanlarınvedünyâyadüşkünolmakdankurtulanlarınsohbetlerindenmahrûmkalanlar,zarardavebaşıyerdeyiz.

Ni’metlerinisizesaçanmerhûmevâlideniz,günümüzünenkıymetlivarlığıidi.Onunsizeolanihsânlarınakarşı,şimdisizindeonaihsânetmenizlâzımdır.Düâederekvesadakavererekherânyardımınakoşunuz!Hadîs-işerîfde,(Mezârdakiölü,denizdeboğulmaküzereolankimsegibidir,babasından,anasından,kardeşindenvearkadaşlarındangelecekbirdüâyıhepbeklemekdedir)buyuruldu.Bundanbaşka,onlarınölümünügörerek,kendiölümünüdedüşünmeli.Bütünvarlığıile,Allahüteâlânın

beğendiğişeyleriyapmağasarılmalıdır.Dünyâhayâtınıninsanıaldatmakdanbaşkabirşeyolmadığınıdüşünmelidir.DünyâkazançlarınınAllahüteâlânınyanındaazbirkıymetiolsaydı,düşmanıolankâfirlereondankılucukadarvermezdi.

Allahüteâlâ,bizivesizi,kendisindenbaşkaherşeydenyüzçevirmekleni’metlendirsin!Yalnızkendisinebağlanmaklaşereflendirsin!Budüâmızı,Peygamberlerinefendisihurmetinekabûlbuyursun“aleyhivealââlihivealeyhimminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”!Vesselâm,velikrâm.

Âfet-igamdanaceb,dünyâdakimâzâdedir?

Herkesinbirderdivar,mâdemki,âdem-zâdedir.

Birhûmâ-yızevkibinsayyâd-ıgamta’kîbeder,

Böylebirmevhûmabilmem,halknedenüftâdedir?

90

Bumektûb,hâceKâsımayazılmışdır.BütünvarlığımızlaAllahüteâlâyadönmeklâzımolduğuvebuni’metekavuşmakiçin,EbûBekr-iSıddîkınyolunasarılmakîcâbetdiğibildirilmekdedir:

Hakteâlâ,bualçakdünyâyıgözünüzeaşağıvedeğersizgöstersin.Kalbaynanızı,âhıretingüzelcemâliilesüslesin!Budüâmızı,mi’râcgecesi,kendisindengözühiçayrılmayan,tertemizPeygamberihurmetinekabûlbuyursun“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”!Okşayıcı,kıymetlimektûbunuzveyüksekdeğerlihediyyelerinizgeldi.Lutfeylemişsiniz.Allahüteâlâ,hayrlıkarşılıklarınıihsâneylesin!Sevenlerimizeveiyigözlebakanlarımızanasîhatimizşudur:BütünvarlığımızlaAllahüteâlânınmukaddeszâtınadönmeliyiz!Ondanbaşkaherşeydenyüzçevirmeliyiz!Fârisîmısra’tercemesi:İşbudur,bundanbaşkasıhiçdir!

Bugün,bubüyükni’metekavuşmakiçinEbûBekr-iSıddîkınyolunainanmakvebağlanmaklâzımdır.Buyoldabulunanbüyüklerin

“rahmetullahialeyhimecma’în”birsohbetiilekavuşulanşeyler,sıkıriyâzetlerleveağırmücâhedelerleelegeçemez.

[(Riyâzet)nefsinistedikleriniyapmamak,harâmlardan,mekrûhlardansakınmakdır.(Mücâhede),nefseağırgelen,onunistemediğişeyleriyapmak,farzları,sünnetleri,müstehablarıişlemekdemekdir].

Bubüyüklerinyolunda,sondakavuşulanni’metler,başlangıçdayerleşdirilmişdir.Sonavaranlarınkavuşduklarını,dahâilksohbetdeihsânederler.Bubüyüklerinyolu,Eshâb-ıkirâmınyoludur.Eshâb-ıkirâm

“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”,insanlarınenüstününün,dahâbirincisohbetinde“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”öyleni’metlerekavuşdularki,ümmetinEvliyâsı,bunlaraensondabelkikavuşabilir.İştebu,nihâyetinbidâyeteyerleşdirilmesidir.Öyleise,bubüyüklericânile,gönülileseviniz!Çünki,bütünse’âdetlerintemeli,sebebibusevgidir.

Allahüteâlâ,sizevedoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafânınizindebulunanlaraselâmetversin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm!”

Malsâhibi,mülksâhibi,

Hani,bununilksâhibi?

91

Bumektûb,şeyhKebîreyazılmışdır.İ’tikâdıdüzeltmekvesâlih,yararişleryapmak,mukaddesâlemeuçabilmekiçinikikanatgibidir.İslâmiyyeteyapışmakvehakîkathâllerinekavuşmak,hepnefsintezkiyesivekalbintasfiyesiiçinolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,bizivesizisünnet-iseniyyeyeuymaklaşereflendirsin“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”!Müslimânlarınbirincivazîfesi,i’tikâdıdüzeltmekdir.Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerininbildirdiklerineuygunolarakinanmakdır.Çünki,Cehennemdenkurtulacağıbildirilmişolanbirfırkabunlardır.İkinciolarak,

lâzımolanşey,fıkhbilgileriniöğrenmekveherşeyibubilgiyegöreyapmakdır.İkikanatgibiolanbui’tikâdveameleldeedildikdensonra,mukaddesâlemeuçmalıdır.

[(Mukaddes)demekaybdan,çirkin,kötüşeylerdenuzak,temizdemekdir.]

Fârisîmısra’tercemesi:

İşbudur,bundanbaşkasıhiçdir!

İslâmiyyetinemrleriniyapmakvetarîkatinvehakîkatinhâllerinekavuşmak,hepnefsintezkiyesiya’nîküfrdentemizlenmesivekalbintasfiyesiya’nîgünâhlardantemizlenmesiiçindir.Nefstemizlenmedikçevekalbselâmetbulmadıkça,hakîkîîmânhâsılolmaz.Felâketlerden,azâblardankurtulmakiçin,hakîkîîmânakavuşmaklâzımdır.Kalbinselâmetiiçin,Allahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyinkalbegelmemesilâzımdır.Binseneyaşamışolsa,kalbehiçbirşeygelmemelidir.Çünki,buzemânkalb,Allahüteâlâdanbaşkaherşeyibüsbütünunutmuşdur.Eğer,birşeyihâtırlamakiçin

uğraşsa,hâtırlayamaz.

Buhâle(Fenâfillah)denilmişdir.Buyolunbasamaklarındanbirincisi,fenâbasamağıdır.Fenâmakâmınakavuşulmadıkca,hiçbirşeyeldeedilemez.

Evvelinizvesonunuzselâmetolsun!

92

Bumektûb,yineşeyhKebîreyazılmışdır.Kalbinitminânakavuşması,ancakzikrileolur.İncelemekle,düşünmekleolmıyacağıbildirilmekdedir:AllahüteâlâbizivesiziMuhammedaleyhisselâmındînineuygunolanişleryapmağakavuşdursun“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”!

Ra’dsûresininotuzuncuâyetindemeâlen,(Bilinizki,kalblerancakzikrileitmînânakavuşur)buyuruldu.Kalbiitmînânakavuşdurantekyolvardır.

Butekyol,Allahüteâlâyızikretmekdir.Aklile

incelemeklevedüşünmeklekalbitmînânakavuşamaz.Fârisîikibeyttercemesi:Herşeyiaklileçözmekistiyenkişi,

Tahtaayaktakmışbacaksızlarabenzer.

Kısaaklınauydurmakisterherişi,

Dünyapdığını,bugündeğişdirmekister.

Çünki,zikrederken,Omukaddeszâtilebirbağlılıkhâsılolur,hernekadar,Onunlahiçbirbağlılıkkurulamaz.Ayaklaraltındakitoprak[ya’nîinsan]nerede,herşeyinsâhibiolan[Allahüteâlâ]nerede?Fekathâtırlayanile,hâtırlananarasındaazbirbağlantıhâsılolur.Bubağlılıkdanda,sevgidoğar.Zikredeninkalbinisevgikaplayınca,kalbdeitmînânhâsılolur.Kalbdeitmînânhâsılolması,insanısonsuzse’âdetlerekavuşdurur.

Fârisîbeyttercemesi:

Zikretzikr,bedendeikencânın,

Kalbtemizliği,zikrîledirRahmânın.

Evvelinizvesonunuzselâmetdeolsun!

93

Bumektûb,İskenderHân-iLodîyeyazılmışdır.HerânAllahüteâlâyızikretmeklâzımolduğubildirilmekdedir:

Beşvaktnemâzıcemâ’atilekıldıkdanvebunlarınsünnetlerinidekıldıkdansonra,bütünvaktlerindeAllahüteâlâyızikretmek,hâtırlamaklâzımdır.

Kalbdebaşkahiçbirşeyeyervermemelidir.Yirken,içerken,uyurken,gelirken,giderkenhepzikryapmalıdır.Zikrinnasılyapılacağınıöğrenmiş

idiniz.Öğrendiğinizgibiyapınız!Zikryapmakdagevşeklikduyarsanız,kalbinizinniçindağıldığınıaraşdırınız!Bundansonra,kalbitoparlamağaçalışınız!Boyunbükerekveağlayarak,kalbdekikarartınıngitmesiiçin,

Allahüteâlâyayalvarınız.Şeyhi,ya’nîzikretmesinisizeöğretenkimseyi,arayakoyunuz!Hergüçlüğü,hersıkıntıyıgideren,ancakAllahüteâlâdır.

Birkefendirâkıbet,sermâye-ibeğvefakîr,

Varlığamağrurolan,mecnûndeğilde,yânedir?

94

Bumektûb,HızırHân-ıLodîyeyazılmışdır.Herkesei’tikâdıdüzeltmekveameletmeklâzımolduğu,hakîkatâleminebuikikanatileuçulabileceğibildirilmekdedir:

Hakteâlâhazretleri,MuhammedMustafânındînicaddesindebulundursun“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”!Herkeseöncelâzımolanşey,Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerininanladıklarınavebildirdiklerineuygunolaraki’tikâdıdüzeltmekdir.Cehennemdenkurtulacağıbildirilenbirfırka,buâlimlerinfırkasıdır.Îmânıdüzeltdikdensonra,farzları,sünnetleri,vâcibleri,müstehablarıveharâmı,halâli,mekrûhuve

müştebehi,ya’nîşübheliolanşeyleriöğrenmekvebufıkhbilgilerinegörehareketetmeklâzımdır.Bui’tikâdveamelikikanadınakavuşunca,eğerAllahüteâlâyardımeder,iznverirse,hakîkatâlemineuçulabilir.Buikikanateldeedilmeksizin,hakîkatâlemineuçulamaz.Fârisîbeyttercemesi:Kurtulurumsanma,eySa’dîhoca,

Muhammedaleyhisselâmauymadıkca!

Allahüteâlâ,bizivesizioyücePeygambereuymakileşereflendirsin

“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”!

95

Bumektûb,seyyidAhmed-iNecvâreyeyazılmışdır.İnsanherşeyikendindetoplamışdır.İnsanınkalbideböyleyaratılmışdır.Tesavvufbüyüklerindenbirkaçınınsekrhâlindeiken,kalbingenişliğinibildirensözlerineislâmiyyeteuygunma’nâvermeklâzımolduğubildirilmekdedir:Herinsan,birtoplulukdur.

Varlıkdabulunanherşeyinsandadavardır.Buimkânâlemindebulunanherşeyinkendisi,vücûbâlemindebulunanlarınise,sûretleri,benzerleriinsandabulunur.(Allahüteâlâ,Âdemikendisigibiyaratdı)hadîs-işerîfdir.Demekki,vücûbmertebesindeya’nî,Allahüteâlâdavesıfatlarındabulunanların,insandabirersûreti,birerbenzerivardır.İnsanınkalbide,böylebirtoplulukdur.İnsandabulunanherşeykalbdedevardır.Bununiçin,insanınkalbine(Hakîkat-icâmi’a)denir.

Tesavvufbüyüklerindenbirçoğu,herşeyinkalbdebulunduğunugörünce,kalbingenişliğinibildirmekiçin,(Arşveiçindebulunanherşey,ârifinkalbininbirköşesinekonsa,hiçduyulmaz)demişlerdir.Çünki,bütünmaddelervegöklerveArşveKürsîkalbdebulunmakdadır.Mekânlıvemekânsız,maddelivemaddesizherşeykalbdebulunmakdadır.Kalbde,mekânsız,maddesiz,herşeybulunduğunagöre,ArşınveArşiçindebulunanlarınkalbdekiyerinekadarcıkolabilir?Çünki,Arşçokbüyükisede,maddedenyapılmışdırvemahlûkdur.Mekânıolanya’nî

maddedenyapılmışolanbirşeynekadargeniş

olursaolsun,mekânsızolanınyanındaçokküçükkalır.

Tesavvufbüyüklerindensahvsâhibiolanlar,ya’nîsekrdenkurtulmuşolanlar

“kaddesallahüteâlâesrârehüm”böylesözlerin,sekrsözüolduğunubildirmişlerdir.Sekrhâlindeolanlar,birşeyinkendisiilegörünüşünübirbirindenayıramaz.Görünüşünükendisisanır.Arş,tâmzuhûrakavuşmakdadır.Kalbeyerleşmez.Kalbdeyerleşen,arşınkendisideğildir.

Örneğidir,görüntüsüdür.Buörneğin,kalbdençokküçükolacağımeydandabirşeydir.Çünkikalbdeböylesayısızörneklervardır.Gök,başkaşeylergibiaynadagörününce,aynagökdendahâgenişdirdenilemez.Evet,aynadakigöküngörüntüsüaynadanküçükdür.Fekatbundan,gökünkendisinindeaynadanküçükolmasılâzımgelmez.Bunubaşkabirmisâliledeaçıklıyalım:İnsandatoprakmaddelerivardır.

Bununiçininsanyeryüzündendahâbüyükdürdenilemez.Hattâyerküresiyanında,insanınbüyüklüğü,hiçdenecekkadarküçükdür.Birşeyinnümûnesini,örneğini,oşeyinkendisisanmak,buyanlışlığayolaçmakdadır.

Tesavvufbüyüklerindenbirkaçının“rahmetullahialeyhimecma’în”sekrhâlindeikensöyledikleribaşkasözlerdeböyledir.(Cem’iMuhammedî,cem’iilâhîdendahâgenişdir)sözlerigibi.Muhammedaleyhisselâmda,imkânınya’nîmahlûklarınkendileriilevücûbünya’nîAllahüteâlânınvesıfatlarınınsûretlerini,örneklerinibiraradagörüyorlar.Böylece,Muhammedaleyhisselâmda,Allahüteâlâdabulunandandahâçokşeybulunuyorsanıyorlar.Buradada,birşeyinörneğinikendisisanarak,yanılıyorlar.

Muhammedaleyhisselâmdabulunanşey,vücûbmertebesininkendisideğildir,örneğidir.Allahüteâlâ,hakîkîvâcibül-vücûddur.Vücûbmertebesininkendisiileörneğinibirbiriilekarışdırmasalardıböyleşeysöylemezlerdi.

İşindoğrusu,onlarınsekr,şü’ûrsuzlukhâlindeikensöylediklerigibideğildir.Muhammed“aleyhissalâtüvesselâm”sınırlı,küçükbirkuldur.

Allahüteâlâise,sınırsızdır,sonsuzdur.

Sekrhâlindeolanşeyler,Vilâyetmakâmlarındabulunmakdadır.Sahvhâlindeolanşeylerise,Nübüvvet,Peygamberlikmakâmındadır.Peygamberlerin

“aleyhimüssalevatüvetteslîmât”yolundagidenlerinbüyükleri,onlaratâmuyduklarıiçin,omakâmın,onlarınmakâmınınsahvındanpayalırlar.

Bistâmiyyedenilenbüyükler,sekrinsahvdandahâüstünolduğunusöylemişlerdir.Bununiçin,şeyhBâyezîd-iBistâmî“kuddisesirruh”,(Benimbayrağım,Muhammedaleyhisselâmınbayrağındandahâyüksekdir)dedi.Kendibayrağıvilâyetbayrağıdır.Muhammedaleyhisselâmınbayrağınübüvvetbayrağıdır.Vilâyetbayrağındasekrolduğuiçinve

Peygamberlikbayrağındasahvolduğuiçin,onubundanüstüntutmuşdur.

Birçoklarıda,(Vilâyet,nübüvvetdendahâüstündür)dedi.Velîlerin

“rahime-hümullah”Allahüteâlâdanyanaolduğunu,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevât”ise,insanlardanyanaolduğunugördüler.Hakkakarşıolanın,insanlarakarşıolanlardandahâüstünolacağımeydândadır.Birkaçıda,busözüçevirerek,(BirPeygamberinvilâyeti,kendinübüvvetindendahâüstündür)dedi.Bufakîregöre,busözlerinhepsi,doğruolmakdançokuzakdır.ÇünkiPeygamberleryalnızinsanlardanyanadeğildir.Heminsanlardan,hemde,Hakdanyanadırlar.Bâtınlarıya’nîkalbleri,rûhlarıHakiledir.Zâhirleri,halkiledir.Hepveyalnızhalkileolanlar,Allahüteâlâdanyüzçevirmişolangâfillerdir.Peygamberler“aleyhimüssalevatüvetteslîmât”,bütünvarlıklarınenüstünleridir.Ni’metlerinenüstünübunlaraverilmişdir.Vilâyet,nübüvvetinbirparçasıdır.Nübüvvet,

bütündür.Bununiçinnübüvvet,hervilâyetdendahâüstündür.İsterPeygamberinvilâyetiolsun,isterVelîninvilâyetiolsun!Bundandolayıda,sahvsekrdendahâüstün,dahâkıymetlidir.Vilâyetnübüvvetiniçindebulunduğugibi,sekrdesahvıniçindedir.Onunbirparçasıdır.Câhilkimselerdebulunansekrsizsahv,sözümüzündışındadır.Öylesahvınüstünolduğunusöylemek,saçmalamakolur.İçindesekrbulunansahvınsekrdendahâüstünolduğumeydândadır.

İslâmiyyetbilgilerininhepsi,nübüvvetmertebesindençıkmışolduklarıiçin,başdanbaşasahvdırlar.Bunlarauymıyanbilgiler,nasılolursaolsunlar,sekrdenhâsılolmuşlardır.Sekrsâhiblerima’zûrdurlar.Ya’nîsorguyaçekilmez,azâbedilmezler.Fekat,yalnızsahvbilgileritaklîdolunur.Sahvbilgilerineuyanlarkurtulur.Sekrbilgilerineuyulmaz.

Bunlarauyanlar,ma’zûrolmaz.Sorguyaçekilirler,cezâlandırılırlar.

Allahüteâlâ,islâmiyyetbilgilerineuymaklahepimizişereflendirsin“alâmasdarihessalâtü

vesselâmüvettehıyye”!BudüâmızaâmîndiyenlereAllahüteâlâmerhametetsin!

Hadîs-ikudsîde,(Yeryüzünevegökesığmam.Fekat,mü’minkulumunkalbinesığarım)buyuruldu.Buradada;vücûbmertebesininkendisideğil,sûreti,örneğisığmakdadır.Kendisininsığmasıdüşünülemez.Görülüyorki,kalbinmaddesiz,mekânsızşeylerdendahâgenişolması,onlarınkendilerindendeğil,sûretlerindendahâgenişolmasıdır.Mekânsızlarkarşısında,ArşveArşdabulunanherşey,zerrekadarbilesayılamaz.Mekânsızlarınkendileriböyledir,sûretleriböyledeğildir.

96

Bumektûb,MuhammedŞerîfeyazılmışolup,ibâdetleriveiyiişlerivaktindeyapmayıp,yarınyaparım,sonrayaparımdiyenlerinaldandıklarınıveMuhammedaleyhisselâmınyoluna,islâmiyyeteyapışmaklâzımgeldiğinibildirmekdedir:

Eykıymetlioğlum!Bugün,heristediğini

kolaycayapabilecekbirhâldesin.

Gençliğin,sıhhatin,gücün,kuvvetin,malınverâhatlığınbiraradabulunduğubirzemândasın.Se’âdet-iebediyyeyekavuşduracaksebeblereyapışmağı,yararişleriyapmağı,niçinyarınabırakıyorsun?İnsanömrününeniyizemânıolan,gençlikgünlerinde,işlerineniyisivefâidelisiolan,sâhibin,yaratanınemrleriniyapmağa,Onaibâdetetmeğeçalışmalı,islâmiyyetinyasaketdiğiharâmlardan,şübhelilerdensakınmalıdır.Beşvaktnemâzıcemâ’atilekılmağıeldenkaçırmamalıdır.Nisâbmikdârıticâretmalıolanmüslimânların,birsenesonrazekâtvermeleriemrolunmuşdur.

Bunların,zekâtvermesi,muhakkaklâzımdır.Ohâlde,zekâtısevesevevehattâfakîrlereyalvarayalvaravermelidir.Allahüteâlâ,çokmerhametliolduğu,kullarınaçokacıdığıiçin,yirmidörtsâatiçindeibâdete,yalnızbeşvaktayırmış,ticâreteşyâsındanveçayırdaotlayandörtayaklıhayvanlardan,tâmveyâyaklaşıkolarakancak,kırkdabirinifakîrlerevermeğiemrbuyurmuşdur.Birkaçşeyiharâmedip,çokşeyi

mubâhetmiş,iznvermişdir.

Ohâlde,yirmidörtsâatdebirsâattutmayanbirzemânı,Allahüteâlânınemriniyapmakiçinayırmamakvezenginolupda,malınkırkdabirinimüslimânlarınfakîrlerinevermemekvesayılamıyacakkadarçokolan,mubâhlarıbırakıpda,harâmveşübheliolanauzanmak,nebüyükinâd,nedereceinsâfsızlıkolur.

Gençlikçağı,nefsinkaynadığı,şehvetlerinoynadığı,insanvecinşeytânlarınınsaldırdığıbirzemândır.Böylebirçağdayapılanazbiramelepekçoksevâbverilir.İhtiyârlıkdadünyâzevkleriazalıp,güçkuvvetgidip,arzûlarakavuşmakimkânıveümmîdlerikalmadığızemânda,pişmânlıkdan,âhetmekdenbaşkabirşeyolmaz.Çokkimselerebupişmânlıkzemânıda,nasîbolmaz.Bupişmânlıkda,tevbedemekdirveyinebüyükbirni’metdir.Çoklarıbugünlerekavuşamaz.

Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”haberverdiğisonsuzazâblar,çeşidliacılar,elbetteolacak,herkescezâsınıbulacakdır.İnsan

vecinşeytânları,bugün,Allahüteâlânınafvını,merhametiniilerisürerekaldatmakda,ibâdetleriyapdırmayıp,günâhlarasürüklemekdedir.Hâlbuki,iyibilmeliki,budünyâ,imtihânyeridir.Bununiçin,buradadostlarladüşmanlarıkarışdırmışlar,hepsinemerhametetmişlerdir.NitekimA’râfsûresi,yüzellibeşinciâyetindemeâlen,(Merhametimherşeyiiçinealmışdır)buyuruldu.Hâlbuki,kıyâmetde,düşmanları,dostlardanayıracaklardır.

Nitekim,Yasînsûresinde,(Eykâfirler,bugün,dostlarımdanayrılınız!)meâlindekiâyet-ikerîme,bunuhabervermekdedir.Ogün,yalnızdostlaramerhametolunacak,düşmanlarahiçacınmıyacak,onlarmuhakkakmel’ûnolacakdır.Nitekim,A’râfsûresinde,(Ogün,merhametim,yalnızbendenkorkarakkâfirolmakdanvegünâhişlemekdenkaçınanlara,zekâtınıverenlere,Kur’ân-ıkerîmevePeygamberime“aleyhisselâm”inananlaramahsûsdur)meâlindekiâyet-ikerîme,böyleolduğunugöstermekdedir.O

hâlde,ogün,Allahüteâlânınrahmeti,(Ebrâr)a,

ya’nîmüslimânlardaniyihuyluveyararişliolanlaramahsûsdur.Evet,müslimânların,zerrekadarîmânıolanlarınhepsisonundahattâ,çokzemânCehennemdekaldıkdansonrabile,merhametekavuşacakdır.Fekatrahmetekavuşabilmekiçin,ölürkenîmânilegitmekşartdır.Hâlbuki,günâhlarıişlemeklekalbkararıncaveAllahüteâlânınemrlerineveharâmlarınaehemmiyyetverilmeyince,sonnefesdeîmânnûru,sönmedennasılgeçebilir?Dinbüyükleribuyuruyorki,(Küçükgünâhadevâm,büyükgünâhasebebolur.Büyükgünâhadevâmdainsanıkâfirolmağasürükler).BöyleolmakdanAllahüteâlâyasığınırız!Fârisîbeyttercemesi:Azsöyledim,dikkatetdimkalbinikırmamağa,

bilirimüzülürsün;yoksasözümçokdursana.

Allahüteâlâhepimizibeğendiğiişleriyapmağakavuşdursun!SevgiliPeygamberiMuhammedaleyhisselâmınveOnunkıymetliÂliveEshâbıhurmetiiçindüâmızıkabûlbuyursun!BumektûbusizegetirenMevlânâİshak,bufakîrintanıdıklarındanvemuhlislerindendir.Eskiden

berikomşulukhakkıdavardır.Yardımisterse,esirgemezsinizinşâallah.Yazısıveinşâkâbiliyyetiiyidir.Vesselâm.

97

Bumektûb,şeyhDervîşeyazılmışdır.İbâdetetmemizeemrolunması,yakîneldeetmemiziçinolduğubildirilmekdedir:

Hakteâlâ,Peygamberlerinenüstünü“salevâtullahialeyhim”hâtırıiçin,birişeyaramıyanbizlere,îmânınhakîkatinibildirsin!İnsanlarınyaratılmasınasebeb,emrolunanibâdetleriyapmakdır.İbâdetleriyapmakdaîmânınhakîkatiolan,yakînieldeetmekiçindir.Hicrsûresi,sonâyetininmeâl-işerîfide,belki(YakîneldeetmekiçinRabbineibâdetet!)demekdir.Çünki(hattâ)kelimesi,(yekadar)demekolduğugibi(sebebolmak,ya’nî,için)ma’nâsınıdabildirir.Sanki,ibâdetyapmadanönceolanbuîmân,îmânınkendisideğil,görünüşüdür.Âyet-ikerîmede,(yakîneldeetmekiçin)ya’nî(Îmânınkendisinieldeetmekiçin)buyuruluyor.Sûre-iNisâyüzotuzbeşinci

âyetindemeâlen,(Eyîmânedenler!Îmânediniz!)buyuruldu.Bununma’nâsı,(Ey!Îmânınsûretiniedinenler!İbâdetyaparak,îmânınkendisinekavuşunuz!)dur.

(Vilâyet),ya’nîVelîolmak,FenâveBekâdenilenikini’metekavuşmakdemekdir.FenâveBekâyakavuşmak,buyakînielegeçirmekiçindir.Yoksa,Fenâ-fillahveBekâ-billahdiyerek,Allahüteâlâilebirleşmek,hulûlgibişeyleranlamak,ilhâdvezındıklıkdır.

[İbniÂbidîn,üçüncücilddebuyuruyorki:(Müslimânolmadığı,kâfirolduğuhâlde,müslimânolduğunusöyliyenlere,münâfık,zındık,dehrîvemülhiddenir.Arasıranemâzkılar,oructutar,ba’zanhaccadagidenleriolur.

(Münâfık),başkadindedir.MuhammedaleyhisselâmınPeygamberolduğunusöylemez.(Dehrî),Allahüteâlânınvarolduğunudasöylemez.(Mülhid),herikisineinanırveinandığınısöyler.Fekat,küfrekaymışdır,islâmiyyetdenayrılmışdır.İ’tikâdıbozukdur.Kendinitammüslimânsanır.Kendisigibi

olmayanlarakâfirder.(Zındık),Allahüteâlâya,islâmiyyete,halâle,harâmainanmaz.Hiçdîniyokdur.Muhammedaleyhisselâmainandığınısöyler.

Bunlardan,sapıkfikrlerini,müslimânlıkolaraktanıtmağaçalışanlarıçoktehlükelidir.Mürted,islâmdanayrılankimsedir.Kâfirolduğunusaklamaz).

Komünistlervemasonlar,dehrîkısmındandır.]

Evet,tesavvufyolundailerlerken,Allahüteâlâyaolanfazlaaşk,sevgisebebiileserhoşlukgibi,ba’zıhâllerhâsılolur.Buvakt,ba’zıbilgileryanlışanlaşılır.Böylehâllerigeçmek,atlamaklâzımdır.Böyleanlayışlariçintevbe,istigfâretmeklâzımdır.TesavvufbüyüklerindenİbrâhîmbinŞeybân-iKazvînî“kaddesallahüteâlâervâhahüm”[1]buyuruyorki:(FenâveBekâbilgileri,Allahüteâlânınbirolduğunahâlisinananlardaveibâdetlerinidoğruyapanlardabulunur.BaşkalarınınFenâveBekâolaraksöyledikleri,hepyalandırvezındıklıkdır).Busözü,tâmyerindedirvekendisinindoğruyolda

bulunduğunugöstermekdedir.

(Fenâ-fillâh)demek,Allahüteâlânınrâzıolduğu,beğendiğişeylerdefânîolmakdemekdir.Ya’nîhepOnunsevdiklerinisevmek,Onunsevdikleri,kendinesevgiliolmakdır.(Seyr-iilallah)ve(Seyr-ifillah)gibisözlerdeböyledir.MeyânŞeyhullah-iBahş,salâh,takvâvefazîletlerlesüslübirkimsedir.Âilenüfûsupekkalabalıkdır.Herhangibirişiçinyardımlarınızıisterse,kolaylıkgöstermenizikrâmolur.Sizevedoğruyoldaolanlaraselâmlarolsun!

98

Bumektûb,şeyhZekeriyyânınoğluAbdülkâdireyazılmışdır.İnsanlarakarşısertolmağıdeğil,yumuşakdavranmağı,çeşidlihadîs-işerîflergöstererekbildirmekdedir:

Allahüteâlâhepimizitâmortayoldabulundursun!Va’zetmekde,nasîhatetmekdeveAllahınkullarınamüslimânlığıöğretmekdegözetilmesilâzımgelenşeyleribildirenbirkaçhadîs-işerîfyazıyorum.Hakteâlâ,bunlarauygundavranmamızınasîbeylesin!

Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki,(Allahüteâlârefîkdir.Yumuşaklığısever.Sertlikedenlerevermediğişeylerivebaşkahiçbirşeyevermediğini,yumuşakdavrananaihsâneder).Buhadîs,İmâm-ıMüslimin“rahmetullahialeyh”(Sahîh)indevardır.

Yine(Müslim)debildiriliyorki,Âişeye“radıyallahüanhâ”,(Yumuşakdavran!Sertlikdenveçirkinşeydensakın!Yumuşaklıkinsanısüsler.

Çirkinliğinigiderir)buyurdu.

[(Müslim)deki]hadîs-işerîfde,(Yumuşakdavranmayan,hayryapmamışolur)buyuruldu.

[(Buhârî)deki]hadîs-işerîfde,(İçinizdeensevdiğimkimse,huyuengüzelolanınızdır)buyuruldu.

[İmâm-ıAhmedveTirmüzînin“rahime-hümallah”bildirdikleri]hadîs-işerîfde,(Kendisineyumuşaklıkverilen[müslimân]kimseyedünyâveâhıretiyilikleriverilmişdir)buyuruldu.

[İmâm-ıAhmed,Tirmüzî,HâkimveBuhârînin“rahimehümullah”bildirdikleri]

hadîs-işerîfde,(Hayâ,îmândandır.ÎmânıolanCennetdedir.Fuhş,kötülükdür.KötülerCehennemdedir)buyuruldu.

[İmâm-ıAhmedveTirmüzîninbildirdikleri]hadîs-işerîfde,(CehennemegirmesiharâmolanveCehennemindeonuyakmasıharâmolan

kimseyibildiriyorum.Dikkatediniz!Bukimse,insanlarakolaylık,yumuşaklıkgösteren[birmüslimân]dir)buyuruldu.

[AhmedveTirmüzîveEbûDâvüdünbildirdikleri]hadîs-işerîfde,(Yumuşakolanlarvekolaylıkgösterenler,burnunayularıtakılmışdevegibidir.

Yürütmekistenirse,hayvanonauyar.Taşınüzerineoturtmakistenirse,hayvanorayaoturur)buyuruldu.

[(Buhârî)deki]hadîs-işerîfde,(Kızdığızemânistediğiniyapabilecek

[müslimân]birkimse,kızmazsa,Allahüteâlâkıyâmetgünüonuherkesinarasındançağırır.Cennetdeistediğinyeregitder)buyuruldu.

[Bütünkitâblardayazılıolanhadîs-işerîfde],birkimseResûlullahdannasîhatistedikde,(Kızma,sinirlenme!)buyurdu.Birkaçkerresordukda,hepsinede(Kızma,sinirlenme!)buyurdu.

[TirmüzîveEbûDâvüdün“rahime-hümallah”bildirdikleri]hadîs-işerîfde,(Cennetegidecekolanlarıhaberveriyorum,dinleyiniz!Za’îfdirler,güçleriyetmez.Birşeyyapmakiçinyemînederlerse,Allahüteâlâ,bu

[müslimân]larınyemînlerini,muhakkakyerinegetirir.Cehennemegidecekolanlarıbildiriyorum,dinleyiniz!Sertlikgösterirler.Aceleederler.

Kendileriniüstüngörürler)buyuruldu.

[TirmüzîveEbûDâvüdün“rahime-hümallah”bildirdikleri]hadîs-işerîfde,(Birkimseayakdaikenkızarsa,otursun.Oturmaklageçmezseyatsın!)buyuruldu.

[Taberânî,BeyhekîveİbniAsâkirin“rahime-hümullah”bildirdikleri]hadîs-işerîfde,(Sarısabırmaddesibalıbozduğugibi,kızgınlıkdaîmânıbozar)buyuruldu.

[BeyhekîveEbûNu’aymın“rahime-hümallah”bildirdikleri]hadîs-işerîfde,(Allahiçinaşağı

gönüllüolanı,Allahüteâlâyükseltir.Bu,kendiniküçükgörür.Fekat,insanlarıngözündebüyükdür.Birkimse,kendinibaşkalarındanüstüntutarsa,Allahüteâlâonualçaltır.Herkesingözündeküçükolur.

Kendiniyalnızkendisibüyükgörür.Hattâköpekden,domuzdandahâaşağıgörünür)buyuruldu.

[Beyhekînin“rahime-hullah”bildirdiği]hadîs-işerîfde,(Mûsâbinİmrân

“alânebiyyinâvealeyhissalevâtüvetteslîmât”,YâRabbî!Kullarınınenkıymetlisikimdir?dedikde,gücüyetdiğizemânafveden[müslimânkimse]dir,buyuruldu)buyurdu.

[EbûYa’lânın“rahime-hullah”bildirdiği]hadîs-işerîfde,(Birkimse,dilinitutarsa,Allahüteâlâonunutanacakşeyleriniörter.Gazabınıtutarsa,kıyâmetgünüAllahüteâlâazâbınıondançeker.Birkimse,Allahüteâlâyayalvarırsa,kabûleder)buyuruldu.

Birhadîs-işerîfde,(Birmüslimândinkardeşininırzınaveyâmalınasaldırırsa,malın,paranıngeçmezolduğugüngelmedenönce,onunlahalâllaşsın![Halâllaşmazsa]iyiamellerivarsa,hakkıödeninceyekadarbuamellerindenalınır.İyiamelleriyoksa,haksâhibiningünâhlarıbunayükletilir)buyurdu.

Birhadîs-işerîfde,(Müfliskimdir,biliyormusunuz?)buyurdu.(Bizimbildiğimizmüflis,parası,malıolmayankimsedir)dediler.(Ümmetimdenmüflisşukimsedirki,kıyâmetgününemâzlarıile,oruclarıilevezekâtlarıilegelir.Fekat,kimisinesövmüşdür.Kimininmalınıalmışdır.

Kimininkanınıakıtmışdır.Kiminidövmüşdür.Hepsinebununsevâblarındanverilir.Haklarınıödemedenöncesevâblarıbiterse,haksâhibleriningünâhlarıalınarakbunayüklenir.SonraCehennemeatılır)buyurdu.

[Tirmüzî“rahime-hullah”bildiriyor:]Mu’âviye“radıyallahüteâlâanh”,hazret-iÂişeye“radıyallahüteâlâanhâ”mektûbyazaraknasîhat

yazmasınıistedikde,cevâbyazarak:Allahüteâlânınselâmıseninüzerineolsun!

Resûlullahdan“sallallahüteâlâaleyhivealââlihivesahbihiveselleme”

işitdim.Buyurduki,(Birkimse,insanlarınkızacaklarışeydeAllahınrızâsınıararsa,Allahüteâlâonu,insanlardangeleceklerdenkorur.Birkimse,Allahüteâlânınkızacağışeyde,insanlarınrızâsınıararsa,Allahüteâlâonunişiniinsanlarabırakır)dedi.

Allahüteâlâbizivesizi,hepdoğrusöyliyenin“sallallahüaleyhivesellem”haberverdiğibuhadîs-işerîflereuymaklaşereflendirsin!Buhadîs-işerîfler,hernekadar[Hindlisânına]tercemeedilmediisede,şeyhCiyû[SeyyidFerîd]hazretlerindenbunlarısorarveanlarsınız.

Bunlarauygunhareketetmeğeçalışırsınız.

Dünyâhayâtıçokkısadır.Âhıretinazâblarıpekacıvesonsuzdur.İleriyigörenaklsâhiblerinin,hâzırlıklıolmasılâzımdır.Dünyânıngüzelliğine

vetadınaaldanmamalıdır.İnsanınşerefivekıymetidünyâlıklaölçülseidi,dünyâlığıçokolankâfirlerinherkesdendahâkıymetlivedahâüstünolmalarılâzımgelirdi.Dünyânıngörünüşünealdanmakaklsızlıkdır,ahmaklıkdır.Birkaçgünlükzemânıbüyükni’metbilerek,Allahüteâlânınbeğendiğişeyleriyapmağaçalışmalıdır.Allahüteâlânınkullarınaihsân,iyiliketmelidir.Kıyâmetdeazâblardankurtulmakiçin,ikibüyüktemelvardır:Birisi,Allahüteâlânınemrlerinekıymetvermek,saygıgöstermekdir.İkinci,Allahüteâlânınkullarına,yaratdıklarınaşefkat,iyiliketmekdir.Hepdoğrusöyleyici“aleyhissalâtüvesselâm”hernesöylediise,hepsidoğrudur.Şaka,eğlence,sayıklamasözlerdeğildir.

Tavşangibigözüaçıkuykunekadarsürecek.Buuykununsonurezîl,rüsvâolmakveeliboş,mahrûmkalmakdır.Mü’minûnsûresininyüzonbeşinciâyetindemeâlen,(Siziabesolarak,oyuncakolarakmıyaratdımsanıyorsunuz.Bizedönmiyecekmisinizzanediyorsunuz?)buyuruldu.Hernekadar,böylesözleri

dinleyecekhâldeolmadığınızıbiliyorum.Gençsiniz.

İçinizkaynıyor.Dünyâni’metleriiçindesiniz.Herkesesözünüzgeçiyor.Heristediğiniziyapabiliyorsunuz.Fekat,sizeacıdığımıziçin,iyiliketmekistediğimiziçinbunlaryazıldı.Elinizdenbirşeykaçmışdeğildir.Tevbeedilecek,Allahüteâlâyayalvaracakzemândır.Haberleşmemizlâzımdır.

Fârisîmısra’tercemesi:

Eğeriçerdekimsevarsa,birsözdeyetişir!

99

Bumektûb,mollaHasen-iKişmîrîye,cevâbolarakyazılmışolup,Allahüteâlâyıhiçbirânunutmamaknasılolacağı,insanınkendinibilmediğiuykuzemânındada,Onununutulmıyacağıbildirilmekdedir:Kıymetlimektûbunuzuokumaklaşereflendik.Buyolunbüyüklerindenba’zısı

“rahmetullahialeyhimecma’în”Allahüteâlâyaherânâgâholduklarınıveuykuzemânındada,herân,Onuhâtırladıklarınıhabervermişdir.Bununnasılolacağınısoruyorsunuz.Kıymetliefendim!Bunuanlatabilmekiçin,öncebirkaçşeyibildirmeklâzımdır.Kısacayazıyorum.Dikkatliokuyunuz!

İnsanınrûhu,bugördüğümüzcesedilebirleşmedenönce,terakkîedemez,ilerliyemezdi.Kendinemahsûsmakâmda,derecedebağlıvemahbûsgibiidi.

Fekat,bucesedeindikdensonra,yükselebilmekhâssasıvekuvvetionaverilmişdir.Buhâssası,onumelekdenüstünveşerefliyapmışdır.Allahüteâlâlutfederek,ihsânederek,rûhu,buhissiz,hareketsizolan,hiçbirşeyeyaramıyan,karanlıkcesedilebirleşdirdi.Rûhışığını,karanlıkcesedilebirleşdiren,maddeolmıyan,zemânlı,mekânlıolmıyanrûhu,maddedenyapılancesedilebiraradabulunduran,Allahüteâlâ,çokbüyükdür.Bütünbüyüklük,üstünlükler,yalnızOnamahsûsdur.Ondahiçkusûrolamaz.Busözünma’nâsınıiyikavramaklâzımdır.Rûhilecesed,

herbakımdan,birbirininaksi,zıddıolduğundan,bunlarınbiraradakalabilmesiiçin,Allahüteâlâ,rûhunefseâşıketdi.Busevgi,bunlarınbiraradakalmasınasebeboldu.Kur’ân-ıkerîm,buhâlibizehaberveriyor.Vettînsûresininbirâyetindemeâlen,(Bizinsanınrûhunu,güzelbirsûretdeyaratıp,sonraenaşağıdereceyeindirdik)buyuruldu.Rûhunbudereceyedüşürülmesivebuaşkatutulması,kötülemeğebenzeyenbirmedhdir.İşterûh,nefsekarşıolanbuaşkı,sevgisisebebiile,kendininefsâlemineatdıvenefsetâbi’,esîroldu.Hattâ,kendindengeçdi.Kendisiniunutdu.Nefs-iemmârehâlinialdı.

Sankinefs-iemmâreoldu.Rûh,herşeydendahâlatîf,[maddeninenhafîfiolanhidrogengazından,hattâbirelektrondandadahâhafîf]olduğundan,maddebileolmadığından,herneilebirleşirseonunhâline,şeklineverenginegirer.Kendiniunutduğuiçin,evvelâkendiâleminde,derecesindeiken,Allahüteâlâyaolanbilgisinideunutdu.Câhilvegâfiloldu.Nefsgibicehâletkaranlığıilekarardı.Allahüteâlâ,çokmerhametliolduğu,çokacıdığıiçin,

Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”gönderip,bubüyüklervâsıtasıilerûhukendineçağırdıvema’şûku,sevgilisiolannefseuymamasını,nefsidinlememesinionaemretdi.Rûhbuemridinleyip,nefseuymaz,ondanyüzçeviririse,felâketdenkurtulur.Yokeğer,başınıkaldırmaz,nefsleberâberkalmak,budünyâdanayrılmamakisterse,yolunuşaşırır,se’âdetdenuzaklaşır.Busözümüzden,rûhun,nefslebirleşmiş

olduğu,hattâkendisiniunutup,nefshâlinialmışolduğuanlaşıldı.İşterûh,buhâldekaldıkca,nefsingafleti,câhilliği,rûhundagafleti,cehâletiolur.Yokeğer,rûh,nefsdenyüzçevirir,ondansoğur,onunyerineAllahüteâlâyıseversevekendigibi,birmahlûkusevmekdenkurtulup,sonsuzvarolan,hakîkîBâkîyeâşıkolup,buaşkilekendindengeçerse,zâhirin,ya’nînefsingafleti,cehâleti,bâtına,ya’nîrûhasirâyetetmez.

O,Allahüteâlâyıbirânunutmaz.Nefsingafleti,onanasılte’sîretsinki,onefsden,temâmenayrılmışdır.Zâhirden,bâtınahiçbirşeygeçmemişdir.İştebuvakt,zâhirgafletdeiken,

bâtınâgâhdır,uyanıkdır.

HerânRabbiiledir.Meselâ,bâdemyağı,bâdemçekirdeğindebulunduğumüddetceikisideaynıbirşeygibidir.Yağ,posadanayrılınca,herikisininhâssalarıbaşkadırveherbakımdanayrıikişeyolurlar.İşte,buhâleyükselmişolan,birmes’ûd,birbahtiyârkimseyi,ba’zan,tekrârbuâlemeindirirler.Allahüteâlâyaârifveâlimolduğuhâlde,buâlemedöndürüp,onunmubârek,şereflivarlığıvâsıtasıile,âleminefslerinkaranlığından,cehâletindenkurtarırlar.Böylemubârekbirkimse,insanlarınarasındabulunur.Görünüşdeherkesgibidir,fekatrûhuhiçbirşeyebağlıdeğildir.

Allahüteâlâyaolanbilgisivesevgisiiledir.İstemediğihâlde,onubuâlemedöndürmüşlerdir.Böylebirmüntehî,hakîkateerişenbiri,görünüşde,başkalarıgibi,Allahüteâlâyıunutmuş,mahlûklarınsevgisinetutulmuş

sanılır.Hâlbuki,hakîkatde,kendisi,bunlarahiçbenzememekdedir.Birşeyinsevgisinetutulmakla,ondansoğuyup,yüzçevirmek

arasındaçokfarkvardır.

Şunudabildirelimki,böylebirmüntehînin,mahlûklaraolanalâkasıvesevgisi,kendiihtiyârında,elindedeğildir.Dünyâyarağbetetmez.Hattâ,Allahüteâlâ,bualâkayıistemekdevebeğenmekdedir.Başkalarınınalâkası,sevgisiise,kendilerindendir,dünyâyasarılırlar.Allahüteâlâbualâkalarındanrâzıdeğildir,beğenmez.Başkabirfarkda,başkalarıbuâlemdenyüzçevirip,Allahüteâlâyıtanımağavesevmeğekavuşabilirler.

Müntehînin,halkdanyüzçevirmesineise,imkânyokdur.Onunhalkileolması,vazîfesidir.Ancak,vazîfesibiterse,ozemânonu,bugeçicidünyâdan,ebedî,sonsuzâlemenaklederler.Hakîkîmakâmınakavuşur.

Tesavvufbüyükleri,da’vetmakâmını,irşâdderecesini,başkabaşkaanlatmışlardır.Çokları,(Halkarasında,Hakileolmakdır)dedi.Sözlerinbaşkalaşması,sözsâhiblerininhâlleri,dereceleribaşkabaşkaolduğuiçindir.Herkes,kendimakâmınagöre,söylemişdir.Herşeyin

doğrusunuAllahüteâlâbilir.Seyyid-üt-tâifeCüneyd-iBağdâdînin“kuddisesirruh”,(Nihâyetevarmak,başlangıcadönmekdir)buyurmasıişte,yukardabildirdiğimizda’vetmakâmınauygunbirta’rifdir.Çünki,başlangıcda,hepmahlûkâtgörülmekdevesevilmekdedir.Nitekim,(İkigözümuyur,fekatkalbimuyumaz)hadîs-işerîfi,kendilerininAllahüteâlâyaolandâimîbağlılıkveuyanıklığınıbildirmiyor;belki,kendihâllerineveümmetininhâllerineuyanıkolup,gâfilolmadığınıhabervermekdedir.Bununiçindirki,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”uyuması,abdestinibozmazidi.Peygamber,ümmetinikorumakda,birsürününçobanıgibiolduğuiçin,ümmetinibirânunutması,Peygamberlikmakâmınauygunolmaz.Bunungibi,(Allahüteâlâileöylevaktlerimoluyorki,ozemânlarda,aramızahiçbirüstünmelekvePeygambergiremez)hadîs-işerîfide,herzemândeğil,ba’zandır.Buzemânlardada,mahlûklardanyüzçevirip,ayrılmasıîcâbetmez.Çünki,Allahüteâlâ,onatecellîetmekde,görünmekdedir.YoksaO,mahlûklarıunutup,

tecellîleriaramakdadeğildir.Ma’şûkun,âşıkacilvesigibiolup,âşıkma’şûkunpeşindedeğildir.Fârisîbeyttercemesi:Sûretaynasındasefer,hareketolmaz,

Çünkiondanûrânîolmıyansûretolmaz.

Hulâsa,mahlûklaradönülünce,öncekalkmışolanperdeler,gerigelmez.

Aradaperdeolmadığıhâlde,onumahlûklararasınasalıp,mahlûklarınkurtulmasına,uyandırılmasınasebebvevâsıtakılarlar.Böylebirkimse,böylebirpâdişâhaçokyakınolan,birdevletadamıgibidir.Bununlaberâber,kendisinemilletinişlerinigörmek,dertleriniçözmekvazîfesideverilmişdir.Sonagelip,geridönmüşolanlarilehenüzbaşlangıçdaolanlararasındakifarklardanbiridebudur.Çünki,başdaolanlar,perdelerinarkasındadır.Geridönmüşolanlardanise,perdelerkalkmışdır.Allahüteâlâsizevedoğruyoldaolanlaraselâmetversin!Âmîn.

100

Bumektûb,yinemollaHasen-iKişmîrîyeyazılmışdır.ŞeyhAbdülkebîr-iYemenînin,Allahüteâlâgaybıbilmezsözünecevâbvermekdedir:Okşayıcı,kıymetlimektûbunuzuokumaklaşereflendik.İhsânederekyazdıklarınızıanladık.ŞeyhAbdülkebîr-iYemenî,Hakteâlâgaybıbilmezdemiş.Bunusoruyorsunuz.[(Reşehât)kitâbındaMuhammedRûhîokunurken,Abdülkebîrinbusözüdegörülmekdedir.]

Efendim!Bufakîr,bugibisözleridinlemeğedayanamıyorum.Elimdeolmıyarak,Fârûkîdamarımkabarıyor.Bunlardan,islâmiyyeteuygunbilgilerçıkarmağavaktbırakmıyor.Böylesözlerisöyleyenkimse,isterşeyhKebîr-iYemenîolsun,isterşeyhEkber-iŞâmîolsun,hiçbiriniduymakistemiyorum.

BizeMuhammed-iArabîninbuyurduğusözlerlâzımdır“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”.Muhyiddîn-iArabîninveSadreddîn-iKonevîninveAbdürrezzâk-ıKâşîninsözlerilâzımdeğildir.[1]Bize(Nass)lâzımdır.

(Fuss)[ya’nîFüsûskitâbı]lâzımdeğildir.Fütûhât-iMedeniyyevarken,(Fütûhât-iMekkiyye)kitâbınabakmayız.Hakteâlâ,Kur’ân-ıkerîmde,gaybıbildiğinisöyliyerekkendiniövüyor.(Âlim-ül-gayb)olduğunubildiriyor.

(Hakteâlâgaybıbilmezdemek),çokçirkin,pekiğrençbirsözdür.Doğrusu,Hakteâlâyainanmamakdır.Gaybkelimesi,başkaşeyidegöstermekdedirdemek,insanıbualçaklıkdankurtaramaz.Ağızlarındançıkansözünbüyüklüğünü,kulaklarıduymuyor.İslâmiyyeteuymıyanböylesözlerlenedemekistediklerinikeşkibilseydim.Hallâc-ıMensûr(EnelHak)dediiseveBâyezîd-iBistâmî(Sübhânî)dediise“rahime-hümallah”suçluolmakdankurtulabiliyorlar.Kendilerinihâlkapladığızemân,şü’ûrları,akllarıörtülmüşiken,söylemişlerdir.Fekat,bunlarınsözleri,hâlbildirmiyor.

Birilm,bilgianlatıyor.(Bukelimeninte’vîledilmesiniistemişdim)demeleri,onlarısuçluolmakdankurtarmaz.Böylekelimelerinte’vîli

makbûldeğildir.Çünki,yalnızsekrhâlindesöylenmişolanuygunsuzsözlerden,başkaşeyanlamağaçalışılır.Aklıbaşındaolankimseninsözündenbaşkaşeyleranlamağaçalışılmaz.Böyleşeylersöyliyenkimse,eğer(Melâmet)yolunututarak,kendiniherkesingözündendüşürmekistemişise,budaçokçirkinveutanılacakbirşeyolur.İnsanlarıkendindensoğutmak,yanındankaçırmakiçin,yapılacakçokşeyvardır.Bunlarıbırakıpda,kâfirolmağayaklaşmağanelüzûmvardır?Busözünnedemekolabileceğinisoruyorsunuz.

Hersüâlecevâbvermeklâzımolduğundan,buradabirkaçşeybildireceğim:GaybıancakAllahüteâlâbilir.Gayb,yokdemekolursa,yokolanşeylerbilinmezdemişlerdir.Gayb,herbakımdanyokdemekolunca,onubilmekdüşünülemez.Eğer,bilineceğinidüşünürsek,herbakımdanyokolmakdanvehiçbirşeyolmamakdankurtulmuşolur.Bunungibi,Hakteâlâ,kendişerîkini,ortağınıbilicidirdenilemez.Çünki,Allahüteâlânınşerîkihiçyokdur.Böylebirşeyhiçolamaz.Evet,gaybkelimesininve

şerîkkelimesininbildirdiklerişeylerdüşünülebilir.Fekatbizbuşeylerinkendilerinisöylüyoruz.Bukelimelerinnebildirdiklerinisöylemiyoruz.Varolamıyacakşeylerinhepsideböyledir.Bunlarınnelerolduklarıdüşünülebilir.Fekatvarolmalarıdüşünülemez.Çünki,varlıklarıbilinirse,bunlaravarolamıyacakdenilemez.Hiçolmazsa,zihndevarolmalarılâzımgelir.MevlânâMuhammedRûhîninyukarıdakisözdenanladığınıbeğenmemekdehaklısınız.Yalnızbirvarlıkolanomertebedeilminbağlılığıyokdurdemek,ilmyokdemekdir.Yalnızgaybınilmiyokdurdemek,değersizdir.

Mevlânânınosözdenanladığınındoğruolmadığınışudagösteriyorki,o(Ehâdiyyet-imücerredemertebesi)ndeilminbağlantısıyokisede,Hakteâlânınâlimolmasıdeğişmez.Çünki,omertebedekendisiâlimdir.İlmsıfatıileâlimolmaz.Çünki,omertebede,ilmsıfatıyokdur.Sıfatlarainanmayankimselerde,Allahüteâlânınâlimolduğunubildirmekdedir.İlmsıfatınınvarolduğunainanmadıklarıhâlde,busıfatdaolanbilmenin,zâtdabulunduğunu

bildirmekdedirler.

Yukarıdakisözdensizinanladığınızagelince,gaybkelimesindenzât-iilâhîyianlıyorsunuz.Bugaybahiçbirilm,hattâVâcibteâlânınilmideyetişemezdiyorsunuz.Anlaşılacakşeyleriçinde,doğruyaenyakınolanısizinbuanlayışınızdır.Bununlaberâber,Vâcibteâlânınilmi,kendizâtınıbilmezdemek,bufakîreağırgeliyor.Bilmiyeceğinigöstermekiçin,ilmin,bilinecekşeyikavramasılâzımdır.Zât-iteâlâise,ihâtaedilemez.

Kavranamaz.Bununiçindebilinemezdiyorsunuz.Busözünüz,ilm-ihusûlîiçindoğrudur.Çünki,ilm-ihusûlîilebilmekdebilinenşeyinsûreti,ilmkuvvetindehâsılolmakdadır.Fekat,ilm-ihuzûrîilebilmekde,sûretinilmdehâsılolmasıhiçlâzımdeğildir.Allahüteâlânınilmsıfatıilm-ihuzûrîdir.Bundandolayı,ilm-iilâhî,huzûryoluile,zât-iilâhîyibilir.

HerşeyindoğrusunuancakAllahüteâlâbilir.Allahüteâlâdan,sevgiliefendimiz,Muhammed

aleyhisselâmaveonuntemizâline“radıyallahüanhümecma’în”salâtveselâmetvebereketdileriz.Evvelinizvesonunuzselâmetolsun!

101

Bumektûb,yinemollaHasen-iKişmîrîyeyazılmışdır.Büyükleriküçüksanarakdiluzatanlarıbildirmekdedir:

Allahüteâlâ,hâlinizigüzelvekalbinizitemizeylesin!KıymetlimektûbunuzumevlânâMuhammedSıddîkgetirdi.Allahüteâlâyahamdolsunki,uzakdakalanlarıunutmamışsınız.Görünüşde,nefsinizekarşıolansözlerinizkısacaanlaşıldı.Nefs,emmârelikyapdığızemân,bunakarşısöylenenşeylerdoğrudur.Fekatnefs,itmînânageldikdensonra,onakarşıgelmeninyeriyokdur.Çünki,ozemânnefs,Hakteâlâdanrâzıdır.Hakteâlâdaondanrâzıdır.Nefsbeğenilmekdevekabûlolunmakdadır.Kıymetliolanakarşıgelinmez.Onunistekleri,Hakteâlânınistekleridir.Çünki,nefsinitmînânakavuşmasıiçin,Allahüteâlânınahlâkıileahlâklanmasılâzımdır.Artıko,mukaddes

olmuş,herdürlükusûrdantemizlenmiş,karşıdurulacakyerikalmamışdır.Kendisinebakılamıyacakderecelereyükselmişdir.Hersöylediğimizbizdekalır.Fârisîbeyttercemesi:Kendindenhaberiolmıyankimse,

Nerdekaldı,başkaşeyleribile?

Çokolurki,câhiller,nefsdenhiçhaberleriolmadığıiçin,mutmainneyiemmâresanırlar.Nefs-iemmâreyekarşıyapdıklarını,nefs-imutmeinneyedeyaparlar.Nitekimkâfirler,Peygamberleri“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”

başkainsanlargibisanıyorlar.Peygamberliğinyüksekliğineinanmıyorlar.O

büyüklere“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”veonlarınyolundagidenlereinanmamakdanAllahüteâlâyasığınırız!

102

Bumektûb,mollaMuzaffereyazılmışdır.Ödünçalıpvermekdekifâizibildirmekdedir:

Ödünçvereninfazlaolarakistediğimalınyalnızfâizolduğunusöylemişdiniz.Meselâonikidirhemödemesişartıileondirhemgümüş

vereninaldığıgümüşdenyalnızfazlaolanikidirhemifâizolur,harâmolurdemişdiniz.Hâlbuki,dahâfazlasınıödemesişartıile,ödünçvermekfâizdir.Ya’nîböyleolansözleşmeharâmdır.Harâmanlaşmaile,elegeçenmalınhepsiharâmolur.Meselâ,onikidirhemödemesişartıile,ondirhemödünçverilse,alınanonikidirheminhepsiharâmolur.Fâizileödünçvermekvealmakharâmolduğu,Kur’ân-ıkerîmdeaçıkcabildirilmişdir.

İhtiyâcıolanında,olmıyanında,fâizle,ödünçalmasıharâmdır.İhtiyâcıolana,fâizharâmolmazdemek,Kur’ân-ıkerîminemrinideğişdirmekolur.

(Kınye)kitâbı,Kur’ân-ıkerîminemrinideğişdiremez.LâhorşehrininbüyükâlimlerindenolanmevlânâCemâl,(Kınye)ninbirçokhaberlerikıymetlikitâblarauymamakdadır.Böylehaberlerinegüvenilmez

buyururdu.[İbniÂbidîn“rahmetullahialeyh”dahî,(Kınye)ninbirçokhaberiza’îfdir,güvenilmezbuyurmakdadır.Bukitâbı,Zâhidîyazmışdır.](Kınye)ninbuyazısını,doğrukabûletsekbile,buradakiihtiyâckelimesine,zarûretveölümtehlükesima’nâsınıvermeklâzımdır.Böylece,Mâidesûresi,dördüncüâyetinin,(Ölümesebebolansıkışıkhâledüşen)meâlindekiizndenistifâdeedilmişolur.Çünki,buâyet-ikerîme,harâmlardanafvolunabileceközrübeyânbuyurmakdadır.Fâizileödünçalmakiçin,herihtiyâcözrolsaydı,fâizinharâmedilmesinesebebkalmazdı.Çünki,fâizödemeği,ancakihtiyâcıolankabûleder.İhtiyâcıolmıyankimse,açıkdanparavermekistemez.

Allahüteâlânın,buyasakemri,yersizlüzûmsuzolurdu.Allahüteâlânınkitâbına,böyleiftirâedilemez.Abes,yersiz,birşeybulunmasıdüşünülemez.Herihtiyâcıolanınfâizileparaalmasıcâizdiye,birândüşünsek,ihtiyaçda,birnev’zarûretdir.Zarûretinderecelerivardır.

Ziyâfetvermekiçin,fâizileparaalmakihtiyâcdeğildir.Meyyitinbırakdığımaldameyyitin

ihtiyâcı,kefenvecenâzemasrafıolduğukitâblardabildiriliyor.Onunrûhuiçin,ziyâfetvermeğe,ihtiyâcdenilmemişdir.Meyyit,sadakanınsevâbına,herkesdençokmuhtâcolduğuhâlde,onunrûhuiçinyemek[helva]dağıtılmasınıislâmiyyetemretmemişdir.Ohâldebunlarıyapmak,fâizleparaalmakiçinihtiyâc,özrolurmu?Ölününihtiyâcıkabûledilsebile,fâizlealınanparailepişenyemekleriyimekhalâlolurmu?Çolukçocuğunçokolması,erkeğinaskerdebulunması,özr,ihtiyâcsanılarak,fâizleparaalmakcâizvehalâlolurdemek,birmüslimânayakışmaz.Böylebelâyayakalanmışolanlara,emr-ima’rûfvenehy-ianil-münkeryaparak,doğruyolugöstermeklâzımdır.Birmüslimân,nasılolurda,böyleharâmişiyapabilir?İhtiyâclarıte’mînedecekyolçokdur.Buzemânda,şübheliolmıyankazanckalmadıdiyorsunuz.

Evetöyledir.Fekateldengeldiğikadar,şübhelilerdenkaçınmaklâzımdır.

Tarlayıabdestsizsürmek,tohumunuabdestsizekmek,rızkınbereketini,tayyıb[güzel]olmasını

giderirdemişlerdir.Hindistânda,böyleçalışan,hemenyokgibidir.Fekat,Allahüteâlâ,kulundan,elindengeldiğikadaryapmasınıistemekdedir.Fâizileparaalıpziyâfetvermekdensakınmak,herkesiçinkolaydır.Halâleharâm,harâmahalâldiyenkâfirolur.Fekatbukat’î,meydândaolanhalâlveharâmlariçindir.[Halâl,harâmoldukları,dörtmezhebdedesözbirliğiilebildirilenleriçindir.]Zanolunanlariçindeğildir.Hanefîmezhebindemubâholan,çokşeyvardırki,şâfi’îmezhebindemubâhdeğildir.Bununaksidevardır.Muhtâcolduğuşübheliolanbirinin,fâizleparaalmasıhalâlolurdemiyene,açıkbildirilenharâmahalâldiyemiyenediluzatılmaz.Sapık,gericidenilmez.Halâldemesiiçinzorlanamaz.Onunhaklıolmasıdahâkuvvetlidir.Hattâ,haklıolduğumeydândadır.Onadiluzatanlarhaksızdırvetehlükededir.MevlânâAbdülfettâh,(Fâizsizborçalmakiyidir.Niçinfâizilealıyorlar?)demiş.

Sizde,(Böylesöyleme.Halâliinkârmıediyorsun?)diyerekonutekdîretmişsiniz.

Yavrum,busözünüz,kat’îolanhalâliçindoğrudur.İhtiyâcıolanın,fâizileborçalmasınahalâldesenizbile,bunuyapmamak,yinedahâiyiolur.Vera’sâhibleri,ruhsat,iznverilenşeyleriyapmamış,herkese,azîmetyolunugöstermişlerdir.Lâhorşehrindekimüftîler,ihtiyâcıolanacâizolurdemişisede,ihtiyâcdanihtiyâcafarkvardır.Herihtiyâc,özrsayılırsa,fâizinharâmolacağıyerkalmaz.Fâizinharâmedilmesiabes,lüzûmsuzbiremrolur.Oruc,yemînkeffâretiniyyetiilede,fakîrleridoyurmakiçin,fâizileborçalmakcâizdeğildir.Fakîrdoyuramıyan,oructutar.İslâmiyyeteuymakile,azbirtakvânınbereketiile,Allahüteâlâ,insanınihtiyâcınıkolaylıklagiderir.Allahüteâlâ,takvâsâhiblerinisıkıntılardankurtarır.[Lâzımolanşeylerisatınalmakiçin,bankadanfâizileödünçparaalmayıp,buşeyleribankadansatınalmalıdır.]

103

Bumektûb,nakîbşeyhSeyyidFerîde“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.

Âfiyetnedemekolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlââfiyetversin!Öylebirâfiyetversinki,büyüklerdenbiri,hepdüâeder,Allahüteâlâdanbirgünlükâfiyetisterdi.Adamınbiri,buzâta,(Senhergünâfiyetdedeğilmisin?)dedi.(Allahüteâlâdanöylebirgünistiyorumki,sabâhdanakşamakadarAllahüteâlâyahiçbirgünâhişlemiyeyim.Âfiyetlegeçengünböyleolur)buyurdu.Cenâb-ıHak,sizede,böyleâfiyetligünlerihsâneylesin!

Çokzemândanberi,Serhendşehrindekâdîya’nîislâmmahkemesininhâkimiyokdur.Bununiçin,islâmiyyetinemrlerindenbirkaçıyapılamamakdadır.

Meselâ:Kardeşiminçocuğuyetîmdir.Babasındankendisinemîrâsmalkalmışdır.(Vasî)siyokdur.İslâmiyyetinizniolmadanbumalkullanılamamakdadır.Eğerkâdîolsa,onunizniileişkolaylaşır.Bunungibiyapılamıyandahâbaşkaşeylerdevardır.

104

Bumektûb,Perkeneşehrikâdîlarınayazılmışdır.Başsağlığıdilemekdedir:Merhûmhazretinölümüacısı,hernekadarpekşiddetliveçokçetinisede,fekatkuliçin,sâhibininişindenrâzıolmakdanbaşkaçâreyokdur.İnsan,budünyâdakalmakiçinyaratılmadı.Dünyâdaişyapmak,çalışmakiçinyaratıldık.Çalışmalıyız!Çalışıpda,kazanıpdaölenbirkimseiçinkorkacakbirşeyyokdur.Hattâ,böyleölmek,birdevletelegeçirmekdir.

Ölümbirköprügibidir.Sevgiliyisevgiliyekavuşdurur.Ölmek,felâketdeğildir.Öldükdensonra,başınagelecekleribilmemekfelâketdir.Ölülere,düâile,istigfâretmekle,onuniçinsadakavermekleyardımetmek,imdâdlarınayetişmeklâzımdır.Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”

buyurduki:(Ölününmezârdakihâli,imdâddiyebağıran,denizedüşmüş

kimseyebenzer.Boğulmaküzereolankimse,kendisinikurtaracakbirinibeklediğigibi,meyyitde,babasından,anasından,kardeşinden,

arkadaşındangelecekbirdüâyıgözler.Kendisine,birdüâgelince,dünyânınhepsikendineverilmişgibisevinmekdendahâçoksevinir.Allahüteâlâ,yaşıyanlarındüâlarısebebiile,ölüleredağlargibiçokrahmetverir.

Dirilerinde,ölülerehediyyesi,onlariçindüâveistigfâretmekdir).

[(Düâ),istemekdemekdir.Açbiradamın,iştihâlıolduğubirzemânda,yiyecekistemesigibidir.Îmânileölenlere,hatm-itehlîlyapmak,ya’nîyetmişbinkelime-itevhîdokuyup,sevâbınırûhunahediyyeetmek,çokfâidelidir.Fekat,buzemândaîmânilegidenpekazdır].

Kıymetlimektûbunuzgeldi.Havaçoksoğukolduğundanbizfakîrlersıkıntıyadüşdük.Yoksakendimizgelecekdik.Mektûbumuzbirazsertoldu.İnşâallahüteâlâfâidesigörülür.Dahâyazarakbaşınızıağrıtmışolmıyalım.SevdiğimizkâdîHaseneveyanınızdabulunankıymetlikimselereçokdüâederiz.Herişinizde,Hakteâlâdanrâzıolupşükredesiniz!

Seslendiolmüezzin,durdukâmeteyledi,

Kâ’beyedöndüyüzün,hemdeniyyeteyledi.

Duyuncaehl-iîmân,hurmetiledinledi,

Sonra,nemâzadurup,Rabbekullukeyledi.

105

Bumektûb,HakîmAbdülkâdireyazılmışdır.Hastaiyiolmadıkça,gıdânınonafâidevermiyeceğibildirilmekdedir:

Tabîblerdiyorki,hastaperhîzyapmalıdır.İyiolmadanönceonagıdâiyigelmez.Yağlıkuşetibileböyledir.Hattâhastalığınıartdırır.Fârisîmısra’tercemesi:

Hastanınyidiğihastalığıartdırır!

Bununiçin,öncehastayıiyietmeğidüşünmeklâzımdır.Bundansonra,uygungıdâvererek,eskikuvvetlihâlinekavuşdurulmasıdüşünülür.

Bunungibi,(Kalblerindehastalıkvardır)meâlindekiâyet-ikerîmedebildirilenkalbhastalığınayakalanmışolanlarınhiçbiribâdetivetâ’atifâidevermez,belkizararverir.(ÇokKur’ân-ıkerîmokuyanlarvardırki,Kur’ân-ıkerîmbunlarala’neteder)hadîs-işerîfimeşhûrdur.(Çokoructutanlarvardırki,onunorucdankazancı,yalnızaçlıkvesusuzlukdur)hadîs-işerîfidesahîhdir.Kalbhastalıklarınınmütehassıslarıolantesavvufbüyükleride,öncehastalığıngiderilmesiiçinyapılacakşeyleriemrbuyururlar.Kalbinhastalığı,Hakteâlâdanbaşkasınatutulması,bağlanmasıdır.Belki,kendisinebağlanmasıdır.Çünkiherkes,herşeyikendiiçinister.Çocuğunusevmesi,kendinisevdiğiiçindir.Malı,mevkı’i,rütbeyihepkendiiçinister.Onunma’bûdu,tapındığışey,kendinefsidir.

Nefsininistekleriarkasındakoşmakdadır.Kalb,bubağlılıklardankurtulmadıkca,insanınkurtulmasıçokgüçolur.Bundananlaşılıyorki,aklıbaşındaolanilmadamlarıvekalbiuyanıkolanfenadamları,herşeydenönce,buhastalığın

giderilmesinidüşünmelidirler.Fârisîmısra’tercemesi:İçerdekimsevarsa,birsözyetişir!

106

Bumektûb,MuhammedSâdık-ıKişmîrîyeyazılmışdır.BuyolunbüyüklerinitanımakvesevmekAllahüteâlânınenbüyükni’metlerindenolduğubildirilmekdedir:

Aşırısevgivetâmbağlılıklayazılmışolangüzelmektûbunuzgeldi.Bundandolayı,Allahüteâlâyahamdveşükrolsun!Buyoldaolanlarıtanımakvesevmek,Allahüteâlânınni’metlerininenbüyüklerindendir.Hangimes’ûdkimseyiacabâbuni’metlerleşereflendirirler?Şeyh-ul-islâmAbdüllah-iEnsârîHirevî“kaddesallahüteâlâesrârehül’azîz”buyuruyorki,(YâRabbî!

Dostlarınıöyleyapdınki,onlarıtanıyansanakavuşuyorvesanakavuşmayan,onlarıtanımıyor!).Bubüyükleredüşmanlıketmek,sonsuzölümesürükleyenbirzehrdir.Onlarıincitmek,sonsuzfelâketleresebebolur.

Allahüteâlâbizivesizibubelâyadüşmekdenkorusun!Şeyh-ul-islâmyinebuyurduki,(YâRabbî!Herkimifelâketedüşürmekistersen,onubizimüzerimizeatarsın).Fârisîbeyttercemesi:

Hakkınvehakadamlarınınyardımıolmadan,

Melekdeolsa,kurtulamazyüzkaralığından.

Allahüteâlânınsizeyenidenihsânetmişolduğubutevbeyivebuyolakavuşmağıbüyükni’metbiliniz!BuyoldailerlemekiçinAllahüteâlâyayalvarınız!Allahüteâlâ,doğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânın

“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”izindegidenlereselâmetversin!

107

Bumektûb,yineMuhammedSâdık-ıKişmîrîyeyazılmışdır.Evliyânınkerâmetlerinibildirmekdedir:

Haksübhânehuveteâlâ,Evliyâyainanmaklave

buyüksekinsanlarısevmekle,hepimizişereflendirsin!

İçindebirkaçsüâlbulunanmektûbunuzgeldi.Denemekveüzmekiçinyapılansüâl,cevâbvermeğedeğmezisede,belkifâideliolurdüşüncesiilecevâbveriyorum.Birisianlamazsada,anlayanlarçokşeyöğrenir.

Süâl:EskidengelmişgeçmişVelîlerdeçokkerâmetler,hârikalarhâsılolmuşdu.Zemânımızdakibüyüklerdeiseazgörülmekdedir.Bununsebebinedir?

diyorsunuz.

Cevâb:Busüâlisormanız,zemânımızbüyüklerindehârikalarazgörülüyordiyerekbunlarıküçültmekdüşüncesiileolduise,şeytânınaldatmasındanAllahüteâlâyasığınırız.Sözüngelişindendüşüncenizinöyleolduğuanlaşılıyor.ŞeytânınşerrindenAllahüteâlâyasığınınız!

Velîolmakiçin,birinsandanhârikaların,

kerâmetlerinmeydânagelmesişartdeğildir.Hâlbuki,Peygamberlerin“aleyhimüsselâm”mu’cizegöstermesilâzımdır.Bununlaberâber,Evliyânınhemenhepsinde,kerâmetgörülmüşdür.

KerâmetgöstermeyenVelîpekazdır.BirVelîden,çokkerâmetmeydânagelmesi,onunüstünlüğünügöstermez.Evliyânınbirbirindenüstünlüğü,Allahüteâlâyadahâyakînolmalarınabağlıdır.DahâyakînolanbirVelî,pekazkerâmetsâhibiolabilir.AllahüteâlâdandahâuzakolanbirVelî,dahâçokkerâmet,hârikagösterebilir.BuümmetinsonradangelenEvliyâsında,okadarçokkerâmetleriolanlargörülmüşdürki,Eshâb-ıkirâmın“rıdvânullahialeyhim”hiçbirinde,bununyüzdebiribile,meydânagelmemişdir.Hâlbuki,Evliyânınenyükseği,enaşağıderecedeolanbirSahâbînin“radıyallahüanh”derecesineyetişemez.Görülüyorki,Evliyâyıveonlarınüstünlüğünüanlıyabilmekiçin,kerâmetlerine,hârikalarınabakmak,câhillik,kısagörüşlülükolur.Okimsede,obüyüklerinyollarınakatılabilmek

kâbiliyyetininazolduğunugösterir.PeygamberlerinveVelîlerinfeyzvebereketlerine,ancakonlarauymakkâbiliyyetindeolanlarkavuşabilir.Kendidüşüncelerine,hayâllerineuyanlar,kavuşamaz.EbûBekriSıddîk“radıyallahüanh”,uymakkâbiliyyetisebebiile,Peygamberimize

“sallallahüaleyhivesellem”birşeysormadaninanıverdi.EbûCehldebukuvvetbulunmadığından,okadaralâmetvemu’cizelergördüğühâlde,Peygamberliğeinanmakse’âdetiileşereflenemedi.Sûre-iEn’amda,(SeninPeygamberolduğunubelirten,açıkalâmetlerinhepsinigörseler,yineinanmazlar.Yanınageldiklerizemân,terbiyesizlikyapar,mubârekkalbiniincitirlervebuKur’ân,eskidenkalmahikâyeler,masallardır,derler)meâl-işerîfdekiâyet-ikerîme,böyletâli’sizleribildirmekdedir.

Peygamber“sallallahüaleyhivesellem”zemânınayakînzemânlardakiEvliyânın,azkerâmetgösterdiğini,bütünömrlerindeüç-beşhârikadanbaşkagörülmediğinisöyledik.Cüneyd-iBağdâdîninonkerâmetibile

işitilmemişdir.Hakteâlâ,kelîmiolan,Mûsâaleyhisselâmadokuzmu’cizeverdiğinibildirmekdedir.Bunlar,düşmanlarakarşıolanhârikalardır.

Yoksa,PeygamberlerdenveEvliyâdanhersâatde,hârikalarmeydânagelmekdedir.Düşmanlarıbilsede,bilmesede,hârikalarıgüneşgibigörülmekdedir.Fârisîmısra’tercemesi:

Körgöremezse,güneşinkabâhatine?

Süâl:Temizolantâliblerin,keşfvemüşâhedeetdiklerişeylere,şeytânbirşeykarışdırabilirmi?Karışdırabilirse,bunuayırdetmeknasılolur?

Karışdıramazise,keşfveilhâmileeldeedilenbilgilerin,ba’zısınınyanlışolmasınedendir?

Cevâb:HerşeyidoğruolarakancakAllahüteâlâbilir.Bilgisinişeytânınkarışdırmadığıkimseyokdur.Peygamberlerebilekarışabileceği,hattâkarışdığıhâlde,Evliyâyakarışmazolurmu?Nerdekaldıki,acemitâliblerekarışmasın.Şu

kadarvarki,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”

şeytânınkarışdırdığı,haberverilirveyanlışdoğrudanayırdolunur.

NitekimHâcsûresinde,(Allahüteâlâ,şeytânınkarışdırdığınıdeğişdirir.

Sonrakendiâyetlerini,sağlamolarakbildirir)meâlindekiâyet-ikerîme,bunubeyânetmekdedir.Evliyâya,şeytânınkarışdırdığınıhabervermeklâzımdeğildir.ÇünkiVelîler,Nebîlerinizindeyürümekdedir.Bunlar,Peygamberlerinbildirdiğineuymıyanbuluşlarınıredederler,kıymetvermezler.Fekat,Peygamberindînininbildirmediği,doğruveyâyanlış

demediğibilgilerindoğrusunu,iğrisindenayırmakgüçdür.Çünkiilhâmzannîdir,şübhelidir.Fekat,doğruilhâmlarıiğrilerindenayıramamak,Velîleriçin,birkusûrolmaz.Çünkidünyâveâhıretse’âdetlerinekavuşmak,islâmiyyeteuymaklaolur.İslâmiyyetin

bildirmediğişeyler,ehemmiyyetlideğildir.İnsanlara,ehemmiyyetsizşeyleriyapmakemrolunmadı.

Keşfveilhâmlardayanlışlık,yalnızşeytântarafındangelmez.Çokdef’a,şeytânhiçkarışmadan,hayâlde,doğruolmıyanba’zışeylerhâsılolur.

Meselâ,ba’zanPeygamberimizi“sallallahüaleyhivesellem”rü’yâdagörüp,ba’zışeyleröğrenenleroluyorki,buöğrendikleri,kitâblarauymamakdadır.

Hâlbuki,burü’yâlaraşeytânınkarışmadığımeydândadır.Çünkişeytânın,hernesûretleolursaolsun,Peygamber“sallallahüaleyhivesellem”

efendimizinşeklinegiremiyeceğini,âlimlerimizbildirmekdedir.İşte,böylerü’yâlarda,hayâl,yanlışşeyleri,doğrugibigöstermekdedir.

Süâl:Evliyânınkerâmetiile,kâfirlerdehâsılolanistidrâcbirbirinebenziyor.Acemîbirtâlib,bir

hârik-ul’âdegörünce,birVelînin

“rahmetullahialeyh”kerâmeti,veyâhudbiryalancınınistidrâcımıolduğununasılayırdedebilir?

Cevâb:Bunuayıracak,tâlibinvicdânıdır.Okimseilekonuşunca,tâlibinkalbinde,dünyâsevgisiazalıp,Allahüteâlâyabağlılığıartarsaonun,kerâmetsâhibibirVelîolduğunuanlar.Eğerböyleolmazsa,istidrâcgösterenbiryalancıolduğuanlaşılır.Onunsözleriile,kalbindebirdeğişiklikduymıyankimse,hayvangibiolancâhilbirkimsedir.Hevesiolan,isteğibulunantâlib,kalbindekibudeğişikliği,çokgüzelsezer.Buseçilmiş,nûrluinsanlar,câhillerinduymamasınaehemmiyyetvermez.Çünkirûhuhasta,(Basîreti),kalbgözükörolanlar,duygusuzolur.Kalbdekibudeğişikliğinianlamakdandahâmühimvedahâlüzûmlubirçokbilgilerden,bucâhillerinhaberiyokdur.(Velîolmakiçin,Allahüteâlânınahlâkıileahlâklanmalıdır)demişlerdir.Ya’nîAllahüteâlânınsıfatlarınauygunsıfatlarEvliyâdahâsılolur.Fekat,bubenzerlik,yalnızismdedirve

uygunluk,sıfatlarıntopluluğundadır.Yoksa,sıfatlarınhusûsiyyetlerindeberâberlikolamaz.(Allahüteâlânınahlâkıileahlâklanınız)emrinianlatırken,HâceMuhammedPârisâ“kuddisesirruh”,(Tahkîkât)ismindekifârisîkitâbındabuyuruyorki,(Allahüteâlânınbirismi,(Melik)dir.Bu,herşeyehâkim,gâlibdemekdir.Tâlibtesavvufyolundailerlerken,kendinefsinehâkim,gâlibolurvebaşkalarınınkalblerinete’sîretmeğebaşlarsa,busıfatileahlâklanmışolur.Allahüteâlânınbirismide,(Semî’)dir.Ya’nîişiticidir.Tâlib,doğrusözüherkesdenkabûledervegizlihakîkatleri,cânkulağıileduyarsa,busıfatla,huylanmışolur.Birsıfatıda,(Basîr)dir.Ya’nî,Allahüteâlâ,herşeyigörür.Tâlibinkalbgözüaçılırvefirâsetışığıile,kendiayblarınıvebaşkalarınıniyihuylarınıgörürse,ya’nîbaşkalarınıkendindendahâüstüngörürseveAllahüteâlânınherângördüğünü,gözönündebulundurarak,hepAllahüteâlânınbeğendiğişeyleriyaparsa,busıfatlahuylanmışolur.Birsıfatıda,(Muhyî)dir.Ya’nîAllahüteâlâdirilticidir.Tâlib,unutulmuşsünnetlericanlandırır,meydânaçıkarırsa,busıfatla,

sıfatlanmışolur.BirsıfatıdaMümîtdir.(Mümît),öldürücüdemekdir.Tâlib,sünnetlerinyerineyerleşmiş

olan,bid’atlerimen’eder,yokederse,busıfatlasıfatlanmışolur.Bütünsıfatlar,bunlargibidir).Câhiller,buahlâklanmayıbaşkadürlüanlamışveyoldançıkmışdır.Velîler,ölüleridiriltir,gaybolanşeyleribilirsanmışlar.Böyle,dahânicebozukdüşünceleresaplanmışlardır.Hâlbukiba’zızanlar,günâhdır.

Hârika,yalnızölüleridiriltmek,istediğiniöldürmekdemekdeğildir.İlhâmyoluilegelenbilgiler,kerâmetlerinenbüyüğüdür.Nitekim,mu’cizelerinenkuvvetlisivekıyâmetekadarkalanıKur’ân-ıkerîmmu’cizesidir.

Gözüaçmalı,iyigörmeliki,Ehl-isünnetâlimlerininbildirdikleriilmler,ma’rifetler,nisanyağmurugibiyağmakdadır.Okadarçokolduklarıhâlde,hepsiislâmiyyeteuygundur.İslâmiyyetdenkılkadarayrılanıyokdur.Buda,hepsinindoğruolduğunaaçıkbiralâmetdir.Zâten,yüksekhocamMuhammedBâkî-billah

“kuddisesirruh”,(Sizeilhâmolunanilmlerinhepsidoğrudur)buyurmuşdur.Fekatnefâideki,hocamhazretlerininsözü,siziniçingüvenilecekseneddeğildir.Kendinize,birdepîriniçoksevendiyorsunuz.

Mektûbunuzda,inâdvei’tirâzkokusuvardı.Fekat,kıymetlibilgilerinyazılmasınasebebolduğundan,iyioldu.Fârisîbeyttercemesi:Elbetbulunur,birgüzellikçirkinde;

İncigibigörünürdişler,zencîde.

Şaşılacakşeydirki,bundanöncekimektûbunuzdaçoksevgivesaygıgöstermişdiniz.Arkaarkayagördüğünüzikirü’yâdandolayıeskihâllerinizdentevbeetdiğinizivebuyolasıkıbağlandığınızıvetecdîd-iîmânetdiğinizideyazmışdınız.Biraygeçmedenbuhâlinizindeğişdiğianlaşılıyorvepekçabukeskihâlinizedöndüğünüzgörülüyor.Bugerilemeniz,oikirü’yânınşeytânîolduğuveyâyanlışbirkeşfolduğudüşüncesinihâsıletmekdedir.Omektûbunuznasıldı,bumektûbunuznasıldır?

Fârisîbeyttercemesi:

Söyleona,nedenkötülükyapıyor?

Banadeğil,kendikendineediyor.

DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânın“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”izindegidenlereAllahüteâlâselâmetversin!

108

Bumektûb,meyânSeyyidAhmedeyazılmışdır.Nübüvvetinvilâyetdendahâüstünolduğubildirilmekdedir:

AllahüteâlâbizivesizivebütünmüslimânlarıPeygamberlerinefendisine

“aleyhivealââlihivealeyhimminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”uymakdanayırmasın!Tesavvufyolundakilerinbüyüklerindenbirkaçı,sekrhâlindeiken,(Vilâyetnübüvvetdendahâüstündür)dedi.

Birkaçıda,(Üstünolanvilâyet,Peygamberinkendivilâyetidir)diyerek,Velînin“rahmetullahialeyh”Nebîdendahâüstünolacağınınanlaşılmasınıönlediler.Fekat,işindoğrusu,bununtersidir.Çünki,Peygamberinnübüvveti,kendivilâyetindendedahâüstündür.Vilâyetmakâmlarındaolanlar,göğüslerininsıkıntısından,halkilebirlikdebulunamıyorlar.

Peygamberlikdeise,göğüsleriçokgenişolduğundan,Hakteâlâileolmaları,halkilebirlikdeolmalarınavehalkilebirlikdeolmalarıda,Hakteâlâileolmalarınaengeldeğildir.Peygamberlikde,yalnızhalkileolmakyokdur.Bununiçin,yalnızHakteâlâileolanvilâyet,nübüvvetdendahâüstündeğildir.Allahüteâlâkorusun,câhilinsanlaryalnızhalkileolur.

Nübüvvetinşânı,şerefibundançokyüksekdir.Busözümüzüiyianlamak,sekrsâhiblerinegüçgelir.Hâlleridoğruolanbüyükler,böyleolduğunuçokiyibilirler.Arabîmısra’tercemesi:

Ni’metekavuşanlaraâfiyetolsun!

Ayrıcadileğimizşudurki,meyânşeyhAbdürrahîminoğluŞâhAbdüllahileyakınlığımız,kardeşliğimizvardır.Babası,çokzemânBehâdırhânınemrindeçalışmışdır.Oradangelirivardı.Şimdigözlerikuvvetdendüşdü.Behâdırhânınyanındaçalışmakiçinoğlunugönderdi.Bununiçinsizdendebirişâretolursa,fâideverecekdir.Vesselâm.

109

Bumektûb,HakîmSadragönderilmişdir.KalbinselâmetiveHakteâlâdanbaşkaşeyleriunutmasıbildirilmekdedir:

Allahadamları“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,kalbhastalıklarınıntabîbleridir.Bâtınhastalıklarınıngiderilmesi,bubüyüklerintedâvîsiileolur.Bunlarınsözleriilâcdır.Bakışlarışifâdır.Onlarlaberâberbulunanlarkötüolmaz.OnlarAllahadamlarıdır.Onlarlayağmuryağdırılır.

Onlarlarızkgönderilir.Bâtınhastalıklarınınenkötüsüvekalbbozukluklarınınbaşı,kalbinHak

teâlâdanbaşkaşeylerebağlanmasıdır.Bubağlılıkdan,büsbütünkurtulmadıkçakalbselâmetbulamaz.ÇünkiAllahüteâlâ,hiçbiryerdeortakistemez.Zümersûresiüçüncüâyetindemeâlen,(Bilinizki,Allahüteâlâiçinolandin,yalnızOnuniçinolanhâlisdindir)buyuruldu.Hele,şerîki,ortağıdahâüstüntutmak,hayâsızlığın,alçaklığınsonuolur.Allahüteâlâdanbaşkaşeyleri,Ondandahâçoksevmek,Onunsevgisihiçgibikalmak,nebüyükhayâsızlıkdır!Hadîs-işerîfde,(Hayâ,îmânınbirparçasıdır)buyurulduki,buhayâbildirilmekdedir.

Kalbinhastalıkdankurtulmasının,ya’nîHakteâlâdanbaşkaşeylerebağlılığıkalmamasınınalâmeti,işâreti,kalbinmâ’sivâyıbüsbütünunutmasıdır.Hiçbirşeyihâtırlayamamasıdır.Birşeyidüşünmekiçinzorlansa,hiçdüşünemez.Böylebirkalbinherhangibirşeyebağlılığıolamaz.Allahadamları,ya’nîVelîler“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,kalbinbuhâline(Fenâ)demişdir.Buyoldabirinciadımbudur.Sonsuzolannûrlarıngörünmesive

ma’rifetlerin,hikmetleringelmesi,buzemânbaşlar.Fenâyakavuşmadıkça,hiçbirşeyelegeçemez.Fârisîbeyttercemesi:BirkimsedehâsılolmazsaFenâ,

Hakteâlâyayolbulamazaslâ!

110

Bumektûb,şeyhSadreddîneyazılmışdır.İnsanın,kullukvazîfeleriniyapmakveAllahüteâlânınsevgisinekavuşmakiçinyaratıldığıbildirilmekdedir:Hakteâlâsizi,yüksekinsanlarınistediğişeylerinsonunakavuşdursun!

İnsan,kullukvazîfeleriniyapmakiçinvehepHakteâlâileolmakiçinyaratıldı.Bunlarada,geçmişlerinvegeleceklerinefendisine“aleyhiminessalevâtietemmühâveminetteslîmâtiekmelühâ”zâhirivebâtınıtâmuydurmadıkca,kavuşulamaz.[Ya’nîharâmlardanvemekrûhlardansakınmadıkcakavuşulamaz.]Allahüteâlâ,bizimvesizinsözlerimiziveişlerimizivezâhirlerimizivebâtınlarımızıveibâdetlerimizivei’tikâdlarımızı,oyüce

Peygambere“sallallahüteâlâaleyhiveâlihivesellem”uygunyapmaklaşereflendirsin!ÂmînyâRabbel’âlemîn.Fârisîbeyttercemesi:Allahdanbaşkaherneyetapınsa,hepsihiçdir.

Yazıklarolsunolkimseyeki,birhiçiledir.

Hakteâlâdanbaşkaolaraközenilenherşey,ma’bûdolur.Hakteâlâdanbaşkasınaibâdetetmekdenkurtulmakiçin,Ondanbaşkahiçbirşeyeözenmemek,hiçbirşeyinarkasınadüşmemeklâzımdır.Âhıreti,Cennetni’metleriniistemekde,böyledir.Bunlarıistemek,hernekadarsevâbisede,mukarreblercegünâhsayılır.Âhıretdekişeyleriistemekböyleolunca,dünyâişlerinedüşkünolmanınneyevaracağınıanlamalıdır.Çünkidünyâ,Hakteâlânınsevmediğişeylerdir[Harâmlarvemekrûhlardır].Dünyâdakişeyleriyaratdığındanberionlarahiçkıymetvermemişdir.Allahüteâlânınsevmediğişeylerisevmek,günâhlarınbaşıdır.Bunlaradüşkünolanlar,arkalarındakoşanlarmerhametdenuzakolur.Hadîs-işerîfde,(Dünyâmel’ûndurvedünyâdaolanşeylerdenAllahiçinyapılmıyanlarmel’ûndur)buyuruldu.

Allahüteâlâ,hepimizidünyânınvedünyâdaolanlarınşerrinden,zararlarındankorusun.SevgiliPeygamberivegeçmişlerin,geleceklerinefendisiMuhammedaleyhisselâmınhurmetinedüâmızıkabûlbuyursun!

Vesselâm,vel-ikrâm.

111

Bumektûb,şeyhHamîd-iSünbülîyeyazılmışdır.Tevhîd,kalbiAllahüteâlâdanbaşkaşeylerdenkurtarmakolduğunubildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmetolsun!(Tevhîd)kalbiAllahüteâlâdanbaşkaşeylerebağlanmakdankurtarmakdemekdir.Kalbimâ-sivâyaçokazbileolsa,birbağlılığıbulunankimse,tevhîdsâhibiolamaz.[(Mâ-sivâ),Allahüteâlâdanbaşkaşeylerinhepsidemekdir.]Buni’metieldeetmedenönce,vâhid,birdirdemekvevâhidbilmek,huzûrsâhiblerinegöreboşlâfolur.Evet,îmânetmişolmakiçin,vâhiddemekvevâhidbilmeklâzımdır.Fekatbu,Allahüteâlâdanbaşkatapınacakhiçbirşeyyokdur,demekdir.Allahüteâlâdanbaşka

hiçbirşeyvardeğildirdemekle,onunarasındakibaşkalıkmeydândadır.Tasdîk,îmân,ilmleolur.Vicdânlaanlamakisebirhâldir.Buhâlekavuşmadanönce,bununüzerindekonuşmakdoğruolmaz.Büyüklerarasında,buhâldensözedenler,şuikisindenbiridirler:Yâkendilerinihâlkaplıyarakörtülmüşlerdir.Bununiçin,sorguyaçekilmez,suçlanmazlar.Yâhud,hâllerinibaşkalarınaörnekolmakiçinbildirmişlerdir.Böylece,başkaları,kendihâllerini,bubüyüklerinhâlleriileölçerek,doğruolupolmadıklarınıanlasınlar.Buikisindenbaşkasebeble,hâlini,sırrınıaçıklamakyasakdır.Hakteâlâ,obüyüklerinhâllerindenazbirşey,bizyabancılaradaihsâneylesin!MuhammedMustafânınsünnet-iseniyyesine[ya’nîahkâm-ıislâmiyyeye]yapışmaklaşereflendirsin“alâmasdarihessalâtüvesselâmüvettehıyye”!SevgiliPeygamberi“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”veOnunÂli

“radıyallahüteâlâaleyhimecma’în”hurmetleriiçinbudüâmızıkabûlbuyursun!Âmîn!Ayrıcabaşınızıağrıtayımki,budüâcınızınmektûbunu

getiren,meyânşeyhAbdülfettâhhâfız,olgunbirkimsedir.Birinsanevlâdıdır.Bakacağıkimseleriçokdur.Kızlarbabasıdır.Geçimdarlığındandolayıihsânsâhiblerinebaşvurmakdadır.Beklediğinekavuşacağınıumarım.

Başınızıdahâçokağrıtmakdançekindim.

112

Bumektûb,şeyhAbdül-Celîl-iTehânîserîyeyazılmışdır.Birincivazîfemiz,Ehl-isünnetvel-cemâ’ati’tikâdınıeldeetmekolduğubildirilmekdedir:Hakteâlâ,zararziyâniçindeolanbizleri,doğruolduklarımüjdelenmiş

olan,Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerininbildirdiklerii’tikâdakavuşdursun!Beğendiğiişleriyapmaklaşereflendirsin!Buiyiişleriyapmakdanhâsılolanhâllerideihsânbuyursun!Kendimukaddesmakâmınaçeksin!Fârisîmısra’tercemesi:

İşbudur,bundanbaşkasıhiçdir.

Çünki,bukurtuluşfırkasınıni’tikâdıolmadanhâsılolanhâller,vecdler,istidrâcdanbaşkabirşeydeğildir.İnsanıharâblığa,felâketesürüklerler.

Bukurtuluşfırkasınauymakni’metinekavuşdukdansonra,herneverirlerseseviniriz,şükrederiz.Râzıoluruz.Tesavvufbüyüklerindenbirkaçı

“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,kendilerinihâlvesekrkapladığızemân,doğruyolunâlimlerininbildirdiklerineuymıyanbilgiler,ma’rifetlersöylemişlerisede,keşfyoluileanladıklarınıbildirmişlerdir.Bununiçin,suçlusayılmazlar.Kıyâmetde,bunlariçinsorguyaçekilmemeleriumulur.Bunlarictihâdındayanılanmüctehidlergibidirler.Onlargibi,bunlarınyanılmalarınadabirsevâbverilir.Böyle,birbirlerineuymıyanbilgilerde,hepEhl-isünnetâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bildirdikleridoğrudur.Çünkibunlarınbilgileri,Peygamberlikkaynağındanalınmışdır“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”.Bubilgiler,kesinlikledoğruolanvahyile

bildirilmişdir.Tesavvufbüyüklerininma’rifetleriise,keşfveilhâmileanlaşılmakdadır.Keşfveilhâmındoğruluğukesindeğildir.Keşfveilhâmındoğruolupolmadığı,Ehlisünnetâlimlerininbildirdiklerineuygunolupolmamasıileanlaşılır.Kılucukadaruygunsuzlukbulunursa,yanlışolduklarıanlaşılır.İşindoğrusuböyledir.İşindoğrusubilindikdensonra,bunauymıyankeşflerin,dalâlet,sapıklıkolduklarıanlaşılır.Allahüteâlâ,bizivesizi,zâhirimizi,bâtınımızı,i’tikâdımızı,ibâdetlerimizi,Peygamberlerinefendisine“aleyhivealââlihiminessalevâtiekmelühâveminetteslîmâtiefdalühâ”uyguneylemekleşereflendirsin!Sizevedoğruyolda[ya’nîEhl-isünnetvelcemâ’atâlimlerinin,ya’nîdörtmezhebinkitâblarınınbildirdikleriyolda]

olanlaraselâmetversin!Âmîn.

113

Bumektûb,CemâleddînHüseynKülâbîyeyazılmışdır.Mübtedîilemüntehînincezbeleriarasındakifarkıbildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiği,beğendiğikimselere“rahmetullahialeyhimecma’în”selâmolsun!Cezbe,ya’nîçekilmek,ancakbirüstmakâmaolur.Dahâüstmakâmlaraçekilmez.Şühûddaböyledir.Birmakâmgörülebilir.Ohâlde,kalbmakâmındabulunupsülûkyapmadan,cezbedilenler,ancakkalbinüstündekirûhmakâmınaçekilirler.Allahüteâlâyacezbedilmekiçin,nihâyetdebulunmaklâzımdır.Ya’nîbulunduğumertebeninüstündebaşkamakâmolmamalıdır.Başlangıcdaolancezbede,birüstmakâm,ya’nîrûh[İnsanınkendirûhu]müşâhedeedilir.Allahüteâlâ,rûhları,kendisûretindeyaratdığıiçin,rûhugörünce,Hakteâlâyıgörmeksanmışlardır.Rûhun,bumaddeâlemiile,birmünâsebeti,bağlılığıolduğuiçin,rûhugörünce,mahlûkâtaynasında,Hakteâlâgörülüyordemişlerdir.

Böylece,ba’zıları,ma’ıyyet[berâberlik]varsanmışdır.

Sülûkünsonunavarmadıkcaveorada(Fenâ-imutlak)hâsılolmadıkca,Hakkınşühûdümümkindeğildir.[(Mutlak);kaydsız,şartsız,

ya’nîherbakımdandemekdir.]Fârisîbeyttercemesi:

Birkimseye,nasîbolmazsaFenâ,

bulamazyol,omakâmaaslâ!

Hakkınşühûdünde,buâleminhiçmünâsebetiyokdur.Şühûd-irûhile,şühûd-iHakarasındakifarkşudurki,buâlemileherhangibirbakımdanmünâsebetibulunursa,(Şühûd-iHak)değildir.Eğerhiçmünâsebetiyokise,(Şühûd-iilâhî)dir.Başkakelimebulunamadığıiçin,şühûddenilmişdir.Yoksa,bugörmekdeğildir.Anlaşılamıyan,anlatılamıyanbirhâldir.Bîçûniçinolanşeyler,bilinendillervekelimelerleanlatılamaz.Vesselâm!

114

Bumektûb,sofîKurbanayazılmışolupPeygamberlerinenüstünüolanMuhammedaleyhisselâmauymağateşvîkeylemekdedir:Cenâb-ıHak,hepimizi,dünyâveâhıretinefendisivebütüninsanlarınherbakımdanen

yükseğiveeniyisiolan,MuhammedMustafâya“sallallahüaleyhivesellem”tâbi’olmakse’âdetiyleşereflendirsin!Çünkicenâb-ıHak,Onatâbi’olmağı,Onauymağıçoksever.Onauymanınufakbirzerresi,bütündünyâlezzetlerindenvebütünâhıretni’metlerindendahâüstündür.Hakîkîüstünlük,Onunsünnet-iseniyyesinetâbi’olmakdırveinsânlıkşerefivemeziyyeti,Onunislâmiyyetineuymakdır.[(Sünnet)kelimesi,üçayrıma’nâyagelir.Burada,islâmiyyetdemekdir.]

Meselâ,Onauyanbirkimsenin,günortasındabirparçauyuması,onauymaksızın,birçokgeceleriibâdetlegeçirmekden,katkatdahâkıymetlidir.

Çünki(Kaylûleetmek)ya’nîöğledenöncebirazyatmak,âdet-işerîfesiidi.

Meselâ,Onundînininemretdiğiiçin,bayramgünüoructutmamakveyiyipiçmek,Onunyolundabulunmayıpsenelercetutulanoruclardandahâkıymetlidir.İslâmiyyetinemriilefakîreverilenazbirşeyki,bunazekâtdenir,

kendiarzûsuile,dağkadaraltınsadakavermekdendahâefdaldir.

Emîr-ül-mü’minînÖmer“radıyallahüanh”,birsabâhnemâzınıcemâ’atilekıldıkdansonra,cemâ’atebakıp,birkimseyigöremeyincesordu:Eshâbıdedilerki,(Gecelerisabâhakadaribâdetediyor.Belkişimdiuykubasdırmışdır).Emîr-ül-mü’minînbuyurduki,(Keşkibütüngeceuyuyupda,sabâhnemâzınıcemâ’atilekılsaydı,dahâiyiolurdu).İslâmiyyetdensapıtmışolanlar,sıkıntıçekipvemücâhedeedip,nefslerinivekötüarzûlarınıkörletiyorisede,budîneuygunyapmadıklarındankıymetsizdirvehakîrdir.Eğerbuçalışmalarınaücrethâsılolursa,dünyâdabirkaçmenfe’atdenibâretkalır.Hâlbuki,dünyânınhepsininkıymetiveehemmiyyetinedirki,bununbirkaçınıni’tibârıolsun.Bunlar,meselâçöpçüyebenzerki,çöpçülerherkesdendahâçokçalışırveyorulur.Ücretlerideherkesdenaşağıdır.İslâmiyyetetâbi’olanlarise,latîfcevâhirvekıymetlielmaslarilemeşgûlolanmücevhercilergibidir.Bunlarınişiaz,kazançlarıpekçokdur.Ba’zanbirsâatlikçalışmaları,

yüzbinlerleseneninkazancınıhâsıleder.Bununsebebişudurki,islâmiyyeteuygunolanamel,Hakteâlânınmakbûlüdür,mardîsidir,çokbeğenir.

İslâmiyyeteuymıyanşeylerinhiçbirisiniHakteâlâsevmez,beğenmez.

Sevilmeyen,beğenilmeyenşeyesevâbverilirmi?Belkicezâyasebebolur.Buincelik,dünyâişlerindedevardır.Birazdüşünülürseanlaşılır.Ohâlde,se’âdet-iebediyyeyielegeçirtensermâye,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”dînineyapışmakdır.Bütünzararvefesâdlarınbaşı,islâmiyyetdenayrılmakdır.Vesselâm.

115

Bumektûb,mollaAbdülhak-ıDehlevîye“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.

Gitdiğimizyolunyedibasamakolduğubildirilmekdedir:Fârisîmısra’tercemesi:

Herneolursaolsun,dostdankonuşmakdahâ

tatlı!

Bizimgitmekdeolduğumuzyol,yediadımdır.İkiadımı(Âlem-ihalk)dadır.

Ya’nî,maddeâleminde,ölçüâlemindedir.Beşadımı(Âlem-iemr)dedir.Ya’nîmaddesiz,ölçüsüzâlemdedir.Âlem-iemrdeolanbirinciadımatılınca,(Tecellî-yief’âl)hâsılolur.İkinciadımda,(Tecellî-yisıfat)hâsılolur.Üçüncüadımda,(Tecelliyât-izâtiyye)hâsılolmağabaşlar.Sonravedahâsonra,ilerledikçe,butecellîlerartar.Tesavvufyolundailerliyenler,busözlerimizinnedemekolduğunudahâiyianlar.Bütünbuni’metlere,ancakgeçmişlerinvegeleceklerinenüstününün“aleyhiminessalevâtiekmelühâveminettehıyyâtiefdalühâ”yolunda,izindegitmeklekavuşulabilir.Buyol,ikiadımdır,diyenlerdevardır.Bunlar,(Âlem-ihalk)içinbirinciadım,(Âlem-iemr)içinikinciadımdemişlerdir.İşikolayanlatmakiçin,sözükısaltmışlardır.İşindoğrusu,Allahüteâlânınyardımıile,yukarıdabildirdiğimizdir.

116

Bumektûb,mollaAbdülvâhid-iLâhorîyeyazılmışdır.Kalbinselâmeti,mâ-

sivâyıunutmakdaolduğubildirilmekdedir:

Kıymetlikardeşiminmektûbugeldi.Kalbinselâmetiiçinyazdıklarınızanlaşıldı.Evet,kalbinselâmeti,onunmâ-sivâyıunutmasınabağlıdır.Öyleki,zorlahâtırlatmakisteseler,hâtırlayamamalıdır.[Allahüteâlâdanbaşkaherşeye,ya’nîmahlûklarınhepsine(Mâ-sivâ)denir.]Buhâle(Fenâ-ikalb)denir.Buyolunbirincibasamağı,buFenâyakavuşmakdır.BuFenâvilâyetderecelerinekavuşulacağınınmüjdecisidir.Sâlikler,yaradılışlarındakiuygunluklaragöre,çeşidliderecelereyükselirler.Çokyükselmekistemeli,bununiçinçokçalışmalıdır.Çocuklargibi,yoldaönüneçıkankozalaklara,camparçalarınabağlanıpkalmamalıdır.Hadîs-işerîfde,(Allahüteâlâ,yüksekşeylerekavuşmakistiyenlerisever)buyuruldu.Dünyâişleriileçokuğraşmakda,dünyâişlerinegönülbağlamakkorkusuvardır.Kalbinselâmetekavuşmasınadasakınaldanmayınız!Yinegeridönebilir.Dünyâişleri

ile,eldengeldiğikadarazuğraşınızki,dünyâyagönülbağlamaktehlükesinedüşmeyesiniz!DünyâyadüşkünolmakfelâketindenAllahüteâlâyasığınırız.

Dünyâyagönülbağlamamışolanfakîrbirçöpcü,gönlünüdünyâyakapdırmış

olankoltukdakizengindenkatkatdahâkıymetlidir.Birkaçgünlükyaşamakdadünyâyagönülvermemek,hiçbirşeyedüşkünolmamakiçinçokuğraşınız!

Dünyâyadüşkünolmakdanvedünyâyadüşkünolanlardan,aslandankaçmakdandahâçokkaçmalıdır.

117

Bumektûb,mollaYârMuhammedKadîm-iBedahşîyeyazılmışdır.Başlangıcda,kalbhissebağlıdır.Sonavarınca,bubağlılığınkalmadığıbildirilmekdedir:

MevlânâYârMuhammedbiziunutmamış.Kalb,

çokzemânhisorganlarınabağlıdır.Duyguorganlarındanuzakolanlar,kalbdendeuzakolur.Hadîs-işerîfde,(Gözgörmeyince,gönüldendeuzakolur)buyuruldu.Buhadîs-işerîf,kalbinduyguorganlarınabağlıbulunduğumertebeyigöstermekdedir.

Tesavvufyolununnihâyetinevarılınca,kalbinhisorganlarınabağlılığıkalmaz.Hisdenuzakolmak,kalbinyakınolmasınıbozmaz.Bununiçindirki,tesavvufbüyükleri,başlangıçdaveyoldaolanların,olgunşeyhinyanındanayrılmalarınaiznvermemişlerdir.(Birşeyinhepsiyapılamazsa,hepsinideeldenkaçırmamalıdır!).Busözeuyarakbulunduğunuzyoludeğişdirmeyiniz!

Uygunsuzkimselerlearkadaşlıketmekden,eldengeldiğikadarsakınınız!

MeyânşeyhMüzzemmilinyanınızagelmesini,se’âdetekavuşmanızınbaşlangıcıbiliniz!Onunsohbetinde,yanındabulunmağıbüyükni’metbiliniz!

Vaktlerinizinçoğunuonunyanındageçiriniz!Çünkikendisi,eleazgeçenni’metlerdendir.Vesselâm!

[KabrdekiVelîdenfeyzalmanınçokgüçolduğu,bumektûbdandaanlaşılmakdadır].

118

Bumektûb,mollaKâsımAlîBedahşîyeyazılmışdır.Allahadamlarınadiluzatmanınfelâketolduğunubildirmekdedir:

BizisevenlerdenmevlânâKâsımAlîninyolladığımektûbgeldi.İçindekileranlaşıldı.Câsiyesûresionbeşinciâyetindemeâlen,(İyiişyapan,kendineiyiliketmişolur.Kötülükyapanda,kendineetmişolur)buyuruldu.HâceAbdüllah-iEnsârî“rahmetullahiteâlâaleyh”,(YâRabbî!Herkimikovmakistersen,bizimüzerimizesaldırtırsın!)buyurdu.Fârisîbeyttercemesi:Korkarımki,derdlileregülenler,

Tardolurlar,îmânıgaybederler.

Hakteâlâ,bütünmüslimânları,bufakîrlereinanmamakdanveonlaralâfatmakdankorusun!İnsanlarınefendisihurmetine“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”budüâmızıkabûlbuyursun!Âmîn.

119

Bumektûb,mîrMuhammedNu’mânBedahşîyeyazılmışdır.Olgunolanbirbüyüğünsohbetindebulunmağıövmekdedir:

Mîrhazretlerininkıymetlimektûbugeldi.Buyol,aklınermediği,şaşırdığıbiryoldur.Hadîs-işerîfde,(Birkimseyedelidenilmedikçe,îmânıtâmolmaz)buyuruldu.Aklıbaşındangidince,çolukçocuğunişlerinibırakır.

Şununbunundüşüncesiniunutur.Kalbincem’iyyetine[temizliğine]kavuşur.

Dünyâyaolanbusoğukluk,sizinyaratılışınızdavardır.Fekat,bitmeztükenmezolaylarbunuörtmüşdür.Neyapalım,buayrılıkdaçokilgisizlikhâsılolduğuanlaşılıyor.Bunuhemen

düzeltmelidir.Bugüçsüzlüğügüçolarakdüşününüz!Kendinizibuayrılıkdankurtarınız!Allahadamlarınıntoparlanması,başkalarınıntoparlanmalarıgibideğildir.Başkalarınıntoparlanmasınayarayanşeylerbunlarındağılmasınasebebolur.Başkalarınındağılmasınasebebolanşeyleriyaparak,kendinizitoparlayınız!Eğerbaşkalarınıntopluluğunda,bunlardacem’ıyyethâsılolursa,bucem’ıyyetdenkorkmalıdır.Bununzararındankurtulmakiçin,Allahüteâlâyayalvarmalıdır.

Kendini,başkalarınınhâlleriileölçmemelidir.Çünki,sonavarmadanönceolanmertebelerinhepsiçeşidliderecelerdebirernoksânlıkdırlar.Fârisîmısra’tercemesi:

Dostunayrılığı,azolsada,azdeğildir!

Tesavvufbüyükleri,sonagelmiyenkimselere,tesavvufuöğretmekiçiniznvermişlerdir.Behâüddîn-iBuhârî“kaddesallahüteâlâsirreh”,Ya’kûb-iÇerhîyetarîkatıöğretdikdenvebirkaçkonakilerletdikdensonra,(EyYa’kûb!Bizdensanagelenleri,sendebaşkalarınaulaşdır)

demişdi.Böyleolmaklaberâber,kendisindensonra,Alâ’üddîninhizmetindebulunmasınıonaemrbuyurmuşdu.Kazancınınçoğuna,HâceAlâ’üddînhazretlerinin“kuddisesirruh”hizmetindekavuşmuşdu.Bununiçindirki,mevlânâAbdürrahmânCâmî’

“kuddisesirruh”,(Nefehât)kitâbında,Ya’kûb-iÇerhîyiöncehâceAlâ’üddîninmürîdleriarasındasaymakda,ikinciolarakdahâceNakşibendhazretlerinebağlamakdadır.Sözünkısası,bugönüldağınıklığınınilâcı,gönlünüAllahüteâlâyavermişolanlarınsohbetidir.Böyleolduğuçokçokbildirilmişdir.

MevlânâMuhammedSıddîkın,fakîrlersohbetinibırakarak,ücretleaskeregitdiğiişitildi.Yazıklarolsun,binlerleyazıklarolsun!Birkimseyienyüksekmakâmdan,enaşağıyadüşürmelerineyazıklarolsun!Askerlikde,gönlünüyâtoparlıyabilirveyâtoparlıyamaz.Toparlıyabilirsefenâdır.Eğertoparlıyamazsa,dahâfenâdır.YâRabbî!Bizlere,doğruyolugösterdikdensonra,kalbimizikaydırma!Sonsuzrahmetindenbizlereserp!İyilikyapanancaksensin.Vesselâm.

120

Bumektûb,yinemîrMuhammedNu’mânayazılmışdır.Cem’ıyyetsâhiblerininsohbetindebulunmaklâzımolduğubildirilmekdedir:Mîrhazretleriunutmuşolacaklarki,birselâmvebirhaberilehâtırlamıyorlar.Dünyâhayâtıpekkısadır.Bunuenlüzûmluşeydekullanmakgerekir.Buenlüzûmluşeyde,kalbinitoparlamışolanlarınyanındabulunmakdır.Hiçbirşeysohbetgibifâidelideğildir.Resûlullahın

“sallallahüaleyhivesellem”Eshâbı,sohbetile,başkalarındandahâüstünoldular.Peygamberlerden“aleyhimüsselâm”başkaherkesden,hattâVeyselKarânîdenveÖmerMervânîdendahâüstünoldular.HâlbukiVeyselKarânîileÖmerbinAbdül’azîzbinMervânsondereceyeyükselmişlervesohbetdenbaşkakemâlâtınhepsinevarmışlardı.Bununiçin,Hazret-iMu’âviyeninyanılması,Resûlullahınsohbetibereketiile,oikisinindoğruişlerindendahâhayrlıoldu.Bunungibi,AmribniÂsınyanlışbirişi,oikisininşü’ûrluişindendahâ

üstünoldu.Çünkibubüyükler,Resûlullahıgörmeklevemeleklebirlikdebulunmaklavevahyivemu’cizelerigörmekle,îmânlarıgörerekinanmakoldu.Busaydığımızüstünlükler,bütünbaşkaüstünlüklerintemelidir,kaynağıdır.Eshâb-ıkirâmdanbaşkasıbunlarakavuşamamışdır.

VeyselKarânî,sohbetinbuüstünlüklerinibilseydi,hiçbirşeyonusohbetdenalıkoyamazdı.Buüstünlüğekavuşmakiçinherşeyibırakırdı.Allahüteâlâdilediğinerahmetinisaçar.Onunihsânıboldur.Fârisîbeyttercemesi:İskender,âb-ıhayâtakavuşamadı,

Ni’metekavuşmakzorla,zerleolmadı.

YâRabbî!BudünyâdabiziObüyüklerinzemânındayaratmadınisede,âhıretdemahşermeydânındabizionlarınarasındabulundur!Peygamberlerinefendisihurmetine“aleyhivealeyhimüssalâtüvettehıyyâtüvetteslîmât”budüâmızıkabûlbuyur!

121

Bumektûb,yineMîrMuhammedNu’mânayazılmışdır“kaddesallahüsirrehül’azîz”.Buyolunyediadımolduğuvesevilenlerdenbirkaçınınaltıncıadımaerişdikleribildirilmekdedir:

Mîrhazretleri!Boldüâlarımızıokuyunuz!Çokzemândanberihâllerinizibildirmediniz.Buradakifakîrlerdendebirhaberalmadınız.Allahüteâlâyahamdveşükrederizki,bufakîrlerinhâliçokiyidir.Kısaca,bunlardanazbirşeybildireceğim.Bizlerisevenkardeşim!Buyolunhepsi,yediadımdır.

Sevdiklerimizdenbirkısmı,işialtıncıadımaulaşdırdı.Beşinci,dördüncübasamaklardaolanlardavardır.Üçüncübasamakdaolanlar,talebeyedersvermekdedirler.Dahâilerdekilerinnasılolduklarınıartıkanlayınız!

Yüksekleriözlemeklâzımdır.Aşağıveazşeylerledoymamalıdır.Dahâçokyazmağavaktimizolmadı.

122

Bumektûb,mollaTâhir-iBedahşîyeyazılmışdır.Yüksekleriistemek,elegeçenlerleoyalanmamaklâzımolduğubildirilmekdedir:MevlânâMuhammedTâhir,bizisuçlugörmeyiniz!MevlânâYârMuhammedgöçetmeninsebebinibildirecek.Hindistânyolculuğunakararverincegidipçolukçocukdanhaberalınsın!Gerikalanıkavuşuncakonuşuruz.Huzûrüzereolmakveuygunsuzkimselerlegörüşmemeklâzımdır.Çokuğraşmalı!Elegeçenleoyalanmamalıdır.Fârisîbeyttercemesi:

Cihânıparlatannûravarmakiçinadımatdık.

Batıyı,yıldızı,lâmbalarıarkadabırakdık.

Buzemâninsanlarınçoğugörünüşebakmakdaveazbirşeyleoyalanmakdadırlar.Bunlarlabirlikdebulunmak,kalbiöldürür.Aslandankaçargibibunlardankaçmalıdır.Bulunduğunuzyoldailerlemeğeçalışınız!

Rü’yâlaraokadarkıymetvermeyiniz!Çünki,rü’yânınyorumlıyacakyerleripekçokdur.Sakınrü’yâlara,hayâllerebağlanıpkalmayınız!Arabî

beyttercemesi:

Sevgiliyekavuşmakelegeçermiacabâ?

Yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada!

Vesselâm.

123

Bumektûb,yinemollaTâhir-iBedahşîyeyazılmışdır.Birfarzıneldenkaçmasınasebebolannâfileibâdet,hacbileolsa,hiçbirşeyeyaramıyacağıbildirilmekdedir:

Akllıkardeşim.İsmigibitemizolanmollaTâhirinkıymetlimektûbugeldi.

Kardeşim!Hadîs-işerîfde,(Allahüteâlânın,birkulunusevmemesi,onunfâidesizşeylerleuğraşmasındananlaşılır)buyuruldu.Birfarzıyapmayıp,birnâfileibâdetiyapmakda,boşunauğraşmakdır.Bununiçin,neilevaktgeçirdiğimiziincelemeliyiz.Neileuğraşdığımızıanlamalıyız.Nâfileibâdetmi,yoksafarzolan

ibâdetimiyapıyoruz?Birnâfilehacyapmakiçinbirçokyasaklar,harâmlarişleniyor.İyidüşünmelisiniz!Aklıolanabirişâretyetişir.Sizevearkadaşlarınızaselâmederim.

[Sabâhnemâzındanbaşka,dörtvaktinsünnetlerinikazâniyyetiilekılmaklâzımolduğu,bumektûbdandaanlaşılmakdadır].

Allahakullukederim,tapdığımdergâhbir,

BirlahzaayrılmadımtevhîddenAllahbir!

124

Bumektûb,yinemollaTâhir-iBedahşîyeyazılmışdır.Yollukbulunması,haccınvücûbününşartıdır.Yolparasıolmadanhaccagitmek,başkavazîfeleryanındavaktgaybetmekolduğubildirilmekdedir:KardeşimhâceMuhammedTâhir-iBedahşîninkıymetlimektûbugeldi.Allahüteâlâyahamdveşükrolsunki,fakîrlerisevmekdevebağlanmakdagevşeklikolmamış.Ayrılıkgünlerininuzamasıbunayolaçmamış.Buhâlinizbüyükse’âdetin

alâmetidir.Bizisevenkardeşim!Gitmeğekarârverdinizveiznistediniz.Ayrılırken,belkibizdeyoldasizekavuşuruzdemişdik.Bunuçokistedik.Fekat,istihâreleruygunolmadı.Buyolculuğumuzuncâizolacağıanlaşılmadı.Bununiçin,vazgeçdik.Dahâöncesizingitmenizdeuygungörülmemişdi.Fekat,çokistediğinizdüşünülerek,açıkcamen’edilmedi.

Yolaçıkmakiçin,yollukparasıbulunmasışartdır.Bunagücüolmayanınhaccagitmesi,boşyerevaktgeçirmekolur.[Haccınvücûbşartlarındanbiri,yolparasınamâlikolmakdır.Yolparasıolmıyanahaccagitmekfarzolmaz.Haccagiderse,nâfilehacyapmışolur.Ömreyegitmekde,zâtenfarzvevâcibdeğildir.Ya’nînâfileibâdetdir.Nâfileibâdetiyapmak,birfarzınterkineveyâbirharâmişlemeğesebebolursa,ibâdetolmakdançıkar.

Günâhişlemekolur.29.cumektûbabakınız!]Dahâlüzûmluişibırakıpda,farzolmayanişiyapmakuygunolmaz.Bunlarısizebirkaçmektûbdabildirmişdim.Elinizegelipgelmedikleribilinmiyor.Bizimsözümüz,bu

kadardır.Ötesinisizbilirsiniz.Vesselâm.[İkiyüzellinci(250)mektûbunsonundada,hacüzerindebilgivardır.]

125

Bumektûb,NişâpûrlumîrSâlihadınayazılmışdır.Âlem-isagîrveâlem-ikebîrin,AllahüteâlânınismlerininvesıfatlarınıngörünüşüolduğunuveAllahüteâlânınkendisiilehiçbirmünâsebetibulunmadığınıveyalnızOnunmahlûkuolduklarınıbildirmekdedir:

YâRabbî!Maddenin,basîtvebileşikcismlerin,küçükâlemdenileninsanınvebüyükâlemdenilendiğervarlıklarınyapısını,hakîkatlerini,doğruolarakbizebildir!Küçükâlemvebüyükâlem,Allahüteâlânınismlerininvesıfatlarınınaynalarıdır.Onunzâtındabulunanşü’ûnvekemâlleringörünüşleridir.Buâlemler,kapalıbirhazîneveörtülmüşbirsıridi.

Bunlarımeydânaçıkarmakistedi.İcmâldentafsîlegetirdi.Ya’nî,birağacınherparçası,çekirdekdesıkışıkolarakbulunurken,hepsinin

ağaçüzerindeayrıayrımeydânagelmesigibi,herşeyi,ayrıayrıyaratdı.

Kendisinevesıfatlarınaalâmetolacakşekldeyaratdı.Ya’nîâlemin,hiçbirparçasının,Allahüteâlâile,hiçbirnisbeti,benzerliğiyokdur.Yalnız,Onunmahlûkudurlar.İsmlerini,şü’ûnlarınıgöstermekdedirler.ÂleminAllahüteâlâilebirleşmişolduğunu,Onunaynı,benzeriolduğunu,âlemiçevirmiş,âlemesirâyetetmiş,herzerreyegirmiş,herşeyleberâberolduğunuzanetmek,Onaolansevginin,tesavvufserhoşluğununtaşkınlığınıgösterir.

Hâlleri,görüşleridoğruolantesavvufbüyükleri,ayılmışolduklarından,Allahüteâlânın,hiçbirbakımdan,buâlemebenzemediğini,yalnızOnunmahlûkuolduklarınısöyler.Yalnızilminin,ihâtavesirâyetetdiğiniveherşeyleberâberolduğunubilirler.Ehl-isünnetâlimleride,böylesöylemekdedir.Allahüteâlâ,obüyüklerinçalışmalarınıbolbolmükâfatlandırsın!Sôfiyye-ialiyyedenba’zısı,AllahüteâlânınZâtı,kendisi,buâlemikaplamışdır.Buâlemleberâberdirgibişeyler

söyliyerek,Zât-ıilâhîyimahlûklarabenzetiyor.Hâlbuki,Zât-ıilâhîninhiçbirşeyebenzemediğine,hattâzâtında,sıfatbilebulunmadığınainanmakdadırlar.

Bunlaraçokşaşılır.Sözleribirbirinitutmuyor.Sözlerininarasınıbulmakiçin,Zât-iilâhîdemertebelerayırmak,fâidevermez.Eskifelsefecilerin,bozukfikrlerini,yanlışyollardanisbâtakalkışmalarınabenzer.Keşfidoğruolanbüyükler“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”,Zât-ıilâhîyi,hiçbirbakımdan,başkalıkgöstermeyen(Basît-ihakîkî)olarakbilir.Bundanfazlaolanları,ismvesıfatsayarlar.Fârisîbeyttercemesi:Sevgilininayrılığı,azdaolsa,çokacıdır,

Ufakbirkılbilekaçsa,nâzikgözüpekacıtır.

Yukarıdabildirilenleriniyianlaşılmasıiçin,şumisâliyazmağıuygungörüyorum:Büyükbirfenadamı,senelerleyapdığıtecribelerdeneldeetdiği,kıymetlibilgilerianlatmakiçin,harfveseslerikullanır.Buharflerinveseslerin,anlatılanbilgivema’nâlarlahiçbirbenzerliğive

berâberliğiyokdur.Yalnızonlarınaynasıgibidirler.Okıymetlibilgiler,bunlarlameydânaçıkmakdadır.Buharflervesesler,buma’nâlarınkendileridirdemekyanlışdır.Buradaihâta,ma’ıyyetyokdur.Ma’nâlar,saflıklarıüzerekalmış,hiçdeğişikliğeuğramamışdır.Fekat,buma’nâlarile,harfveseslerarasında,göstermekvegösterilmek,anlatmakveanlatılmakbakımındanbirbağlılıkvardır.Bubağlılık,ba’zıkimselerinhayâlindebüyüyerek,başkabenzerliklerhâtıragelir.Hakîkatdeise,hiçbirbenzerlikyokdur.İşte,bumes’elede,bufakîrinanladığıdaböyledir.

Mahlûklarınaynagibiolduğunugöstermekiçin,Allahüteâlâ,buâlemilebirleşmişdir,berâberdir,aynıdırveâlemikaplamışdırgibişeylersöylemek,tesavvufserhoşluğundandır.Zât-ıilâhîninbuâlemlehiçbirbağlılığı,benzerliğiyokdur.Onunsıfatlarınıgösterdiğiiçin(Vahdet-ivücûd)desinlerveyâdemesinler,varlıkikidir:Birisi,hakîkatdevarolanHakteâlâdır.İkincisi,zıl,gölgegibiolanmahlûklardır.EskiYunanfelsefecilerindenSofistâiyye[sophiste]lerin

sandığıgibi,varolanbirdir.Ondanbaşkası,hepvehmvehayâldirdemekyanlışdır.Fârisîikibeyttercemesi:

Onuöncedenanlayıncasen,

kendinioyanatâmbağlarsın.

Kiminzılliolduğunubilsen,

gamyimezsin,kalsanveyâölsen!

126

Bumektûb,yinemîrSâlihNişâpûrîyeyazılmışdır.Tâlibinbâtıl,bozukma’bûdlardankurtulması,hak,doğruma’bûdüdüşünmesivehâtırınagelenherşeyidekovmasıbildirilmekdedir:

MîrSeyyidkardeşim!Tâlib(Lâilâhe)derken,kendiiçindevedışardaolanbütünbozukma’bûdlarıyoketmesive(İllallah)derken,hakma’bûdolarakfikrine,vehminegelenşeylerinhepsinidenefyetmesi,koğmasılâzımdır.

Hakolanbirma’bûdünyalnızvarolduğunudüşünmeli,bundanbaşkahâtırınahiçbirşeygetirmemelidir.Allahüteâlânınzâtındahiçbirşeyvevücûdya’nîvarolmasıbilebulunmaz.Onu,vücûddenbaşkaolarakaramaklâzımdır.Ehl-isünnetâlimleri“Allahüteâlâonlarınçalışmalarınabolboliyiliklerversin!”negüzelsöylemişlerdir.Allahüteâlânınvücûdü,zâtındanbaşkadır,buyurmuşlardır.Vücûdüzâtdanbaşkabilmemekvevücûddenbaşkabirşeyinvarlığınainanmamak,kısagörüşlüolmakdır.ŞeyhAlâüddevle

“kaddesallahüsirrehül’azîz”,(Vücûdâlemininüstünde,Melik-il-vedûdâlemivardır)demişdir.Bufakîrivücûdmertebesindenyukarıgötürdüklerinde,çokzemân,ohâldekalmışdım.Zevkile,vicdânilekendimi(Mu’attalafırkası)ndanya’nîsıfatlarainanmayanlardansanmışdım.Allahüteâlânınvücûdsıfatınıbilmedim.Çünki,vücûdsıfatıgeridekalmışdı.Zâtmertebesindevücûdunyeriyokdu.Ohâldekiîmânım,îmân-ıtaklîdîidi.

Tahkîkîdeğildi.Sözünkısası,insanınhâtırına,

hayâlinegelenherşeyde,kendisigibimahlûkdur.Mahlûklarındankendisinedoğruhiçbiryolaçmayan,yalnızOnuanlamakdanâcizolmak,gücüyetememekyolunuaçıkbırakanRabbimizitesbîhederiz.Oheraybdan,kusûrdan,lekedenuzakdır,temizdir.

(Fenâ-fillah)ve(Bekâ-billah)denilenmertebelerevarmak,mümkinvâcibolurdemekdeğildir.Böyleşeyolamaz.Böyleşeyinolması,hakîkatleribozmak,birbirinekarışdırmakolur.Mahlûk,sonradanyaratılmışolanlar,vâcibolamayacakları,hepvarolamayacaklarıiçin,vâcibdenmümkininelinegeçenşeyyalnızOnuanlıyamamakdır.Fârisîbeyttercemesi:Ankâavlanılmaz,tuzağıtopla!

Tuzağagiren,oluryalnızhava.

Çokyüksekleriarayantâlib,kavuşulamayacak,adıvenişânıbulunamayacakbirvarlığıarar.Birçoklarıise,kendilerindenbaşkaolmayanvarlığıaramakda,onayaklaşmağa,berâberolmağauğraşmakdadır.Fârisîmısra’

tercemesi:

Onlarbüyüklerdir,bendeböyleyimyâRab!

Geçmişinizvegeleceğinizhayrlıolsun!

127

Bumektûb,mollaSaferAhmed-iRûmîyeyazılmışdır.Anayababayahizmet,hernekadarsevâbisede,hakîkîmatlûbakavuşmakyanında,boşunauğraşmakolur.Hattâgünâholduğubildirilmekdedir:

Kıymetlimektûbunuzgeldi.Burayagelemediğinizinsebebiniyazıyorsunuz.

Doğrudur.Şimdiyekadaryapdığınızdandahâdaçokyapınız.Lâzımolanhizmetitâmyapamadığınızıdüşününüz.Ahkâfsûresininonbeşinciâyetindemeâlen,(İnsanlara,analarınababalarınaihsânetmelerinisöyledik)buyuruldu.Lokmânsûresininondördüncüâyetindemeâlen,(Banaveananababanaşükret!)buyuruldu.Böyleolmaklaberâber,bütünbuiyiişler,hakîkî

varlığakavuşmakyanındaboş,fâidesizkalırlar.Sülûkkonaklarınıgeçmekyanındalüzûmsuz,boşşeylerdir.(Ebrârıniyilikolarakyapdıkları,mukarrebleryanındagünâholur)sözünüişitmişsinizdir.[Busözü,şeyhEbûSa’îd-iHarrâzsöylemişdir“kaddesallahüsirrehül’azîz”.]Fârisîbeyttercemesi:

Hernekigüzeldir,Allahsevgisindenbaşka,

Hepsicânazehrdir,şekergibideolsa!

Allahüteâlânınhakkı,bütünmahlûklarınhaklarındandahâöncegelir.

Onlarınhaklarınıgözetmekde,Onunemriiledir.Yoksa,Onunhizmetinibırakıpda,başkalarınahizmetetmekkiminelindengelebilir?Bununiçin,başkalarınahizmetetmek,Onaolanhizmetlerdenbiriolur.Fekat,hizmetlerarasındaçokfarkvardır.Tarlayısürenlerveekinibiçenlerde,pâdişâhlarahizmetetmekdedir.Fekat,serâydaolanlarınyapdıklarıhizmetlerinşerefibaşkadır.Bunlarınyanında,tarlayısürmekveekinibiçmekgibişeylersöylemek,suçbile

olur.Herişinkarşılığı,oişinkıymetinegöreölçülür.Tarlasürenler,sabâhdanakşamakadarteriçindeçalışır.Bunakarşılık,azbirşeyalır.Mukarreblerya’nîsultânayakınolanlarise,hersâatdeyüzlerceliraalırlar.Böyleolmaklaberâber,bunlarınbuparalardahiçgözleriyokdur.Gözleri,gönüllerihepsultândadır.Aralarındakifarkıdüşününüz!FerrûhHüseyn,oldukçailerlemekdedir.Onuniçinüzülmeyiniz!Dahâneyazayım.Vesselâm.

128

Bumektûb,hâceMukîmeyazılmışdır.Çokyükseklereerişmeğiistemelidir.

Elegeçenledoymamaklâzımolduğubildirilmekdedir:KıymetlihâceMuhammedMukîm!Buuzakdakalmışolanlarıunutmayınız!Hattâ,uzakdasanmayınız!Hadîs-işerîfde,(İnsan,sevdiğiilebirlikdedir)buyuruldu.Buyolunucuçokuzundur.Aranılansevgili,çokyüksekdir.

Gücümüz,uğraşmamızise,sonsuzolarakazdır.

Erişilenkonaklar,aranılanıandıranserâbgibidir.Allahkorusun!Bukonakları,yolunsonusanmakdan,yabancılarıaranılansevgilisanmakdanveanlaşılabilenşeyleri,anlaşılamıyansanarak,yarıyoldakalmakdanAllahüteâlâyasığınırız!Çokyüksekleriaramalı,elegeçenlerebağlanıpkalmamalıdır.Verâlarınverâsını,ötelerinötesiniaramalıdır.Böylebiristek,böyleçokçalışmak,ancakvazîfealınanbüyüğün“kaddesallahüsirrehül’azîz”teveccühü,dilemesiileeldeedilebilir.Onunteveccühüde,mürîdininonaolansevgisi,bağlılığıkadarolur.Buise,Allahüteâlânınöylebirni’metidirki,dilediğineverir.Onunihsânıpekçokdur.

129

Bumektûb,seyyidNizâmayazılmışdır.İnsandaherşeyinbulunması,onundağılmasınasebebolmuşdur.Yinebutopluluk,onunyükselmesinedesebebolduğubildirilmekdedir:

Kıymetlimektûbunuzgeldi.Bütünvarlıklardanbirerörnek,insanınyapısındavardır.İnsan,

kendisindebulunanherparçadandolayıbütünvarlıklarabağlanmışdır.Ondahervarlıkdanbirerparçabulunması,onunherşeyebağlanmasınavebununsonucuolarak,Allahüteâlâdanuzaklaşmasınasebebolmuşdur.Çeşidlibağlılıklarısebebiile,insanınAllahüteâlâdanuzaklığı,herşeyinuzaklığındandahâçokolmuşdur.Herşeydendahâçokmahrûmolmuşdur.Allahüteâlânınyardımıile,kendinibudağınıkbağlılıklardantoparlarsa,yalnızOnabağlanırsa,büyükkurtuluşakavuşmuş

olur.Böyleyapmazsa,yolunusapıtmış,çokuzaklaradüşmüşolur.İnsan,herşeyikendisindetopladığıiçin,varlıklarınenüstünüolmuşdur.Yinebutopluluğu,onunherşeydendahâkötüolmasınayolaçmışdır.Butopluluğundandolayı,tâmbiraynaolmuşdur.Fekat,buâlemeyüzçevirirse,çoklekelenir.Eğer,Allahüteâlâyadönerse,çokparlakolur.Aynası,herşeyinaynasındandahâçokgösterir.İnsanın,buçeşidlibağlantılardanbüsbütünkurtulabilmesi,yalnızAllahınresûlüMuhammedMustafâyanasîbolmuşdur

“sallallahüteâlâaleyhivealââlihivesellem”.Bundansonra,başkaPeygamberlerveNebîler,derecederecekurtulmuşlardır“salevâtüllahiteâlâveteslîmâtühüalânebiyyinâvealeyhimvealâetbâ’ihimecma’înilâyevmiddîn”.Allahüteâlâ,bizivesizibubağlantılardankurtarsın!(Mi’râcgecesinde,gözüOndanhiçayrılmadıvetaşkınlıkyapmadı)kelimeleriileKur’ân-ıkerîmdeövülen,AllahınresûlüMuhammedMustafâhurmetine“aleyhivealââlihiminessalevâtietemmühâveminetteslîmâtiekmelühâ”budüâmızıkabûlbuyursun!Âmîn.Dahâçokyazmakusandırıcıolur.Vesselâm,vel-ikrâm.

Harâmdansakın,farzıyapmağabak!

Farzıyapmazsan,olurhâlinharâb!

130

Bumektûb,Cemâleddîneyazılmışdır.Çeşidlihâllerinhâsılolmasınakıymetverilmediğibildirilmekdedir:

Hâllerindeğişmesiokadarkıymetlideğildir.Kalbegelenlerevegidenlere,söylenilenlereveişitilenlerebağlanmamalıdır.Aranılanşeybaşkadır.O

görülmez,kalbilemüşâhedeedilmez.Ondansözedilmezveişitilmez.Böyleşeylerdenmünezzehdir,müberrâdır.Sâlikleri,çocuklargibi,buyoluncevizlerivekozalaklarıileoyalarlar.Çokyüksekleriaramalıdır.İş,bunlardanbaşkadır.Bunlar,heprü’yâvehayâldir.Birkimserü’yâdakendinipâdişâhgörebilir.Fekatgerçekdepâdişâhdeğildir.Fekatburü’yâ,birümmîduyandırır.Nakşibendiyyetarîkatinde,rü’yâlarakıymetverilmez.

Şubeyt,onlarınkitâblarındayazılıdır.Fârisîbeyttercemesi:Güneşinkölesiyim,yalnızonuanarım.

Geceyi,rü’yâları,heparkayaatarım.

Hâllerdenbirhâlgelirvegeçerse,sevinmeğeveüzülmeğedeğmez.

Anlaşılamıyanmaksadınhâsılolmasınıbeklemelidir.Vesselâm.

131

Bumektûb,HâceMuhammedEşref-iKâbilîyeyazılmışdır.Hâcelerinyollarınınşânınıvebuyoldareformyapanlarınzararlarınıbildirmekdedir:ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!GeçmişlerinvegeleceklerinefendisiolanMuhammedaleyhisselâmaveOnuntemizÂlinesalâtveselâmolsun!AkllıkardeşimhâceMuhammedEşref!Allahüteâlâ,Evliyâsına

“rahmetullahialeyhimecma’în”ikrâmetdiğini’metlerle,senideşereflendirsin!Hâcelerimizinyolu“kaddesallahüteâlâesrârehüm”

kavuşduranyollarınenkısasıdır.Başkayollarınsonundaelegeçenler,buyolunbaşındaolanlaratatdırılmakdadır.Bunların(Nisbet)i,ya’nîkavuşduklarıhuzûr,başkalarınınnisbetininüstündedir.Bütünbuüstünlükler,buyoldasünneteyapışmakvebid’atdensakınmak

bulunduğuiçindir.(Ruhsat)ları,ya’nîislâmiyyetiniznverdiğişeyleride,eldengeldiğikadaryapmazlar.Bunlarbâtınayarargörünselerbile,iznvermezler.(Azîmet)lehareketederler.Ya’nî(Takvâ)üzerehareketederler.

Kalbkazançlarınafâideligörülmesebile,azîmetieldenbırakmazlar.

Hâllerin,vecdlerinislâmiyyeteuygunolmasınadikkatederler.Zevkleri,ma’rifetleriislâmiyyetterâzîsiileölçerler.Çocuklargibi,ceviz,kozalaksayılanvecdlere,hâllerealdanıpda,islâmiyyetingüzelcevherlerinieldenkaçırmazlar.Tesavvufcularınislâmiyyeteuymıyansözlerinealdanıpbağlanmazlar.(Fuss)akayarak,(Nass)danayrılmazlar.

Fütûhât-iMedeniyyevarken,(Fütûhât-iMekkiyye)yedönüpbakmazlar.Hâlleridevâmlıdır.Zemânlarındadeğişiklikolmaz.Başkalarınaşimşekgibiçakıpgeçen(Tecellî-izâtî)bunlaradevâmlıdır.Çabukgeçen,gaybolanhuzûrakıymetvermezler.Nûrsûresinin,(Oyüksekinsanlara,ticâret,alışveriş,Allahü

teâlâyıunutdurmaz)meâlindekiyirmidördüncüâyeti,bunlarınhâlinibildirmekdedir.Fekatherkes,bubüyüklerintatmışolduğuşeylerianlayamaz.Buyoldaolankısagörüşlülerbile,bunlarınbirkaçüstünlüğüneinanmayabilir.Fârisîbeyttercemesi:

Bircâhil,bubüyüklerediluzatırsa,

Cevâbvermeğedeğmezdesemiyiolur.

Evetbuyüksekyoldakilerinba’zısı,sonzemânlarda,buyoldayenilikleryapdılar.Büyüklerinizindenayrıldılar.Bunlarınmürîdlerindençoğu,buyeniliklerle,tarîkatolgunlaşdırıldısandılar.Hâşâ!Öyledeğildir.

Ağızlarındançıkansözçokbüyükdür.Buyeniliklerle,reformlarla,hakyoluyıkmağa,eldenkaçırmağaçalışıyorlar.Yazıklarolsun,binlerceyazıklarolsun!Başkayollardabulunmayanbirçokbid’atler,buyoldameydânaçıkarıldı.Teheccüdnemâzınıcemâ’atilekılıyorlar.Geceyarısı,bunemâziçinuzaklardanakınakıngeliyor,toplanıyorlar.Cemâ’atolup

titizliklekılıyorlar.Hâlbukibuyapdıkları,mekrûhdur.Hemde,tahrîmenmekrûhdur.

Fıkhâlimlerindenbirkaçı,bununmekrûholmasıiçinduyurulması,i’lânedilmesişartdırdemişlerisede,bunlarda,nâfilenemâzıcâmi’inbirköşesindeveençoküçkişicemâ’atilekılabilir,demişlerdir.Üçdençokkimsenincemâ’atilekılması,sözbirliğiilemekrûhdur.Bundanbaşka,teheccüdnemâzınıonüçrek’atkılıyorlar.Onikirek’atiniayakdakılıyorlar.İkirek’atdeoturarakkılıp,bunubirrek’atyerinesayıyorlar.

Böyleceonüçoldudiyorlar.Böyleşeyolmaz.Resûlullahın“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”onüçrek’atkıldığıgecelerolmuşdur.Onbir,dokuzveyedirek’atdakıldığıgecelerolmuşdur.Fekat,teheccüdnemâzlarınıvitrnemâzıilebirlikdekıldığıiçintoplamıtekolmakdadır.

Bunlarındediğigibi,birrek’atyerine,oturarakikirek’atkılmakolmamışdır.Resûlullahınsünnet-iseniyyesini“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”bilmediklerive

incelemedikleriiçin,böyleyanlış

şeyleryapıyorlar.Müctehidlerindebulunduğuveâlimlerinçokolduğuşehrlerdeböylebid’atlerinyayılmasına,doğrusuçokşaşılır.Hâlbukibizfakîrlerdinbilgilerimize,oralardakibüyüklerinihsânlarıilekavuşmuş

bulunuyoruz.İnsanlaraherşeyindoğrusunubildirenancakAllahüteâlâdır.

Fârisîbeyttercemesi:

Azsöyledim.Dikkatetdim,kalbinikırmamağa,

Bilirimincinirsin,yoksasözümçokdursana!

Vesselâm.

132

Bumektûb,mollaMuhammedSıddîk-ıBedahşîyeyazılmışdır.Dünyâyadüşkünolanlarlaarkadaşlıketmemeli.Dünyânınneolduğunuiyibilenlerinsohbetinekoşmaklâzım

geldiğibildirilmekdedir:Kardeşim!Görünüşebakılırsa,fakîrlerinsohbetindensıkıldığınız,zenginlerlearkadaşlıkkurduğunuzanlaşılıyor.Çokfenâyapıyorsunuz.Bugüngözünüzkapalıisede,yarınaçılacakdır.Fekatozemân,pişmânlıkdanbaşkaelebirşeygeçmiyecekdir.Haberleşmeliyiz.Eyşaşkın!Seninşuhâlinikişeyolabilir:ZenginlerinarasındaikengönlünüAllahüteâlâileyapabilirsinveyâyapamazsın.Eğeryapabilirsenfenâdır.Eğeryapamazsandahâfenâdır.Eğeryaparsanfenâolurdedik.Çünkiistidrâcdır.İstidrâciyigörünür.Fekatfelâketegötürür.BöyleolmakdanAllahüteâlâyasığınırız.OnlarınarasındagönlünüAllahüteâlâyaveremezsen,dahâfenâolurdedik.Çünki,Hacsûresinin,(Dünyâdaveâhıretdeziyânetdiler)meâlindekionbirinciâyetindebildirilenlerdenolursun.Fakîrçöpçüler,koltukdaoturanzenginlerdençokiyidir.Busözebelkiinanırsın.Belkideinanmaz,şaşarsın.Fekat,birgüngelecekinanacaksın.Lâkin,oinanışınfâidesiolmıyacak.Yağlı,tatlıyemeklerevesüslü,modayauygunelbiseyedüşkünlük,senibubelâyadasürükledi.Fırsateldendahâ

gitmemişdir.İşindoğrusunudüşününüz!Allahüteâlânınrızâsına,sevgisineengelolanlarıdüşmanbiliniz!Onlardankaçınız!Çoksakınınız!Tegâbünsûresinin,(Çokdoğrudurki,zevcelerinizdenveçocuklarınızdansizedüşmânolanlarvardır.

Onlardansakınınız!)meâlindekiondördüncüâyetiniokuyarakgafletuykusundanuyanmalıdır.Birlikdegeçirdiğimizgünlerinhaklarınıgözönündetutarak,sizebirnasîhatyapıldı.İsterdinleyiniz,isterdinlemeyiniz.

Öncedende,sizinyersizdavranışlarınızıgörerekbuyoldabulunamıyacağınızıanlamışdım.Korkduğumbaşımızageldi.(İnnâlillahveinnâileyhirâci’ûn).DoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafânınizindebulunanlaraselâmolsun“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüvettehıyyâtüetemmühâveekmelühâ”!Yaradılışdakiiyiliğiveuygunluğugörerek,sizdenbaşkaşeylerumuyordum.Kıymetlicevheriniziçöplüğeatdınız.(İnnâlillahveinnâileyhirâci’ûn).

133

Bumektûb,yine,mollaMuhammedSıddîkayazılmışdır.Fırsatıganîmetbilmek,vaktikıymetlendirmeklâzımolduğubildirilmekdedir:Gönderdiğinizmektûbgeldi.Fırsatıganîmetbilmelidir.Vaktleriçokkıymetlini’metbilmelidir.Modaya,âdetlereuymaklaelebirşeygeçmez.

Yalansözlerden,kaçamakdavranışlardanancakzararveziyânelegeçer.

Muhbir-isâdık,ya’nîhepdoğrusöyleyici“aleyhivealââlihiminessalevâtietemmühâveminetteslîmâtiekmelühâ”(Helekel-müsevvifûn)buyurdu.Ya’nîsonrayaparımdiyenlerhelâkoldular.Bugünküömrüvehmvehayâliçinharcetmekvehayâlolanşeylerielegeçirmekiçin,mevcûdolanlarıeldenkaçırmakçokçirkinbirişdir.Eldebulunanşeyi,enehemmiyyetli,enkıymetlişeyiçinkullanmakgerekir.Karışık,pis,fâidesizşeylergeriyebırakılmalıdır.Hakteâlâ,mâsivâsıileya’nîOndanbaşkaşeylerileolanrâhatlıkdankurtarmakiçin,birparçarâhatsızlık

versin!Dedikoduileelebirşeygeçmez.Kalbinselâmetiniistemelidir.Asllâzımolanişidüşünmeli,lüzûmsuz,fâidesizşeylerdentâmkaçmalıdır.

Fârisîbeyttercemesi:

Hernekigüzeldir,Allahsevgisindenbaşka,

Hepsicânazehrdir,şekergibideolsa.

Habercininancakhabervermesilâzımdır.

134

Bumektûb,yinemollaMuhammedSıddîkayazılmışdır.Vazîfeyigecikdirmeninzararlıolduğubildirilmekdedir:

Hakteâlâ,kendineyaklaşdıranderecelerdeölçüsüzyükselmeniziihsâneylesin!Bizisevenkardeşim!Vakt,keskinbirkılınçgibidir.Yarınaçıkacağımızbellideğildir.Mühimişleribugünyapmalı,mühimolmayanlarıyarınabırakmalıdır.Aklıolanböyleyapar.Doğru

düşünenakl,(Akl-ımu’âd)dır.(Akl-ıme’âş)değildir.Dahâneyazayım?Vesselâm.

135

Bumektûb,yine,hepiyidüşünen,sâdıkolanMuhammedSıddîkayazılmışdır.

Evliyâlıkmertebelerinibildirmekdedir:

Vilâyet,ya’nîevliyâlık,FenâyaveBekâyakavuşmakdemekdir.[Fenâ,kalbde,mahlûklarındüşünülmesi,sevgisikalmamasıdır.Bekâ,kalbdeyalnızAllahsevgisibulunmasıdır.]Buda,herkesiçinolurveyâbellikimseleriçinolur.Herkesiçinolan(Mutlakvilâyet)dir.Bellikimseleremahsûsolanise,(Vilâyet-iMuhammediyye)dir“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”.BuradakiFenâtâmdır.Bekâsıdaekmeldir.Bubüyükni’metekavuşmaklaşereflenenkimseninderisiibâdetiçinyumuşar.Göğsüislâmiyyetiçingenişler.Nefsi,itmînânhâsılederekMevlâsındanrâzıolur.Mevlâsıda,ondanrâzıolur.Kalbinisâhibineteslîmeder.Rûhukurtularak,hakîkî

sıfatları[Allahüteâlânınsıfât-ıhakîkıyyesini]keşfeder.Sırrı,omakâmda,şü’ûnvei’tibârlarımüşâhedeedervebumakâmda,şimşekgibiçakıphemengaybolan(Tecelliyât-izâtiyye)lerekavuşmaklaşereflenir.

Hafîdenilenlatîfesi,tenezzüh,tekaddüsvekibriyânınkemâlikarşısındaşaşkınadöner.Ahfâsı,anlaşılamıyanveanlatılamıyanbirvuslatakavuşur.

Arabîmısra’tercemesi:

Ni’metekavuşanlaraâfiyetolsun!

Bundananlaşılıyorki,(Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyye)“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”,başkavilâyetlerinmertebelerinebenzemez.Yükselirkendeveinerkendeonlardanbaşkadır.Yükselirkenbaşkadırdedik.Çünki,ahfâdenilenlatîfeninFenâsıveBekâsıyalnızbuVilâyet-ihâssadaolur.Başkavilâyetlerdekiurûc,yalnızhafîyekadardır.

Fekatçokları,rûhmakâmınakadarveyâsır

makâmınakadar,birkaçıdahafîyekadaryükselir.Herkesiçinolabilen(Vilâyet-iâmme)derecelerininensonu,hafîmakâmıdır.İnişdekibaşkalığagelince,(Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyye)ileşereflenenEvliyânın,maddedenolancesedleride,buvilâyetinderecelerininkemâllerindenpayalır.Çünki,bunlarınPeygamberi

“sallallahüteâlâaleyhivealââlihivesellem”mi’râcgecesiAllahüteâlânındilediğimakâmakadar,mubârekcesediilegötürüldü.CennetveCehennemkendisinegösterildi.Kendisinegizlişeylersöylendi.OmakâmdaAllahüteâlâyıbaşgözüilegörmekleşereflendi.Mi’râclarınböylesi,buyücePeygambere“aleyhissalâtüvesselâm”mahsûsdur.Onatâmuyan,izindegidenVelîlerde,buhusûsîmertebedenserpilenkırıntılarakavuşurlar.

Arabîmısra’tercemesi:

Kerîmlerinsofrasındantoprağadapaydüşer.

Böyleolmaklaberâber,Allahüteâlâyıdünyâda

görmek,yalnızMuhammedaleyhisselâmamahsûsdur.OnunayaklarıaltındabulunanEvliyâya

“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”hâsılolanhâl,görmekdeğildir.

İkisiarasındakibaşkalık,birşeyinkendiileresmiveyâkendisiilegölgesigibidir.Bunlarınbirbirindenbaşkaolduğumeydândadır.

136

Bumektûb,yine,mollaMuhammedSıddîkayazılmışdır.İşlerisonrayabırakmanınvemaksadakavuşmakiçinçalışmayıgecikdirmeninzararlıolduğubildirilmekdedir:

Mektûbunuzugetirenyolcu,Ramezân-işerîfinbereketlisongünlerindegeldiğiiçin,Ramezân-ışerîfdensonracevâbyazabildik.Hân-ihânânınvehâceAbdüllahıncevâblarıdabirlikdegönderildi.Dikkatleokuyunuz!Sonolarakaskeregidişiniz,bufakîreuygungörülmedi.Bunasebebneoldu?Heriş,Allahüteâlânın

dilemesiileolur.Hakteâlâsize,hergüngeçinecekkadarrızkihsânediyordu.Bunudüşünmeliidiniz.Buni’meteşükrederek,kendiişinizielealmalıidiniz.Bugünkürızkı,ilerdekigünlerinrızkıiçinvesîleetmemeliidiniz.Bununsonugelmez.Çokilerisinidüşünmek,buyoldaküfrsayılır.Ödünçalmakdankurtulmanıziçin,Hâcegîninbiryolgösteripgöstermiyeceğibilinmiyor.Bundaşübhenizvarsa,Hâcegîyeaçıkcayazınız!Odasizeaçıkcacevâbyazar,sağlamsözverirse,buniyyetlegidersiniz.Fekat,bugününişiniyarınabırakmanınvegecikdirmeninilâcıneolabilir?Neyapacaksanızyapınız!Fırsat[zemân]ganîmetdir.

Binlercetopvetüfek,yapamazaslâ,

Gözyaşınınsehervaktiyapdığını,

Düşmankaçıransüngüleriçokdef’a,

Tozgibiyapar,birmü’minindüâsı.

137

Bumektûb,EfganistânlıhâcıHıdırayazılmışdır.Nemâzkılmakşerefininyüksekliğinibildirmekdedirki,bununihâyeteyetişenbüyükleranlayabilir:Kıymetlimektûbunuzgeldi.İçindekileranlaşıldı.İbâdetlerdenzevkduymakvebunlarınyapılmasıgüçgelmemek,Allahüteâlânınenbüyükni’metlerindendir.Helenemâzıntadınıduymak,nihâyeteyetişmiyenlerenasîbolmaz.Helefarznemâzlarıntadınıalmak,ancakonlaramahsûsdur.

Çünki,nihâyeteyaklaşanlara,nâfilenemâzlarıntadınıtatdırırlar.

Nihâyetdeise,yalnızfarznemâzlarıntadıduyulur.Nâfilenemâzlar,zevksizolup,farzlarınkılınmasıbüyükkâr,kazancbilinir.Fârisîmısra’

tercemesi:

Buiş,büyükni’metdir.Acabâkimeverirler?

[(Nâfilenemâz),farzvevâcibdenziyâde,başkanemâzlardemekdir.Beşvaktnemâzınsünnetleri

vediğervâcibolmayannemâzlar,hepnâfiledir.Müekkedolanveolmıyan,bütünsünnetlernâfiledir.(Dürr-ül-muhtâr)ve(İbniÂbidîn),(Halebî)vesâire].

Nemâzlarınhepsindehâsılolanlezzetden,nefsebirpayyokdur.İnsanbutadıduyarken,nefsiinlemekde,feryâdetmekdedir.YâRabbî!Bu,nebüyükbirrütbedir!Arabîmısra’tercemesi:

Ni’metekavuşanlaraâfiyetolsun!

Bizimgibi,rûhlarıhastaolanların,busözleriduymasıda,büyükbirni’metdirvehakîkîse’âdetdir.Fârisîmısra’tercemesi:Bârikalbimizebirtesellîolsun.

İyibilinizki,dünyâdanemâzınrütbesi,derecesi,âhıretde,Allahüteâlâyıgörmeninyüksekliğigibidir.DünyâdainsanınAllahüteâlâyaenyakınbulunduğuzemân,nemâzkıldığızemândır.Âhıretdeenyakınolduğuda(Rü’yet),ya’nîAllahüteâlâyıgördüğüzemândır.Dünyâdakibütünibâdetler,insanınemâzkılabilecekbirhâlegetirmekiçindir.Asl

maksad,nemâzkılmakdır.Se’âdet-iebediyyeyevesonsuzni’metlerekavuşmanızıdilerim.

İnsanbeşer,durmazşaşar,

Eylerhatâ,üçerbeşer.

Düzovadayürüriken,

Ayağısürter,düşer!

138

Bumektûb,şeyhBehâeddîn-iSerhendîyeyazılmışdır.Alçakdünyâyıkötülemekdevedünyâyadüşkünolanlardankaçınmağıbildirmekdedir:Akllıoğlum!Allahüteâlânınsevmediğibudünyânınarkasındakoşmamalıdır!

GönlünühepAllahüteâlâyabağlamaksermâyesinieldenkaçırmamalıdır!Nesatdığınıvebunakarşılıkneyialdığınıdüşünmelidir!DünyâyıelegeçirmekiçinâhıretivermekveinsanlarayaranmakiçinAllahüteâlâyıbırakmakalçaklıkveahmaklıkdır.Dünyâileâhıret

birbirininzıddıdır,tersidir.

İkisininsevgisibirkalbdetoplanamaz.İkisibirarayagetirilemez.Arabîmısra’tercemesi:

Dinvedünyâbirarayagelirse,güzelolmaz!

Buikizıddandilediğiniseçveseçdiğinekarşılıkkendinisat,fedâet!

Âhıretazâbısonsuzdur.Dünyâdaolanlarçokazdır.Allahüteâlâ,dünyâyısevmez,âhıretisever.Arabîbeyttercemesi:

İstediğingibiyaşa,birgünöleceksin!

İstediğinitopla,birgünayrılacaksın!

Sonundakadındanveçocuklardanayrılacaksın.BunlarınidâresiniAllahüteâlâyabırak!Bugün,kendiniölmüşbilmelidir.OnlarınişleriniAllahüteâlâyabırakmalıdır.Tegâbünsûresininonbeşinci[15]veEnfâlsûresininyirmisekizinciâyetindemeâlen,(Mallarınızveçocuklarınızsizlerekesinolarakdüşmandır.Onlardan

sakınınız)buyuruldu.Bunuiyianlayınız!Tavşangibi,gözleriaçıkuykunezemânakadarsürecek!Birgüngelipuyanılacak!

Dünyâyadüşkünolanlarlaarkadaşlıketmek,onlarlagörüşmek,öldürücüzehrdir.Buzehrleöldürülenkimse,sonsuzolarakölür.(Aklıolanabirişâretyetişir)demişlerdir.Bizise,açıkcaveüzerinedüşerekanlatıyoruz.Bunlarınyağlı,tatlıyemekleri,kalbinhastalığınıartdırır.

Kalbiniyiliği,hastalıkdankurtulmasınasıldüşünülebilir?Sakın!Sakın!

Çoksakın!Fârisîbeyttercemesi:

Bildirilmesilâzımolanısöyledimsana,

Yâfâidelenirsin,yâdaçarparkulağına.

Onlarlagörüşmekden,arslandankaçargibi,hattâdahâçokkaçmalıdır.

Arslaninsanınyalnızcânınıalır.Buda,âhıretdefâideliolur.Dünyâyadüşkünolanlarlaberâber

olmakise,insanısonsuzfelâketevezararasürükler.Onlarlakonuşmakdan,onlarınlokmalarınıyemekdenveonlarısevmekdenveonlarıgörmekdensakınmalıdır.Sahîholanhadîs-işerîfde,(Zengine,zenginliğiiçinalçaklıkgösterenindînininüçdeikisigider)buyuruldu.Onlarakarşıyapılanbualçalmalarveyaltaklanmalar,onlarınmallarıvemakâmlarıiçinmidir,yoksadeğilmidir?İyidüşünmeklâzımdır.

Malları,mevkı’leriiçinolduğundahiçşübheyokdur.Bununsonuda,dîninüçdeikisiningitmesidir.Artıkmüslimânlıknerede,kurtuluşnerededir?

Yağlılokmalarınveuygunsuzkimselerledüşüpkalkmanın,buyavrununkalbindeva’zlarıdinlemeğevenasîhatleridüşünmeğeyerbırakmadığınıbildiğimiçin,bukadarağırvesıkıyazıyorum.Hafîfsözlerle,yumuşakkelimelerleuyanmayacağınıbiliyorum.Sakın!Onlarınsohbetindensakın!

Onlarıgörmekdensakın!Allahüteâlâyardımcın

olsun!Allahüteâlâ,bizivesizi,râzıolmadığı,beğenmediğişeylerdenkurtarsın!Mi’râcgecesi,(GözleriAllahüteâlâdanayrılmadı)diyerekövüleninsanlarınefendisihurmetine“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”budüâmızıkabûlbuyursun!Âmîn.

139

Bumektûb,Ca’ferbeğTehânîyeyazılmışdır.Ehlullahadiluzatansaygısızları,sözile,yazıilekötülemekcâizolduğubildirilmekdedir:Okşayıcımektûbunuzuokumaklaşereflendik.Allahüteâlâsizeselâmetversin!Fakîrlerinhâliniaraşdırıyorsunuz.Yakınlığı,uzaklığıhepbirtutuyorsunuz.Saygılıkardeşim!Kureyşkâfirleriuğursuzluklarının,aşağılıklarının,taşkınlıklarınınartdığızemânda,müslimânlarıçekişdirici,kötüleyicişeyleruydururlardı.Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”İslâmşâ’irlerindenbirkaçınakâfirlerikötülemeleriniemrbuyurdu.Oşâ’irlerdenbiri,Resûlullahın“aleyhivealââlihissalâtüvesselâmüvettehıyye”önündemenbereçıkdı.Herkesekarşıkâfirlerikötüleyenşi’rleriokudu.

OServer“aleyhissalâtüvesselâm”,(Bu,kâfirlerinkötülüğünüaçığavurdukça,Rûhul-Kudsbununlaberâberdir)buyurdu.İnsanlarınkötülemesi,incitmesi,aşkınni’metlerindendir.YâRabbî!Peygamberlerinefendisihurmetine“aleyhivealââlihivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”bizlerionlardaneyle!Âmîn.

140

Bumektûb,MuhammedMa’sûm-iKâbilîyeyazılmışdır.Sevenlerinsıkıntılara,üzüntüleredayanmalarılâzımgeldiğibildirilmekdedir:Fakîrlerisevenkardeşim!Kalbindesevgitaşıyanlarınsıkıntıveüzüntüçekmelerilâzımdır.Dervîşliğiseçenlerindertlere,sıkıntılaraalışmasılâzımdır.Fârisîbeyttercemesi:

Senisevmek,dertvegamtatmakiçindir,

Yoksa,râhatetdirecekşeylerçokdur.

Sevgili,seveninçoküzülmesiniister.Böylece,kendindenbaşkasındanbüsbütünsoğumasını,kesilmesinibekler.Seveninrâhatlığı,

râhatsızlıkdadır.Âşıkaentatlıgelenşey,sevgiliiçinyanmakdır.Sükûnetbulmasıçırpınmakdadır.Râhatı,yaralıolmakdadır.Buyoldaistirâhataramak,kendinisıkıntıyaatmakdır.Bütünvarlığınısevgiliyevermek,ondangelenherşeyisevesevekapmakacısını,ekşisini,kaşlarıçatmadanalmaklâzımdır.Aşkiçindeyaşamakböyleolur.Elinizdengeldiğikadarböyleolunuz!Yoksa,gevşeklikhâsılolur.Sizinçalışmanıziyiidi.Bunundahâartmasınıbeklerken,azalıverdi.Fekatüzülmeyiniz.Eğer,kendinizibuduraklamadankurtarırsanız,eskisindendahâiyiolur.Sizibudağınıklığasürükleyenşeylerin,toparlanmanızadasebebolacaklarınıbiliniz!Böylece,çalışmanızartar.Vesselâm.

141

Bumektûb,mollaMuhammedKılıcayazılmışdır.BuişintemeliMuhabbetveihlâsolduğubildirilmekdedir:

Hakteâlâ,Peygamberlerinefendisihurmetine“aleyhivealââlihivealeyhimüssalevâtü

vetteslîmât”sizeilerlemekihsâneylesin!Kalbinizinhâllerindenarasırabirşeyyazmıyorsunuzki,nasılolduğunubilelim.Ondandayazınızki,uzakdanilgilenmemizesebebolur.Buişintemeli,sevmekvesıkıbağlanmakdır.Birilerlemeanlaşılmıyorsa,üzülmemelidir.Kalbinizbağlıoldukca,senelerinkazancıbirsâatdeihsânedilebilir.Vesselâm.

Me’ârifehlinibul,onudinle!

BöyleceHakdaniresanaeltaf!

142

Bumektûb,mollaAbdülgafûr-iSemerkandîyeyazılmışdır.Bubüyüklerinnisbetindenazbirşeyekavuşulursa,bunuazgörmemeklâzımgeldiğibildirilmekdedir:

Okşayıcı,kıymetlimektûbunuzgeldi.Fakîrlerisevmekveonlarlailgilenmek,Allahüteâlânınbüyükni’metlerindendir.BununartmasınıHakteâlâdandilerveumarız.Fakîrleregönderdiğinizhediyyedegeldi.

Selâmetiniziçinfâtihaokundu.Öğrendiğinizyoluveburadanelinizegeçennisbetivebunlarüzerindehiçbirşeyyazmamışsınız.BunlardagevşeklikolmakdanAllahüteâlâkorusun!Fârisîbeyttercemesi:Onunhayâlininbirângörünmesi,

Güzellerlebulunmakdandahâtatlı.

Bubüyüklerinnisbetindenazbirşeyelegeçerse,onuazbilmemelidir.Çünkibaşkalarının,yolunsonundakavuşdukları,buyolunbaşındaihsânolunur.

Fârisîmısra’tercemesi:

Gülbağçemigörde,behârımıanla!

Fekat,bunisbetitaşıyanlaraolanmuhabbetipinizkuvvetlibağlanmış

olunca,bugevşeklikdendolayıüzülmemelisiniz.Çokkullanılmışolanpardesügönderildi.Bunuarasıragiyinizvesaygıgösterereksaklayınız.

Çokfâidelerumulur.Bunuabdestliolarakgiyinizveöylecevazîfenizebaşlayınız!Kalbinizitâmtoparlıyabilirsiniz.Hermektûbunuzda,öncebâtındakihâllerinizdenyazınız!Bâtınınhâlleriolmadan,yalnızzâhirinhâllerinekıymetverilmez.Fârisîmısra’tercemesi:Herneolursaolsun,sevgilidenkonuşmakdahâtatlı!

Allahüteâlâ,bizevesize,mi’râcgecesigözleriOndankaymayan,insanlarınefendisine“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”hemzâhirde,hembâtındauymaknasîbeylesin!Fârisîmısra’tercemesi:İşbudur,bundanbaşkasıhiçdir!

AllahatevekküledeninyâveriHakdır.

Nâ-şâdgönül,birgünolur,şâdolacakdır.

143

Bumektûb,mollaŞemseddîneyazılmışdır.Gençliğinkıymetinibilmek,bunuboşyeregeçirmemeklâzımolduğubildirilmekdedir:FakîrlerisevenmevlânâŞemseddîn!Allahüteâlâ

siziyükseltsin!Gençlikzemânınınkıymetinibiliniz!Bunu,oyunile,fâidesizşeylerlegeçirmeyiniz!Cevizvekozalakgibifâidesizşeylerarkasındagençliğinitüketenler,sonundapişmânolurlar,âhederler.Fekat,böyleyapmaklaellerinebirşeygeçmez.Hâllerinizibildiriniz!Beşvaktnemâzıcemâ’atilekılınız!Halâl,harâmolanşeyleriiyiöğreniniz!Bunlarıbirbirinekarışdırmayınız!Kıyâmetdeazâblardankurtulabilmek,ancakislâmiyyetinsâhibineuymaklaolur“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”.Geçicilezzetlere,çabukbiten,tükenendünyâlıklaraaldanmamalıdır.Allahüteâlâiyiişleryapmağıkolaylaşdırsın!Âmîn.

144

Bumektûb,hâfızMahmûdayazılmışdır.Seyrvesülûkübildirmekdedir:Allahüteâlâ,yüksekderecelerdesonsuzilerlemeknasîbeylesin!İnsanlarınefendisivemi’râcgecesi,Rabbindenayrılmayangözlerinsâhibi“sallallahüteâlâaleyhivesellem”hâtırıiçin,düâmızıkabûlbuyursun!Âmîn.Fârisîmısra’tercemesi:

Herneolursaolsun,sevgilidenanlatmakdahâtatlı!

(Seyr),hareketdemekdir.(Sülûk),ilerlemekdemekdir.İkisideilmin,bilgininilerlemesidir.Maddehareketideğildir.(Seyr-iilallah)demek,aşağıbilgilerden,yüksekbilgilereilerlemek,ilmdedurmadanyükselmekdir.

Böylece,mahlûklaraâidherşeybilindikdensonra,Allahüteâlânınilminekadarvarılır.Bubilgilerbaşlayınca,mahlûklaraâidbilgilerinhepsiunutulur.Buhâle(Fenâ)denir.(Seyr-ifillah)demek,Allahüteâlânınismleri,sıfatları,şü’ûnvei’tibârâtıvetakdîsâtıvetenzîhâtımertebelerindeilminilerlemesidemekdir.Böyleceanlatılamayan,işâretlebildirilemiyenveismverilemiyen,birşeyebenzetilemiyen,kimseninbilemediği,anlıyamadığımertebeyevarılır.Buseyre(Bekâ)denir.Üçüncüseyre,(Seyr-ianillah-ibillah)denir.Buda,ilminhareketidir.Yüksekbilgilerdenaşağıbilgilereinilir.Böylece,mahlûklarıbilmeğekadarinilir.Bütünvücûbmertebelerininbilgisiunutulur.Bundansonra,dördüncüseyrbaşlar.Buna

(Seyr-ieşyâ)denir.Birinciseyrdeunutulmuşolan,eşyânınbütünbilgileri,şimdiyavaşyavaşelegeçer.Budördüncüseyr,birinciseyrintersidir.Üçüncüseyrde,ikinciseyrinkarşılığıdır.

Seyr-iilallahileSeyr-ifillah,vilâyetieldeetmekiçindir.Çünki(Vilâyet),FenâveBekâdemekdir.Üçüncüvedördüncüseyrler,da’vetmakâmınıeldeetmekiçindir.Da’vetmakâmı,Peygamberleremahsûsdur

“salevâtullahiteâlâveteslîmâtühüalâcemî’ihimumûmenvealâefdalihimhusûsan”.OPeygamberlerinhepsineveayrıcaenüstünleriolana,Allahüteâlânınafvveselâmlarıolsun!Peygamberlerinizindebulunanlarınenüstünlerinedebumakâmdanbirpayayırırlar.Yûsüfsûresinin,(EysevgiliPeygamberim!Onlaradeki,benimyolumbudur.Sizigafletdenuyandırarak,Allahüteâlâyaçağırıyorum.Benvebenimizimdebulunanlarçağırıcıyız)meâlindekiyüzsekizinciâyetibunugöstermekdedir.

İştetesavvufyolununbaşıvesonubunlardır.

Bunları,tâlibleriteşvîkvesâliklerinkıymetlerinibildirmekiçinyazıyorum.Allahüteâlâ,doğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânın“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”

izindegidenlereselâmet,iyiyolculukversin!

145

Bumektûb,mollaAbdürrahîm-iMüftîyeyazılmışdır.Buyolunbüyükleri,yolculuğaÂlem-iemrdenbaşladıklarıbildirilmekdedir:Allahüteâlâ,bizivesiziislâmiyyetincaddesindebulundursun“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”!Budüâyaâmîndiyenkulunamerhameteylesin!Buyolunbüyükleri“kaddesallahüteâlâesrârehüm”buyolculuğaÂlem-iemrdenbaşlamağıseçmişlerdir.BöyleilerlerkenÂlem-ihalkdabirlikdegeçilmekdedir.Başkatarîkatlerinbüyükleriböyleyapmamışdır.

Onlarınyolculuğu,Âlem-ihalkdanbaşlamakdadır.Âlem-ihalkyolculuğunubitirdikdensonra,Âlem-iemryolculuğunabaşlarlarvecezbemakâmınakavuşurlar.Bunun

için,bunlarınyolu,yollarınenkısasıolmuşdur.Başkayollarınsonu,buyolunbaşındayerleşdirilmişdir.Fârisîmısra’tercemesi:Gülbağçemigörde,behârımıanla!

Buyüksekyoluntalebelerindenbirkaçı,yolculuğaÂlem-iemrdenbaşladıklarıhâlde,çabukte’sîrigörünmüyor.Cezbeninbaşlamasındahâsılolanlezzeti,tatlılığıçabukduyamıyorlar.Çünki,bunlardakiÂlem-iemr,Âlem-ihalkdanza’îfolmuşdur.Âlem-iemrinbuza’îfliği,cezbenintadınıduymalarınıgecikdiriyor.BunlarınÂlem-iemrleri,Âlem-ihalklarındandahâkuvvetlioluncıyakadar,buduygusuzluksürergider.Âlem-iemrlerinikuvvetlendirmekiçin,buyolauygunolanilâc,idârevetesarrufkuvvetitâmolanrehberintâmtesarrufuveilgisidir.Başkayollarauygunolanilâcise,nefsintezkiyesiniveağırriyâzetlerivegücmücâhedeleri,islâmiyyeteuygunolarakyapmakdır.[(Riyâzet),nefsinistekleriniyapmamakdır.(Mücâhede),nefsinistemediği,onazorgelenşeyleriyapmakdır.Nefsislâmiyyeteuymağıistemez.]

Te’sîrin,lezzetduymanıngecikmesi,yaradılışdakiuygunluğunazolmasınıgöstermez.Yaradılışdatâmuygunolduklarıhâlde,bubelâyatutulanlarçokdur.Vesselâm.

146

Bumektûb,Şerefeddîn-iBedahşîyeyazılmışdır.Çokzikryapmağınasîhatetmekdedir:

OğlumŞerefeddînHüseyninmektûbugeldi.Allahüteâlâyahamdolsunki,fakîrlerihâtırlamaklaşereflenmekdesiniz.Aldığınızvazîfeyiçokyaparakzemânlarınızıkıymetlendiriniz!Fırsatıeldenkaçırmayınız.Geçiciolanşânlar,şereflersizialdatmasın.Dünyâlezzetleri,hakîkîlezzetlerdenmahrûmetmesin.Fârisîbeyttercemesi:

Sanasöyliyeceğimhepşudur:

Çocuksun,yolisekorkuludur.

Allahüteâlâ,birkulunugençlikdetevbeetmeğekavuşdurursavebutevbesinibozmakdan

korursa,nebüyükni'metolur.Diyebilirimki,bütündünyâni'metlerivelezzetleri,buni'metinyanında,büyükdenizyanındakibirdamlasugibidir.Çünkibuni'met,insanıAllahüteâlânınrızâsına,sevgisinekavuşdurur.Buise,dünyâveâhıretni'metlerininhepsininüstündedir.Âl-iİmrânsûresininonbeşinciveTevbesûresininyetmişüçüncüâyetindemeâlen,(Allahüteâlânınrâzıolmasıni'metidahâbüyükdür)buyuruldu.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafâya"aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ"uymaklaşereflenenlereselâmolsun!

147

Bumektûb,hâceMuhammedEşref-iKâbilîyeyazılmışdır.Ayrılmak,kavuşmakdanöncemidir,değilmidir,bildirmekdedir:Hakteâlâ,Peygamberlerinefendisihurmetine"aleyhivealââlihivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât"siziyüksekderecelerekavuşdursun!Tarîkatbüyüklerindenbirçoğu"kaddesallahüteâlâesrârehüm",(Ayrılmak,kavuşmakdanönceolur)dedi.Bubüyüklerdenbaşkalarıda,(Kavuşmak

ayrılmakdanöncedir)dedi.Birüçüncüsüise,birşeydiyemedi.EbûSa'îd-iHarrâz"kaddesallahüsirreh",(Ayrılmadıkca,kavuşamazsınvekavuşmadıkca,ayrılamazsın.Hangisidahâöncedir,bilemiyorum)dedi.Busatırlarıyazanagöre,ayrılmakvekavuşmak,birlikdeolmakdadır.Birbirindenayrılmalarıcâizdeğildir.Ayrılmaksızınkavuşmakolmaz.Böyleolmaklaberâber,bilinmiyenbirşeyvarsa,kendisiönceolanhangisidirvehangisihangisinesebebolmakdadır?Şeyh-ul-islâm-ıHirevî"kuddisesirruh"ikincisiniseçmekdedirve(Onunönceolmasıdahâiyidir)demişdir.Evetöyledir.

Fekat,ayrılmaköncedirdiyenlerde,kavuşmanınönceolmasınakarşıdeğildirler.Bunlarınkavuşmakdemeleri,tâmzuhûrdur.Bumutlakzuhûrunönceolmasınaaykırıdeğildir.Mutlakzuhûr,ayrılmakdanönceolur.Tâmzuhûrdaayrılmakdansonraolur.Buanlaşılınca,sözlerinbaşkalığı,yalnızkelimelerdekalır.Birincisinisöyliyenleringörüşüdahâkeskindir.Azolanşeyekıymetvermemişlerdir.Buaçıklama,

zemânbakımındanönceolmayıdagöstermekdedir.Bunuiyianlamalıdır.HerşeyindoğrusunubildirenAllahüteâlâdır.Herneolursaolsun,ayrılmağavekavuşmağamazharolmalıdır.

Çünki,buikimertebeyevarılmadıkça,Vilâyetmertebesihâsılolmaz.

Birincimertebeye(Seyr-iilallah)ilevarılır.İkincimertebeye(Seyr-ifillah)ilevarılır.Buikiseyrtemâmolunca,vilâyetmertebesinevekemâlekavuşulur.Herkesinkavuşduğuderecelerbaşkadır.Tekmîlveda'vetderecesinekavuşmakiçin,başkaikiseyrdahâvardır.

Fârisîmısra'tercemesi:

Bağırdımikikerre,içerdekimsevarsa!

Vesselâm.

İlâhînedirbuaşk,yakdıcismücânımı?

Bundakizevkbaşkadır,duyulurizhârolmaz.

Netarafagiderim,bırakıpsultânımı,

Senisevdibugönül,ölseeleyârolmaz!

148

Bumektûb,mollaSâdık-ıKâbilîyeyazılmışdır.Kendinikavuşmuşsanan,birşeyeldeedemez.Büyüklerinrûhlarındanfâidelenmeğealdanmamalıdır.Onlar,kendiüstâdınınlatîfeleridir:

İkimektûbunuzarkaarkayageldi.Birincimektûb,kavuşduğunuzu,doyduğunuzubildiriyordu.İkincisi,susuzluğunuzu,boşluğunuzuanlatıyordu.

Allahüteâlâyahamdolsun!Çünkiherişinsonunabakılır.Kendinidoymuş

sanan,birşeyekavuşmamışdır.Kendiniboş,uzaksanan,kavuşmuşdemekdir.

Sizearkaarkayabildirmişdimki,büyüklerinrûhlarınınzâhirolmasına,onlarınyardım

etmelerine,sakınaldanmamalıdır.Obüyüklerinsûretleri,kendiüstâdınızınlatîfeleridir.Oşekllerdegörünmekdedir.Tekbiryerebağlanmakşartdır.Çeşidliyerlerebağlanan,birşeykazanmaz,zarareder.

Sizeçoksöylemişdimki,sonaçabukkavuşmakiçin,işe,vazîfeyesıkısarılmalıdır.Lâzımolanşeyleribırakarak,lüzûmsuzşeylerleuğraşmak,aklauygundeğildir.Fekatsiz,kendigörüşünüzeuyuyorsunuz.Sözdinlemiyorsunuz.Sizbilirsiniz!Habercininvazîfesiancakbildirmekdir.

149

Bumektûb,yinemollaSâdık-ıKâbilîyeyazılmışdır.Allahüteâlâherşeyisebebleyaratmakdaisede,bellibirsebebebağlanmaklâzımolmadığıbildirilmekdedir:

KardeşimmollaMuhammedSâdık!Bütünvarlığınızlasebeblerebağlandığınızaşaşılır.Sebebleriyaratan"teâlâvetekaddes",herşeyisebeblerleyaratmakdaisede,herşeyiçinbelli

birsebebeyapışmakdoğrudeğildir.

Mısra'tercemesi:

Birkapıkapanırsa,üzülmeeygönül,başkasıaçılır!

Bukısagörüşlülük,çokuygunsuzkimselerdebulunur.Sizingibilerdebuhâligörmekpekçirkindir.Birazkendinizegeliniz!Bukötülüğünderecesinianlayınız!Hemmüttekîolmak,hemdeAllahüteâlânınsevmediğişeylerinpeşindekoşmak,çokçirkinbirişdir.Buçirkinliğin,sizingözünüzegüzelgörünmesinepekşaşılır.Çoklâzımolanşeyleri,ihtiyâcıgiderecekkadareldeetmekiçinçalışmalıdır.Bütünvaktleriorayavermekvebütünömrüonunarkasındageçirmek,tâmbirahmaklıkdır.Fırsatınkıymetinibiliniz!

Bufırsatı,sonugelmez,lüzûmsuzşeylerieldeetmekiçinkaçıranlarabinlerleyazıklarolsun!Mektûblaşmamızlâzımdır.Habercininvazîfesi,yalnızhabervermekdir.İnsanlarındedi-kodularınaaldırmayın!Bunaüzülmeyiniz!Size

sürmekistediklerilekeler,sizdebulunmadığıiçin,üzülmenizdoğrudeğildir.Herkesinkötülediğibirkimseniniyiolması,çokbüyükse'âdetdir.Fekat,bununaksiolursa,çoktehlükelidir.Vesselâm.

150

Bumektûb,hâceMuhammedKâsımagönderilmişdir.Aranılmağa,gönlünüvermeğelâyıkolanancakVâcib-ül-vücûdteâlâolduğubildirilmekdedir:HâceMuhammedKâsımkardeşimizinokşayıcımektûbugeldi.Bizlerisevindirdi.Dünyâişlerininbozukgitmesindenvehâlinizitoparlayamadığınızdanhiçsıkılmayınız!Çünkidünyâişleri,üzülmeğedeğmez.Budünyâdaolanherşeygeçecek,yokolacakdır.Allahüteâlânınrâzıolduğuşeylerinarkasındakoşmaklâzımdır.Güçolsada,kolayolsada,bunlarıyapmağaçalışmalıdır.Aranılacak,gönülverilecek(Vâcib-ül-vücûd)dan,ya'nîhepvarlığılâzımolandanbaşkahiçbirşeyyokdur.Helesizingibikıymetliveakllıinsanların,geçici,yokolucuşeyleregönülvermesi,pekyazıkolur.Bununlaberâber,

birhizmetvebirişiçinişâretbuyurulursa,onuseveseveyaparız.Vesselâm.

151

Bumektûb,mîrMü'min-iBelhîyeyazılmışdır.Hocalarımızın"kaddesallahüteâlâesrârehüm"yolununbüyüklüğüvebubüyüklerinkullandıkları(Yâd-idâşt)kelimesininnedemekolduğubildirilmekdedir:Fârisîmısra'tercemesi:

Herneolursaolsun,sevgilidenkonuşmakdahâtatlı!

Yüksekhocalarımızın"kaddesallahüteâlâesrarehüm"yolundaçoksöylenilen(Yâd-idâşt)demek,Zât-iteâlânındevâmlıhuzûru,berâberliğidemekdir.

Şü'ûnvei'tibârâtdaaradaolmaksızınzuhûrudur.Eğerhuzûrolup,sonragaybolursa,ya'nîşü'ûnvei'tibârâtperdeleriaradankalkar,sonrayinearayagirerse,bubüyüklerböyleşimşekgibiçakıphemengaybolan(Tecellî-izâtî)yekıymetvermezler.Yâd-idâşt,gaybolmayanhuzûrdur.

Ya'nî,şü'ûnvei'tibârâtperdeleriarayagirmeyen,hiçgaybolmayan,devâmlıolanTecellî-izâtîdir.Yâd-idâşt,buyolunsonundaihsânedilir.

Bumakâmda,tâmolgunFenâhâsılolur.Perdelerhiçarayagirmez.Perdelerarayagirerse,huzûrkalmaz.Gaybetolur.BunaYâd-idâştdenmez.Görülüyorki,bubüyüklerinşühûdü,tâmdırveolgundur.Fenânınolgunolmasıvebekânıntamolmasıda,şühûdünolgunvetâmolmasınabağlıdır.Fârisîmısra'tercemesi:

Gülbağçemigörde,behârımıanla!

152

Bumektûb,nakîbseyyidşeyhFerîdeyazılmışolup,Resûlullahaitâ'at,Allahüteâlâyaitâ'atdemekolduğubildirilmekdedir:Cenâb-ıHak,Nisâsûresi,yetmişikinciâyetinde,Muhammedaleyhisselâmaitâ'atetmeninkendisineitâ'atetmekolduğunubildiriyor.Ohâlde,OnunResûlüne"sallallahüaleyhivesellem"itâ'atedilmedikçeOnaitâ'atedilmişolmaz.Bunun

pekkat'îvekuvvetliolduğunubildirmekiçin,âyet-ikerîmede,(Elbette,muhakkakböyledir)buyurduveba'zıdoğrudüşünemiyenlerin,buikiitâ'atibirbirindenayrıgörmelerinemeydânbırakmadı.Allahüteâlâ,yineNisâsûresinin,(Kâfirler,AllahüteâlânınemrleriilePeygamberlerinemrlerinibirbirindenayırmakistiyor.Yehûdîlerdiyorki,bizMûsâaleyhisselâmainanırız.ÎsâileMuhammedaleyhimesselâmainanmayız.Hıristiyanlarise,yalnızÎsâaleyhisselâmainanıp,onahâşâ,Allahüteâlânınoğludiyor.Buinanışlarıvedinlerikıymetsizdir.Hepsikâfirdir.BunlarınhepsineCehennemazâbını,çokacıazâblarıhâzırladık)meâlindekiyüzkırkdokuzuncuâyetinde,buikiitâ'atiayrıgörenlerdenşikâyetbuyurmakdadır.

Meşâyıh-ikirâmdanbirkaçı,aşkserhoşluğuvekendindengeçdiklerizemânda,buikiitâ'atinbirbirindenayrıolduğunugösterensözlersöylemişlerdir.

Biriniötekindendahâçoksevdiğinibildirmişlerdir.İşitdiğimizegöre,sultân

Mahmûd-iGaznevî,bütünAsyâyahâkimolduğuzemânda,Harkanşehrineyakıngelmişdi.Adamlarındanbirkaçını,Harkana,ŞeyhEbül-Hasen-iHarkânîhazretlerininhuzûrunagöndermişdi.Şeyhhazretleriniyanınaçağırmışdı.

Şeyhhazretlerigelmekistemezse,(AllahüteâlâyaveOnunResûlünevesizmüslimânlardanolanâmirlereitâ'atediniz!)meâlindekiâyet-ikerîmeyikendisineokuyunuz,demişdi.Sultânınadamları,şeyhhazretleriningelmekistemediğinigörerek,buâyet-ikerîmeyiokudular.Şeyhhazretleribunakarşılık,(Allahüteâlânınitâ'atineokadarçokdalmışbulunuyorumki,Resûleitâ'atetmekdenhayâediyorum.Âmireitâ'atevaktnerede?)buyurdu.

Şeyhhazretlerininbusözü,Allahüteâlânınitâ'atini,Resûlününitâ'atindenayrıbildiğinigöstermekdedir.Busöz,doğruyoldanayrılmış

olmanınalâmetidir.Hâlleridoğruolanbüyükler,böylesözlersöylemezler.

İslâmiyyetinvetarîkatinvehakîkatinbütünbasamaklarında,Resûlullahaitâ'atin,Allahüteâlâyaitâ'atolduğunubilirler.Resûlullahaitâ'atileolmayanAllahaitâ'atin,dalâlet,sapıklıkolduğunainanırlar.Yineişitiyoruzki,Meheneşehrininşeyhi,şeyhEbûSa'îd-iEbülHayrileoturuyordu.HorasandakiseyyidlerinbüyüklerindenolanSeyyidEceldeyanlarındaidi.Şü'ûruyerindeolmıyanbirmeczûbiçerigirdi.Şeyhhazretleri,bumeczûbu,şeyhEcelinüstyanınaoturtdu.Buhâl,seyyideağırgeldi.Şeyhhazretleri,seyyidedönerek,(Sizeolansaygımız,Resûlullahısevdiğimiziçindir.Bumeczûbuise,Allahüteâlâyısevdiğimiziçinyüksektutuyoruz)dedi.Allahüteâlânınsevgisiile,Resûlullahınsevgisiniayırdeden,böylesözleride,doğruyolunbüyükleriuygungörmezler.Allahsevgisinin,Resûlullahaolansevgidençokolmasının,tarîkatserhoşluğundanilerigeldiğinibilirler.Böylesözlerinsöylenmesineiznvermezler.Şukadarvarki,vilâyetderecelerindeyükselmişolanlarda,Allahüteâlânınsevgisidahâçokdur.Peygamberlerinyüksekliğindenbirşeyler

edinenlerdeise,Resûlullahınsevgisidahâçokolmakdadır.Allahüteâlâ,hepimize,Resûlullahaitâ'atetmeknasîbeylesin!

Çünkibuitâ'at,Allahüteâlâyaitâ'atdemekdir.

153

Bumektûb,meyânşeyhMüzzemmileyazılmışdır.Mâ-sivâyaköleolmakdanbüsbütünkurtulmak,mutlakfenâileolduğubildirilmekdedir:Gönderdiğinizmektûbgeldi.Bütünni'metlerigönderenAllahüteâlâyahamdveşükrolsunki,kendiniarayanlarısıkıntıveüzüntüiçindetutmakdadır.

Buüzüntüyüvererek,kendindenbaşkasıilerâhatetmekdenkurtarmakdadır.

Fekat,Ondanbaşkaşeylereköleolmakdanbüsbütünkurtulabilmekiçin,mutlakfenâyakavuşmaklâzımdır.Mâ-sivânıngönülaynasındakigörüntülerinibüsbütünyoketmeklâzımdır.[(Mâ-sivâ),Allahüteâlâdanbaşkaherşeydemekdir.Ya'nîbütünmahlûklar

demekdir.]HiçbirşeybilmemekvehiçbirşeyisevmemekveHakteâlâdanbaşkadilekistekkalmamaklâzımdır.Böylefenâhâsılolmazsa,birşeyekavuşulmaz.KendiniHakteâlâdanbaşkabirşeyebağlısanmazisede,böylezanetmesi,doğruolmaz.Zanetmekle,işindoğrusudeğişmez.Fârisîmısra'tercemesi:

Buni'metibakalımkimeverirler?

Hâllere,makâmlarabağlanmakda,mâ-sivâyagönülvermekdemekdir.Artık,başkaşeylerebağlanmanınneolacağınıdüşünmelidir?Fârisîbeyttercemesi:Küfrolsada,îmânolsada,herdilek,

Dostakavuşmağaengelolurlarhep!

Ayrılığımızuzunsürdü.Fırsat,büyükni'metdir.Arkadaşlarınız,olgunkimselerise,onlardaniznalmakdaniçingecikiyorsunuz?Eğerolgundeğillerse,iznalmağanelüzûmvar?Allahüteâlânınrâzıolmasınıdüşünmeklâzımdır.Orâzıolunca,başkalarıisterrâzıolsunlar,isterolmasınlar.

Onlarrâzıolmazlarsa,neçıkar?Fârisîmısra'tercemesi:Sevgilirâzıolunca,herşeyrâzıolmuşdemekdir.

Maksad,dilek,yalnızHakteâlâolmalıdır.Onunlabirlikde,herneolursaolsungüzeldir.Onunlabirlikdeolmıyanherşey,olmazolsun.Fârisîmısra'

tercemesi:

Yanağımburdaiken,sengülebakıyorsun.

Vesselâm.

154

Bumektûb,yinemeyânşeyhMüzzemmileyazılmışdır.Kendindengeçmekvekendindeilerlemeklâzımgeldiğibildirilmekdedir:Hakteâlâ,kendisiilebulundursun!Birânbaşkasınabırakmasın!YâRabbî!

Bizikendimizebirânbırakma!Bırakırsan,helâkoluruz.Dahâazdabırakırsan,yokoluruz.

İnsanınbaşınabelâlarıngelmesinesebeb,kendinedüşkünolmasıdır.Kendikendisindenkurtulursa,Allahüteâlâdanbaşkaşeyleredüşkünolmakdankurtulur.Putatapanlar,kendilerinetapmakdadırlar.Câsiyesûresininyirmiikinciâyetindemeâlen,(Kendinefsinetapanlarıgördünmü?)buyuruldu.Fârisîmısra'tercemesi:Kendinibırakmak,pekhoşolurverâhat!

Kendinibırak,banagel!Kendindengeçmek,farzolduğugibi,kendindeilerlemekdelâzımdır.ÇünkiO,buyolculuklabulunabilir.Kendindendışardayapacağınyolculuklabulamazsın!Fârisîbeyttercemesi:Hernevarsasendedir,yoksanma!

Körgibi,heryanaeluzatma.

(Seyr-iÂfâkî),ya'nîinsanındışındakiyolculuk,insanıuzaklaşdırır.

(Seyr-iEnfüsî),ya'nî,insanınkendindeyapdığıyolculuk,aranılanakavuşdurur.Şühûdarıyorisen,kendindedir.Ma'rifetistiyorsan,

kendindedir.(Hayret),ya'nîanlıyamayıpşaşırıpkalmakise,yinekendindedir.İnsanındışındaayakbasacakyeryokdur.Söznereyeuzandı?

İyidüşünemiyenler,busözümühulûlveyâbirleşmeksanacak.Böylecedoğruyoldankayacak,dalâletedüşecek.Fârisîmısra'tercemesi:Burdahulûl,birleşmek,küfrolur,iyibil!

Bumakâmlaravarmadan,anlamadanönce,bunlarıdüşünmekcâizdeğildir.

Allahüteâlâ,bizivesizirâzıolduğuyoldabulundursun"alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye"!Hâlleriniziyazınız!Çokfâideliolur.Çeşidlibağlantılarınızvarisede,bunlardankurtulunuz.Bunlar,yâvarmış,yâyokmuş,eşidtutunuz!Vesselâm,vel-ikrâm.

155

Bumektûb,yinemeyânşeyhMüzzemmileyazılmışdır.Kendiaslınadönmesinidilemekdedir:

Hakteâlâ,kendiilebulundursun!Fârisîbeyttercemesi:Allahdanbaşkaherneyetapılsa,hepsihiçdir!

Yazıklarolsunolkimseyeki,birhiçiledir!

Cemâzil-evvelayınınbirinciCum'agünüDehlişehrinidolaşmaklaşereflendik.MuhammedSâdıkdabirlikdedir.Allahüteâlâdilerse,birkaçgünburadakalıp,vatanımızaçabukdöneceğiz.(Vatansevgisiîmândandır)hadîsisahîhdir.Zevallınereyegidecek?Alnı,Allahüteâlânınirâdesinebağlıdır.Hûdsûresininellialtıncıâyetindemeâlen,(Yeryüzündeyürüyenlerinhepsininalnındantutucudur)buyuruldu.Nereyekaçılabilir?

Zâriyâtsûresininellinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâyakoşunuz!)buyuruldu.Ondan,yineOnakaçınızdemekdir.Herneolursaolsun,aslıtemelolarakbilmeli,ondançıkandalları,onabağlıbilmeli,aslasarılmalıdır.Fârisîbeyttercemesi:

Hernekigüzeldir,Allahsevgisindenbaşka,

Hepsicânazehrdir,şekergibideolsa!

156

Bumektûb,yinemeyânşeyhMüzzemmileyazılmışdır.Ehlullahınsohbetindebulunmasınıdilemekdedir:

KâdîzâdeCâlendehrilegönderdiğinizmektûbDehlidegeldi.Elhamdülillahki,fakîrlerekarşıolansevginizçokdur.(Buhârî)deve(Müslim)debildirilen,(Kişi,sevdiğiileberâberdir)hadîs-işerîfinegöre,onlarlabirlikdesiniz.Zemânbakımından,Recebayıyaklaşdıisede,fekatçokuzakgörünüyor.Fârisîbeyttercemesi:

Dostayrılığı,azolsada,azdeğildir!

Gözdekılparçasıdaolsa,çokgörünür.

Haksâhiblerininhaklarınıyerinegetirmekiçinyapmakistediğinizşeyleri,hemenyapınız.Recebayınakadarbizdeburadakalacağız.HerşeyindoğrusunuancakAllahüteâlâbilir.HerşeyOnunhuzûrunaçıkacakdır.

Ömrünüzünbirkaçgününüdervîşlerlebirlikdegeçirmekiçinuğraşınız!Kehfsûresininyirmisekizinciâyetindemeâlen,(RablerinesabâhakşamdüâedenveOnakavuşmakistiyenlerlebirlikdebulunvesabreyle!Onlardanbaşkabiryerebakma!)buyuruldu.Buâyet-ikerîmede,HakteâlâsevgiliPeygamberineAllahadamlarıilebirlikdebulunmasınıemrbuyuruyor"aleyhiminessalevâtietemmühâveminetteslîmâtiekmelühâveminettehıyyâtieymenühâ".Büyüklerdenbiribuyurduki,(İlâhî!Dostlarınıöyleyapdınki,onlarıtanıyansenibuldu.Senibulmadıkça,onlarıtanımadı).Allahüteâlâ,bizivesizi,buyüksekveşerefliinsanlarısevmeklerızklandırsın!

Dinle!NemâzkılmıyanınhakkındaAllah,nedemiş,Çıksınyerilegökümden,başkama'bûd,bulsundemiş.

GetirdiKur'ânıResûl,etmediba'zısıkabûl.

Birvaktnemâzıkılmıyan,Cehennemdeyansındemiş.

157

Bumektûb,hakîmAbdülvehhâbayazılmışdır.Allahadamlarınınyanınagidenkimsenin,kendiniboşbulundurmasılâzımdır.Böylece,doluolarakdöner.

Herşeydenönce,i'tikâdıdüzeltmeklâzımolduğubildirilmekdedir:İkikerreburayakadaryoruldunuz.İkisindedeçabukkalkdınız.Sohbetinhaklarındanbirkaçınıyerinegetirmeğevaktolmadı.Müslimânlarınbirarayagelmesi,yâistifâdeetmekveyâfâidevermekiçindir.Buikisindenbiribulunmıyantopluluğunhiçkıymetiyokdur.Dinbüyüklerininyanınaboş

olarakgelmelidirki,dolmuşolarakdönülebilsin.Onlarınacıması,ihsândabulunmasıiçin,boşolduğunubildirmeklâzımdır.Böylecefeyz,ihsânyoluaçılır.Dolugelmek,dahâdoldurarakdönmekiyiolmaz.Çokdolmak,doydukdansonra,dahâalmakhastalıkdanbaşkabirşeyyapmaz.İhtiyâcsızlık,azgınlığasebebolur.HâceNakşibend"kaddesallahüsirreh"hazretleribuyurduki,(Öncehastanınyalvarmasılâzımdır.

Sonra,gönlükırıkolan,onateveccüheder).Görülüyorki,teveccühe,ihsânakavuşmakiçin,yalvarmaklâzımdır.Böyleolmaklaberâber,ilmöğrenmekdeolanbirtâlibgelip,sizegöndermekiçinmektûbisteyince,onunböylegelmesinibirhaksayarak,buhakkıödemeklâzımolduğunudüşündüm.Geçmişdekihaklarınızıveşimdikihakkıkarşılamakiçin,vaktvehâlegöre,birkaçkelimeyazarakgönderiyorum.HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbildirir.HerkesidoğruyolakavuşduranancakOdur.

Eymes'ûdkardeşim!Bizevesizeherşeydenöncelâzımolan,i'tikâdıKitâbavesünneteuygunolarakdüzeltmekdir.Doğruyolunâlimlerinin,"Allahüteâlâonlarınçalışmalarınaiyikarşılıklarversin!"Kur'ân-ıkerîmdenvehadîs-işerîflerdenanladıklarınavebildirdiklerineuygunolaraki'tikâdetmeklâzımdır.Çünki,Kitâbdanvesünnetdenbizimvesizinanladıklarımızınhiçkıymetiyokdur.Ehl-isünnetâlimlerininanladıklarınauymaklâzımdır.Bizimanladıklarımız,Ehl-isünnetâlimlerininanladıklarınauymuyorise,hiç

kıymetiolmaz.Çünkiherbid'atsâhibi,

[türedireformcular]vedoğruyoldankayarakdalâletedüşenler,sapıkbilgilerinivebozukişlerini,Kur'ân-ıkerîmdenvehadîs-işerîflerdenanladıklarınıvebuikikaynakdançıkardıklarınısöylemekdedirler.Busözleriçokyanlışvehaksızdır.

İkinciolarakhepimizelâzımolanşey,ahkâm-ışer'ıyyeyiöğrenmekdir.

Ya'nîhalâli,harâmı,farzı,vâcibiöğrenmekdir.

Üçüncüolarakhepimizelâzımolanşey,bütünişlerimizi,öğrendiklerimizeuygunyapmakdır.

Dördüncüsü,kalbintasfiyesivenefsintezkiyesidirki,buikisitesavvufbüyüklerinemahsûsdur"kaddesallahüteâlâesrârehüm".

İ'tikâdıdüzeltmedenönceahkâm-ışer'ıyyeyiöğrenmeninhiçfâidesiolmaz.

Buikisibirlikdedüzelmedikcede,ibâdetlerin

fâidesiolmaz.Buüçübirlikdeyapılmadıkca,tezkiyevetasfiyehiçyapılamaz.Budörttemelvazîfe,yardımcılarıvetemâmlayıcılarıilebirlikdeyapılmalıdır.Meselâ,farzlar,sünnetleriilebirlikdeyapılmalıdır.Farzlarınyardımcısıvetemâmlayıcısı,sünnetlerdir.Bunlardanbiriyapılmadıkca,geriyekalanherşeylüzûmsuzdurvefâidesizdir.Böylelüzûmsuzşeylere,(Mâlâya'nî)denir.Hadîs-işerîfde,(Birkimseninmüslimânlığınıngüzelliği,mâlâya'nîdenkaçmasıvelüzûmluşeyleriyapmasıileanlaşılır)buyuruldu.

DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindeyürüyenlereselâmolsun

"aleyhivealââlihissalevâtüvettehıyyât"!

158

Bumektûb,şeyhHamîd-iBingâlîyeyazılmışdır.Sâliklerinyaradılışlarınagöre,yükseldiklerimertebeleribildirmekdedir:

Sâliklerinyaradılışlarınagöre,kemâlmertebeleri

başkabaşkaolur.Kemâlmertebelerininderecelerikemiyyetya'nîsayıbakımındanveyâkeyfiyyetya'nîgüzellikbakımındanveyâherikibakımdanda,birbirindenayrılırlar.

Çokkimseninkemâli,ya'nîyüksekliği,(Tecellî-isıfâtî)iledir.

Başkalarınınkemâli(Tecellî-izâtî)iledir.Herikitecellînindeçokçeşidlerivardır.Çeşidlerbirbirlerinebenzemezler.Butecellîlerekavuşankimselerarasındadaçokbaşkalıkvardır.Çokkimselerinkemâlikalbinselâmetiverûhunhalâsıiledir.Başkalarınınkemâli,buikisiilebirlikde,sırrındaşühûdüiledir.Buüçüncükemâlise,buüçüilebirlikde,hafîninhayretiiledir.Birdördüncükemâldahâvardırki,budördüilebirlikde,ahfânınkavuşmasıiledir.Bunlar,Allahüteâlânınöylebirihsânıdırki,dilediğineverir.Allahüteâlâ,büyükihsânsâhibidir.Bumertebelerinherhangibirisindekemâlhâsıloldukdansonra,yâgeriyeinilir,yâhud,omakâmdakalınır.Geriyeinenler,tekmîlveirşâdmakâmınakavuşur.Allahüteâlânınkullarınıda'vetiçin,onlarafâideliolmak

için,Hakdanhalkadönerler.İkincilerkendilerinigaybederler.İnsanlardanuzakyaşarlar.Geçmişdevegelecekdeselâmetdeolunuz!

159

Bumektûb,ŞerefeddînHüseyn-iBedahşîyeyazılmışdır.Merhûmbabasıiçinsabrdilemekdedir:

Başagelenbelâlar,sıkıntılar,hernekadaracıveüzücügörünürisede,bâtınaya'nîkalbe,rûhatatlıgelmekdedir.Çünki,bedenilerûhbirbirininzıddı,tersigibidir.Birineacıgelen,ötekinetatlıolmakdadır.

Yaratılışdaduygusuzolan,buikisinintersolduğunuvehâllerini,özellikleriniayıramaz.Böylekimselerihesâbakatmıyoruz.Busözlerimizionlariçinbildirmiyoruz.A'râfsûresininyüzyetmişsekizinciâyetindemeâlen,(Onlar,hayvanlargibidir.Dahâdaaşağıdırlar)buyuruldu.

Fârisîbeyttercemesi:

Kendindenhaberiolmayankimse,

Neredekaldıbaşkaşeyleribile?

BirkimseninrûhualçalarakbedenmertebesineyerleşseveÂlem-iemri,âlem-ihalkınabağlansa,buincebilgilerinasılanlıyabilir?RûhukendimakâmınaçıkmadıkcaveÂlem-iemri,Âlem-ihalkındanayrılmadıkca,buma'rifetleringüzelliğininasılgörebilir?Buni'metekavuşmakiçin,ecel-imüsemmâgelmedenönceolanölümekavuşmaklâzımdır.Tarîkatbüyükleri

"kaddesallahüteâlâesrârehüm"buölüme(Fenâ)adınıvermişlerdir.Fârisîbeyttercemesi:

Toprakoltoprakki,gülbitsinsende,

Toprakdanbaşkayok,kavuşangüle.

Ölümgelmedenönceölmeyenkimseyidertlibilmelidir!Onageçmişolsundemelidir!

İyilikletanınmışolanveemr-ima'rûfvenehy-imünkeribâdetinieldenbırakmıyankıymetli

babanızınölümhaberimüslimânlarıçoküzdü.Hepimiz,AllahiçinyaratıldıkvehepimizOnunhuzûrunaçıkacağız.Sizoğlumuzsabrederek,bizdenöncegidenlere,sadakailevedüâileveistigfârederekyardımetmeli,imdâdlarınayetişmelisiniz!Çünki,dirilerinyardımınaölülerinçokihtiyâcıvardır.Hadîs-işerîfdebuyurulduki,(Ölü,sudaboğulmaküzereolanbirigibidir.Babasından,anasından,kardeşindenvearkadaşındangelecekolanbirdüâyıhepbeklemekdedir.Onabirdüâgelince,dünyâyavedünyâdaolanlarınhepsinekavuşmakdandahâçoksevinir.Allahüteâlâ,yeryüzündeolanlarındüâlarıyardımıile,kabrdeolanlaradağlargibirahmetgönderir.Dirilerinölülereolanhediyyesi,onlariçinistigfâretmekdir).Nasîhatlarınsonuncusu,hepzikryapmakvehepAllahüteâlâyıdüşünmekdir.Çünki,elimizdebulunanzemânçokazdır.Bunuenlüzûmluyerdekullanmaklâzımdır.Vesselâm.

160

Bumektûb,kölelerininenaşağısıolanbufakîre,ya'nî[(Mektûbât)ınbirincicüz'ünütoplamakla

şereflenen]YârMuhammedCedîd-iBedahşîTalkânîyeyazılmışdır.Tesavvufbüyüklerininüçdürlüolduğuveherbirininhâlleribildirilmekdedir:

Tesavvufbüyükleri"kaddesallahüteâlâesrârehüm"üçdürlüdür:Birincileregöre,âlem,ya'nîbütünvarlıklar,Allahüteâlânınyaratmasıiledışardavardır.ÂlemdebulunanherşeyinözelliklerinideAllahüteâlâyaratmışdır.İnsanlarıcismolarakbilirler,maddeolarakbilirler.Bucismide,Allahüteâlâyaratmışdırderler.Yoklukdenizineöyledalmışlardırki,neâlemdenhaberlerivardır,nedekendilerindenhaberlerivardır.Başkasınınelbisesinigiymişkimseyebenzerler.Buelbiseninkendilerininolmayıpbaşkasınınolduğunubilirler.Böylebilmeleriokadarartarki,elbiseyi,sâhibindebilirler,kendileriniçıplaksanırlar.Böylebirkimseyi(Sekr),şü'ûrsuzlukhâlindenkurtarıp,(Sahv)şü'ûrluhâlegetirirlerse,ya'nîFenâdansonraBekâileşereflendirirlerse,elbiseyikendiüzerindegörür.Fekat,başkasınınolduğunuiyibilir.ÇünkiöncekiFenâ,şimdibilgiile

birlikdedir.Elbiseyetutulması,bağlılığıhiçkalmamışdır.Bunungibi,kendiüstünlüklerini,iyiliklerini,elbisegibibaşkasınınbilirler.Fekat,buelbiseyivehmde,hayâldebilirler.Dışardaelbiseyokdur.Kendileriniçıplaksanırlar.Böylegörüşleri,öyleçoğalırki,vehmdekielbiseyideatarlar.Kendileriniçıplakbulurlar.Sekrdenkurtulupsahvagelince,vehmdekielbiseyideyanlarındabulurlar.Fekat,birincişahsınFenâsıtâmdır.BundanhâsılolanBekâsıdadahâolgundur.

Bunu,inşâallahüteâlâdahâsonraaçıklayacağız.Bubüyükler,Ehl-isünnetvel-cemâ'atâlimlerinin"rahmetullahialeyhimecma'în"Kitâbdanvesünnetdençıkardıklarıvesözbirliğiilebildirdikleriîmânbilgilerininhepsine,öyleceinanırlar.Kelâmâlimleriilebunlarınarasındahiçbirayrılıkyokdur.Kelâmâlimleri,bubilgileriöğrenerekvedüşünerekbulmuşlar.Bunlarise,keşfile,zevkileanlamışlardır.Bubüyükler,âleminAllahüteâlâyahiçbirbakımdanbenzerliği,bağlılığıyokdurderler.

Neredekaldıki,Onunkendisidirveyâparçasıdır

demişolsunlar.Allahüteâlâ,Mâlikdir,yaratıcıdır,insanlarise,Onunkullarıdırvemahlûklarıdırderler.Kendilerinihâlkaplayınca,bubağlılığıbileunuturlar.Tâmfenâileşereflenirler.Tecelliyât-izâtiyyeyekavuşurlar.

Sonsuztecellîleremazharolurlar.

Tesavvufbüyüklerininikincisi,âlemeHakteâlânınzılli,görüntüsüderler.

Fekatbunlarda,âlemindışardamevcûd,varolduğunainanırlar.Buvarlık,kendivarlıklarıdeğildir.Birgörüntügibivarlıkdırderler.Buvarlıklar,Allahüteâlânınvarlığıiledışardamevcûddürderler.İnsanilegölgesigibidir.Birinsanıngücüyetse,kendisıfatlarını,özelliklerini,meselâbilgisini,gücünü,irâdesini,hattâacıvetatlıduymasını,kendigölgesinedeverebilse,meselâogölgeateşerastlarsaacıduysa,aklıolanveâdetlereuyanbirkimse,ogölgeninsâhibiacıduydudemez.Üçüncükısmâlimlerininböylededikleriniaşağıdagöreceğiz.Bunungibi,insanlarınkötüişlerininhiçbirine,Hakteâlânınişidirdenilemez.Meselâgölge,

kendiisteğiilehareketetmişolsa,gölgeninsâhibiolankimse,hareketediyordenilemez.Okimseningücüileveirâdesiilehareketediyordenilebilir.Böylece,mahlûklarınişleriniAllahüteâlâyaratmakdadır.Kötüşeyleriyaratmak,kötüdeğildir.Belkikötüşeyleriyapmakvekesbetmekkötüdür.

Tesavvufbüyüklerininüçüncüsü,vahdet-ivücûdeinanırlar.Hâricdeyalnızbirşeyvardırderler.Bubirvarlık,Hakteâlânınzâtıdır,kendisidirderler.Âlemhâricdeyokdur.İlmdevardırderler.Varlıkdanhiçbirkokutatmamışdırderler.Bunlarda,âlemiHakteâlânınzıllibilirler.Fekat,buzılolan,görüntüolanvarlıkhismertebesindedir.Doğrusudışardahiçbirşeyyokdurderler.Hakteâlânınzâtındakendisıfatlarıvemahlûklarınsıfatlarıvardırbilirler.Busıfatlarınyukardanaşağıazalmaderecelerini,mertebelerinisayarlar.Hermertebede,obirzâtı,omertebeyeuygunözelliklerdebirlikdebilirler.Acıyı,tatlıyıduyanhepodur.Fekatvehmde,hisdevarolanbuzıl,gölgegibiperdelerarkasındadurmakdadırderler.Bunların

sözlerininaklaveislâmiyyeteuymayanyerleriçokdur.Böyleyerlerecevâbvermekiçinçoksıkıntıçekerler.Bunlarda,kavuşmuşvekavuşduklarıdereceleregöreyükselmişdir.Fekatbunlarınsözleri,müslimânlarınyoldançıkmalarınasebebolmakda,ilhâdvezındıklığasürüklemekdedir.

Birincilerenkâmil,çoktâmvesakatsızveKitâba,sünneteuygundurlar.

Sakatsızlıklarıveuygunluklarımeydândaisede,olgunvetemâmolmalarışöyledirki,insanınvarlığınınbirkaçmertebesi,çoklatîfvemaddelikdençokuzakolup,başlangıcabenzemekde,orayatâmbağlılığıbulunmakdadır.

İnsandaki,(Hafî)ve(Ahfâ)böyledir.Bununiçin,birçokları,sırrınFenâsınakavuşduklarıhâlde,bumertebeleribaşlangıcdanayıramamışlar.

Böylece(Lâilâhe)derken,bunlarıyokbilememişler,bunlarıbaşlangıcile

karışdırmışlar,birleşdirmişler.KendileriniHakteâlâsanmışlar,dışarda

[ya'nîilmdevevehmdedeğil,bunlarındışında]yalnızHakteâlâvardır.

Bizimhiçvarlığımızyokdurdemişlerisede,dışardaçeşidlieserlerbulunduğundan,ilmdevarolduklarınısöylemişlerdir.Yinebundandırki,(A'yân)ya'nîeşyâ,varlıklayoklukarasındabirgeçiddirdemişlerdir.

Mahlûklarınvarlıklarınınmertebelerindenbirkaçınınbaşlangıcdanbaşkaolmadığınıgörerek,varlıklarılâzımdırdiyemedikleriiçin,varlıklayoklukarasındageçidolduklarınısöylemişlerdir.Böylece,mahlûklaravâciblikdenbirşeybulaşdırmışlardır.Buşeylerin,mahlûklarınolduğunu,fekatismdevegörünüşdeolsabile,Vâcibebenzediklerinianlamamışlardır.BuşeyleribaşkabilselerdivemahlûklarıVâcibdentâmayırsalardı,kendileriniHakteâlâolarakhiçgörmezlerdi.Âlemi,Hakteâlâdanayırırlardı.Varlığınbirolduğunusanmazlardı.Birkimsedeneserbâkîkalmadıkca,

kendindeneserkalmadığınıbilsebile,kendiniHakbilmez.Buda,onunkısagörüşlüolmasındandır.

İkinciâlimler,hernekadarbumertebeleridebaşlangıcdanayrıgördülerve(Lâilâhe)derkenyokbildiler.Fekat,aslınzılileolanbağlılığındandolayı,bunlarınvarlıklarınınartıklarındanbirşey,mevcûdkaldı.Çünki,zıllinaslabağlılığıvardır.Zılileaslınbaşkalığıgörüşlerindengayboldu.

Birinciâlimler,Peygamberlerinsonuncusuna"aleyhivealeyhimminessalevâtietemmühâveminettehıyyâtiekmelühâ"çokbağlıolduklarıiçin,mahlûklarınbütünmertebelerini,Vâcibdenayırdılar.Bunlarınhepsini(Lâilâhe)derkenyoketdiler.MahlûklarınVâcibilehiçbirbağlılığınıgörmediler.Onahiçbirbenzerlikleriyokdurdediler.Kendilerini,güçsüz,kuvvetsizbirkulolmakdanbaşkabilmediler.Onu,kendisâhibleriveyaratıcılarıolarakbildiler.KendilerinisâhibsanmakveyâOnungölgesisanmak,bunlaraçokağırgelmekdedir.Arabîmısra'tercemesi:Herşeyinsâhibinegelenne,toprağadüşenne?

Bubüyükler,herşeyiHakteâlânınmahlûklarıbildikleriiçinseverler.

Herşey,gözlerinesevgiligörünür.Mahlûklarınkendilerigibi,işleride,Allahüteâlânınmahlûkuolduklarıiçin,hepsineboyuneğer,beğenirler.

Hiçbirişibeğenmemezliketmezler.İslâmiyyetinbeğenmediğişeyleri,islâmiyyeteuyduklarıiçinbeğenmezler.Tevhîd-ivücûdîsâhibleri,herşeyi,Hakteâlâyamazharolduklarıiçin,hattâOndanbaşkaolmadıklarıiçin,sevdikleriveboyunbükdüklerigibi,bubüyükler,Hakteâlânınmahlûklarıolduklarıiçinseverveteslîmolurlar.Fârisîmısra'tercemesi:Yollarınnerdenayrıldıklarınıiyigör!

Sevgiliazsevilsede,ondanbaşkaolmıyanşeyinde,okadarsevileceğiniherkesbilir.Fekat,sevgilininkullarını,yapdıklarınıvekölelerinisevebilmekiçin,sevgilininçoksevilmişolmasılâzımdır.Bubüyüklerinvilâyetmakâmlarınınensonuolan(Abdiyyet),ya'nîkullukmakâmındantâmpaylarıvardır.Buseçilmişlerinhâllerinindoğruolduğunugösterenenkuvvetlidelîl,

işâret,keşflerininhepsininKitâbavesünneteveislâmiyyetinaçıkcabildirdiğişeyleretâmuygunolmalarıdır.İslâmiyyetdenkılucukadarayrılmamışlardır.EyAllahımız!Muhammedaleyhisselâmhurmetine"sallallahüteâlâaleyhivealââlihivesellemevebâreke",bizleri,bubüyüklerisevenlerdenveonlarauyanlardaneyle!

Busatırlarıyazandervîş,öncetevhîd-ivücûdîyeinanıyordum.

Çocukluğumdanberitevhîdbilgileriiçindeydim.Bunainancımtâmdı.Ozemântevhîdhâllerimdeyokdu.Tesavvufyolunagirince,öncetevhîdyoluaçıldı.

Çokzemân,buyolunmakâmlarındadolaşdım.Bumakâmlarauygunçokbilgileredindim.Tevhîd-ivücûdîsâhiblerinegelenhâllerveçözülemiyenbilgilerinhepsi,keşflerleveakıpgelenbilgilerleçözüldüler.Çokzemânsonra,budervîşibaşkabirnisbet,bağlılıkkapladı.Bunisbetkuvvetlenince,tevhîdbilgileridurdu.Fekat,obilgileriyinebeğeniyordum,inkâr

etmiyordum.

Böyleuzuncabirzemângeçdi.Sonunda,onlarıbeğenmez,inanmazoldum.Bumertebeninçokaşağıolduğunuvezılmakâmlarınayükselmeklâzımgeldiğinigösterdiler.Fekat,buinkârımelimdedeğildi.Bumakâmdanayrılmakistemiyordum.Çünkitesavvufbüyüklerininçoğu,bumakâmdabulunmakdadır.

Zılmakâmınayükselince,kendimi,bütünâlemi,zıl,gölgegibibuldum.

Yukarıdabildirilen,ikinciâlimlergibioldum.Öncekimakâmdan,burayaçıkardıklarınıistemedim.Çünki,vahdet-ivücûdüdahâyüksekbiliyordum.O

makâm,bunatâmuygundu.Büyükbirni'metvemerhametolarak,(Zılmakâmı)ndandayukarıgötürdüler.Abdiyyet,kullukmakâmınaulaşdırdılar.

Bumakâmındahâolgunolduğugöründü.Yüksekliğianlaşıldı.Öncekimakâmlardan

pişmânoldum.Tevbeetdim.Budervîşi,buyollardangeçirmeselerdivebirbirlerindenüstünlüklerinigöstermeselerdi,bumakâmagetirilmeklealçaldığımızanedecekdim.Çünkiönceleri,Tevhîd-ivücûdîdendahâyüksekmakâmyoksanıyordum.Doğruyuaçığaçıkaran,Allahüteâlâdır.

DoğruyolugösterenyalnızOdur.

Bufakîrinmektûblarındavekitâblarındavebelkihersâlikinsözlerindebulunanbilgilerinvema'rifetlerin,başkabaşkaolması,kavuşulanmakâmlarınbaşkabaşkaolmalarındandır.Hermakâmınbilgileri,ma'rifetleribaşkadır.Herhâlibildirensözbaşkaolur.Görülüyorki,bilgilerdebaşkalık,ayrılıkyokdur.Ahkâm-ışer'ıyyeninzemânladeğişdirilmişolmasıgibidir.Busözleri,te'assubla,inâdilekarşılamayınız!SallallahüteâlâalâseyyidinâMuhammedinvealâÂlihivesellem!

161

Bumektûb,mollaSâlihBedahşîKülâbîye

yazılmışdır.Tesavvufyolundailerlemek,hakîkîîmânakavuşmakiçinolduğubildirilmekdedir:Sülûkkonaklarınıgeçmek,hakîkîîmânakavuşmakiçindir.Hakîkîîmânakavuşmakiçin,öncenefsinitmînânhâsıletmesilâzımdır.Nefsmutmeinneolmadıkca,kurtuluşolamaz.Nefsinmutmeinneolmasıda,kalbinonukontrolveidâreetmesiileolur.Kalbinnefsiidâreedebilmesiiçin,başkaşeylerlemeşgûlolmamasıveAllahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyebağlılığıkalmamasılâzımdır.Kalbin,hiçbirşeyebağlılığıkalmadığınınalâmeti,işâretivardır.Buda,mâ-sivâyıunutmasıdır.Öyleunutmalıdırki,Allahüteâlâdanbaşkaherhangibirşeyikılucukadardüşünürse,mâ-sivâdankurtulmamışolur.[(Mâsivâ),bütünmahlûklardemekdir.]Kalbimâ-sivâdanselâmetbulmuş,kurtulmuşolanamüjdelerolsun!Kalbinselâmetbulmasıveböylecenefsinitmînânakavuşmasıiçinçokçalışmalıdır.Bu,Allahüteâlânınöylebirni'metidirki,bunudilediğineverir.Allahüteâlâ,büyükihsânsâhibidir.Vesselâm.

Hâşâzulmetmezhiç,kullarınaHüdâsı!

Herkesinçekdiği,kendiişinincezâsı!

162

Bumektûb,hâceMuhammedSıddîk-ıBedahşîyeyazılmışdır.MubârekRamezânayınınüstünlüğünüveKur'ân-ıkerîminbuaydaindirildiğinivehurmaileiftâretmeninmüstehabolduğunubildirmekdedir:

Allahüteâlânınzâtınınşü'ûnâtındanbiri,kelâmşânıdır.Bukelâmşânında,zâtınbütünüstünlüklerivesıfatlarınbütünşü'ûnlarıbulunur.Böyleolduğu,öncekimektûblardabildirilmişdi.MubârekRamezânayındada,bütüniyilikler,bütünbereketlerbulunur.Heriyilik,herbereket,Allahüteâlânınzâtındangelmekdedir"teâlâvetekaddes"veOnunşü'ûnlarındanhâsılolmakdadır.Herkusûr,herkötülükde,mahlûklarınzâtlarındanvesıfatlarındanhâsılolmakdadır.Nisâsûresininyetmişsekizinciâyetindemeâlen,(Sanagelenhergüzelşey,Allahüteâlâdangelmekdedir.Sanagelenherkötülükde,kendindendir)buyuruldu.Bununiçin,buaydakiiyiliklerin,bereketlerinhepsi,

Allahüteâlânınzâtındakiüstünlüklerdengelmekdedir.

Buüstünlüklerinhepside,kelâmşânındabulunmakdadır.Kur'ân-ıkerîm,bukelâmşânınınhakîkatininhepsindenhâsılolmuşdur.Bundandolayı,bumubârekayın,Kur'ân-ıkerîmiletâmbağlılığıvardır.Çünki,Kur'ân-ıkerîmdebütünüstünlüklerbulunmakdadır.Buaydada,oüstünlüklerdenhâsılolanbütüniyiliklerbulunmakdadır.Bubağlılıkdandolayı,Kur'ân-ıkerîmbuaydanâziloldu.Bekarasûresininyüzseksenbeşinciâyetindemeâlen,(Kur'ân-ıkerîm,Ramezânayındaindirildi)buyuruldu.Kadrgecesibuaydadır.Buayınözüdür.Kadrgecesi,çekirdeğiniçigibidir.Ramezânayıda,kabuğugibidir.Bununiçin,birkimse,buayısaygılı,iyigeçirerekbuayıniyiliklerine,bereketlerinekavuşursa,busenesiiyigeçerek,hayrlıvebereketliolur.Allahüteâlâ,hepimizibumubârekayıniyiliklerine,bereketlerinekavuşdursun.Herbirimizebundanbüyükpayversin!

Resûlullah"aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye"

buyurduki,(Orucluolankimse,hurmaileiftâretsin!Çünkihurmabereketlidir).OServer

"sallallahüteâlâaleyhivesellem",hurmaileiftârederdi.Hurmanınbereketliolmasışöyledirki,onunağacına(Nahle)denir.Buağacınyaradılışında,toplulukveadâletvardır.İnsanınyaradılışıdaböyledir.

Bununiçindirki,Peygamberimiz"sallallahüteâlâaleyhivesellem"Nahleağacına,Âdemoğullarınınhalasıdırdedi.(Halanızolannahleyesaygıgösteriniz!Çünkibuağaç,Âdemaleyhisselâmınçamurundankalanartıkdanyaratılmışdır)buyurdu.Görülüyorki,Nahle,Âdemaleyhisselâmınçamurundanyaratılmışdır.Nahleyebereketbuyurması,bundaherşeyinbulunduğuiçinolsagerekdir.Bununiçin,nahleninmeyvesiolanhurmayinince,insanınparçası,dokusuolur.Böylecehurmadabulunanherşey,insanadaaktarılmış

olur.Hurmadabulunansonsuzüstünlükler,bunuyiyendedebulunur.Hurmayıyiyenherkesböyleolurisede,oruclukimse,iftârzemânında,

şehvetlerdenvedünyânıngeçicizevklerindentemizolduğuiçin,hurmadanpekçokistifâdeeder.Anlatdığımızfâideleridahâtâmvedahâolgunolur.OServer"aleyhiminessalevâtiefdalühâveminettehıyyâtiekmelühâ",(Mü'mininsahûrununhurmaileolmasınegüzeldir)buyurdu.Budabelki,hurmainsanındokularınakarışınca,insanınhakîkatinitemâmladığıiçindir.Orucluiken,böyleşeyolmadığıiçin,bununkarşılığıolaraksahûrdahurmayimeningüzelolduğunubildirmişdir.Hurmayimek,çeşidliyemekleriyimekgibifâideliolmakdadır.Hurmanınbubereketi,kendisindeherşeybulunduğuiçin,iftârzemânınakadarinsandakalır.Hurmanınbufâidesi,ancakislâmiyyeteuygunolarakyinildiği,islâmiyyetdenkılucukadarayrılıkbulunmadığızemândır.

Tâmfâidesinekavuşmakiçin,birağacınbirmeyvesiolarakdeğil,bildirdiğimiztopluluğunu,bereketinidüşünerekyimeklâzımdır.Yalnızbirmeyveolarakyinirse,yalnızmadde,kalorifâidesieldeedilir.İşiniçyüzübilinerekyinirse,

bereketinekavuşulup,bâtınıdabesler.Bereketinekavuşmadanyimekkusûrolur.Fârisîbeyttercemesi:Çalış,lokmayıkıymetlendirönce!

Ondansonra,hiçkorkmayi,doyunca!

İftârıerken,sahûrugeçyapmakdada,buincelikvardır.Vesselâm.

163

Bumektûb,esseyyidvenakîbşeyhFerîde"rahmetullahiteâlâaleyh"

yazılmışdır.İslâmileküfrünbirbirininzıddı,tersiolduğunu,İslâmdüşmânlarınısevmemeğibildirmekdedir:

Bizeçeşidlini'metleriverenvemüslimânyapmaklaşereflendirenveMuhammedaleyhisselâmınümmetindeneylemeklekıymetlendirenAllahüteâlâyahamdolsun!Dünyâveâhıretse'âdetlerine,râhatlıklarınakavuşmakancakveyalnız,dünyâveâhıretin

efendisi,mahlûklarınenüstünü,enkıymetlisiolanMuhammedaleyhisselâmauymakla,onunizindengitmekleelegeçebilir.O

yücePeygambereveOnuntemizEhl-ibeytineveEshâbınınhepsineeniyidüâlarveenüstünselâmlarolsun!Muhammedaleyhisselâmauymakdemek,ahkâm-ıislâmiyyeyeya'nîislâmiyyeteuymakveküfrüvekâfirliğiyoketmeğeçalışmakdır.Çünkiislâmileküfrbirbirininzıddıdır,tersidir.

Birininbulunduğuyerde,ötekibulunamaz,gider.Buikizıdşeybiraradabulunamaz.Birisinekıymetvermek,ötekiniaşağılamakolur.Kur'ân-ıkerîmde,Tevbesûresininyetmişüçüncüâyetindemeâlen,(EyyücePeygamber!

Kâfirlerevemünâfıklarakarşıcihâdet!Onlarasertdavran!)buyuruldu.

Hulk-iazîmsâhibiolan,çokmerhametliolanPeygamberine,[İslâmdîninevemüslimânlarasaldıran]kâfirlerlecihâdetmeği,onlarakarşısertdavranmağıemrediyor.Bundananlaşılıyorki,

islâmasaldıranlarasertdavranmakda,hulk-ıazîmdir.İslâmaizzetvermek,kıymetiniartdırmakiçin,küfrüvekâfirleriya'nîİslâmdîninevemüslimânlarasaldıranlarıkötülemek,onlarıaşağıtutmaklâzımdır.Böylekâfirlerekıymetvermek,onlarıyüksektutmak,İslâmiyyetivemüslimânlarıkötülemek,aşağılamakolur.Kâfirlerekıymetvermekdemek,onlarıüstüntutmak,karşılarındaeğilmekolmaklaberâber,onlarlabirlikdebulunmak,konuşmak,görüşmekde,onlarakıymetvermekolur.İslâmdüşmanlarından,İslâmiyyetesaldıranlardan,köpekdenkaçargibikaçmak,onlarınpisvealçakolduklarınıbilmeklâzımdır.İslâmdîninesaldıran,birmevkı',makâmsâhibiisevebirmüslimânınbukimseyebirişidüşersevebuişimuhakkakonunyapmasıîcâbederse,abdesthâneyegidergibi,işibitirinciyekadaryanınagidilir.Fekat,yineoalçağakıymetverecekbirşeysöylenmezveböylebirhareketyapılmaz.Olgunbirmüslimân,onunyüzünügörmemekiçin,oişindenbilevazgeçer.Onunzehrli,zararlısözleriniişitmekden,Cehennemlikyüzünügörmekdenkurtulur.Allahüteâlâ,

Kur'ân-ıkerîmdeböylekâfirlerinkendisinevesevgiliPeygamberinedüşmânolduklarınıbildiriyor.

AllahüteâlânınveOnunResûlünündüşmânlarıile[Müslimânlaragericidiyenlerile]düşüpkalkmak,oalçaklarlaarkadaşlıketmekbüyükcinâyet,çokçirkinbirsuçolur.Bukimselerlegörüşmek,arkadaşlıketmek,çeşidlizararlarasebebolur.Buzararlarınenküçüğü,insanonlarınarasındaAllahınemrleriniyapamaz.Küfresebebolanşeylerdenkaçınamaz.Buvazîfeleriyapmağasıkılır.Arkadaşlarındanutanır,çokküçükgörünenbuzarar,dikkatedilirse,pekbüyükdür.Allahüteâlânındîninesaldıranlarilearkadaşlıketmek,onlarlagörüşmek,insanıAllahüteâlâyaveOnunPeygamberine"aleyhissalâtüvesselâm"düşmanolmağakadarsürükler.Birkimse,kendinimüslimânsanır.Kelime-itevhîdokur.İnanıyorumder.

Müslimânolduğunusöyler.Hâlbukikâfirlerle,münâfıklarlagörüşerek,konuşarakonunmüslimânlığı,îmânısafvetemizkalmaz.Hattâ,

büsbütüngiderde,farkındabileolmaz.Allahüteâlâ,hepimizi,nefslerimizinkötülüğündenveamellerimizinbozukolmasındankorusun!

Fârisîbeyttercemesi:

Zavallıcâhil,sanırki,dinadamıdır;

dinileilgisi,yalnızböylesanmasıdır.

Hindistândakiislâmdüşmânlarınınazgınlarınıgörüyoruz.Müslimânlarlaalayediyorlar.Müslimânlarıkötülüyorlar.Ellerinefırsatgeçerse,güçleriyeterse,müslimânlaraherişkenceyiyaparlar.Hattâhepsiniöldürürler.

Yâhudonlarıdinden,îmândanayırırlar.İslâmterbiyesini,ahlâkını,hayâsını,şerefiniyokederler.Ohâlde,müslimânlarınbuazgınkâfirlereuymamaları,bunlardansakınmaları,bunlaraaldanmamaları,bununiçinAllahüteâlâdanhayâetmelerilâzımdır.(Hayâîmândandır)buyuruldu.Müslimânolanınböyleçirkinişlerdensıkılmasılâzımdır.İslâmdüşmânlarını,Allahınemrleriilealayedenleri,

halâle,harâmaaldırışetmiyenlerizararlıbilmelidir.Bunlarıaşağıtutmalıdır.Bunlarayardımıdokunanherhareketdensakınmalıdır.İslâmiyyet,gayr-imüslimvatandaşlardancizyedenilenvergininalınmasınıemretmekdedir.ŞimdiHindistândakâfirlerdencizyealınmıyor.İslâmiyyetinbuemriunutulmuşoldu.Bunundasebebi,Hindistândakimüslimânlarınislâmdîninivemüslimânlarıyoketmeğeçalışankâfirlerlesevişmeleriolmuşdur.Kâfirlerdencizyealınmasınıemretmekdenmaksad,onlarısıkışdırmak,aşağıtutmakdır.Okadaraşağıdüşerlerki,cizyevermemekiçin,kıymetlielbisegiyemezler.Süslüeşyâkullanamazlar.

Çokparavermemekiçin,korkarlarvetitrerler.Müslimânlaraneolduki,cizyealmağıunutdular.Allahüteâlâ,kâfirlerinzelîlvehakîrolmalarıiçin,cizyevermeleriniemretdi.Böylece,onlarınaşağı,müslimânlarındaüstün,izzetliveşerefliolmalarınısağladı.Fârisîmısra'tercemesi:Kâfirlerinazalması,İslâmakuvvetverir.

Birkimseninmüslimânolmasınaalâmet,İslâm

düşmânlarınıtanıması,onlaraaldanmaması,sözlerinidinlememesidir.AllahüteâlâKur'ân-ıkerîmde,Tevbesûresiyirmisekizinci[28]âyetindekâfirlere(Neces)ya'nîpisdedi.

Doksanbeşinci[95]âyetindede(Rics)buyurdu.Ricsdepisdemekdir.Bununiçin,müslimânlarınkendileriilealayedenkâfirleripisvezararlıbilmelerilâzımdır.Böylebilince,onlarlaarkadaşlıkyapmazlar,sevişmezler,onlardansakınırlar.Onlarlabirlikdebulunmakdannefretederler.Böylekâfirlerlemeşveretetmek,işlerionlaradanışıponlarınsözüilehareketetmek,budindüşmânlarınakıymetvermekolur.Hemde,onlarıçokyükseltmekolur.Onlardanyardım,şifâbeklemekveheleonlarvâsıtasıiledüâveibâdetetmekboşunauğraşmakdır.Mü'minsûresininellinciâyetindeveRa'dsûresininondördüncüâyetindemeâlen,(Kâfirlerindüâlarıancakdalâletdir)buyuruldu.Ya'nî,İslâmdüşmânlarınındüâlarıkabûlolmaz,hiçfâidevermez.Kâfirler,papazlarvâsıtasıileyapılandüâlarıAllahüteâlâhiçbirzemânkabûletmez.Böyledüâlarınmüslimânlarafâidesiolmaz.

Yalnızbusûretleodinsizlerebirkıymetverilmişolur.

Onlar,düâederken,putlarını,Allahındüşmânlarınıarayakorlar.Onlardandüâbeklemeninkötülüğününçirkinliğininnereyekadaruzandığını,müslimânlığıntemelindenyıkılıp,kokusununbilekalmayacağınıburadananlamalıdır.Büyüklerdenbiribuyuruyorki:(Sizdenbirinizdivâneolmadıkca,tâmmüslimânolamazsınız).Burada(Divâneolmak),islâmiyyetiyaymakiçinçalışmak,çabalamakvebuaradakendifâidesinivezararınıhâtırınabilegetirmemekdemekdir.Müslimânlığadokunmasında,herneolursaolsun,olmayandaolmasın!Yeterki,müslimânlığabirzararolmasın!

Müslimânlıkdemek,AllahüteâlânınveOnunPeygamberininrâzıolduğu,beğendiğişeylerdemekdir.Allahüteâlânınrâzıolduğuşeydendahâkıymetlineolabilir?AllahüteâlânınRabbimizolmasınaveİslâmiyyetindînimizolmasınaveMuhammedaleyhisselâmınPeygamberimizolmasınarâzıolduk,sevindik.

Fârisîmısra'tercemesi:

BenibuyoldanayırmayâRabbî!

PeygamberlerinefendisiolanMuhammed"aleyhivealââlihiminessalevâtüefdalühâ"hurmetinebenimüslimânolarakyaşatvemüslimânolaraköldüryâRabbî!

Vaktdarolduğuiçin,bilmesiçoklâzımvezarûrîolanşeyleriancakkısacayazdım,gönderiyorum.Bundansonra,eğercenâb-ıHaknasîbederse,bundandahâgenişveuzunyazar,gönderirim.

İslâmileküfrbirbirininzıddıoldukları,biraradabulunamayacaklarıgibi,âhıretde,dünyânınzıddıdır.Dünyâileâhıret,biraradabulunamaz.

Âhıretikazanmakiçin,dünyâyıterketmeklâzımdır.Ya'nî,dünyâyadüşkünolmamaklâzımdır.[Dünyânınnedemekolduğu,yetmişüçüncü[73]mektûbdabildirilmişdir.Dünyâ,Allahüteâlânınbeğenmediği,yasaketdiğişeylerdemekdir.]Dünyâyıterketmekiki

dürlüdür:Birincisi,mubâholanşeylerinhepsinideterkedip,yalnızyaşamakiçinvedîninikorumakiçinzarûrîlâzımolanmubâhlarıkullanmakdır.Dünyâyıböyleterketmekçokkıymetliveçokfâideliisede,çokgüçdür.

Dünyâyıterketmeninikincisi,harâmolanveşübheliolanşeylerdensakınmakveyalnızmubâhlarıkullanmakdır.Dünyâyıböyleterketmekde,helebuzemânda,çokkıymetlidir.Fârisîbeyttercemesi:Gök,Arşanazaranpekaşağıdır,

Toprağagöreise,çokyüksekdir.

Hiçolmazsa,buikincişeklegöredünyâyıterketmelidir.Allahüteâlânınharâmdediği,yasaketdiğişeylerdensakınmalıdır.Meselâ,erkekleraltınvegümüşeşyâkullanmamalıvehâlisipekkumaşdanelbiseveçamaşırgiymemelidir.Altınvegümüşeşyâsüsiçinmuhâfazaolunursacâizdir.

Bunlarıkullanmakharâmdır.Meselâ,bunlarlabirşeyiçmek,bunlariçindenbirşeyyimek,koku

vesürmekutuları[kalem,sâat]yapmakgibikullanmakharâmdır.

[Altındanvegümüşdenyapılmışyüzük,bileyzik,küpevegerdanlıkgibisüseşyâsınıkadınlarınkullanmalarıcâizdir.Fekat,bunlarısokakdaveyabancıerkekleryanındaörtmelerilâzımdır.Domuzetiyimek,alkollüiçkileriiçmek,kumaroynamak,fâizvermekvealmak,herdürlüçalgıyıçalmakveyâdinlemek,açıkcavekesinolarakharâmdır.Kadınların,kızlarınbaşları,kolları,bacaklarıaçıksokağaçıkmalarıveburalarınıyabancıerkekleregöstermeleriharâmdır.Erkeklerin,dizlerivegöbekdendizekadaryerlerindenherhangibirkısmıaçıksokağaçıkmaları,buralarınıherhangibirkadınaveyâerkeğegöstermeleriharâmdır.Kadınlarınveerkeklerinsokağaçıkarken,buralarınıörtmelerifarzdır.Allahüteâlâ,müslimânlaraböyleemrediyor.Buralarıaçıksokağaçıkanlar,harâmişlemişolur.Günâhagirer.ÂhiretdeCehennemdeazâbgöreceklerdir.Eğeraçıkgezerken:(Neolurmuş.Senkalbebak,kalbimtemizyâ!)gibişeylersöylerse,Allahüteâlânın

emrlerine,yasaklarınaehemmiyyetvermemiş,bunlarıbeğenmemiş

olur.Ahkâm-ıislâmiyyeye,ya'nîAllahüteâlânınemrlerineveyasaklarınakıymetvermeyen,beğenmeyenkimselerinîmânıgider.Müslimânolduğunusöylersede,müslimândeğildir,yalancıdır.Bugünâhdanvesözdentevbeedinceyekadarnemâzları,orucları,zekâtları,hiçbiribâdetivehiçbiriyiliğikabûlolmazveâhıretdesonsuzolarakCehennemdeazâbgörür.Îmânıolanhanımlarınveerkeklerin,birgünâhişledikdensonrahemenpişmânolması,vazgeçmesi,tevbeetmesilâzımdır.Günâhıbırakmazise,sıkılmadanutanmadanhepyaparsa,Allahüteâlâdankorkmıyordemekdir.Böyleolunca,îmânıgider.Mürtedolur].

Allahüteâlânınmubâhetdiği,iznverdiğişeylerinçeşidivesayısıpekçokdur.Harâmetdiği,yasaketdiğişeylerise,pekazdır.Mubâhlardakifâidevelezzetharâmlardakindenkatkatziyâdedir.MubâhişliyenleriAllahüteâlâsever.Harâmişliyenlerisevmez.Aklıolan,doğrudüşünebilenbirkimse,çabukgeçenbir

lezzetiçin,Allahüteâlâyıgücendirmeğielbetteistemez.Hemde,zararlıolanbirlezzetiharâmedince,bulezzetdeolanzararsızbirçokbaşkaşeylerimubâheylemişdir.Allahüteâlâ,bizivesizleri,buyüceislâmdînininsâhibiningösterdiğidoğruyoldanayırmasın!

Halâli,harâmı,ibâdetlerinnasılyapılacağını,nelereinanılacağını,hertüredi,yalancıkimseyesormamalıdır.Kendiaklıile,görüşüile,düşüncesiilekonuşankimse,dinadamıdeğil,din,îmânhırsızıdır.Müslimânlarınîmânlarınıçalar.Bunlar,islâmiyyeteaçıkçasaldırankâfirlerdendahâzararlıvedahâkötüdür.Bunlarınsözlerine,kitâblarına,mecmû'alarınaaldanmamalıdır.Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarınıokuyan,bilenvebildirendoğrumüslimânları,Allahadamlarınıaramalı,bulmalı;dîni,îmânı,halâliveharâmıbunlarasormalı,bunlarınsözlerindenveyazılarındanöğrenmelidir.Kurtuluşyolubudur.İslâmiyyetindışındaolanherşeykıymetsizdir,zararlıdır.İslâmiyyetdenayrılan,dalâlete,felâketedüşer.Allahüteâlâhâlimizi,şânımızıvesonumuzu

hayrlıveselâmetlieylesin!Âmîn.

164

Bumektûb,hâfızBehâeddîn-iSerhendîyeyazılmışdır.Allahüteâlânınfeyzveni'metleri,herân,herkesegelmekdedir.Bunlarıalmakvealamamakarasındakiayrılıkinsanlardaolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâhepimizi,islâmiyyetyolundabulundursun!Allahüteâlânınfeyzleri,ni'metleri,ihsânları,ya'nîiyilikleri,herân,insanlarıniyisine,kötüsüneherkesegelmekdedir.Herkesemal,evlâd,rızk,hidâyet,irşâdveselâmetvedahâheriyiliğifarkgözetmeksizingöndermekdedir.

[Kullarınınküfrlerini,günâhlarınıyüzlerinevurmuyor.Kendisinekarşıgelenlerin,inkâredenlerin,günâhişliyenlerinrızklarınıkesmiyor.Dünyâiçinçalışanlarakarşılıklarını,farkgözetmeksizinveriyor].

Fark,bunlarıkabûlde,alabilmekdeveba'zılarınıdaalamamaksûretiyle,insanlardadır.

[Allahüteâlâ,kullarınazulmetmez,haksızlıketmez.Onlar,kendileriniazâba,acılarasürükleyenbozukdüşünceleri,çirkinişleriile,kendilerinezulmveişkenceediyorlar.Beyt:

Hâşâ,zulmetmezkuluna,Hüdâsı,

herkesinçekdiği,kendicezâsı!]

Nitekimgüneş,hemçamaşıryıkayanadama,hemdeçamaşırlara,aynışeklde,parlamakdaiken,adamınyüzünüyakıpkarartır,çamaşırlarınıisebeyâzlatır.

[Bunungibi,elmayavebibereaynışekldeparladığıhâlde,elmayıkızartıncatatlılaşdırır;biberikızartıncaacılaşdırır.Tatlılıkveacılıkhepgüneşinparlamasıileisede,aralarındakifark,güneşdendeğil,kendilerindendir.Allahüteâlâ,bütüninsanlaraçokacıdığıiçinvebirananınyavrusunaolanmerhametindendahâçokacıdığıiçin,dünyânınhertarafındaki,herinsanın,herâilenin,hercem'ıyyetinvemilletin,herzemândaveherişlerindenasılhareketetmelerilâzımgeleceğini,dünyâdaveâhıretderâhatetmeleri

vese'âdet-iebediyyeyekavuşmalarıiçin,işlerinineyoldayürütmelerivenelerdenkaçınmalarılâzımgeldiğini,Kur'ân-ıkerîmdebildirdi.Ehl-isünnetâlimleri"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în"bunlarınhepsini,keskingörüşleriilebulupmilyonlarcakitâbyazarak,bütündünyâyabildirdi.Demekki,Allahüteâlâ,insanlarıişlerindebaşıboşbırakmamış,islâmiyyetingirmediğibiryerkalmamışdır.

Demekki,islâmiyyetidünyâişlerindenayırmakmümkindeğildir.İslâmiyyetidünyâişlerindenayırmağakalkışmak,islâmiyyetivemüslimânlarıyeryüzündenkaldırmağaçalışmakdemekolmazmı?].

İnsanların,Allahüteâlâdangelenni'metlerenâilolmamaları,Ondanyüzçevirdikleriiçindir.Yüzçeviren,elbettebirşeyalamaz.Ağzıkapalıbirkap,Nisânyağmurunaelbettekavuşamaz.Evet,yüzçevirenbirçokkimsenin,ni'metleriçindeyaşadığıgörülüp,mahrûmkalmadıklarızanolunuyorisede,bunlardani'metolarakgörülenler,hakîkatdeazâbvefelâkettohumlarıdır.

Mekr-iilâhîile,istidrâcolarak,ya'nîAllahüteâlânınaldatarak,ni'metşeklindegösterdiğimusîbetlerdir.Okimseleriharâbetmekiçinvedahâziyâdeazıp,sapıtmalarıiçindir.Nitekim,Mü'minûnsûresininellialtıncıâyetindemeâlen,(Kâfirler,malveçokevlâdgibidünyâlıklarıverdiğimiziçin,kendilerineiyilikmiediyoruz,yardımmıediyoruzsanıyor.

Peygamberime"sallallahüaleyhivesellem"inanmadıklarıvedîn-iislâmıbeğenmedikleriiçin,onlaramükâfatmıediyoruz,diyorlar?Hayır,öyledeğildir.Aldanıyorlar.Bunlarınni'metolmayıp,musîbetolduğunuanlamıyorlar)buyurulmuşdur.Ohâlde,Hakteâlâdanyüzçevirenlereverilendünyâlıklar,hepharâblıkdır,felâketdir.[Şekerhastasınaverilentatlılar,helvalargibidir.Onubirânevvelhelâkesürükler.]Allahüteâlâ,bizleri,böyleolmakdankorusun!Vesselâm.

165

Bumektûb,nakîbseyyid,şeyhFerîde"kaddesallahüteâlâsirrehül'azîz"

yazılmışdır.İslâmiyyetinsâhibiMuhammedaleyhisselâmauyanlarıövmekdeveOnunislâmiyyetineuymakistemiyenlerisevmemek,onlarıdüşmânbilmeklâzımolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâsizi,KureyşkabîlesindenveHâşimîsoyundanolan,ümmîveşerefliPeygamberMuhammedaleyhisselâmınsoyundanyapmaklaşereflendirdiğigibi,ma'nevîmîrâsınakavuşmakladaşereflendirsin!Budüâyaâmîndiyenkullarınıda,kıyâmetdeacıyarakkarşılasın!Âmîn!

Resûlullahınsoyundanolan,obüyükPeygamberin"sallallahüteâlâaleyhivesellem"Âlem-ihalkdakimallarınavârisolur.Ma'nevîmîrâsise,Âlem-iemrdekişeylerekavuşmakdır.Onlarda,îmân,ma'rifet,rüşdgibini'metlerdir.Âlem-ihalkdanolupgörünenni'metlereşükretmek,ma'nevîmîrâsakavuşmaklaolur.Ma'nevîmîrâsakavuşmakise,oyücePeygambere

"aleyhissalâtüvesselâm"tâmuymaklaolabilir.Bununiçin,Onatâbi'olmağaçalışınız!Onun

emrlerinesarılınızveyasaklarındankaçınınız!

Muhammedaleyhissalâtüvesselâmatâmvekusûrsuztâbi'olabilmekiçin,Onutâmvekusûrsuzsevmeklâzımdır.Tâmveolgunsevgininalâmetide,Onundüşmânlarınıdüşmânbilmekdir.İslâmiyyetibeğenmeyenlerisevmemekdir.

Muhabbete(Müdâhene),ya'nîgevşekliksığmaz.Âşıklar,sevgililerinindîvânesiolup,onlaraaykırıbirşeyyapamaz.Aykırıgidenlerleuyuşamaz.

İkizıdşeyinmuhabbetibirkalbde,biraradayerleşemez.Cem'-izıddeynmuhâldir.İkizıddanbirinisevmek,diğerinedüşmânlığıîcâbeder.İşieldenkaçırmadan,iyidüşünmelidir.Eldengitmişolanlarıdakurtarılabilir.Yarınişeldençıkınca,pişmânlıkdanbaşkaelebirşeygeçmez.Fârisîbeyttercemesi:

Ortalıkaydınlanıncaolurbelli,

herkesingeceyi,kimlegeçirdiği!

Budünyâmalları,mülklerigeçicidirvealdatıcıdır.Bugünseninise,yarınbaşkasınındır.Âhıretdeelegireceklerisesonsuzdurvedünyâdaikenkazanılır.Bubirkaçgünlükhayât,eğerdünyâveâhıretinenkıymetliinsanıolan,Muhammedaleyhisselâmatâbi'olarakgeçirilirse,se'âdet-iebediyye,sonsuznecât,kurtuluşumulur.Yoksa,Onatâbi'olmadıkca,herşeyhiçdir.Onauymadıkca,heryapılanhayr,iyilikburadakalır,âhıretdeelebirşeygeçmez.Fârisîbeyttercemesi:

Muhammed"aleyhisselâm",yüzüsuyudurcihânın,kapısınıntoprağıolmıyantoprakaltındakalsın!

Resûlullaha"sallallahüteâlâaleyhivealâÂlihivesellem"uymakşerefinekavuşmakiçin,dünyâdaolanherşeydenyüzçevirmeklâzımolmaz.Böyleyapmakçokzorolur.Eğer,farzolanzekâtverilirise,dünyâmallarınınhepsiterkedilmişdemekolur.Böyleceinsandünyânınzararındankurtulmuş

olur.Çünki,birmalınzekâtıverilince,omal

zarardankurtulur.Demekki,dünyâmalınızarardankorumakiçinilâc,omalınzekâtınıvermekdir.MalınhepsiniAllahyolundavermek,elbettedahâiyivefâideliisede,zekâtınıayırıp,yerinevermekde,buişigörmekdedir.Fârisîbeyttercemesi:Gökler,Arşagöreelbetalçakdır,

fekatyeryüzündenpekçokyüksekdir.

Demekki,aklıolan,herişiniislâmiyyeteuygunyapmakiçinçokçalışmalıdır.Âlimler,sâlihlergibi,islâmiyyetadamlarınınkıymetlerinibilmeli,onlarasaygıgöstermeli,edeblidavranmalıdır.İslâmiyyetinyayılmasıiçin,elindengeleniyapmalıdır.Nefslerininistekleriardısırakoşanları,bid'atsâhibleriniadamyerinekoymamalı,onlarıkıymetsiz,aşağıtutmalıdır.Bid'atsâhibinekıymetveren,islâmiyyetiyıkmağayardımetmişolur.AllahüteâlânındüşmanıveOnunResûlünündüşmanıolankâfirleri,kendinedüşmanbilmelidir.İslâmdüşmanlarınıaşağıtutmalı,kıymetsiz,rezîlolmalarıiçinuğraşmalıdır.Oalçaklarahiçbirzemânvehiçbiryerdesaygıgöstermemelidir.Onlarlagörüşmemeli,hiçbuluşmamalıdır.O

düşmanlarahepsertdavranmalı,eldengeldiğikadar,yüzlerinigörmemeli,işekarışdırmamalıdır.Onlarabirişdüşerse,onlarsızolamıyacakise,abdesthâneyegidergibi,istemiyerekveüzülerekiş

bitinceyekadar,yardımlarıistenebilir.Oyüceceddinizin"aleyhivealââlihissalevâtvetteslîmât"sevgisinekavuşduran,kurtuluşyoluiştebudur.

Eğerbuyoldanilerlenmezse,oyüksekhuzûrakavuşmakpekgüçolur.Bizeyazıklarolsun!Arabîbeyttercemesi:

Sevgiliyekavuşmakelegeçermiacabâ?

yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada!

Dahâçokyazaraksiziusandırmakistemiyorum.Fârisîbeyttercemesi:Azsöyledimsana,incitmekdensakındım,

sözümçokisede,anlatmakdansıkıldım.

166

Bumektûb,mollaMuhammedEmîneyazılmışdır.Dünyânınbirkaçgünlükhayâtınaaldanmamağıvebukısazemânda,çokzikrederek,kalbhastalığınıgidermeğeçalışmaklâzımolduğubildirilmekdedir:Yavrum!Anneninyavrusunakarşıyapdığıgibi,dahânezemânakadarkendineböyletitreyeceksin?Dahânegünekadar,nefsiniçinüzülecek,sıkıntılaradüşeceksin?Yakında,elbetöleceksin!Ohâlde!Kendiniveherkesiölmüş

bil!Duymaz,kımıldamazbirtaşgibidüşün!Zümersûresi,otuzuncuâyetindemeâlen,(Senelbetteöleceksin!Onlardaelbetteölecekler!)buyuruldu.Bukısazemânda,yapılmasıgereklienmühimşey,çokzikryaparak,kalbihastalıkdankurtarmağıdüşünmekdir.Çabukbitenbuzemânda,Allahüteâlâyıhâtırlayarak,ma'nevîhastalığailâcyapmakenbüyükvazîfeolmalıdır.

Allahdanbaşkasınadüşkünolanbirgönüldenhiçhayrumulurmu?Dünyâyaeğilmişolan

rûhdan,nefs-iemmâredahâiyidir.Orada,hepkalbinselâmetiniisterler.Rûhun,kurtulmuşolmasınıararlar.Biz,kısagörüşlülerise,hiçdurmadanrûhumuzuvekalbimizibudünyâyabağlayacaksebeblerieldeetmeğidüşünmekdeyiz.Yazıklarolsun!Yazıklarolsun!Neyapalım?Âl-iİmrânsûresi,yüzonyedinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâonlarazulmetmedi.Onlar,kendilerinezulmediyorlar)buyuruldu.Za'îfolduğunuziçinüzülmeyiniz!İnşâallahüteâlâsıhhatveâfiyetbulursunuz.

Bufakîr,sizdenümmîdsizdeğilim.Fakîrinçamaşırındanistemişsiniz.

Gömlekgönderildi.Bunugiyinizvefâidesinibekleyinizki,çokbereketlidir.Fârisîbeyttercemesi:

Masalsanana,masalgibiolur,

kıymetbilene,çokfâideliolur.

DoğruyoldaolanlaraveMuhammedaleyhisselâmauyanlara,selâmolsun!

167

Bumektûb,Herdîram-ıHindeyazılmışdır.Allahüteâlâyaibâdetetmeğivekendiyapdığıtanrılaratapınmakdansakınmağıdilemekdedir:İkimektûbunuzgeldi.İkisindede,bufakîrlerisevdiğiniz,bunlarasığındığınızyazılıidi.Birkimseyebudevletiihsânederlersenebüyükni'metolur.Fârisîbeyttercemesi:

Bildirmesilâzımolanısöyledimsana!

İsterkıymetinibil,istersendarılbana.

İyidinleveiyianlaki,bizimvesizinvehattâherşeyin,yerlerin,göklerin,yüksekliklerin,alçaklıklarınyaratanı,varlıkdadurduranıbirdir.Nasılolduğuanlaşılamaz.Benzeriveortağıyokdur.Şeklivegörünüşüolmaz.Baba,çocukdeğildir.Onungibi,Onabenzerbirşeydüşünülemez.Onunbirşeyilebirleşmesi,birşeydebulunmasınıdüşünmekçokçirkinolur.Biryerdebulunması,biryerdegörünmesiolamaz.Ondazemânyokdur.ZemânıOyaratmışdır.Biryerdedeğildir.HeryeriO

yaratmışdır.

Hepvaridi.Varlığınınbaşlangıcıyokdur.Hepvardır.Varlığınınsonuolmaz.HeriyilikveyükseklikOndavardır.HiçbirkusûrveaşağılıkOndaolamaz.İştebununiçin,ma'bûdolmağa,tapınmağahakkıolanyalnızOdur.

TapınmağalâyıkolanancakOdur.HindûlarınRâmveKerşendenilenputları,Onunyaratdığışeylerdenzevallıikidânesidir.Herikisinindeanasıvebabasıvaridi.Râm,CeretinoğluveLekneninkardeşiidi.Sîtanınkocasıidi.Râm,kendiçolukçocuğunukoruyamamışdı.Başkalarınınasılkoruyabilir?İyidüşünmeklâzımdır.Câhillereuymamalıdır.Yerlerigökleriyaratana,RâmveKerşengibiismlertakanlaramilyonlarcayazıklarolsun!

Bunlarınhâli,büyükbirpâdişâha,aşağıbirçöpçününisminitakanlarabenzemekdedir.RâmileRahmanıaynışeysanmak,neaklsızlıkdır?Yaratan,yaratdığıilebirolurmu?Anlaşılamayanbirşey,bilinenşeylerebenzetilemez.Onlarlabirleşemez.Râmve

Kerşenyaratılmadanönce,âlemlerinyaratanınaRâmveKerşendenilmiyordu.Bunlaryaratıldıkdansonra,neolduki,oeşsizolanuluAllaha,RâmveKerşendenildi?RâmveKerşeninismleri,yerlerin,göklerinsâhibininadısanıldı!Olamaz,olamaz,hiçolamaz!Gelipgeçmişolan,yüzyirmidörtbineyakınPeygamberlerinhepsi

"aleyhimüssalevâtüvetteslîmât"insanları,yalnızbiryaratanaibâdetetmeğeçağırdılar.Ondanbaşkasınatapınmağıyasaketdiler.BütünPeygamberler,kendilerininâcizbirermahlûkolduklarınısöylediler.Allahüteâlânınbüyüklüğünden,kuvvetindenkorkarlarvetitrerlerdi.Hindûlarıntapındıklarıkimselerise,herkesin,kendilerinetapınmasınıistediler.

Kendilerinima'bûdolaraktanıtdılar.Biryaratanınvarlığınainanıyorlardı.Fekat,Onukendilerinehulûletmiş,kendileriilebirleşmiş

sanıyorlardı.Bununiçin,herkesinkendilerinetapınmasınıistiyorlardı.

Kendilerinetanrıdiyorlardı.Herkötülüğüyapıyorlardı.Tanrı,heristediğiniyaparveyaratdığışeyleriistediğigibikullanırdiyorlardı.

Bunlargibi,dahânicebozukvesaçmasözlerivardı.Kendilerisapıtmış,başkalarınıdasapdırmışlardı.Peygamberler"aleyhimüssalevâtüvetteslîmât"

böyledeğildiler.Başkalarınayasaketdiklerikötülüklerdenkendilerideençoksakınırlardı.Kendilerininde,herkesgibiinsanolduklarınısöylerlerdi.Fârisîmısra'tercemesi:

Yollardakiayrılığıgör!Nerdennereye?

168

Bumektûb,hâceEmkenegîhazretlerininoğluhâceMuhammedKâsıma

"kaddesallahüsirrehümel'azîz"yazılmışdır.EbûBekr-iSıddîkınyolununyüksekliğibildirilmekde,buyolubozanlardanacıacışikâyetedilmekdedir:Bütünvarlıklarınyaratanı

olanAllahüteâlâyahamdolsun!Peygamberlerinenüstününe"sallallahüaleyhivesellem"bizdensalâtveselâmolsun!O

yücePeygamberintemizÂlineveEshâbınınhepsineiyidüâlarolsun!

Meşâyıh-ıkirâmınyükseksoyundanolanveEvliyânınbizlerekıymetliyâdigârıbulunan,sizmubârekevlâdabuyandançokdüâlaredervesonsuzsaygılarımızısunarız.Sizlerekavuşmakarzûmuzuarzederiz.Arabîbeyttercemesi:

Sevgiliyekavuşmak,elegeçermiacabâ?

Yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada.

Yüksekbilginizesunarızki,bukıymetliyolunüstünlüğüvebuyolunbüyüklerininyüksekliği,sünneteyapışdıklarıvebid'atlerdenkaçındıklarıiçindir.Bununiçindirki,buyüksekyolunbüyükleri,yüksekseslezikretmekdenbilesakınmışlardır.Kalbilesessizzikretmeğiemrbuyurmuşlardır.Şarkı,kasîde,ilâhîgibişeylerokumağı,raks,dansetmekgibioyunlarıve

Resûlullah"sallallahüaleyhivesellem"efendimizvedörthalîfesi"rıdvânullahialeyhim"zemânlarındaolmıyanvecdvetevâcüd,ya'nîkendindengeçmek,şü'ûrsuzhareketvesözleriyasaketmişlerdir.Obüyüklerzemânlarındabulunmıyanhalvetya'nîyalnızbaşınakalmakveerba'înya'nîkırkgünbiryerekapanıpçileçıkarmakyerine,insanlararasında,kalbiniAllahilebulundurmakse'âdetinekavuşmuşlardır.Sünneteyapışarak,çokkıymetlişeylereldeetmişlerdir.Bid'atdensakınarak,yüksekderecelerekavuşmuşlardır.Bununiçin,başkayoldanilerleyenlerin,ensonelegeçirdiklerişeyler,bubüyüklere,dahâbaşlangıcdaverilmiş,bunlarınyolu,bütünyollardanüstünolmuşdur.Obüyüklerinsözleri,kalbhastalıklarınailâcdır.Onların,acıyarakbakışlarıma'nevîhastalıklaraşifâdır.Talebelerinibirbakışla,dünyâveâhıretedüşkünolmakdankurtarırlar.Çokkıymetli,yüksekhimmetleri,yardımları;sevenleri,kötülüklerden,ma'nevîçukurlardançıkararak,ilâhîni'metlerekavuşdurur.

Fârisîikibeyttercemesi:

Nakşibendbüyükleriöyle,kılavuzdur,

ki,yolcularınıgizlicekavuşdurur.

Kuvvetlimiknâtısgibi,sevdiklerinden,

halvetveçilefikriniçeker,atdırır.

Fekatşimdi,buyolelegeçmezolmuşdur.Örtülmüş,görünmezolmuşdur.Buyoldaolduklarınısöyleyenler,obüyüklerinizlerindenayrılmış,obüyükni'metlerieldenkaçırmışlardır.Heryerebaşvurmakda,kıymetlicevherlerearkaçevirip,birkaçsaksıparçasıileoyalanmakdadırlar.Çocuklargibi,taştopraklaoyalanmakdadırlar.Sıkıntılarından,şaşkınlıklarından,obüyüklerinyollarınıunutmuşlardır.Kimisi,bağırarakzikretmekde,kimisişarkılarla,kasîdeokumaklaveoynamak,zıplamaklavaktgeçirmekdedir.Halkarasında,Allahüteâlâyıhâtırlayamadıklarından,kırkgünbiryerekapanıphalvetyapıyorlar.Dahâçokşunaşaşılırki,bubid'atleriyaparken,omubârekyolukuvvetlendirdiklerini,olgunlaşdırdıklarınısanıyorlar.Buyıkıcılıklarına,ta'mîrveonarım

diyorlar.Allahüteâlâ,bunlaraaklveinsâfversin!Buyolunbüyüklerinin,yüksekliklerininkokusunubunlaraduyursun!NûnsûresindekiveSâdsûresindekiâyet-ikerîmelerhurmetiiçin,sevgiliPeygamberiveonuntemizÂlihâtırıiçin"sallallahüteâlâaleyhivealâÂlihiecma'în"bunlarıgafletuykusundanuyandırsın!Böyleaslsızveuydurmaşeyler,buralardayayılmışdır.Öyleolmuşki,büyüklerinyolubüsbütünörtülmüşdür.Önünegelen,reformyapmış,yeniliklerortayaçıkarmış,eski,anayolunutulmuşdur.Buacıklıhâligörerek,içimsızlıyor.Buçöküntüyü,yüksekkapınızdakihizmetcilerinizeduyurmakistedim.Böylece,yüreğimdekisıkıntıyıgidermeğidüşündüm.Bilemiyorumki,oyüksekevlâdınhizmetinde,nasılkimselerbulunmakdadır?Mubârekmeclisinizdeneçeşidadamlaryeralmakdadır?Fârisîbeyttercemesi:Ciğeriyakandüşüncedengözümeuykugirmedi:

Acabâosevgilim,geceyikiminilegeçirdi?

Allahüteâlâ,mubârekzâtınızı"rahmetullahialeyh"bubelâlarınhepsindenkorusun!Bu

bozukveyıkıcıakıntının,oşereflikapınızdaniçerisızmasınıönlesin!

Muhteremefendim!Buyüksekyolareformlar,sapıklıklar,öylesokulduki,bizekarşıolanlar,eğer,buyolbid'atyoludur,başdanbaşasapıklıkdırdeseleryerivardır.Gece,teheccüdnemâzınıbüyükcemâ'atilekılıyorlar.

Bubid'atin,sünnetolanterâvîhgibi,câmi'lerdeyapılmasınaçalışıyorlar.

Bunubüyükbiribâdetsanıyorlar.Herkesiböyleyapmağaçağırıyorlar.

Bilmiyorlarki,nâfilenemâzlarıcemâ'atilekılmanınmekrûholduğunufıkhâlimleribildirmişdir"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în".Allahüteâlâ,oâlimlerinçalışmalarınabolboliyiliklerversin!Âlimlerdenbirkaçınagöre,nâfilenemâzlarıncemâ'atilekılınmasımekrûholmakiçin,herkeseduyurmak,herkesiçağırmakşartdır.Câmi'inbirköşesindecemâ'atilekılmakmekrûholmazdemişlerdir.Cemâ'atüçkişidençokolursamekrûholacağınısöz

birliğiilebildirmişlerdir.Bundanbaşka,teheccüdnemâzınıonüçrek'atkılıyorlar.Onikirek'atiniayakdakılıyorlar.İkirek'atdaoturarakkılıyorlar.Buikirek'at,birrek'atyerinegeçerdiyorlar.

Oturarakkılınannemâzınsevâbı,ayakdakılınannemâzsevâbınınyarısıolursanıyorlar.Böylebilmeleriveböyleyapmalarıda,sünneteuygundeğildir.

Peygamberimiz"sallallahüaleyhivesellem"onüçrek'atkıldıisede,bununüçrek'ativitrnemâzıidi.Vitrnemâzıüçrek'atolduğuiçinteheccüdnemâzıtekrek'atoldu.Yoksabunlarınzanetdiklerigibideğildir.Fârisîbeyttercemesi:

Sakındımlâfıuzatmakdan,ikigözüm!

kalbinikırmıyayım,yoksa,çokdursözüm.

Nekadarşaşılırki,Ehl-isünnetâlimlerininençokbulunduğuMâverâünnehrde,böylebid'atlerdeğerkazandıvebucinsbid'atlermeydânaçıkdı.Hâlbuki,bizfakîrlerislâmiyyetbilgilerini,

obüyüklerinhareketlerindenalmakdayız.Allahüteâlâdoğruyubildiricidir.AllahüteâlâbizivesiziPeygamberefendimizin"sallallahüaleyhivesellem"

islâmiyyeticaddesindenayırmasınvebudüâyaâmîndiyeneAllahüteâlâmerhameteylesin!

169

Bumektûb,şeyhAbdüssamed-iSultânpûrîyegönderilmişdir.Mürşid-ikâmilnezemânveniçinlâzımolduğubildirilmekdedir:

ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!Peygamberlerinenüstününe

"aleyhimüsselâm"veOnuntemizÂlveEshâbınabizdenselâmlarvedüâlarolsun!

Lutfveihsânederekgönderdiğinizkıymetlimektûbgeldi.Biziçoksevindirdi.Birşeysoruyorsunuz.Yavrum!Herşeydenönceistenilecekşeyveençokaranılacakşey,Allahüteâlâyakavuşduranyolubulmakdır.Fekatinsan,

öncedünyâişlerinedalmış,birçokihtiyâclarınasarılmışolduğundanpekkirli,çokaşağıdır.Allahüteâlâise,herbakımdanyüksekvekusûrsuzdur.Ondanfeyzgelmesivegelenfeyzlerin,ma'rifetlerinalınmasıiçinvericiilealıcıarasındabirbağlantı,biryakınlıkyokdur.Bununiçin,buyolubilenvegörenbirkılavuzelbettelâzımdır.Bukılavuzun,hemalıcıile,hemvericiilebağlantısıolmasışartdır.Ancakböyleolursa,aracılıkyapabilir.Alıcı,vericiyeyaklaşdıkça,kılavuzkendiniaradançekmeğebaşlar.Tâlibya'nîalıcı,matlûbatâmbağlanınca,rehberaradanbüsbütünkalkar.Tâlibi,matlûba,aracıolmadankavuşdurur.Bununiçindirki,başlangıçdaveyoldaiken,aranılanşey,rehberinaynasındanbaşkahiçbiryerdegörülemez.Sonaerenlere,rehberinaynasıolmadan,matlûbkendinigösterir.Vasl-ıuryânîhâsılolur.Buzemân,pîrarayagirerse,başınıkeserimdenilmesi,sersemce,abdalcabirsözdür.Doğruyoldaolanlar,böylekonuşmazlar.Edebsizliketmezler.Heristediklerinipîrinbereketindeararlarvebulurlar.Vesselâm.

Vücûd,lutf-iilâhî,hayât,rahmet-iKerîm,

Ağız,atıyye-iRahmân,kelâmfadl-ıKadîm!

Beden,binâ-yıHudâ,rûh,nefha-itekrîm,

Kuvvet,ihsân-ıkudret,duygular,Va'zıHakîm,

Budünyâdabilseydim,benneyim,hemneyimvar?

170

Bumektûb,şeyhNûrayazılmışdır.Allahüteâlânınemrleriniyapmakveyasaklarındansakınmaklâzımolduğugibi,insanlarınhaklarınıgözetmekveonlarlaiyigeçinmekdelâzımolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiği,sevdiğikullarınaselâmlarolsun!

Eyakllıkardeşim!Allahüteâlânınemrleriniyapmakveyasaklarındankaçmaklâzımolduğugibi,insanlarınhaklarınıödemekveonlarlaiyigeçinmekdelâzımdır.(Allahüteâlânınemrlerini

büyükbilmekveOnunyaratdıklarınaacımaklâzımdır)hadîs-işerîfi,buikihakkıyerinegetirmeklâzımolduğunugöstermekdedir.Buikihakdanyalnızbirinigözetmekkusûrolur.

Birbütünün,birparçası,onunhepsidemekdeğildir.Bundananlaşılıyorki,insanlardangelensıkıntılaradayanmaklâzımdır.Onlarlaiyigeçinmekvâcibdir.Kızmakiyiolmaz.Sertdavranmakyakışmaz.Fârisîbeyttercemesi:Seviyorumdiyenin,güzelolsadapek,

nâzlılığıbırakıp,nâzçekmesigerek!

Sohbetdeçokbulunmuşdunuz.Va'zvenasîhatlarıçokdinlemişdiniz.Onuniçin,sözüuzatmıyorum.Birkaçkelimeilekısakesiyorum.Allahüteâlâ,bizivesizi"kaddesallahüteâlâesrârehümel'azîz",islâmiyyetindoğruyolundabulundursun!Âmîn.

171

Bumektûb,mollaTâhir-iBedahşîyeyazılmışdır.Tesavvufyolundaolanın,Allahiçin,aşağılık

göstermesi,kullukvazîfeleriniyapmasıveislâmiyyeteuymasıvesünnet-iseniyyeyeyapışmasıvegünâhlarınıgörüpkorkmasılâzımolduğubildirilmekdedir:

ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun.Peygamberlerinefendisinesalâtveselâmolsun.OnuntemizÂlineveEshâbınınhepsineiyidüâlarolsun!"sallallahüteâlâaleyhivealâÂlihiveEshâbihiecma'în".

Bizfakîrlerin,Allahüteâlâyakarşıaşağı,küçüklükdüşüncesiiçindeolmamız,herşeyiOndanbeklememiz,kalbikırık,hepyalvarıcıveOnasığınıcıolmamız,kullukvazîfeleriniyapmamız,islâmiyyetindışınataşmamamızvesünnet-iseniyyeyesıkısarılmamızlâzımdır.Hayrlıişleryaparkenniyyetlerimizidüzeltmeliyiz.Kalblerimizi,dünyâyadüşkünolmakdankurtarmalıyız.Heruzvumuzislâmiyyeteteslîmolmalıdır.

Ayblarımızıgörüp,günâhlarımızınçokluğunudüşünüp,Allahüteâlânınintikâmalmasındankorkmalıyız.İyiliklerimiziazgörmeli,

günâhlarımızazolsada,çokbilmeliyiz.Şöhretsâhibiolmakdan,insanlararasındaiyitanınmakdançokkorkmalı,titremeliyiz.Peygamberimiz"sallallahüaleyhivesellem",(Dinveyâdünyâişlerindeiyitanınarakparmaklagösterilmek,birkimseyezararolarakyetişir.BuzarardanancakAllahüteâlânınkoruduğukurtulabilir)buyurdu.İnsân,niyyetiveişleri,nekadarhâlisveiyiolsada,kendinikusûrluvekabâhatlibilmelidir.Tesavvufyolunda,elegeçenni'metlere,hâllere,zevkleregüvenmemeli,nekadardoğruveislâmiyyeteuygunolsalarda,bunlaraözenmemelidir.Dîneyapdığıhizmetlere,islâmiyyetikuvvetlendirmesineveinsanlarındoğruyolagelmelerinesebebolmasınagüvenmemelivebunlarlaövünmemelidir.Bugüzelişleri,kâfirlervefâcirlerdeyapabilir.Resûlullah"sallallahüaleyhivesellem",(Çokolurki,Allahüteâlâbudîninifâcirkimseilekuvvetlendirir)buyurdu.

Dîniniöğrenmek,Allahüteâlânınrızâsınakavuşmakiçingelenleri,arslanvekaplangibizararlıbilmeli,bununkendiharâblığınasebeb

olmamasıiçinçokkorkmalıdır.Talebegelince,kendindesevinçduyarsa,bunuküfrveşirkbilmelidir.Hementevbe,istigfârederekbusevincigidermelidir.Onunyerinekorkuveüzüntüyerleşinceyekadaruğraşmalıdır.Hele,talebeninmalındagözüolmakdan,ondanfâidebeklemekdençoksakınmalıdır.Böyleolursa,talebeistifâdeedemezvepîrinharâbolmasınasebebolur.Çünkibuyolda,yalnızhâlisdinisterler.Zümersûresininüçüncüâyetindemeâlen,(Bilinizki,Allahüteâlâiçinolandin,yalnızOnuniçinolanhâlisdindir)buyuruldu.Allahüteâlânınkatındaşirkehiçbirsûretleyolyokdur.

Kalbegelenhersıkıntıvekarartı,tevbe,istigfârvepişmânlıkileveAllahüteâlâyasığınarak,kolaycagiderilebilir.Fekat,bualçakdünyâiçingelenkarartı,leke,kalbibüsbütünkarartır,harâbeder.Bunutemizlemekçokgüçolur.Resûlullahın"sallallahüaleyhivesellem",(Dünyâyadüşkünolmak,günâhlarınbaşıdır)hadîs-işerîfiçokdoğrudur.Allahüteâlâ,bizivesizi,dünyâyadüşkünolmakdankurtarsın!

Dünyâyadüşkünolanlarısevmekdenveonlarlaarkadaşlıketmekden,düşüpkalkmakdankorusun!Çünkio,öldürücüzehrdirveiyiolmazbirhastalıkdırvebüyükbelâdırvebulaşıcıhastalıkdır.AkllıkardeşimşeyhHamîdyanınızagelmekdedir.Ondanişiteceğinizyeni,tâzehaberlerinkıymetinibiliniz.Gerisini,buluşuncabildiririm.

172

Bumektûb,şeyhBedî'uddînhazretlerineyazılmışdır.Büyüklerdençokazınabildirilmişolanbirkaçgizlibilgiaçıklanmakdadır.Buderecede,ârifkendiniislâmiyyetdendışarısanır.Bununsebebiveislâmiyyeteuygunluğubildirilmekdedir:

Önce,AllahüteâlâyahamdederimveOnunResûlüne"sallallahüaleyhivesellem"salâtveselâmederim.

Kıymetlikardeşim!İyibilinizki,islâmiyyetinbirdışgörünüşüvardır,birdeiçi,özüvardır.Dışını,âlimlerbildirmişlerdir.İçini,özünü,tesavvufbüyüklerianlamışlardır.İslâmiyyetingörünüşündeilerlemek,mahlûklarınsonunakadardır.Bundansonra,eğervücûbderecelerindeyükselmeknasîbolursa,dışileiçbirbiriilebirleşir.Bunlarla,Şân-ül-ilmekadaryükselirki,burasıResûlullahın"sallallahüaleyhivesellem"

mebde-ite'ayyünüdür.Bundansonra,ilerlenirse,

islâmiyyetiniçide,dışıda,yoldakalır.Ârif,Şân-ıhayâtdayükselir.BuŞânın,mahlûklarilehiçbenzerliği,ilgisiyokdur.HakîkîŞânlardandır.İzâfetsıfatlarıbile,orayayaklaşamaz.BuŞân,maksadınkapısıgibidir.Matlûbunbaşlangıcıdır.

Buderecede,ârif,kendiniislâmiyyetdendışardabulur.Allahüteâlâkoruduğuiçinislâmiyyetininceliklerindenbirinceliğibileeldenkaçırmaz.Bubüyükni'metekavuşmaklaşereflenenlerçokaz,hemdepekçokazdır.Tesavvufyolcularınınçoğu,bumakâmıngölgelerinevarabilmişlerdir.

Çünkiheryüksekmakâmın,altındagölgesivardır.Gölgeyevaranlar,islâmiyyetdendışarıyaçıkdıksanmışlardır.Kabuğusoyduklarını,özekavuşduklarınızanetmişlerdir.Burası,tesavvufyolculuğununtehlükeliyeridir.Za'îfolanlardançoğu,buradayoldançıkmış,mülhidvezındıkolmuşlardır.İslâmiyyetdenayrılmışlar,hemkaymışlar,hemdebaşkalarınıyuvarlamışlardır.Büyüklerarasında,vilâyetderecelerindenbirinekavuşanlarveoyüksekmakâmıngölgelerindenbirisinde,buma'rifetiedinenler,omakâmın

kendinevaramamışiselerde,Allahüteâlâbunlarıkorumakdadır.İslâmiyyetinedeblerindenbiredebieldenbırakmazlar.Buma'rifetiniçyüzünüanlamasalarveişinözünükavramasalarda,islâmiyyetdenkılkadarayrılmazlar.Allahüteâlânınlutfüveihsânıile,sevgiliPeygamberinin"sallallahüaleyhivesellem"sadakasıolarak,bubilmecebufakîreçözülünce,işinözüanlaşılınca,azbirşeyaçıklamakuygunoldu.Belki,nâkıslarıdoğruyolagetirirveolgunlaraişiniçyüzüaydınlanır.

İslâmiyyetinemrleri,yasakları,hembedenedir,organlaradır,hemdekalbedir.Çünkinefsintemizlenmesi,buikisininislâmiyyeteuymasınabağlıdır.İşte,omakâmaerişenbüyüklerde,islâmiyyetdendışarıaşan,buikisindenbaşkaolanlatîfelerdir.İslâmiyyeteuymasılâzımgelenbuikiparça,herzemânuymakdadır.Başkalatîfelere,islâmiyyeteuymakiçinemrolunmamışdır.

Tesavvufyolundailerlemedenönce,beşlatîfebirbirleriilebirleşmişidi.

Rûh,sır,hafîveahfâlatîfeleri,kalbdenayrıdeğillerdi.Seyrvesülûkdenilenoyolculukda,beşlatîfebirbirindenayrıldı.Herbiri,kendiyerinevarıpyerleşdi.Böylece,hangisininislâmiyyeteuymaklavazîfeliolduğu,hangilerininvazîfeliolmadıklarıanlaşıldı.

Süâl:Omakâmda,ârif,bedeninivekalbinide,islâmiyyetindışındabuluyor.Bununsebebinedir?

Cevâb:Böylebulmak,doğrubirbuluşdeğildir.Böylesanmakdadır.Kalbinivebedenini,çoklatîfolan,başkalatîfelerigibigörmekdedir.Bunlarıda,onlargibi,islâmiyyetindışındasanmakdadır.

Süâl:Bedenvekalb,islâmiyyetingörünüşüneuymaklavazîfeliolduklarıgibi,islâmiyyetinözü,kalbindışınadayayılmakdadır.Böyleolunca,islâmiyyetdendışarıçıkmak,nedemekoluyor?

Cevâb:İslâmiyyetinözü,rûhvesırlatîfeleriniaşamaz.Hafîveahfâyaeremez.İslâmiyyetden

dışardakalanlardabuikisidir.HerşeyindoğrusunuancakAllahüteâlâbilir.

AllahüteâlâbizivebütünmüslimânlarıPeygamberlerinenüstününeuymaklaşereflendirsin"aleyhivealeyhimvealââlihimsalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ"!

___________________

Zâhidâ!Açgözün,sahrayabakdaibretal!

Şudireksizkubbe-isemâyabakdaibretal.

Görmekistersen,Cenâb-ıkibriyânınkudretin,

Hersabâh,sehervakti,dünyâyabakda,ibretal!

Pâdişâholsandaderler,"erkişiniyyetine"

Var,musallâdayatanmevtâyabakdaibretal!

Birkefendirâkıbet,sermâye-ibeğvefakîr,

Varlığamağrurolan,mecnûndeğilde,yânedir?

173

Bumektûb,seyyidmîrMuhammedNu'mân"kaddesallahüsirrehül'azîz"

hazretlerineyazılmışdır.Birsorusunacevâbdır:Önce,AllahüteâlâyahamdveResûlüne"sallallahüaleyhivesellem"selâmederim.

Yüksekseyyidhazretleri!Soruyorsunuzki:

Kelime-itevhîdsöylerken,(Lâ)deyince,görülenvebilinenherşeyiyokbilmeklâzımdır.Çünki,Allahüteâlâistenilmekdedir.Oda,görülenvebilinenşeylerdenbaşkadır.Hiçbirinebenzemez.BöyleoluncaMuhammedaleyhisselâmıngördüğünüdeyokbilmeklâzımgelecekdir.Allahüteâlâ,Onungördüğündendebaşkaolacakdır.

Cevâb:Eykardeşim!Muhammed"aleyhisselâm"okadarçokyüksekolmaklabirlikde,yineinsanidi.Yokikenyaratılmışbirmahlûkidi.İnsan,insanlarınyaratanınınasılkavrıyabilir?Mahlûkolan,hepvarolandanneanlıyabilir?Yoklukdan

gelen,yokolmıyandanneeldeedebilir?Tâhâsûresininyüzonuncuâyetindemeâlen,(Onuanlıyamazlar,kavrıyamazlar)buyuruldu.ŞeyhFerîdeddîn-iAttâr"rahmetullahialeyh"buyuruyorki:Görmezmisinki,Peygambergibibirsultân,

ofakrileeremedi,uğraşma,hemân!

Eykıymetlikardeşim!Burayıbirazaçıklamakgerekiyor.Dikkatleokuyunuz!

(Lâilâheillallah)kelimesininikimakâmıvardır.Biriyoketmekde,ikincisivaretmekdedir.Buvarlığınveyokluğundaikişeryüzlerivardır.

Birincibakımdan,bâtıltanrılarınibâdetehaklarıyokedilmekdevehakolanma'bûdünibâdetehakkıvarolduğubildirilmekdedir.İkincibakımdanise,maksûdolmıyanvematlûbolmıyanmaksadlaraolanbağlantılaryokedilmekdevehakîkîmatlûbaolanbağlılığınvarlığıbildirilmekdedir.

Başlangıçda,birincibakımdanyükseklik,bilinen

vegörülenherşeyi(Lâ)derkenyokeylemekdirvevarlıkmakâmında,(İllâ)demekdenbaşkabirşeydüşünmemekdir.Birkaçzemânböyleyaparakkalbgözükuvvetlendikdensonra,(İllâ)derken,varlığısöylenenhakîkîvarolanda,yokedilenlergibigörünmeğebaşlar.Fekatsâlik,ogörülendenbaşkasınıaramakda,ondanbaşkasınıistemekdedir.Çünkibukemâlinbaşlangıcında,(Lâ)derken,yokbilinenherşey,ibâdetehaklarıolmıyanmahlûklaridi.Bukelime-itevhîdiçoksöylemeninbereketiile,ibâdetehakkıolanma'bûddanayrılmışlardır.

Fekat,kalbgözükuvvetliolmadığıiçin,ibâdetehakkıolanve(İllâ)derkenvarbilinenvücûbya'nîdâimîvarlıkmertebesinigörmiyordu.O

makâmda,(İllâ)demekdenbaşkabirşeybilmiyordu.Kalbgözükuvvetlenince,vardüşünülende,yokbilinenlergibigörüldü.Vücûbmertebesindeismlervesıfatlardabulunduğuiçinvesâlik,herşeydenayrıbirvarıistediğiiçin,istediğiniismlerinvesıfatlarınötesindearamakdadır.Çünki,herşeydenayrıolanvarmertebesinde,ibâdetehakkıolmakda,

ibâdetehakkıolmamakgibiyokdur.Fârisîbeytlertercemesi:

Âşıkıngönlübirgüzeletakılınca,

râhatedermi,başkasınakavuşunca?

Yüzdemetfesleğenverselerbirbülbüle,

koklamazhiçonu,yinegiderbirgüle.

Nilüferotu,güneşeoluncaâşık,

ondördüncüayıgörmekistermiartık?

Ciğeriyanan,ararhepsuyuntadını,

çokşekerverselerde,hiçbeğenmezanı.

İkincibakımdan,maksûdolmıyan,aranılmayanmaksadlarıyoketmekidi.

Bununenyüksekmertebesi,vücûbmertebesinigörmeğide,mahlûklarınmertebelerinigörmekgibi,(Lâ)derken,yoketmekdir.(İllallah)derkende,bukelimedenbaşkahiçbirşeyi

düşünmemekdir.Fârisî,ikibeyttercemesi:Kuşumdannasılhabervereyimsana?

Ankâileyaşarhep,gitmezbiryana.

Ankâdiyeisminiduymuşinsanlar,

kuşumunisminiyse,hiçbilmezonlar!

Yüksekyaradılışlı,ilerigörüşlüolanlar,öylebirmaksadıararlarki,elegeçemez.Hattâ,neolduğuanlaşılamaz.Cennetde,Allahüteâlâelbetgörülecekdir.Fekatnasılgörüleceğinidüşünürsekhiçanlıyamayız.Herkes,âhıretdegöreceğizdiyesevinmekdedir.Hâlbukiben,hiçgörülemiyecekbirmaksadatutulmuşum.Aradığımdanhiçbirşeyinbilinmesiniistemiyorum.

İşitilsin,fekathiçkavuşulmasın.Bilinsin,fekathiçgörülmesindiyorum.

Neyapayım.Beniböyleyaratmışlar.Fârisîmısra'tercemesi:Herkes,birişiçinyaratılmışdır!

Bumertebede,çokşaşkınisemde,edebigözeterek,çılgıncakonuşmuyorum.

Fârisîmısra'tercemesi:

Benimdeliliğim,ustabirsevgilidir.

Fârisîbeyttercemesi:

Ömrgeçdianlatmadan,derdimi,elemimi,

artıksabâholuyor,keseyimhikâyemi.

DoğruyoldagidenlereveMuhammedaleyhisselâmınizindeilerleyenlere,Allahüteâlâbizdenselâmeylesin!

174

Bumektûb,hâceMuhammedEşref-iKâbilîyeyazılmışdır.Buyolunşaşkınları,uzaklıkgörünenyakınlıkveayrılıksanılanvuslatararlar.Yazılanrü'yânıncinte'sîriileolduğubildirilmekdedir:Kıymetlikardeşimingüzelmektûbugeldi.Fakîrlerisevdiğinizivebu

yüksekinsanlarasığındığınızıbildirdiğiiçin,bizleriçoksevindirdi.(Kişisevdiğiileberâberdir)hadîs-işerîfi,büyükmüjdedir.Fekat,buyolunâşıkları,bukadarladoymazlar.Yakınlıkgörünenuzaklıklasevinmezler.

Uzakgörünenbiryakınlıkveayrılıkgörünenbirkavuşmakararlar.İşingecikdirilmesine,sonrayabırakılmasınarâzıolmazlar.Tenbelliği,gericiliğiçirkinbilirler.Kıymetlidakîkaları,yaldızlıpislikleriçineldenkaçırmazlar.Ömürsermâyesini,sonugelmezhayâllerarkasındageçirmezler.Yüksekleribırakıp,alçaklarabakmazlar.Beğenileniverip,gadabolunanı,kızılanıalmazlar.Tatlıyağlıyemeklerealdanmazlar.İnce,süslüelbiseiçin,Allahüteâlâyakullukzevkınivermezler.Hükümdârlıkkoltuğugibiolankulluğu,pislikgibiolandünyâbağlılığıilekirletmekdenutanırlar.Allahüteâlânınmülkünde,memleketinde,LâtveUzzâputlarınıOnaortakyapmakdanhayâederler.Kardeşim!Bumakâmda,hâlisdinisterler!Zümersûresininüçüncüâyetindemeâlen,(Bilinizki,Allahüteâlâ,ancakhâlisdîni

beğenir)buyuruldu.Ortaklıktozunubilekondurmakistemezler.Zümersûresininaltmışbeşinci[65]âyetindemeâlen,(Birşeyiortakedersen,ibâdetlerini,iyiliklerinielbetteyokeder!)buyuruldu.Birân,kendinizidüşününüz!Eğer,ortakkatılmamışbirdîninizvarsa,sizemüjdelerolsun!Eğerböyledeğilse,başınızabelâgelmedenönceçâresinebaşvurunuz!

Yazdığınızrü'yâ,cingörünmesidir.Onunboşişleridir.Cinninböyle,bozukişleri,tâliblerdeçokgörülmekdedir.Bunahiçüzülmeyiniz!Nisâsûresininyetmişbeşinci[75]âyetindemeâlen,(Şeytânınaldatması,elbetteza'îfdir)buyuruldu.Eğeryinegelirse,(Kelime-itemcîd)okuyunuz!Ya'nî,(Lâhavlevelâkuvveteillâbillahil'aliyyil'azîm)deyiniz!Bunuokumak,cinleridağıtır,kovar.DoğruyoldabulunanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenlereselâmolsun"aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ"!

175

Bumektûb,hâfızMahmûdayazılmışdır.Kalbintelvînlerinivetemkîninibildirmekdedir:

Kıymetlikardeşiminşereflimektûbugeldi.Hâllerinintelvînlerinden,ya'nîdeğişikliklerindenbirşeyleryazmışsınız.Buyolunbaşındada,sonundada,sâlikler,hâllerintelvînindenkurtulamaz.Telvînlerkalbdeise,sâlik(Erbâb-ikulûb)danolur.Bunlara(İbn-ül-vakt)dedenir.Kalb,telvîndenkurtulmuş,hâllerekulolmakdanâzâdolmuşvetemkînmakâmınayetişmişise,hâllerartıknefsegelir.Çünkinefs,kalbinyerineoturmuş,onunişlerinigörmekdedir.Nefsinbutelvîni,kalbintemkîninden,ya'nîdeğişikhâlleringelmesindenkurtuldukdansonraolur.Butelvîninsâhibine,(Ebül-vakt)denilse,yerivardır.AllahüteâlânınyardımıveyalnızOnunihsânıilenefsde,butelvîndenkurtularak,temkîneveitmînânakavuşursa,telvînlerçeşidlimaddelerdenyapılmışolanbedenegelir.Butelvîn,artıkhiçgitmez.Çünkibeden,temkînekavuşamaz.Beden,latîfelerinenüstünüolanahfâyabenzesede,temkînekavuşamaz.Ahfâyagelentemkîndenbedenedebulaşırsada,kendi

telvînleriyineyokolmaz.Herşeydeaslabakılır.

Dallara,kollarabakılmaz.Bumakâmaerenkimse,üstünlerinüstünüolur.

Tâmebül-vaktiştebudur.(Allahüteâlâile,öylevaktimvardırki,aramızamelekdegiremez)hadîs-işerîfindebildirilenvaktiçin,birândiyenlerolduğugibi,uzunsürmekdedirdiyenlerdeoldu.İkisidedoğrudur.Yukarıdabildirildiğigibi,insanınba'zılatîfeleriiçin,azolurvekısadır.Başkalatîfeleriiçinise,uzunsürer.

Sözünkısası,zâhiri,ya'nîgörünenorganları,parlakislâmiyyeteuygunolarakkullanmalı,bâtıniçin,ya'nîkalbveötekilatîfeleriçin,alınandersiçokyapmalıdır.Fârisîbeyttercemesi:

Busonsuzokyânûsdakurbağagibi,

elayakoynat,zîrâderindirdibi!

KıymetlikardeşimizMuhammedSıddîk,Egreşehrindedir.Sizinlebuluşması,onuniçinbüyükni'metolacakdır.

176

Bumektûb,mollaMuhammedSıddîkayazılmışdır.Dakîkalarıkıymetlendirmeklâzımolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Hadîs-işerîfde,(Birkimseniniyimüslimânolduğu,lüzûmluşeylerleuğraşıp,fâidesizşeylerdenuzaklaşmasıilebelliolur)buyuruldu.Bununiçin,zemânlarıkıymetlendirmeklâzımdır.Böylece,fâidesiz,boşyerevaktöldürmekdenkurtulmuşolursunuz.Şi'r,kasîdeya'nîmevlid-inebîokumağıbaşkalarınabırakıp,sessizce,bâtındakinisbetimuhâfazaetmeğeçalışmalıdır.Arkadaşlarıntoplanmaları,bâtınındağılmamasıiçindir.

Ötedenberidenkonuşmakiçindeğildir.Bununiçin,birköşeyeçekilmeyip,birlikdebulunmağıbeğenmişlerdir.Bâtınıntoparlanmasını,toplulukdaaramışlardır.Gönültopluluğunubozantoplantılardankaçınmaklâzımdır.

Bâtınıntopluluğunubozmıyanherşey

mubârekdir.Bozanlarise,uğursuzvebereketsizdirler.Öyleyaşamalıdırki,yanındabulunanlarınbâtınlarıtoparlansın.Onlarıgönüldağınıklığınadüşürmemelidir.Kendinitoparlamalı,konuşmamalıdır.Nutkçekecek,dedikoduyapacakzemândeğildir.

Fârisîmısra'tercemesi:

Dersverecek,keşşâftefsîriokuyacakzemândeğil!

Vesselâm.

Gecegündüzdilimdesalât-üselâm,

Omubârekrûhuna,eyFahr-ul-enâm!

177

Bumektûb,CemâleddînHüseyn-iBedahşîyeyazılmışdır.İ'tikâdı,Ehl-isünneti'tikâdınagöredüzeltmeklâzımolduğubildirilmekdedir:HâceCemâleddîn-iHüseyn,gençlikzemânınıbüyükni'metbiliniz!Eldengeldiğikadar,buzemânı,

Allahüteâlânınrâzıolduğuişleriyapmaklageçiriniz!Bununiçinde,herşeydenönce,i'tikâdı,Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiklerinegöredüzeltmeklâzımdır.İkinciolarakfıkhbilgisiniöğrenmeliveişleri,bubilgiyeuygunyapmalıdır.Ancakbunlardansonra,tesavvufyolundailerlemeğesıragelir.Bunlarıyapabilen,felâketlerdenkurtulur.Yapmıyanlarkurtulamaz.HâceMuhammedSâlihinçocuklarınayardımediniz!Onlarayardım,babalarınayardımdemekdir.

Fârisîmısra'tercemesi:

Aranılanhazîneyigösterdimsana!

Vesselâm.

178

Bumektûb,mirzâMuzaffereyazılmışdır.Âlemlerinefendisineuymaklâzımgeldiğibildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,ecriniziartdırsınvekıymetinizi

yükseltsin,işlerinizikolaylaşdırsınvekalbinizigenişletsin!Resûlullahınahlâkıileahlâklanmışbirzâtaihsânyapmağıveherkesleiyigeçinmeğihâtırlatmağanelüzûmvardır?Onakarşı,bunlarısöylemek,saygısızlıkolabilir.İnsanmuhtâcolduğuzemânkurtdan,kuşdanmededumar.Za'îfveâcizkimselerdendeihsânbekler.Bununiçin,başınızıağrıtıyorum.Muhtâclarınimdâdcısıolmakistiyorum.Kıymetliefendim!İhsân,kimeyapılırsayapılsın,çokiyidir.Fekatyakınolanlaraihsânetmekdahâiyidir.Resûlullah

"sallallahüaleyhivesellem"komşularınhaklarınıgözetmeğeokadarönemverirdiki,Eshâb-ıkirâm"aleyhimürrıdvân"komşularada,ölüdenmîrâsdüşeceksanmışlardı.Fârisîikibeyttercemesi:

Öyleyakınoldukki,birbirimize,

Senbirgüneş,bizdesankibirergölge.

Neolurey,kimsesizlerinkimsesi,

Lutfünekavuşsa,komşularınhepsi!

Vesselâm.

179

Bumektûb,mîrMuhammedNu'mânınoğlumîrAbdüllahayazılmışdır.Nasîhatvermekdedir:

Kıymetliyavrum!Cenâb-ıHak,hayrlıişlerinizdeyardımcınızolsun!Gençlikçağınınkıymetinibiliniz!Bukıymetligünlerinizde,islâmiyyetbilgileriniöğreninizvebubilgilereuygunolarakyaşayınız!Kıymetliömrünüzüfâidesiz,boşşeylerarkasındageçirmemekiçinveoyunla,eğlenceilegeçirmemekiçinçokuyanıkolunuz!

Yücebabanız,birkaçgünsonra,inşâallahüteâlâ,sizlerekavuşacakdır.O

gelinceyekadar,yanınızdabulunanlaragözkulakolunuz!Fârisîmısra'

tercemesi:

Merdisen,kendinebabaol!

180

Bumektûb,EmkenegîhazretlerininoğluhâceEbül-Kâsımayazılmışdır

"kaddesallahüesrârehümel'azîz".Buyolunbüyüklerinden,ismlerişaşırılanbirkaçıüzerindebilgiistemekdedir:

Saygıdeğerefendim!YüksekhocamızMuhammedBâkî"aleyhirrahme"

hazretlerindenöğrendiğimizegöre,hâce-iAhrârhazretleriile,mevlânâhâceEmkenegî"kaddesallahüesrârehümel'azîz"hazretleriarasındabulunanpîrlerimizikiidi.Buikibüyükdenbiri,MevlânâhazretlerininyüksekbabasıMevlânâDervîşMuhammeddir.İkincisi,MevlânâDervîşMuhammedindayısıMevlânâMuhammedZâhiddir"kaddesallahüesrârehümel'azîz".

Geçenlerde,meşîhatdenhâceMuhammedMahmûdburayageldi.İlkgörüşmemizde,Mevlânâhazretlerindensözaçdı.Mevlânâ

kimsedeniznalmamışdır.Bununiçin,önceleritalebekabûletmezdi.Ölümüneyakın,şeyhlikyapmağabaşladı,dedi.Kendisiçokyüksekidi.Cevâbolarak:Mâverâ-ün-nehrâlimlerininhepsi,onunüstünlüğünüsöylemekdedir.Böylebirkimsenin,iznalmadantalebeyetişdirmeğekalkışmasınasıldüşünülebilir?Böyleyapmak,hıyânetolur.Hiçbirmüslimânınböyleyapacağıdüşünülemez.Nerdekaldıki,dinbüyükleriiçindüşünülsün,denildi.Bunakarşılık,hâceHâvendMahmûddediki:Birgün,MevlânâhâceKelânDehbîdîyanımagelmişdi.Hâcekarpuzyiyordu.Mevlânâdaistedi.Hâce,(Sizinkarpuzunuztemâmdır)dedi.Mevlânâda,(Karpuzumuzuntemâmolduğunasizşâhidolurmusunuz?)dedi.(Evet,karpuzunuzuntemâmolduğunaşâhidolurum)dedi.Mevlânâ,ozemândanberi,talebeyetişdirmeğebaşladı,dedi.HâceHâvendinbusözüdeyerindegörülmiyor.Yalnızbukadarcıksözle,Mevlânânıntalebeyetişdirmeğebaşlamasıveşeyhlikyapması,onunbüyüklüğüneyakışıkolmuyor.HâceHâvendMahmûd,dahâsonra,Hâce-iAhrârhazretleriile,Mevlânâhazretleriarasındabulunduğusöylenenikibüyük

kimseninismlerideyanlışdırdedivebaşkaikiismsöyledi.Sonra,MevlânâDervîşMuhammedinkendidayısınabirbağlılığıyokdur.Birbaşkasınabağlıididedi.Busözlereçokşaşdık.

Bununiçin,başınızıağrıtıyoruzki,buikibüyüğünismlerini,senedleriileyazınızki,kimseninşöyleböyledemeğeyüzükalmasın.İznliolduğunuyazmanızalüzûmgörmiyoruz.Onunbüyüklüğü,enaçıkşâhiddir.Bununlaberâbereğeryazarsanız,sözatanlarındillerikökündenkesilmişolur.HâceHâvendMahmûdun,buuygunsuzsözlerinedensöylediğianlaşılamadı.Belki,bufakîrleriküçükdüşürmekistemişdir.Çünkiüstâdıbeğenmemek,onuntalebesinihiçesaymakolur.Buzevâllılarıaşağılamakiçinçokşeylerbulabilirdi.Bunuyapabilmekiçin,dinbüyüklerinelekesürmesinenelüzûmvardı?Yok,başkaşeylerdüşünerek,büyüklerinkendilerinigözdendüşürmekistediise,budahâçirkindir.Azbiranlayışıolan,buçirkinliğihemensezer.YâRabbî!Doğruyolugösterdikdensonra,senbizisapıtmakdankoru!

Rahmethazînelerindenbizlereihsâneyle!Sen,büyükihsânlarsâhibisin.

Peygamberlerinefendisihurmetine"aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât",budüâmızıkabûleyle!Doğruyoldabulunanlaraselâmolsun!

181

Bumektûb,mubârekoğlumeyânMuhammedSâdıkhazretlerineyazılmışdır

"kaddesallahüteâlâesrârehümel'azîz".Süâlinecevâbdır:AkllıoğlumMuhammedSâdık"rahmetullahialeyh"soruyor:Süâl:Evliyâdanbirkısmını,Allahüteâlâyayakınlıkderecelerininaşağısındagörüyorum.Hâlbukibunlarzühd,tevekkül,sabrverızâmakâmlarınınyüksekderecelerindedirler.Birkısmınıda,yakınlıkmertebelerininyüksekderecelerindegörüyorum.Hâlbukibunlar"rahmetullahialeyhimecma'în",zühdvetevekkülgibimakâmlarınaşağıderecelerindedirler.Bumakâmlarınyüksekolması,yakîninfazlaolmasınabağlıdır.Yakîninfazlaolmasıdayakınlıkileartar.Acabâbizmi

yanlış

görüyoruz?Yoksa,bumakâmlarınyüksekliği,yakınlıkdanbaşkabirşeyemibağlıdır?

Cevâb:Bumakâmlarınyüksekliğiyakınolmağabağlıdır.Çokyakınolanınyakînifazlaolur.Keşfinizdedoğrudur.Yakınolan,latîfelerinenlatîfidir.Yakîniçokolandabulatîfelerdir.Bumakâmlarınyüksekliği,yakîninçokluğunabağlıolduğundan,oda,bulatîfelerenasîbolur.BirbüyükVelî,çokyakînolmadığıhâlde,latîfelerinenlatîfininmakâmlarındanbirindebulunabilirvelatîfelerinenkoyusunainmemiş

olabilir.Bumakâmdaiken,yakınlığıçokolanveenkoyulatîfeyeya'nîmaddedenyapılmışbedenlatîfesineinmişolanbirVelîdenüstünolur.

Çünki,bedenlatîfesindeoyakınlıkolmadığıiçin,yakînhâsılolmamışdır.

Bununiçin,omakâmlar,niçinüstünolur?BulatîfeyedönüpinenbirVelî,bulatîfeyebağlıkalır.Önce,başkalatîfelerdehâsılolmuşolan

yakînlerörtülür.BedenlatîfesineinmeyenVelîböyledeğildir.Buenlatîfolanlatîfeyebağlıdır.Çokyakındırveyakînideçokdurveörtülmemişdir.Bumakâmlardabulunan"rahmetullahialeyhimecma'în"enyüksek,enüstünolur.

Geridönmüşolan,çokyakındırveyakînideçokolduğugibi,makâmlarıdayüksekdir.Fekat,bununyüksekliğiörtülüdür.İnsanlarafâideliolmakiçinvekendisindenistifâdeolunmakiçin,onlargibiolmuşdur.Onlargibigörünmekdedir.Bumakâm,Peygamberlere"aleyhimüsselâm"mahsûsdur.Bununiçin,İbrâhîm"aleyhisselâm",kalbininitmînânbulmasınıistediveyakînhâsıletmesiiçinherkesgibi,gözlegörmeğemuhtâcoldu.Uzeyr

"aleyhisselâm"dabunabenzersöyledi.

Geriyedönmiyenise,kendiyakîninibildirerek,perdelerkalksa,yakînimartmazdedi.Hazret-iAlînin"radıyallahüanh"söylediğidenilenbusöz,eğerdoğruise,geridönmedenöncesöylemişdir.Çünkigeridöndükdensonra,yakîn

eldeetmekiçin,herkesgibioda,delîlemuhtâcolur.

Bufakîr"kaddesallahüteâlâsirrehül'azîz"geridönmedenönce,inanılmasılâzımgelenşeylermeydândaidi.Obilgilereyakînim,duyguorganlarımileanladıklarımdandahâçokidi.Fekat,geridöndükdensonra,oyakînörtüldü.

Herkesgibidelîllere,isbâtetmeğemuhtâcoldum.Fârisîmısra'tercemesi:Yetişdirdiklerigibiyürüyoruz!

Vesselâm.

182

Bumektûb,mollaSâlih-iKülâbîyeyazılmışdır.VesveselerdenşikâyetedenSahâbîyekarşıbuyurulanhadîs-işerîfaçıklanmakdadır:Birkaçkişioturmuşduk.Vesvesevekuruntuüzerindekonuşuluyordu.Buarada,birhadîs-işerîfokundu.Eshâb-ıkirâmdanbirkaçı,kötüdüşüncelerden,vesveselerdenşikâyetetmişdi.Resûl"aleyhisselâm"bunlara,(Buvesveseler,

îmânınolgunolmasındandır)buyurmuşdu.Buhadîs-işerîfinma'nâsınıdüşünürken,hâtırımaşöylegeldi:Îmânınolgunolması,yakîninçokolmasındandır.Yakîninçokolmasıda,çokyakınolanlardadır.Kalbveüstündekilatîfeler,Allahüteâlâyanekadarçokyakınolurlarsa,îmânveyakîndeçokolur.Bedenebağlılıkda,okadarazolur.Buzemân,bedenevesveselerçokgelir.Uygunolmıyanvesveselerhâsılolur.Görülüyorki,kötüvesveseleringelmesinesebebîmânınkâmilolmasıdır.Nihâyetdeolanlarda,uygunsuzvesveselernekadarçokolursa,îmânlarınınokadarçokolgunolduğunugösterir.Çünkiîmânkâmilolunca,latîfelerinenlatîfleri,bedendenokadarçoksıyrılır.Sıyrıldıkca,bağlarıgevşedikce,bedenboşalır.Bulanmağa,kararmağabaşlar.Böylecekötüdüşünceler,vesveselerartar.Başlangıçdaveyoldaolanlar,böyledeğildir.Bunlarınvesveselerizararlıdır,zehrdir.Kalb,rûhhastalıklarınıartdırır.Bunuiyianlamaklâzımdır.Bubilgiler,bufakîrinincebilgilerindendir.Allahüteâlâ,doğruyoldaolanlaraveMuhammedaleyhisselâmınizindegidenlere

selâmetversin!

183

Bumektûb,mollaMa'sûm-iKâbilîyeyazılmışdır.Nasîhatvermekdedir:Allahüteâlâ,MuhammedMustafânın"aleyhisselâm"nûrluyolundailerlemeknasîbetsin!Büsbütünkendinebağlasın!Çeşidlibağlılıklarınvedağınıkdüşüncelerinkaplaması,kalbinizinbüyüklereolanbağlılığınıgevşetmezsanıyorum.Sizyine,düşüncelerinizindağılmasınıönlemeğeçalışınız!

Böylecekalbesirâyetetmeleriniönlemişolursunuz.Matlûbakavuşmağıdurduramasınlar.Dünyânınvedünyâdaolanların,nekıymetlerivardırki,insanbunlarıelegeçirmekiçin,kıymetliömrünütüketmişolsun!Hâlinizibildiriniz.Gafletuykusu,nezemânakadarsürecek?Fârisîbeyttercemesi:Eyİnsan!Evin,tarlan,baksanazindânolmuş!

ardındakoşduklarınhep,sanadüşmanolmuş!

Ölmedenönce,âhıreteyarayanbirşeyyaparsan,

negüzel!Yoksaişinharâbdır!Kalbinitemizliyecekşeylerinkıymetinibilmeli.Bunlarıyapmağıengelleyenlerindüşmânolduğunuanlamalıdır.Fârisîbeyttercemesi:Allahsevgisindenbaşka,hernegüzelse,

zehrdircânınabillâh,şekerdeolsa!

Resûlünvazîfesi,ancakhabervermekdir.Vesselâm!

184

Bumektûb,Kılıncullahayazılmışdır.Peygamberlerinefendisine"sallallahüteâlâaleyhivealeyhimvesellem"uymağıövmekdedir:Sevgiliveakllıoğlumunkıymetlimektûbugeldi.Sevgivesaygıileyazılmışolduğuanlaşılarakbizisevindirdi.Allahüteâlâ,size,râzıolduğuişleriyapmaknasîbeylesin!

Yavrum!Kıyâmetdeişeyarayacakolanşey,islâmiyyetinsâhibiningösterdiğiyoldayürümekdir"aleyhissalâtüvesselâm".Hâller,kendindengeçmeler,ilmler,ma'rifetler,işâretler

vekerâmetler,buyoldaikenhâsılolurlarsa,çokiyidirvebüyükni'metdirler.Buyoldansapıkikenhâsılolurlarsa,harâblıkdır,istidrâcdır,felâketesebebolurlar.TesavvufbüyüklerindenCüneyd-iBağdâdîhazretlerini"kaddesallahüteâlâsirrehül'azîz"öldükdensonra,rü'yâdagördüler.(Nasılsın?)diyesordular.

Cüneydhazretleri,cevâbolarakbuyurduki,(İlm,ma'rifetdolusözleriminhiçfâidesiolmadı.İşâretleri,kıymetlibilgileribanayaramadı.Birgeceyarısıkıldığımikirek'atnemâz,imdâdımayetişdi).

Herşeydenönce,MuhammedaleyhisselâmaveOnundörthalîfesineuymaklâzımdır.Sözlerde,işlerdeveinanmakdaislâmiyyetdenayrılmamağaçokdikkatetmelidir.Bunlarauymak,yümünvebereketdir.Ya'nî,hepiyiliklerekavuşdurur.İslâmiyyetdenayrılmakise,insanıutandırırvefelâketegötürür.Gönderdiğinizkitâbınbirkaçyeriniokudum.İyigöründü.Fekat,kitâbyazmakdanönceyapılacakdahâmühimişlervar.Önce,onlarıyapmak,dahâuygunvedahâiyiolur.Vesselâm.

185

Bumektûb,Mensûr-iArabayazılmışdır.Kalbinselâmetibildirilmekdedir:Allahüteâlâsizi,Muhammedaleyhisselâmınislâmiyyetiyolundabulundursun!

Bütünkuvvetinizle,Allahüteâlânınrızâsınakavuşmakiçin,çalışmanızınasîbeylesin!Bizevesize"kaddesallahüteâlâesrârehümel'azîz"lâzımolanşey,kalbi,Allahdanbaşkaşeyleredüşkünolmakdankurtarmakdır.

Kalbinbukurtuluşuda,Allahüteâlâdanbaşka,hiçbirşeyidüşünmemekleolur.Birinsan,eğerbinseneyaşamışolsa,kalbindenhiçbirşeygeçmez.

Çünkikalb,Allahüteâlâdanbaşkaherşeyiunutmuşdur.Fârisîmısra'

tercemesi:

İşbudur.Bundanbaşka,herşeyhiçdir!

MevlânâFâzılSerhendî,hizmetinizdebulunmakdadır.BabasıSerhenddedir.

İhtiyârhâlinde,oğlunugörmeklesevinmekistiyor.Bunakavuşabilmesiiçin,bufakîriaracıyapmakdadır.Emr,sizindir.Dahâdoğrusu,herşeyAllahüteâlânınemrindedir.Vesselâm.

186

Bumektûb,KâbilmüftîsihâceAbdürrahmânayazılmışdır.Sünnet-iseniyyeyeuymağı,bid'atlerdenkaçınmağıistemekdedir:

Allahüteâlâyaağlıyarak,sızlıyarakveOnasığınarakvegüvenerekyalvarıyorumki,bufakîriveonabağlıolanları,bid'atolanişleriyapmakdankorusunvebid'atleringüzelvefâideligörünmelerinealdanmakdanmuhâfazabuyursun!Seçilmişolanların,sevilenlerinefendisi,enüstünühâtırıiçinbudüâyıkabûleylesin!(Bid'at)demek,Resûlullahın

"sallallahüaleyhivesellem"zemânındaveOnundörthalîfesizemânlarındabulunmayıpda,dinde

sonradanmeydânaçıkanşeyleredenir.Bid'atleriikiyeayırmışlar:(Hasene)[güzel]ve(Seyyie)[kötü].Resûlullahınvedörthalîfesininzemânlarındabulunmayıpda,dindesonradanmeydânaçıkanvebirsünnetinunutulmasınasebebolmıyangüzelşeylere,(Hasene)demişlerdir.

Sünnetiortadankaldıranbid'atede,(Seyyie)demişlerdir.Bufakîr,bubid'atlerinhiçbirindegüzellikveparlaklıkgörmüyorum.Yalnızkaranlıkvebulanıklıkduyuyorum.Eğerbugün,kalblerkararmışolduğundan,bid'atsâhibininişleriiyivegüzelgörülürsede,yarınkıyâmetgünü,kalbleruyandığızemân,bunlarınzararvepişmânlıkdanbaşkabirnetîcevermediklerigörülecekdir.Fârisîbeyttercemesi:Ciğeriyakandüşünceden,gözümeuykugirmedi,

acabâosevgilim,geceyikiminlegeçirdi?

Resûlullah"sallallahüaleyhivesellem"buyurduki,(Bizimdînimizdeyapılanheryenilik,herreformfenâdır,atılmalıdır).Atılmasılâzımolanşeyinneresigüzelolur?Birhadîs-işerîfde

buyurduki:(Sözlerineniyisi,Allahüteâlânınkitâbıdır.Yollarıneniyisi,Muhammedaleyhisselâmıngösterdiğiyoldur.İşlerinenkötüsü,buyoldayapılandeğişikliklerdir.Bid'atlerinhepsidalâletdir,sapıklıkdır).Başkabirhadîs-işerîfde,(Allahüteâlâdankorkunuz!Sözümüiyidinleyinizveitâ'atediniz!Benöldükdensonragelecekler,çokayrılıklargöreceklerdir.O

zemân,benimvehalîfeleriminyolumuzasarılınız!Dindeyeniortayaçıkanşeylerdenkaçınınız!Çünki,buyenişeylerinhepsibid'atdir.Bid'atlerinhepsidalâletdir,doğruyoldanayrılmakdır)buyuruldu.Dindeyapılanherdeğişiklikbid'atoluncaveherbid'at,dalâletolunca,bid'atlerinhangisinegüzeldenilebilir?Buhadîs-işerîflerdenanlaşılıyorki,herbid'atsünnetiortadankaldırmakdadır.Bid'atlerin,birkısmıkaldırır,birkısmıkaldırmazdemek,pekyanlışdır.Görülüyorki,bid'atlerinhepsiseyyiedir,kötüdür.Resûlullah"sallallahüaleyhivesellem"buyurduki:(İnsanlar,ortayabirbid'atçıkarırlarsa,Allahüteâlâ,bunakarşılıkbir

sünnetiyokeder.Sünneteyapışmak,ortayabid'atçıkarmakdaniyidir).

HassânbinSâbitinbildirdiğihadîs-işerîfde,(Birmillet,dinlerindebirbid'atyaparsa,Allahüteâlâ,bunabenzeyenbirsünnetiyokeder.Kıyâmetekadarbirdahâgerigetirmez)buyuruldu.

Âlimlerimizinhasenededikleribid'atlerdenbirkısmınadikkatedilirse,sünnetiyoketmekdeolduklarıgörülmekdedir.Meselâ,meyyitikefenlerken,ölününbaşınasarıksarmağa(Bid'at-ihasene)demişler.İyidüşünülürse,bubid'at,sünnetibozmakdadır.Çünkikefendesünnet,üçparçaolmasıdır.

Sarıkdördüncüoluyor.Sünnetideğişdiriyor.Değişdirmek,yoketmekdemekdir.Âlimler,sarığınucunusolomuzüzerinesarkıtmakgüzelolurdemiş.Hâlbuki,ikikürekarasınasarkıtmaksünnetdir.Bubid'atde,sünneti,açıkcayokediyor.Bunungibiâlimler,nemâzda,kalbileniyyetetmekleberâber,ağıziledesöylemekmüstehabolurdemişdir.Hâlbuki,Resûlullah"sallallahüaleyhivesellem"efendimizin,Eshâb-

ıkirâmınveTâbi'în-iızâmın"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în"sözileniyyetetdikleri,nekuvvetlibirhaberile,nedeza'îfbirhaberilebizlerehiçulaşmamışdır.İkâmetokununcahemen(Allahüekber)diyereknemâzadururlardı.Bununiçin,ağızileniyyetetmekbid'atoluyor.Bubid'atehasenedemişlerdir.Hâlbukianlıyorumki,bubid'at,yalnızsünnetiyoketmeklekalmıyor,farzıdayokediyor.Çünkiağızileniyyetetmekcâizolunca,çokkimse,yalnızağızlaniyyetederekkalbileniyyetetmediklerindenhiçkorkmuyorlar.Böylece,nemâzınfarzlarındanbiriolankalbileniyyetyapılmıyor.Bufarzyokoluyor.Nemâzkabûlolmuyor.Bunlargibidahânicebid'atler,reformlar,herhangibirbakımdanolsabile,sünnetdenfazlaoluyorlar.Buziyâdelik,sünnetideğişdirmekdemekdir.

Değişiklikise,yoketmekdemekdir.

Ohâlde,Resûlullahın"sallallahüaleyhivesellem"sünnetinebirşeykatmamalıveOnunEshâb-ıkirâmına"rıdvânullahiteâlâaleyhimecma'în"

uymalıdır.Çünki,Eshâb-ıkirâmdanherbiri,gökdekiyıldızlargibidir.

Herhangibirineuyanse'âdetekavuşur.

[İbniÂbidîndiyorki,(Nemâzabaşlarkenniyyetetmeninfarzolduğusözbirliğiilebildirildi.Niyyet,yalnızkalbileolur.Yalnızsözileniyyetetmekbid'atdir.Kalbileniyyetedenin,şübheden,vesvesedenkurtulmakiçin,söziledeniyyetetmesicâizdir.)]

Kıyâsveictihâd,bid'atdeğildirler.Çünkibunlar,(Nusûs)un,ya'nîâyetlerinma'nâlarınımeydânaçıkarmakdadırlar.Buma'nâlarabaşkabirşeyeklemezler.(Eyaklsâhibleri!İyianlayınız!)meâlindekiâyet-ikerîme,kıyâsveictihâdıemretmekdedir.

187

Bumektûb,hâceMuhammedEşref-iKâbilîyeyazılmışdır.Kavuşduranyollarınenkısası,râbıtayapmakolduğubildirilmekdedir:Sevdiklerinizeyazdığınızmektûbuokuduk.İçindebildirilen

hâllerinizanlaşıldı.Kendinizorlamadan,uğraşmadan,üstâdınrâbıtasınınkendiliğindenhâsılolması,üstâdiletalebesiarasındatâmbiryakınlıkolduğunuaçıkçagösterir.Buyakınlık,fâidevermeğeveistifâdeetmeğeyarar.Kavuşdurucuyollariçinderâbıtadandahâçabukkavuşduranıyokdur.

Hangitâli'likimseyebuni'metiihsânederler?Hâce-iAhrâr"kaddesallahüteâlâsirreh"hazretleri(Fıkarât)risâlesindebuyuruyorki:Fârisîmısra'

tercemesi:

Önderingörüntüsü,Hakkınzikrindendahâfâidelidir!

Ya'nîrehberinhayâli,talebesine[kalbintasfiyesinde]zikretmesindendahâçokfâideverir.Çünkibaşlangıcda,tâlibinHakteâlâiletâmyakınlığıyokdur.Bununiçinzikretmekle,çokfâidelenemez.Önceniz,sonranızselâmetdeolsun!

Bunafânîdünyâderler,durmayıpdâimdöner,

Âdemoğlu,birfenerdir,nihâyetbirgünsöner.

188

Bumektûb,hâceMuhammedSıddîk-ıBedahşîyeyazılmışdır.Sorularınacevâbvermekdedir:

Kıymetlikardeşimingüzelmektûbugeldi.Üçşeysoruyorsunuz:Bizisevenkardeşim!Latîfelerdenbirkaçınınkalbmertebesindebulunması,yalnızkalbdebulunanlatîfeleriçindir.Kalbindışındabulunanlatîfeler,kalbmertebesindebulunmazlar.

Yaradılışı,kalbveyârûhmertebesinekadarolankimseyitesarrufukuvvetliolanpîri,dahâyüksekmertebelereulaşdırabilir.Fekat,buradabirincelikvardırki,ancakuzunanlatmaklabildirilebilir.Yazmaklabildirilecekgibideğildir.

İnsanınzâhiri,ya'nîgörünenorganları,bâtınınhâllerini,özellikleriniedinirsevebâtında,ya'nî

kalb,rûhvebaşkalatîfeleri,zâhirinsıfatlarınabürünürse,zâhirdeolanşeylerin,bâtındadaolmasıvebâtındakihâllerinzâhirdedehâsılolmasıniçingüçolsun?Vesselâm!

189

Bumektûb,ŞerefeddînHüseyn-iBedahşîyeyazılmışdır.Dünyânıngüzelliğinealdanmamalı,islâmiyyetdenayrılmamalıdır:

ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!PeygamberlerinenüstünüolanMuhammedaleyhisselâmavetemizÂlineveEshâbınınhepsinebizdenselâmlarolsun!AkllıvekıymetlioğlumŞerefeddînHüseyninşereflimektûbugeldi.Bizisevindirdi.Sayısızbağlılıklararasında,bufakîrleri

"rahmetullahialeyhimecma'în"hâtırlamanıznebüyükni'metdir.Buhâliniz,kalbdekisevgininalâmetidir.Busevgide,ifâdeveistifâdeyesebebdir.

Bildirdiğinizrü'yâlardoğrudurvegüzeldirler.

Kalblerinbağlılığınıgöstermekdedir.

Yavrum!Dünyânıntadınavegüzelliğinesakınaldanma!Onunyalancıgösterişlerinekapılma!Çünki,hepsigeçicivekıymetsizdir.

Bugün,böyleolduğunabelkiinanmazsınız.Fekatyarınölünce,doğruolduğuanlaşılacakdır.Ozemâninanmanınfâidesiolmıyacakdır.Fârisîbeyttercemesi:

İncilerinağırlığı,sağıretmişkulağını,

Neyapayım,duymazolmuş,ağlamamı,sızlamamı.

Kalbintemizlenmesiiçinolanvazîfenizinkıymetinibiliniz!Bunlarıyapmağa,cânla,başlaçalışınız!Beşvaktnemâzı,sevesevevecemâ'atilekılınız!Malınızınkırkdabirzekâtını,müslimânfakîrlere,yalvarayalvaraveriniz!Harâmlardanveşübhelilerdenkaçınınız!Herkesleiyigeçinip,hepacıyınız!Kurtuluşyolubudur.Vesselâm!

190

Bumektûb,mîrMuhammedNu'mânBedahşîninçocuklarındanbirineyazılmışdır.

Zikranlatılmakdavelüzûmlunasîhatlerverilmekdedir:ElhamdülillahiRabbil'âlemîn,vessalâtüvesselâmüalâseyyidilmürselînveâlihiveeshâbihittâhirînecma'în.

İyibilki,seninse'âdetinvebelkibütüninsanlarınse'âdetiveherkesindünyâveâhıretsıkıntılarındankurtulması,sâhibimizinzikriileolur.

Eldengeldikçeherzemânzikryapmalıdır.Ondanbirângâfilkalmamalıdır.

Cenâb-ıHakkaçokhamdveşükrolsunki,herânzikretmek,bubüyüklerinyolunda,dahâbaşlangıcdanasîbolmakdadır.Sondakavuşulabilecekni'metler,başlangıcdatatdırılmakdadır.Bununiçindirki,tesavvufyolundailerlemekisteyenlerinbuyoluseçmelerienuygundurveendoğrudur.Hattâ,lâzımdır.

Bununiçin,sanaöncelâzımolan,herşeydenyüzçevirip,buyüksekyolunbüyüklerinebağlanmandır!Obüyüklerinkalblerinden,rûhlarındanfâidelenmekiçinyalvarmalısın!Öncezikrlâzımdır.Zikr,hâtırlamak,anmakdemekdir.Göğsünsoltarafındakikalb,yürekdenilenetparçasınıdüşünürsün.Buetparçası,gönüldenilenhakîkîkalbinyuvasıgibidir.ALLAHmubârekismini,hayâlinilebukalbüzerindengeçirirsin.Buânda,hiçbiruzvunuoynatmazsın.Yalnızkalbinidüşünerekoturursun.Kalbinşeklini,anatomikyapısınıdüşünmezsin.Çünki,kalbinyerinidüşünmeklâzımdır.Kalbinkendisinitesavvuretmek,hâtırlamaklâzımdeğildir.Allahismini,kalbinbulunduğuyerdehâtırlarken,hiçbirşeyebenzemezdiyedüşünürsün!Allahüteâlânınsıfatlarınıdadüşünmezsin.Hâzırvenâzırolduğunudahîdüşünmezsin.Böylece,Zât-iteâlâyüksekliğinden;sıfatlaradüşmemişolursunvekesretdevahdetigörmekderecesineinmezsin.Mahlûklarıgörüp,bunlarabağlıkalıpavunarak,hiçbirşeyebenzemiyenvarlığabağlanmakdanmahrûmkalmıyasın.Çünkimahlûklarda

görülen,anlaşılanherşey,oolamaz.Çoklukdagörülenler,birolanıgörmekolamaz.Hiçbirşeyebenzemiyeni,bilinen,anlaşılanşeylerindışındaaramaklâzımdır.

Ayrılmıyan,bölünmiyen,hiçdeğişmiyenbirşey,çokolan,başkabaşkaolanşeylerdebulunamaz.Zikrederken,birVelîningörünüşü,kendiliğindenhâsılolursa,ogörünüşüdekalbdedurdurmalıdır.Böylecezikredevâmetmelidir.

Velîdediğimizzât,Allahüteâlâyakavuşduranyolugösterendir.Yolda,ondanyardım,imdâdgelenzâtdır.Yoksacübbe,külâh,diplomaedinip,şeyhefendiolarakköşedeoturancâhildeğildir.Âdetlere,gösterişlere,yaldızlısözlerealdanmamalıdır.Evet,kâmilvemükemmilbirzâtdan,bereketlenmek,fâidelenmekiçinelbise,çamaşırgibişeyalmak,onuinanarakvesaygıilekullanmakçokfâidevefeyzverir.Fekat,verenolgun,alanuygunolmaklâzımdır.

Buyoldarü'yâlaragüvenmemeli,kıymetvermemelidir.Birkimse,rü'yâda,kendinidevletbaşkanıgörse,yâhudkutb,Velîolduğunugörse,

uyanıkikendeböyleolmuşdeğildir.Uykuiçindedeğil,uyanıkikenböyleolmaklâzımdır.Uyanıkikenkavuşulanşeylerkıymetlidir.

Şunuiyibilmeliki,zikrinfâideliolmasıvebununte'sîretmesiiçin,islâmiyyeteyapışmaklâzımdır.Ehl-isünnetâlimlerinin"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în"bildirdiklerigibiinanmak,farzları,sünnetleriyapmakveharâmlardan,şübhelilerdenkaçınmakelbettelâzımdır.BunlarıEhl-isünnetâlimlerindenvebunlarınkitâblarındanöğrenmelidir.[Sapıkkimselerden,bozukdinadamlarından,dincâhillerinin,mezhebsizlerinkitâbvegazetelerindenöğrenilenşeylerinsanındîninibozar.Zikrinin,ibâdetlerininfâidesiolmaz.Dünyâdafelâketlerden,âhıretdeazâbdankurtulamaz.]Vesselâm.

Nemâzkalbitemizler,kötülükdenmen'eder.

Münevverolamazsın,nemâzınkılmadıkça!

191

Bumektûb,Hân-ıHânânayazılmışdır.Peygamberlereuymaklâzımdır.

İslâmiyyetinemrlerindeçokkolaylıkolduğubildirilmekdedir:BizleredoğruyolugösterenAllahüteâlâyahamdolsun!Obizedoğruyolugöstermeseydi,bizkurtuluşyolunubulamazdık.AllahüteâlânınPeygamberlerineinandık.Sonsuzse'âdetevehakîkîkurtuluşakavuşmakiçin,Peygamberlereuymaklâzımdır"salevâtullahiteâlâveteslîmâtühü".Birkimse,binseneibâdetetsevesıkıntılıriyâzetlerçeksevesıkımücâhedeyapsa,eğerbirPeygamber-izî-şâna"sallallahüteâlâaleyhivesellem"

uymamışise,bütünbuçalışmalarınınbirarpakadarkıymetiolmaz.Çöldegörülen(serâb)gibi,hiçbirşeyeyaramaz.Hiçbirdüşüncevebirişolmıyanya'nîbirşeyeyaramıyanuykubile,meselâ,günortasındabirparçauyumak,obüyüklerinemrineuyarakyapılınca,onlarauymadanyapılan,binseneibâdetden,mücâhededenkatkatdahâkıymetliolur.

[SeyyidAbdülhakîmEfendihazretleri,[1341]

baskılı(Erriyâdüt-tesavvufiyye)kitâbı,altmışbeşincisahîfesindebuyuruyorki:(Mücâhede),Allahüteâlânındüşmanıolannefsinistemediği,onazorgelen,sıkıntıverenağırşeyleriyapmak,nefsleçarpışmakdemekdir.(Riyâzet),nefsinistediği,onatatlıgelenşeyleriyapmamakdemekdir].

Allahüteâlânınni'metlerininenkıymetlisi,bütünemrlerindekolaylıkgöstermesidir.İslâmiyyetinbütünisteklerindetamkolaylıkgözetilmişdir.

Meselâyirmidörtsâatiçinde,yalnızonyedirek'atnemâzkılmağıemrbuyurmuşdur.Bununhepsi,birsâatsürmez.Bunukılarkende,enkolayolanıokumağıkabûletmekdedir.Ayakdakılamıyanın,oturarakkılmasınaiznvermişdir.Oturarakkılamıyan,yatarakkılabilir.Rükü'vesecdeleriyapamıyan,îmâile,işâretilekılabilirdemişdir.Abdestalmakiçinsukullanamıyana,toprakileteyemmümetmesineiznvermişdir.Zekâtiçinde,malınyalnızkırkdabirinifakîrlereayırmışdır.Bunuda,yalnızticâreteşyâsındanveçayırdaparasızotlıyan,dörtayaklıhayvanlardanemretmişdir.Ömründebirkerrehacetmeğifarz

etmişdir.Budayalnız,yolparasıolanlaraveyoltehlükesizolduğuzemânfarzolmakdadır.

Sayılamıyacakkadarçokşeylerihalâletmiş,iznvermişdir.Dördekadarkadınınikâhlaalmağıvesayısızcâriyekullanmağımubâheylemişdir.Talâk,ya'nîboşamakile,kadındeğişdirmeğeyolgöstermişdir.Yiyecek,içecekvekumaşlardançoğunumubâhetmiş,pekazınıharâmkılmışdır.Harâmetmeside,kullarınıniyiliğiiçinolmuşdur.Acı,zararlı,kötüolanşerâbıyasaketdiisede,bunakarşılıkçeşidçeşidtatlı,güzelkokulu,fâidelişerbetlerimubâhetmişdir.Meyvesuları,dârçın,karanfilveçiçeksularıhephalâldir.Bunlarınhepsifâidelidir.Acı,yakıcı,keskinveaklıgidericiveçoktehlükeliolanbirşey,ogüzelkokuluşerbetlerebenzeyebilirmi?

OnunharâmolmasıveAllahüteâlânınbeğenmemesi,bunlarınisehalâlolup,Allahüteâlânınrâzıolmasıdaayrıcabirfarkdır.İpeklikumaşlardanbirkısmınıerkeklereharâmetmişisede,bunakarşılıksüslü,renklisayısızkumaşlarıhalâleylemişdir.Yünlükumaşların

hepsihalâldir.Bunlar,ipekdenkatkatdahâfâidelidir.Bununlaberâber,ipeklikumaşları,kadınlaramubâheylemişdir.Bununfâideside,yineerkekleredir.Altınvegümüşgibizîneteşyâsınıkadınlaramubâhetmesideböyleolup,fâideleri,erkekleredir.İnsâfsız,taşyüreklibirkimse,bukadarçokkolaylığı,güçveağıryükgörürse,kalbininbozukolduğunugöstermişolur.Rûhununhastaolduğu,kafadansakatolduğuanlaşılır.Birçokişlervardırki,sağlam,normalinsanlarbunlarıkolayyapdığıhâlde,hastakimseleregüçgelir.

Kalbinhasta,bozukolmasıdemek,Peygamberlerin"aleyhimüsselâm"

getirdikleribilgilere,tâminanmamasıdemekdir.İnanmaları,görünüşdedir.

İçdeninanmışdeğildir.Gönüldeninanmanınalâmetivardır.Bualâmet,islâmiyyetinemrlerinesarılmakdır.İslâmiyyetibeğenmiyenlerin,onauymakistemiyenlerinmüslimânolduklarınısöylemelerineinanılmaz.Bunlara(Münâfık)denir.Şûrâsûresi,onüçüncüâyetindemeâlen,

(Müşrikleri[ya'nîAllahdanbaşkasınatapınanları]îmâna,Allahakulluğaçağırmaklığın,onlaraağırgelir.Bununiçinsanadüşmanolurlar)buyuruldu.Allahüteâlâ,dilediğinikendineseçer.Onuistiyenlere,kendinekavuşduranyolugösterir.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedaleyhisselâmınizindegidenlereselâmolsun!

192

Bumektûb,şeyhBedi'uddîn-iSehârenpûrîyeyazılmışdır.Birsüâlinecevâbvermekdedir:

Akllıvekıymetlikardeşim!Hocamayazmışolduğumonbirincimektûbda,hazret-iEbûBekr-iSıddîkınmakâmındandahâyüksekbirmakâmhâsılolduğuyazılıdır.Bununnedemekolduğunusoruyorsunuz.Allahüteâlâ,seninbilginiartdırsın!Buyazı,hazret-iEbûBekrdendahâyüksekolmağıgöstermez.Busözveomektûbdakibunabenziyenyazılar,birtalebeninkendirehberinearzetdiği,kendihâlleridir.Büyüklerimizbuyuruyorki,birtâlib,doğruolsun,yanlışolsun,kendinehâsılolanherşeyi,

üstâdınabildirmelidir.Çünkidoğruolmıyanbilgilerden,doğruma'nâlardaçıkarılabilir.Bununiçin,bunlarıdabildirmeklâzımdırdenildi.

Yukarıdakisözde,busebebdenyazılmışolabilir.Şunudasöyleyebilirizki,Peygamberolmıyanbirinin,ufakbirşeyde,Peygamberdenüstünolmasıcâizgörülmüşdür.Bununmisâlleridevardır.Şehîdlerinüstünlüklerisayılırken,Peygamberleriçinbildirilmiyenlerde,haberverilmişdir.

Bununlaberâberüstünlük,herbakımdanPeygamberleremahsûsdur

"aleyhimüssalevâtvetteslîmât".PeygamberolmıyanbirVelî,Peygamberdebulunmıyanbirüstünlükdengeçirilirse,buradangeçerkenkendinidahâyüksekgörebilir.Bucâizdir.Onunbumakâmayükselebilmesi,Peygambereuymasısebebiileolmakdadır.Bununiçin,Peygamberedeomakâmdannasîbvardır.Çünkihadîs-işerîfde,(Güzelbirçığıraçankimse,bununsevâbınıkazanırvebugüzelşeyiyapanlara

verilensevâblardandapayalır)buyuruldu.Peygamberolmıyanın,ufakbirşeyde,Peygamberdenüstünolmasıcâizolunca,Peygamberolmıyanlardanüstünolmasıdacâizolacağımeydândadır.Bunuanlamakgüçdeğildir.Vesselâm.

193

Bumektûb,seyyidFerîd"rahmetullahiteâlâaleyh"hazretlerineyazılmışdır.Ehl-isünneti'tikâdınagöreinanmaklâzımolduğu,fıkhbilgileriniöğrenmeninehemmiyyetibildirilmekdedir:Allahüteâlâyardımcınızolsun!İşlerinizikolaylaşdırsın!Aybveçirkinolanşeylerdenkorusun!

Âkılvebâliğolanerkeğinvekadınınbirincivazîfesi,Ehl-isünnetâlimlerininyazdıklarıakâidbilgileriniöğrenmekvebunlarauygunolarakinanmakdır.Allahüteâlâ,obüyükâlimlerinçalışmalarınabolbolsevâbversin!Âmîn.KıyâmetdeCehennemazâbındankurtulmak,onlarınbildirdiklerineinanmağabağlıdır.Cehennemdenkurtulacakolanlar,yalnız

bunlarınyolundagidenlerdir.[Onlarınyolundagidenlere(Sünnî)denir.]

Resûlullahın"sallallahüaleyhivesellem"veEshâbının"rıdvânullahialeyhimecma'în"yolundagidenler,yalnızbunlardır.Kitâbdan,ya'nîKur'ân-ıkerîmdenveSünnetden,ya'nîhadîs-işerîflerdençıkarılanbilgileriçindekıymetli,doğruolanyalnızbubüyükâlimlerin,Kitâbdanvesünnetdenanlayıpbildirdikleribilgilerdir.Çünkiherbid'atsâhibi,ya'nîherreformcuvehersapıkkimse,bozukdüşüncelerini,kısaaklıile,Kitâbdanvesünnetdençıkardığınısöylüyor.Ehl-isünnetâlimlerini

"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în"gölgelemeğe,küçültmeğekalkışıyor.

Demekki,Kitâbdanvesünnetdençıkarıldığıbildirilenhersözü,heryazıyıdoğrusanmamalı,yaldızlıpropagandalarınaaldanmamalıdır.

Ehl-isünnetvel-cemâ'atâlimlerininbildirdiğidoğrui'tikâdıaçıklamakiçin,büyükâlimTür

Püştî"rahmetullahialeyh"hazretleribirkitâbyazmışdır.(El-mu'temed)adındakibukitâbıçokkıymetlidirveaçıkyazılmışdır.Kolaycaanlaşılabilir.Toplandığınızzemânlardabukitâbıokuyunuz.Fekat,bukitâbda,herbilgi,mantıkyoluileisbâtedilmiş

olduğundanuzamışvegenişlemişdir.Öğrenilmesiveinanılmasıherkeseçoklâzımolanbilgilerikısacaanlatanbirkitâbolsaydıdahâuygunvedahâfâideliolurdu.Buaradafakîrinde,Ehl-isünnetvel-cemâ'ati'tikâdınıkısaveaçıkolarakyazmakhâtırımageldi.Eğeryazmaknasîbolursa,sizedegönderirim.

[(Se'âdet-iEbediyye)ve(HerkeseLâzımOlanÎmân)adındakikitâblarda,Ehl-isünneti'tikâdıaçıkolarakbildirilmişdir.Hakîkatkitâbevindenalınarakokunmasınıveherkesinokumasınaönayakolunmasınıtavsiyeederiz.]

İ'tikâdıdüzeltdikdensonrahalâl,harâm,farz,vâcib,sünnet,mendûb,mekrûholanşeyleridefıkhkitâblarındanöğrenmekveherişibunlaragöreyapmakdalâzımdır.Talebedenbirkaçına

emrbuyurunuzda,fârisîdilindeyazılmışfıkhkitâblarındanbirisini,toplandığınızzemânokusunlar.

(Mecmû'a-iHânî)ve(Umdet-ül-islâm)adındakikitâblarıokumakçokuygunolur.[1]

Allahkorusun,i'tikâdedilecekşeylerde,birsarsıntıolursa,kıyâmetde,Cehennemdenhiçkurtulmakolmaz.İ'tikâddoğruolupda,işlerdegevşeklikolursa,tevbeilevebelkitevbesizdeafvolunabilir.Eğerafvolunmazsa,Cehennemegirsebile,sonundayinekurtulur.Görülüyorki,işinaslı,temeli,i'tikâdıdüzeltmekdir.HâceUbeydüllah-iAhrâr"kaddesallahüteâlâsirrehül'azîz"buyurduki,(Bütüniyihâllerivebuluşlarıbizeverseler,fekatEhl-isünnetvelcemâ'ati'tikâdınıkalbimizeyerleşdirmeseler,hâlimiharâb,istikbâlimikaranlıkbilirim.Eğerbütünharâblıkları,çirkinlikleriverselervekalbimiziEhl-isünneti'tikâdıilesüsleselerhiçüzülmem).Allahüteâlâ,bizivesizi,Ehl-isünneti'tikâdındanayırmasın!İnsanlarınefendisihurmetine"aleyhissalâtüvesselâm"düâmızıkabûlbuyursun!Âmîn!

Lâhordangelenbirtalebe,şeyhCiyûnun[ya'nîşeyhFerîdhazretlerinin]

eskiNahhâscâmi'indeCum'anemâzıkıldığınısöyledi.MeyânRefi'uddîn,şeyhiniltifâtınakavuşdukdansonra,kâdîşeyhCiyûnun,kendibağçesindebircâmi'yapdırdığınısöyledi.Böylehaberleriişitdiğimiziçin,Allahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâböyleiyiişleriartdırsın!Saygıtaşıyanlarınız,böylehaberleriişitinceçok,hemdepekçoksevinmekdeyiz.

MuhteremSeyyidhazretleri"kaddesallahüteâlâsirrehül'azîz"!Bugün,müslimânlarkimsesizkaldı.İslâmiyyeteyardımiçin,bugünbirçiteyl

[ya'nîufakbirgümüş]vermek,binlercealtınvermişgibikıymetliolur.

Hangitâli'likimseyebubüyükni'metiihsânederlerse,onamüjdelerolsun!

Dîninyayılmasına,islâmiyyetinkuvvetlenmesineçalışmak,herzemâniyidirvekimolursaolsun,böyleçalışan,cihâdsevâbına

kavuşur.Fekat,islâmdüşmanlarınınheryandansaldırdığıbuzemânda,Ehl-ibeyt-inebevîdenolansizkahramânların"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în"yardımetmesi,elbettedahâiyi,dahâgüzelolur.ÇünkiAllahüteâlâ,islâmiyyetgibienbüyükni'metini,kullarına,sizinyüksekceddinizilegönderdi.Sizinyardımınız,kendiyapdığışeyeyardımetmekolur.Başkalarınınyardımıiseböyleolmaz.Resûlullaha"aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminettehıyyâtivetteslîmâtiekmelühâ"tâmvârisolabilmek,bubüyükişiyapmaklaolur.Resûlullah"sallallahüaleyhivesellem"Eshâbınakarşıbuyurduki,(Siz,öylebirzemândageldinizki,Allahüteâlânınemrlerininveyasaklarınınondabiriniyapmaziseniz,helâkolur,Cehennemegidersiniz.Sizdensonraöylemüslimânlargelecekki,Allahüteâlânınemrlerininveyasaklarınınondabiriniyapabilseler,Cehennemdenkurtulurlar).İştebizimzemânımız,ozemândırvemüjdelenenlerdeşimdikimüslimânlardır.Fârisîbeyttercemesi:

Se'âdettopuortayakondu.

Topukapanyok,erleren'oldu?

Buyakınlarda,mel'ûnGuvendvalkâfirininöldürülmesiçokgüzeloldu.Onunölümü,Hindûlarınburunlarınınkırılmasınasebeboldu.Neniyetleolursaolsun,niçinöldürüldüiseöldürülsün,islâmasaldıranlarınalçalması,müslimânlariçinbirkazançdır.Okâfiröldürülmedenöncerü'yâdadevletreîsimizin,kâfirlerinliderlerininbaşınıkesdiğinigörmüşdüm.Doğrusuokâfir,düşmanlarınönderivekâfirlerinşefleriidi.Allahüteâlâ,oalçaklarıyardımsızbıraksın!

İslâmiyyetinvemüslimânlarınyükselmesi,kâfirlerinvekâfirliğinkıymetdendüşmesine,aşağıolmasınabağlıdır.Allahüteâlâ,zimmîlerdencizyealmağıemreyledi.Onlardanbuvergiyialmak,onlarıaşağıkılmakiçindir.Kâfirlernekadaryükselirse,müslimânlardaokadaralçalır.Buinceliğiiyianlamalıdır.Çokkimse,bubağlılığıanlıyamıyor.Buyüzdendinleriniyıkıyorlar.Tevbesûresininyetmişüçüncüâyetindemeâlen,(EysevgiliPeygamberim"sallallahüaleyhivesellem"!

Kâfirlerlevemünâfıklarlacihâdet,döğüş!Onlarasertdavran!)buyuruldu.Kâfirlerledöğüşmek,onlarasertdavranmak,dindezarûrîlâzımdır.Ya'nîîmânınşartıdır.[Fekat,cihâdıhükûmetyapar.Devletinordusuyapar.

Müslimânlarıncihâdı,askerolarakhükûmetinverdiğivazîfeyiyapmakdır.]

Geçensenelerde,yayılmışolankâfirlikalâmetlerindenşimdi,ötedeberidekalmışbulunması,müslimânlaraçokağırgelmekdedir.Bugün,hermüslimânınbirincivazîfesi,oalçaklarınkötülükleriniahbâblarınaanlatmakdırveküfralâmetlerininmilletarasındankalkmasınaçalışmakdır.Bukötüalâmetlerdenötedeberidegörülmesi,belkidebunlarınkötülüğünüanlamamakdanilerigelmekdedir.Elinizdengelirsegüvendiğinizdinadamlarınahaberyollayınız.Bukâfirlikalâmetlerini,milleteduyursunlar.

İslâmiyyetinemrlerinibildirmekiçin,hârikaişleryapmak,kerâmetsâhibiolmakşartdeğildir.Bilenlerin,bilmiyenlereöğretmelerilâzımdır.

Elimdegücüm,kuvvetimyokduda,islâmiyyetinyasaketdiğişeylerinkötülüklerinisöyliyemedimdiyerek,özrvebehâneilerisürmek,kıyâmetdeinsanıazâbdankurtaramıyacakdır.İnsanlarıneniyileriolanPeygamberler

"aleyhimüssalevâtüvetteslîmât"islâmiyyetinemrlerini,yasaklarınıbildirirlerdi.Ümmetlerimu'cizeisteyince,(Mu'cizeleri,Allahüteâlâyaratır.BizimvazîfemizOnunemrlerinibildirmekdir)buyururlardı.Allahüteâlâdilerse,ümmetleremerhametederek,inanmaları,se'âdetekavuşmalarıiçin,oândamu'cizeyaratırdı.Herneolursaolsun,islâmiyyetibildirmek,gençlereöğretmek,fâideleriniaçıklamak,düşmanlarınyalanlarını,iftirâlarınıcevâblandırmakelbettelâzımdır.Bilenler,bildirmezlerse,cezâdan,azâbdankurtulamıyacaklardır.Buvazîfeyiyaparken,fitneçıkarmamağa,dikkatetmelidir.Dikkatileçalışırken,kendinebirsıkıntıgelirse,bununi'metbilmelidir.Peygamberler"aleyhimüssalevâtüvetteslîmât"Allahüteâlânınemrlerinibildirirlerken,görmediklerisıkıntılar,

çekmedikleriişkencelerkalmadı.Onlarınenüstünü"aleyhimminessalevâtiefdalühâveminettehıyyâtiekmelühâ"buyurduki,(HiçbirPeygambere,benimçekdiğimeziyyetçekdirilmedi).Fârisîbeyttercemesi:Ömürgeçdi,derdimianlatmakbitmedi,

bitireyimartık,gecedevâmetmedi.

Vesselâm.

194

Bumektûb,mîrSadr-ıCihânayazılmışdır.Dîn-iislâmıyaymağaçalışmaklâzımolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,sizeselâmetversin!Mubârekbedeninizesıhhatveâfiyetversin!İslâmiyyetinemrveyasaklarınınyayılmasıveislâmdüşmanlarınınyüzkaralarınınortayaçıkarılmasıhaberleri,bizkalbiyaralı,ciğerleriyanıkmüslimânlarıçoksevindirdivecânımızacânkatdı.Bundandolayı,Allahüteâlâyasonsuzşükrlerolsun!HerşeyegücüyetenAllahü

teâlâdan,busevindiriciişlerinartmasınıdüâederiz.SevgiliPeygamberi"aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ"hurmetinedüâmızıkabûlbuyurmasınıumarız.Müslimânlarınönlerindebulunanlarınvedeğerliâlimlerimizinbusağlamdîninvebudoğruyolunartmasıvekuvvetlenmesiiçingizliveaçıkolarakdurmadançalışacaklarınainanıyorum.Bizza'îflerebukonudasözdüşmiyeceğinideanlıyoruz.Yenihükûmetadamlarının,iyiyaradılışlıolduklarıiçin,dinadamlarınavedinbilgilerinekıymetverdiklerinigörüyoruz.BununiçinAllahüteâlâyanasılhamdedeceğimizibilemiyorum.Biliyorsunuzki,geçensenelerde,dindüşmanlığınıkörükleyenler,kötüdinadamlarıidi.Ya'nîislâmdüşmanları,dinadamışeklinegirerekyazılarıile,sözleriilevehükûmeteyolgöstererek,islâmiyyetiyıkmağaönayakolmuşlardı.Şimdi,buişdeçokuyanıkdavranınız!Allahınainanan,dîninibilenveseven,doğrudürüstdinadamıbulunuz.İşbaşına,diyânetişlerineböylesağlamkimseleringetirilmesineçalışınız!Satılmışdin

adamları,dinhırsızlarıdır.Bunlarındüşüncesi,mevkı'veparadır.Sandalyakapmak,şöhretsalmaksevdâsındadırlar.Allahüteâlâ,müslimânları,bunlarınfitnesindenkorusun!

Dinadamlarınıniyisi"rahmetullahialeyhimecma'în",insanlarıneniyileridir.Kıyâmetgünü,bunlarınmürekkebleri,şehîdlerinkanlarıileölçülecek,bunlarınmürekkebleriağırgelecekdir.İnsanlarınenkötüsü,kötüdinadamlarıdır.İnsanlarıneniyileride,iyidinadamlarıdır.Şunudaarzedeyimki,ba'zıniyyetlerim,askerlerlegörüşmeğiîcâbetdiriyor.

Ramezân-ımübârekayındaDelhidekalacağım.Ramezân-ımübârekdensonrabüyüklerinhûzurunakavuşacağım.Vesselâm.

195

Bumektûbda,mîrSadr-ıCihânayazılmışdır.İslâmiyyetiyaymağaçalışmaklâzımolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,sizeselâmetversin!Âmîn.

Âlimleriniyiliği,milletinhepsineyayılır.Bununiçinde,herkesonlarısever.Çünkiinsanlar,kendilerineiyilikedenlerisever.Busevgisebebiile,onlarınahlâkıveâdetleri,herkese,iyilikdenaldıklarıpayagörebulaşır.Böylece,iyilikler,kötülükler,düzelmeveyâbozulma,başdanaşağıdoğruyayılır.

Belkidebununiçin,(İnsanlarındîni,başlarındabulunanlarındinlerigibidir)buyurulmuşdur.Geçensenelerde,başımızagelenkötülükler,busözündoğruolduğunugöstermekdedir.Şimdiiyiinsanlarişbaşınageçdi.

Alçaklarındînesaldırmalarıgevşedi.Şimdisözsâhibiolan,işbaşındabulunanelikalemtutanbütünmüslimânların,elbirliğiileislâmiyyetiyaymağaçalışmalarılâzımdır.Önceyasakedilenfarzları,unutdurulanibâdetleri,tekrârmeydânaçıkarmalı,yayılanharâmları,ahlâksızlıklarıyoketmelidir.Duracakzemândeğildir.İşigecikdirmekdefâideyokdur.Bugevşeklikkarşısında,müslimânlarınyaralıkalblerisızlamakdadır.Geçensenelerdemüslimânlarayapılanbaskılar,işkenceler,dahâunutulmadı.

Bunlarınyinehortlaması,canavarlarınkuzularasaldırmakihtimâlleri,müslimânlarınuykusunukaçırmakdadır.Sözsâhibleri,sünnet-iseniyyeninyayılmasındagevşekdavranırsa,işbaşındaolanlarınhepside,nemelâzımderler.Birkaçgünlükhayâtınkıymetinibiliniz!Eğeripinucunueldenkapdırırsanız,müslimânlarınbaşınakâfirlerinçullanmasınayolaçarsınız.

Sonraâhetmekişeyaramaz.Fârisîbeyttercemesi:Elimdengideni,Süleymânkapdırsaydı,

hemSüleymân,hemperi,hemEhrimenağlarlardı.

Müslimânlığınalâmetlerindenbiri,imâmyetişdirmekvebunlaracâmi'lerdevazîfevermekdir.Buişgevşemişdi.İslâmmemleketlerininbüyüklerindenolanSerhendşehrindekaçsenedenberibirmüftîyokdu.BudüâcınızınmektûbunugetirenkâdîYûsüfündedeleri,tâSerhendşehriyapılalıdanberi,buradakâdîlıkyapmışlardır.Bununiçinolanhükûmetsenedleriyanındadır.

Kendisisâlihvetakvâsâhibidir.Eğeruygungörürseniz,buehemmiyyetlivazîfeyionaveriniz!Allahüteâlâ,bizivesiziislâmiyyetindoğruyolundabulundursun!Âmîn.

[İslâmınenbüyükdüşmanıolaningilizler,yalanlarla,iftirâlarla,bütündünyâyıislâmiyyetekarşıdüşmanyapıyorlar.Harbleresebeboluyorlar.

Yapdıklarıvahşetiuzakdanseyrediyorlar.Birtarafdanda,islâmiyyetiiçerdenyıkıyorlar.Kadınların,kızların,çıplakgezmelerini,fuhşu,kumarıyayıyorlar.Farzlarıdeğişdiriyorlar.Ezânıntercemesiniokumağı,ho-parlörleokumağıyayıyorlar.Hâlbukiezân,arabîkelimelerimüezzininokumasıdır.Ho-parlördençıkanses,müezzininsesideğildir.İnsansesininbenzeridir.Buseslerin(Şeytânezânı)olduğu,büyükâlimEbûNu'aymın(Hilyetül-Evliyâ)kitâbındakihadîs-işerîfdeyazılıdır.Ho-parlörileokunanezânınmeşru'olmadığıda,bukitâbdayazılıdır.Müslimânlarçokuyanıkolmalı,ingilizlerinhiylelerinealdanmamalıdır.]

196

Bumektûb,MensûrArab'ayazılmışdır.Tesavvufyolununyedikonağıolduğu,sâlikherkonakdakendindenuzaklaşıpHakteâlâyayaklaşdığıbildirilmekdedir:

Merhametederekgönderdiğinizveihsânederekyazdığınızkıymetlimektûbunuz,enkıymetlibirzemândageldi.Allahüteâlâyahamdolsunki,büyükler,küçüklerihâtırlamakda,yüksekleralçaklarıokşamakdadır.Allahüteâlâ,butevâzu'unuzabizimtarafımızdanhayrlıkarşılıklarversin!Fârisîmısra'tercemesi:

Herneolursaolsun,dostdankonuşmak,dahâtatlı!

Yürümekdeolduğumuztesavvufyoluyediadımdır.İkiadımlaâlem-ihalk,beş

adımlaÂlem-iemraşılır.Âlem-iemrdekibirinciadımda,Tecellî-ief'âlhâsılolur.İkinciadımda,Tecellî-isıfâthâsılolur.Üçüncüadımdatecellî-izâtiyyebaşlar.Bundansonrakavuşanların

bildiğitecellîlerhâsılolur.Bütünbunlarakavuşabilmekiçin,insanlarınefendisi,öncekilerinvesonrakilerinenüstünüefendimizin,"OnaveÂlineveEshâbınadüâlarveselâmlarolsun"izindebulunmaklâzımdır.Tesavvufyoluikiadımdırdiyenlerdeoldu.Kısacaanlatabilmekiçinvetalebeyekolaygöstermekiçinböylesöylemişlerdir.Busözle,âlem-iemreveâlem-ihalkabiradımdemişlerdir.Yediadımdanherbiriile,sâlikkendindenuzaklaşır.

Hakteâlâyayaklaşır.Buyediadımınhepsigeçilince(Fenâ-ietemm)ve(Bekâ-iekmel)hâsılolur.Buikisihâsılolunca(Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyye)ileşereflenmişolur.Fârisîmısra'tercemesi:Bu,eleazgeçenbüyükni'metdir.Acabâkimeverilir?

Bizimgibizevallıların,böylesözleriağzaalmasıbileuygundeğildir.

Bizlereancak,büyüklerinni'metlerindensızandamlalarladudaklarınııslatarakzevklenebilmekyakışır.Fârisîbeyttercemesi:Şekerinyalnız

adınıduymakbile,

dahâiyidirzehrkoymakdandile!

Fârisîbeyttercemesi:

GökArşagöreaşağıdır,

Fekat,yerdençokyukarıdır!

Vesselâmevvelenveâhıren.

[İyibirinsan,kendinevebaşkalarınazararıolmayankimsedemekdir.

Allahüteâlâ,insanlarıniyiolmalarını,herkesinrâhatyaşamalarınıistiyor.Bunakavuşmakiçin,insanlardakalb,aklvenefsyaratdı.İnsanınbedeni,ya'nîbütünuzvlarıkalbinemrindedir.Kalbinarzûlarına(Niyyetetmek)denir.Nefs,bedeninmuhtâcolduğuşeylerikalbeyapdırmakister.

Nefsinisteklerininhepsi,kendinede,başkalarınada,zararlıdır.Akl,fâidelivezararlı

şeyleribirbirlerindenayırmakda,fâideliolanlarınınyapmasınıkalbdenistemekdedir.Allahüteâlâ,iyiişlerikötülerindenayırmakiçin,dinlerigönderdi.Sağlamolanakl,kalbinislâmiyyeteuymasınıemreder.Herkalb,islâmiyyeteuygunharaketederse,temizolur,dünyâdahiçsıkıntıolmaz.Kalbintemizlenmesivekuvvetlenmesiiçin,Allahüteâlânınisminiçoksöylemesilâzımdır.Allahüteâlâ,dinleriinsanlarasıkıntıvermekiçindeğil,kalbleritemizlemekiçingönderdi.

Kalb,nefseuymaz,aklıdinleyipislâmiyyeteuyarsa,bütündünyârâhata,huzûrakavuşur.Aklınvazîfesi,islâmiyyetiöğrenmekvebununheryereyayılmasıiçinçalışmakdır.Kalb,hepnefsetatlıgelenşeyleriyaparsa,nefsetapmışolur.Allahüteâlâyıunutur.İslâmiyyeteuymak,kalbivebedenikuvvetlendirir,nefsiza'îfletir.]

197

Bumektûb,pehlevânMahmûdayazılmışdır.Tâli'likimse,dünyâyadüşkünolmıyanvekalbiAllahsevgisiileçarpankimseolduğu

bildirilmekdedir:Allahüteâlâsizi,islâmiyyetindoğruyolundabulundursun!Eniyikimse,kalbidünyâyabağlıolmıyanveAllahsevgisiileçarpandır.Dünyâmuhabbeti,günâhlarınbaşıdır.Dünyâyısevmekdenkurtulmakda,ibâdetlerinbaşıdır.ÇünkiAllahüteâlâ,dünyâyadüşkünolmağısevmez.Onuyaratdığızemândanberi,hiçsevmemişdir.Dünyâvedünyâyadüşkünolanlar,mel'ûndurveAllahüteâlânınmerhametindenuzakdırlar.Hadîs-işerîfdebuyurulduki,(Dünyâmel'ûndurvedünyâda,Allahiçinyapılmıyanherşeydemel'ûndur).

[(Se'âdet-iEbediyye)30.cusahîfeyebakınız!]ÇünkiAllahüteâlâyıhâtırlıyanlar,hattâonlarınherzerresi,Allahüteâlâyızikretmekdedir.

Bununiçin,Allahüteâlâyızikredenler,[ya'nîkalbindeisminivesıfatlarınıhâtırlıyanlar]mel'ûndeğildir.Bunlara,dünyâadamıdenilmez.

Çünkidünyâdemek,kalbiAllahüteâlâdangâfileden,Onuunutduran,kalbeAllahdanbaşkalarınıgetirenşeylerdemekdir.Allahüteâlâyıunutduranmallar,sebebler,mevkı'ler,

şereflerhepdünyâolur.Vennecmsûresinin,(Bizidüşünmiyenlerden,bizdenyüzçevirenlerden,sendeyüzünüçevir.

Onlarısevme!)meâlindekiyirmidokuzuncuâyeti,böyleolduğunuaçıkcagöstermekdedir.İştebudünyâ,insanıncândüşmanıdır.Budünyânındüşkünleri,hiçtoparlanamaz,kendilerinegelemezler.Âhıretdede,pişmânolacaklar,çokacılarlakarşılaşacaklar.

Dünyâyıterketmekdemek,kalbinonusevmemesi,onadüşkünolmaması,kıymetvermemesidemekdir.Onadüşkünolmamakda,varlığıileyokluğumüsâvîolmakdır.İnsanınböyleolabilmesiiçin,Allahadamlarınınyanındayetişmesilâzımdır.Bubüyüklerdenbirielegeçersekıymetinibilmeli,onlarınemrleriniyapmağa,cânlabaşlasarılmalıdır.ŞeyhMüzzemmilhazretlerininsizinaranızdabulunması,çokbüyükbirni'metdir.Çokazkimselerinelinegeçen,bulunmazbirni'metdir.Kıymeti,hiçölçülemiyecekkadarbüyükdür.Fekat,keremveihsânsâhiblerininâdeti,îsâretmekdir.

Ya'nî,başkalarınınihtiyâclarını,kendiihtiyâclarındanöncedüşünürler.

Şeyhhazretlerinebirkaçgüniznverirseniz,çokyerindebirişolur.İş

bitince,inşâallahyinegeriyedöner.Uzakdanolanihlâsvesevginizde,hizmetindeimişgibi,sizefâideverir.Dahâçokrâhatsızetmiyeyim.Allahüteâlâ,bizivesizleri,insanlarıneniyisinin"aleyhivealââlihiminessalevâtietemmühâveminettehıyyâtiekmelühâ"yolundabulundursun!

Allahüteâlânınselâmıveihsânlarısizeolsun!Âmîn.

198

Bumektûb,Hân-ıHânânayazılmışdır.Buzemânda,dinadamlarının,dünyâbüyükleriilegörüşmelerigücolduğubildirilmekdedir:(Fütûhât-iMekkiyye),fütûhât-imedeniyyeninanahtarıolsun!Allahüteâlâ,sevgiliPeygamberiveOnunyüksekÂlihurmetinebudüâmıkabûlbuyursun

"aleyhivealeyhimüssalevâtvetteslîmât"!İhsânetdiğinizkıymetlimektûb,fakîrişereflendirdi.Sevgimiziartdırdı.Sizemüjdelerolsun,müjdelerolsun!Kıymetliefendim!Buzemânda,Allahadamlarının,dünyâbüyükleriilegörüşmesiçokgüçleşdi.Dinadamları,konuşurkenveyazarken,dîninemretdiğigibitevâzu',aşağıgönüllülükyaparsa,kötüdüşünceliolanlar,bunuanlıyamıyarak,birşeykoparmakiçin,muhtâcolduğuiçin,böyleyapıyorsanırlar.Bubozukdüşünceleri,dünyâveâhıretse'âdetinieldenkaçırmalarınasebebolur.Bubüyüklerdenistifâdeedemezler.Eğerdinbüyükleri,dünyâyavedünyâadamlarınakıymetvermedikleriniduyururlarsa,görüşlerikısaolanlar,kötüdüşünerek,bunlarıegoist,kendinibeğenmiş

sanırlar.Hâlbuki,Allahdanbaşkahiçbirşeyekıymetvermemekde,dinbüyüklerinelâzımdır.Hemaşağıgönüllü,hemdeyüksekgönüllüolurlar.İkizıd,tersşey,bunlardabirarayagelmişdir.EbûSa'îd-iHarrâz"kuddisesirruh"buyuruyorki,(Rabbimi,birbirinezıd,tersolanşeyleri,birarayatoplayıcıolaraktanıdım).Fen

vehesâbadamları,busözeinanmazlarisede,bizcekıymetiyokdur.Evliyânınbildikleri,aklıneremediğişeylerdir.

MîrveMevlânâ,sizebizlerdençeşidlihaberlervereceklerdir.Doğruyoldabulunanlaraselâmolsun!

199

Bumektûb,mollaMuhammedEmîn-iKâbilîyeyazılmışdır.Vazîfeisteğininkabûlolduğubildirilmekdedir:

Aşırısevgiiledoluolanveçokbağlıolduğunuzubildirenkıymetlimektûbunuzgeldi.Bizlerisevindirdi.Allahüteâlâ,sizeâfiyetversin!

Vazîfeolarakokunacakşeylerdenbirşeyistiyorsunuz.Bununiçin,kıymetlikardeşimmevlânâMuhammedSıddîkıgönderdim.Büyüklerimizindevâmlıokuduklarıbirzikrisizeöğretecekdir.Emretdiğiniyapmakiçinçokçalışınız!Meyvelerinitoplamanızıümmîd

ederim.Yalnızyazmaklaolmıyacağı,görüşmeklâzımolduğuiçin,kardeşimizMevlânâyıyormuşolduk.

Vesselâm.

200

Bumektûb,mollaŞekîb-iİsfehânîyeyazılmışdır.(Nefehât)kitâbındakibiryazıyıaçıklamakdadır:

HerhamdAllahüteâlâiçindir.Salâtveselâm,PeygamberlerinefendisineveOnuntemizÂlininhepsineolsun!(Nefehât)kitâbındakikarışıkbirsözünaçıklanmasınıistiyorsunuz.Bununiçin,birkaçkelimeyazmağakalkışdım.

Kıymetliefendim!Ayn-ül-kudât-iHemedânî,hiçgidilmemişbiryolda,delîlsiz,rehbersizgidenleriçindiyorki,(Bunlardanbirkaçını,birmağlûb,kendisığınağınaaldı.Sekrhâli,bunlaragölgeyapmakiçingeldi.

Aklıbaşındaolanlar,başlarınıkaldırdılar).Gidilmişyoldemek,Allahüteâlâbilir,sülûk

yoludemekdir.Bilinenonmakâma,birerbirerveherinceliklerinevarmakdemekdir.Buyolda,öncenefstezkiyeedilir,temizlenir.Kalbintasfiyesibundansonraolur.Buyoldahidâyetekavuşmakiçin,birrehbereinâbet,ya'nîbağlanmaklâzımdır.Gidilmemişyolise,cezbevemuhabbetyoludur.Buyolda,kalbintasfiyesi,parlatılmasıönceolur.Nefsintezkiyesisonraolur.Seçilenlerinyoludur.Birrehberebağlanmaklâzımdeğildir.Sevilmişlerinveistenilenlerinyoludur.Birinciyol,sevenlerinveisteyenlerinyoluidi.Bunlardançoğu,kuvvetleçekildiklerivekendilerinimuhabbetkapladığıiçin,âfâkîveenfüsîşeytânlardankorundular.Şeytânlarınaldatmasından,yoldançıkarmalarındankurtuldular.(Birmağlûb)ve(Sekr)dediği,bucezbevemuhabbetdir.

Bunlarınrehberleriyokisede,Allahüteâlânınihsânınakavuşmuşlardır.Buihsân,onlarayolgöstererek,hedefeulaşdırmışdır.Şü'ûrluolanları,ya'nîçekilmiyenlerivekendilerinimuhabbetkaplamıyanları,rehberlerideolmadığıiçin,dindüşmanları,bunlarınyolunukesdi.

Helâkesürükledi.

Sonsuzolanölümeyakalandılar.Mağlûblararasında,oikiTürkmenvardı.

HüseynKassâb"rahmetullahialeyh",buikisini,işâretilebildiriyorvediyorki,(Büyükbirkervânilegidiyorduk.KervânarasındanânsızınikiTürkmençıkdı.Hiçgidilmemişolanyoldailerlemeğebaşladılar)diye,

[(Nefehât)kitâbınınfârisîikiyüzseksendördüncü[284]sahîfesinde,emîrAlîAbûrisminde]uzunanlatılıyor.Büyükkervânıngitdiğiyol,sülûkyoludemekdir.Buyoldabilinenonmakâm,sırailebütünincelikleriilegeçilir.Çünki,büyüklerdençoğu,heleeskilerinhemenhepsi,buyoldanvâsılolmuşlardır.BuikiTürkmeningitdiğiveHüseynKassâbındakatıldığı,ohiçgidilmemişolanyolda,cezbevemuhabbetyoludur.Bilinenbirinciyoldandahâkısadır.Buyolunbaşlangıcı,lezzetalmakverâhatlıkduymakdır.Bulezzet,duygularıgiderir.Şü'ûrsuzluğasebebolur.Buhâli,geceolarakgöstermekdedir.Buhissizlikveinsanlardan

haberiolmamak,AllahüteâlâilehuzûraveOnaşü'ûrasebebolduğundan,buhuzûraveşü'ûraaydemişdir.Burasınıbirazdahâaçıklamaklâzımdır.İyidinleyiniz:Cesedi,bedeniidâreedenrûhdur.Bedeniyetişdiren,kalbdir.Ceseddekikuvvetlerrûhdangelmekdedir.His,duyguda,kalbinnûrundanhâsılolmakdadır.Cezbeyolunda,kalbverûh,Allahüteâlâyadönünce,başlangıcdabedeninidâresiveterbiyesiazalır.Hiskalmazolur.Şü'ûrişlemezolur.

Organlarınhareketindegevşeklikolur.İnsanyereyıkılır.BüyükâlimşeyhMuhyiddîn-iArabî"kuddisesirruh"buhâle(Fütûhât-iMekkiyye)kitâbında,rûhunsimâ'ıdemişdir.Raksilevedönerekolansimâ'ada,tabî'îsimâ'

demişdirvebunusıkıyasaketmişdir.Buradananlaşılıyorki,bedendekiduyguvehareketinazalması,ma'nevîhuzûrugöstermekdedir.Ceseddekiduygusuzlukrûhunşü'ûrunaalâmetdir.Bunuayabenzetmekuygundur.

Sözümüzedönelim:Ayınkarabulutlaörtülmesi

demekle,başlangıçdaolanlarınhuzûrunuörteninsanlıksıfatlarınınmeydânaçıkmasınıanlatmakdadır.İnsanlıksıfatlarınınhuzûruörtmesi,yolunortasınakadardevâmeder.Yolunortasındaolanlar,örtüdentâmkurtulamazlarisede,bukadarörtülüşyokdur.Belkibunuanlatmakiçin,(Geceyarısıolunca,aybulutdançıkdı.Oikigencinayakizlerinigenebuldum)demekdedir.Çünki,huzûrzemânıolanbasthâlindeyolaydınlanır.Çokilerlemekolur.Sabâholunca,ya'nîohissizlikvehareketsizlikgidincevehuzûrkuvvetlenincevehalkiledekarışıncademekistemekdedir.Buhuzûrugüneşindoğmasıdiyeanlatmakdadır.İnsanınvarlığınadağdemekdedir.Buzemânkendivarlığındanhaberiolmakdadır.Çünkibuyolda,nefsintezkiyesi,kalbintasfiyesindensonradır.Oikitürkmenincezbelerikuvvetlenincevekendilerinimuhabbetkaplayınca,birkahramângibiayaklarınıinsanlıkdağınıntepesinekoydularvebirsâatdetepeyeçıkdılar.BirazFenâyakavuşdular.HüseynKassâbdabucezbekuvvetiolmadığıiçin,dağıntepesineçokgüççıkabildi.Buda,oikitürkmeninarkasında

gitdiğiiçinoldu.Yoksakafasınıuçururlardı.

Askerlerinbulunduğuyer,(a'yân-ısâbite)yianlatmakdadır.A'yân-ısâbitedebütünmahlûkların(Te'ayyün-ihakîkî)lerive(Te'ayyün-iİlmî-iVücûbî)leribirlikdebulunur.Sayısızçadırlar,bute'ayyünlerianlatmakiçindir.Büyükçadır,(Te'ayyün-iİlmî-iVücûbî)yigöstermekdedir.Buna,sultânınçadırıdemişlerdir.HüseynKassâb,sultânınçadırınıişitince,aranılanıbuldumsanaraksekr,şü'ûrsuzlukbineğindeninmekistedi.Bumerkebolmadanbuyoldagidilemez.Sağayağınıdışarıkoyarkenkulağınabirsesgelereksultânçadırdayokdurdedi.Doğrusudaböyledir.HüseynKassâbıçekenkuvvetyokdur.Ufakbirmüjdeilesekrhâlindençıkdı.İkitürkmenise,kuvvetleçekildikleriiçinvekendilerinimuhabbetkaplamışolduğuiçin,bugibimüjdelerlealdanmadılarvekahramâncayukarıçıkdılar.HüseynKassâb,binsenedahâbeklese,sultânıçadırdahiçbulamaz.ÇünkiHakteâlâ,ötelerinötesidir.Sağayakdemesi,rûhuanlatmakdadır.Çünki,hiçgidilmemişolanbuyolda,kalbve

rûhayaklarıilegidilir.İlmveibâdetilegidilmez.İlmveibâdetsülûkyolundaişeyarar.Sekrhâlindenönceçıkanrûhdur.Sonrakalbçıkar.Solayakkalbigöstermekdedir.Sultânoturmuşdurveavagitmişdirdemek,güzelaynalarda,güzelyerlerdeyerleşmişdirveâşıklarıngönülleriniavlamağagitmişdirdemekdir.Busesveböylesöylemek,HüseynKassâbaanlatabilmekiçinidi.Onunanlayabileceğigibisöylenmişdi.Yoksa,Allahüteâlâiçinoturmakveavagitmekgibişeylersöylenemez.Fârisîbeyttercemesi:(Yokdur)ve(odur)gibisözler,

Omakâmdangeridönerler.

(Nefehât)da(Ayn-ül-Kudât-iHemedânî)denalarakyazılmışolanbusözlerdenbaşkaşeylerdeanlaşılıyorveHakteâlânınbirliğinevebüyüklüğünedahâuygunoluyor.Hernekadar,omakâmatâmuygundeğilisede,başkalarındandahâuygundur.Şöyleki,vâhidiyyetmertebesininüstündekite'ayyün-ievvelolanvahdetmertebesineoturmuşdur.Vahdetmertebesindeilmîveaynîte'ayyünlerinhepsi

yokolduğuiçin,hayvanlarınvekuşlarınyokedildiğiavabenzetilerek,avagitdibuyurulmuşdur.ŞeyhMuhammedMa'şûk-iTûsîveEmîrAlîAbûr,Sultânınavlandığıyeregiderek,onaavoldular.Ma'şûk-iTûsîdahâöndegitdivedahâyaklaşdı.HüseynKassâb,sultânıngeridöneceğinisanarak,(Vâhidiyyet)çadırlarındakaldı.

YukarıdakisözlerdenneanlaşılacağınıdoğruolarakancakAllahüteâlâbilir.Tesavvufyolununbüyükleri"kaddesallahüteâlâesrârehüm"hiçgidilmemişolanyoluseçmişlerdir.Bubilinmeyenyol,bubüyüklerinmeşhûrkolayyoluolmuşdur.Kıymetliteveccühleriveidâreleriile,herkesibuyoldankavuşdurmuşlardır.Rehberolanpîrinedebleriveemrlerigözetilirse,buyolhepkavuşdurur.Buyolda,ihtiyârların,gençlerin,kadınlarınveçocuklarınkavuşmasındahiçbaşkalıkyokdur.Hattâölülerbilebuni'metekavuşmayıumarlar.Behâüddîn-iBuhârî"kuddisesirruh"

buyurduki,(Hakteâlâdanelbettekavuşduranbiryolistedim).Hâcehazretlerininbirinci

talebesiolanhâceAlâ'üddîn-iAttâr"kuddisesirruh"

hazretleri,bununiçinbuyurduki,Fârisîbeyttercemesi:Kapıcınınincinmesiolmasaydı,

Açardımbütüncihânkapılarını.

Allahüteâlâ,hepimizibubüyüklerinyolundabulundursun!Vesselâm!

201

Bumektûb,KüçükBeğHisârîyeyazılmışdır.Birsüâlinecevâbvermekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!KüçükBeğ

Hisârîhazretlerisoruyorki,(Birkimse,bütünbilgilerikiüçharfdeyerleşmişdir)diyor.Busözeinanılırmı?

Cevâb:Böylesöyleyenkimseninbunuişiterekveyâkitâblardanokuyaraksöylediğianlaşılmakdadır.Çünki,öncekibüyüklerden

birkaçıböyleşeylersöylemişdir.Hazret-iEmîr"kerremallahüteâlâvecheh"de(Bütünbilgiler,Besmelenin(B)harfinde,hattâbuharfinnoktasındayerleşmişdir)buyurdu.

Bunusizesöyleyenkimse,böyleolduğunubiliyorumdemekistemişise,ikişeydüşünülebilir:

1-Bütünbilgileriniki-üçharfdeyerleşdirildiklerinibanabildirdilerderse,buharfleribildiğiniveyâbilmediğinisöylesedesözüdoğruolabilir.

2-Bütünilmleri,iki-üçharfiçindebanabildirdiler.Buiki-üçharfiçindebütünilmlerianlıyorumderseyalancıdır.Busözeinanılmaz.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenlereselâmolsun"aleyhivealââlihissalevâtüetemmühâveekmelühâ"!

202

Bumektûb,mirzâFethullah-iHakîmeyazılmışdır.Büyüklerletanışdıkdansonra

ayrılanlaraşaşmakda,Eshâb-ıkirâmınbüyüklüğübildirilmekdedir:Allahüteâlâ,bizivesizi,sevgiliPeygamberinindoğruyolundabulundursun

"alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye"!

Birgün,Tesavvufbüyüklerininüzülmeleriüzerindekonuşulmuşdu.Bubüyüklerebağlanıpda,sonraayrılanların,başkalarındanbirşeylerbekleyenlerinsürüneceklerisöylenmişdi.Buarada,sizinvekâdîSenâmınadınızgeçmişdi.Bukonuşma,iyibilemiyorum,birdakîkasürmüşmüidi?Hemde,sırasıgelereksöylenmişdi.Allahgöstermesinki,birmüslimânınincitilmesinidüşünmüşolayım.Yâhudkalbimdebirkinbulundurayım.Bubakımdan,mubârekkalbinizhiçsıkılmasın.Bilmenizlâzımdırki,bizimyolumuz,Allahüteâlânınismleriüzerindeçalışmakdeğildir.Buyolunbüyükleri,buismlerinsâhibindeyokolmağıaramakdadırlar.Onlar,dahâilkbakışda,sıfatlarındışındaolanvarlığıistemekdedirler.İsmlerden,sıfatlardangeçerekzâtıtalebederler.Bununiçindirki,başkayollarınsonu,bunların

başlangıcındayerleşmişdir.Fârisîmısra'tercemesi:Gülbağçemigörde,behârımıanla!

Okonuşmamız,ağızdanağzadolaşdıkça,başkaşeklalarak,siziüzecekkadardeğişmişolduğuanlaşıldı.Buüzüntünüzügidermekiçinbirkaçşeyyazmakistedim:Sizinletanışmamız,birşeyimiziartdırmaz.Görüşmemekdebirşeyiazaltmaz.Düşüncemiz,isteğimiz,yalnızsiziniyiliğinizdir.Fekat(Kendizararınıistiyene,hiçacınmaz!)sözünüherkesbilir.İyibilinizki,bufakîr"kaddesallahüteâlâsirrehül'azîz"sizinzararınızıistemedimveinşâallahistememde.Acıdığımiçinsöylenilenbirşeydi.Dinadamları,acıdıklarından,böylesöylerler.Hemde,birsırasıgelereksöylenmişdi.

Hiçüzülmeyiniz!

Birkimseninkendini,hazret-iEbûBekr-iSıddîkdan"radıyallahüanh"dahâüstüngörmesi,ikişeydenilerigelir:Yâkoyubirzındıkdır.Yâhudda,karacâhildir.Birkaçseneönce,sizegönderdiğimbirmektûbda,Cehennemdenkurtulacağıbildirilmişolan,Ehl-isünnetvel-

cemâ'atfırkasınıanlatırkenbunudayazmışdım.Onuokudukdansonra,böylesözlereinanmanızaşaşılır.

Hazret-iAlîyibile,hazret-iEbûBekrden"radıyallahüanhümâ"dahâyüksekbilenbirkimse,Ehl-isünnetdenayrılmışolur.Kendiniyüksekbileninneolacağınıartıkdüşünün!Buyolunbüyükleribildiriyorlarki,(Kendini,uyuzköpeklerdenüstüngörenbirsâlik,bubüyüklerinkemâlâtınakavuşamaz).Buümmetinbüyükleri,hazret-iEbûBekrin,Peygamberlerdenbaşka,bütüninsanlardanüstünolduğunu,sözbirliğiilebildirmişlerdir.

Hazret-iHamzayıöldürmüşolanVahşînin"radıyallahüanhümâ",Resûlullahınyanındabirkerrebulunduğuiçin,Tâbi'îninenüstünüolanVeyselKarânîdendahâüstünolduğunu,kitâblarımdavemektûblarımdabildirmişdim.Böyleolunca,bunuyazanbirkimseninböylesöyliyeceğinidüşünmekbile,aklıolanayakışdırılamaz.Böyledüşünmeğeyolaçanyazıyıgörerekişindoğrusunuanlamasılâzımdır.Birşeyanlamadan,yalnızçekemiyenlereuymak,

uygunolurmu?Bununlaberâber,büyükler,aşkserhoşluğudenilenhâllerinde,uygunsuzşeylerdesöylemişlerdir.Bâyezîd-iBistâmîhazretleri,(Bayrağım,Muhammedaleyhisselâmınbayrağındandahâyüksekdir)dedi.Busözünden,onundahâyüksekolacağıanlaşılamaz.Çünki,onusöylemekzındıklıkolur.Bufakîrinyazılarındaise,böyleşeyler,hiçbirzemânbildirilmemişdir.Vesselâm.

203

Bumektûb,mollaHüseyneyazılmışdır.Allahyolundaolanlarınyanındabulunmağıövmekdedir:

Allahüteâlâ,hâllerinizigüzeleylesin.İşlerinizifâidelieylesin!

Maksadlarınızııslâheylesin!Şereflimektûbunuzgeldi.Sevgilerinizibildirdiğiiçinbizleriçoksevindirdi.Allahüteâlâ,buyolunbüyüklerineolansevginiziartdırsın!Onlarabağlılıkarzûsunu,ömrünüzünsermâyesiyapsın!Hadîs-işerîfde,(El-mer'üme'amenehabbe)buyuruldu

ki,(Kişi,sevdiğiileberâberdir)demekdir.Bubüyükleriseven,onlarlaberâberolur.

Onlarlaberâberolan,şakîolmakdan[küfrdenvegünâhişlemekden]korunmuş

olur.Hadîs-işerîfdebuyurulduki,(İnsanlarınyapdıklarınıyazanmeleklerdenbaşkameleklerdevardır.Yollarda,sokakbaşlarındadolaşırlar.Allahüteâlâyızikredenleriararlar.Zikredenleribulunca,birbirlerineseslenirler.Burayageliniz,burayagelinizderler.Kanadlarıile,onlarısararlar.Okadarçokdurlarki,gökevarırlar.KullarınınherişinibiliciolanAllahüteâlâ,melekleresorarak:Kullarımınasılbuldunuz,buyurur?YâRabbî!Sanahamdvesenâediyorlarveseninbüyüklüğünüsöylüyorlarveseninayblardanvekusûrlardantemizolduğunusöylüyorlar,derler.Onlar,benigördülermi,buyurur?Hayırgörmediler,derler.Görselerdi,nasılolurlardı,buyurur?Dahâçokhamdederlerdivedahâçoktesbîhederlerdivedahâçoktekbîrsöylerlerdi,derler.Onlar,bendenneistiyorlar,buyurur?YâRabbî!Cennetiniistiyorlar,derler.

Onlar,Cennetigördülermi,buyurur?Görmediler,derler.Görselerdi,nasılolurlardı,buyurur?Dahâçokyalvarırlardı,dahâçokisterlerdi.YâRabbî!

BukullarınCehennemdenkorkuyorlar.Sanasığınıyorlar,derler.OnlarCehennemigördülermi,buyurur?Hayırgörmediler,derler.Görselerdi,nasılolurlardı,buyurur?Görselerdi,dahâçokyalvarırlardıveondankurtulmakyolunadahâçoksarılırlardı,derler.Allahüteâlâ,meleklere,şâhidolunuzki,onlarınhepsiniafveyledim,buyurur.YâRabbî!Ozikredenlerinyanında,filânkimsezikretmekiçingelmemişdi.Dünyâçıkarıiçingelmişdi,derler.Onlarbenimmüsâfirlerimdir.Benizikredenlerleberâberim.Onlarınyanındabulunanlarda,zararetmezler,buyurur).Buhadîs-işerîfveyukarıdabildirdiğimiz(Kişi,sevdiğiileberâberdir)hadîs-işerîfigösteriyorlarki,bubüyüklerisevenler,bunlarlaberâberdirler.Bunlarlaberâberolanlar,kazançlıolurlar.Allahüteâlâ,bizivesizleri,bubüyüklerisevenlerdeneylesin!SevgiliPeygamberi,ümmîvehâşimîolanMuhammed

"aleyhivealââlihiveeshâbihissalâtüvetteslîmâtvettehıyyât"hurmetinedüâmızıkabûlbuyursun!Âmîn.

Şeyhİlahdâdınmektûbunda,kendinizdenhaberveriyorsunuz.Böyleademler,ya'nîyokluklar,tâliblerdeçokgörülmekdedir.Çokçalışınız.Elegeçenlerledoymayınız!Fârisîbeyttercemesi:

Çokcilvevar,aranansevgilide,

Kavuşdumsanma,bircilvegörünce!

Bubüyüklerlebirlikdebulunmak,enfâidelişeylerdendir.Allahüteâlâ,bunlarınsohbetinekavuşdursun!Fârisîbeyttercemesi:Aşkserhoşlarîlebulun,meyyoksada,kokugeçer.

Kokudabulunmazammâ,onlarıgörmekdeyeter.

Gecegündüzkarşısındabulunduğunuzbüyükhazretdenaldığınızyolasarılınız.(Allah)mubârekismini,hiçbirşeydüşünmiyerek,kalbinizdengeçiriniz!Hâzırvenâzırolduğunu

dadüşünmeyiniz!Sıfatlarındanhiçbirinihâtırınızagetirmeyiniz.Yüreğinizinbulunduğuyerde,gönülde(Allah)isminihepbulundurunuz!Çoklâzımolanbilgiler,yazmaklaanlaşılamaz.

Anlatmaklâzımdır.Buluşursak,bildirilir.Buluşuncıyakadar,elinizegeçenleriyazınız.Onlarıokumak,uzakdanteveccühesebebolur.Vesselâm.

Vefâsızdır,eydenîdünyâseninherni'metin!

Ecelfırtınaları,mahveyliyorherrif'atın.

204

Bumektûb,mîrMuhammedNu'mân-iBedahşîhazretlerineyazılmışdır.

Câhillerindedi-koduyapmalarınaüzülmemeğibildirmekdedir:Mîrhazretleri,aşağıkimselerinbozuksözlerineüzülmeyiniz!İsrâsûresi,seksendördüncü[84]âyetindemeâlen,(Herkes,kendineuygunişiyapar)buyuruldu.Ya'nî,

kişininişivesözü,kendininaynasıdır.Alçaklarınsözlerineiyiveyâkötükarşılıkdabulunmamakdahâiyidir.Yalanınsonugelmez.Onlarınbirbirinitutmıyansözleri,kendilerinirezîletmeğeyetişir.Allahüteâlânınaydınlatmadığıkimseye,kimseışıkveremez.Siz,verilenvazîfeyiyapmağabakınız!Başkaşeylerigörmemezlikdengeliniz!

En'âmsûresinindoksanbirinciâyetindemeâlen,(Allahdeyin,sonraonlarıbırakın.Bozukişlerindeoynasınlar!)buyuruldu.KardeşimizMuhammedSâdık,tâmvaktindegeldi.Ramezân-ışerîfinsonongünüi'tikâfyapdı.Onaçokşeyleraçıldı.Yenişeylerekavuşdu.Allahüteâlâyahamdolsunki,diğersevdiklerimizdeilerlemekdedirler.Kalbleriuyanıkdır.Bu,Allahüteâlânınbüyükihsânıdır.Dilediğineihsânetmekdedir.Onunihsânlarıboldur.

MahlûklarıneniyisiolanefendimizMuhammedaleyhisselâmaveOnunÂlineveEshâbınınhepsinebizdendüâlarveselâmlarolsun!

205

Bumektûb,hâceMuhammedEşref-iKâbilîyeyazılmışdır.İşinbaşı,islâmiyyetinsâhibineuymakolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâsizi,MuhammedMustafâyatamuymaklaşereflendirsin"alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye"!Çünki,bütünişlerinbaşıveSıddîklarınbirinciistekleribudur.Bundanbaşkası,boşvehmlervebozukhayâllerdir.Allahüteâlâ,bizivesizibunlardankorusun!DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenlereselâmolsun"aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüdâimen"!

Kişinoksanınıbilmekgibiirfânolmaz!

206

Bumektûb,mollaAbdülgafûr-iSemerkandîyeyazılmışdır.Dünyânınkötülüğüveonadüşkünolanlarınzevallılığıbildirilmekdedir:YâRabbî!Ölümbiziuyandırmadanönce,senbiziuyandır!Peygamberlerinefendisi"aleyhivealeyhimvealââlihissalâtüvetteslîmâtüetemmühâveefdalühâ"hurmetine,düâmızıkabûleyle!Tatlıolanmektûbunuzvekıymetliyazılarınızgelerek

bizlerisevindirdi.Bunakarşılıkolarak,Allahüteâlâ,sizeiyiliklerversin!

Kardeşim!İnsanlarıdünyâya,yalnızyiyipiçmekiçinvegiyinipsüslenmekiçingöndermediler.İstediklerimizitoplamak,sevdiğimizşeylerlekeyflenmekveoynayıpzevklenmekiçinyaratılmadık.İnsanlarınyaratılması,Allahüteâlâyakarşıaşağılığını,gücüyetmezliğini,muhtâc,zevallıolduğunugöstermeleriiçindir.Kullukda,budemekdir.Fekat,bukulluk,Muhammedaleyhisselâmınislâmiyyetininiznverdiğigibiolmalıdır.Yoksa,müslimânolmıyanlarınyapdıklarıriyâzetler,mücâhedeler,buparlakislâmiyyeteuygunolmadığıiçin,zararveziyândanbaşkasonuolmaz.Pişmânolmakdan,üzülmekdenbaşkabirşeykazandırmaz.Ehl-isünnetvel-cemâ'atdenilendoğruyolunâlimlerininbildirdiklerineuygunolaraki'tikâdıdüzeltdikdensonra,ibâdetleriyapmaklaberâber,kalbiAllahüteâlânınzikriilesüslemelidir.Tesavvufyolununbüyüklerindenalınanvazîfeyisıksıktekrarlamalıdır.Bubüyüklerinyolunda,sondaelegeçecekolanlar

başlangıcdayerleşdirilmişdir.Bunlarınbağları,başkalarınınbağlarındançoküstündür.Kısagörüşlüolanlar,inansada,inanmasada,buböyledir.

Maksadımız,dostlarıteşvîkdir.İnanmıyanlarabirdiyeceğimizyokdur.

Fârisîbeyttercemesi:

Masalsanana,masalgibiolur,

Kıymetbilene,çokfâideliolur.

Sözünkısasışudurki,âhıretdekurtulmak,çokzikretmeğebağlıdır.Enfâlsûresininkırkaltıncıâyetindemeâlen,(Allahüteâlâyıçokzikredinizkikurtulasınız!)buyuruldu.Bununiçin,çokzikretmeklâzımdır.Bunamâni'

olanherşeyidüşmanbilmelidir.Âhıretdekurtulmanınilâcı,iştebudur.

Bizden,ancaksöylemekdir.Fârisîbeyttercemesi:Zikretzikr,bedendeikencânın,

Kalbtemizliği,zikrîledirRahmânın.

Ra'dsûresi,otuzuncuâyetindemeâlen,(Bilinizkikalblerzikrilerâhatbulur)buyuruldu.Allahüteâlâ,sizebundanbaşarınasîbeylesin!Çünki,enlüzûmluveenkârlıişbudur.Mubârekzemânlardaçokgiyilmişolanantârigönderildi.İşlerinizhayrlıolsun!Vesselâm.

207

Bumektûb,mirzâHüsâmeddînAhmede"rahmetullahialeyh"yazılmışdır.

İnsanlarınbiraradabulunması,kalbleriniberâberedeceğiveislâmiyyeteuymıyanşeylerinkıymetsizolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiği,sevdiğikimselereselâmolsun!Çokzemângeçdi,sizinvemahdûmzâdehazretlerininveCemâleddînHüseyninveoradabulunanlarınveheleşeyhİlâhdâdvemeyânŞeyh-ul-hediyyeninselâmethaberlerinizialamadım.Herhâlde,uzakdakalanbukardeşleriniziunutduğunuzanlaşılıyor.Evet,yakındabulunmanın,kalblerinbirleşmesinde

büyükte'sîrivardır.Bununiçindirki,hiçbirVelî,birSahâbîninderecesineyükselemez.VeyselKarânî"rahmetullahialeyh"okadarşânıyüksekolduğuhâlde,Resûlullahı"sallallahüaleyhivesellem"hiçgörmediğiiçin,Eshâb-ıkirâmdanenaşağıolanınderecesineyetişemedi.

AbdüllahbinMubârekhazretlerindensorulduki,hazret-iMu'âviyeileÖmerbinAbdül'azîzdenhangisidahâyüksekdir?Cevâbolarak:(Mu'âviye

"radıyallahüanh",Resûlullahın"sallallahüaleyhivesellem"yanındagiderken,atınınburnunagirentoz,ÖmerbinAbdül'azîzdenkatkatdahâyüksekdir)buyurdu.

Buradabulunanlarınhepsiiyiyiz.Allahüteâlâyabununiçin,belkibütünni'metleriiçinhamdveşükrlerolsun.Ni'metlerininenbüyüğüolan,müslimânyapdığıiçinvemahlûklarınıneniyisininyolundabulundurduğuiçin,nekadarçokhamdedilse,yineazdır.Çünki,onunyolundabulunmak,iyiliklerinbaşı,kurtulmanınçâresivedünyâveâhıretse'âdetlerininkapısıdır.

Allahüteâlâ,Peygamberlerinenüstünühurmetine"aleyhivealeyhimvealââlihissalâtüvesselâm",bizlerivesizleri,herzemânbuyoldabulundursun!Âmîn.Fârîsîmısra'tercemesi:İşbudur.Bundanbaşkasıhiçdir!

Tesavvufcularınsözlerinden,elebirşeygeçmez.Onlarınhâllerindeninsanınbirşeyiartmaz.Onlarınvecdlerivehâlleri,islâmiyyeteuygunolmazsa,onparaetmez.Keşfleri,ilhâmları,kitâbavesünnetebenzemezse,yarımarpakadardeğerleriolmaz.Tesavvufyolundailerlemeninsebebi,islâmiyyetdeinanılmasılâzımolanşeylere,yakînin,îmânınartmasıiçindir.Hakîkîîmânda,budemekdir.İkincisebebide,fıkhdabildirilenvazîfeleriyapmanınkolayvetatlıolmasıiçindir.Tesavvuf,buikisinekavuşmakiçindir.

Bunlardanbaşkabirşeyiçindeğildir.Çünki,Allahüteâlâ,Cennetdegörülecekdir.Dünyâdahiçgörülemez.Tesavvufcularınaradıklarımüşâhedeler,tecellîler,gölgelerekavuşmakdırvebenzetilen,Osanılanşeylerleavunmakdır.Allahüteâlâ,ötelerinötesidir.Şaşılacakşeydir

ki,onlarınmüşâhedelervetecellîlerdiyeövündüklerişeyleriniçyüzleri,eğeranlatılırsa,buyolayenigirenleringevşemelerindenkorkulurvearzûları,istekleriazalır.Eğeriçyüzlerianlatılmazsa,doğrusunubildiğimhâlde,doğruileyanlışınbirbirlerinekarışmalarınagözyummuş

olmakdankorkarım.Ey,yollarınışaşırmışlara,doğruyolugösterenRabbim!

ÂlemlererahmetolarakyaratdığınMuhammed"aleyhisselâm"hurmetiiçin,banadoğruyolugöster!Hâliniziarasırabildirinizki,sevgiyiartdırır.

Doğruyoldabulunanlaraselâmolsun!

208

Bumektûb,kıymetlioğlumeyânMuhammedSâdıkayazılmışdır"kaddesallahüesrârehümel'azîz".Sâlik,kendiniPeygamberlerinmakâmındagörür.Bununsebebibildirilmekdedir:

Sevgiliyavrum!Soruyorsunki,sâliktesavvufyolundayükselirken,ba'zankendiniPeygamberlerin"aleyhimüssalevâtüvetteslîmât"makâmlarındabuluyor.Veba'zan,bumakâmlarındaüstüneçıkdığınıanlıyor.Hâlbuki,sözbirliğiilebildirilmişdirki,Peygamberler"aleyhimüssalevâtüvettehıyyât"herkesdendahâüstündür.Evliyânınbütünkazançları

"rahmetullahialeyhimecma'în",Peygamberlereuyduklarıiçindir.Onlarınyolundagitmekle,Evliyâlığakavuşmuşlardır.

Cevâb:Sâlikingördüğümakâmlar,Peygamberlerinurûcetdikleri,yükseldiklerimakâmlardeğildir.Obüyükler,urûcederlerken,omakâmlardançokyukarıyükselmişlerdir.Çünkiomakâmlar,obüyüklerinmebde-ite'ayyünleriolan,Allahüteâlânınismleridir.Allahüteâlâdangelenfeyzler,ni'metler,hepmebde-ite'ayyündenilenbuismlerdengelir.Çünki,Allahüteâlânın,aradaismleriolmadan,buâlemilehiçbirilgisiyokdur.

Allahüteâlânınmahlûklaraihtiyâcıvemahlûklarladoğrudandoğruyailgisiyokdur.Ankebûtsûresi,altıncıâyet-ikerîmesindemeâlen,(ElbetteAllahüteâlânınbuâlemlerehiçihtiyâcıyokdur)buyuruldu.Obüyükler,yükseldiklerimakâmdangeriinerken,yukarıdakinûrlarıdabirlikdeindirirlervekendilerinemahsûsolanbuismlerdeyerleşipkalırlar.Bununiçin,birkimsebunlarıararsa,buyerleşdiklerimakâmlarındabulur.Zât-iilâhîyiisteyen,yüksekyaradılışlıbirkimse,yükselirkenbuismlereyetişirveonlardandayukarıyageçer.Allahüteâlânındilediğimakâmakadaryükselir.Fekat,busâlikyukarıdanaşağıinerken,kendimebde-ite'ayyünüolanvePeygamberlerin"aleyhimüsselâm"bulunduklarıismlerdendahâaşağıdaolanismegelipyerleşince,kendimakâmıileonlarınmakâmlarıarasındakifarkıanlar.İştedahâüstünolmak,bumakâmlarileölçülür.

Makâmıyüksekolankimse,dahâyüksekdir.Sâlik,kendimakâmıolanismeinmedikçevebumakâmındahâaşağıdaolduğunuanlamadıkça,o

büyüklerindahâüstünolduklarınazevklevehâlileinanmaz.Dahâüstünolduklarını,işitereksöylemekdedir.Önceîmânetmişolduğuiçin,yüksekolduklarınısöyler.Fekatvicdânı,sözüneuygundeğildir.Buzemân,Allahüteâlâyasığınması,yalvarması,câhilvezevallıolduğunusöylemesi,doğrusununkendisinebildirilmesiiçindüâetmesilâzımdır.Buhâl,sâliklerinayakkayacak,tehlükeyedüşecekyerleridir.Buyazımızıbirmisâlileaçıklıyalım.Biliyoruzki,duman,sıcaksıvıvekatızerrelerdir.Sıcakolduklarıiçin,genişlemiş,hafîflemişolansıvıvekatıdânecikler,havadayükselir.Bunugörünce,katıvesıvıdâneciklerinhavadandahâhafîfolduklarınısöylemekdoğruolmaz.Çünkidâneler,ısıenerjisitarafındankaldırılmakdadır.Soğuduklarızemân,yinegeri,aşağıinerler.Yeredüşerler.Kendiyerlerininhavadandahâaşağıolduğuanlaşılır.Sâlikde,omakâmlardanyukarı,fazlamuhabbetenerjisiilesürüklenmekdedir.Kendimakâmı,omakâmlardanaşağıdadır.

Burayakadarbildirdiklerimiz,müntehîiçinidi.

Müntehî,tesavvufyolunda,çıkabileceğiderecelerinsonunavaranVelîdemekdir.Yolunbaşlangıcında,böylesanılırsa,kendinibüyüklerinmakâmlarındabulursa,bununsebebibaşkadır.Şöyleki,sonlardabulunanhermakâmın,yolunbaşındaveortasındabenzerleri,görünüşlerivardır.Başlangıcdaveyoldaolanlar,bugörüntüleregelince,omakâmlarınkendilerinegeldiklerinisanırlar.

Birşeyingörüntüsüile,kendisiniayırdedemezler.Obüyükleringörüntülerini,benzerlerinide,makâmlarınıngörüntülerindebulunca,obüyüklerleortakolduklarınısanırlar.Zanetdiklerigibideğildir.Birşeyingölgesini,kendisinebenzetmekdenbaşkabirşeydeğildir.YâRabbî!

Herşeyinözünü,yapısınıbizebildir!SevgiliPeygamberinhurmetine,bizleriboş,fâidesizşeylerlevaktgeçirmekdenkoru!Âmîn.

209

Bumektûb,mîrMuhammedNu'mân-iBedahşî

"kaddesallahüsirrehul'azîz"

hazretlerineyazılmışdır.Kendinin(Mebde'veMe'âd)adındakikitâbındayazılıbirbilgiyiaçıklamakdadır:

ElhamdülillahiRabbil'âlemîn.Vessalâtüvesselâmüalâseyyidilmürselînveâlihittâhirînecma'în.Seyyidhazretleri,kıymetlikardeşimmîrMuhammedNu'mân,Allahüteâlâileolunuz!Buradakiler,çokşükriyiyiz.İnsanarâhatlıkverenoserâyınızda,sizdenayrılırken,kardeşimMuhammedEşref,(Mebde'veMe'âd)kitâbındakibiryazınınaçıklanmasınıistemişdi.Vaktdarolduğundan,birşeyanlatılamamışdı.Şimdi,oyazıyıaçıklamağıdüşündüm.

Böylece,dostlarımınsıkıntısınıgidermekistedim.Oyazışöyleidi:(Resûlullahın"sallallahüaleyhivesellem"vefâtındanbinvebirkaçsenegeçdikdensonra,hakîkat-iMuhammedî,kendiyerindenyükselerek,Kâ'beninhakîkatiilebirleşir.Buzemân,hakîkat-iMuhammedîismi,hakîkat-iAhmedîadınadönerveZât-iilâhîninmazharıolur.İkiismde,

ismsâhibigibiolurlar.Îsâ"aleyhisselâm"gökdeninerek,Muhammedaleyhisselâmındîninegöreyaşayacağızemânakadar,hakîkat-iMuhammediyyeninyeriboşkalır.O

zemân,Îsâaleyhisselâmınhakîkati,kendimakâmındanyükselerek,hakîkat-iMuhammediyyeninboşkalmışolanmakâmınayerleşir).

Cevâb:Birinsanınhakîkatidemekte'ayyün-ivücûbîdemekdir.Okimseninte'ayyün-iimkânîsi,bute'ayyün-ivücûbîninzılli,görüntüsüdür.Bute'ayyün-ivücûbî,Allahüteâlânınismlerindenbirismdir.Alîm,kadîr,mürîd,mütekellimgibidahâniceismlerindenbiridir.Allahüteâlânınbuismi,okimseninrabbidir.Ya'nî,onagelenherfeyz,buismdengelir.BuismileAllahüteâlânınçeşidlibağlantılarıvardır.Sıfatmertebesinde,Allahüteâlâyabuismverilir.Sıfatlar,Allahüteâlâdanayrıolarakvardırlar.ŞânmertebesindedeAllahüteâlâyabuismverilir.Şânmertebesi,Allahüteâlâdanayrıcavardeğilisede,birbakımdanayrıcavardırlar.Sıfatileşân

arasındakifark(Sülûkvecezbe)yianlatanmektûbdabildirilmişdi.Anlaşılmıyanyerlerivarsa,omektûbdanokuyunuz!

[Bumektûb,birincicildinikiyüzseksenyedincimektûbudur].

Şânınvarlığı,yalnızi'tibârileya'nîbirbakımdanisede,buşânınüstündede,başkabirbakımdan,başkabirmertebedevardır.Omertebebuşânınmebde-ivücûd-ii'tibârîsidir.Allahüteâlânınbuismi,bumertebededevardır.Bumertebeninüstündede,dahâbaşkabirbakımdandahâyüksekmertebeolur.Fekat,insangücübunuanlıyamaz.Bufakîr[ya'nî,İmâm-ıRabbânîhazretleri],bumertebeyidegeçirildim.Fekat,bumertebeninüstünde,insanyokgibiolmakdadır.(Herilmsâhibindendahâbüyükâlimvardır).Arabîbeyttercemesi:

Ni'metekavuşanaâfiyetolsun!

Zevallıâşık,birdamlailedoysun!

Ehlullahya'nîEvliyâ,kendiyaradılışlarına,

güçlerinegöre,bumertebelerekavuşmakdabirbirlerindençokayrıdırlar.Evliyâarasında,Allahüteâlânınismineyetişenlerpekazdır.Çoğu,buisminzıllerindenbirzılle,birgörüntüyekavuşmuşdur.Önce,seyrvesülûkile,imkânmertebelerindengeçerek,sonra,birzıllekavuşurlar.Yalnızcezbeyoluiledebuismekavuşulabilirisede,bununkıymetiyokdur.Buismdendahâyukarıyükselenlerpekazdır.

Birinsanınhakîkati,onunte'ayyün-ivücûbîsinedenildiğigibi,onunte'ayyün-iimkânîsinededenir.Bunlarıanladıkdansonra,derizki:MuhammedResûlullah"sallallahüaleyhivesellem",herinsangibi,Âlem-ihalkileÂlem-iemrdenyapılmışdır.OnunÂlem-ihalkınınrabbiolanism-iilâhî,alîmşânıdır.Âlem-iemriniterbiyeedende,alîmşânınınbirbakımdanüstündeolanmertebedekialîmismidir.Hakîkat-iMuhammedî,alîmşânıdır.Hakîkat-iAhmedî,alîmşânınınüstündeolanvebuşânınmebdeiolanismdir.Buism,Kâ'benindehakîkatidir.Âdem"aleyhisselâm"

yaratılmadanönce,Resûlullahdabulunan

Peygamberlik,hakîkat-iAhmedîbakımındanidi.Hadîs-işerîfde,(Âdem"aleyhisselâm"toprakilesuarasındaikenPeygamberdim)bildirilenbuPeygamberlikidiki,Âlem-iemrdeidi.Îsâ"aleyhisselâm"Kelime-tullaholduğuveÂlem-iemrilebağlılığıçokolduğuiçin,Resûlullahıngeleceğini,Ahmedismiilemüjdelemişdi.Îsâaleyhisselâmın,(BendensonraAhmedismindebirresûlgeleceğinisizemüjdeleyiciyim)dediğiniSafsûresihabervermekdedir.DünyâyateşrîflerindensonrakiPeygamberliği,hakîkat-iMuhammedîyebağlıidi.

Belkide,ikihakîkatedebağlıidi.Rabbiya'nîterbiyeedicisi,yetişdiricisiolanda,hembuşânvehemdeşânınüstündekimertebeidi.

Bununiçin,bumertebedekida'vet,öncekimertebedekida'vetdendahâkuvvetliolmuşdur.Çünkiomertebedekida'veti,yalnızÂlem-iemrdeidiveterbiyesi,yalnız(Rûhâniyân)aya'nîrûhlaravemeleklereidi.Bumertebedekida'vetiise,hemÂlem-ihalkda,hemdeÂlem-iemrdedirveterbiyesi,hemmaddeye,hemderûhlaradır.Budünyâda,onunmaddîtarafınımelekî

tarafındandahâkuvvetliyaparak,insanlarlailgisiçoğaltıldı.

Böylece,insanlarınfâidelenmelerikolaylaşdırıldı.Allahüteâlâ,sevgiliPeygamberine"sallallahüaleyhivesellem"insanlıktarafınıfazlaaçıklamasınıemrbuyurdu.Meselâ,Kehfsûresi,yüzonbirinciâyetindemeâlen,(Onlarasöyle!Bendesizingibiinsanım.Banavahyolundu)buyuruldu.(Sizingibi)buyurulması,insanlığınıkuvvetlibildirmekiçindir.BumaddehayâtındanKâ'behayâtınageçincerûhânîtarafıçoğaldı.

İnsanlarabağlılığıazaldı.Dîneçağırmaknûrâniyyetideğişdi.Eshâb-ıkirâmdan"aleyhimürrıdvân"birkaçıbuyurduki,(Resûlullahıdefnişinibitirmeden,kalblerimizdedeğişiklikduyduk).Evet,öyleoldu.Çünki,görerekolanîmânları,görmedenolanîmânadöndü.İşleri,görmekden,işitmeğekaldı.OyücePeygamberin"sallallahüaleyhivesellem"vefâtındanbinsenegeçdikdensonra,rûhânîtarafıöylekuvvetlendiki,insânîtarafınıbüsbütünörtdü.Âlem-ihalkı,Âlem-iemrhâlini

aldı.Bununiçin,Âlem-ihalkındanolanlar,kendihakîkatlerinedöndüler.Hakîkat-iMuhammedîdeyükselerek,hakîkat-iAhmedîyeulaşdı.İkisibirleşdi.Buradasöylediğimizikihakîkat,onunÂlem-ihalkınınveÂlem-iemrininte'ayyün-iimkânîleridir.Te'ayyün-ivücûbîlerideğildir.Te'ayyün-iimkânîbute'ayyün-ivücûbîninzılli,görüntüsüdür.Çünkite'ayyün-ivücûbî,yükselmez.İkite'ayyün-ivücûbîbirleşmezler.Îsâ"aleyhisselâm"gökdeninerek,âhırzemânPeygamberinindînineuyunca,Onunhakîkati,kendimakâmındanyükselerek,Onauyduğuiçin,hakîkat-iMuhammedîninmakâmınagelir.Onundîninikuvvetlendirir.Bununiçindirki,eskidinlerde,ülül'azmPeygamberinvefâtındansonrabinseneiçinde,yenibirPeygambergönderilirdi.Bunlarla,oPeygamberindînikuvvetlendirilirdi.Onundînininzemânıbitince,başkabirülül'azmPeygamberileyenibirdingönderildi.

Muhammed"aleyhisselâm",Peygamberlerin"aleyhimüssalevâtüvetteslîmât"

sonuncusuolduğuiçinveOnundînihiç

değişdirilemiyeceğiiçin,Onunümmetininâlimleri,Peygamberlergibioldu.İslâmiyyetikuvvetlendirmekişibunlarayapdırıldı.Bunlardanbaşka,ülül'azmbirPeygamberde,Onundîninesokuldu.Onundîninikuvvetlendirmekişibunadaverildi.Hicrsûresidokuzuncuâyetindemeâlen,(Kur'ân-ıkerîmisanabizindirdik.Bizonuelbettekoruyucuyuz)buyuruldu.

Resûlullahın"sallallahüaleyhivesellem"vefâtındanbinsenegeçdikdensonra,ümmetindengönderilenâlimlerinsayısıazisede,buislâmiyyetitâmkuvvetlendirmeleriiçin,çokyüksekolacaklardır.Resûlullah"aleyhissalâtüvesselâm",hazret-iMehdîninteşrîfedeceğinihabervermişdir.Binsenesonragelecekdir.Îsâ"aleyhisselâm"da,binsenesonra,gökdeninecekdir.

BinsenesonragelenEvliyânınyükseklikleri,Eshâb-ıkirâmınyüksekliklerinebenzemekdedir.Hernekadar,Peygamberlerdensonra,enüstünEshâb-ıkirâmisede,sonragelenler,bunlaraçokbenzedikleriiçin,hangilerinindahâüstün

olduklarıanlaşılamazgibiolmuşdur.Belkidebununiçindirki,Resûlullah"sallallahüaleyhivesellem",(Öncekilermidahâüstündür,yoksasonrakilermi?Bilinemez)buyurdu.Yoksa(Öncekilermidahâüstündür,yoksasonrakilermi?Bilmem)buyurmadı.Çünki,hangilerinindahâüstünolduğunubiliyordu.Bununiçin,(Enüstünolanlar,benimzemânımdabulunanmüslimânlardır)buyurmuşdu.Fekat,çokbenzedikleriiçin,şübhehâsılolduğundan(Bilinemez)buyurdu.

Resûlullah"sallallahüaleyhivesellem",Eshâb-ıkirâmın"rıdvânullahiteâlâaleyhimecma'în"zemânındansonra,Tâbi'înin"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în"zemânınınyüksekolduğunubildirdi.BundansonradaTebe-itâbi'îninzemânınınüstünolduğunubildirdi.Bunlarındabinsenesonragelenlerdendahâüstünolduklarıanlaşıldı.Sonragelenlerin,Eshâb-ıkirâmaçokbenzemesinasılolur?denilirse;Şöylecevâbveririzki,oikiasrın,busongelenlerdendahâüstünolması,belkionlardaEvliyâ

"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în"sayısının

çokvebid'atsâhiblerininazolduğuiçinolabilir.Bununiçin,sonragelenlerarasındabirkaçEvliyânın,oikiasrdabulunanEvliyâdandahâyüksekolduğunusöylemekyanlışolmaz.Meselâ,hazret-iMehdî"rahmetullahialeyh"böyledir.Fârisîbeyttercemesi:

Yinegelseydieğerfeyz,Rûhülkudsden,

Îsâmu'cizesi,görünürdüherkesden.

Fekat,Eshâb-ıkirâmınzemânı,herbakımdan,dahâyüksekdir.Bununüzerindekonuşmakbilelüzûmsuzdur.Öncegelenler,onlardır.Na'îmCennetindeyakînolanlaronlardır.Başkalarınındağkadaraltınsadakavermesi,onlarınbiravuçarpavermesininsevâbınakavuşduramaz.Allahüteâlâ,dilediğinirahmetinekavuşdurur.

(Mebde'veMe'âd)kitâbında,yukarıdasorulanyazılarındahâüstündeyazılıbilgilerde,yukarıdakicevâbımızlaaçıklanmışoldu.Ya'nî,Kâ'beninhakîkati,hakîkat-iMuhammedîninKâ'besidir,hakîkat-iMuhammedîbunasecdeeder,sözününanlaşılmasıkolaylaşmışoldu.

Çünki,Kâ'beninhakîkati,hakîkat-iAhmedîdir.Buise,hakîkat-iMuhammedîninaslıdır.Hakîkat-iMuhammedî,bununzıllidir.Bununiçin,hakîkat-iMuhammedîbunasecdeeder.

Süâl:Kâ'be,OnunümmetininEvliyâsınıtavâfetmeğegelir.Onlarınbereketlerinekavuşmakister.Kâ'beninhakîkati,hakîkat-iMuhammedîdenüstünolunca,butavâfişinasılcâizolur?

Cevâb:Hakîkat-iMuhammedî,Muhammedaleyhisselâmınmukaddesmakâmlardanindiğimakâmlarınenaşağısıdır.Kâ'beninhakîkatiiseKâ'beninçıkabildiğienyüksekmakâmdır.Hakîkat-iMuhammedîyükselirken,ilkçıkacağıyer,hakîkat-iKâ'bedir.Onunyükselmesininsonunu,Allahüteâlâdanbaşkakimsebilemez.OnunümmetininEvliyâsının"rahmetullahiteâlâaleyhimecma'în"

yüksekolanları,Onun"sallallahüaleyhivesellem"yükseldiğimakâmlarınhepsindenpayaldıklarıiçin,Kâ'beninbunlardanbirşeylerbeklemesi,olmıyacakşeydeğildir.Fârisîbeyt

tercemesi:

Toprakdançıkan,gökleriaşdı.

Yerilezemân,geridekaldı.

(Mebde'veMe'âd)kitâbınınoyerindeyazılıolanbirincelikde,böyleceanlaşılmışoldu.Ya'nî,Kâ'beninmaddedenolanyapısı,herşeyinsecdeyeriolduğugibi,Kâ'beninhakîkatide,herşeyinhakîkatininsecdeetdiklerimakâmdırsözüanlaşılmışoldu.Çünki,herşeyinhakîkati,Allahüteâlânınsonsuzismlerindenbirismdir.Buism,oşeyinvarlığıvevarlıkdakalmasıiçinlâzımolanherfeyzinkaynağıdır.Kâ'beninhakîkati,buismlerinüstündedir.Bununiçin,buhakîkat,herşeyinhakîkatlerininsecdeyeriolur.Evliyânınbüyükleri,hakîkat-iKâ'bedenyukarıyükselirveyukarıdakinûrlarıalarak,kendihakîkatlerineinerlerse,Kâ'be,onlarınbereketlerinekavuşmakister.

(Mebde'veMe'âd)kitâbında,ülül'azmPeygamberlerin"salevâtullahiteâlâveteslîmâtühü"yüksekliklerideyazılmışdı.Ya'nî

birbirlerindenüstünlükleribildirilmişdi.Oyazılarkeşfveilhâmileidi.Keşfveilhâmise,tâmbilgideğildir.Onlarıyazdığımveüstünlükleriniayırdığımiçinpişmânoldum.İstigfârediyorum.Çünki,açıkdelîlbulunmadıkça,oyoldakonuşmakcâizdeğildir.Estagfirullahveetûbüileyhmincemî'imâkerihallahkavlenvefi'len!

Mektûbunuzdayazıyorsunuzki,evdeikensormuşdum,tâlibleretesavvufyolunuöğretirsem,iyiolurmu?demişdim.Hayırolmazbuyurmuşdunuz,diyorsunuz.Herbakımdanolmazdediğimihâtırlamıyorum.Şartlarınauymaklâzımdır.Şartlarauymadanöğretmekiyiolmazdemekistemişdim.Şimdideböylebiliniz!Şartlarauymakdatitizdavranınız!Gevşeklikolmasın.

Bildirmeklâzımolduğuistihârelerleaçıkçaanlaşılmadıkca,öğretmemelidir.

KardeşimizmollayârMuhammedKadîme"rahmetullahiteâlâaleyh"debunusöyleyiniz.Tarîkatiöğretmekdeaceleetmemesinisıkıtenbîh

ediniz.

Kazancıçoğaltmağıdeğil,Allahüteâlânınrızâsınıkazanmağıdüşünmelidir.

Sıksıkhâliniziyazınız.

Talebenizdenşikâyetediyorsunuz.Kendinizdenşikâyetetmenizlâzımdır.

Onlarlaöylegörüşüyorsunuzki,sonuüzüntülüolmakdadır.(Üstâd,talebesininkarşısında,iyigiyinmiş,kendinedüzenvermişolmalı)buyurmuşlardır.Onlarlasenlibenliolmamalıdır.Arkadaşlıketmemeli,hikâyelerle,latîfelerlevaktgeçirmemelidir.Vesselâm.

210

Bumektûb,mevlânâŞekîb-iİsfehânîyeyazılmışdır.(Nefehât)kitâbındakibiryazıyıaçıklamakdavenasîhatvermekdedir:

Bufakîre"kaddesallahüteâlâsirrehül'azîz"lutfederekgönderdiğinizşereflimektûbunuzu

okumaklasevindik.Selâmetdeolunuz.Buyolunbüyükleriniseviniz.Busevgi,ömrünüzünsermâyesiolsun.Kıyâmetgünübufakîrlerinsevgisiilediriliniz.Fakîrlikleövünenvefakîrliği,zenginlikdenüstüntutanbüyükPeygamberimiz"sallallahüaleyhivesellem"

hurmetiiçin,Allahüteâlâ,düâmıkabûlbuyursun.İhsânbuyurarak,(Nefehât)kitâbındakişeyhİbniSekîne"kuddisesirruh"hazretlerininmürîdininhikâyesiniyazıyorsunuz.Şöyleki,birgün,guslabdestialmakiçinDiclenehrinedalmışdı.Başınısudançıkarınca,kendiniNilnehrindebuldu.Mısrageldi.Buradaevlendi.Oğullarıoldu.Yedisenesonra,guslabdestialmakiçinNilnehrinedaldı.Başınıçıkarınca,kendiniDiclenehrindebuldu.Evvelce,Dicleyegiderken,Diclekenârınakoymuşolduğuelbiselerini,koyduğugibibuldu.Bunlarıgiydi.Evinegeldi.Zevcesi,karşılayıp,müsâfirleriniçinistediğinyemeklerihâzırladımdedi.

Yavrum!Buhikâyeningüçgelenyeri,yıllarcayapılacakşeylerin,birândayapılmasıdeğildir.

Çünki,böyleşeylerçokgörülmüşdür.PeygamberlerinsonuncusuMuhammed"aleyhisselâm",mi'râcgecesigökleregidip,binlerlesenelikyollarıgeçdikdensonra,geriyegelince,yatmışolduğuyerindahâsoğumamışolduğunu,abdestdeibrikdenakansuyundalgalarınındurmadığınıgördü.(Nefehât)kitâbındada,buhikâyeninsonundabildirildiğigibi,Allahüteâlâ,zemânıgenişletmekdedir.Buhikâyeningüçolanyeri,Bağdâddabirânolankısazemân,Mısrdayediseneuzamakdadır.MeselâBağdâddaoân,hicretinüçyüzaltmışıncıyılıise,Mısrda,oânda,üçyüzaltmışyedinciyılolmakdadır.Buiseaklavenakleuygunolmıyanbirşeydir.Böylebirşey,birikikimseiçinolabilir.Başkabaşkaşehrlervebaşkabaşkayerleriçinolacakşeydeğildir.Bufakîrin"kaddesallahüteâlâsirrehul'azîz"hâtırınaşöylegeliyorki,buişuyanıkikenolmamışdır.Birrü'yâolabilir.Bunudinleyenkimse,rü'yâsözünürü'yetolarakanlamışolabilir.Uykudaolan,uyanıkikenolmuşsanılmışdır.Böyleyanlışlıklar,çokgörülmekdedir.Belkirü'yâdagörmüşverehberinerü'yâdasöylemiş,sonra

çocuklarınaanlatmışdır.

Kitâbda,buhikâyedensonra,Muhyiddîn-iArabî"kaddesallahüteâlâsirrehul'azîz"hazretlerindenhaberverdiğihikâyede,bunungibidir.

HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbilir.

(Cesediterbiyeedenrûhdur.Kalıbıterbiyeedenkalbdir)sözününaçıklanmasınıistiyorsunuz.Yavrum!Busözlerinikiside,birşeydir.

İnsandakiÂlem-ihalkdanolanmaddelerin,Âlem-iemrdenolanlatîfelertarafındanterbiyeedildiğibildirilmekdedir.Cesedkelimesinin,rûhilebirlikdekullanılmasıâdetolduğuiçinvekalıpilekalbkelimeleride,birbirinebenzediğiiçin,edebiyyatbilgisineuyarakböyleyazılmışdır.

Nasîhatistiyorsunuz.Yavrum!Bubozukluğumvedünyâyadalmışhâlimvebilgisizliğimvebaşarısızlığımile,sizenasîhatvermeğekalkışmakdanhayâederim,utanırım.Fekat,emr-ima'rûfdankaçınmakdandakorkarımki,hasîslikvealçaklıkyapmışolmıyayım.Bunun

için,birkaçkelimeyazmağakendimizorluyorum.Yavrum!Dünyâdakalmakzemânıpekazdır.Bukısazemânınçoğudaboşyeregeçmişbulunuyor.Pekazıkalmışdır.Âhıretzemânıisesonsuzdur.Oradabaşagelecekşeyler,bubirkaçgünlükişlerebağlıdır.

Bundansonra,yâsonsuzni'metler,zevklerveyâbitmeztükenmezazâblar,acılarvardır.Muhbir-isâdık,ya'nîhepdoğrusöyleyici,bunlarıhabervermişdir.Elbetteolacaklardır.Aklıolankimsenin,durmadançalışmasılâzımdır.Yavrum!Ömrünenkıymetlizemânları,boşyeregeçdi.Allahüteâlânındüşmanıolannefsinistekleriniyapmaklatükendi.Şimdi,ömrünenkıymetsiz,başarısızzemânıkaldı.Artık,bununlada,Allahüteâlânınbeğendiğiişleriyapmaz,kuvvetlizemândaeldenkaçırılanı,kuvvetsiz,kıymetsizzemândayakalayamazisekveazbiremeklevekısabirsıkıntıile,sonsuzrâhatveni'metlerekavuşmazisekvesayısızçirkinişlerimizi,azbiriyiişleörtmezisek,yarınkıyâmetgününde,Allahüteâlânınhuzûrunaneyüzleçıkabiliriz?Orayaneözrvebehâne

götürebiliriz?Bugafletuykusunevaktekadarsürecek.Gafletpamuğukulaklardanekadarkalacak?Birgün,gözlerdenperdeyikaldıracaklar.Kulaklardangafletpamuğunuçıkaracaklar.Fekat,fâidesiolmıyacak.Ozemânpişmânlıkdan,utanmakdanbaşkayapılacakşeyolmıyacak.Ölümgelmedenönce,yapacakişibilmeli.Yüzüakolarak,Allahüteâlâyıözliyerekcânvermelidir.Önce,i'tikâdıdüzeltmeklâzımdır.Dindenolduğutevâtüryoluile,ya'nîçokkimselerinsöylemesiilezarûrîolarakbilinenşeylereinanmakelbettelâzımdır.Bundansonra,fıkhkitâblarındayazılıolanşeyleriöğrenmekveyapmakzarûrîdir.Bundansonrada,tesavvufyolundailerlemekgelir.Fekatbu,kimseninbilmediğişeyleriöğrenmek,kimseningörmediğigizlişeylerigörmekiçindedeğildir.Nûrları,renklerigörmekiçindeğildir.Bunlaroyun,keyfvericişeylerdir.Herkesingördüğüşeylerverenkleryetişmiyormuki,bunlarıbırakıpda,riyâzetler,sıkıntılarçekerek,bilinmiyenşeylerverenkleraranılsın?Buşeylerverenklerde,oşeylerverenklerde,hepAllahüteâlânınyaratdığışeylerdirveOnunvarlığınıve

yaratıcıolduğunugösterenişâretlerdir.Bumaddeâlemindebulunangüneşveayışıkları,Âlem-imisâldekinûrlardan,renklerdenkatkatdahâüstündür.

Fekat,bunlarherzemângörüldükleriiçinveâlimde,câhildegördüğüiçin,kıymetverilmiyor,herkesinbilmediği,görmediğinûrlararanıyor.

Fârisîmısra'tercemesi:

Kapıönündeakansu,bulanıkgörünür!

Tesavvufyolunagirmek,islâmiyyetininanılacakşeylerineîmânıkuvvetlendirmekiçindir.Böyleceîmân,düşünerekanlamakzorluğundankurtularak,görmüşgibisağlamvevicdânîolurvekısacainanmakyerine,etraflıvederinîmânhâsılolur.Meselâ,Allahüteâlânınvarlığınavebirolduğunaöncedüşünerekveyâbaşkalarındangörerekinanıyordu.Tesavvufyolundailerlemeknasîbolunca,odüşünerekveişiterekolanîmân,şimdibularak,anlıyarakhâsılolur.Îmânıolgunlaşır.İnanılacakşeylerin

hepsinede,böyleîmânhâsılolur.Tesavvufyolunagirmeninikincifâidesi,fıkhdabildirilenvazîfeleriyapmakdakolaylıkeldeetmekvenefs-iemmâredenilerigelengüçlükleriyoketmekdir.Bufakîr,iyianladımki,tesavvuf,islâmiyyetinyardımcısıdır.İslâmiyyetdenbaşkabirşeydeğildir.

Böyleolduğunu,mektûblarımda,kitâblarımdaaçıkladım.Buikifâideyekavuşmakiçin,tesavvufyollarıiçinden,EbûBekr-iSıddîkınyolunuseçmekiyivedahâuygundur.Çünki,buyolunbüyüklerisünnet-iseniyyeyeyapışmışlarvebid'atlerdensakınmışlardır.Bununiçin,sünneteyapışmaknasîbolupda,ellerinebirşeylergeçmezseüzülmezler,sevinirler.Eğerahvâlvemevâcîdekavuşur,fekatsünneteyapışmakdagevşekdavranırlarsa,ohâlleri,vecdlerihiçbeğenmezler.HâceUbeydüllah-iAhrârhazretleribuyuruyorki,(Ahvâlvemevâcîdibizeverseler,fekat,Ehl-isünnetvelcemâ'ati'tikâdınıiçimizeyerleşdirmeseler,kendimimahvolmuşbilirim.

Eğer,Ehl-isünnetvel-cemâ'ati'tikâdınıverseler,

ahvâlvemevâcîdhiçvermeseler,hiçüzülmem).Bundanbaşka,buyolda,nihâyetdekavuşulacakşeyleri,başlangıçdatatdırırlar.Bununiçin,dahâilkadımda,başkalarının,ensonkavuşacaklarınıelegeçirirler.Aradayalnızicmâlvetafsîlbakımındanfarkolur.Ya'nîtopluca,kısaveaçık,genişolmakfarkıvardır.Buyol,Eshâb-ıkirâmın"aleyhimürrıdvân"yoludur.Çünki,Resûlullahın"sallallahüaleyhivesellem"dahâilksohbetindeöyleşeylerkazanmışlardırki,ümmetarasındakiVelîlerin,bunlara,ensondakavuşduklarıbilinmemekdedir.Bununiçindirki,Tâbi'îninenüstünüolan,VeyselKarânî"rahmetullahialeyh"hazret-iHamzanınkâtiliolanVahşînin

"radıyallahüanhümâ",Resûlullahınbirkerreciksohbetindebulunmaklayükseldiğimertebeyeyetişememişdir.Çünkisohbetinfazîleti,bütünfazîletlerinvekemâllerinüstündedir.Çünki,onlarınîmânları,görerekkuvvetlenmişdir.Buni'met,başkalarınanasîbolmamışdır.Fârisîmısra'

tercemesi:

İşitmek,görmekgibiolabilirmi?

Bununiçindirki,bunlarınbiravuçarpasadakavermeklekazandıklarıdereceler,başkalarınındağkadaraltınvererekkazandıklarıderecedenkatkatdahâyüksekdir.Eshâb-ıkirâmınhepsininyüksekliğiböyledir

"rıdvânullahiteâlâaleyhimecma'în".Hepsinibüyükbilmemizlâzımdır.

Hepsineiyigözlebakmalı,hepsinisevmeli,övmeliyiz.Çünki,Eshâb-ıkirâmınhepsiâdildir.İslâmiyyetibildirmekde,hepsiortakdır.Birininbildirdiği,ötekininbildirdiğindendahâkıymetlideğildir.Kur'ân-ıkerîmionlartopladı.Âyet-ikerîmeler,herbirininadâletinegüvenerek,hepsinden,birerikişeralınarak,birarayagetirildi.Birkimse,Eshâb-ıkirâmdanbirinikötülerse,busözüKur'ân-ıkerîmedokunur.Çünki,birkaçâyet-ikerîme,ondanalınmışolabilir.Bubüyüklerinaralarındaolançekişmelerin,muhârebeleriniyisebeblerleyapıldığınısöylemeliyiz.Nefseuymakla,kinveinâdileolmadığınainanmalıyız.İmâm-ıŞâfi'î

"rahmetullahialeyh"

hazretleri,Eshâb-ıkirâmıçokiyitanıyordu.Bubüyükâlimbuyurduki:(Allahüteâlâ,okanlaraellerimizibulaşdırmadı.Bizde,onlaradilimizikarışdırmıyalım!).İmâm-ıCa'fer-iSâdıkhazretlerinindeböylesöylediğihaberverilmişdir.Vesselâmüevvelenveâhıren.

211

Bumektûb,mevlânâYârMuhammedKadîm-iBedahşîye"rahmetullahialeyh"

yazılmışdır.Mevlânânınbirsözünüaçıklamakdaveinsanlarıkemâlegetirmekveirşâdetmekiçinlâzımolanşartlarıbildirmekdedir:KıymetlikardeşimmevlânâYârMuhammedKadîmingüzelmektûbugeldi.Bizlerisevindirdi.Hakteâlâ,siziyüksekderecelerinenüstüneveherkesiyükseltmeğeveirşâdetmeğekavuşdursun.SeçmişolduğuPeygamberiveOnunyüksekÂlihurmetinedüâmızıkabûlbuyursun"Aleyhivealeyhimüssalâtüvesselâm"!

Süâl:Mevlânâ"aleyhirrahme"hazretleri,(kucağımdaolannâzlıHakteâlâidi)demişdir.Böylesöylemekcâizmidir?

Cevâb:Buyolunyolcularıböyleşeylerçoksöylemişdir.Birsâlik,(Tecellî-iSûrî)yekavuşunca,tecellîedensûreti,görünüşü,Hakteâlâsanıyor.Büyükâlimİmâm-ıRabbânîhâceYûsüf-iHemedânîhazretleri,(Bugörünenler,hephayâldir.Buhayâllerle,tarîkatinçocuklarınıyetişdirirler)buyurmuşdur.Bizdeböylesöyleriz.

Tesavvufuöğretmekiçin,sizeiznverilmişdi.Bununüzerine,fâidelibirkaçşeyyazıyorum.Cânkulağıiledinleyin!Davranışlarınızıbunagöreayarlayın:Tesavvufuöğrenmekiçinbirtâlibyanınızagelince,çokdüşününüz!Buyoldansizeistidrâcyapılabileceğini,yıkılabileceğinizigözönünegetiriniz!Heletalebegelince,içinizdebirsevinç,birrâhatlıkduyarsanızAllahüteâlâyayalvarınız!Onasığınınız!Çokistihâreyaparak,onatarîkatiöğretmekuygunolacağınıveistidrâcveyıkılmakolmadığınıiyiceanladıkdansonra

öğretiniz.Çünki,Allahüteâlânınkullarınaiş

vermekveonlarlauğraşarakkendivaktinieldençıkarmak,Ondaniznsizcâizdeğildir.İbrâhîmsûresininbirinciâyetindemeâlen,(Rablerininizniile,insanlarıkaranlıklardançıkarıpnûrakavuşdurmaklığıniçin)buyuruldu.

Büyüklerdenbiriölmüşdü.Şöylebirsesişitdi:(Senbenimdînimdekullarımakarşızırhgiymişdinöylemi?).[Ya'nîbenimdînimüzerinde,kullarıma,hiççekinmedensöylüyor,emrediyordundenildi.](Evet)cevâbınıverdi.(Kullarımıniçinbanabırakmadın?Gönlününiçinbanavermedin?)buyuruldu.Sizevebaşkalarınaverilenizn,şartlarabağlıdır.Allahüteâlânınrâzıolduğunuanlamadan,işyapmamakbirincişartdır.Şartsız,bağlantısıziznvermezemânıdahâgelmemişdir.Ozemângelinceyekadar,şartlarıyerinegetirmeğiiyigözetiniz!Haberleşmemizlâzımdır.Mîredeböyleceyazmışdım.Ondandabilgialınız!Ozemânıngelmesiiçinveşartlarınsıkıntısındankurtulmanıziçinçalışınız!Vesselâm.

212

Bumektûb,mevlânâMuhammedSıddîk-iBedahşîyeyazılmışdır.Süâllerinecevâbdır:

Arkaarkayaikikıymetlimektûbunuzgeldi.Bizleriçoksevindirdi.Allahüteâlâ,sonsuzilerlemelerihsâneylesin.Peygamberlerinefendisi“aleyhivealeyhimvealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”hurmetinebudüâmıkabûlbuyursun!

Süâl:Tesarrufukuvvetliolanbirrehber“rahmetullahialeyh”,yaradılışıelverişliolanbirmürîdi,kenditesarrufuile,onunyaradılışındabulunanmertebenindahâüstüneçıkarabilirmi?

Cevâb:Evetçıkarabilir.Fekat,onunyaradılışınauygunmertebelereçıkarabilir.Onauygunolmıyanmertebelereçıkaramaz.Meselâ,yaradılışı,Mûsâaleyhisselâmınvilâyetindeolanbirmürîdinyaradılışındabuvilâyetyolununyarısınakadaryükselebilecekkuvvetvarsa,tesarrufsâhibiolanbirrehber,kenditesarrufuile,bumürîdi,buyolunsonunakadar

ulaşdırabilir.Fekat,onuVilâyet-iMûsevîden,Vilâyet-iMuhammedîyegeçirerekbuyoldailerletmesiişitilmemişdir.

Süâl:İnsandakibeşlatîfeninenlatîfiolanahfâlatîfesi,hangimertebedenefs-iemmâregibiolur?Alçaklıkda,aşağılıkdaonabenzer?

Cevâb:Kardeşim!Ahfâ,latîfelerinenlatîfiisede,birmahlûkdur.

Sonradanyaratılmışdır.Sâlik,mahlûklardâiresindendışarıçıkınca,vücûbmertebelerindeilerleyince,omertebelerdekizıllerindeasllarınavarınca,sıfatlarınveşânlarınsınırlarınıaşınca,mümkinvemahlûkolanherşeyi,aşağı,kıymetsizgörür.Mahlûklarınaşağısınıda,latîfinideaşağılıkdaberâbergörür.Nefsileahfâyıbirleşmişsanır.

Süâl:Sizdenişitmişdimveyâsizdenişitenbirisindenduymuşdumki,ibâdetederken,Allahüteâlânınhâzırolduğunubilerekibâdetetmek,Allahüteâlâyakusûrolur.Kölegibiibâdetetmelidir.Ya’nî,Allahüteâlâyıhâzır

bilerekibâdetetmek,edebeuygundeğildirbuyurmuşdunuz.Bununaçıklanmasınıistiyorsunuz.

Cevâb:Yavrum!Böylebirşeysöylediğimibilemiyorum.Başkabiryerdegörmüş

olmalısınız.

Rü’yâdaÂdemaleyhisselâmıgördüğünüzüyazıyorsunuz.Çokiyidir.Rü’yânızdoğrudur.Sugörmek,ilmdemekdir.Elisuyasokmak,ilmedinecekkuvveteldeetmekdir.Âdemaleyhisselâmıgörmekde,buma’nâyıkuvvetlendirmekdedir.ÇünkiÂdem“aleyhisselâm”,Allahüteâlâdanöğrendi.

Bekarasûresi,otuzbirinci[31]âyetindemeâlen,(Âdeme,ismlerinhepsiniöğretdi)buyuruldu.Burü’yâdakiilm,kalbilmidir.Kalbbilgilerindende,Ehl-ibeytebağlıolanıdır“aleyhimürrıdvân”.Buluşduğumuzzemândahâanlatırım.Vesselâm.

213

Bumektûb,nakîbseyyidşeyhFerîdhazretlerineyazılmışdır.Va’zvenasîhatvermekde,Ehl-isünnetâlimlerineuymağıövmekdedir:Allahüteâlâ,sizi,zâtınızayakışmıyanherşeydenkorusun!Yüceceddiniz

“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”hurmetinedüâmıkabûlbuyursun!

Errahmansûresinde,altmışıncıâyetindemeâlen,(İyiliğinkarşılığı,ancakiyilikolur)buyuruldu.Sizinihsânlarınıza,hangiihsânlakarşılıkyapacağımıbilemiyorum.Ancak,mubârekzemânlarda,dinvedünyâselâmetiniziçindüâetmeğeçabalıyorum.Elhamdülillah,elimdeolmıyarak,buvazîfenasîbolmakdadır.Mükâfâtolabilecekbaşkabirihsânda,va’zvenasîhatdir.Eğerkabûlbuyurulursa,bizimiçinnebüyükni’metolur.

Eyasîlveşerefliefendim!Va’zlarınözüvenasîhatlarınkıymetlisi,Allahadamlarıilebuluşmak,onlarlabirlikdebulunmakdır.Allahadamıolmakveislâmiyyeteyapışmakda,müslimânlarınçeşidlifırkalarıarasında,kurtuluş

fırkasıolduğumüjdelenmişolan,Ehl-isünnetvel-cemâ’atindoğruyolunasarılmağabağlıdır.Bubüyüklerinyolundagitmedikçekurtuluşolamaz.

Bunlarınanladıklarınatâbi’olmadıkça,se’âdetekavuşulamaz.Aklsâhibleri,ilmadamlarıveEvliyânınkeşfleri,busözümüzündoğruolduğunubildirmekdedirler.Yanlışlıkolamaz.Bubüyüklerindoğruyolundanhardaldânesikadar,pekazayrılmışolanbirkimseilearkadaşlıketmeği,öldürücüzehrbilmelidir.Onunlakonuşmağı,yılansokmasıgibikorkunçgörmelidir.

Allahdankorkmayanilmadamları,hangifırkadanolursaolsun,zındıkdırlar.

[Yetmişikibid’atfırkasınınhepsiEhl-isünnetdeğildir.Bunlarınenkötüsüşî’îlerilevehhâbîlerdir.]Bunlarlakonuşmakdan,arkadaşlıketmekden,kitâblarınıokumakdan,evlerine,köylerinegitmekdendesakınmalıdır.Dindehâsılolanbütünfitnelerveazılıdindüşmanlığı,hepböylezındıklarınbırakdıkları

kötülükdür.Dünyâlıkelegeçirmekiçin,dîninyıkılmasınayardımetdiler.Bekarasûresininonaltıncıâyet-ikerîmesindemeâlen,(Hidâyetivererek,dalâletisatınaldılar.Bualış

verişlerindebirşeykazanamadılar.Doğruyolubulamadılar)buyuruldu.Buâyet-ikerîme,bunlarıbildirmekdedir.İblîsinrâhat,sevinçlioturduğunu,kimseyialdatmaklauğraşmadığınıgörenbirzât,(Niçininsanlarıaldatmıyorsun,boşoturuyorsun?)dedikde,(Buzemânınkötüdinadamları,benimişimiçokgüzelyapıyorlar,insanlarıaldatmakiçinbanaiş

bırakmıyorlar)demişdi.Oradakitalebeden,mevlânâÖmer,iyiyaradılışlıdır.Yalnız,kendisinearkaolmak,doğruyusöylemesiiçinkuvvetlendirmeklâzımdır.Hâfızimâmda,aklınıfikrinidîninyayılmasınavermişdir.Zâtenhermüslimânınböyleolmasılâzımdır.Hadîs-işerîfde,(Kendisinedelidenilmiyenkimseninîmânıtemâmolmaz)buyuruldu.

Biliyorsunuzki,bufakîr,söyliyerekveyazarak,iyikimselerlekonuşmanınehemmiyyetini

anlatmağauğraşıyorum.Kötükimselerlearkadaşlıkdan,bunlarınkitâblarınıokumakdankaçınmasınıtekrârtekrârbildirmekdenusanmıyorum.Çünki,işintemelibuikisidir.Söylemekbizden,kabûletmeksizden.Dahâdoğrusu,hepsiAllahüteâlâdandır.Allahüteâlânınhayrlıişlerdekullandığıkimseleremüjdelerolsun![Zemânımızda,ingilizcâsûsları,mezhebsizler,zındıklar,dinadamışeklinegirdiler.Haksözübilenvesöyliyendinadamıbulunmazoldu.Se’âdetekavuşmakiçin,Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarınıokumakdanbaşkaçârekalmadı.HakîkatKitâbevininbütünkitâbları,Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarındantoplanmışdır.Bunlarıbütünmüslimânlaratavsiyeederiz.Ehl-isünnetkitâblarıdemek,dörtmezhebdenbirininkitâblarıdemekdir.]

İhsânlarınızınçokluğu,buyazılarasebeboldu.Başınızıağrıtmakveusandırmakdüşüncesiniunutdurdu.Vesselâm.

214

Bumektûb,Hân-ıHânânayazılmışdır.Dünyâ,

âhıretintarlasıdır.Kâfirlere,niçinsonsuzazâbyapılacağıbildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,birkimseyihayrlıişlerdekullanırsa,onamüjdelerolsun!

Allahüteâlâ,dünyâyıâhıretintarlasıyapdı.Tohumununhepsiniyiyenvetoprakgibiolan,yaratılışındakielverişlihâlineekemeyenvebirdânedenyediyüzdâneyapmağıeldenkaçıranayazıklarolsun!Kardeşinkardeşdenveananınyavrusundankaçdığıogüniçin,birşeysaklamıyan,dünyâdada,âhıretdedeziyânetdi.Eliboşkaldı.Dünyâdada,âhıretdedepişmânolacak,âhedecekdir.Aklıolan,tâli’libirkimse,dünyânınbirkaçyıllıkhayâtınıfırsatbilir,ni’metbilir.Bukısazemânda,dünyânınçabuktükenenvehepsininsonusıkıntıveazâbolan,geçicizevklerine,tadınaaldanmaz.Bunlarlavaktikaçırmaz.Bukısazemândatohumunueker.Birdâneiyiişyaparak,sayısızmeyvelereldeeder.Bekarasûresi,ikiyüzaltmışbirinciâyet-ikerîmesindemeâlen,(Allahüteâlâdilediğinekatkatverir)buyuruldu.Bununiçindirki,birkaçgünlükiyiişekarşılık,sonsuzni’metler

verecekdir.Allahüteâlâ,çokihsânsâhibidir.

Süâl:Karşılığınkatkatolması,iyiliklerdedir.Kötülüklerinkarşılığıbirebirdir.Böyleolunca,kâfirlerekısabirzemândakikötülükleriçin,sonsuzazâbyapmasınedendir?

Cevâb:DünyâdayapılanişinkarşılığınınnasılolacağınıAllahüteâlâdanbaşkakimsebilmez.İnsanbilgisibunuanlıyamaz.Meselâ,Muhsan[nâmuslu]

olanbirkimseyikazf[iftirâ]edeneseksensopavurulmasınıemreylemişdir.Hırsızlıkhaddiolarak,hırsızınsağelininkesilmesinikarşılıkeylemişdir.Zinâhaddiolarakevliolmıyanlarayüzsopailebirseneşehrdensürmek,evliolanlara,taşataraköldürmekcezâsınıvermişdir.

Bucezâlarınsebebleriniinsanlaranlıyamaz.Bunungibi,kâfirlere,kısazemândakiküfriçin,sonsuzazâbıkarşılıkyapmışdır.Geçicibirküfrüncezâsı,sonsuzazâbdır.İslâmiyyetinbütünemrleriniaklınauygungetirmekistiyen,aklıileisbâtakalkışankimse,(Peygamberliğe)

inanmamışolur.

Onunlakonuşmakaklişideğildir.Fârisîbeyttercemesi:Kur’ânilehadîse,inanmazsabirkişi,

onahiçcevâbverme,konuşmabitirişi!

Fakîrin“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”mektûbunugetirenmeyânşeyhAhmed,merhûmşeyhsultânTehâniserîninkıymetlioğludur.Babasınaolanlutfveihsânlarınızıdüşünerekbufakîriarayakoyarak,yüksekhizmetinizdeçalışmakiçingelmişdir.Babasınaolanihsânlarınızdanbiri,uşrlubiryerinuşrununonaverilmesiniemrbuyurmuşdunuz.Emrsizdendir.

Hakîkatdeise,herşeyAllahdandır.SelâmsizlereolsunvedoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafânın“aleyhivealââlihissalevâtvetteslîmât”

izindebulunanlaraolsun!

215

Bumektûb,mirzâDârâbayazılmışdır.Kötüolandünyânınneolduğubildirilmekdedir:

Yaradılışınızıniyiolduğunugösteren,çokincedüşünceleriniziaçıklıyankıymetlimektûbunuzgeldi.Birişeyaramıyanbufakîrleriokşayanyazılarınıza,Allahüteâlâ,Habîbihurmetine“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”iyikarşılıklarihsânbuyursun!

Yavrum!Budünyâyadüşkünolanlar,mal,parapeşindekoşanlar,büyükbirbelâyayakalanmışlardır.Büyükbirderdetutulmuşlardır.Çünki,budünyâdabulunan,Allahüteâlânınbeğenmediklerişeylerveherpislikdendahâkötüolanpislikler,bukimseleregüzelgörünmekdedir.Sevimlisanılmakdadır.

Necâsetiyaldızlamak,zehrişekerlekaplamakgibidir.Allahüteâlâinsanlaraaklverdi.Aklabualçakdünyânınkötülüğünüanlatdı.Allahüteâlânınbeğenmediğişeylerinçirkinliğinigösterdi.Bununiçin,âlimlerbuyurduki,(Birkimse,öldükdensonra,malınınzemânınenakllıolanınaverilmesinivasıyyetetse,zâhidevermek

lâzımdır.Çünkizâhid,dünyâyadüşkündeğildir.Onundünyâyakıymetvermemesi,aklınınçokolduğunugösterir).Allahüteâlâçokmerhametliolduğuiçin,yalnızaklşâhidinivermeklekalmadı.İkincivenaklîşâhidolarakdaPeygamberleri

“aleyhimüsselâm”verdi.ÂlemlererahmetolarakgönderdiğiPeygamberleriile

“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”,bubozukmalıniçyüzünükullarınabildirdi.Oyalancıkahpenincilvelerinealdanmamalarını,onatutulmamalarınıaçıkçaemrbuyurdu.Şaşmaz,doğruolanbuikişâhidvariken,birkimse,şekersanarakzehryirsevealtınakavuşacağımdiyereknecâsetiavuçlarsa,elbetteçokalçaklıkyapmışolur.Çokpisolduğunugöstermişolur.Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”inanmamışdır.

Müslimânolduğunusöylesede,münâfıkolur.Onunmüslimângörünmesi,âhıretdefâidevermez.Yalnızdünyâdacânınıvemalınıkorumuşolur.Bugün,kulaklardangaflet

pamuğunuatmalıdır.Yoksa,âhıretdeâhetmekden,pişmânolmakdanbaşkayapılacakşeyolmaz.Hâlinizisıksıkbildiriniz!

Fârisîbeyttercemesi:

Canımyavrum!Sanasözüm,yalnızşudur:

körpeciksin,yolundaçokkorkuludur.

216

Bumektûb,mirzâHüsâmeddînAhmede“rahmetullahialeyh”yazılmışolup,Evliyânınkerâmetinibildirmekdedir:

Herşeyiyokdanvaredip,herânvarlıkdadurduran,cânlılarıbesliyen,büyütenAllahüteâlâyahamdederim.OnunPeygamberlerinevebunlarınenüstünüolanMuhammedaleyhisselâmaveonayakînolanlara,salâtveselâmeylerim!

Dağlar,tepeler,dostlarlaaramızdaperdeolduğundan,görünüşdekiuzaklık,buluşmağı,

konuşmağı,Ankâkuşugibi,elegeçmezbirşeklesokmuşdur.Arasırayenibilgileriyazıp,sevdiklerimeyollamağı,âcizânedüşündüm.Bununiçintektükgönderdiğimbilgilerden,usanmıyacağınızıümmîdederim.

Kıymetliefendim!Bugünlerde,herağızda,Evliyânın“rahmetullahialeyhimecma’în”kerâmetidolaşmakda,câhilhalk,hârika,kerâmetaramakdaolduğundan,buyolda,birkaçşeyyazmağıuygungördüm.Lütfendikkatliokuyunuz!Vilâyetya’nîEvliyâlık,FenâveBekâdemekdir.Budereceyeyetişenlerde,hârikalar,keşflergörülür.Fekat,hârikalarınçokolması,vilâyetintemâmlığınıveolgunluğunubildirmez.Hârikalarıdahâazolduğuhâlde,vilâyetidahâkâmilolanlar,çokgörülmüşdür.Hârikalarınçokolmasınınsebebiikidir:

1-Urûcederken,pekçokyükselmek.

2-Nüzûlederkenpekazinmek.

Hattâ,hârikalarınçokgörünmesininbaşlıcasebebi,ikincisidir.Ya’nîyukarımakâmdan

aşağıyainmeninazolmasıdır.Çünki,aşağıdereceyeinenVelî,sebeblerâlemineinmişolur.Herhâdiseninbirsebeblehâsılolduğunubilir.Sebebleriyaratanın“cellecelâlüh”,eşyâyısebeblerlehareketetdirdiğinigörür.Hâlbuki,aşağıdereceyegeridönmiyenveyâazinip,sebeblerderecesinedüşmiyenEvliyâ,yalnızsebeblerinsâhibini,sebeblerekuvvetvete’sîrverenigörüp,sebeblerigöremez.Allahüteâlâ,herkeselâyıkolanı,umduğunuverdiğinden,buikiVelîyebaşkadürlüihsândabulunur.Sebeblerigöreninişlerini,arzûlarını,sebebileyaratır.

Sebeblerigörmiyeneise,sebebsizverir.Nitekimhadîs-ikudsîde,(Kullarımbenizanetdiklerigibibulur)buyurulmakdadır.Buümmetde,çokEvliyâgelipgeçmişdir.BunlarıniçindeMuhyiddînseyyidAbdülkâdir-iGeylânîden

“kuddisesirruh”hâsılolanhârikalarkadar,hiçbirindenhâsılolduğuişitilmemişdir.Bununsebebi,uzunzemândanberi,zihnimikurcalıyordu.Birdürlüanlıyamıyordum.Sonra,Haksübhânehüveteâlâbubilmeceyiaçıkladı.

Anlaşıldıki,obüyükVelî“kuddisesirruh”,Evliyânınhepsindendahâyukarıçıkmış,inişde,Rûhmakâmınakadartenezzületmişdir.Rûhderecesiise,sebeblerinbulunduğuâleminüstündedir.Hasen-iBasrîileHabîb-iAcemînin“kuddisesirruhümâ”hâliniburadabildirmekuygunolur.Şöyleki,birgün,Hasen-iBasrî,Diclekenârındagemibekliyordu.Habîb-iAcemîçıkageldive(Nebekliyorsun?)dedi.(Gemiyebineceğim,onubekliyorum)deyince,Habîb,(Gemiyenehâcet,sen,yakînmertebesinevarmamışsın!)dedi.Hasen-iBasrîise,(Sendeilm-ül-yakînderecesineermemişsin)dedi.

Habîb,gemiyibeklemeyip,suüzerindenyürüyüpkarşıyageçdi.Hasenise,gemiyibeklemekdekaldı.Çünki,sebeblerâleminekadarinmişolduğundan,onunişlerini,sebeblerte’sîriileyapıyorlardı.Habîb-iAcemîise,işlerinyaratılmasında,sebeblerigörmediğinden,onunisteklerinisebebsizolarakihsânediyorlardı.Haseninderecesi,Habîbinderecesindendahâyüksekdir.Çünki,(İlmmakâmı)ndadır.Ya’nî,ayn-ül-yakîni,ilm-ülyakînilebirleşdirmişdir.

Hâdiselerinhusûlegelmesini,olduğugibi,doğrugörmekdedir.Allahüteâlâ,kudretini,hikmetaltındagizlemekde,herşeyisebeblerte’sîriileyapmakdadır.Habîbegelince,O,aşk-ıilâhîninserhoşudur.Sebeblerigöremeyip,aslyapanabakmakdadırki,bugörüşüyanlışdır.Çünki,aradasebeblervardır.

Tâlibleriirşâdetmekvazîfesi,hârikalargöstermeninaksinedir.ÇünkiRehber,nekadarçokinmişolursa,irşâdıokadarkuvvetliolur.İrşâdedebilmekiçin,tâlibilerehberinbirbirineyakînolmasılâzımdır.Buda,Rehberinaşağıdereceyeya’nîtâliblerinderecesineinmişolmasıileolur.

BirVelî,nekadarçokyükselirse,inişiokadarçokaşağıolur.Bununiçindirki,Peygamberlerinsongeleni“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”,hepsindenyukarıgitdi.İnişdede,hepsindenaşağıgeldi.

Bundandolayı,Onunda’veti,irşâdı,hepsindenkuvvetliolduvebütüninsanlarınPeygamberioldu.Çünkiinişifazlaolduğundan,mahlûklara

yakınlığı,dahâçokoldu.Böylece,kendisindenistifâde,dahâkolayoldu.

Tesavvufyolunda,nihâyetevarmayıp,ortalardabulunanVelîler,tâliblere,nihâyetevarmışdainememişVelîlerdendahâçokfâidelioluyor.Çünkiortalardakilerinhâli,başlangıcdakileredahâuygundur.Bununiçindirki,şeyh-ul-islâmHirevîAbdüllah-iEnsârîbuyurduki,(EğerEbül-Hasen-iHarkânîileMuhammedKassâbbirşehrdebulunsaydı,siziMuhammedKassâbagönderirdim.Çünkio,tâliblere,Harkânîdendahâfâideliolur).Harkânî,nihâyetevarmışdı.Tâlibler,ondan,pekistifâdeedemezdi.Ya’nîaşağıdönmiyenVelî,nihâyetevarmakla,tâlibleriiyiyetişdiremez.Fekat,nihâyetevaranVelîler,geriyeindikdensonra,kuvvetliifâdeveterbiyeedicidir.Çünki,Muhammed“sallallahüaleyhivesellem”,herkesdendahâyükselmişiken,ifâde,terbiyeetmesi,herkesdençokidi.Görülüyorki,ifâdenin,terbiyeetmeninazlığı,çokluğuinişmikdârınabağlıolup,nihâyetevarıpvarmamağabağlıdeğildir.Burada,dikkatedilecekbirincelikvardırki,oda,Velînin

“rahmetullahialeyhimecma’în”,kendivilâyetinibilmesilâzımolmadığıgibi,kendisindenhârika,kerâmethâsılolduğunubilmesideşartdeğildir.Çokolurki,herkesonunkerâmetinigörür.Onunbukerâmetlerdenhiçhaberiolmaz.İlmvekeşfsâhibiolanEvliyânında,kendikerâmetlerindenba’zısınıbilmemesicâizdir.Ba’zan,bunlarınÂlem-imisâldekişekllerini,sûretlerinibirânda,çeşidlimemleketlerde,herkesegösterirler.Uzakyerlerde,şaşılacakişleriyapdıklarıgörülür.Hâlbukikendisi,bunlarıhiçbilmez.Hazret-iMahdûmî,mevlânâNûreddîn-iCâmî“kuddisesirruh”buyurduki,(Büyüklerdenbirine,çeşidliyerlerdengelentanıdıkları,seniMekke-imükerremedegördükvebirlikdehacyapdık.Başkalarıda,seniBağdâddagördükvebirlikdeşöyleşöyleşeyleryapdıkderlerdi.Hâlbuki,okimse,ogünlerdeevindençıkmamışdıveokimselerigörmemişdi.Acabâniçinböylesöylüyorlar)derdi.

[OkimsemevlânâCâmî’inkendisiidi.]Herişindoğrusunu,yalnızAllahüteâlâbilir.Dahâfazlayazmağalüzûmyok.Merâketdiğinizi,dahâçok

anlamakistediğiniziöğrenirsem,inşâallah,dahâçabukvedahâçokyazarım.

Vesselâm.

217

Bumektûb,mollaTâhir-iBedahşîyeyazılmışolup,bâtının[kalbin,rûhun]

hâlinekadarbilinmezse,okadariyidirveEvliyânınkeşflerindehatâolmasınınsebebini,(Kazâ-imu’allak)ile(Kazâ-imübrem)ivedindegüvenilecekşeyinyalnızKitâbveSünnetolduğubildirilmekdedir:ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdederimvePeygamberlerinseyyidine

“aleyhimüsselâm”salâtvetertemizAkrabâsınaveEshâbınaselâmederim!

Uzunzemândanberi,hâlinizibildirmediniz.Herneşekldeolursanızolunuz,doğruyoldansapmamalısınız.Îmânedilecekşeylerdeveibâdetlerdeveherişde,islâmiyyetdenkılkadar

ayrılmamağa,çokdikkatetmelisiniz.Kalbinnisbetini[bağlılığını]korumakvebüyüklerimizingösterdiğişekldetemizlenmesineçalışmakda,çokmühimdir.Kalbinhâlinekadargizlikalırsa,okadariyidirvecehâlet,hayretartdıkca,güzelolur.Çünki,Allahüteâlâyaâidbilgilerveismlerindenkalbedoğanma’rifetler,tesavvufyolununortalarındahâsılolup,nihâyetedoğruazalır.Vâsıloldukdansonra,büsbütünyokolur.AllahüteâlâyıtanıyamamakveOnakavuşamamakdanbaşka,hiçbirkazançkalmaz.Heledünyâya,mahlûklaraâidkeşflere[bilgilere],nediyelimki,zâtenbunlar,çokvaktyanlışolur.

Böylebilgilerinolmasıveolmamasımüsâvîdir.

Süâl:Evliyânın“rahmetullahialeyhimecma’în”,mahlûklaraâidbilgileri,çokvaktyanlışoluyorvekalbinedoğanbilginintersi,hâsıloluyor.

Meselâ,birkimseninbiraysonraöleceğiniveyâyolcunungeleceğinihaberveriyorlar.Bunlarolmuyor.Bununsebebinedir?

Cevâb:Velîninkalbinegelenbilgi,haberverileniş,çokdef’aşartlarabağlıolur.OVelî,oânda,oşartlarıanlıyamaz.Oşeyin,şartsızolarak,herhâldemeydânageleceğinisanır.Bundanbaşka(Levh-imahfûz)dayazılı,ilerideolacakbirişi,ârife[ya’nîVelîye]gösterirler.Fekatoiş,değişdirilebilen,silinipyenidenyazılabilenşeylerdendir.(Kazâ-imu’allak)gibidir.Ârif,oişin,birşartabağlıolduğunu,silinebilecekşeylerdenolduğunuanlıyamayıp,elbettehâsılolacağınısanırvegördüğünühaberverir.Böylece,oişde,hâsılolmıyabilir.İşitdiğimizegöre,Cebrâîl“aleyhisselâm”,birgün,Peygamberimize“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”gelip,birgencin,yarınsabâh,erkendenöleceğinihaberverir.Peygamberefendimiz“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”,bugenceacıyıp,huzûr-ise’âdetlerineçağırır.Neisteğiolduğunusorar.(Birkızileevlenmekvebirde,tatlıisterim)der.Emrbuyurup,ikisinidehemenhâzırlarlar.Genç,ogece,odasındaâilesiileoturmuş,tatlıyanlarındaiken,kapıyabirfakîrgelip,(Açım,Allahrızâsıiçinbirşeyverin!)der.Genç,tatlınınhepsini,fakîresadakaverir.

Sabâholunca,Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”,gencinölümhaberinibekler.Uzunzemân,habergelmeyince,birinigönderipsorar.

Gencinsağvekeyfyapmakdaolduğunusöylerler.Hayreteder.Osırada,Cebrâîl“aleyhisselâm”gelir.Onasorar.Cebrâîl“aleyhisselâm”,(Gencintatlıyısadakavermesi,gelmekdeolanbelâyıgeriçevirdi)dervegencinyasdığıaltında,büyükbiryılanıölüolarakbulurlar.Buhaber,bufakîrehoşgelmiyor.Cebrâîlaleyhisselâmınyanılmasınıcâizgörmiyorum.Yâhud,Cebrâîlaleyhisselâmınma’sûmolması,emînolmasıvehiçyanılmaması,vahyşeklindegetirdiğişeylerdedir.Ya’nî,Allahüteâlâtarafındanindirdiğişeylerde,yanlışlıkihtimâliyokdur.Bugençiçingetirdiğihaberisevahydeğildir.Levh-imahfûzdagörüpöğrendiğibirşeyihabervermişdir.Levh-imahfûzdayazılışeyler,silinipdeğişdirilebildiğinden,buradanöğrenilenhaberleryanlışolabilir.Allahüteâlâtarafındangetirilenşeylerinise,yanlışolmakihtimâliyokdur.Şehâdetileihbârarasındafarkvardır.

İslâmiyyetde,şâhidolmakkabûlolunur.Habervermeğeisegüvenilmez.

Kazâ,ya’nîAllahüteâlânınyaratacağışeyler,ikikısmdır:(Kazâ-imu’allak),(Kazâ-imübrem).Birincisi,şartabağlıolarak,yaratılacakşeylerdemekdirki,bunlarınyaratılmaşeklideğişebilirveyâhiçyaratılmaz.İkincisi,şartsız,muhakkakyaratılacakdemekolup,hiçbirsûretledeğişmez,muhakkakyaratılır.Kafsûresininyirmidokuzuncuâyetindemeâlen,(Sözümüzdeğişdirilmez)buyuruldu.Buâyet-ikerîme,kazâ-imübremibildirmekdedir.Kazâ-imu’allakiçinde,Ra’dsûresinde,(Allahüteâlâ,dilediğinisiler,dilediğiniyazar)meâlindeki,yirmidokuzuncuâyet-ikerîmevardır.Hocam,MuhammedBâkî-billah“kuddisesirruh”buyurduki,seyyidAbdülkâdir-iGeylânî“kuddisesirruh”,ba’zıkitâblarındabuyurmuş

ki,(Kazâ-imübremikimsedeğişdiremez.Fekatben,istersem,onudadeğişdirebilirim).Busözeşaşarveolacakşeydeğildirderdi.Hocamınbusözü,uzunzemândanberi,zihnimikurcalamışdı.Nihâyet,Allahüteâlâ,bufakîride,

buni’metiihsânetmekleşereflendirdi.Birgün,sevdiklerimdenbirine,birbelâgeleceği,ilhâmolundu.Bubelânıngeridöndürülmesiiçin,cenâb-ıHakkaçokyalvardım.Bütünvarlığımile,Onasığındım.Korkarak,sızlıyarak,çokuğraşdım.Bubelânın,Levh-imahfûzdakazâ-imu’allakolmadığını,birşartabağlıolmadığınıgösterdiler.Çoküzüldüm,ümmîdimkırıldı.Abdülkâdir-iGeylânînin“kuddisesirruh”sözühâtırımageldi.

İkincidef’aolarak,tekrârsığındım,çokyalvardım.Aczimi,zevallılığımıgöstererekniyâzetdim.Lutfveihsânederekkazâ-imu’allakınikidürlüolduğunubildirdiler:Birisininşartabağlıolduğu,levh-imahfûzdagösterilmiş,meleklerebildirilmişdir.İkincisininşartabağlıolduğunu,yalnızAllahüteâlâbilir.Levh-imahfûzda,kazâ-imübremgibigörülmekdedirki,bukazâ-imu’allakda,birincisigibideğişdirilebilir.

Bunuanlayınca,Abdülkâdir-iGeylânînin“kuddisesirruh”sözündeki,kazâ-imübremin,buikincikısmkazâ-imu’allakolduğunuve

kazâ-imübremşeklindegörüldüğünü,yoksa,hakîkîkazâ-imübremideğişdiririmdemediğinianladım.

Böylekazâ-imu’allakı,pekazkimseyetanıtmışlardır.Yâ,bunudeğişdirebilecekkimbulunabilir?Osevdiğimkimseye,gelmekdeolanbelânın,busonkısmkazâdanolduğunuanladımveHak“sübhânehuveteâlâ”nınbubelâyıgeriçevirdiğima’lûmoldu.Allahüteâlâya,bununiçinçokşükrolsun!OnasevdiğivebeğendiğigibişükrlerolsunvebütüninsanlarınenüstünüvePeygamberlerinsonuncusuolanMuhammedMustafâya

“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”veOnayakınolanlarınveEshâbınınhepsine“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”salâtveselâmvetehıyyetlerolsun!Allahüteâlâ,Onuâlemlererahmetolarakgönderdi.YâRabbî!KalblerimiziOnunsevgisiiledoldur.HepimiziOnunyolundabulundur!Budüâyaâmîndiyenlere,Allahüteâlâmerhametetsin!

Evliyânın“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”

kalbinegelenilhâmlardanba’zısınınyanlışolması,şundandailerigelirki,ilhâmolunanbilgilerebenziyen,ba’zıyanlışbaşlangıçlar,hâtırınagelir.Bunlarıdoğrusanırveilhâmolunanşeylerekarışdırır.Böylece,ilhâmdoğruluğunugaybeder.

Ba’zanda,keşflerde,rü’yâlarda,gizlişeyler,kendisinegösterilir.

Bunlarıgördüğügibiolacaksanır.Hâlbuki,onlarama’nâvermek,ta’bîretmeklâzımgeldiğinibilemez.Bununiçin,söylediğişeylermeydânaçıkmaz.

İşteböylesebeblerdendolayı,keşfveilhâmlar,hatâlıolmakdadır.

Hiçyanlışolmıyan,güvenilecek,yalnızKur’ân-ıkerîmvehadîs-işerîflerdir.Çünkiherikiside,elbettedoğruolan,vahyilebildirilmişdir.Ya’nîmelekileindirilmişdir.Âlimlerinsözbirliğivemüctehidlerinictihâdıda,buikidoğrukaynakdanalınmışdır.İşte,islâmiyyetinbudörttemelidışındakalanbilgiler,herneolursaolsun,

budörtesâsauygunise,kabûledilir.Uygunolmıyanlar,Evliyânın

“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”ilmleri,ma’rifetleri,keşfleriolsada,[fenadamıolarakgeçinen,fentaklîdcilerinin,tecribeveisbâtedilmişbilgilerarasına,bozukdüşünceleriilekarışdırdıkları,hipotez,teoribileolmıyansözleriolsada],kabûlolunmaz.

[(Berîka)kitâbınındoksandördüncüsahîfesindediyorki,(Edille-işer’ıyyenindörtolmasımüctehidleriçindir.Mukallidlerya’nîdörtmezhebdenbirindeolanlariçindelîl,sened,bulunduğumezhebreîsininictihâdıvesözüdür.Çünkimukallidler,âyetdenvehadîsdenahkâmçıkaramaz.Bununiçindirki,mezhebimâmınınsözü,Nassaya’nîâyetevehadîseuymuyorgöründüğüzemânmezhebimâmınınsözüneuyulur.Çünki(Nass)ictihâdistiyebilir.Yâhud,başkanassladeğişmesi,te’vîledilmesi,yanlış

birşeyolması,neshedilmişolmasımümkindir.Bunlarıdaancakmüctehidanlıyabilir)].

Tesavvufyolundabulunanlarınvecdvehâlleri,keşfveilhâmları[vefentaklîdcilerininfaraziyyevenazariyyeleri]islâmiyyetterâzîsiiledartılmadıkca,onparaetmez.Kur’ân-ıkerîmvehadîs-işerîfmi’yârıileyoklamadıkça,kabûledilmez.[Evliyânınkeşfveilhâmileedindikleriba’zıbilgilerindeyanlışlıkbulunabileceğiniişiterek,bubüyüklerin,islâmiyyetibildirensözlerineinanılmazdemek,pekcâhillikolur.

Bunların,Kur’ân-ıkerîmden,hadîs-işerîflerdenvedinimâmlarındanverdiklerihaberlerşübhesizsağlamvedoğrudur.Meselâ,Abdülkâdir-iGeylânînin“rahmetullahialeyh”,(Beşvaktnemâzınsünnetleriyerine,kazânemâzlarınıkılıp,kazâlarıbirânöncebitirmeklâzımdır)sözü,keşfveilhâmolmayıp,islâmiyyetibildirmekdedirveEhl-isünnetâlimlerininyoludur“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”.Dinbilgilerini,ilhâm,keşfsanıp,Evliyânınsened,vesîkadeğerindekisözlerineinanmıyankimsehelâkolur.]

Tesavvufyolunagirmekvebuyoldailerlemekislâmiyyetinbildirdiğişeylere,kalbinyakînhâsıl

etmesi,hakîkîîmânakavuşmasıiçindirveislâmiyyetinemrlerinikolaylıkla,seveseveyapmakiçindir.Buikisindenbaşkaşeylerkazanmakiçindeğildir.Çünki,Allahüteâlâyıgörmek,âhıretdeva’dedildi.Dünyâdagörülemez.Tesavvufcularınmüşâhede,tecellîdiyerekövdüklerigörünüşler,zılile,gölgeileavunmakdır.Benzeterek,sanarak,boşunasevinmekdir.Allahüteâlâ,(Verâ-ül-verâ)dır.Ya’nîötelerinötesidir.Müşâhedevetecellîdediklerigörünüşleriniçyüzünübildirirsem,buyolayenigirenlerinçalışmakdanvazgeçmelerinden,şevkvehevesleriningevşemesindenkorkarım.Fekat,hiçağzımıaçmazsam,bildiğimhâlde,herkesinyanlışşeylerihakîkatsanmalarınagözyummuşolmaklığımdandakorkuyorum.Onuniçin,tekrârsöyliyeyimki,tesavvufcularınmüşâhedelerini,tecellîlerini,kelîmullahhazret-iMûsânın“alânebiyyinâvealeyhisselâm”şâhidolduğu,Tûrdağınaolantecellîilekarşılaşdırmalı.

Onabenzemeyince,gölgenin,hayâlin,aslve

hakîkatsanıldığıanlaşılmalıdır.Otecellîyebenzemiyeceklerişübhesizdir.Çünki,OveOnuntecellîsi,mahlûklaraâidsıfatlardan,kaydlardanmünezzehdir.Budünyâdaise,bukaydlardansıyrılmakmümkindeğildir.İsterkalbetecellîolsun,isterdışardatecellîolsun,bukaydlarkarışacakdır.Hâtem-ül-Enbiyâ

“aleyhivealeyhimvealââlihissalevâtüvetteslîmât”,bundanayrıdır.O,dünyâdagördüvekılkadardeğişmedi.Evet,Onunyolundagidenlerinbüyüklerinedünyâda,buni’metnasîbolurisede,sayısızzıllerden,perdelerdenbiriningerisindeolmakdadır.Tecellîyekavuşan,bunuanlasada,anlamasadabunlaraperdesiztecellîolamaz.Kelîmullah“aleyhivealânebiyyinesselâm”kendinetecellîetmediğihâlde,Tûrdağınaolantecellîyigörüncebayıldı,düşdü.Başkalarıkimbilirneolur?

Şunudabildireyimki,sevdiklerimizdenbirine,talebeyiyetişdirmekiçin,iznvermekdenmaksad,îmânıngevşediği,çokkimselerinyoldançıkdığı,dinbilgilerininunutulduğu,bufırtınalızemânda,müslimânevlâdlarınaAllah

yolunugöstermesi,kendisininde,talebesiileuğraşırken,onlarlabirlikde,ilerlemesiiçindir.Buinceliğiiyianlamalıveömrdegerikalanbirkaçgünlükfırsatda,çalışarak,talebeilebirlikde,ni’metekavuşmalıdır.Yoksa,buizni,büyüklükveolgunlukalâmetisanıp,maksaddanmahrûmkalmamalıdır.Bizimvazîfemizbildirmekdir.Vesselâm.

218

Bumektûb,MollaDâvüdeyazılmışdır.Pîrinhakkınıgözetmeğibildirmekdedir:

KıymetlikardeşimMevlânâDâvüdünmubârekmektûbugeldi.Bizlerisevindirdi.Hakteâlâ,zâhirinizivebâtınınızı,râzıolduğuşeyleriyapmaklasüslesin.SevgiliPeygamberiveOnunyüksekÂlihurmetinedüâmızıkabûlbuyursun“aleyhivealeyhimüssalâtüvesselâm”!Kalbinçeşidlişeyleredağılmasıyüzünden,kalbiçinaldığınızdersiyapmakdavebüyüklerinyolundailerlemekdegevşeklikolmamalıdır.Birkarartıvebulanıklıkolursa,Allahüteâlâyayalvararak,boynunuzubükerek,Onasığınarakbundan

kurtulmağaçalışınız.Bundankurtulmanınikinciilâcı,buni’metekavuşmanızasebebolana,sizibuyoldayetişdirenetâmbağlanmanızdır.Bubüyükni’metekavuşduranzâtınhaklarını,edeblerinigözetmeğeçokçalışınız.Onunrızâsınıkazanmağı,Allahüteâlânınrızâsınıkazanmağavesîlebiliniz.Kurtuluşyoluancakbudur.Vesselâm.

219

Bumektûb,mirzâEbreceyazılmışdır.İnsan,câhilolduğuiçin,bedenininhastalığınıgidermeğeçalışmakdadır.Kalbindünyâyadüşkünolmasıhastalığındanhaberibileolmadığıbildirilmekdedir:Allahüteâlâ,siziayblardan,kusûrlardankorusun.Sizilekeliyecekşeylerden,geçmişvegelecekbütüninsanlarınenüstünühurmetine“aleyhivealââlihivesahbihiecma’înminessalevâtietemmühâveminetteslîmâtiekmelühâ”muhâfazabuyursun!Eymes’ûdvetemizkardeşim!İnsanınbedeninebirhastalıkgelinceveuzvundabozuklukolunca,ohastalığıgidermekveobozukluğudüzeltmekiçin,okadaruğraşırda,kalbhastalığı

kendisinisonsuzölümevebitmeztükenmezazâblarasürüklediğihâlde,bukorkunçhastalıkdankurtulmağıhiçdüşünmemekdedirveonugidermekiçinhiçkıpırdamamakdadır.Kalbinhastaolmasıdemek,Allahüteâlâdanbaşkaşeyleretutulmuşolmasıdır.Eğer,kalbinbututulmasınıhastalıkbilmezse,çokalçakkimsedir.Eğerbilirde,aldırışetmezse,çokpisdir.Buhastalığıanlamakiçin,(Akl-imu’âd)lâzımdır.(Akl-ıme’âş),kısagörüşlüolduğundan,ancak,görünüşebakar.Akl-ime’âş,dünyânıngeçicilezzetlerinebakarak,kalbâfetlerinihastalıkbilesaymadığıgibi,akl-imu’âdda,âhiretdeverileceksevâblarabakarak,bedendekibozuklukları,hastalıksaymaz.Akl-ime’âş,kısagörüşlü,akl-imu’âdkeskingörüşlüdür.

Akl-imu’âd,Peygamberlerde“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”veEvliyâdabulunur.Akl-ime’âşı,maladüşkünolanlar,dünyâyabağlıolanlarbeğenir.

Aradakifarkıdüşünmelidir.Akl-imu’âdıkuvvetlendirenşeyler,ölümüdüşünmek,

âhıretdeolacakşeyleriöğrenmekveâhıretderdiileşereflenmiş

olanlarlabirlikdebulunmakdır.Fârisîbeyttercemesi:Aranılanhazîneninnişânınıverdimsana,

belkisenkavuşursun,bizvaramadıksada.

Bedeninhastalığı,ahkâm-ışer’ıyyeninyerinegetirilmesinigüçleşdirdiğigibi,kalbhastalığıda,islâmiyyeteuymağıgüçleşdirmekdedir.Şûrâsûresi,onüçüncüâyetindemeâlen,(Müslimânolmalarınıistemekliğin,kâfirlereçokgüçgelmekdedir)veBekarasûresininkırkbeşinciâyetindemeâlen,(Nemâzkılmak,ibâdetetmek,yalnızmü’minleregüçgelmez)buyuruldu.Görünenuzvlarınkuvvetdendüşmesi,ibâdetigüçleşdirdiğigibi,kalbdeîmânınza’îflemesidegüçleşdirmekdedir.Yoksa,islâmiyyetinheremrindekolaylıkvardır.Bekarasûresininyüzseksenbeşinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,sizekolaylıkyapmakistiyor,güçlükçıkarmakistemiyor)veNisâsûresininyirmiyedinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,

emrlerininhafîfolmasınıdiledi.Çünki,insanlarza’îfyaratıldı)buyuruldu.Buikiâyet-ikerîmede,sözümüzüisbâtetmekdedir.Fârisîmısra’tercemesi:Birkimsekörise,güneşinsuçune?

Bununiçin,buhastalığıgidermekçoklâzımdır.Bununmütehassısıolanhakîmleresığınmakfarz-ıayndır.Resûl,ancakhaberverir.

220

Bumektûb,şeyhHamîd-iBingâlîyeyazılmışdır.Tesavvufbüyüklerininyanıldıklarışeylerdenbirkaçınıbildirmekdedir:ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun.PeygamberlerinenüstününeveOnunÂlineveEshâbınınhepsineselâmvedüâlarolsun“salevâtullahiteâlâaleyhivealââlihivesahbihiecma’în”.Buradakifakîrlerinhâli,hergündahâiyiolmakdadır.Hergündahâçokşükretmeklâzımgelmekdedir.

Uzakdakisevdiklerimizindeböyleolmalarınıistiyoruz.

Azîzim!Buhiçbilinmiyenyolda,yolcuların

ayağıkayacakyerlerçokdur.

İ’tikâddaveherişde,islâmiyyetinipininucunayapışmaklâzımdır.Yanımdaolanlaraveuzakdaolanlarayapacağımnasîhat,yalnızbudur.Aman,gâfilolmayınız!Buyolda,yolcularışaşırtanbirkaçyanlışlığıyazıyorum.Buyanlışlıklarınsebebleriniaçıklıyorum.Dikkatile,düşünerekokuyunuz!

Başkayerlerdede,bunlarlaölçerekhareketediniz!

Tesavvufyolundakiyanılmalarınbirisi,sâlik,ya’nîyolcu,makâmlarayükselirken,âlimlerinsözbirliğiileyüksekliklerinibildirdiklerikimselerdenkendinidahâyüksekbulmasıdır.Busâlikinmakâmı,bubüyüklerinmakâmlarındanelbetteaşağıdır.Fekatsâlik,ba’zankendini,insanlarınenüstünüolduklarımeydândaolanPeygamberlerinde

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”üstündegörür.BöylegörmekdenAllahüteâlâyasığınırız.Birçoklarınınböyleyanlışgörmelerişundandır

ki,PeygamberlerveEvliyânınhepsi,önce,kendivarlıklarınınmebde-ite’ayyünüolanismlerekadarçıkarlar.Böyleçıkanlar(Velî)olur.Vilâyetmertebesinekavuşur.Sonra,buismlerdeveismlerden,Allahüteâlânındilediğimakâmlarayükselirler.Fekat,buyükselmelerde,hepsininkonakyerleri,vücûdlerininmebde-ite’ayyünüolanismlerdir.Yükselirlerken,onlarıarayan,çokzemân,oismlerdebulur.Çünkiobüyüklerin,yükselirken,tabî’îyerleri,buismlerdir.Buismlerden,yukarıveaşağıhareketetmek,sonradante’sîredenkuvvetlerleolur.Yaradılışıyüksekolanbirsâlik,oismlerdenyukarıilerler.OismlerinsâhibleriolanPeygamberlerden“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”kendinidahâyukarısanır.

Önceinanmış,îmânetmişolduğunuunutur.Peygamberlerinyüksekliğinde,Evliyânınüstünlüklerindeşübheyedüşer.Bumakâm,sâliklerinayaklarınınkaydığıyerdir.Buzemân,sâlik,obüyüklerin,bumakâmlardansonsuzadoğruyükselmişolduklarınıbilemez.Oismlerin,yükselirlerken,tabî’îyerleriolduğunuda

bilemez.Kendisinin,yükselirken,tabî’îyeribulunduğunu,kendiyerinin,obüyüklerinyerleriolanoismlerinaltındaveçokaşağıdaolduğunudüşünemez.Birkimseninüstünlüğü,tabî’îyerininyüksekliğiileölçülür.Oyer,kendimebde-ite’ayyünüolanism-iilâhîdir.Yinebununiçindirki,büyüklerdenbirkaçıdemişdirki,ârifyükselirken,büyükaracıyıaradabulmaz.Oaradaolmadanyükselir.HocamMuhammedBâkî-billah

“kaddesallahüteâlâsirrehümâ”hazretleri,Râbi’a-iAdviyyeninde,bunlardanbiriolduğunubildirmişdi.Bunlaryükselirken,büyükaracınınmebde-ite’ayyünüolanismdenileriçıkınca,Berzahiyyet-ikübrânınaradakalmadığınısanıyorlar.(Berzahiyyet-ikübrâ),hakîkat-iMuhammediyyeyediyorlar.İşindoğrusunuyukarıdabildirdik.

Buyanılmaya,sâliklerinkimisindede,sebebşuolmakdadır:Sâlik,kendimebde-ite’ayyünüolanismdeseyrederken,ilerlerken,büyüklerinmebde-ite’ayyünleriolanismleridetoplucageçmekdedir.Çünkiherismde,bütünismler

kısacabulunmakdadır.İnsanın,herşeyikendindebulundurması,mebdeite’ayyünüolanismde,bütünismlerinbulunduğuiçindir.Sâlikkendiismindeilerlerken,büyüklerinismlerinidekısacageçerek,isminsonunagelir.Kendinindahâüstünolduğunusanır.Görmüşolduğuvehepsiningeçmiş

olduğu,büyüklerinmakâmlarının,makâmlarınaslıolmayıp,nümûneleriolduğunuanlıyamaz.Bumakâmda,kendini,hepsinitoplamışveonlarıkendininparçalarısanarak,kendinidahâyüksekgörür.Bâyezîd-iBistâmî

“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”bununiçin,(Bayrağım,Muhammedaleyhisselâmınbayrağındandahâyüksekdir)dedi.Aklıbaşındaolmadığıiçin,bayrağının,Muhammedaleyhisselâmınbayrağındandeğil,obayrağıngörüntüsündendahâyüksekolduğunuanlıyamadı.Kendiismininhakîkatinde,oismingörüntüsünügörmüşdü.Yinebununiçin,kalbininçokgenişolduğunubildirdi.(Arşvebütüniçindekiler,ârifinkalbininköşesinekonsalar,hiçduymaz)dedi.Buradada,birşeyin

görüntüsünü,kendisiilekarışdırdı.

ÇünkiAllahüteâlâ,Arşa(Büyük)buyurdu.ÂrifinkalbininArşyanındanekıymetiolur,nemikdârıolur?Arşdaolanzuhûrunyüzdebirikalbdegörülmez.İsterseârifinkalbiolsun.Cennetdeolangörmek,Arşdazuhûredecekdir.Busöz,bugüntesavvufculardanbirçoğunaağırgelirsede,fekatyarındoğruolduğunuanlıyacaklardır.Busözümüzübirmisâlileaçıklıyalım:

İnsandaelementlerbulunduğugibi,göklerdendebenzerlervardır.İnsan,bütünbunlarınkendindebulunduğunudüşünür.Bütünelementlerivegöklerikendiparçalarıolarakgörürsevebugörüşükendinikaplarsa,benyerküresindendahâbüyükümvegöklerdendahâgenişimdiyebilir.Aklıolankimse,busözüişitince,onunkendindebulunanparçalardandahâbüyükolduğunu,yerküresininvegöklerinise,onunparçalarıolmadıklarınıanlar.Bunlarınbenzerleri,onunparçalarıdır.O,buparçalarıolannümûnelerdendahâbüyükdür.Yoksa,yerküresininvegöklerinkendilerindendahâbüyük

değildir.Birşeyinnümûnesi,ya’nîbenzerini,onunkendisizanetdiğiiçindirki,(Fütûhât-iMekkiyye)kitâbınınsâhibiolanMuhyiddîn-iArabî“kuddisesirruh”,(Cem-iMuhammedî,cem-iilâhîdendahâgenişdir)dedi.Çünki,(Cem-iMuhammedî)deilâhîhakîkatlerilemahlûklarınhakîkatlerivardır.Bununiçin,dahâgenişolurdedi.Hâlbuki,oradaancak,ülûhiyyetmertebesininzıllerinden,görüntülerindenbirzıllinbulunduğunu,omertebeninhakîkatininbulunmadığınıanlıyamadı.Omukaddesmertebe,azametlivekibriyâsıfatlıdır.Cem-iMuhammedîbununyanındahiçkalır.

Biravuçtopraknerede,herşeyinsâhibinerede?

Şunudasöyliyelimki,sâlikkendirabbiolanismdeseyreder,ilerlerken,üstünlüklerisözbirliğiilebelliolanbüyüklerdenbirkaçını,kendisiyüksekderecelereçıkardığını,onlarıilerletdiğinizaneder.Burasıda,sâliklerinayaklarınınkaydığıyerdir.Böylesanarak,kendinidahâyüksekbilmekden,böylecesonsuzfelâketedüşmekden,Allahüteâlâyasığınırız.

Büyükbirpâdişâh,şereflibirsultân,emrindekibirvâlîsinegider,vâlîyardımıile,ovilâyetingüzelyerlerinigezervekıymetliyerlerigörürse,bunaşaşılırmıvevâlî,sultândandahâyükseksanılırmı?Olsaolsa,buradaufakbirşeydeüstünlükdüşünülebilirki,hiçkıymetiyokdur.Çünki,herçöpcüveişçi,kendiişinininceliğinde,büyükbirâlimdenvebaşarılıbirfenadamındanüstündür.Fekat,buüstünlüğünkıymetiyokdur.Kıymetliolanüstünlükherbakımdanüstünolmakdır.Âlimvefenadamı,bununiçinyüksekdir.

Bufakîrede,böyleyanılmakçokoldu.Yanlışgörüşlereçokyakalandım.Buhâllerçokzemânsürdü.Fekat,Allahüteâlâkorudu.Öncekiinancımhiçsarsılmadı.Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiklerii’tikâddahiçgevşeklikolmadı.Bununiçinvebütünni’metleriiçin,Allahüteâlâyahamdveşükrlerolsun!Ehl-isünneti’tikâdınauymıyangörüşlerehiçkıymetvermedim.Bui’tikâdauygunma’nâlarverdim.Kısaca,şöyleanladımki,bugörüşdoğruise,ufakbirşeydeüstünolmağıgösterir.Üstünlük

Allahüteâlâyayakînolmaklaölçülür.Buyükselmeninçokolmasıda,kurbu,yakînliğigösterir.O

hâlde,niçinüstünlükufakbirşeydedirdiyerekküçültülsün?Busüâldoğruisede,öncekikuvvetliîmânyanında,böylegörüş,bukuruntuyerleşemedi,yokoldu.Hattâ,bununyerine,tevbe,istigfârveAllahüteâlâyasığınarak,Ehl-isünneti’tikâdınauymıyanböylekeşflerin,görüşlerinhâsılolmamasıiçinyalvardım,düâeyledim.Birgün,böyleyanlışkeşfleriçinbenikıyâmetdesorguyaçekerlerse,azâbederlersediyeçokkorkdum.Bukorkubenikapladı.Hiçrâhatımkalmadı.Allahüteâlâyaçokyalvardım.Busıkıntımçokzemânsürdü.Böylebirzemânımda,birVelîninkabriyanındangeçiyordum.Buüzüntümünçözülmesiiçin,oVelîdenyardımdiledim.Oânda,Allahüteâlânınlutfü,merhametiyetişdi.İşiniçyüzü,olduğugibiaçıklandı.Âlemlererahmetolan,sonuncuyücePeygamberin“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”rûhâniyyetihâzıroldu.Üzüntülükalbitesellîbuyurdu.Anlaşıldıki,Allahüteâlâya

yakînlik,herbakımdanüstünlükisede,sanahâsılolanyakînlik,seninrabbinolanism-iilâhîmertebesininzıllerindenbirzılleolanyakınlıkdır.Buyakınlıkise,herbakımdanüstünlüğübildirmez.BumakâmınÂlem-imisâldekigörünüşünüaçıkladılarki,hiçşübhemkalmadı.Bütünkuruntularyokoldu.Böyleşübhelereyolaçanveiyima’nâlarverilmesilâzımolan,bugibibilgilerdenbirkaçınıkitâblarımdavemektûblarımdayazmışdım.Böylebilgilerinyanlışolmasınayolaçanyerleri,Allahüteâlâlutfederekbildirince,bunlarıdayazarak,yaymakistedim.Çünki,(YAYILMIŞOLANGÜNÂHINTEVBESİNİDEYAYMAK

LÂZIMDIR!).Böylece,herkes,bubilgilerden,islâmiyyeteuymıyanfikrleresaplanmasın.Bunlarasaplanarak,doğruyoldansapmasınlar.Yâhudda,inâdilevegösterişolarak,bufakîresapık,câhildemeğekalkışmasınlar.

Çünki,buhiçbilinmiyenyolda,böylegüllerçokaçılmışdır.Birçoklarınıdoğruyolaçekmiş,kimisinideyoldankaydırmışdır.Yüksekbabamdan

“kuddisesirruh”işitmişdimki,(Dalâletçukurunadüşen,doğruyoldanayrılan,yetmişikifırkanınçoğu,tesavvufyolunagirip,yolunsonunavarmadan,yanlışgörüşlerealdanaraksapıtmışlardır)buyurmuşdu.Vesselâm.

221

Bumektûb,seyyidHüseyn-iMankpûrîyeyazılmışdır.Tesavvufyolununüstünlüğünübildirmekdedir:

ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!PeygamberlerinenüstününevetemizolanÂlineveEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun!KıymetlikardeşimseyyidmîrHüseyn,bugarîbleriunutmamışsınız.Başkayollardanbirçokbakımlardanayrılmışolanbuyüksekyolunedeblerinigözetmeğieldenbırakmamışsınız.Hâlbukisizinlegörüşmek,pekaznasîbolmuşdu.Bunlarıdüşünerek,buyüksekyolunbirkaçüstünlüğünüveincebilgileriniveyüksekma’rifetleriniyazıyorum.Evet,buincebilgilerinveyüksekma’rifetlerinişitmekleanlaşılmıyacağınıbiliyorum.Fekat,bu

ma’rifetleri,ikidüşünceileaçıklıyorum:Biri,yazılankimse,buişlerdenuzakisede,yaradılışdaisti’dâdıvardır.İkincisi,mektûbgörünüşdebellibirkişiyeyazılmışisede,gerçekde,buişeyakînolanherkeseyazılmışdemekdir.(Kılınçkullananiçindir)sözümeşhûrdur.

Kardeşim!Buyüksekyol,hazret-iEbûBekr-iSıddîkdangelmekdedir

“radıyallahüanh”.Kendisi,Peygamberlerdensonra“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”bütüninsanlarınenüstünüdür.Bununiçindirki,buyolunbüyükleri,kitâblarında,(Bizimbağlantımız,bütünbağlantılardanüstündür)buyurmuşlardır.Çünki,bunisbetya’nîbağlantı,huzûrveâgâhîdir.Ya’nî,Allahüteâlâdanbaşkabirşeydüşünmemekdemekdir.Bunisbetvehuzûrda,hazret-iEbûBekrinnisbetivehuzûrudur.Onunhuzûru,bütünhuzûrlarınüstünüdür.

Buyolda,nihâyetbaşlangıcdayerleşdirilmişdir.HâceBehâüddîn-iBuhârî

“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,(Biznihâyetibidâyeteyerleşdirdik)buyurdu.Fârisîmısra’tercemesi:

Gülbağçemigörde,behârımıanla!

Süâl:Başkayollarınsonu,bunlarınbaşlangıcıolursa,bunlarınsonuneolur?Heryolunsonu,Hakteâlâyakavuşmakolunca,bunlarHakdannereyeilerlerler?(Abâdândanötedeşehryokdur)sözümeşhûrdur.

Cevâb:Buyolunsonunasîbolursa,(Vasl-ıuryânî)dir.Bunakavuşan,ye’sedüşer.Matlûbakavuşmakdanümmîdsizolur.Bunuiyianlamalı.Çünkisözümüz,ancakişâretdir.Bunu,yükseklerdenazkimseanlıyabilir.Hattâ,enyükseklerinseçilmişlerianlıyabilir.Bubüyükdevletekavuşmanınalâmetini,işâretinionuniçinbildirdimki,buyolunyolcularından(Vasl-ıuryânî)yisöyliyenlervar.Matlûbakavuşmakdanme’yûsolanlarıdavar.

Fekat,buikisözünbirlikdeolduğusöylenirse,nerdeise,böyleşeyolamazdiyecekler.Vasl-ı

uryânîdiyenleregöre,(Ye’s),kavuşamamakdır.Ye’sedüşenlerde,(Vasl)ayrılıkdırdemekdedir.Böylesözler,hep,oyüksekmakâmavaramamışolmakalâmetidir.Olsaolsa,kalblerineoyüksekmakâmdanbirışıkgelmişdir.Birçoğu,bunuvasl,kavuşmaksanmış,birçoğuda,ye’sekapılmışdır.Böyleayrıanlamalarınınsebebi,isti’dâdlarının,yaradılışlarınınbaşkaolmasıdır.Birçoğununyaradılışınauygunolan,vasldır.Başkalarınınyaradılışlarınada,ye’suygundur.Bufakîregöre,yaradılışlarınaye’suygunolanlardahâiyidir.Bununlaberâber,omakâmdakavuşmakvekavuşmakdanümmîdsizolmak,birbirindenayrıdeğildir.İkincisüâlincevâbıda,buradananlaşılmışoldu.Çünki,hiçbirşeyebağlıolmıyanvaslbaşkadır.Vasl-ıuryânîbaşkadır.Vasl-ıuryânîdemek,bütünperdelerinkalkmasıvebütünmâni’lerinyokolmasıdır.Perdelerinenbüyüğüvemâni’lerinenkuvvetlisiçeşidlitecellîlervebaşkabaşkagörünüşlerolduğundan,butecellîlerinvezuhûrlarıntemâmolması,bitmelerilâzımdır.

Butecellîlervezuhûrlar,istersemahlûklarda

görünsünler,istersevücûbaynalarındagörünsünler,perdeolmakdaayrılıklarıyokdur.Aralarındaşerefverütbebakımındanayrılıkvarsada,busâlikbufarkıgörmez.

Süâl:Yukarıdakiyazıdan,tecellîlerinsonuolduğuanlaşılıyor.Hâlbukitarîkatbüyükleri,tecellîlerinsonsuzolduğunubildirmişlerdir.

Cevâb:Tecellîlerinsonsuzolması,ismlerdevesıfatlarda,ayrıayrı,birerbirerseyrolunduğuzemândır.Böyleolanseyrde,Zât-iteâlâyakavuşulamaz.

Vasl-ıuryânîolamaz.Zât-iteâlâyakavuşabilmekiçin,ismlerivesıfatlarıkısacavetopdangeçmeklâzımdır.Böyleolanseyrde,tecellîlerinsonuvardır.

Süâl:Zât-iilâhînintecellîlerisonsuzdurdemişlerdir.MollaCâmîhazretleri“kuddisesirruh”(Leme’ât)kitâbınıaçıklarkenböylebuyurmuşdur.Böyleolunca,tecellîlerinsonuvardırdemeknasıldoğruolur?

Cevâb:Zât-iilâhîninotecellîleri,şü’ûnvei’tibârlardanayrılmış

değildir.Bunlardanayrıolantecellîlerinolduğudüşünülemez.Bizimanlatmakistediğimizşey,istersıfatlıolsun,istersıfatsızyalnızzâtîolsun,bütüntecellîlerinbulunmadığıbirşeydir.Çünkiomakâmda,herhangibirtecellîsözünüsöylemekcâizdeğildir.Çünki(Tecellî)demek,birşeyin,ikinciveyâüçüncüveyâ...sonsuzolanmertebelerdegörünmesidemekdir.

Buradaise,hiçbirmertebeyokdur.Uzaklık,uzunlukdiyebirşeyyokdur.

Süâl:Butecellîlereniçinzâtîdenilmişdir?

Cevâb:Tecellîlerdebaşkama’nâlardüşünülürse,tecellî-isıfâtdenir.

Başkaolmıyanma’nâlardüşünülürse,tecellî-izâtdenir.Bununiçin,te’ayyün-ievvelolanvezâtdanbaşkaolmıyanVahdetingörünmesine,tecellî-izâtdemişlerdir.Bizise,Zât-iteâlâyısöylüyoruz.Bumakâmda,başkaolsun,başka

olmasın,hiçbirma’nâyıdüşünmek,hiçolamaz.Çünkibütünma’nâlar,kısacavetopdangeçilmiş,Zât-iteâlâhazretlerinekavuşulmuşdur.Bumertebede,kavuşmaksözüde,kavuşulangibianlaşılamıyanbirşeydir.Aklile,düşünceileanlaşılankavuşmanınburadayeriyokdur.O

mukaddeshazretebuma’nâyakışmaz.Çünkiakla,düşünceyedayananinsan,aklınermediğişeylerianlıyamaz.Sultânıneşyâsını,ancakonunvâsıtalarıtaşıyabilir.Fârisîbeyttercemesi:

Anlaşılamıyanbirbağlılıkhep,

Rablainsanarasındavarelbet!

Buyolunbüyüklerindenhiçbiri,kendiyolununsonundanhabervermemişdir.

Yolunbaşlangıcınıbildirmişlerdirki,yolunsonuburada,yerleşdirilmişdir.Yollarınınbaşında,sonukarışmışolunca,sonununda,bubaşlangıcauygunolmasılâzımolur.Buda,yalnızbufakîrinbildirmekleşereflendiğibirsondur.Fârisîbeyttercemesi:

Pâdişâh,koca-karıkapısına,

gelirse,eyyeğit,senbunaşaşma!

Bundandolayı,Allahüteâlâyasonsuzhamdveşükrlerolsun!

Kardeşim!Yâbuyoldanveyâbaşkayollardan,busonmertebeyeerişenpekazdır.Eğersayılarıbildirilirse,bizeyakînolanlarbelkidağılmağabaşlarlar.Uzakolanlarıninanmamalarınahiçşaşılırmı?Bütünbuilerlemelerveensonkavuşmalar,Allahüteâlânınsevgilisinin“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtetemmühâveekmelühâ”sadakasıolarakihsânolunmakdadır.

Buyüksekyolamahsûsolanşeylerdenbiri:

1-(SEFERDERVATAN)dır.Vatandailerlemekdir.(Seyr-ienfüsî)dedenir.

Seyr-ienfüsîbütüntarîkatlerdedevarisede,buseyr,ya’nîilerlemek,yolunsonundaolur.Seyr-iâfâkîninkonaklarınıgeçdikdensonra,buseyrebaşlarlar.Buyoldaise,işeseyr-ienfüsîile

başlanır.Buseyrile,seyriâfâkîde,birlikdegidilir.İşte,buseyrinbaşlangıçdayapılması,nihâyetinbaşlangıcayerleşdirilmesidir.Buyolamahsûsolanlardanbaşkabiride:

2-(HALVETDERENCÜMEN)dir.Başkalarıarasında,yalnızimişgibiolmakdemekdir.Seferdervatandanhâsılolur.Seferdervatannasîbolunca,başkalarıarasındadüşüncenindağılmasıda,vatangibiolanyalnızlığasefereder,gider.Dışardakizihndağınıklığı,kalbesızamaz.Buyalnızlık,başkatarîkatlerde,sonavaranlardadahâsılolur.Fekat,buyoldabaşlangıcdahâsılolduğundan,butarîkamahsûssayılmışdır.Halvetderencümendemek,vatangibiolanyalnızlığınkapılarınıkapamak,pencereleriniörtmekdemekdir.Ya’nî,herkesinarasında,hiçbirinidüşünmemek,kimseilekonuşmamakdır.Yoksagözleriyummak,kıpırdamamakdeğildir.Buyolda,bunlaryokdur.Kardeşim!Kendinibunlarıyapmağazorlamak,yolunbaşındaveortasındadır.Sonavaranların,bunlariçinkendinizorlamasıgerekmez.Herkesinarasındaikenkalbini

toparlamış,gafletarasındaiken,huzûrdadır.Bunuyanlışanlamamalı.Sonavaranlariçin,herkesinarasındaolmakla,yalnızolmakbirdirsanmamalıdır.Doğrusuşöyledirki,kalbininhuzûrdaolmasındayalnızlıkvegalabalıkbirdir.

Böyleolmaklaberâber,zâhirinide,kalbigibiyaparak,zâhirinidetefrikadan,galabalıkdankurtarırsa,elbet,dahâiyiolur.Allahüteâlâ,Müzzemmilsûresininsekizinciâyetinde,sevgiliPeygamberine“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”meâlen,(Rabbininesmâ-ihüsnâsınısöyleveinsanlardanayrıl,Onunlaol!Ondanbaşkahiçbirşeyikalbindebulundurma!)buyurdu.

Çokzemânolurki,insanlarınarasındabulunmaklâzımolur.Çünki,insanlarakarşıolanhaklar,vazîfelervardır.Bunlarıyapmaklâzımdır.

Bunlarıyapmakiçin,insanarasınakarışmakiyiolur.Fekat,kalbinAllahdanbaşkaşeyleridüşünmesihiçbirzemâncâizdeğildir.Çünkikalb,yalnızAllahüteâlâiçinyaratılmışdır.

İnsanınkalbinivezâhiriniikişerkısmaayırırsak,budörtparçadanüçü,Allahiçindir.Ya’nîkalbinikikısmıdavezâhirinbirkısmı,Allahiçindir.Zâhirinikinciyarısı,insanlarınhaklarınıödemekiçindir.Buhaklarıöderkende,Allahüteâlânınemrlerineuymaklâzımolduğundan,buyarımda,Allahüteâlâiçinolur.Heriş,Onuniçindir.Öyleise,Onaibâdetetmelidir.Onasığınmalıdır.

İnsanlarınyapdıklarınınhepsiniAllahüteâlâbilir.

3-Buyolda,cezbesülûkdenöncedir.Seyreya’nîyolculuğa,Âlem-iemrdenbaşlanır.Âlem-ihalkdanbaşlanmaz.Başkayollarınçoğundaböyledeğildir.

Buyolda,cezbemakâmlarındailerlerken,sülûkkonaklarıda,geçilmişolur.

Âlem-iemrdeilerlerken,Âlem-ihalkdageçilmişolur.Bubakımdanda,buyolunsonu,başlangıcındayerleşdirilmişdirdenilirseyerivardır.Buyolda,ilkilerlemeler,sonilerlemelerlebirlikdeolur.Yoksa,ilkseyri

yapmakiçin,sondantekrârbaşagelinmez.Sondakiseyrbitince,başdakiseyryapılırsanmamalıdır.Bundananlaşılıyorki,buyolunsonu,başkayollarınbaşıdırsanmakyanlışdır.

Süâl:Buyolunbüyükleriarasında,şöylediyenlervardır:(İsmlerdevesıfatlardaseyrimiz,nisbetimiztemâmoldukdansonrabaşlıyor).Bundananlaşılıyorki,buyolunsonu,başkayollarınbaşıolmakdadır.Çünki,ismlerdevesıfatlardaseyrleri,tecelliyât-izâtiyyedenönceolmakdadır.

Cevâb:Bunlarınismlerdevesıfatlardaseyrleri,tecelliyât-izâtiyyedeseyrdensonradeğildir.Buseyrilebirlikde,oseyrdeyapılmakdadır.

Böyleolmaklaberâber,ismlerdevesıfatlardaseyr,ba’zısebeblerdendolayıbelliolmakda,Tecelliyât-izâtîdeseyr,gizlikalmakdadır.Bundandolayıbuseyrbiterek,ismlerdevesıfatlardaseyrbaşladısanılmakdadır.

Böylesanmakdoğrudeğildir.Evet,vilâyetmertebelerindeseyrtemâmoldukdansonra,

insanlarıHakteâlâyaçağırmakiçin,âlemegeriinmekbaşlar.Budönüşü,onlarınsonubilerek,kendibaşlangıclarıolarakdüşünebilirler.Fekat,onunüstâdlarıda,sonunda,böylegeridönmekdedirler.Bundanbaşka,başlangıçvesondemek,vilâyetinbaşlangıcıvesonudemekdir.Bugeridönüşise,vilâyetseyrideğildir.Da’vetveteblîgmertebesindendir.

Buyol,yollarınenkısasıdır.Elbettekavuşdurucudur.HâceBehâeddîn-iBuhârî“kuddisesirruh”hazretleribuyurduki,(Yolumuz,yollarınenkısasıdır).Yinebuyurduki,(Allahüteâlâdan,elbettekavuşduranbiryolistedim).Budüâsı,kabûlbuyuruldu.Böyleolduğunu,hâceUbeydüllah-iAhrâr“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”hazretlerininhaberverdiği,(Reşehât)kitâbındayazılıdır.Nasılkısaolmasınvenedenelbettekavuşdurmasın?Çünkiyolunsonu,başındayerleşdirilmişdir.Buyolagiripde,doğruilerlemeyip,birşeykazanamayanayazıklarolsun!Fârisîmısra’

tercemesi:

Birkimsekörise,güneşinsuçune?

Evet,birkimse,noksânolanbirininelinedüşerse,tarîkıngünâhınedirveozevallıkimseninsuçuvarmıdır?Çünkisözündoğrusu,buyolunyolgöstereni“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”kavuşdurucudur.Yoksakavuşduran,yoldeğildir.

4-Buyolda,başlangıcda,zevkvebuluşlarvardır.Sonundatatsızlık,kavuşamamakvardır.Ye’s,böyleolur.Başkayollarda,başlarkentatsızvebaşarısızdır.Sonundatatlıvekazançlıolurlar.Bunungibi,buyolunbaşında,kurb,yakînlikveşühûdvardır.Sonuise,uzaklıkvemahrûmlukdur.

Başkatarîklerdeisetersinedir.Yollarınbaşkalığınıburadanölçmelidirvebuyüksekyolunbüyüklüğünüanlamalıdır!Çünkikurbveşühûdvetatlılıkvekazanç,uzaklığıveayrılığıgösterir.Uzaklık,başarısızlık,tatsızlıkvekavuşamamakise,yakînliğinçokluğunubildirir.Anlıyananlar.Bugizlibilgi,şukadaraçılabilirki,hiçkimseyekendindendahâyakînbirşey

yokdur.Kendisinekarşı,kurb,şühûd,lezzet,birşeybulmakgibikazançlarıyokdur.Bunlarıbaşkasınakarşıkendindebulur.Aklıolana,bukadarişâretyetişir.

5-Buyolunbüyükleri,ahvâlivemevâcîdi,ahkâm-ışer’ıyyeyeuydurmuşlardır.Zevkleri,ma’rifetleri,dinbilgilerininhizmetçileriyapmışlardır.İslâmiyyetinnefîscevherlerini,çocuklargibi,vecdvehâl,cevizvecamparçalarıilebirtutmazlar.Tesavvufcuların,aslıolmıyansözlerinealdanmazlar.İslâmiyyeteuymıyanvesünnet-iseniyyeyesarılmıyankimselerdehâsılolan,âdetdışıhâlleribeğenmezlerveistemezler.Bununiçinşarkı,çalgıveraks,dansiçiniznvermezler.Yüksekseslezikretmeğebilecevâzvermezler.Hâlleri,kazançlarıdevâmlıdır.Vaktlerideğişmez.Başkalarınaşimşekgibiçakıpgeçen,Zât-iilâhînintecellîleri,bunlaraherândır.Çabukyokolanhuzûrahiçkıymetvermezler.Onlarınmakâmları,kazançları,huzûrların,tecellîlerinçoküstündedir.Bunayukarıdaişâretetmişdik.HâceUbeydüllah-iAhrâr“kuddisesirruh”

hazretleribuyurduki,(Busilsile-ialiyyeninbüyükleri“kaddesallahüteâlâesrârehüm”gösterişyapanlara,hoplayıpzıplayanlarabenzemezler.

Onlarınkazançlarıbüyükdür).

6-Buyolda,yolgöstermek,bilmekveöğretmekleolur.Külâhvermeklevebabadanoğulakalmaklaolmaz.Başkatarîklerdeböyleolmakdadır.Hattâsonzemânlardapîrlikvemürîdlikyalnızkülâhgiydirmeklevebabadankalmaklaolurdiyorlar.Bununiçindirki,birdenziyâdeüstâdolmazdiyorlarveyoluöğretenemürşiddiyorlar.Onupîr,ya’nîşeyhbilmiyorlar.Pîrelâzımolanedebi,saygıyıonagöstermiyorlar.Böyleyapmaları,çokcâhilolduklarıveyetişmemişolduklarıiçindir.Bilmiyorlarki,onlarınbüyükleri,yoluöğretenede,sohbetleyetişdirenedeüstâddemişlerdirvebirdençoküstâdolabilirdemişlerdir.Hattâ,kendiüstâdıhayâtdaikende,başkayerdendahâçokistifâdeedeceğinianlıyanbirkimse,ikincibirüstâdagidebilir.

Fekat,birincisinikötülememekşartdır.Behâüddîn-iBuhârî“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,bununcâizolduğunugöstermekiçin,Buhâraâlimlerinden,doğrufetvâalmışdır.Evet,birindenirâdethırkasıalmış

ise,başkasındanirâdethırkasıalmaz.İkincisinden,bereketlenmekiçinhırkaalabilir.Fekatburadan,ikincisinehiçgidemiyeceğianlaşılmaz.

Birincihırka-iirâdetalmasıya’nîyolunagirmesi,başkasındanöğrenmesi,üçüncüsünündesohbetindeyetişmesicâizolur.Buni’metinüçünedebiryerdekavuşursabüyükkazançolur.Öğrenmesivesohbetdeyetişmesi,birçokyerdenolmasıdacâizdir.

Pîr,ya’nîşeyhnedemekdir?Pîr,isteyene,Allahüteâlânınyolunugösterendir.Buiş,öğretmeklebaşlar.Tarîkatiöğreten,hemdeislâmiyyetiöğretenbirüstâddır.Hırkaveren,böyledeğildir.Bununiçin,öğreticiyekarşıçokedebliolmaklâzımdır.Üstâdismi,bununhakkıdır.

7-Buyolda,riyâzetçekmekvenefs-iemmâreilecihâdetmek,ahkâm-ışer’ıyyeyeuymaklavesünnet-iseniyyeyeyapışmaklaolur.Çünki,Peygamberleringönderilmesivekitâblarınindirilmesi,hepnefs-iemmâreninistekleriniyoketmekiçindir.Çünki,nefs-iemmâre,Allahüteâlâyadüşmanlıketmekdedir.Nefsinistekleriniyoketmek,ancakislâmiyyeteuymaklaolur.Birkimseislâmiyyetenekadarçokuyarsa,nefsinarzûlarıokadarazalır.Bununiçindirki,nefseenzorgelenşey,enağırgelenyük,islâmiyyetinemrlerineveyasaklarınauymakdır.Nefsiezmekiçin,islâmiyyeteuymakdanbaşkayolyokdur.Sünnet-iseniyyeyeuymadançekilenriyâzetlerinveyapılanmücâhedelerinhiçkıymetiyokdur.HindistândakiCûkiyyeveBerehmendenilendinadamlarıveeskiYunanfelesoflarıböyleidiler.Çekdikleririyâzetler,sapıtmalarınıartdırdıveonlarızararasokdu.

8-Buyoldailerlemek,üstâdıntesarrufu,kuvvetiileolur.Osevkveidâreetmedikçe,hiçilerliyemez.Çünkinihâyetin,başlangıcdayerleşdirilmesi,onunşerefliteveccühü,

merhametiileolur.Anlaşılamıyan,bilinmiyenhâllere,heponunüstün,başarılıidâresiilekavuşulur.Gizliyoldedikleri,kendindengeçmehâli,tâlibinelindeolmıyanbirşeydir.

Zemânsız,cihetsizolanteveccühtâlibinanlıyabileceğişeydeğildir.

Fârisîbeyttercemesi:

ÖyleustasürücüdürkiNakşibendiyye;

yolcularıgötürürgizliyoldanevlerine.

9-Bubüyükler“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”,birisini,buyolasokmağavetâlibeazzemândahuzûrveâgâhlıkkazandırmağagüçlüolduklarıgibi,bunlarıgerialmağada,çokgüçlüdürler.Kalblerininbirincinmesi,sâlikinbütünkazançlarınısıfıraindirir.Evet,vermesinibilen,gerialmasınıdabilir.AllahüteâlâyıgücendirmekdenveOnunEvliyâsınıgücendirmekden,Allahüteâlâyasığınırız.

10-Buyüksekyolda,fâidevermeninveistifâde

etmeninçoğu,sessizceolur.(Bizimsusmamızdanfâidelenmiyen,sözümüzdendebirşeyedinemez!)buyurmuşlardır.Kendilerinisusmağazorlamazlar.Belkibusessizlik,buyolda,kendiliğindenolmakdadır.Çünkidahâbaşlangıcda,bubüyükler

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”Zât-iilâhiyyeyiözlemekdedirler.

İsmleri,sıfatlarıbırakıp,Zâtıisterler.Böyleolanların,elbettesesiçıkmaz.(Allahüteâlâyıtanıyanın,dilitutulur)sözüde,bunugöstermekdedir.

AllahüteâlâyahamdederekvesevgiliPeygamberine“sallallahüteâlâaleyhivesellem”salâtveselâmsöyliyerek,buyazımıtemâmlıyorum:Elhamdülillahirabbilâlemînvessalâtüvesselâmüalâseyyidilmürselînveâlihittâhirînvealeyhimecma’în.Vesselâm.

222

Bumektûb,hâceMuhammedEşref-iKâbilîye

yazılmışdır.Vilâyetdekendinikusûrlugörmeklâzımolduğubildirilmekdedir:

YâRabbî!Bizleri,beğendiğinişleriyapmağakavuşdur.Öncegelenlerinvesonrageleceklerinenüstünühurmetine“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”bizlerisanahepitâ’atedenlerdeneyle!Büyüklerdenbiribuyuruyorki,(Sözününeriolanmürîdşöyledirki,solomuzundakimelek,yirmiseneiçinde,yazacakbirşeybulmaz).Bukusûrlarıçok,pekmuhtâcolan[İmâm-ıRabbânîhazretleri]kendimiiyianlıyorumki,sağomuzumdakimelek,yirmisenedenberi,yazacakbiriyilikbulamamışdır.Allahüteâlâbiliyorki,busözügösterişolaraksöylemiyorum.İçimdengelenisöylüyorum.Yineiyianlıyorumki,firenkkâfiri,kendimdenkatkatdahâiyidir.Eğersorsalar,cevâbınıverebilirim.Yineiyianlıyorumki,hatâlarla,kusûrlarlaçevrilmişimvegünâhlarımınaltındaezilmişim.

Yapdığımibâdetleri,iyilikleri,solomuzumdakimelekyazsa,yeridir.Solomuzumdakimelek,hepyazmakdadır.Sağomuzumdakiiseişsiz,

boş

durmakdadır.Sağdakiameldefterimbomboşdur.Soldakiise,doluvesimsiyâholmuş.ÜmmîdimyalnızAllahınrahmetindedir.AncakOnunmagfiretinesığınıyorum.(Allahümmemagfiretükeevsa’uminzünûbîverahmetükeercâindîminamelî)düâsınıkendimetâmuygungörüyorumki,(YâRabbî!

Magfiretin,benimgünâhlarımdandahâgenişdir.Rahmetin,bence,amelimdendahâümmîdvericidir)demekdir.Şaşılacakşeydirki,yüksekderecelerde,durmadangelenfeyzler,ni’metler,bukusûrlarıgörmeğeyardımediyorlar.

Ayblarıgörmekkuvvetiniartdırıyorlar.(Ucb),ya’nîkendinibeğenmekyerine,aşağılıkgösteriyorlar.Yüksekyerde,(Tevâzu’),aşağıgönüllülükyolunuaçıyorlar.Buâniçinde,hemvilâyetinenyüksekderecesiniihsânediyorlar,hemde,kendinikusûrlugörmeğisağlıyorlar.Nekadarçokyükselirse,kendiniokadarçokaşağıgörüyor.Çokyükselmek,kendiniçokaşağıgörmeğesebeboluyor.Yabancılar,bunaister

inansın,isterinanmasınlar.Eğer,bununiçyüzünüanlamışolsalar,inanırlar.

Süâl:Birbirineuymıyanikişeyinbiraradabulunmasınasıloluyor?

Birbirinintersiolanikişeydenbirininbulunması,ötekininbulunmasınanasılsebebolmakdadır?

Cevâb:İkizıdşeyinbiraradabulunmaması,aynızemânda,aynıyerdebulunamamasıdemekdir.Yukarıdasöylenilendeise,yerlerbaşkadır.Âlem-iemrinlatîfeleriyukarıyükselmekde,Âlem-ihalkiseaşağıinmekdedir.

İnsan-ıkâmilinlatîfeleri,nekadarçokyükselirse,Âlem-ihalkdanokadarçokuzaklaşırlar.Buuzaklaşmada,Âlem-ihalkınçokalçalmasınasebebolur.Âlem-ihalk,çokalçalınca,sâlikokadarçoktatsızolur.Ayblarını,kusûrlarınıgörmesiartar.Bununiçindirki,geridönmüşolanbüyükler,başlangıcdaduyduklarıveyolunsonundaeldenkaçırmışolduklarılezzetlerin,yinegelmesiniisterler.Yinebunun

içindirki,(Ârif),ya’nîyolunsonunavarmışolan,firenkkâfirinikendindendahâiyibilir.Çünki,kâfirinÂlem-iemriileâlem-ihalkıkarışıkolduğundan,nûrlugörünür.

Ârifdebukarışıklıkkalmadığıiçin,kendiniyalnızÂlem-ihalkolarakgörür.

Buise,başdanbaşabulanıkvekaranlıkdır.Âlem-iemrinlatîfelerigerigelince,artıkÂlem-ihalkakarışmazlar.Başlangıçdaolduğugibibirleşmezler.

KardeşimhâceMuhammedTâhirilegönderdiğinizmektûbgeldi.Râbıtanınhâsılolmasıbüyükbirni’metdir.Uzakdaikendebağlılığıntâmolduğunugöstermekdedir.Buluşuncayakadar,gönüllerinbirolmasınısağlayınız!

Bununlaberâber,buluşmağaçalışınız.Çünkini’metinhepsi,ancakbiraradaoluncaelegeçer.VeyselKarânî“rahmetullahialeyh”gönlüolduğuhâlde,yanındaolmadığıiçin,yanındaolanlardanenaşağıdakininderecesine

yükselemedi.Bununiçinde,onundağkadaraltınsadakavermesi,biravuçarpasadakalarınınsevâbıgibiolamadı.Hiçbirşeref,sohbetşerefigibiolamaz!Vesselâm.

223

Bumektûb,hâceCemâleddînHüseyn-iKülâbîyeyazılmışdır.Hâlleriniverü’yâlarınıbildirmesiniistemekdedir:

KardeşimhâceCemâleddîn-iHüseyn,çokzemândanberi,hâllerinibildirmedi.

İşitmedinizmi,Kübreviyyetarîkatininbüyükleri“rahmetullahialeyhimecma’în”,hâlleriniverü’yâlarınıüçgüniçindeşeyhinebildirmiyenmürîdicezâlandırırlar.Birdahâböyleyapmasınıönlerler.Olanoldu;birdahâolmasaiyiolur.Hâsılolanherşeyiyazınız!Kıymetlikardeşiminorayagelmesinibüyükni’metsayınız!Hizmetetmekvegönlünükazanmakiçinçokçalışınız!Onunmubâreksohbetininkıymetinibiliniz!Fârisîmısra’

tercemesi:

Aranılanhazîneyigösterdimsana!

Vesselâm.

İslâmiyyetenbiyânınsünnetidir,

Cümleninihtidâsıdır,islâmiyyet.

Hudânın,leyle-imi’râciçinde,

Habîbineatâsıdırislâmiyyet.

224

Bumektûb,mîrMuhammedNu’mân-ıBedahşîyeyazılmışdır.Edeblerigözetmek,fakreveisteklerekavuşamamağasabretmeklâzımolduğubildirilmekdedir:KıymetlikardeşimseyyidmîrMuhammedNu’mânınmubârekmektûbugeldi.

Başındayazılıolanlarıvekuruntu,sıkıntıbildirenyerlerianlaşıldı.

Birçoklarısize,zemânınenakıllısıdırdiyormuş.Kendisindenvazgeçemiyeceğiniz,görüşmeyikesemiyeceğinizkimselerlearanızdaböylesözlerolmasınıönliyemezsiniz!Böyleşeylersöylendiğiiçin,gönlümüzünsizekarşıbulanacağını,incineceğimizidüşünmeyiniz!Nerdekaldıki,kalbimizkırılmışolsun.Bizehepiyigörünmekdesiniz.Hatâlarınızgözümüzeçarpmıyor.Hiçüzülmeyiniz!Bizimdeüzüleceğimizisanmayınız!Kalbimizdesizekarşıhiçbirkırıklıkyokdur.Niçinkırılalım?Ortadakalbkıracakhiçbirşeyyokdur.İnsanlıkdolayısıile,unutarak,şaşırarakyapılanşeyler,gözegörünmez.İncinmeğihâtırdançıkararak,tarîkatiöğretmeğevetalebeyefâideliolmağaçalışınız!İstihâreyapılmasınıistemek,buişikuvvetlendirmekiçindir.Yoksa,gevşetmekiçindeğildir.Mel’ûnşeytânvekötünefsgibiikidüşmân,pusudabeklemekdedirler.Bununiçintitizveönemvererekdavranmalıyız!Aldatarakyoldansapdırmamasıiçinuyanıkolmalıyız!Kötülüklerisüsleyerekgüzelgöstermelerinealdanmamalıyız!

Büyüklerbuyuruyorki,mel’ûniblîsibâdetyolundanvenasîhatyapdırarakinsanıaldatırsabundankurtulmakçokgüçolur.BununiçinherânAllahüteâlâyasığınmalıyız!Onaboyunbükmeliyiz!Düşmanınbizibuyoldanyıkmamasıiçin,kırıkkalblevegözyaşıileHakteâlâyayalvarmalıyız!

İnsanlarısonsuzse’âdetekavuşdurmakeniyiişdir.Bundandavazgeçmemelidir.Buyoldahemçalışmalı,hemdeistidrâcolmamasıiçinHakteâlâyayalvarmalıdır.

Fakr,ihtiyâcveisteklerinekavuşmamak,buyolunzînetidirvedünyâveâhıretinefendisinebenzemekdir“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”.Hakteâlâ,çokmerhametliveihsânıbololduğundan,kullarınınrızkınakefîlolmuşdur.Ya’nîkendiüzerinealmışdır.Bizivesizibudüşüncedenkurtarmışdır.Evdebulunanlarınsayısıçokiserızkıçokgönderir.Bizkullar,bütündüşüncemizi,bütüngücümüzüHakteâlânınrâzıolduğuşeyleriyapmakiçinkullanacağız.EvdekilerinyükünüOnunihsânınabırakacağız.

Buluşduğumuzzemânbununüzerindedahâkonuşuruz.

Sizinyanınızdangelenlerdenişitdiğimizegöre,sizekarşıüzüntülüolduğumuzu,dahâhâlâdüşünüyormuşsunuz.Busebebleçoküzülüyormuşsunuz.

Bununiçintekrârvekuvvetlebildiriyorumki,böyledüşünmekdenvazgeçiniz.

MollaYârMuhammedKadîmenasîhatveva’zolarakyazdıklarımızıuygunbulmamışolacakki;cevâbyazmadı.Hattâ,buyüzdendüâbilegöndermedi.

Belkibundanüzülecekdir.Bufakîrebağlıolanlardanbiriyanlış,bozukbirşeyyapınca,bukendisinebildirilmezseveyanlışlarıdoğrulardanayrılmazsa,vazîfeyapılmışolmazveâhıretdesoruluncaaltındankalkılamaz.Onasöyleyiniz.Fârisîbeyttercemesi:Bildirilmesilâzımolanısöyledimsana,

Yâfâidelenirsin,yâdaçarparkulağına.

Yolgöstermek,insanlarıHakteâlâyaçağırmakmakâmıdır.Çokyüksekbirmakâmdır.(İnsanlarınarasındaşeyh,ümmetiarasındaolanPeygambergibidir)hadîs-işerîfdir.Câhil,âcizkimselerinbuyüksekmakâmdaneişivardır.Fârisîbeyttercemesi:

Herdilenci,olurmubirkahramân,

Nerdesivrisinek,nerdeSüleymân?

Yolgöstermekiçin,talebeninhâllerini,makâmlarınıayrıayrı,incedeninceyebilmeklâzımdır.Müşâhedelerin,tecellîlerinhakîkatinianlamakvekeşflere,ilhâmlarakavuşmuşolmakverü’yâlarınta’bîrlerinianlamaklâzımdır.Böylekâmilolmayanlarbuyüksekmakâmayakışmaz.Böyleolmaklaberâber,buyolunbüyükleri“kaddesallahüteâlâesrârehüm”yolgöstermekmakâmınayetişmeyenbirineba’zıfâideleridüşünerek,iznverirler.

Yolculuğuöğretmekiçinvazîfeverirler.Onlarınhâlleriniverü’yâlarınıteftîşeder.İzniverenin,iznverilenenasîhatetmesi,çokihtiyâtlıhareket

etmesinisöylemesivetehlükeliolanyerlerigöstermesivekendisinindahâbumakâmayaklaşmamışolduğunubildirmesilâzımdır.

Kendisininnoksânolduğunu,çoksıkıolarakanlatmalıdır.Buhakîkatlerionabildirmezse,vazîfesiniyapmamışolur.Eğersözlerionaağırgelirse,yıkılmasınasebebolur.ÇünkiAllahüteâlânınrızâsı,rehberinrızâsınabağlıdır.Allahüteâlânınbeğenmemeside,rehberinbeğenmemesinebağlıdır.

Nebüyükbelâdırki,ayrılmanınkötülüğünerelerevarıyor.Ayrılırsa,acabânereyesığınacak.EğerAllahgöstermesinböylebirdüşünceyeyakalandıise,kendisinesöyleyinizki,hementevbeveistigfâretsin!Böylebüyükbelâlaravetehlükeleredüşmemesiiçin,Allahüteâlâyayalvarsın!Allahüteâlâyaçokhamdveşükrolsunki,sevdiklerimizinsaygısızlıklarıvesıkıntıvermeleri,gönlümüzehiçtozkondurmamakdavebiziüzmemekdedir.

Bizimhâlimizivedurumumuzu,kıymetlikardeşimmevlânâMuhammedSâlih

“rahmetullahialeyh”sizlereuzunuzadıyaanlatacakdır.İyianlaşılmayanyerlerikendisindensorarsınız.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenlereselâmolsun”aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”!

225

Bumektûb,mollaTâhir-iLâhorîyeyazılmışdır.Buyolunbaşındaolanlara,sondakilerinhâlleriihsânolunur.Bununolgunlukalâmetiolmadığıbildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdederiz.OnunPeygamberineveÂlineveEshâbınasalâtveselâmeyleriz!Kıymetlimektûblarınız,ardardageldi.Talebeninilerlemekdeoldukları,biziçoksevindirdi.Buyolunsonubaşlangıçdayerleşdirilmişolduğundan,buyüksekyolabaşlayanlarda,sonavarmış

olanlarınhâllerinebenziyenhâllerhâsılolur.Bunlarınhâllerini,obüyüklerinhâllerindenayırmakgüçdür.Ancak,keskingörüşlüârif

ayırabilir.Böyleolunca,hâlleringörülmesinegüvenerek,hâlsâhibineyolgöstericiolarakiznvermemelidir.İznverilirse,onunzararı,talebelerininzararındandahâçokolur.Belkide,kendiniolgunsanarak,ilerlemesibüsbütündurur.Belkide,büyüklerenasîbolanmevkı’vesaygıyakavuşmakarzûsu,onubüsbütünbelâyasokar.Çünkinefs-iemmâresi,dahâîmânagelmemişdirvetezkiyebulmamış,temizlenmemişdir.Olanolmuşdur.

İcâzet,iznverdiğinizkimselere,tatlılıklaanlatınızki,böyleiznalmak,olgunluğugöstermez.Dahâyapılacakçokişvardır.İşinbaşındaelegeçenler,sondakilerinbaşlangıcayerleşdirilmesindendir.Uygungördüğünüznasîhatlarıyaparsınız.Eksikolduklarınıkendilerinebildiriniz.İcâzetvermişolduklarınızınyolöğretmeleriniönlemeyiniz.Belki,sizinnefesinizinbereketiile,hakîkîrehberolmaklaşereflenebilirler.Bubüyükişebaşlamışbulunuyorsunuz.Mubârekolsun.Çokçalışınız!Sizinçalışmanız,tâliblerindeçalışmalarınıartdırır.Vesselâm.

226

Bumektûb,kardeşimeyânşeyhMevdûdayazılmışdır.Dünyânınkısasürdüğü,bunakarşılıkolanazâbınsonsuzolduğubildirilmekdedir:Kardeşiminkıymetlimektûbugeldi.Bizlerisevindirdi.Kardeşim!Allahüteâlâ,bizevesizebaşarılarversin!Dünyâhayâtıçokkısadır.Sonsuzazâblar,bunakarşılıkdır.Buzemânı,lüzûmsuz,boşşeylerielegeçirmekdekullananveböylecesonsuzacılarayakalanankimseyeyazıklarolsun!

Kardeşim,insanlar,dünyâkazançlarınıbırakıp,heryerden,karıncalargibi,çekirgesürülerigibiyanımızaüşüşüyor.Sizise,birevdenolmakşerefininkıymetinidedüşünmiyerek,dünyânınalçakkazançlarına,sevesevedalmakdasınız.Onlarakavuşmakiçinçabalıyorsunuz.(Hayâ,îmândanbirparçadır)hadîs-işerîfdir.

Kardeşim!AllahadamlarınınböyletoplanmasıvebugünSerhenddenasîbolanAllahiçintoplanmalar,bütündünyâdolaşılsa,buni’metinyüzdebiribulunmaz.Buradakikazançlarele

geçmez.Siz,buni’meti,boşyereeldenkaçırdınız.Çocuklargibi,kıymetlicevherleri,camparçalarıilevecevizlerledeğişdirdiniz.Fârisîmısra’tercemesi:Utanmalı,binlerleutanmalı!

Kardeşim!Bufırsat,birdahâelegeçmez.Fırsatbulunsada,böyletoplantılarbulunamaz.Ozemân,buni’meti,nasılelegeçirirsin?Eldenkaçırılanınerdenbulabilirsin?Zararları,neileyerinekoyabilirsin?

Yanılıyorsunuz!Yanlışanlıyorsunuz.Tatlı,yağlılokmalaragönülkapdırmayınız!Süslü,renklielbiselerealdanmayınız!Bunlaradüşkünolmanınsonu,dünyâdada,âhıretdedepişmânolmakdır,inlemekdir.Eşin,dostlarıngönülleriniyapmakiçin,kendinibelâyasokmakveâhıretinsonsuzazâblarınaatılmak,aklıolanınyapacağıişdeğildir.Allahüteâlâ,aklversinvegafletdenuyandırsın!

Kardeşim!Dünyânınvefâsızlığıdillerdedolaşmakdadır.Dünyâyadüşkünolanlarınalçaklıkları,cimrilikleriherkescebilinmekdedir.

Kıymetliömrünü,böylefâidesiz,yalancıiçineldenkaçıranayazıklarolsun!

Haberciyeancakhabervermekdüşer.Vesselâm.

227

Bumektûb,mollaTâhir-iLâhorîyeyazılmışdır.Yolgöstermekmakâmınalâzımolanva’zvenasîhatlarıbildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Kıymetlimektûbunuzgeldi.Bizlerisevindirdi.Oradakikardeşlerimizinzevklerinivelezzetaldıklarınıyazıyorsunuz.Çoksevindik.Kardeşim!Hakteâlânınsizeihsânetdiğibumakâmiçinçokşükrediniz!Halkıkendinizdensoğutacakbirşeyyapmamakiçinçokdikkatediniz!Yoksa,büyükgünâhagirersiniz.

İnsanlarıkendindenkaçırmak,melâmîlikyoludurki,emr-ima’rûfileilişkileriyokdur.Hattâ,melâmîlik,bumakâmıntâmtersidir.Buikimakâmıbirbiriilesakınkarışdırmayınız!Bu

makâmdaikenmelâmîlikyapmakistemeyiniz.Zulmetmişolursunuz.Talebeyanında,temiz,iyigiyinmiş

olunuz.Onlaraçoksokulmayın,aralarınakarışmayınız!Kendiniziküçültmüş

olursunuz.Sizdenistifâdeedemezler.Hersözünüzün,herişinizinislâmiyyeteuygunolmasınaçokdikkatediniz!Eldengeldiğikadarruhsatlardansakınınız!Ruhsatlarıyapmak,hembuyolumuzauygundeğildir.

Hemde,sünnet-iseniyyeyeyapışalımdemeğeyakışmaz.Büyüklerdenbiri,(Ârifleringösterişyapması,avâmınihlâsındandahâiyidir)buyurdu.Çünki,ârifleriniyiişlerinigöstermeleri,talebeyiAllahüteâlâyaçekmekveonlaraöğretmekiçindir.Bununiçin,avâmınhâlis,Allahiçinolanişlerindendahâfâidelivedahâsevâbolur.Talebe,âriflerinişlerinigöregöreöğrenirlerveyaparlar.Ârifler“rahmetullahialeyhim”amellerini,ibâdetlerinionlaragöstermezlerse,öğrenemezler.Demekki,âriflertalebeyegöstermekveöğretmekniyyetiile

yapdıklarıiçin,bugösterişleri,Allahrızâsıiçinolmakdadır.Ya’nîihlâsolmakdadır.Hattâ,ihlâsdandahâiyiolmakdadır.Çünkiihlâsınfâidesi,kendinedir.Busözümüzyanlışanlaşılmasın.Âriflerinherişlerinin,heribâdetlerinintalebeyegösterişolmakiçinyapıldığı,ibâdetetmek,kendilerinelâzımdeğildirsanılmasın!Allahüteâlâkorusun!Böyledüşünmekzındıklıkolur.İlhâd,ya’nîdoğruyoldanayrılmakolur.Âriflerdetalebegibi,ibâdetyapacakdır.Hiçbirkimseibâdetyapmakdankurtulamaz.Böyleolmaklaberâber,âriflerinibâdetlerindentalebeninfâidelenmesidedüşünülür.

Bununiçin,sizde,sözlerinizeveişlerinizeçokdikkatediniz!Çünki,buzemândaçokkimse,tesavvufyolunagirmekistiyor.Bumakâmayakışmıyanbirşeyyapmakdançoksakınınız!Câhillerin,büyüklerediluzatmalarınasebebolmayınız!Herişinizinislâmiyyeteuygunolmasıiçin,Allahüteâlâyayalvarınız!

Başkayollarınbüyüklerininnisbetlerihâsılolduğunuyazıyorsunuz.Bununneden

olduğunu,sizeuzunanlatmışdım.Bunlardanbaşkaşeylerolduğunusanmayınız!Sonraiyiolmaz.Dahâyazmağalüzûmyok.Vesselâm.

228

Bumektûb,mîrMuhammedNu’mânayazılmışdır.Öğretmek,insanlarıyetişdirmekiçinlâzımolanbirkaçşeyibildirmekdedir:Kıymetliseyyidkardeşiminmubârekmektûbugeldi.Bizlerisevindirdi.

Kardeşim!Sizeçokbildirdimki,buyolikitemelüzerinekurulmuşdur:Birincisi,islâmiyyeteuymakdır.Öyleki,islâmiyyetinbiredebinieldenkaçırmağagönlürâzıolmamalıdır.İkincisi,yolgösterenisevmekveonaöylebağlanmakdırki,onunherşeyinibeğenecekdir.Onunhersözünü,herişinigüzelgörecekdir.Allahüteâlâkorusun.Buikitemelişdeufakbirsarsıntıolmasın!Allahüteâlânınihsânıile,buikitemelsağlamolursa,dünyâveâhıretse’âdetlerielegirmişdemekdir.Bunlardansonralâzımolanşeyleride,sizçokişitdiniz.Bunlarıdagözetmelisiniz!Şimdiyekadarolankusûrların

bağışlanmasıiçinde,Allahüteâlâyaçokyalvarınız!

Ramezân-ışerîfinsonongünüyapamamışolduğunuzi’tikâfınkazâsıolmakiçinniyyetederek,önümüzdekiZilhicceayınınilkongünüi’tikâfediniz.

Böyleniyyetederek,sünnetsevâbınakavuşursunuz.Bui’tikâfda,Allahüteâlâya,boyunbükerek,ağlıyarak,sızlayarak,kusûrlarınafvıiçinçokyalvarınız!Fakîrde“kuddisesirruh”buongünde,sizeyardımcıolmağaçalışacağım.İnşâallahüteâlâ.İznverdiğimiziyazılıolarakdaistiyorsunuz.Bununüzerineçokdüşüyorsunuz.Sizeiznverilmişdir.Eğerbuiznyetişmezse,yazılıizninnefâidesiolur.Heraklageleninyapılmasılâzımgelmez.Aklaöyleşeylergelirki,onlarıyapmamakdahâiyiolur.

Nefs,inâdcıdır.İstediğindenvazgeçmez.Onaelbettekavuşmakiçindiretir.Onuniyimi,kötümüolduğunuhiçdüşünmez.Gönlünüzükırmamakiçin,iznolarak,birkaçkelimeyazdım.Hakteâlâ,fâidelieylesin!

Kendinizi,sonnefesdeîmânselâmetinekavuşmanızıdüşününüz!İcâzetnâmevemürîdler,oândaişeyaramaz.Kendiişiniziyaparken,eğerbirkimse,cândanisteklegelirse,onatarîkatıöğretirsiniz.Öğretmeğibirincivazîfesanıp,kendiişinizi,bunungerisindebırakırsanız,kendinizibaşdanbaşafelâketesürüklemişolursunuz.

229

Bumektûb,mirzâHüsâmeddînAhmede“kuddisesirruh”yazılmışdır.Buyolun,büyüğümüzünyoluolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarına,selâmolsun!Siziözliyenleregöndermişolduğunuzkıymetlimektûblar,ardardagelmekde,sevincimiziartdırmakdavesevgimiziçoğaltmakdadır.Allahüteâlâ,bunakarşılıkolaraksize,bizimtarafımızdanbolboliyiliklerversin!

Bildirmişolduğunuzşübhelerden,örtülükalmışşeylerdenbirkaçıiçinkısacacevâbyazıyorum.

Bizimbulunduğumuzyol,tâmobüyüğümüzünyoludur“kaddesallahüsirrehülakdes”.Nisbetimiz,tamonunmubâreknisbetidir.Oyoldandahâyüksekveonisbetdendahâuygunveüstünbiryolvebirnisbetyokdurki,insanonuseçmişolsun.Böyleolmaklabirlikde,san’atlerinolgunlaşmasıvehernisbetintemâmlanması,düşüncelerin,buluşlarınbirbirlerineeklenmeleriileolur.Meselâ,Sîbeveyhzemânındaolannahvbilgisi,sonragelenlerindüşüncelerinineklenmesiile,binlercekatartmış,dahâdüzgünvetemizolmuşdur.Özüyine,Sîbeveyhinortayakoyduğunahvbilgisidir.Sonragelenler,buözügenişletmiş,süslemişlerdir.ŞeyhAlâüddevle“kuddisesirruh”buyurduki,(Vâsıtalarçoğaldıkça,yoldahâkısalırvedüzgünolur).Böyle,yolutemizlemek,süslemekşeklindeolanyeniliklervebilgiler,birkaçkimseninböylehayâllerkurmasınayolaçmış.İyiincelenirse,bütünbunlarınkendiliğindenolduğu,yorularak,uğraşarakyapılmadığıgörülür.Bufakîrin“kuddisesirruh”mektûblarınaverisâlelerinebakacakolursanız,buyolun,Eshâb-ıkirâmın

“aleyhimürrıdvân”

yoluolduğuanlatılmakdadır.Bunisbetin,hernisbetdendahâüstünolduğugösterilmekdedir.Buyolvebuyolunbüyükleri,öyleövülmekdedirki,bubüyüklerinyetişdirdiklerindenhiçkimse,bununyüzdebirinibilesöylememişdir.Bundanbaşka,bufakîr,hergünvegeceleri,herhareketimdevesözlerimde,buyolunedebleriniveemrlerinititizliklegözetmekdeyim.

Kılkadarayrılığaveyeniliğegözyumulmamakdadır.Nekadarşaşılırki,bütünbuiyitaraflargörülmemekdedir.Eğer,üzüntülübirgünde,dostlardanbirinebirazsertsöylenmişise,bugözeçarpmışdır.Şunadahâçokşaşılırki,sizdeböyleboşsözlereinanmakdasınız.İşitirişitmezrâhatınızkaçıyor.İyigözlebakmaklâzımisebuiyigözlülük,yalnız,böylesöyliyenleriçinmidir?Bizehüsn-izanolunmazmı?Sözünkısasışudurki,dedi-kodusözlereinanılacak,dostlukbunlaragöreolacaksa,söztaşıyanlarınellerindenkurtuluşolamaz.Bununiçindesağlamdostlukkurulamaz.Dedi-

kodularakulakvermeyinizvegeçmişleriunutunuz!Böylecedostlukyıkılmasın,eskisıkıntılararadankalksın!

Büyükhocamızınçocuklarınınyetişdirilme,okumaçağlarıgeldivegeçmeküzeredir,diyorsunuzvekıymetlivasıyyetlerinihâtırlatıyorsunuz.Kıymetliefendim!Başımızıntâcıolançocuklarınahizmetçiliketmekleşereflenmek,bizhizmetçileriiçinbüyükse’âdetdir.Neyazıkki,bildiğinizengellerdendolayı,görünenhizmetleriyapmaklaşereflenemiyoruz.Yüksekvasıyyetinvaktinibekliyoruz.Engellerinortadankalkdığınıvededi-koduyollarınınkapandığınıanlarsanız,hemenişâretbuyurunuz.Orayagelip,birkaçgünoradabuhizmetimiziyapmağaçalışalım.İyidüşünülürsebuişdehemenvasıyyetemriniyerinegetirmekiçingelmeğeçalışacağız.Yoksa,zâhirlerinivebâtınlarınısizinterbiyeetmeniz,onlariçinbulunmazbirkazancdır.Başkasınınyardımılâzımdeğildir.MevlânâAbdüllatîfdenişitdiğimizegöre,çocuklarınokutulmasını,yetişdirilmesinimeyânMuhammedKılınckendi

üzerinealmış,sizdebunuuygungörmüşsünüz.Bunuişitinceşaşırdık.O,bilmiyerek,birşeylerdüşünebilir.Fekatsizbununasıluygunbuldunuz?MuhammedKılıncınüzücühâllerinin,başkayeredebulaşacağındankorkuyorum.Vesselâm.

Kamışboşumdedi,şekerlendi,

Ağaçyükseldi,baltayıyedi.

230

Bumektûb,şeyhYûsüf-iBerkîyeyazılmışdır.Hâsılolaniledoymayıp,dahâyüksekşeyleriistemeklâzımolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!MubârekhâllerinizdenbirkaçınımeyânBâbûbildirdi.Bunlarınnelerigösterdiğininbildirilmesiniistedi.Bununiçinbirkaçkelimeyazıyorum.Yavrum!Böylehâller,buyolunbaşlangıcındabulunanacemîlerdeçokhâsılolur.Bunlarınhiçkıymetiyokdur.Bunlarıyoketmeklâzımolur.Sonakavuşmağıgöstermezler.Sonnerede,kavuşmaknerede?

Arabîbeyttercemesi:.

Sevgiliyekavuşmakelegeçermiacabâ?

yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada.

Allahüteâlâ,bilinemez,anlaşılamaz.Görülebilen,anlaşılabilen,şühûdvemükâşefeyoluilebelliolanherşey,odeğildir.Allahüteâlâ,ötelerinötesidir.Sakın,buyoldacevizgibi,camparçalarıgibiparlakgörünendeğersizşeylere,çocuklargibialdanmayınızveyolunsonunakavuşdumsanmayınız!Hâsılolanhâlleriverü’yâları,câhilolanşeyhlerebildirmeyiniz!Onlar,anlamadıklarıiçin,azbirşeyiçoksanırlar.

Başlangıcdaolanları,sonakavuşmuşsayarlar.Elverişliolantâlib,böylecekendinisonaermişsanır,çalışmasıgevşer.Olgunkimseyiaramalıdır.Gönülhastalıklarınınilâcınıondansormalıdır.Kâmilolanıbuluncıyakadar,hâsılolanhâlleri(Lâ)derkenyoketmelidir.(Lâ),yokdemekdir.Sonra,hiçbirşeyebenzemiyen,düşünülemiyenHakteâlânınvarlığınıdüşünmelidir.

HâceNakşibend-iBuhârîhazretleribuyurduki,(Görülen,bilinen,işitilenherşey,Odeğildir.(Lâ)derken,bunlarınhepsiniyoketmelidir!).Hâsılolanşeylerinhepsiniyokediniz!Hakteâlâ,verâlarınverâsı,ötelerinötesidir.(İllallah)derken,hiçbirşeydüşünmemelidir.Buyolunbüyükleriböyleyaparlardı.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafâya“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”uyanlaraselâmolsun!

Evliyâyakimbakarsa,tengözüileserseri,

Bîbasardır,cânıyokdur,ölüdür,değildiri.

Evliyâcandır,gerekdircangözîlebakıla,

Zîrâki,canlıkişiler,cânaolur,müşteri.

231

Bumektûb,mîrMuhammedNu’mâna“kuddisesirruh”yazılmışdır.Yüksekseslezikrinbid’atolmasısebebiaçıklanmakdadır:

Allahüteâlâyahamdederiz.OnunsevgiliPeygamberine“sallallahüteâlâaleyhivesellem”veÂlineveEshâbınasalâtveselâmederiz!Birincimektûb,hernekadarsıkıntılıidiisede,ikincisiyumuşakveuygunyazılmışidiveçalışdığınızıbildiriyordu.

SevgiliKardeşim!MîrSa’deddînyolaçıkarkenmektûbistedi.Ogünlerde,gönlümdedarlıkvardı.Aklımbaşımdadeğildi.Birşeyyazamadım.MevlânâyârMuhammedCedîde,yazmasınısöylemişdim.Aklımbaşımdaolmadığıozemânda,eğeruygunsuzbirkelimeyazılmışise,kusûrabakmayınız.Bununlaberâber,azbirşeysiziincitmemelidir.İşinizikarışdırmamalıdır.Allahüteâlâgöstermesinaramızdahiçbirkırıklıkyokdur.Kırılmış,üzülmüşolarakbirşeyyazılmışdeğildir.Nasîhatolarakbirşeyyazılmışise,sevinmeklâzımgelir.İkincimektûbunuzaçoksevindik.Herişdeateşliolmalıdır.

Soğuklukvegevşeklikdüşmanlaraolsun!

Süâl:Husûlilevüsûlarasındakifarknedir?

Cevâb:Kardeşim!Husûldeuzaklıkvardır.Vüsûliseçokgücdür.Ankâkuşunu,kendimizegörebirşeklvererekdüşünürsek,hâfızamızdaAnkâhâsıloldudenebilir.Fekat,Ankâyavâsılolunmamışdır.Çünkibirşeyinzılli,ya’nîikincibirmertebedegörünmesi,hâsılolmasınamâni’olmaz.Fekat,vâsılolmakiçin,zıldenkurtulmaklâzımdır.

Süâl:Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”mebde-ite’ayyünleriolanismler,Evliyânında,mebde-ite’ayyünlerimidirler?Böyleise,aralarındakifarknedir?

Cevâb:Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”,mebde-ite’ayyünleri,Allahüteâlânınismlerininbütünüdür.Evliyânınmebde-ite’ayyünleriise,buismlerinparçalarıdır.Buparçalar,obütünlerinaltındadır.Parçalarıdırdemek,yalnızbirbakımdandüşünülmekdedirdemekdir.Meselâ,bütünirâdeile,yalnızbirşeyi

irâdegibidir.Evliyâ

“rahmetullahialeyhimecma’în”Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”uymaklayükselebildikleriiçin,obirbakımı,ortadankaldırarak,bütünekavuşabilirler.Buayrılığı,birkaçmektûbumdaaçıklamışdım.Düşününcehâtırlarsınız.

Süâl:Yüksekseslezikrbid’atolduğuiçinyasakediliyor.Hâlbuki,böylezikretmektatlıoluyor.İnsanbırakmakistemiyor.Cübbe,kuşak,donvepantalonvebirçokbaşkaşeylerde,Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”zemânındayokdu.Onlarıniçinyasaketmiyorlar?

Cevâb:Yavrum!Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”kullandığışeyler,yapdığıişler,ikidürlüidi:Biriibâdetolarakyapdığıişleridi.

İkincisi,âdetolarakyapdıklarıidi.İbâdetolarakyapdığıişlerintersi,(Bid’at)olur.Böyleuygunsuzişleriyasakederiz.Bunlar,dindereform,değişiklikolurki,bunahiçiznyokdur.Birşehrin,bulunduğumemleketinâdetine

uyarakyapdığıişlerintersine,buişlerinaksineolanşeylerbid’atolmaz.Bunlarıyasaketmeyiz.Böyleişlerindinleilgisiyokdur.

Âdetoluncayapılır,âdetolmazsayapılmazlar.Dinveibâdetolarakyapılmazlar.Çünki,hermemleketinâdetleribaşkadır.Birbirlerineuymaz.

Birmemleketinâdetleribile,zemânladeğişir.Böyleolmaklaberâber,âdetlerdedesünneteuymakfâideliolur.Se’âdetlereyolaçar.Allahüteâlâbizivesizi,Peygamberlerinefendisininyolundabulundursun“aleyhivealeyhimvealâtâbi’iküllinminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”.Vesselâm.

232

Bumektûb,Hân-ıHânâna“rahmetullahiteâlâaleyh”yazılmışdır.Dünyânınnasılolduğubildirilmekdedir:

Haksübhânehüveteâlâ,hiçsevmediğibualçakdünyânıniçyüzünüveonunaşağıolan

süslerininveyaldızlarınınçirkinliğini,gönülgözünüzegöstersin.Âhıretingüzelliğini,tatlılığını,CennetlerininvenehrlerinintâzeliğinivehepsindendahâtatlıolanAllahüteâlânıncemâlinigörmeğigönlünüzeyerleşdirsin!Peygamberlerinenüstünü“aleyhivealââlihivealeyhimminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”hurmetinebudüâmıkabûlbuyursun!Böylece,buçabukbitençirkindeniğrenesiniz.Allahüteâlânınrâzıolduğusonsuzâlemiözleyesiniz.Bualçağınçirkinliğianlaşılmadıkca,onadüşkünlükdenkurtulunamaz.Onabağlanmakdankurtulunmadıkca,âhıretdefelâketdenkurtuluşvese’âdetekavuşmakolamaz.

(Dünyâyısevmekgünâhlarınbaşıdır)hadîs-işerîfişaşmazbirformüldür.

Zararlarıgidermek,tersiniyapmaklaolduğundan,bualçağınsevgisindenkurtulmakiçin,âhıreteyarıyanişlereyapışmak,islâmiyyetiniyiolarakbildirdiğiişleriyapmaklâzımdır.Haksübhânehüveteâlâ,dünyânınbeş

şey,hattâdörtşeyolduğunubildirdi.Hadîdsûresininyirminciâyetindemeâlen,(Dünyâhayâtı,elbettela’b,ya’nîoyunvelehvya’nîeğlencevezînetya’nîsüslenmekvetefâhurya’nîöğünmekvemalı,parayı,evlâdıçoğaltmakdır)buyuruldu.İslâmiyyetin(A’mâl-isâliha)diyerekövdüğüşeyleryapılınca,dünyânınbüyükparçasıolanlehvvela’biçinzemânkalmaz.Buikisiazalır.Erkekleripekelbisegiymezvezîneteşyâsınınyapıldığımaddeolanaltınıvegümüşükullanmazsa,dünyânınüçüncüparçasıolanzînetdeazalır.Allahüteâlâ,üstünlüğünvekıymetinvera’vetakvâileolduğunu,sa’yile,malileolmadığınıbildirmişdirdiyenkimse,hiçöğünmez.Evlâdınvemalın,mülkünartması,AllahüteâlâyızikretmeğiazaltacağınıveOnuunutduracağınıbilen,bunlarıçoğaltmakiçinuğraşmaz,bunlarınçoğalmasınıaybsayar.Sözünkısası,zararlardankurtulmakiçin,Haşrsûresininyedinciâyetinin,(Resûlullahınemrleriniyapınızveyasaklarındankaçınınız!)meâl-iâlîsineuyarakyaşamalıdır.Fârisîbeyttercemesi:

Aranılanhazîneninnişânınıverdimsana,

belkisenkavuşursun,bizvaramadıksada!

MeyânşeyhAbdülmü’min,temizâiledendir.İlmöğrendi.Tesavvufyolunagirdi.Şaşılacakhâllerekavuşdu.Çolukçocuğunçokluğundan,insanlıkdolayısıilesıkılmakdadır.Sıkıntısınıgidermekiçin,sizebaşvurmasınısöyledim.İhsânsâhibininkapısıçalınıncaaçılır.Vesselâm.

233

Bumektûb,yüksek,nakîbseyyidşeyhFerîde“rahmetullahiteâlâaleyh”

yazılmışdır.Birkaçfâidelibilgiverilmekdedir:Allahüteâlâ,bizivesizi,yüksekceddinizinyolundabulundursun“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”!HâceCiyûnunnikâhyemeğigünlerinde,mubârekDehlişehrinegelmişdim.Yüksekhizmetinizdebulunmağıdadüşündüm.Ogün,yolaçıkılacağınıişitdik.Eldeolmıyarak,budüşüncemizekavuşamadık.Dermeçatma

birkaçkelimeilebaşınızıağrıtıyorum.Yanınızdaolsakda,uzakdabulunsakda,bütüngücümüzleselâmetinize,yüksekvarlığınızayakışmıyanherşeydenuzakkalmanızadüâcıyız.Sizekarşıolaniyidüşüncelerimizkapladığızemân,öyleoluyorki,yüksekmeclisinizegeleyim,temizkapınızdabekliyerek,sizelâyıkolmıyanbirşeyiiçeribırakmıyayım.Uygunsuzkimseleri,kıymetlisohbetinizeyaklaşdırmıyayımdiyorum.Bununlaberâber,heristenilenşeyekavuşulamıyacağınıdabilmekdeyim.Boynumubükerek,arkadanâcizânedüâetmekdeyim.Cenâb-ıHak,belkikabûlbuyurur.HâceUbeydüllah-iAhrâr

“kuddisesirruh”hazretleri,Hakteâlânınkendisinevermişolduğubüyüklüklebuyurduki,(Birkimse,öylebüyükolsaki,Onunyıkılmasıilebütünâlemyıkılmışolsun.Böyleolmağıistemekhernekadarküfrolurisede,neyapalımki,hiçbirimizinelimizdeolmıyarak,beniböylebüyükyapmışlardır).Bugünböylebirbüyüklükvegenişlik,hemenhemen,sizinyüksekvarlığınızdabulunmakdadır.Çünkisiziniyi,

râhatolmanız,herkesinrâhatolmasıdemekdir.Aksideböyledir.Bununiçininsanlarınsiziniyiliğinizedüâetmeleri,yağmurdüâsıetmekgibi,herkeseiyilikistemekdir.Fekatçokyazıkolduki,obüyüklükveyükseklik,şimdihaşhaş

dânesiveparmakyerikadarkaldı.Buhaşhaşdânesi,dostlarınvedüâcılarıngönlündebüyükbirüzüntüolmakdadır.Lutfediniz!Bunlarınüzüntülerinigideriniz!Budüâcınız,çokzemândanberi,böyleşeyleryazmamışdım.Çokgelmesinden,usançvermesindençekinmişdim.Fârisîbeyttercemesi:

Nazlıyârim,esenhavadanincinir,

gülgibi,sabâhrüzgârındanincinir.

Fekat,üzmemekiçinsusmak,sevmeğeyakışmaz.Fârisîbeyttercemesi:Hâfız,seninvazîfen,yalnızbirdüâ,

duyarmı,hiçduymazmıdüşünmeaslâ!

Çokzemânolurki,Mekke-imükerremeve

Medîne-imünevvere“harese-hümallahüanil-âfât”şehrleriniziyâretetmekistiyorum.Dehliyolculuğumuzunsebebide,buistekolmuşdu.Buisteğimizinyerinegelebilmesi,sizinuygunbulmanızaverızânızıalmamızabağlıolduğundan,Dehlidenyolaçıkmanız,buziyâretarzûmuzudageriyebırakdı.İyilik,fâide,Allahüteâlânınyaratdığındadır.Vesselâm.

Kimseyeetmemşikâyet,ağlarımbenhâlime,

titrerimmücrimgibi,bakdıkcaistikbâlime!

234

Bumektûb,hakîkatleribilen,ma’rifetlerkaynağı,AllahüteâlâyıtanıtanbilgilerinsâhibiolanbüyükoğluşeyhMuhammedSâdıka“rahmetullahiteâlâaleyh”yazılmışdır.Allahüteâlânınkendisivarlıkdır.Mahlûklarınasllarıiseyoklukdur.Kendinianlıyan,Allahüteâlâyıbilir.Tecellî-izâtîyiveNûrâyetindekiincelikleribildirmekdedir:

[İmâm-ıRabbânîhazretleri“rahmetullahiteâlâ

aleyh”,bumektûbda,Allahüteâlânınhakîkativücûddürdemişisede,birincicildinikiyüzaltmışıncı

[260]mektûbunda,busözünetevbeetmiş,(Böyleolmadığınısonradananladım)buyurmuşdur].

[Bumektûbvebundanevvelkibirkaçmektûb,aklilehiçanlaşılamıyacağıiçin,bunlarıokumakşâyan-ıtavsiyedeğildir.]

Bismillâhirrahmânirrahîm.Allahüteâlâyahamdolsun.OnunsevgiliPeygamberinesalâtveselâmolsun!Kıymetlioğlum!Hakteâlânınhakîkati,yalnızvücûddür.[(Vücûd)varolmakdemekdir.]Allahüteâlânınbuvücûdü,herhayrın,herkemâlinkaynağıdırvehergüzelliğinbaşlangıcıdır.Buvücûd,birhakîkîcüz’dür.Birbasîtdirki,bunahiçbirşeykarışmış,hiçbirşeylebirleşmişdeğildir.Böyleolmadığıgibi,olmasıdüşünülemezde.

İnsan,Allahüteâlânınbuvücûdünüanlıyamaz.Zât-iteâlânınaynıdır.Ondanbaşkadeğildir.

Aynıdırdemekbile,başkalığıdüşündürebilir.Aynıdırdadenilemez.Zâtilebirlikdeolanvücûd,buanlaşılamıyanvücûdünzılli,görüntülerindendir.Buikincivücûd,Zât-iteâlânınvemahlûklarınvarlıklarındanbaşkabirvarlıkdır.Buikincivücûd,Allahüteâlânınhakîkatiolanvücûdün,aşağımertebelerdemeydânaçıkmasıdır.Buçeşidligörüntülerinenyükseği,enbirincisiveenüstünü,Zât-iteâlânınvücûdüdür.Demekki,Allahüteâlânınhakîkativücûddürdenilebilir.Fekat,Allahüteâlâ,omertebedemevcûddürdenilemez.Zılmertebesinde,Allahüteâlâmevcûddürdenilebilir.Fekat,Allahüteâlâvücûddürdenilemez.

Tesavvufculardanvücûd,zâtdanbaşkadeğildirdiyenler,ikisiarasındakibaşkalığıgöremediler,zılliasldanayıramadılar.Bunlarvefelsefeciler,zâtdanbaşkaolanveolmıyanvücûdleribirbirlerindenayıramadılar.Vücûdünbaşkaolduğunuçokgücsöylediler.İşindoğrusu,Allahüteâlânınbizeilhâmeylediğidir.Vücûdünböyleaslvezılolarakbaşkabaşkaolması,öteki

sıfatlarındaaslvezılolmalarıgibidir.Asllarınmertebesi,icmâl,toplulukveanlaşılamamakmertebesidir.Sıfatlarınbuaslları,Allahüteâlâdanbaşkadeğildirler.Bumertebede,Allahüteâlâilmdirdenilebilir.

Fekatböylesöylemekde,birzılmertebesiolur.Çünkizâtmertebesinde,Allahüteâlâyahiçbirşeysöylenemez.Allahüteâlââlimdirdedenilemez.

ÇünkiilminOndanbaşkalığınıgösterir.Bumakâmdabaşkalıkhiçyokdur.

Başkalık,zılmertebelerindeolur.Buradazılyokdur.Çünki,te’ayyün-ievvelinpekçoküstündedir.Çünkitoplucabirbağlantı,bute’ayyündebulunur.Bumakâmda,hiçbirbakımdan,hiçbirşeydüşünülemez.Butopluluğunaçıklanmasıdemekolanzılmertebesinde,başkalıksöylenebilir.Uygunluksöylenemez.Fekatbumertebede,sıfatlarınuygunluğu,vücûdünuygunolmasındanilerigelir.Buvücûd,heriyiliğinvekemâlinbaşlangıcıdır.

Hergüzelliğinvedüzeninkaynağıdır.Bufakîr“kuddisesirruhül’azîz”

mektûblarımdavekitâblarımda,vücûdzâtdanbaşkadırdediğimzemân,zılolanvücûdünbaşkaolduğunubildirmişdim.Buzılolanvücûdde,dışardaki

[ilmdekideğil]hervarlığınbaşlangıcıdır.Buvücûdemâlikolanmâhiyyetler,hâricdevarolanmertebelerinhermertebesindebulunurlar.

Bunuiyianlamalı.Birçokyerdeişeyarar.

Görülüyorki,Allahüteâlânınsekizsıfatıdadışardavardır.Mahlûklardadışardavardır.

Eyoğlum!İncebilgileridinle!Allahüteâlânınkemâlleri,Zât-iilâhîmertebesinde,zâtdanbaşkadeğildirler.Meselâilmsıfatı,omertebede,Zât-iteâlâdanbaşkadeğildir.Bunungibi,zâtınhepsikudretdir.Zâtınbirparçasıilm,başkabirparçasıkudretdeğildir.Oradaparçalanmak,ayrılmakyokdur.Zâtdaböyleolanbütünkemâller,ilmmertebesindegenişlemişler,birbirinden

ayrılmışlardır.Zât-iilâhîde,obasîtlik,otoplukemâllerhiçdeğişmeksizin,ilmsıfatındahepsidağılmışlardır.Zâtdabulunanbütünkemâller,üstünlükler,ilmdedeyerleşmişlerdir.İlmdekibukemâllerinde,zıllerivardır.Buzıllere(Sıfatlar)denilmişdir.BunlarındaaslkaynağıZât-iteâlâolduğundan,Zât-iteâlânınvarlığıilevardırlar.(Füsûs)kitâbınınsâhibi,birbirlerindenayrıolarakilmdebulunan,ya’nî(Vücûd-iilmî)leriolankemâllere,(A’yân-isâbite)demişdir.Bufakîregöre,mümkinlerin,ya’nîmahlûklarınhakîkatleri,ademlerlebuademlereyerleşmiş

olankemâllerinzılleridir.(Adem),yoklukdemekolup,herkötülüğün,herbozukluğunkaynağıdır.Bunubirazaçıklıyalım.Cânkulağıiledinleyiniz!

Adem,vücûdünkarşılığıdır.Ya’nîyokluk,varlığıntâmtersidir.Onabütünbütünaykırıdır.Bununiçin,herkötülüğün,herbozukluğunbaşlangıcıdır.

Hattâkötülüklerin,bozukluklarıntâkendisidir.Vücûd,topluiken,heriyiliğin,herüstünlüğüntâ

kendisiolduğugibidir.Oaslmertebede,vücûd,zâtdanbaşkaolmadığıgibi,ovücûdüntersiolanademde,yoklukmâhiyyetindenbaşkadeğildir.Omertebede,omâhiyyeteyokdenilemez.Tâmyoklukdur.Buyoklukmâhiyyetininilm-iilâhîdeayrıldığımertebelerde,bumâhiyyetdenhâsılolanparçalarayokdenilebilir.Bunlaromâhiyyetdenbaşkadırlardenilebilir.Otopluolanyoklukmâhiyyetindenmeydânagelmiş

gibiolanvebumâhiyyetinzılligibiolanadem,ozıllerinherparçasındabaşkabaşkadır.Bunudahâaşağıdaaçıklıyacağız.Buadem,otoplumertebede,herkötülüğün,herbozukluğuntâmkendileriolduğundanveilm-iilâhîde,herkötülük,başkakötülüklerdenayrıolduğundan,ilm-iilâhîdebirbirlerindenayrılmışolanherbirkemâlveherbirhayrkarşılarındabulunanherbirkötülüküzerineaksetmiş,birbirleriilebirleşmişlerdir.

Herbirikötülükvebozuklukolanademler,kendileriilebirleşmişolankemâllerilebirlikde,mümkinlerin,ya’nîmahlûklarınmâhiyyetleri,ya’nîasllarıolmuşdurlar.Böyleolmaklaberâber,

buademler,bumâhiyyetlerinaslları,özlerigibidirler.Bukemâllerise,bunlarınözelliklerigibidirler.İştebufakîregöre,(A’yân-ısâbite),buademlervebunlarlabirleşmişolankemâllerinherikisidir.HerdilediğinegücüyetenAllahüteâlâ,buyoklukmâhiyyetlerinibütünlüzûmluşeyleriilebirlikdeveilm-iilâhîdebuademlereaksetmişolanvücûdzıllerininkemâlleriilebirlikde,mümkinlerin,mâhiyyetleriyapmışdır.Dilediğizemân,bumâhiyyetleri,ilmdekivücûdzıllineyaklaşdırarak,dışardakivarlıklarıyaratmışdır.Bumâhiyyetleri,dışardakivarlıklarabaşlangıçeylemişdir.

Mümkinlerina’yân-ısâbitesiolanveonlarınmâhiyyetleriolan,ilm-iilâhîdekibusûretleri,ilmdekivücûdzıllerineyaklaşdırmakdemek,ilmdekisûretlerinilmdençıkarakdışarıdavarolmalarıdemekdeğildir.Böyleşeyolamaz.Allahüteâlânınilmindendışardaolmak,Allahüteâlânıncâhilolmasıdemekdir.Mümkinlerdışarıda,ilmdekisûretleretâmuygunolarak,dışardaayrıcavarolurlardemekdir.İlmdekivarlıkdanbaşka,onlaratâmuygunolarak,

dışardada,ayrıcavarolurlar.Sanki,marangozustası,masanınşeklinizihndedüşünür.Onungibibirmasayıdışardayapmasıgibidir.Masanınzihndekişekli,masanınmâhiyyetidemekdir.Bumâhiyyetmarangozunzihnindendışarıçıkmamışdır.Zihndekioşekletâmuygunolarak,dışardada,ayrıcabirmasavücûdegelmişdir.

Heradem,vücûdünkemâllerinin,kendinetâmkarşıbulunanvekendisineaksetmişolanzıllerindenbirzılleyaklaşarak,dışardavarolmuş,zînethâsıletmişdir.Tâmadem,böyledeğildir.Bukemâllerinzıllerinekarşıolmaz.

Onlarlabirleşerek,dışardabirvücûdkazanamaz.Çünki,buzıllerinkarşısındadeğildir.Eğer,karşılığıbulunmasaydı,aslvücûdekarşıolurdu.

Hâlbuki,zâtdanbaşkaolmıyanbuaslvücûdünkarşısındabirşeybulunamaz.

Tâmma’rifetsâhibiolanbirârif,aslvücûdeilerlerse,tamademeiner.

Böylece,buademinde,ohazretlebağlantısıolur.Zînetlenmişolur.

Güzelleşmişolur.Ovakt,ârifinkendimertebeleridemekolan,kendiademlerininbütünmertebeleri,toplucaolsun,ayrıayrıolsun,hepsigüzelveiyiolurlar.Kemâlvecemâlhâsılederler.Bütünmertebelerininiyi,güzelolması,yalnızböyleârifiçindir.Ondanbaşkasında,iyilikolursa,yâayrıayrıayrılmışademlerinbirkaçmertebesindeolurveyâayrıayrıbütünmertebelerindegörülür.Buikinciside,çokazbulunur.Fekat,herçeşidkötülükvebozuklukdanbaşkabirşeyolmıyantâmvetopluademiniyivegüzelolması,yalnızbuârifiçindir.Buârifinşeytânıda,tâmiyiolarak,islâmıngüzelliğinekavuşur.Nefs-iemmâresimutmeinneolur.

Mevlâsındanrâzıolur.Bununiçindirki,Peygamberlerinefendisi“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”,(Benimşeytânımmüslimânoldu)buyurdu.

Bundansonra,gazâda,hiçbirgâzîondandahâ

ileriolamaz.İyiliklerişeytânkadargösteremez.Sübhânallah!Bufakîrdenelindeolmıyaraköylema’rifetlerhâsılolduki,çoklarıtoplanarakçalışsalar,birbenzerinekavuşamazlar.Geleceğihaberverilmişolanhazret-iMehdînindebuma’rifetlerdençokpayalacağıumulur.Fârisîbeyttercemesi:Pâdişâh,kocakarıkapısına,

gelirseeyyeğit,senbunaşaşma!

EngüzelyaratıcıolanAllahüteâlâ,çokmubârek,pekmukaddesdir.Yaratıcısanılanlarabenzemez.ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!

Görülüyorki,mümkinlerinzâtları,aslları,ademlerdir.Vücûdünkemâllerininzılleribuademlereaksederek,bunlarısüslemişdir.Böyleolduğuiçin,mümkinlerinzâtları,herkötülüğün,bozukluğunkaynağıdır.Herçirkinliğin,kusûrunyeriolmuşlardır.Mümkinlerdeyerleşdirilmişolanheriyilik,herkemâl,aslvücûddenödünçolarakgelmişdir.Nisâsûresininyetmişsekizinciâyetindemeâlen,(Sanagelenheriyilik,Allahüteâlâdandır.Sanagelenherçirkinlikde,

kendindendir)buyuruldu.Allahüteâlânınihsânıile,birkimse,kendindekiiyiliklerinödüncolarakverilmişolduklarınıgörürse,üstünlüklerininbaşkasındanolduğunuanlarsa,kendiniyalnızkötülükbulur.Tâmkusûrbilir.Kendindehiçbirkemâlgöremez.Aksyoluilegeldiklerinibilegöremez.Çıplakkimseninödüncçamaşırgiymesigibiolur.Çamaşırlarınödüncolduğu,kendisiniokadarkaplamışdırki,hepsinisâhibindesanır.Kendiniçıplakbulur.Üzerindeçamaşırvarisede,kendiniçıplaksanır.Böylegörüşsâhibiolanzât(Abdiyyet)kulluk,makâmıileşereflenir.Bumakâm,vilâyetmakâmlarınınenüstünüdür.

TENBÎH:Kötülükleiyiliğinveaşağılıklaüstünlüğünböylebirarayagelmeleri,vücûdileademinbirarayagelmesidir.Buise,ikitersşeyinbirarayagelmesideğildir.Bununiçin,olmıyacakşeysanılmamalıdır.Çünkitâmvücûdüntersi,tâmademdir.Zılmertebelerindeise,tâmvücûddenaşağıdoğru,derecedereceinilmişdir.Ademtarafındada,enaşağıolantâmademdenyukarıdoğrubasamakbasamak

yükselmişlerdir.[Bunlarınbirleşmeleri,metalatomlarıileametalatomlarınınbirleşmelerigibi,çekirdeklerindekiartıelektriklerinbirbirleriniitmekuvvetleri,elektronkuvvetleriileazalarakbirbirleriniçekmeğebaşlamışlar,iyonşebekesihâsıletmişlerdir.Atomçekirdeklerindekiprotonlarıbirarayatoplayanve]

İyiliknûrlarıilekötülükkaranlıklarınıbirarayagetirenAllahüteâlâyıtesbîhederiz.HiçbiraybvekusûruOnakondurmayız.

Süâl:Birazyukarıda,tâmademinde,tâmvücûdeyakınolduğuyazılıidi.

Tâmikizıd,ikitersbirleşmişolmuyormu?

Cevâb:İkizıdşey,biryerdebirleşemez.Birinin,ötekiyardımıiledurmasıvebirininötekitersiilesıfatlanmasıolamazdeğildir.Adem,mevcûdolabilir.Vücûdileyakînlikhâsıledebilir.

Süâl:Adem,nazarî,teorikbirşeydir.Bunundışardavarolması,nedemekdir?

Cevâb:Adem,ya’nîyoklukdeyince,hâtıragelenşeyteorikdir,hayâldedir.

Fekat,ademinçeşidlerindenbirininsonradanvarolmasınısöylemekniçinbozukolsun?EskiYunanfelsefecilerininvücûdiçinsöylediklerideböyledirki,vücûd,Vâcib-ül-vücûdünzâtındanbaşkadır.Çünkivücûd,teorikbirşeydir,dışardabulunamaz.Vâcib-ül-vücûdünkendisiise,dışardavardır.

Bununiçinikisibaşkabaşkadırdiyorlar.Bunlaracevâbolarakdadeniliyorki,vücûddeyinceaklagelenşeynazarîdir,dışardayokdur.Fekat,vücûdünçeşidlerindenbiriböyledeğildir.Bununiçin,vücûdünparçalarındanbiridışardabulunabilir.

Süâl:Yukarıdabildirilenlerdenanlaşılıyorki,Allahüteâlânınsekizhakîkîsıfatı,zılmertebelerindevardır.Aslmertebesindevücûdleriyokdur.Buise,doğruyolunâlimlerininbildirdiklerineuygundeğildir.

Allahüteâlâ,oâlimlerinçalışmalarınakarşılık

bolboliyiliklerversin!

Çünki,buâlimlersıfatlarınZâtdanhiçayrılmadıklarınıvehiçayrılamıyacaklarınıbildirmişlerdir.

Cevâb:Söylediklerimizden,ayrılabileceklerianlaşılmaz.Çünkibuzıl,oaslalâzımdır.Ondanayrılamaz.Böyleolmaklaberâber,yalnızZât-iteâlâyıarayan,ismlerivesıfatlarıhiçdüşünmiyenbirârif,omertebedeyalnızzâtıbulur.Hiçbirsıfatıdüşünmez.Bu,ozemânsıfatlarbulunmazdemekdeğildir.Görülüyorki,ârifegöre,sıfatlar,Zât-iilâhîdenayrılmışgibisanılmakdadır.Dışardaayrılmışdeğildirler.Bununiçin,Ehl-isünnetâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bildirdiklerineuygunolur.Bunuiyianlamalıdır.

Buaçıklamalardansonra,(Kendinitanıyan,Rabbinitanır)sözüiyianlaşılır.[İbniHacer-iMekkî“rahmetullahialeyh”,busözünsâhibininhazret-iAlî“radıyallahüanh”olduğunubildiriyor.Mâverdî,(Edeb-üd-dünyâ)kitâbındabununhadîs-işerîfolduğunuyazmakdadır.

Demekki,ibniHacerinsözü,bununhadîs-işerîfolmadığınıgöstermemekdedir.]Çünkibirkimse,kendisinikötüolarakveaşağıolaraktanıyıncavekendisindebulunanheriyiliğinveüstünlüğünVâcib-ül-vücûdhazretleritarafındanödünçverilmişolduğunuanlayınca,Hakteâlâyıiyiveüstünvegüzelolaraktanır.

Burayakadaryapılanaçıklamalaranlaşılınca,Nûrsûresindeki,(Allahüteâlâ,yerinvegöklerinnûrudur)meâlindekiâyet-ikerîmeninözümeydânaçıkar.Çünki,mümkinlerinhepsiademlerdir.Ademlerdehepkötülükveaşağılıkdır.Mümkinlerdekiiyilikveüstünlükvegüzellikvedüzgünlük,Allahüteâlânınkendisiolanvücûddengelmişdir.Buvücûd,iyiliklerinveüstünlüklerinkaynağıdır.Buanlaşılınca,göklerinveyerinnûrubuvücûddür.Buvücûd,Vâcib-iteâlânınkendisidir.Bunûr,göklerdeveyerde,zıllerininyardımıilebulunduğundan,zıllerinyardımıolmaksızın,doğrudandoğruyabulunduğunusanmamakiçin,bunûrubirmisâlileanlatmakdadır.

(Onunnûrubirfenerebenzer.Ofeneriniçinde

zeytinyağındakifitildeyananışıkvardır.Buışıklıfitilcambirkandiliçindedir...)meâlindekiâyet-ikerîmeyiinşâallahbaşkabirmektûbdauzunaçıklayacağız.Çünki,uzunyazılacakşeylervardır.Bumektûbumuzasığdıramayacağız.Âyet-ikerîmeleriböyleaçıklamaya(Te’vîl)denir.

Kur’ân-ıkerîmintefsîri,ancakResûlullahdan“sallallahüaleyhivesellem”

işitildiğigibiyapılabilir.(Kur’ân-ıkerîmi,kendigörüşüne,anlayışınagöretefsîredenkâfirolur)hadîs-işerîfi,bunubildirmekdedir.(Te’vîl)böyledeğildir.Kur’ân-ıkerîmevehadîs-işerîflereuygunolmakşartıile,herâlim,anladığıgibite’vîlyapabilir.

Mümkinlerinaslları,kendileriademlerdirdedik.Mümkinlerinaşağı,bozuksıfatları,buademlerden,Allahüteâlânınîcâdetmesiylehâsılolur.

Mümkinlerdekiiyiliklerveüstünlükler,vücûdünkemâllerininzıllerindenödüncolarakalınmışdır

veAllahüteâlânınîcâdıilehâsılolmakdadırlar.

Birşeyiniyiveyâkötüolduğunuanlamakkolaydır.Âhıretiçinolanşeyler,güzelgörünmeselerbile,güzeldir.Dünyâiçinolanşeyler,güzelgörünseler,tatlıveiyianlaşılsalarbileçirkindir.Dünyânınyaldızlıgüzellikleri,hepböyledir.Bununiçindirki,islâmiyyetdeoğlanlarınveyabancıkadınlarıngüzelliğineistekveşehvetlebakmakyasakedilmişdir.

Dünyânınyaldızlı,güzelgörünenbütünpislikleriböyledir.Bunlarhepademdenhâsılolur.Ademdenise,hepkötülükvebozuklukmeydânagelir.

Eğerbugüzellikler,buiyilikler,vücûdünkemâllerindenolsaidi,yasakedilmezlerdi.Yalnızşurasıvarki,asldururkenzıllebakmakçirkinolacağıiçin,yasakedilebilirisede,buyasaklık,ademdenolankötülüklerinyasaklığıgibiharâmolmaz,yapmakdanise,yapmamakdahâiyiolur.Görülüyorki,dünyâdakigüzelleringüzellikleri,vücûdüngüzelliğininzıllerideğildir.Ademler,kemâllerinyanında

bulunmaklagüzelgörünmeğebaşlamışlardır.Ademinherşeyigibi,bugüzelgörünüşüdeçirkinvekötüdür.Şekerkaplanmışzehrebenzer.Yaldızlanmışnecâsetgibidir.

İslâmiyyetin,nikâhedilengüzelkadınlarlavegüzelcâriyelerleeğlenmeğeiznvermesi,çocukeldeetmekveinsanlarıüretmekiçindir.Âlemdekidüzeninbozulmamasıiçinbunaiznverilmişdir.

Tesavvufculardanbirçoğu,güzelyüzlere,tatlıseslerebağlanmışlar.Bugüzelliklerin,Vâcib-ül-vücûdteâlâvetekaddeshazretlerininkemâllerindenödüncverilengüzelliklerolduğunusanarak,bunlarabağlanmağıiyivegüzelbilmişler.Hattâ,tesavvufyolundailerlemekiçinyardımcısanmışlardır.Bufakîrinanladığıböyledeğildir.Yukardabirazbildirilmişdir.Şunaçokşaşılırki,bunlardanbirkaçı,buyanlışhareketlerinihaklıgöstermekiçinvesîkadagöstermeğekalkışıyor.(Oğlanlardansakınınız!Çünkionlardakigüzellik,Allahüteâlânıngüzelliğigibidir)sözünüilerisürüyorlar.

Allahüteâlânıngüzelliğigibidirsözü,bunlarışübheyedüşürmekdedir.

Hâlbukibusöz,onlarayardımcıolmuyor.Onlarınyanlışanladıklarınıbildiriyor.Bufakîrinanlayışınındadoğruolduğunugösteriyor.Çünki(Sakınınız!)buyurmakda,onlarabakmayıyasaketmekdedir.Bununyanlış

anlaşılabileceğinideanlatmakiçin(Onlarıngüzelliği,Hakteâlânıngüzelliğigibidir.Onungüzelliğideğildir)buyurmakdadır.Böylece,yanlış

anlaşılmasınıönlemekdedir.Resûlullah“sallallahüteâlâaleyhivesellem”,(Dünyâveâhıret,birbirininzıddı,tersidir.Buikisindenbirisinirâzıedersen,ötekigücenir)buyurdu.Buhadîs-işerîfdegösteriyorki,dünyânıngüzelliğiileâhıretingüzelliğibirbirininzıddıdır.Birbirineuymaz.Herkesbilirki,dünyâgüzelliğini,islâmiyyetbeğenmez.Âhıretgüzelliğinibeğenir.Ohâlde,dünyâgüzelliğikötüdür.Âhıretgüzelliğiiyidir.Birincisiademden,ikincisivücûddenhâsılolmakdadır.Evet,ba’zışeyler

vardırki,birbakımdandünyâdandır,başkabirbakımdanâhıretdendir.Buşeyler,birincibakımdançirkindir.İkincibakımdangüzeldir.Buikibakımıbirbirindenayırmakveherbiriningüzelliğiniveçirkinliğinianlamak,islâmiyyetibilmekleolur.Haşrsûresininyedinciâyetindemeâlen,(Resûlullahınemretdikleriniyapınız!Yasaketdiklerindensakınınız!)buyuruldu.Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki,(Dünyâyaratıldığızemândanberi,Hakteâlâonabeğenerekbakmamışdır.Hakteâlâonubeğenmez).Buhadîs-işerîfdedünyâdaademdenhâsılolankötülüklerin,çirkinliklerinvebozukluklarınbeğenilmediğibildirilmekdedir.Ademherkötülüğünveherbozukluğunyeridir.Bununiçindünyânıngüzelliği,tatlılığıvetâzeliğikıymetsizdir.Allahüteâlâ,bunlardanrâzıdeğildir.Allahüteâlâ,âhıretingüzelliğindenrâzıdır.

Âhıretgüzelliğinebakar.Enfâlsûresininaltmışyedinciâyetininmeâl-işerîfi,(Sizdünyâyıistiyorsunuz.Allahüteâlâise,âhıretiistiyor)olup,Allahüteâlânındünyâyadüşkünolanları

beğenmediğinibildirmekdedir.YâRabbî!Dünyâyı,gözümüzdeküçült!Âhıretidekalblerimizdebüyült!FakrileöğünenvedünyâgüzelliğindensakınanMuhammed“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”hurmetine,budüâmızıkabûleyle!BüyükâlimşeyhMuhyiddîn-iArabîdünyâdakikötülüklerin,aşağılıklarınvebozukluklarınözünebakmadığıiçin,(Mümkinlerinhakîkatleri,Hakteâlânınkemâllerininilmdekizılleridir,sûretleridir)dedi.(Busûretler,dışardabiricikvarlıkolanZât-iteâlâaynasındaaksederekdışardagörünmüşlerdir)dedi.(İlmdekisûretler,Hakteâlânınşü’ûnvesıfatlarındanbaşkabirşeydeğildirler)dedi.Bununiçinde,(Vahdet-ivücûd)dedi.Mümkinlerinvarlığını,Vâcibinvarlığısandı“teâlâvetekaddese”.Kötülükveaşağılık,iyiliğeveyüksekliğegöremeydânaçıkar.

Tâmkötülükveyalnızaşağılıkdiyebirşeyyokdurdedi.Hiçbirşeyinkendisikötüdeğildir.Küfrvedalâlet,sapıklıkbile,îmânavehidâyetebakıncakötüolur.Yoksakendilerikötüdeğil,

iyiveyararolduklarınısandı.

Kâfirlerdevefâsıklardabunlarınbulunması,doğrulukolur,sapıklıkolmaz,dedi.Hûdsûresininellialtıncıâyetinin,(Allahüteâlâ,herhayvanıdilediğigibikullanmağakâdirdir.BenimRabbimhakveadâletüzeredir)meâl-işerîfinikendineşâhidgöstermekdedir.Evet,vahdet-ivücûdeinananherkesböylesözlerdençekinmez.Bufakîrebildirildiğinegöre,mümkinlerinmâhiyyetleri,hakîkatleri,aslları,ademlerle,vücûdünbuademlereaksetmişvebirleşmişolankemâlleridir.Bunuyukarıdauzunbildirdik.Doğruyumeydânaçıkaran,ancakAllahüteâlâdır.DoğruyolakavuşduranancakOdur.

Oğlum!Allahadamlarınınhiçbirininneaçıkolarakvenedeişâretedereksöylememişolduklarıbubilgilervema’rifetler,çokşerefli,çokkıymetlibilgilerdir.BinsenesonrameydânaçıkanveVâcib-iteâlânınhakîkatiilemümkinlerinhakîkatlerinitâmuygunolarakanlatanyüksekbilgilerdir.

Kitâbavesünneteuymayanvedoğruyolunâlimlerininsözlerinebenzemiyenbiryerleriyokdur.Resûlullahın“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”

sankiümmetineöğretmekiçinyapdığı,(YâRabbî!Herşeyindoğrusunu,bizeolduğugibitâmgöster!)düâsı,belkide,yukarıdabildirilenhakîkatlerin,mâhiyyetleringösterilmesiiçindir.Bunlar(Ubûdiyyet),kullukmakâmındaanlaşılır.Aşağılığıvealçaklığıvekırıklığıgörmeğedeişâretbuyurmakdadır.Bunlarıgörmek,kulluğauygundur.Zevallıbirkulun,kendinisâhibigibibilmesi,hiçyakışırmı?Pekedebsizlikolur.

Oğlum!Şimdiozemândayızki,geçmişümmetlerde,böyleçokkaranlıkzemângelince,büyükbirPeygambergönderilerek,yenibirdinkurulurdu.Buümmet,ümmetlerineniyisiolduğuiçinvebuümmetinPeygamberi,Peygamberlerinsonuncusuolduğuiçin“aleyhivealââlihivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”,bunlarınâlimlerine,İsrâîloğullarınınPeygamberlerininmertebesiverilmişdir.Peygamberlerin“salevâtullahiteâlâaleyhim

ecma’în”vazîfeleri,buâlimlereyapdırılmakdadır.Bununiçin,heryüzsenebaşında,buümmetinâlimleriarasındanbir(Müceddid)yenileyici,kuvvetlendiriciseçerler.Bununlaislâmiyyetitâzelerler.Helebinsenegeçince,geçmişümmetlerdebir(Ülül’azm)PeygambergönderdikleriveOnunişinibirNebîyebırakmadıklarıgibi,buümmetdede,tâmma’rifetli,bilgilibirâlim,ârifseçilir.Buzât,geçmişümmetlerdekiÜlül’azmPeygamberlerinişiniyapar.Fârisîbeyttercemesi:Rûhül-kudsünyardımı,imdâdayetişirse,

Mesîhinyapdıkları,nasîbolurherkese.

Oğlum!Tâmvarlık,tâmyokluğunkarşılığıdır.Mektûbunbaşındatâmvarlık,Vâcib-ül-vücûdünhakîkatidir.Heriyiliğinveüstünlüğündetamkendisidirdemişdik.Böylesöylemek,toplucadüşünerekolsabile,omakâmiçinyakışıkalamaz.Çünki,zılolmakanlaşılır.Buvücûdünkarşılığıolanademinde,hiçbirşeyebağlılığı,benzerliğiyokdur.Buademinde,herkötülüğün,heraşağılığıntâmkendisiolduğunusöylemekdeburadayakışmaz.Çünki,birbağlılık

anlaşılabilir.

Birşey,tâmolarakancakkendinetâmzıd,tâmkarşıolanşeyüzerindemeydânaçıkar.[Meselâılıksu,soğukdasıcakgörünür.Siyâhnokta,beyâzüzerindebelliolur.Yıldızgecekaranlığındagörülür.]Herşey,zıddıarasındabelliolur.Bununiçintâmvücûd,tâmolarak,tâmyokluküzerindebelliolur.Tâmyokluk,tâmvarlığabiraynaolur.

Tesavvufyolunda,geridönüpinmek,ilerlerkenyükselmekkadarolur.[Çokçıkan,geridönünce,çokiner.]Birkimse,Allahüteâlânınyardımıiletâmvücûdeyükselirse,bukimsedönüşde,tâmademekadariner.Yükselirkenârifinşü’ûrugider,bilgisikalmaz.İnerkenşü’ûrunavebilgisinekavuşur.

Buşü’ûrvema’rifetmakâmında,onuhiçzılbulunmayanvezâtınşü’ûnvei’tibârlarındandauzakolan(Tecellî-izâtî)ileşereflendirirler.Bundanönceolanbütüntecellîlerin,ismler,sıfatlar,şü’ûnvei’tibârâtzıllerindenbirzıllinperdesiarkasındaolduğunuonabildirirler.Her

nekadarârif,otecellîleri,ismlerinveşü’ûnunaradaperdeolmayarakhâsılolduğunu,tâmvücûdünperdesizolaraktecellîetdiğinisanırisede,birzıllinperdesiarkasındatecellîetmekdedir.Sübhânallah!Herkötülüğün,heraşağılığınyeriolanbuadem,vücûdüntamzûhurunavâsıtaolduğuiçin,güzellikkazanmakda,hiçkimseninbulamadığınakavuşmakdadır.Kendisikötüolanşey,arayagüzelliğinkarışmasıile,güzelolmakdadır.İnsanınnefs-iemmâreside,hepkötülüğekayar.Ademeherşeydendahâçokyakîndir.Bununiçin,tâmtecellîyeherşeydendahâçokkavuşmakdadır.Herşeydendahâyukarıçıkmakdadır.Fârisîmısra’tercemesi:

İhsânaenuygunolan,günâhişleyenlerdir!

Ma’rifetitâmolanbirârif,bütünmakâmlardanileriyükseldikdenvehermertebedengeçerekindikdensonra,tâmademeinerekVücûd-iteâlâyaaynaolunca,sıfatlarınveismlerinbütünkemâlleriondagörünür.Tâmvücûddebulunanbütünlatîfelerondagörünür.Ondanbaşkakimsebuni’metekavuşamaz.Buaynaolmak

ni’meti,onunboyunagörebiçilipdikilerek,üzerinegiydirilmişkıymetlibirelbiseyebenzer.Kemâllerin,üstünlüklerinzılleri,sûretleri,hernekadarilm-iilâhîdebirbirlerindenayrılmışlarisedeveârifinaynaolmasıda,ilmmertebesindeisede,ârifinaynasıdışarıdavardırvebütünkemâlleridışardagöstermekdedir.

Süâl:Ademinaynaolmasınedemekdir?Adem,hiçbirşeydeğildir.Hangibakımdanvücûdünaynasıolmakdadır?

Cevâb:Ademdışardakivarlıklaragörehiçdir.Fekatilmdebirayrılıkkazanmışdır.Hattâ,ilmdebirvarlıkdaolmuşdur.Tesavvufyolununsonunavaranlar“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”,ademinzihndekivarlığına,vücûdünaynası,şundandolayıdemişlerdirki,ademmertebesindebulunanbütünkötülüklerinveaşağılıklarınhiçbiri,ademinkarşılığıolanvücûddebulunmaz.Ademdebulunmayanherüstünlükde,vücûddevardır.Buinceliğedikkatedilirse,ademvücûddekikemâlleringörünmesinesebebolmakdadır.

Aynaolmakdemekde,iştebudur.Burasınıiyianla!İşineçokyarayacakdır.

HerşeyindoğrusunubildirenancakAllahüteâlâdır.

Oğlum!Buyazılanma’rifetlerinhepsininAllahüteâlâtarafındanilhâmedilmişolduklarını,şeytânvesveselerininhiçkarışmadığınıumarım.Bunadelîl,senedolarakşunudasöyleyeyimki,bubilgileriyazmakistediğimveAllahüteâlâyasığındığımzemân,meleklerin“alânebiyyinâvealeyhimüssalâtüvesselâm”sankişeytânlarıburalardankovduklarıgörüldü.

Onlarıburalarayaklaşdırmadılar.HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbilir.

Kıymetlini’metlerimeydânaçıkarmak,hamdyollarınınenbüyüklerindenbiridir.Bubüyükni’metleriaçıklamağakalkışdım.(Ucb),kendinibeğenmeksanılmasındanuzakolacağınıumarım.Ucbnasılolabilirki,Allahüteâlânınyardımıile,kendikötülüğümvealçaklığımhepgözümünönündedir.Bütünkemâller,iyiliklerde

Allahüteâlânındır.GeçmişdevegelecekdeolanherhamdâlemlerinRabbiiçindir.OnunPeygamberlerinevePeygamberininkerîmolanÂlineveyüksekEshâbınınhepsineiyidüâlarveselâmlarolsun

“salevâtullahiteâlâaleyhivealâÂlihiveEshâbihiecma’în”!DoğruyoldabulunanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenleredeselâmolsun“aleyhivealââlihissalevâtüefdalühâvetteslîmâtüekmelühâ”!

İlâve:VücûdveademveAllahüteâlânınsıfatları,aklileanlaşılamaz.

Allahüteâlâ,aklileanlaşılamıyanşeylerigörüpanlıyabilenbaşkabirkuvvet,sevdiğikullarınaverir.Bukuvvete(Basîret=Kalbgözü)vebukullara(Evliyâ)denir.Evliyâ,kalbgözleriilegörüpanlarvebirbirlerineanlatırlar.Başkalarının,buşeyleriaklilearaşdırmalarınaiznverilmedi.Kalbgözünekavuşmakiçin,müslimânolmakvetesavvufyolundaçalışmaklâzımdır.Tesavvufyolundaçalışmıyanmüslimânınkalbihastadır.Müslimânolmıyan

birkimseninkalbiölüdür.Kalbgözükördür.

Otuzdördüncümektûbabakınız!

235

Bumektûb,mollaAbdülgafûr-iSemerkandî,HâcibeyFirketivehâceMuhammedEşrefKâbilîyeyazılmışdır.Buyolunbüyüklerinisevmek,dünyâveâhıretse’âdetininsermâyesiolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun.OnunsevgiliPeygamberineveÂlineveEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun!Bizisevenler,iyibilinizki,arkaarkayagelenkıymetlimektûblarınız,sevginizinçokluğunu,birânöncekavuşmakistediğinizibildirdiğiiçin,bizleriçoksevindirdi.Allahüteâlâ,buyolunbüyüklerineolanmuhabbetiniziartdırsın.Busevgiyi,dünyâveâhıretse’âdetininsermâyesibiliniz!Busevginizinartmasıiçin,Allahüteâlâyadüâediniz!Busevgi,insanınislâmiyyeteuymasınıkolaylaşdırır.Bâtınıncem’ıyyetiya’nî,kalbinherânAllahüteâlâileolması,busevgiileelde

edilir.Eğerdünyânınbütünsıkıntılarınıvezulmetlerini,lekelerinikalbedoldursalar,busevgibulunursa,hiçüzülmemelidir.Ümmîdliolmalıdır.Eğerkalbedağlargibiçokhâllervenûrlaryağdırsalar,fekatbusevgikılkadarazalsa,bunlarıharâblık,felâketbilmelidirveistidrâcolduğunuanlamalıdır.Bunasıkıyapışıpsonra,işinizebakınız!Kıymetliömrülüzûmsuzşeylerleboşyeregeçirmeyiniz!Fârisîbeyttercemesi:Sanasöyliyeceğimhepbudur:

Çocuksun,yolisekorkuludur!

SizevedoğruyoldagidenlereveMuhammedaleyhisselâmınyolundabulunanlaraselâmolsun!

236

Bumektûb,kıymetlioğluMuhammedSâdıka“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”

yazılmışdır.Ba’zısırlarıbildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunsevgili

Peygamberinesalâtüselâmolsun!

Çokkıymetlioğlum!Hâliniziaçıkladığınızmektûbunuzdan,Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyyeye“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”bağlıolduğunuzanlaşılmakdadır.BununiçinAllahüteâlâyaçokşükrediniz!Çokzemândanberi,buni’metekavuşmakistiyordunuz.Şimdi,cenâb-ıHakdanümmîdederek,gönlümüsizeverdim.Sizibudevleteçekmeğeuğraşdım.Önce,siziVilâyet-iMûsevîdebuldum.Oradançekerek,Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyyeiçinealmaknasîboldu.BundandolayıAllahüteâlâyasonsuzhamdveşükrlerolsun!Siz,buvilâyeteçekerekgetirildiğiniziçin,yirmigündençokoluyorki,koynumdasınız,yetişiyorsunuz.Bağlantınızkuvvetliolmadığından,belkisizinhiçhaberinizolmamışdır.Şimdikuvvetlendiğiiçinsizinde,anladığınızısanırım.Allahüteâlânınbugünâhıçokkuluna,herândurmadanyağanni’metlerindenhangibiriniyazayım?Fârisîikibeyttercemesi:Benotoprağımki,ilkbehârbulutu,

lutfeder,verirbereketliyağmuru.

Vücûdümünherkılı,dilegelsede,

şükredememni’metlerininhiçbirine.

KıymetlioğlumMuhammedSa’îdinmektûbundabildirdiğihâlleripekdoğru,çokkıymetlidir.Böylekıymetlihâller,tanıdıklardanpekazkimseyenasîbolmakdadır.Allahüteâlânın,onuda,Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyyeileşereflendirmesiniümmîdederim.OğlumMuhammedMa’sûm,Allahüteâlânınlutfüveihsânıile,yaradılışındabudevleteelverişlidir.Allahüteâlâ,sevgiliPeygamberininsadakasıolarak,ondabulunanbukuvvetimeydânaçıkarsın!Âmîn.

237

Bumektûb,mollaMuhammedTâlib-iBeyânegîyeyazılmışdır.Sünnet-iseniyyeyeyapışmağıistemekde,büyüklerinyolunuövmekdedir:Allahüteâlâ,bizivesiziislâmiyyetindoğruyolundabulundursun!

Kıymetlikardeşim!Nakşibendiyyeyolununbüyükleri,sünnet-iseniyyeyeuymuş,azîmetyolunututmuşlardır.Sünnet-iseniyyeyeuymaklaveazîmetyolunuseçmeklebirlikde,eğerahvâlvemevâcidileşereflenirlerse,büyükni’metbilirler.

Eğer,ahvâlvemevâcidekavuşurlar,fekatsünneteyapışmakdaveazîmetiseçmekdegevşeklikolursa,buahvâlihiçbeğenmezlerveböylemevâcidi,ya’nîkendindengeçmeğiistemezler.Bugevşekliği,felâketinbaşlangıcıbilirler.Çünki,HindistândakidinadamlarıolanCûkiyyeveBerehmenlerileeskiYunanfelesoflarıdaböyletecellîsanılantecellîlereveÂlem-imisâldekikeşflerevevahdet-ivücûdbilgilerinemâlikoldular.Fekat,rezîlverüsvâolmakdanvefelâketesürüklenmekdenkurtulamadılar.

Se’âdetdenmahrûmkalmakdanbaşka,ellerinebirşeygeçmedi.Kardeşim!

Allahüteâlânınlutfüveihsânıile,bubüyüklerinyolunagirdiğinizegöre,onlargibiolmanız

lâzımdır.Onlarınyolundankılkadarayrılmamalısınız!

Ancak,böylece,onlarınyüksekliklerinden,birşeylerekavuşabilirsiniz.

Önce,Ehl-isünnetvel-cemâ’atmezhebiâlimlerininkitâblarındabildirilenlereuygunolarak,i’tikâdıdüzeltmeklâzımdır.Bundansonra,farzları,vâcibleri,sünnetleri,müstehabları,halâlveharâmları,mekrûhlarıveşübheliolanları,Ehl-isünnetâlimlerininfıkhkitâblarındanöğrenmeliveişler,bubilgiyeuygunolmalıdır.Bunlaryapıldıkdansonra,sıraüçüncüsünegelirki,buda,tesavvufbilgileridir.Ehl-isünneti’tikâdıvefıkhbilgilerineuygunişler,tayyâreninikikanadıgibidir.Buikikanadsağlamolmadıkca,maddesiz,zemânsızâlemeuçulamaz.Buikikanadeldeedilmeden,ahvâlvemevâcidhâsılolursa,felâketuçurumunadoğruyuvarlanıldığıanlaşılmalıdır.BöylehâllerdenvevecdlerdenkurtulmakiçinAllahüteâlâyasığınmalıdır.Fârisîmısra’tercemesi:İşbudur.Bundanbaşkasıhiçdir!

Arabîmısra’tercemesi:

Habercininişi,yalnızhabervermekdir.

KıymetlikardeşimmeyânşeyhDâvüdorayagelmişdir.Onunsohbetinibüyükni’metbiliniz.Nasîhatlarınakıymetveriniz.Gösterdiğiyoldabulununuz!

Kendisi,buyolunbüyüklerinintalebesiyanındaçokbulunmuşdur.O

büyüklerinyolunuvegidişleriniiyiöğrenmişdir.OradabulunankardeşlerimizvemîrNu’mânhazretlerininyardımıilebuyüksekyolagirmiş

olanlar,şeyhhazretlerininsohbetiniganîmetbilsinler.Onunhalkasında,biryereotursunlar.Birbirlerindeyokolsunlar.Böylececem’ıyyetekavuşurlar.Ya’nîgönülleriAllahüteâlâyabağlanır.Buyoldailerler,yükselirler.(Mektûbât)ıokuyunuz!Çokfâidelidir.Fârisîmısra’tercemesi:Aranılanhazîneninnişânınıverdimsana!

SizevedoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafânınizindeolanlaraselâmolsun“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”!

238

Bumektûb,mîrMuhammedNu’mânayazılmışdır“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”.Dinkardeşlerininçoğalmasındaiyiümmîdlervardır.

Mürîdlerinma’rifetlere,hâllerekavuşması,pîrleringevşekliğineve(Ucb)asebebolmamasıbildirilmekdedir:

ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!PeygamberlerinefendisineveOnuntemizolanÂlinevegüzelEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun!

HâceRahmîninadamıilegönderdiğinizkıymetlimektûbgeldi.Biziçoksevindirdi.Talebeninhâlleriuzunyazılmışolmaklasevincimizkatkatartdı.(Dinkardeşleriniziçoğaltınız!)hadîs-i

şerîfindebuyurulduğuüzere,dinkardeşlerininçoğalmasıümmîdvericidir.(Kasas)sûresininotuzbeşinciâyetinin,(Senikardeşinlekuvvetlendiririz)meâl-işerîfide,buümmîdikuvvetlendirmekdedir.Fekat,öncekendihâllerineveişlerinebakmaklâzımdır.Kendihareketini,duruşunudüşünmelidir.Talebeninilerlemesi,rehberlerinişinigevşetmemelidir.Talebeninharâretliçalışması,rehberlerinçalışmalarınısoğutmamalıdır.Bundandolayı,çokkorkmakvetitremeklâzımdır.Talebeninhâllerinivemakâmlarını,kendisiiçinaslangibivekaplangibitehlükelibilmelidir.Onlarlaöğünmekvesevinmekneredekalır.Ucbkapısınınbuyoldanaçılmamasınaçokdikkatetmelidir.(Hayâ,îmândanbirparçadır)hadîs-işerîfigözönündetutularak,mürîdlerinilerlemesindenutanmalıveyüzkızarmalıdır.Tâliblerinçalışmalarınınkızışmasındanibretalmalı,çalışmayıartdırmalıdır.İşleri,ibâdetleribozukgörmeli,niyyetleridüzeltmeğeçalışmalıdır.Sözilevehâlile,dahâvarmıdemelidir.Sizingüzelhâllerinizdenbunlarınumulduğuaçıkcabelirlidir.Fekat,nefs-iemmâre

veiblîs-ila’îngibidindüşmanlarıdüşünülerekağıryazıldı.Tâliblereolanteveccühünüzün,yardımlarınızınbuyoldangevşememesiiçincevâbımızaşırıoldu.İkini’metindebiraradabulunmasılâzımdır.Yalnızbiriniyapmak,aşağıdakalmakolur.HâceRahmîkardeşimizinveseyyidAhmedinhepyanınızdabulunmasılâzımdır.Sizdeonlaraçokyardımediniz.MîrAbdüllatîfde,tevbeedebildiise,onadayardımınızıesirgemeyiniz.Doğruyoldailerlesin.BirkaçtâlibinKâdirîyolunuistedikleriniyazıyorsunuz.EbûBekr-iSıddîkınyolundanbaşkahiçbiryolu,hiçbirkimseyebildirmeyiniz!

İkiyolbirbirleriilekarışdırılmasın!Fekat,yalnızkülâhveşecereisterlerseveistihâreuygunçıkarsa,kabûledersinizvenasîhatverirsiniz.AllahüteâlâsizevearkadaşlarınızavesevdiklerimizevetalebenizevedoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafânınizindebulunanlaraselâmetversin“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”!

239

Bumektûb,mollaAhmed-iBerkîyeyazılmışdır.Dostlarınkusûrlarıafvolunacağıveistihâreyapmakbildirilmekdedir:

ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun.PeygamberlerinenüstününeveOnunÂlinevetemizEshâbınınhepsinevebütünPeygamberleresalâtveselâmolsun!

Merhametederekgöndermişolduğunuzkıymetlimektûbuokumaklasevindik.Hâlhâsılolursabildirilir...buyuruyorsunuz.Yavrum,hâlhâsılolmasınıistemek,hâlleriverensevgiliolduğuiçindir.Onunsevgisivarise,hâlolsada,olmasadabirdir.Buradaiken,sizeçoktohumekildiğinisöylediğimiziyazıyorsunuz.Yavrum!Evet,yazdığınızgibidir.Fekat,bunlarınmeyvelerinitoplamakiçin,çokzemânister.Fâidesi,belkideöldükdensonragörünür.Sevin,fekataceleetme!

MevlânâMuhammedSâlihinsözleriniyazıyorsunuz.Şimdiyanımızdaolmadığından,onlarıniçinsöylediğinikendisindenanlıyamadık.Onuniçin,birşeyyazamıyacağım.

Herhâldehayrdır.Kalbinizebirşeygelmesin.Edebeuymıyanşeyyapıldığınıyazıyorsunuz.Kalbitemizkimselerinhatâlarıafvolunur.Gönlünüzehiçbirşeygelmesin!Hâllerinizinnasılolduğunusoruyorsunuz.Allahüteâlâyahamdveşükrolsunki,kabûlolunmuşlardansınız.Kabûledilmişolanlar,sebebsizkabûlolunurlar.

İkişeyhzâdegelerek,zikröğretilmesiniistiyorlardiyorsunuz.Yavrum!

Yapılacakherişiçinistihâreyapmaksünnetdirvemubârekdir.Fekat,istihâreyapdıkdansonra,oişinyapılmasınıveyâyapılmamasınıgösterenbirşeyin,uykudaveyârü’yâdayâhuduyanıkikengörünmesilâzımdeğildir.

İstihâredensonra,kalbinebakmaklâzımdır.Oişiyapmakarzûsu,eskisindendahâçokolmuşise,oişiyapmağıgösterir.Eğerarzû,çoğalmamışveeskisindendahâdaazalmamışise,yineyasakolmaz.Böyleolunca,yapmakarzûsuartıncıyakadar,istihâreleritekrârtekrâryapmalıdır.İstihâreleryediyekadartekrâr

olunur.İstihâredensonra,oişiyapmakarzûsununazaldığıanlaşılırsaoişinyapılmamasınıgösterir.Böyleoluncada,istihârelertekrârlanabilir.Hattâ,nasılolursaolsun,istihâreleriherzemântekrârlamak,dahâuygunvedahâiyiolur.Oişiyapmakveyâyapmamakdaihtiyâtlıdavranılmışolur.

(Mebde’veMe’âd)risâlesindeki,(Rûhuncesedşeklinialarak)yazısınınaçıklanmasınıistiyorsunuz.Cânlıinsanınyapdığıişleri,rûhunyapması,cesedhâlinialarakolur.Büyüklerin“kaddesallahüteâlâesrârehüm”

rûhlarının,cânlıinsanlargibiyapdıklarıyardımlar,hepböyleolmakdadır.

Düşmanlarıhelâketmelerivesevdiklerineçeşidliyardımlardabulunmalarıvesıkıntıdaolanlarıkurtarmalarıhepböyledir.

Zâlimlerinfitnesinden,zararındankurtulmakiçindüâistiyorsunuz.Allahüteâlâ,siziveevinizdekileri,belkiomahalledekileri,ozâlimlerinşerrindenkorumuşdur.Gönlünüzhoş

olarak,Allahüteâlâyateveccühediniz!

Bukorumakkısabirzemâniçindeğildirsanırım.Allahüteâlânınrahmeti,magfiretielbetteçokgenişdir.Yalnız,oradabulunankardeşlerimizenasîhatedinizki,iyihâllerinivemüslimânlarayardımlarınıbozmasınlar.

Ra’dsûresionikinciâyetindemeâlen,(İnsanlarkendilerinideğişdirmeyince,Allahüteâlâda,onlardaolanıelbettedeğişdirmez)buyuruldu.Vesselâm.

Kimbulur,zorile,maksûdunaherzemânzafer?

Gelirelbetzuhûra,neise,hükm-ikader.

240

Bumektûb,şeyhYûsüf-iBerkîyeyazılmışdır.Buyolunsonsuzolduğunuvekelime-itevhîdinfâidelerindenbirkaçınıbildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiğiiyikullaraselâmolsun!İyihâllerinizibildirenmektûbunuzuokumaklasevindik.Fârisîmısra’

tercemesi:

Aşkdaböyleşaşılacakşeylerolur!

Hâllerdenilerigeçerek,hâllerivereneulaşmaklâzımdır.Oradacehâlet,anlıyamamak,bilmemekvardır.Ondansonra,eğerma’rifetihsânederlerse,çokbüyükni’metolur.Görülebilen,anlaşılabilenherşeybırakılır,yokedilebilir.Buçoklukda,birliğigörmekolsada,kıymetvermemeli,yoketmelidir.Çünki,ovahdethiçbirçoklukda,hiçbulunamaz.Ogörünen,vahdetinkendideğil,benzeri,görüntüsüdür.Böyleolduğuzemân(Lâilâheillallah)güzelkelimesinisöylemenizuygunolur.Bugüzelkelimeyiokadarçoksöyleyinizki,hiçbirşeyigörmezvebilmezolunuz.Hayret,bilgisizlikmertebesineyükseliniz.Fenâdenilenhâlegeliniz.Hayret,bilgisizlikmertebesineerişmedikçe,Fenâhâsılolmaz.SizinFenâmertebesidediğinizşey,Fenâdeğildir.Ona(Adem)denir.Bilgisizlikmertebesineerişip,Fenâhâsılolunca,buyolailkadımatılmışolur.Vâsılolmaknerede?Kavuşmakkime?Arabîbeyttercemesi:

Sevgiliyekavuşmakelegeçermiacabâ?

yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada.

Hâllerinizdoğrudur.Fekat,bunlarıbırakıpilerlemeklâzımdır.Allahyolundaolanlaraselâmlarolsun!

İkincinasîhatim,islâmiyyetdenhiçayrılmayınız!Hâlleriniziislâmiyyetileölçünüz.Allahkorusun,eğerislâmiyyeteuymıyansözveişolursa,bunufelâketinbaşlangıcıbiliniz!Vesselâm.

241

Bumektûb,mevlânâMuhammedSâliheyazılmışdır.Dostlardançoğununilerledikleribildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!OnunsevgiliPeygamberinesalâtveselâmolsun!

Kıymetlikardeşim!Hamdolsun,hepimiziyiyiz.MevlânâMuhammedSıddîk

“kuddisesirruh”bugünlerde,Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyyeileşereflendi.

İsminparçalarınıgeçerekbütününekavuşdu.Bununlaberâber,gözüdahâyukarılardadır.Oradançokşeyleredindi.Geridönmesiumulur.Allahüteâlâ,dilediğinirahmetinekavuşdurmakdadır.Kendihâllerinizivetarîkategirmişolanvegirmekdeolankardeşlerinhâlleriniyazınız!Birkaçgünüoradadoğruyoldageçiriniz!Vesselâm.

Ey,insanadınıtaşıyanvarlık,

Kendinegel,uyangafletdenartık!

Se’âdetyolun,göremezsennâdân,

Niyevermişsana,buaklıYezdân?

242

Bumektûb,mollaBedî’uddîneyazılmışdır.Zikr-izâtvezikr-inefy-üisbâtbildirilmekdedir:

AllahüteâlâyahamdveResûlünesalâtveselâmolsun.Sizevebütündinkardeşlerimehayrlıdüâlarolsun!

Kıymetlikardeşim!DervîşMuhammed,şereflimektûbunuzugetirdi.Bizlerisevindirdi.Kendinizikusûrlugördüğünüzüveniyyetleriniziveibâdetlerinizibeğenmediğiniziyazıyorsunuz.Allahüteâlâ,bugörüşünüzüartdırsınvebeğenmemeniziçoğaltsın!Buyolda,buikini’metişlerintemelidir.

Süâl:İsm-izâtilenezemânakadarçalışılacağınısoruyorsunuz.Buismedevâmetmekle,nemikdârperdelerinortadankalkacağınıvenefy-üisbâtnevaktekadaryapılırvebumubârekkelimeilenelerekavuşulurvenekadarperdekalkardiyorsunuz?

Cevâb:(Zikr)demek,gafletigidermekdemekdir.Başlangıcdada,yolunsonundada,insanınzâhiri,ya’nîbedeni,gafletdenkurtulamaz.Bununiçin,zâhirherzemânzikremuhtâcdır.Ba’zızemân,ism-izâtolan(ALLAH)kelimesiilezikr,dahâfâideliolur.Ba’zanda,

nefy-üisbâtzikri,ya’nîkelime-itevhîdsöylemekdahâuygunolur.Bâtına,ya’nîkalbegelince,buradada,gafletbüsbütüngidinceyekadarzikretmekelbettelâzımdır.Şukadarvarki,başlangıcda,herkesinbuikizikredevâmetmesilâzımdır.

Yolunortasındavesonunda,buikizikrşartdeğildir.Kur’ân-ıkerîmokumaklavenemâzkılmakladagafletgiderilebilirse,bunlarladaolur.

Yoldaolanlara,Kur’ân-ıkerîmokumak,sondaolanlaraise,nâfilenemâzlarıkılmakdahâuygundur.

Şunudabilinizki,ancakZât-iteâlâyakavuşmakistiyenleriçin,Zât-iteâlânınismlerlevesıfatlarıdüşünmeklebirlikdehâzırolmasıda,gafletsayılır.Bugafletiyoketmelerilâzımdır.Ötelerinötesineilerlemelidirler.Fârisîbeyttercemesi:

Dostayrılığı,azolsada,azdeğildir.

Gözde,kılparçasıdaolsa,çokgörünür.

Rü’yâlarıyazmışsınız.Bundanöncedebildirmişdimki,bunlarmüjdecidirler.Müjdeedilenşeylerinmeydânaçıkmalarızemânı,dahâgelmemişdir.Bekleyinizveçalışınız!Arabîbeyttercemesi:Sevgiliyekavuşmakelegeçermiacabâ?

yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada!

Vesselâm.

243

Bumektûb,mollaEyyûbayazılmışdır.Tarîkat-ialiyye-iNakşibendiyyeyitergîbetmekdedir:

AllahüteâlâyahamdvePeygamberinesalâtüselâmederim.Sizlerevebütünmü’minlereiyidüâlarederim.

Kıymetlikardeşim!Çeşidlimektûblarınızile,birkaçdef’anasîhatistediniz.Fekat,buaşağılığımıdüşünerek,kendiçöküntülerimebakarak,cevâbyazmağakalkışamadım.Fekat,tekrâristediğiniziçin,birkaçşeyyazmağa

kendimizorluyorum.

İnsanlaraöncelâzımolan,herkesinbirincivazîfesi,emrlereuymakveyasaklardankaçınmakdır.Haşrsûresininyedinciâyetindemeâlen,(Resûlümüngetirdiklerinialınızveyasaketdiklerindenkaçınız!)buyuruldu.Buâyet-ikerîme,islâmiyyeteuymanınlâzımolduğunugöstermekdedir.

Zümersûresininüçüncüâyetindemeâlen,(Bilinizki,Allahüteâlâ,hâlisolandinister)buyuruldu.Böylece,herkese,ihlâskazanmasıemrolundu.

Fenâhâsılolmadıkça,ihlâseldeedilemez.Zât-iilâhîsevilmedikceihlâsınvarlığıdüşünülemez.Fenâyıhâsıledenveinsanı,Zât-iilâhîninsevgisinekavuşduranşeyde,tesavvufyolundailerlemekdir.Görülüyorki,buyoldailerlemek,herkeselâzımolmakdadır.Çünki,ihlâsakavuşmak,herkeselâzımdır.Yüksekmertebelerivebumertebelereulaşdırmalarıbakımından,tesavvufyollarıçeşidlidir.Bunlararasında,sünnet-iseniyyeyeuymağıveislâmiyyete

yapışmağıemredenleriseçmekdahâiyiveuygundur.Buyolda,EbûBekr-iSıddîkınyoludur“kaddesallahüteâlâesrârehümülaliyye”.Çünkibuyolunbüyükleri,buyolda,sünnet-iseniyyeyeyapışmışlar,bid’atdensakınmışlardır.Eldengeldiğikadarruhsatlaişgörmeğeiznvermezler.

Ruhsatverilenişler,kalbefâideligörünselerde,bunlaraiznvermezler.

Azîmetolanişler,kalbezararlıgörünselerde,azîmetleişgörmeğieldenbırakmazlar.Ahvâlvemevâcîdi,islâmiyyetterâzîsiileölçerler.Zevklerivema’rifetleri,dinbilgilerininhizmetcileribilirler.Çokkıymetlicevâhirgibiolanfıkhbilgilerini,cevizvecamparçalarıgibideğersizolanvecdvehâlile,çocuklargibideğişmezler.Tesavvufcuların,ma’nâsızsözlerinekıymetvermez,aldanmazlar.(Nass)ıbırakıp(Fuss)abağlanmazlar.

[Ya’nîfıkhbilgilerinibırakıp,(Füsûs)kitâbınabağlıkalmazlar.]

Medînedeolanfütûhâtibırakıp,(Fütûhât-iMekkiyye)yesarılmazlar.[Ya’nîçoğuMedîne-imünevveredegelmişolanfıkhbilgilerinibırakıpda,Muhyiddîn-iArabîhazretlerinin(Fütûhât-iMekkiyye)adındakikitâbındayazılı,fıkhbilgilerineuymıyan,ma’rifetleresarılmazlar.]Bununiçin,bubüyüklerehâsılolanhâllergelipgeçicideğildir.Gafletsizgeçenvaktleriçokuzunsürer.[Allahüteâlâdanbaşkaherşeye(Mâ-sivâ)denir.]Mâ-sivâsevgisi,kalblerindenöylesilinmişdirki,mâ-sivâyıdüşünmekiçinbinseneuğraşsalar,kalblerinegetiremezler.Başkalarınaşimşekgibiçakıpgeçen(Tecellî-izâtî)bubüyüklerdenhiçayrılmaz.Çabukbitenhuzûrahiçkıymetvermezler.Nûrsûresininotuzyedinciâyetindemeâlen,(Ticâret,satış

yapmak,obüyükinsanları,Allahıhâtırlamakdanalıkoymaz)buyuruldu.Buâyet-ikerîmedebuyurulankimselerbunlardır.Böyleolmaklaberâber,bubüyüklerinyolu,yollarınenkısasıdır.Elbettekavuşdurucudur.Başkayollarınsonundaelegeçenler,bubüyüklerebaşlangıcdaverilir.Bunlarınkalbleri,hazret-i

EbûBekrin“radıyallahüanh”mubârekkalbinebağlıdır.

Kalblerinibağlıyanbuzincir,bütünbaşkameşâyıhınbağlarındanüstündür.

Fekatherkesinaklı,bubüyüklerinaldığızevkıanlıyamaz.Buyoldabulunankısagörüşlükimselerbile,bunlarınyüksekliklerineinanamazlar.Fârisîbeyttercemesi:

Kötülerse,anlamayanbubüyüklerieğer,

Hâşâ!Buiftirâdır;cevâbvermesemdeğer.

HâceUbeydüllah-iAhrâr“kuddisesirruh”hazretleribuyurduki,(Buyüksekzincirinhalkalarıolanbüyükler,hergösterişyapanlara,oynayanlarabenzetilemezler.Onlarınkazanclarıçokyüksekdir).Fârisîbeyttercemesi:Yazıkoluraçıklamakonu,

gizlikalsıngönülaşkıgibi.

Fekatgösterdimki,yolbulalar,

bulmayıpüzülmedenyeğitler.

Bubüyüklere“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”verilenni’metlerleveüstünlükleriiledefterlerdoldurulsa,sonsuzdenizleryanındabirdamlagibiolur.Fârisîmısra’tercemesi:

Aranılanhazînedennişânverdimsana.

DoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafânınizindeolanlaraselâmolsun

“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”!

244

Bumektûb,mollaMuhammedSâlih-iKülâbîyeyazılmışdır.Hâlininharâbolduğunubildirenmektûbunacevâbdır:

KıymetlikardeşimhâceMuhammedSâlihinmubârekmektûbugeldi.Hâllerininharâbolduğuyazılıidi.Ondandahâçokharâbolmasınıumarız.Buharâblıklarınsonununnereye

varacağını,kıymetlioğlumMuhammedSâdıka

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bugünlerdeyazmışdım.Oradanarayınız.

Oradakalmanızın,arkadaşlariçinfâideliolduğunuanladınızsa,eğeruygungörürsenizbirkaçgündahâkalınız!BufakîrdebugünlerdemubârekDehlişehrineyolculukyapmaküzereyim.İstihârelerveteveccühler,buyolculuğugösterdi.Bumakâmıolgunoğlumaihsâneylediler.Kendivilâyetiiçinealdılar.Fakîrburadamüsâfirlergibi,onunvilâyetindeoturmakdayım.BuyüksekyolagirmişolankardeşlereveöncemîrSeyyidMürtezâyavemevlânâŞükrüllahilemîrSeyyidNizâmadüâlarederim.OğlumHâceMuhammedSâdıkvediğerkardeşlerimizsizevearkadaşlarınızınhepsinedüâederler.

245

Bumektûb,SeyyidEnbiyâyayazılmışdır.Zikri,FenâveBekâyıveEbûAlîSînâyıbildirmekdedir:

AllahüteâlâyahamdveyücePeygamberine“sallallahüteâlâaleyhivesellem”salâtveselâmolsun!Sizevebütünmüslimânlaradüâederim.

Gönderdiğinizkıymetlimektûbgeldi.Bizlerisevindirdi.Nefyüisbâtzikrininyirmibireulaşdığını,fekatdevâmhâsılolmadığını,arasıraşü’ûrsuzlukolduğunuyazıyorsunuz.

Sevgiliyavrum!Zikretmeninşartlarındanbirşarteksikolmalıdırki,osayıyaçıkdığınızhâldebirte’sîrigörülememişdir.Görüşdüğümüzzemânhâtırlatınızdauzunanlatırım,İnşâallahüteâlâ.

Süâl:EbûBekr-iSıddîk“radıyallahüanh”işinisonagetirdikdensonra,(Zikrsöylemeklaklakadır.Ya’nîfâidesizdir.Kalbilezikretmekvesvesedir.Ya’nîfâidesizdüşüncedir.Rûhunzikryapması,şirkolur.Sırdenilenlatîfeninzikrideküfrdür)buyurdu.Busöznedemekdir?

Cevâb:Zikrde,birzikreden,birdezikrolunanvardır.Hangizikrolursaolsun,zikredeninvezikrinzikrolunandayokolmalarıiçinyapılır.

Ya’nîzikredenvezikryokolacaklar,yalnız,zikrolunankalacakdır.Bununiçin,zikrelaklaka,vesvese,şirkveküfrbuyurmuşdur.Fârisîikibeyttercemesi:

Dostdansenigeribırakmasın,

oşey,küfrveyâîmânolsada,

senibuyoldaoyalamasın,

hiçbirşey,mâh-icihânolsada!

Zikreböyleçirkinismlerverilmesi,FenâveBekâhâsılolmadanöncedir.

Çünki,FenâveBekâhâsıloldukdansonra,zâkirinvarlığıvezikretmesi,hiççirkindeğildir.Busözümüzde,anlaşılamayanyerkaldıise,buluşduğumuzzemân,yinesorunuz.Çünki,mektûblabundanfazlasıaçıklanamaz.Şunudabildirelimki,busözü,EbûBekr-iSıddîk“radıyallahüanh”hazretlerininsöylediğiniveheleişinisonaerdirdikdensonrasöylediğinisanmakdoğrubirşeydeğildir.

Süâl:ŞeyhEbûSaîd-iEbül-hayr,AllahüteâlâyakavuşduranbirvâsıtabildirmesiniEbûAlîSînâdanistedi.İbniSînâda,(Görünüşdemüslimânolmağıbırak.Tâmkâfirol)dedi.Şeyhhazretleri,Aynülkudât-ıHemedânîyeyazarak,(Birseneibâdetetseydim,ibniSînânınsözündenetdiğimistifâdeyieldeedemezdim)dedi.Aynül-kudâtdabuna,(Eğeranlamasaydın,ozevallıgibikötülenirveayblanırdın)diyecevâbyazdı.Bununaçıklamasınıistiyorsunuz?

Cevâb:Tamveyâhakîkîküfr,ikiliğikaldırmakdemekdir.Çokluğun,ya’nîmahlûklarıngörünmemeleridir.Buda,Fenâmakâmıdır.Bumakâmınüstünde,hakîkîislâmmakâmıvardırki,Bekâmakâmıdır.Küfr-ihakîkî,islâm-ıhakîkîdençokaşağıderecedir.İbniSînâ,kısagörüşlüolduğuiçin,islâm-ıhakîkîyeyolgöstermedi.Sözündoğrusuşudurki,onunküfr-ihakîkîdendehaberiyokdur.Busözü,ağızlardanalarak,başkalarınauyaraksöylemişveyazmışdır.Onun,görünüşdemüslimânolmakdanbaşkabirşeyiyokdur.Sonunda,felsefepisliklerindekalmışdır.İmâm-ı

MuhammedGazâlî“rahmetullahialeyh”,onunkâfirolduğunubildiriyor.Doğrusuda,onunfelsefeyedayananbilgileri,islâmiyyetintemelbilgilerineuygundeğildir.Şunudabildirelimki,şeyhEbûSaîd“rahmetullahialeyh”,Aynül-kudâtdan“kuddisesirruh”çokzemânönceidi.Onamektûbyazmasınasılolabilir?

Anlaşılamıyanyerkaldıisegörüşdüğümüzzemânsorunuz!Vesselâm.

246

Bumektûb,mîrMuhammedNu’mâna“kuddisesirruh”yazılmışdır.Aradığımakâmakavuşduğuvekemâlvetekmîlmertebelerivezemânzemânolangevşekliğinsebebibildirilmekdedir:

Bismillâhirrahmânirrahîm.ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun.

PeygamberlerinefendisineveOnuntemizÂlininveEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun!Arkaarkayagelenkıymetlimektûblarınızbizleriçoksevindirdi.Orayagidenbulunmadığıiçin,

herbirineayrıayrıcevâbgönderilemedi.Afvınızıdilerim.MîrDâvüdilegönderdiğinizmektûbgeldikdensonra,birsabâhnemâzındansonrakardeşlerimizinarasındaoturmuşdum.İsteyerekveyâistemeyereksizidüşündüm.Eskidenkalanlardangörülebilenlerindeyokolmasıiçinvehisolunankaranlıklarınvebulanıklıklarıngiderilmesiiçinçalışdım.Hilâlşeklindekikemâliniz,tâmbedrhâlinegeldi.Hidâyetgüneşindebulunanlarınhepsibutâmayüzerindegöründü.Öyleolduki,aranılanveumulankemâllerden,verilmedikhiçbirikalmadı.Kabınalabildiğikadardolduruldu.Bundansonra,yavaşyavaşdahâdaalır.BuhâlinÂlem-imisâldekigörüntüsü,uzunzemânkarşımdakaldı.

Böylece,doğruluğuiyiceanlaşıldı.BundandolayıAllahüteâlâyahamdolsun!Buni’metekavuşacağınızı,dahâöncegördüğünüzbirrü’yâhabervermişdi.Bukavuşmağıçokistiyordunuz.Allahüteâlâyahamdolsunveşükrolsunki,sizekarşıolanborcumutemâmödemişoldum.Sözümüyerinegetirmişoldum.Bukemâle

uygunolarak,tâliblereçokfâideliolacağınızıveoralarda,çöllerdebulunanlarınbile,mubârekvarlığınızlanûrlanacaklarınıümmîdederim.

Arasıraçalışmanızdagevşeklikolduğunuyazıyorsunuz.Aşırıkabzhâlininbunasebebolduğugörünüyor.Sizinkabzhâliniz,çokveuzunsürdüğüiçinbundanhâsılolandurgunlukdauzunsürmekdedir.Bununlaberâber,ibâdetleriyapmakvevazîfeleriyerinegetirmekiçinkendinizizorlayınız!

Busene,yüksekbilgilervekıymetlima’rifetlerihsânedildi.BunlarıbildirenikimüsveddeyikardeşimizmevlânâMuhammedEmîngötürdü.Orada,Hâcemizhazretlerinin“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”

(Rubâ’ıyyât)larındanbirkaçınınaçıklamasıvardır.Orubâ’îleriFîrûzâbâddakikardeşlerimizokurkenyazmışdım.Rubâ’îleriaçıklarkenvahdet-ivücûdbilgilerideyazıldı.ÂlimlerinsözleriileSôfiyyeninvahdet-ivücûdsözleribirbirlerineuygungetirildi.İkitarafınayrılığıyalnızsözdebırakıldı.Müsveddelerdenikincisi,

kıymetlioğlumMuhammedSâdıkayazılanbirmektûbdur.Çokuzunvegenişyazılmışdır.Bubilgilerinderecelerininyüksekliğiokunduğuzemânanlaşılır.Biryerindeşübheyedüşersenizsorunuz!

247

Bumektûb,mirzâHüsâmeddînAhmedhazretlerineyazılmışdır.Allahüteâlânınvarlığınıgösteren,yinekendisiolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâyıdelîlsiz,vesîlesizolaraktanıdım.Dahâdoğrusu,delîlleri,Allahüteâlâvâsıtasıiletanıdım.Çünki,herşeyindelîli,herşeyinvarlığınıgösterenOnunvarlığıdır.Onugösterenbirşeyyokdur.Çünkidelîlolanın,gösterenin,gösterilendendahâçokmeydândaolmasılâzımdır.Ondandahâaçıkdanevardır?Çünkiherşey,Onunlameydândadır.HerşeyinvarlığıOndandır.O,kendinide,herşeyidegöstermekdedir.Bununiçindirki,Rabbimi,RabbimvâsıtasıiletanıdımveherşeyiOnunlatanıdımderiz.Böyleolduğumünâzarailmindeki(Limmî)üsûlüileanlaşılmakdadır.Âlimlerinçoğunagöre(İnnî)delîliileanlaşılır.[(Limmî),

Limmeliya’nî(Niçinli)demekdir.Niçinsorularınıcevâblandırmaklâzımolur.İnnî,inneliya’nî(Elbetteli)demekdir.]Belliolduğuiçin,niçindemeğelüzûmyokdur.

DelîlinLimmîveyâinnîolmasıgörüşayrılığındandır.Doğrusuise,buradadelîlaramanınyeriyokdur.Çünki,Allahüteâlânınvarlığımeydândadır.

Meydândaolmasındahiçşübheyokdur.Herşeydendahâaçıkdır.Ancak,kalbihasta,gözündeperdeolananormalkimsegöremez.Herşey,açıkdakibeş

duygumuzileanlaşılır.Hepsininvarlığı,Allahüteâlâdandır.Böyleolduğunuanlamıyanlarınçoğu,hastakimselerdir.Onlarınhastaolması,böyleolmasınazararvermez.SizevedoğruyoldaolanlarınveMuhammedaleyhisselâmınizindegidenlerinhepsineselâmolsun“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”!

248

Bumektûb,mirzâHüsâmeddîn-iAhmedhazretlerine“kaddesallahüteâlâsirrehul’azîz”yazılmışdır.Peygamberetâmtâbi’olanların,onlarınbütünolgunluklarınakavuşacaklarıvehiçbirVelîninhiçbirNebîderecesineçıkamıyacağıbildirilmekdedir:

BizibuhâlekavuşduranAllahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâbizedoğruyolugöstermeseydi,bizbulamazdık.AllahüteâlânınPeygamberleridoğruyolugöstermekiçingelmişdir“salevâtullahiteâlâveteslîmâtüsübhânehüaleyhivealâetba’ıhimveensârihimvea’vânihimvehazenetiesrârihim”.

Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”uyanlarınenüstünleri,onlara,çokuyduklarıveaşırısevdikleriiçin,dahâdoğrusu,yalnızAllahüteâlânınlutfüveihsânıolarak,izindebulunduklarıPeygamberlerin,bütünkemâlâtını,üstünlüklerini,kendilerineçekerler.Büsbütünonlargibiolurlar.Okadarbenzerlerki,yalnızuyanveuyulan,önceolansonraolanayrılığındanbaşka,aralarındahiçayrılıkkalmaz.Böyleolmaklaberâber,uyanlardanhiçbiri,

Peygamberlerinenüstününeuyanlardanolsada,hiçbirPeygamberin,Peygamberlerinenaşağıdaolanınınbile,derecesineyükselemez.Bununiçindirki,Peygamberlerdensonra,bütüninsanlarınenüstünüolan,EbûBekr-iSıddîk“radıyallahüanh”hazretleri,Peygamberlerinderecesienaşağıdaolanındandaçokaşağıdadır.İştebununiçin,Peygamberlerin“aleyhimüsselâm”mebde-ite’ayyünleriverableriolan[ya’nîonlarıterbiyeeden,yetişdiren]ismler,asldan,kaynakdandır.Ümmetlerinenüstünleriolsun,enaşağılarıolsun,hepsininmebde-ite’ayyünleriverableriolanismler,oasllarınçeşidlizılleri,görüntüleridir.Aslilegölgesinasılmüsâvîolabilir?Sâffâtisûresininyüzyetmişbirinciâyetindemeâlen,(Elbettekelimemiz,çokönceyapıldı.Ya’nîLevh-imahfûzda,Peygamberlerimiziçinyazdık.Onlaraelbetteyardımolunacakdır.Onlarınyolundagidenler,gâlibolacaklardır)buyuruldu.Allahüteâlânınzâtınıntecellîsi,yalnızPeygamberlerinsonuncusunaolur“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmâtvettehıyyât”.BuyücePeygamberin

yolundagidenlerinyüksekleride,butecellîdenpayalır.Fekat,busöz,başkaPeygamberlerezâtıntecellîsiolmaz,buümmetinyükseklerineolurdemekdeğildir.BöyledüşünmekdenAllahüteâlâkorusun!Busöz,EvliyânınPeygamberlerdendahâüstünolduğunuanlatmıyor.Çünki,butecellî,oyücePeygambereolurdemek,bütünPeygamberleredeonunvâsıtasıile,Onauyduklarıiçinolurdemekdir“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”.Butecellî,bütünPeygamberlere“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”oyücePeygamberin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”aracılığıileolur.BuümmetinEvliyâsınınbüyüklerineise,Ona“aleyhissalâtüvesselâm”uyduklarıiçinbutecellîninzıllerinasîbolur.Peygamberler,bubüyükni’metinsofrasındaOnunlabirlikdeoturmakdadırlar“aleyhivealeyhimüssalevâtüvettehıyyât”.Evliyâise,osofranınartıklarınıyiyenhizmetcilerdir.

Sofrasındaoturanla,artıkyiyenhizmetçiarasındaçokfarkvardır.Bumakâmtesavvuf

yolcularınınayaklarınınkaydığıyerlerdenbiridir.Bunuaçıklamakveşübhelerigidermekiçin,bufakîr[ya’nîimâm-ıRabbânîhazretleri]kitâblarında,mektûblarındaçeşidlibakımlarıbildirmişdir.

Sözündoğrusu,bumektûbda,Allahüteâlânınlutfüveihsânıileyazılmış

olandır.Ma’lûm-işerîfinizolsunki,butecellîhernekadaroyücePeygamberin“aleyhivealââlihissalevatüvetteslîmât”aracılığıilebütünPeygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”hâsılolmuşisede,buüstünvilâyetonlarınümmetlerininEvliyâsınanasîbolmamışdır.Butecellîyekavuşmamışlardır.Bunlarınasllarınanasîbolantecellî,aracıilevegörüntüolarakolunca,zıllere,artıklaranekalabilir.Bunlarıaçıkkeşfleanlıyoruz.Aklyoluiledeğil.

Yukarıdabildirdikki,Peygamberlereuyanlarınbüyükleri,onlarınüstünlüklerininhepsinikendilerineçekerler.Buüstünlükler,uyduklarıPeygamberinüstünlükleridir.HerPeygamberinüstünlüğüdemekdeğildir.

KendiPeygamberlerininvilâyetindenpayalırlar.Zât-iilâhînintecellîsi,ümmetlerarasında,yalnızbuümmeteolmakdadır.Bununiçin,ümmetlerinenhayrlısıolmuşlardır.Buümmetinâlimleri,BenîİsrâîlinPeygamberlerigibiolmuşdur.Bu,Allahüteâlânınöyleihsânıdırki,dilediğineverir.Onunihsânlarıpekçokdur.

Buvilâyetinüstünlüklerindenbirazyazmakistedim.Vaktdarolduğundanvekâğıdyetişmediğindenyazılamadı.Allahüteâlânınlutfüveihsânıolarak,ilmler,ma’rifetleryağmurgibiyağmakdadır.Şaşılacakgizlibilgilerinincelikleriaçıklanmakdadır.Bugizliveincebilgileriyalnız,kıymetlioğullarıma,anlayabildiklerikadaraçıklamakdayım.Sevdiklerimizbirkaçgünhuzûrdadır.Birkaçgünde,gaybethâlindedirler.Bununiçin,VelîhiçbirSahâbîninmertebesineulaşamazdemişlerdir.Sizekavuşmakarzûmuzçokdur.

Buaşağıkimseyeyazdığınızmubârekmektûbunuzgelerekşereflendik.

Amellerini,ibâdetlerinikusûrlugörmek,Allahü

teâlânınni’metlerininenbüyüklerindendir.Fekat,hâllerinortaderecedeolması,herişdegüzeldir.

Sınırıaşmak,pekazyapmakgibi,adâletdenuzakdır.SizevedoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindebulunanlaraselâmolsun“aleyhivealââlihissalevâtvetteslîmât”!

249

Bumektûb,mirzâDârâbayazılmışdır.Gelmişvegelecekbütünvarlıklarınenüstününeuymanınfazîletlerinibildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiği,sevdiğikullarınaselâmolsun!

Âhıretdeazâblardankurtulmakvesonsuzse’âdetekavuşmak,ancakgeçmişvegelecekbütünvarlıklarınenüstününeuymaklaolur“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”.Bununiçin,Onauymakla,(Mahbûbiyyetmakâmı)naerişirler.

Onunyolundabulunmakla,Allahüteâlânınzâtınıntecellîsinekavuşurlar.Onunizindeilerlemekle,bütünmertebelerinenüstünüolanveMahbûbiyyetmakâmındansonrahâsılolan,(Abdiyyet)mertebesineulaşırlar.Onunizindeilerliyenlerinbüyükleri,İsrâîloğullarınınPeygamberlerinebenzetildi.Peygamberlerinenüstünleriolanülül’azmPeygamberler“salevâtullahialeyhimecma’în”Onunyolundaolmağıistemişlerdir.Mûsâ“aleyhisselâm”Onunzemânındabulunsaydı,Onunyolunagirmekdenbaşkabirşeyyapmazdı.ÎsâaleyhisselâmıngökdenineceğiveAllahüteâlânınsevgilisineümmetolacağıherkesinbildiğibirşeydir.Onunümmeti,Onunyolundabulunduklarıiçin,ümmetlerineniyilerioldularveCennetdekilerinçoğubunlaroldu.Onauyduklarıiçin,âhıretde,bütünümmetlerdenönceCennetegirecekler,Cennetni’metlerinekavuşacaklardır.

Böyledahâniceüstünlüklerivardır.Bununiçin,OyücePeygamberinsünnetineuyunuzveahkâm-ıislâmiyyeyeyapışınız!OnaveOnunPeygamberkardeşlerininhepsineenüstün

düâlarveenyüksekselâmlarolsun!

Ayrıcaşeyhİsmâ’îl,sizehavâleolunur.Kendisi,ma’rifetlersâhibihâcıAbdülhakkınahbâblarındandır.Vesselâm.

Yüzbinokvekılıncyapamazaslâ,

Gözyaşınınsehervaktiyapdığını.

Düşmanıkaçıran,süngüleri,çokdef’a,

Tozhâlinegetirir,birmü’minindüâsı.

250

Bumektûb,mollaAhmed-iBerkîye“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.Tesavvufyolundakihâllerivehaccınşartlarındanbirinin,yoluntehlükesizolmasıolduğubildirilmekdedir:

Bismillâhirrahmânirrahîm.Allahüteâlâyahamdolsun.OnunyücePeygamberineveÂlineveEshâbınasalâtveselâmolsun!Dinvedünyânızıniyiolmasıiçindüâederim.Biz

fakîrlerçokiyiyiz.Allahüteâlâyahamdolsun!SizindeâfiyetdeolmanızıAllahüteâlâdandilerim.Kıymetlimektûbunuzgeldi.

(Önceolanzevkleriveferâhlıklarışimdikendimdebulamıyorum.Bununiçin,eskiderecelerimdendüşdüğümüanlıyorum)diyorsunuz.

Kardeşim!Öncekihâller,vecdvesimâ’sâhiblerininhâllerigibiidi.Buhâller,ceseddehâsıloluyordu.Şimdihâsılolanhâllerilecesedinilgisipekazdır.Dahâçokkalbeverûhabağlıdırlar.Bunuanlatabilmekiçin,uzunaçıklamakister.Kısacası,şimdikihâller,öncekihâllerdenkatkatüstündür.Bunlardanzevkduyamamak,tatalamamak,zevkvetatalmakdandahâüstündür.Çünki,büyüklere“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”olanbağlılık,insanınekadarcehâleteçeker,nekadarhayretedüşürürse,omakâmdakicâhilliğe(Ma’rifet)denilir.Anlıyamamağadaidrâketmek,anlamakdenir.

Nisbetin[bağlılığın],önceolantadı,te’sîrişimdi

kalmadıdiyorsunuz.

Evet,şimdi,rûhaolante’sîriartmışdır.Fekat,herkesbunuanlıyamaz.Neyapalımkisiz,bufakîrinyanındaazbulundunuz.Nasîbolanilmleri,ma’rifetleriazişitdiniz.Allahüteâlâihsânederde,ikinciolarakbuluşulursa,birkaçgünbiraradakalırız.

Süâl:(Yolveyiyecekparasıolankimseninbuzemânda,hacyapmakiçin,Mekke-imükerremeyegitmesifarzolurmu,olmazmı?)diyorsunuz.

Cevâb:Yavrum!Fıkhkitâblarında,bunacevâbolarakgelenhaberlerçokçeşidlidir.Bunlararasında,fıkhâlimiEbülleys-iSemerkandînin

“rahmetullahialeyh”fetvâsıseçilmişdir.Bununbildirdiğinegöre,yoldaölüm,hastalıktehlükesivedüşmankorkusuolmadığıdüşüncesiçokise,gitmekfarzolur.Böylezanetmesiçokdeğilse,farzolmaz.Fekat,buşart,haccınedâsının,gitmeninşartıdır.Haccınvücûbününya’nîfarzolmasınınşartıdeğildir.Endoğruhaberde

budur.Busebeblegidemiyenin,hacparasınıbırakarak,başkasınıngönderilmesiiçinvasıyyetetmesivâcibdir.

Vaktdarolduğundan,gerikalansüâllerinizicevâblandıramadım.Başkazemânyazarım.Vesselâm.

251

Bumektûb,mevlânâMuhammedEşrefeyazılmışdır.DörthalîfeninüstünlükleriniveEshâb-ıkirâmınbüyüklüğünübildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun.OnunsevgiliPeygamberinevetemizEhl-ibeytineveEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun“salevâtullahialeyhivealâÂlihiveEshâbih”!Dinvedünyâse’âdetinizedüâederim.

Kıymetlikardeşim!Birkaçşaşılacakbilgiveişitilmemişgizlişeylervecenâb-ıHakkınihsânetdiğihoşşeyleribildireceğim.Bunlarınçoğu,Şeyhaynın[ya’nî,hazret-iEbûBekrilehazret-iÖmerin]vehazret-iOsmân-

ıZinnûreyninveAllahınarslanıhazret-iAlîninüstünlükleriniveyüksekliklerinigöstermekdedir.Kısaanlayışımagöreyazıyorum.Dikkatledinleyiniz!Hazret-iEbûBekr-iSıddîkvehazret-iÖmer-ülFârûk

“radıyallahüanhümâ”,Muhammedaleyhisselâmınyüksekliklerinevevilâyet-iMustafâvîninderecelerinekavuşduklarıgibi,vilâyetbakımından,hazret-iİbrâhîmaleyhisselâmaveinsanlarıdîneçağırmakbakımındanda,Mûsâaleyhisselâmabağlıdırlar.Hazret-iAlîise,herikibakımdanda,hazret-iÎsâaleyhisselâmabağlıdır.Hazret-iÎsâ,rûhullahdırvekelimetullahdır.

Bununiçinkendisindevilâyetyüzü,Peygamberlikyüzündendahâkuvvetlidir.

Hazret-iAlîde,Onabağlıolduğuiçin,Ondada,vilâyetyüzüdahâkuvvetlidir.DörtHalîfenin“radıyallahüteâlâanhümecma’în”mebde-ite’ayyünleri[ya’nîrableri,kendileriniyetişdiren],ilmsıfatıdır.

Toplucaveyâaçıkcaçeşidliyönlerdenayrılırlar.Busıfat,toplulukbakımından,Muhammedaleyhisselâmınterbiyecisidir.Genişlikbakımındanise,İbrâhîmaleyhisselâmınrabbidir.Herikibakımdanise,Nûhaleyhisselâmınrabbidir.Mûsâaleyhisselâmınrabbi,kelâmsıfatıdır.Îsâaleyhisselâmınrabbi,kudretsıfatıdır.Âdemaleyhisselâmınrabbi,tekvînsıfatıdır.

Hazret-iEbûBekrlehazret-iÖmer,ResûlullahınPeygamberlikyükünütaşımakdadırlar.Fekatburadada,herikisininmertebesiayrıdır.Hazret-iAlî,Îsâaleyhisselâmabağlıolduğundanvevilâyetyüzüdahâkuvvetliolduğundan,Muhammedaleyhisselâmınvilâyetyükünütaşımakdadır.Hazret-iOsmân-ıZinnûreyn,ortadaolduğuiçin,herikiyüküdetaşımakdadır.

Hazret-iMûsâaleyhisselâmabağlılığıdahâçokdur.Çünki,herkesidîneçağırmak,Peygamberlikmakâmınauygunbirişdir.Buiş,bizimPeygamberimizdensonra,Peygamberlerarasında,Ondadahâçokvedahâgenişdir.Onunkitâbı,Kur’ân-ıkerîmdensonra,gökdeninen

kitâblarıneniyisidir.Bununiçindirki,Onunümmeti,geçmişümmetleriçinde,Cenneteenöncegirecekdir.İbrâhîmaleyhisselâmındînivemilleti,bütündinlerinvemilletlerinenüstünüveyükseğiidi.Bununiçin,Peygamberlerinenüstününe,Onunmilletineuymakemrolunmuşdur.Nahlsûresi,yüzyirmiüçüncüâyetinin,(Sonra,sanabildirdikki,İbrâhîmaleyhisselâmınmilletinetâbi’

olasın!)meâl-işerîfi,böyleolduğunugöstermekdedir.Geleceğihaberverilmişolanhazret-iMehdîninrabbide,ilmsıfatıdır.Buda,hazret-iAlîgibiÎsâaleyhisselâmabağlıdır.Sanki,Îsâaleyhisselâmınikiayağındanbiri,hazret-iAlîninbaşıüzerinde,ikinciayağıhazret-iMehdîninbaşıüzerindedir.

Mûsâaleyhisselâmınvilâyeti,Muhammedaleyhisselâmınvilâyetininsağındadır.Îsâaleyhisselâmınvilâyetiise,solundadır.Hazret-iAlî,Muhammedaleyhisselâmınvilâyetiyükünütaşıdığıiçin,EvliyâyollarınınçoğuOnabağlıdır.VilâyetinyüksekderecelerinekavuşmuşolanveinsanlararasınakarışmıyanEvliyânınçoğuna,

hazret-iAlîninyüksekliği,hazret-iEbûBekrlehazret-iÖmerinyüksekliklerindendahâçokbildirildi

“radıyallahüteâlâanhümecma’în”.Eğer,Ehl-isünnetâlimleri,buikisininhazret-iAlîdendahâüstünolduğunusözbirliğiilebildirmemişolsalardı,buEvliyânınçoğu,hazret-iAlînindahâüstünolduğunubildirirlerdi.

Çünki,hazret-iEbûBekrilehazret-iÖmerinüstünlükleri,Peygamberlerinüstünlüklerigibidir“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Vilâyetyolundaolanlarınelleri,oüstünlüklerineteklerineyetişemez.Bunların,nübüvvetinyüksekliklerindedereceleriokadaryüksekdirki,keşfsâhiblerininkeşfleri,oderecelerinyolunabilevaramaz.Vilâyetinyüksekdereceleri,Peygamberliğinyüksekderecelerineçıkabilmekiçinmerdivengibidir.Vâsıtanın,aracının,aranılandannehaberiolabilir?Baştaolanlar,sondabulunanlardanneanlıyabilir?Peygamberlikzemânıçokuzaklaşdığıiçin,bugün,busözümüz,çokkimseyeağırgelir.İnanmakistemezler.Fekat,neyapılabilir?Fârisî

beyttercemesi:Aynaarkasındakipapağangibiyim,

ezelîüstâdnederse,onusöylerim.

Allahüteâlâyaçokhamdveşükrlerolsunki,busözleriminhepsi,Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiklerineuygundur.Onlarınsözbirliğiileberâberdir.Onlarınaklile,ilmilebuldukları,banakeşfyoluilebildirilmekdedir.Onlarınkısacaanladıkları,bufakîregenişolarakaçıklanmakdadır.Resûlullahauyarak,Peygamberlikmakâmınınyüksekderecelerinekavuşdurulmadanveoyüksekliklerdendoyurucubirpayverilmedenönce,ikihalîfeninüstünlüklerini,bufakîre,keşfyoluilebildirmemişlerdi.Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiklerineuymakdanbaşkakurtuluşyoluyokidi.BizedoğruyolugösterenAllahüteâlâyahamdolsun!

O,bizedoğruyolugöstermeseydi,bizbulamazdık.RabbimizinPeygamberlerihepdoğrusöylemişlerdir.

Hazret-iEmîrin“radıyallahüanh”ismiCennetkapısınınüzerindeyazılıolduğunuöğrenince,Şeyhaynhazretlerinin[ya’nîEbûBekrileÖmerin]

“radıyallahüanhüma”Cennetkapısındakihusûsiyyetvei’tibârlarınınnasılolduğunumerâketdim.Anlamakiçinçokuğraşdım.Nihâyetanladımki,buümmetin[ya’nîmüslimânların]Cennetegirmeleribuikibüyükzâtınemriveizniileolacakdır.SankiEbûBekr“radıyallahüanh”Cennetkapısındadurup,içerigirmeğe,iznverecekveÖmer“radıyallahüanh”ellerindentutarakiçerigötürecekdir.BütünCennetin,sankiEbûBekrin“radıyallahüanh”nûruiledoluolduğunuhisediyorum.Bufakîregöre,ŞeyhaynhazretlerininbütünSahâbe-ikirâm“aleyhimürrıdvân”arasındaayrıbirşânveüstünlüklerivardır.Başkahiçbirisi,bunlaraortakdeğildir.Sıddîk

“radıyallahüanh”,Peygamberefendimiz“sallallahüaleyhivesellem”ilesankiaynıbirevinsâhibidir.Farkları,birevinikikatıarasındakifarkgibidir.Fârûk“radıyallahüanh”

da,EbûBekre“radıyallahüanh”tufeylolarak,budevlethânedebulunmakdadır.DiğerSahâbe-ikirâmın,Server-iâleme“sallallahüaleyhivesellem”yakınlıkları,sünnet-iseniyyesine

[ya’nîislâmiyyetine]uyduklarıkadar,mahallekomşusuveyâhemşehrigibidirler.Bunlar,böyleolunca,sonragelenlerinEvliyâsı,neredekalır,artıkdüşünmeli!Fârisîmısra’tercemesi:

Sesleriniuzakdanişitmekdebüyükni’metdir.

OhâldeonlarŞeyhayninbüyüklüğündenneanlıyabilirler?Herikisininbüyüklüğü,okadarçokdurki,Peygamberler“aleyhimüsselâm”

sırasındadırlar.Peygamberlikmakâmındanbaşka,bütünüstünlüklerinemâlikdirler.NitekimPeygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki:(BendensonraPeygambergelseydi,ÖmerPeygamberolurdu).İmâm-ıGazâlî

“rahmetullahialeyh”buyuruyorki,halîfeÖmer“radıyallahüanh”şehîdolunca,AbdüllahibniÖmer,Sahâbe-ikirâmadediki:(İlminonda

dokuzu,Ömer“radıyallahüanh”ileberâberöldü).Ba’zılarınınbusözüanlamıyarakdurakladıklarınıgörünce,(İlmdenmaksadımAllahüteâlâyıbilmekdir.Abdestveguslünbilgilerideğildir)dedi.ÖmerböyleoluncaEbûBekrinbüyüklüğünasılanlaşılırki,Ömerinbütüniyiliklerionunbiriyiliğidir.Böyleolduğu,hadîs-işerîfdebildirilmekdedir.ÖmerileSıddîk“radıyallahüanhümâ”arasındakifark,SıddîkileResûlullah“sallallahüaleyhivesellem”arasındakifarkdanziyâdedir.BaşkalarınınSıddîkdan“radıyallahüanh”nekadaraşağıdaolduğunubundananlamalıdır.Şeyhayn“radıyallahüanhümâ”öldükdensonrada,Peygamberimizden“sallallahüaleyhivesellem”

ayrıkalmadılar.Mahşeredeonlarlaberâberkalkıpgideceğinihabervermişdir.Ohâldeefdâliyyet,üstünlük,Onadahâyakınlıkdemekolup,buda,ikisinemahsûsdur.Bufakîrliğimveaşağılığımile,onlarınyüksekliğindenneanlıyabilirvesöyliyebilirimveüstünlüklerindenneanlatabilirim?Tozun,dumanın,güneşianlatmağagücüyetermi?Birdamlasu,büyük

denizlerisöyliyebilirmi?

İnsanlaranasîhatetmek,herkeseyolgöstermekiçingeridönmüşolanEvliyâ,hemvilâyet,hemdeda’vetbilgilerinivekıymetlerinitaşıdıklarından,keşflerininnûruileveTâbi’înveTebe’itâbi’îndenictihâdderecesineyükselenâlimler,hadîs-işerîflerinderinliklerindekima’nâlarıbulupanlamakile,Şeyhaynın“radıyallahüanhümâ”kemâlâtındanbirazanlayarak,hakîkatlerindenazbirşeyelegeçirereküstünlüklerinibildirmişlervebundasözbirliğihâsılolmuşdur.Busözlerineuymıyankeşflerin,buluşlarınyanlışolduğunusöyliyerekbunlarakıymetvermemişlerdir.BuikisininüstünlüğüSahâbe-ikirâmarasındazâtenşöhretbulmuşdu.Meselâ,(Buhâri-işerîf)deAbdüllahibniÖmer“radıyallahüanhümâ”diyorki,(Biz,Peygamber“sallallahüaleyhivesellem”zemânındaEbûBekrgibikimseyibilmezdik.Ondansonra,Ömeri,ondansonradaOsmânı

“radıyallahüanhüm”bilirdik,onlardansonrakimseyikimsedenüstüntutmazdık).EbûDâvüdünbildirdiğinegöre,yineAbdüllahibni

Ömer

“radıyallahüanhümâ”diyorki:(Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”

zemânındabizler,enüstünEbûBekrdir,sonraÖmer,sonraOsmân

“radıyallahüanhüm”derdik).

Evliyâlık,Peygamberlikdendahâyüksekdirsözü,(Erbâb-ısekr)in,[ya’nîzanvehayâlilekonuşanların]sözüdür.Ya’nîgeridönmiyen,PeygamberlikmakâmınınkemâlâtındanhaberiolmıyanEvliyânınsözüdür.Bufakîrbirçokmektûblarımda,uzunuzadıyabildirdimki,Peygamberlik,vilâyetinüstündedir.HattâPeygamberinkendivilâyetininüstündedir.Sözündoğrusudabudur.Bununaksinisöyliyen,Peygamberlikmakâmınınyüksekliğinibilmiyendir.EvliyâlıkyollarıarasındaSilsile-tüz-zehebyolu,Sıddîk-iekberin“radıyallahüanh”yoluolduğundan,buyolunyolcularıuyanıkolur.

Onuniçinde,yollarınenüstünüdür.BaşkayoldakiEvliyâ,bunlarınkemâlâtınanasılyetişebilir?Onlarıniçyüzününasılanlıyabilir?Buyolunyolcularının,buişdekârlarımüsâvîdirdemekistemiyorum.Belkimilyondabiriböyleolabilirseni’metdir,se’âdetdir.Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”haberverdiğihazret-iMehdî,vilâyetinenyüksekderecesindeolacağınagöre,odabuyoldanyetişmişvebuyolutemâmlamış

vedüzeltmişolacakdır.Çünkibütünvilâyetyolları,buyoldanaşağıdırveulaşdıklarıvilâyetlerde,Peygamberlikmakâmınınkemâllerindenazbirşeyvardır.BuyoldankazanılanEvliyâlıkdaise,Sıddîk-ıekberin“radıyallahüanh”yoluolduğuiçin,okemâlâtdanpekçokbulunur.Fârisîmısra’

tercemesi:

Görki,yollararasındakifarknekadarçokdur.

Hazret-iEmîr“radıyallahüanh”Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”

vilâyetinialdığı,taşıdığıiçin,geridönmiyenya’nîhalkarasınakarışmıyan,ya’nîvilâyetinkemâlâtıkendilerindefazlabulunanEvliyânın,meselâKutbların,EbdâlinveEvtâdınterbiyelerionunimdâdıveyardımıiledir.(Kutb-ül-aktâb)ya’nî(Kutb-imedâr)onunemrindeveterbiyesindedir[ya’nîvazîfesinionunimdâdıveyardımıileyapar].

Fâtıma-tüz-zehrâileHasenveHüseyndebumakâmdahazret-iEmîr

“radıyallahüanhüm”ileortakdırlar.

Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”,Eshâbınınhepsi“radıyallahüanhüm”büyükdür.Herbirinibüyükbilmekvesöylemeklâzımdır.EnesbinMâlik“radıyallahüanh”buyuruyorki,Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki,(Allahüteâlâ,bütüninsanlararasındanbeniseçdi,ayırdı.İnsanlarıneniyisinibanaEshâbolarakseçdi.Bunlarınarasındandabanaakrabâveyardımcıolarakenüstünleriniayırdı.Birkimse,Benisevdiğiiçin,bunlarahurmetederse,Allahüteâlâ,onuhertehlükeden

korur.Onlarahakâretederek,Beniincitenlerideincitir).AbdüllahibniAbbâsbuyuruyorki,Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki:(Eshâbımadiluzatanlara,onlarısöğenlere,Allahla’neteylesin.Bütünmeleklerinveinsanlarınla’netlerionlarınüzerineolsun!)Âişe-iSıddîka

“radıyallahüanhâ”buyuruyorki,Resûl“sallallahüaleyhivesellem”

buyurduki:(Ümmetiminenkötüsü,Eshâbımadiluzatmağacesâretedenlerdir).

Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”arasındaolanmuhârebeleriiyisebeblerden,güzeldüşüncelerdenilerigeldibilmek,dünyâlıkiçin,menfe’atiçinbilmemeklâzımdır.Çünki,onlarınayrılığıictihâdvete’vîlayrılığıidi.

Hevâvehevesdendoğanayrılıkdeğildi.Ehl-isünnetâlimlerihepböylesöylüyor.Şukadarvarki,hazret-iEmîrilemuhârebeedenler,hatâetdi.

Hak,hazret-iEmîr“radıyallahüanh”tarafında

idi.Fekathatâları,ictihâdhatâsıolduğundan,birşeydenemezvediluzatılamaz.(Şerh-ımevâkıf)kitâbınagöre,Âmidîdiyorki,(CemelveSıffînvak’alarıictihâdyüzündenidi).EbûŞekûr-iSülemî,(Temhîd)kitâbındadiyorki,(Ehl-isünnetvelcemâ’ategörehazret-iMu’âviyeveOnunlaberâberolanlar“radıyallahüanhüm”hatâetmişlerdi.Fekathatâları,ictihâdhatâsıidi).İbniHacer-iMekkî(Savâ’ık)kitâbındadiyorki:(Hazret-iMu’âviyeninhazret-iEmîrile

“radıyallahüanhümâ”muhârebesi,ictihâdsebebiileidi.Ehl-isünnetâlimleriböylebiliyor).(Mevâkıf)ışerhedenin,(Eshâbımızınçoğunagöre,omuhârebeler,ictihâdsebebiyledeğildi)sözündeEshâbımızdiyerek,kimlerianlatmakistemişdir?Ehl-isünnetâlimleriböylesöylemiyor,aksinisöyliyor.Büyüklerinkitâblarıhepictihâddahatâolduğunubildirmekdedirler.İmâm-ıGazâlîvekâdîEbûBekrvediğerimâmlar

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bunlararasındadır.OhâldeHazret-iEmîr“radıyallahüanh”ilemuhârebeedenlerefâsık,yoldançıkmış

gibişeylersöylemekcâizdeğildir.

KâdîIyâdın(Şifâ)kitâbında,imâm-ıMâlik“radıyallahüanh”diyorki:(Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”Eshâbındanbirine,meselâEbûBekreveyâÖmereveyâOsmânaveyâMu’âviyeyeveyâAmribniÂsa

“radıyallahüanhüm”söğenveonlarıkötüliyenbirkimse,eğeryoldançıkdılar,kâfiroldulardediise,bukimseyiöldürmelidir.Yokeğerbaşkabiraybvekusûrilekötülediise,şiddetlidövmelidir).Hazret-iAlî

“radıyallahüanh”ilemuhârebeedenler,şî’îlerintaşkınolanlarınındediklerigibi,kâfirdeğildir.Fâsıkdadeğildir.Çünki,Âişe-iSıddîka

“radıyallahüanhâ”veTalhaveZübeyrveSahâbe-ikirâmdanbirçoğuonlardandır“rıdvânullahialeyhimecma’în”.TalhaileZübeyr“radıyallahüanhümâ”Cemelmuhârebesinde,onüçbinkişiileberâberöldürülmüşdü.HazretiMu’âviye“radıyallahüanh”buzemânişekarışmamışdı.Birmüslimân,

bunlarayoldançıkdıvegünâhagirdigibisözlersöyliyemez.Kalbibozuk,rûhupisolan,söyler.Fıkhâlimlerindenba’zısıhazret-iMu’âviye

“radıyallahüanh”için(Cevr),ya’nîzulmetdi,demişisede,bundanmaksadları,hazret-iEmîrinhilâfetizemânındakendinihalîfei’lânetmesihaksızidi,demekdir.Yoksa,yoldançıkmakvegünâhalâmetiolanzulmdemekdeğildir.Busûretlesözleri,Ehl-isünnetbüyüklerininsözlerineuymuş

olur.Bununlaberâber,hakîkîdinâlimleri,böyleyanlışma’nâlaranlaşılabileceksözlerisöylemezler.Hazret-iMu’âviyeiçin“radıyallahüanh”zâlim,nasıldenilebilir?Bunun,Allahüteâlânınemrlerinivemüslimânlarınhaklarınıgözetmekdeâdilbirhalîfeolduğunu(Savâ’ık-ul-muhrika)kitâbında,allâmeİbniHacer-iMekkîyazıyor.Çirkinhatâdadememelidir.Hatâsözüneeklenenherşeyhatâolur.Helela’netsözünükullanmak,zanveşübheileolsabilehiçdoğrudeğildir.BöylesözleriYezîdiçinsöyleseleryeridir.Fekat,Mu’âviye“radıyallahüanh”içinsöylemekçokşenî’,çokçirkinolur.

Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”,hazret-iMu’âviyeye“radıyallahüanh”hayrlıdüâlaretdiğini,hadîsâlimlerininhepsisöylüyor.Meselâ,(YâRabbî!Onakitâb[ya’nîyazıileilmile],hesâböğretveOnuazâbdankoru!)vebirkerrede,(YâRabbî!

Onudoğruyolagötürvedoğruyolagötürücüyap!)buyurdu.Resûlullahın

“sallallahüaleyhivesellem”düâsınınkabûlolunacağıiseşübhesizdir.

[Onabeddüâetdidiyen,yenidinadamlarının(!),dinkitâblarındanhiçdehaberiolmadığıanlaşılmıyormu?]Eshâb-ıkirâmınherhangibiriiçin,böyleuygunsuzsözlersöylemekhiçiyideğildir.YâRabbî!Unutarak,yâhudyanılarakyapdıklarımızıbizleresorma!İmâm-ıŞa’bîhazretlerininhazret-iMu’âviyeyi“radıyallahüanh”kötülediğiyolundakisözleridedoğrudeğildir.Böylebirşeyolsaydı,Şa’bînintalebesiolanimâm-ıa’zamEbûHanîfeninbusözlerisöylemesilâzımgelirdi.İmâm-ıMâlik“radıyallahüanh”,Tebe’itâbi’îndendirve

hazret-iMu’âviyenin“radıyallahüanh”

asrındayaşamışdır.Medîne-imünevvereâlimlerininenyükseğiolduğumuhakkakdır.İşteobüyükâlim,Mu’âviyeyiveAmrbinÂsı“radıyallahüteâlâanhümâ”söğenleriöldürünüzdermiidi?Demekki,onusöğmeğibüyükgünâhlardansayaraksöğenleriöldürmeğiemretmişdir.Onusöğmeği,EbûBekrveÖmeriveOsmânı“radıyallahüanhüm”söğmekgibibilmişdir.

Ohâldehazret-iMu’âviyeyi“radıyallahüanh”söğmekaslâcâizdeğildir.

İyidüşünmeklâzımdırki;hazret-iMu’âviye“radıyallahüanh”buişlerdeyalnızbaşınadeğildi.Eshâb-ıkirâmınhemenhemenyarısıonunlaberâberdi.

Eğerhazret-iEmîr“radıyallahüanh”ilemuhârebeedenlerekâfirveyâfâsıkdenirse,dîn-iislâmınyarısıyıkılır.Zîrâdîn-iislâmıdünyâyayayan,bizlerebildirenonlardır.Ohâlde,onlarıancakzındık,ya’nîdîn-iislâmıyıkmakiçin

uğraşankimsekötüler.Omuhârebelerin,karışıklıklarınortayaçıkmasıhazret-iOsmânın“radıyallahüanh”şehâdetiilebaşladı.

Kâtillerdenkısâsistenmesiilebaşladı.TalhaileZübeyr“radıyallahüanhümâ”kısâsgecikdiğiiçinMedîne-imünevveredençıkdılar.Âişe

“radıyallahüanhâ”debuişdebunlarlaberâberdi.Cemelmuhârebesi,hazretiOsmânın“radıyallahüanh”kâtillerinekısâsyapılmasınıngecikdiğiiçinoldu.BumuhârebelerdeonüçbinkişiveTalhaileZübeyr“radıyallahüanhümâ”daöldürüldü.Mu’âviye“radıyallahüanh”sonradanŞâmdanişekarışdı,bunlarlabirleşdi.Sıffînmuhârebesiyapıldı.İmâm-ıGazâlîdiyorki,bumuhârebelerhalîfeolmakiçindeğildi.Hazret-iEmîrin“radıyallahüanh”hilâfetibaşlangıcında,kâtillerekısâsyapılmasıiçindi.AllâmeİbniHacer-iMekkîhazretleride,(Ehl-isünnetböylebuyuruyor)diyor.HanefîâlimlerininbüyüklerindenolanEbûŞekûr-iSülemî“rahmetullahiteâlâaleyh”diyorki,(Hazret-iMu’âviyeninhazret-iEmîrilemuhârebesihilâfetiçinidi“radıyallahü

anhümâ”.Çünki,Peygamber“aleyhissalâtüvesselâm”

ona,(İnsanlarınbaşınageçdiğinzemân,onlarayumuşakdavran!)buyurmuşdu.

Bunuişitdiğigündenberiiçindehilâfetarzûsuuyanmışdı.Fekat,ictihâdındahatâetmişdi.Hazret-iEmîrin“radıyallahüanh”ictihâdıdoğruidi.Çünki,onunhilâfetizemânı,hazret-iEmîrin“radıyallahüanhümâ”

hilâfetindensonraidi.Bundananlaşılıyorki,karışıklığınbaşlamasıkısâsıngecikmesiidi.Sonradanhalîfeolmakfikride,ortayaçıkdı.Herneolursaolsun,ictihâdyerindeidi.Hatâedenbirderece,doğruolanikiderecesevâbkazandı.Buişde,bizedüşeneniyiyol,Peygamberefendimizin

“sallallahüaleyhivesellem”Eshâbının“radıyallahüanhüm”kavgalarınakarışmamalıyız.Bunlarıkonuşmamalıyız.Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”buyuruyorki,(Eshâbım“rıdvânullahialeyhim

ecma’în”arasındaolanişlerekarışmayınız!)Yinebuyurduki,(Eshâbım“aleyhimürrıdvân”

konuşulurkendilinizitutunuz!)vebirhadîs-işerîfde,(EshâbımiçinAllahüteâlâdankorkunuz,Eshâbımiçindiluzatmayınız!))İmâm-ıMuhammedŞâfi’î“radıyallahüanh”diyorki:(Allahüteâlâ,ellerimiziokanlarabulaşdırmadığıgibi,bizde,dilimizikarışdırmıyalım).Bundananlaşılıyorki,onlarahatâetdidemekbilecâizdeğildir.Hepsiiçinhepiyivehayrlısöylememizlâzımdır.

Evet,alçakYezîdinâdcıvefâsıkidi.Onadala’netedilmemesi,Ehl-isünnetin,kâfirbileolsabirkişiyela’neteiznvermediğiiçindir.Ancakkâfirolaraköldüğübilinenkimseyela’netcâizdirdemişlerdir.EbûLehebveeşigibi.YoksaYezîdela’netedilmemeli,demekdeğildir.AllahüteâlâyıveOnunResûlünü“sallallahüaleyhivesellem”incitenleredünyâdaveâhıretde,Allahla’neteylesin!

Zemânımızdabirçokkimse,hilâfetmes’elesinidillerinedolamışlar.SözüeviripçeviripEshâb-ı

kirâmarasındakimuhârebeleregetiriyorlar.

Câhillerinyazdığıtârîhleriokuyarakvebid’atsâhiblerininyalanlarınainanarak,Eshâb-ıkirâmın“aleyhimürrıdvân”çoğunukötülüyorlar.Onlaralâyıkolmıyanşeylerlelekeliyorlar.Onuniçin,bubakımdanbildiğimhakîkatleriyazarakdostlarımagöndermeğilüzûmlugördüm.Peygamberimiz

“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki:(Ortalıkkarışıp,yalanlaryayılıp,dindenolmıyanşeylerortayaçıkınca,âdetler,ibâdetlerekarışdırılırveEshâbıma“aleyhimürrıdvân”diluzatılınca,doğruyubilenler,herkesebildirsin!Allahüteâlânınvemeleklerinvebütüninsanlarınla’neti,doğruyubilipde,gücüyetdiğihâlde,bildirmiyenlereolsun!Allahüteâlâ,böyleâlimlerinnefarzlarını,nedebaşkaibâdetlerinikabûletmez.)

Allahüteâlâyanekadarhamdetsekazdırki,zemânımızınâlimleri

“rahmetullahialeyhim”hanefîmezhebindendir

veEhl-isünnetdir.Yoksaiş,müslimânlaraçokgüçolurdu.Bubüyükni’meteşükretmekhermüslimânalâzımdır.

[Hermüslimânın,Ehl-isünneti’tikâdınıöğrenip,îmânınıonagöredüzeltmesi,şununbununsözüneveuydurmakitâblaraaldanıpda,doğruyoldankaymamağaçalışmasılâzımdır.Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarınıbırakıpda,dînini,îmânını,dindüşmanlarınınhîlelerile,yalancı,okşayıcıkelimelerileyazdığıkitâblardanvemecmû’alardanöğrenmeğekalkışmak,kendiniCehennemeatmakdır].Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerininsözlerinibildirenkitâblarıokuyup,onlarauymakdanbaşkakurtuluşyoluyokdur.[Bununiçinde,(Se’âdet-iEbediyye)ve(İslâmAhlâkı)ve(Eshâb-ıKirâm)ve(HakSözünVesîkaları)ve(FâideliBilgiler)kitâblarınıokumağıtavsiyeederiz.]

252

Bumektûb,şeyhBedî’uddîn“rahmetullahialeyh”hazretlerineyazılmışdır.

Süâllerinecevâbdır:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğiiyikullarınaselâmolsun!Kıymetlikardeşimingüzelmektûbugeldi.Biziçoksevindirdi.Sorularınızanlaşıldı.

Hazret-iNûhilehazret-iİbrâhîmin(Mebde-ite’ayyün)leri,ilmsıfatıdır

“salevâtüllahiteâlâveteslîmâtühüsübhânehüalânebiyyinâvealeyhimâ”.

Muhammedaleyhisselâmınmebde-ite’ayyünüde,yinebusıfatdır.Birçokbakımlardan,birbirlerindenayrılmakdadırlar.Çünkibusıfatınbiryüzüâlimekarşı,ötekiyüzüise,bilinenşeyekarşıdır.Birincibakımdanvahdeteuygundur.İkincibakımdankesreteuygundur.Busıfatda,topluvedağınıkolur.Herbiri,başkabakımlardan,birbüyüğünmebde-ite’ayyünüolmuşdur.

Nübüvvetvevilâyetyüklerinitaşımakiçinolan,başkasüâllerinizincevâbı,hâceMuhammed

Eşrefegönderilenmektûbdauzunyazılmışdır.Birdahâyazmıyorum.Oradanarayınız!Kutb,gavsvehalîfearasındakifarklarısoruyorsunuz.Cevâbınıyazmakistedim.Fekatiznolmadı.Başkazemânabırakıldı.Vesselâm.

253

Bumektûb,şeyhİdrîs-iSâmânîyeyazılmışdır.Tesavvufyolunuvebeş

latîfeyikısacabildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun.OnunsevgiliPeygamberinevetemizÂlineveEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun!Dinvedünyâse’âdetiniziçindüâederim.Buradakifakîrlerinhâliçokiyidir.Allahüteâlâyahamdolsun.

Allahüteâlâsizedeselâmetveâfiyetversin.Muhammedaleyhisselâmınyolundabulundursun!Hâllerinizivemevâcidi,mevlânâAbdülmü’minanlatdıvecevâbınıbeklediğinizidesöyledi.Buyurmuşsunuzki,yeryüzünebaksam,yerigöremiyorum.Gökebaksam,gökü

bulmuyorum.Bunungibi,Arşın,Kürsînin,Cennetin,Cehenneminvarolduklarınıbulamıyorum.Birkimseninönünegitsem,onunvarlığınıbilmiyorum.Kendivarlığımıdabilmiyorum.

Allahüteâlânınvarlığısonsuzdur.Onunsonunukimsebulamamışdır.Tesavvufbüyükleride,burayakadarhaberverdiler.Burayakadarilerleyip,dahâilerigidemediler.Bundanilerisinibildirmediler.Sizde,yükselmeğiburayakadarbiliyorsanızvebumakâmdaiseniz,sizinyanınızagelmiyelim.

Sizirâhatsızetmiyelim.Yokeğer,bundandahâyüksekbirmakâmvarsa,bizebildirinizde,bufakîrvebuyoluçoközliyenbirarkadaşımileyanınızagelelim.Birkaçsenedenberiyanınızagelmediğimiz,hepbununiçindir.

Yavrum!Buhâllerveböylebirçokhâller,hepkalbinhâlleridir.Böylehâlleribulankimsenin,kalbinmakâmlarındandahâdörtdebirinigeçmemiş

olduğugörülüyor.Kalbinmakâmlarından,gerikalanüçkısmınıdageçmeklâzımdır.Böylecekalbinişibiter.Kalbdensonrarûhvardır.Rûhdansonra,sırvardır.Sırdansonrahafîvardır.Bundansonraahfâvardır.Budörtlatîfedenherbirinindeayrıayrıhâllerivemevâcidivardır.Herbiriniayrıayrıgeçmeklâzımdır.Herbirininyüksekderecelerineulaşmaklâzımdır.

Âlem-iemrin,bubeşlatîfesindensonra,bunlarınasllarıolanderecelerbirerbirergeçilir.Sonra,Allahüteâlânınismlerininvesıfatlarınınzılleri,görüntüleriderecederecegeçilir.Buzıller,beşaslındaasllarıdırlar.Bunlardansonra,ismlervesıfatlartecellîeder.Sonraşüûnvei’tibârâtgörünürler.Butecellîlerdensonra,Zât-iilâhîtecellîeder.

Buzemânitmînân-inefshâsılolur.Allahüteâlânınrızâsınakavuşmakmüyesserolur.Buradahâsılolankemâlâtya’nîyüksekdereceleryanında,öncekikemâlâthiçkalır.Sonsuzbirdenizyanındabirdamlasugibidir.Bumakâmda(Şerh-ısadr)olurve(İslâm-ı

hakîkî)ileşereflenir.Fârisîmısra’tercemesi:

İşbudur.Bundanbaşkasıhiçdir.

Âlem-iemrinbubeşlatîfesininderecelerinivebunlarınasllarınıveasllarındaasllarınıgeçmedenönceismlerinvesıfatlarıntecellîlerisanılanlar,Âlem-iemrinhâssalarındanbirkaçınıngörünüşleridir.Âlem-iemr,Allahüteâlâgibianlaşılamaz,nasılolduğubilinemezolduğundanvemaddesiz,mekânsızolduğundan,sâlikbuzuhûrları,ismlerinvesıfatlarıntecellîlerisanarakaldanır.Birsâlik,bununiçindemişdirki,(Otuzsenedenberi,rûhumu,Allahsanarak,onatapındım).Nereyekavuşulduğu,kimegidildiğiartıkanlaşılsın!Arabîbeyttercemesi:Sevgiliyekavuşmak,elegeçermiacabâ?

yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada!

Lutfederek,buyolunaçıklanmasınıistediğiniziçin,kısacaazbirşeyyazıldı.Herşey,Allahüteâlânınemrindedir.Sizeveyanınızdaolanlaraselâmederim.

Birgözki,nazarında,ibretolmasaanın,

Başınınüzerindedüşmanıdırinsanın.

Kulakki,öğütalmaz,herdinlediğişeyden,

Akıtsanyerivardır,kurşunudeliğinden.

254

Bumektûb,mollaAhmed-iBerkîye“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.Birkaçsüâlinecevâbdır:

Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiği,sevdiğiiyiinsanlaraselâmolsun!

Süâl:İnsanherneyaparsa,zemânınsâhibininemriileyapmalıdırki,hayrlısonuçalabilsin.Tâ’atleri,ibâdetleriyapmakdaböyledirdemişlerdir.Eğerbusözdoğruise,bize,herhayrlıişiyapmakiçinemrveiznbuyurmanızıdilerizdiyorsunuz?

Cevâb:Büyüklerinbusözüdoğrudur.Sizeizn

verilmişdir.Fekathayrlısonuçdemek,oişinsonucuolanşeydemekdir.Heristenilenşeyieldeedebilmekdemekdeğildir.

Süâl:Kitâbdadiyorki,hâceUbeydüllah-iAhrâr“kuddisesirruh”hazretleribuyurduki,(Kur’ân-ıkerîminhakîkati,cem’mertebesindedir.Ya’nîZât-iteâlânınehadiyyetmertebesindedir).Böyleolunca,(Mebde’veMe’âd)kitâbındaki,(Kâ’beninhakîkati,Kur’ân-ıkerîminhakîkatininüstündedir)yazısınınma’nâsınedir?

Cevâb:Burada,ehadiyyetmertebesidemek,hiçbirşeyinbulunamıyacağıZât-iehadiyyetdeğildir.Onuniçin,buehadiyyetmertebesinde,sıfatveşânbulunur.ÇünkiKur’ân-ıkerîminhakîkati,kelâmsıfatındandır.Kelâmsıfatıda,Allahüteâlânınsekizsıfatındanbiridir.Kâ’beninhakîkatiise,sıfatlarınveşânlarınbulunamıyacağı,dahâüstünbirmertebedendir.Bununiçin,Kâ’beninhakîkatidahâyüksekolmakdadır.

Süâl:Birkaçtefsîrdediyorki,(BenKâ’beyesecdeediyorumdiyenkimsekâfirolur.Çünki

secde,Kâ’beyedoğruyapılır.Kâ’beyeyapılmaz).Başkayerlerindedediyorki,(Müslimânlığınbaşlangıcında,secdede,seniniçinsecdeolsunderlerdi).SeniniçindemekZât-iteâlâiçindemekdir.Böyleolunca,(Mebde’veMe’âd)kitâbındaki,(Eşyânınmaddeleri,cismleri,Kâ’beninbinâsınasecdeetdiklerigibi,eşyânınhakîkatleride,Kâ’beninhakîkatinesecdeeder)sözünedemekdir?

Cevâb:Sözüngelişiböyleolmuşdur.Melekler,Âdemaleyhisselâmasecdeetdilerdemekdeböyledir.Secde,Allahüteâlâyayapılır“celleşânüh”.

Hiçbirmahlûkasecdeedilmez.SizeveyanınızdaolanlaravesevdiklerinizeveönceliklemollaPâbendeveşeyhHaseneselâmederim.

255

Bumektûb,mollaMuhammedTâhir-iLâhorîyeyazılmışdır.Sünnet-iseniyyeyiheryereyaymağıvebid’atleriyoketmeklâzımolduğunubildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsunve

Onunseçdiğisevdiğiiyiinsanlaraselâmolsun!HâfızBehâeddînilegöndermişolduğunuzkıymetlimektûbgeldi.

Bizleriçoksevindirdi.Nebüyükni’metdirki,yanınızdaolanlarvesevdikleriniz,bütüngücleriile,Resûlullahınsünnetlerindenbirsünnetidiriltmeğeçalışmakdadırlarvebütünvarlıklarıile,kötüvebeğenilmeyenbid’atlerdenbirbid’atiyoketmeğeuğraşmakdadırlar.Sünnetilebid’at,birbirlerininzıddıdır,tersidir.Birininbulunduğuyerde,ikincisibulunamaz,gider.Birinidiriltmek,ötekiniyoketmekdir.Sünnetidiriltmek,bid’atiyokeder.Bid’atidiriltmekde,sünnetiyokeder.İsterhasene,ya’nîgüzeldesinler,isterseyyie,çirkindesinler,herbid’at,sünnetiyokeder.Belki,birbakımdangüzeldenilmişolabilir.Hiçbirbid’atinkendisigüzelolamaz.ÇünkiAllahüteâlâ,sünnetlerinhepsinibeğenir.Sünnetlerinzıddıise,şeytânınbeğendiğişeylerdir.Bugün,bid’atler,heryereyayılmışolduğundan,busözümüzçokkimseyeağırgelir.

Fekat,âhıretde,hangimizindoğruolduğunu

anlıyacaklardır.İşitdiğimizegöre,hazret-iMehdî,hükûmetsürdüğüzemân,dîniyayarkenvesünnetidiriltirken,bid’atişlemeğealışmışolanMedînedekiâlim,bid’atigüzelsandığıveibâdetolarakyapdığıiçin,hazret-iMehdîninemrlerineşaşarak,(Buadam,bizimdînimiziyoketdivemilletimiziöldürdü)diyecekdir.

Hazret-iMehdî“rahmetullahialeyh”buâlimiöldürecekdir.Onungüzelsandığıbid’atin,kötüolduğunubildirecekdir.Bu,Allahüteâlânınni’metidir.Dilediğineverir.Onunihsânıçokdur.Sizeveyanınızdaolanlaraselâmederim.Çokunutkanoldum.Mektûbunuzukimeverdiğimihâtırlıyamıyorum.Süâllerinizecevâbveremediğimiçinafvınızıdilerim.

MeyânşeyhAhmed-iGarmelî,sevdiklerimizdendir.Sizeyakındır.Kendisineteveccühbuyurunuz!

256

Bumektûb,meyânşeyhBedî’uddîneyazılmışdır.KutbveKutb-ül-aktâbveGavsne

demekolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiği,sevdiğiinsanlaraselâmolsun.Birdervîşlegönderdiğinizkıymetlimektûbgeldi.Bizleriçoksevindirdi.

Süâl:Kutb,kutb-ül-aktâb,GavsveHalîfenedemekdir?Herbirininvazîfesinedir?Vazîfelerininnelerolduğunubilirlermi,bilmezlermi?BirkimseninKutb-ül-aktâbolduğugaybdanmüjdelenirmiş.Budoğrumudur,yoksahayâlmidir?

Cevâb:Resûlullahın“aleyhissalâtüvesselâm”izindeilerliyenlerinbüyükleri,OnauyarakNübüvvetmakâmınınderecelerinigeçdikdensonra,içlerindenbirkaçına(İmâmet)makâmınıverirler.Başkalarını,oderecelerigeçirmeklebırakıp,bumakâmıvermezler.Bubüyüklerde,onlargibibuderecelerigeçmişlerdir.İmâmetmakâmınıalmadıklarıiçin,onlardanayrılırlar.Bumakâmabağlıolanşeylerdenmahrûmdurlar.Resûlullaha

“sallallahüaleyhivesellem”tâbi’olanlarınbüyükleri,peygamberliğinvilâyetderecelerinitemâmlayınca,bunlardanbirkaçına(Hilâfet)makâmınıverirler.Gerikalanlarabumakâmıvermeyip,yalnızoderecelerigeçirirler.İmâmetvehilâfetmakâmları,oderecelerinkendilerinigeçerekeldeedilir.Buderecelerinzıllerinde,görüntülerinde,imâmetmakâmınınkarşılığı(Kutb-iirşâd)makâmıdır.Hilâfetmakâmınınkarşılığıise(Kutb-imedâr)makâmıdır.Aşağıdabulunanbuikimakâm,yukardakioikimakâmınsankizılli,gölgesigibidir.Muhyiddîn-iArabîhazretlerinegöre,(Gavs),Kutb-imedârdemekdir.Kutb-imedârdanbaşkabirGavslikmakâmıolmadığınısöylemekdedir.Bufakîregöre,Gavsbaşkadır.Kutb-imedârbaşkadır.Gavs

[dahâüstünolup]Kutb-imedârınyardımcısıdır.Kutb-imedâr,birçokişlerinde,ondanyardımbekler.(Ebdâl)denilenmakâmlaragetirilecekEvliyâyıseçmekdebununrolüvardır.Kutbunyardımcıları,hizmetedenleriçokolduğundankutba,(Kutb-ül-aktâb)dadenir.Çünki,Kutb-ül-

aktâbınyardımcıları,hizmetedenleri,Onunvekîlleridemekdir.Bununiçindirki,Muhyiddîn-iArabî“rahmetullahialeyh”buyuruyorki,(Müslimânlarınolsun,kâfirlerinolsun,herşehrdebirkutbbulunur).

Makâmsâhibiolan,bilgisâhibiolur.Makâmderecesiverilen,fekatmakâmverilmiyenVelîninilmsâhibiolmasılâzımdeğildir.Yapdığıhizmetleribilsedeolur,bilmesedeolur.Gaybdengelenmüjde,omakâmınderecesineyükseldiğinibildirir.Omakâmınverildiğinigöstermez.

Süâl:(EbûBekrin“radıyallahüanh”îmânıile,bütünümmetiminîmânıdartılsa,EbûBekrinîmânıdahâağırgelir)hadîs-işerîfindekiîmânnedir?

Onunîmânıniçindahâyüksekdir?

Cevâb:Îmânınüstünolması,îmânedilecekşeylerüstünolduğuiçindir.EbûBekrinîmânetdiğişeyler,ümmetinîmânetdiğişeylerinüstündeolduğuiçin,hepsindenağırolmakdadır.

Yavrum!Tesavvufyolundayükselirken,öylebiryereçıkılırki,birnoktadahâçıkılsa,onoktayaçıkmaklageçilendereceler,orayakadarolanbütünderecelerdendahâyüksekdir.Çünkionokta,aşağısındaolanlarınhepsindendahâçokdur.Bunoktanınüstündekinoktada,bunoktadanöylecedahâyüksekdir.Çünkialtdakinokta,kendialtındakilerinhepsiilebirlikde,üstündekinoktadançokküçükdürler.Dahâyukardakibütünnoktalarda,hepböyledirler.İşte,birkimseninîmânetdiğişeylerinderecesiyukardaise,altındakiderecelerdeolanlarınhepsindenağırgelir.Bununiçindirki,Ârifilerlerkenbiryeregelirki,birânda,oânakadarkazandıklarınınhepsinikazanır.Bufakîrin“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”ölçüsünegöre,birânda,öncekiderecelerinhepsindendahâçokderecelerigeçmekdedir.Bu,Allahüteâlânınihsânıdır.Allahüteâlâbunu,dilediğineihsâneder.Allahüteâlâ,çokbüyükihsânsâhibidir.

Süâl:ŞeyhMuhyiddîn-iArabî“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”hazretleriveOnatâbi’olanlardiyorlarki,(Hazret-iMûsâ

“aleyhisselâm”içinöldürülençocuklarınisti’dâdlarınınhepsi,hazret-iMûsâaleyhisselâmaverildi).Busöznedemekdir?

Cevâb:Busözdoğrudur.Çünkiiyibelliolmuşdurki,çokkimselerinyükselmelerinebirkimseyisebebeylediklerigibi,birkimseninyüksekderecelerevarmasıiçin,çokkimselerisebebkılarlar.Rehber,mürîdlerinyükselmesiiçinsebebolduğugibi,mürîdlerde,rehberinyükselmesiiçinsebebdirler.Bufakîr,busözündoğruolduğunu,yinilen,içilen,bedendenbirerparçaolanşeylerdedehisediyorum.Yinilen,içilen,herşey,isti’dâdıdaartdırmakdadır.Başkakâbiliyyetlerdekazandırmakdadır.Tatlışeyleryimekistemediğimzemânlar,isdi’dâdınartmasıiçinyimekemrolunmakdadır.Yimemeğeiznverilmemekdedir.Birkimseninisti’dâdınınbaşkasınageçdiğiçokgörülmüşdür.Biriboşkalmış,ötekinincem’ıyyetiartmışdır.

Süâl:ŞeyhNecmeddîn-iKübrâ“rahmetullahialeyh”,birmürîdini,birVelîninyanınagönderdiki,kendisininhangiPeygamberin“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”terbiyesialtında

bulunduğunuanlamışolsun.Ozât,mürîde(Cühûdünneyapıyor?)dedi.ŞeyhNecmeddîn-iKübrâ,busözden,kendisininMûsâaleyhisselâmınterbiyesialtındaolduğunuanladı.Osözdenbununasılanladı?

Cevâb:(Cühûd),yehûdîdemekdir.Mûsâaleyhisselâmınümmetineverilenismdir.Buradananladı.

Süâl:(Nefehât)kitâbındadiyorki,bütünVelîlerölünce,vilâyetleriellerindenalınır.Yalnızdörtkişininalınmaz.Bunedemekdir?

Cevâb:Buradavilâyetdemek,Velînin“kuddisesirruh”tesarrufları,kerâmetleridemekdir.Vilâyetinkendisialınırdemekdeğildir.Vilâyet,Allahüteâlâyayakınlıkdemekdir.Kerâmetlerialınırdemekde,çokkerâmetgöstermezdemekdir.Kerâmetgösteremezdemekdeğildir.Şunudabildirelimki,busözkeşfyoluileanlaşılanbirşeyianlatmakdadır.Keşfdehatâ,çokolur.Negörmüş,nasılanlamışdır?Birkaçkerâmetinzuhûrunuistiyorsunuz.

Bekleyiniz1Allahüteâlâ,hergüçlüğünsonunukolaylaşdırır.

Süâl:(Nişâpûrîtefsîri)ndediyorki,(İnneşâniyekehüvel-ebter),yâharfiileyazıyor.Bunundoğrusunasıldır.Yâilemidir,Hemzeilemidir?

Cevâb:Doğrusuhemzeiledir.Yâileyazılıolanlar,Kur’ân-ıkerîminmeşhûrolmıyanokunmasıdır.

Süâl:Birkaçkadınvazîfeistiyor.Nasılyapalım?

Cevâb:Mahremiseler,zararıyokdur.Yabancıiseler,perdearkasındaoturaraktarîkatialırlar.

Süâl:Hadîsâlimleri,herayda,yasakgünlerbildirmişlerdir.Bununiçin,hadîs-işerîfdesöyliyorlar.Neyapalım?

Cevâb:Bufakîrinbabası,Abdül-ehad“rahmetullahialeyh”buyurduki,şeyhAbdüllahveşeyhRahmetullahhadîsâlimiidiler.Haremeynde,[ya’nîMekkeveMedînede]bu

ikisineşeyhayndenirdi.Birişiçin,Hindistânagelmişlerdi.Buhadîsi,(Buhâri)şârihlerindenKermânî“rahmetullahialeyh”

yazıyor.Fekat,za’îfdir.Buişdedoğruhadîs,(Günler,Allahıngünleridir.

KullardaAllahınkullarıdır)dediler.Yinebuyurdularki,(Günlerinuğursuzluğu,âlemlererahmetolanMuhammedaleyhisselâmıngelmesiilebitmişdir.Uğursuzgünler,eskiümmetlerdevardı).Bufakîrinanladığıdaböyledir.Hiçbirgünübaşkagünlerdenüstüntutmam.Cum’aveRamezânvebenzerlerigünleri,islâmiyyetüstüntutmuşolduğuiçinüstünbiliriz.

Peygamberlikyükünütaşımaküzerindeyazılanbilgileri,hâceMuhammedEşrefdekimektûblardabulamadığınızıyazıyorsunuz.Nasılbulabilirsiniz?O

mektûb,bugünlerdeyazıldı.Henüzsizevarmamışdır.Çokuzunbirmektûbdur.

Bircüz’dençokdur.Birkopyasınısize

göndermelerinisöylemişdim.

257

Bumektûb,mîrMuhammedNu’mân“rahmetullahialeyh”hazretlerineyazılmışdır.Tesavvufukısacabildirmekdedir:

AllahüteâlâyahamdolsunveOnunsevgiliPeygamberi,insanlarınherbakımdanenüstünüolanMuhammedaleyhisselâmadüâveselâmolsun!Kıymetlimektûbunuzgeldi.Okuyunca,çoksevindirdi.Tesavvufyolununbildirilmesiniistiyorsunuz.Bukonudabirşeyleryazmışdım.Nasîbolursatemizeçeker,gönderirim.Şimdilik,buyolukısacayazıyorum.Dikkatliokuyunuz!Kıymetliseyyidkardeşim!Bizimseçdiğimizyoldailerlemeğekalbdenbaşlanır.(Kalb)maddedeğildir.Maddesiz,ölçüsüzolanÂlem-iemrdendir.Buyoldakalbigeçdikdensonra,kalbinüstündeolan(Rûh)mertebelerindeilerlenir.Rûhmertebeleribitince(Sır)denilenmertebelerdeilerlenir.Sırdenilenyerler,Rûhmertebelerininüstüdür.Bundansonra(Hafî)denilenmakâmlarda,ondansonra(Ahfâ)

mertebelerindeilerlenir.Bubeşlatîfegeçildikdensonraveherbirinemahsûsolanilmlerevema’rifetlerekavuşuldukdansonraveherbirindebaşkabaşkahâller,vecdlerhâsıloldukdansonra,bubeş

cevherinasllarında,kaynaklarındailerlemeğebaşlanır.Bubeşasl,Âlem-ikebîrdedir.Âlem-isagîrdebulunanherşeyinaslı,Âlem-ikebîrdedir.Âlem-isagîrdemek,insandabulunanşeylerdemekdir.Âlem-ikebîrdemek,insanındışındabulunanherşeydemekdir.Bubeşasldailerlemeğe(Arş)danbaşlanır.

Arş,insankalbininaslıdır.Arşdansonra,rûhunaslıolanmertebelerdeilerlenir.BumertebelerArşdanüstündür.Buikinciaslınüstü,Sırrınaslıolanmakâmlardır.İnsanSırrınınaslıolanmertebelerinüstü,Hafîdenilenlatîfeninaslıdır.Bununüstüde,Ahfâdenilencevherinaslıolanmakâmlardır.Âlem-ikebîrdekibubeşaslıherbakımdangeçdikden,sonnoktasınaerdikdensonra,imkândâiresitemâmolmuş,bütünmahlûklargeçilmişolur.Böylece(Fenâ)denilenkonaklardanbirincisineayakbasılmış

olur.Bundansonra,ilerlemeknasîbolursa,Allahüteâlânınismlerinin,sıfatlarınınzılleri,gölgeleri,görüntülerindeilerlenir.Bugörüntüler,vücûbileimkânarasındaya’nîAllahüteâlânınsıfatlarıilemahlûklararasındaköprü,ortakgibidirlerveÂlem-ikebîrdebulunanbeşaslındaaslı,temeli,kökügibidirler.Butemellerdeilerlemekde,bunlardanhâsılolanbeşasldavebunlarıngörüntüsügibiolanbeşcevherdeilerlemeksırasıileolur.Allahüteâlâ,lutfederek,ihsânederek,bubeşzıllinhermertebesitemâmengeçilip,sonunavarılırsa,Allahüteâlânınismlerindevesıfatlarındailerlemeknasîbolur.İsmler,sıfatlartecellîetmeğebaşlar.

Allahüteâlânınşü’ûnâtıvei’tibârâtızuhûreder.Burada,Âlem-iemrindehepsigeçilmiş,hepsininhakkıverilmişolur.EğerAllahüteâlâihsânederek,bumakâmdandailerlemeknasîbolursa,nefsitmînânakavuşurveilerliyerekkavuşulanmakâmlarınsonuolan(Rızâ)makâmıhâsılolur.Bundansonra(Şerh-isadr)hâsılolurve(İslâm-ıhakîkî)ileşereflenir.Bukemâlâtın,üstünlüklerininyanında,Âlem-iemrdeolanbeş

latîfeninüstünlükleri,çokaşağıkalmakdadır.Okyânusyanındabirdamlasugibibiledeğildir.Bütünbukemâller,üstünlükler,(İsm-izâhir)kemâlleridir.(İsm-ibâtın)kemâlleribaşkadır.Bunlar,yazılamaz,anlatılamaz.Buikiisminbütünkemâlleri,üstünlüklerihâsılolursa,sâlik,ikikanadakavuşmuş

olur.Buikikanadla,(Âlem-ikuds)de,ilâhîâlemde,sonsuzuçabilir.

Bunları,birkaçmektûbdadahâyazmışdım.Kıymetlioğlum,hepsinibirarayatoplamakdadır.Kolayınıbulursanız,burayageliniz.Fekat,orayıboş

bırakmayınız.Oranındüzenibozulmasın.Seçdiğinizbirisiniyerinizebırakıp,yalnızgeliniz!Birdahâbuluşabilirmiyiz,ancakAllahüteâlâbilir.Vesselâm.

258

Bumektûb,Şerîfhânayazılmışdır.Allahüteâlânınyakınolduğunuaçıklamakdadır:

Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiğitemizinsanlaraselâmlarolsun!

Lutfederekgöndermişolduğunuzkıymetlimektûbunuzgelerek,bizfakîrleriçoksevindirdi.Allahüteâlâdasizisevindirsin!

Yavrum!Allahüteâlânınbizlere,kendimizdendahâyakınolduğu,Kur’ân-ıkerîmdebildirilmişdir.Ammâneyapalımki,Allahüteâlâ,akllarımızın,düşüncelerimizinvebilgimizinveanlayışımızınötesindedir.Ötelerinötesidir.Şunudabiliyoruzki,buötelik,uzaklık,yakınlıkbakımındanolup,uzaklıkbakımındandeğildir.Allahüteâlâ,heryakındandahâyakındır.Hattâ,Onunbirolanzâtıya’nîkendisi,bizesıfatlarındandahâyakındır.Hâlbukibizler,osıfatlarlavaroldukvevarız.Bunuaklanlıyamaz.Çünkibirşeyebaşkasının,kendindendahâyakınolmasınıdüşünemez.Bunuaçıklıyabilmekiçin,birmisâlaradımisede,bulamadım.Bubilgi,kesinolarak(Nass)a,ya’nîKur’ân-ıkerîmedayanmakdadır.Doğruolankeşflerde,böyleolduğunugösteriyor.Tarîkatsâhibleri,tevhîddenvebirleşmekdensöz

etmişlerdir.Yakınlıkdan,berâberolmakdanuzunuzunkonuşmuşlardır.Fekat,Allahüteâlânınçokyakınolduğunuhiçsöylemediler.

İnsanlarışaşkınlıkdankurtaracakbiraçıklamayapmamışlardır.Şaşılacakşeydirki,Allahüteâlânınbizeçokyakınolması,bizimOnaçokuzakolmamızasebebolmuşdur.Bunuiyianlayınız.Sözümüzdeişâretlervebeşâretlervardır.SizevedoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânın

“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”izindegidenlereselâmolsun!

259

Bumektûbuoğlu,aklîvenaklîilmlerdeyükselmiş,hâceMuhammedSa’îd

“rahmetullahialeyh”hazretlerineyazmışdır.Peygamberler

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”gönderilmesinin

fâideleriveaklınyalnızbaşınaAllahüteâlâyıtanıyamıyacağıvedağdabüyümüşvecâhillikzemânındaya’nîPeygambergönderilmemişolanzemânlardayaşamışkâfirlerinvekâfirmemleketlerindeölenkâfirçocuklarınınâhıretdeneolacaklarıvedünyânınheryerine,meselâeskihindlilerePeygamberlergelmişolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyasonsuzhamdolsunki,bizlerimüslimânolmaklaşereflendirdi.O,doğruyolugöstermeseydi,kimbulabilirdi?OnunPeygamberlerine“aleyhimüssalevâtüvesselâm”inanırız.Hepsidoğrusöylemişdir.

Allahüteâlânın,insanlaraPeygamberleri“aleyhimüssalevâtüvesselâm”

göndermesienbüyükni’metdir.Buiyiliğinşükrü,hangiağızileyapılabilir?Hangikalb,onlarıgöndermeniniyiliğinikavrıyabilir?Hangivücûdvea’zâ,oiyiliklereşükrolabilecekbirşeyyapabilir?Obüyükinsanlarınmubârekvarlıklarıolmasaydı,buâlemiyaratanınvarlığını,bizkısaakllıinsanlarakimgösterirdi?Eskiyunânlıların

ilkfelesofları,[veherzemân,heryerdebulunanfentaklîdcileri]okadarzekîvekurnazolduklarıhâlde,yaratanınvarlığınıanlıyamadılar.Bukâinât,böylegelmiş,böylegider,cânlılardabirbirlerindenmeydânagelipürer.Buböylecedevâmeder,dediler.Câhillikdevrigeçip,yeniPeygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”da’vetlerininnûrlarıile,âlemaydınlanınca,sonragelenyunânfelesofları,onûrlarınışıklarıileuyanarak,üstâdlarınınsözleriniredetdi.Biryaratanınbulunduğunukitâblarınayazdılarvebirolduğunuisbâtetdiler.Ohâlde,insanaklı,obüyüklerinnûrlarıileaydınlanmadıkça,bunubulamıyor.Peygamberler

“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”olmadıkca,bizimdüşüncelerimiz,doğruyolayaklaşamıyor.EbûMensûr-iMâ-Türîdî“rahmetullahialeyh”veyetişdirdiğibüyükler,acabânedenAllahüteâlânınvarlığınıvebirliğini,aklınyalnızbaşınabulabileceğinisöylediler?Dağda,çöldeyetişipdeputlaratapanların,PeygamberlerdenhaberiolmasabileCehennemegideceklerinisöylediler.

Akllarıilebulmalarılâzımidi,dediler.Bizböyleanlamıyoruz.Bunlarınkendilerine,hakîkatduyurulmadıkca,kâfirolmıyacaklarınısöylüyoruz.Buhaberde,Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”ilegönderilmekdedir.Evet,Allahüteâlâ,aklı,doğruyolubulmakiçinyaratmışisede,yalnızbaşınabulamaz.Akla,oyolhaberverilmedikçe,şiddetliazâbyapılmaz.

Süâl:Dağdayetişip,hiçbirdinduymayıpputatapanmüşrikler,Cehennemdesonsuzkalmazsa,Cennetegirmesilâzımgelir.Budaolamaz.Çünkimüşriklere,Cennetharâmdır,ya’nîyasakdır.BunlarınyeriCehennemdir.

Nitekim,Allahüteâlâ,Mâidesûresiyetmişbeşinciâyetinde,Îsâaleyhisselâmınmeâlen,(Allahüteâlâdanbaşkasınatapanlar,başkalarınınsözleriniOnunemrlerindenüstüntutanlar,Cennetegiremez.OnlarınkonacağıyerCehennemdir)dediğinibeyânbuyurdu.ÂhıretdeCennetileCehennemdenbaşkayerdeyokdur.(A’râf)dakalanlar,birmüddetsonraCennetegideceklerdir.Sonsuzkalınacakyer,yâ

Cennetdir,yâCehennem!

Bunlarhangisindekalacakdır?

Cevâb:Bunacevâbvermekçokgüç!Kıymetliyavrum!Biliyorsunki,çokzemânbunu,banasormuşdun.Kalberâhatverecekbircevâbbulunmamışdı.Busüâli,haletmekiçin,(Fütûhât-imekkiyye)sâhibinin[Muhyiddîn-iArabî]:(Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”,kıyâmetgünü,bunlarıdîneda’veteder.KabûledenCennete,etmiyenCehennemesokulur)sözü,bufakîreiyigelmiyor.Çünkiâhıret,mükâfatyeridir,hesâbyeridir.Emryeri,iş

yerideğildirki,orayaPeygambergönderilsin!Çokzemânsonra,Allahüteâlâ,merhametederek,bumes’eleninhâlliniihsâneyledi.Şöylebildirdiki,bumüşrikler,neCennetde,neCehennemdekalmıyacak,âhıretdedirildikdensonra,hesâbaçekilip,kabâhatlerikadarmahşeryerindeazabçekecekdir.Herkesinhakkıverildikdensonra,bütünhayvanlargibi,bunlarda,yokedileceklerdir.Biryerdesonsuz

kalmıyacaklardır.BucevâbımızPeygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”huzûrundasöylenseydi,hepsibeğenir,kabûlbuyururdu.HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbilir.Herkesinaklı,birçokdünyâişlerindebile,şaşırıpyanılırken,iyiliklerine,merhametinesonbulunmıyansâhibimizin,Peygamberleriilehabervermeden,yalnızakllarıilebulamadıklarıiçin,kullarınısonsuzolarakateşdeyakacağınısöylemek,bufakîreağırgeliyor.BöylekimselerinsonsuzolarakCennetdekalacaklarınısöylemek,nasılçokyersizise,sonsuzazâbçekeceklerinisöylemekde,öyleyersizoluyor.Nitekim,i’tikâddaikinciimâmımızEbül-Hasen-iAlîEş’arî,bunlarınCehennemegirmiyeceklerinisöyliyorsada,busözünden,Cennetdekalacaklarıanlaşılıyor.Çünki,ikisindenbaşkayeryokdur.Ohâlde,cevâbındoğrusubizebildirilendir.

Ya’nîmahşergünü,hesâblarıgörüldükdensonra,yokedileceklerdir.Bufakîregöre,kâfirlerinçocuklarıdaböyleolacakdır.ÇünkiCennetegirmek,îmâniledir.Yâkendisiîmân

etmişolacakveyâîmânlınınçocuğuolduğuiçin,yâhudana-babasıbirlikdemürtedolunca,kendisiDâr-ül-islâmdakaldığıiçinîmânlısayılmışolacakdır.Dâr-ül-islâmdabulunanmüşriklerinçocuklarıvezimmîlerinçocuklarıdaDâr-ül-harbdekikâfirlerinçocuklarıgibidir.Çünkibuçocuklardaîmânyokdur.BunlarCennetegiremez.

Cehennemdesonsuzkalmakda,teklîfdensonra,inanmamanıncezâsıdır.Çocukise,mükellefdeğildir.Bunlarhayvanlargibi,diriltilip,hesâblarıgörüldükdensonra,yokedileceklerdir.Eskiden,birPeygamberinvefâtındansonra,çokvaktgeçip,zâlimlertarafındandinbozulup,unutulduğuzemânlardayaşayıp,Peygamberlerdenhaberiolmıyaninsanlardakıyâmetdeböylesonradan,tekrâryokedileceklerdir.

Eyyavrum!Bufakîr,çokgenişveçokderindüşünüyorumda,Peygamberimizin

“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”haberiyetişmiyen,yeryüzünde,hiçbiryerkalmadığını

anlıyorum.Bütündünyânın,Onunda’vetnûruile,güneşgibiaydınlandığıgörülüyor.Hattâ,dıvârarkasındabulunan,Ye’cûcveMe’cûcabileulaşmışbulunuyor.

Eskizemânlardada,bütündünyâdaPeygambergönderilmedikbiryerkalmamış

gibidir.Hattâ,bundanenmahrûmzanedilen,HindistândabilehindlilerdenbirPeygamberyapılmış;Allahüteâlânınemrleribildirilmişdir.Hindistânınba’zıkısmlarında,anlaşılıyorki,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”nûrları,küfrkaranlıklarıiçinde,yıldızlargibiparlamışdır.

Eğermerâkediyorisen,buşehrlerisöyliyebilirim.Ba’zıPeygamberlerebirkişibileinanmamış,kimsekabûletmemişdir.YalnızbirkişinininandığıPeygamberlerdeolmuşdur.Ba’zılarınada,ikiveyâüçkimseîmânetmişdir.

HindistândabirPeygambere,üçkişidençokinananolduğugörülemiyor.

Ya’nî,dörtdâneümmetibulunanPeygamberolmamışdır.Hindlilerintapındıklarıkimselerdenba’zılarınınkitâblarında,Allahüteâlânınvarlığıvesıfatlarıhakkındagörülenyazıları,hepoPeygamberinışıklarınınaksleridir.Çünkiherasrda,herümmetePeygamber“aleyhimüssalâtüvesselâm”gelerekAllahüteâlânınvarlığınıvesıfatlarınıbildirmişdir.

Onlarınmubârekvarlıklarıolmasaydı,küfrvegünâhpislikleriilekirlenmişolanakllar,îmândevletinekavuşamazdı.Buahmaklar,çürükakllarıile,herkesikandırıp,kendilerinetapmağazorlamış,[Sizibizkurtardık,bizimsâyemizdeyaşıyorsunuzdiyerek,]kendilerindenbaşkabirkuvvetinbulunmadığınısanmışlardı.Nitekim,Mısrfir’avnları:(Eğerbendenbaşkasınataparsan,senihabsederim)demişdi.Ba’zılarıda,bukâinâtınbiryaratanıolduğunuişitdiklerinden,kendilerineyaratıcı[ebedîlider],dediremiyeceklerinianlıyarak,biryaratanınvarlığınısöylemiş,fekatbununkendilerinesirâyetetdiğinibildirerek,buhîleileinsanlarıkendilerinetapdırmağauğraşmışlardır.

[BugünHindistândayayılmışolan,BerehmenveBudadinlerinde,oradakieskiPeygamberlerinkitâblarından,sözlerindenalınmışkıymetlibilgilerinbulunduğugörülmekdedir.BerehmenveBudadinleri,hıristiyanlıkdînigibi,eskiPeygamberlerin“aleyhimüsselâm”bildirdiğidoğrudinlerinbozulmuş,değişdirilmişbirhâlidir.Bunlarınhepsi,MuhammedaleyhisselâmınPeygamberolduğunainanmadıklarıiçinkâfirdir.Seyyidşerîf-iCürcânî

“rahmetullahialeyh”,(Şerh-imevâkıf)sonunda,üçüncümaksadda,buyuruyorki:(MuhammedaleyhisselâmınPeygamberolduğunainanmıyankâfirolur.

Bunlardan,yehûdîvenasârâ[hıristiyan],başkaPeygamberlereinanıyor.

[Semâvîdinlereinananlara(Ehl-ikitâb),ya’nî(Kitâblıkâfir)denir.]

BaşkaPeygamberleredeinanmıyanlardan,berehmenler,Allahüteâlânınvarlığına

inanmakdadır.Dehriyyeise,Allahüteâlâyadainanmıyor.Herşeytabî’atkanûnlarıilevaroluyor.Biryaratıcıyokdur.Dehr,ya’nîzemânilerledikçe,herşeydeğişmekdedirdiyor).Mecûsîler,Allahüteâlânınikiolduğuna,müşriklerveputperestlerise,çokolduğunainanıyor.Berehmen,mecûsîveputperestler,kitâbsızkâfirdir.ÇünkibirPeygambereinanmıyor.

Birsemâvîkitâbokumuyorlar.Komünistlerise,dinsiz,tanrısızkâfirolup,dehriyyekısmındandır.Şimdi,yeryüzünde,değişdirilmemişbulunanhakdin,yalnızMuhammedaleyhisselâmıngetirdiğiislâmdînidir.Budînin,kıyâmetekadarbozulmıyacağını,doğruolarakkalacağınıAllahüteâlâsözvermişdir].

Süâl:Hindistânda,Peygamber“aleyhimüssalevâtüvesselâm”gönderilmiş

olsaydı,bizdeişitirdik.Dildendile,hertarafayayılırdı?

Cevâb:Bunlar,bütünHindistânagönderilmişdeğildi.Ba’zıları,birşehre,hattâbirköyeidi.Allahüteâlâ,birmilletveyâbirşehrehâlîsindeneniyisinibudevletleşereflendiriyor,oda,Allahüteâlânınvarlığını,birliğiniveemrlerini,Ondanbaşkakimseninbirşeyyaratamıyacağınıinsanlarabildiriyordu.Onlarda,onainanmıyor,inkârediyordu.Câhil,yalancı,delidiyealayediyorlardı.Azgınlıkları,onaeziyyetleriartınca,Allahüteâlâda,onlarıhelâkediyordu.Uzunzemânsonra,başkabirPeygamberi,böylecegönderiyorveyineböyleoluyordu.Hindistândaböyleceyıkılmış,şehrharâbeleriçokgörülmekdedir.ŞehrlerinbusebebdenharâbolduklarıvePeygamberlerinda’vetleri,etrâfdakiinsanlararasındayayılıp,uzunzemândillerdedolaşıyordu.Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvesselâm”çokkimseinansaydıvemü’minlerhâkimolarakkalsalardı,ozemân,bizimdehaberimizolurdu.Fekatbirkişi,birkaçgünnasîhatedipgider,bunakimseinanmazvebirbaşkasına,ancakbirkişi,ikikişiinanırsa,bizenasılhabergelebilir.Çünkikâfirler,dînisöndürmeğeçalışıyor,babalarınınyoluna

uymıyandînibeğenmiyorlardı.Kimhaberverecekvekimesöyliyecek.SonraResûl,NebîvePeygamberkelimeleri,fârisîvearabîdir.Hindlügatindebukelimeleryokidiki,oPeygamberlerede,buismlerverilmişolsun.Nihâyetşunudasöyliyelimki,HindistânınPeygambergelmiyenvedoğruyolgösterilmiyenyerleridevardersek,buralardakiinsanlar,dağda,çöldeyetişenmüşriklergibiolup,inâdetdikleriveherkesikendilerinetapdırdıklarıhâldebile,Cehennemegirmezveebedîazâbgörmezler.BöylelerinCehennemegirmesi,akl-ıselîme,ya’nîşaşmıyanakllarauygunolmadığıgibi,yanılmıyankeşflerde,bunamüsâ’adeetmez.Fekat,bunlardaninâdedenlerinbirkısmınınCehennemegitdiklerinigörmekdeyiz.Herşeyindoğrusunu,ancakAllahüteâlâbilir.

Gelinnemâzkılalım,kalbdenpasısilelim,

Allahayaklaşılmaz,nemâzkılınmadıkça!

Nerdenemâzkılınır,günâhlarhepdökülür,

İnsankâmilolamaz,nemâzıkılmadıkça!

260

Bumektûb,hakîkatleribilen,ma’rifetlersâhibi,ilâhîfeyzlere,sonsuzrahmetlerekavuşmuşoğluşeyhMuhammedSâdıkayazılmışdır.İmâm-ıRabbânîhazretlerininyolunuveVilâyet-ievliyâ,Vilâyet-ienbiyâveVilâyet-iulyâyıveinsandakionlatîfeyibildirmekdedir:

Bismillâhirrahmânirrahîm.ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!

Peygamberlerinenüstününesalâtveselâmolsun!Eyoğlum,Allahüteâlâ,senimes’ûdeylesin!İnsana(Âlem-isagîr)ya’nîküçükâlemdenir.BuÂlemisagîr,onparçadanmeydânagelmişdir.Buonparçanınbeşi(Âlem-iemr)dendir.[Buâlemdemaddeveölçmekyokdur.]Bubeşlatîfe,(Kalb),(Rûh),(Sır),(Hafî)ve(Ahfâ)dır.Bubeşlatîfeninaslları,kökleri(Âlemikebîr)dedir.[(Âlem-ikebîr),büyükâlemdemekdir.İnsandanbaşkaherşeydemekdir.]İnsanımeydânagetirmişolanonparçadandördükatı,sıvı,gazmaddeleriveenerjidir.BunlarınasllarıdaÂlem-ikebîrdedir.

Beş

latîfeninaslları,Arşındışındagörülür.Arşındışı,Âlem-iemrdir.Ya’nîmaddesiz,hacmsizdir.Bununiçin,Âlem-iemre(Lâ-mekânî)denir.İmkândâiresi,ya’nîmahlûklar,bubeşaslınsonundabiter.[Arşıniçindekimahlûklarmaddedenyapılmışdır.Zemânlıvehacmlidirler.Bunlara(Âlem-ihalk)ya’nîölçüâlemidenir.Halk,ölçüdedemekdir.]Mahlûklar,ademlevücûdünbirleşmesindenmeydânagelmişdir.Ademlevücûdünbirleşmesi,beş

aslınsonunakadardır.

Akllı,uyanıkbirsâlik[ya’nîtesavvufyolcusu],yaradılışındaMuhammedîise,Âlem-iemrinbeşlatîfesini,sıralarıilegeçdikdensonra,bunlarınÂlem-ikebîrdekiasllarındaseyreder.Ya’nîilerler.Allahüteâlânınlutfüile,bubeşaslınherbiriniincedeninceyegeçereksonunagelir.Böylece,imkândâiresini(Seyr-iilallah)ilebitirmişolur.(Fenâ)hâsıloldudenir.Şimdi(Vilâyet-isugrâ)yabaşlamışolur.Buvilâyete(Vilâyet-ievliyâ)dadenir.Bundansonra,bubeş

aslındaaslıolan,Allahüteâlânınismlerininzıllerindeseyrebaşlar.Buzıllerdeadembulunmaz.Allahüteâlânınihsânıilebuzılleribirerbirer(Seyr-ifillah)ilegeçereksonunavarır.Böylece,ismlerinzılleribiterek,Allahüteâlânınismlerivesıfatlarımertebesineerişir.Vilâyet-isugrâdayükselmek,burayakadardır.

BuradatâmFenâhâsılolmağabaşlar.(Vilâyet-ikübrâ)yaayakbasılmış

olur.Buvilâyete,(Vilâyet-ienbiyâ)dadenir.

Peygamberlerdenvemeleklerdenbaşka,bütünmahlûkların(Mebde-ite’ayyün)leri,buzıldâiresindebulunur.Herisminzılli,birinsanınmebde-ite’ayyünüdür.Peygamberlerdensonra,insanlarınenüstünüolanhazret-iEbûBekrinmebde-ite’ayyünü,budâireninenüstündekinoktadır.

Sâlik,kendininmebde-ite’ayyünüolanismevarınca(Seyr-iilallah)ıbitirirdemişlerdir.Buradakiism,Allahüteâlânınismininkendideğildir.

Buisminzıllinevarıncademekdirki,oismin,zıllerindenbirzıldir.Buzıller,ismlerinvesıfatlarıntafsîlidirler.Meselâilmsıfatınınparçalarıvardır.Buparçalar,birerbirerbusıfatınzıllidirler.Busıfat,ozıllerinicmâli,topluluğudur.Buparçalardanherbiri,Peygamberlerdenbaşka,birinsanınmebde-ite’ayyünüdür.Peygamberlerinvemeleklerinmebde-ite’ayyünleri,buparçalarınaslları,bütünleriolanismlerdir.Meselâ,ilm,kudretveirâdegibisıfatlardır.Birçokkimseninmebde-ite’ayyünleri,tekbirsıfatdır.Fekatçeşidlibakımlardanayrılırlar.Meselâ,Muhammedaleyhisselâmınmebde-ite’ayyünüilmşânıdır.

Yinebuilmsıfatı,başkabirbakımdan,İbrahîmaleyhisselâmındamebde-ite’ayyünüdür“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvetteslîmât”.Yinebusıfat,başkabirbakımdanda,Nûhaleyhisselâmınmebde-ite’ayyünüdür.Buçeşidlibakımlar,hâcıMuhammedEşrefeyazılanmektûbdaaçıklanmışdır.Büyüklerdenkimisi,hakîkat-iMuhammedî,(Te’ayyün-ievvel)dir.Herkemâlinbiraradabulunduğuhazretdir.

Buna(Vahdet)denirdemişlerdir.Bufakîrinanladığınagöre,buvahdetmertebesi,buzıldâiresininmerkezi,topluluğudur.Busözümü,şudakuvvetlendiriyorki,insanlarınmebde-ite’ayyünleri,ismlerinvesıfatlarınilmdekisûretleri,görüntüleridirdemişlerdir.

İlmdekivarlık,kendisideğil,kendininzıllidir,görüntüsüdür.Bununiçin,ilmdekibusûretler,ismlerinvesıfatlarınzılleridir.Bizimbudâiremiz,zıllerdâiresininçevresivemerkezidir.Asldâiredeğildir.Buzıldâiresini,te’ayyün-ievvelsanmışlar.Bununmerkezinitoplulukbilerek(Vahdet)demişlerdir.Bumerkezinaçılmasını,ya’nîçevresiniVâhidiyyetsanmışlardır.Zıldâiresininüstüolanismlerinvesıfatlarındâiresini,te’ayyünlerlebağlılığıolmıyanZât-iteâlâsanmışlardır.Hâşâ!Öyledeğildir.Çünkiobüyükleregöre,ismlervesıfatlar,zâtınkendisidirler.

Zâtdanayrı,başkadeğildirler.Bununiçin,zıldâiresininüstü,ya’nîismlerinvesıfatlarınmertebesi,zâtınkendisiolur.Ondanayrıolmaz.

Hâlbuki,sıfatlarzâtdanayrıolarakvarolduklarından,ismlerinvesıfatlarındâiresi,Zât-iteâlâdanayrıolur.Sıfatlarızâtınkendisidemişler,böyleolmadığınıbilememişler.

Zıldâiresininmerkezi,budâireninaslıolanüstdâireninmerkezininzıllidir.Üstdâire,ismlerin,sıfatların,şânlarınvei’tibârâtındâiresidir.Hakîkat-iMuhammedî,buasldâiresininmerkezidir.İsmlerinveşânlarıntopluluğudur.Budâiredeismlerinvesıfatlarınyayılması,vâhidiyyetmertebesidir.İsmlerinzıllerininmertebesindevahdetvevâhidiyyetkelimelerinikullanmak,zılliaslilekarışdırmakdanilerigelmekdedir.Buradakiseyre,(Seyr-ifillah)demekdeböyledir.Çünkibuseyr,(Seyr-iilallah)dır.Buseyrdensonra,eğeryükselmeknasîbolursa,zıldâiresininaslıolan,ismlerinvesıfatlarındâiresindeSeyr-ifillahileseyrolur.Vilâyet-ikübrâderecelerinebaşlar.Buvilâyet-ikübrâ,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”mahsûsdur.Onlarınizlerindegitdikleriiçin,Eshâb-ıkirâmıda,buni’metekavuşurlar.Budüşeydurumdakidâireninyatay

çapınınaltındabulunanyarımdâiredeismlerve(Sıfât-izâide)bulunur.Üstdekiyarımdâiredeşü’ûnvei’tibârât-izâtiyyebulunur.Âlem-iemrinbeşlatîfesi,buismlerveşânlardâiresininsonunakadardır.Allahüteâlânınlutfüveihsânıile,eğersıfatlarveşânlarmakâmındanyukarıçıkılırsa,bunlarınaslıolandâiredeseyrolur.Buasllarındâiresindensonra,bunlarındaasllarıdâiresindeseyrolur.Budâireyidegeçdikdensonra,bununüstündekidâiredenbirkavs,biryaygörünür.Bunudageçmeklâzımdır.Buüstdâireden,biryaydanbaşkabirşeygörünmediğinden,yalnızkavsdiyereksözükesiyoruz.Buradaincebirsırvardır.Busırrıbildirmediler.İsmlerinvesıfatlarınveşü’ûnlarınmebde’leridirler.Buüçasllardakidereceler,nefs-imutmeinneyemahsûsdur.

Nefs,bumertebelerdeitmînânakavuşur.Yinebumakâmda,(Şerh-isadr)olur.Sâlik,(İslâm-ıhakîkî)ileşereflenir.Bumakâmda,nefs-imutmeinne,göğseyerleşirve(Rızâmakâmı)nakavuşur.Bumakâm,Vilâyet-ikübrânınsonudur.Buvilâyete,(Vilâyet-ienbiyâ)da

denildiğiniyukarıdabildirmişdik.

Seyr,burayakadarvarınca,işbitdisanıldı.(Bunlarınhepsi,ism-izâhirinaçıklanmasıdır.Buism,uçmakiçinlâzımolanbirkanatdır.

Mukaddesâlemeuçmakiçinlâzımolanikincikanatolanism-ibâtında,böylebirerbirergeçilirse,ikikanateldeedilmişolur)sesiniduyurdular.Allahüteâlânınlutfüveihsânıile,ism-ibâtındadaseyrbitince,ikikanateldeedilmişoldu.BizedoğruyolugösterenAllahüteâlâyahamdolsun!Obizedoğruyolugöstermeseydi,bizbulamazdık.

RabbimizinPeygamberleridoğrusözlüolarakgelmişlerdir.

Eyoğlum!İsm-ibâtındakiseyrdenneyazayımki,oseyriörtmek,gizlemeklâzımdır.Omakâmdanşukadaraçıklanabilirki,ism-izâhirdeseyr,sıfatlardaseyrolup,Zât-iteâlâilehiçilgisiyokdur.İsm-ibâtındaseyrde,hernekadarismlerdeseyrdir.Fekatbuseyr,Zât-iteâlâileilgilidir.Buismler,Zât-iteâlâyıörtenperdeler

gibidir.Meselâ,ilmsıfatındaZât-iteâlâhiçaklagelmez.Alîmismiise,sıfatperdesigerisinde,Zât-iteâlâyıbildirmekdedir.Çünkiâlim,ilmsâhibiolanzâtdır.Ohâldeilmdeseyr,ism-izâhirdeseyrdir.Alîmdeseyr,ism-ibâtındaseyrdir.Ötekisıfatlarveismlerdeböyledir.İsm-ibâtınlailgiliolanismler,meleklerinmebde-ite’ayyünleridir.Buismlerdeseyrebaşlamak(Vilâyet-iulyâ)yaayakbasmakolur.Buvilâyete,(Vilâyet-imele-ia’lâ)dadenir.[(Mele’)cemâ’at,galabalıkdemekdir.]İsm-izâhirileism-ibâtınıanlatırkenbildirdiğimiz,ilmilealîmarasındakifarkıazsanmayınız!İlmdenalîmeazyolvardırdememelidir.YerküresiileArş

arasındakiuzaklık,oikiismarasındakiuzaklıkyanında,okyânusyanındabirdamlasugibidir.Söylemeleriyakın,kendileriçokuzakdır.Kısacasöylediğimizhermakâmdaböyledir.Meselâ,Âlem-iemrinbeşlatîfelerinigeçip,bunlarınasllarındaseyrolunur.Böylece,imkân[ya’nîmahlûklar]

dâiresibitersözüile,Seyr-iilallah,başındansonunakadaranlatılmışdır.(Buseyrinyapılması

için,ellibinsenelikyolgeçilir)demişlerdir.Me’âricsûresinindördüncü[4]âyetindemeâlen,(MeleklerveRûhorayaellibinsenelikbirgündeçıkarlar)buyurulmakdadırki,busözümüzeişâretetmekdedir.Böyleolmaklaberâber,Allahüteâlânınihsânınınçekmesiile,buuzunzemânlıkiş,gözaçıpkapayıncayakadaryapılabilir.Fârisîmısra’tercemesi:

Kerîmlerleyapılanişlerdegüçlükyokdur!

Yinebunungibi,işlerinvesıfatlarınveşü’ûnlarınvei’tibârâtındâiresinigeçerek,bunlarınasllarındaseyrolunurdenildi.İsmlerin,sıfatların,şü’ûnvei’tibârâtınhepsinigeçmek,söylemeklekolaydır.

Fekat,bunlarıgeçmekçokzordur.Okadarçokzordurki,tesavvufbüyükleri

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”,(İnsanıkavuşdurankonaklarsonsuzdurlar.Bitmeztükenmezler)demişler.(Mertebelerinhepsiseyredilemez)buyurmuşlardır.Fârisîbeyttercemesi:Onungüzelliğibitmez,Sa’dîninsözütükenmez,

İstiskalisusuzölür,denizinsuyueksilmez.

Kavuşmakiçingeçilecekkonaklarınsonsuzolmasını,sıfatlarıntecellîleribakımındandeğilde,Zât-iilâhînintecellîlerisonsuzolduğuiçinsöylenmişdirsanmayınız!Bunungibi,bitmiyengüzelliğin,sıfatlarıngüzelliğiolmayıp,zâtıngüzelliğidirdemeyiniz!Çünkizâtınbutecellîleri,şü’ûnvei’tibârâtolmaksızındeğildir.Zâtınogüzelliği,cemâlsıfatlarınınarkasındaolmaksızındeğildir.Çünkibumertebede,sıfatlarınperdeleriolmaksızınsözedilemez.Allahüteâlâyıtanıyankimsenindilitutulur,söyliyemezolur.Hertecellîde,birazzıl,görüntübulunur.Omakâmda,şü’ûnuarayakatmadanolamaz.Bununiçindirki,ovüsûlkonaklarıvegüzellikmertebeleri,ismlerinveşü’ûnlarındâiresindedirveonlaragöresonsuzdur.

Bufakîre“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”gösterdikleriise,tecellîlerinvezuhûrlarınötesindedir.İsterzâtıntecellîsidesinler,istersıfatlarıntecellîsidesinler,hepsininötesidir.İsterzâtın,istersıfatlarıngüzelliğidesinler,bütüngüzelliklerinötesidir.Bununiçin,yüksek

istekleri,çokkıymetlimaksadlarıbudarkelimekadrosuile,kısacaanlatmışbulunuyorum.Sonsuzdenizleri,birkaçşişeyedoldurmuşgibioluyorum.Öyleise,anlamamazlıketme!

Yinesözümüzedönelim!İsm-izâhirveism-ibâtınikikanadıelegeçdikdensonra,uçmaknasîbolursa,yukarıçıkılırsa,burayaçıkan,insanınenerji,havavesuparçalarıolduğuanlaşılır.Meleklerde,buüçparçadanyapılmışdır.Hadîs-işerîfdebildirildiki,(Meleklerinbirkısmıateşdenvekardanyaratılmışdır.Bunlar,ateşlekarıbiraradabulunduranRabbimizdehiçbirnoksânlıkyokdurderler).Buseyrdeikenrü’yâdagösterdilerki,sankibiryoldagidiyorum.Çokgitmekdenyorulmuşum.Yürüyebilmekiçinbirsopa,bastonarıyorum.Bulamıyorum.İlerliyebilmekiçin,çalıçırpıyayapışıyorum.Budaolmuyor.Öyleceyürümekzorundakalıyorum.Birzemân,böyleilerledim.Birşehrgöründü.Yaklaşdım.Şehregirdim.Buşehrin,(Te’ayyün-ievvel)olduğubildirildi.Bute’ayyün,bütünismlerin,sıfatların,şü’ûnvei’tibârâtınmertebelerinivebu

mertebelerinasllarınıvebuasllarındaasllarınıkendindetoplamışdırveZât-iilâhînini’tibârâtınınsonudur.Bui’tibârât,ilm-ihusûlîde,birbirlerindenayrıldılar.Bundansonraseyrolursa,ilm-ihuzûrîileilgiliolur.

Eyoğlum!Omakâmda,ilm-ihusûlîveilm-ihuzûrîdemek,misâlvebenzetmekyoluilesöylenir.Çünki,Zât-iilâhîdenayrıolansıfatlar,ilm-ihusûlîilebilinir.İ’tibârât-izâtiyye,Zât-iteâlâdanhiçayrıdeğildirlerveilm-ihuzûrîilebilinirler.Çünkibumakâmda,ilm,bilinenşeyeyalnızbağlanır,bilinenşeydenhiçbirşeyilmdebulunmaz.Te’ayyün-ievveldemekolan,obüyükşehrde,Peygamberlerinvemeleklerinbütünvilâyetlerivardır.Mele-ia’lâdenilenmeleklerinyükseklerinin(Vilâyet-iulyâ)sınınsonubumakâmdadır.Bumakâmda,bute’ayyün-ievvelin,hakîkat-iMuhammedîolupolmadığıdüşünüldü.Hakîkat-iMuhammedînin,yukarıdasöylenilengibiolduğuanlaşıldı.Onate’ayyün-ievveldenilmesi,bute’ayyün-ievvelinzıllininmerkeziolduğuiçindir.İsmleri,sıfatları,şü’ûnvei’tibârâtıkendindetoplamışdır.

Buşehrinüstündeseyredilince,(Kemâlât-ınübüvvet)e,ya’nîPeygamberlikderecelerinebaşlanır.Buderecelerde,yalnızPeygamberler“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”seyreder.Peygamberlikmakâmınındereceleridir.Peygamberlerinizindegidenlerinbüyüklerinede,tatdırılır.İnsanımeydânagetirenonparçaiçinde,buderecelereyükselentoprakmaddeleridir.İsterÂlem-iemrdenolsun,isterÂlem-ihalkdanolsun,dokuzparçadanherbiri,bumakâmda,toprakmaddesininyolundailerler.Onunyanısıra,buni’metleşereflenirler.Toprakmaddeleriyalnızinsandabulunduğundan,insanlarınüstünleri,meleklerinüstünlerindendahâüstünoldu.Toprakmaddelerininkavuşduklarına,hiçkimsekavuşmamışdır.Âyet-ikerîmedebildirilen(dünüv)hâsıloldukdansonra,tedellâsırrıbumakâmdahâsılolur.(Kabe-kavseynevednâ)nıniçyüzümeydânaçıkar.Buseyrdeiyiceanlaşıldıki,Vilâyet-isugrâ,Vilâyet-ikübrâveVilâyet-iulyânınhepsi,Peygamberlikmakâmınınkemâlâtınınzılleri,gölgeleridir.Bütünokemâlât,odereceler,buderecelerinmisâlleri,görüntüleridir.İyianlaşıldı

ki,buseyrde,birnoktailerlemek,Vilâyetmakâmınınbütünderecelerindendahâçokdur.Bukemâlâtınhepsininnekadarolacağınıbundananlamalıdır.

Geçilmişderecelerinhepsi,bununyanında,okyânusyanındabirdamlagibikalır.Burada,buorantıbileyokdur.Diyebilirizki,(Peygamberlikmakâmı)yanında,(Vilâyetmakâmı),sonsuzyanında,ufakbirşeygibidir.

Sübhânallah!Câhilinbiri,busırdanhabervererek,evliyâlık,Peygamberlikdendahâyüksekdirder.Bunlarıanlamıyan,birbaşkasıda,busözüdüzeltmekiçin,Peygamberlerinvilâyeti,kendiPeygamberliğindendahâyüksekdirder.Ağızlarındançıkan,çokbüyükoldu.AllahüteâlânınihsânıilevePeygamberinin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”sadakasıolarak,buseyrbitince,biradımdahâileriatılacakolsayokolunur.Bununötesininyalnızademolduğuanlaşıldı.

Eyoğlum!Busözlerden,sanmayasınki,Ankâkuşuavlanıla.Hayır,hayır.

Öyledeğil!Fârisîbeyttercemesi:

Ankâavlanılmaztuzağıtopla!

tuzağagiren,oluryalnızhava!

Allahüteâlâ,herdüşünceninötesindedir.O,ötelerinötesi,ötelerinötesidir.Fârisîbeyttercemesi:

Hiçnoksanıolmıyançokuzakdır,

onayetişirizsanmaktuhafdır!

Uzakdemekle,aradaperdelervarsanılmasın!Çünkibütünperdeleraşılmış,hiçperdekalmamışdır.Uzaklık,büyüklükdendir.Anlaşılamaz.Kavranılamaz.

Bulunamaz.Allahüteâlânınvarlığı,hermahlûkaçokyakındır.Anlamakdan,bulmakdançokuzakdır.Evet,seçilmişlerdençokazkimseyi,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”yanısıra,

büyüklükperdelerininiçinealırlar.Onlarayapılanihsânlarbilinemez.

Eyoğlum!Buişler,yalnızinsanın(Hey’et-ivahdânî)sineolur.Buhey’et,onparçadanyapılmışdır.Âlem-ihalkile,Âlem-iemrinhepsindenmeydânagelmişdir.Bununlaberâber,bumakâmda,hepsininbaşı,toprakmaddeleridir.

Ondanötesi,ancakyoklukdurdenildi.Çünki,dışardaveilmdeolanvarlıklarınmertebelerigeçildikdensonra,bunlarıntersiolanademhâsılolur.Allahüteâlânınkendisi,buvarlıklarınveademinötesidir.Omakâmdaadembulunmadığıgibi,varlıklardayokdur.Çünki,tersiademolanbirvücûd,Zât-iilâhîyelâyıkdeğildir.Başkakelimebulunamadığıiçin,omertebedevücûd,ya’nîvarlıkdersek,tersi,karşılığıadem,ya’nîyoklukolmıyanvücûddemekdir.Bufakîr,birmektûbumda[ikiyüzotuzdördüncü(234)mektûbda],(Allahüteâlânınkendisivücûddür)demişdim.Bunu,anlamıyarakyazmışdım.İşiniçyüzünevaramamışdım.Vahdet-ivücûdgibibirkaçbilgide,böyleyazılmışdı.İşiniçyüzünübildirdiklerizemân,başlangıcdaveyoldaiken

yazdıklarımavesöylediklerimepişmânoldum.Tevbeveistigfâreyledim.Estagfirullahveetûbüilâllahmincemî’imâkerihallah“sübhânehuveteâlâ”.

Burayakadarolanaçıklamadananlaşıldıki,Peygamberlikdereceleri,çıkarkengeçilmekdedir.Peygamberlikyükselmelerinde,insanHakkadoğrudur.

Çokları,vilâyetdeyükselirken,insanHakkadoğrudur.Nübüvvetde,mahlûklarakarşıdır.Yükselirken,vilâyetdereceleri,inerkenPeygamberlikderecelerivardırdemişlerdir.Bununiçin,evliyâlığı,Peygamberlikdendahâyükseksanmışlardır.Evet,Vilâyetdede,Nübüvvetdede,hemçıkış,hemdeinişvardır.Herikiçıkışdada,insanHakkadoğrudur.İnişlerindeise,mahlûklaradoğrudur.Böyleolmaklabirlikde,Peygamberlikdekiinişde,insanbütünbütünmahlûklarakarşıdır.Evliyâlıkdakiinişde,bütünbütünmahlûklaradoğrudeğildir.BâtınıHakile,zâhirihalkileolur.Çünkivilâyetsâhibi,ya’nîVelî“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”çıkış

makâmlarınıbitirmeden,inişebaşlamışdır.Bununiçin,gözühepyukarıdadır.Bütünvarlığıilehalkabakamamakdadır.Nübüvvetsâhibiise,yükselmemakâmlarınınhepsinibitiripdeindiğiiçin,bütünvarlığıileinsanlarıHakteâlâyaçağırmağabakmakdadır.Bunuiyianla!Buşereflibilgileri,şimdiyekadar,hiçbirkimsesöylememişdir.

Yukarıçıkışda,toprakmaddeleri,insanınbütünparçalarıiçinde,enyukarıyükseleniolduğugibi,inişdede,enaşağıinerler.Çünkibunlarınyaratıldığıyer,hepsindendahâaşağıdır.Hepsindendahâaşağıindiğiiçin,onunsâhibininda’veti,dahâkuvvetliolur.O,herkesdendahâçokfâidevericiolur.

Eyoğlum!Bizimyolumuzdaseyrkalbdenbaşlar.Kalbde,Âlem-iemrdendir.

Bununiçin,sözeÂlem-iemrdenbaşlandı.Başkatarîkatlerde,öncenefsintezkiyesinden,temizlenmesindenbaşlanır.Ceseditemizlerler.Bundansonra,Âlem-iemresıragelir.Allahüteâlânındilediğikadaryükselirler.Bununiçindir

ki,başkalarınınsonu,bubüyüklerinbaşındayerleşdirilmişdir.Butarîk,yollarınençokyaklaşdırıcısıolmuşdur.Çünkibuseyrde,nefsintezkiyesivecesedintemizlenmesidebirlikdeolmakdadır.Böylece,yolkısaolur.Bununiçindirki,bubüyükler,Âlem-ihalkınseyriniboşunavaktgeçirmekbilirler.Hattâ,zararlı,işibozucuolduğunuanlamışlardır.Çünkibaşkatarîkatlerinsâlikleri,sıkıntılıriyâzetlerveağırmücâhedelerletezkiyeyaparak,Âlem-ihalkınsûretininçöllerinigeçdikdensonra,Âlem-iemrinseyrinebaşlayıncavekalbinçekilmesiverûhunlezzetalmasıhâsıloluncaçokolurki,buçekilmeğevelezzetebağlanıpkalırlar.Âlem-iemrinmekânsız,maddesizolmasıbunlarıaldatır.Buâleminnasılolduğuanlaşılmamasıkarşısında,nasılolduğuhiçanlaşılamıyanmaksada,hedefegitmeğiunuturlar.Bununiçindirki,birsâlik,(OtuzsenedirrûhumuHaksanaraktapındım)demişdir.Birbaşkası,âyet-ikerîmedeki(İstivâ)nıniçyüzüveArşınüstündekimünezzehmertebeningörünmesi,anlaşılmasıgücolanma’rifetlerdirdemişdir.Hâlbuki,yukarıdabildirilenlerdenanlaşıldıki,

münezzehdedikleriomertebe,mahlûklardâiresindedir.Hiçbirşeyebenzemezgörünürisede,benzetilir.Tenzîhgibigörünenteşbîhdir.Buyüksekyolunbüyükleri“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”böyledeğildirler.Seyre,Cezbemakâmındanbaşlarlar.Lezzetlerinyardımıile,ilerlerler.Buçekiliş

velezzetbunlariçinbaşkalarınınriyâzetlerivemücâhedelerigibiolur.

Başkalarınınkavuşmalarınıbozanşeyler,bubüyüklerinkavuşmalarınayardımcıolurlar.Âlem-iemrinmekânsızlığını,maddesizliğini,mekânlı,maddelibulur;tâmmekânsızolanıararlar.Oâleminanlaşılamazlığınıanlaşılabilirbularak,hiçanlaşılamıyanayükselirler.Bununiçinde,başkalarıgibi,vecde,hâlealdanmazlar.Buyoluncevizine,camparçalarına,çocuklargibibakmazlar.Tesavvufcuların,yaldızlıboşsözleriileöğünmezler.Onlarınanladıksanaraksöyledikleriileiftihâretmezler.

Yalnızbirolanıisterler.İsmvesıfatlarıdeğil,yalnızzâtıararlar.

Yukarıdabildirilenyükselme,yaradılışda,tâmuygun,Muhammedîolanlariçindir.Bunlar,Âlem-iemrin,hemÂlem-isagîrdeolan,hemdeÂlem-ikebîrdeolan,beşcevherininbütünderecelerineyükselebilirler.Bunlarınasllarıolan,Allahüteâlânınismlerininzılleridâiresindendepayalırlar.Buzıllerinasllarıolanismlerinvesıfatlarınmakâmındadaseyrederler.Yaradılışdatâmuygundedim.ÇünkiMuhammedîolduğuhâlde,Âlem-iemrlatîfelerininsonuncusuolanhafîninderecelerineyükselen,fekatbuderecelerinhepsinigeçemiyen,sonunavaramıyanlar,başındaveyâortasındakalanlarçokdur.Ahfâyıbitiremeyince,bununasllarınıda,böylecebitiremez.İşisonunagötüremez.Âlem-iemrinbaşkadörtlatîfelerindedeböyleolur.Yaradılışda,herbirmertebeyeuygunolankimse,omertebeninsonunakadarilerler.Birmertebeninbaşındaveyâortasındakalmak,noksânolmağıgösterir.Sonakılkadarbilevaramamak,noksânlıkdır.Fârisîbeyttercemesi:

Dostunayrılığıazolsada,azdeğildir.

göziçindeyarımkılolsadaçokgörünür.

Bunoksânlık,asllarınasllarındadakendinigösterir.Aranılanakavuşmağıengeller.Yukarıdayazılanlar,Muhammedîyaradılışlıolanlariçindirdemişdik.Çünki,yaradılışdaMuhammedîolmıyanlardanbirininçıkacağıenyüksekderece,vilâyetderecelerininbirincisiolur.Birinciderecedemek,kalbmertebesidemekdir.Birbaşkası,ikincidereceyekadaryükselebilir.

İkinciderece,rûhmakâmıdır.Üçüncübirkimse,üçüncüdereceyekadarçıkabilir.Üçüncüderece,sırmakâmıdır.Birdördüncükimsedördüncüdereceyekadaryükselebilir.Dördüncüderece,hafîmakâmıdır.Birinciderecede,Allahüteâlânın(Sıfât-ıef’âliyye)sitecellîeder.İkinciderecede(Sıfât-ısübûtiyye)sitecellîeder.Üçüncüderecede,(Şü’ûnvei’tibârât-izâtiyye)tecellîeder.Dördüncüderece,selbîolansıfatlarauygundur.Tenzîhvetakdîsmakâmınauygundur.Vilâyetinherderecesi,ülül’azmbirPeygamberinaltındadır.Vilâyetinbirinciderecesi,Âdemaleyhisselâmın“alânebiyyinâ

vealeyhisselâm”altındadır.Onunterbiyeedicisi,tekvînsıfatıdır.İnsanlarınherişini,herhareketinibusıfatyapar.İkinciderece,İbrâhîmaleyhisselâmınaltındadır.Nûh“aleyhisselâm”

da,bumakâmdaortakdır“alânebiyyinâvealeyhimessalevâtüvetteslîmât”.

Bunlarınrabbi,ilmsıfatıdır.Busıfat,(Sıfât-izâtiyye)ninengenişidir.

Üçüncüderece,Mûsâaleyhisselâmınayağıaltındadır.Onunrabbi,şü’ûnlarınmakâmından,kelâmşânıdır.Dördüncüderece,Îsâaleyhisselâmınayağıaltındadır“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”.Onunrabbi,selbsıfatlarındandır,sübûtsıfatlarındandeğildir.Buderece,takdîsvetenzîhmakâmıdır.Meleklerinçoğu,bumakâmda,Îsâaleyhisselâmlaortakdırlar.Bumakâmdabüyükşânvardır.Beşinciderece,Peygamberlerinsonuncusununayağıaltındadır“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Onunrabbi,rablerinrabbidirvesıfatları,şü’ûnları,takdîslerivetenzîhlerikendindetoplamakdadır.Bütünyüksek

derecelerinmerkezidir.Hepsininüstündeolanburabbe,sıfatlarınveşü’ûnlarınmertebesinde(Şân-ül-ilm)adınıvermekuygunolur.Çünkibuşân,bütünderecelerinüstündedir.Bubağlılıkiçindirki,onunmilleti,İbrâhîmaleyhisselâmınmilletioldu.Onunkıblesi,buümmetedekıbleoldu.

Vilâyetmertebelerininüstünlüğü,derecelerinöndevearkadaolmalarınabağlıdeğildir.Ahfâsâhibinindahâüstünolmasılâzımgelmez.Üstünlük,aslaolanyakınlığa,uzaklığavezılderecelerininazveyâçokkonaklarınıgeçmeğebağlıdır.KalblatîfesininsâhibiolanbirVelî,asladahâyakınolduğuiçin,okadaryakınolmıyanahfâsâhibindendahâüstünolur.BirinciderecedeolanbirPeygamberin“sallallahüteâlâaleyhivesellem”vilâyeti,sonuncuderecedeolanbirVelîninderecesindenelbettedahâyüksekdir.

Latîfelerin,kalbdenrûhaverûhdansırravesırdanhafîyevehafîdenahfâyadoğrusülûkü,yaradılışındaMuhammedîolanlariçindir.Bubeş

latîfeyisırailebitirerek,bunlarınasllarındada,busıraileseyreder.

Dahâsonra,buasllarındaasllarında,busıraile,seyrinibitirir.Busıraileolanyol,yollarınenkıymetlisidir.Çabukkavuşdurur.Ehadiyyeteseyredenleriçin,Sırât-ımüstakîmdir.Başkavilâyetlerdeböyledeğildir.

Onlarda,maksadakavuşmakiçin,herderecedenbirerdaryolaçılır.Meselâ,kalbmakâmındanbiryolaçarak,kalbinaslınınaslıolanSıfât-ief’âlegidilir.Bunungibi,rûhmakâmındansankibiryolaçılıp,Sıfât-izâtiyyeyegidilir.Allahüteâlânınfi’llerivesıfatları,zâtındanayrıdeğildirler.

Ayrılıklarıvarsa,zıllerdeayrılıkdır.Bununiçin,fi’llerevesıfatlaravâsılolanlara,Zât-iteâlânıntecellîlerindendebirazhâsılolur.

Hâlbuki,ahfâsâhiblerine,seyrleribitince,butecellîlerhâsılolmakdadır.Butecellîlerinaşağıveyukarıderecelerdeolmalarıbirbirlerinebenzemez.Kalbsâhibinintecellîsiile,ahfâ

sâhibinintecellîsimüsâvîolmaz.Fekat,burasınıyanlışanlamamalıdır.Buayrılık,Velîlerarasında,birbiriileolur.Kalbsâhibiileahfâsâhibleri,kemâlevâsılolduklarındansonra,kalbvilâyetininsâhibi,ahfâvilâyetininsâhibininvilâyetindendahâaşağıdır.Fekat,VelîlerilePeygamberlerarasındabuayrılıkyokdur.Çünki,birPeygamberin(Kalbmakâmı)ndanolanvilâyeti,birVelînin(Ahfâmakâmı)ndanolanvilâyetindendahâüstündür.O

Velî,ahfâderecelerininsonunavarmışolsada,ONebîninderecesinevaramaz.BuVelîninbaşı,herzemân,yinebuvilâyetinsâhibiolanbirPeygamberinayağıaltındadır.Sâffâtisûresininyüzyetmişbirinciâyetindemeâlen,(Peygamberlereyardımedileceğini,onlarınüstünolacağınıezeldeyazdık)buyuruldu.Buayrılık,Peygamberlerinbirbiriarasındadavardır.

Yüksekderecesâhibi,aşağıderecesâhibindendahâyüksekdir.Fekat,Peygamberlerarasındaolanbuayrılıkda,Âlem-iemrkemâlâtınındâiresininsonunakadardır.Bundansonra,

üstünlük,yüksekliğevealçaklığabağlıolmaz.Bumakâmda,aşağıderecesâhibi,yukarıderecesâhibindendahâüstünolabilir.Meselâ,bumakâmda,MûsâaleyhisselâmlaÎsâ“aleyhisselâm”

arasındaüstünlükfarkıolduğunugörüyoruz.Burada,Mûsâ“aleyhisselâm”

dahâbüyükdürvedahâşânlıdır.Îsâaleyhisselâmdabubüyüklükveböyleşânyokdur.Bumertebedeüstünlükbaşkabirşeyebağlıdır.Buderecelerinyukarı,aşağıolmasınabağlıdeğildir.Bunu,dahâilerideinşâallahgeniş

olarakbildireceğim.Bunungibi,İbrâhîm“aleyhisselâm”ile,başkapeygamberlerarasındada,Kâ’beninhakîkatinebağlıkemâlâtdaayrılıkbulduk.Kâ’beninhakîkati,insanvemelekhakîkatlerininhepsindendahâüstündür.İbrâhîmaleyhisselâmınomakâmdabüyükşânıveyüksekmertebesivardırki,MuhammedaleyhisselâmdanbaşkahiçbirPeygamber,buşânaverütbeyeyetişememişdir.BuçokyüksekmakâmAllahüteâlânınazametvekibriyâlık

perdeleriningöründüğümakâmdır.Bumakâmınmerkezindebütünkemâlâttoplanmışdır.Bumerkezinkemâlâtı,Peygamberlerinsonuncusuiçindir.Bumakâmınbaşkayerleri,İbrâhîmaleyhisselâmındır.

PeygamberlerdenveEvliyânınyükseklerindenbumakâmdagörünenler,buikisininyanısıragelebilmişolanlardır.Belkibununiçinolmalıdırki,Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”,omerkezdekitopluluğun,açıklanmasınıistiyerek,İbrâhîmaleyhisselâmayapılansalevâtveberekâtgibi,kendisinedesalevâtveberekâtokunmasınıemrbuyurmuşdur.Bufakîregösterdilerki,binsenegeçdikdensonra,otopluluğuntafsîlikendisinedeverildi.Arzûsukabûlolundu.Bundandolayıvebütünni’metleriiçin,Allahüteâlâyahamdolsun!Oyüksekmakâmınkemâlâtı,VilâyetlerinkemâlâtınınveNübüvvetveRisâletinkemâlâtınınüstündedir.Nasılyüksekolmasınki,omakâm,Peygamberlerin“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”vemeleklerin,kendisinekarşısecdeetdiklerişeyinhakîkatidir.Bufakîrin

(Mebde’veMe’âd)kitâbındayazdığım;hakîkat-iMuhammedî,kendimakâmındanyükselerek,üstündeki,Kâ’beninhakîkatimakâmınaçıkarveonunlabirleşir.Hakîkat-iMuhammedîninismi,hakîkat-iAhmedîolurdemişdim.Buradayazılıolan,Kâ’beninhakîkati,buhakîkatinzıllerindenbirzıldir.Kâ’beninhakîkati,görünmemişolduğuiçin,buzıllihakîkatsanmışdım.Böylekarışıklık,çokolmakdadır.Birşeyinhakîkatigörünmediğizemân,zılaslsanılmakda,hakîkatdiyerekadlandırılmakdadır.

Bununiçindirki,birmakâm,birkaçkerregörünmekdedir.Çünkibumakâmınçokgörünmesi,zılleriningörünmesidir.Omakâmınhakîkati,ensongörünenidir.Birgörünüşün,songörünüşolduğunasılanlaşılırdenirse,ondanöncekigörünüşlerinzılolduklarınıanlamak,bunaengüzelşâhiddir.

Çünkibubilgi,öncekigörünüşlerzemânındayokdu.Hergörünüşhakîkatsanılıyordu.Hiçbirizılbilinmiyordu.Buhakîkatlerinbirbirlerineniçinbenzemedikleribilinmediğihâlde,hiçbirizılolarakbilinmiyordu.

Eyoğlum“rahmetullahialeyh”!Yukarıdayazılıma’rifetlerdenanlaşıldıki,Âlem-iemrinkemâlâtı,başlangıcdır.Âlem-ihalkınkemâlâtınaulaşdıranmerdivengibidir.Âlem-iemrinkemâlâtındahepzılbulunur.Vilâyetmakâmlarındaelegeçer.Âlem-ihalkınkemâlâtındazılbulunmaz.Nübüvvetmakâmlarındaelegeçer.Zıl,dünyâdagörünenlerdebulunur.Görülüyorki,tarîkatvehakîkat,vilâyetdeolurveislâmiyyetinyardımcılarıdır.

İslâmiyyet,Nübüvvetmertebesindeolur.Vilâyet,Nübüvvetekavuşduranköprügibidir.

Yukarıdabildirilenlerdenanlaşılıyorki,Nakşibendiyyebüyüklerininseçdikleriyolda,seyreÂlem-iemrdenbaşlanarak,aşağıolanÂlem-iemrden,yukarıolanÂlem-ihalkaçıkılmakdadır.Bununiçin,enuygun,eniyiyoldur.Yukarıdanaşağıolanbaşkaseyrlerde,nekazanılır?Buinceliğiherkesebildirmediler.Başkalarıgörünüşebakarak,Âlem-ihalkıaşağısandı.Buaşağıdanyukarıçıkmağı,yükselmekbildiler.İşindoğrusununböyleolmadığını

anlamadılar.Aşağısandıkları,hakîkatdeyükseklikdir.

Yüksekgördüklerideaşağıdır.Evet,Âlem-ihalk,dâireninsonuolduğundan,asllarınaslıolanbirincinoktanınyanındabulunmakdadır.Başkahiçbirnokta,böyleyakındeğildir.Fârisîmısra’tercemesi:Afvakavuşan,günâhkârlardır

Bubilgiler,ancakNübüvvetaynasındangörülür.Vilâyetsâhiblerinden,buma’rifetekavuşanlarpekazdır.

Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”seyreÂlem-iemrdenbaşlamışlardır.Hakîkatdanislâmiyyetegelmişlerdir.Seyrleri,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”seyrlerinebenziyenEvliyânınbüyüklerinin“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”seyrleri,islâmiyyetinsûretinden,görünüşündenbaşlar.Yolunortasında,tarîkatvehakîkatvardır.Buikisi,vilâyetdeolurveÂlem-iemrebağlıdır.Yolunsonunda,islâmiyyetinhakîkatine,özünevarırlarki,Peygamberliğinmeyvesidir.Görülüyorki,tarîkatinvehakîkatinhâsılolması,

islâmiyyetinhakîkatininhâsılolmasıiçinbaşlangıcdır.Bununiçin,Evliyânınbüyüklerininbaşlangıcıhakîkatdir.Herikisininsonu,islâmiyyetdir.

(Evliyânınbaşlangıcı,Peygamberlerinsonudur)sözüyanlışdır.Busözile,EvliyânınbaşlangıcıvePeygamberlerinsonu,islâmiyyetdemekistemişlerisede,işinözünüanlamadıklarıiçin,buyaldızlısözüsöylemişlerdir.Busözümüzübaşkakimsesöylememiş,hattâçokları,bununtersinisöylemişdir.

Çünki,anlaşılmasıpekgüçdür.Fekat,insâflıbirkimse,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”büyüklüğünüdüşünürseveislâmiyyetinkıymetinianlarsa,buderininceliğibelkikabûleder.Bunukabûletmesi,îmânınınartmasınasebebolur.

Eyoğlum,iyidinle!PeygamberleryalnızÂlem-ihalkınibâdetetmesiniistemişlerdir.(İslâmiyyet,beşşeyüzerinekurulmuşdur...)hadîs-işerîfibunugöstermekdedir.KalbÂlem-ihalkaçok

yakınolduğuiçin,kalbintasdîkınıdaistemişlerdir.Âlem-iemrinötekidörtlatîfesininsözünüetmemişlerdir.Bunlarıhesâbakatmamışlardır.Doğrusudabudur.Çünki,Cennetni’metleri,CehennemdekiazâblarveAllahüteâlâyıgörmekni’metivebunakavuşamamakfelâketihepÂlem-ihalkaolacakdır.Âlem-iemrinbunlarlailgisiyokdur.Bundanbaşka,farz,vâcibvesünnetileibâdetler,Âlem-ihalkdanolancesedileyapılmakdadır.İbâdetlerden,Âlem-iemrileilgiliolanı,nâfilelerdir.İbâdetlerinsevâblarınınmikdârı,ibâdetinmikdârıileölçülür.Bununiçin,farzlardanhâsılolanyakınlık,Âlem-ihalkınyaklaşmasıdır.Nâfilelerde,Âlem-iemrinyaklaşmasınasebebolur.Elbettenâfileninkıymeti,farzınkıymetiyanındahiçgibidir.Okyânûsyanında,birdamlakadarbiledeğildir.Nâfileninkıymeti,sünnetinyanındabileböyledir.Sünnetde,farzınyanında,okyânûsyanındakibirdamlasugibidir.Buikisininyaklaşdırmasıarasındakibüyükfarkı,buradananlamalıdır.Âlem-ihalkın,Âlem-iemrdenüstünlüğünü,bufarkdanölçmelidir.Çok

kimseler,buinceliğibilmedikleriiçin,farzlarıbırakıp,nâfilelerinyayılmasınaçalışıyorlar.Câhilsôfiler,zikre,fikresarılıp,farzlarıvesünnetleriyapmakdagevşekdavranıyorlar.Kırkgünçileçekmeğiveriyâzetleryapmağıbeğeniyor,Cum’anemâzınavecemâ’ategitmiyorlar.

Hâlbuki,birfarznemâzıcemâ’atilekılmak,onlarınbinlerle,kırkgünlükçilelerindendahâfâideliolduğunubilmiyorlar.Evet,islâmiyyetinedeblerinigözetmekşartıile,zikrvefikrçokfâidelivepekkıymetlidir.

Câhilhocalarda,nâfilelerinyayılmasınaçalışıyor,farzlarınyapılmasınaaldırışetmiyor,terkedilmesinesebeboluyorlar.Meselâ,Aşûrenemâzının,Resûlullahdan“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”haberverildiğiiyibilinmiyor.Bunucemâ’atileveehemmiyyetvererekkılıyorlar.Hâlbuki,nâfilenemâzıcemâ’atilekılmanınmekrûholduğunufıkhkitâblarındaokuyorlar.Farzlarıkılmakdagevşekdavranıyorlar.Farzlarımüstehâbolanzemânlarındakılanlarıpekazdır.Vaktindebile

kılmıyorlar.Farzlarıcemâ’atilekılmağaehemmiyyetvermiyorlar.Birikikişidenfazlacemâ’attoplandığıazgörülüyor.Çokzemândayalnızkılıyorlar.Dinadamlarıböyleolursa,başkalarınınnasılyapdıklarınıartıkdüşünmelidir.Bukötühâllerdendolayı,müslimânlıkza’îflemeğebaşladı.Böyleişlerinzulmetiile,günâhlar,bid’atlerçoğaldı.Fârisîbeyttercemesi:Azsöyledim,dikkatetdim,kalbinikırmamağa,

bilirimüzülürsün,yoksasözümçokdursana!

Nâfileibâdetleriyapmak,insanızıllerekavuşdurur.Farzlarıyapmakise,aslaulaşdırır.Ancak,farzlarıtemâmlıyannâfileler[meselâ,farznemâzlardanöncevesonrakılınansünnetler],aslakavuşdurmağayardımederler.Farzlardansayılırlar.İşte,farzlarıyapmak,Âlem-ihalkauygunolduki,aslagötürür.Bütünfarzlaraslayaklaşdırırlarisede,farzlarınenüstünü,enyükseğinemâzdır.(Nemâz,mü’mininmi’râcıdır)ve(Kulun,Rabbineenyakınolduğuzemânı,nemâzdaolduğuzemândır!)hadîs-işerîfleribunuhabervermekdedir.(Allahüteâlâ

ileöylevaktlerimvardırki...)hadîs-işerîfindebildirilen,Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”

efendimizinenkıymetlizemânları,bufakîregöre,nemâzdakizemânıdır.

Günâhlarıörtennemâzdır.İnsanıkötü,çirkinşeyleriyapmakdankoruyan,nemâzdır.Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”(YâBilâl,beniferâhlandır!)buyurarak,râhatlandırılmakistediğişeynemâzdır.Dînindireği,nemâzdır.Müslimânlıkile,kâfirliğibirbirindenayırannemâzdır.

Yinesözümüzegelelim.Âlem-ihalkın,Âlem-iemrdendahâüstünolduğunuaçıklıyalım:Âlem-iemr,budünyâdanasîbinekavuşmakdadır.Müşâhede,rü’yethâsıletmekdedir.Yarın,Cennetni’metleri,Âlem-ihalkaolacakdır.

Nasılolduğuanlaşılamıyantâmrü’yetonanasîbolacakdır.(Müşâhede),zılligörmekdir.Kıyâmetde,Allahüteâlânınkendigörülecekdir.Müşâhedeilerü’yetarasındavezılileasl

arasındanekadarayrılıkvarsa,Âlem-iemrileÂlem-ihalkarasındadaokadarfarkvardır.(Müşâhede),Vilâyetdeolur.(Rü’yet)iseNübüvvetdedirvePeygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”uymaklaşereflenenlere,onlarauyduklarıiçinnasîbolur.

VilâyetileNübüvvetarasındakifarkı,buradandaanlamalıdır.

TENBÎH:Âlem-iemrilebağlılığıdahâçokolanbirârif,Vilâyetinderecelerinedahâçokkavuşur.Âlem-ihalkileilgisidahâçokolanda,Nübüvvetinderecelerinedahâçokkavuşur.Bununiçindirki,Îsâ

“aleyhisselâm”,Vilâyetdedahâilerigitmişdir.Mûsâ“aleyhisselâm”da,Nübüvvetdedahâilerigitmişdir.ÇünkiÎsâaleyhisselâmda,Âlem-iemrkuvvetlidir.Bununiçin,meleklergibioldu.Mûsâaleyhisselâmda,Âlem-ihalkkuvvetliolduğuiçinmüşâhedeiledoymayıp,rü’yetiistedi.Bumektûbunbaşında,Peygamberlerin,Peygamberlikderecelerindekiayrılıklarınınsebebini,ileridebildireceğizdemişdik.İşte,

şimdianlaşılmışoldu.Latîfelerininaşağıveyâyüksekolması,buradasebebolmamışdır.Latîfelerinaşağıveyâyukarıolması,vilâyetdete’sîrliolur.

HerşeyindoğrusunuancakAllahüteâlâbildirir.

Eyoğlum“rahmetullahialeyh”!Peygamberlikbilgileri,dinlerdirvedinlerlebildirilenhükmlerdir.Bunlar,dahâçokinsanınbedeniileilgilibilgilerdir.Peygamberlerinde“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”Âlem-ihalkileilgileridahâçokolduğuiçin,Peygamberliği,insanlarıçağırmakiçin,aşağıinmekdirsanmışlardır.Vilâyetdeolanderecelereyükseldikdensonrainmekdirdemişlerdir.Yükselmeninsonuveyakınlığınçokluğu,buinmekdeolduğunuanlamamışlardır.Vilâyetinyüksekderecelerindekiyakınlık,buyakınlığınzıllerindenbirzılleolanyakınlıkdır.Buyakınlık,görünüşdeuzaklıksanılmakdadır.Vilâyetdeolanyükselme,buradakiyükselmeningörüntülerindenbiridir.Buradakiyükselme,görünüşde,inişsanılmakdadır.

Meselâ,dâireninmerkezi,çevresindenenuzakolannoktadır.Hâlbuki,dâireninhiçbirnoktası,çevreye,merkezindendahâyakındeğildir.Çünkiçevre,merkezingenişlenmiş,açıklanmışhâlidir.[Çevreninta’rîfibile,merkeznoktasınınyardımıileyapılır.Çevreninçizilebilmesiiçin,pergelinayağınımerkezekoymaklâzımgelir.Merkezolmazsa,çevreolamaz.]

Bubağlılık,merkezdenbaşka,hiçbirnoktadayokdur.Görünüşebakancâhiller,buyakınlığıanlıyamazlar.Merkez,çevreyeenuzaknoktadırderler.Merkezinenyakınolduğunusöyliyenecâhilveahmakderler.

Vilâyet-ikübrâderecesinde,Şerh-isadrolunca,nefs-imutmeinne,makâmındanyükselerek,göğüsmakâmınaçıkar.Burayayerleşir.Böylece,yakınlığınsonunaulaşmışolur.Vilâyet-ikübrâmertebesininyükselmesindekimakâmlarınenüstünü,iştebu(Göğüsmakâmı)dır.Bumakâmayükseleningörüşükeskinolurvegizlişeylerigörür.Evet,enyükseğeçıkan,enuzağıgörür.Nefs-imutmeinne,makâmınaoturdukdansonra,akl

da,yerindençıkarak,nefsinyanınagiderve(Akl-imu’âd)isminialır.Herikisibirleşerek,çalışmağabaşlarlar.

Eyoğlum“rahmetullahialeyh”!Bumutmeinne,islâmiyyetekarşıgelemez.Baş

kaldıramaz.Bütünvarlığıile,Rabbinedönmüşdür.Onatutulmuşdur.Onunrızâsınıkazanmakdanbaşka,hiçbirdüşüncesiyokdur.Onaitâ’atveibâdetetmekdenbaşkabirdüşüncesiyokdur.Önce,mahlûklarınenkötüsüolannefsiemmâre,şimdiitmînânkazanmışveAllahüteâlâyırâzıederek,Âlem-iemrinlatîfelerindenüstünolmuşdur.Arkadaşlarınınşefiolmuşdur.Evet,muhbir-isâdık[ya’nîhepdoğrusöyleyici]“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”,(Câhillikdeenilerideolanınız,islâmâlimiolunca,enilerinizolur!)buyurmuşdur.Bundansonra,insandaislâmiyyeteuymamak,başkaldırmakgibişeylergörülürse,bunlarcesedimeydânagetirenmaddelerdenhâsılolur.Gadab,şehvet,hırsgibiaşağıdüşüncelerbumaddelerdenilerigelmekdedir.Birşeyedüşkünolmak,cimrilik,bayağıişlerheponlardan

doğmakdadır.Hayvanlardanefs-iemmâreyokdur.Hâlbukibukötülükler,hayvanlardadahâçokvardır.Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”,(Küçükcihâddandöndük,cihâd-ıekberegeldik!)buyurduğunda,cihâd-ıekberolarak,çokkimselerindediğigibinefslecihâdıdeğil,belkicesedilecihâdıbildirmişdir.Çünkinefsleriitmînânakavuşmuş,Rablerindenrâzıolmuş,Rablerideomubâreknefslerdenrâzıolmuşdur.Bunefslerislâmiyyetdenayrılamaz.Rablerinekarşıbaşkaldıramazlar.Cesedimeydânagetirenmaddelerinislâmiyyeteuymuyorgörünenarzûlarıvebaş

kaldırmaları,dahâiyisiniyapmağıistememeleridir.İznverilenşeyleriyapmalarıdır.Azîmetiya’nîeniyisiniterketmeleridir.Yoksa,harâmişlemeğivefarzları,vâcibleriterketmeğiistemezler.

Eyoğlum“rahmetullahialeyh”!Toprakmaddeleri,nefs-imutmeinnedendahâyukarıderecelereyükselirsede,nefs-imutmeinne,Vilâyetmakâmıileilgiliolduğuiçin,Âlem-iemrdenolmuşdur.Sekrsâhibidir[kendini

unutur].Herşeyiunutacakmakâmdadır.Bununiçin,nefsdeislâmiyyetdenayrılacaktâkatkalmamışdır.Toprakmaddeleriise,Peygamberlikmakâmıileilgiliolduklarından,şü’ûr,uyanıklıklarıdahâçokdur.Bununiçinislâmiyyetdenayrılıkgibişeyler,bunlardabulunur.Böyleolmalarınınfâidelerivardır.

Peygamberlikmakâmı,Peygamberlerinsonuncusuilesonaermişdir“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Fekat,bumakâmınderecelerine,ümmetindenOnaçokuyanlarıkavuşurlar.Buolgunluklar,yüksekdereceler,Eshâb-ıkirâmdaçokdur.Tâbi’înveTebe-itâbi’îndençokazkimseyedenasîbolmuşdur.Onlardansonraörtülükalmışdır.Bununyerine,zılileolanvilâyetdereceleriçokgörülmüşdür.Bununlaberâber,Resûlullahın

“sallallahüaleyhivesellem”vefâtındanbinsenegeçdikdensonra,nübüvvetmakâmınınderecelerininyenidenmeydânaçıkmasıumulur.Aslabağlımakâmvedereceler,yineyayılır.Zılileolanlargizlenirler.Hazret-iMehdî

“aleyhirrıdvân”,aslabağlıolanbuyüksekyolu,zâhirvebâtınileyayar.

Eyoğlum!Resûlullaha“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”tâmuyanbirkimse,Onauymakla,nübüvvetderecelerinibitirince,mansab,makâmehlindenise,(İmâmetmakâmı)verilir.Vilâyet-ikübrâderecelerinibitirene,(Hilâfetmakâmı)nıverirler.Zılderecelerinde,İmâmetmakâmınauygunolan,(Kutb-iirşâdmakâmı)dır.Hilâfetmakâmınauygunolanda,(Kutb-imedârmakâmı)dır.Aşağıdabulunanbuikimakâm,sanki,yukarıdaolanoikimakâmınzılligibidirler.Muhyiddîn-iArabîhazretlerinegöre,Gavs,Kutb-imedârdemekdir.Ayrıcabir(Gavslıkmakâmı)yokdurdemişdir.Bufakîrininandığınagöre(Gavs),Kutb-imedârdanbaşkadır.Kutb,işlerininbirçoğunda,Gavsdanyardımister.Ebdâlinmakâmlarınagetirilmesinde,Gavsindete’sîrivardır.Bu,Allahüteâlânınöylebirihsânıdırki,dilediğineverir.Allahüteâlânınihsânlarıpekçokdur.

EK:PeygamberlikmakâmınauygunolanvePeygamberliğinvilâyetineuygunolanilmlerve

ma’rifetler,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”

bildirdikleridinlerdir.Peygamberlerindereceleriayrıayrıolduğuiçin,dinlerde,birbirlerindenayrıolmuşdur.Evliyânın,Vilâyetmakâmınauygunolanma’rifetlervetevhîdi,ittihâdıbildirenilmlerveihâta,sereyânhaberleriveyakînlik,berâberlikveaynalıkvegörüntülükveşühûdvemüşâhedesözleriisetesavvufcularınŞathıyâtı,hikâyeleridir.Kısacası,Peygamberlerinilmleri,ma’rifetleri,Kitâbilesünnetdir.Evliyânınma’rifetleriise,(Füsûs)ile(Fütûhat-iMekkiyye)dir.Fârisîmısra’

tercemesi:

Gülbağçemigörde,behârımıanla!

Evliyânınvilâyeti,Allahüteâlâyayaklaşdırır.Peygamberlerinvilâyeti,Allahüteâlânınçokyakînolduğunugösterir.Evliyânınvilâyeti,şühûdhâsıleder.Peygamberlerinvilâyeti,anlaşılamıyanşeylerekavuşdurur.

Evliyânınvilâyeti,Allahüteâlânınpekyakınolduğunuanlıyamaz.Buradakicâhilliğinnedemekolduğunubilemez.Peygamberlerinvilâyeti,çokyakınolduğuhâlde,yakınlığıuzaklıkbilir.Şühûdü,görememeksayar.Fârisîmısra’tercemesi:

Eğersöylersem,sonugelmez!

Eyoğlum“rahmetullahiteâlâaleyh”!Nübüvvetinkemâlâtı,ya’nîyüksekderecelerivebununvilâyetdenüstünolduğuveüçvilâyet,ya’nî,Vilâyet-isugrâveVilâyet-ikübrâveVilâyet-iulyâarasındakifarklarveherbirvilâyetinayrıayrıma’rifetleriveherbirineuygunolanyerleranlatılırken,sözçokuzadı.Çokşeylervetekrârtekrâryazıldı.Böylece,bupekşaşırtıcı,yadırgayıcıbilgilerinanlaşılmasıkolaylaşdırılmışoldu.

Okuyucular,inanmamaktehlükesindenkurtarıldı.Bubilgiler,keşfyoluilevezarûrîanlaşılanşeylerdir.Fikryorarakveteorikurarakeldeedilmiş

değildirler.Yapılanaçıklamalar,câhillerinkolayanlıyabilmeleriiçindir.

Belkideilmadamlarının,zekîkimselerinkavrıyabilmelerinikolaylaşdırmakiçindir.

Allahüteâlânınbufakîre“rahmetullahiteâlâaleyh”bildirmişolduğutesavvufyolu,işteanlaşılmışoldu.Başındansonunakadarbildirildi.BuyolunanacaddesiSıddîkıyyeyoludur.Buyolda,nihâyet,bidâyetdeyerleşdirilmişdir.Bucaddedekonakyerleriyapılmışdır.Bucaddeolmasaydı,okadarilerigidilemezdi.Elimizegeçenbulezîzmeyvenintohumu,BuhârâveSemerkanddangetirildi.Hindistântoprağınaekildi.Butoprak,MedîneveMekkebağçelerindenalınmışdır.Senelerce,fadlsuyuilesulandı.İhsânileterbiyeolundu.Böyleceyetişerek,builmvema’rifetmeyvelerihâsıloldu.Bizebudoğruyoluihsâneden,Allahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâ,bizidoğruyolakavuşdurmasaydı,kendimizbulamazdık.

RabbimizinPeygamberleridoğrusözlüolarak

gelmişlerdir.

Buyüksekyolasülûketmek,giripilerlemek,yolgösterenRehberi

“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”sevmeğebağlıdır.O,(Seyr-imurâdî)ile,ya’nîçekilerek,buyoldangeçirilmişdir.Kuvvetleçekilerek,bukemâlâtakavuşdurulmuşdur.Onunbakışları,kalbhastalıklarınaşifâdır.

Onunteveccühü,ya’nîsevgisinekavuşmak,ma’nevîhastalıklarıgiderir.

Böylekemâlsâhibibirzât,zemânınınimâmıdır.Asrınınhalîfesidir.

Kutblarvebüdelâonunbulunduğumakâmınzıllerinekavuşmakiçincânverirler.Evtâdvenücebâ,onunkemâlâtıdenizindenbirdamlasıiledoyarlar.Onunhidâyetininveirşâdınınnûru,güneşışıklarıgibi,oistesede,istemesede,herkesegelmekdedir.Fekat,istediklerinedahâçokgönderir.Fekat,onunistemeside,kendielindedeğildir.Çokolurki,birşeyiyapmak

isteğindebulunur.Fekat,içindenoistekgelmez.Onunnûruileaydınlanarak,doğruyolubulanlarınveonunistemesiileyükselenlerin,bukazançlarınıbilmelerilâzımgelmez.Çokolurki,uyduklarışeyhinkemâlâtınakavuşduklarıveherkeseyolgösterdiklerizemânbile,kendihidâyetverüşdlerinide,olduğugibianlıyamazlar.Çünki,herkeseilmvermezlervemakâmlarıbirerbirergeçmeninma’rifetiniherkeseihsânetmezler.Evet,kavuşduranyollardanbirininönderliğikendisineverilmiş

olanbirzâtınilmsâhibiolması,elbettelâzımdır.Bunun,yoluninceliklerinibilmesişartdır.Bubildiğiiçin,yolcularındabilmesinelüzûmgörülmemişdir.Onlar,bununönderliğiilekemâlekavuşurlarvebaşkalarınınkavuşmalarınadayardımederler.FenâveBekâileşereflendirirler.Fârisîmısra’tercemesi:

Herkesinişinibitirmekiçin,biriniseçer.

Buyoldayetişmekvebaşkalarınıyetişdirmekaksile,uzakdante’sîrederekolur.Tâlib,yolgösterenRehberine“kaddesallahüteâlâ

sirrehül’azîz”

karşıkalbindekimuhabbetbağıile,herânonungibiolmakdadır.Ondanakseden,yayılannûrlariletemizlenir.Bunlarıanlamasınalüzûmyokdur.

Nûrlarısaçanda,alandabilmez.Güneşışınlarıkarşısında,herânolgunlaşan,tatlılaşankarpuzun,budeğişikliğinibilmesinenelüzûmvardır?Güneşde,karpuzuolgunlaşdırdığınıbilmez.Evet,başkayollardaçabalayarakilerliyenlerin,bunubilmesilâzımdır.Eshâb-ıkirâmınyoluolanbizimyolumuzda,ilerlemeğiveçekipgötürmeğibilmekhiçlâzımdeğildir.Bununlaberâber,buyolunsürücüsügibiolanönderi,derinilmveçokma’rifetsâhibidir.Bununiçindirki,buyüksekyolda,dirilerveölüler,büyüklerveçocuklar,gençlerveihtiyârlar,kavuşmakdamüsâvîdirler.Hepsi,sevgibağlarıileveyâoni’metsâhibininkalbiileçekmesiile,isteklerininsonunavarırlar.Bu,Allahüteâlânınöylebirihsânıdırki,dilediğineverir.Allahüteâlâ,çokbüyükihsânsâhibidir.

Sonavarmışolanınbilgisiolmazisede,

hârikalar,kerâmetlergösterir.

Çokolurkibunlarınhâsılolması,kendiisteğiiledeğildir.Çoğundanhaberibileolmaz.Herkes,Onun“rahmetullahiteâlâaleyh”kerâmetlerinigörür.Onunisehaberiyokdur.Sonaermişolandailmyokdurdemek,hiçbirhâlinibilmezdemekdeğildir.Herbiriniayrıayrıincedeninceyebilmezdemekdir.Bunuyukarıdakısacabildirmişdik.Onunhidâyetnûru,mürîdlerinevâsıtasızolarakveyâbir,yâhudbirkaçvâsıtaile,onunyolunabağlıkaldıklarımüddetçeakar.Onunyolunudeğişdirerek,bozarakkirletirlerse

[vereformlar,bid’atleryaparakyıkmağabaşlarlarsa],feyzkesilir.Ra’dsûresininonikinciâyet-ikerîmesindemeâlen,(Birmillet,kendiişlerinibozmazsa,Allahüteâlâda,onlaraolanni’metlerinideğişdirmez!)buyuruldu.Nekadarçokşaşılırki,tarîkatcılaryapdıklarıdeğişiklikleri,reformları,buyoludüzeltmek,olgunlaşdırmaksanıyorlar.Noksânlarınıtemâmlıyoruzdiyorlar.Bilmiyorlarki,temâmlamakveolgunlaşdırmak,hercâhilinyapacağıişdeğildir.Birşeyeklemek,her

ahmağayakışacakşeydeğildir.Fârisîbeyttercemesi:

Kıldanincema’nâlarvar,kulağınıeyleyakın!

herkürsîdenutkçekeni,birşeybilirsanmasakın!

Sünnetlerinnûrunu,bid’atlerinzulmetleriileörtdüler.Resûlullahınmilletininparlaklığını“alâmasdarihessalâtüvesselâmüvettehıyye”yeniyeniişlerinkirleriilesöndürdüler.Dahâdaçokşaşılırki,birçokları,buyenilikleri,bureformları,güzelgörüyorlar.Bid’atlere(Hasene)adınıtakıyorlar.Bubid’atlerle,dîniyükseltiyoruz,islâmiyyetinnoksânlarınıtemâmlıyoruzdiyorlar.Herkesinbubid’atleriyapmasınıkörüklüyorlar.

Allahüteâlâbunlarıdoğruyolagetirsin!Bilmiyorlarki,dinbubid’atlerdenöncekâmilolmuşdu.Allahüteâlânınni’metitemâmolmuşdu.

Allahüteâlâ,budindenrâzıolmuşdu.Mâidesûresininüçüncü[3]âyetindemeâlen,(Bugün

dîninizisiziniçinikmâleyledim.Üzerinizeolanni’metimitemâmladımvesizedinolarakislâmiyyetivermeklerâzıoldum)buyuruldu.

Dîninolgunlaşmasını,bubid’atlerden,bureformlardanbeklemek,buâyet-ikerîmeyeinanmamakolur.Fârisîbeyttercemesi:

Azsöyledim,dikkatetdimkalbinikırmamağa,

bilirimüzülürsün,yoksasözümçokdursana!

İctihâdderecesindeolanyüksekâlimler,dîninhükmleriniaçığaçıkarmışlardır.Dindenolmıyanşeylerimeydânaçıkarmışdeğillerdir.

Görülüyorki,ictihâdyoluilebildirilenhükmler,sonradanmeydânaçıkarılmamışlardır.Dindenolan,dînintemeliolanşeylerdir.Çünki,dinbilgilerinintemelleridörtdür.Dördüncüsü,kıyâsya’nîictihâddır.

Eyoğlum!Kutb-iirşâdınfeyzvermesiveondanfeyzalmaklailgilima’rifetler,(Mebde’veMe’âd)risâlesinde,(İfâdeveistifâde)bâbında

yazılmışdı.Sırasıgelmişiken,fâideliolanbuma’rifetide,burayayazıyorum.Oradayazılıolanilekarşılaşdırınız!Kutb-iirşâd,kemâlât-ıferdiyyeyedemâlikdir.Çokazbulunur.Asrlardan,çokuzunzemânsonra,böylebircevherdünyâyagelir.Kararmışolanâlem,onungelmesiileaydınlanır.Onunirşâdınınvehidâyetininnûrları,bütündünyâyayayılır.

YerküresininortasındantâArşakadar,herkeserüşd,hidâyet,îmânvema’rifetOnunyoluilegelir.Herkes,ondanfeyzalır.Aradaoolmadan,kimsebuni’metekavuşamaz.Onunhidâyetininnûrları,birokyânûsgibi,

[çokkuvvetliradyodalgalarıgibi]bütündünyâyısarmışdır.Oderyâ,sankibuztutmuşdur.Hiçdalgalanmaz.Obüyükzâtıtanıyanvesevenbirkimse,onudüşünürse,yâhudo,birkimseyisever,onunyükselmesiniisterse,okimseninkalbinde,sankibirpencereaçılır.Buyoldan,sevgisiveihlâsınagöre,oderyâdankalbifeyzalır.Bunungibibirkimse,Allahüteâlâyızikredersevebuzâtıhiçdüşünmezse,meselâonutanımazsa,yineondan

feyzalır.Fekat,birincifeyzdahâfazlaolur.Birkimse,obüyükzâtıinkâreder,beğenmezse,yâhudobüyükzât,bukimseyeincinmişise,bukimse,Allahüteâlâyızikretsebile,rüşdvehidâyetekavuşamaz.Onainanmamasıveyâonuincitmişolması,feyzyolunukapatır.Ozât“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”bukimseninzararınıistemesebile,hidâyetekavuşamaz.Rüşdvehidâyet,vargörünürisedeyokdur.Fâidesiçokazdır.Ozâtainananvesevenler,onudüşünmeselerdeveAllahüteâlâyızikretmeselerde,yalnızsevdikleriiçin,rüşdvehidâyetnûrunakavuşurlar.Mektûbburadatemâmoldu.Fârisîbeyttercemesi:

Susdumartık,zekîlerebuyeter,

çokbağırdım,dinleyenvarsaeğer.

ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!O,rahmândırverahîmdir.

OnunresûlüMuhammedaleyhisselâmaveÂlineveEshâbınasonsuzsalâtveselâmolsun!

261

Bumektûb,seyyidmîrMuhammedNu’mân“kuddisesirruh”hazretlerineyazılmışdır.Nemâzınkıymetinivenemâzamahsûskemâlâtıbildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdederim.OnunsevgiliPeygamberiMuhammedaleyhisselâma,salât-üselâmedervesizleredüâeylerim.Sevgilikardeşim!Allahüteâlâsenihakîkîrütbelereyükseltsin!Bilmelisinki,nemâz,islâmınbeş

şartından,dîninbeşesâsındanikincisidir.Bütünibâdetlerikendisindetoplamışdır.İslâmınbeşdebirparçasıisede,butoplayıcılığındandolayı,yalnızbaşına,müslimânlıkdemekolmuşdur.İnsanıAllahüteâlânınsevgisinekavuşduracakişlerinbirincisiolmuşdur.ÂlemlerinefendisivePeygamberlerin“aleyhivealeyhimüssalâtüvesselâm”enüstünüolanami’râcgecesi,Cennetdenasîbolanrü’yetşerefi,dünyâyaindikdensonra,dünyânınhâlineuygunolarakkendisineyalnıznemâzdamüyesserolmuşdur.Bununiçindirki,(Nemâzmü’minlerinmi’râcıdır)buyurmuşdur.Birhadîs-işerîfde,

(İnsanınAllahüteâlâyaenyakınolmasınemâzdadır)buyurmuşdur.

Onunyolunda,tâmizindegidenbüyüklere,orü’yetdevletinden,budünyâdabüyükpay,nemâzdaolmakdadır.Evet,budünyâdaAllahüteâlâyıgörmekmümkindeğildir.Dünyâbunaelverişlideğildir.Fekat,Onatâbi’olanbüyüklere,nemâzkılarkenrü’yetdenbirşeylernasîbolmakdadır.Nemâzkılmağıemrbuyurmasaydı,maksadın,gâyeningüzelyüzündenperdeyikimkaldırırdı?Âşıklar,ma’şûkunasılbulurdu?Nemâz,üzüntülürûhlaralezzetvericidir.Nemâz,hastaların,râhatvericisidir.Rûhungıdâsınemâzdır.

Kalbinşifâsınemâzdır.(EyBilâl,beniferâhlandır!)[diyeezânokumasınıemrbuyuran]hadîs-işerîf,bunugöstermekde,(Nemâz,kalbiminneş’esi,gözümünbebeğidir)hadîs-işerîfi,buarzûyaişâretetmekdedir.Zevkler,vecdler,bilgiler,ma’rifetlervemakâmlar,nûrlarverenkler,kalbdekitelvînlervetemkînler,anlaşılanveanlaşılamıyantecellîler,sıfatlıvesıfatsızzuhûrlardanhangisi,nemâzdışındahâsıl

olursavenemâzınhakîkatindenbirşeyanlaşılamazsa,buhâsılolanlar,hepzılden,aksdenvesûretdenmeydânagelmişdir.Belkide,vehmvehayâldenbaşkabirşeydeğildir.Nemâzınhakîkatinianlamışolanbirkâmil,nemâzadurunca,sanki,budünyâdançıkıpâhırethayâtınagirerveâhıretemahsûsolanni’metlerdenbirşeylerekavuşur.Arayaaks,hayâlkarışmaksızın,asldanhazvepayalır.

Çünki,dünyâdakibütünkemâlât,ni’metlerzılden,sûretvegörünüşdenhâsılolmakdadır.Zıl,görünüşaradaolmadan,doğrucaasldanhâsılolmak,âhıretemahsûsdur.Dünyâdaasldanalabilmekiçin,mi’râclâzımdır.Bumi’râc,mü’mininnemâzıdır.Buni’met,yalnızbuümmetemahsûsdur.Peygamberlerinetâbi’olmaksâyesinde,bunakavuşurlar.Çünki,bunlarınPeygamberi

“sallallahüaleyhivesellem”mi’râcgecesi[Receb-işerîfinyirmiyedincikandilgecesi]dünyâdançıkıpâhıretegitdi.Cennetegirdiverü’yetdevletiileşereflendi.YâRabbî!SenobüyükPeygambere“sallallahüaleyhivesellem”

bizimtarafımızdan,Onunbüyüklüğüneyakışaniyilikleriihsâneyle!BütünPeygamberlerede“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”hayrlar,iyiliklerverki,onlarinsanları,senitanımağaverızânakavuşmağaçağırmışvebeğendiğinyolugöstermişlerdir.Tesavvufyolundabulunanlarınbirçoğukendilerinenemâzınhakîkatibildirilmediğiveonamahsûskemâlâttanıtılmadığıiçin,derdlerininilâcınıbaşkaşeylerdearadı.Maksadlarınakavuşmakiçin,başkaşeyleresarıldı.Hattâbunlardanba’zısı,nemâzıbuyolundışında,maksadlailgisizsandı.Orucunemâzdanüstünbildi.(Fütûhât)kitâbınınsâhibi[Muhyiddîn-iArabî“kuddisesirruh”]dediki:(Oruc,yiyipiçmeğibırakmakolduğuiçin,Allahüteâlânınsıfatlarıilesıfatlanmak,Onayaklaşmakdır.Nemâzise,başkalaşmak,uzaklaşmak,ibâdetediciveibâdetedilenayrılığınıkurmakdır).Busözde,görüldüğügibi,Tevhîd-ivücûdîmes’elesindendoğmakdadır.Bumes’eleise,aşk-ıilâhîserhoşluğununbirtezâhürüdür.Nemâzınhakîkatinianlıyamıyanlardanbirçoğuda,ızdırâblarını

teskînverûhlarınıferâhlandırmağı,simâ’venağmede,ya’nîmûsikîde,vecdegelmekde,kendindengeçmekdearadı.Maksadı,ma’şûku,mûsikîperdelerininarkasındasandı.Bununiçinraksa,dansasarıldılar.Hâlbuki,(Allahüteâlâharâmdaşifâte’sîriyaratmamışdır)hadîs-işerîfiniişitmişlerdi.Evet,boğulmaküzereolanbiracemîyüzücü,herotadasarılır.Birşeyinaşkı,âşıkısağırederveköreder.Bunlaraeğernemâzınkemâlâtındanbirşeytatdırılmış

olsaydı,simâ’venağmeyiağızlarınaalmaz,vecdegelmeğihâtırlarınabilegetirmezlerdi.Fârisîmısra’tercemesi:

Doğruyolugöremeyince,çölesapdılar.

Eykardeşim!Nemâzilemûsikîarasındanekadaruzaklıkvarsa,nemâzdanhâsılolankemâlâtilemûsikîdenhâsılolanteessürde,birbirindenokadaruzakdır.Aklıolan,bukadarişâretdençokşeyanlar!Bu,öylebirüstünlükdürki,Peygamberimizden“sallallahüaleyhivesellem”binsenesonrameydânaçıkıyor.Öylebirsondurki,baştarafabenzemekdedir.

Peygamberimiz“sallallahüaleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”belkidebununiçin,(Başlangıcımıdahâiyidir,yoksasonumu?)buyurduda,(Başlangıcımıdahâiyidir,yoksaortasımı?)buyurmadı.Demekki,sonragelenlerinöndekileredahâçokbenzediğinigörerek,şübhelendide,böylebuyurdu.Diğerbirhadîs-işerîfde:(Buümmetinenfâidelileri,öncevesonundagelenlerdir.İkisininarasıbulanıkdır)buyurdu.Evet,buümmetinsonuncularıarasında,başdakilereçokbenziyenlerolacakdır.Fekat,adedleriazdır.Hattâpekazdır.Ortadakilerdeokadarbenzeyişyokisede,mikdârlarıçokdur.Hemdepekçokdur.Fekat,sondakilerinazoluşukıymetlerinidahâdaartdırmış,öndekileredahâyaklaşdırmışdır.

Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”buyurduki,(İslâmdînigarîbbaşladı.Sonudaböylegarîbolacakdır.Bugarîbleremüjdelerolsun!).Buümmetinsonu,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”

vefâtındanbinsenesonra,ya’nîikincibinile

[ya’nîbinonbir(1011)hicrîsenesinde]başlamışdır.Çünkibinsenegeçmesiile,insanlardabüyükdeğişiklikveeşyâdakuvvetlitebeddülolur.Allahüteâlâ,budînikıyâmetekadardeğişdirmiyeceği,[dindüşmanlarınınçalışmalarınarağmen,bozulmakdankoruyacağı]için,ilkzemândagelenlerintâzelikleri,kuvvetlerisondakilerdedegörülmekdeveböyleceikincibinbaşındaislâmiyyetinikuvvetlendirmekdedir.Busözümüzüisbâtetmekiçin,kuvvetlişâhidolarak,Îsâ“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”ilehazret-iMehdîyi“rahmetullahiteâlâaleyh”gösteririz.Fârisîbeyttercemesi:Rûhulkudsünfeyzineeğerkavuşursan,

Mesîhinyapdıklarısendendemeydânagelir.

Eykardeşim!Bugünbusözler,çokkimselereağırgelir.Akllarınauygungelmez.Fekatbilgileri,ma’rifetleriinsâfileölçerlerseveislâmiyyetlekarşılaşdırırlarsa,islâmiyyetehangisinindahâçokta’zîmvehurmetetdiğinigörüpkabûlederler.

Bufakîr“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,bütünkitâblarımdavemektûblarımdatarîkatinvehakîkatin,islâmiyyetehizmetetdiklerinivePeygamberliğinevliyâlıkdanyüksekolduğunu,birPeygamberinvilâyetininbile,kendinübüvvetindenaşağıolduğunuyazdım.Vilâyetderecelerinin,Peygamberlikkemâlâtıyanındahiçolduğunu,büyükbirdenizenazaran,birdamlakadarbileedemiyeceğinivebunungibidahâbirçokşeylerbildirdim.

Heleoğlumagönderdiğimmektûbda,[MuhammedSâdıkayazdıklarıbundanöncekiikiyüzaltmışıncı(260)mektûbdur]tesavvufunasılanlatdığımıgörürlerse,insâfagelirler.Bunlarısöylemekdenmaksadım,cenâb-ıHakkınni’metinigöstermekvegençleriteşvîkiçindir.Yoksahâşâki,kendimibaşkalarındanüstüngöstermekiçindeğildir.KendinifrenkkâfirlerindendahâüstünbilenbirkimseninAllahüteâlâyıtanımasıharâmdır.Yâ,dinbüyüklerindenüstüngöreninhâlineolur?Fârisîbeytlertercemesi:

Benisultântutupkaldırsatoprakdan,

Yakışırbaşımıyüksekgörsemgöklerden.

Benotoprağımki,nisânbulutu,

Acıyıpüzerimeserperbereketliyağmuru.

Yüzlerledilemâlikolsa,eğervücûdüm,

Lutfününşükrünü,nasılyapabilirim?

Bumektûbuokuyunca,içinizdenemâzınhakîkatiniöğrenmekveonamahsûskemâlâtdanbirkaçınakavuşmakarzûsuuyanırvebuarzû,sizirâhatsızedecekkadarçoğalırsa,istihâreleryapdıkdansonra,butarafagelipömrünüzünbirparçasınıdanemâzıöğrenmekiçinharcediniz!İnsanlaradoğruyolu,se’âdet-iebediyyecaddesinigösterenancakAllahüteâlâdır.

DoğruyoldayürüyenlereveMuhammedMustafâya“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”tâbi’olmaklaşereflenenbahtiyârlara,Allahüteâlâselâmetversin!

262

Bumektûb,mevlânâMuhibAlîyeyazılmışdır.Buyolunbağlıyanbağı,muhabbetolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiğiinsanlaraselâmolsun!Lutfedipyazmışolduğunuzmektûbgelerek,bizlerisevindirdi.Çoksevdiğiniziveihlâsınızıbildirdiğiiçinrâhatlıkverdi.Eskigünlerianlatıyorsunuz.

Yavrum!İslâmiyyeteuygunhâllerdenhangisiüzerindeolursanızolunuz,hiçsıkılmayınız.Ancak,busevgibağınındakopmamasılâzımdır.Hattâmuhabbet,hergünartmalıdır.Buateşsönmemeli,soğumamalıdır.Herânalevlenmelidir.Çünkibizleribağlıyanbağ,(Muhabbet)dir.Buyolunfeyzi,(İn’ikâs)ile,kalbdenkalbeakarakulaşır.Buakışda,yakınlıkuzaklıkfarkıyokdur.Ancak,feyzinhızlıveyâyavaşolmasınavebuyolunincelikleriniöğrenmeğete’sîreder.Bunoktayı,kıymetlioğluma,tarîkatianlatanuzunmektûbun[260.cımektûbun]sonundaaçıklamışdım.Oradanisteyiniz.Omektûbunbirsûretini,kardeşimseyyidmîrMuhammedNu’mânınarkadaşlarıda

götürdü.Onlardandaisteyiniz!Dahâuzatmıyorum.Vesselâm.

[Evliyânınkalbleriaynagibidir.Aynayagelenışıklar,karşısındabulunancismler,şeklleraynadagörülür.Aynanınkarşısındabulunanikincibiraynadavebununkarşısındakiüçüncüaynadadagörünürler.Resûlullahınmubârekkalbindenyayılanfeyzler,ma’rifetnûrlarıda,bukalbebağlıolankalbleregelir.Kalbleribağlıyanbağ,muhabbetdir.Eshâb-ıkirâm,Resûlullahıçoksevdikleriiçin,bunûrlarakavuşdular.Sevginekadarçokolursa,gelenfeyzdeçokolur.Sevmek,inanışıveişleriveahlâkı,onungibiolmakdır.Eshâb-ıkirâmınkalblerinegelenfeyzler,sonrakiasrdakibunlarısevengençlerinkalblerinedegeldi.Bunlarındaislâmiyyeteuymalarıkolayvetatlıoldu.HerbiribirerVelîoldu.UzakmemleketdevemezârdaolanVelîdendefeyzleryayılmakda,âşıklarınınkalblerinegelmekde,kalblerinûrlanmakdadır.Resûlullahınmubârekkalbindenyayılanfeyzler,herasrdakiâşıklarınkalblerindenyayılarak,zemânımızdakiVelîlerinkalblerinegeliyorve

bunlarınkalblerindenkendilerinisevenlerinkalblerinevebuaradabizleredegeliyor.]

263

Bumektûb,meyânşeyhTâciçinyazılmışdır.Kâ’be-irabbânîhakkındadırvenemâzınba’zıüstünlükleribildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdvesenâlarolsun.Onunseçdiği,beğendiğiiyiinsanlaraselâmolsun!Herkesisevindirenteşrîfinizhaberi,buâşıklarınızı,sevenleriniziçoksevindirdi.Bununiçinde,Allahüteâlâyahamdlerveşükrlerolsun!Fârisîikibeyttercemesi:

Eymâvisemâ!İnsâfetdeöylesöyle!

Buikisindenhangisi,dahâhoşdurşöyle:

Işıksaçangüneşinin,çıkışımışarkdan,

Cihândolaşanayımın,doğuşumuŞâmdan?

Burayakadarzahmetetmeğiarzû

buyurduğunuzagöre,bâriçabukteşrîfedinizki,sevenlerinizingözleriyoldadır.Beytullahdanyenihaberlerdinlemekistiyoruz.Bufakîregöre,insanlarınvemeleklerinşeklleri,vücûdleri,Kâ’beninşekline,sûretinesecdeetdiklerigibi,busûretlerinhakîkatleri,asllarıda,onunhakîkatinesecdeetmekdedir.Onunhakîkatibütünhakîkatlerinüstüveonabağlıolankemâlât,diğerbütünhakîkatlerebağlıkemâlâtınüstüdür.Buhakîkat,sankimahlûklarınhakîkatleriile,ilâhîhakîkatlerarasındabirgeçiddir.İlâhîhakîkatlerdemek,onunazametinin,büyüklüğünündereceleriolup,oradasıfatvekeyfiyyetyokdur.

Ya’nî,nasıldiyesorulamazvehiçzılvesûretyokdur.Dünyâdaolanterakkîler,yükselmelervezuhûrlar,görünüşler,mahlûklarınhakîkatlerininsonunakadardır.İlâhîhakîkatlerden“cellesultânühü”nasîbalmak,ancakâhıretdeolacakdır.Dünyâdabunlardannasîb,ancaknemâzdadırki,nemâz,mü’mininmi’râcıdır.Ya’nîdünyâdanâhıreteyükseltenbirmerdivengibidir.

Nemâzdasankidünyâdançıkıp,âhıretegidilirveâhıretdekavuşulacakolanşeylerdenhaz,zevkalınır.Öylezanediyorumki,nemâzdabudevletinhâsılolması,Kâ’beyedönüldüğüiçindir.Çünkiorası,ilâhîhakîkatlerin“teâlâvetekaddeset”zuhûretdiğiyerdir.Görülüyorki,Kâ’be,dünyâdaşaşılacakbirşeydir.Görünüşdedünyâdakievlerdenbiridir.Hakîkatdeise,âhıretdendir.Kâ’bedolayısıilenemâzdada,buhâlhâsılolmuş,sûretide,hakîkatide,dünyâveâhıretikendindetoplamışdır.Muhakkakolarakanladımki,nemâzkılarkenhâsılolanhâller,nemâzdışındahâsılolanbütünhâllerinüstündedir.Çünkibuhâllerinhepsi,zılvesûretdenkurtulamamış,nekadaryüksekvekıymetliolsalarda,asldannasîbalamamışlardır.

Nemâzdakihâllerise,asldannasîblidir.Zılileaslvebirşeyilegölgesiarasındanekadarfarkvarsa,buikihâlarasındada,okadarfarkvardır.

Allahüteâlânınlutfveihsânıilemü’minlereölümzemânındahâsılolanhâl,nemâzdakihâllerinüstüdür.Çünkiölüm,âhırethâllerininbaşlangıcıdır.Âhıreteyakınolanherşey,dahâ

temâmvedahâüstündür.

Çünkidünyâdasûretgörünüyor.Âhıretise,hakîkatinzuhûretdiğiyerdir.

Aradakifarkıbundananlamalıdır.Bunungibi,Allahüteâlânınihsânıile,mezârdahâsılolanhâller,ölümzemânındahâsılolanhâllerdenüstündür.

Kıyâmetgünününhâlide,kabrhâlinegöreböyledir.Çünkioradagörülen,dahâtemâmvedahâkâmildir.Cennetdegörülenler,kıyâmetgünündekindendahâtemâmvedahâkâmildir.HâllerinenüstünüisePeygamberimizin“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”haberverdiğiya’nî,(Allahüteâlâ,ayrıcabirCennetyaratmışdırki,buradaHûrîlerveköşkleryokdur.BuradaAllahüteâlâ,gülergibitecellîeder,görünür)buyurduğuyerdir.

Âhıretdekihâller,dünyâdakihâllerin,görünenlerinüstündedir.Bunlarındaenüstünü,hadîs-işerîfdebildirilenCennetdir.Hattâdünyâaslın,hakîkatinzuhûredeceği,görüneceğiyer

değildir.Dünyâyamahsûsolan,zıllerin,benzerleringörünmeleri,bufakîregöre,dünyâişlerindendirvehakîkatde,mahlûklara,mümkinlereâidşeylerdir.BunlardanbirkısmınaSıfât-iilâhiyyenintecellîsi,ba’zısınada,Zât-iilâhînintecellîsigibiismlervermişlersede,hepsidünyâşeyleri,zılvesûretlertecellîsi,görünüşüdür.Bufakîregörebudünyâdaolanherşey,sûretvehayâldir.

Buradamatlûbun,maksûdunkokusunubileduymuyorum.Dünyââhıretintarlasıdırvetohumekecekzemândır.Matlûbuburadaaramak,boşunauğraşmakdır.Elebirşeygeçmez.Yâhudbaşkaşeylerimatlûbsanarak,insanrü’yâile,hayâlileoyalanıpkalır.Nitekimbirçokkimse,buhâledüşmüşdür.Dünyâdaasldanhaberverenyalnıznemâzdır.Matlûbunkokusu,yalnıznemâzdaduyulur.Nemâzdanbaşkaşeylerde,bukokuyokdur.

264

Bumektûb,mîrseyyidBâkır-iSârenpûrîyeyazılmışdır.Ensondahayretvecehâletevarmak

lâzımolduğu,keşfvekerâmetleregüvenilmemesilâzımolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmlarolsun!Aşırısevginizivekavuşmakistediğinizibildirenkıymetlimektûbunuzgelerekbizleriçoksevindirdi.İşinizebakınız!İsmlerivesıfatlarıdüşünmeksizin,Zât-iteâlânınisminiçokzikrediniz!Omakâmdancâhilveanlamakdanşaşkınoluncıyakadar,bumubârekismizikrediniz!Çünkizikrederken,Allahüteâlânınismlerivesıfatlarıdüşünülürse,çokolurki,hâllerhâsılolur.Mevâcidinzuhûretmesinesebebolur.Hâllerdevemevâciddeyanlışlıklarolduğuçokgörülmüşdür.Burada,bâtılınhakilekarışdığıçokvâkı’olmuşdur.Bugünlerde,başkayerdebulunanşeyhlerdenbiri,bufakîremektûbyazarakhâlinibildirdi.Dediki,Fenâhâlibeniöylekapladıki,herneyebaksam,hiçbirşeygöremem.Yere,gökebaksam,hiçgöremem.Arşı,Kürsîyidebulamam.Kendimidüşünsemhiçbulamam.Birininyanınagitsem,onudabulamam.Allahüteâlâsonsuzdur.Onun

sonunukimsebulamamışdır.Tesavvufbüyükleri“rahmetullahialeyhim”,buhâlimikemâlolarakbildirmişlerdi.Sende,bunukemâlbiliyorsan,Allahüteâlâyakavuşmakiçinseninyanınagelmekliğimelüzûmyok.Eğersen,başkabirşeyikemâlbiliyorsanbanayaz!

Fakîr,onaşöylecevâbyazdım:Buhâller,kalbindeğişiklikleridir.Kalb,buyolundahâbirincibasamağıdır.Buhâllerbulunankimse,kalbindahâdörtdebirinigeçmişdir.Kalbingerikalanüçparçasınıgeçmesilâzımdır.

Bundansonra,ikincibasamakolanrûhasıragelir.Bumektûbdanbirzemânsonra,bufakîrdentarîkatdersialarakmemleketinegitmişolan,sevdiklerimizdenbirisi,birgünyanımızagelip,hâsılolanhâllerinianlatdı.Hâli,omektûbuyazanşeyhinhâlinebenziyordu.Hattâbu,omakâmda,ondanbirkaçadımdahâilerdeidi.Bununhâlineteveccüholundukda,onunbuFenâsı,havamaddesindeidi.Hava,herboşlukdabulunduğuiçin,onungördüğühephavaidi.Bunu,sonsuzolanAllahüteâlâsanmışdı.Allahüteâlâ,böyleşeylerden

münezzehdir.Onuikinciolarakçağırarakhâliniaraşdırdığımda,havadanbaşkahiçbirşeyetutulmuş

olmadığınıiyianladım.Böyleolduğunukendinedebildirdim.Oda,vicdânınadanışdığında,havadanbaşkahiçbirkazancıolmadığınıkendisideanladı.Ohâllerindentevbeveistigfâreyledi.İlerlemeğeçalışdı.

Kalb,Âlem-ihalkileÂlem-iervâharasındabirvâsıtadır.Buherikiâlemedebenziyentaraflarıvardır.SankikalbinyarısıÂlem-ihalkdan,yarısıdaÂlem-iervâhdangibidir.Âlem-ihalkdanolanyarısınındayarısıhavaolur.

Bunagörekalbindörtdebirihavaolur.Busonbildirdiğimizde,birincicevâbauygunolmakdadır.Bundanfazlayazacakzemânolmadı.SizevedoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenlereselâmolsun![(Âlemihalk)maddeâlemidemekdir.Çünkihalk,ölçmekma’nâsınadakullanılır].

265

Bumektûb,şeyhAbdülhâdîBedavânîyeyazılmışdır.Uzleteçekilirken,müslimânlarınhaklarınıgözetmeğieldenbırakmamaklâzımolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!SevgiliPeygamberineveÂlineveEshâbınasalâtüselâmolsunvedoğruyoldaolanlaradüâlarolsun!

Kıymetlikardeşimingüzelmektûbugeldi.Bizleriçoksevindirdi.Allahüteâlâyahamdveşükrolsunki,ayrılıkgünlerininuzaması,muhabbetiveihlâsısarsmamış.Bununlaberâber,burayagelseydiniz,dahâiyiolurdu.(Elhayrufîmâsana’Allahüteâlâ!).Ya’nîAllahüteâlânınyapdığındahayrvardır.İnsanlararasındanayrılmak,uzletetmekistiyorsunuz.Evetuzlet,Sıddîklarınaradığışeydir.Mubârekolsun!Uzletiisteyiniz!Birköşeyeçekiliniz!Fekat,müslimânlarınhaklarınıgözetmeğieldenkaçırmayınız!

Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”,(Müslimânın,müslimânüzerindebeşhakkıvardır:Selâmınacevâbvermek,hastalığında

dolaşmak,cenâzesindebulunmak,da’vetinegitmekveaksırdığızemânelhamdülillahdeyince,yerhamükallahdemek)buyurdu.[Buhadîs-işerîfiEbûHüreyre“radıyallahüanh”habervermişdir.(Buhârî)deve(Müslim)deyazılıdır.]Fekat,da’vetetdiğizemângitmekiçinşartlarvardır.(İhyâ’ül-ulûm)kitâbındabuyuruyorki,(Çağıranınyemeğişübheliiseveyâislâmiyyetinyasaketdiğişey,meselâipeksofraörtüsü,gümüşkapvetavanda,dıvârdacânlıresmivarsaveyâçalgıçalınıyorsa,oyun,kumargibişeylervarsa,oçağrılanyeregidilmez).[Buyasaklar,(Kimyâ-ise’âdet)kitâbındadayazılıdır].Böyleyasaklarbulunanyemeğegitmekharâmveyâmekrûholur.ÇağırankimsezâlimiseveyâEhl-isünnetdeğilise,fâsıkise,kötülükyapaniseveyâövünmekiçin,gösterişiçinçağırıyorsagitmekcâizolmaz.(Şir’a-tül-islâm)kitâbındadiyorki,(Riyâolarakçağırılanyemeğegitmemelidir!).(Muhît)kitâbındadiyorki,(Oyun,şarkı,gîbetetmekbulunanveiçkiiçilenyemeğeoturulmaz).(Metâlib-ül-mü’minîn)kitâbındadaböyleyazılıdır.Buyasaklardanhiçbiribulunmayan

da’vetegitmeklâzımdır.Buzemânda,buyasaklarınbulunmamasıgüçoldu.Bundanbaşka,Fârisîmısra’tercemesi:Yabancıdanuzletet,dostdandeğil!Ê

Talebekardeşleriilesohbetetmek,buyolunsünnet-imüekkedesidir.HâceBehâeddînBuhârî“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”hazretleribuyurduki,(Bizimyolumuzuntemelisohbetdir!).Uzletdeşöhretvardır.Şöhretdeâfetdir.Sohbetbuyurulması,talebekardeşleriilebirlikdeolmakdır.

Başkalarıilesohbetedilmez.Çünki,birbirindenfânîolmak,ya’nîbaşkalarınıunutmak,sohbetinşartıdır.Buda,uygunarkadaşlaolabilir.

Hastayoklamaksünnetdir.Hastanınbakıcısıvarsa,onabakıyorsa,başkalarınındolaşmasısünnetolur.Bakacakkimsesiyoksa,dolaşmakvâcibolur.(Mişkât)kitâbınınhâşiyesindeböyleyazılıdır.

Cenâzedehâzırolmalıdır.Hiçolmazsabirkaçadımbirlikdegitmelidir.

Böylece,meyyitinhakkıödenmişolur.

Cum’anemâzınavehergünbeşvaktnemâziçincemâ’atevebayramnemâzlarınagitmekislâmınzarûrîemrleridir.Herhâldegitmeklâzımdır.Bunlardansonrakalanvaktleri,yalnızgeçirebilirsiniz.Fekatöncedoğrubirniyyetlâzımdır.Dünyâçıkarlarındanbirşeyidüşünerekuzletikirletmemelidir.

Allahüteâlâyızikriçin,kalbitoparlamakdanvedünyânınbitmeztükenmezişlerindenuzaklaşmakdanbaşkabirşeydüşünmemelidir.Niyyetindoğruolmasınaçokdikkatetmelidir.Niyyetiniçinde,nefsinbirarzûsugizlenmiş

olmamasınadikkatetmelidir.Niyyetindoğruolmasıiçin,Allahüteâlâyayalvarmalıdır.Böylecetâmniyyetyapılabilir.Yedikerreistihâreyapmalı,doğruniyyetileuzleteylemelidir.Böyleolunca,çokfâidesiumulur.

Buluşduğumuzzemân,dahâçokanlatırım.Vesselâm.

266

İkiyüzaltmışaltıncımektûbu,üstâdıMuhammedBâkî-billah“kuddisesirruh”

hazretlerininikioğlu,hâceUbeydüllahvehâceAbdüllahayazmışdır.İlhâmvefirâsetyoluile,mubârekkalbinedoğan,(İlm-ikelâm)akîdeya’nîi’tikâdındanba’zısınıbildirmekdedir.Kitâblardanalarakveaklvedüşünceilebularakyazmadığıhâldehepsi,Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerininsözlerineuygundur.Allahüteâlâ,ömrsarfederek,istirâhatlerinifedâederek,durmadançalışanoâlimleri,enüstüniyiliklerlemükâfatlandırsın!

İmâm-ıRabbânîmüceddid-ielf-isânîşeyhAhmed-iFârûkîSerhendî“kuddisesirruh”,dahâilmderyâsınayenidaldığısıralardahazret-iPeygamberi

“sallallahüaleyhivesellem”rü’yâdagörüp,kendisinebuyurmuşduki:(Senkelâmilmindemüctehidolacaksın).Burü’yâsınıhocasınaanlatmışdı.O

gündenberi,ilm-ikelâmınhermes’elesindeayrıictihâdıvegörüşlerivardır.Fekat,mes’elelerinçoğunda(Mâtürîdiyye)imâmımızileberâberdir.

EskiYunanfelesoflarının,islâmiyyeteuymıyansözlerinirededip,yanıldıklarınıisbâtetmekdevetesavvufbüyüklerinitanıyamıyarakvesözlerinianlıyamıyarak,yoldançıkan,sapıtanvekendilerinidinadamısanıp,herkesideyoldançıkartan,câhilveahmaklarınyüzkaralarınımeydânaçıkarmakdadır.Bumektûbdaayrıcanemâzaâidbirkaçfıkhmes’elesinidebildirmekdevetesavvufunkıymetiniveyüksekliğinivebuyoldanyükselmişolanbüyüklerinislâmiyyetesımsıkısarılmışolup,bunlarıtanımıyanzevallılarıniftirâlarınınçürüklüğünü[vemûsikîdinlememeğivedansveoyunyerlerinegitmemeği]vedahâbirkaçşeyibildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun.Bütündüâlarveiyilikler,OnunPeygamberivesevgilisivebütüninsanlarınherbakımdanengüzeliveenüstünüolanMuhammedMustafâya“sallallahüaleyhivesellem”veOnusevenlerinveizindegidenlerinhepsineolsun!Allahüteâlâ,

sizyüksekhocamınkıymetliyavrularınıda,se’âdet-iebediyyeyekavuşdursun!

Yükseküstâdımın,benidünyâveâhıretni’metlerinekavuşdurankıymetlihocamınsevgiliyavruları!Bilinizki,herşeyemuhtâcolanbuzevallıkardeşiniz,tepedentırnağakadar,oyüksekbabanızınsadakalarıveihsânlarıiçindeyüzüyorum.İnsanlığınelifbâsınıondanöğrendim.

Yüksekliklerihaberverenkelimeleriondanokudum.Herkesin,senelerceçalışarakkazanabildiğidereceler,onunhuzûrunda,terbiyesialtında,azzemândaelimegeçdi.İnsanlarameziyyet,üstünlükverenbütünkıymetler,onahizmetiminikrâmiyesiolaraküzerimeserpildi.Hiçbirişeyaramıyanveinsanlıkdanhaberiolmıyanbuzevallı,onunnûrlubakışlarıaltında,ikibuçukayiçindeolgunlaşarak,büyüklerinyolunakatıldı.OnlarınAllahüteâlâyaolanyakînliklerinekavuşdu.Böyleazbirzemânda,tesavvufutadmış

olanların,tecellîler,zuhûrlar,nûrlar,hâllerve

keyfiyyetlerdiyeanlatmakistediklerigizlikazançlar,babanızınparlakkalbindekideryânındamlalarıolarak,önümesaçıldı.Bunlardanhangibirinianlatayım.Onun,lutfederek,acıyarakmubârekgönlünübufakîreçevirmesiile,tesavvufcularıntevhîd[birbilmek],kurb[yakınlık],ma’ıyyet

[berâberlik],ihâta[hertarafıkaplamak],sereyân[herzerredebulunmak]

gibisözlerle,anlatmakistediklerima’rifetlerden,incebilgilerdenelegeçmiyen,hemenhemenbirisikalmadı.Bunlarıniçlerinden,özlerindenbildirilmedikbırakılmadı.Vahdet-ivücûddedikleri,herşeydeAllahüteâlânınkemâlâtınıgörmekvevahdetdekesretibulmak,buincebilgilerinbaşlangıcıdır.İslâmbüyüklerininerişdiği,tanıdığıbilgileri,kelimekadrosuileanlatmağakalkışmak,câhillikveahmaklıkolur.Bunlarınkavuşdukları,yetişdikleriderecelerçokyüksekdir.Anladıkları,edindikleribilgilervezevklerçokincedir.Herbilgisatanın,büyükveöndersanılanlarınyetişeceği,yanaşacağıyerdeğildir.

Oçokyüksekbabanızın,buzevallıyaolanni’metlerine,ihsânlarınakarşı,ölünciyekadar,başımıkapınızhizmetçilerininayaklarınasürsem,sizekarşıbirşeyyapmışolamam.Hangikusûrumubildireyim?Mahcûbiyyetimden,yüzümünkarasındanhangisinimeydânaçıkarayım?Allahüteâlâ,HüsâmeddînAhmeddenrâzıolsunki,sizlerekarşıolanvazîfemizi,borcumuzuüzerinealarak,kapınızakulolmakla,hizmetinizdeçalışmaklaşereflenmekde,böylecerâhatnefesalmamızasebebolmakdadır.Fârisîbeyttercemesi:Vücûdümünherzerresidilegelsede;

Şükrününbindebiriniyapamamyine!

[Asrlarınyetişdiremiyeceği,insangücününölçemiyeceği]okıymetlerhazînesinin,kapısınıneşiğiniöpmekleüçdef’aşereflenmişdim.Üçüncüsündebuyurduki:(Za’îfdüşdüm.Yaşamakümmîdimazaldı.Bendensonra,çocuklarımıgözet!).Sizlerigetirdiler.Ozemândahâküçükidiniz.Kucakdataşınıyordunuz.Sizeteveccühetmemi,emrbuyurdular.Emrlerineuyarak,yüksekhuzûrlarında,

üzerinizeokadarteveccüholunduki,te’sîrigörünüverdi.Sonra,(Bunlarınannelerinede,uzakdanteveccühet!)buyurdular.Yanımızdaolmadığıhâlde,onlaradateveccüholunmuşdu.Emrleriilevehuzûrlarındaolduğuiçin,oteveccühlerinçokfâidelersağlıyacağınıümmîdediyorum.

Babanızın,herhâldeyapılmasılâzımgelenemrlerinivehernebehâsınaolursaolsunyerinegetirilmesigerekenvasıyyetleriniunutacağımıveyâdalgınlığımageleceğinisanmayınız!Bunaimkânolurmu?Ufakbirişâretinizibekliyorum.Şimdilik,birkaçsatırnasîhatyazıyorum.Cânkulağıiledinleyiniz!Cenâb-ıHak,ikinizide,se’âdet-iebediyyeyekavuşdursun!

Hermüslimânın,öncei’tikâdınıdüzeltmesi,ya’nîEhl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bildirdiklerigibi,inanmasılâzımdır.Durmadan,yılmadançalışanoâlimlere,Allahüteâlâ,bolbolmükâfatversin!Cehenneminebedîazâbındankurtulan,yalnızbunlarvebunlarınizindegidenlerdir.Bunlarınbildirdiğii’tikâdlardan

unutulmakdaolanlarıanlatacağım:

[Îmânınşartıaltıdır:Birincisi,Allahüteâlâyainanmakdır].Allahüteâlâ,kendiZâtıilevardır.Ondanbaşkaherşey,Onunvaretmesiile,varolmuşdur.Kendisivesıfatlarıveişleriyegânedir,birdir.[Ya’nî,hiçbirşey,hiçbirbakımdan,Allahüteâlâyabenzemez.]Varlıkda,şerîki,ortağıolmadığıgibi,hiçbirbakımdanbenzeriyokdur.Benzerlikyalnızismdevekelimelerdedir.Onunsıfatlarıda,işleride,kendigibi,aklileanlaşılmazveanlatılamazveinsanlarınsıfatlarına,işlerine,hiçbenzemezveuymaz.[Onunsekizsıfatıvardır.Bunlara,(Sıfat-ısübûtiyye)denir.]

Bunlardanbiri,ilmsıfatıdır,ya’nîAllahüteâlâbilicidir.Busıfatıda,kendigibikadîmdir.Ya’nîsonradanolmadeğildir.Hepvardıvebasît,

[ya’nîbirhâldedir.Hiçdeğişmez,bölünmezveçoğalmaz].Bildiğişeylerdeğişmekde,herdeğişmeyibilmekdedir.Fekat,ilmindeveilmininbuşeylerebağlanmasında,birdeğişiklikolmaz.[Geçmişdekisonsuzdangelecekdeki

sonsuzakadar,ya’nîezeldenebedekadarherşeyi,herdeğişmeği,yalnızbirbilişilebilmekdedir.Ya’nî,busonsuzzemânlardaolanherşeyi],birbirinebenzeyenvebenzemiyenhâlleriile,hembüyüklerini,hemdeufakzerrelerini,herbirinikendizemânındaolarakbirandabilmekdedir.Meselâ,birkimseninhemvarlığını,hemyokluğunu,hemdoğmadanevvelkihâllerini,çocukluğunu,gençliğini,ihtiyârlığını,diriolmasınıveölüolmasını,ayakda,oturmakda,dayanmakda,yatmakda,gülmekde,ağlamakda,neş’evelezzetde,derdvekederde,izzetvekıymetde,zilletveaşağılıkda,mezârda,kıyâmetdevemahşeryerindevemeselâCennetdeni’metleriçindeolduğunu,hepbirândavebirhâldebilmekdedir.Neilminde,nedeilmininbuşeylerebağlanmasındabirdeğişiklikolmaz.Değişiklikolsa,zemânında,değişmesiolur.Hâlbukiorada,ezeldenebedekadar,parçalanamıyanbirânvardır.Dahâdoğrusu,Allahüteâlâ,zemânlıdeğildir.Öncelikvesonralıkyokdur.İlmiherşeyeyetişirdersek,herşeyibirbilmekleveilminbunlarabir

bağlanmasıilebiliyor.Bubirbilgivebirbağlantıda,aklıneremiyeceğibirbağlanmakdır.Bunuaklaanlatabilmekiçin,şumisâliuygunbuluyorum:İnsan,birkelimeninçeşidlihâllerini,birbirinebenzemiyenşekllerinibirândadüşünebilir.Birkelimeyi,birâniçinde,hemism,hemfi’l,hemharflerinkümesi,hemmâdî,hemmüstakbel,hememr,hemmen’,hemedatlı,hemedatsız,hemmüsbet,hemmenfîbilebilir.Çeşidlişeklleribirânda,kelimedeayrıayrıgörüyorumdiyebilir.Birinsanın,ilmindevehattâgörmesinde,tersveçeşidlihâlleribirarayatoplaması,mümkinolunca,Allahüteâlânınilmindenedenmümkinolmasın?HemdeOnunilmindeikizıddın,biraradabulunmasıgörünüşdedir.Yoksa,oradazıdlıkyokdur.

Meselâ,birkimseyi,birânda,hemvar,hemyokbilir.Fekat,yineoândaonunvarlığını,meselâhicretdenbinsenesonravebirinciyokluğunu,buvarlıkdanevvel,ikinciyokluğunudameselâ,varlığındanyüzsenesonraolarakbilmişdir.Ohâlde,aradazıdlıkyokdur.Zîrâ,varlığınveyokluğunzemânlarıbaşkadır.İşteAllahüteâlâ,

ayrıayrı,başkabaşka,zerreleribirândabiliyorsada,ilmindedeğişmekolmuyor.Felsefecilerinzanetdiğigibi,ilmsıfatındasonradanbirşeyhâsılolmuyor.Çünkibirşeyinbilgisi,evvelkişeyinbilgisindensonrahâsılolmuyorki,ilmdedeğişiklikolsun.

Herşeyibirândabildiğinden,ilmindedeğişiklikveyenilikhâsılolmaz.O

hâlde,ilmdedeğişiklikolmadığınıanlatmakiçin,ilm,eşyâya,çeşidlibağlantılarlabağlanmışdırdemekvebunlarındeğişdiğinisöylemeklüzûmsuzdur.Nitekimfelsefecilerisusdurmakiçin,ba’zıbüyüklerimizböylesöylemişdir.Bubağlantıların,eşyâyabağlanmasındadeğişiklikolurdenirseyerindeolur.

Allahüteâlânınsıfât-ısübûtiyyesindenbiri,Kelâmsıfatıdır.(Kelâmsıfatı),ya’nîsöylemeside,birbasîtkelimedirki,ezeldenebedekadar,hepobirkelâmilesöyleyicidir.Bütünemrler,bütünyasaklar,bütünbildirilenşeyler,bütünsüâller,bütündilekler,hepobirkelâmdır.

Gönderdiğibütünkitâblarvesahîfeler,hepobirbasîtkelâmdandır.Tevrâtondanmeydânagelmiş,Kur’ân-ıkerîm,ondannâzilolmuş,inmişdir.

Allahüteâlânın[Sıfât-ısübûtiyyesindenbiri,(Tekvîn)sıfatıdır.Ya’nîyaratıcıdır].Bütünyaratdıkları,yapdıklarıda,birfi’l,biryapışdırki,ilkyaratdığından,sonsuzakadaryaratmaları,hepobirfi’lilevarolmakdadır.(Birgözkırpacakzemândaherşeyiyapdık)meâlindekiâyet-ikerîme,bunugösteriyor.Hayâtvermesiveöldürmesi,hepobirfi’liledir.

Yaratmasıveyoketmesideofi’ldendir.Fi’lindedeçeşidlibağlantılaryokdur.Birte’allukileilkvesonradakiherşeyikendizemânlarındayaratıyor.Akl,onunfi’lini[işini]anlıyamıyacağıgibi,fi’linbağlanmalarınadaerememekdedir.Aklınorayayoluyokdur.Ehl-isünnetâlimlerinden,Ebül-Hasen-iEş’arîbile,Allahüteâlânınfi’linianlıyamıyarak,tekvînsıfatına,ya’nîyaratmasınasonradanolmahâdisdir,dedi.Ya’nîherşeyiyapması,yapdığızemânmeydânageliyordedi.Hâlbuki,herzemânyapılanişler,

ezeldekifi’lineserleri,meydânaçıkmalarıdır.

Yoksa,fi’lininkendisideğildir.Tesavvufbüyüklerinden,fi’llerinigörüyoruz,ya’nîTecellî-ief’âlekavuşdukdiyenlerde,böyleyanılıyor.

Herşeyde,Allahüteâlânınfi’linigörüyoruzsanıyorlar.Hâlbuki,otecellîler,görünenler,fi’linkendisideğil,eserleridir.Zîrâ,Allahüteâlâ,görülemediğigibi,fi’lidegörünmez,hisolunamaz,düşünülemezveaklileanlaşılamaz.Onunfi’lide,bütünsıfatlarıdakadîmdir.Sonradanolmadeğildirler.Kendisiilehepvardırlar.Onunfi’line(Tekvîn)denir,mahlûkâtaynasınayerleşmezvegörülmez.Fârisîbeyttercemesi:Darolan,şeklvesûretkabınama’nânasılsığar?

Dilencikulübesindesultânınneişivar?

Bufakîregöre“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,Allahüteâlânınkenditecellîsiolmaksızın,fi’llerininvesıfatlarınıntecellîsiolamaz.

Sıfatlarıvefi’llerikendindenayrılmazki,kenditecellîsiolmaksızın,tecellîedebilsinler.Onunzâtındanayrılan,fi’llerininvesıfatlarınınzılleri,aksleri,görünüşleridir.Herkesbunlarıanlıyamaz.Cenâb-ıHak,dilediğikullarınabildirir.Onunihsânıçokdur.

Yinesözümüzegelelim:Allahüteâlâ,hiçbirşeyehulûletmez.Hiçbircismiçineişlemez.HiçbirşeyOnahulûletmez.Fekat,Allahüteâlâ,herşeyiihâtaetmiş,kaplamışdırveherşeyeyakındırveherşeyleberâberdir.Fekat,bizimalışdığımızveanladığımızihâta,kurbvema’ıyyetgibideğildir.

Bunlar,Onalâyıkdeğildir.Evliyânınkeşfile,müşâhedeileanladığı,ihâta,kurbvema’ıyyetde,Onalâyıkdeğildir.Zîrâ,zevallımahlûklarınhiçbiri,Onuvesıfatlarınıvefi’llerinianlıyamaz,bilemez.Anlamadaninanmaklâzımdır.Fârisîbeyttercemesi:

Ankakuşuavlanamaz,tuzağınıtopla!

Buavlanmada,girenyalnızhavadırtuzağa.

Yüksekrehberimin“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”(Mesnevî)sindenşubeytiburayayazmakuygundur.Fârisîbeyt:

Gidilecekyoluzundurpek,

Uygunolmazkavuşdumdemek.

Allahüteâlânın,herşeyiihâtaetdiğineveherşeyeyakınolduğunaveherşeyileberâberolduğunainanırız.Fekat,buihâta,kurbvema’ıyyetin,nedemekolduğunubilemeyiz.(İlmiihâtaetmişdir,ilmiyakîndir)demek,Kur’ân-ıkerîminaçıkolanma’nâsınıçevirmekdemekdir.Biz,böylema’nâlarvermeğidoğrubulmuyoruz.

Allahüteâlâ,hiçbirşeyileittihâdetmez,birleşmez.Hiçbirşeyde,Onunlabirleşmez.Tesavvufbüyüklerinden,ittihâdma’nâsıanlaşılansözlerçıkmış

isede,onlar,başkaşeydemekistemişdir.Meselâ,(Fakîrliktemâmolunca,Allahüteâlâdır)sözleriile,(Herşeyyokdur,ancakAllahüteâlâvardır)demekistiyorlar.Yoksa,ofakîr,Allahü

teâlâilebirleşir,demekistemiyorlar.Bunudemek,kâfirlik,zındıklıkolur.Allahüteâlâ,zâlimlerin,kâfirlerinsandığıgibideğildir.Üstâdımbuyurmuşduki:Hallâc-iMensûrun,(BenHakkım)sözününma’nâsı,(Benyokum,yalnızAllahüteâlâvardır)demekdir.[İslâmiyyeteuyanlarınböylesözlerinehüsn-izanolunur.Te’vîledilir.]

Allahüteâlânınzâtında,sıfatlarındavefi’llerindedeğişiklikolmaz.

Hareketlerin,işlerinolmasıile,herşeyiyaratmasıile,Onunzâtında,sıfatlarındavefi’llerindedeğişiklikolmuyor.Vahdet-ivücûdvardiyenler,(Tenezzülât-ihams)ya’nîAllahüteâlânın,bumevcûdâtıvaretmesi,beşderecedeolmuşdurdemeleri,Ondadeğişiklikyapacakma’nâdadeğildir.Buma’nâilesöyliyenkâfirolur,yoldançıkar.Bubüyükler,Allahüteâlânınsıfatlarınınzuhûrunda,meydânaçıkmalarında,beşdereceninaşağıyaindiğinisöylüyorki,zâtındavesıfatlarındavefi’llerindebirdeğişiklikolmuyor.

Allahüteâlâ,(Ganiyy-imutlak)dır.Ya’nî,hiçbirşeyiçin,hiçbirşeyemuhtâcdeğildir.Nekendine,nesıfatlarına,nedefi’llerine,hiçbirsûretlehiçbirşeylâzımdeğildir.Varlıkdamuhtâcolmadıklarıgibi,zuhûrda,belliolmakdada,ihtiyâclarıyokdur.Sôfiyyeninbüyüklerinin,(Allahüteâlâ,ismlerinivesıfatlarınıizhâriçin,bizemuhtâcdır)anlaşılansözleri,bufakîreçokağırgeliyor.Yaratılmakla,bizkıymetlendik,şereflendik.Allahüteâlâdabirşeyartmadı.Böyleşeylersöylemek,çokyersizveçirkindir.Ez-zâriyâtsûresinin,(Cinnîleriveinsanları,ancakbanaibâdetetmeleriiçinyaratdım)meâlindekiellialtıncıâyetigösteriyorki,cinnîlerinveinsanlarınyaratılması,Allahüteâlâyıtanımalarıiçindirki,bunlariçinşerefvese’âdetdir.Yoksa,Onunbirşeykazanmasıiçindeğildir.Hadîs-ikudsîde,[ya’nîPeygamberin“sallallahüaleyhivesellem”mubârekağzından,]Allahüteâlânın,(Ma’rûfolmak,tanınmakiçinherşeyiyaratdım)buyurması,(Onlarınbenitanımaklaşereflenmesiiçin)demekdir.Yoksa,(Tanınayımveonlarıntanımasıilekemâlbulayım)demekdeğildir.Buma’nâ,Allahüteâlâyalâyıkdeğildir.

Allahüteâlâda,noksanlıksıfatlarıvemahlûklarınhâssavealâmetleriyokdur.Maddedeğildir.Cismdeğildir.Mekânlıdeğildir.[Ya’nî,yerkaplayıcıdeğildir.]Zemânlıdeğildir.[Biryerdebulunmadığıgibi,zemânıdayokdur.]Kemâlsıfatları,kusûrsuzluklaryalnızOndadır.Sekizkemâlsıfatıolduğunubildirmişdirkişunlardır:(Hayât),diriolmasıdır.(İlm),bilmesidir.(Kudret),gücüyetmesidir.(İrâde),dilemesidir.(Sem’),işitmesidir.(Basar),görmesidir.(Kelâm),söyleyiciolmasıdır.(Tekvîn),yaratmasıdır.Busıfatları,kendindenayrıolarakvardır.Varlıklarıilmdedeğildir.[Ya’nî,nazarîveteorikvardenilmişolmayıp],hâricdevehakîkatdevardırlar.Kendivarolduğugibi,busıfatlarıdaayrıcavardır.

Vahdet-ivücûdeinananSôfiyyûnunsandığıvefârisîbeyttercemesi:Aklvedüşünceile,sıfatlarbaşkadır.

Hakîkatdeise,hepsitâmkendisidir.

sözleri,sıfatlarıinkârdır,inanmamakdır.Müslimânlardan,sıfatlarıinkâredenMu’tezile

fırkasıilekâfirlerdeneskifelsefecilerde,sıfatlarınazarîolarakkendindenayrıisede,hâricdeyalnızkendivardırdiyorlar.

[Ya’nî,sıfatlarınnazarîolarak],kendindenayrıolduğunuinkâretmiyorlar.Meselâ,ilmsıfatınınma’nâsı,zâtınma’nâsınınaynıdırdemiyorlar.Yâhud,kudretveirâdetsıfatlarınınma’nâları,birbirininaynıdırdemiyorlar.Fekat,hâricdekivarlıkları,aynıdırdiyorlar.Ohâlde,sıfatlarıinkârdankurtulmakiçin,hâricdeayrıayrıvarolduklarınainanmaklâzımdır.Nazarîolarakayrıbilmekfâidevermez.

Allahüteâlâ,(Kadîm)dir.[Ya’nî,varlığınınbaşlangıcıyokdur.Varlığındanönce,yokdeğilidi,hepvaridi.](Ezelî)dir.[Ya’nî,hiçbirzemânyokdeğilidi.]Ondanbaşka,hiçbirvarlıkkadîm,ezelîdeğildir.Dinsâhibleri,kitâbsâhibleri,hepböyleîmânetmişdirveAllahüteâlâdanbaşkasınıkadîm,ezelîbilenlere,kâfirdemişlerdir.Bununiçindirki,hüccet-ül-islâmimâm-ıMuhammedGazâlî“rahmetullahialeyh”,İbn-iSînânınveFârâbîninvedahâbaşkalarının,kâfirolduklarınısöylemişdir.Çünkibunlaraklın,

rûhunve[maddeninilkhâlidedikleri]heyûlânınkadîmolduğunainanmışvegökleriniçindekilerleberâber,kadîmolduklarınısöylemişlerdir.

[(Ahlâk-ıalâ’î)kitâbındadiyorki,(İbniSînâ,(Mu’âd)kitâbındakıyâmetdedirilmeğiinkâreyledi.Öleceğineyakın,guslabdestialıp,vezîrikenyapdığızulmleretevbeetdiğisöyleniyorisede,i’tikâdıbozukolanınguslü,nemâzıvedüâsıkabûlolmazbuyuruldu)].

Üstâdım“rahmetullahiteâlâaleyhimâ”buyurduki,şeyh-iekberMuhyiddîn-iArabîhazretlerinin,(Büyükinsanlarınrûhlarıkadîmdir)sözününgörünüş

ma’nâsınauymayıp,dinsâhiblerininmüşterekîmânlarınavesözlerineçevirmelidir.

Allahüteâlâ,(Kâdir-imuhtâr)dır.[Ya’nîdilediğiniyapabilir.Tabî’atkuvvetlerigibi,elbetteişiyapmağa]mecbûrdeğildir.EskiYunanfelsefecileri,akllarıermediğinden,kemâl,büyüklük,mecbûrolmakda,herhâlde

yapabilmekdedirdeyip,Allahüteâlânınihtiyârını,ya’nîseçmesiniinkâretdiler.Yapmağamecbûrdurdediler.Buahmaklar,Allahüteâlâ,birşeyiyaratmağamecbûrolmuşvesonrabaşkabirşeyyaratmamışdırdedi.Buuydurmaşeyede,akl-ıfe’âldeyip,herşeyibuyapıyordediler.

(Akl-ıfe’âl)dediklerişeyde,yalnızonlarınvehmlerinde,hayâllerindeolanbirşeydir.Bunlarınbozukinanışlarınagöre,Allahüteâlâhiçbirşeyyapmıyor.İnsansıkışınca,bunalınca,Akl-ıfe’âleyalvarır.Allahüteâlâdanbirşeyistemez.ÇünkiAllahüteâlânındünyâdaolupbitenlerlehiçilgisiyokdur.Herşeyiyapan,yaratanAkl-ıfe’âldirderler.HattâAkl-ıfe’âledeyalvarmazlar.Çünkionu,kendilerindenbelâlarıgidermekdeirâdeveihtiyârsâhibibilmezler.Bunasîbsizler,ahmaklıkda,sersemlikde,sapıkfırkalarınhepsindendahâaşağıdırlar.Kâfirler,herişlerindeAllahüteâlâyasığınıyor.Belâlarıngiderilmesiniondanistiyorlar.Bualçaklarise,böyledeğildir.Bunasîbsizlerdeikişey,sapıkveahmakfırkalarınhepsindendahâçokdur.

Bunlardanbiri,Allahüteâlânıngönderdiğihaberlereinanmıyorlar.Peygamberlerinbildirdiklerineinâdvedüşmanlıkediyorlar.

İkincisi,bozukönfikrlerilerisürüyor.Aslsız,çürükdelîller,şâhidlergöstererek,boş,sapıkdüşünceleriniisbâtakalkışıyorlar.Bozukdüşünceleriniisbâtiçinöyleyanılıyorlarki,hiçbiralçakböyleyanlış,çürükşeyyapmamışdır.Dünyâdaolanherişi,durmadangiden,dönengöklerinveyıldızlarındeğişmelerivevaz’ıyyetleriyapıyordiyorlar.Gökleriyaratanıveyıldızlarıîcâdedenivehepsinihareketetdirenivearalarındanizâmkuranıgörmüyorlar.Bunubirşeyekarışmazsanıyorlar.Nekadarahmakdırlar!Nekadaralçakdırlar!Bunlarıakllıbilen,sözlerineinananise,bunlardandahâalçakdır.Onlarınakladayanan,düzgünilmlerindenbirigeometri[Hendese]dirki,nedünyâse’âdetine,nedeebedîkurtuluşafâidesiyokdur.Birüçgenin,üçiçaçısınıntoplamı,ikidikaçıyamüsâvîdirdemekvebunuisbâtlamak,insanlığanekazandırır.[Fenbilgileri,modernmakinalarveelektronikâletler

veyenibulunanherşey,AllahınPeygamberineuyarakkalbleritemizlenmiş,ahlâkıgüzelleşmişîmânlıkimselertarafındanyapılmadıkcavekullanılmadıkcafâideliolamazlar.

İnsanhaklarını,râhatı,huzûrusağlıyamazlar.Harbinvesefâletinortadankalkmasınayaramazlar.Zulme,işkenceyevâsıtaolurlar.]

[İmâm-ıGazâlî“rahmetullahialeyh”,kendileriniakllı,ilmadamıvehiçyanılmazsanandinsizleriüçeayırmışdır.BirincisiDehriyyûnvemaddîcilerolup,bunlareskiYunanfelesoflarındanasrlarcaevvelvardı.Bugünde,fenadamıgeçinenba’zıahmaklar,bukısmdadır.Bunlar,Allahüteâlânınvarlığınainanmayıpâlem,böylekendiliğindengelmişveböylegidecekdir.

Canlılardaböylebirbirlerindenüreyip,sonsuzolaraksürecekdirdiyor.

İkincikısm,tâbi’iyyecilerolup,canlılardavecansızlardakiakllarahayretveren,intizâmıveinceliklerigörerek,Allahüteâlânınvarlığınısöylemeğemecbûrkalmışlarsada,tekrârdirilmeği,âhıreti,CennetiveCehennemiinkâretmişlerdir.Üçüncükısm,sonrageleneskiYunanfelesoflarıvebuaradaSokratiletalebesiEflâtunveonundatalebesiAristonunfelsefeleridir.Bunlar,dehrîlerivetabî’iyyecileriredederek,aldandıklarınıvealçaklıklarınıbildirmekiçin,başkalarınınsözlerinehâcetkalmıyacakkadarşeylersöyledi.Fekatbunlarda,küfrdenkurtulamamışdır.Buüçkısmdavebunlarınyolundagidenlerde,hepkâfirdir.Ba’zısafkimselerinbunları,dinadamısanmasıvehattâPeygamberlikderecesineyükseltmeleri,buyoldahadîsbileuydurduklarıhayretleişitilmekdedir.Kâfirler,herşeysöyleyebilir.Fekat,müslimângörünenlerin,îmânveküfrüayırdedememesi,acınacakbirhâldir].

Budinsizlerinüçkısmıda[vebugünkendilerineilmadamıdenilenveyenifelsefeninvesosyolojininkurucularıdiyemedhedilen,

hâlbukidinbilgisiolarak,yehûdîlerinvepapaslarınİncîlideğişdirmeleriilemeydânaçıkmış

hıristiyanlıkile,islâmdüşmanlarınınyazdığıbirkaçuydurmakitâbdanbaşkasermâyeleriolmıyanLutherMartin,Calvin[Kalven],Voltaire

[Volter],AgusteConte[OgusKont],KarlMarxveDürkheim[Dürkheyim]gibirönesans,inkilâbönderleri]ahmaklıkdavezevallılıkda,herkesdenilerigitmiş,kâfirlerinhersınıfınıarkadabırakmışlardır.Bunlarınhepsi,hemdinlereinanmıyorvePeygamberlere“aleyhimüssalevâtüvesselâm”inâdvedüşmanlıkediyor,hemdeâile,cem’ıyyetvedinhakkındauydurduklarısözleriile,birbirleriniveherkesikandırmakiçin,çürükdelîllerveşâhidlerbuluyorlar.Okadaryanlış,okadargülünçşeylersöylüyorlarki,hiçbircâhilin,hiçbirahmağınbukadaraşağılığıgörülmemişdir.Bunlar,nekadaraklsız,nekadarzevallıdır.Bunlarıakllı,fikrlisananlarda,bunlardandahâzevallıvedahâbedbahtdır.Birçokkıymetlibilgileri,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvesselâm”kitâblarındançalmışlarvearalarına,başkaşeylerdekatmışlardır.

Bunlarıimâm-ıGazâlî“rahmetullahialeyh”,(Elmünkızüaniddalâl)kitâbında,uzunuzadıyaanlatmakdadır.Dinsâhibleri,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvesselâm”izindegidenler,birşeyindoğruluğunuisbâtederkenyanılırsa,zararıvetehlükesiolmaz.Zîrâbunlar,bütünilmlerindeveişlerinde,onlarauyup,sözleriniisbâtediyor.BunlarınPeygamberlere

“aleyhimüssalevâtüvesselâm”uyması,doğruluklarınıbildirmeğeyetişir.O

zevallılarise,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvesselâm”uymağa,gericilikdeyip,sözleriniaklauygungetirmeğeçalışıyor.Aklıneremediğişeylerde,şübhesizyanılıyorlar.AllahüteâlânınPeygamberiolanÎsâaleyhisselâmınsözlerini,bunlarınenbüyüğütanınanEflâtunişitince,(Biztemiz,olgun,ilericiinsanlarız,bize,doğruyolgösterecekkimseyeihtiyâcımızyokdur)dedi.

Ölüleridiriltiyor,körleringözleriniaçarak,abraşdenilenhastalarıiyiederekkurtarıyor.Ya’nî,kendifenlerinin,tecribelerininyapamadığışeyleriyapıyor,diyeişitdiğibirkimseyi,gidipgörmesi,hâliniincelemesilâzımiken,görmeden,anlamadan,böylecevâbverdi.Busözleriçokahmakolduğunugöstermekdedir.

[Avrupakitâblarındavetercemelerinde,Eflâtununmîlâddan,ya’nîÎsâaleyhisselâmındünyâyıteşrîflerinden,[384]seneönceöldüğüyazılıdır.

Kendisimeşhûrolduğundan,ölümzemânınainanılırsada,Îsâ

“aleyhisselâm”a,ancakonikihavârîinanıp,îsevîlerazveasrlarcagizliyaşadıklarından,mîlâd,ya’nînoelgecesidoğruanlaşılamamışdır.Mîlâdın,birincikânûn[aralık]yirmibeşindeveyâikincikânûn[ocak]altıncıveyâbaşkagünolduğusanıldığıgibi,bugünkümîlâdîseneninbirveyâdörtseneazolduğu,çeşidlidillerdekikitâblardayazılıdır.Ohâlde,mîlâdîsene,müslimânlarınsenesiolan,hicrîsenegibi,doğru

vekat’îolmayıp,günüde,senesideşübheliveyanlışdır.İmâm-ıRabbânînin“kuddisesirruh”

buyurduğunagöre,üçyüzsenedenfazlaolarak,noksandırveÎsâ

“aleyhisselâm”ileMuhammed“aleyhisselâm”arasındakizemân,binsenedenazdeğildir.(Mevâhib-iledünniyye)ikincicild,üçüncüfasldadiyorki,(İbniAsâkirinŞâ’bîdenhaberverdiğinegöre,ÎsâaleyhisselâmileMuhammedaleyhisselâmarasındadokuzyüzaltmışüç[963]senefarkvardır.)Muhammedaleyhisselâm,hicretederken,târîhcileregöre,şimdikullanılanmîlâdîsenenin622.cisenesindeSaferayınınsonperşembegünüakşamayakınSevrdağındamağarayagirdi.Pazartesigecesimağaradançıkıp,efrencîEylülayınınyirminci,rûmîEylülünyedincipazartesigünüMedîneşehrininKubâdışmahallesineayakbasdı.Bugün,müslimânların(Hicrîşemsî)senebaşıoldu.Acemlerinşemsîsenesi,bundanaltıayönce,ya’nîMartınyirmincigünüolanMecûsîbayramındabaşlamakdadır.OgünRebî’ul-evvelayınınsekizincigünüidi.OseneninMuharrem

ayınınibtidâsı,(Hicrîkamerî)senebaşıkabûledildi.Bukamerîsenebaşı,Mayısayınınonaltıncıcum’agünüidi.Kubâdadörtgecekalıp,cum’agünüçıkdı.OgünMedîneyegirdi.

Herhangibirmîlâdîsenebaşınınrastladığıhicrîşemsîsene,bumîlâdîseneden622noksandır.Herhangibirhicrîşemsîsenebaşınınrastladığımîlâdîsene,buşemsîseneden621fazladır.]

OğlumMuhammedMa’sûm“kuddisesirruh”bugünlerde(Şerh-imevâkıf)kitâbınıtemâmladı.Derslerindebuakllıdenilenlerin,hatâlarınıvekabâhatleriniiyiceanladıveçokşeyöğrendi.Cenâb-ıHakkaşükrlerolsunki,bizleriaklındarçerçevesiiçindebırakmayıp,doğruyolaçıkardı.EğerPeygamberleriile“aleyhimüssalevâtüvesselâm”doğruyolugöstermeseydi,bizdeozevallılargibiaklınermediğişeylerde,zanetdiklerimizeinanacakvehelâkolacakdık.

[İmâm-ıMuhammedGazâlî,imâm-ıAhmedRabbânîvedahâbirçokislâmbüyükleri,eskiYunanfelsefesiniinceleyip,didikdidiketmişveofelsefecilerinnekadarcâhil,ahmakvekâfir

olduklarınıbildirmişlerdir.

Müslimânların,böylekâfirleribeğenmemelerini,onlaraaldanmamalarını,birçokkitâblarındayazmışlardır.

Ohâldekâfirlerin,(İslâmâlimleri,tesavvufadamları,eskiYunanfelesoflarının,Batlemyusmektebininte’sîrialtındakalmış)demeleritemâmenyanlışdır.İslâmâlimlerini,onlarıntalebesivetaklîdcisişeklinesokarak,bunlarıküçültmekiçinyapılan,iftirâlardır.Hâlbukiislâmâlimleri,eskiYunanveRomafelsefeleriniçürüterek,yeresermiş,onlarınhukûk,ahlâkvetıbüzerindekisözlerindendoğruolanların,eskiPeygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”kitâblarındançalmaolduklarınıbildirmişlerdir.Sôfiyye-ialiyyenin,tesavvufaâidsözleri,câhillerinsandıklarıgibi,kitâbdanokumakla,başkalarındanöğrenmeklevetaklîdiledeğil,keşfileya’nîmubârekkalblerine,temizrûhlarınaakıpgelmekleanladıklarıma’rifetlerdir.

EskiYunanfelsefecileri,herşeyiaklile

anlamağa,aklauydurmağakalkışanveyalnızaklınbeğendiğineinanankimselerdir.Bunlar,aklınerebileceğişeylerdedoğruyubulabilirlerisede,aklınkavrıyamadığı,erişemediğibirçokşeylerdeyanılıyor,aldanıyorlar.Nitekim,sonragelenleri,öncekilerininyanlışlarınıçıkarmakda,birbirlerinibeğenmemekdedirler.

İslâmâlimleriise,zemânlarınakadarolanfenbilgileriniokuyarakveislâmiyyetingösterdiğiyolda,kalblerinivenefslerinitemizliyerek,aklınerişemediğibilgilerdededoğruyubulmuşlar,hakîkatevarmışlardır.İslâmâlimlerinefelesofdemek,bunlarıküçültmekolur.EskiYunanfelsefecileri,yanılıcıolanaklınesîri,mahkûmukimselerdir.Bunlartecribeetmeyip,aklilesöylediklerindevedeneyleriaçıklarkenvehmlerinekapıldıklarızemânlardaaldanıyor,zararlıoluyorlar.Bununiçinveaklınüstüneçıkamadıklarıiçin,bunlarislâmâlimigibiyüksekolamaz.

Aklıolmıyandelidir.Aklınıkullanmıyansefîhdir.Aklauygunişyapmamaksefâhetdir.Aklıazolandaahmakdır.Yalnızaklauyup,

yalnızonagüvenip,aklınermediğişeylerdeyanılankimse,eskikafalıfelsefecidir.Aklınerdiğişeylerde,onagüvenen,aklınermediği,yanıldığıyerlerde,Kur’ân-ıkerîminışığıaltındaakladoğruyugösterenyüksekinsanlarda,islâmâlimleridir.Ohâldeislâmiyyetdefelsefeyokdur,islâmfelsefesi,islâmfelesofuyokdur.Felsefeninüstündeolanislâmilmlerivefelsefecilerinüstündeolanislâmâlimlerivardır].

Muhyiddîn-iArabînin“kuddisesirruh”kitâblarındandaAllahüteâlânın,tabî’atkuvvetlerigibi,herşeyiirâdesizyapdığıma’nâsıanlaşılıyor.

Allahüteâlânınkudretinianlatırken,eskiYunanfelsefecilerineuyduğuseziliyor.(İsterseyapmaz)demiyorda,(Yapmasılâzımdır)diyor.

Büyüklerimizinbeğendiği,büyükbildiğiMuhyiddîn-iArabîninbirçoksözlerinin,Ehl-isünnetindoğrusözlerineuymaması,yanlışolması,nekadarşaşılacakşeydir.Hatâları,keşfinde,kalbedoğanbilgilerdeolduğuiçin,belkikabâhatsayılmaz.İctihâddakihatâlargibi

birşeysöylenemez.

Onunbüyükolduğunuvehatâlarınınkusûrsayılamıyacağını,yalnızbufakîrsöyliyorum.Onubüyükbilirveseverim.Ehl-isünnetâlimlerininsözlerineuymıyanyazılarınıyanlışvezararlıbilirim.Sôfiyyûndanbirkısmı,onubeğenmiyorveçirkinşeylersöylüyor.Bütünilmleriniyanlışvebozukbiliyorlar.Birkısmıdaonauyarak,bütünilmlerini,yazılarınıolduğugibialıyor.Hepsinidoğrubiliyorvedoğruluklarınıisbâtetmeğekalkışıyor.Buikikısmdayanılıyor,adâletdenayrılıyor.Birkısmıhaddiaşıyor.Biriside,büsbütünmahrûmkalıyor.EvliyânınbüyüklerindenolanMuhyiddîn-iArabî“kuddisesirruh”keşflerindekihatâsındandolayı,büsbütünredolunabilirmi?Fekat,Ehl-isünnetindoğrusözlerineuymıyan,hatâlıbilgilerineuyulurmuveherşeyidekabûlolunurmu?Buradadoğruyol,cenâb-ıHakkınbizeihsânetdiği,ikitarafasapmıyanortayoldur.

[İmâm-ıSüyûtîhazretleri(Tenbîh-ul-gabî)kitâbındaMuhyiddîn-iArabîhazretlerinin

büyüklüğünüvesîkalarlaisbâtetmekdedir.Ebüssü’ûdefendifetvâlarındadaonadiluzatılamıyacağıyazılıdır“rahmetullahiteâlâaleyhim.”]Vahdet-ivücûdbilgisinde,sôfiyyeninçoğunun,Muhyiddîn-iArabîileberâberolduğumeydândadır.Kendisiburadada,husûsîbiryoltutmuş

isede,sözünesâsındaortakdırlar.Bubilgileridegörünüşde,Ehl-isünneti’tikâdınauymuyorisede,uydurulmasıkolaydırveikisinibirleşdirmekmümkindir.Bufakîr,cenâb-ıHakkınyardımıile,üstâdımın(Rübâiyyât)ınıaçıklarken,bubilgileri,Ehl-isünnetini’tikâdıilebirleşdirdim.Aradakifarkın,yalnızsözdevekelimelerdeolduğunugöstererek,herikitarafınşübheetdikleriyerleriöylebiraydınlatdımki,okuyanlarınhiçşübhesikalmaz.Görünceanlaşılır.

Eymüslimân!İyibilki,gördüğün,işitdiğinherşey,meydânagelenherşey,maddevecism,bunlarınhâssaları,akllar,fikrler,düşünceler,gökler,yıldızlar,elementlervebileşikcismleryokidi.Hepsi,Allahüteâlânınistemesive

yaratmasıilevaroldu.Onunyaratmasıileyokdanvarolduklarıgibi,varlıkdakalabilmeleri,yokolmamalarıiçinde,herân,Onunistemesinevekuvvetinemuhtâcdırlar.[İnsanlarınmaddeleribirleşdirmesi,]

Sebeblerinveşartlarındeğişmesiile[yeniyenicismlerinteşekkületmesi]

Allahüteâlânınfi’lini,yapmasınıperdeliyor,bizdenörtüyor.Kuvvetinin,kudretininmeydânaçıkmasıiçin,yapmasıveyaratmasıiçin,sebebleri,vâsıtalarıarayakoymuşdur.Aklıolan,uyanıkolan,kalbgözlerini,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvesselâm”uyarak,sürmelemiş,cilâlamış

olankimse,busebeblerinde,vâsıtalarında,AllahüteâlâtarafındanyaratıldığınıveherânOnunkuvvetinemuhtâcolduklarını,Onunilevarolup,Onunilevarlıkdakalabildiklerini,yoksahepsinincânsız,te’sîrsiz,hareketsizvekuvvetsizolduklarınıvekendilerigibiolan,başkalarınate’sîredemiyeceklerinivekendilerigibiolan,başkaşeyleriyapamıyacaklarını

düşünür.Busebeblerivevâsıtalarıyaratanvebunlarate’sîrvekuvvet,enerjiverenbirkudretsâhibininbulunduğunuanlar.Aklıolankimse,cânsızbircisminhareketetdiğinigörünce,bunuhareketetdirenbirkuvvetinvarlığınıanlar.Durmakdaolanbircismin,kendiliğindenhareketedemiyeceğiniveancakdışardanbirkuvvetinbunuhareketegetireceğinibilir.Demekki,cânsızbircismin,hareketetmesi,bunuhareketegetirenbirfâ’ilin,birkuvvetinvarlığınıaklsâhiblerindengizlemiyor.Hareketedencismincânsızolması,birfâ’ilin,birkuvvetsâhibininmevcûdolduğunu,aklsâhiblerinehaberveriyor.Bütünsebebler,vâsıtalardaböylece,Allahüteâlânınvarlığını,kudretiniaklsâhiblerinei’lânediyor,bildiriyor.Fekateblehler,ahmaklar,cisminhareketinigörünce,kendiliğindenhareketediyorsanarak,kuvvetsâhibini,fâ’iligöremeyipanlıyamıyor.Akllarıolmadığından,hareketedencânsızcismi,kuvvetsâhibizanediyor.Bunuhareketetdirenkuvveti,fâ’iliinkârediyor,kâfiroluyorlar.Allahüteâlânınherşeyisebeblerle,vâsıtaileyapması,yaratması,ahmakların,aklsızlarıninkârına,

küfrünesebeboluyor.

Aklvevicdânsâhiblerinedehidâyet,kurtuluşyolunugösteriyor.

Sebebleri,vâsıtalarıgörerek,Allahüteâlânınvarlığını,birliğini,kudretinianlamak,ancakPeygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvesselâm”irşâdıile,uyandırmasıileolmakdadır.İnsanaklıbunu,kendiliğindenanlıyamıyor.Ba’zıkimseler,aradasebeblerbulunmaması,herşeyinsebebsizyaratılması,büyüklüğedahâuygunolursanıyor.Sebeblerdete’sîryokdur,sebeblerkarışmadanherşeydoğrudandoğruya,Allahüteâlânınyaratmasıilevaroluyordiyorlar.Bunlaranlamıyorki,sebebleriaradankaldırmak,hikmeti[ya’nîAllahüteâlânınuygungördüğünü],âdetinibozmakdemekdir.

Buhikmetdeise,nicefâidelervardır.YâRabbî!Buvarlıkda,hiçbirşeyihikmetsiz,yersiz,uygunsuzyapmadın!Peygamberlerinhepsi

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”herişlerinde,sebeblereyapışırdıvebununlaberâber,işlerin

yaratılmasınıAllahüteâlâdandilerdi.Meselâ,Ya’kûb“aleyhisselâm”çocuklarınıSûriyeden,Mısragönderdiğizemân,nazardeğmesindiye,(Hepsibirkapıdangirmeyip,ayrıkapılardangirmelerini)nasîhatetdi.Bununlaberâber,nazardeğmemesiniAllahüteâlâdandileyip,(Bunasîhatiyapmakla,Allahüteâlânınsiziniçindilediğinideğişdiremem.

Çünkitedbîr,kaderideğişdiremez.HerzemânOnundediğiolur.SiziOnaemânetediyorum.Onagüveniyorum.Herkesde,herişindeyalnızOnagüvenmelidir.Herkesin,zevallıbirvâsıtadanbaşkabirşeyolmadığınıdüşünerek,yalnızOnagüvenenlerinimdâdınaelbetteyetişir)dedi.Allahüteâlâ,buhâliYûsüfsûresinde,(Oâlimidi.Kazâvekaderimibiliyordu.

Onabildirmişdim.Fekatinsanlarınçoğu,kazâvekaderimianlamıyor)meâlindekialtmışsekizinciâyetindebildiriyorvebeğeniyor.[Beyt:İnsantedbîralır,sebeblereyapışır,takdîribilmez,Allahıntakdîri,kuluntedbîriiledeğişmez!]

Allahüteâlâ,PeygamberimizMuhammedaleyhissalâtüvesselâmadasebeblereyapışmasınıemrediyor.Enfâlsûresi,altmışdördüncüâyetindemeâlen,(EysevgiliPeygamberim“sallallahüaleyhivesellem”!Sana,Allahüteâlâvemü’minlerden,sanatâbi’olanlaryetişir!)buyuruldu.

Sebeblerinte’sîrinegelince,Allahüteâlâ,sebeblerdeba’zante’sîr,ya’nîişyapabilecekkuvvetdeyaratıyor.Oişihâsılediyorlar.Ba’zanda,aynısebeblerde,bute’sîriyaratmıyor.Oişiyapamıyorlar.Buhâliherkesherzemângörmekdedir.Aynısebeblerin,aynıişi,ba’zanmeydânagetirdiğini,ba’zanda,işiyapamadığınıhepimizgörmekdeyiz.Sebeblerde,te’sîryokdurdemek,tecribeleri,hâdiselerikörükörüneinkâretmekdir.Te’sîrineinanmalı.Fekat,sebeblerdekibute’sîrlerinde,kendilerigibi,Allahüteâlânınyaratmasıile,vücûdegeldiğinibilmelidir.Bufakîrin

“rahmetullahiteâlâaleyh”,bumes’eledekisözü,işteböyledir.Demekki,sebeblereyapışmak,tevekküle,[Allahüteâlâyagüvenmeğe]mâni’

değildir.

Aksinitesavvufyolundayürüyenvehenüzilerlememişolansôfilersöyler.

Hâlbukisebeblereyapışmak,sebebleriarayakoymak,tevekkülünenyüksekderecesidir.Ya’kûb“aleyhisselâm”,hemsebeblereyapışdı,hemdeAllahüteâlâyatevekkületdi.[Ciğerlergenişleyince,temizhavâiçerigiriyor.

Daralınca,kirlihavâdışarıçıkıyor.Buhâl,herdakîkadevâmederek,yaşayabiliyoruz.Ciğerlerihareketetdirenkuvvetsâhibininvehavâdakiyüzdeyetmişdokuzazotveyüzdeyirmibiroksijenmikdârınınhiçdeğişmediğinigörenaklsâhibleri,Allahüteâlânınvarlığınıhemenanlar.

Buyaratıcı,varolduğunuhaberdeveriyor.İnanmıyanısonsuzyakacağımdiyor.]

[Îmânınaltışartındanbiridekadere,hayrınveşerrinAllahüteâlâdanolduğunainanmakdır].Allahüteâlâ,hayrıveşerri,iyiyikötüyüirâdeeder,isterveyaratır.İyilerinde,kötülerinde

hâlıkı,yaratanıOdur.

Fekat,iyiliklerdenrâzıdır.Şerlerdenrâzıdeğildir.Ya’nîbeğenmez.İrâdebaşkadır,rızâbaşkadır.Aralarındakifarkı,yalnızEhl-isünnetâlimlerigörebilmişdir.Diğeryetmişikifırka,bufarkıanlıyamıyarak,hepsidalâletdekaldı,yollarınışaşırdı.Meselâ,Mu’tezilefırkası,herkesi,kendiişininhâlıkızanetdivefilâncakimse,filânişiyaratdıdediveinsanlar,îmânlarınıveküfrlerinikendileriyaratıyordedi.[Bunlar,buyanlışinanışı,âyet-ikerîmevehadîs-işerîflerdençıkardıklarıiçinkâfirolmuyorisede,doğrusunukabûletmedikleriiçin,birmüddetCehennemdeyanacaklardır.Fekatâyetden,hadîsden,dinden,îmândanhaberiolmıyanların,devletvesaltanatsâhiblerineyaltaklanmak,teveccühkazanmakiçin,yaratdındemeleriküfrolur.Allahüteâlâdanbaşkasınayaratdıdemekçoktehlükelidir.Yurdumuzundışındakialevîisminitaşıyanşî’îlerde,günâhlarıinsanlaryaratıyor.Allah,yalnıziyilikyaratırdiyor.İstanbuldabasılan(Eshâb-ıKirâm)ve(HakSözünVesîkaları)kitâblarındaşî’îlerinbu

sözleriyazılmış,çokgüzelcevâbverilmişdir.]

Şeyh-iekberMuhyiddîn-iArabînin“kuddisesirruh”veizindegidenlerinkitâblarındananlaşılıyorki,(AllahüteâlânınHâdîismi,îmânıveibâdetleribeğendiğigibi,Mudılismide,küfrüvegünâhlarıbeğenmekdedir).Busözleride,Ehl-isünnetâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bildirdikleridoğrui’tikâdauymuyorveîcâba,irâdeyiinkârayaklaşıyor.Güneş,aydınlatmakdanrâzıdırdemeğebenziyor.

Allahüteâlâ,kullarınakuvvet,kudret,irâdevermişdir.İstedikleriniişlerler.İnsanlar,işlerinikendileriyapıyor.Allahüteâlâdayaratıyor.

Allahüteâlânınhikmeti,âdetişöyledirki,insanbirişiyapmakisteyince,Oda,isterseoişiyaratır.Buiş,insanınkasdıile,ihtiyârıilemeydânageldiğiiçin,işinmes’ûliyyeti,sevâbıvecezâsı,oinsanaoluyor.İnsanınihtiyârıza’îfdir,azdırdiyenler,Allahüteâlânınirâdesindenazolduğunudemekistiyorlarsa,doğrudur.Yokeğer,emrleriyapacakkadar

değildirdiyorlarsa,yanlışdır.Allahüteâlâ,insanlara,yapamıyacaklarıbirşeyiemretmemişdir.Hepkolayemretmiş,gücşeyistememişdir.Azzemândakibirküfre,sonsuzazâbetmeğiveazzemândakiîmâna,sonsuzni’metlervermeğitakdîretmişdir.Bununsebebinianlıyamayız.Allahüteâlânınyardımıile,şukadarbiliyoruzki,insanlara,görünürgörünmez,bütünni’metleri,iyilikleriveren,yerlerin,göklerin,zerrelerinyaratanıvenoksânsızlık,kusûrsuzluklaryalnızOnamahsûsolanbirAllahainanmamakelbetteçokşiddetli,çokacıazâbisterki,buda,Cehennemdesonsuzyanmakdır.Böylebirni’metsâhibine,görmedeninanmakvenefsinveşeytânınvedindüşmanlarınınaldatmalarınakanmıyarak,Onunsözlerinegüvenmek,büyükmükâfâtisterkibuda,Cennetni’metlerindevelezzetlerindesonsuzkalmakdır.Meşâyıh-ikirâmdançoğudediki:(Cennetegirmek,yalnızAllahınfazlıveihsânıiledir.Îmânı,Cennetegirmeğesebebgöstermek,kazanılanni’metinlezzeti,dahâçokolduğuiçindir).Bufakîregöre“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”Cennetegirmek,îmânabağlıdır.

Fekatîmân,Allahüteâlânınfazlıdır,ihsânıdır.Cehennemegirmekde,küfrdendolayıdır.Küfrise,nefs-iemmâreninarzûlarındandoğmakdadır.NitekimNisâsûresiyetmişdokuzuncuâyet-ikerîmesindemeâlen,(Hergüzel,heriyişey,sanaAllahüteâlâdangeliyor.Herçirkin,herfenâşeyede,nefsinsebeboluyor)buyuruldu.Cennetegirmeğiîmânabağlamak,îmânınkıymetinibildirmekiçindir.Buda,îmânolunacakşeylerinkıymetiveehemmiyyetidemekdir.

Bunungibi,Cehennemegirmeğideküfrebağlamak,küfrütahkîriçindirki,inanılmıyanşeylerinkıymetinibildiriyorveonlarainanılmadığıiçin,böylesonsuzazâbveriliyor.Ba’zımeşâyıhın,başkadürlüsöylemelerindebuincelikyokdur.

Dünyâdanâhıreteîmânlıgiden,CennetdeAllahüteâlâyıcihetsizvekeyfiyyetsizvehiçbirşeyebenzetmiyerekvemisâliolmıyarakgörecekdir.

Buna,mislimânlarınyetmişüçfırkasından,yalnızEhl-isünnetinanmışdır.

Diğerleriinkâretmişvecihetsizvekeyfiyyetsizolarakgörmekolamazdemişlerdir.Hattâ,Muhyiddîn-iArabî“kuddisesirruh”,âhıretdeAllahüteâlâyıgörmek,(Tecellî-isûrî)dir.[Ya’nî,kendinideğil,sûretinigörmekdirdiyor.]Başkadürlügörmekolmazdiyor.Birgünüstâdım,Muhyiddîn-iArabîninşöylebuyurduğunusöyledi:(Mu’tezilefırkası,Allahüteâlâ,aklınermediğibirgörmekle,cihetsiz,keyfiyyetsizolarakgörülecekdemeselerdi,başkaşeyleringörülmesigibi,görülecekdeselerdiveOnugörmeği,sûrîbirtecellîolarakbilselerdi,Onugörmeğiinkâretmez,görülemezdemezlerdi.Ya’nîcihetsiz,keyfiyyetsizolarakgörüleceğineinanmıyorlar.Sûretintecellîsindeise,cihetvekeyfiyyetvardır).HâlbukiCennetdeAllahüteâlâyıgörmeği,sûretintecellîsi[görünmesidir]demek,Onugörmeğiinkâretmekdir.Hernekadaroradakisûretintecellîsi,dünyâdaeşyâsûretleriningörünmesigibideğilisede,yineOnunkendinigörmekdeğildir.Arabîşi’rtercemesi:

Îmânsâhibleri,CennetdeAllahüteâlâyı

keyfiyyetsizgörecekdir.

Bugörmeğianlatmak,mümkindeğildir.

[Îmânındördüncüşartı,Peygamberlereinanmakdır].Allahüteâlâ,kullarınaacıdığıiçin,Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”gönderdi.Eğerbubüyükinsanlargönderilmeseydi,yoluşaşırmışolaninsanlara,Onuvesıfatlarınıkimbildirirdi?Beğendiklerini,beğenmediklerindenkimayırabilirdi?İnsanaklı,noksânolduğuiçin,obüyüklerinda’vetnûruileaydınlanmadıkçabunlarıbilemezveayıramaz.Anlayışımıztâmolmadığıiçin,bubüyüklerinizindegitmedikçe,bunlarıanlamakdaşaşırırvealdanırız.

Evetakl,doğruyuiğridenayırmağayarıyanbirâletdir.Fekat,tâmolmıyanbirâletdir.Obüyüklerinda’vetiile,habervermeleriiletemâmolmakdadır.Âhıretinazâbı,sevâbı,buda’vetvehaberdensonraolur.

[Aklgözgibidir.İslâmiyyetdeışıkgibidir.Ya’nî,insanınaklı,gözügibiza’îfyaratılmışdır.

Gözümüzkaranlıkdagöremiyor.Allahüteâlâ,görmeâletimizdenistifâdeedebilmemiziçingüneşiyaratdı.Güneşinveçeşidliışıkkaynaklarınınnûruolmasaydı,gözümüzişeyaramaz,tehlükelicismlerden,yerlerdenkaçamaz,fâidelişeyleribulamazdık.Evet,gözünüaçmıyanveyâgözübozukolan,güneşdenfâidelenemez.Fekat,bunlarıngüneşekabâhatbulmağahaklarıolmaz.

Aklımızda,yalnızbaşınama’neviyyâtı,fâideli,zararlışeylerianlıyamıyor.Allahüteâlâ,aklımızdanfâidelenmemiziçin,Peygamberleri,islâmiyyetışığınıyaratdı.Peygamberler“aleyhimüssalâtüvesselâm”,dünyâdaveâhıretderâhatetmekyolunubildirmeseydi,aklımızbulamaz,işeyaramazdı.Tehlükelerden,zararlardankurtulamazdık.Evet,islâmiyyeteuymıyanveyâaklıazolankimselervemilletlerPeygamberlerdenfâidelenemez.Dünyâdaveâhıretdetehlükelerden,zararlardankurtulamaz.

Fenvâsıtaları,mevkı’,rütbe,paranekadarbololursaolsun,Peygamberleringösterdiğiyoldagitmedikçe,hiçbirferd,hiçbirinsanmes’ûd

olamaz.Nekadarneş’eli,sevinçligörünselerde,içlerikanağlamakdadır.Dünyâdada,âhıretdederâhatvemes’ûdyaşayanlarancak,Peygamberlereuyanlardır.Şunudabilmelidirki,râhata,se’âdetekavuşmakiçin,müslimânımdemek,müslimângörünmekyetişmez.Müslimânlığıiyiöğrenmek,onudoğruanlamakveyapmak,onauymaklâzımdır].

Süâl:Âhıretdekisonsuzazâb,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”da’vetinebağlıolunca,onlarıngönderilmesi,âlemlererahmetnasılolur?

Cevâb:Onlarıngönderilmesi,Allahüteâlânınkendinivesıfatlarınıbildirmekiçindir.Bubilgide,se’âdet-iebediyyeye,ya’nîdünyâveâhıretinsonsuziyiliklerinesebebdir.Allahüteâlâyakarşı,lâyıkolanşeyler,uygunolmıyanlardan,bunlarınhabervermesiileayrılmışdır.Zîrâ,bizimkörvetopalolanakllarımız,yokikenvarolmuşvevarlıkdakalamayıpyineyokolmakdadır.Ohâlde,yoklukbulunmıyanveismlerivesıfatlarıvefi’llerisonsuzvarolan,ebedî,hakîkîvarlığauygunolanıanlıyabilirmi

veOnalâyıkolanıbulabilirmi?Münâsibolmıyanlarıayırdedebilipsöylemekdensakınabilirmi?Hattâ,kendinoksânolduğuiçin,çokdef’akemâli,noksânsızlığı,noksânsanırvenoksânı,kemâlsanır.

Peygamberlerin“aleyhimüssalevatüvetteslîmât”,bunlarıayırdetmelerivebildirmeleri,bufakîregöre,bütünni’metlerin,bütüniyiliklerinüstündedir.Allahüteâlâyauygunolmıyanşeyleri[meselâyokolmağı],Onamünâsibgörenlerdendahâalçakkimolabilir?Bâtılıhakdan,iğriyidoğrudanayıran,ibâdete,itâ’atehakkıolmıyanları,ibâdetedilmesilâyıkvelâzımolanhakîkîvardanayıran,obüyüklerinsözleridir.Allahüteâlâ,insanlarıdoğruyola,onlarınsözleriileçağırıyor.Kullarını,kendisineyaklaşmakse’âdetine,onlarınaracılığıileulaşdırıyor.Allahüteâlânınbeğendiğişeyleriöğrenmek,onlarvâsıtasıilekolaylaşıyor.Bugörünen,bilinenvarlıklarınyaratanı,mâliki,sâhibiolanAllahüteâlânın,mahlûklarındanhangilerini,nekadarvenasılkullanmağaiznverdiğivehangilerineiznvermediği,onların

bildirmesiileanlaşılıyor.Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”busaydığımızvedahâbunlargibinicefâidelerivardır.Ohâlde,obüyükleringönderilmesi,elbetterahmetdir,iyilikdir.Fekat,birkimse,nefs-iemmâresineuyarakvemel’ûnşeytânakapılarak[vedinsizlerinuydurmayazılarınaaldanarak],Peygamberlere

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”inanmazveonlarınsözlerinibildiren,hakîkîdinâlimlerinin,dinmütehassıslarınınkitâblarınıokumazveemrleriniyapmazise,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”negünâhıolurvebundandolayı,niçinrahmetolmazlar?

Süâl:Akl,yaratıldığışekldeiken,Allahüteâlâyaâidşeylerianlıyacakkadartemâmdeğil,kusûrluisede,belkizemânlailerliyerekvetemizlenerekOnunilebizimanlıyamıyacağımızbirmünâsebetyapamazmı?

MelekvâsıtasıilePeygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”haber

gelmeden,bumünâsebetlevekavuşmaklainsanlarakllarıile,sonsuzvehakîkîvarlığamahsûsşeyleri,doğrucaOndanalamazmı?

Cevâb:Akl,böylebirmünâsebeteldeedebilir.Fekat,akl,dünyâdakaldıkça,bubedenedebağlıkalır.Bubağlılıkdankurtulamaz.Buiğretivarlıkdanalâkasıkesilmez.Vehm,herzemân,aklınetrâfında,hayâldâimâyanındabulunur.(Gadab),ya’nîkızgınlıkve(Şehvet),ya’nînefsinarzûları,heponunlaberâberkalır.Hırsvemenfe’at,onuyalnızbırakmaz.

İnsanlığın,lüzûmlualâmetiolan,şaşırmakveunutkanlık,ondanhiçayrılmaz.Budünyânınhâssasıolan,yanılmakveiyiyikötüilekarışdırmak,ondansıyrılmaz.Ohâlde,aklaherşeyde,nasılinanılır?Aklınvereceğikarârlarveemrler,vehminkarışmasındanvehayâlinte’sîrindenkurtulamazveunutkanlıktehlükesiveşaşırmakihtimâlindenkorunamaz.Hâlbuki,bukusûrlarınhiçbiri,meleklerdeyokdur.Bupisliklervekötülükleronlardabulunmaz.Bununiçin,meleklerelbetteyanılmaz.Meleklerei’timâdolunur.

Meleğingetireceğihaberlerevehminkarışması,unutkanlıktehlükesiveşaşırmakihtimâliyolbulamaz.Ba’zıvaktler,rûhyoluilegelenba’zıbilgileri,hisuzvlarıilebildirmekistediğimzemân,vehmvehayâlyolundan,doğruolmıyan,ba’zıbaşlangıclarınmeydânaçıkdığınıveelimdeolmıyarak,rûhdangelenbilgilerekarışdığınıvebunlarıbildirirken,aralarınıayıramadığımıduyuyorum.Ba’zıvaktde,bunlarıayırdetmeğibildiriyorlar.İştebundandolayı,rûhânîbilgilereyanlışlıkkarışarak,hepsindeni’timâdkalkıyor.Şöyledecevâbverilirki,aklınilerlemesivetemizlenmesi,ancakAllahüteâlânınbeğendiğişeyleriyapmakla,ya’nîahkâm-ışer’ıyyeyiöğrenipyapmaklaolabilir.Bununiçinde,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvesselâm”sözlerini,haberleriniöğrenmeklâzımdır.

Onlarhabervermedikce,aklilerliyemezvetemizlenemez.Ba’zıkâfirlerdevefâsıklardagörülen,safâveparlaklıkalâmetleri,kalbintemizliğideğil,nefsinparlaklığıdır.Nefsinparlamasıda,yoluşaşırtmakdan,zararve

ziyândanbaşkabirşeyelegeçirmez.Ba’zıkâfirlerinvefâsıkların,nefslerininparlaklığızemânında,bilinmiyenba’zışeyleri,habervermelerine,(İstidrâc)denir.Ya’nî,bunlarıderecederece,yavaşyavaş

felâkete,azâbasürüklemekiçindir.Allahüteâlâ,hepimiziböylebelâlardankorusun.Peygamberlerinenbüyüğü“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmâtvealââlihiveâliküllin”hurmetine,biziböyleşeylerdenkorusun!

Demekki,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”bildirdikleriahkâm-ışer’ıyye,heprahmetdir,iyilikdir.Yoksa,buemrlerveteklîfler,mülhidlerin,zındıkların,[mürtedlerinvemasonların]sandıklarıvesöylediklerigibi,külfet,eziyyetveişkencedeğildirveaklaaykırıdeğildir.Bunlarınsıksıksöyledikleri(kullarınazorveyorucuşeyleremredipdebunlarıyaparsanızCennetegirersinizdemekinsâfmıdır,merhametmidir?Birşeyemretmemeliidi.Herkesi,kendibaşınabırakıp,istediklerigibiyiyipiçmeli,gezipeğlenmeli,yatıpkalkmalıidi.Merhametveiyilikböyleolur)gibilâfları,ne

kadaralçakcavenekadarahmakcadır.Bunlar,hiçdedüşünmüyormuki,iyilikedenlere,şükretmekya’nî,sevindiğinibildirmek,aklınistediğibirşeydir.Ahkâm-ışer’ıyye,bütünni’metleri,iyilikleriyaratan,gönderenAllahüteâlâyakarşı,şükrünnasılyapılacağınıgöstermekdedir.Ohâlde,ahkâm-ışer’ıyye,teklîfât-ıilâhiyye,aklınistediğibirşeydir.Bundanbaşka,dünyânın,hayâtındüzeni,buteklîfleriyapmaklaolur.Allahüteâlâ,herkesikendibaşınabıraksaydı,kötülükden,karışıklıkdanbaşkabirşeyolmazdı.Allahüteâlânınharâmetmesiolmasaydı,nefsleri,keyfleripeşindekoşanlar,başkalarınınmallarına,cânlarına,ırzlarınasaldırır,fenâlıklar,karışıklıklarhâsılolur,saldıranda,karşısındakilerde,zarargörür,helâkolurlardı.

[Memleketlerinma’mûrluğu,insanlarınrâhatı,ya’nîmedeniyyetolmaz,insanlık,canavarlıkşeklinialırdı.Bugünbile,Allahüteâlâyıinkâreden,islâmiyyetibeğenmiyen,câhilliğinverdiğicesâretvetaşkınlıklaöğünencem’ıyyetlerinkanûnlarında,Allahüteâlânınemrlerindençoğununyeralmış

olduğugözeçarpıyor.Bütüninsanların,dinesâslarındanuzaklaşdıkca,geçimsizlik,sefâlet,işkence,sıkıntıilekıvrandıklarıgörülüyor.Fenâletleri,medenîvâsıtalar,akllarahayretverecekşekldeilerlediğihâlde,dünyâdakihuzûrsuzluğun,insanlıkdakisıkıntınınazalmadığı,artdığıgözeçarpıyor.Allahüteâlâ,insanlarınse’âdetlerinesebebolanşeyleriemretdi.Felâketlerinesebebolanlarıyasaketdi.Dinliolsun,dinsizolsun,birkimsebilerekveyâbilmiyerek,buemrveyasaklarauyduğukadar,dünyâdarâhatvehuzûriçindeyaşar.Fâideliilâcıkullananherkesinderddenkurtulmasıgibidir.Dinsizkimselerinvemilletlerinbirçokişlerindemuvaffakolduklarınıgörüyoruz.Kur’ân-ıkerîmeuygunolarakçalışdıklarıiçinmuvaffakoluyorlar.Fekatâhıretdede,se’âdetekavuşabilmekiçinKur’ân-ıkerîmeîmânederek,niyyetederekuymaklâzımdır.]Bekarasûresinin,(Eyaklsâhibleri,düşününüz!Kâtiliöldürünüzdiyeverdiğimemrdeölümdeğil,hayâtolduğunuanlarsınız!)meâlindeki,yüzyetmişdokuzuncuâyeti,busözümüzünvesîkasıdır.Beyt:Eğerhâkiminsopası

olmasaydı,

Serhoşkâfir,Kâ’beiçinekusardı.

Şunudasöyliyelimki,Allahüteâlâ,herşeyinsebebsiz,şartsızmâliki,hepimizinsâhibidir.Bütüninsanlar,Onunmahlûku,kullarıdır.Kullarınaverdiğiheremriveherşeyiistediğigibikullanması,hepyerindedirvefâidelidir.Bunda,zulm,fesâdolamaz.Me’mûrlar,âmirlere,kullarsâhiblereemrlerin,işlerinsebebinisoramaz.

BütüninsanlarıCehennemekoyup,sonsuzazâbyapsaydı,kiminbirşeysöylemeğehakkıolabilirdi?Çünkikendiyaratdığı,yetişdirdiğimülkünükullanıyor.Başkasıyokki,onunmülkünetecâvüzolsunvezulmdenilebilsin.Hâlbuki,insanlarınkullandığı,öğündüklerimallar,mülkler,hakîkatdeonlarındeğil,hepsiOnundur.Bizimbunlaraeluzatmamız,karışmamız,hakîkatdezulmdür.Allahüteâlâ,budünyânındüzeniiçinveba’zıfâidelereyolaçmasıiçin,bunlarıbizemülkkılmışisede,hakîkatdehepsiOnundur.Ohâlde,bizim

bunları,aslsâhibininmubâhetdiği,iznverdiğikadarkullanmamızyerindeolur.

Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”Allahüteâlâtarafındanbizlerehaberverdikleriherşeyveheremrdoğrudur.

Kâfirlereveîmânilegidenlerdenâsîlere,mezârdakabrazâbıolduğunu,Muhbir-isâdık“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”habervermişdir.

Kâfirlervemü’minler[veyâhudyalnızmü’minler]kabrekonulunca,MünkerveNekîrismindekiikimelekgelipsüâlsoracaklardır.Kabr,dünyâileâhıretarasındabirköprü,birgeçidolduğundan,kabrazâbıbirbakımdandünyâazâblarınabenziyorki,sonsuzdeğildir.Birbakımdanda,âhıretazâblarınabenzerki,âhıretazâbıcinsindendir.Mü’minsûresinin,(Sabâh,akşam,ateş

ileazâbolunurlar)meâlindekikırkaltıncıâyet-ikerîmesi,kabrazâbınıbildiriyor.Kabrdekini’metlerde,hemdünyâ,hemdeâhıret

râhatlıklarınabenzer.

İyibirkimse,tâli’libirinsan,kusûrları,günâhları,lutfveihsânileafvolunanveyüzünevurulmıyankimsedir.Eğergünâhıyüzünevurulursavebununiçinde,merhametolunarak,yalnızdünyâsıkıntılarıçekdirilipgünâhları,böylecetemizlenenkimsede,çoktâli’lidir.Bununladatemizlenmeyip,gerikalangünâhlarıiçin,kabrsıkmasıvekabrazâbıçekerekgünâhlarıbiten,kıyâmetgününe,mahşermeydânınagünâhsızolarakgötürülende,nekadarçoktâli’lidir.Eğerböyleyapmayıp,âhıretdedecezâlandırılırsa,yineinsâfdırveadâletdir.Fekatogün,günâhlıolanvemahcûbveyüzlerikaraolan,nekadargüçdurumdadır.Fekatbunlardan,müslimânolanlarayineacınacak,bunlar,sonundayinemerhametekavuşacak,Cehennemazâbında,sonsuzkalmakdankurtulacaklardırki,buda,nekadarbüyükni’metdir.YâRabbî!Bizeihsânetdiğinîmânışığınısöndürme,kusûrlarımızıört!Senherşeyiyapabilirsin!

[Îmânınbeşincişartı,âhıretgününeinanmakdır].

Kıyâmetgünü,elbettevardır.Ogüngökler,yıldızlarve[şuüzerindeyaşadığımız]Erd,dağlar,denizlervehayvanlar,nebâtlarvema’denler,hâsılıherşey,[maddevekuvvet]yokolacakdır.Göklerparçalanacak,yıldızlardağılacak,yeryüzü,dağlar,tozolupsavrulacak.Buyokoluş,Sûrunilkişâretiileolacakdır.

İkincinefhasında,herşeytekrâryaratılıp,insanlar,mezârdankalkacak,mahşeryerindetoplanacakdır.EskiYunanfelesofları[vekendilerinemüsbetilmadamıdiyenler],ya’nîherşeyiakllarıileçözmeğekalkışanlar,göklerveyıldızlaryokolmazdedi.[Bunlarınyokolacağınıfenkabûletmiyor,böylegelmişböylegidecekdirdiyerekmüşâhede,tedkîkvetecribeyedayanan,fenbilgisineiftirâediyorlar.]Ba’zısınınaklı,hiçdeişlemediğiiçin,kendilerinemüslimândiyor.Ahkâm-ıislâmiyyedençoğunudayapıyor.Şunadahâçokşaşılırki,ba’zımüslimânlar,bunlarınsözüne,kitâblarınainanıp,bunlarımüslimân,hattâislâmâlimi,dinbüyüğüsanıyor.Bunlarınküfrlerini,kâfirolduklarınısöyliyenlerekızıyor.Bu

kâfirlerimedhvemüdâfe’aediyorlar.Hâlbukibunlar,Kur’ân-ıkerîmevehadîs-işerîflereinanmıyor.BütünPeygamberlerinsözbirliğiile,bildirdikleriniinkârediyor.Tevkîrsûresinin,(Güneşinzıyâsıkalmadığı,karardığıveyıldızlarsolduğuzemân)meâlindekiveİnşikaksûresinin,(GökleryarıldığıveRablerininemrleriniişitdiklerizemân)ve(Gökler,Allahüteâlânınemrlerinielbetteyapar)meâlindekiveEn-Nebe’sûresinin,(Ogün,gökler,elbetteyarılır)meâlindekiâyetlerivebunlargibiâyet-ikerîmelerçokvardır.Bukimseler,bilmiyorki,müslimânolmakiçin,yalnızkelime-işehâdetisöylemekyetişmez.İnanmaklâzımolanşeylerinhepsineinanmak,tasdîketmekveküfrden,ya’nîküfresebebolansözlerdenveişlerdenuzaklaşmakvekâfirlerisevmemek,müslimânolmakiçinşartdır.

İnsan,ancakbusûretlemüslimânolur.Buşartbulunmadıkcamüslimânlıkolmaz.

Âhıretde,dünyâdakiişlerdensüâlvehesâbvardır.ÂhıretemahsûsolanbirterâzîveSırâtköprüsüdenilenbirgeçidvardır.Bunları

Muhbir-isâdık

“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”habervermişdir.Peygamberliknedemekolduğunubilmiyenba’zıcâhillerin,bunlarainanmaması,bunlarınyokolmasınıgöstermez.Varolanşeylereyokdemekkıymetsiz,boşsözolur.Peygamberlikmakâmı,aklınüstündedir.Peygamberlerindoğrusözlerini,aklauydurmağaçalışmak,Peygamberliğeinanmamak,güvenmemekolur.Âhıretişlerinde,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”,akladanışmadantâbi’olmak,uymaklâzımdır.Peygamberlikmakâmı,aklınhudûdunun,çerçevesinindışında,üstündedir.Akl,eremediğişeyleri,kendineuymıyorsanır.Akl,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”uymadıkca,yüksekderecelereçıkamaz,eremez.Uygunolmamak,ya’nîmuhâlifolmakbaşkadır,erememek,anlıyamamakbaşkadır.Çünkiuymamak,ancakanladıkdansonraolabilir.

CennetveCehennemvardır.Kıyâmetgünü,hesâbdansonra,birçoklarıCennetegönderilecek,birçoğuda,Cehenneme

sokulacakdır.Cennetinsevâbı,ni’metleriveCehenneminazâbıebedîdir,sonsuzdur.Bunlar,Kur’ân-ıkerîmdevehadîs-işerîflerdeaçıkcabildirilmekdedir.Muhyiddîn-iArabî

“kuddisesirruh”(Füsûs)kitâbında,(Sonundaherkesrahmetekavuşacakdır)diyorve(Rahmetimherşeyikapladı)âyet-ikerîmesinibildirip,(Kâfirler,Cehennemdeüçbinsenekalarak,sonraCehennem,bunlaraserinverâhatolacakdır,nasılkiateş,dünyâdaİbrâhîmaleyhisselâmaselâmetolmuşdu.

Allahüteâlâazâbva’detdiğisözündendönebilir)diyor.(Ehl-idilden,hiçkimse,kâfirlerinCehennemdeebedîkalacağınısöylemedi)diyerek,buradada,doğruyoldanayrılmakdadır.A’râfsûresinin,(Rahmetimherşeyiiçinealdı)meâlindekiyüzellibeşinciâyet-ikerîmesinin,dünyâdarahmetin,mü’minlerevekâfirlereberâberolduğunugösterdiğinianlıyamadı.Âhıretde,kâfirlererahmetinzerresibileyokdur.Cenâb-ıHak,Kur’ân-ıkerîmdebunubildiriyorve(Rahmetimherşeyikaplamışdır)buyurdukdansonrameâlen,

(Rahmetim,bendenkorkup,harâmlardankaçanlarvezekâtlarınıverenlerveKur’ân-ıkerîmimeinananlariçindir)buyuruyor.Muhyiddîn-iArabî“kuddisesirruh”,âyet-ikerîmeninbaşınıokuyup,sonunubırakıyor.YineA’râfsûresininellibeşinciâyetindemeâlen,(Rahmetim,îmânıveihsânıolanlaradır)buyuruldu.İbrâhîmsûresinin,(Allahüteâlâ,Peygamberlerineverdiğisözdendönersanmayınız)meâlindekikırkyedinciâyet-ikerîmesi,diğerlerineverdiğisözdendönerdemekdeğildir.Burada,yalnızPeygamberlerineverdiğisözdendönmezbuyurmasıbelki,Peygamberlerininkâfirlerdendahâkuvvetliveonlaragâlibolmasıiçinverdiğisözdendemekdirki,böylecehemPeygamberlerine,hemdebunlarındüşmanıolankâfirleresözverilmekdedir.Ohâlde,buâyet-ikerîme,hemPeygamberlerine,hemdedüşmanlarınaverdiğisözdendönmiyeceğinibildiriyorki,sözünüisbâtiçinyazdığıbuâyet-ikerîme,onunyanıldığınımeydânaçıkarıyor.Şunudasöyliyelimki,düşmanlarınaverdiğisözdendönmesi,dostlarınaverdiğisözdendönmekgibi,yalancılıkolurki,

Allahüteâlâyabunusöylemekçokyersizdir.Çünki,kâfirlereazâbetmiyeceğinibiliyorken,birfâideiçin,bilgisininaksineolarak,sonsuzazâbedeceğimdiyordemek,çokçirkinbirsözdür.Ehl-idilin,kâfirlerinCehennemdekalmıyacaklarınısöylemeleride,Muhyiddîn-iArabînin“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”keşfile,ya’nîkalbiileanlıyarak,söylediğisözlerdendir.

Kalbedoğanşeylerde,çokhatâolur.Dinbüyüklerinin,Peygamberimizden

“sallallahüaleyhivesellem”veEshâb-ıkirâmdan“rıdvânullahialeyhimecma’în”alarakyazdıklarınamuhâlifolan,böylekeşflerin,kıymetiveehemmiyyetiyokdur.[İbniTeymiyyede,kâfirlerinCehennemdesonsuzkalacaklarınıinkâretmekdedir.]

[Îmânınikincişartı,meleklereinanmakdır].Melekler,Allahüteâlânınkullarıdır.Günâhişlemezveyanılmazveunutmazlar.Tahrîmsûresialtıncıâyet-ikerîmesindemeâlen,(Melekler,emrolunduklarışeydeAllahüteâlâya

karşıgelmezlerveemrolunduklarışeyiyaparlar)buyuruldu.Yimezlerveiçmezler.[Ya’nî,yimeğeveiçmeğeihtiyâclarıyokdur.]Erkekvedişideğildirler.Kur’ân-ıkerîmde,meleklerin,erkekleremahsûskelimeveharflerilebildirilmesi,erkeklerinkadınlardandahâşereflivedahâüstünolduklarıiçindir.Nitekim,Allahüteâlâ,kendinide,bununiçin,böylekelimeveharflerlebildirmekdedir.

Allahüteâlâ,insanlardanba’zısınıPeygamberolarakseçdiğigibi,meleklerdendeba’zılarını,Peygamberolarakayırmışdır.Ehl-isünnetâlimlerininçoğubuyurduki,(İnsanlarınbüyükleri,meleklerinbüyüklerindendahâüstündür).İmâm-ıGazâlî,imâm-ıMâlikveşeyhMuhyiddîn-iArabî,(Meleklerinbüyükleri,dahâüstündür)dedi.Bufakîrinanladığınagöre,meleklerinevliyâlıktarafıPeygamberlerinevliyâlığındanüstündür.Fekat,NebîlerinveResûllerinyetişdiğibirderecevardırki,melekorayayetişemez.Buşerefliderece,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”toprakmaddelerindengelmişdir.Buda,insana

mahsûsdur.Yinebufakîregösterildiki,Peygamberliğinyüksekliğiyanında,evliyâlığınyüksekliği,hiçkalmakda,büyükdenizyanında,birdamlakadardagörünmemekdedir.Ohâlde,Peygamberlikyolundangelenüstünlük,evliyâlıkyolundankavuşulanyükseklikden,katkatdahâüstündür.Ohâlde,herbakımdan,topluüstünlükPeygamberlerde,birbakımdanüstünlükmeleklerdedir.Sözündoğrusu,Ehl-isünnetâlimlerininçoğunundediğidir.

Allahüteâlâ,onlarınçalışmalarınınmükâfatınıbolbolihsâneylesin!

Demekoluyorki,Evliyâdanhiçbiri,hiçbirPeygamberinderecesineçıkamaz.

Velîninbaşı,dâimâbirPeygamberinayağıaltındadır.

Şunuiyibilmeliki,herhangibirsözde,âlimlerilesôfiyyearasındauygunsuzlukbulunursa,iyiveincedüşünülünce,âlimlerinhaklıvedoğruolduğugörülüyor.Bununsebebi,âlimlerPeygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”

tâbi’olduklarıiçin,onlarınPeygamberlikderecelerineveoderecelerinilmlerinebakıyor.Bilgilerinioradanalıyorlar.Sôfilerise,Peygamberlerinevliyâlıkderecelerineveburadakima’rifetlerebakıyorlar.

Peygamberlikderecesindenalınanilmlerevliyâlıkderecelerindenalınanilmlerden,elbettedahâdoğrudur.Busözlerimidahâgeniş,dahâderinolarakaklı,ilmiyüksek,hakîkatlerianlamış,Allahüteâlânınrahmetlerinevefeyzlerinekavuşmuş,kıymetlioğlum,MuhammedSâdıkayazdığımmektûbda

[ikiyüzaltmışıncımektûb]bildirdim.Arzûeden,oradanokusun![Mürşid-ikâmiller,ictihâdderecesindeyüksekâlimolduklarıiçin,hemilm,hemdema’rifetsâhibidirler.Ya’nî(Zül-Cenâhayn)dırlar.Aklileanlaşılanbilgilere(ilm)denir.Kalbileanlaşılanbilgilere(ma’rifet)ve(irfân)denir.]

ÎMÂN:Ehl-isünnetâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”

kitâblarında,dindenolduğu,ya’nîinanılmasılâzımolduğubildirilenşeyleri,kalbintasdîketmesi,kabûletmesi,inanmasıdemekdir.Kalbininandığını,dililesöylemekdelâzımdırdemişlerdir.[Fekatsöylemek,îmânınkendisiolmayıp,kalbdekiîmânınbildirilmesidir.Îmânı,özrsüzsöylemiyenkâfirolur.İkrâh,ya’nîtehdîdile,ya’nîölümveyâbiruzvunkesilmesiileveyâşiddetlicânyakılmaklazorlanınca,îmânınısaklamakafvolurvesöylemiyenveyâaksinisöyliyenkâfirolmazdediler.Bueki(Milel-nihal)kitâbındanaldık.]

Kalbdeîmânbulunduğunaalâmet,küfrdenteberrîetmek,kaçınmakdırvekâfirlikden,kâfirleremahsûsolanşeylerdenmeselâbelinezünnârbağlamakvebunungibi,kâfirlikalâmetiolanşeylerikullanmakdansakınmakdır.

Küfrdenteberrîdemek,Allahüteâlânındüşmanlarınısevmemekdir.Kâfirler,kuvvetli,hâkimolupda,zararlarındankorkulduğuzemân,kalbiilesevmemek,korkuolmadığızemân,hemkalb,hemdehervâsıtailekarşıkoymaklâzımdır.Allahüteâlâ,Kur’ân-ıkerîmdesevgili

Peygamberine

“sallallahüaleyhivesellem”kâfirlerivemünâfıklarısevmemeği,çalışıp,onlardanüstünolmağıemrediyor.Çünki,AllahüteâlânınvePeygamberinin

“sallallahüaleyhivesellem”düşmanlarındanuzakolmadıkçaOveResûlüsevilmişolmazveseviyorumdemekdoğruolmaz.Birkimse,îmânımvardese,fekatküfrdenteberrîetmese,hemmüslimânlığa,hemdedinsizliğeinanmış,ikidinliolmuşolurki,bunlara(Mürted)denir.Bunlaramünâfıkgözüilebakmaklâzımdır.Kalbdeîmânbulunmasıiçin,küfrdenteberrî,elbettelâzımdır.Buteberrîninenaşağıderecesikalbileteberrîdir.Enyüksek,eniyidereceside,hemkalbile,hemkalıpileolmakdır.Ya’nî,kalbdekiayrılığısözile,hareketilebellietmekdir.Fârisîmısra’tercemesi:Düşmânlıketmedikce,dostlukolamaz!

Ba’zıları,sevgininbuşartını,Ehl-ibeyti“radıyallahüteâlâanhüm”,

[ya’nîPeygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”akrabâsınıvetorunlarını]sevmekdeyanlışkullanıyor.Bunlarısevmekiçin,Peygamberimizinüçhalîfesine“radıyallahüteâlâanhüm”vemüslimânlardanbirçoğunadüşmanlıketmeklâzımdırdiyor.Busözleri,çokyanlışdır.Çünkisevgininalâmeti,sevgilinindüşmanlarınısevmemekdir.Yoksasevgilidenbaşka,herkesedüşmanlıkdemekdeğildir.Aklıolanherkesbilirki,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”Eshâbı,Ehl-ibeytedüşmandeğilidi.HeleEshâb-ıkirâmınenbüyükleriolanbuüçhalîfe,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”uğrunamallarını,cânlarınıfedâetdi.Mevkı’lerini,şöhretvei’tibârlarını,Onuniçinterketdi.

MüslimânlarınEhl-ibeytisevmesi,Kur’ân-ıkerîmdeaçıkcaemrolunuyor.

Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”se’âdet-iebediyyeyeçağırmasıvekavuşdurmasıni’metininşükrü,karşılığıolarak,Ehl-ibeytin

“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”sevgisi

isteniyor.Ohâlde,nasılolurda,bubüyüklerin,Ehl-ibeytedüşmânolmasıdüşünülebilirvesöylenebilir.

İbrâhîmaleyhisselâmınbukadarbüyükolmasıvebütüninsanlararasında,ikinciliğikazanmasıvePeygamberlerbabasıolmaklaşereflenmesi,hepAllahüteâlânındüşmanlarındanteberrîetmesisebebiileidi.Allahüteâlâ,(Mümtehine)sûresindemeâlen,(Eymü’minler!İbrâhîmaleyhisselâmıngösterdiğigüzelyoldayürüyünüz!Ya’nîsizde,onungibiveonunlaberâberbulunanmü’minlergibiolunuz!Onlar,kâfirleredediki:Bizdensevgibeklemeyiniz!Çünkisiz,Allahüteâlâyıdinlemeyipbaşkalarınatapıyorsunuz.Otapdıklarınızıdasevmiyoruz.Sizinuydurmadîninizeinanmıyoruz.Buayrılık,aramızdadüşmanlığasebeboldu.Siz,Allahüteâlânın,birolduğunainanmadıkcaveemrlerinikabûletmedikcebuayrılık,kalbimizdensilinmeyecek,herşekldekendinigösterecekdir)buyuruyor.

Bufakîregöre“rahmetullahiteâlâaleyh”,Allahüteâlânınrızâsınıvesevgisinikazanmak

içinküfrdenteberrîgibi,hiçbiramelveibâdetyokdur.

Kâfirlereveküfre,Allahüteâlânınzâtı,kendisidüşmandır.İnsanlarıntapındıklarıbütünma’bûdlarvebunlaratapanlar,Allahüteâlânınzâtınındüşmanlarıdır.Cehennemdesonsuzyanmak,bualçakişincezâsıdır.Nefslerinarzûsuveherdürlügünâhlariseböyledeğildir.Bunlara,Allahüteâlânındüşmanlığı,kendindendeğil,sıfatlarındandır.Allahüteâlânıngünâhkârlaragazabetmesi,kızması,kendigazabıiledeğil,gadabsıfatıiledir.Bunlaraazâbetmesi,horlamasıhepsıfatlarıvefi’lleriiledir.Günâhkârlar,bununiçinCehennemdesonsuzkalmıyacak,belkibunlardançoğunuisterse

[Cehennemesokmadan]afvedecekdir.Allahüteâlânınküfrevekâfirleredüşmanlığı,zâtındanolduğuiçinrahmetvere’fetsıfatları,âhıretdekâfirlereyetişemiyecekverahmetsıfatı,zâtındüşmanlığını,ortadankaldıramıyacakdır.Zâtındüşmanlığı,sıfatınacımasındandahâkuvvetlidir.

Sıfatileyapılanşey,zâtınyapdığınıdeğişdiremez.Hadîs-ikudsîdebuyuruyorki:(Rahmetimgadabımıaşmışdır).Bununma’nâsı,rahmetsıfatım,gadabsıfatımıaşmışdır.Ya’nî,mü’minleringünâhkârlarınakarşıolan,gadabsıfatımıaşmışdırdemekdir.Yoksa,rahmetsıfatı,kâfirlere,müşriklerekarşıolanzâtıngadabınıaşardemekdeğildir.

Süâl:Allahüteâlâ,dünyâdakâfirleremerhametediyor.Nitekimyukarıdasöylendi.Ohâlde,dünyâdarahmetsıfatı,zâtıngadabınıaşmıyormu?

Cevâb:Kâfirleredünyâdamerhametedilmesigörünüşdedir.Ya’nî,merhametşeklindegörünen,istidrâcdır,hîledir.Nitekim,(Mü’minûn)sûresindemeâlen,(Kâfirlereçokmalveevlâdvererekonlarayardımmı,iyilikmiediyoruz?Küfrlerinekarşılıkolarakonlara,bolboliyilikleri,çabukçabukgönderiyormuyuzzanediyorlar?Hayır,öyledeğildir.Buyardım,onlaraiyilikdeğil,belkiistidrâcdır.Azmaları,kudurmalarıveCehennemegitmeleriiçindir)buyuruyor.A’râfveNûnsûresinde,(Onları

yavaşyavaş

azâbayaklaşdırıyorum.Haberleriolmuyor.Onlarazdıkca,dünyâni’metleriniartdırarak,fırsatveriyorum.Aldanıyorlar.Onlarahâzırladığımazâbçokşiddetlidir)meâlindekiâyet-ikerîmesideböyleolduğunuaçıkcagöstermekdedir.

FÂİDE:Cehennemdesonsuzolarakyanmak,küfrünkarşılığıdır.Buradadenilirki,birkimse,îmânıvarken,kâfirlerinrüsûmveâdetleriniyapar,onlarınibâdetlerine,âdetlerine,bayramlarınakıymetverirse,âlimlerimiz,bukimseninîmânınıngideceğini,mürtedolacağınıbildiriyor.[Çünkibuhâller,küfrdenteberrîetmemekdir.]Zemânımızmüslimânlarınınçoğu,bubelâyayakalanmışdır.Âlimlerimizinbusözünegöre,zemânımızda,Hindistândakimüslimândenileninsanlarınçoğu,Cehennemdeebedîazâbçekeceklerdir.Hâlbuki,Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki,(KalbindezerrekadarîmânıolanCehennemdesonsuzolarakkalmıyacak,çıkarılacakdır).Senbunanedersin?

Cevâb:Şöylederizki,birkimse,dindeinanılmasılâzımolanşeylerden,birdânesinebileinanmamışveyâşübheetmişiseveyâbeğenmemişiseîmânıgider.Kâfirolur.Cehennemdeebedîyanacakdır.Birkimse,Kelime-itevhîdsöyleyip,bununma’nâsınıkabûleder,Muhammed“aleyhisselâm”,AllahüteâlânınPeygamberidir,hersözüdoğrudur,güzeldirdeyip,onauygunolmıyanlaryanlışdır,fenâdırdiyeinanırsavesonnefesindedeöyleölüp,âhırete,buîmânilegiderse,bukimse,kâfirleremahsûsolanâdetlerevebayramlarakatılır,kâfirlerinmukaddesbildiklerigünlerindevegecelerinde,onlarınyapdıklarınıyaparsaCehennemegirer.Amma,kalbindezerrekadarîmânıolduğuiçin,[ya’nîbildirdiğimizgibi,kısacainandığıiçin]Cehennemdesonsuzkalmaz.[Kısacainanmışolmakiçin,dindeinanılmasılâzımolanşeylerdenbiriniişitince,şübheetmedeninanmasılâzımdır.]Bufakîr,birgün,birhastaziyâretinegitmişdim.Ölümhâlindeidi.Kalbineteveccühetdim.Kalbikararmışidi.Ozulmetintemizlenmesiiçinçokuğraşdım.Fâidevermedi.Uzunzemân

yokladıkdansonra,osiyâhlıkların,kâfirlikbulaşıklıklarıvesıfatlarıolduğuvekâfirlerileveküfrileolanbağlılığından,berâberliğindenolduğuanlaşıldı.Okadaruğraşdığımhâlde,ozulmetlertemizlenemedi.Bunlarınancak,küfrüncezâsıolan,Cehennemateşiiletemizleneceğianlaşıldı.Fekat,kalbindezerrekadarîmânnûrudagörüldüğünden,bununsâyesindeCehennemdençıkarılacakdır.Hastayıbuhâldegörünce,cenâzenemâzınıkılayımmı,diyedüşünceyedaldım.Kalbimiuzunzemânyokladıkdansonra,kılmaklâzımolduğunuanladım.Demekki,kalbindeîmânvarken,[Zarûretolmadığıhâldebile]kâfirlerledüşüpkalkan,onlarınbayramlarına,paskalyalarınauyanlarıncenâzenemâzlarınıkılmalıdır.Bunlarıkâfirbilmemelidir.

Nitekimbugibilere,bugün[Hindistânda]böyleyapılmakdadır.Bunların,îmânlarısâyesindeCehennemdençıkacaklarınainanmalıdır.Fekat,hiçîmânıolmıyanlara[Muhammedaleyhisselâmınbirsözünüveâdetinibilebeğenmiyenlere]afvvemağfiretyokdurve

küfrlerininkarşılığıolarakCehennemazâbındasonsuzkalacaklardır.[(İbniÂbidîn)in“rahmetullahiteâlâaleyh”beşincicildinde,dörtyüzseksenbirinci(481)sahîfeyiokuyunuz!Dindüşmanları,müslimânlarıaldatmakiçin,kâfirlerinâdetlerini,bayramlarını,müslimânâdeti,müslimânlarınmubârekgünüdiyerek,bunlarıngâvurlukvekâfirlikolduğunuörtmeğeuğraşırlarsa,gençvesâfmüslimânlarbunlaraaldanmamalıdır.Güvendiklerihâlismüslimânlara,nemâzkılanakrabâlarına,dîninibilenbabadostlarınasorupöğrenmelidir.

Çünki,bugünbütündünyâda,gerekîmânıveküfrütanımakda,gerekseibâdetleridoğruyapmakda,câhilliközrdeğildir.Dîninibilmediğiiçinaldanan,Cehennemdenkurtulamıyacakdır.Allahüteâlâbugün,dîninidünyânınhertarafınaduyurmuş,îmânı,halâli,harâmı,farzlarıöğrenmekpekkolaylaşmışdır.Bunlarılüzûmukadaröğrenmekfarzdır.]

Hulâsa,kâfirlerinâdetvemerâsimlerinekatılanda,zerrekadarîmânvarsa,

[ya’nîkalbindenkelime-itevhîdinma’nâsına,kısacainanmışiseveîmânıgiderenbirişvesözdebulunmadıise]Cehennemazâbınagirecekisede,Cehennemdeebedîkalmıyacakdır.Îmânıolanlardanbüyükgünâhişleyen[vetevbeetmedenölen]leregelince,Allahüteâlâ,bugünâhlarıisterseafveder,istersegünâhıtemizleninceyekadar,Cehennemdeazâbeder.Bufakîrin

“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”anladığınagöre,Cehennemazâbıistersonsuzolsun,isterbirzemânolsun,küfriçinveküfrsıfatlarıvebulaşıklıklarıiçindir.Küfrdenteberrîeden,kaçınan,îmânsâhiblerininyapdıklarıbüyükgünâhlar,yâîmânlarıhurmetine,cenâb-ıHakkınmerhametiileveyâkalbiletevbevedilileistigfârederekvebedenilehayrlıbirişyaparakveyâşefâ’atekavuşmalarıileafvolunur.Günâhdakulhakkıvarsa,haksâhibiilehalâllaşmaklâzımdır.Böyleafvolmıyanlar,dünyâsıkıntılarıvederdleriileveyâsonnefesdecânverirken,çekeceklerizahmetleriletemizlenir.Bunlarladatemizlenmezse,ba’zıları

kabrazâbıçekmekleafvakavuşur.Ba’zılarıise,kabrazâbıvesıkıntılarıvekıyâmetgünününşiddetleriileafvolunup,günâhlarıbiterveCehennemazâbıiletemizlenmeğelüzûmkalmaz.Nitekim,En’âmsûresi,seksenikinciâyetindemeâlen,(Îmânedipdeîmânlarınışirkilebulaşdırmıyanlar,Cehennemdeebedîkalmakdanemîndirler.Onlariçin,bukorkuyokdur)buyuruldu.Buâyet-ikerîme,sözümüzündoğruolduğunugöstermekdedir.Çünkiburada(Zulm),şirkdemekdir.HerşeyindoğrusunuancakAllahüteâlâbilir.

Süâl:Allahüteâlâ,küfrdenbaşka,ba’zıgünâhlarıişliyenlerindeCehennemegireceklerinibildiriyor.Meselâ,birmü’mini,bilebileöldürenincezâsıCehennemdesonsuzkalmakdırbuyuruyor.Peygamberimiz

“sallallahüaleyhivesellem”:(Birnemâzıbilebile,vaktindekılmayıp,kazâetmiyene,CehennemdebirHukbeazâbedeceklerdir)buyuruyor.[BirHukbe,seksenâhıretsenesidemekdir.]Ohâlde,Cehennemazâbı,yalnızkâfirleredeğildirdenilirse,cevâbveririzki,

Cehennemazâbı,müslimânöldürmeninharâmolmasınaaldırışetmiyen,halâldiyereköldüreniçindir.

NitekimEhl-isünnetâlimleri“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”,tefsîrlerindeböylema’nâvermişlerdir.KüfrdenbaşkagünâhlaraCehennemdeazâbolunacağınıbildirenhaberler,hepbugünâhlardaküfrbulaşıklığıolduğuiçindir.Meselâ,günâhıhafîfgörerek,ehemmiyyetvermiyerekişlemek,islâmdînininemrleriniaşağıgörerek,nemâzkılmamakvegünâhyapmakgibişekllerdedir.Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”,(Ümmetimdenbüyükgünâhlarıişliyenlereşefâ’atedeceğim)buyuruyor.Birkerrede,(Allahüteâlânınrahmeti,benimümmetimiçindir.Bunlaraâhıretdeazâbyokdur)buyurdu.Yukarıda,ma’nâsıyazılanâyet-ikerîmede,busözümüzükuvvetlendirmekdedir.[İntihâretmek,ya’nîkendiniöldürmek,başkasınıöldürmekdendahâbüyükgünâhdır.]

Kâfirlerin,âkılvebâligolmadanölençocuklarınınvedağda,çöldedoğupbüyüyerek,

birdinişitmedenölenveeskizemânlardabirdînin,zâlimlertarafındanbozulduğu,değişdirildiğiveyenibirPeygambergelmedenönceölendinsizlerinâhıretdeneolacaklarını,oğlumMuhammedSa’îde

“rahmetullahialeyh”yazdığımmektûbda,uzunolarakbildirmişdim,oradanokuyupanlayınız![Bumektûb,ikiyüzellidokuzuncumektûbdur.]

Îmânınartmasındaveeksilmesinde,âlimlerimizbaşkabaşkasöyledi.İmâm-ıa’zamEbûHanîfe“radıyallahüanh”,îmân,artmazveazalmazbuyurdu.İmâm-ıŞâfi’î“rahmetullahialeyh”,artarveazalır,dedi.Îmân,kalbintasdîkveyakîniolduğundanazalması,çoğalmasıolmaz.Azalıpçoğalanbirinanış,îmânolmaz.Buna,(Zan)denir.İbâdetleri,Allahüteâlânınsevdiğişeyleriyapmakla,îmâncilâlanır,nûrlanır,parlar.Harâmişleyince,bulanır.O

hâlde,çoğalmakveazalmak,amelden,işlerdendolayı,îmânıncilâsındadır.

Kendisindedeğildir.Ba’zılarıcilâlı,parlak

îmâna,çokdediveparlakolmıyanîmândan,dahâçokdur,dedi.Bunlar,sanki,cilâlıolmıyanîmândanba’zısını,îmânbilmedi.Cilâlılardanba’zısınıda,îmânbilip,fekatazdedi.Îmân,parlaklıklarıbaşkabaşkaolan,karşılıklıikiaynagibioluyor.Cilâsıfazlaolup,karşısındakicismiparlakgösterenayna,azparlakgösterenaynadan,dahâçokdurdemeğebenzer.Başkabiriside,ikiaynamüsâvîdir.Yalnız,cilâlarıvekarşılarındakilerigöstermeleri,ya’nîhâssaları,sıfatlarıbaşkabaşkadırdemesigibidir.Buikiadamdanikincisiningörüşü,dahâkeskinvedoğrudur.Birincisigörünüşebakmış,öze,içegirmemişdir.Anlatmasıbufakîre“rahmetullahiteâlâaleyh”nasîbolanbumisâl,îmânınazalıpçoğalmadığınainanmıyanların,sözleriniortadankaldırmışolduvehermü’mininîmânı,herbakımdan,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”,îmânlarınabenzemedi.Çünki,onlarınîmânı,çoknûrluveçokparlakolduğundan,ümmetlerininkaranlıkvebulanıkîmânlarındankatkatdahâçokmeyvelervekazançlarhâsıledecekdir.Bir

hadîs-işerîfde,(EbûBekr-iSıddîkın“radıyallahüanh”îmânı,buümmetinhepsininîmânlarınıntoplamındandahâağırdır)buyuruldu.Buda,îmânınnûru,parlaklığıbakımındandır.Fazlalık,aslda,özdedeğil,sıfatlardadır.

Nitekim,Peygamberlerde,herkesgibiinsandır.İnsanlıkbakımından,aradafarkyokdur.Fark,kâmil,üstünsıfatlardanilerigelmekdedir.Üstünsıfatlarıolmıyan,sankiolanlardanayrıdır.Bununlaberâber,insanolmakdahepsibirdir.Aralarındaazlık,çoklukyokdur.İnsanlık,azalır,çoğalırdenilemez.Ba’zılarıîmânıanlatırken,(Dililetasdîk,dililesöylemekdir)demişlerdirki,buvakt,inanmakda,zanetmekde,îmânoluyorveîmân,azalıpçoğalabiliyor.Fekat,îmânındoğrusu,kalbintasdîk,iz’ânetmesi,ya’nîinanmasıdır.Zanveşübheye,îmândenmez.

İmâm-ıa’zamEbûHanîfe“rahmetullahialeyh”,(Benhakolarak,ya’nîelbettemü’minimdemelidir)diyor.İmâm-ıŞâfi’î“rahmetullahialeyh”ise,(İnşâallahmü’minimdemelidir)diyor.Buikisiarasındakifark,yalnızsözdedir.

Çünkişimdikiîmânsöylenirken,elbettemü’minim,demelidir.Sonnefesindekiîmânsöylenirken,inşâallah,ozemândamü’minimdemelidir.

Fekat,inşâallahdiyerekşartabağlamakdansa,herzemân,elbettedemek,dahâihtiyâtlıvedahâuygundur.

Evliyânın“kaddesallahüteâlâesrârehüm”kerâmetineinanmaklâzımdır.

Allahüteâlâ,budünyâda,herişi,âdet-iilâhiyyesi,kanûn-iilâhîsiileyaratmakdadır[ya’nîfenderslerindeöğrenilenkanûn,nizâmvedüzgünlükileyaratmakdadır,yapmakdadır].Evliyâsının[ya’nîçoksevdiğikullarının]

elinden,âdet-iilâhiyyesidışında,ba’zışeyleryaratır,yaparki,buna(Kerâmet)denir.Kerâmeteinanmıyan,dünyânınhertarafında,herzemân,sıksıkgörülmüşveağızdanağızayayılmışolanvak’alarainanmamışolur.

Allahüteâlânın,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”elindeveonlarınsözleriile,âdet-iilâhiyyesinibozarak,kimseninyapamıyacağışeyleryaratmasına,(Mu’cize)denirki,mu’cizegösterenbirkimse,Peygamberolduğunui’lâneder.Kerâmetgösterenkimseise,PeygamberolmadığınıvebirPeygamberin“aleyhisselâm”yolundabulunduğunusöyler.

[Mu’cize,peygamberleremahsûsdur“aleyhimüsselâm”.Bukelimeyi,onlardanbaşkasıiçinsöylemekcâizdeğildir.]

Hulefâ-irâşidînin,[ya’nîPeygamberimizden“sallallahüaleyhivesellem”

sonragelendörthalîfesinin]“rıdvânullahialeyhimecma’în”birbirindenüstünlükleri,hilâfetlerisırasıiledir.EbûBekrileÖmerin“radıyallahüanhümâ”,mü’minlerinhepsindenüstünolduğunu,SahâbîlerinhepsiveTâbi’îninhepsisöylemişdir.Busözleri,dinimâmlarımızdançoğu,kitâblarındayazmışdır.Bunlardanbiri,imâm-ıŞâfi’î“rahmetullahialeyh”dir.Ehl-isünneti’tikâdınıtoplamışve

yazmışolanbüyükâlim,Ebül-Hasen-iEş’arîdiyorki,önceEbûBekrin,sonraÖmerin,bütünmü’minlerdenüstünolduğumeydândadır,muhakkakdır.Büyükâlimlerdenimâm-ıZehebîdiyorki:(Alî“radıyallahüanh”halîfeiken,büyükbirgalabalıkiçerisinde(EbûBekrveÖmer“radıyallahüanhümâ”,buümmetinenüstünüdür)buyurduğunuişitenlerdenseksendenziyâdekimse,bizesöyledi.Bunlardançoğununisminibildiriyorvebunainanmıyanlarçokçirkin,çokkötükimselerdir.Allahüteâlâ,onlarıkıyâmetde,fenâhâldekarşılayacakdırdiyor.Dîn-iislâmda,Kur’ân-ıkerîmdensonraenkıymetliveeninanılırkitâbolan(Buhârî-yişerîf)kitâbınınsâhibi,imâm-ıBuhârîdiyorki:Alî

“radıyallahüanh”buyurduki,(Peygamberimizden“sallallahüaleyhivesellem”sonra,buümmetineniyisi,enyükseğiEbûBekr,sonraÖmerdir

“radıyallahüanhümâ”.Sonrabirbaşkasıdır).Busıradaoğlu,MuhammedibniHanefiyye,odasensin!deyince:(Bende,hermüslimângibi,bu

ümmetdenbiriyim)buyurmuşdur.İmâm-ıZehebîvebaşkaâlimlerdediki:İmâm-ıAlî

“radıyallahüanh”buyurduki,(Dikkatediniz,iyidinleyiniz!Ba’zıkimselerinbeni,EbûBekrileÖmerden“radıyallahüanhümâ”üstüntutduklarınıişitdim.Bunlardanbirielimegeçerse,iftirâedenlerincezâsınıonayaparım.Çünkio,iftirâcıdır).Dâre-Kutnîdiyorki:İmâm-ıAlî“radıyallahüanh”buyurduki,(BeniEbûBekrdenveÖmerden“radıyallahüanhümâ”üstüntutanbirkimse,elimegeçerse,iftirâedenlereyapdığımgibionadayakcezâsıveririm).Bunlargibi,dahânicehaberler,Sahâbe-ikirâmın“radıyallahüanhüm”çoğundan,okadargelmişdirki,kimsenininkâretmesineyolveimkânkalmamışdır.Hattâ,şî’îlerinbüyükâlimlerindenolan,Abdürrazzakdiyorki,Alî,EbûBekriveÖmeri“radıyallahüanhüm”,kendindenüstüntutduğuiçin,bendeonlarıüstüntutuyorum.Çünkionlarıüstüntutmazisem,imâm-ıAlîyi“radıyallahüanh”çoksevdiğimhâlde,onauymamışolurum.Buda,benimiçinbüyükbirgünâholur.

[Murtezâadındakibiryehûdî,(Hüsniyye)ismindekikitâbında,uydurmahikâyeleryazıyorveüçhalîfeyekâfirdiyor.(Eshâb-ıKirâm)ve(HakSözünVesîkaları)kitâblarında,onlaragüzelcevâbverilmişdir.Hazret-iAlîninyolundaolanhakîkîalevîlerdenböyleçirkin,alçaksözlerhiçişitilmemişdir].EbûBekrileÖmer“radıyallahüanhümâ”içinyazdıklarımızıbüyükâlim,İbniHacer-iHeytemînin“rahmetullahialeyh”(Savâ’ık-ul-muhrika)kitâbındanaldık.[Bukitâb,1404[m.1984]ve1419[m.1998]

senelerinde,İstanbuldadabasdırılmışdır.]

İmâm-ıOsmânınimâm-ıAlîden“radıyallahüanhümâ”yüksekolduğunagelince,Ehl-isünnetâlimlerininçoğudediki:(Şeyhayndansonra,[ya’nîEbûBekrdenveÖmerdensonra],müslimânlarınyükseğiOsmândır.Ondansonra,Alîdir“radıyallahüanhüm”.Dörtmezhebimâmlarımızda,böylebuyurdu.

İmâm-ıMâlik,Osmânın“radıyallahüanh”üstünlüğündenşübheetdi,deniliyorsada,(Şifâ)kitâbınınsâhibiKâdîIyâd,(SonradanOsmânın

“radıyallahüanh”üstünolduğunusöyledi)diyor.İmâm-ıKurtubîde,(Doğrusuinşâallahbudur)diyor.İmâm-ıa’zamEbûHanîfenin,(Ehl-isünnetinalâmeti,Şeyhaynınüstünlüğüneinanmakveikidâmâdısevmekdir)sözünden,ikidâmâddanbirini,diğerindenüstüngörmediğianlaşılıyordiyenlervarsada,bufakîrinanladığınagöre,İmâmınböylesöylemesinin,başkasebebivardır.Ya’nî,ikidâmâdın“radıyallahüanhümâ”hilâfetlerizemânında,müslimânlararasındakarışıklıkçıkmış,fitnelerbaşlamış

olduğundan,kalblerdesoğuklukvekırıklıkolduğunugörenİmâm,ikidâmâdısevmekkelimesiniuygunbulmuşvebunlarınsevgisine,Ehl-isünnetinalâmetidirdemişdir.İmâm-ıa’zamEbûHanîfeiçinOsmânın“radıyallahüanh”

dahâyüksekolduğundaşübheliydi,denilebilirmi?Çünki,Hanefîmezhebindekiâlimlerinkitâblarıhep(Üstünlük,hilâfetlerisırasıiledir),yazısıiledoludur.Hulâsa,Şeyhaynınüstünolduğukat’îdir.Osmânın,Alîden“radıyallahüanhüm”dahâüstünolması,bukadarkat’î

değildir.

Fekat,Osmânın,hattaŞeyhaynınüstünlüğünüinkâredenlerekâfirdemekdenkaçınmalıdır.Bunlarıbid’atsâhibivedoğruyoldanayrılmışmüslimânbilmelidir.Çünki,âlimlerimizinbirkısmıbunlarakâfirdememişdir.

Bunlarınhâli,alçakYezîdinhâlinebenziyorki,âlimlerimiz,neolurneolmazdiyeonala’neteiznvermemişdir.

Hulefâ-irâşidînisevmemekyoluile,Peygamber“sallallahüaleyhivesellem”iincitmek,imâm-ıHaseniveHüseyni“radıyallahüanhümâ”sevmemekyoluileincitmekgibidir.Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”

buyurduki,(Eshâbımıincitmekde,Allahüteâlâdankorkunuz!Bendensonra,onlarıkötübilmeyiniz.Onlarıseven,benisevdiğiiçinsever.Onlaradüşmanlıkeden,banadüşmanlıketmişolur.Onlarıinciten,beniincitir.

Beniincitende,Allahüteâlâyaeziyyetetmiş

olurki,bunaazâbeder).

Ahzâbsûresi,elliyedinciâyetindemeâlen,(AllahüteâlâyaveOnunPeygamberine“sallallahüaleyhivesellem”eziyyetedenleredünyâdaveâhıretdela’netolsun!)buyuruldu.Büyükislâmâlimi,Sa’deddîn-iTeftâzânî(Akâid-iNesefiyye)şerhinde,(Buüstünlüksırasındainsâfetmelidir)diyorsada,onunbusözü,insâfsızdırveşübheetmesiyersizdir.Çünkibüyüklerimizdiyorki,buradaüstünlükdemek,sevâblarıdahâçokdemekdir.

İyilikleri,doğruluklarıile,herkesefâideliolmasınınçokluğudemekdeğildir.Aklıolan,bunlarakıymetvermez.Sahâbe-ikirâmveTâbi’în-iızâm,bizeimâm-ıAlînin“radıyallahüanh”iyiliklerinigösteren,okadarhâllervehâdiselerbildiriyorki,başkahiçbirSahâbîdenbukadarbildirmediler.Bununlaberâber,yineonlar,üçhalîfenindahâyüksekolduğunubildirmişdir.Görülüyorki,üstünolmağasebeb,fazîletlerin,menkıbelerinçokolmasıdeğildir.Üstünlükbaşkasebebdenilerigelmekdedir.Busebebianlıyanlarancak,vahyi,meleğin

gelmesinigörmekleşereflenen,seçilmişbahtiyârlardır.Bunlar,üstünlüksebebleriniaçıkcaveyâişâretlegörüpanlamışdır.Onlarda,PeygamberimizinEshâb-ıkirâmıdır

“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Ohâlde,(Akâid-iNesefî)şârihinin,(Üstünlükdenmaksad,sevâblarınçokluğuise,buüstünlüksırasındaşübheninyeridir)demesiyersizdir.Çünkibuüstünlüksırası,islâmiyyetinsâhibitarafındanaçıkcabildirilmeseydi,ozemânşübheninyeriolurdu.Bildirildikdensonra,niçinşübheediyor?Eshâb-ıkirâm,buüstünlüğüaçıkcaveyâişâretleanlamasalardı,hiçbildirirlermiydi?

Dördünüdeberâberbilenvearalarındaüstünlükaramaklüzûmsuzdurdiyenlerin,busözülüzûmsuzdur.Dinbüyüklerininsözbirliğine,lüzûmsuzlâfdemekdendahâlüzûmsuz,dahâboşlâfolurmu?Yoksa,üstünkelimesimi,onlarınböyleboşuboşunasöylemesineyolaçıyor.Muhyiddîn-iArabînin,(Hilâfetlerinsırası,ömrlerininsırasınagöreidi)demeside,müsâvîolmalarınıgöstermez.Çünkihalîfelik

başkadır,üstünlükbaşkadır.Busözü,üstünlükbakımındansöyledidersek,yinegüvenilecek,şâhidtutulacakbirsözolmayıp,onunhatâlısözlerindenbiriolmuşolur.Onun,Ehl-isünnetâlimlerininsözlerineuymıyanbirkaçkeşfi,buluşları,doğrudeğildir.

Böylesözlereancak,rûhlarıhasta,kalbleribozukolanveyâherşeyikörükörünetaklîdedenuyar.

Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”arasındakimuhârebelerin,ayrılıkların,iyisebeblerdenilerigeldiğine,dünyâni’metleriiçin,nefsinarzûlarıiçinolmadığınainanmaklâzımdır.Sa’deddîn-iTeftâzânî,hazret-iAlîyi

“radıyallahüanh”aşırısevenlerdenolduğuhâlde,diyorki:(Onlarınayrılıklarıvemuhârebelerihilâfetiçindeğildi.İctihâddayanılmakdanilerigelmişdi).[FâtihsultânMuhammedhândevriâlimlerindenAhmed-iHayâlîhazretleri,ÖmerNesefînin(Akâid-iNesefî)kitâbına,Sa’deddîn-iTeftâzânîninyapdığıbüyükşerhe,ayrıcaçokkıymetlibir

hâşiyeyazmışdır.]Hayâlî,buhâşiyesindediyorki:(Hazret-iMu’âviye

“radıyallahüanh”veonunlaberâberolanlar,hazret-iAlîye“radıyallahüanh”uymadı.Bununlaberâberonun,ozemândabulunanlarınenüstünüolduğunuvehalîfelikonunhakkıolduğunubiliyorvesöyliyorlardı.HazretiOsmânı“radıyallahüanh”şehîdedenleriyakalıyarakcezâlarınıvermediğiiçin,ısyânetmişlerdi).Karamânîhâşiyesinde,[ya’nî(Şerh-ıakâid)kitâbıkenârlarınayapdığıaçıklamalarda]diyorki,imâm-ıAlî“kerremallahüvecheh”buyurduki:(Kardeşlerimizbizidinlemedi.Onlarkâfirdeğildir.

Günâhadagirmediler.Çünkidinden,islâmiyyetdenanladıklarınıyapıyorlar.)İctihâddayanılmakkabâhatolmadığıvebirşeysöylenmiyeceğişübhesizdir.Sahâbe-ikirâmın,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”sohbetinde,dersindeyetişdiklerinidüşünerek,hepsiniiyibilmemizvehepsinehurmetgöstermemizlâzımdır.Peygamberimizi“sallallahüaleyhivesellem”sevdiğimiziçin,

hepsinisevmeliyiz!Zîrâ,(Onlarıseven,benisevdiğiiçinseverveonlaradüşmanlıkeden,banadüşmanolduğuiçineder)buyurulmuşdur.Ya’nîEshâbıma“radıyallahüanhüm”olansevgi,banaolansevgidirveonlaraolandüşmanlık,banadüşmanlıkdır.Alî“radıyallahüanh”

ilemuhârebeedenEshâb-ıkirâmınbizehiçbiryakınlığıvehiçbirtanışıklığımızyok.Hattâbumuhârebeleribiziüzüyor,incitiyor.Fekat,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”Eshâbıolduklarıiçin,onlarısevmekleemrolunduk.Herbiriniincitmekden,onlaradüşmanlıketmekdenmen’

olunduk.Ohâlde,hepsinisevmeğemecbûruz.Onları,Peygamberimizi

“sallallahüaleyhivesellem”sevdiğimiziçinseveriz.Onlaradüşmanlıkdanveeziyyetetmekdenkaçınırız.Çünkionlarınincitilmesivedüşmanlığı,Peygamber“sallallahüaleyhivesellem”efendimizegider.Yalnızhaklıolanıveyanılanısöyleriz.Ya’nî,hazret-iEmîr

“radıyallahüanh”,haklıidi.Onakarşıgelenler,hatâetmişidi.Bundanfazlabirşeysöylemek,doğrudeğildir.MuhammedEşrefeyazdığımmektûbda,bunlarıuzunbildirmişdim.Anlamadığınızbirşeykaldıise,omektûbuokuyunuz![Adıgeçenmektûb,ikiyüzellibirinci[251]mektûbolup,(Eshâb-ıKirâm)kitâbınatercemesinieklemişdik.Bukitâbdaçoklüzûmluvekıymetlibilgilerveimâm-ıRabbânînin“kuddisesirruh”hâltercemesidevardır.]

İBÂDETLER:Îmânı,i’tikâdıdüzeltdikdensonra,fıkhahkâmını,[ya’nîdînimizinemretdiğiveyasaketdiğiişleri]öğrenmek,elbettelâzımdır.

Farzları,vâcibleri,halâlveharâmları,sünnetvemekrûhlarıveşübhelilerilüzûmukadaröğrenmelivebubilgiilehareketetmelidir.Fıkhkitâblarınıöğrenmek,hermüslimânalâzımdır.[Bunlarıbilmedenmüslimânlıkolmaz.]Allahüteâlânınemrleriniyapmağa,Onunbeğendiğigibiyaşamağaçalışmalıdır.Onunençokbeğendiğiveemretdiğişey,hergünbeşvaktnemâzkılmakdır.Nemâz,dînindireğidir.Nemâzın,ehemmiyyetindenvenasıl

kılınacağındanbirkaçşeybildireceğim.Cânkulağıiledinleyiniz!Önce,sünnete[ya’nîfıkhkitâblarındayazılana]tâmuygunolarak,abdestalmalıdır.Abdestalırkenyıkanmasılâzımolanyerleriüçdef’aveherdef’asında,hertaraflarınıtemâmyıkamağaçokdikkatetmelidir.Böylece,sünneteuygunabdestalınmışolur.Başameshederken,başınhertarafınıkaplıyaraksığamalıdır.Kulaklarıveenseyiiyimeshetmelidir.Ayakparmaklarınıhilâllerken,[ya’nîparmakaralarınıtemizlerken]solelinküçükparmağını,ayakparmaklarınınalttarafından,aralarınasokulmasıbildirilmişdir.Bunaehemmiyyetvermeli,müstehabdiyipgeçmemelidir.

Müstehablarıhafîfgörmemelidir.Bunlar,Allahüteâlânınsevdiğişeylerdirvebeğendikleridir.Eğer,bütündünyâyıvermekle,beğendiğibirişinyapılabileceğibilinmişolsavedünyâyıveripoişyapılabilse,çokkâredilmişolurvebirkaçsaksıparçasıveripkıymetlibirelmasıelegeçirmekgibiolur.Yâhud,birkaççakılparçasınıverip,ölmüşbirsevgilininrûhunugeriye

getirerek,hayâtkazandırmakgibidir.

Nemâz,mü’minlerinmi’râcıdır.Ya’nî,mi’râcgecesindePeygamberimize

“sallallahüaleyhivesellem”ihsânolunanni’metler,budünyâda,Onunümmetineyalnıznemâzdatatdırılmakdadır.Erkekler,farznemâzlarıcemâ’atilekılmağaçokdikkatetmeli,hattâbirincitekbîriimâmileberâberalmağıkaçırmamalıdır.[Kadınlarıngerekcemâ’atilenemâzkılmakiçin,gereksehâfızdinlemekveyâmevliddinlemekiçin,câmi’lerdeerkeklerarasınakarışmalarıvehelesevâbkazanmakiçinCum’anemâzlarınagelmelerigünâhdır.]

Nemâzlarıvaktindekılmak[vevaktindekıldığınıbilmek]şartdır.[Yalnıziken,hernemâzıevvelvaktindekılmalı,ikindiyiveyatsıyıİmâm-ıa’zamınkavlinegörekılmalıdır.Nemâznekadargeçkılınırsasevâbıokadarazalır.Müstehabolanvaktler,cemâ’atilekılmakiçin,mescidegitmekiçindir.Nemâzıkılmadanvaktiçıkarsa,adamöldürmüşgibibüyükgünâholur.Kazâetmekle,bugünâhafvolmaz.Yalnız

borcödenir.Bugünâhıafvetdirmekiçin,tevbe-inasûhyapmakveyâhacc-imebrûryapmaklâzımdır.

(İbn-iÂbidîn).]

NemâzdaKur’ân-ıkerîmisünnetolanmikdârdaokumalıdır.Rükû’devesecdelerdehareketsizdurmak,herhâldelâzımdır.Çünki,farzveyâvâcibdir.

Rükû’denkalkınca,öyledikdurmalıdırki,kemikleryerlerineyerleşsin.

Bundansonra,birmikdâr,buşekldedurmakfarzdırveyâvâcibveyâsünnetdemişlerdir.İkisecdearasındaoturmakdaböyledir.Bunlaraherhâldeçokdikkatetmelidir.Rükû’devesecdelerdetesbîhenazüçkerredir.Çoğuyediveyâonbirdir.İmâmiçinise,cemâ’atinhâlinegöredir.Kuvvetlibirinsanın,sıkıntısıolmadığızemânlarda,yalnızkılarken,tesbîhleri,enazmikdârdasöylemesi,nekadarutanacakbirhâldir.Hiçolmazsa,beşkerresöylemelidir.Secdeyeyatarken,yeredahâyakına’zâyı,yere

dahâevvelkoymalıdır.Ohâlde,öncedizler,sonraeller,dahâsonraburun,ensonradaalınkonur.Dizlerdenveellerden,evvelâsağlaryerekonur.Secdedenkalkarken,yukarıdaolana’zâevvelkaldırılır.Ohâlde,evvelâalınkaldırılmalıdır.Ayakdaiken,secdeyerine,rükû’deikenayaklara,secdedeburunucunaveotururkenikiellereveyâkucağınabakılır.Busöylediğimizyerlerebakıpda,gözleretrâfakaymazise,nemâz,cem’ıyyetlekılınabilir.

Ya’nîkalbde,dünyâdüşüncelerindenkurtulabilir.Huşû’hâsılolur.

Nitekim,Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”böylebuyurmuşdur.Elparmaklarınırükû’deaçmakvesecdedebirbirlerineyapışdırmaksünnetdir.

Bunlaradadikkatetmelidir.Parmaklarıaçıkyâhudbitişikbulundurmaksebebsiz,boşşeylerdeğildir.İslâmiyyetinsâhibi[ya’nîPeygamberimiz

“sallallahüaleyhivesellem”]fâidelerini

düşünerekböyleyapmışdır.

Bizleriçin,islâmiyyetinsâhibineuymakkadarbüyükbirfâideyokdur

“aleyhissalevâtüvesselâm”.Busöylediklerimiz,fıkhkitâblarındabildirilenşeyleriyapmağateşvîkdir,heveslendirmekdir.Allahüteâlâ,bizevesizeislâmiyyetingösterdiğisâlihişleriyapmaknasîbetsin!

Peygamberlerinseyyidi,efendisi,eniyisi,enüstünühurmetiiçin“aleyhivealeyhimvealââliküllinminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”,budüâmızıkabûlbuyursun!Âmîn.Îmânıtashîhetdikdensonra,eğernemâzınfâidesiniveonamahsûsüstünlüklerianlamakisterseniz,üçmektûbuokuyunuz!BunlardanbirinioğlumMuhammedSâdıka,ikincisinimîrMuhammedNu’mâna,üçüncüsünüTâceddînhazretlerineyazmışdım.[Bunlar,(Mektûbât)ınbirincicildinde[MüjdeciMektûblarda]260,261ve263.cümektûblardır.

İnsanınyükselmesini,se’âdet-iebediyyeye

kavuşmasını,birtayyâreninuçmasınabenzetirsek,i’tikâdileamel,ya’nîîmânileibâdet,bunungövdesivemotorlarıgibidir.Tesavvufyolundailerlemekde,bununenerjimaddesi,ya’nîbenzinidemekdir.Maksadaulaşmakiçin,tayyâreeldeedilir.

Ya’nî,îmânveibâdetkazanılır.Hareketegeçmekiçin,kuvvetmaddesiya’nîtesavvufyolundailerlemeklâzımdır.]

Tesavvuf,ehl-isünneti’tikâdındanveislâmiyyetinemrlerindenbaşkaşeylerekavuşmakiçindeğildir.Ehl-isünneti’tikâdınınyakînîvevicdânîolması,ya’nîsağlamlaşması,şübhegetirente’sîrlerlesarsılmamasıiçindir.Aklile,delîlilekuvvetlendirilenîmân,böylesağlamolamaz.

Ra’dsûresiotuzuncuâyetindemeâlen,(Kalblereîmânınsinmesi,yerleşmesiancakveyalnızzikrileolur)buyuruldu.Tesavvufunikincigâyesi,ibâdetlerdekolaylık,lezzethâsılolması,nefs-iemmâredendoğantenbelliklerin,sıkıntılarıngiderilmesidir.Şunudaiyianlamalıki,tesavvufa

sarılmak,herkesinbilmediklerinigörmek,gaybdenhabervermek,nûrları,rûhlarıvekıymetlirü’yâlargörmekiçindeğildir.Bunlarınhepsi,boşvefâidesizşeylerdir.Herzemângörülenzıyânın,çeşidlirenklerinvetabî’atdekigüzelliklerinnekusûrlarıvardırki,insanbunlarıbırakıpda,başkaşeylergörmekiçin,birçoksıkıntılarakatlansın.Çünkibuzıyâda,onûrlarda,bugüzelşekllerde,oşeylerdehepsi,AllahüteâlânınyaratdığışeylerdirvehepsiOnunvarlığınıvekudretininsonsuzluğunugösterenşâhidlerdir.

Tesavvufyoluçokdur.Bunlarıniçindeenlüzûmlusuveenuygunusünneteyapışanvebid’atlerdenkaçanbüyüklerimizinyoludur.Bubüyükler,hersözlerindeveherhareketlerinde,sünneteuyupda,kendilerindehiçbirkeşf,kerâmet,hâl,görüşvebilişlerhâsılolmazise,hiçüzülmezler.

Fekatbunlarınhepsihâsılolupda,sünneteuymakdagevşekdavranırlarsa,bunlarıhiçbeğenmezler.İştebununiçindirki,bunlarınyolundasimâ’veraks,[ya’nîmûsikîvedans

gibişeyler]yasakdır.Böyleşeylerdenhâsılolacaklezzetvehâllerekıymetvermemişlerdir.Hattâ,yüksekseslezikretmeğebid’atdemişler.Bundanhâsılolanşeyleredönüpbakmamışlardır.

Birgünbüyüküstâdımınhuzûrunda,sofradahizmetediyordum.Kendilerinisevenlerden,şeyhKemâlyemeğebaşlarken,huzûrlarındayükseksesleBesmeleçekdi.Buhâl,kendilerineçoktadsızgelipşiddetlemen’etdilerve(Birdahâ,bizimleberâberyemekdebulunmamasınıonasöyleyiniz!)dediler.

Üstâdımhazretlerindenduymuşdumki,hâceMuhammedBehâeddîn-iBuhârî

“kuddisesirruh”,Buhârââlimlerinitoplayıp,üstâdı,seyyidEmîrGilâlhazretlerininevinegötürdü.Yüksekseslezikretmekbid’atdir,bundanvazgeçinizdediler.Seyyidhazretleride,doğrusözü,herneredeolursaolsun,anlayıpsevesevealdıklarıiçinkabûlbuyurup,artıkyapmayızdediler.

[Celâleddîn-iRûmî“kuddisesirruh”da,zikrinkalbile,sessizolacağını(Mesnevî)deyazmakdadır.]Buyolunbüyükleri,zikrinbileyükseksesleyapılmasınıbuderecemen’edince,simâ’veraks,coşmak,zıplamak,na’raatmakgibişeylere,bağırmağanedemezler?

Bufakîregöreislâmiyyetiniznvermediğişeylerin,hâsıledeceğibütünhâller,zevkler,hepistidrâcdır.Zîrâ,kâfirlerdevefâsıklardadaböylehâllerhâsılolmakdavebukâinâtaynasında,onlarda,tevhîd,keşfgibişeyleröğrenmekde,içlerinedoğmakdadır.EskiYunânfelesoflarındanveHindistândakicûkiyye[Berehmendînindekidervîş]veBerehmenpapaslarındada,buhâllergörülmekdedir.Hâllerindoğruolmasınaalâmet,islâmiyyeteuygunolmalarıveharâmşeylerdenhâsılolmamalarıdır.Simâ[mûsikî]veraks[dans],lehvvela’bdır,ya’nîoyundur.Lokmânsûresialtıncıâyetinde,(Lehv-el-hadîs)tegannîileokumağıyasaketmekiçinindi.

AbdüllahibniAbbâsın“radıyallahüanhümâ”talebesindenolan,imâm-ıMücâhid,Tâbi’înin

büyüklerindendir.Buâyet-ikerîmenin,tegannîyiyasaketdiğinibildirdi.(Medâriktefsîri)nde,[vebüyükâlimSenâullah-iPânîPûtîhazretlerininoncildolan(Tefsîr-iMazharî)sinde],(Lehv-el-hadîs)musikîdemekdirdiyor.AbdüllahibniAbbâsveAbdüllahibniMes’ûd

“radıyallahüanhüm”,buâyet-ikerîmenin,tegannîyiyasaketdiğineyemînetmişdir.İmâm-ıMücâhid,Furkansûresi,yetmişikinciâyetininmeâl-işerîfinin,(Günâhlarıafvvemagfiretedilecekolanlardanbiri,tegannî,şarkıokunanyerlerdebulunmıyanlardır)olduğunubildirdi.İ’tikâddamezhebimizinimâmıolan,EbûMensûr-iMâ-Türîdînin,(Zemânımızdaki,tegannîileokuyanhâfızların,nağmeleriniişiterek,Kur’ân-ıkerîminegüzelokudundiyenkimse,kâfirolur.Karısıboşolur.Ozemânakadar,yapdığıibâdetlerininsevâbıgider)dediğini,kitâblaryazmakdadır.EbûNasr-ıDebbûsîbuyuruyorki,kâdîZahîreddîn-iHârezmîbuyurduki,(Birşarkıcıdanveyâbaşkabiryerdentegannîdinliyenveyâbaşka,herhangibirharâmişigörenkimse,harâmolduğuna

inanarakveyâinanmıyarak,bunlara,negüzeldese,oandaîmânıgider.ÇünkiAllahüteâlânınemrineehemmiyyetvermemiş

olur.İslâmiyyetekıymetvermiyenkimsenin,kâfirolacağını,bütünmüctehidler,sözbirliğiilebildirmişdir.Böylekimselerinibâdetlerikabûlolunmaz.Öncekazanmışolduğusevâblaryokedilir.BöylefelâketdenAllahüteâlâyasığınırız!).

Mûsikîninharâmolduğunubildiren,âyet-ikerîmevehadîs-işerîflervefıkhâlimlerininyazılarıokadarçokdurki,saymakgüçdür.Tegannînincâizolduğunugösteren,mensûhbirhadîsveyâbirfetvâgörülürse,ehemmiyyetvermemelidir.Çünkihiçbirâlim,hiçbirzemânda,tegannîninmubâholduğunafetvâvermemiş,raks[dans]etmeğeiznverilmemişdir.İmâm-ıZıyâeddîn-iŞâmî“rahmetullahialeyh”,(Mültekıt)adındakikitâbındaböylebildirmekdedir.

Tesavvufcularınbirşeyiyapıpyapmaması,halâlveyâharâmolmasınıgöstermez.Onlara

bakılmaz.Yapdıklarınadabirşeydemeyiz.Ma’zûrgörürüz.

Onlarınhâlini,Allahüteâlâbilirvebildiğigibikarşılar.Birşeyinhalâlveyâharâmolduğunuanlamakiçin,imâm-ıa’zamEbûHanîfenin,imâm-ıEbûYûsüfEnsârîninveimâm-ıMuhammedŞeybânîninsözlerinebakılır.EbûBekr-iŞiblîveEbül-Hüseyn-iNûrîveCüneyd-iBağdâdî“rahmetullahialeyhim”

gibi,tesavvufbüyüklerininyapıpyapmadıklarınabakılmaz.[Fekat,bunlarınislâmiyyetdenverdiklerihaberlerçokdoğrudur.Bildirdiklerininhepsineinanmakveuymaklâzımdır.]İslâmiyyetdenvetarîkatdenhaberiolmıyan,hamsofular,pîrimizböyleyapdıdiye,behâneederek,hayhuyetmeği,tegannîvedansetmeği,dinveibâdethâlinesokmuşlar.Bunlarlasevâbkazanıyoruzsanmışlar.En’âmsûresininyetmişinciveA’râfsûresininellinciâyetindemeâlen,(EysevgiliPeygamberim“sallallahüaleyhivesellem”!Dinlerini,ibâdetlerini,[şarkıile,mûsikîile]oyunveeğlencehâlinesokanlardanuzakol!OnlarCehenneme

gideceklerdir)buyurulmuşdur.

Yukarıdabildirilenlerdenanlaşılıyorki,harâmolduğukat’îolanişleri,beğenenkâfirolur.Müslimândeğildir,mürtedolmuşdur.[Hâlbukiharâmları,tatlıgelsedahî,çirkinbilerek,üzülerekyapanlarkâfirolmaz.]Ohâlde,düşünmeliki,harâmlarakıymetverenlerinvebunlarıibâdetbilenlerinhâlineoluyor?Cenâb-ıHakkasonsuzhamdveşükrolsunki,biziyetişdirenbüyüklerimiz,bupisliğebulaşmadı.Kendilerineuyarak,buşenî’şeyleriyapmakdanbizlerikurtardılar.İşitdiğimegöre,büyüküstâdımınkıymetlioğulları,tegannîyetutulmuş.Cum’ageceleritoplanıp,ilâhîler,kasîdelerokumağıâdetedinmiş.Oradabulunantanıdıklarımızınçoğuda,bunlarauyup,geliyormuş.Bunuduyuncaçok,hemdepekçokhayretetdim.Başkalarınıntalebesi,kendiüstâdlarınınyapdığınıbehâneederek,onlardayapıyor.

İslâmiyyetinyasaketdiğini,pîrlerininyapmasıileörtbasediyorlar.

Haklarıolmamaklaberâber,kendilerinepîrlerinisiperediyorlar.Hâlbuki,bizimarkadaşlarımız,bukabâhatlerineacabâneyibehâneedebilecekler?Hemislâmiyyetharâmetmiş,hemdebüyüklerimizkaçınmışdır.Buişi,islâmiyyetde,tesavvufdabeğenmiyor.İslâmiyyetmen’etmeseydibile,yalnızbüyüklerimizinyolundabulunmıyanşeyleriyapmak,nekadarçokşenî’

olurdu?Ayrıca,islâmiyyetdeharâmetdiğinden,şenâ’atinbüyüklüğünüdüşünmelidir.Hepinizeselâmederim.

[İmâm-ıRabbânî“kuddisesirruh”hazretleri,üçüncücildinyetmişikincimektûbunda,hâceHüsâmeddînAhmedebuyuruyorki:(Kur’ân-ıkerîmi,kasîdelerivemevlidigüzelsesleokumakcâizdir.Harâmolan,nağmeyapmak,ya’nîsesimûsikîperdelerineuydurmakdırki,harflerdeğişmekde,ma’nâbozulmakdadır.Bunları,nağmeyapmadanveAllahrızâsıiçinokumakşartıile,güzelsesleokumakcâizdir.Fekat,dinlerinikayırmıyanlar,buşartlarıgözetmiyeceklerinden,bunadamüsâ’ade

etmemek,bufakîredahâuygungeliyor).Kadın,erkek,biraradaolmamakdalâzımdır].

267

Bumektûb,mirzâHüsâmeddînAhmede“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.Esrârvedekâıkbildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!OnunsevgiliPeygamberineveÂlinesalâtveselâmolsun!Sizevebütünmüslimânlaradüâlarolsun!Lutfederek,bufakîregönderdiğinizmektûbuokumaklaşereflendik.Allahüteâlâ,bunakarşılıkolaraksizeiyiliklerversin!Allahüteâlânın,ihsâneylediğini’metlerdenhangisiniyazayım?Onlarakarşışükrünasılbildireyim?Allahüteâlânıntevfîkıileyağdırılanilmlerinvema’rifetlerinçoğuyazılıyor.

Anlıyan,anlamıyanherkesokuyor.Fekat,ayrıcaverilenincevegizlişeylerdenhiçbiriaçığavurulamıyor.Hattâharfle,işâretlede,birşeysöylenemiyor.Bufakîrinma’rifetlerinitoplamışolankıymetlioğlum,sülûkvecezbe

makâmlarınayükselmişiken,onada,buincebilgilerdensözedilemiyor.Bunlarınörtülmesinetitizlikleçalışılıyor.Evetoğlum,bugizlibilgilerekavuşmuşdurveyanılmakdan,şaşırmakdankorunmakdaolduğunubiliyorum.Fekat,çokinceolduklarındandiltutuluyor.Gizlilikleri,ağzınaçılmasınıönlüyor.Hâlim,Eş-Şuarâsûresi,onüçüncüâyetinin,(Göğsümdaralıyor,dilimtutuluyor)meâl-işerîfineuygundur.Busırlar,beyânagelmiyencinsdendeğil,belkibeyânasığmıyansırlardır.

Hâfızınferyâdıboşunadeğil,

şaşacakşeyçokduronda,iyibil!

Saklamakiçinuğraşdığımızbuni’metlerinhepsi,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”Peygamberlikkaynaklarındangelmekdedir.

Meleklerinyüksekleride,buni’meteortakdırlar.Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”izindegidenlerdendilediklerinidebuni’metleşereflendirirler.EbûHüreyre“radıyallahüanh”hazretleribuyurduki,(Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”efendimizdenikiilmöğrendim.Buikiilmdenbirinisizeaçıkladım.İkinciilmieğerbildiririsem,beniöldürürsünüz).Buikinciilm,gizliolanilmdir.Bunuherkesanlıyamaz.Bu,Allahüteâlânınbüyükni’metidir.Buni’metidilediğineverir.Allahüteâlâ,büyükni’metlervericidir.Çokkıymetlihocamınçocuklarınayazılanmektûbu,lutfengözdengeçiriniz!

Kıymetliefendim!Bufakîregöre,tesavvufdabid’atmeydânaçıkarmanınçirkinliği,dindebid’atyapmanınçirkinliğindenazdeğildir.Tesavvufunbereketleri,bid’atçıkmadığımüddetçeakargelir.Tesavvufdabirdeğişiklikyapılınca,feyzlervebereketleringelmesidedurur.Bununiçintarîkatdebirdeğişiklikolmamasınaçokdikkatetmelidir.Tarîkatdenolmıyanlarlagörüşmemelidir.Herneredeveherkimolursaolsun,tarîkatideğişdirenbirşey

görülürse,zorlaveelbetteönlemelidir.Tarîkatindoğrusunukuvvetlendirmeliveyaymalıdır.Vesselâm,vel-ikrâm.

268

Bumektûb,Hân-ıHânânayazılmışdır.Peygamberlerevârisolanâlimlerinkimlerolduğuvegizlibilgilerinnelerolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Buradakifakîrlerinhâlihamdetmeğelâyıkdır.Sizindeselâmetde,âfiyetdevedoğruyoldaolmanızadüâederim.Konumuz,ilmdevârisolmakolduğundan,vaktiniznverdiğikadar,birkaçkelimedahâyazıyorum.Hadîs-işerîfde,(Âlimler,Peygamberlerinvârisleridir)buyuruldu.Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”bırakdığıilmikidürlüdür:

1.Ahkâmbilgileri,2.Esrârbilgileri.

Birâliminvârisolmasıiçin,builmlerinikisindendepayalmasılâzımdır.

Yalnızbirisindenpayalankimsevârisolamaz.Çünkivâris,bırakılanmalınherbirindenpayalır.Birkısmındanalıp,başkaparçalardanalmamasıolamaz.Bellibirkısmdanpayıolanavârisdenilmez.Bunaalacaklıdenir.

Alacaklıolan,yalnızhakkıolanmaldanalır.Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”başkabirhadîsde,(Ümmetiminâlimleri,İsrâîloğullarınınPeygamberlerigibidir)buyurdu.Buradabildirilenâlimlerde,vârisolanâlimlerdir.Alacaklıgibiolanlardeğildir.Alacaklıolanlar,kalanmalınyalnızbirkısmındanalırlar.Çünkivârisçokyakınolduğuiçinveşâhidiolduğuiçinmalıbırakankimsegibidir.Alacaklıolanise,böyledeğildir.İştevârisolmıyan,âlimolamaz.Bunabelkibellibirşeyinâlimidirdenilebilir.Meselâ,fıkhâlimidirdenir.(Âlim),vârisolanadenirki,herikiilmdendenasîbivardır.İlm-iesrârdeyince,çokkimse,tevhîd-ivücûdî,[herşeyde,birolanvarlığıgörmek,birolandaherşeyigörmekgibi]bilgilerisanır.(İhâta,sereyân,kurb,ma’ıyyetgibi,hâlsâhibisâliklerinanladıklarışeyleribilmekdir)

der.Hâşâ!Böyledeğildir.

Bubilgiler,esrârbilgilerideğildir.Bunlar,Peygamberlikmakâmınayakışacakbilgilerdeğildir.Çünkibubilgiler,tarîkatserhoşluğu,hâllerinkapladığızemânhâsılolur.Bunlar,ayık,şü’ûrluolanlarınbilgilerideğildirler.Peygamberlerinbilgileriise,hemahkâmbilgileri,hemesrârbilgileri,hepsiayık,şü’ûrlubilgilerdir.Hiçbirine,dalgınlıkbilgilerihiçkarışıkdeğildir.Dalgınlıkbilgileri,vilâyetderecelerineuygundurlar.ÇünkiVelîler,sekr,dalgınhâldeolurlar.Bubilgiler,olsaolsa,vilâyetinesrârıolurlar.Nübüvvetinesrârıdeğildirler.HernekadarPeygamberlerindevilâyetlerivarsada,vilâyetebağlıolanşeyler,bubüyüklerdeküçükkalmakda,Peygamberliğebağlışeyleryanındayokgibiolmakdadır.Fârisîbeyttercemesi:

Güneşdoğar,aydınlanırmemleket,

sabâhyıldızıgörünemezelbet.

Kitâblarımda,mektûblarımdaaçıkladım.Yine

bildiriyorumki,Peygamberlikderecelerininüstünlüğübüyükbirdenizgibidir.Evliyâlıkdereceleri,budenizinyanındabirdamlagibikalır.Fekat,neyapayımki,Peygamberliğinderecelerineyetişemiyençokkimse,(Vilâyetnübüvvetdendahâyüksekdir)dedi.Birçoğuda,busözüçevirerek,(Peygamberlerinvilâyeti,kendinübüvvetindendahâüstündür)dedi.Bunlarınhepside,Peygamberliğinneolduğunuanlıyamamışlardır.Anlamadankonuşmuşlardır.Sekr,[ya’nîşü’ûrsuz,dalgınlıkhâlini]sahv,ya’nîuyanıklıkdanüstüngörenlerideböyledir.Sahvınneolduğunubilmişolsalardı,sahvınyanındasekridillerinebilealmazlardı.Fârisîmısra’tercemesi:Topraknerede,temizâlemnerede?

Bunlaryüksekinsanlarınsahvını,câhillerinsahvlarıgibisanmışolacaklarki,sekrisahvdanüstüntutmuşlar.Keşki,câhillerinsekrinide,yükseklerinsekrigibibilselerdide,öylesöylemeselerdi.Çünkiaklıolanherkesbilirki,sahv,sekrden,ya’nîayıklıkserhoşlukdanelbetteiyidir.

Câhillerinsahvlarıdaböyledir.Büyüklerinsahvlarıdaböyledir.

EvliyâlığıPeygamberlikdenvesekrisahvdanüstüntutmak,kâfirliği,müslimânlıkdanüstüntutmağavebilgisizliğiilmdendahâüstüntutmağabenzer.Çünkiküfrvecehl,evliyâlığabenzer.İslâmvema’rifetise,Peygamberlikdeolur.Hallâc-ıMensûr“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”

diyorki,Arabîbeyttercemesi:

Allahındînineinanmıyorum,küfrlâzımdır,

müslimânlarbeğenmeselerde,benceböyledir!

Muhammed“aleyhisselâm”küfrdensakınmış,Allahüteâlâyasığınmışdır.İsrâsûresininseksendördüncüâyetindemeâlen,(Onlaradeki,herkes,yaradılışındabulunanıyapar!)buyuruldu.İslâmiyyetde,islâmküfrdeniyiolduğugibi,hakîkatdede,islâmınküfrdeniyiolduğunubilmeklâzımdır.

Çünkiislâmiyyet,hakîkatinsûretidir.

Süâl:Evliyâlığın(Cem’)denilenderecelerinde,küfr,cehlvesekrbulunduğugibi,dahâüstündeki(Fark)denilenderecelerinde,islâm,sahvvema’rifetvardır.Böyleolunca,küfr,sekrvecehl,vilâyetderecelerindebulunurdemeknasılolur?

Cevâb:Farkderecelerindebulunansahvvebenzerleri,cem’derecelerindekikoyusekregöreolansahvdır.Oradakisahv,sekrilekarışıkdır.Oradakiislâmda,küfrilekarışıkdır.Ma’rifetde,cehlilebulanmışdır.Eğeryazılabilseydi,farkderecelerindekihâlleri,ma’rifetleriuzunuzadıyabildirir,omertebedesekrvebenzerlerininkarışmışolduklarınıaçıklardım.Zekîolanlar,böyleolduğunu,düşünerekdeanlıyabilirler.

Şaşılır,doğrusuçokşaşılır!Şukadarbilmeklâzımdırki,Peygamberler

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”bütünobüyüklükleriniveüstünlüklerini,Peygamberlikyolundabuldular.Vilâyetyolundadeğil!

Evliyâlık,Peygamberliğinhizmetcisindenbaşkabirşeydeğildir.Evliyâlık,Peygamberlikdenüstünolsaydı,meleklerinyüksekolanlarındaEvliyâlık,başkavilâyetlerdenüstünolduğuiçin,Peygamberlerden“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”dahâyüksekolurlardı.

EvliyâlığıPeygamberlikdendahâüstünbilenlerdenbirçoğu,meleklerinyükseklerindekivilâyetin,Peygamberlerdekivilâyetdendahâüstünolduğunugörerek,(Meleklerinyüksekleri,Peygamberlerdendahâüstündür)dediler.

BöyleceEhl-isünnetâlimlerinin“rahmetullahialeyhimecma’în”çoğunluklabildirdikleriyoldanayrıldılar.Buyanlışlıkları,hepPeygamberliğianlıyamamakdandır.

Peygamberlikzemânıuzaklaşdığıiçin,şimdiherkesPeygamberlikderecelerini,Evliyâlıkderecelerindenaşağısanıyorlar.Bununiçin,bununüzerindesözüuzatdım.İşiniçyüzünübirazaydınlatmışoldum.YâRabbî!

Günâhlarımızıafveyle.Ayaklarımızıdoğru

yoldabulundur!Kâfirlerekarşısavaşırkenbizeyardımcıol!Âmîn.KıymetlikardeşimmeyânşeyhDâvüd,yanınızageliyordu.Buyazılarasebeboldu.Vesselâm.

269

Bumektûb,Mürtezâhânayazılmışdır.Dindüşmanlarınıaşağılamak,uydurmaputlarınıyıkmaklâzımolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Herkesinbiristeğivardır.Bufakîrinarzûsu,AllahüteâlânındüşmanlarınaveOnunsevgiliPeygamberinin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”düşmanlarınasertlikgöstermekveoalçaklarınalçaklıklarınıaçıklamakdır.Onlarıvetapındıklarışeyleriaşağılamakdır.Allahüteâlânınençokbeğendiğiişinbuolduğunuiyibiliyorum.İştebununiçin,sizide,tekrârtekrâr,buçokbeğenilenişiyapmağaçağırıyorum.Buişin,müslimânlığınenmühimvazîfelerininbirincisiolduğunuanlatmakistiyorum.Sizorayagelince,oradakiislâmdüşmanlarırezîloldu.[Dilleritutuldu.Kalemleri

yazmazoldu.]Önce,bununşükrünüyapmaklâzımdır.Tapınmakiçin,müslimânlarakarşıgösterişyapmakiçinorayayığınyığıngidiyorlardı.Allahüteâlâyaşükrlerolsunki,bizleribubelâyadüşmekdenkorudu.Bubüyükni’meteşükretdikdensonra,bualçaklarınaşağı,kötüyoldaolduklarınıyaymağaçalışmalıdır.Bunlarıortadankaldırmakiçin,açıkdanveelaltından,gücünüzyetdiğikadarçalışınız!Putatapınanbuahmaklarıeldengeldiğikadaraşağılayınız!Şimdiyekadarolangevşekliklerinzararı,böylecebelkiazaltılabilirveokusûrlarınkeffâretiolur.Za’îfoldumvehavalarçoksoğukgidiyor.Yoksa,hemenhuzûrunuzagelir,sizibuişeteşvîkederdim.O

alçaklarınputunatükürürdüm.Buişimi,se’âdetekavuşmaklığımiçinsermâyeyapardım.Dahâneyazayım?Vesselâm.

İyiliğeelverişliolmıyankimse,

Fâidelenemez,Peygamberidegörse.

270

Bumektûb,şeyhNûrMuhammedeyazılmışdır.Ba’zısohbetlerdebulunmak,biryanaçekilipyalnızyaşamakdandahâiyiolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!KardeşimizşeyhNûrMuhammed,bufakîrleriöyleunutduki,birselâmla,birhaberlebilehâtırlamamakdadır.Birköşeyeçekilip,uzletetmekistiyordunuz.Onakavuşdunuz.Fekat,öylesohbetlervardırki,uzletdendahâkıymetlidir.

Üveys-iKarnîyi“rahmetullahialeyh”düşününüz!Uzletetmekistedi.Bununiçin,insanlarıneniyisinin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”

sohbetinekavuşamadı.Sohbetinyükseltdiğiderecelereerişemedi.Tâbi’îndenoldu.Birinciderecedeolmakdanikincidereceyedüşdü.

Allahüteâlânınlutfüveihsânıile,hergünbirbaşkasohbetolmakdadır.

Hadîs-işerîfde,(İkigünübirolankimse,

aldanmışdır)buyuruldu.SizevedoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânın“sallallahüteâlâaleyhivesellem”izindebulunanlaraselâmolsun!

271

Bumektûb,şeyhHasen-iBerkîyeyazılmışdır.Birrü’yânınta’bîribildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!KıymetlikardeşimşeyhHaseninmektûbugeldi.Allahüteâlâonaiyihâllerversin.

Yüksekderecelereulaşdırsın!Gördüğünüzrü’yâyıyazmışsınız.İyianlaşıldı.Ümmîdliolunuz.Emredilmişolanvazîfeniziyapmağacânvegönüldençalışınız.İslâmiyyetinemrlerineuymakdakılkadargevşeklikgöstermeyiniz.Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bildirdiklerineuygun,doğrui’tikâdilekalbinizisüsleyiniz.Fârisîmısra’tercemesi:

İşbudur.Bundanbaşkasıhiçdir!

Ananızbabanıziznverirsevekardeşlerinizrâzıolurlarsa,Hindistânagelmeğibüyükni’metbiliniz!Vesselâm.

272

Bumektûb,mîrseyyîdMuhibbullah-iMankpûrîyeyazılmışdır.Îmân-ıgaybınîmân-ışühûdîdenüstünolduğuvetevhîd-işühûdîiletevhîd-ivücûdîbildirilmekdedir:

Önce,AllahüteâlâyahamdveResûlünesalâtederim!KıymetlikardeşimseyyidmîrMuhibbullah!Bilinizki,Allahüteâlânınvarolduğunavesıfatlarına,gaybden,görmedeninananlar,PeygamberlerdirveonlarınEshâbıdır“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”.GeriyetâmdönmüşolanEvliyâda,çokaz,hemdepekçokazsayıdaolup,Eshâb-ıkirâmgibidirler.

Âlimlervebütünmü’minlerinîmânlarıda,gaybdanîmândır.(Uzlet),ya’nîyalnızyaşıyanVelîlerinve(Işret)ya’nîinsanlararasına

karışmış

Velîlerinîmânlarıise,îmân-ışühûdîdir.Işretdeolantesavvufculardageriyedönmüşdürler.Fekat,tâmdönmüşdeğildirler.Bâtınları,yukarıyabakmakdadır.Zâhirleri,ya’nîbedenlerihalkarasında,bâtınlarıiseHakteâlâiledir.Bunlarınîmânı,bununiçin,hepîmân-ışühûdîdir.

Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”geriyetâmdönmüşlerdir.

Zâhirleriilede,bâtınlarıilede,insanlarıAllahüteâlâyaçağırmakdadırlar.Bunlarınîmânları,bununiçin,gaybdenya’nîgörmedeninanmakdır.Ba’zıkitâblarımdayazılıolduğugibi,geridönmüşolmaklabirlikde,yukarıyabağlıkalmakbirkusûrdur.Sonavarmışolmamakdır.Tâmolarakgerigelmek,ensonavarmışolmağıgösterir.Tesavvufcular,ikitarafadabağlıkalmağıüstünlüksanıyorlar.Teşbîhiletenzîhikendindetoplıyanlarıyüksekbiliyorlar.Fârisîmısra’tercemesi:Onlar,onlardır,bendeböyleyimyâRab!

Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”da’vetmakâmındanayrılıpda,bâkîolanâhıretâleminegirincevegeridönmekleyapdıklarıvazîfeleritemâmolunca,(Refîk-ul-a’lâ)diyerek,tâmolarakAllahüteâlâyadönerler.

Yakînlikmertebelerindeilerlerler.Arabîbeyttercemesi:Ni’metekavuşanlaraâfiyetolsun,

Zevallıâşık,birkaçdamlailedoysun!

Bufakîregöre“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”üstünlük,yükselirkençokluğun[mahlûkların]hepsiniunutmakdır.Hattâ,Allahüteâlânınismlerinivesıfatlarınıdaunutmakdır.Bâtının,Allahüteâlânınzâtındanbaşkabirşeyigörmemesidir.Sonra,olanolur.Geriinerkende,yalnızçokluğugörmekdir.Hermü’mingibi,odamahlûklardanbaşkabirşeygörmemelidir.

İbâdetetmekdenveinsanlarıAllahüteâlâyainanmağaveemrlerineuymağaçağırmakdanbaşkabirşeyleuğraşmamakdır.Buda’vetişinibitirip,bufânîâlemdenayrılınca,bütünbütünAllahüteâlâyadönmekdir.Îmân-ıgaybden

kurtulup,îmân-ışühûdîyekavuşmakdır.İşitdikleriniönündebulmakdır.Bu,Allahüteâlânınöylebirni’metidirki,ancakdilediğineverir.Onunihsânlarıpekçokdur.Yarıdakalmışolanlar,tâmdönmeğinoksânlıksanır.

BâtınınAllahüteâlâyadönmesini,insanlarıda’vetetmekveyükseltmekiçinonlaradönmesindendahâüstünbilirler.Hâlbuki,insanlaradönen,kendiisteğiiledönmemiş,Allahüteâlânındilemesiile,yukarıdanaşağıinmişdir.Kavuşmuşiken,ayrılıkhicrânınadüşmüşdür.Bununiçingeridönen,herân,Allahüteâlânınirâdesiiledir.Kendiirâdesiyokolmuşdur.

Allahüteâlâyateveccühedenise,kavuşmakvebâtınıilegörmekzevkleriiçindedir.Yakınlıkla,berâberolmaklasevinmekdedir.Fârisîbeyttercemesi:

Sevgilininistediğiayrılık,bana,

Binlercedahâtatlıdır,kavuşmakdansa!

Arabîşi’rtercemesi:

Kavuşmak,nefsinindileğidir,

ayrılık,efendininemridir.

Herândostileberâberolmak,

nefseuymakdandahâsevgilidir!

Geriyedönmeninüstünlükleri,yükseklikleriçokdur.YukarıyadoğruolanVelî,geridönmüşVelîninyanında,denizyanındakibirdamlasugibidir.

Geridönmek,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”

üstünlüklerindendir.Yukarıyateveccühise,evliyâlıkdadır.Aradakiuzaklığıburadananlamalıdır.Buinceliğiherkesanlıyamaz.Bu,Allahüteâlânınöylebirni’metidirki,dilediğineverir.Allahüteâlâ,büyükni’metlersâhibidir.

Tenzîhileteşbîhikendindetoplıyanlardan

birçoğudadiyorki,bütünmü’minlertenzîhile,görmedenîmânediyorlar.Buîmânilebirlikdeteşbîhîmânınadakavuşanârifolur.Buârif,mahlûkları,Allahüteâlânınzuhûruolarakgörür.Mahlûkları,vahdetinmuhtelifşeklleralmışhâliolarakbilir.Yaratanıyaratdıklarınıniçindegörür.Bunlaragöre,yalnıztenzîhileolan,ya’nîyaratana,hiçbirşeyebenzemeyen,anlaşılamayanbirvarlıkolarakinanmaknoksânlıkdır.Birolanvarlığıbuçoklukdanayrıolarakdüşünmeğiaybbilirler.Hiçbirşeylebağlılığıolmıyan,hiçbirşeyebenzemiyenbirvarlığainananlarıaşağıderecedesanırlar.Çokluğudüşünmeden,yalnızbirvarlığıdüşünmeğisınırlıdarbirçerçeveiçindekalmaksanırlar.

Sübhânallah!Allahüteâlâyahamdolsun!Peygamberlerinhepsi,(Âfâkî),ya’nîinsanındışındaolanve(Enfüsî),ya’nîinsanıniçindeolanputlarıyoketmeğeuğraşdılar.Buputlarınyokedilmesiniherkesdenistediler.

Hiçbirşeyebenzemiyen,nasılolduğuanlaşılamıyanvevarlığılâzımolanyaratanınbirolduğunubildirdiler.HiçbirPeygamberin,

mahlûklarabenziyenbiryaratanaîmânedilmesiniemretdiğivemahlûklaryaratanıngörünüşleridirdediğihiçişitilmemişdir.BütünPeygamberler,varlığılâzımolanyaratanınbirolduğunu,sözbirliğiilebildirmişlerdir.Ondanbaşkahiçbirşeyetapılamıyacağınısöylemişlerdir.Allahüteâlâ,Âl-iİmrânsûresininaltmışdördüncü[64]âyet-ikerîmesindemeâlen,(Kitâblıkâfirleresöyle!Aramızdaortakolankelimeyisöyleyiniz!Ya’nîAllahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyetapınmayınız!Onahiçbirşeyiortaketmeyiniz.İçimizdenhiçbirkimseyiyaratıcıRabtanımayızdeyiniz!)buyuruyor.Butesavvufcularınsözleri,sonsuzRabtanıdıklarınıgöstermekdedir.Herşey,birolanRabbimizingörünüşüdür,diyorlar.BusözlerineşâhidolarakHadîdsûresininüçüncü[3]âyet-ikerîmesindeki,(HerşeyinbaşlangıcıvesonuvehergörünenvegörünmeyenhepOdur)veEnfâlsûresininonyedinci[17]âyet-ikerîmesindeki,(Oatdığınokusenatmadın.Allahüteâlâatdı)veFethsûresininonuncu[10]âyet-ikerîmesindeki,(Sanaelleriniuzatıpsözverenler,elbette,Allahüteâlâilesözleşmişdirler)okuyorlarve(Yâ

Rabbî!Herşeyinbaşlangıcısensin.Sendenöncebirşeyyokdu.Senensonsun.

Sendensonrabirşeyyokdur.Senmeydândasın.Sendendahâaçıkdabirşeyyokdur.Sengizlisin.Sendendahâgizlibirşeyyokdur)hadîs-işerîfiniokuyorlar.Buâyet-ikerîmelervebuhadîs-işerîf,onlarındoğrusöylediklerinigöstermiyor.Âyet-ikerîmede,Allahüteâlânınyalnızkendinibildirmesi,mahlûklarınvarlıklarınıntâmbirvarlıkolmadığınıgâyetgüzelgöstermekdedir.Yoksavarolmadıklarınıbildirmekdeğildir.Meselâ,hadîs-işerîfde,(Nemâz,ancakFâtihayıokumaklakılınır)ve(Emânetehıyânetedeninîmânıyokdur)buyuruldu.Bunungibi,dahâniceâyet-ikerîmevehadîs-işerîflervardır.Âyet-ikerîmeyevehadîs-işerîflerebuma’nâyıvermemize,te’vîldiyorsunuzdemelerideyersizdir.Buma’nâyıvermemiz,âyet-ikerîmevehadîs-işerîflerinçokbeliğolduklarınıgöstermekdedir.

Dünyâişlerindedeböylesözlerçokdur.Meselâ,birkimsegönderdiğime’mûraolangüveninibildirmekiçin,(Onunelibenimelimdir)veyâ

(Onunsözübenimsözümdür)der.Busözekelimelerinma’nâsıverilemiyeceğimeydândadır.İ’timâdınçokolduğunugâyetgüzelanlatmakdadır.Birhizmetçininyapdığıiş,onungücünün,kuvvetininüstündeolursaveefendisibuişeçokehemmiyyetvekıymetverdiğinibildirmekisterse,buişibenyapdım,senyapmadındiyebilir.Busözefendiilehizmetçinintekbiradamolduklarınıgöstermez.Kölenin,hizmetcininişi,kuvvetsâhibininişiolmadığımeydândadır.Kendiside,elbetteodeğildir.Butesavvufcular,Peygamberlikderecesinianlayamamışolacaklar.Obüyükler,ikivarlıkbildirmekdedir.Buikivarlıkbirbirindenbaşkadırdemişlerdir.

Peygamberlerinsözlerindentevhîdveittihâdma’nâlarınıçıkarmak,boşyereuğraşmakdır.Onlarındediğigibi,varolan,birolsaydıveherşeyonungörünüşüolsaydı,mahlûklaraibâdetetmek,Onaibâdetetmekolurdu.Böyleyanlışsöyliyenlerdeyokdeğildir.Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”,böyleşeyiçoksıkıyasaketmişler.Allahüteâlâdanbaşkasına

tapınanlarasonsuzazâbyapılacağınıbildirmişlerdir.MahlûklaratapınanlarınAllahındüşmanıolduklarınıbildirmişlerdir.

Butesavvufcularayanlışanladıklarıbildirilmediğiiçinvecâhillikle,yaratanıyaratdıklarınabenzetmekfelâketindenkurtarmadıklarıiçinvemahlûklaraibâdetiAllahüteâlâyaibâdetsanmakdanvazgeçmedikleriiçin,birçoğudiyorki:(Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”,kalınkafalılarınyanlışanlamamalarıiçin,inceolantevhîd-ivücûdbilgilerinisakladılar.Çokvarlıkbulunduğunusöylediler).Busözler,ba’zılarının,hazret-iAlîyi“radıyallahüanh”ikiyüzlüyapmalarınabenziyorki,elbettekulakverilmez.Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”herşeyindoğrusunubildirmesilâzımdır.Varlığınbirolmasıdoğruolsaydıveondanbaşkahiçbirşeyvarolmasaydı,bunuelbettesaklamazlardı.Doğruyubırakıpyanlışıbildirmezlerdi.Hemde,Allahüteâlânınzâtıvesıfatlarıveişleriiçinolanbilgidedoğruyusöylemeğetitizlikleçalışacaklarımeydândadır.

Kalınkafalılaranlıyamasada,doğruyusöylemekdençekinmezlerdi.

Görmüyorlarmıki,Kur’ân-ıkerîmdevehadîs-işerîflerde,(Müteşâbihât)denilenincebilgilervardır.Müteşâbihâti,değilkalınkafalılar,keskingörüşlüveincedüşünüşlüolanbüyüklerbileanlıyamamakdadır.Bununlaberâber,bunlarıbildirmekdençekinmediler.Câhilleranlıyamazdiyerekbildirmekdenvazgeçmediler.Butesavvufcular,varlığınikiolduğunusöyliyenlereveAllahüteâlâdanbaşkasınaibâdetdenkaçınanlara,müşrikdiyorlar.Varlıkbirdirdiyenbirkimseye,binlerleputatapınsabilemuvahhiddiyorlar.Bunlaragöreoputlar,Allahüteâlânıngörüntüleridir.

Onlaratapınmak,Allahüteâlâyaibâdetolurdiyorlar.İnsâfolunsunki,buikisindenhangisimüşrikdirvehangisimuvahhiddir?

Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”vahdet-ivücûdbildirmediler.

Varlıkikidirdiyenleremüşrikdemediler.

Ma’bûdün,tapınacakvarlığınbirolduğunusöylediler.Ondanbaşkasınatapınmağaşirkdediler.Butesavvufcular,mahlûklarıAllahüteâlâdanbaşkabilselerdi,başkaşeyleretapanlara,müşrikolmazdemezlerdi.Onlarbilsede,bilmesede,mahlûklarmahlûkdur.Odeğildirler.

Bunlarınsonragelenlerindenbirkaçı,(Buâlem,Allahüteâlânıngörünüşüdeğildir)dediler.HerşeyeOdemekdenkaçındılar.HerşeyOdurdiyenleribeğenmediler.Bununiçin,şeyhMuhyiddîniveonunyolundaolanlarıinkâretdilerveaybladılar.Fekatbunlar,buâlemAllahüteâlâdanbaşkadırdademiyor.Odeğildir,Ondanbaşkadadeğildirdiyorlar.Bunlarınsözüde,doğrudeğildir.İkişeyelbetbirbirindenbaşkaolur.İkiliğeinanmamak,aklauymamakolur.Evet,Ehl-isünnetdenkelâmâlimleri,AllahüteâlânınsıfatlarıOdeğildir.Ondanbaşkadadeğildirdedilerisede,buradakibaşkasözü,lügatma’nâsındadeğildir.Başkaolanikişeyinbirbirindenayrılmasıcâizolurdemekdir.ÇünkiAllahüteâlânınsıfatları,zâtındanayrılmış

değildirveayrılmalarıcâizdeğildir.Bununiçin,AllahüteâlânınsıfatlarıOdeğildir.Ondanbaşkadadeğildirsözüdoğrudur.Âlemise,böyledeğildir.Allahüteâlâvaridi.Hiçbirşeyyokidi.Bununiçinâlem,Ondanbaşkadeğildirdemek,hemlügatbakımından,hemdeikincibakımındandoğruolmaz.Bunlar,ilerliyememişolduklarından,âlemiya’nîmahlûkları,Allahüteâlânınsıfatlarıgibisandılar.Sıfatlariçinsöylemesicâizolanı,âlemiçindesöylediler.ÂlemOdurdemediklerinegöre,Ondanbaşkadırdemeliidiler.Böylece,tevhîd-ivücûdîyolundankurtulmalıidiler.Varlığınçokolduğunuanlamalıidiler.Tevhîd-ivücûdîsâhiblerimeselâşeyhMuhyiddîn-iArabî“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”veonunyolundagidenler,herşeyOdurdiyor.Busözleri,âlemAllahüteâlâilebirleşmişdemekdeğildir.Hâşâvekellâ!Busözleri,âlemyokdur.AncakAllahvardırdemekdir.Mektûblarımdabunuuzunaçıklamışdım.

Süâl:Tevhîd-ivücûdeinanantesavvufcularınikivarlığainananlaramüşrikdemeleri,onlariki

varlıkgördükleriiçindir.İkivarlıkgörmekise,tarîkatdeşirkdir.

Cevâb:Tarîkatdeşirkolan,ikivarlıkgörmeğiönlemekiçin,tevhîd-işühûdîyetişir.Buradatevhîd-ivücûdîhiçlâzımdeğildir.Fenâhâsılolmasıiçin,sâlikinbirmukaddeszâtdanbaşkahiçbirşeygörmemesivedüşünmemesilâzımdır.Böylece,tarîkatdekişirkdenkurtulmuşolur.İnsangündüzgüneşigörüpyıldızlarıgörmeyince,hergünbinlerceyıldızvarolduğuhâlde,ikivarlıkgörmekdenkurtulmuşolur.Yıldızlarvarolsada,yokolsada,istenilenşey,yalnızgüneşigörmekdir.İşindoğrusudaşudurki,sâlikaradığıhakîkîvarlığaokadarçokbağlanmalıdırki,herşeyvarolduğuhâlde,ohiçbirinebakmamalı,belkihiçbirşeyigörmemeli,onunkalbgözünehiçbirşeygelmemelidir.Fenânınenolgunhâlidebudur.Eğerhiçbirşeyvarolmazsa,sâlikkimdenfenâbulacakdır?Kimdenfânîolacak,kimiunutacakdır?Tevhîd-ivücûdîyiilkolarakaçıklıyanşeyhMuhyiddîn-iArabîdir“rahmetullahialeyh”.Ondanöncegelen

büyüklerinsözleride,hernekadar,tevhîdivebirleşikolmayıgösteriyorsada,busözlerdentevhîd-işühûdîdeanlaşılabilir.Çünki,Allahüteâlâdanbaşkahiçbirşeygörmeyince,kimisi(CübbeminaltındaAllahüteâlâdanbaşkabirşeyyokdur)demiş,kimisi(Sübhânî)diyerek,hiçbirşeyebenzemiyenvarlıkolduğunubildirmiş,kimiside(EvdeOndanbaşkasıyokdur)diyebağırmışdır.Bunlarınhepsi,birvarlıkgörmedalındaaçançiçeklerdir.Hiçbirivahdet-ivücûdügöstermemekdedir.

Vahdet-ivücûdüilkolarakaçıklıyan,kısmlaraayıran,birgramerkitâbıgibiparçaparçaanlatan,şeyhMuhyiddîn-iArabîdir.Bubilgininbirçokderinveinceyerleriniyalnızbenbuldumdemiş,hattâ,(Peygamberlerinsonuncusu,incebilgilerinbirkısmınıVelîlerinsonuncusundanalmakdadır)demişdir.Vilâyet-iMuhammedîninsonuncusuolarakda,kendinibilmekdedir.

Onunkitâblarınışerhedenler,busözünüşöyleaçıklıyor:Birzengin,kendihazînesininbekçisindenbirşeyalırsa,kendisiiçinbirküçüklükolmaz.

Sözünkısasışudurki,FenâveBekâyakavuşmakve(Vilâyet-isugrâ)ve(Vilâyet-ikübrâ)nınderecelerineyükselmekiçin,tevhîd-ivücûdîhiçlâzımdeğildir.Tevhîd-işühûdîlâzımdır.Ya’nî,varolanıbirbilmekdeğil,birgörmek,Ondanbaşkasınıgörmemeklâzımdır.Böylegörmekle,(Fenâ)hâsılolur.Allahüteâlâdanbaşkaherşey,ya’nî(Mâ-sivâ)unutulur.Birsâlik,başdansonakadarilerlerde,tevhîd-ivücûdîbilgilerikendinehiçgösterilmiyebilir.Hattâ,bubilgilereinanmıyacakgibiolur.Bufakîregöre,sâliki,bubilgilergösterilmedenulaşdıranyol,bubilgileringösterildiğiyoldandahâçabukilerletir.Buyolunsâliklerininçoğu,istenilenekavuşurlar.Oyoldaolanlarınçoğuise,yarıyoldakalırlar.

Deryâyıararken,birdamlaileavunupkalır.Aslıilebirleşmişsanarak,gölgeyetutulurlar.Böyleceaslakavuşamazlar.Böyleolduğunutecribeileanlamışbulunuyorum.HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbildirir.Bufakîr,hernekadarikinciyoldanilerledimvetevhîdma’rifetleriveilmleriçokgösterildiisede,Allahüteâlânınlutflarıçok

olduğuiçinvesevilenleringötürülmesiileilerlediğimiçin,buyolunvâdilerindenveçöllerindenlutfveihsânilegeçirildim.Büyüklutfilegölgelerdenatlatılarakaslakavuşduruldum.Sıra,talebeyetişdirmeğegelince,ötekiyolundahâçabukkavuşdurduğuanlaşıldı.Bizlere,doğruyolugösterenAllahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâbizedoğruyolugöstermeseydi,kendiliğimizdenbulamazdık.RabbimizinPeygamberleri“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”doğrusözlüolarakgelmişdir.

TENBÎH:Yukarıdayazılanlardananlaşıldığıüzere,birdenfazlavarlıkolduğuhâlde,ya’nîAllahüteâlâdanbaşkavarlıkbulunduğuhâlde,(Fenâ)ve(Bekâ)eldeedilmekdedirve(Vilâyet-isugrâ)ve(Vilâyet-ikübrâ)hâsılolmakdadır.Çünki(Fenâ)demek,mâ-sivâyıunutmakdemekdir.Mâ-sivâyokolmayacakdır.Busözümüzmeydândaolanbirşeyibildirmekdeisede,büyüklerdençoğubunuanlıyamamışdır.Artıkcâhillerinnasılolacağınıdüşünmeli.Tevhîd-işühûdînintevhîd-ivücûdîolduğunu

sanıyorlar.Vahdet-ivücûdbilgileri,buyoldaelbettelâzımdırdiyorlar.İkivücûdeinananlarasapıkvebaşkalarınıdaşaşırtıcıdiyorlar.Hattâbunlardançoğu,Allahüteâlâyıtanımak,tevhîd-ivücûdbilgileriileolursanıyorlar.Mahlûklarınaynasındabirvarlığıgörmek,buyolunsonunavarmakdemekdirdiyorlar.

HattâbunlaragörePeygamberimiz“aleyhivealâcemî’iihvânihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”,Peygamberlikderecelerinitemâmladıkdansonra,çoklukdaya’nîmahlûklardavahdetiya’nîbirolanvarlığı,ya’nîAllahüteâlâyıgörmekderecesinekavuşdu.(İnnâa’taynâ-kel-Kevser)âyeti,bumakâmaerişdiğinigöstermekdedirdediler.Buâyet-ikerîmedemeâlen,(Elbettesanaçoklukdavahdetigörmekmakâmınıverdik)buyuruyordediler.Öylesanıyorumki,Kevserkelimesinde,(v)harfinin,kesretya’nîçoklukbildirenüçharfinarasındabulunmasından,böyleanlamışlardır.Hâşâvekellâ!Peygamberlikmakâmındaböylebilgileryokdur.Çünki,Peygamberler“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”

hiçbirşeyebenzemiyenbirvarlığainanmağıemrbuyurmuşlardır.Mahlûklaraynasındagörülebilenhiçbirşeyin,Obirvarlıklailişiğiolamaz.Bunlarınhepsi,anlaşılabilenveölçülebilenşeylerdir.Allahüteâlâ,butesavvufcularainsâfversin!Peygamberleri“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”kendiderecelerindekiterâzîileölçmeğekalkışıyorlar.Obüyüklerinderecelerinikendiderecelerigibisanıyorlar.Ağızlarındançokbüyüksözçıkarıyorlar.

Fârisîbeyttercemesi:

Taşiçindekiböceksanır,

Yervegökheporasıdır.

diyorlar.

Bufakîrebaşlangıcdaböylebilgilerhâsılolmuşdu.Sonrapişmânlık,tevbeveistigfârnasîboldu.Ogörünenleri,hıristiyanlarınputlarıgibi,Allahüteâlâdanuzakbuldum.Behâüddîn-iBuhârî“kuddisesirruh”hazretleribuyuruyorki,

(Hergörülenveherişitilenveheranlaşılan,Ondanbaşkadır,kelime-itevhîdsöylerken,LÂilebirlikde,bunlarınhepsiniyoketmelidir!).Bununiçin,kesretdevahdetigörmekde,nefyedilecekdir.Nefyedilmesilâzımgelenşey,Omukaddesvarlıkdabulunamaz.Hâcehazretlerininosözü,benibuşühûddenkurtardı.Şühûdün,görmeninzevklerinebağlıkalmağasonverdi.İlmdencehleçıkardı.Ma’rifetdenhayreteulaşdırdı.

Allahüteâlâ,obüyükVelîyebizimtarafımızdançokiyiliklerversin!Busözümle,obüyükrehberinmürîdiolduğumu,onunkölesiolmaklaşereflendiğimibildiriyorum.Doğrusu,Evliyâdançokazı,onungibisöylemişdir.Müşâhedelerionungibiyokedenpekazolmuşdur.Şâh-ıNakşibendhazretleri,(Behâüddîninbaşlangıcı,Bâyezîd-iBistâmîninsonudeğilise,Allahüteâlânınma’rifetionaharâmolsun!)buyurmuşdur.Busözlenedemekistediğişimdianlaşılmakdadır.ÇünkiBâyezîd,çokyüksekderecelereyükseldiisede,şühûddenvemüşâhededenkurtulamadı.(Sübhânî)

çerçevesinindarlığındandışarıçıkmadı.Behâüddîn-iBuhârîhazretleriise,bir(LÂ)kelimesiile,bütünmüşâhedelerini,gördüklerinin,bulduklarınınhepsiniyoketdi.HepsiniAllahüteâlâdanbaşkabildi.Bâyezîdintenzîhsanmışolduğunu,teşbîhbildi.Onun(Bi-çûn)dediğine(Çûn)dedi.Onunkemâlgördüğünü,noksanlıkgördü.Bununiçin,onunteşbîhdenilerigidemiyensonu,bubüyükhocamızınbaşlangıcıoldu.Çünkiteşbîhdenbaşlayıp,tenzîhevardı.BelkiBâyezîd-iBistâmîhazretlerinesongünlerindebukusûrubildirmişolacaklardırki,(Zikrlerimhepgafletleimişvehizmetlerim,ibâdetlerim,câhillikleimiş)buyurmuşdur.Huzûr,şühûddediklerinin,gafletolduğunubildirmişdir.Onunhuzûrveşühûddedikleri,Allahüteâlânınhuzûrudeğildi.Gölgelerdenbirgörüntününhuzûruidi.Sonsuzzuhûrlardanbiriidi.Bunlarabağlanarak,Allahüteâlâdangâfilkalmışdı.ÇünkiAllahüteâlâ,verâlarınverâsı,ötelerinötesidir.Zıller,görüntüler,zuhûrlar,buyolunbaşlangıcındaolurveilerletmeğeyararlar.Behâüddîn-iBuhârîhazretleri,(Buyolunsonunu,başlangıcına

yerleşdirdik)buyurdu.Busözü,tâmyerindedir.Çünkitabaşlangıcdayalnızbirvarlığıaramakdadır.İsmlere,sıfatlarabakmayıp,ancakzâtıözlemekdedir.Buyüksekyolagirenuyanıkbirtâlibdebuni’met,bukemâlekavuşmuşolanrehberindensaçılarak,yayılarakhâsılolur.Tâlibbukazancınıbilsede,bilmesede,hiçdeğişmez.Bununiçin,nihâyetdekavuşulandereceler,bubüyüklerinbaşlangıcındayerleşmişbulunmakdadır.

Buyolunbaşındahâsılolan,birvarlığıözlemekni’meti,sâlikdekuvvetlenirse,bâtındakibuarzû,zâhirinedeişlerse,mahlûklarınaynasındagörünenaşağımüşâhedelerdenkurtulurveteşbîhbilgilerindensıyrılır.Eğeroteveccühkuvvetlenmeyip,yalnızbâtınındakalırsa,çokolurki,kesretdevahdetigörmeklezzetinetakılır.Tevhîdveittihâdzevklerinedalar.Fekatbuyolda,tevhîdmüşâhedesi,yalnızzâhirdekalır.

Bâtınabulaşmaz.Bâtınlarıya’nîkalbleriverûhları,yinebirvarlığıözlemekdedir.Zâhirleri,kesretdevahdetigörmekdedir.Çokolurki,zâhirlerindekimüşâhedekuvvetbularak,

bâtındakiteveccühbelliolmaz.

Yalnızzâhirinşühûdübilinir.Busatırlarıyazanfakîrde,başlangıcdaböyleidi.Zâhirdekikuvvetliolduğundanbâtındakiyalnızbirvarlığateveccühbelliolmamışdı.Kendimitemâmen(Kesretdevahdet)şühûdünemüteveccihbuluyordum.Birmüddetsonra,Allahüteâlâ,bâtındakiteveccühüdebildirdi.Bâtınadayardımeyledi.Şimdikiderecelerekavuşdurdu.Bununiçin,Allahüteâlâyasonsuzhamdolsun.Buyolunbüyüklerindenbirkaçındagörülentevhîdma’rifetleriveaşağımüşâhedelerdeböyledir.Bubüyüklerinhemzâhirleri,hemdebâtınları,bumüşâhedelerebağlanmamışdır.Buma’rifetleretutulmamışdır.Başkayollardaolanlarböyleolmayıp,zâhirleride,bâtınlarıda,bumüşâhedeleretutulmuşdur.Buşühûdü,tenzîhileteşbîhibirleşdiriyorsanmışlar,kemâlbilmişlerdir.Fekat,bunlarınbâtınlarıda,tenzîheinanmakdaisede,başkaşeyetutulmuşlar,başkaşeybilmişlerdir.Tenzîheinanmıyanlarveaşağımüşâhedelerdenbaşkabirvarlığaîmânetmiyenler,mülhiddir,sapıkdır,sözümüzün

dışındadırlar.

MahlûklarınaynasındaHakteâlâyımüşâhedeetmeği,tesavvufcularkemâlsayıyorveteşbîhiletenzîhinbirleşmesidiyorlar.Bufakîregöre,bumüşâhede,Allahüteâlâyımüşâhedeetmekdeğildir.Bunlarıngördükleri,vehmvehayâletdiklerişeylerdir.Mümkindegördükleri,Vâcibdeğildir.Mahlûkdabuldukları,Kadîmdeğildir.Teşbîhdegörünenler,tenzîhdeğildir.Sakıntesavvufcuların,boşsözlerinealdanmayınız!Hakolmıyanı,haksanmayınız!

Butesavvufcular,şü’ûrsuzbirhâldeolduklarındanözrlüsayılırlar.

Yanılanmüctehidgibihesâbaçekilmezlerisede,bunlarauyanlaraacabâneyaparlarbilemem.Keşkibunlarıda,yanılanmüctehidlereuyanlargibiafvetseler!Fekatafvetmezlerse,işleriçokgüçolur.

Kıyâsveictihâd,islâmiyyetindörttemelindenbirisidir.Bunauymağaemrolunduk,evliyânınkeşfveilhâmları,böyledeğildir.Bunlara

uymağaemrolunmadık.İlhâm,yalnızsâhibiiçindelîldir,huccetdir,seneddir.

Başkalarıiçinseneddeğildir.İctihâdise,hermüslimâniçinhuccetdir,seneddir.Bununiçinmüctehidolanâlimlereuymaklâzımdır.Dînintemellerini,buâlimlerinbildirdiklerineuygunolaraköğrenmelidir.

Tesavvufcuların,buâlimlerinbildirdiklerineuygunolmıyansözlerineveişlerineuymamaklâzımdır.Bununlaberâberonlaraiyigözlebakarakdiluzatmamalı,şü’ûrsuzolansözlerindensaymalıdır.Açıkolanyanlış

ma’nâlarıbırakıpdoğruma’nâlarçıkarmalıdır.Şunaçokşaşılırki,tesavvufculardançoğu,vahdet-ivücûdgibikeşfveilhâmileanlaşılanbilgilereinandırmakiçininsanlarızorluyorlar.Onlarında,böylesöylemesiniistiyorlar.İnanmıyanlaraazâbolacağınıbildiriyorlar.Keşkibubilgileriinkâretmemeleriiçinzorlasalardı.İnkâredenlereazâbvardeselerdi.Çünkiîmânbaşkadır,inkâretmemekbaşkadır.Bubilgilereinanmaklâzımdeğildir.Fekatinkâretmekdende

sakınmalıdır.Çünkibubilgileriinkâretmek,bubilgilerinsâhibleriniinkâretmeğegidebilir.

Hakyoldakievliyâyadüşmanlığasebebolabilir.Sözünkısası,hakyoldaolanEhl-isünnetâlimlerininbildirdiklerinegöreinanmalıvehareketetmelivetesavvufcularınkeşflerineiyigözlebakmalıdır.Busözlereevetveyâhayırdemekdensakınmalıdır.Aşırıgitmeklegerikalmakarasındakiiyi,ortayoldabudur.HerşeyindoğrusunubildirenAllahüteâlâdır.Nekadarşaşılırki,tesavvufcuolduğunusöyliyenlerarasında,bumüşâhedelerledoymıyarak,hattâbugörüşleriaşağısanarak,dünyâdaAllahüteâlâyıgörüyoruzdiyenlerçıkmışdır.HiçbirşeyebenzemiyenVâcib-ül-vücûdügördüklerinisöylüyorlar.Peygamberimizin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”mi’râcgecesindebirkerrekavuşduğuni’metebizhergünkavuşuyoruzdiyorlar.Gördüklerinûru,sabâhlarıtanyerininağarmasınabenzetiyorlar.Bunûrunanlaşılamayanbirmertebeolduğunusanıyorlar.

Tesavvufyolununsonu,bunûrungörünmesinekadardırdiyorlar.Allahüteâlâ,zâlimlerin

dediklerişeylerdençokuzakdır.O,çokbüyükdür.Budayetişmiyormuşgibi,Allahüteâlâilekonuşduklarınıbildiriyorlar.Allahüteâlâböylebuyurdudiyebirçokşeylersöylüyorlar.Düşmanlarına,Allahüteâlâsizeşöyleböyleyapacağınıbildirdidiyorlar.Sevdiklerikimseleredemüjdelerveriyorlar.Kimiside,geceninüçdeikisiveyâdörtdeüçügeçdikdensonra,Rabbimilekonuşdum,çokşeylersordum,cevâblarınıaldımdiyor.Bunlarınsözlerindenanlaşılıyorki,ogördüklerinûruHakteâlâsanmakdadırlar.Onûru,Allahüteâlânıngörünüşlerindenbirgörünüşolarakvezıllerdenbirzılolarakdeğilde,Allahüteâlânınzâtı,kendisisanıyorlar.Hâlbuki,onûraAllahüteâlânınzâtıdemek,büyükiftirâdır.

Tâmbirsapıklıkvezındıklıkdır.Cenâb-ıHak,nekadarçoksabrlıdırki,böyleiftirâcılaraçeşidçeşidazâblaryapmakiçinaceleetmiyorvebunlarıyoketmiyor.Allahüteâlânınilmiçokdur,hilmideçokdur.Kudretibüyükdür.Afvıdabüyükdür.Mûsâaleyhisselâmınkavmi,Allahüteâlâyıgörmekistedikleriiçinyok

edildiler.Hazret-iMûsâ“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”Allahüteâlâyıgörmekisteyince,A’râfsûresininyüzkırkikinciâyetindemeâlen,(Senbenielbettegöremezsin)cevâbınıaldı.

Aklıbaşındangitdi.Buisteğindentevbeetdi.

Muhammed“sallallahüaleyhivesellem”Rabbül’âlemîninmahbûbudur.Gelmiş

vegelecekbütünvarlıkların,herbakımdanenüstünüdür.Mubârekbedeniilemi’râcaçıkdığıhâldeveArşı,Kürsîyigeçdiğivezemândan,mekândandışarıçıkdığıhâldeveAllahüteâlâyıgördüğüneKur’ân-ıkerîmdeişâretlerbulunduğuhâlde,âlimlerimizarasındagörmedidiyenlerdevardır.Âlimlerinçoğu,görmedidemişdir.İmâm-ıGazâlîde,görmemişolmasıdahâdoğrudurbuyurmuşdur.Bucâhillerise,bozukhayâlleriilehergüngördüklerinisanıyorlar.Hâlbukiislâmâlimleri,MuhammedResûlullahın“sallallahüteâlâaleyhivealââlihivesellem”birkerregörmesindesözbirliğinevaramamışlardır.Bunlarınsözlerinedikkatedilirse,ikikimsenin

karşıkarşıyakonuşduklarıgibi,Allahüteâlâilekonuşduklarınısanıyorlar.Buda,tâmsapıklıkdır.Hâşâvekellâ!Kelimeleriyanyanadizerek,birbirindenöncevesonrasıralıyarakkonuşmak,mahlûkolmağıgösterir.Allahüteâlâ,böylekonuşmaz.Tesavvufbüyüklerininsözleri,bunlarıyanıltmışolacak.

Tesavvufbüyükleride,Allahüteâlâilekonuşulacağınıbildirmişlerdir.

Fekatbubüyükler,Allahüteâlânınbusözleriarkaarkayasöylediğinibildirmiyorlar.Allahüteâlâ,bukelâmıyaratdıdiyorlar.Busözlerihiçyanlışdeğildir.Mûsâaleyhisselâmınmubârekağaçdanişitdiğisözde,Allahüteâlânınkelâmıidi.Sözmahlûk,Allahüteâlâhâlıkidi.Yoksa,ikikimseninkonuşmasıgibideğildi.CebrâîlaleyhisselâmınAllahüteâlâdanişitdiğikelâmda,böyleidi.Bukelâmlarda,Allahüteâlânınkelâmıdır.

Bunainanmıyankâfirvezındıkolur.Allahüteâlânınkelâmı,(Kelâm-ınefsî)ile(Kelâm-ılafzî)arasındasankiortakdır.Arayahiçbirşey

karışmadanAllahüteâlâonuyaratmakdadır.Bundananlaşılıyorki,kelâm-ılafzîdeAllahkelâmıdır.Bunainanmıyandakâfirolur.Burasınıdikkatleokumalıdır.Buaçıklamaçokyerdeişeyarayacakdır.İnsanıherşeyekavuşduranAllahüteâlâdır.

Mümkinlerinya’nîmahlûklarınvücûdleriya’nîvarlıklarıda,bütünsıfatlarıvekuvvetlerigibipekza’îfdir.Mümkininilmi,Vâcib-iteâlânınilmiyanındanedirki?Mahlûkunkudretinin,ezelîolankudretyanındanedeğeriolabilir?Bunungibi,mümkininvarlığı,Vâcib-iteâlânınvarlığıyanındahiçdir.Buikivarlığabakanbirkimse,ikisiarasındakiayrılığınçokluğunugörünceşaşıracakvebuikisinedevarlıkdemekacabâdoğrumudur?Yoksa,birisinevardemekdoğrudurda,ikincisine,varlığabenzediğiiçinmivardenmişdirdiyesoracaklardır.Görmüyormusun?Tesavvufcularınçoğuikincisoruyainanarak,mahlûklarınvarlığına,mecâzyoluilevücûddemişlerdir.

Mahlûklarınvarlığınısöyliyen,yâcâhilmüslimânlardır.Yâhud,insanlarınen

yüksekleridir.İnsanlarınenyüksekleri,Peygamberlerdir

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”veümmetleriarasında,Peygamberinvilâyetinekavuşmaklaşereflenen,zıldâirelerininhepsinigeçenlerdir.

Herşeyiniçinianlıyamayıpyalnızdışlarınıgörencâhiller,Vâcib-iteâlânınvarlığıile,mümkinlerinvarlığınıtâmvarlıksanırlar.Herikisinimevcûdbilirler.İnsanlarınenyükseklerikeskingörüşlüdür.Buikivarlığı,tâmvarlıkbulurlar.Vücûdünparçalarınındereceleriarasındakiayrılıkların,vücûdünsıfatlarındavei’tibârlarındaolduğunu,özlerindevezâtlarındaolmadığınısöylerler.Böylece,birisi,tâmvarlık,ötekimecâzolarakvarlıkolmakdankurtulur.İnsanlarınortaderecedeolanları,câhillerdenüstünveenyüksekolanlardanaşağıderecelerdeolduklarından,mahlûklarınvarolduklarınainanmalarıvebunlarınvücûdlerinetâmvarlıkdemeleriçokgüçdür.Bununiçindirki,mümkininvarlığı,tâmvarlığabenzediğiiçin,onamevcûddenilmişdirderler.Güneşdedurmuşsuya,güneşlenmişsudemeğebenzemekdedir.

Vücûd,onunlabulunmuyorkivarlığıdoğruolsun.Butesavvufculardanbirkaçıda,mahlûklarınvücûdüüzerindebirşeysöylememişdir.Vücûdlerivardırveyâyokdurdiyeaçıkçakonuşmamışlardır.Birkaçıise,mahlûklarınvücûdüyokdurdedi.Vâcib-iteâlâdanbaşkamevcûdyokdurdediler.Birkaçıda,mahlûklarınvücûdünüVâcib-iteâlâdanbaşkabilmezler.İkivücûdbirdirdedemezler.Birkaçıise,mahlûklarıAllahüteâlânınvarolduğuvücûdilemevcûddürlerdediki,busözmahlûklarınayrıcavücûdleriyokdurdemekdir.

Mahlûklarınvücûdüvardırdemekiçinkeskingörüşlüolmaklâzımdır.Allahüteâlânınvücûdüya’nîvarlığıyanında,mahlûklarınvücûdünü,bunlargörebilir.Keskingörüşlüolanlar,gündüzün,güneşinvücûdüyanındayıldızlarıgörürler.Görmesikuvvetliolmıyanlarisegöremez.Mahlûklarınvücûdü,gündüzyıldızlarınvücûdügibidir.Görüşükuvvetliolanlargörebilir.Görmesiazolanlargörmekdenmahrûmkalır.

Süâl:Câhilleringörmesiza’îfvebasîretleri,ya’nî

kalbgözlerikörolduğuhâlde,mahlûklarınvücûdününasılgörebiliyorlar.Vâcib-iteâlânınvücûdününışıkları,onlarıngörmesineniçinmâni’olmıyor?

Cevâb:Câhiller,birşeyiöğrenmekleanlar.Görmekleanlamaz.Bizburadaöğrenerekdeğil,görerekanlıyanlarısöylüyoruz.Öğrenmekleanlıyanlariçinbirşeydemiyoruz.Vâcib-iteâlânınvücûdününışıkları,câhilleregöresankiyokgibidir.Bununiçin,mahlûkların,vücûdünügörmeğemâni’olmaz.Şöyledecevâbveririzki,ışıklarıngörünmesi,mahlûklarınvücûdünügörmeğemâni’dir.Mahlûklarınvücûdünübilmeğemâni’değildir.Çünkibirşeyibilmek,çokolurki,işitmeklevebaşkalarınauymakladahâsılolur.

Düşünmeklevebenzetmekledebilinebilir.Görüşleriza’îfolanlarda,gündüzleriyıldızlarınvücûdünübilir.Güneşinışıkları,bubilgiyemâni’

olmaz.Câhiller,mümkinlerinvücûdünübilmekdedir.Görmekdedeğildirler.

Çünkişühûd,ya’nîgörmek,kalbgözüileolur.Bunlarınbasîretleriya’nîkalbgözleriise,kördür.Görülecekşey,melekdeolsaveyâmelekûtveyâceberûtyâhudlâhutdaolsagöremezler.

Mahlûklarınvücûdüvardemekde,câhillerenyüksekâlimlergibidirdedik.

Başkabirçokyerlerdedeonlargibidirler.Bununiçindirki,Peygamberler

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”birçokişlericâhillergibiyapmakdadırlar.

Herkesileveçolukçocuklarıile,onlargibiyaşarlar.İnsanlarıneniyisinin“aleyhissalâtüvesselâm”çolukçocuğunakarşıgüzelişleriniherkesbilir.Meselâbirgün,insanlarıneniyisi“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”hazret-iHasenilehazret-iHüseyniöpdüler.Onlarlasevinçlivegüleryüzlüvaktgeçirdiler.Oradabulunanlardanbirisi,(YâResûlallah!Onbiroğlumvar.Şimdiyekadarhiçbirisiniöpmedim)dedi.

Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”buyurduki,(Bumerhametdir.Kullarındandilediğineihsâneder).Enyüksekolanlar,birçokişlerindecâhillerebenzemekdedir.Bubenzeyiş,hernekadargörünüşdeisede,câhiller,işiniçyüzünüanlıyamadıklarından,obüyüklerdenfâidelenemiyorlar.Obüyüklerikendilerigibisanıyorlar.Kendilerinebenzemiyenlerebakıyorlar.Onlarıbüyükbiliyorlar.Evliyânınahlâkıveişlerikendilerinebenzemediğiiçinonları,huyları,işlerivesözlerikendilerinebenziyenlerdendahâüstünsanıyorlar.Kendilerinebenziyenahlâkveişler,Peygamberlerdebulunsabile,onlarıdahâüstünbiliyorlar.

İşitdiğimizegöre,şeyhFerîdeddîn-iŞekergenç“rahmetullahialeyh”

hazretlerininçocuklarındanbiriölünce,bunuhaberaldığızemân,hiçüzülmedi.(Birköpekyavrusuölmüşdür,dışarıatınız!)dedi.İnsanlarınenüstünüolanMuhammedaleyhisselâmınoğluİbrâhîmvefâtedince,yanınagelipağladıveçok

üzüldüve(Yâİbrâhîm!Seninayrılığınlaçoküzüntüdeyiz)buyurdu.Üzüldükleriniçokçokbildirdiler.Şimdidüşünelim!ŞeyhFerîdeddînmidahâüstündür,yoksaSeyyid-ül-beşermi?Câhiller,hayvangibiolduğundan,şeyhinişinidahâüstüngörürler.Onundünyâyabağlıolmadığınıanlarlar.Resûlullahın“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”

işinivesözlerinidünyâyabağlılıksanırlar.BukötüinanışlarındanAllahüteâlâyasığınırız!Budünyâimtihân,denemeyeridir.Câhillerienyükseklerebenzetmeninçokfâidelerivesebeblerivardır.(Allahümmeerinelhakkahakkanverzuknâittibâ’ahuveerinelbâtılabâtılanverzuknâictinâbehubi-hurmetiSeyyidil-beşer“aleyhivealââlihiveeshâbihiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”).Ya’nî,(YâRabbî!

Doğruyubizedoğruolarakgösterveonauymağıbizenasîbetveyanlış,bozukolanşeylerinyanlışolduklarınıbizegösterveonlardansakınmamızınasîbet!İnsanlarınenüstünühurmetinebudüâmızıkabûlbuyur!).

Yinesözümüzedönelim.Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”veonlarınEshâbınınveEshâbınizindegidenEvliyânın“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”îmânları,önceşühûdîiken,insanlarıAllahüteâlâyaçağırmakiçingeriyedöndükdensonra,gaybîolmuşdur.Şunabenzerki,birkimsegündüz,güneşigörür.Güneşinvücûdüneîmân-ışühûdîileinanır.Geceolunca,buîmân-ışühûdîsi,îmân-ıgaybîolur.Âlimlerinîmânı,gaybîisede,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”izindegitdikleriiçinbuîmân-ıgaybîleri,vicdânîveanlayışlıolmuşdur.Nazârî,teorikolmakdankurtulmuşdur.Âlimdeyince,âhıretbilgilerineâlimolankimseanlaşılmalıdır.Dünyââlimlerianlaşılmamalıdır.Çünkidünyââlimleri,bütünmü’minlergibidir.Bütünmü’minlerdebulunangaybdenîmânınçokderecelerivardır.Buîmânınenyüksekderecesi,Peygamberlere

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”uymaklahâsılolanîmândır.Ya’nî,AllahüteâlâşöylebuyurduveResûlullah“sallallahüaleyhivealââlihivesellem”böylebuyurdudiyereköğrenilen

îmândır.

Süâl:Ehl-isünnetâlimleribuyuruyorki,istidlâlileya’nîaklilebularakhâsılolanîmân,taklîdileya’nîbaşkasınauyarakhâsılolanîmândandahâüstündür.Hattâ,âlimlerinçoğu,istidlâlîmânınşartıdır.

Taklîdilehâsılolanîmân,îmânolmazbuyurmuşlardır.Sizise,îmân-ıtaklîdîdahâüstündürdiyorsunuz?

Cevâb:Peygamberleri“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”taklîdederekhâsılolanîmân,îmân-ıistidlâlîdir.Çünkiobüyükleritaklîdedenkimse,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”bildirdiğiherşeyindoğruolduğunu,aklıile,düşüncesiileanlamışdır.ÇünkiAllahüteâlânın,birkimseninsözlerinindoğruolduğunubildirmesiiçin,ona,mu’cizelervermesinden,okimseninelbettedoğrusözlüolduğuanlaşılır.

Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”hepsindemu’cizelerbulunduğuiçin,hepsidoğrusözlüdür.Başkasınauyarakhâsılolan

îmânınkıymetsizolması,babalarındangörerekîmânetdikleriiçindir.

Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”doğrusöylediklerini,bildirdikleriherşeyindoğruolduğunudüşünmeden,yalnızanadanbabadanveetrâfdangörerekhâsılolanîmândır.Böyleolanîmân-ıtaklîdî,âlimlerinçoğunagörekıymetsizdir.

[Hıristiyanlarınveyehûdîlerinîmânlarıvekomünistlerin,masonlarınveşimdikitürediilericilerinîmânsızlıklarıvedindüşmanlıklarıda,böyleîmân-ıtaklîdîgibidir.Hiçkıymetiveehemmiyyetivedoğruluğuyokdur.

Anadan,babadanveyaldızlıpropagandalardanhâsılolanyanlışvetemelsizbirerinanışdır].

Mantığadayanarak,aklile,düşünceilehâsılolanîmânagelince,buyoldanîmâneldeedilebilir.Fekateldeedenlerpekazdır.Allahüteâlânınvarlığınıbuyoldanisbâtetmekde,mevlânâCelâleddîn-iDevânî

“rahmetullahiteâlâaleyh”gibibiridahâbulunduğunubilmiyoruz.Çünkibu,hemmuhakkıkdırvehemdesonragelenlerdendirvebuyüksekvarlığıisbâtetmekiçinçokuğraşmışdır.Böyleolmaklaberâber,ondansonragelenlerdenonunyazılarınıaçıklayanlar,onunilerisürdüğüdüşüncelerden,olaylardanyanlışveyâkusûrsuzolanınıgörememişlerdir.Açıklarkençokfikrlerideğişdirmekzorundakalmışlardır.Bundananlaşılıyorki,Peygamberleri

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”taklîdetmeğedayanmadan,yalnızistidlâlileîmânhâsıledenlereyazıklarolsun!Allahüteâlâ,îmânınnasıleldeedileceğinibizegösteriyor.Âl-iİmrânsûresininelliüçüncüâyetindemeâlen,(YâRabbî!Seninindirdiğineinandık.Resûlüneuyduk.Bizişâhidolanlarlabirlikdebulundur!)buyuruldu.

273

Bumektûb,mirzâHüsâmeddînAhmede“rahmetullahiteâlâaleyh”yazılmışdır.

Sâlikkendineyolgösterenebağlıolup,başkalarınabakmamasılâzımolduğuverü’yâlarakıymetverilmemesibildirilmekdedir:BizleredoğruyolugösterenAllahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâbizleredoğruyolugöstermeseydi,kendimizbulamazdık.RabbimizinPeygamberlerininhersözüdoğrudur.Lutfederekbufakîregönderdiğinizkıymetlimektûbgeldi.Bizleriçoksevindirdi.Allahüteâlâ,bununiçinsizeiyikarşılıklarversin!Buyuruyorsunuzki:

Süâl:Tegannîileokumayıvedinlemeyisıkıyasaketdiğimizgibi,Mevlidideyasakedecekmiyiz?HâlbukimevlidResûlullahı“sallallahüaleyhivesellem”anlatanveövenkasîdelerleçeşidlidinveahlâkbilgisiverenşi’rlerdir.KıymetlikardeşimizMuhammedNu’mân“rahmetullahiteâlâaleyh”

veburadakisevdiklerimizdenbirkaçı,Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”efendimizinbumevlidcem’iyyetleriniçokbeğendiklerinirü’yâdagörmüşlerdir.Mevliddinlemekdenvazgeçmek,bunlaraçokgüçgelmekdedir.

Cevâb:Kıymetliefendim!Rü’yâlarınkıymetiolsaydı,rü’yâdagörülenleregüvenilseydi,mürîdlerinrehberlerehiçihtiyâçlarıolmazdı.Allahüteâlânınma’rifetlerinekavuşmakiçin,tarîkatlerdenbirinebağlanmaklâzımolmazdı.Çünkihermürîd,rü’yâdagördüğünegöre,işiniyolunakordu.

Yaşayışını,rü’yâlarınagöredüzenlerdi.Rü’yâları,rehberinyolunauygunolsun,olmasın,rehberibeğensinbeğenmesin,onlarauyardı.Böyleolunca,rehberlikmürîdlikzincirikopar,hercâhil,herahmak,kendigörüşünegörehareketederdi.Sâdıkolanbirmürîd,rehberivarken,binlercerü’yâyaonparalıkdeğervermez.Akllı,uyanıkolanbirtâlib,pîrni’metinekavuşmuş

iken,rü’yâlarıhayâlsayar,hiçbirinihâtırınabilegetirmez.Mel’ûnşeytân,güçlübirdüşmandır.Sonavaranlarbile,onunaldatmasındankorkusuzdeğildirler.Onunyalanlarındankorkmakda,titremekdedirler.

Sondakilerböyleolunca,yolunbaşlangıcındave

ortasındaolanlarıartıkanlamalı.Hâlbuki,Allahüteâlâ,sondakilerikorumakdadır.Şeytânbunlarıaldatamaz.Başlangıcdakilerveyoldakileriseböyledeğildir.İştebununiçin,onlarınrü’yâlarınagüvenilmez.Düşmanınaldatmasındankorunmuş

değildirler.

Süâl:Rü’yâda,Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”görülürse,orü’yâdoğrudur.Şeytânınaldatmasındankorunmuşdur.Çünkişeytân,onunşeklinegiremez.Böylebildirildi.Onuniçin,kardeşlerimizinrü’yâlarınındoğruolmasılâzımdır.Şeytânınaldatmasıolmazdeğilmi?

Cevâb:(Fütûhât-iMekkiyye)kitâbınınsâhibi,[ya’nîMuhyiddîn-iArabîhazretleri],şeytân,Medîne-imünevveredemedfûnbulunanMuhammedaleyhisselâmınkendişeklinegiremezdiyor.Başkasûretlerdede,Resûlullaholarakgörünemezdiyenlerikabûletmiyor.Resûlullahın“aleyhivealââlihissalevâtüvesselâm”kendişeklinivehelerü’yâdatanıyabilmekçokgüçolacağımeydândadır.

Bununiçin,rü’yâlaranasılgüvenilebilir?ÂlimlerinçoğunundediğineuyarakveResûlullahın“aleyhivealââlihissalevâtüvesselâm”yüksekşânınayakışacaküzere,şeytânınhiçbirşekldeoServerinismiilegörünemiyeceğinisöylersek,oşekldenemrleralmakveonunbeğenipbeğenmediğinianlamakkolaydeğildir.Mel’ûnşeytândüşmânlığınıburadadagösterebilir.Arayakarışarak,olmıyanşeyiolmuşgibigösterebilir.Rü’yâgörenişaşırtır.Kendisözleriniveişâretlerini,oşeklin“alâsâhibihessalâtüvesselâm”sözleriveişâretleriimişgibigösterir.

Çoğumuzunbildiğigibi,birgünSeyyid-ül-beşer“aleyhivealââlihiveeshâbissalâtüvesselâm”Eshâbıileoturuyordu.Kureyşinilerigelenlerivekâfirlerinşeflerioradaidiler.Seyyid-ül-beşer“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”onlara(Vennecmi)sûresiniokudu.Onlarınputlarınıanlatanâyet-ikerîmeyegelince,mel’ûnşeytânputlarıövenbirkaçsözü,oServerin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”sözüneekledi.Dinleyenler,bunlarıdaoServerinsözüsandılar.

Şeytânınsözleriniâyet-ikerîmedenayıramadılar.Oradabulunankâfirlerbağırmayabaşlıyarak,Muhammed

“aleyhissalâtüvesselâm”bizimlesulhyapdı,putlarımızıövdüdediler.

Oradabulunanmüslimânlarda,okunansözlereşaşakaldılar.OServer

“aleyhissalâtüvesselâm”şeytânınsözlerinianlamadı.(Neoluyorsunuz?)diyesordu.Eshâb-ıkirâm,sizokurkenbusözlerdearayakarışdıdediler.

OServer“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”düşünceyedaldıveçoküzüldü.HemenCebrâîl-iemîn“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”vahygetirdi.Osözlerişeytânınkarışdırdığı,bütünPeygamberlerinsözlerinedekarışdırmışolduğunubildirdi.Allahüteâlâ,osözleriâyet-ikerîmearasındançıkardı.Kendikelâmınısapsağlamyapdı.Görülüyorki,oServer

“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”hayâtda

ikenveuyanıkikenveEshâb-

ıkirâmarasında,şeytân-ıla’înoServerin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”sözünekendibozukşeylerinikarışdırıyorvehiçkimsebunuayıramıyor.OServer“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”vefâtetdikdensonrabirkimseuykudahisleriçalışmazikenveyalnıziken,nasılolurda,rü’yânınşeytânınkarışmasındankorunduğunuveonundeğişdirmediğinianlıyabilir?Şunudasöyliyelimki,mevlidokuyanlarınvedinleyenlerinzihnlerindeResûlullahınbuişdenrâzıolduğuyerleşmişbulunmakdadır.

Çünkiövülenkimseler,övenleribeğenir.Budüşünce,hayâllerindeyerleşerek,hayâllerindekişekli,sûretirü’yâdagörebilirler.Burü’yâdoğruolmadığıgibi,şeytândakarışmışdeğildir.Şunudabildirelimki,rü’yâlardoğruolsabile,arasıragöründüğügibiçıkar.Meselâ,rü’yâdabirisigörülürse,okimseninkendisianlaşılır.Doğruolanrü’yâlar,çokolurki,görüldüğügibiçıkmaz.Bundanbaşkabirşeyanlamak,ya’nîta’bîretmeklâzımgelir.Meselâ,rü’yâdaAhmedgörülür.AhmedileMehmedarasındasıkı

bağlantıolduğundan,burü’yâdanMehmedanlaşılır.Bubildirdiklerimizgösteriyorki,oradakisevdiklerimizingördüklerirü’yâlaraşeytânkarışmamışolsabile,burü’yâların,görüldüğügibiolduğuneredenanlaşılır?Bunlarıta’bîretmeklâzımolmadığıvebaşkaşeylerigöstermediklerinasılsöylenebilir?Demekki,rü’yâlarakıymetvermemelidir.Herşey,insanuyanıkikenvardır.Bunlarıuyanıkikengörmeğeçalışmalıdır.Uyanıkikengörülen,bulunanşeyleregüvenilir.Bunlar,ta’bîretmekistemez.Rü’yâdavehayâldegörülenşeylerde,rü’yâvehayâldir.Oradakisevdiklerimiz,çokzemândanberikendikendilerineyaşıyorlar.Diledikleriniyapıyorlar.Fekat,mîrMuhammedNu’mânın,büyüklerinyolunauymasıelbettelâzımdır.Yasakedildikdensonra,biranbileduraklamakdanAllahüteâlâkorusun.Eğerduraklarsa,kimezararıolur?

Yolumuzauygunolmadığıiçin,yasaketmekdesıkıdavranıyorum.Yolumuzauymıyanşeyşarkı,raks,dansolsunveyâmevlid,kasîde,gazelokumakolsunbirdir.Heryolunmaksûda

kavuşduranözelşartlarıvardır.Butarîkdemaksadakavuşabilmek,buişleriyapmamağabağlıdır.Buyoldailerlemekistiyenlerinbuyolauygunolmıyanşeylerdensakınmasılâzımdır.Başkayollardayapıldığınabakmamasılâzımdır.Behâüddîn-iBuhârî“kuddisesirruh”buyurduki,(Bizbuişiyapmayızvekötüdebilmeyiz).Ya’nîbuiş,bizimyolumuzauygunolmadığıiçinyapmayız.Fekatbaşkatarîkatlerinbüyükleriyapdıklarıiçin,inkârdaetmeyiz.Firûz-âbâdya’nîDelhişehri,bizfakîrlerin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”sığınağıdır.Bizebağlıolanlarınenkıymetlilerioradadır.Buyüksekyolauygunolmayanbirşeyinoradagörülmesi,bizfakîrlerinekadarüzseyeridir.Bâkî-billah“kuddisesirruh”hazretlerininkıymetlioğullarıoradadır.Onlara,yücebabalarınınyolunukorumakdahâçokyakışır.HâceUbeydüllah-iAhrâr“kuddisesirruh”

hazretlerivefâtedince,onunmubârekyoluhertarafdabozulmağabaşlarken,oğullarısımsıkısarılıp,buyolukorudular.Değişiklikyapanlarakarşıdurdular.Böyleolduğunusizde

biliyorsunuz.

HocamızBâkî-billah“kuddisesirruh”hazretlerininselîm,yumuşakhuyluolduğunuyazıyorsunuz.Evet,başlangıcda,ba’zıişlerdemelâmîlikyolunututarak,kolaylıkgösterirlerdi.Melâmetyolunubenimsiyerekba’zışeylerdeazîmetibırakırdı.[Azîmet,herşeyineniyisiniyapmağaçalışmak,iznverilenşeylerdensakınmakdemekdir.]Sonzemânlarındabuişlerinhiçbiriniyapmadılar.Melâmetkelimesiniağızlarınaalmadılar.İnsâfedereksöyleyiniz!Eğerkendilerişimdihayâtdaolsaidi,ocem’iyyetinize,toplantınızarâzıolurlarmıidi?Beğenirlermi,yoksabeğenmezlermiidi?

Bufakîriyibiliyorumki,hiçiznvermezlerdi.Elbetteinkârederlerdi.

Bunlarıyazmakdanmaksadım,işindoğrusunubildirmekdir.Dinlesenizde,dinlemesenizde,hiçsıkılmamvebirşeysöylemem.Eğer,kıymetlioğullarıveoradakisevdiklerimiz,oişlerdenvazgeçmezlerse,onlarlagörüşmemizsonaerecekdir.Başınızıçokağrıtmıyayım.Sonunuz

selâmetolsun.

274

Bumektûb,şeyhYûsüf-iBerkîyeyazılmışdır.Çokyükselmekiçinçalışmak,yoldagörülenşeylerebağlanıpkalmamaklâzımolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun!OnunsevgiliPeygamberinesalâtveselâmolsun!

İyidüâlarımıbildiririm.Gönderdiğinizüçmektûbgeldi.Bildirdiğinizrü’yâlar,hâllervekerâmetleranlaşıldı.Sonhâlinizinkesretdevahdetigörmekolduğunuyazarkendiyorsunuzki,(Sonakavuşmakdemek,ilkhâledönmekdemekdirveyokolmakdankurtulmakdemekdir.Ya’nîbirkulum,yokdanvaredilmişimveMuhammedMustafâ“sallallahüteâlâaleyhivealââlihivesellem”hazretlerininümmetiyim)diyorsunuz.Buhâldoğrudur.Öncebildirdiğinizhâllerinüstündedir.Fekatyolunsonubaşkadır.Buhâlinizdençokhemdepekçokuzakdır.Fârisîbeyttercemesi:Gidilecekyoluzundurpek;

Uygunolmazkavuşdukdemek.

Bundanevvelkimektûbumdayazıldığıgibi,(Lâilâheillallah)güzelkelimesiniçoksöylemek,kesretigörmeğiyoketmekiçindir.Allahüteâlâyahamdveşükrolsunki,bugüzelkelimeninbereketiile,oşühûdsizdekalmamışdır.Dahâçokilerlemekisteyinizvebununiçinçalışınız.Yoldakiçocukeğlencelerinetakılıpkalmayınız!Allahüteâlâ,yüksekarzûlarıolanlarısever.Dartevhîdyolundançıkarakanacaddeyekavuşmuşsunuz.Bu,çokbüyükbirni’metdir.Eskihâllerinizidüşünmeyiniz!Kesretlekarışıkolanşühûdünlezzetlerinihâtırınızagetirmeyiniz!Birzemânınızıbuyoldailerlemeklegeçiriniz.Çokafyonçekenlerigördüm.Afyondanvazgeçmişlerdi.Onunkötülüğünüanlamışlardı.Çokzemânsonra,afyoniçdiklerigünleriveohâllerdekizevklerihâtırlıyarakvekonuşarak,sonundaeskihâllerinedöndüler.

Yavrum!Kesretaynalarındaolanşühûd,insanatatlıgelir.Hiçbirmahlûklailişiğiolmıyanşühûdise,herşeyiunutdurur.İnsanahiçtatlıgelmez.

Rehberinyardımıolmadanbuyoldailerlemekçokgüçdür.Kıymetlikardeşim,mevlânâAhmed-iBerkîyioradakiinsanlar,zâhirilmlerindeâlimsanıyorlar.

Kendiside,kendihâllerinivearkadaşlarınınhâllerinibilmiyor.Çünkibâtını,hiçbirşeyleilişiğiolmıyanşühûdiledir.Buşühûdise,herşeyiunutdurur.Onunîmânı,gaybdeninananâlimlerinîmânıgibidir.Onunbâtını,yüksekyaradılışlıolduğuiçin,kesretlekarışıkşühûdüistemiyor.Zâhiridetesavvufcularınanlamadansöylediklerinealdırmamakdavealdanmamakdadır.Onunkıymetlivücûdü,oradakikardeşlerimiziçinbüyükbirni’metdir.Sizdehâsılolduğunubildirdiğinizhâl,ondaçoköncehâsılolmuşdur.O,hâllerinibilsedebilmesede,bufakîregöre,oralarınfeyzvebereketimevlânâAhmedinvücûdünebağlıdır“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”.Oradakikeşfsâhiblerininbunuanlamamışolmalarınaçokşaşılır.Bufakîrinbildiğinegöre,Mevlânânınbüyüklüğügüneşgibimeydândadırveaçıkdadır.Dahâyazarakbaşınızıağrıtmıyayım.

Sonnefesimiziçindüâbuyurmanızıdilerim.Vesselâm.

275

Bumektûb,mollaAhmed-iBerkîyeyazılmışdır.Kabûledilipedilmediğisüâlinecevâbvermekdeveislâmiyyetbilgileriniyaymaklâzımolduğunubildirmekdedir:

AllahüteâlâyahamdveResûlullahasalâtveselâmederim.Sizedeiyidüâlareylerim.ŞeyhHasenvearkadaşlarıikimektûbunuzugetirdi.Bizleriçoksevindirdi.BirsahîfesindeHâceÜveysinhâlleriyazılıidi.İkincisahîfesinde,kabûledilipedilmediğinizisoruyorsunuz.Bunuokuyunca,sizinhâliniziaraşdırdım.Oradakiinsanlarınsizedoğrukoşduklarıvesizesığındıklarıgöründü.Sizi,oradakiinsanlarınse’âdetekavuşmalarıiçinvâsıtayapdıklarıveoyerlerisizebağladıklarıanlaşıldı.Bununiçin,Allahüteâlâyahamdveşükrolsun!Bugörüşümüzü,rü’yâ,hülyâsanmayınız!

Rüyâvehülyâşübheliolur.İkisinede

güvenilmez.Bizimyazdıklarımızı,gözlegörülür,elletutulurgibisağlambiliniz!

Sizinbuni’metekavuşmanız,islâmiyyetbilgileriniöğretmeklevefıkhhükmleriniyaymaklaolmuşdur.Oralaracehâletyerleşmişdivebid’atleryayılmışdı.Allahüteâlâ,sevdiklerininsevgisinisizeihsânetdi.

İslâmiyyetiyaymağasizivesîleeyledi.Öyleise,dinbilgileriniöğretmeğevefıkhahkâmınıyaymağaelinizdengeldiğikadarçalışınız.Buikisibütünse’âdetlerinbaşı,yükselmeninvâsıtasıvekurtuluşunsebebidir.Çokuğraşınız!Dinadamıolarakortayaçıkınız!Oradakilereemr-ima’rûfvenehy-imünkeryaparak,doğruyolugösteriniz!Müzzemmilsûresininondokuzuncuâyetindemeâlen,(Rabbininrızâsınakavuşmakistiyeniçin,buelbettebirnasîhatdir)buyuruldu.Kalbilezikryapmakiçinsizeiznverilmişdi.Bunaçalışmanızda,ahkâm-ışer’ıyyeyeyapışmanızvenefs-iemmâreninazgınlığınıgidermeniziçinyardımcıolur.Buvazîfenizide,eldenbırakmayınız.Kendihâllerinizivesevdiklerinizinhâllerini

bilmediğiniziçinüzülmeyiniz.Hâlleribilmemek,hiçbirşeyelegeçirmemekolacağınısanmayınız!Sevdiklerinizinhâlleri,sizinyüksekliğinizinaynalarıdır.Sizinhâllerinizonlaraışıksalmakdavegörünmekdedir.[Gecekaranlıkdataşlarınaydınlanması,ışıkkaynağısâyesindeolur.Işıkkaynağıolmazsa,taşlardahiçbirşeygörünmez.]ŞeyhHasen,sizidurdurandireklerdenbiridir.Sizinkıymetliyardımcınızdır.EğerMâverâ-ün-nehrveyâHindistânagitmekisterseniz,oradayerinizitutacakşeyhHasendir.

Onaelinizdengelenyardımıyapınız!Onugözetiniz!Onun,zarûrîolandinbilgilerini,birânönceöğrenipbitirmesiiçin,çokuğraşınız!OnundaHindistânagelmesi,hemonuniçin,hemdesiziniçinçokfâideliolur.

Allahüteâlâbizivesizimillet-iislâmdoğruyolundabulundursun“alâsâhibihessalâtüvesselâm”!Okardeşimizinaltıaydanberiilerlemekdeolduğunuyazıyorsunuz.Gaybetveşü’ûrsuzhâllerindegördüğütemizrûhları,şimdiuyanıkikengörüyordiyorsunuz.Yavrum,rûhlarıgörmekyüksekliğigöstermez.İster

şü’ûrlugörsün,isterşü’ûrsuzgörsün,kıymetsizdir.Buyolunbirinciadımı,Allahüteâlâdanbaşkahiçbirşeygörmemekdir.Dahâbaşlangıcda,(Mâsivâ)danhiçbirşeydüşünmemekdir.Busözümüzle,mahlûklarıAllahüteâlâdanbaşkagörmemelivemâsivâolarakbilmemelidemekistemiyorum.Böylegörmekvebilmekmahlûklarıgörmekdemekdir.Allahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyigörmemelivebilmemelidir.Buhâle(Fenâ)denir.

Fenâmakâmı,buyolunkonaklarından,dahâbirincikonakdır.Fenâhâsılolmadıkcahiçbirşeyekavuşulamaz.Fârisîbeyttercemesi:VarmadıkcabirkimseFenâya,

Yolbulamazhiço,Kibriyâya.

Bugünlerdeyazılmışolanmektûblarpekkıymetlidir.Çokfâidelişeyleribildirmekdedirler.MektûblarınbirkopyesinişeyhHasengötürdü.Dikkatleokuyunuz,iyidüşününüz.Vâlidenizinmagfiretiiçindüâistiyorsunuz.

Gereğiyapıldı.Buradakilerinhâllerinişeyh

Hasensizegeniş

bildirecekdir.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânın“aleyhivealââlihiminessalevâtiefdalühâveminettehıyyâtivetteslîmâtiekmelühâ”

izindegidenlereselâmolsun!Bufakîrveçocukları“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,sonnefesdeselâmetimiziçindüâbuyurmanızıdileriz.

Vesselâm.

276

Bumektûb,meyânşeyhBedî’uddîneyazılmışdır.Kur’ân-ıkerîmdekimuhkemvemüteşâbiholanâyet-ikerîmeleribildirmekdedir:ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!PeygamberlerinenüstünüolanMuhammedaleyhisselâma“aleyhivealeyhimvealââlihiveeshâbihittayyibînettâhirînecma’în”salâtveselâmolsun!Allahüteâlâ,bizivesiziilmderâsiholanlardaneylesin!

Kardeşim!Allahüteâlâ,kendikitâbınıikiyeayırdı.(Muhkemât)ve(Müteşâbihât).Bunlardanbirincisi,islâmiyyetbilgilerininveahkâmınınkaynağıdır.İkincisi,hakîkatlerinvesırlarınhazînesidir.El,yüz,ayak,baldır,parmaklarveparmakuçları,Kur’ân-ıkerîmdevehadîs-işerîflerdeyazılıdır.Bunlarınhepsi,müteşâbihâtdandır.Bunlargibi,Kur’ân-ıkerîmdekisûrelerinbaşındabulunanharflerdemüteşâbihâtdandır.Bunlarınnedemekolduğu,yalnız(ulemâ-irâsihîn)denilenbüyüklerebildirilmişdir.

Âyet-ikerîmedeki(El)kelimesinin,kudretdemekolduğunuve(Yüz)kelimesininzâtdemekolduğunusanmayınız!Bunlarçokgizli,derinbilgilerdir.Enyüksekolanlarabildirilmişdir.Sûrelerinbaşındaki(Hurûf-imukatta’ât)denilenharflerilenebildirildiğinasılanlatılabilir?

Çünkibunlarınherharfi,âşıkilema’şûkarasındakigizliesrârındenizleridir.Sevenlesevgilinininceişâretlerindenörtülübirerişâretdir.Muhkemât,hernekadarKur’ân-ı

kerîmintemelleridir.Fekat,bunlarınmeyvelerivenetîceleriolanmüteşâbihât,Kur’ân-ıkerîminmaksadları,gâyeleridir.Temel,binâyıtutmakdanbaşkabirşeyeyaramaz.

Netîceleri,meyvelerieldeetmekiçinvâsıtadanbaşkabirşeydeğildir.

Bundandolayı,Kur’ân-ıkerîminözümüteşâbihâtdır.Kur’ân-ıkerîmdekimuhkemâtise,buözün,buçekirdeğinkabuğudur.Müteşâbihât,şifreile,işâretile,aslı,özübildiriyor.Ulûhiyyetmertebesinininceliklerinihaberveriyor.Muhkemâtböyledeğildir.Müteşâbihât,hakîkatlerdir.

Muhkemâtise,müteşâbihâtınyanında,ohakîkatlerinsûretleri,görünüşleridir.Kur’ân-ıkerîmdekibilgilerinözüilekabuğunuvehakîkatiilesûretinibirlikdeeldeedebilenâlime(Âlim-irâsih)denir.Zâhirâlimleri,builmlerinyalnızkabuğunuöğrenirler.Yalnızmuhkemâtıbilirler.(Ulemâ-irâsihîn)ise,muhkemâtbilgilerinieldeetdikdensonra,müteşâbihâtilenedenilmekistenildiğinianlarlar.Sûretile

hakîkati,ya’nîmuhkemilemüteşâbihibirleşdirirler.Fekat,muhkemâtıöğrenmedenvemuhkemâtınemrleriniveyasaklarınıyapmadan,müteşâbihâtema’nâvermeğekalkışanvesûretibırakarakhakîkatiarıyankimse,câhildir,hemdekendicehâletinianlamıyankaracâhildir.Doğruyoldançıkmışdırda,kendisapıklığındanhaberiyokdur.Budünyâdasûretilehakîkatinbiraradabulunduğunubilmiyor.Budünyâdurdukça,hiçbirhakîkat,sûretdenveşekldenayrılmaz.Hicrsûresinindoksandokuzuncuâyetindemeâlen,(Sanayakîngelinceyekadar,Rabbineibâdetet)buyuruldu.Buradayakîndemek,mevt,ya’nîölümolduğunu,tefsîrâlimleribildirmekdedir.Allahüteâlâ,buâyet-ikerîmede,ölümgelinceyekadaribâdetyapılmasınıemretmekdedir.

Ölümde,budünyânınsonudemekdir.Çünkihadîs-işerîfde,(Birkimse,ölünce,onunkıyâmetikopmuşolur)buyuruldu.Âhırethayâtındahakîkatlermeydânaçıkacakdır.Oradasûretlerhakîkatlerdenayrılacakdır.Dünyâhayâtıbaşkadır.Âhırethayâtıbaşkadır.Buikihayâtı

birbiriilekarışdıran,yâcâhildirveyâzındıkdır.Zındık,dinperdesialtındaislâmiyyetiyıkmağaçalışır.Çünki,islâmiyyetincâhillereolanheremri,âlimleredevetesavvufyolununsonunavaranlaradaemredilmişdir.İslâmiyyetinemrleriniyapmakda,bütünmü’minlerveâriflerinenyüksekderecedeolanlarıarasındahiçayrılıkyokdur.Tesavvufcularıncâhilolanlarıvemülhidlerya’nîzındıklar,islâmiyyetinemrveyasaklarındankendilerinisıyırmakistiyorlar.Buemrlerveyasaklar,yalnızcâhilkimseleriçindirdiyorlar.

Tesavvufcularavetarîkatcilereyalnızma’rifetvehakâyık-ıKur’âniyyeyiöğrenmekemrolundudiyorlar.Okadarcâhildirlerki,âmirlere,kumandanlaravedevletadamlarınadayalnızadâletveinsâfetmeleriemrolundu.Bunlarabaşkabiribâdetemrolunmadıdiyorlar.İslâmiyyet,ma’rifeteldeetmekiçinlâzımdır.Ma’rifeteldeedenlerinislâmiyyeteuymalarınalüzûmyokdurdiyorlar.Yukarıdakiâyet-ikerîmedeyakîndemek,ma’rifetullahdemekdir.SehlbinAbdüllah-iTüsterîdeböyledemişdir

diyorlar.Buâyet-ikerîme,(Allahüteâlânınma’rifetinekavuşuncayakadaribâdetediniz!)demekdirdiyorlar.Ehl-isünnetâlimlerindenbuâyet-ikerîmedekiyakînema’rifetullahdiyenolmuşisede,(Ma’rifetullaheldeedinciyekadar,ibâdetzahmeti,güçlüğübulunur.Sonrabugüçlükkalmaz)demişlerdir.Yoksa,sonraibâdetetmekkalmazdememişlerdir.Böylesöylemek,ilhâd,zındıklıkolur.Bunlaragöre,ârifler,ibâdetyapmaklaemrolunmadı.Bunlar,gösterişiçinibâdetederler.Talebelere,kendilerineuyanlaraöğretmekiçinyaparlar.Yoksa,ibâdetyapmağa,ihtiyâclarıyokdurderler.Busözlerineherkesiinandırmakiçin,Ehl-isünnetâlimlerinin,(Üstâd,münâfıkvemürâîolmadıkca,talebeondanbirşeyöğrenemez)sözünüilerisürerler.Buzındıkları,Allahüteâlâyokeylesin!Bilmiyorlarki,âriflerinibâdeteihtiyâclarıokadarçokdurki,câhillerinihtiyâcıbununondabirikadarbiledeğildir.Çünkiârifler,ibâdetetmekleyükselebilirler.Onlarınilerlemeleri,islâmiyyeteuymağabağlıdır.

İbâdetlerincâhillerekıyâmetdeverilecekolan

karşılığına,âriflerbudünyâdakavuşmakdadır.Bundandolayı,âriflerinibâdetyapmasıdahâçoklâzımdır.Bunlarınislâmiyyeteuymağaihtiyâclarıdahâçokdur.

İslâmiyyetinsûretivehakîkativardır.Buikisinebirlikdedindenir.

Sûretdediğimizdîninbilinenemrleriveyasaklarıdır.Hakîkatde,islâmiyyetiniçyüzüdür.Kabuklaözünherbiri,islâmiyyetinparçasıdır.

Muhkemvemüteşâbihdenherbiri,islâmiyyetinkısmlarıdır.Ulemâ-izâhir,islâmiyyetinyalnızkabuğunuöğrenmişlerdir.Ulemâ-irâsihîn“kaddesallahüesrârehümül’azîz”,islâmiyyetinkabuğunuveözünübirlikdeeldeetmişlerdir.Sûretilehakîkatibirarayagetirmişlerdir.İslâmiyyetibirinsanabenzetebiliriz.Onundainsangibi,sûretvehakîkativardır.Çokkimseler,onunsûretinetutulmuşlar,hakîkatine,özüneinanmamışlardır.

Rehberleriniyalnızdoğruyolugöstericivekalbi

temizleyiciolarakbilmişlerdir.Bunlarzâhirâlimleridir.

Birçokkimsede,islâmiyyetinyalnızhakîkatinetutuldular.Fekat,bunuislâmiyyetinhakîkatibilmediler.İslâmiyyet,yalnızsûretdirvekabukdurdediler.İslâmiyyetdenbaşkabiröz,birhakîkatvardırdediler.Bununlaberâberislâmiyyetetâmuydular.İslâmiyyetieldenbırakmadılar.Sûretieldenkaçırmadılar.İslâmiyyetinbirhükmünüyerinegetirmiyeneyıkıcıvesapıkdediler.Bunlar,AllahüteâlânınEvliyâsıdır.Allahüteâlânınsevgisinedalmışlar.Onunmâ-sivâsınıunutmuşlardır.

Birçoklarıda,islâmiyyetsûretlehakîkatinikisinebirlikdedenirdedi.Özilekabuğunikisinindeislâmiyyetolduğunainandı.İslâmiyyetinhakîkatinibırakarakyalnızsûretinesarılmağakıymetvermediler.Sûretolmadan,yalnızhakîkatieldeetmekdetâmolmaz,noksânolurdediler.Hakîkatieldeetmeden,yalnızsûretesarılanıdamüslimânbildilervekıyâmetdekurtulacağınısöylediler.Ulemâ-izâhirvebütünmü’minlerböyledirdediler.Sûretesarılmaksızın

hakîkateldeedilemezdediler.Eldeedilirdiyenlerezındıkvesapıkdediler.Bukeskingörüşlübüyükleregöre,görünürgörünmezbütünüstünlükler,hepislâmiyyetiniçindedir.İlâhîilmvema’rifetler,Ehl-isünnetâlimlerininbildirdikleridir.Binlerceşühûdvemüşâhedeninkıymeti,biri’tikâdbilgisiolan,(Allahüteâlâhiçbirşeyebenzemez,hiçkimsetarafındananlaşılamaz)sözününkıymetiilebirolamaz.

İslâmiyyetinhükmlerindenbirhükmüneuymıyanbirkimsedehâsılolanhâllere,vecdlere,tecellîlerevezuhûrlarahiçdeğervermezler.Bunlarınistidrâcolmasındankorkarlar.BöylesöyliyenlerAllahüteâlânınhidâyetinekavuşanUlemâ-irâsihîndir.Hakâık-ıKur’âniyye,işiniçyüzübunlarabildirilmişdir.İslâmiyyetinedeblerinigözetdikleriiçin,islâmiyyetinhakîkatinekavuşmuşlardır.Yukarıdabildirilenikincikısm,böyledeğildir.

Bunlarda,hakîkatiarıyor,hakîkatetutulmuşveislâmiyyetinahkâmına,eldengeldiğikadarsarılmışiselerde,buhakîkatiislâmiyyetindışındabiliyorlar.İslâmiyyeti,buhakîkatin

kabuğusanıyorlar.Bununiçin,buhakîkatingörüntülerinden,zıllerindenbirzıllebağlanıpkalmışlardır.Buhakîkatinözüne,içyüzünekavuşamamışlardır.Bununiçin,bunlarınevliyâlığıbirzıldekalmış,Allahüteâlânınsıfatlarınıngörüntülerinevarabilmişlerdir.

Ulemâ-irâsihîninevliyâlığıise,asldadır.Aslakavuşduranyolubulmuşlardır.Zıllerinperdelerininhepsiniaşmışlardır.Bunlarınevliyâlığı,Peygamberlerinvilâyetidir“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”.

ÖtekiEvliyânınvilâyetiise,Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”vilâyetiningölgesidir.

Çokzemândanberibufakîr,müteşâbihâtinneyigösterdiğiniyalnızAllahüteâlâbilirsanıyordum.Ulemâ-irâsihîn,yalnızbunlaraîmânederdiyordum.

Âlimlerinvetesavvufcuların,müteşâbihâtiçinverdiklerima’nâlarıuygunbulmuyordum.Örtülebilecekolanma’nâlarınbunlarolduğunu

sanmıyordum.

Meselâ,Ayn-ül-Kuddât-iHemedânî“rahmetullahialeyh”hazretleri,(Eliflâmmîm)denelem,derdma’nâsınıanlamışdır.Çünki,aşkvemuhabbeteelemlâzımdır.Çokzemânsonra,Allahüteâlâlutfederek,ihsânederek,müteşâbihâtinte’vîlindenya’nîişâretetdiklerima’nâlardanbufakîre

“rahmetullahialeyh”azbirşeybildirdi.Bubüyükdenizdenbumiskîninuygunyaratılmıştoprağınabirkaçdamlaserpildi.Ulemâ-irâsihînede,müteşâbihâtinte’vîlinden,işâretetdikleriincebilgilerdençokşeylerihsânedildiğinianladım.BizedoğruyolugösterenAllahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâ,bizedoğruyolugöstermeseydi,kendimizbulamazdık.

RabbimizinPeygamberlerihepdoğrusöylemişlerdir.Bildirdiğinizrü’yâlarınta’bîrini,buluşduğumuzdasöylerim.Onunyerineincema’rifetleriyazdım.

Kusûrumabakmayınız!Sizevedoğruyolda

olanlaraveMuhammedMustafânın

“aleyhivealâihvânihissalevâtüvetteslîmâtülulâ”izindegidenlereselâmolsun!

277

Bumektûb,mollaAbdül-Hayiçinyazılmışdır.(İlm-ül-yakîn)ve(Ayn-ül-yakîn)ve(Hakk-ul-yakîn)bildirilmekdedir:

Allahüteâlâ,sizeherşeyinhakîkatini,doğrusunubildirsin!Allahüteâlânınzâtını,kendisinitanımakda(İlm-ül-yakîn)demek,Onunkudretinigösterenâyetleri,alâmetlerigörmekdir.Buâyetleri(Basîret)ileya’nîkalbgözüilegörmeğe(Seyr-iâfâkî)derler.Zât-iilâhîninşühûdüvehuzûruise,yalnız(Seyr-ienfüsî)ileilerlemekdeolur.Buseyr,sâlikinkendindeolanilerlemekdir.Fârisîbeyttercemesi:Ömürboyuyolalsa,

hepseyrederkendinde.

Sâlikinkendidışındaolanmüşâhedeleri,Allahüteâlânınzâtınıbildiren,işâretleri,alâmetleri

görmekdir.Allahüteâlânınkendisinimüşâhedeetmekdemekdeğildir.Hakâık-ıKur’âniyyeyibilenlerinbaşıveÂriflerinbüyüğü,islâmdînineyardımedenlerinönderiolanhâceUbeydüllah“kuddisesirruhülakdes”buyurduki,(Seyr,ya’nîilerlemek,ikidürlüdür:Doğruüzerindeseyrvedâireüzerindeseyr.Doğruüzerindeseyr,uzaklardadolaşmakdır.

Dâireüzerindeseyrise,yaklaşmakdır.Birdoğruüzerindeseyr,dileğikendidâiresinindışındaaramakdır.Dâireüzerindeseyrise,kendikalbininetrâfındadönmekdirvedileğikendindearamakdır).Görülüyorki,hisedilenveyâÂlem-imisâldegörülen,şekllerdenherhangibiriolanvenûrlar,ışıklargerisindebulunantecellîler,görünmelerhep(İlm-ül-yakîn)hâsıleder.Herneşeklolursaolsunvenasılnûrolursaolsun,renklinûrolsun,renksiznûrolsun,sınırlıolsunveyâsonsuzolsun,bütündünyâyıdoldursunveyâdoldurmasın,nûrlarınveşekllerinhepsi,ilm-ül-yakîniçindedir.

MevlânâAbdürrahmân-iCâmî“kuddisesirruhüssâmî”hazretlerinin(Leme’ât)

kitâbındakibeytlerdenfârisîbirbeytintercemesi:Eydost!Seniheryerdeararım,

Heransendenhaberlersorarım.

beytiniaçıklarkenbuyuruyorki:(Bubeyt,dostu,âfâkdaya’nîinsanındışındagörmeğihaberveriyor.İlm-ül-yakînibildiriyor).Buşühûd,maksaddan,dilekdenhabervermediğiiçin,Onunhuzûrunu,ancakişâretlerlevedüşüncelerlehâsıletdiğiiçin,ateşibildirendumanınveharâretinşühûdügibidir.Bununiçin,buşühûd,ilm-ülyakîndenilerigidemez.(Ayn-

ül-yakîn)bilgisihâsıledemez.Sâlikinvarlığınıyokedemez.

Ayn-ül-yakînise,ilm-ül-yakînilebilindikdensonra,Allahüteâlâyımüşâhedeetmekdir.Buşühûd,sâlikinvarlığınıyokeder.Buşühûdçoğalınca,sâlikinte’ayyünübüsbütünyokolur.Kendite’ayyünündenhiçbirşeyimüşâhedeetmez.Ya’nîkendinimüşâhededefânîolur.Bu(Tâife-ialiyye)“kaddesallahüteâlâesrârehüm”

arasındabuşühûde(İdrâk-ibasît)denir.(Ma’rifet)dederler.Buidrâk,câhillerdede,yüksekolanlardadavardır.Fekat,birbirlerinebenzemez.Yüksekolanlardamahlûklarınşühûdü,Allahüteâlânınşühûdünemâni’olmaz.Belkionlar,Allahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyimüşâhedeetmezler.Câhillerdeböyledeğildir.Mahlûklarınşühûdü,Hakteâlânınşühûdünemâni’olur.Buşühûddenhaberleriolmaz.Bunuidrâketmezler.Buayn-ül-yakîn,ilm-ül-yakîniörter.Öncedenilm-ül-yakînde,ayn-ül-yakîniörtüyordu.Buşühûdhâsıloluncaşaşkınlıkvebilgisizlikolur.İlmkalmaz.Büyüklerdenbirkaçı“kaddesallahüteâlâsirreh”buyurduki,(İlm-ül-yakîn,ayn-ül-yakîniörter.Ayn-ül-yakîndeilm-ül-yakîniörter).Yinebuyurdularki,(Tâmma’rifethâsılolduğunuanlamakiçin,kendisırrınabakmakveoradahiçbirbilgibulmamaklâzımdır.Böyleolankimseninma’rifetitâmdır.Ma’rifetinbundanötesiyokdur).Büyüklerdenbirkaçıda“kaddesallahüteâlâesrârehümülaliyye”buyurduki,(Allahüteâlâyıençoktanıyanârifin,Allahüteâlâyıbilmesiçokazolur,hayretedüşer.Şaşırırkalır).

(Hakk-ul-yakîn)demek,yakînya’nîanlamakkalmadıkdanveârifyokoldukdansonra,Allahüteâlâyımüşâhedeetmekdir.AmmâârifinHakteâlâyışühûdü,Hakteâlâiledir“cellevealâ”.Kendimüşâhedesideğildir.Sultânıneşyâsınıancakkendivâsıtalarıtaşır.Hakk-ul-yakînbilgisi,(Bekâ-billah)makâmındahâsılolur.Hadîs-ikudsîde,(Benimleişitirvebenimlegörür)buyurulduki,bumakâmıgöstermekdedir.SâlikdetâmFenâhâsıloldukdan,Zât-iilâhîdevesıfatlarındafânîoldukdanya’nîzâtdanvesıfatlarındanbaşkaherşeyiunutdukdansonra,Allahüteâlâsâlikeyenibirvücûd,varlıkihsâneder.Onuşaşkınlıkdan,şü’ûrsuzlukdankurtarır.Şü’ûrveuyanıklıkverir.İhsânolunanbuvarlığa(Vücûd-imevhûb-iHakkânî)denir.Bumakâmda,ilm-ül-yakînileayn-ül-yakînbirbiriniperdelemez,örtmez.Şühûdilebirlikdeilmvardır.İlmvarikende,müşâhedeetmekdedir.Ârifbumakâmdakendite’ayyününüHakteâlâsanmışdır.Kendisininmahlûkolante’ayyünüolduğunuanlamamışdır.Çünki,hiçbirmahlûkumüşâhedeetmemekdedir.Tecelliyât-isûriyyede

kendite’ayyünlerinivesûretlerini,Hakteâlâolaraktanımakdadır.Onlarkendisininmahlûkolante’ayyünleridir.Bute’ayyünlerindefânîolmadığıiçinbunlarınmüşâhedesini,Şühûd-iHaksanmakdadır.Bunerde,onerde?Toprakiçinolannedir,herşeyinsâhibiiçinolanlarnedir?

Câhillerbusözleriişitince,(Tecellî-isûrî)ile(Hakk-ul-yakîn)inbirbirlerindenbaşkaolmadığınısanırlar.HerikisidekendiniHakteâlâsanmakdır.Fekatârif,Tecellî-isûrîdekendisûretine,şekline(Ben)der.

Hakk-ul-yakîndeise,kendihakîkatine,özüne(Ben)der.Tecellî-isûrîdeHakteâlâyıkendigörür.Bumakâmdaise,HakteâlâyıHakteâlâilegörür.

Kendisigöremez.Görülüyorki,Tecellî-isûrîdeşühûdsözübirbakımdansöylenebilir.Çünki,HakteâlâancakHakteâlâilegörülebilir.Buda,hakk-ul-yakînmertebesindedir.Buradaşühûddemek,tâmyerindeolur.

Zemânımızdakibirkaçşeyh,buinceliğiveayrılığıanlamadıklarıiçinveyakînlikdeyince,maddelerinbirbirineyakınolmasınıdüşündükleriiçin,dinbüyüklerinediluzatıyorlar.Hakk-ul-yakîniyukardaaçıkladığımızgibibildirenlerikötülüyorlar.Allahüteâlâyıtanımak,Tecellî-isûrîdehâsılolurdiyorlar.HâlbukiTecellî-isûrîsülûkünya’nîbuyolculuğunbaşlangıcındahâsılolmakdadır.Onlarbunahakk-ul-yakîndiyorlar.Hâlbukihakk-ul-yakîn,yolunsonundaelegeçebilir.Onlarınyolunsonundakavuşduklarıvehakk-ul-yakîndedikleri,bizeyolunbaşındaTecellî-isûrîolarakhâsılolmakdadır.Allahüteâlâ,dilediğinidoğruyolakavuşdurur.

Vesselâm.

278

Bumektûb,mollaAbdülkerîm-iSennâmîyeyazılmışdır.Herkese,i’tikâdıdüzeltdikdenveişleriniislâmiyyeteuydurdukdansonra,kalbinselâmetdeolmasınaçalışmaklâzımolduğubildirilmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun!

Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Kardeşiminkıymetlimektûbugeldi.Bizlerisevindirdi.Dostlarımızaolannasîhatımızşudur:İ’tikâdı,îmânı,Ehl-isünnetvelcemâ’atâlimlerininkitâblarındabildirdiğineuygunolarakdüzeltmelidir.Allahüteâlâonlarınçalışmasınabolboliyiliklerihsâneylesin!Bundansonrafarz,vâcib,sünnet,mendûb,halâl,harâm,mekrûh,müştebeholanfıkhhükmleriniöğrenmeli,herişibunlarauygunyapmalıdır.Îmânıveişleridüzeltdikdensonra,kalbiAllahüteâlâdanbaşkaşeyleretutulmakdankurtarmaklâzımdır.Kalbinselâmetiiçinde,kalbeAllahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyindüşüncesinigetirmemeklâzımdır.Eğerbirkimse,binseneyaşamışolsa,kalbineAllahüteâlâdanbaşkahiçbirdüşüncehiçbirzemângelmemelidir.Busözümüzyanlış

anlaşılmasın.Kalbdedüşünülenşeyler,Allahüteâlâdanbaşkabilinmemelidemekistemiyoruz.Çünki,tevhîdimurâkabeedenlerdedebaşlangıcdabuhâlhâsılolur.Bizimdediğimiz,kalbehiçbirzemân,hiçbirdüşünce

gelmemelidir.Kalbehiçbirdüşünceningelmemesiiçin,Allahüteâlâdanbaşkaherşeyiunutmaklâzımdır.Öyleunutmalıdırki,birşeyidüşünmekiçinkendisinizorlasa,düşünemezolmalıdır.Buçokkıymetlini’mete(Fenâ-ikalb)denir.Bu,yolunbaşlangıcındaelegeçer.Vilâyetinbütünderecelerinebundansonrakavuşulur.Fârisîbeyttercemesi:BirkimsedehâsılolmazsaFenâ,

Hakteâlâyayolbulamazaslâ!

Bubüyükni’metekavuşduranyollarınenkısası,EbûBekr-iSıddîkdangelenyoldur“radıyallahüteâlâanh”.Çünki,bubüyüklerinyolu,Âlem-iemrdenbaşlamakdadır.Kalbden,kalbinsâhibineyolaramışlardır.Başkatarîkatlerdekiriyâzetlervemücâhedeleryerine,sünneteyapışmışlar,bid’atdensakınmışlardır.[(Riyâzet)nefsinistedikleriniyapmamakdır.

(Mücâhede),nefsinistemedikleriniyapmakdır.]Behâüddîn-iBuhârî“kuddisesirruh”hazretleribuyurduki,(Bizimyolumuz,yollarınenkısasıdır).

Lâkinsünneteyapışmakçokgüçbirşeydir.Bubüyüklereuyanlara,onlarınyolunakatılanlaramüjdelerolsun!MevlânâNûreddîn-iCâmîhazretleribuyurduki,fârisîbeytlertercemesi:

Behâiyye,negüzelgötürücüdür!

Yolcularıgizliceyerinegötürür.

Sözlerinintadısâliklerinkalbinden,

Halvetdeçileçekmekfikrinisüpürür.

Bircâhilbubüyüklerediluzatırsa,

Cevâbvermeğedeğmezdersemiyiolur.

Heparslanlar,buzincirebağlanmışlardır,

Kurnaztilkibuzincirinasılkoparır?

KâdîMuhammedŞerîfinmektûbugeldi.Fakîrlereolanaşırısevgisianlaşıldı.Hoşumuzagitdi.Fakîrindüâsınıkendisineulaşdırınız.

KardeşimizşeyhHabîbullahınkıymetlimektûbu

dageldi.Babasınınvefâtetdiğiyazılıidi.HepimizAllahüteâlâiçinyaratıldık.SonundaOnunhuzûrunavaracağız.Fakîrin“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”düâsınıulaşdırıpbaşsağlığıdileyiniz!Kendisinesöyleyinizki,düâile,Fâtihaile,istigfârilemerhûmbabasınaimdâdveyardımeylesin!Çünkimezârdakiölü,denizdeboğulmaküzereolankimsegibiimdâdbekler.Oğlundanveyâanasından,babasından,kardeşinden,arkadaşındangelecekolanbirdüâyıbekler.

ŞeyhAhmedîninbubüyüklerinyolunakatıldığınıvefâidelendiğinibildiriyorsunuz.Allahüteâlâ,budoğruyoldailerlemesininasîbeylesin!

Kendisiyenimüslimânolduğuiçin,onafârisîkitâblardayazılıolanÎmânbilgilerinivefıkhhükmleriniöğretiniz!Farz,vâcib,sünnet,mendûb,halâl,harâm,mekrûhvemüştebeholanşeyleriöğrensinvebunlaragöreişlerinidüzeltsin!(Gülistân),(Bostân)kitâblarınıöğrenmekveöğretmek,îmânvefıkhbilgileriyanında,boşunavaktgeçirmekolur.Vesselâm.

279

Bumektûb,mollaHasen-iKişmîrîye“rahmetullahialeyh”yazılmışdır.

KendisinintesavvufyolunagirmekveMuhammedBâkîbillahhazretlerinin

“kuddisesirruh”sohbetvehizmetindebulunmakni’metinesebebolduğuiçin,onaşükretmekde,buaradaAllahüteâlânın,kendilerineverdiğini’metleribildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!İhsânederek,okşıyarakgönderdiğinizkıymetlimektûbunuzumevlânâMehdîAlîgetirdi.Bizleriçoksevindirdi.Selâmetdeolunuz!ŞeyhMuhyiddîn-iArabînin“kuddisesirruh”[(Fütûhât)kitâbınınbeşyüzellisekizincibâbındaveAbdülvehhâb-iŞa’rânînin(El-ye-vâkitvel-cevâhir)kitâbındayazılıolan]hilâfetlerininsırası,ömrlerininsırasınagöredirsözünün,onunhangikitâbındayazılıolduğunusoruyorsunuz.Kıymetli

kardeşim!Buyazıyı,bundançokönce(Fütûhât-imekkiyye)kitâbındagörmüşdüm.Şimdiçokdüşündüm.Kitâbdakiyerinihâtırlıyamadım.Yinegörürseminşâallahbildiririm.

Ni’metekavuşmaklığımasebebolduğunuziçin,sizenekadarşükretsemazdır.Oihsânınızınkarşılığınıödiyemediğimibiliyorum.Bugünküse’âdetimizvekazancımız,heponi’metdenhâsıloldu.Bugünküalış

verişimiz,hepoihsânınızdanmeydânageldi.Sizinogüzelaracılığınızlaöyleşeylerekavuşulduki,onlarıçokazkimselergörebilmişdir.Sizinbereketlivâsıtanızlaöyleşeylerverildiki,pekazkimseonlarıntadınıduyabilmişdir.İhsânlarınenkıymetlilerindenokadargönderdilerki,çoklarınaihsânlarınenaşağılarındanokadargelmemişdir.Ahvâlin,makâmların,zevklerin,vecdlerin,ulûmvema’rifetlerin,tecellîlerinvezuhûrlarınhepsiniyükselmekiçinmerdivengibiönümeserdiler.Yakınlıkderecelerinevekavuşmakkonaklarınaulaşdırdılar.Anlatacaksözbulamadığımiçin,kurbvevüsûlkelimelerinikullandım.Yoksa,

kurbvevüsûlkelimeleriomakâmayaklaşamaz.Sözile,işâretile,şühûdile,hulûlile,ittihâdile,keyfiyyetile,makâm,mertebedemekle,zemân,mekân,ihâta,sereyân,ilm,ma’rifet,cehl,hayretkelimeleriileanlatılamaz.

Fârisîikibeyttercemesi:

Kuşumdannasılhabervereyimsana?

Ankâilebirlikdeyaşardâimâ!

Ankânınadınıherkesbilirammâ

Kuşumunadınıkimsebilmezaslâ.

Allahüteâlânınbuihsânları,busebeblerdünyâsındasizinsebebinizlenasîboldu.Sizinsebebolmakni’metinizleelegeçenbuihsânlarısaymak,sizinni’metinizedeşükretmekolacağıiçin,kısacayazıldı.Böylece,sizinni’metinizinşükründenazbirşeyyapılmışoldu.SizevedoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânın“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”

izindegidenlereselâmolsun!

280

Bumektûb,hâfızMahmûdayazılmışdır.Bubüyüklerisevmeninbütünse’âdetlerinsermâyesiolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!OnunsevgiliPeygamberinesalâtveselâmolsun!

Önceiyidüâlarımıbildiririm.MevlânâMehdîAlîilegönderdiğinizkıymetlimektûbgeldi.Bizlerisevindirdi.Allahüteâlâyahamdolsunki,fakîrlereolansevginizçokdur.Busevgidünyâveâhıretse’âdetlerinekavuşduransebebdir.Ayrılıkgünlerininuzaması,busevginizisarsmamışdır.İkişeyieldenkaçırmamaklâzımdır:Birincisi,islâmiyyetinsâhibineuymak“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”.İkincisi,bağlıolduğurehberini

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”yalnızAllahiçinsevmekdir.Buikişeyvarken,hiçbirşeyverilmese,hiçüzülmemelidir.Birgüngelir,

elbetverirler.Fekat,Allahgöstermesin,eğerbuikisindenbirisisarsılırsa,hâsılolanhâllerivezevkleriistidrâcbilmelidir.Bunlarıharâblıkveyıkımsaymalıdır.Doğruyoliştebudur.İnsanıherşeyekavuşduranancakAllahüteâlâdır.Vesselâm.

_____________________

Ey,yeringökünsâhibi,eyvasfıAllahüssamed!

Sayısızisyânlageldimkapına,benikılmared!

_____________________

YâAllah,yâRahmân,yâRahîm,yâafüvvüyâKerîm.Fa’füannîverhâmlîenteerhamürrâhimîn.

281

Bumektûb,seyyidmîrMuhammedNu’mâna“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”

yazılmışdır.Silsile-ialiyye-iSıddîkiyyeye

bağlanmağaşükretmekde,buyoluövmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Bubüyükni’metinşükrühangidilileyapılır?Allahüteâlâ,bizfakîrleri,îmânımızı,i’tikâdımızıEhl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerinin“şekkerallahüteâlâsa’yehüm”bildirdiklerinegöredüzeltdikdensonra,Sıddîkdangelenyolasülûketmekleşereflendirdi.Bizleri,obüyüklerinmensûblarıyapdı.

Bufakîregöre,buyoldabiradımilerlemek,başkayollardayediadımilerlemekdendahâfâidelidir.Peygamberlereuyarakvevârisolarak,onlarınkemâlâtınakavuşduranyolancakbuyüksektarîkdir.Başkayollar,vilâyetinkemâlâtınınsonunaulaşdırır.OradanPeygamberlikkemâlâtınakavuşduranyolaçılmamışdır.Bununiçindirki,bufakîrkitâblarımdavemektûblarımda,bubüyüklerinyolunun,Eshâb-ıkirâmın“aleyhimürrıdvân”yoluolduğunuyazdım.

Eshâb-ıkirâmverâsetyoluile,Peygamberlik

kemâlâtındançokşeylerekavuşduklarıgibi,buyolunsonunavaranlarda,onlarauyduklarıiçin,okemâlâtdançokşeylerekavuşurlar.Buyolunbaşındaveortasındaolanlar,sonundabulunanlarıçoksevdikleriiçin,(Kişi,sevdiğiileberâberolur)hadîs-işerîfindekimüjdeyekavuşurlar.[Buhadîs-işerîfi,AbdüllahibniMes’ûddan“radıyallahüteâlâanh”(Buhârî)ve(Müslim)bildirmekdedir.

(Künûz-üd-dekâık)dadayazılıdır.]Buyolagiripde,birşeyekavuşamıyanvezararedenkimse,buyolunedeblerinigözetmiyenveyenilikler,reformyapanveedeblereuymayıp,rü’yâlarına,hulyâlarınauyankimsedir.Bukimseninyoldançıkmasında,felâketesürüklenmesinde,yolungünâhınedir?

O,rü’yâlarının,hulyâlarınınyolundagitmekdedir.Türkistânyolunadönmüşdür.Kâ’beyolundansapmışdır.Elbettehâcıolamaz.Fârisîbeyttercemesi:

Korkarımki,eycâhil,Kâ’beyevaramazsın!

Kâ’beyisayıklama,Türkistânyolundasın!

Oradakisevdiklerimizinvebutarîkagirenlerintoplandıklarıveçalışdıklarıbirsıradasizinoradanayrılmanızıiyigörmüyorum.Bundanöncebizegelmeniziişâretetmişidiisemde,buyolculuğunuzşartlarabağlıidi.Şimdidebuşartlarıgözetmelisiniz!Birkaçistihâreyaparakkalbinizderâhatlık,genişlikolduğunuiyianladıkdansonraveyerinizebirinioturtarakoradakiçalışmalarınsarsılmayacağıte’mînedildikdensonra,burayagelmenizdoğruolabilir.Buşartlaryapılmazsa,oradakiçalışmalarıbozmayınız!Tâliblerintopluluğunugevşetmeyiniz!Dahâçokyazmıyorum.Vesselâm.

282

Bumektûb,Bedî-uz-zemânagönderilmişdir.Hızır“aleyhisselâm”veİlyâs

“aleyhisselâm”ilebuluşmağıbildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiği

kullarınaselâmolsun!Çokzemândanberi,sevdiklerimizHızır“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”içinsoruyorlar.Onuniçinbufakîrelâzımolanbilgiverilmediğindencevâbyazmıyordum.Bugünsabâhvaktitoplanmışdık.İlyâs“aleyhisselâm”ileHızır

“alânebiyyinâvealeyhimessalevâtüvetteslîmât”rûhânîşekllerdegeldiler.

Hızır“aleyhisselâm”rûhânîolarakdediki,(Bizrûhlarâlemindeniz.

Allahüteâlâ,bizimrûhlarımızaöylekuvvetvermişdirki,insanşeklinialırız.İnsanlarınyapdığıişleri,bizimrûhlarımızdayapar.İnsanlarınyapdığıgibiyürürüz,dururuz,ibâdetederiz).(Nemâzlarışâfi’îmezhebinegöremikılarsınız?)dedim.(Bizislâmiyyeteuymaklaemrolunmadık.Kutb-imedârınişlerineyardımederiz.Kutb-imedârşâfi’îmezhebindeolduğuiçin,bizdeonunarkasındaşâfi’îmezhebinegörekılıyoruz)dedi.Busözündenanlaşıldıki,bunlarınibâdetinesevâbyokdur.Yanındabulunduklarıkimselergibiibâdetederler.

İbâdetinyalnızşekliniyaparlar.Bukonuşmadandaanladımki,vilâyetinkemâlâtışâfi’îmezhebineuygundur.

Peygamberlikkemâlâtınınhanefîmezhebinebağlılığıvardır.KıyâmetekadarhiçPeygambergelmiyecekdir.BuümmetebirPeygambergönderilseidi,hanefîmezhebinegöreibâdetederdi.HâceMuhammedPârisâ“kuddisesirruh”

hazretlerinin,(Füsûl-isitte)kitâbındaki,(Hazret-iÎsâ“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”gökdenindikdensonra,imâm-ıa’zamEbûHanîfe

“radıyallahüteâlâanh”mezhebinegöreişyapar)sözününnedemekolduğuşimdianlaşıldı.Buikibüyükdenyardımvedüâistemeğidüşündüm.(Allahüteâlânınlutfüne,ihsanına,ni’metlerinekavuşanbirkimseyebizneyapabiliriz?)dedi.Sankikendileriniaradançekdiler.Hazret-iİlyâs“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”bukonuşmayahiçkatılmadı.Birşeysöylemedi.Vesselâm.

Zikretzikr,bedendeikencânın!

KalbintemizliğizikriledirRahmânın!

283

Bumektûb,sofîKurbânayazılmışdır.Resûlullahınmi’râcgecesindeAllahüteâlâyıgörmesidünyâdaolmayıpâhıretdeolduğubildirilmekdedir:Süâl:Ehl-isünnetâlimleri,sözbirliğiilediyorki,Allahüteâlâyıdünyâdakimsegörmez.Hattâ,Ehl-isünnetâlimlerininçoğu,(Resûlullah

“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”mi’râcgecesindeAllahüteâlâyıgörmedi)dediler.Huccet-ül-islâmimâm-ıGazâlî,(Resûlullahın

“aleyhissalâtüvesselâm”mi’râcgecesindeRabbinigörmediğidahâdoğrudur)demişdir.Senise,oServerinmi’râcgecesindegördüğünübildiriyorsun.

Bununasılaçıklarsın?

Cevâb:OServer“aleyhissalâtüvesselâm”mi’râcgecesinde,Rabbinidünyâdagörmedi.Âhıretdegördü.Çünki,OServer“aleyhissalâtüvesselâm”ogece,zemânvemekânçevresindendışarıçıkdı.Ezeliveebedibirânbuldu.

Başlangıcıvesonu,birnoktaolarakgördü.Cennetegideceklerin,binlercesenesonra,CennetegidişleriniveCennetdeoluşlarınıogecegördü.Eshâb-

ıkirâmarasındamalıençokolanlardanAbdürrahmânbinAvf,Eshâb-ıkirâmın“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”fakîrlerindenbeşyüzsenesonraCennetegirecekdir.OnunbeşyüzsenegeçdikdensonraCennetegirdiğinigördü.Ona,niçingeçkaldığınısordu.İşteomakâmdakigörmek,dünyâdagörmekdeğildir.Âhıretgörmesiilegörmekdir.Ehl-isünnetâlimleri,dünyâdagörülemezbuyurdular.Bizise,âhıretdekigörmeklegördüğünüsöylüyoruz.Bugörmeğidünyâdagördüdemekde,mecâzolarakdenilmişdir.Dünyâdangidipgördüğüveyinedünyâyageldiğiiçindenilmişdir.Herşeyin

doğrusunuAllahüteâlâbilir.

284

Bumektûb,mollaAbdülkâdir-iEnbâlîyeyazılmışdır.Hâller,vecdler,Âlem-iemrebağlışeylerdir.BunlarıbilmekÂlem-ihalkileolur.Bumektûbdabildirilenler,eskima’rifetlerdir.Bunlarınyenisibüyükoğlunayazdığımektûbdabildirilmişdir:

İnsanınbirgörünenzâhirivardır.Birdegörünmiyenbâtınıvardır.İnsanınzâhirîÂlem-ihalkdanyapılmışdır.BâtınıÂlem-iemrdendir.Tesavvufyolununbaşındaveortasındahâller,vecdler,müşâhedelervetecellîlerhâsılolur.BunlarinsanınbâtınıolanÂlem-iemrebağlışeylerdir.Buyolunsonundahâsılolanşaşkınlık,cehâlet,aczveümmîdsizlikgibişeylerde,Âlem-iemrebağlıdır.İnsanınzâhirikuvvetbulunca,budabuşeylerdenpayalır.Hernekadardevâmlıolmazisede,birşeylerhâsılolur.

(Kerîmlerinsofrasındantoprağadabirpaydüşer)sözündeolduğugibi,Âlem-iemrde

olanlardanÂlem-ihalkadabirazserpilir.Zâhirinaslişi,bütünbunlarıbilmekdir.Çünki,bâtındabunlarhâsılolur.Fekatbunlarıbilmez.Zâhirolmasaydı,birşeybilinmez,hâsılolanşeylerbirbirindenayırdedilemezdi.TesavvufyolundailerlemeninvemakâmlarınÂlem-imisâldeişâretlerlegösterilmesi,zâhirinanlamasıiçindir.Görülüyorki,hâllerbâtıniçindir.Buhâlleribilmekzâhiriçindir.Bundananlaşılıyorki,hâllerinibilenEvliyâilehâllerinibilmiyenEvliyâdahâllerinbulunmasıbakımındanayrılıkyokdur.Buhâlleribilmekbakımındanfarkolabilir.

Bunungibi,biradamçokacıkır,açlıkdayanamıyacakkadarartar.Adamkıvranırdurur.Busıkıntılaraaçlıkdendiğinidebilir.Başkabiriside,böyleaçlıkdankıvranır.Fekat,busıkıntılaraaçlıkdenildiğinibilmez.

Bunlarınikisindedeaçlıkhâlivardır.Aralarındaayrılıkyokdur.

Ayrılıkları,yalnızaçlıkdenildiğinibilmekdevebilmemekdedir.

Hâllerinibilmeyenlerdeikiyeayrılır:Birincileri,hâllerinhâsılolduğunubilmez.Değişikdeğişikhâllerolduğunuanlamaz.İkincileri,budeğişiklikleribilir.Fekat,herbirhâlinneolduğunubilmez.Buikincileredeilmsâhibidenirveirşâdetmeğeelverişliolurlar.Hâlleribirbirindenayırmak,herrehberinyapacağıişdeğildir.Belki,yüzlercesenegeçdikdensonra,buni’metekavuşanbiribulunabilir.Başkalarıkendihâllerini,buni’metsâhibindenöğrenirler.Ülül’azmolanPeygamberler

“salevâtüllahiteâlâveteslîmâtühüaleyhim”birbirindenyüzlercesenesonragönderilirdi.Ayrıhükmler,başkabaşkadinler,bunlarilegönderilirdi.BaşkaPeygamberler“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”onlarındinlerineuyarlardı.Yalnızonlarınhükmlerinibildirirlerdi.Fârisîmısra’

tercemesi:

Herkesinişiiçin,yaratırbirkulunu.

Vesselâm.

285

Bumektûb,mîrseyyidMuhibbullah-iMankpûrîyeyazılmışdır.Simâ’,raksvevecdüzerindebilgivermekde,rûhdanaçıklamayapmakdadır:Bismillâhirrahmânirrahîm.Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Allahüteâlâ,sanaherşeyindoğrusunudüşünenvedoğrusunubulanaklversinveherşeyindoğrusunubildirsin!Vecdvesimâ’[ya’nîkasîde,ilâhîdinliyerekkendindengeçmek,kimlerefâidelidir?Bunlar],hâllerideğişen,herzemândabaşkadürlüolan,birzemânşü’ûrlu,birzemânşü’ûrsuzolankimseleriçinfâidelidir.Bunlara(Erbâb-ıkulûb)denir.

BunlaraAllahüteâlânınsıfatlarıtecellîeder.Hersıfatıntecellîsindebaşkabirhâlalırlar.Sonsuzolansıfatlarınveismlerintecellîleri,te’sîrlerialtındahâldenhâledönerler.Hâllerideğişir,dileklerihepdeğişir.Bunlardevâmlıbirhâldekalamaz.Zemânlarıdeğişmedenolamaz.Birzemân(Kabz)ya’nîsıkıntı,başkazemân(Bast)sevinçiçindedirler.Bunlara(İbn-ül-vakt)dedenir.Hâllerinte’sîrialtındamağlûbdurlar.Bir

zemânyükselirler.Başkazemân,aşağıdereceleredüşerler.

Tecelliyât-izâtiyyeyekavuşanlarkalbmakâmındanyukarıçıkmışlar,kalbinsâhibinevarmışlardır.Hâllereköleolmakdankurtulmuşlar,hâllerivereneulaşmışlardır.Bunlarınvecdvesimâ’aihtiyâclarıyokdur.Çünki,zemânlarıdeğişmez.Hâlleridevâmlıdır.Dahâdoğrusuvaktlerivehâlleriyokdur.

Bunlara(Ebül-vakt)ve(Erbâb-üt-temkîn)denir.Bunlarkavuşmuşlardır.Hiçgeridönmezler.Birşeygaybetmezler.Birşeygaybetmiyen,birşeybulmaz.

Evet,sonakavuşanlararasında,vaktleridevâmlıolduğuhâlde,simâ’danfâidelenenlerdevardır.Bunlarıbirazaşağıdaaçıklayacağız.İnşâallahüteâlâ.

Süâl:Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”,(Allahüteâlâileöylevaktimolurki,oândahiçbirmelekvehiçbirPeygamberbanayaklaşamaz)buyurdu.Buhadîs-işerîfvaktin

devâmlıolmadığınıgöstermiyormu?

Cevâb:Buhadîsdoğruise,âlimlerinçoğu,buradabildirilenvaktindevâmlıolduğunuanlamışlardır.Şöyledederizki,devâmlıolanvaktdearasırahusûsîhâllerdeolur.Buhadîs-işerîf,buhâlleribildirmekdedir.

Süâl:Tegannîdinlemek,buhâllerinbulunduğuzemânbelkifâideliolur.

Böyleolunca,nihâyetekavuşanlarda,buhâllerieldeetmekiçinsimâ’amuhtâcolur.

Cevâb:Buhâller,nemâzkılarkenhâsılolmakdadır.Nemâzındışındadahâsılolursa,nemâzınte’sîriiledir.Hadîs-işerîfde,(Gözümünnûrunemâzdadır)buyuruldu.Buhadîs-işerîf,belkiçokseyrekolanbuhâllerigöstermekdedir.Başkabirhadîs-işerîfde,(KulunRabbineenyakınolduğuzemân,nemâzdakizemânıdır)buyuruldu.Alaksûresiondokuzuncusonâyetindemeâlen,(Secdeet,Rabbineyaklaş!)buyuruldu.Allahüteâlâyayakınlıkçokolduğuzemân,başkalarınınbulunması,araya

karışmalarıdaokadarazalır.

Buhadîs-işerîfvebuâyet-ikerîmegösteriyorki,ovakt,nemâzdaolanvaktdir.Vaktindevâmlıvekavuşmanınaralıksızolduğu,tesavvufbüyüklerininsözbirliğindendeanlaşılmakdadır.Zünnûn-ıMısrîbuyuruyorki,(Geridönen,yalnızyoldandönmüşdür.Kavuşan,geridönmez).

(Yâd-idâşt),devâmlıhuzûrdemekdir.HerânAllahüteâlânınhuzûrundaolmakdır.Buni’met,buyolunbüyükleriolan,Hâcegân“kaddesallahüteâlâervâhahümveesrârehüm”hazretlerininyolundaçalışanlarınelinegeçmekdedir.Vaktindevâmlıolduğunuinkâretmek,sonavaramamayıgösterir.

Büyüklerdenbirkaçı,meselâibniAtâvebenzerleri“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”,(Allahüteâlâyakavuşdukdansonra,beşeriyyethâllerinedönülebilir)demişdir.Busözden,vaktindevâmsızlığıanlaşılır.Fekat,sözlerinedikkatedilirse,(Dönülebilir)diyorlar.(Dönenlervardır)demiyorlar.Çünki,insanlıksıfatlarına

dönenhiçolmamışdır.Böyleolduğunuerbâbıiyibilir.Buradananlaşıldıki,tesavvufbüyükleri,vâsılolanıngeriyedönmiyeceğinisözbirliğiilebildirmişdir.Busözbirliğindenayrılanbirkaçkişi,dönmekcâizdirdemişdir.

Sonavaranlardanbirçoklarıyüksekderecelerdenbirdereceyekavuşdukdanve(Cemâl-iilâhî)yimüşâhedehâsıloldukdansonra,kendilerinesoğuklukvegevşeklikhâsıloluyor.Böylecekavuşdurucumertebelereyükselmeleriduruyor.Bunlarındahâkavuşduracakkonaklarıaşmasılâzımdı.Yaklaşdıranderecelerinhepsinigeçmemişlerdi.Busoğukluklaberâber,yükselmek,yaklaşmakarzûsundadırlar.İştebuvaktsimâ’bunlarafâideverir.

Harâretlerini,enerjileriniartdırır.Simâ’yardımıileyaklaşdırıcımertebelereyükselir.Sükûnetbuldukdansonra,bumertebelerdengeridönerler.Fekatinerken,omakâmlardakihâllerinigaybetmezler.Buvecd,bubuluş,gaybetdikdensonraolanbuluşdeğildir.Çünkivuslatı,huzûruhiçgaybetmezler.Herânkavuşmuşolduklarıhâlde,kavuşdurucu

konaklarayükselmeleriiçindir.Sonagelenlerdenvâsılolanlarınsimâ’ları,vecdlerideböyledir.FenâveBekâyakavuşanlaracezbeverirler.Lâkinsoğuklukları,gevşeklikleriolduğuiçin,yüksekkonaklaraçıkabilmekiçin,yalnızcezbeişgöremez.Simâ’dalâzımolur.

Tesavvufbüyüklerindenbirçoklarıda“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,vilâyetderecesinekavuşdukdansonra,nefslerikullukmakâmınainer.

Rûhları,kendimakâmlarındacenâb-ıHakkakarşıdır.Kullukmakâmındabulunannefs-imutmeinnedenherzemânrûhayardımgelir.Rûhbuyardımıilematlûbaâşinaolur.Bubüyükler,ibâdetlerâhatederler.Kullukvazîfelerinigörmeklesükûnetbulurlar.Yükselmekarzûlarıazdır.

İslâmiyyeteuymaknûruileparlamışlardır.Kalbgözleri,sünneteuymaksürmesiilekuvvetbulmuşdur.Bununiçin,keskingörüşlüdürler.Uzakdanöyleşeylergörürlerki,yakındaolanlaronlarıgöremez.Yükselmeleriazisede,nûrları

çokdur.Aslınnûrlarıileaydınlanmışlardır.Bumakâmlarındaikenşânları,kıymetleribüyükdür.Simâ’a,vecdeihtiyâclarıyokdur.Simâ’yerineibâdetlerdenistifâdeederler.Asldanaldıklarınûrlar,yüksekmakâmlaraçıkmışgibifâideverir.Simâ’vevecdedüşkünolantaklîdciler,bunlarınyüksekşânlarınıbilmedikleriiçinkendileriniâşık,bunlarızâhidsanırlar.Aşkvemuhabbetyalnızraksda,vecddebulunurderler.

Sonakavuşanlardanbirçoklarıdavardırki,(Seyr-iilallah)yolculuğundanve(Bekâ-billah)makâmınakavuşdukdansonra,bunlarakuvvetlicezbeihsânederler.Kancatakıpçekergibisürüklerler.Oradasoğuklukbulaşmaz.

Gevşeklikgelmez.Yükselmekiçin,şaşılacakşeylereihtiyâclarıyokdur.

Bunlarındarolanhalvetlerinesimâ’venağmeyanaşamaz.Vecdvetevâcüdileilişikleriyokdur.Yetişebilecekensonmertebeyeçekilir,ulaşdırılırlar.OServere“aleyhissalevâtüvetteslîmâtvettehıyyât”uymaksâyesinde,OServere“sallallahüaleyhivesellem”mahsûs

olanmakâmdanpayalırlar.Böylekavuşmakancak(Efrâd)denilenseçilmişlerenasîbolur.

(Kutb)larda,bumakâmdanpayalır.AncakAllahüteâlânınihsânıile,sonunsonunakavuşanbirseçilmişi,buâlemegeriçevirirlerseveyaradılışdauygunolanlarıyetişdirmekvazîfesibunaverilirse,nefsinikullukmakâmınaindirirler.Rûhu,nefsdenayrıolarak,Allahüteâlâyadoğruolur.İştebu,ferdiyyetkemâllerinesâhibdir.Kutblarınyetişdirmeyetkisinemâlikdir.

Burada,Kutbdediğimiz,(Kutb-iirşâd)dır.(Kutb-ievtâd)değildir.Zılmakâmlarınınbilgileriveaslmakâmlarınınma’rifetlerikendisineverilmişdir.Dahâdoğrusu,onunmakâmında,nezılvardır,nedeaslvardır.

Zılden,asldanilerigeçmişdir.Böylebirkâmilvemükemmilçokenderyetişir.Asrlardan,uzunyıllardansonra,birdânebulunursa,yinebüyükni’metdir.Herşeyonunlanûrlanır.Onunbirbakışı,kalbhastalıklarınıgiderir.Birteveccühü,beğenilmiyenkötühuylarısilipsüpürür.Urûcmakâmlarınınhepsindendahâyukarıyaçıkmış

kullukmakâmınainmişdir.

İbâdetetmekderâhatbulmuşdur.Vilâyetmakâmlarınınenüstünüolan(Abdiyyet)makâmındayerleşenseçilmişleridevardır.(Mahbûbiyyetmansabı)nakâbiliyyetdebunaverilir.Buise,Vilâyetmertebesininbütünkemâllerinitaşımakdaveda’vetderecesimakâmlarınınhepsiniiçinealmakdadır.(Vilâyet-ihâssa)danve(Nübüvvetmakâmı)ndanpayalmakdadır.

Onunşânınışumısra’kısacabildirmekdedir.Fârisîmısra’tercemesi:Bütüngüzellerdebulunan,yalnızsendevardır!

Başlangıcdaolanlara,vecdvesimâ’zararlıdır.Yükselmesineengelolur.

Şartlarınauygunolsalardazararlıdırlar.Simâ’ınşartları,bumektûbunsonunda,inşâallahbildirilecekdir.Bununvecdibozukdur.Hâlkaplamasısuçdur.Hareketleritabî’îdir.İsteklerine,nefsininşehvetlerikarışmışdır.Başlangıcdaolan,mübtedîdenilenler,(Erbâb-i

kulûb)olmıyanlardır.Erbâb-ikulûbolanlaryoldakilerdir.Mübtedîilemüntehîarasındabulunanlardır.Müntehîdemek,sonavarmış,(Fânî-fillah)ve(Bâkî-

billah)olmuşdemekdir.Bunundaderecelerivardır.Kavuşmanındamertebelerivardır.Herderece,hermertebe,birbirininüstündedir.Bumertebelersonsuzdur.Kavuşmaklabitmez,tükenmez.Simâ’,yoldakilerevemüntehîlerinbirkaçınafâidelidir.Bunu,yukarıdabildirmişdik.Şunudabildirelimki,Erbâb-ikulûb,simâ’sızolamazdemekistemiyoruz.Cezbolunmıyanlar,[çekilmekleşereflenmiyenler],sıkıriyâzetler,ağırmücâhedeleryardımıileilerliyebilirler.Simâ’vevecd,yalnızbunlarayardımcıolur.Erbâb-ikulûb,meczûblardanise,cezbeyardımıileilerlerler.Simâ’bunlaralâzımdeğildir.Şunudasöyliyelimki,cezbedilmiyenErbâb-ıkulûbiçin,simâ’herzemânfâideliolmaz.Bundanyardımgörebilmekiçinşartlarvardır.Buşartlargözetilmezsezararlıolur.

Simâ’ınşartlarındanbiri,kendiniyüksekbilmemekdir.Temâmolduğunusanırsa

ilerliyemez.Evet,simâ’bunudabirazilerletirsedesükûnbuldukdansonra,omakâmdangeriiner.Simâ’ınbundanbaşkaşartları,tesavvufbüyüklerininkitâblarında,(Avârif-ül-me’ârif)vebenzerlerindeyazılıdır.Zemânımıztarîkatcilerininçoğunda,buşartlaryokdur.Şimdiyapılmakdaolansimâ’verakslarınvetoplantılarınzararlıolduğuaçıkdır.

Bunlarınilerletmelerinerede?Hiçilerletmezler.Yardımetmekdençokuzakdırlar.Fâideyerinezararverirler.

TENBÎH1:[(Simâ’),ilâhî,mevlidvekasîdeveKur’ân-ıkerîmitegannîileokuyanlarıdinlemekdemekdir.(Raks),eli,ayaklarıtempoileoynatmakvedansdemekdir.]Simâ’veraks,müntehîlerdenbirkaçınadalâzımdırdedik.

Çünkiyükselecekçokmertebeleribulunduğuiçin,yoldasayılırlar.

Erişilebilecekmertebelereyükselmedikcemüntehîolmaz,sonavarmış

sayılmazlar.Seyr-iilallahsonunavardıklarıiçin,bunlaramüntehîdenilmişdir.Buseyrinsonu,sâlikinmazharolduğuismekadardır.Fekat,buseyrdensonra,buismdeveismebağlışeylerdedeseyrvardır.Buismdekivekavuşanlarınbildiklerişeylerdekiseyrdensonra,isminsâhibinevarıp,buradaFenâveBekâhâsıledince,tâmmüntehîolur.Seyr-iilallahındoğrusudabudur.İsmekadarolanseyrede,(Seyr-iilallah)denilmiş,omertebedeolanFenâyaveBekâyada,(Vilâyet)adıverilmişdir.(Seyr-ifillah)sonsuzdurdenilmesi,Bekâdakiseyriçindir.Bütünkonaklarıgeçdikdensonradır.Buseyrinsonsuzolmasıdemek,oismdeseyrolunursavebuismdekişü’ûnlarınherbiriileayrıayrıahlâklanırsa,sonunavarılmazdemekdir.Çünki,herismdesonsuzşü’ûnlarbulunmakdadır.Eğeryükselirken,onubuismdengeçirirlerse,biradımdageçebilirvesonunsonunavarabilir.

Eğeroradayokolursa,çokşerefliolur.Yokeğerinsanlarıyetişdirmekiçin,geriindirirlerse,çokbüyüküstünlükolur.Buismekavuşmanınkolay

birşeyolacağınısanmamalıdır.Buni’metekavuşabilmekiçin,cânfedâetmeklâzımdır.Acabâkimibubüyükni’metekavuşdurmaklaşereflendirirler?

Tenzîhvetakdîssanılanmertebeçokolurki,teşbîhvetenkîsdir.Hattâçokmertebelervardırki,tenzîhsanılırlar.Hâlbuki,rûhmakâmındandaaşağıdırlar.Arşınüstündekitenzîhgibigörünende,teşbîhdâiresininiçindeolabilir.Münezzeholarak[ya’nîmahlûklarlailgisiolmıyarak]

görünenşey,rûhâlemindenolabilir.ÇünkiArş,maddeli,cihetli,ölçülüşeylerinsonudur.Rûhâlemi,cihetli,ölçülüâlemindışındadır.Çünkirûh,

[maddedeğildir]mekânsızdır.Biryeresığmaz.Rûhun,Arşındışındaolduğunusöylemek,senişaşırtmasın.Rûhukendindenuzaksanma!Aranızçokaçıkzanetme!Öyledeğildir.Rûhmekânsızolmaklaberâber,onuniçinheryerbirdir.Arşındışındademekle,başkaşeyanlatılmakdadır.Orayavaramıyanaanlatılamaz.

[Rûh,radyodalgalarınabenzetilebilir.Budalgalarmaddedeğildir.Yerkaplamazlar.Böyleolmaklabirlikde,heryerdevardırlardenir.Çünki,heryerdebulunanradyodaseshâsılediyorlar].

Tesavvufbüyüklerindenbirçoğu,rûhmakâmınavarınca,onuArşınüstündebuluyorlar.Rûhuntenzîhini[ya’nî,maddelerebenzememesini],Allahüteâlânıntenzîhisanıyorlar.Rûhmakâmınınbilgilerini,ma’rifetlerini,ince,gizlişeylerzanediyorlar.AllahüteâlânınArşüstündeistivâsınıanladıkdiyorlar.Hâlbukionlarıngördüklerinûr,rûhunnûrudur.Bufakîr

“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”de,bumakâmhâsılolunca,şaşırıpkalmışdım.Bereketversin,Allahüteâlânınyardımıimdâdımayetişerek,butehlükedenkurtarılmışdım.Onûrun,rûhunnûruolduğunu,Allahüteâlânınnûruolmadığınıanlamışdım.BizebudoğruyolugösterenAllahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâ,bizedoğruyolugöstermeseydibizonubulamazdık.Rûh,mekânsızolduğuiçin,anlaşılamıyacakbirmahlûkolduğuiçin,insanışaşırtmakdadır.

DoğruyuaçığaçıkaranAllahüteâlâdır.DoğruyolugösterenancakOdur.

Bunlardanbirkaçı,ArşınüstündekirûhunnûruilenûrlanarakgeridönerlerveonunlaBekâhâsılederler.Kendilerini,teşbîhiletenzîhibirlikdetaşıyorsanırlar.Bunûrukendilerindenayrıbulurlarsa,cem’densonrafark,ya’nîbirleşdikdensonraayrılmakmakâmınakavuşduklarınısanırlar.

Tesavvufcularınböyleyanılmalarıçokolmuşdur.İnsanıböyleyanılmakdanvekorkuluyerlerdenkoruyanancakAllahüteâlâdır.

Rûh,bumaddeâleminegöre,hernekadarmaddesizveanlaşılamıyacakisede,hiçanlaşılamıyanagöreanlaşılırolmakdadır.Sankibumaddeâlemiile,hiçmaddesizolanmukaddesvarlıkarasındabirgeçidgibidir.Bununiçin,herikisinedeyakınlığıvardır.Herikibakımdandaincelenebilir.

Hiçbirşeyehiçbenzemiyenvarlıkiseböyledeğildir.Maddelivarlıkların,aklın,anlayışın,

Onahiçbirbağlılığıyokdur.Bundandolayısâlik,rûhunbütünmakâmlarınıgeçmedikce,oismevaramaz.Görülüyorki,öncegöklerinhertabakasınıveArşıgeçmeklâzımdır.Maddeâlemindenbüsbütünçıkmalıdır.Bundansonramekânsız,maddesizolan(Âlem-iervâh)mertebelerideaşılmalıdır.Bundansonrabuismevarılabilir.Fârisîbeyttercemesi:Efendi,yükseldim,kavuşdumsanıyor,

Kendinibeğenmiş,yerindesayıyor.

Allahüteâlâ,mahlûklarabenzemekdençokuzakdır.Oötelerinötesi,dahâötesidir.Bu(Âlem-ihalk)denilenmadde,ölçüâlemininötesi(Âlem-iemr)dir.Âlem-iemrinötesi,ismlerinveşü’ûnlarınzıllerininveasllarınıntoplucaveayrıayrımertebeleridir.Buzılveaslvemahlûklarveilâhîvetopluveayrıayrıbütünmertebelerinötesindehakîkîmatlûbuaramalıdır.Böylearamakni’metiniacabâkimeihsânederler?Hangitâli’liyibuse’âdetleşereflendirirler?BuAllahüteâlânınöylebirihsânıdırki,dilediğineverir.Allahüteâlâ,büyükihsânsâhibidir.Çokyüksekleriistemelidir.Yoldaelegeçenlerle

oyalanmamalıdır.Bunlarınötesiniaramalıdır.Arabîbeyttercemesi:

Sevgiliyekavuşmak,elegeçermiacabâ?

Yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada!

TENBÎH2:Sonsuzkavuşmakvedevâmlıvakt,ancakmutlakFenâdansonra,Bekâ-billahileşereflenenkimseyenasîbolur.Bunun(İlm-ihusûlî)si,(İlm-ihuzûrî)yedönmüşdür.Busözümüzüdahâaçıklıyalım:Birkimsenin,kendidışındabulunanbirşeyibilmesiiçin,oşeyingörüntüsününzihndehâsılolmasılâzımdır.Görüntühâsılolmaksızınbilmeğe,(İlm-ihuzûrî)denir.İnsankendisini,ilm-ihuzûrîilebilir.Çünkikendisi,kendizihnindevardır.(İlm-ihusûlî)de,bilinenşeyingörüntüsüzihndebulundukca,oşeybilinir.Zihndekisûretyokolunca,oşeyunutulur.

Bundandolayı,ilm-ihusûlîdevâmlıolamaz.İlm-ihuzûrîböyledeğildir.

Bilinenşey,hiçunutulmaz.İnsankendisini,ilm-

ihuzûrîilebilmekdedir.

Kendisizihndehepvarolduğundan,insankendinihiçunutmaz.Bekâ-billah,ilm-ihuzûrîileolur.Hiçunutulmaz.Bunuyanlışanlamamalıdır.Bekâ-

billah,kendiniHakbulmakdırsanmamalıdır.Tesavvufculardanbirkaçıburadayanıldı.(Hakk-ul-yakîn)inböyleolduğunusandı.Öyledeğildir.TâmFenâdansonrahâsılolanBekâ-billahınböylebilgileriyokdur.Onlarınsöylediklerihakk-ul-yakîn,cezbedehâsılolanBekâ-billahileuygundur.BizimbildirdiğimizBekâisebaşkadır.Fârisîmısra’tercemesi:Buşerâbıtatmadıkca,tadınıanlıyamazsın!

Görülüyorki,Bekâ-billahdevâmlıdır.Buradaunutmakhiçolmaz.Bekâ-billahhâsılolmadıkcadevâmolamaz.ÇoklarınaveheleEbûBekr-iSıddîkdangelenyoldaolanlara,bumakâmayetişmedenönce,devâmlıgörünürisededoğrusu,bizimbildiğimizdir.İşiniçyüzü,bizebildirilengibidir.HerşeyindoğrusunuancakAllahüteâlâbilir.HerkesindönüşüOnadır.

Geçmişdevegelecekdeherhamd,âlemlerinrabbiolanAllahüteâlâiçindir.OnunResûlünedevâmlıvesonsuzdüâlarveselâmlarolsun!

286

Bumektûb,mevlânâEmânullahayazılmışdır.Kur’ân-ıkerîmdenvehadîs-işerîflerdençıkarılandoğrui’tikâdın,Ehl-isünneti’tikâdıolduğubildirilmekdedir:

Bismillâhirrahmânirrahîm.Allahüteâlâ,sanadoğruyolugöstersin!İyibilki,Allahyolundabulunmakisteyene,öncelâzımolanşey,i’tikâdınıdüzeltmekdir.Doğrui’tikâd,Ehl-isünnetâlimlerinin,Kur’ân-ıkerîmdenvehadîs-işerîflerdenveEshâb-ıkirâmdanöğrendikleri,anladıklarıi’tikâddır.Kur’ân-ıkerîminvehadîs-işerîflerinma’nâsınıdoğruanlıyan,doğruyolunâlimleridir.Bunlarda,Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimleridir.

Bunlarınanladığı,bildirdiğima’nâlarauymıyanherşeye,akla,fikre,hayâleiyigelsedevetesavvufyolundakeşfveilhâmileanlaşılsada,

hiçkıymetvermemelidir.Bubüyüklerinanladığınauymıyanbilgilerden,buluşlardanAllahüteâlâyasığınmalıdır.Meselâ,ba’zıâyetlerdenvehadîs-işerîflerden(Tevhîd-ivücûdî)anlaşılmakdadır.Ba’zılarındanda,ihâta,sereyân,kurbvema’ıyyetma’nâlarıçıkmakdadır.Fekat,(Ehl-isünnetâlimleri),buâyet-ikerîmelerdenvehadîs-işerîflerden,böylema’nâlaranlamadı.Ya’nîAllahüteâlânınbuâlemiçindeolmasını,mahlûklarıkapladığını,bunlarlabirleşikolduğunu,kendisininyakınolduğunu,berâberolduğunuanlamadılar.Böyleolmadığınısöylediler.Ohâlde,tesavvufyolundailerliyenbirkimseyeböylebilgilerhâsılolursa,hervarlığı,birvarlıkolarakgörürse,yâhudherşeyibirvarlığınkapladığını,Allahüteâlânınzâtının,mahlûklarayakınolduğunuanlarsa,bubilginin,görüşünyanlışvetehlükeliolduğunuanlamalıdır.Böylebiryolcu,buzemânında,serhoşgibibirhâldeolduğundan,özrlü,suçsuzsayılırsada,böyletehlükelibilgilerdenkurtulmasıiçin,Allahüteâlâyayalvarmalı,ağlamalı,sızlamalıdır.Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiğidoğruhâllere,görüşlerekavuşmakiçin

düâetmelidir.Bubüyüklerinbildirdiğidoğrui’tikâddankılkadarayrışeyleringösterilmemesiiçinAllahüteâlâyasığınmalıdır.Demekki,tesavvufyolcularınınkeşflerinin,buluşlarınındoğruolupolmadıkları,Ehl-isünnetâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bildirdikleridoğruma’nâlarauygunolupolmamalarıileanlaşılır.Buyolcularailhâmolunanbilgilerindoğruluğu,ancakodoğruma’nâlarauymalarıilebelliolur.Çünki,onlarınbildirdiğima’nâlarauymıyan,herma’nâ,herbuluş

kıymetsizdir,yanlışdır.Çünkihersapık,herbozukkimse,Kur’ân-ıkerîmevehadîs-işerîflereuyduğunusanırveiddi’âeder.Yarımaklı,kısagörüşüile,bukaynaklardanyanlışma’nâlarçıkarır.Doğruyoldankayar.Felâketegider.Bekarasûresininyirmialtıncıâyetindemeâlen,(Kur’ân-ıkerîmdebildirilenmisâller,örnekler,çoklarınıküfresürükler.Çoklarınıdahidâyeteulaşdırır)buyuruldu.

Ehl-isünnetâlimlerininanladıklarıma’nâlardoğrudur,kıymetlidir

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”.Bunlarauymıyanlarkıymetsizdir.

Çünkibuma’nâları,Eshâb-ıkirâmınveSelef-isâlihînineserleriniinceliyerekeldeetmişlerdir.Ohidâyetyıldızlarınınışıklarıileparlamışlardır.Bununiçin,ebedîkurtuluşbunlaramahsûsoldu.Sonsuzse’âdetebunlarkavuşdu.Allahyolundagidenkâfilebunlaroldu.Kurtuluş,ancakAllahyolundabulunanlariçindir.

İ’tikâdıbunlarauygunolandinâlimlerindenbiri,fer’ıyyâtda,ya’nîislâmiyyeteyapışmakdagevşekdavranırsa,kusûrluolursa,bunabakarak,bütünâlimlerikötülemekyersizolur.İnâdcılıkolur.Onlarındoğrubilgileriniinkâretmek,kötülemekolur.Çünki,doğrubilgileribizlereulaşdıranonlardır.Kurtuluşyolunu,bozuklarından,sapıklarındanayıranonlardır.Onlarınhidâyetışıklarıolmasaydı,bizlerdoğruyolubulamazdık.

Doğruyu,bozukolanlardanayırmasalardı,bizlertaşkınlık,azgınlıkuçurumlarınadüşerdik.İslâmiyyetibozulmakdankoruyan,heryere

yayanonlarınçalışmasıdır.İnsanlarıkurtuluşyolunakavuşduranonlardır.Onlarauyankurtulur,se’âdetekavuşur.Onlarınyolundanayrılansapıtır,herkesidesapdırır.

İyibilinizki,tesavvufyolununsonuna,ya’nîbuyolunkonaklarınınhepsinigeçerek,vilâyetderecelerininsonunavaranlarahâsılolani’tikâd,Ehl-isünnetâlimlerininbildirdiğinetâmuygunolur.Budoğrui’tikâda,Ehl-isünnetâlimleri,Kur’ân-ıkerîmden,hadîs-işerîflerdenveEshâb-ıkirâmdanalarak,tesavvufbüyükleriise,keşfveyâkalblerineilhâmolunarakkavuşmuşlardır.Evet,ba’zıtesavvufyolcusuna,yoldaiken,tesavvufserhoşluğuvehâlkaplamasıile,bui’tikâdlarauymıyanba’zışeylerhâsılolmuşdur.Fekat,buhâllerinkapladığımakâmlarıgeçip,ilerleyince,nihâyetevarınca,buuygunsuzşeyleryokolur.Eğerilerlemeyip,yarıyoldakalırlarsayokolmaz.Bozukgörüşleresaplanıpkalırlar.Fekat,böylekalanlarakıyâmetdecezâyapılmaz.Bunlar,yanılanmüctehidlerebenzer.Müctehid,ictihâdyaparkenyanılmışdır.Buise,keşfindeyanılmakdadır.

Tesavvufyolcularınınyanıldıklarışeylerdenbiri,vahdet-ivücûdgörmeleridir.Yukarıdabildirildiğigibi,Allahüteâlânın,mahlûklarıihâtaetdiğini,bunlarlaberâberolduğunu,kendisininyakınolduğunusanırlar.

Allahüteâlânınsekizsıfatınınayrıcavarolduklarınainanmıyanlarıolur.

Hâlbuki,Ehl-isünnetâlimleri“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”,busekizsıfatınhâricde,ayrıcavarolduklarınıbildirmekdedir.Bunların,sıfatlarıinkâretmesi,busıfatlaraynagibiolup,buaynada,Zât-iilâhîyimüşâhedeetdikleriiçindir.Aynadabirşeyebakankimse,oşeyigörür.Aynayıgörmez.Bunungibi,sıfatlarıgöremedikleriiçinbunlarınhâricdevarlıklarınıkabûletmezler.Sıfatlarvarolsaydıbunlarıgörürdükderler.Görülmiyenşeyi,yokdursanırlar.Sıfatlarınhâricdevarolduğunusöyliyenâlimlerediluzatırlar.Hattâ,bunlarakâfir,müşrikdediyenleriolur.Dinâlimlerine,böyleyersizdiluzatmağakalkışmakdanAllahüteâlâyasığınırız!Bunları,bulunduklarımakâmlardanilerigeçirirlerse,böyleceşühûdlerinişaşırtanperdeler

aradankalkarsa,sıfatlarıaynasanmakdankurtularak,onlarıhâricde,ayrıcavarolarakgörürler.Varlıklarınıinkârdanvazgeçerler.Âlimlerediluzatamazolurlar.

BunlarınEhl-isünneti’tikâdınauymıyanbirişleride,Allahüteâlânınba’zışeyleriyaratmağamecbûrolacağınıgösterensözleridir.Hernekadar,mecbûrdurdemiyorlar,irâdeederse,isterseyaratırdiyorlarsada,sözlerinden,irâdesıfatınainanmadıklarıanlaşılmakdadır.Busözlerihiçbirdînedeuymamakdadır.

Uymıyansözlerindenbirbaşkasıda,Allahüteâlâkudretsâhibidirdiyorlarveistediğiniyapar,istemediğiniyaratmazdiyorlarsada,hepister,istememesiolmazdiyorlar.Böylesöylemek,Allahüteâlâyıyaratmasındamecbûrbilmekdemekdir.Hattâ,kudretiniinkâretmekolur.Çünkibütündinsâhiblerinegöre,Allahüteâlânınkudreti,dilerseyaratır,dilemezseyaratmazma’nâsınaolankudretdir.Bunlarınsözündenise,yapmağamecbûrolan,yaratmamasınaimkânolmıyanbirkudretanlaşılmakdadır.Busözleri,hükemânın,

felesoflarınsözünebenziyor.Bunların,elbetteister,istememesiolamazdiyerek,irâdesıfatınama’nâvermeleri,böylecekendilerinifelsefecilerdenayırmalarıbirişeyaramaz.Çünkiirâdeetmek,dilemek,eşidolanikiişdenbiriniseçmekdemekdir.İkiişeşidolmazsa,irâdedeyokdemekdir.Bunlarınsözünde,lâzımolmakveyokolmaktaraflarımüsâvîdeğildir.

Bunlarınuygunsuzişlerindenbiride,kazâvekaderianlatmalarıdır.Buradada,cebrekaymakdadırlar.Hâkim,mahkûmdaolur.Mahkûm,hâkimdeolurdiyorlar.Allahüteâlâyımecbûrbilmekşöyledursun,Onubirisinemahkûmbilmek,üzerindebirhâkimbulunacağınısöylemek,çokçirkinbirsözdür.

Ehl-isünneteuymıyansözlerindenbirideCennetde,Allahüteâlâ,ancakTecellî-isûrîilegörülebilirdemeleridir.Busözleri,AllahüteâlânınCennetdegörüleceğineinanmamakdemekdir.Sûretigörülebilirdemeleri,kendigörülemezdemekdir.Benzerigörülürdemekolur.Allahüteâlâgörülecek,nasılolduğuanlaşılamıyacakdır.Birşeyebenzetilemiyecekdir.

Olgun,yüksekinsanlarınrûhlarınakadîmdemeleri,bunlarıebedîbilmeleride,Ehl-isünnetâlimlerineuymamakdadır“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”.Çünkiâlemlerinhepsi,bütünzerreleriilebirlikdeyokidi.

Hepsisonradanyaratıldı.Rûhlarda,âlemdenbirparçadır.Allahüteâlâdanbaşka,herşeye(Âlem)denir.

Görülüyorki,tesavvufyolcusunun,işiniçyüzünevarmadanönce,kendikeşfveilhâmınauymasada,Ehl-isünnetâlimlerinetâbi’olmasılâzımdır

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”.Âlimlerihaklı,doğru,kendiniyanlış

bilmelidir.Çünki,Ehl-isünnetâlimleri,bilgilerini,Peygamberlerden

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”almışdır.Bubilgiler,vahyilegelmişolupsağlamdır.Yanlışlıkdan,şaşırmakdankorunmuşdur.Bubilgilereuymıyankendikeşfiveilhâmıise

yanlışdır,bozukdur.Bununiçinkendikeşfini,âlimlerinsözününüstündetutmak,vahyileinmişolansağlambilgilerinüstündetutmakolur.Buise,sapıklığıntâkendisidirvezarâr,ziyândanbaşkabirşeydeğildir.

Kitâbavesünnete,ya’nîKur’ân-ıkerîmevehadîs-işerîflereuyguni’tikâdlâzımolduğugibi,müctehidlerinKitâbvesünnetdençıkardıklarıahkâma,ya’nîislâmiyyeteuygunişlere,ahkâm-ıislâmiyyeyeuymaklâzımdır.Buahkâm,halâl,harâm,farz,vâcib,sünnet,müstehab,mekrûhveşübheliolanişlerdemekdir.Buahkâmıöğrenmekdelâzımdır.[Müslimânlarikikısmdır:Yâ(Müctehid)dirveyâ(Mukallid)dir.Müctehidolmıyanhermüslimânamukalliddenir.]Mukallidlerin,Kitâbdanvesünnetden,müctehidlerinçıkarmışolduğuhükmlereuymıyanhükmçıkarmalarıcâizdeğildir.Kendiçıkardığıhükmleregöreyapacağıişlerikabûlolmaz.Hermukallidinbirmüctehideuyması,ya’nîbirmezhebegirmesilâzımdır.Bulunduğumezhebinmuhtârolan,ya’nîâlimlerinçoğununuyduğuhükmlerineuymalıdır.

Ruhsatdan,iznverilenişleriyapmakdansakınmalı,azîmetileameletmelidir.Kendimezhebineuymaklaberâber,başkamezhebleredeuymağaçalışmalıdır.Böylecemüctehidlerinsözbirliğineuyulmuşolur.Meselâ,imâm-ıŞâfi’î“rahimehullah”abdestalırken,niyyetetmekfarzdemişdir.

Hanefîlerde,abdestalırkenniyyetetmelidir.Bunungibi,uzvlarıyıkarkensıragözetmekvebirbiriardınaçabukyıkamaklâzımdır.İmâm-ıMâlik,abdestuzvlarınıuğmakfarzdemişdir.Elbetteuğmalıdır.Şâfi’îmezhebinde,elinyabancıkadınavekendizekerinedokunmasıabdestibozar.Hanefîolanıneli,kendizekerineveyâonsekizyakınkadınındanbaşkabirkadınadokununca,abdestinitâzelemelidir.[Hanbelîmezhebindeerkeklerinavretmahalli,yalnızzekerveşercdir.[Buikisinesev’eteyndenir.]Diğerüçmezhebdeolanların,harac(güclük)olduğuzemânhanbelîmezhebinitaklîdetmelerilâzımdır.]Herişi,dörtmezhebedeuygunyapmağaçalışmalıdır.

[(Mîzân-ül-kübrâ)kırkıncısahîfesibaşındadiyor

ki,(Hermüslimânınhilâfdankurtulmasının,ya’nîdörtmezhebedeuygunibâdetetmesinineniyiyololduğusözbirliğiilebildirilmişdir).]

İ’tikâdıveamelidoğrultdukdan,buikikanadıelegeçirdikdensonra,Allahüteâlâyayaklaşdıran[ya’nîsevgisinekavuşduran]yoldailerlemeksırasıgelir.Zulmânîvenûrânîkonaklarıaşmağabaşlanabilir.Fekatşunuiyibilmelidirki,böylekonaklarıaşarakyükselebilmekancak,yolubilen,yolugören,yolgösteren,kâmil(yetişmiş)vemükemmil(yetişdirebilen)birrehberinteveccühüvetesarrufuya’nîidâreetmesiileolabilir.Bununbakışları,kalbhastalıklarınaşifâverir.Onunteveccühü,ya’nîkalbinibirkimseyeçevirmesi,kötü,çirkinhuylarıinsandansiler,süpürür.Bununiçinönce,birrehberaranır.Allahüteâlâ,lutfveihsânederek,bunutanıtırsa,bunutanımağıenbüyükni’metbilmelidir.Ondanayrılmamalıdır.

Onavebütünemrlerineuyulur.Abdüllah-iEnsârîbuyuruyorki,(YâRabbî!

Dostlarınınasılyapdınki,onlarıtanıyan,sanakavuşuyor.Sanakavuşamıyacaklar,onlarıtanıyamıyor).Kendiarzûveisteklerindengeçer.

Onunisteklerineuyar.Hiçbiristeğikalmaz.Onatâbi’olmağacânla,başlauğraşır.Se’âdetini,onunemrleriniyapmakdabilir.Uyduğurehberde,isti’dâdınaelverişliolanvazîfeyi,bunaemreder.Zikriveyâteveccühü,yâhudmurâkabeyiişâreteder.Yalnızsohbetinkâfiolacağınıanlarsa,yalnızbunuemreder.Birkâmilvemükemmilinsohbetielegeçerse,tesavvufyolundailerletenşartlarındanhiçbirşarta,artıklüzûmkalmaz.Tâlibinhâlineuygungördüğünü,onaemreder.Şartlardanba’zısındakusûruolursa,onunsohbeti,bueksiklikleritemâmlar.Teveccühü,kusûrlarınıgiderir.

Böylebirsohbetileşereflenemiyenbirkimse,eğermurâdlardan,seçilmişlerdenise,onuçekerler.Sonuolmıyanlutflarla,onunişinibitiriverirler.Kendisinelâzımolanherşartı,heredebionabildirirler.

Tesavvufyolundailerlemesiiçin,eski

büyüklerdenba’zısınınrûhlarınıonarehber,vâsıtayaparlar.Çünki,Allahüteâlânınâdet-iilâhiyyesişöyledirki,buyolunkonaklarınıaşabilmekiçin,büyüklerinrûhlarınıvâsıta,sebebkılmışdır.Bukimse,eğermürîdlerdenise,bununişi,rehbersiztehlükeliolur.Rehberbuluncıyakadar,rehberekavuşdurmasıiçin,Allahüteâlâyayalvarmalıdır.Tesavvufyolundagözetilmesilâzımolanşartlarıdaöğrenmesivebunlarari’âyetetmesilâzımdır.Buşartlarınenbaşdageleni,nefseuymamakdır.Buda,vera’vetakvâileolur.Vera’vetakvâ,harâmlardansakınmakdemekdir.Harâmlardansakınabilmekiçin,mubâhlarınlüzûmundanfazlasınıterketmelidir.Çünkimubâhları,[ya’nîyasakolmıyanşeyleri],alabildiğineyapankimse,şübheliolanlarıişlemeğebaşlar.

Bunlarise,harâmayakındır,ya’nîharâmişlemekihtimâliçokolur.Uçurumkenârındayürüyen,içinedüşebilir.Demekki,harâmdansakınabilmekiçin,mubâhlarınfazlasındankaçmaklâzımdır.Buyoldailerlemekiçinvera’

sâhibiolmakşartdırdedik.Çünkiinsanınişleri,

ikişeydenbiridir:Yâemredilenşeydir,yâhudyasakedilmişşeylerdendir.Meleklerde,emredilenşeyleriyapmakdadır.Bunuyapmak,insanıilerletseydi,meleklerde,terakkîederdi.Meleklerde,yasakedilenşeydensakınmakyokdur.Çünkionlar,yasaklarıyapmıyacakşekldeyaratılmışdır.Yasaklarıişleyemezler.

Onuniçin,meleklerebirşeyyasakedilmemişdir.Demekki,terakkîetmek,yasaklardansakınmaklaolabilmekdedir.

Busakınmakise,nefseuymamakdemekdir.Allahüteâlâ,dinleri,nefsiisteklerindenkurtarmakiçinkaranlık,kötüâdetleriyoketmekiçingönderdi.Çünkinefs,hepharâmişlemekveyâmubâhlarılüzûmundanfazlayaparak,böyleceharâmakavuşmakister.Demekki,harâmlardanvemubâhlarınfazlasındansakınmak,nefseuymamakdemekdir.

Süâl:Nefs,ibâdetyapmakistemiyor.İbâdetyapmakda,nefseuymamakoluyor.Ohâlde,emrleriyapmakda,terakkîyesebebolmazmı?Meleklerinemrleriyapması,nefseuymamak

olmadığıiçinonlarterakkîetmiyor.

Cevâb:Emrleri,ya’nîibâdetleriyapmağınefsinistememesi,emraltınagirmekistemediğiiçindir.Nefs,biremraltınagirmek,birşeyebağlanmakistemez.Nefsinbuhâli,[ya’nîbaşıboşkalmak,birşeyebağlanmamakarzûsuda]harâmdırveyâmubâhlarınfazlasıdemekdir.Demekki,emrleriyapmakla,buharâmdanveyâmubâhınfazlasındansakınılmışoluyor.Bununiçinde,nefseuyulmamışoluyor.Yoksanefseuymamak,yalnızemrleriyapmakdemekdeğildir.

İnsanıkemâlekavuşduran,olgunlaşdıranyollarçokdur.Bunlarınenfâidelisi,çabukulaşdıranı,nefslemücâdelesiçokolanıdır.Ruhsatdansakınan,azîmetileameledenlerinyoludur.(Azîmet),harâmlardanvemubâhlarınfazlasındansakınmakdemekdir.(Ruhsat)ise,yalnızharâmlardankaçınmakdır.Tesavvufcularınçoğu(Simâ’)ve(Raks)yapıyor.Ya’nînağmeileokuyorlarvedönüyorlar,oynuyorlar.Birçokşartlarlaveeviripçevirip,simâ’veraksaruhsatdenilebilir.Bunlarınazîmetlehiçilgisiyokdur.Hattâyükseksesle

zikretmekbile,olsaolsa,ruhsatolabilir.

Birçokrehberler,iyidüşüncelerile,bulunduklarıyoldayenilik,değişiklikyapmışdır.Bunlarada,pekiyimseyerek,nihâyetruhsatdenilebilir.Hâlbuki,azîmetilehareketedenbüyükler,(Sünnet-iseniyye)den,ya’nîislâmiyyetdenkılkadarayrılmamışdır“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”.Yollarınahiçbiryenilik,bid’atkarışdırmamışdır.

Bunlarınyolunda,nefseuymamak,nefsmücâdelesitâmdır.Ohâlde,yollarıeniyi,enfâideliyoldur.Çabukulaşdırıcıdırveçokyükseklereulaşdırmakdadır.Fekatsonzemânlarda,buyoludabozanlaroldu.O

büyüklerinizindenayrılanlarçoğaldı.Değişiklikler,bid’atleryapıldı.

Simâ’veraksaveyüksekseslezikrebaşladılar.Bunları,obüyüklerinniyyetlerinikavrıyamadıklarıiçinyapdılar.Bid’atlerkarışdırmakla,zemânauymakla,buyoludahâkıymetlendirdiklerini,olgunlaşdırdıklarını

sandılar.Bunlarile,buyoluyıkdıklarını,ellerindenkaçırdıklarınıanlıyamadılar.Hakkı,doğruyumeydânaçıkaranveinsanıhidâyetyolunakavuşduranancakAllahüteâlâdır.[Yukarıdakiyazılardananlaşılıyorki,dünyâveâhıretse’âdetinekavuşmakiçin,Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarınıokumaklâzımdır.Bukitâblarıbizlerebildirenvetanıtandaimâm-ıRabbânîdir.İmâm-ıRabbânîyibizleretanıtandaSeyyidAbdülhakîm-iArvâsîhazretleridir.SeyyidAbdülhakim-iArvâsîhazretlerinitanıtanda,HakîkatKitâbevininkitâblarıdır.]

287

Bumektûb,hakîkatleribilen,kardeşimeyângulâmMuhammedhazretlerineyazılmışdır“rahmetullahialeyhimâ”.Cezbevesülûkvebunlarınma’rifetleribildirilmekdedir:

Bismillâhirrahmânirrahîm.BizedoğruyolugösterenAllahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâ,bizedoğruyolugöstermeseydi,bizdoğruyolubulamazdık.Peygamberlerinhepsi“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”

doğruolarakgelmişdir.OnlarınsonuncusuveenüstünüolanMuhammed

“aleyhisselâm”hepdoğrusöylemişdir“salevâtullahisübhânehuveberekâtühuvetehıyyâtühualeyhivealeyhimvealâmen’tâbe’ahümecma’înilâyevmiddîn”.

Tâliblerin,gevşekveyaradılışlarıaşağıolduklarındanvekâmilvemükemmilolanbirRehberbulamadıklarından,uzunyolukısaltdıklarıveyüksekleribırakıp,aşağışeylerarkasındakoşduklarıgörülmekdedir.Yoldaellerinegeçenendeğersizşeyleribilebirşeysanıp,onlarabağlanıpkalmakdaveonlarıaranılanşeysanarak,yolunsonunavardık,kâmilvemüntehîoldukdemekdedirler.Yolunsonunavaranlarınvearanılanakavuşanların,yolunsonundanvevardıklarıyüksekmakâmlardanbildirdiklerini,buaşağıyaradılışlıolanlar,hayâllerigenişolduğuvenefslerineuyduklarıiçin,kendibozukhâllerinebenzetmekdedirler.Fârisîmısra’tercemesi:

Fâre,rü’yâdadeveolmuş!

Büyükdenizdenbirdamlaya,hattâdamlanıngörüntüsüneveokyânusdanbirsızıntıya,hattâbunungörüntüsünekavuşunca,suyakavuşduksanmışlardır.

Maddedenyapılmışolanşeylerinba’zısını,maddesiz,anlaşılamıyanşeybilmişler.Bunlarıgörünce,Allahüteâlâyakavuşduklarınısanmışlardır.

Benzeriolanı,benzeriolmıyanabenzetmişler,onubırakıp,bunasarılmışlar.Anlaşılamıyanbilgileri,başkalarındanöğrenerekinananlarveanlaşılamıyanıarayanlar,sülûkyolunutemâmlamıyanbutâliblerdenveserâbileavunanbususuzlardankatkatdahâiyidirler.Haklıilehaksızarasındavedoğruyoldagidenleyoldansapanarasındakiayrılıkpekçokdur.

Aradıklarınakavuşamıyarak,mahlûkusonsuzbilentâliblereyazıklarolsun!

Anlaşılabilenşeylerianlaşılamıyansanıyorlar.Suçları,keşflerininyanlış

olmasınabağışlanmayıpda,hesâbaçekilirlerse,vayhâllerine!YâRabbî!

Unutduklarımızdan,yanıldıklarımızdanbizlerisorumlututma!Birkimse,haccagitmekistiyor.Sevinerekyolaçıkıyor.Yolda,Kâ’beyebenzerbirevgörüyor.Yalnızşeklibenziyorisede,onuKâ’besanıyor.Oradakalıyor.

Birbaşkası,haccagitmişolanlardanduyarakKâ’beyiöğreniyor.Onuseviyor.Haccagitmekistiyor.Fekatyolaçıkmamış,biradımatmamışdır.

Bununlaberâber,başkabirşeyeKâ’bedememiş,yalnızKâ’beye,doğruolarakinanmışdır.Bukimse,yanılmışolanbirincisindendahâiyidir.İkinci,Kâ’beyevarmamış,fekatbaşkabirbinâyıdaKâ’besanmamışolanüçüncübirhacyolcusu,doğruinanan,fekatyolaçıkmamışolandanelbettedahâiyidir.

Çünkibu,heminanmakda,hemde,kavuşmakiçinyolculukyapmakdadır.Bunundahâüstünolduğumeydândadır.

Doğruyolubulamıyanlardanbirkısmıda,kendilerinimaksadaermişsanarakvekavuşduklarınıhayâlederek,şeyhlikyapmakda,herkeseyolgöstermeğekalkışmakdadırlar.Kendileribozukolduklarıiçin,buyolauygunolançoklarınıdabozmakdadırlar.Sohbetleri,kalblerikarartdığıiçin,tâliblerinisteklerini,çalışmalarınıyoketmekdedirler.Kendilerisapıtdıklarıgibi,başkalarınıda,doğruyoldansapdırmışlardır.Kendileriyıkıldıklarıgibi,başkalarınıdayıkmışlardır.

Kemâlegeldiğini,kavuşduğunusanmak,sülûkyapmamışmeczûblarda,cezbedilmiyensâliklerdendahâçokolmakdadır.Çünki,mübtedîdekivemüntehîdekicezbeler,görünüşdeortakdır.Aşkvemuhabbetleri,görünüşdeeşiddir.İşiniçyüzüböyledeğildir.Hâlleribaşkadır:Fârisîmısra’

tercemesi:

Toprakbaşkadır,temizâlembaşkadır.

Nefsinisteklerikarışmışolanherşeybozukdur.

Doğruyoldaolanınherişi,Hakiçindir.Bunubirazsonra,inşâallahüteâlâaçıklıyacağız.Görünüşdekibubenzerlikvebağlılık,yanlışhayâllereyolaçmışdır.EbûBekr-iSıddîkdangelenyoldacezbesülûkdenönceolduğuiçin,buyolda,sülûkni’metinekavuşmamışolanmeczûblarda,böylehayâllervebugibivehmlerçokolur.Bunlardanbirçoğuna,cezbemakâmında,çeşidlihâllerhâsılolur.

Birhâlden,başkabirhâledönerler.Bunları,sülûkkonaklarındailerlemekve(Seyr-iilallah)yolculuğusanırlar.Budeğişmelerigörünce,kendilerini(Meczûb-isâlik)bilirler.

Bununiçin,kısaaklımladüşündümki,cezbevesülûkünneolduklarını,buikimakâmarasındakiayrılıkları,herbirinin,kendisinidiğerindenayırmağayarayanhâssalarınıvemübtedîilemüntehînincezbleriarasındakifarklarıvetekmîlveirşâdmakâmlarınınneolduğunuvebumakâmabağlıolanbilgileriyazayım.Böylece,doğruyuaçığaçıkarayım.Yanlışolanlarınbozukluğunugöstereyim.Suçlular,beğenmeselerde,buhizmetiyapmağa,Allahü

teâlânınyardımıilebaşladım.DoğruyolugösterenancakOdur.O,çokiyibirsâhibveçokiyivekîldir.

Bumektûbda,ikimaksadlabirhâtimevardır:

Birincimaksadda,cezbemakâmındakima’rifetlerbildirilmekdedir.

İkincimaksadda,sülûkbilgilerivardır.

Hâtimede,tâliblereçoklüzûmluvefâideliolançeşidlibilgilervardır.

BİRİNCİMAKSAD:Sülûkübitirmemişolanmeczûblar,çokçekilselerdevehangiyoldançekilselerde,(Erbâb-ikulûb)dandırlar.Sülûkyapmadanve(Tezkiye-inefs)olmadan,kalbmakâmındanilerigeçilemez.Kalbinsâhibinevarılamaz.Onlarınçekilmeleri,kalbeolançekilmedir.Onlarınsevgilerikendilerindendeğildir,dışardandır.Kendileriiçindir.Sevileniçindeğildir.Çünkibumakâmda,nefsrûhilebirleşmişdir.Zulmet,nûrilebiraradadır.Kalbmakâmındankurtulmakvekalbinsâhibine

kavuşmakverûhunaranılanaçekilmesi,rûhnefsdenkurtuluparanılanadönmedikcevenefsrûhdanayrılarakkullukmakâmınainmedikce,olamaz.Buikisi,biraradakaldıkca,(Hakîkat-icâmi’a-ikalbiyye)sağlamdırveayakdadır.Yalnızrûhunçekilmesidüşünülemez.Rûhunnefsdenkurtulmasıancak,sülûkkonaklarınıgeçdikdenveSeyr-iilallahyolculuğunubitirdikdenveSeyr-ifillahbaşladıkdanvebelkide,(Seyr-ianillah-ibillah)yolculuğundaki(Fark-ıba’delcem’)makâmınakavuşdukdansonrahâsılolabilir.Fârisîbeyttercemesi:

Herdilenci,olurmubirkahraman?

neredesivrisinek,neredeSüleymân?

Müntehîilemübtedînincezbleriarasındakifarkanlaşılmışoldu.Erbâb-ikulûbmeczûblarınınşühûdları,kesretya’nîmahlûklarperdesiarkasındaolur.Anlasalarda,anlamasalardaböyledir.Bukesretdegördükleride,yalnızÂlem-iervâhdır.Rûhlarınâlemi,letâfet,ihâtavesereyânbakımlarından,görünüşde,kendiniyaratanabenzer.(Allahüteâlâ,Âdemikendi

sûretindeyaratdı)hadîs-işerîfi,böyleolduğunubildirmekdedir.

Bununiçin,rûhunşühûdünü,Hakkınşühûdüsanırlar.İhâta,sereyân,kurbvema’ıyyetdeböyledir.Çünkisâlik,bulunduğumakâmınbirüstünügörebilir.

Dahâüstmakâmlarıgöremez.Bunlarınbulunduğumakâmınüstü,(Rûhmakâmı)dır.Bununiçin,rûhmakâmındanyukarısınıgöremezler.Rûhunşühûdündenbaşka,şühûdleriolmaz.Rûhunüstünügörebilmekiçin,rûhmakâmınakavuşmaklâzımdır.Muhabbetveçekilmekde,şühûdgibidir.Hakteâlânınşühûdüiçin,belkiOnamuhabbetveçekilmekiçin,Seyr-iilallahınsonundakiFenânınhâsılolmasılâzımdır.Fârisîbeyttercemesi:BirkimsedehâsılolmazsaFenâ,

Hakteâlâyayolbulamazaslâ!

Başkasözbulunamadığıiçinşühûddiyoruz.Yoksa,bubüyüklerinişi,başkalarınındediklerişühûdünçokilerisindedir.Bunlarınaradıkları,

anlaşılamıyanbirvarlıkolduğugibi,Onakavuşmalarıda,anlaşılamıyanbirkavuşmakdır.Maddeli,ölçülüolan,Onayolbulamaz.Sultânınhediyyelerini,ancakonunhayvanlarıtaşıyabilir.Fârisîbeyttercemesi:Anlaşılmaz,ölçülmezbağlantılar,

Hakilerûhumuzarasındavar!

Sülûksâhiblerindenhakîkatevarmışolanlaragöre,Hakteâlânınihâta,sereyân,kurbvema’ıyyetiilmyoluileanlaşılmakdadır.Doğruyolunâlimlerideböylesöylemişlerdir.Allahüteâlâ,buâlimlerinçalışmalarınabolbolmükâfâtversin!Obüyükleregöre,Allahüteâlânınkendisibuâlemeyakındır,sereyânetmişdirsanmak,birşeyekavuşmamışolmağı,uzakdakalmış

olmağıgösterir.Yaklaşmışolanlar,Allahüteâlâyakındırdemezler.

Büyüklerdenbiribuyurduki,(Yakınolduğunusöyliyen,uzakdadır.Uzakdayımdiyenyakındır.Tesavvufdabudur).(Tevhîd-ivücûd)bilgileri,

kalbinçekilmesindenvemuhabbetdenhâsılolmakdadır.Cezbedilmiyen,sülûkyolundailerliyen(Erbâb-ikulûb)bubilgilereyakalanmaz.Sülûkilekalbdenbüsbütünayrılıp,kalbinsâhibinedönmüşolanmeczûblarda,bubilgilerdenuzaklaşırlar.Tevbeederler.Meczûblardanbirçoğu,sülûkyolunagirdiklerivebuyolunkonaklarındailerlediklerihâlde,eskimakâmlarınıunutmazlar.Yukarımakâmlarabakmazlar.Tevhîdbilgileri,bunlarıbırakmaz.

Butehlükedenkurtulamazlar.Bununiçin,yakınlıkkonaklarınavemukaddesmakâmlarayükselmezler.YâRabbî!Buzâlimlerinşehrindenbiziçıkar.

Sendenbizebirsâhibgönder.Sendenbizebiryardımcıihsâneyle!

Aranılanakavuşmak,bubilgilerdenkurtulmaklabelliolur.Çünki,hiçbirşeyebenzemiyeneyaklaşdıkçaâlem,yaratandanokadaruzakbulunur.

Buzemânâlemiyaratandanbaşkabilmemekve

yaratanı,âlemiçevirmişsanmakgibişeylerolmaz.Arabîmısra’tercemesi:

Toprağadüşennerede?

Herşeyinsâhibineolannerede?

MA’RİFET1:HâceNakşibend“kaddesallahüteâlâsirrehülakdes”hazretleri,(Nihâyeti,başlangıcdayerleşdirdik)buyurdu.Busöz,müntehîlerdeolancezbvemuhabbet,buyolda,başlangıcdaolanlaraolancezbvemuhabbetdeyerleşdirilmişdirdemekdir.Çünkimüntehîninçekilmesi,rûhunçekilmesidir.

Mübtedînincezbiise,kalbinçekilmesidir.Kalb,rûhilenefsarasındageçidgibiolduğundan,kalbçekilirken,rûhdacezbolunmakdadır.

Başlangıcdabuyerleşmenin,yalnızbutarîkdeolması,büyüklerinbuyolu,bununhâsılolmasıiçin,koymuşolduklarındandır.Buyolu,bunakavuşmakiçin,kurduklarıiçindir.Yoksa,bütüncezblerdede,buyerleşmekvardır.

Fekat,başkatarîkatlerde,rastgelehâsılolabilmekdedir.Bunakavuşmalarıiçin,bellibiryollarıyokdur.Bundanbaşka,bubüyüklerinyolundakicezbemakâmıçokşânlıdır.Başkalarıböyledeğildir.Olsada,çokazdır.Bununiçin,bunlarınbirçoğuna,bumakâmda,sülûkkonaklarınıaşmamışolsalarbile,sülûkedenlerinkarışdıklarıFenâveBekâyabenzeyenFenâveBekâhâsılolur.(Tekmîl),ya’nîbaşkalarınıyetişdirebilmekmakâmındanbirşeylerekavuşurlarki,(Seyr-ianillah-ibillah)yolculuğumakâmınabenzemekdedir.Böyleceuygunyaradılışlıolanlarıyetişdirebilirler.

Aşağıda,bunudahâaçıklıyacağız.İnşâallahüteâlâ.

Buradabirincelikvardır:Şöyleki,rûhbubedenegelmedenönce,mukaddesâlemibirazbiliyordu.Bedenegelince,bubilgisikalmadı.Buyolunbüyükleri,rûhaeskibilgisinihâtırlatacakbiryolbuldular.Fekatrûh,bedenebağlıkaldıkca,omukaddesmakâmadönenkalboluyor.Kalbindönmesi,nefsinverûhundadönmeleridemekdir.Rûhunmaksadadönmesi,

kalbindönmesindeyerleşdirilmişdir.Müntehîlerde,rûhFenâbuldukdanvehakkânîvücûdleBekâbuldukdansonra,rûhmaksadadönmekdedir.RûhunoBekâsına(Bekâ-billah)denir.Kalbinteveccühüiçindebulunan,rûhunteveccühüvebelkirûhunbedenegelmedenöncekiteveccühü,rûhunvarlığıilebirlikdeolanteveccühüdür.Rûhdahâfânîolmamışdır.Rûhunvarlığıileolanteveccühüile,rûhunFenâsıileolanteveccühübaşkabaşkadır.Kalbinteveccühüiçindeolanrûhunteveccühünenihâyetdenilmesi,nihâyetdeyalnızrûhunteveccühükaldığıiçindir.Nihâyetin,bidâyetdeyerleşdirilmesidemek,nihâyetingörüntüsününbidâyetdeyerleşdirilmesidir.Kendisininyerleşdirilmesidemekdeğildir.Obidâyetdeyerleşdirilemez.Görüntününyerleşdirildiğiniaçıkçasöylememeleri,belki,bu(Tarîka-ialiyye)talebesiniçalışdırmakiçinolabilir.İşindoğrusu,Allahüteâlânınyardımıile,bizimbildirdiğimizdir.Sâbıklarınçekilmeleri“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,çalışmakla,uğraşmakladeğildir.Rehberinteveccühüvehuzûruiledir.Onlarınkide,kalbinçekilmesidir.

Rûhunbedenegelmedenönceolanteveccühündende,birazkalmışdır.Rûhunbedenegelmedenöncekiteveccühününmeydânaçıkmasıiçinuğraşmak,bedenegelince,teveccühüunutanlariçinlâzımdır.Çalışmaları,sankiöncekiteveccühühâtırlatmakiçindir.Okaçırılmışolanni’metibulmakiçindir.Eskiteveccühüunutanlar,adıgeçensâbıklardandahâlatîfyaradılışlıdırlar.Çünkieskiteveccühünhepsiniunutmak,teveccühüntâmolduğunuveondayokolmuş

olduğunugösterir.Teveccühüunutmamak,böyledeğildir.Böyleolmaklaberâber,sâbıklarınteveccühleri,bütünvarlıklarınayayılmış,işlemişdir.

Bedenleride,rûhlarıgibiolmuşdur.Sevilmişveseçilmişolanlardaböyledir.Fekat,sevilmişlerdekiyayılışilesâbıklardakiyayılış,başkadır.Birşeyinkendisiilegörüntüsününbaşkaolmalarıgibidir.Bunakavuşanlar,böyleolduğunuiyibilirler.Evet,kavuşanmuhiblerdeveolgunlaşanmürîdlerdedebuyayılışvardır.Fekat,şimşekgibigelipgeçicidir,sürekli

değildir.Devâmlıyayılma,ancaksevilmişolanlariçindir.

MA’RİFET2:Erbâb-ıkulûbmeczûbları,kalbmakâmındayerleşinceveomakâmınma’rifetineveşü’ûrunakavuşunca,tâliblerefâideliolabilirler.

Bunlarınyanındabulunanlarda,kalbinçekilmesivemuhabbetihâsılolabilir.Fekatkendileri,kemâleyetişmişolmadıklarıiçin,yanındabulunanlardaolgunlaşamazlar.(Nâkısdankâmilgelmez)demişlerdir.Bunlar,yanındakilerikavuşduramaziselerde,sülûkerbâbındandahâfâideliolurlar.Çünki,sülûkünsonunavarsalarvemüntehîlerincezbinekavuşsalarda,(Seyr-ianillah-ibillah)ile,kalbmakâmınaindirilmemişlerdir.Buâlemedöndürülmemişolanmüntehî,başkalarınıyetişdirmek,onlarafâidevermekmakâmınamâlikolmaz.Onunâlemeteveccühü,bağlılığıkalmamışdırki,fâideverebilsin.Kendisineuyulankimse,birgeçiddir.Çünki,geçidmakâmıolan,kalbmakâmınainmişdir.Rûhdanvenefsdenfâidelenmekdedir.

Rûhyoluile,yukarıdanistifâdeetmekde,nefsyoluileaşağıyafâidevermekdedir.OnunAllahüteâlâyateveccühüileinsanlarateveccühübiraradadır.İkisindenbiri,ikincisineperdeolmaz.İfâdeyiveistifâdeyibirlikdeyapmakdadır.Tesavvufbüyüklerindenbirkaçışeyhinbirgeçidolmasına,Hakilehalkarasındaaracıolmasıdırdiyorlar.Teşbîhivetenzîhikendindetoplamışdırdiyorlar.İyibilmelidirki,geçidolmağıböyleanlamaksekrdenilerigelmekdedir.Rehberlikise,sahvhâlidir.

Şü’ûrluolmakdır.Öylesözler,bumakâmınayakışmaz.Çünkibumakâmda,onlarınnefsleri,rûhunhertarafıkaplayannûrlarıiçindedir.Nûrlarıniçindebulunması,sekresebebolmuşdur.Kalbingeçidolmasımakâmındaise,nefsverûhbirbirindenayrılmışdır.Bundandolayı,buradasekrolamaz.

Burada,da’vetmakâmınauygunolansahvvardır.

Olgunolanzâtıkalbmakâmınaindirdiklerizemân,geçidgibiolduğuiçin,âlemlebağlılık

hâsıleder.Yaradılışıuygunolanlarıyetişdirir.Hâllerideğişmiyenmeczûbunda,kalbmakâmındabulunduğuzemân,âlemlebağlılığıvardır.Tâliblereteveccüheder.Kalbinçekilmesivemuhabbetiolsabile,çekilmeğevemuhabbetekavuşmuşdur.Bundandolayı,tâliblerefâideliolur.

Şunudabildirelimki,hâlideğişmeyenmeczûbunverdiğifâidemikdârı,geridönmüşmüntehîninyapdığıfâidedendahâçokdur.Müntehîninfâidesiise,meczûbunfâidesindendahâkıymetlidir.Çünkigeridönmüşmüntehîninâlemilebağlılığıvarisede,bubağlılık,görünüşdedir.Doğrusunabakılırsa,âlemdenayrıdır.Asladoğrudur.Onunlabâkîdir.Meczûbise,âlemesıkıbağlıdır.Âleminbirparçasıdır.Âleminbâkîolduğubekâilebâkîdir.İştebununiçin,tâlibler,meczûbatâmyakındırlar.Bununiçin,ondandahâçokfâidehâsılederler.Geridönenmüntehîdenise,dahâazistifâdeederler.

Fekatvilâyetkemâllerininmertebelerineyükselmek,ancakmüntehîninyardımıileolur.Bundandolayı,müntehîdenistifâdeetmekdahâ

kıymetlidir.Bundanbaşka,müntehîninhakîkatdehimmetiveteveccühüyokdur.Meczûbunise,himmetveteveccühüvardır.Himmetveteveccühiletâlibiilerletirisede,kemâleulaşdıramaz.Şunudabildirelimki,tâliblerinmeczûblardanedinecekleriteveccühünsonu,rûhununutmuşolduğueskiteveccühüdür.Bunlarınsohbetinde,rûheskiteveccühünühâtırlar.

Kalbinteveccühünde,eskiteveccühdebirlikdehâsılolur.Müntehîlerinsohbetindehâsılolanteveccühböyledeğildir.Eskidenbulunmıyanyenibirteveccühdür.Rûhunfenâsındanbelkide(Hakkânîvücûd)ileBekâsındansonrahâsılolanbirteveccühdür.Bundandolayı,birinciteveccühkolayhâsılolur.İkinciteveccühgüchâsılolur.Kolayolan,çokolur.Güçolan,dahâazolur.Bununiçin,demişlerdirki,cezbehâsıletmekiçinşeyhinfâidesiolmaz.Çünki,obağlılıköncedenvaridi.Rûhbedenegelinceunutuldu.

Hâtırlatmak,uyandırmaklâzımoldu.Bunuhâtırlatanzâta,(Öğretici)denir.

(Yetişdirici)denmez.Sülûkkonaklarındailerletmekiçinyetişdiricişeyhlâzımdır.Onunyetişdirmesilâzımdır.Yetişdiricilerin,hâlideğişmiyenböylemeczûblara,tâlibleriyetişdirmekiçiniznvermesiuygundeğildir.

Bunlarıkemâleerdirmek,yetişdirmekiçinbırakmasıdoğruolmaz.Çünki,tâliblerarasındayüksekyaradılışlıolanlarvardır.Olgunlaşacakvebaşkalarınıdayetişdirebilecekyükseklikdeyaradılmışlardır.Bunlar,böylebirmeczûbunelinedüşerse,yaradılışlarındakiolgunlaşmakuvvetleriyokolabilir.Yükselmezolurlar.Buğdayyetişdirmeğeelverişlibirtoprağa,iyibuğdayınsağlamtohumuekilirse,toprağınkuvvetinegöreiyibuğdayeldeedilir.Kötübuğdaytohumuveyânohudekilirse,iyibuğdayvermekşöyledursun,toprağınyetişdirmekuvvetibozulur.Eğerbirmeczûbaiznvermekdefâidegörürveonuntâliblerefâideliolacağınıanlarsa,onuntâlibleriyetişdirmesinibirkaçşartabağlar.Bunlardanbiri,tâlibonunyetişdirmeyolunauygunolmalıdır.Onunyanındatâlibinyaradılışındakikuvvetbozulmamalıdır.Kendi

nefside,bubaşkanlıkdandolayıtaşkınlıkyapmamalıdır.Çünkinefsitezkiyebulmamış,kötüisteklerdenvazgeçmemişdir.Bundanbaşka,tâlibinkendisindenherşeyialdığınıvedahâdaalacakkuvvetdeolduğunuanlarsa,bunuonabildirmeli,başkaRehbere

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”giderekonunyanındaişinibitirmesinisöylemelidir.Kendinimüntehîolaraktanıtmamalı,başkalarınıaldatarak,herkesinyolunukesmemelidir.İşte,meczûbunhâlinevezemânagöre,buşartlardanuygunolanıbildirmeli,bunlarıgözetmesinisıkıcasöyliyerekiznvermelidir.Geridönmüşolanmüntehînintâlibleriyetişdirmesiiçin,böyleşartlarlâzımdeğildir.Çünkio,Hakkateveccühilehalkateveccühükendisindetoplamışolduğundan,hertarîkaveheryaradılışdakitâlibeuygundur.Herkes,yaradılışındakikuvvetkadarveonabağlılığıkadar,ondanistifâdeedebilir.Hernekadar,şeyhlerinsohbetinde,onlarabağlılığınazveyâçokolmasındandolayı,çabukveyavaşilerlemekayrılıklarıolabilir.Fekathepsininyetişdirmekuvvetleribirdir.

Tâlibleriyetişdirirken,hâsılolacakşöhretinAllahüteâlânınbirhîlesi,aldatmasıolmasındankorkması,bununiçinHakteâlâyasığınmasıveOnunmerhametinesarılmasılâzımdır.Çünki,buiştevebütünişlerindevebütünzemânlarındaHakteâlâyasığınması,onaihsânedilmişdir.Hiçbirvakt,hiçbirişindeondanayrılmaz.Bu,Allahüteâlânınöylebirihsânıdırki,dilediğineverir.Allahüteâlâ,büyükihsânsâhibidir.

İKİNCİMAKSAD:Buradasülûkanlatılacakdır.

Birtâlib,sülûkyoluileyükselmekistediğizemân,kendirabbi,yetişdiricisiolanismevarırvebuismdefânî,yokolursa,(Fenâmakâmı)nakavuşmuşolur.Buismilebekâbuldukdansonra,(Bekâmakâmı)nakavuşmuş

olur.BuFenâveBekâile,vilâyetinbirincimertebesineyükselmekleşereflenmişolur.Busözümüzüaçıklamakveincelemeklâzımdır.

AÇIKLAMA:Allahüteâlâdangelenfeyzikidürlüdür:Birincisi,varetmek,varlıkdadurdurmak,yaratmak,rızkvermek,hayât

vermek,öldürmekgibini’metlerdir.

İkincisi,îmân,ma’rifetvevilâyetilePeygamberlikmertebelerininbaşkabaşkakemâlleridir.Birincifeyzler,ihsânlar,Allahüteâlânınsıfatlarındangelir.İkincifeyzlerinbirçoğu,yinesıfatlardanvebaşkabirçoğuda,şü’ûnlardangelir.Sıfatlarileşü’ûnlararasındaçokinceayrılıkvardır.Bubaşkalıklar,ancakMuhammedaleyhisselâmınvilâyetinekavuşanlardanpekazkimselerebildirilir.Bunlarıbildirenhiçkimseyokdur.Kısacasöylerizki:Sıfatlar,Allahüteâlânınzâtındanayrıolarakdışardavardır.Şü’ûnlarise,Zât-iilâhîdevardenilenşeylerdir.Meselâ,suöyleyaratılmışdırki,yukardanaşağıdüşer.Onunbudüşmesi,kendisinde,hayât,ilm,kudretveirâdevarlığınıdüşündürür.Çünkiilmsâhibleri,ağırolduklarıiçinvebildikleriiçinyukardanaşağıinerler.

Yukarıyabakmazlar.İlmise,diriolandabulunur.İrâde,ilmebağlıolur.

Kudretindevarolmasılâzımgelir.Çünkiirâde,gücüyetenikişeydenbiriniseçmekdir.Suda

bunlarıdüşünmek,şü’ûnlarabenzer.Buşü’ûnlarvariken,suyunbaşkasıfatlarıdaolabilir.Busıfatlar,sudanayrıolarakvarolur.Yukarıdakidüşüncelerle,ya’nîşü’ûnlarla,sudiridir,âlimdir,kâdirdirvedileyicidirdenilemez.Bunlarısöyleyebilmekiçin,ayrıcasıfatlarınbulunmasılâzımdır.Âlimlerdenbirkaçı,suiçinbuismlerisöylemişlerisede,sözleri,şü’ûnilesıfatlarıbirbirlerindenayıramadıklarıiçinolmuşdur.Sıfatlarınyokluğunusöyliyenlerde,buikisiniayıramıyanlardır.Sıfatlarileşü’ûnlararasındaikincibirayrılıkdahâvardır:Şü’ûnlarınbulunduğumakâm,dalgalananşanlıbirmakâmdır.

Sıfatlarınmakâmıböyledeğildir.MuhammedResûlullaha“sallallahüteâlâaleyhiveâlihivesellem”veOnungölgesindebulunanEvliyâsına

“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,ikincifeyz,şü’ûnlardangelir.BaşkaPeygamberlere“salevâtullahiteâlâveberekâtühüalânebiyyinâvealeyhimvealâcemî’ietbâ’ihim”veonlarıngölgesindebulunanEvliyâyabufeyz,hattâbirincifeyzdesıfatlardangelir.

Resûlullahın“aleyhissalâtüvesselâm”rabbiolanveikincifeyzingelmesinevâsıtaolanism,ilminşânınınzıllidir.İlmşânı,topluolanvebirbirindenayrılmışolanbütünşü’ûnlarıkendindetoplamakdadır.İlmşânınınbugörüntüsüne(Kâbiliyyet-izât)denir.İlmşânıvebununkendindetoplamışolduğubütünşü’ûnlar,Zât-iteâlânınkâbiliyyetidir.Bukâbiliyyet,Zât-iteâlâileilmşânıarasındabirgeçidisede,bununZât-iteâlâtarafıanlaşılamazolduğundan,bugeçidyalnızilmşânınakarşıolantarafıileanlaşılabilmekdedir.Bununiçin,bukâbiliyyeteilmşânınınzıllidenilmişdir.Birşeyinzılli,oşeyinikincibirmertebedegörüntüsüdür.Onunkendisideğildir,benzeridir.Bukâbiliyyetinhâsılolması,ikitarafınınhâsılolmasıdemekdir.Bundandolayı,bugeçid,mükâşefede,ilmşânınınaltındagörünmekdedir.Buşândansonraveonunaltındagöründüğüiçin,onunzıllidemekuygunolmuşdur.Resûlullahın

“sallallahüteâlâaleyhivesellemevebâreke”gölgesindebulunanEvliyânınrableriolan,onlaraikincifeyzingelmesindegeçidolan

ismler,bukâbiliyyetinzılleridir.Butopluolankâbiliyyetinaçılmış,dağılmış

parçalarıdır.BaşkaPeygamberlerin“salevâtullahiteâlâveteslîmatühüalânebiyyinavealeyhim”rablerivehembirinci,hemikincifeyzleringelmesinegeçidolan,ayrıcadışardabulunansekizsıfatınZât-iteâlâdakikâbiliyyetidir.OPeygamberleringörüntüsüaltındabulunanEvliyânınrableri,hembirincivehemikincifeyzingelmesindegeçidolanbusekizsıfatdır.Resûlullaha“aleyhissalâtüvesselâm”birincifeyzingelmesindegeçidolan,Allahüteâlânınsıfatlarının,Zât-iteâlâdakikâbiliyyetidir.

Sanki,başkaPeygamberlere“salevâtüllahiveberekâtühüalânebiyyinâvealeyhim”feyzleringelmesindegeçidgibiolankâbiliyyetler,butopluolankâbiliyyetinzılleri,açılıpyayılmışşeklidir.Resûlullahın“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”görüntüsüüzerindebulunanEvliyâyabirincifeyzingelmesindegeçidgibiolanlardabaşkadır.Çünkibunlar,sıfatdırlar.

Görülüyorki,MuhammedîolanEvliyâyabirincifeyzingelmesindekigeçidler,ikincifeyzingelmesindekigeçidlerdenbaşkadır.BaşkaEvliyâdaise,bugeçidlerbaşkadeğildir.Tesavvufbüyüklerindenbirkaçı“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,(Muhammedaleyhisselâmınrabbi,ya’nîfeyzgelmesindegeçidolan,sıfatlarınzâtdakikâbiliyyetidir)dediler.Busözleri,şü’ûnilesıfatlarıbirbirindenayıramadıklarınıgöstermekdedir.Hattâşü’ûnmakâmınıbilmediklerinigöstermekdedir.Doğruyumeydânaçıkaran,ancakAllahüteâlâdır.DoğruyolugösterenOdur.Resûlullahın“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”rabbi,ya’nîherikifeyzindegelmesinegeçidolan,hemşü’ûnmakâmındakivehemsıfatlarınmakâmındakirabbi,bütünrablerinrabbidir.Ya’nîanageçid,anayololduğuiyianlaşıldı.Bundanbaşka,Resûlullahın“aleyhissalâtüvesselâm”vilâyetininkemâllerimertebelerinefeyz,doğrudandoğruyageçidolmaksızın,Zât-iilâhîdengelmekdeolduğudaanlaşılmışoldu.Çünkişü’ûnlar,zâtdanbaşkadeğildirler.Zâtdanbaşkalıkları,yalnızakliledir.Bundandolayı,

(Tecellî-izâtî),yalnızResûlullahiçinoldu“sallallahüaleyhivesellem”.Onunizindegidenlerinbüyükleri,Onunyolundanfeyzaldıklarıiçin,bunlarda,omakâmdanbirşeyekavuşmuşlardır.Başkalarınınfeyzalmalarına,sıfatlargeçidolmakdadır.

Sıfatlar,ayrıbirvarlıkdadışardamevcûdolduklarıiçin,aradasağlamperdedirler.Bunlar(Tecellî-isıfâtî)yekavuşurlar.SıfatlarınZâtdakikâbiliyyeti,aklile,düşünceilevardır.Dışardavarlığıyokdur.Sıfatlar,dışardavardırlar.Bunlarınkâbiliyyetleriise,dışardayokdur.Fekatkâbiliyyetler,Zâtilesıfatlararasındageçidgibidirler.Belkideşü’ûnlarlasıfatlararasındadırlar.Geçidinikiucu,ikitarafındakinebenzer.Bununiçin,kâbiliyyetlerde,sıfatlargibiolarak,perdelikyapmışlardır.Fârisîbeyttercemesi:

Dostunayrılığı,azolsada,azdeğildir.

Gözdeyarımkılolsa,çokgörünür.

Yukardakibildirilenlerdenanlaşıldıki,Zât-i

teâlânınperdesizolarakgörünmesi,(Tecellî-işühûdî)deolabilir.Fekat(Tecellî-ivücûdî)deolamaz.Bununiçin,Resûlullaha“sallallahüaleyhivesellem”,vilâyetkemâllerininfeyziningelmesindehiçbirşeyperdeolmamakdadır.Vücûdünfeyziningelmesindeise,sıfatlarınZâtdakikâbiliyyetleriperdeolmakdadır.Bu,yukardabildirildi.

Süâl:Şü’ûnvebunlarınkâbiliyyetleri,akliledüşünülürşeylerolunca,zihndevarolurlar.İlm,bunlaraperdeolur.Bununlaberâber,sıfatlarınperdeleridışarda,şü’ûnunperdeleriilmdeolmazmı?

Cevâb:Zihndevarolanşey,dışardavarolanikişeyarasındaperdeolamaz.

Dışardavarolanşeye,yinedışardavarolanşeyperdeolur.Zihndevarolanşey,perdeolsabile,ba’zıma’rifetlerhâsılolunca,buperdearadankalkar.Dışardavarolanperdeise,aradanhiçkalkmaz.

Yukardakibilgilerdenanlaşılıyorki,

Muhammedîolankimsenin(Seyr-iilallah)denilenyolculuğununsonu,onunrabbiolanismekadardır.Buismde,şânınzıllidir.Buismdefenâbuldukdansonra(Fenâ-fillah)makâmınakavuşmaklaşereflenir.Eğerbuismdebâkîolursa(Bekâ-billah)makâmınakavuşur.BuFenâyaveBekâyakavuşmakla(Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyye)

“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”vilâyetininbirincimertebesineayakbasmışolur.MuhammedîolmıyanbirVelî,rabbiolansıfataveosıfatınkâbiliyyetineyetişir.Eğerkavuşmuşolduğubuismde,ya’nîsıfatdavekâbiliyyetdefânîolduise,ona(Fânî-fillah)denilemez.Bunungibi,buismdebekâbuluncada,(Bâkî-billah)değildir.Çünki(Allah)ismibütünşü’ûnlarıvesıfatlarıbulunanbirmertebeninismidir.Şü’ûnunZâtdanbaşkaolması,aklileolduğundan,şü’ûnZâtdanvebirbirlerindenbaşkadeğildir.

Bundandolayışü’ûndabirbakımdanFenâbulmak,herbakımdanFenâbulmakolur.Belkide,Zât-iteâlâdaFenâbulmakolur.Bunungibi,şü’ûndabirbakımdanBekâbulmak,her

bakımdanBekâbulmakolur.Bundandolayı,böyleolunca(Fânî-fillah)ve(Bâkî-billah)demekdoğruolur.Hâlbukisıfatlardaböyledeğildir.Çünkisıfatlar,Zâtdanayrıolarakdışardavardır.Bunlar,Zât-iteâlâdanvebirbirlerindenbaşkadırlar.BirsıfatdaFenâbulmakla,hersıfatdaFenâbulmuşolmaz.SıfatlardaBekâbulmakdaböyledir.Bununiçin,böylefanîolana,Fânî-fillahdenilemez.Belki,yalnızfânîveyalnızbâkîdenilebilir.Yâhud,sıfatınismisöylenerekdenilir.İlmsıfatındafânîveyâbusıfatlabâkîgibidenilir.Bundananlaşılıyorki,MuhammedîolanEvliyânın“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”Fenâsıtâmdır.Bekâsıdakâmildir.

MuhammedîolanVelî,şü’ûnadoğruyükselir.Şü’ûnunbuâlemlehiçilgisiyokdur.Çünkiâlem,sıfatlarınzıllidir.Şü’ûnungörüntüsüdeğildir.BundandolayısâlikinşândaFenâsı,onuntâmFenâsıolur.Öyleolurki,sâlikinvarlığıveeseri,izihiçkalmaz.Bekâsındada,bütünvarlığı,oşânilebâkîolur.Sıfatdafânîolanböyledeğildir.Kendisiveeseribüsbütün

yokolmaz.Çünki,sâlikinvarlığıosıfatdandırveosıfatınzıllidir.Aslıngörünmesi,kendizıllinibüsbütünyoketmez.HâsılolanBekâda,Fenâsıkadardır.Bundandolayı,MuhammedîolanVelîinsanlıksıfatlarınageridönmez.Koğulmakkorkusundanmahfûzdur.Çünki,kendisindenbüsbütüngeçmişdir.Hakteâlâilebâkîolmuşdur.Bumakâmdangeridönmekolamaz.

SıfatlardaFenâbulmak,böyledeğildir.ÇünkibuFenâda,sâlikinvarlığınıneseriiziyokolmadığıiçingeridönebilir.VâsılolanVelînininsanlıksıfatlarınadönmesicâizolurdiyenveolmazdiyenâlimlervardır.Böylebaşkasöylemeleri,yukardabildirdiğimizayrılıkdanilerigelebilir.Busözündoğrusu,Muhammedîolan,geridönmekdenkorunmuşdur.Başkalarıiçinbukorkuvardır.Sâlikfenâyakavuşdukdansonra,varlığınıneserideyokolurdenildiğigibi,yalnızvarlığıyokolur,eseriyokolmazdiyenlerdeolmuşdur.Busözündoğrusunu,birazaçıklamakister.Şöyleki,Muhammedîolansâlikfânîolunca,hemkendi,hemdeeseriyokolur.Başkalarınınise,eseriyokolmaz.Çünki,sâlikin

aslıolansıfatyokolmamışdır.Bununzıllideyokolmaz.Buradabirincelikvardır,şöyleki:Aynınveeserinyokolmasıdemek,görünmemeleridemekdir.Varlıklarıyokolmakdeğildir.Varlıklarınyokolmasıilhâdavezındıklığayolaçar.

Tesavvufbüyüklerindenbirçoğu,kendisiyokolurdedi.Eseryokolmazdediler.Eseriyokbilmek,eserinyokolacağınısöylemek,ilhâdvezındıklıkolurdediler.Buradada,sözündoğrusu,Allahüteâlânınbildirmesiilebizimsöylediğimizdir.Nekadarşaşılırki,vücûdyokolurdediklerihâlde,kendisideyokolurdemişlerdir.Çünki,vücûdününkendisiyokolurdemekde,eseryokolurdemekgibi,ilhâdvezındıklıkolur.Sözünkısası,kendisinindeveeserinindevücûdüyokolamaz.Aynınveeserindeşühûdleriyokolabilir.Yokolmuşdurda.Fekat,yalnızMuhammedîolanlardayokolmuşdur.

MuhammedîolanEvliyâ,kalbmakâmındanbüsbütünkurtulmuşlar,kalbinsâhibinekavuşmuşlardır.Hâllerideğişmez.Mâsivâya

köleolmakdantâmâzâdolmuşlardır.BaşkaEvliyâdaeserlerinvücûdübulunduğundan,hâldenhâledönerler.Kalbmakâmındandışarıçıkamazlar.Çünki,eserlerinvarlığıvehâllerindeğişmesi(Hakîkat-icâmi’a-ikalbiyye)denolur.BaşkaEvliyânınşühûdleri,perdearkasındaolur.Çünki,sâlikinvarlığınekadarçoksa,aranılanınperdelerideokadarçokolur.Eserkaldıkca,perdedebueserdir.

MA’RİFET3:Eğersâlik,bilinensülûkdenbaşkabirsülûkyoluile,yüksekmertebelerdenbirmertebede,rabbiolanismeyetişirseveyâbuismeyetişmiyerek,bumertebedefânîolursa,bunada,(Fenâ-fillah)demekdoğruolur.Bumertebede(Bekâ)daböyledir.Fenâ-fillahıbuismiçinsöylemek,bufenâ,başkafenâlarınmertebelerininbirincimertebesiolduğuiçindir.

MA’RİFET4:Sülûkünçeşidlerivardır.Birçoğundaönce,cezbeyokdur.

Birçoğundaise,öncecezbevardır.Birçoğundada,sülûkyolundakikonaklarıgeçerken,cezbehâsılolur.Birbaşkaları,sülûkkonaklarınıgeçer.

Fekatcezbehâsılolmaz.Sevilmişlerde,cezbeönceolur.Ötekiçeşidleri,sevenleriçindir.Muhiblerin,ya’nîsevenlerinsülûkü,bilinenonmakâmıgeçmekdir.Sıraile,birerbirergeçilir.Mahbûbların,ya’nîsevilmişlerinsülûkünde,onmakâm,topdanhâsılolur.Sıraile,birerbirergeçmelerinelüzûmkalmaz.(Vahdet-ivücûd)bilgisivebunabenzerolan,ihâta,sereyân,Zât-iilâhîninma’ıyyetigibişeyler,önceolanveyâortadahâsılolancezbelerdeolur.Cezbesizolansülûkdevemüntehîlerincezbelerinde,böylebilgilerhâsılolmaz.Bunuyukarıdabildirmişdik.Müntehîlerdehâsılolan(Hakk-ul-yakîn)inde,tevhîd-ivücûdîyebağlıolanbilgilerlebirilgisiyokdur.Hernerede,tevhîd-ivücûdîsâliklerininmakâmlarınauygunolanhakk-ul-yakînbildirilmişise,bu,mübtedîolanveyâortadaolanmeczûblarınhakk-ul-yakînidir.

MA’RİFET5:Tesavvufbüyüklerindenbirkaçıbuyurduki,(Tâlibdecezbehâsılolunca,bundansonra,onunyolgöstericisi,artıkbucezbedir.Başkayolgöstericiistemez.Bucezbeonayetişir).Bucezbesözüile,eğerSeyr-ifillahın

cezbesinidemekistiyorlarsa,evetöyledir,yetişir.Fekat,yolgöstericidemeleri,buisteklerineuygunolmaz.Çünki,Seyr-ifillahdansonra,yolkalmamışdırki,yolgöstericilâzımolsun.Sülûkdanönceolancezbedeolamaz.Sözlerindende,bununolmadığıanlaşılmakdadır.Geriyeortadakicezbeyidilemişolmalarıkalıyor.Bununyalnızbaşına,tâlibiaradığınakavuşdurabileceğibilinememekdedir.Çünkiortadabulunanlardançoğu,bucezbehâsılolduğuzemân,yukarıyayükselmekdenvazgeçmekdedirler.Bucezbeyi,müntehîlerincezbesisanmakdadırlar.Yoldahâsılolancezbe,eğeryolgöstermekiçinyetişseydi,bunlarıyoldabırakmazdı.Evet,başlangıcdakicezbe,sevilenlerdehâsılolduğuiçin,bunayetişirdenilirse,yerivardır.Mahbûblarıihsânçengeliileçekerler.

Bunlarıyoldabırakmazlar.Fekat,başlangıcdahâsılolanhercezbenindeyetişeceğisöylenemez.Arkasındansülûkgelencezb,yolgöstermekiçinyetişir.Sülûkekavuşmazsa,kısırbirmeczûbdur.Sevilmişlerdendeğildir.

SON:Tesavvufbüyüklerindenbirçoğu“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,(Tecellî-izâtî)şü’ûrügiderirvehissiyokederdediler.Bunlardanbirkaçı,kendihâllerinişöyleanlatdı:Tecellî-izâtîhâsılolunca,uzunzemânhissiz,hareketsizdüşmüşüm.Herkes,beniöldüzanetmiş.Birkaçıda,Tecellî-izâtîüzerindekonuşmağıvebaşkaşeyleriyasaketdiler.Sözündoğrusuise,buTecellî-izâtî,ismlerdenbirisminperdesiarkasındanolmakdadır.Perdeninaradakalması,tecellîyekavuşanın,varlığındakalaneserinçokluğukadaruzunsürer.Şü’ûrungitmeside,kalanbueserdenilerigelmekdedir.Eğertamfânîolupda,(Bekâbillah)ileşereflenirse,butecellîonunşü’ûrunuhiçgidermez.Arabîbeyttercemesi:Ateş,içinedüşenkimseyiyakar,

Ateşolmuşkimseise,nasılyanar?

Birkimseateşedüşerseyanar,külolur.Birkimse,yanıpateşolmuşise,ateşartıkonuyakamaz.

Perdearkasındaolantecellî,(Tecellî-izât)

değildir.(Tecellî-isıfât)demekdir.ResûlullahiçinolanTecellî-izât,perdesizolantecellîdir

“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”.Perdebulunması,şü’ûrsuzlukolmasıileanlaşılır.Şü’ûrsuzluk,uzaklığıgösterir.Şü’ûr,perdesizliğigösterir.Şü’ûr,tâmolanhuzûrdaolur.Büyüklerdenbiri,perdesizolantecellîninbiriciksâhibiolanMuhammedaleyhisselâmınhâlinişöyleanlatıyor.Fârisînazmtercemesi:

Mûsâ“aleyhisselâm”,sıfatlardan,

Birışıkgörüp,aklıgitditemâm.

SeniseMuhammed“aleyhisselâm”!

Zâtınabakarvegülerdinmüdâm.

Perdesizolanbutecellî-izâtî,sevilmişleriçinaralıksızdır.Sevenleriçinise,şimşekgibigelipgeçicidir.Çünkimahbûblarınbedenleri,rûhlarıgibiolmuşdur.Bubenzerlikbütünbedenlerineişlemişdir.Sevenlerde,bedeninbubenzeyişiçokazolur.Hadîs-işerîfde,(Allahüteâlâileöyle

vaktimvardırki...)buyuruldu.Buradabildirilenvakt,şimşekgibigelipgeçentecellîlerdeğildir.ÇünkiOServer“aleyhimüssalevâtüetemmühâveminettehıyyâtiekmelühâ”,sevilmişlerinşâhıdır.Otecellî,OServeriçinsüreklidir.Belkibuaralıksıztecellîdebulunanşeylerdenbiribildirilmişdirki,buşeyazzemânhâsılolmakdadır.Tadınıtadanlar,bunuiyianlar.

MA’RİFET6:(Allahüteâlâileöylevaktimvardırki,ozemânhiçbirmelekvehiçbirPeygamberbanaortakolamaz)hadîs-işerîfinianlatırken,tesavvufbüyükleriikiyeayrılmışdır:Birçoğu,buradabildirilenvakt,sürekli,kesiksizvaktdirdedi.Başkalarıise,arasıraolanvaktdirdedi.

Sözündoğrusuşöyledirki,sürekliolmaklaberâber,bununarasıraolanyerleridevardır.Yukarıdabunaişâretetmişdik.Bufakîregöre

“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,arasıraolanvakt,nemâzdaolmakdadır.

Belki,bununiçindirki,hadîs-işerîfde,(Nemâz,

gözümünbebeğidir)buyurularak,bunaişâretolunmuşdur.Başkabirhadîs-işerîfde,(KulunRabbineenyakînolduğuzemân,nemâzdadır)buyuruldu.Alaksûresininondokuzuncu[19]âyetinde,(Secdeetveyaklaş!)buyuruldu.Allahüteâlâyayakınlıknekadarçokolursa,başkaşeylerinarayakarışmasıokadarazolur.

Süâl:Tesavvufbüyüklerindenbirkaçı“kaddesallahüteâlâervâhahüm”kendihâllerininkuvvetini,sürekliolduğunubildirmekiçin,(Nemâzdakihâlim,nemâzdanöncekihâlimgibidir)diyor.Yukarıdakihadîs-işerîf,hattââyetikerîmeise,hâlinsürekliolmadığınıbildirmekdedir.Bunasılolur?

Cevâb:Zemânınsürekliolduğumeydândadır.Sözkonusuolan,busüreklizemâniçindeayrıcaazbulunanzemânlarındaolupolmamasıdır.Buazzemânlarınbulunduğunuanlamıyanlar,bunayokdemişlerdir.Bumakâmakavuşdurulanlarise,varlığınıbildirmişlerdir.Sözündoğrusuşudurki,Resûlullahın“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”artıklarınıtoplamaklaşereflendirilenbirkimse,nemâzdagönlünütoparlayıp,

nemâzdakioni’metdenbiraztadabilir.FekatnemâzdaResûlullahamahsûsolanni’metinartıklarınıtoplamaklaşereflenenlerpekazdır.Allahüteâlâ,sonsuzolanihsânıileveMuhammedaleyhissalâtüvesselâmhurmetinebumakâmabizleride“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”kavuşdursun!

MA’RİFET7:Sıfatlarınsâhiblerindenolanmüntehîler,bilgilervema’rifetlerbakımındanmeczûblarayakındırlar.Herikisininşühûdleribirbirinebenzer.Çünki,ikiside(Erbâb-ikulûb)dendirler.Bununlaberâber,sıfatlarınsâhibleri,bilgilerinvema’rifetlerininceliklerinianlarlar.Meczûblarböyledeğildir.Bundanbaşka,sıfatlarınerbâbı,sülûketmekleveyukarıyükselmekle,yükselmemişmeczûblardandahâçokyaklaşırlar.Lâkinaslınsevgisimeczûblarısarmışdır.Aradaperdelervarsada,(Kişi,sevdiğiileberâberdir)hadîs-işerîfinegöremeczûblarda,aslayakınveberâbersayılır.Meczûblar,sevgibakımından,MuhammedîolanEvliyâyabenzerler.Çünki,aradaperdelerbulunsabile,meczûblardadaaslınsevgisivardır.

MA’RİFET8:Tesavvufbüyüklerindenbirkaçı,(KutblarTecellî-isıfâta,FerdlerTecellî-izâtakavuşur)demişlerdir.Busözleriüzerindebirazdüşünmeklâzımdır.Çünki,kutbyaradılışdaMuhammedîdir.Muhammedîolanlar,Tecellî-izâtakavuşur.Evet,butecellînindeçeşidlerivardır.(Efrâd)ınkavuşduğukurba,(Aktâb)kavuşamaz.Fekatikiside,zâtıntecellîsinekavuşur.Bunlarbelkikutbdemekle,(Kutb-iebdâl)demekistemişlerdi.

Çünkibukutb,İsrâfîlaleyhisselâmınzılliüzerindedir.Muhammedaleyhisselâmınzılliüzerindedeğildir.

MA’RİFET9:Hadîs-işerîfde,(Allahüteâlâ,Âdemikendisûretindeyaratdı)buyurdu.Allahüteâlâ,maddedeğildir.Benzeriyokdur.Nasıldırdenilemez.

Âdeminrûhu,kendihulâsası,özüdür.Allahüteâlâ,Âdeminrûhunubilinemez,nasıldırdenilemezolarakyaratdı.Allahüteâlâmekânsızolduğugibi,rûhdamekânsızdır.Rûhdamaddedeğildir.Rûhunbedenebağlılığı,Allahüteâlânın

âlemileolmasıgibidir.Neiçindedir,nedışındadır.Nebitişikdir,neayrıdır.Yalnızonuvarlıkdadurdurmakdadır.Bedeninherzerresinidiritutanrûhdur.Bunungibi,âlemivarlıkdadurduran,Allahüteâlâdır.Allahüteâlâ,bedenirûhvâsıtasıilediritutmakdadır.İnsanagelenherfeyz,öncerûhagelir.Rûhdanbedeneyayılır.Rûhnasılolduğuanlaşılmazolarakyaratılmışolduğuiçin,hiçanlaşılamıyacakolanAllahüteâlâondayerleşmekdedir.Hadîs-ikudsîde,(Yerevegökesığmam.Fekatmü’minkulumunkalbinesığarım)buyurdu.Çünki,yervegökçokgeniş

olmaklaberâbermaddedirler.Mekânlıdırlar.Birşeyebenzetilebilirler.

Nasılolduklarıanlaşılır.Mekânsızolan,nasılolduğubilinmiyenmukaddesvarlık,bunlardayerleşemez.Mekânsızolan,mekândayerleşmez.Benzeriolmıyan,benzeriolanlabiraradabulunmaz.Mü’minkulunkalbiise,mekânsızdır.Nasılolduğuanlaşılamaz.Bununiçin,buradayerleşir.

Mü’mininkalbidenildi.Çünkikâmil,olgunmü’minlerdenbaşkasınınkalbimekânsızlıkderecesindenaşağıdüşmüşdür.Mekânlıvemaddelişeylerekarışmışdır.Onlargibiolmuşdur.Böyledüşmeklevemaddelivarlıklargibiolmakla,onlardansayılmışdır.Anlaşılacakhâlegelmişdir.Anlaşılamıyanıyerleşdirmekgücükalmamışdır.A’râfsûresininyüzyetmişsekizinciâyetindemeâlen,(Onlar,hayvangibidir.Belkihayvandandahâsapıkdır)buyuruldu.

Tesavvufbüyükleriarasında“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”kalbiningenişolduğunusöyliyenler,kalbininmekânsızolduğunuanlatmışlardır.

Çünki,mekânlınekadargenişolsada,yinedardır.Arş,maddeâlemininenbüyüğü,engenişidir.Fekat,mekânlıolduğundan,mekânsızolanrûhagöre,hardaldânesigibikalır.Belkidahâdaküçükdür.Şunudasöylerizki,mü’mininkalbi,sonsuzolannûrlarıntecellîyeridir.Belki,sonsuzolanlabâkîolmuşdur.Arş,içindekilerlebirlikde,bukalbiniçinde,yokgibi

kalırlar.Eserleri,izleribilekalmaz.Seyyid-üt-tâifeCüneyd-iBağdâdî,bunuanlatırken,(Hâdis,kadîmeyaklaşınca,izi,eseribilekalmaz)buyurdu.Bu,rûhiçindikilmişbirelbisedir.Meleklerde,bunakavuşamaz.

Meleklerdemaddedir.Mekânlıdır.Nasılolduğuanlaşılabilir.Bubilgilerdeninsanınnasıl(Halîfe-iRahmân)olduğuanlaşılır.Birşeyinsûreti,onunhalîfesidir,vekîlidir.Birşeyonunsûretindeyaratılmazsa,onunhalîfesiolamaz.Halîfeolmağayakışmıyan,emânetyükünütaşıyamaz.

Sultânınhediyyelerini,ancakonunhayvanlarıtaşır.Ahzâbsûresininyetmişikinciâyetindemeâlen,(Emânetigöklereveyerevedağlarabildirdik,yüklenmekistemediler.Ondançekindiler.Onuinsanyüklendi.

İnsanzâlimoldu.Câhiloldu)buyuruldu.

İnsankendineçokzulmetdi.Varlığındanvekendiilebirlikdevarolanlardanbiriz,bireserkalmadı.Çokcâhiloldu.Çünki,maksadıkavrıyamadı.Aranılandanbilgiedinemedi.Omekânda,anlayamamak,anlamakdır.Bilmediğinisöylemek,bilmekdir.Allahüteâlâyıbilmemek,şaşıpkalmak,Onutanımakdır.

TENBÎH:Yazılararasında,AllahüteâlânınyerleşmesiveyâOndabirşeyinyerleşmesi,Onayaklaşmakanlaşılankelimelerbulunursa,başkakelimebulunamadığıiçinolduğunuanlamalı.Böylesözleri,Ehl-isünnetâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”bildirdiklerineuygunolarakanlamalıdır.

MA’RİFET10:İnsan,(Âlem-isagîr)dir.İnsandanbaşkaolanherşey(Âlem-ikebîr)dir.Âlem-isagîrveÂlem-ikebîr,Allahüteâlânınismlerininvesıfatlarınıngörüntüleridir.Zâtındakikemâllerinveşü’ûnünaynalarıdır.

Âlemlerkapalıbirhazîneidi.Gizlibirdefîneidi.Bunlarımeydânaçıkarmakdiledi.Topluikenaçmak,yaymakistedi.Aslınıgöstermekiçin,

özünübellietmekiçin,âlemiyaratdı.Âlemin,kendiyaratanıilebiricikbağlılığı,Onunmahlûkuolmasıdır.Başkahiçbirilgisiyokdur.Onunbüyüklüğünü,yüksekliğini,kemâllerinigöstermekdedir.Bundanbaşkabağlılıksöylemek,meselâbirleşmek,benzemek,etrâfınıkuşatmak,berâberolmakgibisözler,hepsekrdenvehâllerinkaplamasındandır.Hâlleridoğruolanbüyükler“rahmetullahialeyhimecma’în”,sekrdenkurtulmuş,sahve,şü’ûrakavuşmuşlardır.Böyleşeylersöylemezler.Söylemişiseler,tevbeveistigfârederler.Yoldailerlerken,bunlardanbirçoğunaböylebilgilerhâsılolurisede,nihâyetekavuşunca,bubilgileryokolur.İslâmiyyeteuygunolanledünnîbilgilerihsânolunur.Bunuiyianlatabilmekiçin,şöylebenzetebiliriz:Fensâhibi,derinbirâlim,bilgilerini,fenlerinidışarıçıkarmak,anlatmakisterse,harflerveseslerkullanır.Buharflerinvesesleriniçindebilgileriniortayadöker.Buharflervesesler,bilgilerigöstermekdedir.Âlimlehiçbirbağlılıklarıyokdur.Yalnız,âlimbuharflerinsâhibidir.Bunlarda,onunyüksekliğinigösterenişâretlerdir.

Harflereveseslere,âliminkendisidir,yâhudbilgilerinkendisidirdenemez.Harflervesesler,bubilgilerikaplamışdır,berâberdirgibişeylerdesöylenemez.Bilgiler,âliminkafasındaolduğugibidir.Hiçbirdeğişikliğeuğramamışlardır.Evet,harflerlesesler,bunlarıgöstermekde,bunlardaonlarilegösterilmekdedir.Bukadarcıkbağlılık,aslıolmıyanbirkaçşeyhayâlegetirir.Buşeylerinâlimlevebilgilerlehiçbirilgisiyokdur.Buharflerveseslerdışardavardırlar,âlimveonunbilgileridışardavardır,harfler,seslerise,vehmvehayâldirdemekyanlışdır.

Bunungibi(Mâ-sivâ)adıdaverilenâlem,dışardavardır.Buvarlık,birgörüntüveaslabağlıolanbirvarlıkisede,dışardavardır.Âlemvehmvehayâldirdemekyanlışdır.EskiYunanfelsefecilerindenSofistâîdenilenbirkaçıböylesöylemişdir.Böylesöyliyenlerin,âlemiçinbirhakîkatvardırdemeleri,âlemivehmvehayâlolmakdankurtarmaz.Ozemân,hakîkatvarolmuşolur,âlemdeğil.Çünki,âlemiohakîkatdenbaşkabilmekdedirler.

[Allahüteâlâdanbaşkaherşeye,ya’nîher

mahlûka,(Âlem)veyâ(Mâsivâ)denir].

TENBÎH:Âleminismlerevesıfatlaraaynaolmasıdemek,ismlerinvesıfatlarınsûretlerine,görüntülerineaynaolmasıdemekdir.Âlem,ismlerinvesıfatlarınkendilerineaynadeğildir.Çünkiismde,isminsâhibigibi,hiçbirmertebeileçevrilemez.Sıfatda,sıfatınsâhibigibihiçbiraynadagörülemez.Fârisîbeyttercemesi:

Darolanşeklvesûretkabınama’nânasılsığar?

Dilencininkulübesinde,sultânınneişivar?

MA’RİFET11:OServerin“aleyhissalâtüvesselâm”izindegidenlerinbüyükleri,Onauyduklarıiçin,OnuniçinolanTecellî-izâtîdenpayalırlar.BaşkaPeygamberlereise“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”Tecellî-isıfâtvardır.Tecellî-izât,Tecellî-isıfâtdandahâşereflidir.Fekat,şunudabilmelidirki,Peygamberlere“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”Tecellî-isıfâtda,kurbmertebelerihâsılolmakdadır.Buümmetinbüyüklerine,Tecellî-izâtdanbirpaydüşdüğü

hâlde,bumertebelerhâsılolmaz.Bununbenzerişöyledirki,birkimse,güneşeâşıkolarak,güneşedoğruyükselseveyaklaşsa,güneşlearasındaincebirperdedenbaşkauzaklıkkalmasa,başkabiriside,güneşiçoksevse,fekatonayaklaşmasa,güneşlearasındahiçbirperdeolmasa,birinciningüneşedahâyakınolduğuveonunüstünlüğünüdahâiyianlıyacağımeydândadır.Dahâyakınolanvema’rifetidahâçokolan,elbettedahâüstündür.Bununiçindirki,ümmetlerinenhayrlısıolanbuümmetinEvliyâsındanhiçbiri

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”Peygamberleri“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”enüstünisede,hiçbirPeygamberinderecesineyetişemez.BuVelîye,kendiPeygamberinienüstünyapanüstünlüklerden,Onauyduğuiçin,verilmişisede,Peygamberler,herbakımdanüstündürler.Evliyâ,artıktoplayıcıdırlar.Sözümüzburadatemâmoldu.Bundandolayıvebütünni’metlerindendolayı,Allahüteâlâyahamdolsun!PeygamberlerinenüstününevehepsinevemukarrebmeleklereveSıddîklarave

şehîdlerevesâlihleresalâtveselâmolsun!

Hakkabırakherişini,esbâbayapışyeter,

Busözümolsunsana,ârifisen,heranrehber.

288

Bumektûb,seyyidEnbiyâ-iMankpûrîyeyazılmışdır.Nâfilenemâzlarıcemâ’atilekılmakcâizolmadığıbildirilmekdedir:

Bizleri,Peygamberlerinenüstününeuymaklaşereflendirenvedindebid’atlerçıkarmakdankoruyanyüceAllahahamdolsun!Dalâlet,sapıklıkyuvalarınıyıkanvehidâyetsancağınıdalgalandıranResûleveOnuntemizÂlineveseçilmişEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun!Zemânımızdaâlimolsun,câhilolsun,müslimânlarınçoğu,nâfileibâdetleriyapmağaçokönemveriyorlar.Farzlarıyapmakdagevşekdavranıyorlar.Farzlarıniçindebulunansünnetlerivemüstehâblarıgözetmiyorlar.Nâfilelerekıymetveriyorlar.Farzlarıaşağıgörüyorlar.Farznemâzlarımüstehâbolan

zemânlarındakılanyokgibidir.Sünnetolancemâ’atinçoğalmasına,hattânemâzıcemâ’atilekılmağaaldırışetmiyorlar.Farzları,gevşeklikle,üşenerekkılmakla,vazîfeyibitirdiklerinisanıyorlar.Aşûregününe,Berâtgecesine,Recebayınınyirmiyedincigecesinevebuayın,RegâibgecesidedikleriilkCum’agecesineçokönemveriyorlar.Buzemânlarda,büyükcemâ’atlerlenâfilenemâzlarkılıyorlar.Bucemâ’atleriiyivegüzelsanıyorlar.Bunların,şeytânınaldatmasıolduğunu,günâhlarısevâbolarakgösterdiğinianlıyamıyorlar.Şeyh-ul-islâmUsâmeddînİsferâînîHirevî

“rahmetullahiteâlâaleyh”,(Şerh-iVikâyehâşiyesi)nde,(Nâfilelericemâ’atilekılmakvefarznemâzlarıcemâ’atsiz,yalnızkılmak,şeytânınaldatmalarındanbiridir)buyuruyor.

Nâfilenemâzlarıcemâ’atilekılmakmekrûh,kötüolanbid’atlerdendir.SonPeygamberin“aleyhiminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”,(Birkimse,dînimizdebulunmıyanbirşeyi,meydânaçıkarırsa,oşeykötüdür)hadîs-işerîfindebildirdiğibid’atlerdendir.Nâfile

nemâzıcemâ’atilekılmanınmekrûholduğufıkhkitâblarınınçoğundayazılıdır.Herkesçağrılır,büyükcemâ’atyapılırsa,mekrûholurdiyenlerdevardır.Bunagöre,herkesehabervermeden,câmi’inbirköşesinde,birikikişicemâ’atilekılarsamekrûholmaz.Üçkişikılarsamekrûholurveolmazdadiyenleroldu.Dörtkişinincemâ’atilenâfilekılması,sözbirliğiilemekrûhdurdenildi.Doğrusuböyledirdiyenlerdeoldu.(Sirâciyye)fetvâkitâbında,terâvîhvegüneştutulmasınemâzlarındanbaşkaolannâfilelericemâ’atilekılmanınmekrûholduğubildirilmekdedir.(Gıyâsiyye)fetvâkitâbında,Şeyhul-imâmSerahsî“rahime-hullah”buyuruyorki,(Nâfilenemâzıcemâ’atilekılmak,Ramezândanbaşkazemânlarda,herkesçağrılırsa,mekrûholur.Birikikişiimâmauyarsamekrûholmaz.Üçkişiolursaşübhelidir.Dörtkişiolursa,sözbirliğiilemekrûholur)dedi.(Hülâsa)kitâbında,(Nâfilenemâzıcemâ’atilekılmak,herkesiçağırarakolursa,mekrûhdur.Ezânveikâmetokunmadan,câmi’inbirköşesindekılınırsa,mekrûholmaz)diyor.

Şems-üleimme-iHulvânîbuyurduki,(İmâmdanbaşkaüçkişiise,sözbirliğiilemekrûholmaz.Dörtkişiise,mekrûholurdadenildi,olmazdadenildi.

Fekat,mekrûholmasıdahâdoğrudur.Şâfi’îfetvâlarında,nâfileyalnızRamezândacemâ’atilekılınır.Herkesehaberverilirse,ya’nîezânveikâmetokunursa,budamekrûholur.Kimseyiçağırmadanvebirikikişikılarsamekrûholmaz.Üçkişiolursa,şübhelidir.Cemâ’atdörtkişiolursa,sözbirliğiilemekrûholur)diyor.Böylehaberlerdahâpekçokdur.Fıkhkitâblarıbuhaberlerledoludur.Sayıbildirmiyerekmekrûholmazdiyenbirhaberişitilirse,bunuyukarıdabildirdiğimizgibianlamaklâzımdır.Genelolarakbildirileni,şartlıolarakanlamalı,ikiüçkişiiçincâizolduğubildirilmişdirdemelidir.Çünki,hanefîmezhebindekiüsûlkitâblarında,şartsızolarakbildirilen,şartsızbırakılırisede,şartsızbildirilenhaberlerden,şartlısınıanlamakcâiz,hattâlâzımolduğudabildirilmişdir.

Şartlıolarakanlamadığımızı,şartsızolduğunuanladığımızıbiraniçindüşünürsek,buşartsızlık

yukardakişartlıhaberlereaykırıolur.İkikuvvetlihaber,birbirinibozmuşolur.Hâlbuki,buikihaberinkuvvetieşiddeğildir.Çünki,mekrûholduğunubildirenhaberlerhemdahâçokdur,hemdebeğenilmişvefetvâhâlinialmışlardır.Câizdiyenhaberlerböyledeğildir.

İkihaberdekuvvetlidirdersek,birşeyinhemmekrûh,hemdemubâholduğunubildirenhaberlerolunca,mekrûholduğukabûledilir.Böyleceihtiyâtgözetilmişolur.(Üsûl-ifıkh)âlimleriböylebuyurmuşdur.

Yukarıdakiaçıklamalardananlaşıldıki,AşûregünüveBerâtveRegâibgeceleri,câmi’lerdetoplanarakcemâ’atilenemâzkılanyüzlerlekişiler,butoplantılarlasevâbkazandıklarınısanıyorlarisede,bunlarfıkhâlimlerininsözbirliğiilemekrûhdedikleriişiişlemekdedirler.Mekrûhuiyibilmekise,büyükcinâyetlerdendir.Çünki,harâmımubâhbilmek,küfrolur.Mekrûhumubâhbilmek,ondanbirbasamakaşağıdır.Buişinçirkinliğiniiyianlamalıdır.Mekrûholmakdankurtulmakiçin,ezânveikâmetokumadıklarınıilerisürüyorlar.

Evet,ezânokumayıncamekrûholmıyacağınıbildirenbirkaçhabervardır.Fekat,birikikişiolmakvecâmi’inbirköşesindekılmakşartıilemekrûholmazdemişlerdir.Böyleolmazsa,buâlimleregöredemekrûholur.Habervermek,yalnızezânveikâmetdemekdeğildir.Birbirlerinesöylemekledeolur.Böylecebinlerlekimse,nâfilekılacaklarınıbirbirlerineyaymakdadırlar.Aşûregünüvesayılızemânlardamahallemahalle,birbirlerinehaberveriyorlar.Filânşeyhin,filânimâmıncâmi’inegidelim,cemâ’atilenemâzkılınacakdiyorlar.Böylehaberleşmek,ezândanveikâmetdendahâkuvvetliolmakdadır.

Habervermekşartı,tâmyerinegelmekdedir.Haberleşmeninezânveikâmetleolacağınıaçıklıyanbirkaçhabereuysakbile,yukarıdabildirdiğimizgibi,birikikişinincâmi’köşesindekılmasışartıdavardır.

Şunudabildirelimki,nâfileibâdetlerigizliyapmaklâzımdır.Böylece,riyâvegösteriştehlükesiolmaz.Cemâ’atilekılmakböyledeğildir.

Farzlarıaçıkcayapmak,herkesegöstermeklâzımdır.Çünkifarzlardagösterişlekesiolmaz.Bunlarıcemâ’atilekılmak,bununiçinuygundur.

Bundanbaşka,cemâ’atinçokolması,fitneuyandırır.Bununiçindirki,Cum’anemâzındasultânınveyâvekîlininbulunmasışartolmuşdur.Böylece,fitneçıkmaktehlükesiortadankalkmışolur.Bumekrûhcemâ’atlerdefitneuyanmakorkusudahâçokdur.Bubakımdanda,butoplantılar,islâmiyyeteuygundeğildir.Yasakdır.Hadîs-işerîfde“alâsâhibihessalâtüvesselâm”,(Fitneuykudadır.Bunuuyandırana,Allahla’neteylesin!)buyuruldu.Bütünbunlardananlaşılıyorki,islâmvâlîlerinin,hâkimlerininvekoruyucukimselerin,böyletoplantılarıdağıtmalarılâzımdır.Bununiçinsıkıdavranmaları,sıkışdırmalarıyerindeolur.Böylece,fitneyeyolaçanbirbid’at,ortadankaldırılmışolur.HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbildirir.

DoğruyolugösterenancakOdur.

289

Bumektûb,mevlânâBedreddînearabîolarakyazılmışdır.Kazâvekaderinincebilgilerinianlatmakdadır:

Allahüteâlânınisminesığınarak,mektûbumuyazmağabaşlıyorum.Kazâvekaderinincebilgilerini,kullarındanseçilmişolanlarabildirenvedoğruyoldansapmamalarıiçin,câhillerdensaklıyan,Allahüteâlâyahamdederim!

Kazâvekaderinesrârını,dincâhillerianlıyamayıp,doğruyoldankayar.

İnsanlarıişlerindemecbûr,esîrveyâhâkim,yaratıcısanmaktehlükesinedüşerler.Allahüteâlâ,Peygamberlerininenüstünüile,kullarınadoğruyolu,doğrubilgiyigösterdi.Yanlışdüşünencâhillerinveâsîlerinözr,behâneetmelerinemeydanbırakmadı.ObüyükPeygambereveAkrabâsınaveEshâbınınhepsine,bizdeniyidüâlarveselâmlarolsun“sallallahüteâlâaleyhivealâÂlihiveEshâbih”!OnunEshâbınınherbiri,Allahüteâlâyaitâ’atedenlerinvekadereinanıp,kazâyarâzıolanlarıneniyisidir.

Kazâvekaderbilgisini,çokkimseleranlıyamamış,doğruyoldanayrılmışdır.Bubilgiüzerindeaklyürütenler,vehmvehayâllerinekapılmışdır.Bunlardanbirkısmı,insanlarınistiyerekyapdığıişlerinincebr,zorileolduğunusanmış,çoklarıda,insanlarınherişiyaratarakyapdığını,istiyerekyapılanişlere,Allahüteâlânınkarışmadığınısöylemişdir.Üçüncüanlayışşeklide,doğruyoldagidenlerin,islâmiyyetiiyianlıyanlarınsözüdürki,bunlar,(Fırka-inâciyye)ismiilemüjdelenmiş

olan(Ehl-isünnetvel-cemâ’at)“radıyallahüteâlâanhüm”dür.Allahüteâlâ,oyüksekâlimlerdenveonlarınyolundagidenlerdenrâzıolsun!Bunlar,birinciveikincikısmdaolanlargibitaşkınlıkyapmamış,ortayoluseçmişlerdir.Ehl-isünnetinreîsiolanimâm-ıa’zamEbûHanîfe

“rahmetullahialeyh”,imâm-ıCa’fer-iSâdıkdan“radıyallahüanh”sordu:

-Allahüteâlâ,insanlarınistekliişlerini,onlarınarzûsunabırakmış

mıdır?

-Allahüteâlâ,rübûbiyyetini,[yaratmakveheristediğiniyapmakbüyüklüğünü]âcizkullarınabırakmaz,buyurdu.

-Kullarına,işlerizorilemiyapdırıyor?

-Allahüteâlââdildir.Kullarınazorilegünâhişletip,sonraCehennemesokmak,Onunadâletineyakışmaz,buyurdu.

-Ohâlde,insanların,isteklihareketi,kiminarzûsuileoluyor,kimyapıyor?

-İşleriinsanlarınarzûsunabırakmamışvekimseyicebretmemişdir.İkisiarasıolagelmekdedir.Yaratmağıkullarınabırakmadığıgibi,zoriledeyapdırmaz.

İşte,Ehl-isünnetâlimleri“rahmetullahialeyhim”diyorki,kullarınihtiyârî[istekli]hareketlerini,işleriniAllahüteâlâîcâdetmekde,yaratmakdadır.Onunkudretiilevaroluyorlar.Fekat,insanınkudretidekarışmakdadır.İstekli

hareketlerimiz,Allahüteâlânınkudretiile(Yaratılır)vebizimkudretimizile(Kesbedilmiş)olur.

Ehl-isünnetden,Ebül-Hasen-iAlîEş’arîyegöre“rahmetullahiteâlâaleyh”,insanlarınistekliişlerine,kendiihtiyârları,[ya’nîseçimhaklarıvekudretleri]hiçkarışmaz.Yalnız,kulbirişyapmakisteyince,Allahüteâlâ,oişihemenyaratmakdadır.Âdet-iilâhîsihepböyledir.İşinyapılmasındakulunkudretininte’sîriolmaz.Busözü,(Cebriyye)mezhebininsözüneyakındır.Bununiçin,Eş’arîmezhebine(Cebr-imütevassıt)denilmekdedir.

Büyükâlim,Ebûİshâkİsferâînîbuyurduki,(İnsanlarınyapdığı,isteklihareketlerininmeydânagelmesinde,kendikudretlerideişekarışmakdadır.

İşikikudretinbirarayagelmesiileyapılıyor.Biri,kulunkudreti,ikincisiAllahüteâlânınkudretidir.Ayrıikikuvvetinte’sîriile,biriş

meydânagelir)diyor.Eş’arîdenkâdîEbûBekr-i

Bâkıllânîbuyuruyorki,(İnsanınkudreti,işinmeydânagelmesinedeğil,işiniyiveyâfenâolmasına,ya’nîtâ’atveyâgünâholmasınate’sîreder.Mâtürîdîmezhebideböyledir).Buza’îfkulun[ya’nîimâm-ıRabbânînin“kuddisesirruh”]

anladığınagöre,insanınkudreti,işinyapılmasınada,iyiveyâfenâolmasınada,birlikdete’sîretmekdedir.Çünki,işinmeydânagelmesinete’sîretmeyip,yalnıziyiveyâfenâolmasınate’sîrederdemekma’nâsızdır.Çünki,işiniyiveyâkötüolması,işinyapılmasıilemeydânaçıkar.Fekat,bununiçinde,aynıkuvvetinayrıcate’sîretmesilâzımdır.

İşinyapılmasıbaşkadır,iyiveyâfenâlığınınyapılmasıbaşkadır.Ohâlde,işiniyiveyâfenâolmasıiçinde,kuvvetinayrıcate’sîrilâzımdırdemek,yanlışolmaz.Ebül-Hasen-iEş’arî,böyledemiyor.Hâlbuki,insanlarınkudretiniAllahüteâlâyaratdığıgibi,bukudretinte’sîretmesinideAllahüteâlâyaratmakdadır.Bununiçin,kulunkudretininte’sîretdiğinisöylemek,hakîkatedahâyakınolur.Eş’arîmezhebi,Allahüteâlânın,

kullarınıcebretdiğinibildirmişoluyor.Çünki,kuldaihtiyârınya’nîbeğendiğiniyapmakbulunmadığınıvekulunişinde,kendikuvvetininhiçte’sîriolmadığınıbildiriyor.Bumezhebi,cebriyyedenayıranşey,cebriyyemezhebinde,birinsan,birişiyapdıdemek,mecâzdır.Ya’nî,oistekliişi,yalnızAllahüteâlâyapmışdır.Oinsanıneliileyapmışdır.İnsandakudretyokdurderler.Eş’arîise,işiyapan,hakîkatdeinsandır.Ancak,insanınisteğiiledeğil,Allahüteâlânınistemesiileyapmışdır.İnsandaihtiyâryokdurdiyor.Ehl-isünnetden,Eş’arîdenbaşkaları,kulunkudreti,yapdığıistekliişdete’sîrederdiyor.Eş’arîise,kudretiancak,işinyaratılmasınasebebolup,yaratılmasındate’sîriolmazdiyorki,herikisinegörede,işiinsanyapdıdemekdoğruolur.Ehl-isünnet,Cebriyyeden,böyleceayrılmışolur.Cebriyyemezhebinin,insanın,istekliişlerinihakîkatenyapdığınıkabûletmemesi,işiinsanyapdıdemekmecâzdırdemesiküfrdür,Kur’ân-ıkerîmiinkâretmekdir.(Temhîd)kitâbınınsâhibi

[EbûŞekürSülemî“rahmetullahialeyh”]diyor

ki,Cebriyyemezhebinde,(İşiinsanınyapmasımecâzdır,görünüşdür,insandakudretyokdur.Kullar,rüzgarlasallananyaprakgibidir.İnsanlarınherhareketi,ağacınhareketigibimecbûrîdir)diyenlerkâfirolur.Yinediyorki,Cebriyyenin,(Kullarıniyi,kötü,bütünişleri,hakîkatdeonlarındeğildir.İhtiyârîhareketlerideyapan,yalnızAllahdır)sözlerideküfrdür.

Süâl:İmâm-ıEş’arî“rahmetullahialeyh”insanınişinde,kudretininte’sîriyokdur,hakîkatdeinsanınihtiyârıdayokdurdediğihâlde,işiyapanhakîkatdekuldurdemesi,doğrumudur?

Cevâb:İnsankudretinin,işindete’sîriyokisede,Allahüteâlâ,işiyaratmasıiçin,onunkudretinisebebkılmışdır.Allahüteâlânınâdetişöyledirki,insankudretiniveihtiyârınıbirişiçinkullanınca,Allahüteâlâ,oişiyaratıyor.İnsanınkudreti,böylece,işinyapılmasınasebeboluyor.İşlerinyapılmasınate’sîretmişoluyor.Çünki,kulunkudretiolmadıkça,âdet-iilâhîoişiyaratmamakdadır.Buâdetegöre,işiyapan,insandırdemek,hakîkatdedoğruoluyor.Eş’arîmezhebinidoğruyolauydurmak,ancakböyle

olur.Başkadürlüanlatanlarışübhelidinlemelidir.

Ehl-isünnetâlimleri“rahmetullahialeyhim”,kadereinanmış,kaderinhayrlısı,şerlisi,iyisi,kötüsü,tatlısı,acısı,hepAllahüteâlâdandırdemişdir.Çünki(Kader),varetmek,yaratmakdemekdirveherşeyiyapan,yaratan,ancakAllahüteâlâdır.(Mu’tezile),ya’nîkaderiyyefırkasıkazâvekadereinanmadı.İşlerin,yalnızkulunkudretiilehâsılolduğunuzanetdi.Şerler,kötülükler,Allahüteâlânınkazâsıileolsaydı,bunlariçinazâbyapmazdı.Bunlaraazâbyapmasızulmolurdedi.Böylesözlerisöylemekzulmdür.Câhilcesözdür.Çünki,kazâvekadereinanmakla,kulunihtiyârıvekudretigitmez.(Kazâ)demek,birinsanınbirişikendiihtiyârıileyapıpyapmayacağını,Allahüteâlânın,öncedenbilmesidemekdirki,insandaihtiyârınbulunduğunugöstermekdedir.Kazâyainanmakirâdenin,ihtiyârınyokolmasınasebebolsaydı,Allahüteâlâda,yaratmağamecbûrveyâmemnû’

olurdu.Çünki,ezelde,herşeyinvarolacağını

bildiise,onuyaratmağamecbûrolurdu.Yokluğunubildiise,yaratmasımemnû’olurdu.Kazâyainanmak,kuldaihtiyârınbulunmasınainanmağamâni’olsaydı,Allahüteâlâdairâdeveihtiyârınbulunmasınainanmağadamâni’olurdu.Allahüteâlânınyaratacağışeyleriezeldebilmesi,irâdesıfatınıyoketmediğigibi,kullarınınyapacağışeylerideezeldebilmesi,kullarınirâdeveihtiyârsâhibiolmalarınamâni’değildir.Evet,insanlarınkudretiazdır.İşiyalnızinsankudretiyapardemek,pekaklsızlıkolurvedüşüncesizliğinsonderecesidir.Mu’tezilenin,buradada,doğruyoldanayrılmışolduğunu,Mâverâünnehr[Türkistânda,SeyhûnveCeyhûnnehrleriarasındakigenişyer]

âlimleribildirmiş,bunlarınsözü,mecûsîlerin[ateşetapanların]sözündendahâfenâdırdemişlerdir.Çünkimecûsîler,Allahüteâlânınbirşerîki,ortağıvarsanmışdır.Mu’tezileise,sayısızortakvardemekdedir.[Ya’nî,insan,işini,kendikudretiileyapmakda,yaratmakdadırdiyerek,insanları,Allahüteâlâyaşerîkediyorlar.]

(Cebriyyemezhebi),insanaslâbirişyapmaz,

cânsızlargibihareketeder.

İnsanınkudreti,kasdı,ihtiyârıyokdurdiyor.İnsanlariyiişyapıncasevâbkazanmaz,kötüişlerineazâbyapılmazsanıyor.Kâfirler,günâhişliyenlerma’zûrdur,mes’ûlolmazlar.Çünki,insanınherişini,yalnızAllahyapıyor.İnsanistesede,istemesede,Allahgünâhyaratıyor.İnsangünâhyapmağamecbûrdurdiyorlar.Busözleriküfrdür.Bunlara(Mürcie)dedenirki,mel’ûndurlar.Günâh,insanazararvermez.Âsî,fâsık,azâbgörmiyecekdirdediler.Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki,(MürciemezhebindeolanlarayetmişPeygamber,la’netetmişdir).

Mezhebleritemâmenyanlışdır,bozukdur.Çünki,ihtiyârî,isteklihareketimizile,titreme,reflekshareketlerininbaşkaolduğumeydândadır.

Elimizlebirşeytutmamız,elbetteihtiyârımıziledir.Gözseğirmesi,kalbinçalışmasıise,böyledeğildir.Kur’ân-ıkerîmvehadîs-işerîfler,bumezhebinbozukolduğunubildirmekdedir.

Nitekim,SecdeveAhkafveVâkı’asûrelerinde,(Yapdıklarınıncezâsıdır)veKehfsûresinde,(İstiyenîmânetsin,istiyeninanmasın!)meâl-işerîfleriilebuyurmakdadır.

İnsanlarınçoğu,tenbelolduğundanveniyyetlerikötüolduğundanözr,behânearıyor.Süâlden,azâbdankurtulmakiçin,Eş’arî,hattâCebriyyemezhebineyanaşıyor.Bunlar,ba’zan,(İnsanınhakîkatdeihtiyârıyokdur.

İşiinsanınyapmasımecâzdır,görünüşdedir)diyor.Ba’zanda,(İnsanınihtiyârıazdır.Herşeyiyapan,Allahüteâlâdır)diyor.Busöz,Cebriyyemezhebinekayıyor.Bunlar,ba’zıtesavvufbüyüklerininsözleriniönesürüyor.Meselâ,(İşleriyapanbirdir.Hiçbirşeyyokdur,yalnızOvardır.

İnsanınişinde,kudretininte’sîriyokdur.İnsanınhareketi,ağacınsallanmasıgibidir.İnsanınvarlığıda,işleride,çöldekiserâbgibidir,birgörünüşdenbaşkabirşeydeğildir)gibisözler,bugevşek,tenbellerinkötüsöylemeleriniveişlemelerinidestekliyor.Herşeyindoğrusunu,

ancakAllahüteâlâbilir.Bildiğimizkadar,bunlaraşöylecevâbveririzki:Eş’arînindediğigibi,eğerihtiyâr,hakîkatenbulunmasaydı,Allahüteâlâ,kullarınzulmetdiğinibildirmezdi.İnsanınyapdığıişdekendikudretite’sîretmeyip,kudreti,yalnızişinyaratılmasınasebebolsaydı,insanlarınkötüişlerinezulmdenmezdi.HâlbukiAllahüteâlâ,Kur’ân-ıkerîminbirçokyerinde,insanlarınzulmişlediğinibildiriyor.İnsanıngücü,işinyaratılmasınate’sîretmeyip,yalnızsebebolsaydızulmbuyurmazdı.Evet,Allahüteâlâdangelenelemlerde,azâblarda,insanınihtiyârıkarışmıyor.Fekat,buzulmolmaz.Çünki,Allahüteâlâ,kaydsız,şartsızmâlikimiz,sâhibimizdir.MülkyalnızOnundur.Mülkünü,istediğigibikullanır,hiçzulmolmaz.Fekatinsanlarınzulmetdiklerinibildirmesi,insandaihtiyârınbulunduğunugöstermekdedir.Buradazulmünmecâzolmasıdüşünülemez.Hakîkatler,zarûretolmadıkcamecâzyapılmaz.

İnsanlarınirâdeleri,ihtiyârlarıza’îfdir,azdırsözünegelince,eğerAllahüteâlânınihtiyârıyanındaazdırdenirseveyâinsanlarınihtiyârı

yalnızolarakişlerimeydânagetiremezdemekistenirse,doğruolur.Fekat,eğerihtiyârları,işlerinyapılmasınate’sîretmezdenirse,doğruolmadığınıyukarıdabildirdik.

Allahüteâlâ,kullarınayapabileceklerişeyleriemretmişdir.İnsanlarıza’îfyaratdığıiçin,heremrindekolaylıkgöstermişdir.Nisâsûresiyirmiyedinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,sizehafîf,kolayemretmekistedi.Çünki,insanza’îfyaratılmışdır)buyuruldu.Allahüteâlâ,(Hakîm)dir.[Herşeyiyerinde,uygunolarakyapar.(Raûf)dur.(Acımağalâyıkolmıyanlaradaacıyıcıdır).(Rahîm)dir.Âhıretdesevdiklerine,ya’nîküfrân-ıni’metetmiyenlere,ya’nîmü’minlereCennetiihsânedicidir.]

Kullarınayapamıyacaklarışeyiemretmekhikmetine,re’fetineyakışmaz.

Kullarına,kaldırılamıyacak,büyükkayayıkaldırmağıemretmeyip,herkesinçokkolayyapacağıkıyâm,rükü’,secde,ufakbirâyetokumakilemeydânagelennemâzıemretmişdir.Nemâzkılmak,herkesiçinçokkolaydır.

Ramezân-

ışerîforucuda,pekkolaydır.Zekâtıda,çokhafîfemretmiş,malınhepsinideğil,kırkdabiriniverindemişdir.Hepsiniveyâyarısınıvermeğiemretseydi,kullarınagüçolurdu.Merhameti,pekfazlaolduğundan,emritâmyapılamazise,dahâdahafîfletmişdir.Meselâ,abdestalamıyanlara,teyemmümetmeğe,nemâzdaayaküzereduramıyanlara,oturarakkılmağa,oturamıyanlarada,yatarakkılmağa,rükü’vesecdeyapamıyanlara,îmâile

[oturup,rükü’vesecdeiçin,azeğilerek]kılmağa,bunlargibi,dahânicekolaylıklaraiznvermişdir.İslâmiyyetinemrlerinedikkatleveinsâflabakan,bukolaylıklarıgörür.Allahüteâlânın,kullarınanekadarçokmerhametliolduğunu,pekiyianlar.Emrlerinpekkolayolmasınınbirşâhidide,çokkimselerin,emrolunanibâdetlerin,dahâartmasınıistemesidir.

Nemâzın,orucunartmasınıistiyen,çokgörülmüşdür.Evet,ibâdetyapmakgüçgelenkimselerde,yokdeğildir.Böylekimseler,

normalinsandeğildir.

Böylebozukkimselere,ibâdetlerinzorgelmesinesebeb,nefslerininkaranlığıveşehvânîarzûlarınınkötülüğüdür.Bukaranlıkvekötülükler,nefs-iemmâredenhâsılolmakdadır.Nefs-iemmâre,Allahüteâlânındüşmanıdır.Şûrâsûresionüçüncüâyetindemeâlen,(Îmânveibâdetetmek,müşrikleregücgelir)veBekarasûresi,kırkbeşinciâyetindemeâlen,(Nemâzkılmak,yalnızmü’minlere,Allahüteâlâdankorkanlarakolaygelir)buyuruldu.

Bedeninhastalığı,ibâdetlerinyapılmasınıgüçleşdirdiğigibi,(Bâtın)ın

[kalbinverûhun]hastaolmasıdagüçleşdirir.Allahüteâlâ,islâmiyyeti,nefs-iemmâreyi,[ya’nîkötülükisteyici]arzûlarından,âdetlerindenvazgeçirmekiçingönderdi.Nefsinistekleriveislâmiyyetinistekleribirbirininzıddıdır,aksidir.Ohâlde,ibâdetleriyapmakdagüclükçekmek,nefsinkötülüğünügösterenbiralâmetdir.Nefsinarzûlarınınkuvveti,bugüçlüğünçokluğuileölçülür.Nefsinhevâsı[istekleri]kalmayınca,

güçlükdekalmaz.

Sôfiyye-ialiyyedenba’zısının,insandaihtiyârınbulunmadığınıveyâkuvvetsizolduğunugösterenbirkaçsözünüyukarıdayazmışdık.Tesavvufbüyüklerinin,islâmiyyeteuymıyansözlerine,hiçkıymetverilmez.Nerdekaldıki,huccetvesenedolarakkullanılsın.Ya’nî,biriddi’âyı,düşünceyiisbâtiçinböylesözlerişâhidgetirmek,hiçdoğruolmaz.Şâhid,senedolacak,uyulabilecek,ancakEhl-isünnetâlimlerininsözleridir.

Sôfiyye-ialiyyeninsözlerinden,âlimlerinsözüneuygunolanlar,kabûledilir.Uymıyanları,kabûledilmez.Buradadayinebildirelimki,Sôfiyye-ialiyyeden,hâlleri,keşfleridoğruolanlar,islâmiyyeteuymıyanhiçbirşeysöylememişveyapmamışdır.Keşflerinden,hâllerinden,islâmiyyeteuymıyanların,yanlışolduğunuanlarlar.İslâmiyyetemuhâlifolansözlerevehareketleredoğrudiyesarılmak,zındıklık,ilhâdya’nîdinsizlikalâmetidir.

Şunudailâveedelimki,Sôfiyye-ialiyyenin

islâmiyyeteuymıyanba’zısözleri,hâlinkapladığızemânda,keşfyoluileanladıklarıbilgilerdirki,ozemân,aklveşü’ûrlarıörtülüolduğundan,özrlüsayılırlarvekeşfleriyanlışolmuşdur.Başkalarının,böylekeşflere,sözlereuymasıcâizdeğildir.Böylesözlere,islâmiyyeteuyacakşekldema’nâvermek,kelimelerdenanlaşılanma’nâyıbırakıp,meşhûrolmıyanma’nâlarınıvererek,islâmiyyeteuydurmaklâzımdır.Çünkiâşıkların,muhabbetserhoşlarınınsözleri,çeşidlima’nâlaragelir.Buma’nâlararasından,doğruveonlarınbüyüklüğüneyakışanma’nâyıbulup,öylekabûletmeklâzımdır.

[Zemânımızdakidincâhilleri,Muhyiddîn-iArabî,Celâleddîn-iRûmî,Niyâzî-

iMısrîgibibüyüklerin“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”,böylesözlerinielealarak,tesavvufa,tesavvufcularasaldırıyor.Yazdıklarıkitâblarda,Evliyânınsözlerineyanlışma’nâlarvererek,hattâ,onlarınsözüdiyerek,uydurmaşeyleryazıyor.Oderinâlimleri,islâmiyyetdüşmanıimişgibigöstermeğeçalışıyorlar.

Cenâb-ıHak,böylezevallılara,islâmiyyeti,tesavvufuanlamaknasîbetsin!Âmîn.]

Tâöncedenâdetoldu,kimekerse,obiçer,

Pekaldandı,ziyânetdi,ekmedenbuğdayuman!

Yetmişüçfırkadanancak(Ehl-iSünnet)kurtulan.

Resûlullahınyolunuonlardırbizesunan!

290

Bumektûb,mollaMuhammedHâşimeyazılmışdır.Allahüteâlânın,İmâm-ıRabbânîhazretlerinebaşlangıcdaihsânetmişolduğuyolubildirmekdedir:Bismillâhirrahmânirrahîm.ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!

PeygamberlerinenüstününeveOnuntemizolanÂlininveEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun“salevâtullahiteâlâaleyhivealââlihiveEshâbihiecma’în”!Tesavvufâlimlerininyollarıarasındaenkısa,enuygun,ensağlam,ensâlim,

enkuvvetli,endoğru,eniyi,enyüksekveenolgunolanıEbûBekr-iSıddîkdangelenyoldur.Buyoldabulunanlarınrûhlarınıvesâhiblerininsırlarını,Allahüteâlâtakdîseylesin!Buyolunbütünbuüstünlüklerivebuyoldayetişenlerinşânlarınınüstünolması,sünnet-iseniyyeyeyapışdıklarıvebid’atlerdensakındıklarıiçindir.Eshâb-ıkirâmdaolduğugibi“aleyhimürrıdvânminelmelikilmennân”,bubüyüklerinde,bidâyetlerinde,nihâyetlerininkazancıyerleşdirilmişdir.Yüksekdereceyekavuşdukdansonra,huzûrlarıdevâmlıolmuşdur.Başkalarınınhuzûrugeçicidir.

Kardeşim!Allahüteâlâ,senidoğruyolaulaşdırsın!Bufakîr,buyolaözendiğimzemân,Allahüteâlâ,işimikolaylaşdırdı.Vilâyetkaynağı,hakîkatinmütehassısı,nihâyetinbaşlangıcdayerleşdirilmişolduğuyolunkılavuzu,vilâyetderecelerinekavuşdurancaddeninsürücüsü,dîninkoruyucusu,şeyhimizveimâmımız,şeyhMuhammedBâkî“kaddesallahüteâlâsirreh”hazretlerinekavuşdurdu.Buyoldakibüyüklerin

seçkinlerindenolanbuyüksekzât,Allahüteâlânınisminizikretmeğiöğretdi.Teveccühbuyurdu.Bufakîrde,zikrintadıtâmhâsıloldu.Sevinciminçokluğundanağladım.Birgünsonra,bubüyüklerinkıymetverdiklerive(Gaybet)dedikleri,şü’ûrsuzlukhâsıloldu.Kendimdengeçince,büyükbirdenizgördüm.Dünyâdakişeklleri,sûretleri,budeniziçindegölgegibigördüm.

Şü’ûrsuzluğumçoğaldı.Birsâ’at,ikisâ’atsürdüğügünleroldu.Bütüngeceyikaplamağabaşladı.Olanları,kendilerinearzetdim.(Fenâ)danbirazhâsılolmuşbuyurdu.Zikretmeğiyasakladı.(Buhuzûrueldenkaçırma!)dedi.İkigünsonra,bilinen(Fenâ)hâsıloldu.Arzeyleyince,(Vazîfeniyap!)buyurdu.FenânınFenâsıhâsıloldu.Arzeyledim.(Bütünâlemibirbirleşmiştoplulukolarakgörüyormusun?)buyurdu.(Evet)dedim.(FenânınFenâsında,âlemiböylebirleşikgörmeklebirlikde,şü’ûrsuzlukdahâsılolur)buyurdu.Hemenogece,buyurduğugibi,Fenâhâsıloldu.BunuvebundansonraolanıarzeyledimveAllahü

teâlâyı,ilm-ihuzûrîilebildiğimivekendisindebulunmıyansıfatlarlabirlikdebildimdedim.Bundansonra,bütüneşyâyıkaplıyanbirnûrgöründü.OnuHakteâlâsandım.Bunûrsiyâhidi.Arzeyledim.(NûrperdesiarkasındaHakteâlâgörülmüşdür.Bunûrdakigenişlik,ilmdedir.Zât-iteâlâherşeyleilgiliolduğuiçin,geniş

görünmekdedir.Bunuyoketmeklâzımdır)buyurdu.Sonra,bunûrküçülmeğebaşladı.Darlaşdı.Noktagibioldu.(Noktayıdayoketmek,hayretegelmeklâzımdır)buyurdu.Öyleyapdım.Hayâlolannoktadayokoldu.Hayretedaldım.Hakteâlâ,kendinikendigörürgibigöründü.Arzeyledim.(İşte,Nakşibendiyyeninhuzûru,buhuzûrdur)buyurdu.Buyoldakilerinnisbeti,buhuzûrdemekdir.Buhuzûra,gaybolmıyanhuzûrdadenir.Nihâyetinbidâyetdeyerleşmesi,buradaolur.Buyolda,tâlibebunisbetinhâsılolması,başkayollarda,tâlibinmaksadakavuşmakiçin,çalışılacakzikrlerivevazîfelerirehberlerindenalmalarınabenzer.Fârisîmısra’tercemesi:Gülbağçemigörde,

behârımıanla!

Bufakîrdebunisbetinhâsılolması,zikröğrendiğimgünden,ikiayvebirkaçgünsonrabaşladı.Bunisbethâsıloldukdansonra,(Fenâ-ihakîkî)denilen,başkabirfenâhâsıloldu.Kalbokadargenişlediki,yerküresininortasındanArşakadar,bütünâlem,bugenişlikyanında,hardaldânesikadarbiledeğildi.Bundansonra,kendimiveâleminherparçasını,hattâherzerreyi,Hakteâlâolarakgördüm.Bundansonraâleminherzerresinibirerbirerhepkendimgördüm.Kendimionlarınherbiriolarakgördüm.Sonra,bütünâlemi,birzerredeyokbuldum.Sonra,kendimiveherzerreyi,okadargenişgördümki,bütünâlemihattââleminbirkaçkatınıiçimdegördüm.Kendimiveherzerreyi,herzerreyeyayılmış,sızmışolannûrgördüm.Âlemdekişekller,sûretler,bunûrdayokoldular.Sonrakendimivehattâherzerreyi,bütünâlemitutuyor,varlıkdadurduruyorgördüm.Arzeyledim.Tevhîdde(hakk-ul-yakîn)mertebesiiştebudur.(Cem’ul-Cem’)bumakâmdır,buyurdu.Önce,âleminşekllerini,sûretlerinihep

Hakteâlâbulmuşolduğumgibi,bunlardansonra,hepsinihayâlgördüm.Önce,Hakbulduğumherzerreyi,şimdihepvehmvehayâlbuldum.Çokşaşırdım.Busırada,(Füsûs)kitâbındaki,kıymetlibabamdanişitdiğim,(BuâlemeistersenizHakdeyiniz,istersenizmahlûkdeyiniz.İsterseniz,birbakımdanHakdeyinizvebaşkabirbakımdan,mahlûkdeyiniz.İsterseniz,ikisiarasınıayıramıyarakşaşkınadöndüğünüzüsöyleyiniz!)sözünühâtırladım.Busözsıkıntımıgiderdi.Bundansonrayanlarınagiderekarzeyledim.(Huzûrundahâsâfolmamışdır.Vazîfenedevâmetde,varileyokbirbirindentâmayrılsınlar)buyurdu.Ayrılamıyacağınıanlatan,(Füsûs)ünyazısınıokudum.

(ŞeyhMuhyiddîn-iarabî“kaddesallahüsirrehül’azîz”,olgunbirVelîninhâlinibildirmemiş.Birçoklarınagöredeayrılamazlar)buyurdu.Emrlerineuyarak,verdiklerivazîfeyedevâmetdim.Onlarınçokkıymetliyardımlarıile,Allahüteâlâ,ikigünsonra,varileyokunayrıldığınıgösterdi.

Hakîkîvarlığı,hayâlolandanayrıbuldum.

Dışarda,birvarlıkdanbaşka,hiçbirvargörmedim.Kendilerinebunubildirince,(Fark-ıba’del-cem’)mertebesi,iştebudur.Çalışmakla,burayakadarvarılabilir.Bundanilerisiherkesinyaradılışındabulunanauygunolarakihsânolunur.Tesavvufbüyükleri,bumertebeye(Tekmîlmakâmı)demişlerdirbuyurdu.

Bufakîri“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”ilkolarak,sekrdensahvaveFenâdanBekâyagetirdiklerizemân,kendibedeniminherzerresinebakdığımzemân,Hakteâlâdanbaşkabirşeybulamadım.Herzerremi,Onugösterenbiraynagibigördüm.Bumakâmdan,yinehayretegötürdüler.Kendimegetirdiklerinde,Hakteâlâyıkendivücûdümün,herzerresindedeğil,herzerresiilebuldum.Öncekimakâmı,ikincimakâmdanaşağıgördüm.Yinehayretedaldırdılar.Kendimegelince,Hakteâlâyı,âlemlenebitişik,neayrı,neiçinde,nededışındabulamadım.Öncebulmuşolduğum,berâberlik,etrâfınıçevirmekveiçineişlemekgibişeylerinhepsi,şimdiyokoldu.

Böyleolmaklaberâber,yineöylegörüldü.Sanki

hisolunuyordu.Âlemde,oândagörülmekdeidi.Fekat,bubağlantılarınhiçbiri,Allahüteâlâdayokdu.

Yinehayretedaldırdılar.Sahvagetirdiklerizemân,Allahüteâlânın,âlemile,öncegörülenbağlılıklardanbaşkabirbağlılığıolduğuanlaşıldı.Bu,hiçanlaşılamıyanbirbağlılıkdır.Hakteâlâ,hiçanlaşılamıyanbirnisbetilegörüldü.Yinehayretedaldırdılar.Bumertebedebirazkabz,sıkıntıhâsıloldu.Yinekendimegetirdiklerinde,Hakteâlâ,oanlaşılamaznisbetdenbaşkaolarakgöründü.Buâlemle,anlaşılanveanlaşılamıyanhiçbirnisbeti,bağlılığıyokidi.Âlemdeböylecegörülmekdeidi.Oânda,öylebirilmihsânolunduki,builm,Hakteâlâilemahlûklararasındahiçbirbağlılıkbırakmadı.Herikişühûdvariken,bildirdilerki,böylece,hiçbirbağlılıkolmadangörülen,Hakteâlânınkendideğildir.Tekvînsıfatınınâlemleolanbağının,Âlem-imisâldeolansûretidir.Çünki,Onunzâtı,mahlûklarlabirilgisiolmakdançokuzakdır.Anlaşılabilenveyâanlaşılamıyanhiçbirbağlantısıyokdur.Arabî

beyttercemesi:Sevgiliyekavuşmak,elegeçermiacabâ?

yüksekdağlarvekorkunçtehlükelervararada.

Kıymetlikardeşim!Hâllerinhepsiniaçıklamağavema’rifetlerianlatmağakalkışırsam,çokuzunsürer.Dinliyenleriusandırabilir.Hele(Tevhîd-ivücûd)ma’rifetleri,herşeyinzıl,görüntüolduğuanlatılırsa,sonugelmez.

Bütünömürlerinitevhîd-ivücûdma’rifetlerindegeçirenler,busonsuzderyâdanbirdamlaelegeçirememişlerdir.Şunada,çokşaşılırki,onlar,bufakîri,tevhîd-ivücûdsâhiblerindensaymazlar.Tevhîdbilgilerineinanmıyanâlimlerdensanırlar.Görüşlerikısaolduğuiçin,tevhîdma’rifetleriüzerindedurmağıolgunlukbilirler.Bubilgilerdenilerlemeği,gerilemeksanırlar.Fârisîbeyttercemesi:

Câhildirler,kendilerinidebilmezler,

hünersanmakdanayblarıçekinmezler.

Bunlarındayandıklarıbirincisened,eskitesavvufcularıntevhîd-ivücûdîüzerindekisözleridir.Allahüteâlâ,bunlarainsâfversin!Obüyüklerin,bumakâmlardanilerlemediklerini,omakâmdabağlanıpkaldıklarınınerdenbiliyorlar?Biz,tevhîd-ivücûdîma’rifetleriyokdurdemiyoruz.Varolduğunu,fekatbumakâmdandahâyüksekmakâmlarailerleneceğinidesöyliyoruz.Eğer,bumakâmlarıaşanlara,bubilgilereinanmıyoradınıtakıyorlarsa,onabirdiyeceğimizyokdur.

Yinesözümüzedönelim.Birşeyinörneği,oşeyitanıtır.Birdamlasızıntı,birsumenba’ınıbuldurur.Bizdeazbildirdik.Birdamlailehaberveriyoruz.

Kardeşim!Kıymetlihocamız,beniyetişdiveyetişdirebilirgörerek,tarîkatiöğretmekiçiniznverincevetâliblerdençoğunu,buyanagönderince,kemâlegelmişolduğumavetâlibleriyetişdirebileceğimeinanamıyordum.(Buişdeduraklama!Büyüklerimiz,bumakâmların,kemâlvetekmîlmakâmıolduğunubildirmişlerdir)buyurdu.(Bumakâma

inanmamak,obüyüklerinyüksekliğineinanmamakolur)dedi.Emrlerineuyarak,tarîkatita’lîmetmeğebaşladım.Tâliblereçalışmalarınayardımcıolmağauğraşdım.

Buuğraşmalarımıntâliblereçokfâideliolduğugörüldü.Öyleolduki,senelerceçalışarakkavuşulabilenler,birkaçsâatdeelegeçiyordu.Birkaçzemânuğraşdım.Sonra,yinenoksânolduğumu,aşağıdakaldığımıanladım.

Tesavvufbüyüklerinin,sonmertebededikleri,gelipgeçici(Tecellî-izâtî)ler,buyoldahiçhâsılolmamışdı.(Seyr-iilallah)ve(Seyr-ifillah)nedemekolduğunubilmiyordum.Bukemâlleredekavuşmaklâzımdı.

Bunlarıdüşündükce,aşağıdakalmışolduğumuiyianladım.Yanımdabulunantâlibleritoplıyarak,gerideolduğumu,hepsinebildirdim.Dağılmalarınısöyledim.Fekatbusözlerimiaşağıgönüllülük,birinceliksandılar.

Yanımdanayrılmadılar.Azzemânsonra,Allahüteâlâ,umduklarımakavuşdurdu.Sevgili

Peygamberininsadakasıolarak“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”ihsândabulundu.

FASL-Büyüklerimizin“kaddesallahüteâlâesrârehüm”yolununtemeli,Ehl-isünnetvel-cemâ’atâlimlerinin“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”

i’tikâdınauygunolarakinanmakvesünnet-iseniyyeyeyapışmakdır“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”.Bid’atlerdenvenefsinisteklerindendesakınmakveişleri,eldengeldiğikadarazîmetleyapmak,ruhsatilehareketdenkaçınmakdır.

[(Azîmet),halâlolduğubelliolmıyanşübhelişeylerideyapmamak,harâmvemekrûhlardanherhâldekaçmakdır.(Ruhsât),islâmiyyetinizinverdiği,câizolurdediklerindensakınmamakdır].

Önce,cezbehâsılolupkendindengeçer.Buna(Adem)denir.Bundansonra(Bekâ)bulupkendinegelir.Buna(Vücûd-iadem)denir.Buademvekendindengeçmek,hissigaybetmek,duygusuzolmakdeğildir.Azkimsede,hisde

gidebilir.Bubekâsâhibi,insanlıkisteklerinedönebilir.Nefsinhuylarınauyabilir.FenâdansonrahâsılolanBekâdaise,geridönmekcâizdeğildir.

Behâüddîn-iBuhârî,(Vücûd-iadem,insanlıkarzûlarınadöner.Fekat,Vücûd-ifenâ,geriyehiçdönmez)sözünü,belkibununiçinsöylemişdir.Çünki,birinciBekânınsâhibi,dahâyoldadır.Yoldaolangeridönebilir.İkincisi,müntehîdir,kavuşmuşdur.Kavuşan,geridönmez.Büyüklerdenbiri,(Yoldaolandöner.Kavuşmuşolandönmez)buyurdu.Vücûd-iademsâhibi,hernekadaryoldaisede,nihâyet,bidâyetdeyerleşdirilmişolduğuiçin,nihâyetdeolanlarıbilir.Müntehînin,yolunsonundakavuşdukları,bunatoplucatatdırılır.Bunisbet,müntehîdebololduğundan,rûhunada,bedeninedeyayılır.Vücûd-iademsâhibindeise,yalnızkalbindedir.

Müntehîdeyayılmış,dağılmışdır.O,insanlıksıfatlarınadönmez.Çünki,bunisbetin,onunbedenininhermertebesineyayılması,onunsıfatlarınıyoketmiş,fânîyapmışdır.Bu(Fenâ),Allahüteâlânınbüyükbirni’metidir.

Allahüteâlâ,azmıyankulundan,ni’metinigerialmaz.Vücûd-iademsâhibi,böyledeğildir.Bunisbet,onunbedeninegeçmemişdir.Böyleolmaklaberâber,bedeninmertebelerikalbebağlıolduğuiçin,bunisbetkalbyoluile,bütünbedenede,toplu,kısaolarakgeçer.Bedeninistekleriniazaltır.Fekat,tâmyokedemez.Bununiçingeridönebilir.Çünkiazalmış,yokolmamışdır.Yokolan,geridönmez.Buyüksekzincirinbüyüklerindenbirkaçı“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,bidâyetdekikendindengeçmeğevebundansonrahâsılolanbekâya(Fenâ)ve(Bekâ)demişlerdir.Bumertebede,(Tecellî-izâtî)olur.Hakteâlânınzâtıgörünürdedemişlerdir.BuBekânınsâhibine,(Vâsıl),kavuşmuşdemişlerdir.Devâmlıhuzûr,müşâhededemekolan(Yâd-idâşt)de,bumertebedehâsılolursanmışlardır.Bütünböylesözler,nihâyetinbidâyetdeyerleşdirilmişolmasındanilerigelmekdedir.Çünki,FenâveBekâ,yalnızmüntehîyehâsılolur.Ancak,müntehîkavuşmuşdur.

Tecellî-izâtî,yalnızbunaolur.Allahüteâlânın

devâmlıhuzûru,ancakmüntehîiçindir.Çünki,ohiçgeridönmez.Fekat,birincisözde,bubakımdandoğrudur.Sağlambirgörüşedayanmakdadır.HâceUbeydüllah-iAhrâr

“kaddesallahüteâlâsirrehülakdes”hazretlerinin(Fıkarât)kitâbındakiFenâveBekâveTecellî-izâtîveZât-iilâhîninşühûdüvevaslveYâd-idâştyazılarıda,bunlargibidir.Büyüklerdenbiribuyurduki,Hâcehazretlerinin,sevdiklerindenbirkaçınayazmışolduğumektûblardanverisâlelerdenmeydânagelmişolanbukitâb,başlangıcdaolanma’rifetlerimübtedîlereanlatmakiçinyazılmışdır.(İnsanlara,akllarıerdiğikadarsöyleyiniz!)gözetilerekyazılmışdır.(Risâle-isilsiletil-ahrâr)kitâbıdaböyledir.Hâce-iAhrârhazretlerininsözlerineuygunolarakyazılmışdır.

Dîninkuvvetlendiricisi,yüksekhocamızmevlânâMuhammedBâkîhazretlerinin,(Rubâ’ıyyâtşerhı)kitâbıdaböyledir.BuBekâ,hattâCezbedehâsılolanherBekâ,(Tevhîd-ivücûdî)ilekarışıkdır.Bununiçindirki,büyüklerdenbirçoğu,Hakk-ul-yakînianlatırken

tevhîd-ivücûdîilekarışdırmışdır.Birçoğudabusözlerdenşübheyedüşmüşler.BunlarınHakk-ul-yakîni,cezbedeolmuşdurdemişlerdir.Çünkiböylema’rifetler,omakâmdahâsılolur.(Tecellî-isûrî)başkaşeydir.Neolduğunu,kavuşanlarbilir.Kesretaynasındavahdetigörürken,aynabelliolmaz,yalnızsonsuzvarolangörünürse,bumakâma(Yâd-idâşt)demişlerdir.Yâd-idâştbumertebeninadıdırdemişlerdir.Buna,(Tecellî-izâtî)ve(Şühûd-izâtî)dedemişlerdir.Bumakâma,(İhsânmakâmı)demişlerdir.Buyokolmaklığa(Vasl)demişlerdir.Fârisîmısra’tercemesi:

Senondayokol!Kavuşmakbudur.

Buismlerikoyan,dîninyardımcısı,hâceUbeydüllah-iAhrârhazretleridir.

Dahâöncegelenbüyüklerdenhiçbiriböyleismlerhiçsöylememişlerdir.

Fârisîmısra’tercemesi:

Güzellerinyapdığı,güzelolur!

Obüyükzâtbuyuruyorki,(Dilkalbinaynasıdır.Gönülde,rûhunaynasıdır.

Rûh,insanınhakîkatininaynasıdır.İnsanınhakîkatide,Hakteâlânınaynasıdır.Bilinmiyenhakîkatler,bilinmiyenzâtdançıkıp,buuzunyollardangeçerek,dilegelir.Sözhâlinialarak,hakîkatlereuygunyaradılışlıolanlarınkulaklarınagelir).Yinebuyuruyorki,(Büyüklerdenbirkaçınınhizmetindebulundum.Banaikişeyihsânetdiler.Birisişudurki,herneyazsamyenilikolur.Eskibirşeysöylemem.İkinciside,hernesöylesembeğenilir,rededilmez).Bumukaddeskelimeler,söyliyeninbüyüklüğünügöstermekdedir.Bunlarısöylerken,kendisininaradaolmadığıanlaşılmakdadır.Aynaolmakdanbaşkabirşeydeğildir.Onlarıniçyüzlerinivederecelerininyüksekliğini,ancakAllahüteâlâbilir.Kendihâllerineuygunolarak,bumesnevîlerisöylerdi.Fârisîikibeyttercemesi:Herkes,birşeysanaraksevdibeni;

gelde,içimdendinleesrârımı!

Sırlarım,iniltimdenayrıdeğil,

fekat,anlıyacakgöz,kulakvarmı?

Bufakîr,obüyükVelîninbilgilerindenvema’rifetlerinden,birparça,bumektûbunsonunda,kısaanlayışımagöreyazmağaçalışacağım.Heriş,Allahüteâlânındilediğigibiolur.

Allahüteâlâ,birkimseyi,cezbehâsıloldukdanvetemâmoldukdansonra,sülûkni’metiileşereflendirirse,bukimsecezbeninyardımıileçokuzunbiryolu,çokkısabirzemândageçer.Buyolun,ellibinsenelikolduğunubildirmişlerdir.Me’âricsûresinindördüncüâyetinin,(MeleklerveRûh,ellibinseneuzunluğundakibirgünde,onaçıkarlar)meâl-işerîfindekiuzunlukbunugösteriyordemişlerdir.Böylece,Fenâ-fillahveBekâ-billahmakâmınınkendisinekavuşur.Sülûkünsonu,Seyr-iilallahyolculuğununsonunakadardır.Buraya(Fenâ-imutlak)denir.Bumakâmdansonra,cezbebaşlar.Buna,Seyr-ifillahveBekâ-billahdenir.Seyr-iilallah,sâlikinisminekadarolan

yolculukdur.Seyr-ifillah,buismdeolanseyrdir.Çünkiherismdesonsuzismlerbulunur.Bununiçin,buismdekiyolculuksonsuzolur.Bufakîrinbumakâmda,ayrıcabirma’rifetivardır.Birazsonra,inşâallahüteâlâbildirilecekdir.Yükselirken,buism,(Ayn-isâbite)ninüstündedir.Çünki,sâlikinayn-isâbitesi,buisminzıllidir.Onunilmdekisûretidir.Allahüteâlânınlutfederekseçdikleri,buismdendeileriyükselirler.Allahüteâlânındilediğikadar,sonsuzilerlerler.Arabîbeyttercemesi:

Bundansonrasınıanlatmakçokincedir,

anlatmamakdahâiyiolandavardır.

Başkayollardanvâsılolanlarda,ikincisinde,bunlarlaortakiselerdeveFenâ-fillahileBekâ-billahakavuşmuşlarsada,onlarınriyâzetlerçekerekvemücâhedeleryaparak,çokuzunzemândasonunavarabildikleriyolu,buyolunbüyükleri,tadınıalarakveşühûdni’metivemaksûdakavuşmanınzevkıile,çokkısabirzemândageçer,aradıklarınakavuşurlar.Kavuşdukdansonrada,sonsuzilerlerler.Sülûk

ilesonavaranlararasında,böyleilerlemeğeveyakînliğekavuşanpekazdır.Çünki,cezbeninsülûkdenönceolmasıiçin,birazsevilmişolmaklâzımdır.İstenmedikceçekilmekolmaz.Çekilirse,dahâyakînolur.İstenilenileisteyenarasındaçokayrılıkvardır.Bu,Allahüteâlânınöylebirihsânıdırki,dilediğineverir.Allahüteâlâ,büyükihsânsâhibidir.Fârisîikibeyttercemesi:

Sevilenlerinaşkı,gizlivekeskindir.

Sevenlerinaşkı,davulzurnailedir.

Sevenler,aşkateşiileerir,biter,

Sevilen,hemsemizler,hemdedâimgüler.

Süâl:Başkasilsilelerdekisevilenlerde,böyleilerliyorveyaklaşıyorlar.

Onlardadacezbe,sülûkdenönceoluyor.Böyleolunca,buyolun,başkalarındanüstünlüğüneolur?Niçindahâyakınolur?

Cevâb:Başkatarîkler,buişieldeetmekiçinkurulmamışdır.Bunlardabulunanpekazkimseyi,rastgelebuni’metleşereflendirirler.Buyolise,buni’metieldeetmekiçinkurulmuşdur.Buyolunbüyüklerininsözleriarasındayeralan(Yâd-idâşt),cezbevesülûkünherikisidehâsıloldukdansonraelegeçebilir.Bunanihâyetdemekşühûdvehuzûrmertebelerininötesidir.Bunuşöyleaçıklıyalım:Şühûd,yâsûretaynasında,veyâma’nâaynasındaolur.Yâhudda,sûretinvema’nânınötesindeolur.Buperdesizolanşühûde(Berkî),ya’nîşimşekgibidemişlerdir.Ya’nî,buşühûdşimşekçakargibihâsılolup,sonrahemenarayaperdegirer.Allahüteâlânınbüyükni’metiolarak,buşühûd,perdelenmeyip,devâmederse,buna(Yâd-idâşt)demişlerdirki,gaybolmıyanhuzûrdemekdir.Çünkişühûd,perdelenirse,gaybolur.Perdelenmedendevâmlıolmadıkca,Yâd-idâştdenilmez.Buradabirincelikvardır:Herkavuşan,geriyedöner.Fekathuzûrudevâmeder.Fekat,bunisbetinondabulunması,şimşekçakargibiolur.Mahbûblardaise,böyledeğildir.Çünkibunlarda,cezbe,sülûkdenöncedir.

Huzûrunbunlardabulunması,devâmlıdır.Bütünvarlıklarıbunisbetolmuşdur.Yukarıdabunaişâreteyledik.Bedenleri,rûhlarıgibiolmuşdur.

Bâtınları,zâhirlerigibivezâhirleri,bâtınlarıgibiolmuşdur.Bununiçin,bunlarınhuzûrlarısüreklidir.Nisbetleri,bütünnisbetlerdenüstünolmuşdur.Kitâblarındaverisâlelerinde,böyleolduğubildirilmekdedir.

Çünki(Nisbet),huzûrdemekdir.Huzûrunsonmertebeside,perdesizdevâmlıolmasıdır.Buyolunbüyüklerinin,bunisbetyalnızbizimdirdemeleri,buyolu,buni’metieldeetmekiçinkurduklarıbakımındandır.Böyleolduğunubirazöncebildirmişdik.Yoksa,başkasilsilelerinbüyüklerindenbirkaçınahâsılolmasıdacâizdirvehâsılolmuşdur.EvliyânınbüyüklerindenşeyhEbûSa’îd-iEbül-Hayr“kaddesallahüsirreh”buhuzûraişâretetmekdeveüstâdındanbunuaçıklamasınıistemekdedir.Buişdevâmlımıdırdemiş.

Üstâdıise,hayırdevâmsızdırdemişdir.Tekrârsormuş.Tekrârbucevâbıalmış.Üçüncü

soruşunda,üstâdı,devâmlıolabilir.Fekat,çokazkimselerenasîbolurbuyurmuşdur.Şeyhbunuişitinceraksederek,bu,oçokazrastlananlardanbiridirdemişdir.

Mutlaknihâyet,ötelerinötesidirdemişdik.Bunuaçıklıyalım.Buhuzûrhâsıloldukdansonra,ilerlenirse,hayretgirdâbınadüşülür.Buhuzûrda,başkamertebelergibi,arkadakalır.Buhayrete,(Hayret-ikübrâ)denir.

Büyüklerinbüyükleriiçindir“kaddesallahüteâlâesrârehüm”.Böyleolduğu,kitâblarındabildirilmekdedir.Büyüklerdenbiri,bumakâmdaşöylebildiriyor.Fârisîbeyttercemesi:

Güzelliğinbenialtüstetdi.

Birşeybilmiyorum,aklımgitdi.

Birbaşkasıbuyuruyorki,fârisîbeyttercemesi:Hiçyok,yalnızOvardediler,yükseldiler.

yüceserâydan,hepsieliboşdöndüler.

Buhayrethâsıloldukdansonra,(Ma’rifetmakâmı)vardır.Acabâkimibuni’metekavuşdururlar?Hayretmakâmıolan(Küfr-ihakîkî)densonra,(Îmân-ıhakîkî)yekavuşdururlar.İşiniçyüzünübilenleregöre,aranılanensonmakâmbudur.Da’vetmakâmıveislâmiyyetinsâhibinetâmuymakburasıdır

“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”.Yûsüfsûresininyüzsekizinciâyetinin,(Benherkesivebanatâbi’olanları,Allahüteâlâyada’vetederim)meâl-işerîfindebildirilenda’vet,bumakâmdayapılır.O,dîninvedünyânınefendisi“aleyhissalâtüvesselâm”,(YâRabbî!Bana,doğruîmânvesonuküfrolmıyanyakînihsâneyle!)diyerek,buîmânıistemişdir.Hayretmakâmıolan(Küfr-ihakîkî)denAllahüteâlâyasığınmış,(Fakrdenveküfrdensanasığınırım)buyurmuşdur.Bumertebe,Hakk-ul-yakînmertebelerininsonmertebesidir.Bumakâmda,bilmekvegörmek,birbirlerineperdeolmazlar.

Arabîbeyttercemesi:

Ni’metekavuşanlaraâfiyetolsun?

zevallıâşık,birkaçdamlailedoysun!

İyidinle!Allahüteâlâ,anlayışınıartdırsın!Bubüyüklerincezbeleriikidürlüdür:Birincisi,hazret-iEbûBekr-iSıddîkdangelmekdedir.Bubakımdan,yolları,buhazretebağlıdır”radıyallahüanh”.Bunakavuşmak,husûsîbirteveccühileolur.Bütünvarlıkları,varlıkdadurduranbudur.

Kendindengeçmekvekendiniyokbilmekbucezbedeolur.Buyolunikincicezbesi,Behâüddîn-iBuhârîdengelmekdedir.[Ozemânbaşlamışdır.]Zât-iilâhîileolmakdanhâsılolur.Bucezbe,Hâcehazretlerinden,birincitalebesiolan,hâceAlâ’üddînhazretlerinegeldi.Kendisi,zemânınınkutb-iirşâdıolduğundan,bucezbeyieldeetmekiçindebiryolkurdu.Buyola,buSilsile-ialiyyede,(Alâiyyeyolu)denildi.Büyüklerbuyuruyorki,enkısayol,(Alâiyyeyolu)dur.Bucezbe,Behâüddîn-iBuhârîhazretlerindengelmekdeisede,bueldeetmekyolunubulan,hâceAlâ’üddîn-iAttârhazretleridir“kaddesallahüteâlâesrârehümâ”.Doğrusu,buyoluçokbereketlidir.Buyoldaaz

ilerlemek,başkayollardaçokilerlemekdendahâfâidelidir.Zemânımızagelinciyekadar,AlâiyyeAhrâriyyesilsilesininbüyükleri,buni’metekavuşmuşlardır.Tâlibleribuyoldayetişdirmişlerdir.

HâceUbeydüllah-iAhrârhazretleri,bubüyükni’meti,Ya’kûb-iÇerhîhazretlerindenaldı.Ya’kûb-iÇerhî“aleyhimürrıdvân”,hâceAlâ’üddînhazretlerininhalîfelerindenidi.

Hazret-iEbûBekr-iSıddîkdangelencezbeyieldeetmekiçinde,başkabiryolkurulmuşdur.Buyol(Vukûf-iadedî)dir.

Cezbedensonrahâsılolansülûkde,ikidürlüdür,hattâçokdürlüdür:Birisi,EbûBekr-iSıddîk“radıyallahüteâlâanh”hazretlerinimaksadakavuşduranyoldur.Peygamberlerinsonuncusu“aleyhissalâtüvesselâmüvettehıyye”debucezbevebusülûkilevâsılolmuşdur.Eshâb-ıkirâm

“rıdvânullahiteâlâvetekaddesealeyhimecma’în”arasındaResûlullahaençokihlâsıolan

veResûlullahdafânîolan,hazret-iEbûBekr-iSıddîkolduğuiçinbuyolakavuşdu.Bucezbevesülûk,imâm-ıCa’fer-iSâdıkhazretlerineolduğugibiulaşdı.İmâmınannesi,hazret-iSıddîkınsoyundanolduğuiçin,imâm-ıCa’fer-iSâdık,(EbûBekr,beniikikerremeydânagetirdi)buyurmuşdur.[Böylece,Sıddîkdangelencezbeyiveonunsoyundanolduğunubildirmişdir.]İmâmhazretleri,yüksekbabalarındanda,başkabirnisbetalmışvebuikiyolukendisindetoplamışdı.Bucezbeyi,onlardangelensülûkilebirleşdirdi.Busülûkilemaksadavardı.İkisülûkarasındakiayrılıkşöyledirki,hazret-iEmîr“kerremallahüvecheh”,(Seyriâfâkî)ileilerlemişdir.Hazret-iSıddîkınsülûkü,âfâkaokadarbağlıkalmaz.Cezbeodasınındıvârıdelinerekmaksadayetişdirmeğebenzer.

Birincisülûkdema’rifetlerhâsılolur.İkincisinde,tâlibimuhabbetkaplar.Bununiçin,hazret-iEmîr,ilmşehrininkapısıoldu.Hazret-iSıddîkise,OServerin“aleyhissalâtüvesselâm”hılletindenpayaldı.

Hadîs-işerîfde,(Halîledinseydim,EbûBekrihalîledinirdim)buyuruldu.

Hazret-iimâm-ıCa’fer-iSâdıkcezbeilesülûk-iâfâkîyitopladığıiçin,muhabbetdenvema’rifetdençokpayaldı.Çünki,cezbesimuhabbete,sülûkiiseilmlerevema’rifetlerekaynakidi.İmâm-ıCa’fer-iSâdık“rahmetullahialeyh”bubirleşiknisbeti,sultân-ül’ârifînBâyezîd-iBistâmîhazretlerine

“kaddesallahüteâlâsirreh”emânetolarakbırakdı.Buemânet,sankionunsırtındakalmışdır.Yavaşyavaş,elverişliolanlaraulaşdıracakdır.Buemânetiyüklenmedenönce,başkatarafabakıyordu.Bunisbetleilgisiyokdu.

Bunuyüklenmesindenicehikmetlervardır.Bunisbetitaşıyanlara,hernekadarbundanazpaydüşerisede,bunisbetdebüyüklerinnûrlarıçokbulunur.Şöyleki,bunisbetdebulunanazbirsekr,Sultân-ül’ârifîninnûrlarındanbulaşmışdır.Busekr,mübtedîlerinhissinigiderir.Aklınıdağıtır.Sonrakendisi,yavaşyavaşyokolur.Sahvkaplar.Bunisbet,sahvmertebelerindede

bulunur.Görünüşdesahvdır.İçiise,sekrdir.Şubeytbunlarınhâlinianlatmakdadır.Fârisîbeyttercemesi:İçerdenâşinâol,dışardanyabancı,

Böylegüzelyürüyüşazbulunurcihânda!

Bunungibi,herbüyükdenbirnûralarak,elverişliolanlaraulaşmışdır.

Ârif-iRabbânîhâceAbdülhâlık-iGoncdevânîhazretleri,Hâcelerimizzincirininbaşhalkasıdır“kaddesallahüteâlâesrârehüm”.Bununzemânında,bunisbetyenidentâzelendi.Meydânaçıkdı.Bundansonra,buyolda(Sülûk-iâfâkî),yineörtüldü.Cezbehâsıloldukdansonra,sülûkbaşkayollarlayapılarakyükseldiler.HâceBehâüddîn-iBuhârî“kaddesallahüsirrehülakdes”dünyâyagelinceyekadarböylekaldı.Bununzemânında,bunisbet,bucezbeveSülûk-iâfâkîilebirlikdeyinemeydânaçıkdı.Herikisiile,ma’rifetivemuhabbetibirarayatopladı.Bununlabirlikde,hazret-iSıddîkdangelenbaşkabircezbeyide,Şâhhazretlerineihsânetdiler.Bunuyukarıdabildirmişdik.HâceAlâ’üddîn-iAttârhazretleri,halîfesiolunca,Şâh

hazretlerininkemâllerindençokpayaldı.HerikicezbeveSülûk-iâfâkîileşereflendi.Kutb-iirşâdmakâmınaulaşdı.HâceMuhammedPârisâhazretleride,Şâhhazretlerininkemâllerindentâmpayaldı.Şâhhazretleri,songünlerinde,(BenigörmekisteyenMuhammedPârisâyıgörsün!)buyurdu.Birkerrede,(Behâüddîninvarolması,MuhammedPârisânınmeydânagelmesiiçindir),buyurduğunukendisihabervermişdir.MuhammedPârisâhazretlerine,(Ferdiyyet)nisbetininkemâllerini,mevlânâÂrif-iKerânîhazretlerisongünlerindeihsâneylemişdir.Bunisbetkendisinikapladığıiçinşeyhlikyapamadıvetalebeyikemâlekavuşduramadı.Yoksa,kemâlinvekemâleerdirmeninenyüksekderecesindeidi.HâceBehâüddîn-iBuhârîMuhammedPârisâiçin,(Eğeroşeyhlikyapsaydı,âlemnûrladolardı)buyurmuşdu.MevlânâÂrif,buferdiyyetnisbetinizevcesininpederiMevlânâBehâeddîn[Kışlâkî]hazretlerindenalmışdı.

Ferdiyyetnisbetindeyüz,Hakteâlâyakarşıdır.Şeyhlikle,talebeyetişdirmekle,öğretmekleilgisi

yokdur.

Eğerbunisbet,da’vetmakâmıolanvetâliblerikemâlekavuşduran(Kutb-iirşâd)nisbetiilebirleşirse,ferdiyyetnisbetiağırbasınca,irşâdetmekvekemâlekavuşdurmakazolur.Eğerikinisbetdetâmise,görünüşdehalkiledir.İçiise,hepHakteâlâiledir.İnsanlarıyetişdirmekde,enyüksekderece,buikinisbetitaşıyanzâtınmakâmıdır.(Kutbiyyet-iirşâd)nisbetide,yalnızbaşınainsanlarıkemâleerdirmeğeyetişir.Fekatbubüyüklerinbumakâmdaayrıbirmertebelerivardır.Bakışları,kalbhastalıklarınaşifâdır.Onlarınyanındabulunmak,kötühuylarıyokeder.Seyyid-üt-tâifeCüneyd-iBağdâdî,bubüyükdevletekavuşmuşdu.Buyüksekmakâmlaşereflenmişdi.Kutbiyyetnisbeti,kendisineSırrî-iSekâtîdengelmişdi.

Ferdiyyetnisbetide,MuhammedKassâbdanhâsılolmuşdu.Cüneydhazretleribuyurduki,(HerkesbeniSırrîninmürîdisanır.BenMuhammedKassâbınmürîdiyim).Busözü,(Ferdiyyetnisbeti)ninçokolduğunu,(Kutbiyyetnisbeti)ni,onunyanındayokbildiğini

göstermekdedir.

Behâüddîn-iBuhârî“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”hazretlerinintalebelerindensonra,buyüksekzincirinbüyükhalkası,hâce-iAhrârhazretleridir.Hâcelerincezbesinitemâmladıkdansonra,(Seyr-iâfâkî)yebaşladı.Seyriniismekadarulaşdırdı.İsmegirmedenönce,Fenâhâsıloldu.

Sonrayinecezbeyedöndü.Böylece,ayrıbirFenâsâhibioldu.AyrıcabununBekâsınadakavuşdu.Bumakâmdabüyükşânsâhibioldu.FenâveBekâbilgilerivema’rifetleri,kendisinebumakâmdaverildi.Makâmlarayrıolduğundan,bilgileridebaşkadır.Birisindetevhîd-ivücûdvardır.

Ötekindeyokdur.Tevhîdileilgileriolanihâta,sereyân,Zât-iilâhîileberâberlik,kesretdevahdetigörmek,kesretin,[ya’nîmahlûklarınhepsinin]

gaybolması,öyleki,sâlikkendisine(Ben)diyemezgibibilgilerdehepböyledir.Mutlak

Fenâdansonrahâsılolanbilgilerböyledeğildir.Bunlarınhepsi,islâmiyyetbilgilerineuygundur.Hiçbiriniislâmiyyeteuydurmakiçinsıkıntıçekilmez.Soruyacevâbayerkalmaz.Fekat,hangicezbeolursaolsun,cezbedeolanBekâ,sekrdenkurtulmaz.Tâmsahvolmaz.Bâkîolduğuhâlde,kendisinebendiyemez.Hiçbirkelimeilekendisineişâretedemez.

Çünki,cezbedemuhabbetkaplar.Muhabbetkaplayınca,sekrlâzımolur.Bununiçin,hiçbirzemânsekrdenkurtulamaz.Bilgileridesekrlekarışıkolur.

Vahdet-ivücûdüanlatır.Çünkivahdet-ivücûd,sekrdenilerigelir.

Muhabbetinkaplamasındanhâsılolur.Mâ-sivâgörünmez.Sahvagelirse,mahbûbugörmekbaşkaolur.Mâ-sivâyıgörmekbaşkaolur.Vahdet-ivücûdeinanmazolur.MutlakFenâdansonraolanBekâ,sülûkünsonudur.Sahvınvema’rifetinbaşlangıcıdır.Bumakâmdasekrbulunmaz.Fenâhâlinde,sâlikdengaybolanşeylerinhepsigerigelir.Fekatşimdi,aslolarak

gelmişlerdir.

(Bekâ-billah)da,budemekdir.Buradakibilgilerdesekrolmaz.Bütünbilgileri,Peygamberlerinbilgilerineuygundur“aleyhimüssalevâtüvetteslîmâtüvettehıyyâtüvelberekâtüilâyevmiddîn”.

Büyüklerdenbirisindenişitdiğimegöre,hace-iAhrârhazretleri,annesininbabasındandabirnisbetalmışdır.Büyükbabasışaşılacakhâllerevekuvvetlicezbeleresâhibdi.Hâcehazretleri,onikikutbunmakâmındandaçokpayalmışdır.Dînikuvvetlendirmek,bukutblarabağlıdır.Muhabbetdebüyükşânlarıvardır.Hâce-iAhrârınislâmiyyetikuvvetlendirmesivedîneyardımetmesi,aldığıbupaydanilerigelmekdedir.Mubârekhâllerindenbirazı,yukarıdabildirilmişdi.

Hâce-iAhrârdansonra“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”bubüyüklerinyolunucanlandıran,edebleriniheryereveençok,bunlarınkemâllerindenhiçhaberleriolmayanHindistânmemleketlerineyayanâriflerinbüyüğüve

ma’rifetlerinkaynağıveAllahüteâlânınrâzıolduğudîninbekçisi,üstâdımızveefendimizMuhammedBâkî“sellemehüllâhüteâlâ”olduğu,güneş

gibimeydândadır.Kemâllerindenazbirşeymektûbumaeklemekistedim.Bunarâzıolduklarıanlaşılamıyarak,buişecesâretolunamadı.

___________________

TEVHÎDDÜÂSI

YâAllah,yâAllah.LâilâheillallahMuhammedünResûlullah.YâRahmân,yâRahîm,yâafüvvüyâKerîm,fa’füannîverhamnîyâerhamerrâhimîn!Teveffenîmüslimenveelhıknîbissâlihîn.Allahümmagfirlîveli-âbâîveümmehâtîveliâbâ-iveümmehât-izevcetîveli-ecdâdîveceddâtîveli-ebnâîvebenâtîveli-ihvetîveehavâtîveli-a’mâmîveammâtîveli-ahvâlîvehâlâtîveli-üstâzîAbdülhakîm-iArvâsîvelikâffetilmü’minînevel-mü’minât.

“Rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în.”

291

Bumektûb,mevlânâAbdülhayyiçinyazılmışdır.Tevhîd-ivücûdîvetevhîd-işühûdîmertebeleribildirilmekdedir:

Bismillâhirrahmânirrahîm.Bumektûbuyazarken,Allahüteâlâdanyardımistiyorum.ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!PeygamberlerinenüstününeveOnunÂlineveEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun!Allahüteâlâsenindeanlayışınıartdırsın!Birçoklarınatevhîd-ivücûdbilgisininhâsılolması,tevhîdmurâkabesiniçokyapdıklarıiçindir.(LÂİLÂHE

İLLALLAH)kelime-itayyibesini,Allahüteâlâdanbaşkahiçbirşeyyokdurdiyeçokdüşünmekdendehâsılolur.Tevhîdbilgilerinin,böyleuğraşarakeldeedilmesi,hayâlinkaplamasındanolur.Tevhîdinma’nâsıçokdüşünülünce,hayâldeyerleşir.Sonradaneldeedildikleriiçin,bubilgilerkalıcıolmaz.

Tevhîdbilgilerininsâhibi,hâlsâhibideğildir.Çünkihâlsâhibleri,(Erbâb-ıkulûb)dürler.Bununise,ozemânda,kalbmakâmındanhaberiyokdur.

Yalnız(Tevhîd-ivücûdî)ninbilgisinieldeetmişdir.İlmindederecelerivardır.Herbiri,birbirlerindenüstündürler.Tevhîd-ivücûdîbilgileri,birçoklarındadakalbinmuhabbetindenveçekilmesindenhâsılolur.Önce,ma’nâsınıdüşünmedençokzikrvemurâkabeyapılır.BöyleçalışarakveyâyalnızAllahüteâlânınihsânıolarak,(Kalbmakâmı)nagelir.Bumakâmda,cezbehâsılolur.Eğer,bunlarda,tevhîd-ivücûdîcemâlihâsılolursa,özledikleriniçoksevdikleriiçinolur.Sevdiklerininmâ-sivâsıgözlerindenörtülür.Mâ-sivâsınıgörmeyincevebulmayınca,hâlıkdanbaşkasınıyokbilirler.Böyletevhîd,hâllerdenhâsılolur.Vehmvehayâlileilişiğiyokdur.BöyleolanErbâb-ıkulûbeğer,âlemegeridöndürülürlerse,sevdikleriniâleminherzerresindegörürler.Herşeyi,sevgilileriningüzelliklerinigösterenbireraynabilirler.Eğer,Allahüteâlânınlutfüveihsânıile,

Kalbmakâmındançıkarak,kalbinsâhibinedönerlerse,Kalbmakâmındahâsılolmuşolan,tevhîdma’rifeti,yokolmağabaşlar.Nekadarçokyükselirlerse,kendilerinibuma’rifetdenokadardahâilgisizbulurlar.Bunlardanbirkaçı,buma’rifetsâhiblerinibeğenmemeğe,onlaradiluzatmağabilevarmışlardır.RükneddînEbülmekârimAlâüddevle-iSemnânîböyledir.Başkabirkaçıda;buma’rifetyokoldukdansonra,bubilgilerisavunmaklaveyâkötülemeklehiçilgilenmezler.Busatırlarıyazan[İmâm-ıRabbânî“kuddisesirruh”hazretleri],tevhîdma’rifetininsâhiblerinediluzatmakdansakınırım.Onlara,yakışmıyanbirşeysöylemem.Onlardabuhâl,kendiistekleriileolsaydı,ozemân,beğenmemeninvediluzatmanınyeriolurdu.Onlardabuhâl,istemiyerek,ellerindeolmıyarakhâsılolmakdadır.

Buhâl,onlarahâkimolmuşdur.Bununiçinbirşeydenilemez.Sıkışıkolanabirşeysöylenemez,kötülenemez.Fekat,buma’rifetinüstündebaşkama’rifetinbulunduğunudabilirim.Buhâlinötesindebaşkahâldevardır.O

makâmdakalmışolanlar,birçoküstünlüklerekavuşamazlar.Yüksekmakâmlaraçıkamazlar.

Sermâyesiazolanbufakîr“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,zikrlervemurâkabeleryaparken,tevhîdinnedemekolduğunudüşünmeden,hattâhiçuğraşmadan,yalnızAllahüteâlânınlutfüveihsânıile,feyzler,nûrlarkaynağı,hakîkatlerin,ma’rifetlerinüstâdı,Allahüteâlânınrâzıolduğudîninkuvvetlendiricisi,üstâdımızveefendimizMuhammedBâkî“kaddesallahüsirrehülakdes”hazretlerindenzikriöğrendikdenveyüksekteveccühveiltifâtlarınakavuşdukdansonra,kalbmakâmınaçıkardılar.Buma’rifetiaçdılar.Bumakâmınbilgilerinivema’rifetlerinibolbolihsâneylediler.

Buma’rifetlerininceliklerinigösterdiler.Uzunzemân,bumakâmdabulundurdular.Sonra,köleokşamakolgunluğuile,buköleyi,Kalbmakâmındançıkardılar.Buma’rifetyokolmağabaşladı.Yavaşyavaş

azalarak,büsbütünyokoldu.Buhâllerimianlatmak,buyazılarınkeşfvezevkyoluile

yazılmışolduğunainandırmakiçindir.Başkalarınauyarak,öylesanarakyazılmadığınıgöstermekiçindir.

BirçokEvliyânın“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”başlangıcdatevhîdma’rifetlerinibildirmeleri,onlarıhiçküçültmez.Buma’rifetler,Kalbmakâmındaikenhâsılolur.Bufakîrde,ozemân,tevhîdbilgileri,risâleleriyazmışdım.Sevdiklerimizdenbirçoğu,oyazılarıheryereyazdıklarıiçin,onlarıtoplamakgüçleşdi.Toplamayıp,öylecebırakıldı.

Tevhîdma’rifetlerinisöyliyenler,omakâmdakalır,ileriyegeçemezlerse,ozemânaşağılıkolur.

Tevhîderbâbındanbirkaçıda,kendişühûdlarında,tâmyokolur.Buşühûddeyokolmağı,eldenhiçkaçırmamak,varlıkdanhiçbirşeyinkendilerindekalmamasınıisterler.Kendilerine(ben)demeğiküfrbilirler.Bunlaragöre,ensonmertebe,(Fenâ)mertebesidir.Ya’nî,yoklukdur.Müşâhedeyibile,birbağlılıkbilirler.Bunlardanbirkaçı(Ademolmak,gerihiç

dönmemekistiyorum)buyurmuşdur.Varlığıhiçistemezler.Muhabbetefedâolmuşlardır.

Hadîs-ikudsîde,(Öldürdüğümekarşılıkolarak,kendimiveririm)buyuruldu.

Öldürülenler,bunlardır.Varlık,onlarcaağırbiryükdür.Bunlarınrâhatlarıhiçyokdur.Çünki,gafletdeolanrâhatolur.Bunlardevâmlıolarakyokolmuşlardır.Gafletinyeriyokdur.Şeyh-ül-islâmHirevîbuyuruyorki,(BeniazbirzemânHakteâlâdangâfiledenbirkimseningünâhlarınınafvolmasınıumarım).İnsanınyaşıyabilmesiiçingafletlâzımdır.Allahüteâlâ,çokmerhametliolduğundan,onlarınherbiriniyaratılışlarınauygunolanişleuğraşdırmakdadır.Böylecegaflethâsılolmakdadır.Varlıkyükühafîflemişdir.Birkaçınıdasimâ’veraksaalışdırmışdır.Birçoğunukitâbyazmak,ilmvema’rifetleryaymakyolunakoymuşdur.Kimisinide,mubâholanişlerlemeşgûletmişdir.ŞeyhAbdüllah-iIstahrî,köpeklerlesahrâyagiderdi.Birkimse,büyüklerdenbununsebebinisordu.(Kendinivarlıkyükündenkurtarmakiçinböyleyapıyor)buyurdu.

Allahüteâlâ,bunlardankimisinede,tevhîd-ivücûdvekesretdevahdetigörmekbilgileriniverdi.Böylecebuyükdenbirkaçsâatrâhatoldular.

Sıddîkiyyebüyüklerindenbirkaçında“kaddesallahüteâlâesrârehüm”tevhîdma’rifetleriningörünmesi,bununiçindir.Bubüyüklerinnisbeti,tâmtenzîhevarır.Âlemileveâlemdeşühûdileişleriyokdur.Rehberlerinbaşı,hakîkatlerinvema’rifetlerinkaynağı,dîninyardımcısıhâceUbeydüllah-iAhrârıntevhîd-ivücûdvekesretdevahdetigörmekbilgilerineuygunma’rifetleriyazmasıdaböyledir.(Fıkarât)kitâbında,tevhîdvebunabenzerbilgilervardır.Bubilgilervema’rifetler,kendisininâlemileoyalanmasıiçindir.Yüksekhocamızında,(Fıkarât)kitâbındakibilgilerebenzerma’rifetleryazmasıböyledir.Butevhîdbilgileri,necezbedenvenedegörüleninsevgisininkaplamasındandeğildir.Bunlarınâlemleilgileriyokdur.Onlaraâlemdegösterilenler,onlarıngörmekleşereflendiklerihakîkatlerinzılleri,benzerleridir.Şunabenzerki,birkimsegüneşe

âşıkolsa,hepgüneşebakarakkendiniveâlemiunutsa,kendinihâtırlamasıiçinvegüneşdenbaşkaşeylerebağlanarak,onunışıklarınınparlaklığındanbirazkurtularakrâhatetmesiiçin,güneşibuâleminaynalarındagösterirler.

Böylece,onunbuâlemleilgisinisağlarlar.Arasıra,buâlemgüneşinkendisidir,güneşdenbaşkahiçbirşeyvardeğildirderler.Başkazemândaâleminherzerresindegüneşigösterirler.

Süâl:Âlem,güneşdeğildir.Bunugüneşolarakbildirmek,yanlışdeğilmidir?

Cevâb:Âlemdebulunanherşeyinortakolduklarıyerlerivardır.Birbirlerinebenzemiyenyerleridevardır.Hakteâlâ,sonsuzkudretiile,birçokfâidelerisağlamakiçin,bunlarınbenzemiyenyerlerini,gözlerindenörter.

Yalnızortakolanyerlerinigörürler.Hepsibirdir,ayrılıkyokdurderler.

Böylecegüneşide,buâlemolarakgörürler.Hakteâlânınbuâlemlehiçbirilişiğiyokdur.Fekat,

ismbenzerliğibakımından,âlemlebirleşmiş

görürler.Şöyleki,Hakteâlâvardır.Âlemdevardır.Buikivarlık,hernekadarbaşkaisede,ismbenzerliğivardır.Bunungibi,Allahüteâlâbilicidir,işiticidir,görücüdür,diridir,gücüyeticidir,dileyicidir.

Âleminbirkaçparçasıdaböyledir.Ondakilerlebunlardakilerbirbirlerine,hernekadarbenzemezlerisede,sonradanolanvarlığınçürükyerlerivesıfatlarınınaşağıtarafları,onlarıngözündenörtülmüşdür.Bununiçin,Hakteâlââlemilebirleşmişdirdiyebilirler.Tevhîdinböylesi,enyükseğidir.

Böylema’rifetsâhibleri,buhâlemağlûbdeğildirler.Buma’rifetlerisekrdenilerigelmemişdir.Birfâideiçin,buhâledüşürülmüşlerdir.Buma’rifet,onlarısekrdensahvagetirir.Kendilerinerâhatlıkverir.

Başkalarınasimâ’veraksilevebirçoğunada,mubâhişlerlemeşgûletmeklerâhatlıkvermelerigibidir.Tesavvufbüyüklerindençoğunu,kendi

gördüklerinebenzemiyenşeylerleoyalarlar.Bubüyüklerise,gördüklerinebenzemiyenşeyleredönüpbakmazlar.Onlarlaoyalanmazlar.Bununiçin,âlemibunlarıngördüklerinebenzetmişlerdir.Yâhud,onuâleminherparçasındagöstermişlerdir.Böylece,birkaçzemânyüklerinihafîfletmişlerdir.Buaşağıkul,tevhîdinbusonşeklinikeşfvezevkilebilmiyordum.Yukarıdayazılmışolanikisinibiliyordum.Busonuncusunundabulunduğunusanıyordum.Bundandolayı,kitâblardavemektûblarda,yalnızikisini,hattâyalnızikincisiniyazmışdım.Tevhîd-ivücûdîyiyalnızböylebildirmişdim.

Fekat,büyükhocamızınvefâtındansonra,mubârekmezârınıziyâretiçin,AllahüteâlânınbelâlardankoruduğuDehlişehrinegitmişdim.Bayramgünü,mubârekmezârınıziyâretetdim.Mubârekmezârınateveccühedince,mukaddesrûhundançokiltifâtgöründü.Kimsesizleriokşamakyüksekliğindendolayı,kendinisbetinibufakîreihsânbuyurdu.Bunisbet,hâce-iAhrârhazretlerindengelmekdeidi.Bunisbete

kavuşunca,bubilgilerinvema’rifetleriniçyüzünüzevkyoluileanladım.Böylece,bubüyüklerdekitevhîd-ivücûdînin,kalbincezbesindenveyâmuhabbetkaplamasındanolmadığı,belkiyüklerininhafîfletilmesiiçinihsânedildiğianlaşıldı.Buanlayışıaçıklamayıçokzemânuygunbulmadım.Fekat,birkaçkitâbımda,oeskiikima’rifetyazılmışolduğundan,kısagörüşlükimseler,buyazılardanoikibüyükzâtınküçültülmesilâzımolacağınızanetdiler.Çünki,oikibüyükzâtınyolu,tevhîdyoluidi.Bukısagörüşlüler,fitneçıkaransözlerebaşladılar.Öyleolduki,buhayâlleri,istekleriazolantalebelerinçalışmalarınagevşeklikverdi.Bunlarıgörünce,tevhîdinbukısmınıdaaçıklamayıuygunbuldum.Buyazımavesîkaolmakiçin,herkescebilinenbirolayıdabildiriyorum.Hocamızıçoksevenbirzâtdediki,hocamızdanişitdim:(Bizim,tevhîdsâhiblerininkitâblarınıokuyarakbirnisbetedindiğimizisöylüyorlar.Böyledeğildir.Maksad,kendimizibirazgâfiletmekdir)buyurdu.Busözleri,yukarıdakiyazılarımızıkuvvetlendirmekdedir.FazîletlişeyhAbdülhak-i

Dehlevî,hocamızıçoksevenlerdendir“rahmetullahiteâlâaleyhimâ”.Osöylediki,Hâcehazretlerivefâtındanbirkaçgünöncebuyurduki:(Çokiyianladım.Tevhîd,darbirsokakimiş.Genişcaddebaşkaimiş.Böyleolduğunuöncedendebiliyordum.

Fekatşimdiçokiyianladım).Busözündenanlaşılıyorki,sonmertebelerinde,tevhîdileilgilerikalmamışdı.Başlangıcdatevhîdma’rifetlerinindebulunması,birlekedeğildir.Büyüklerdençoğunda,ilkzemânlar,böylebilgilerhâsılolmuşdur.Sonra,buradanilerlemişler,yükselmişlerdir.

Sıddîkıyyenincezbemakâmınakavuşdukdansonra,hâceBehâüddînhazretlerininyoluilehâce-iAhrârhazretlerininyolubirbirindenayrılmakdadır.İlmlerivema’rifetleridebaşkadır.Hâce-iAhrârhazretlerininteveccühünde,annesininbabalarınınnisbetiçokdur.Bunisbet,dedelerinebirbirlerindengelmişdir.YukarıdabildirilenFenâveyokluk,obüyüklerinnisbetindendir.

Bufakîr,gençleredahâfâideliolmakiçin,tâliblerihâceBehâüddînhazretlerininyoluileyetişdirmeğiuygunbuldum.Buyolunilmlerivema’rifetleri,islâmiyyetinilmlerinedahâyakındır.İslâmiyyetintemeldensarsıldığıböylebozukbirzemânda,oyolunbilgileriniyaymağıuygunbuldum.Talebeyiyetişdirmekiçinbuyoluseçdim.Hakteâlâ,eğer(Ahrâriyye)yolununbufakîrileyayılmasınıdileseydi,âlemionunnûrlarıiledoldururdu.Çünki,buikibüyüğünherbirine,nûrlarınıbolbolvermişdir.Herikibüyüğünyetişdirmeyolunuaçmışdır.İhsânsâhibi,yalnızAllahüteâlâdır.Dilediğineverir.Allahüteâlânınihsânıçokdur.Fârisîikibeyttercemesi:

Opâdişâhınihsânıboldur.

İkiâlemibirfakîreverir.

Pâdişâh,birfakîrkapısına,

Gelirseşaşma,büyüklükbudur!

Vedduhâsûresionbirinciâyetinin,(Rabbinin

ni’metlerinianlat!)meâl-işerîfineuyarak,birkaçgizlibilgiyiaçıkladım.Hakteâlâ,Haktâliblerini,bundanfâidelendirsin!İnanmıyanlarıninkârlarınınartmasındanbaşkabirşeyolmıyacağınıbiliyorum.Fekat,yalnıztâliblerinfâideleneceklerinidüşünüyorum.İnanmıyanlarhesâbakatılmazveonlarabakılmaz.Bekarasûresiyirmialtıncıâyetindemeâlen,(Onunla,çoğunuyoldankaydırır.Çoğunuda,doğruyolakavuşdurur)buyuruldu.Keskingörüşlüolanlar,iyibilirki,birfâidedüşünerekbiryoluseçmek,bununbaşkayoldanüstünolduğunugöstermez.Ötekiyolundahâaşağıolduğuanlaşılmaz.Fârisîbeyttercemesi:

Kolayolurşehrinkapısınıkapamak.

Mümkinolmaz,düşmânınağzınıkapamak.

Bütünni’metlerinveihsânlarınsâhibiolanAllahüteâlâyaherzemânhamdolsun!OnunPeygamberineveseçilmişolanÂlineveeniyiolanEshâbınasonsuzsalâtveselâmvedüâlarolsun!

292

Bumektûb,Abdülhamîd-iBingâlîyeyazılmışdır.Tesavvufyolcusunalâzımolanedeblerveonlarınbirkaçşübheleriningiderilmesibildirilmekdedir:Bismillâhirrahmânirrahîm.PeygamberininedebleriilebizleriedeblendirenveMuhammedMustafânın“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”ahlâkınakavuşduranAllahımızahamdolsun!Buyolunsâlikleriikiyeayrılır:Yâmürîdolurlar,yâhudmurâdolurlar.Murâdolanlaramüjdelerolsun!Cezbvemuhabbetyolundan,bunlarıdurmadançekerler.

Aradıklarınaulaşdırırlar.Lâzımolanheredebi,pîryardımıileveyâaradapîrolmadan,bunlaraöğretirler.Yanıldıklarızemân,haberverirler.Ondandolayıbirşeyyapmazlar.Eğerrehbereihtiyâcıolursa,kendisiaramadan,uğraşmadanonakavuşdururlar.Kısaca,Allahüteâlânınsonsuzolanihsânı,onunherzemânimdâdınayetişir.Sebebyaratarakveyâsebebsizolarak,işinigörürler.Şûrâsûresionüçüncüâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,dilediğiniseçerekkendine

kavuşdurur)buyuruldu.

Tâlibolanların,aradavâsıtaolmadankavuşmalarıçokgüçdür.Cezbevesülûkni’metlerinekavuşmuşolan,FenâveBekâileşereflenmişolan,(Seyriilallah)ve(Seyr-ifillah)ve(Seyr-ianillah-ibillah)ve(Seyr-i-fileşyâ’ibillah)yollarınıgeçmişolanbirvâsıtanınyardımılâzımdır.Bununcezbesi,sülûkündenönceolmuşisevemurâdlardanolarakyetişdirilmişise,bulunmazbirni’metdir.Onunsözleri,ölmüşkalbleridiriltmekiçindevâdır.Bakışlarışifâdır.Taşkesilmişkalbler,onunmuhabbetinekavuşmaklayumuşakolur.Böyledevletlibirrehberelegeçmezse,meczûbolansâlikde,büyükbirni’metdir.Budatâlibleriyetişdirebilir.Onunyardımıile,FenâveBekâni’metinekavuşurlar.Fârisîbeyttercemesi:Gökler,Arşabakılırsaaşağıdır.

Yoksa,toprağagöre,çokyüksekdirler.

Allahüteâlânınlutfüveihsânıile,böyleolgunveoldurabilenbirzâtelegeçerse,onunşereflivücûdününkıymetinibilmelidir.Kendiniona

tâmteslîmetmelidir.Kendise’âdetinionunrızâsınakavuşmakdaaramalıdır.

Onunrâzıolmadığışeyleri,kendiiçinfelâketbilmelidir.Kısaca,bütünistekleri,onunrızâsınakavuşmakolmalıdır.Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”,(Birkimseninbütünistekleri,benimgetirdiğimşeylerolmadıkça,îmânetmişolmaz)buyurdu.

Sohbetinedeblerineuymakveşartlarınıgözetmek,buyoldaherhâldelâzımdır.Feyzyolu,ancakbununlaaçılır.Bunlargözetilmezse,hiçbirşeyeldeedilemez.Ondan“kaddesallahüteâlâaleyhimecma’în”fâideeldeedilemez.Çoklâzımolanedeblerdenveşartlardanbirkaçınıbildiriyorum.

Cânkulağıiledinleyiniz:

Tâlib,gönülden,herşeyiçıkarıp,bütünvarlığıilepîrinebağlanmalıdır.

Onunyanında,ondaniznalmadan,nâfileibâdet

vezikryapmamalıdır.Onunyanındaiken,ondanbaşkahiçbirşeyebakmamalıdır.Bütüngücüile,onabağlanıpoturmalıdır.Oemretmedikce,zikrbileyapmamalıdır.Onunyanındafarzvesünnetnemâzlardanbaşkanemâzkılmamalıdır.Birsultânınvezîri,sultânınyanındaiken,kendielbisesinebakar.Eliilekuşağınıdüzeltir.O

anda,sultânonabakıyordu.Kendindenbaşkasıileolduğunugörünce,onuazarlıyarak,benimvezîrimolasında,benimkarşımda,elbiseninkuşağıileoynıyasın.Bunadayanamamdiyerekonuazarlar.Düşünmelidirki,bualçakdünyânınişleriiçin,inceedebleredikkatedilince,Allahakavuşduranişlerdeedebleritâmveolgunolarakgözetmeknekadarçoklâzımolacağıanlaşılır.Kendigölgesi,onunelbisesineveyâgölgesinedüşmiyecekbiryerdedurmağaveyâoturmağadikkatetmelidir.Onunnemâzkıldığıyerehiçbirzemânbasmamalıdır.Onunabdestaldığıyerdeabdestalmamalıdır.

Onunkullandığıkablarıkullanmamalıdır.Onunyanında,birşeyyimemeli,içmemelivekimseile

konuşmamalıdır.Hiçkimseye,hiçbiryerebakmamalıdır.Oyokiken,onunbulunduğuyeredoğruayakuzatmamalıdır.O

yeredoğrutükürmemelidir.Onunheryapdığını,hersöylediğini,yanlış

görünsebile,doğruveiyibilmelidir.Oherşeyiilhâmileveiznileyapar.Bununiçin,hiçbirişine,birşeysöylenemez.İlhâmındahatâolsabile,ilhâmdayanılmak,ictihâddayanılmakgibidir.Ayblamakvekarşıgelmekcâizolmaz.Buyoldavâsıtaolanısevenbirkimseye,Onunheryapdığıvehersözüsevgiligelir.Onakarşılıkvermeninyeriolmaz.Herişde,yimekde,içmekde,elbisegiymekde,yatmakdaveibâdetlerde,heponauymalıdır.Nemâzıonungibikılmalıdır.Fıkhı,onunibâdetlerinigörereköğrenmelidir.Fârisîbeyttercemesi:

Birgüzelinyanındabulunsakişi,

Bağvebostânvegüllerleolmazişi.

Onunhiçbirişine,hiçbirsözüne,hardaldânesi

kadarbilekarşılıkvermemelidir.Karşılıkverenmahrûmkalmakdankurtulamaz.İnsanlarınenaşağısı,bubüyüklerdekusûrgörenkimsedir.Allahüteâlâ,bubüyükbelâdanbizlerikorusun!Ondabirhârika,birkerâmetaramamalıdır.Gönlündenböylebirşeygeçirmemelidir.Birmü’minin,birPeygamberden,birmu’cizeistediği,hiçgörülmüşmüdür?Kâfirlerveinanmıyanlarmu’cizeister.

Fârisîikibeyttercemesi:

Mu’cizedenmaksad,düşmanıkırmakdır.

Nebîyisevmekdemek,onauymakdır.

Îmânagelmezherkes,mu’cizeile,

Îmânakavuşurinsânmuhabbetle.

Gönlündebirşübhehâsılolursa,hemenbildirmelidir.Şübhesiçözülmezse,kusûrukendindebilmelidir.Pîrdehiçbirkusûrgörmemelidir.Rü’yâlarınıondansaklamamalıdır.Ta’bîrleriniondanbeklemelidir.

Kendiyapdığıta’bîridesöylemeli,doğruolupolmadığınısormalıdır.Kendikeşflerinegüvenmemelidir.Budünyâda,doğruileyanlışkarışıkdır.Haklıilehaksızbiraradadır.Sıkışmadıkçaveiznalmadıkçaondanayrılmamalıdır.Ondanayrılıpbaşkasınagitmek,mürîdliğeyakışmaz.Sesini,onunsesindenyükseltmemelidir.Onunlayüksekseslekonuşmak,edebsizlikolur.Kendinegelenherfeyzi,herkeşfi,ondanbilmelidir.Rü’yâda,başkaşeyhlerdenfeyzgeldiğinigörürse,onlarıda,kendişeyhindenbilmelidir.Bütünüstünlüklerinvefeyzlerinondabulunduğunu,kendisineuygunolanfeyzi,bufeyzeuygunolanbirzâtşeklindeolarakOndangeldiğiniveonunlatîfelerinden,ofeyzeuygunbirlatîfenin,ozâtşeklindegöründüğünübilmelidir.Kendisiyanılarak,Onunlatîfesini,başkazâtsanmış,feyziondangeliyorbilmişdir.Bubüyükbiryanılmakdır.Hakteâlâyanılmakdankorusun!İnsanlarınenüstünühürmetine,se’âdetevâsıtaolanzâtainancıvesevgiyidoğrueylesin“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”.

Kısacası,(Tesavvufbaşdanbaşaedebdir),atasözüolmuşdur.Edebigözetmiyenbirkimse,Allahüteâlâyakavuşamaz.Edeblerdenbirkaçınıyapamadığıiçinüzülürseveedebleriyerinegetiremezseveuğraşdığıhâldebaşaramazsa,afvolunur.Fekat,kusûrunubildirmesilâzımdır.EğerAllahkorusun,edeblerigözetmezvebundandolayıüzülmezse,bubüyüklerinfâidesinevebereketinekavuşamaz.Fârisîbeyttercemesi:Se’âdetyazılmamışsabirkimseye,

FâidelenmezPeygamberigörsede.

Birkimse,vâsıtanınyardımıileFenâveBekâmertebesinekavuşarak,ilhâmvefirâsetyolukendisineaçılırsaveOndanbumüjdeyialırsavekemâlegeldiğiniişitirse,ozemân,ilhâmolunanbirkaçşeydeOnauymamasıvekendiilhâmınagörehareketetmesicâizolur.Çünkiböyleyükselenbirmürîd,rehbereuymakdankurtulmuşdur.Başkasınauymasıhatâolur.

Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”Eshâbıictihâdişlerindeya’nîKur’ân-ıkerîmdevehadîs-işerîflerdeaçıkcabildirilmemişolan

şeylerde,OServerinictihâdındanayrılmışlardır.Bunlarınbirkaçında,Eshâbınictihâdıdoğruolmuşdur.Çokokuyanlar,böyleolduğunubilirler.Bundananlaşılıyorki,olgunlaşanbirininvâsıtayauymamasıcâizdir.Onauymamasıedebsizlikolmaz.Hattâbumertebeninedebi,onauymamakdır.Eğerböyleolmasaydı,edeblerinenyüksekmertebesinevarmışolanEshâb-ıkirâm,hiçuymamazlıketmezlerdi.İmâm-ıEbûYûsüfün,ictihâdmertebesineyükseldikdensonra,imâm-ıa’zamEbûHanîfeyeuymasıdoğrudeğildir.Kendire’yineuyması,İmâm-ıa’zamauymamasıdoğrudur“radıyallahüanhümâ”.İmâm-ıEbûYûsüfün,(Kur’ân-ıkerîminmahlûkolupolmamasında,EbûHanîfeilealtıayçekişdim)dediğimeşhûrdur.San’atlarınilerlemesi,düşüncelerinbirbirlerineeklenmesiileolur.Birdüşünceilekalsaydı,ilerlemeolmazdı.SîbeveyhzemânındaolanNahvbilgisineyenibuluşlarveyenigörüşlereklenerek,bugünyüzkatfazlaartmışdır.Fekat,builmintemelinikuranodur.Üstünlükonundur.Herşeyinüstünü,kurucusudur.Yükseltmekşerefiise,sonragelenlerindir.Bundandolayıdır

ki,hadîs-işerîfde,(Ümmetim,yağmurabenzer.Öndekilermi,sondakilermidahâiyidir,belliolmaz)buyuruldu.

EK:Okuyanlarınşübhelerinigidermekiçin,şunuekliyelimki,(Vâsıtadiriltirveöldürür.Omakâmınöldürmevediriltmegücüolmasılâzımdır)demek,rûhudiriltmekdir.Cismi,bedenidiriltmekdeğildir.Öldürmekderûhuöldürmekdir.Cismideğil.Rûhundirilmesiveölmesi,FenâveBekâsıdırki,(Vilâyetmakâmı)navekemâleulaşdırır.Olgunbirzât,Allahüteâlânınizniile,buikişeyiyapabilir.Buzâtınöldürmesivehayâtvermesilâzımdır.Hayâtvermekveöldürmekdemek,BekâveFenâmakâmınakavuşdurmakdemekdir.Bedeniöldürmekveölüyüdiriltmekle,bumakâmınbirilgisiyokdur.O,birmiknâtısabenzer.Miknâtısınte’sîretdiğiiğne,samançöpügibişeyler,onunarkasındasürüklenir.Ondanmiknâtısenerjisialırlar.

Evliyânınhârikalarvekerâmetlergöstermesi,insantoplamakiçindeğildir.

[Miknâtısınkuvvetçizgilerigibi]görünmiyenkuvvetlerleçekerler.Onlarıtanımıyanvesevmiyenler,onlardanistifâdeedemez,yükselemezler.Binlerlemu’cize,hârikavekerâmetlergörseler,hiçfâideolmaz.Busözümüzeinanmakiçin,EbûCehliveEbûLehebigözönünegetirmekyetişir.Allahüteâlâ,En’âmsûresininyirmibeşinciâyetinde,kâfirleribildirirkenmeâlen,(Âyetlerinhepsinigörselerde,onlarainanmazlar.Hattâ,sanageldiklerizemân,seninledöğüşürler.Kâfirlerbusöylediklerin,olsaolsa,eskilerdenkalanhurâfelerdir,uydurmaşeylerdir,derler)buyurdu.Vesselâm.

Önceçalışmak,sonradüâ,dîninesâsı!

Boşdurupdarâhatbekliyenkulunfenâsı!

293

Bumektûb,şeyhMuhammedÇitrîyeyazılmışdır.(Allahüteâlâileöylebirvaktimvardırki...)hadîs-işerîfdir.EbûZer-iGıfârîdeböylesöylemişdir.Niçinsöylemişdir?

Abdülkâdir-iGeylânîhazretleri,(BütünEvliyânınensesinebasıyorum)demişdir.Busözünnedemekolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Kıymetlimektûbunuzgeldi.Bizlerisevindirdi.Allahüteâlânınsevdiklerininbufakîrlerihâtırlaması,bizimiçinnebüyükni’metdir.Soruyorsunuzki,Resûlullah“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”,(Allahüteâlâileöylebirvaktimolurki...)buyurdu.EbûZer-iGıfârî“radıyallahüanh”daböylebuyurmuşdur.Bunasılolur?AyrıcaşeyhMuhyiddînAbdülkâdir-iGeylânî“kuddisesirruh”hazretleri,(AyaklarımEvliyânınhepsininensesiüzerindedir)demişdir.Birbaşkasıda,böyledemişdir.Buikisözüzerindezemânzemân,arkadaşlararasındaçatışmalaroluyor.Merhametbuyurarak,buikisözünnedemekolduklarınıveherbirinisöyliyenlerinbaşkabaşkanedemekistedikleriniuzunyazınızvebugarîbinanlamasıiçin,açıklıyarakgönderinizdiyorsunuz.

Kıymetliyavrum!Bufakîr“kaddesallahü

sirrehül’azîz”kitâblarımdayazmışdımki,OServerin“sallallahüaleyhivesellem”tecellîyekavuşmasıdevâmlıidi.Arasıra,dahâyakînolduğuzemânlarıdavardı.Bunâdirzemânları,nemâzdaidi.Bununiçin,(Nemâzmü’mininmi’râcıdır)buyurdu.

(YâBilâl,benirâhatakavuşdur!)hadîs-işerîfide,busözümüzündoğruolduğunugöstermekdedir.EbûZer-iGıfârî,OServeretâmuyduğuveOnavârisolduğuiçin,buni’metekavuşmuşdur.Çünki,OServerintâmizindegidenlerinbüyükleri,Onunvârisiolurlar.Onunbütünüstünlüklerindençokpayalırlar.

ŞeyhAbdülkâdir-iGeylânîhazretleri“kuddisesirruh”,(BuikiayağımbütünEvliyânınboynuüzerindedir)buyurmuşdur.(Avârif)kitâbınınsâhibiolanŞihâbüddînhazretleri,Ebünnecîb-iSühreverdîhazretlerinintalebesiidi.

Onunterbiyesiileyetişmişdi.EbünnecîbhazretlerideAbdülkâdir-iGeylânîhazretlerinintalebesiveçokyakînolanlarındanidi.(Avârif)kitâbında,kendinibeğenmeğigösterenböyle

sözlerinbüyüklerden,ilkzemânlarındasekrhâllerininsonlarınadoğrusöylenmişolduğubildirilmekdedir.

(Nefehât)kitâbında,Abdülkâdir-iGeylânîhazretlerininüstâdlarındanolanHammâd-iDebbâsınbirsözüyazılıdır.Firâsetilebuyurmuşki,(Buacemoğlununayakları,kendizemânındakiEvliyânınhepsininboynuüzerindeolacakdır).Görülüyorki,busözüsöylemesiemrolunmuşdu.BütünEvliyânınboynuüstündeolduğunusöylemesilâzımdı.Herneolursaolsun,bumubârekzâtınsözüdoğrudur.İstersekrkalıntılarıilesöylemişolsun,istersesöylemesiemredilmişolsun,mubârekayaklarıkendizemânındabulunanEvliyânınhepsininboynuüzerindeidi.OzemânkiEvliyânınhepsi,onunayaklarıaltındaidi.Fekat,şunuanlamalıdırki,kendizemânındakiEvliyâböyledir.DahâöncegelmişolanvedahâsonragelecekVelîler,busözündışındakalmakdadır.Hammâdınyukarıdayazılıolansözündedeayakları,kendizemânındakiEvliyânınhepsininboyunlarıüzerindeolduğubildirilmekdedir.Bağdâddabir

gavsvardı.Abdülkâdir-iGeylânîveİbnüssakkaveEbûSa’îdAbdüllahbunuziyâretegitdiler.Gavs,firâsetileanlayarak,Abdülkâdir-iGeylânîyedediki,(SeniBağdâddaminbereçıkmışvebuikiayağımbütünVelîlerinboyunlarıüzerindedirdediğinigörüyorumveseninzemânındakiEvliyânın,sanakarşıboyunlarınıindirdiklerini,böyleceseninbüyüklüğünü,üstünlüğünübildiklerinigörüyorum).Bugavsin,busözündendeanlaşılıyorki,Geylânîninsözü,yalnızkendizemânındakiEvliyâiçindir.ŞimdideHakteâlâbirkimseningözünüaçarsa,ogavsıngördüğünüodagörerek,ozemânınEvliyâsınınboyunlarınınGeylânîninayağıaltındaolduğunuanlar.BusözbaşkazemândakiEvliyâiçindeğildir.DahâöncekiEvliyâiçin,nasılolabilirki,Eshâb-ıkirâm“aleyhimürrıdvân”dabunlarıniçindedir.Eshâb-ıkirâmın,Geylânîdendahâüstünolduklarımeydândadır.GeylânîninzemânındansonragelenEvliyâda,busözüniçinenasılgirebilir?Çünki,Resûlullahın“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”

âhırzemândageleceğinimüjdelediğivehalîfetullahdediğihazret-iMehdî,buEvliyânıniçindedir.Ülül’azmPeygamberlerdenolanhazret-iÎsâ“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”Sâbikûndandır.Buislâmiyyeteuyacağıiçin,PeygamberlerinsonuncusununEshâbındanolacakdır“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”.BuyücePeygamber,Abdülkâdir-iGeylânîhazretlerindenelbettekatkatdahâyüksekdir.Belkide,buümmetinsondagelenlerininüstünlüğünübildirmekiçin,OServer“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”,(Öncegelenlermi,yoksasonragelenlermidahâiyidirbilinmez)buyurdu.Sözünkısası,Abdülkâdir-iGeylânîhazretlerininvilâyetiçokşânlıdır.Derecesipekyüksekdir.Vilâyet-ihâssa-iMuhammediyyeyiSırlatîfesiyolundan,başındansonunakadartemâmlamışdır.Vilâyetzincirininbaşhalkasıolmuşdur.Bunuişitince,Abdülkâdir-iGeylânîninbütünEvliyâdanüstünolduğuanlaşılmamalıdır.

Çünki,Vilâyet-iMuhammedîninbaşhalkası

olması,Sıryolundandır.Herbakımdanbaşhalkaolsaydı,ozemânüstünolurdu.Şunudasöyleyelimki,Vilâyet-iMuhammediyyeninherbakımdanbaşhalkasıolmaklada,dahâüstünolmaklâzımgelmez.Çünkibirbaşkası,MuhammedaleyhisselâmınPeygamberliğikemâlâtınavârisolarakdahâüstünolabilir.Abdülkâdir-iGeylânî“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”hazretlerinintalebesindenbirkaçı,kendisinisevmekdetaşkınlıkyapıyorlar.Hazret-iAlîyi

“radıyallahüteâlâanh”sevenlerintaşkınlıklarıgibiaşırıgidiyorlar.

Sözlerinebakılırsa,kendisini,geçmişvegelecekbütünEvliyâdandahâüstünbildiklerianlaşılıyor.Peygamberlerden“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”başkakimseyiAbdülkâdir-iGeylânîdenüstüngördükleriişitilmemişdir.

Süâl:Abdülkâdir-iGeylânîdegörülenhârikalarvekerâmetler,okadarçokdurki,başkahiçbirVelîdebukadarkerâmetgörülmemişdir.Hepsindendahâyüksekolduğuburadan

anlaşılmazmı?

Cevâb:Hârikalarınvekerâmetlerinçokolması,dahâüstünolmağıbildirmez.

HiçhârikasıgörülmeyenbirVelî,hârikalarıvekerâmetleriçokgörülenbirVelîdendahâüstünolabilir.Sühreverdî,(Avârif)kitâbında,Evliyânınhârikalarınıvekerâmetlerinianlatdıkdansonrabuyuruyorki,(BunlarınhepsiAllahüteâlânınihsânlarıdır.Dilediğineihsâneder.FekatbunlardanhiçbiriverilmeyenbirVelî,bunlarınhepsindendahâüstünolabilir.Çünki,hârikalarvekerâmetleryakîni,güveniartdırmakiçindir.Kendisineyakînihsânedilmişolanın,kerâmetlereihtiyâcıkalmaz.Bukerâmetlerinhepsi,kalbinzikrealışmasıni’metindendahâaşağıdır).Hârikalarınçokgörünmesiniüstünlükbilmek,hazret-iAlîniniyiveüstünhâllerinigörerekonuhazret-iEbûBekrdendahâüstünbilmeğebenzer.Çünki,ondabukadarüstünveiyihâllergörülmemişdir“radıyallahüanhümâ”.

Kıymetlikardeşim!Hârikalar,kerâmetler,ikiye

ayrılır:Birincisi,Allahüteâlânınzâtınavesıfatlarınaveişlerineâidolanbilgilervema’rifetlerdir.Bunlaraklile,düşünceileeldeedilemez.Seçdiğikullaraihsâneder.İkincisi,mahlûklarınşekllerinikeşfetmek,maddeâlemindekigaybleribulmakdır.Birincikerâmetler,doğruyoldabulunanlara,Allahüteâlânınsevdiklerineverilir.İkincisi,doğruyoldaolanada,bozukyoldaolanadaverilir.Çünki,istidrâcsâhibiolankâfirlerdede,ikincihârikalargörülmekdedir.Kerâmetlerin,hârikalarınbirincisine,Allahüteâlâşerefvekıymetvermişdir.Bunlarıyalnızsevdiklerineihsâneder.

Düşmanlarınıbunlaraortaketmez.Câhiller,hârikalarınikincisinekıymetverirler.Onlarıüstünveyüksekgörürler.Bunlarıkâfirlerdebilegörünce,kalınkafalıolduklarıiçin,onlaraneredeise,tapınacakolurlar.Onlarıniyivekötüheristeklerineboyuneğerler.Buahmaklar,belkide,hârikalarınbirincisinihârikabilmezlervekerâmetsaymazlar.Hârikadeyince,yalnızikincisinianlarlar.Kerâmetdeyince,yalnız

mahlûkların,maddeâlemininbilinmesini,gayblerdenhaberverilmesinisanırlar.

Mahlûklarınbilinenveyâbilinmeyenhâllerindenhabervermeninnekıymetivehangişerefiolabilir?Bunlarınbilinmemesi,bilinmesindenbelkidahâuygundur.Mahlûklarınhâllerini,incelikleriniunutmak,belkidahâyakışıkalır.Şereflivekıymetliolanvesaygıgöstermeğe,üstüngörmeğelâyıkolan,uygunolanancakAllahüteâlânınma’rifetidir.Fârisîbeyttercemesi:Melekyüzünüörtmüş,şeytânnazyapıyor:

Şaşırdımkaldım,hayretdenaklımgidiyor.

Şeyh-ül-islâmHirevîvel-imâm-ül-EnsârîAbdüllah“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”hazretlerinin,(Menâzil-üs-sâyirîn)kitâbındavebunakendiyapdığışerhindebuyuruyorki:Tecribeileanladımki,ma’rifetsâhibiolanlarınfirâsetiAllahüteâlâyayarayankimselerle,Onayaramıyankimseleriayırmakdır.Allahüteâlâyızikredenlerive(Cem’makâmı)nakavuşanlarınyaradılışlarındakiuygunluğuanlamakdır.

Ma’rifetsâhiblerininfirâsetibudur.Açlıklaveinsanlardankaçarakçileodasındayalnızyaşamaklanefslerinitemizleyenlerin,fekatHakteâlâyayaklaşmıyanlarınfirâsetlericismleri,maddelerikeşfetmek,mahlûklarıngayblerinihabervermekdir.Bunlar,yalnızmahlûklardanhaberverir.Çünki,Hakteâlâilearalarındaperdevardır.Ma’rifetsâhibleriise,Allahüteâlâdankendilerinegelenma’rifetlerekavuşurlar.HepAllahüteâlâdanhaberverirler.İnsanlarınçoğu,Allahüteâlâdankesilmişolduklarındanvehepdünyâyıdüşündükleriiçin,maddelerikeşfedenlere,mahlûklardanbilmediklerinihaberverenlerekıymetverirler.Onlarıbüyükbilirler.

OnlarıEvliyâveAllahüteâlânınseçilmişkullarısanırlar.Hakîkatdenhaberverenleredönüpbakmazlar.BunlarınAllahüteâlâdanbildirdiklerineinanmazlar.(Bunlar,dediklerigibiEvliyâolsalardı,bizimhâllerimizdenvemahlûklarınhâllerindenhaberverirlerdi.Mahlûklarınhâllerinibilmiyenkimse,bundandahâyüksekolanşeylerinasılbilir?)derler,bubozukölçüleriileEvliyâyainanmazlar,doğru

sözügörmezlerveişitmezler.

Allahüteâlânın,bubüyükleri,câhilleringözündenkorumuşolduğunu,onlarıkendisineayırmışolduğunu,onlarıkendisindenbaşkalarıileolmağabırakmadığınıbilmezler.Bunlarmahlûklarınhâllerinedönüpbaksalardı,Hakteâlâileolmağayakışmazlardı.BöyleHakadamlarındanbirininmaddelerin,cismlerinhâllerineazbirbakışla,başkalarınınanlıyamadığışeylerifirâsetleanladıklarınıbizçokgördük.BunlarınfirâsetiHakteâlâyaolanveOnunyakînliğineolanfirâsetdir.Nefslerinitemizleyenlerinmahlûklaraolanfirâseti,HakteâlâyıveOnayakınolanşeylerianlıyamaz.Bufirâsetmüslimânlardaolduğugibi,hıristiyanlarda,yehûdîlerdevebaşkamilletlerdedevardır.Çünki,Allahüteâlâbunakıymetvermez.Uygunolankimselereverir.[Buikisinibirbirinekarışdırmamakiçinkâfirlerinfirâsetine(İstidrâc)denir.]

294

Bumektûb,oğluzâhirîilmlerinvebâtın

ma’rifetlerininsâhibiMecdeddînhâceMuhammedMa’sûm“kuddisesirruh”hazretlerineyazılmışdır.AllahüteâlânınsekizsıfatınıvePeygamberlerinvebütüninsanlarınmebde-ite’ayyünlerinivetecellîleribildirmekdedir:

Varlığılâzımolanınsekizhakîkîsıfatınınbirincisihayâtsıfatı,sonuncusutekvînsıfatıdır.Busekizsıfatüçdürlüdür.Birincisininâlemebağlılığıçokdur.Mahlûklarlailgisiçokdur.Tekvînsıfatıböyledir.Bununiçindirki,Ehl-isünnetâlimlerindençoğu,tekvîninhakîkîsıfatlardanolmadığını,izâfîsıfatlardanolduğunusöylediler.Sözündoğrusu,tekvînhakîkîsıfatlardandır.Fekat,mahlûklarabağlılığıçokdur.Sıfatlarınikincilerininmahlûklarlabağlılığıazdır.İlm,kudret,irâde,sem’,basarvekelâmsıfatlarıböyledir.Üçüncüsü,enyüksekolansıfatıdır.Âlemlehiçilgisiyokdur.Hayâtsıfatıböyledir.Hayâtsıfatı,bütünsıfatlarınanasıdır.Hepsinintemelidir.Hepsindendahâöncedir.Bunaenyakınolansıfat,ilmsıfatıdır.İlmsıfatı,Peygamberlerinsonuncusunun

(Mebde-ite’ayyün)üdür“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Ötekisıfatlar,başkainsanlarınmebde-ite’ayyünleridir.[(Te’ayyün),zuhûretmek,meydânaçıkmakdemekdir.(Mebde-ite’ayyün),meydânaçıkmanın,varolmanınbaşlangıcı,kaynağıdemekdir.]Hersıfatın,çeşidlişeylerebağlılığıolduğuiçinparçalarıvardır.Şöyleki,tekvînsıfatının,yaratmak,rızkvermek,diriltmekveöldürmekgibiçeşidlibağlılıklarıolduğuiçin,parçalarıolmuşdur.Buparçalarda,bütünlerigibi,insanlarınmebde-ite’ayyünleriolmuşdur.Mebde’leri,sıfatlarınparçalarıolante’ayyünler,mebde-ite’ayyünü,sıfatınbütünüolankimseyetâbi’olur.Onunayağıaltında,gölgesindeyaşar.Bundandolayı,(FilânkimseMuhammedaleyhisselâmınayağıaltındadır,falanca,Îsâaleyhisselâmınayağıaltındadır,birbaşkasıiçinde,Mûsâaleyhisselâmınayağıaltındadır)demişlerdir“aleyhimüssalevâtüvettehıyyâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”.Buparçalar,eğersülûkyoluileaşılırvebütünlerinekatılırveparçalarınşühûdü,bütünlerinşühûdüolursa,aralarındayalnızaslolmakdanvetâbi’

olmakdanbaşkaayrılıkkalmaz.Birisidoğrudandoğruya,ikincilerise,bunundolayısıilekavuşur.Çünkitâbi’olan,herneyekavuşur,hernegörürseaslındanalır.Aslıaradaolmadanbirşeyekavuşamaz.Tâbi’,kendikusûrundandolayı,aslınınaradabulunduğunubilmiyebilir.Fekataslı,onunlameşhûdüarasındabirperdedir.Ayıran,önliyenperdedeğil,kavuşduran,gösterenperdedir.[Sinemaperdesi,şekllerisaklamaz,örtmez.Onlarıgösterir.Perdeolmazsa,birşeygörünmez.]Gözlükdeböyledir.Gözünönündekigözlük,görmeyiönlemez.

Görülemiyenşeylerigösterir.Parçaların,yükselerek,kendibütünündenayrılıp,başkabirbütünegirmeleri,bubütününgördüğünümüşâhedeetmelericâizdeğildir.BöyleceMûsâaleyhisselâmınayağıaltındaolanlarınÎsâaleyhisselâmınayağıaltınageçmeleriolamaz.Fekat,Muhammedaleyhisselâmınayağıaltınagirebilirler.Çünkihepsi,Onunayağıaltındadırlar“aleyhivealeyhimüssalâtüvesselâm”.Muhammedaleyhisselâmınrabbi,onunmebde’iolanism,(Rabb-ül-erbâb)dır,

kaynaklarınkaynağıdır.

Bütünlerinbütünüdür.Parçaların,asllarınınaslıdır.Muhammedaleyhisselâmınayağınınaltınayükselmek,aslınaslınayükselmekdemekdir.

Başkabiraslagirmekdeğildir.Parçalarla,bütünleriarasında,şuayrılıkvardırki,parçanınönündeikiperdevardır:Birincisi,kendibütünüolanaslıdır.İkincisi,aslınınaslıdır.Kendibütünününperdesiise,yalnızaslınınaslıdır.Bundananlaşılıyorki,MuhammedResûlullah,aradate’ayyünlerinperdesiolmaksızınşühûdeylemekdedir.Başkalarınınşühûdleriise,te’ayyünlerinperdesindedir.Hiçdeğilse,Muhammedaleyhisselâmınte’ayyünüperdesindedir.Bununiçindirki,(Tecellî-izâtî),yalnızMuhammedaleyhisselâmaolur,başkalarınıntecellîlerisıfatlarınperdesindedirdemişlerdir.Hiçolmazsa,Muhammedaleyhisselâmınrabbiolan,rablerinrabbiperdesindedir.Muhammedaleyhisselâmınrabbiolanism,hayâtsıfatındanbaşka,bütünismlerinvesıfatlarınüstündedir.

Süâl:BaşkaPeygamberlerinşühûdü“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”Muhammedaleyhisselâmınrabbimebde-ite’ayyünüperdesindeoluyordediniz.OnunümmetininEvliyâsı,onunayağıaltındaolduklarıiçin,bunlarınşühûdleride,başkaPeygamberlerinşühûdlerigibi,(Rabb-ül-erbâb)perdesindedir.Böyleolunca,başkaPeygamberlerile,MuhammedaleyhisselâmınümmetininEvliyâsıarasındanefarkolur?

Cevâb:Peygamberlere,hakîkat-iMuhammedîperdesindeolanşühûddenbaşka,kendimebde-ite’ayyünleriyolundanhâsılolan,başkabirşühûddahâvardır.Kalbgözlerinekendigözlüklerinitakarak,gaybıgörürler.Buikişühûd,birlikdeolmaz.Asllarınaslınayükselirlerse,şühûdleri,(Hakîkat-iMuhammedî)perdesindeolur.Îsâ“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”

gökdenyereindikdensonra,buni’metekavuşmaklaşereflenecekdir.Burayayükselmekpekgücdür.Hemenhemenolamazgibidir.Ancak,Allahüteâlânınbüyükihsânılâzımdır.

Busebeblerâleminde,Muhammedîmeşrebolanzâtınmerhametbuyurupyardımetmesilâzımdır.Kendiaslındanilerigeçemez,kendihakîkatiniaşarak,(Hakîkat-ül-hakâık)avaramazsa,şühûdü,kendihakîkatininperdesindeolur.

Hakîkat-ül-hakâıkdan[ya’nîMuhammedaleyhisselâmınmebde-ite’ayyünüolanrabbinden,ya’nîismden]Allahüteâlânınzâtınayolvardır.Pekçokkonaklarıgeçdikdensonrakavuşulabilir.Bunungibi,bütünolanbaşkahakîkatlerdende,Zât-iteâlâyabireryolvardır.Pekçokkonaklarıaşdıkdansonra,buyollardandakavuşulabilir.Böyleolmaklaberâber,hakîkat-ülhakâıkyolundan,(Vasl-ıuryânî)yekavuşulur.Başkayollardanda,zâtakavuşulabilirsede,hakîkat-ül-hakâıkınya’nîhakîkat-iMuhammedînininceperdesiaradabulunur.Kalındeğilsevemâni’olmazisede,bukadarcıkperdeninbulunması,(Tecellî-izât)demeğemâni’olmakdadır.Yoksa,bütünPeygamberlere“salevâtullahiteâlâaleyhimecma’în”de,Zât-iteâlâdan,doğrudandoğruyanasîbvardır.

Süâl:Hayâtsıfatı,ilmsıfatınınüstündeolunca,hakîkat-ül-hakâıkyolundada,hayâtsıfatınınte’ayyünüperdeolur.Böyleolunca,Vasl-ıuryânînasılolur?NiçinTecellî-izâtdenilir?

Cevâb:Hayâtte’ayyünü,lâ-te’ayyüngibidir.Çünkiyüksekmertebelerde,bute’ayyünyokolur.Zât-iteâlâmertebesinde,bununhiçbirdeğerikalmaz.

Zât-iteâlâmertebesinde,hernekadar,başkasıfatlarında,hiçbirdeğerleriyokisede,onlarzâtmertebesineyetişmedenönceyokolurlar.

Hayâtsıfatıise,orayayetişirdeyokolur.Bundandolayı,hakîkat-iMuhammedîninte’ayyünüvebütünbaşkalarınınte’ayyünleridevâmlıdırlar.

Hiçbirmertebedeyokolmazlar.Evet,birşeyeyetişmekbaşkadır.Buşeydeyokolmakbaşkadır.Büyüklerdençoğununsözlerindemahvolmak,yokolmakdenilmekdedir.Busözler,yokgibiolmakdemekdir.Yokolupkalmamakdemekdeğildir.Sâlikinte’ayyünü

görünmezolur.Yokolmaz.Yokbilmek,ilhâdolur.Zındıklıkolur.Buyoldagerikalmışolanlar,busözlerden,kendiyokolursanarak,zındıkolmuşlardır.Âhıretni’metlerineveazâblarınainanmamışlardır.Vahdetdenkesretegeldiklerigibi,başkazemânda,böylece,kesretdenvahdetedöneceklerinisanmışlardır.Bukesretinovahdetdeyokolacağınısöylemişlerdir.Buzındıklardanbirçoğu,buyokolmağı,kıyâmetinkopmasısanmışlar.Haşrı,Neşri,Hesâbı,Sırâtıveişlerinölçülmesiniinkâretmişlerdir.Doğruyoldanayrılmışlar,birçoklarınıdasapdırmışlardır.Bunlardanbirinigördüm.Kendinihaklıgöstermekiçin,mevlânâAbdürrahmân-iCâmînin“kuddisesirruh”şubeytiniokuyordu.Fârisîbeyttercemesi:

Câmî!Dünyâveâhıret,ikisibirdir.

Ortadagörünenbuçokluk,hephayâldir!

Mevlânânınbubeytdebildirdiği,vahdetedönüşüngörünmesidir.Dönüşünkendisideğildir.Şühûdünüanlatmakdadır.Buvarlıkdanbaşka,hiçbirşeygörmediğinibildirmekdedir.

Çokluk,yokolmamış,onungörüşündenörtülmüşdür.Yoksa,aynvevarlıkrücû’etmemişdir.Bunlarkörgibidirler.

HiçbirVelînin“rahmetullahialeyhimecma’în”aczden,kusûrdanveihtiyâcdankurtulamadığınıgörmüyorlarmı?Böyleolunca,varlıklarbirleşmişdir,çoklukbirliğekatılmışdırdenilebilirmi?Eğerinsanlaröldükdensonra,vahdeterücû’ediyorderlerse,kâfirvezındıkolurlar.

Çünkibusöz,CehennemazâbınainanmamakolurvePeygamberlerinbildirdiklerineinanmamakolur“aleyhimüssalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”.

Süâl:Birkaçyazınızda,(AhfânınFenâyakavuşması,ancakVilâyet-iMuhammedîdeolur)diyorsunuz.Busözüaçıklarmısınız?

Cevâb:Yukarıdabildirilenlerdenanlaşıldıki,Vasl-ıuryânî,ancakVilâyet-iMuhammedîdeolmakdadır.Başkavilâyetlerde,aradanperdelerkalkarisede,incebirperdeyinekalmakdadır.Buinceperde,hakîkat-iMuhammedîninarada

bulunmasındanhâsılolmakdadır.Bunuyukarıdabildirmişdik.(Ahfâlatîfesi)insanmertebelerininensonudur.Enyukarıdakimertebedir.Aradakiperdeninmikdârınagöre,geridebirşeykalır.Bukalanıdüşünerek,tâmFenâcâizolmaz.BöylebirartığınkaldığınıMuhammedîmeşrebolandanbaşkakimanlıyabilir?Muhammedîmeşrebolanlardanda,milyondabirinebukeskingörüşverilirseyinebüyükni’metdir.Tesavvufbüyükleri,rûhavesırrakadarkavuşdular.Hafîdensözedençokazoldu.Ahfâdankimnediyebilir?Ahfâderyâsınadalarakonunsonsuzdamlalarındanbirdânesinekavuşabilenveanlıyabilençokaz,hemdepekçokazbulunur.Bu,öylebirni’metdirki,Allahüteâlâdilediğineihsâneder.Allahüteâlâ,çokbüyükihsânsâhibidir.

Süâl:Sanagöre,Peygamberinherkavuşduğuşeyden“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”Onunizindegidenlerinbüyüklerinedepaydüşmekdedir.Bunagöre,onlarındavasl-ıuryânîyekavuşmalarılâzımolur.

Hâlbuki,kendiPeygamberleri

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”aradaperdeolmakdadır.Bunasılolur?

Cevâb:Vasl-ıuryânîdePeygamberin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”perdeolmasızararvermez.Çünki,Peygambereuyduğuiçin,buVaslakavuşmakdadır.

Doğrudandoğruyakavuşmuşdeğildir.Peygamberinaradabulunması,Onauymanınkuvvetliolduğunugösterir.Çünkiuymakdemek,uyulanınaradabulunmasıdemekdir.Aradançıkmasıdemekdeğildir.Aradançıkması,uymakolmaz.Doğrudandoğruyakavuşmakolur.Görülüyorki,uyulanPeygamberaradabulunacak,onauyulduğuiçinVasl-ıuryânîdehâsılolacakdır.

Süâl:Peygamberlerinsonuncusuna“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”

uyanlarınyükseklerine(Vasl-ıuryânî)ve(Tecellî-izât)deniyorda,başkaPeygamberler“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”içinbukelimelerkullanılmıyor.HâlbukiPeygamberimiz

“aleyhimüssalâtüvesselâm”,bunlaradaveonlaradaperdeolmakdadır?

Cevâb:Onauyanlarınyüksekleriiçinbukelimelerikullanmak,Onauyduklarıiçindir.Çünki,Peygamberlerinperdeolmasının,busözüdeğişdirmiyeceği,bundanevvelkicevâbdaanlaşılmışdır.BaşkaPeygamberleriçin“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvettehıyyât”böylesöylemekcâizolursa,uymakladeğil,doğrudandoğruyakavuşmaklaolur.Çünkiobüyükler,doğrudandoğruyakonaklarıaşmışlar,Zât-iteâlâyakavuşmuşlardır.Doğrudandoğruyaolankavuşmakda,aracınınbulunması,bukelimeninkullanılmasınıuygunyapmaz.Aradakifarkanlaşılmışoldu.Kendikendinekavuşmakla,kavuşanauyarakkavuşabilmekbaşkadır.Bubaşkalıkdırki,geçmişPeygamberlerin,buümmetdePeygambereuyanlarınenyükseklerindendahâüstünolduklarınıgöstermekdedir.Doğrudandoğruyakavuşan,istenilendir.Başkasınauyarak,onunkavuşduğunakavuşanböyledeğildir.Resûlullahauyanlarınbüyükleriiçin(Vasl-ı

uryânî)ve(Tecellî-izât)kelimelerinikullanmakdoğrudur.

BaşkaPeygamberleriçinkullanmak,doğruolmazdedik.Fekat,doğrudandoğruyakavuşanilebaşkasınınyanısırakavuşan,birolabilirmi?İkisinasılbirolabilirki,ni’metbirincisindetâmdırveolgundur.İkincisindeise,yalnızismdevegörünüşdedir.Şukadarvarki,bubenzerlik,uyanlarıuyulanlargibiyapmakdadır.Bununiçindirki,Peygamberlerinsonuncusu

“aleyhivealeyhimüssalâtüvesselâm”,(Ümmetiminâlimleri,İsrâîloğullarınınPeygamberlerigibidir)buyurdu.Bütünbunlardananlaşılıyorki,buümmetinEvliyâsındanTecellî-izâtîyekavuşanlar,Tecellî-izâtîyekavuşmıyanPeygamberlerden“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”dahâüstünolamazlar.Burasınıiyianlamaklâzımdır.Çünki,buradaçokkimselerinayağıkaymışdır.Allahüteâlânın,sevgiliPeygamberiMuhammedaleyhisselâmınsadakasıolarakbufakîrebildirdiklerinisizeyazdım.

Süâl:Buvarlıklarınhepsi,Muhammed“aleyhisselâm”içinyaratıldı“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”.BaşkalarıvarlığaveyüksekliklereOnunyanısırakavuşdular.Onauymaklayükseldiler.Bununiçindirki,kıyâmetgünü,Âdem“aleyhisselâm”vebütünbaşkaları,Onunsancağıaltındabulunacaklardır.Senise,başkaPeygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”Onauyarakdeğilde,doğrudandoğruyakavuşduklarınısöylüyorsun.Bunasılolur?

Cevâb:MuhammedResûlullah“sallallahüaleyhivesellem”için,kendihakîkatindenZât-iteâlâyayololduğugibi,herPeygamberinde“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”kendihakîkatlerindenZât-iteâlâyakavuşduranyollarıvardır.Buyollardan,başkasınauyarakdeğil,kendikendilerinekavuşurlar.Ümmetlerböyledeğildir.Peygamberlereuyarak,kendiyaradılışınauygunolanPeygamberlerinhakîkatinden,aradıklarınakavuşurlar.Ümmetlerkendikendilerinekavuşamaz.Böyleolmaklaberâber,başkaPeygamberlerkendikendilerine

kavuşsalarbile,vasl-ıuryânîdeğildir.Çünki,Peygamberlerinsonuncusununhakîkatiaradainceperdedir“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Bununiçin,gelenherfeyz,öncebuhakîkategelir.Sonraburadanbaşkalarınaulaşır.Uymakdemekde,uyulanınaradabulunmasıdemekdir.Bundandolayı,Peygamberlerin

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”kendikendilerinekavuşmaları,böyleuymalarıilebirlikdebulunabilir.Ümmetlerinuymalarıböyledeğildir.

Onlarınuymalarıile,kendikendinekavuşmakbirlikdeolamaz.Bunuyukarıdabirkaçyerdebildirdik.

Süâl:Yükselirkenhayâtsıfatınadakavuşulabilirmi?

Cevâb:Evetkavuşulabilir.

Süâl:(Hayâtsıfatınınsonu,Zât-iteâlâdayokolmakdır)dediniz.

Kâmillerin,yokolmakmakâmındanellerinegeçennedir?Yukarıdabildirdiğinizegöre,hakîkatlerinte’ayyünlerininaynlarıya’nîkendileriyokolmaz.(Eğeryoklukvarsa,nazarîdir,görünüşdedir.Aynınyokolmasıilhâdvezındıklıkolur)demişdiniz?

Cevâb:Aynınyokolması,niçinlâzımolsun?Varlığınıgörememekyetişir.

Böylenazarîyokolmakdadaçeşidlimertebelervardır.Burasınıiyianlamalıdır.HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbilir.DoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafâyauyanlaraselâmolsun“aleyhivealââlihiminessalevâtivetteslîmâtietemmühâveekmelühâ”!

295

Bumektûb,hâcıYûsüf-iKeşmîrîyeyazılmışdır.(NazarberKadem)ve(SeferderVatan)ve(HalvetderEncümen)buyoluntemelbilgilerindenolduğubildirilmekdedir:

Bizimyolumuzun“kaddesallahüteâlâesrâre

erbâbihâ”temelbilgilerindenbirisi,(NazarberKadem)dir.(NazarberKadem)demek,buyoldayükselirken,adımdandahâileriyebakmamakveadımatmadanönceyükselmemekdemekdeğildir.Çünki,büyüklerimizböyleyapmamışdır.Adımdanileriyebakmakveadımını,bakdığıyereatmakdemekdir.Çünki,yüksekmertebelereçıkmak,öncebakmakla,bundansonraadımınıatmaklaolur.Bakılanyerebasınca,dahâyukarıyabakılır.Sonraadımdaorayaatılır.Bundansonra,dahâyükseğebakılır.Böyleceilerlenir.Eğer,adımatılamıyacakyerebakmamalıdırdenilirse,budadoğruolmaz.Çünkiadımatılacakyerbitdikdensonra,dahâyükseğebakılmazsa,yüksekmertebelerdençoğunavarılamaz.Demekistiyoruzki,ayakbasılacakyerlerinsonu,sâlikinyaradılışınauygunolanmertebelerekadardeğildir.Sâlikinyaradılışındavarabileceğimakâm,zıllindebulunduğuPeygamberinyaradılışındaolanmakâmınsonunakadardır.Fekatadımatabileceğiyerlerekendiliğindenvarabilir.İkincimakâmlara,Peygambereuymaklavarabilir.Yaradılışınauygunolanmakâmdanileriyeadım

atamaz.Fekat,ilerisinigörebilir.Görüşünekadarkeskinolursaolsun,zılliüzerindebulunduğuPeygamberingördüğümakâmakadargörebilir“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”.

Çünki,Peygambereuyanlarınbüyükleri,Peygamberlerinkemâllerininhepsindenpayalır.FekatkendikendinevarabileceğivePeygambereuymaklakavuşabileceğimertebelerekadar,ayakvegörüşbirlikdeilerler.Bundansonra,adımatamaz.Görüşüyalnızolarakilerliyerek,Peygamberingörebileceğimertebelerinsonunakadaryükselir.Görülüyorki,Peygamberleringörüşleride,adımlarındandahâyukarıçıkmakdadır

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Bunlarauyanlarınbüyükleride,bubüyükleringördüğümakâmlarıgörebilirler.Peygamberlerinayakbasdıklarımakâmlardanpayaldıklarıgibi,gördüklerimakâmlardandapayalırlar.

Peygamberlerinsonuncusunun“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”ayakbasdığıen

sonmakâmınüstünde(Görmekmakâmı)vardır.Bumakâmbaşkalarınaâhıretiçinsözverilmişdir.Başkalarınaveresiyeolan,Onapeşinolmuşdur

“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Onauyanlarınyükseklerinebumakâmdandapayvardır.Fekatbunlariçintamgörmekyokdur.Fârisîbeyttercemesi:

Hâfızınbağırmasıboşunadeğildir;

Söylenecek,şaşılacaksözlerinyeridir!

Yinesözümüzedönelim.Ayağın,görüşdenayrılması,hiçbirzemângördüğüyereadımatmamasıdemekiseiyidir.Çünki,böyleyapmak,yükselmeğemâni’

değildir.Bunungibi,insanıngörünenayağıvebakışıdemekdenilirsede,yerivardır.Çünki,yürürkeninsanıngözleriöteyeberiyedağılıyor.Birçokşeylergörüyor.Yürürkenhepayağınınüstünebakarsa,gönlünütoparlamasıkolayolur.Böyleanlamak,(HûşderDem)kelimesinede

uygunolmakdadır.

Birincikelime,öteyeberiyebakarakgönlündağılmasınıönlemekiçindir.Buikincikelimeise,düşüncelerlegönlündağılmasınıönler.

Üçüncükelime,(SeferderVatan)dır.Bukelime,insanınkendindeseyretmesi,ilerlemesidir.Buyüksekyoldabulunan,nihâyetinbidâyetdeyerleşdirilmesi,buseyrdenhâsılolmakdadır.İnsanınkendindeseyretmesi,bütüntarîkatlerdevarisede,(Seyr-iÂfâkî)hâsıloldukdansonradır.Buyoldaise,seyrebu(Seyr-iEnfüsî)denbaşlanır.Seyr-iÂfâkî,Seyr-iEnfüsîniniçineyerleşdirilmişdir.Buyüksekyolda,bubakımdanda,nihâyetbidâyetdeyerleşdirilmişdirdemekyerindeolur.

Dördüncükelime,(HalvetderEncümen)dir.(SeferderVatan)denilenyolculuğakavuşulunca,herkesinarasındadabuseyryapılır.Dışardakidağınıklıklar,içerigirmeğeyolbulamaz.Fekat,içeriyegirilecekyolları,kapıları,pencerelerikapamaklâzımdır.Herkesinarasında,söyliyenvedinliyenayrılığıolmamalı,

gönlündekimseyeyervermemelidir.Bunlar,başlangıcdagücolur.Uğraşmaklâzımdır.Fekat,yoldaikenvenihâyetevarınca,kendiliğindenhâsılolur.Hiçuğraşmakistemez.Herkesinarasındaiken,kalbitoparlanmışdır.Gafletiçindeikenhuzûrdadır.Busözden,müntehîningönlünündağınıkolmasıveolmamasıeşiddirsanmamalıdır.

Elbettebaşkabaşkadır.Busöz,kalbdekitoplulukiçin,dışardakidağınıklıkiletoplulukarasındabaşkalıkolmadığınıanlatmakdadır.Böyleolmaklaberâber,zâhirlebâtınıbirbirineuygunolarakyapmak,zâhirdendedağınıklığıgidermekdahâiyivedahâuygunolur.Allahüteâlâ,Müzzemmilsûresininsekizinci[8]âyetinde,sevgiliPeygamberine“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”meâlenbuyuruyorki:(Rabbininisminizikret.

Gâfillerarasındabulunma!)

Çokolurki,insanzâhirinidağınıklıkdankurtaramaz.Çünki,ödenecekhaklar,yapılacakvazîfelervardır.Bunlarıyapmakiçinzâhirin

mahlûklaradağılmasılâzımolurvegüzelolur.Fekatbâtınınya’nîkalbinverûhunmahlûklaradağılması,hiçbirzemâniyideğildir.BâtınyalnızHakteâlâiçindir.Demekoluyorki,herbirkulundörtdeüçüHakteâlâiçinolacakdır.Bâtınıntemâmıilezâhirinyarısı.Zâhirinikinciyarısı,mahlûklarınhaklarınıödemekiçinkalır.Buhaklarıödemek,Allahüteâlânınemrlerineuymakolduğundan,zâhirinbuyarısıda,Hakteâlâiçinolmuş

olur.Herşey,Onadönecekdir.Öyleise,Onakullukediniz!Vesselâm.

___________________

Buâdemdedikleri,elayakla,başdeğil,

âdemrûhadenilir,suratilekaşdeğil.

Bedenetvederidir,rûhbununserveridir.

Hakkınkudretsırrıdır,rûhsuzkalıphoşdeğil.

Âdemgerek,sugibi,temizleniparına,

harâmlardankaçınır,nefsideserkeşdeğil.

Âdemdediremânet,ondadırilmühikmet.

Hakkınkatındaâdem,dâneyihaşhaşdeğil.

Âdemolaniyibil,çalışırhepayveyıl,

rûhgıdâsıilimdir,ekmekvekumaşdeğil.

296

Bumektûb,oğluhâceMuhammedSa’îd“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”

hazretlerineyazılmışdır.Hakteâlânınsıfatlarınınbasîtolduğunu,eşyâyabağlanmakladeğişmediklerinibildirmekdedir:

ÂlemlerinrabbiolanAllahüteâlâyahamdolsun!PeygamberlerinenüstününeveOnuntemizolanÂlininveEshâbınınhepsinesalâtveselâmolsun!Allahüteâlâ,senise’âdet-iebediyyeyekavuşdursun!Allahüteâlânınsıfatları,Onunzâtıgibianlaşılamaz.Tâmbasîtdirler.Hiç

değişmezler.Meselâ,ilmsıfatı,hiçdeğişmez.Yayılmış,basîtdir.Öncekisonsuzdan,sonrakisonsuzakadarbilinenlerilmsıfatınınbiryayılmasıilebilinmekdedirler.Kudretsıfatıda,olgun,genişdir.Herşeybusıfatlavarolmakdadır.Kelâmsıfatıdabasîtdir,yayılmışdır,hiçdeğişmez.Ezeldenebedekadar,bubirkelâmlasöyleyicidir.Sekizsıfatınhepsiböyledir.İlmsıfatınınbilinenşeylere,kudretsıfatınınyaratılmışveyaratılacakşeylerebağlantılarıçokisede,busıfatlardaçoklukvedeğişiklikyokdur.Hakteâlâ,herşeyibilirveherşeyegücüyeter.Fekatilmvekudretsıfatlarınınhiçbirşeye,hiçbirilişiğiyokdur.Akl,bunudüşünemezveanlıyamaz.Yalnızaklauyanlar,felsefeciler,böyleşeyolamazderler.Hakteâlâherşeyibilsin.Fekat,Onunilmihiçbirşeyebağlanmasın.Bunungibi,herşeyegücüyetsin.Fekat,kudretinhiçbirşeyeilişiğiolmasın.Böyleşeyolamazderler.Bunlarbilmiyorlarmıki,ezelveebedomertebede,biraradadır.Ândenecekzemânınbileoradayeriyokdur.Omâkamaenyakînveenuygunânkelimesindenbaşkabirşeyolmadığıiçinân

denilir.Ezeldekiveebeddekivarlıklarınhepsi,obirândavardır.Yokolanlarda,obirândayokdur.O

birândabirkimseyihemyokolarak,hemvarolarak,hemdünyâyagelmedenöncekihâlini,hemçocukluğunu,hemgençliğini,hemihtiyârlığını,hemdiriliğini,hemölülüğünü,hemkabrde,hemhaşrda,hemCennetlerdeolarakbilir.Oânınbuvarlıklarlahiçbirilgisiyokdur.Eğerbirilgisiolursa,ânlıkdançıkar.Uzunzemânolur.Geçmişzemânvegelecekzemânayrılır.Buvarlıklar,obirânda,hemvardırlar,hemyokdurlar.Tâmbasît,değişmezbiryayılmadırki,buvarlıklardanhiçbiriilebağlılığıyokdur.Bilinenşeylerinhepsi,ilmsıfatınınbiryayılmasıilebilinmekdedir.Bu,şaşılacakbirşeydeğildir.Çünkizıdolan,tersolanşeyler,bumakâmdavebirzemânda,biraradabulunmakdadırlar.Omakâmdazemânyokdur.Zemândadadeğişiklikyokdurki,zemândenilsin.Birkimsebirkelimeyibirândahemismolarak,hemfi’lolarak,hemgeçmişzemân,hemgelecekzemânolarakdüşünebilir.Bunları

birândabiraradagörüyorumder.Kelimeninçeşidlivetershâllerinibiraradagördüğümgibi,kelimeninbunlarınhiçbiriileilgisiyokdurderse,aklauyanlar,felsefecilerbunakarşıbirşeydiyemezler.Benzetmekgibiolmasın,bizimsözümüzeniçinkarşıgeliyorlar?

İnanmakdaniçinduraklıyorlar?Kimsedenböylebirşeyişitmedikderlerse,kimseninsöylememesi,olamazdemekdeğildir.Söylenilen,işitilensözlereuymıyan,onlarıdeğişdirenbirşeydedeğildir.Sonsuzvarlıkmertebesineuygunolmıyanbirşeydedeğildir.fârisîmısra’tercemesi:KarpuzunEbûCehlkarpuzuileneilgisivar?

Busözümüzüaydınlatmakiçinmahlûklararasındaşunusöyliyebiliriz:Birşey,birsebeblebilinse,osebebbilindiğizemân,oşeydebilinmiş

olurdemişlerdir.Buşeyinbilinmesinde,zihnyalnızsebebebağlanmakdadır.

Buşeyibilmek,bunuayrıcadüşünmeğelüzûm

kalmadan,sebebininbilinmesinebağlıolarakkendiliğindenhâsılolmakdadır.Fekatfelsefeciler,buradada,zihninikincibirbağlantısıolmadıkca,buşeyinbilineceğineinanmazlar.

Bubağlantı,doğrudandoğruyaolmasabile,lâzımdırderler.Fekatbundandahâyakınbirmisâlbulamadım.Maksadımızanlatmakdır,inandırmakdeğildir.HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbilir.DoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafânınizindeolanlarasalâtveselâmolsun“aleyhivealââlihiminessalevâtivettehıyyâtivelberekât”!

297

Bumektûb,mevlânâBedreddîn-iSerhendîyearabîolarakyazılmışdır.Hakteâlânınihâtasınıvesereyânınıaçıklamakdadır:Allahüteâlânınbueşyâyıihâtaetmesi,[ya’nîkuşatması]vebunlarasereyânetmesi,[ya’nîiçineyayılması]sözleri,toplubirşeyin,bunumeydânagetirenparçaları,zerreleriihâtaetmesiveonlarasereyânetmesigibidir.Meselâbirkelime,kendisininbütün

şekllerine,sereyâneder.

Kelime,ismolunca,fi’loluncaveharfolunca,bunlarındaparçalarıolunca,geçmişzemânı,gelecekzemânı,emr,yasak,masdar,ism-ifâil,ismimef’ûl,şartlışartsızolunca,birharfeklenince,ikiharfeklenince,çeşidlima’nâlarverenharflereklenince,bunlargibidahânicehâlleralınca,bukelimedeğişmişolmaz.Dahâdoğrusu,bütünbuhâller,kelimeniniçindeyerleşmişbulunmakdadır.İnsanaklı,kelimeninbuçeşidlihâllerinebaşkabaşkama’nâlarverir.Hâlbukidışardavarolanyalnızbukelimedir.

Bununiçinhepsinebukelimedemekdoğruolur.Lâkinherbirhâlin,kendineuygunözelbirismivevazîfesivardır.Buismvevazîfebaşkahâldebulunmaz.Meselâ,zemânbildirirse,(Fi’l)olur.Zemânbildirmezse(İsm)denir.Birşeyiyalnızbaşınabildiremezse(Harf)denir.Geçmişzemânıbildirince,(Mâdî)denir.Şimdikivegelecekzemânıbildirince,(Müdârî)denir.Dokuzsebebdenikisibirlikdebulunduğuzemân,(Gayr-imünsarif)denir.Bulunmazlarsa,(Münsarif)denir.Harfolunca,esreokutursa,

(Cârre)denir.Üstünokutursa(Nâsıba)denir.Bunlardanbirininisminibaşkasıiçinsöylemekvebirininvazîfesinibaşkasınayapdırmakdoğrubirişolmaz.

Dalâletolur.Hepsi,bubirkelimeolduklarıhâlde,müdârîyerinemâdîvecârreyerinenâsıbadenilemez.

Allahüteâlâ,herşeyidahâiyibilir.Biz,şukadarsöyliyebilirizki,Allahüteâlânınvarlığındaninenmertebelerinherbirininismivevazîfelerivardır.Bunlar,yalnızbumertebeiçindir.Varlığılâzımolanzâtvehiçbirşeyemuhtâcolmıyanzât,yalnız(Cem’)ve(Ulûhiyyet)mertebesidir.

Varveyokolabilenzâtvemuhtâcolanzât,(Fark)ve(Mahlûk)mertebesidir.Birincimertebe(Rübûbiyyet)ve(Hâlıkıyyet)mertebesidir.

İkincimertebe,(Ubûdiyyet)ve(Mahlûkıyyet)mertebesidir.Buikisindenbirininismini,ötekinesöylemekvenasılolduklarınıkarışdırmakzındıklıkolur,küfrolur.Mülhidlerdenvezındıklardanbirçoğunanekadarşaşılsayeridir.

Bunlarnasıloluyordaikisinibirbirinekarışdırıyorlar?Birininnasılolduğunu,ötekiiçinsöyliyorlar.MahlûklaraVâcibinsıfatlarınıyakışdırıyorlar.Vâcibede,mümkininsıfatlarınısöyliyorlar.Hâlbuki,mümkinlerinçeşidliolduğunuveherçeşidindebaşkabaşkasıfatlarıbulunduğunubiliyorlar.Meselâ,ışıkdaısıveışıkenerjilerininbulunduğunu,sudabunlardanbirininbulunmadığını,suyunsoğukveateşinsıcakolduğunubiliyorlar.Zevcelerinin,annelerindenbaşkaolduğunuvekendilerinekarşı,yerlerininayrıolduğunubiliyorlar.İnsanlarıdoğruyolakavuşduranancakAllahüteâlâdır.Doğruyoldaolanlaraselâmolsun!

Çalışmakda,yükselmekdedir,Hakkınrızâsı!

Tenbelolanınelbetgelir,birgünbelâsı.

298

Bumektûb,mîrseyyidMuhibbullah-iMankpûrîyeyazılmışdır.Nihâyetekavuşmayıkısacabildirmekdedir:

Allahüteâlâ,anlayışınıartdırsın!Uzunzemândanberiseyrzıllerdedir.

Zıllekavuşmakla,aynelegeçmişsanılmışdır.Şimdiyekadar,bununaslınakavuşulamadı.Yalnızzıllekavuşuldu.Birkimseninelindekiaynanın,okimseninzâtındandeğil,sûretinigöstermekdennasîbivardır.İşâretlebildiriyorum.İyianlayınız!

Tarîkıbildirmekiçinkısacaveişâretleyazılmışolanlarıbumakâmauygunbularak,bumektûbdadayazdım.İyianlayınız!Yolubilenrehberdenöğrenilenzikreçokdevâmetmelidir.Allahüteâlânınfadlına,ihsânınasığınmalı.Ondan(Vasl-ıuryân)dilemelidir.Bundanbaşka,hernevarsa,hepsihayâldir.DoğruyoldagidenlereveMuhammedaleyhisselâmauyanlaraselâmolsun“aleyhivealââlihiminessalevâtietemmühâveminettehıyyâtiekmelühâ”!

299

Bumektûb,şeyhFerîd-iRahbolîyeyazılmışdır.Başagelensıkıntıyasabrdilemekde,tâ’ûndan

ölmeninkıymetinivetâ’ûnolanyerdenkaçmanıngünâholduğunubildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!OnunsevgiliPeygamberinesalâtveselâmolsun!

Dinvedünyâse’âdetinizedüâederim.Kıymetlimektûbunuzgeldi.

Sıkıntılarınızıyazıyorsunuz.Bekarasûresiyüzellialtıncıâyetindemeâlen,(Mü’minlerebirsıkıntıgelince,innâlillahveinnâileyhirâci’ûnderler)buyuruldu.Sabretmekvedayanmaklâzımdır.Kazâyarızâlâzımdır.Fârisîbeyttercemesi:

Beniincitirsençok,sendendönmemaslâ.

Hoşolurdayanmak,sevgilininnazına.

Şûrâsûresiotuzuncuâyetindemeâlen,(Sizegelensıkıntılar,kendikazandıklarınızdır.Çoğunudaafvedip,sizegöndermiyor)buyuruldu.Rûmsûresikırkbirinciâyetindemeâlen,(İnsanlarınyapdıklarıişlerle,karadave

denizdefesâdhâsıloldu.Herşeybozuldu)buyuruldu.Buvebâhastalığında,işlerimizinkötülüğündendolayı,öncefâreleröldü.Çünki,insanlaraçokyakınolanbunlardır.İnsanlarınüremesineveyeryüzüneyayılmalarınayarayankadınlar,erkeklerdendahâçoköldüler.Vebâolanyerde,ölümdenkaçıpdakurtulanlarayazıklarolsun!Kaçmayıpdaölenleremüjdelerolsun!Bunlarşehîdsevâbınakavuşurlar.Şeyh-ül-islâmşeyhAhmedbinAlîbinHacer-iAskalânî“rahmetullahialeyh”,(Bezl-ül-ma’ûnfîfadl-it-tâ’ûn)kitâbındadiyorki,tâ’ûndanölenkimseyesüâlsorulmaz.Çünki,muhârebedeölenşehîdgibidir.Tâ’ûnda,Allahüteâlâyazmadıisebanazarargelmezdiyerek,Allahrızâsıiçinoradakalıp,başkabirhastalıklaölenkimsede,süâlveazâbgörmiyecekdir.Çünki,budadüşmânkarşısındanöbetbeklerkenölenkimsegibidir.Bunungibi,büyükâlimimâm-ıCelâleddîn-iSüyûtî“rahmetullahialeyh”(Şerh-us-sudûr)kitâbında,busözündoğruolduğunubildirmekdedir.Vebâolanyerdenkaçmayanveölmeyenkimsede,gâzîlervemücâhidlervebelâlarasabredenlergibidir.Herkesinbir(Eceli

müsemmâ)sıvardırki,azalmazveçoğalmaz.Kaçıpdakurtulanlar,ecellerigelmediğiiçinölmemişdir.Yoksakaçmak,onlarıölümdenkurtarmışdeğildir.

Kaçmayıp,sabredipölenlerde,ecellerigeldiğiiçinölmüşlerdir.Vebâolanyerdenkaçmak,insanıkurtarmaz.Vebâolanyerdesabredipkalmak,insanıöldürmez.Vebâolanyerdenkaçmak,gazâdadüşmankarşısındakaçmakgibibüyükgünâhdır.Kaçanlarınölmemesivesabredenlerinölmesi,Allahüteâlânınmekridir,aldatmasıdır.Bekarasûresiyirmialtıncıâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,onunlaçoklarınıyoldançıkarıyor.Çoklarınıda,doğruyolasokuyor)buyuruldu.Sizinsabrınızvedayanmanızvemüslimânlarınyardımlarınakoşmanızveimdâdlarınayetişmenizişitildi.

Allahüteâlâ,bunakarşılıksizeçokiyiliklerversin!Çocuklarınterbiyesindevesıkıntılarınadayanmakdaüzülmeyiniz!Bununiçinçoksevâbkazanacağınızıdüşününüz!Dahâneyazayım?Vesselâm.

Görmezmisin,boşdurdumuhiç,insina’lası,

Hepuğraşdı,va’detmişikenfethiMevlâsı.

300

Bumektûb,oğluaklvenaklbilgilerinitoplamışolanhâceMuhammedMa’sûm

“sellemehullahüteâlâ”hazretlerinegönderilmişdir.Derin,incebilgileriveşaşılacakma’rifetlerive(Kabe-kavseynev-ednâ)makâmınıbildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!Olgunbirinsanismlerinvesıfatlarınmertebelerini,ayrıayrıgeçerektâmcâmi’

oluncaveAllahüteâlânınismlerininvesıfatlarınınkemâllerineaynaoluncavebukemâllerinaynasıolankendiademi,büsbütüngörünmezoluncavekemâllerdenbaşkahiçbirşeygörülmezse,ademinörtülmesiilehâsılolantâmFenâdansonra,okemâlleringörünmesi

ilehâsılolanBekâyakavuşmaklaşereflenir.Vilâyetmakâmınaermişolur.Bundansonra,eğerAllahüteâlâezeldedilemişise,ârifinBekâbulmuşolduğubukemâller,ikinciolarakZât-iteâlânınaynasındagörünür.Buzemân,(Kabe-kavseyn)nedemekolduğuanlaşılır.Aynadagörünürdemek,bumakâmındaaynadakişeyileaynaarasında,anlaşılamıyanbirbağlılıkhâsılolurdemekdir.Yoksa,ortadaneaynavardır,nedeaynadagörünenbirşeyvardır.Allahüteâlâbirşeyebenzetilemez.Ârifinbekâbulduğukemâller,Allahüteâlânınaynasındagörülünceoradaonlarla,anlaşılamıyanbirbağlılıkhâsılolunca,ârifinkendisinedediği(Ben)kelimesi,omakâmda,okemâlleresöylenir.Kendiniokemâllerolarakgörür.Benliğin(Kabe-kavseyn)makâmındaulaşdığıensonmakâmburasıdır.

Oğlum,iyidinleveiyianla!Güzelliğinveiyiliğingöründüğüsûretlerigösterenaynacanlıolsavebiliciolsa,güzelliği,iyiliğigöstermekonatatlıolurdu.Bundançoksevinirdi.Hakîkatigösterenaynada,tatlıveacıolmaz.Çünki,lezzetveelem,mahlûklardaolur.Fekat,oyüksek

makâmauygunolanvenoksânlıkvedeğişiklikolmıyanbirşeyvardır.Fârisîbeyttercemesi:

Hâfızınbağırmasıboşunadeğildir;

söylenecek,şaşılacaksözlerinyeridir!

Omertebedeanlaşılmazhâlegelen,bukemâller,insandakiÂlem-ihalkanisbetleÂlem-iemrgibidirler.(Kendinianlıyan,Rabbinianlamışolur)sözününinceliğiniburadananlamalıdır.Oyüksekaynadagörünenkemâller,Zât-iilâhîdekitopluluğunaçılmış,yayılmışhâlleridir.Otopluluklaanlaşılmazbirbağlantıhâsıletmişlerdir.Anlaşılmazolarakbirleşmişlerdir.Cemâl-iilâhîninaynasıolmuşlardır.Otoplulukda,vehmvehayâlbakımındanbiraçılmak,yayılmakhâsılolmuşdur.Buda,ârifinbenliğininyükselmesinesebebolmuşdur.Bukemâl(Ev-ednâ)âyet-ikerîmesindebildirilenmakâmdır.Fârisîmısra’tercemesi:Burayagelince,kaleminucukırıldı.

Nihâyetinnihâyeti,sonunsonu,iştebukadaranlatılabilir.Yüksekmertebedekilerde,bunuanlamakdançokuzakdır.Câhilleriçinartıknedenilebilir?Yükseklerinseçilmişleriarasındada,buni’metekavuşanvebuma’rifeteerişenpekazdır.Fârisîbeyttercemesi:Dilencievine,gelirsesultân,

eyhoca,senbuişeşaşmahemân!

Bunihâyet,zuhûrlar,tecellîlerbakımındannihâyetdir.Bundansonra,hiçbirtecellîvezuhûrolmaz.Arabîbeyttercemesi:Bundansonrasınıanlatmakçokincedir,

anlatmamakdahâiyiolandavardır.

DoğruyoldagidenlereveMuhammedMustafânınizindeolanlaraselâmolsun

“aleyhivealââlihivealâcemî’il-enbiyâ-ivel-mürselînvealââl-iküllinvealâmelâike-til-mukarrebînsalevâtüvetteslîmâtüvettehıyyâtüvel-berekâtüetemmühâveekmelühâûlâhâvea’lâhâveedvâmühâveebkâhâvee’ammühâveeşmelühâ”!

05:4901.11.2004

301

Bumektûb,mevlânâEmânüllahayazılmışdır.PeygamberliğinyakînliğivevilâyetinyakînliğivePeygamberliğinyakînliğineulaşdıranyollarıbildirmekdedir:

Bismillâhirrahmânirrahîm.Allahüteâlâyahamdolsun!OnunsevgiliPeygamberiMuhammedaleyhisselâmasalâtveselâmolsun!OğlummevlânâEmânullah!Nübüvvet,Allahüteâlâyayakînlikdemekdir.Buyakînlikde,aradahiçzılbulunmaz.Yükselirken,hepHakteâlâyakarşıdır.İnişinde,mahlûklarakarşıdır.Böylekurb,Peygamberleriçindir“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”.Bumakâmyalnızbubüyükleremahsûsdur“aleyhimüssalevâtüvelberekât”.Bumakâmınsonuncusu,insanlarınenüstünüolanMuhammedaleyhisselâmdır“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”.Hazret-iÎsâ“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”,gökdenyeryüzüneindikdensonra,Peygamberlerinsonuncusunundînineuyacakdır.Böyleolmaklaberâber,uyanlarvehizmetciler,sâhiblerininni’metlerine,artıklarınakavuşurlar.

Bununiçin,Peygamberlere“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”uyanlarınüstünleri,Peygamberlerininyakînliğindendepayalır.Bumakâmınbilgilerinden,ma’rifetlerindenvekemâllerindenbirmîrâsakavuşurlar.

Fârisîmısra’tercemesi:

Birkulunu,herkesinişinesebebkılar.

Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”sonuncusununizindegidenlere,Onauyduklarıiçin,Peygamberlikkemâllerininverilmesi,OnunsonPeygamberolmasınılekelemez“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”.

Bunuiyianlamalıdır.

Oğlumiyianla!Allahüteâlâsenimes’ûdeylesin!İnsanıPeygamberlikkemâllerinekavuşduranyollarikianacaddedir:Birinciyol,vilâyetmakâmınınkemâllerinibirerbirergeçirencaddedir.Buyolda,zıllertecellîeder.Sekrma’rifetlerinden,vilâyetmakâmınauygunolanlarhâsılolur.Bukemâllerigeçdikdenvebutecellîlerhâsıloldukdansonra,Peygamberlikkemâllerinesıragelir.Bumakâmdaaslakavuşulur.Zıllerebakmakgünâhsayılır.İkinciyolda,böylevilâyetkemâllerihâsılolmaksızın,doğrucaPeygamberlikkemâllerinekavuşulur.Buikinciyol,anacaddedir.Çabukkavuşdurur.

Peygamberlikkemâllerinekavuşanbirârif,buyolda,Allahüteâlânındilediğikadarilerler.Peygamberler

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”vebunlarınEshâbıda,bubüyüklereuyduklarıiçinböyleilerlerler.

Birinciyolçokuzakdır.Geçkavuşdurur.Kavuşdurmasıdagücdür.Evliyâdanbirçoğu“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”,(Vilâyetmakâmı)nda,inmekşerefinekavuşduklarızemân,inişmakâmlarındaolankemâlleri,(Nübüvvetkemâlleri)sanmışlardır.Mahlûklarakarşıbulunmağı,onlarıçağırmakmakâmıolduğuiçin,Peygamberlikmakâmınıninceliklerianlamışlardır.Buanlayışları,doğrudeğildir.Buinişleri,çıkışlarıgibi,vilâyetyolculuğudur.Vilâyetmakâmınınüstünde,başkabirurûcvenüzûlvardırki,(Peygamberlikyolu)dur.Bunların,mahlûklarakarşıolması,Peygamberlikde,mahlûklarakarşıolmakgibideğildir.Buçağırmaları,Peygamberlikdeolanda’vetdenbaşkadır.Neyapsınlar?Vilâyetkemâllerindendışarıçıkamamışlar.

Peygamberlikkemâllerininneolduğunuanlıyamamışlar.

Vilâyetinyarısıolanyükselişi,vilâyetinhepsisanmışlar.İkinciyarısıolannüzûlü,Nübüvvetmakâmıanlamışlar.Fârisîbeyttercemesi:Taşiçindekiböceksanır.

Yervegökler,heporasıdır.

Birsâlikinyalnızbirinciyoldankavuşmasıvevilâyetlenübüvvetinkemâllerinibirlikdeeldeetmesivebuikimakâmınkemâllerinibirbirindenayırmasıveherbirininurûcunuvenüzûlünüayrıayrıyapmasıvenübüvvetinvilâyetdendahâüstünolduğunuanlamasıhâsılolabilir.İkinciyoldankavuşanlariçin,vilâyetmakâmınınkemâlleri,ayrıayrıhâsılolmazisede,vilâyetinözü,topluolarak,çokiyiolarakelegeçer.Hattâ,vilâyetsâhibleri,vilâyetinkabuğunavarmışlardır.Oise,vilâyetinözünevarmışdır.Evet,vilâyetsâhiblerinehâsılolansekrbilgilerivezıltecellîleri,ondaçokazbulunur.Fekatbuayrılık,vilâyetsâhiblerinindahâüstünolduklarınıgöstermez.Hattâ,ikinci

yoldankavuşmuşolanârif,bubilgilerivegörünenleriaşağılıkbilir.Bunlarabakmakdanutanır.Belkionları,günâhveedebsizlikbilir.Çünkiaslakavuşmuşolan,buaslınzıllerinden,görüntülerindenkaçınır.Onlarabakmakdansıkılır.Zılleretutulmak,aslakavuşamamakdır.Aslakavuşdukdansonra,zılgörünmezolur.

Zıllebakmakedebsizlikolur.

Yavrum!Peygamberlikkemâlleri,ancakAllahüteâlânınihsânıilehâsılolur.Çalışmakla,uğraşmakla,bubüyükni’metelegeçemez.Hangiçalışmak,bubüyükni’metielegeçirebilir?Hangiriyâzetlervemücâhedelerbuyüksekni’metekavuşdurabilir?Vilâyetkemâlleriböyledeğildir.Bunlarınbaşlangıcıeldeedilebilir.Riyâzetvemücâhedeilehâsılolabilir.Pekazkimseyi,çalışmadan,uğraşmadanda,vilâyetni’metinekavuşdurabilirler.

Vilâyet,FenâveBekâdemekdir.FenâveBekâda,Allahüteâlânınihsânıdır.

Çalışarak,başlangıclarıeldeedildikdensonra,

Allahüteâlâ,dilediğini,FenâveBekâni’metiniihsânederekşereflendirir.OServerin“aleyhivealâcemî’ilenbiyâ-ivel-mürselînvealelmelâiketil-mukarrebînvealâehl-it-tâ’atiecma’însalevâtüvetteslîmât”Peygamberolduğubildirilmedenönceveondansonramücâhedeleryapması,buni’metekavuşmakiçindeğildi.Başkafâideleriçindi.Hesâbınazolması,insanlıklayapılanyanlışlıklarıngiderilmesi,derecelerinyükselmesi,yimesi,içmesiolmıyanmeleklekonuşmakdaedebigözetmesi,Peygamberlikmakâmındalâzımolanhârikaların,mu’cizelerinçokolmasıgibiincelikleriçindi.Peygamberler

“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”buni’mete,aracısız,geçidsizolarakkavuşdu.Peygamberlerin“aleyhimüssalevâtüvettehıyyât”Eshâbıonlarauyduklarıiçin,vârisoldular.Peygamberlerinin“aleyhimüssalevâtüvelberekât”aracılığıilebuni’metleşereflendiler.PeygamberlerdenveEshâbındansonra“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”çokazkimse,buni’metleşereflenmişdir.Başkasınada

uymakla,vârisolmaklabuni’metiihsânetmelericâizdir.Fârisîbeyttercemesi:

Rûh-ul-kudsünfeyzlerigelirseyine,

Îsânınyapdığını,yaparherkesde.

Buni’metin,Tâbi’îninbüyüklerinedeışıksalmışolduğunusanırım

“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”.Tebe’ıtâbi’îninbüyüklerinedegölgesidüşmüşolduğunuumarım.Onlardansonra,örtünmeğebaşladı.

Resûlullahınbi’setindenbinsenegeçdikdensonra“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”,PeygamberlerinsonuncusunauymakveOnavârisolmakla,buni’met,yinemeydânaçıkdı.Sonragelenleri,öncegelenlerebenzetdi.Fârisîbeyttercemesi:

Dilencievinegelirsesultân,

eyhoca,senbuişeşaşmahemân!

DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenlereselâmolsun

“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”!

302

Bumektûb,zâhirbilgilerinitoplamışvebâtınsırlarınakavuşmuşolanoğluşeyhMuhammedMa’sûmhazretlerineyazılmışdır.Vilâyet-ievliyâveVilâyetienbiyâveVilâyet-imele-ia’lâarasındakifarklarvePeygamberliğin,Evliyâlıkdanüstünolduğubildirilmekdedir:

Allahüteâlâanlayışınıartdırsın!(Vilâyet),evliyâlıkdemekdir.Allahüteâlâyayakınolmakdır.Buyakınlık,arayazılkarışmadanolamaz.Aradaperdelerbulunur.Evliyânınvilâyetindezılolduğumeydândadır.

Peygamberlerinvilâyeti“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”hernekadarzıllerdenkurtulmuşisede,ismlerinvesıfatlarınperdeleriarayakarışır.

(Vilâyet-imele-ia’lâ)“alânebiyyinâvealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”,hernekadar,ismlerinvesıfatlarınperdelerininüstündeisede,Zât-iilâhînini’tibârlarınınveşü’ûnunperdelerindenkurtulamaz.Kendisinezılhiçkarışmıyanmakâm,yalnız(Nübüvvet)ve(Risâlet)dir.Bumakâm,sıfatlarınvei’tibârlarınperdesiüstündedir.Bundandolayı,Peygamberlik,Evliyâlıkdanüstündür.Nübüvvetinyakınlığı,zâtadır,asladır.Nübüvvetiveinceliğinianlıyamıyan,vilâyeti,nübüvvetdendahâüstünsanır.Görülüyorki(Vüsûl),ya’nîkavuşmak,nübüvvetmertebesindedir.(Hüsûl)ise,vilâyetmakâmındadır.Çünki,zılkarışmadanhüsûlolmaz.Vüsûlise,zıllerindışındadır.Bundanbaşka,hüsûlünsonunda,ikilikkalkar.Vüsûlünsonundaise,ikilikvardır.İkiliğinkalkması,(Evliyâlıkmakâmı)nauygundur.

İkiliğinkalmasıise,(Nübüvvetmakâmı)nayakışır.İkiliğinkalkması,vilâyetmakâmınauygunolduğuiçin,vilâyetmakâmında,herzemânsekrbulunur.Nübüvvetmertebesindeikilikbulunduğuiçin,bumertebedehepsahv,

şü’ûrbulunur.Bundanbaşka,istersûretlerle,şekllerleolsun,isterrenklerinvenûrlarınperdelerialtındaolsun,bütüntecellîlervilâyetmakâmlarındavebumakâmlarınbaşlangıcındaolur.Nübüvvetmertebesindeise,aslavüsûlnasîbolmuşdur.Tecellîlerevezuhûrlaralüzûmkalmamışdır.

Çünkibunlar,aslınzılleridir,görüntüleridir.Aslmertebesinevarmadanönce,başdanilerlerkendebutecellîlereihtiyâcyokdur.Eğer,aslavilâyetyolundanyükseliyorsa,tecellîlerolur.Fekat,butecellîlerPeygamberlikkemâlâtınakavuşduranyoldandeğil,vilâyetyolundangelmekdedir.Sözünkısası,tecellîlervezuhûrlar,zıllerdenolur.Zıllerebağlıolmakdankurtulmuşolanlar,tecellîleremuhtâcolmakdankurtulmuş

olanlar,tecellîleremuhtâcolmazlar.Vennecmisûresindeki,(Gözühiçayrılmadı)âyet-ikerîmesinininceliğiniburadananlamalıdır.

Yavrum!Aşkferyâdları,muhabbetgürültüleri,aşırıistekgösterenbağırmalar,kavuşamamaküzüntüsündendoğaniniltiler,vecd,tevâcüd,

çırpınmak,zıplamakgibişeylerinhepsi,zıllerinmakâmlarındaolur.

Tecellîlerde,zılleringörünmesindehâsılolur.Aslakavuşdukdansonra,bunlarınhiçbiriolamaz.Bumakâmdamuhabbet,ibâdetleresarılmakilekendinigösterir.Âlimlerinbildirdikleriniyapmakister.Bundanbaşkaolanzevkliveşevklişeylerburadayokdur.Tesavvufculardançoğu,böyleşeylerimuhabbetsanmışlardır.

Yavrum!İyidinleki,Vilâyetmakâmındaikiliğingiderilmesiistenildiğiiçin,Evliyâ,irâdeleriniyoketmeğeuğraşırlar.Bâyezîd-iBistâmîhazretleri,(İstemekdenkurtulmamıistiyorum)dedi.Nübüvvetmertebesindeikiliğiyoketmeklâzımolmadığıiçin,irâdedenkurtulmakistenilmez.Çünkiirâde,kâmilsıfatlardanbiridir.Eğerirâdeyebiraşağılıkbulaşmışise,irâdeninbiraşağışeyebağlanmasındanolmuşdur.Demekki,irâdesıfatınıpisşeye,beğenilmeyenşeyebağlamamalıdır.HepHakteâlânınbeğendiğişeyleriistemelidir.

Bunungibi,Vilâyetmakâmında,insanlıksıfatlarınınhepsindenkurtulmağaçalışır.Nübüvvetmertebesindeise,busıfatlarınkötüşeylerebağlanmamasıaranılır.Busıfatlarınkendileri,kâmildirler.İlmsıfatınınkendisi,kâmilsıfatlardanbiridir.Eğerbunabiraşağılıkgelmişise,kötübirşeyebağlandığıiçindir.Demekki,bunukötüşeylerebağlamamaklâzımdır.Yoksa,sıfatınkendisiniyoketmeklâzımdeğildir.Bütünsıfatlarda,hepböyledir.Öyleise,NübüvvetmakâmınaVilâyetyolundangelenkimsenin,yoldaiken,sıfatlarınkendiniyoketmesilâzımdır.Vilâyetyolundangelmiyenbirkimsenin,sıfatlarınkendileriniyoketmesilâzımolmayıp,busıfatlarınkötüşeylerebağlanmalarınıyoketmesilâzımdır.

Yukarıdabildirilenvilâyet,zıllerdeolanvilâyetdir.Buna(Vilâyet-isugrâ)veyâ(Vilâyet-ievliyâ)denir.(Vilâyet-ienbiyâ)başkadır.Zıldenilerigeçmişdir.Buvilâyetde,insanlıksıfatlarınınkötüşeylerebağlanmasınıyoketmeklâzımdır.Sıfatlarınkendileriniyoketmeklâzımdeğildir.Sıfatlarınkötüşeylerebağlanmalarıyokedilince,

(Vilâyet-ienbiyâ)hâsılolur“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”.

Vilâyet-ienbiyâdansonraolanyükselmeler,(Kemâlât-inübüvvet)makâmlarındaolur.Bundananlaşılıyorki,Vilâyetinaslıolmadan,Nübüvvetolamaz.ÇünkiVilâyet,Nübüvvetinbaşlangıcıdır.Fekatkemâlât-inübüvvetekavuşmakiçin,zıllerdekivilâyethiçlâzımdeğildir.BirçokEvliyâda,budabulunur.Birçoğundaise,buvilâyetdenhiçgeçilmez.Burasınıiyianlamalıdır.

Sıfatlarınkendileriniyoketmek,bunlarınkötüşeylerebağlanmalarınıyoketmekdendahâgücdür.BundandolayıPeygamberlikkemâlâtınakavuşmak,vilâyetkemâlâtınakavuşmakdandahâkolayvedahâçabukolur.Aslakavuşmakdaolanherşeydede,böylekolaylıkveçabuklukvardır.Asldanuzaklaşdıkca,kolaylıkveçabuklukazalır.Herkesbilirki,aslınkimyâsı,ya’nîkıymetlimaddesiçokolanfilizinden,bumaddeyieldeetmek,kolaybirişileveçabukhâsılolur.Kıymetlimaddesiazolanbirfilizinişlenmesindesıkıntılarvegüclüklerartar.

Kıymetlimaddeyekavuşmakiçin,bütünbirömüreldengider,yinedekavuşamaz.Şöyleböyleelegeçenlerde,kıymetlimaddeyebenziyebilir.Çokolurki,benzeyişde,zemânlayokolarak,kendiaslınadöner.Yalancılıkveadamaldatmakolur.Maddefilizininaslınakavuşan,böyledeğildir.Maddeyekolayişleveçabukkavuşduğugibi,yalancılıkvealdatmaktehlükesideyokdur.

Buyolunsâliklerindenbirçoğu,gücriyâzetlerveağırmücâhedelerçekerek,zıllerdenbirzıllekavuşduklarızemân,gücriyâzetlerveağırmücâhedelerlearanılanakavuşulurdiyorlar.Bundandahâkısa,başkabiryolunbulunduğuvenihâyetinnihâyetinekavuşdurduğunubilmiyorlar.Allahüteâlâihsânveikrâmederekseçdiğikulunubuyollakavuşdurur.Onuniçinbuyola(İctibâ)yoludenir.Onlarınseçdiklerivemücâhedeçekdikleriyola(İnâbe)yoludenir.İnâbeyolundankavuşanlarpekazdır.İctibâyolundankavuşanlarpekçokdur.Peygamberlerinhepsi“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”,İctibâyolundangitdiler.

PeygamberlerinEshâbıda,onlarauyduklarıiçin,vârisolarak,ictibâyoluilevâsıloldular.İctibâyolundariyâzetlerçekmek,kavuşmakni’metineşükretmekiçindir.Resûlullah

“sallallahüaleyhivesellem”efendimizebirisisordu:(Geçmişdekivegelecekdekigünâhlarınızınhepsiafvvemagfiretolunmuşiken,niçinbukadarriyâzetlerçekiyorsunuz?)Cevâbında:(Şükredicikulolmayayımmı?)buyurdu.İnâbetyolundagidenlerinmücâhedeleriise,kavuşabilmekiçindir.

Aralarındakifarkıdüşününüz!(İctibâyolu),çekipgötürmekyoludur.

(İnâbetyolu)ise,gitmekyoludur.Götürmekilegitmekarasındakifark,pekbüyükdür.Çabukçekerlerveçokuzaklarakavuşdururlar.Yavaşgiderlerveyoldakalırlar.Behâüddîn-iBuhârî“kuddisesirruh”hazretleri,(Bizihsânolunmuşlardanız!)buyurdu.Evet,ihsânedilmemişolsa,başkalarınınnihâyeti,bunlarınbidâyetindenasılyerleşdirilmişolur?Bu,Allahüteâlânınöylebirihsânıdırki,dilediğineverir.

Allahüteâlâ,büyükihsânsâhibidir.

Yinesözümüzedönelim.Bufakîr,yüksekhocama“kuddisesirruhümâ”yazdığımmektûblardanbirinde,bütünistediklerimortadankalkmışdır.Fekat,isteğinkendisidahâyerindedir,demişdim.Birzemânsonra,buisteğinde,istenilenşeylergibiyokolduğunubildirmişdim.Hakteâlâ,Peygamberlerinevârisyapmaklaşereflendirince“aleyhimüssalevâtüvetteslîmât”irâdeninkötüşeylerebağlanmasınınyokolduğunuanladım.İrâdeninkendisiyokolmamışdı.İrâdeninkötüşeylerebağlanmasınınyokolmasıiçinöncekendisininyokolmasılâzımgelmez.Çokolurki,yalnızAllahüteâlânınlutfüveihsânıileöyleşeylerekavuşulurki,uğraşmaklavesıkıntılarçekmekle,bununondabirieldeedilemez.

Oğlum!Vilâyetmakâmında,dünyâdanveâhıretdenvazgeçmeklâzımdır.

Âhıretebağlanmağı,dünyâyabağlanmakgibibilmelidir.Âhıretiçinçalışmanın,dünyâiçinçalışmakgibiiyiolmadığınıbilmelidir.İmâm-ı

Dâvüd-iTâîbuyuruyorki,(Selâmetekavuşmakistersen,dünyâdanselâmetbul,kurtul!Kıymetlenmekistersen,âhıretiçineğilme!).Tesavvufbüyüklerindenbiribuyuruyorki,Âl-iİmrânsûresiyüzelliikinciâyetinin,(Dünyâyıistiyenlerinizveâhıretiistiyenleriniz)meâl-işerîfiikisiniisteyenlerideşikâyetetmekdedir.Kısacası,(Fenâ),Hakteâlâdanbaşkaherşeyiunutmakdemekdir.Dünyâyıda,âhıretideunutmaklâzımdır.FenâveBekâ,vilâyetinbirerparçalarıdır.Bununiçin,vilâyetde,âhıretiunutmaklâzımdır.Kemâlât-inübüvvetmertebesindeâhıretegönülbağlamakiyidir.

Âhıretiçinçalışmakbeğenilir,makbûlolur.Hattâ,bumakâmdayalnızâhıretiçinçalışılır.Yalnızâhıretdüşünülür.Secdesûresionaltıncıâyetindemeâlen,(Rablerininazâbındankorkarakverahmetiniumarakdüâederler)veİsrâsûresielliyedinciâyetindemeâlen,(Rablerindençekinirlerveazâbındankorkarlar)veEnbiyâsûresikırkdokuzuncuâyetindemeâlen,(Onlarkıyâmetgünündenmerhametumarlar)buyurulmuşdurki,bumakâm

sâhiblerininhâlinigöstermekdedir.Bunlar,âhırethâllerinidüşünerekağlarlar.Kıyâmethâllerininkorkusundansızlarlar.Kabrfitnesindenherzemân,Allahüteâlâyasığınırlar.Cehennemazâbındankurtulmakiçin,Onayalvarırlar.Bunlaragöre,âhıretdenkorkmak,Allahüteâlâdankorkmakdemekdir.Allahüteâlâyıistemekvesevmek,âhıretiistemekvesevmekdir.ÇünkiAllahüteâlâyakavuşmak,âhıretdeva’dedilmişdirveAllahüteâlânınkulundanrızâsı,âhıretdebelliolacakdır.

Hakteâlâ,dünyâyısevmez.Âhıretisever.Sevilmiyen,sevilenilehiçbirşeydebirtutulamaz.Çünki,sevilmiyendenyüzçevrilir,beğenilenedönülür.Beğenilendenyüzçevirmek,sekrdir.Allahüteâlânında’vetetmesinevebeğenmesinekarşıgelmekdir.Yûnüssûresiyirmibeşinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,Dâr-üs-selâmaçağırıyor)buyuruldu.Buâyet-ikerîmesözümüzeşâhiddir.Allahüteâlâ,aşırıolarakvesıkıolarakâhıreteçağırmakdadır.Âhıretdenyüzçevirmek,Hakteâlâyakarşıgelmekolur.Onunbeğendiğişeyi

ortadankaldırmağauğraşmakolur.İmâm-ıDâvüd-iTâî,çokbüyükolduğuhâlde,vilâyetdeilerigitmişolduğundan,(Âhıretiistememekkerâmetdir)dedi.Eshâb-ıkirâmın“aleyhimürrıdvân”hepsininâhıretiçinçalışdıklarını,âhıretazâbındantitrediklerinibilmiyormuşgibikonuşdu.

Hazret-iÖmer-ül-Fârûk“radıyallahüanh”birgün,deveüstünde,birsokakdangeçiyordu.BirisiVettûrisûresininyedinciâyetiniokuyordu.Meâl-işerîfi,(Rabbininazâbıelbettevardır.Onuönliyecekyokdur)olanâyet-ikerîmeyiişitince,aklıbaşındangitdi.Devedenaşağıyıkıldı.Kaldırıpevinegötürdüler.Günlercehastayatdı.Herkes,ziyâretinegelirdi.Evet,sonavarmadanönce,Fenâmakâmındaiken,dünyâveâhıretunutulur.Âhıretebağlılığın,dünyâyabağlılıkgibiolduğusanılır.Fekat,Bekâşerefiileşereflenerek,nihâyetekavuşuncavenübüvvetkemâlâtıışıksalınca,herânâhıretdüşüncesiveCehennemkorkusuvardır.BundanAllahüteâlâyasığınmakdadır.RabbindenCennetiistemekdedir.Cennetinağaçları,nehrlerive

hûrîleri,gılmânı,dünyâdaolanlarahiçbenzemez.Bunlarlahiçbirilgileriyokdur.Hattâ,bunlarınzıddı,tersidirler.Kızmakilebeğenmekbirbirinintersiolduklarıgibidirler.Cennetinağaçları,nehrleriveoradaolanherşey,dünyâdakiibâdetlerin,iyiliklerinsonuçları,meyveleridir.

Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki,(Cennetdeağaçyokdur.Orayaçokağaçdikiniz!).Orayaağacınasıldikelimdediklerinde,(Tesbîh,tahmîd,temcîdvetehlîlokuyarak)buyurdu.Ya’nî,(Sübhânallahivelhamdülillahivelâilâheillallahüvallahüekber)diyerekCenneteağaçdikinizbuyurdu.Birhadîs-işerîfde,(Birkimse,Sübhânallahil’azîmvebihamdihiderse,onuniçinCennetdebirağaçfidanıdikilir)buyurdu.

Görülüyorki,Cennetağacı,dünyâdaharflerveseslerşeklinde,bukelimeyeyerleşdirilmişolduğugibi,Cennetde,bukemâllerağaçşeklindebulunmakdadır.Bunungibi,Cennetdebulunanherşey,dünyâdakiibâdetlerin,iyiişlerinnetîceleridir.Allahüteâlânınkemâllerinden

herhangibiri,budünyâda,iyisözlerdeveiyiişlerdeyerleşdirilmişolduğugibi,bukemâlât,Cennetde,lezzetler,ni’metlerperdesialtındameydânaçıkar.

Bununiçindirki,oradakilezzetleri,ni’metleriAllahüteâlâbeğenir.

Bunlarıtadmak,CennetdesonsuzkalmağaveAllahüteâlâyakavuşmağasebebolur.ZevallıRâbi’a“rahmetullahialeyhâ”eğerbuinceliğianlamış

olsaydı,Cennetiyakıpyoketmeğidüşünmezdi.Onabağlılığı,Allahüteâlâyabağlılıkdanbaşkasanmazdı!

Dünyâlezzetleri,dünyâni’metleriböyledeğildir.Bunlarınbaşlangıcıhepkötülükveaşağılıkdır.Bunlarınnetîceleri,âhıretni’metlerindenmahrûmlukdur.Allahüteâlâ,bizibundankorusun!Dünyâlezzetleri,eğerislâmiyyetinmubâhetdiklerindenise,âhıretdebunlarınhesâbıolacakdır.

Allahüteâlâ,eğermerhametetmezse,hesâbaçekilenlerinvayhâline!Eğermubâholmıyanlezzetlerise,azâbyapılacakdır.YâRabbî!Kendimizezulmetdik.Eğerbiziafvvemagfiretetmezsen,bizlereacımazsançokziyânederiz.Görülüyorki,dünyâlezzetleribaşka,âhıretlezzetleribaşkadır.

Dünyâlezzetlerizehrdir.Âhıretlezzetleri,fâideliilâcdır.Âhıreti,yâmü’minlerincâhilleridüşünür,yâhudda,enyüksekolanlardüşünür.Enyüksekolmıyanlarâhıretiçinüzülmezler.Kerâmet,âhıretiçinüzülmemekdirderler.Fârisîmısra’tercemesi:

Onlaronlardır;bendeböyleyimyâRab!

303

Bumektûb,müezzinhâcıYûsüfeyazılmışdır.Ezânkelimelerininma’nâlarınıbildirmekdedir:

EvvelâAllahüteâlâyahamdederim!SevgiliPeygamberinesalevâteder,iyiliklerdilerim!Bilinizki,ezânınkelimeleriyedidir:ALLAHÜ

EKBER:Allahüteâlâ,büyükdür.Onabirşeylâzımdeğildir.Kullarınınibâdetlerinedemuhtâcolmakdanbüyükdür.İbâdetlerin,Onahiçbirfâidesiyokdur.Bumühimma’nâyı,zihnlerdeiyiyerleşdirmekiçin,bukelime,dörtkerresöylenir.

EŞHEDÜENLÂİLÂHEİLLALLAH:Kibriyâsı,büyüklüğüilevekimseninibâdetinemuhtâcolmadığıhâlde,ibâdetolunmağaOndanbaşkakimseninhakkıolmadığınaşehâdeteder,elbetteinanırım.HiçbirşeyOnabenzemez.

EŞHEDÜENNEMUHAMMEDENRESÛLULLAH:Muhammedin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”,OnungönderdiğiPeygamberiolduğuna,OnunistediğiibâdetlerinyolunubildiriciolduğunaveAllahüteâlâya,ancakOnunbildirdiği,gösterdiğiibâdetlerin,yaraşırolduğunaşehâdeteder,inanırım.

HAYYEALESSALÂH,HAYYEALELFELÂH:Mü’minleri,felâha,se’âdete,kurtuluşasebebolan,nemâzaçağıranikikelimedir.

ALLAHÜEKBER:Onalâyıkbiribâdetikimse

yapamaz.HerhangibirkimseninibâdetininOnalâyık,yakışırolmasından,çokbüyükdür,çokuzakdır.

LÂİLÂHEİLLALLAH:İbâdete,karşısındaalçalmağamüstehakolan,hakkıolanancakOdur.Onalâyıkbiribâdetikimseyapamamaklaberâber,Ondanbaşkakimseninibâdetolunmağahakkıyokdur.

Nemâzınşerefininbüyüklüğünü,onuherkesehabervermekiçinseçilmişolan,bukelimelerinbüyüklüğündenanlamalıdır.Fârisîmısra’tercemesi:Seneninbereketi,behârındanbelliolur.

YâRabbî!Peygamberlerinefendisi,enüstünühurmetineveşerefine“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”bizleri,istediğingibinemâzkılanlardanveazâbındankurtulanlardaneyle!Âmîn.

304

Bumektûb,mevlânâAbdül-hayyiçin

yazılmışdır.Kur’ân-ıkerîminbirçokyerinde,(A’mâl-isâliha)işliyenlerinCennetegirecekleribildirilmekdedir.Bunuaçıklamakdaveşükretmeğivenemâzınesrârınıbildirmekdedir:

AllahüteâlâyahamdetdikdenvePeygamberimize“sallallahüaleyhivesellem”salevâtgetirdikdensonra,se’âdet-iebediyyeyeerişmenizedüâederim.Allahüteâlâ,birçokâyet-ikerîmede,a’mâl-isâlihaişliyenmü’minlerin,Cennetegireceklerinibildiriyor.Bu(Amel-isâlih)lerin

[ya’nîyararişlerin]nelerolduğunu,çokzemândanberiaraşdırıyordum.İyiişlerinhepsimi,yoksabirkaçımıdiyordum.Eğer,iyişeylerinhepsiolsa,bunlarıkimseyapamaz.Birkaçıise,acabâhangiiyiişleristeniliyor?

Nihâyet,Allahüteâlâ,lutfederekşöylebildirdiki,(A’mâl-isâliha),islâmınbeşrüknü,direğidir.İslâmınbubeştemelini,birkimsehakkıile,kusûrsuzyaparsa,Cehennemdenkurtulmasıkuvvetleumulur.Çünkibunlar,aslındasâlihişlerolup,insanıgünâhlardanveçirkinşeyleri

yapmakdankorur.Nitekim,Ankebûtsûresi,kırkbeşinciâyetindemeâlen,(Kusûrsuzkılınanbirnemâz,insanıpis,çirkinişleriişlemekdenkorur)buyuruldu.

Birinsana,islâmınbeşşartınıyerinegetirmeknasîbolursa,ni’metlerinşükrünüyapmışolur.Şükrüyapınca,Cehennemazâbındankurtulmuşolur.

Çünki,Nisâsûresi,yüzkırkaltıncıâyetindemeâlen,(Îmânederveşükrederseniz,azâbyapmam)buyuruldu.Ohâlde,islâmınbeşşartınıyerinegetirmeğecânvegönüldençalışmalıdır.

Bubeşarasındabedenleyapılacaklarınenmühimmi,nemâzdırki,dînindireğidir.Nemâzınedeblerindenbiredebikaçırmıyarakkılmağagayretetmelidir.Nemâztemâmkılınabildiise,islâmınesâsvebüyüktemelikurulmuşolur.Cehennemdenkurtaransağlamipyakalanmışolur.Allahüteâlâ,hepimize“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”doğrudürüstnemâzkılmaknasîbeylesin!

Nemâzadururken,(Allahüekber)demek,(Allahüteâlânın,hiçbirmahlûkunibâdetinemuhtâcolmadığını,herbakımdanhiçbirşeyeihtiyâcıolmadığını,insanlarınnemâzlarının,Onafâidesiolmıyacağını)bildirmekdedir.Nemâziçindekitekbîrlerise,(Allahüteâlâyakarşıyakışırbiribâdetyapmağaliyâkatvegücümüzolmadığını)gösterir.Rükü’dekitesbîhlerdede,buma’nâbulunduğuiçin,rükü’densonra,tekbîremrolunmadı.Hâlbuki,secdetesbîhlerindensonraemrolundu.Çünki,secdetevâdu’veaşağılığınenziyâdesivezılletveküçüklüğünsonderecesiolduğundan,bunuyapınca,hakkıile,tâmibâdetetmişsanılır.Budüşüncedenkorunmakiçinsecdelerdeyatıpkalkarken,tekbîrsöylemeksünnetolduğugibi,secdetesbîhlerindea’lâdemekemrolundu.Nemâz,mü’mininmi’râcıolduğuiçin,nemâzınsonunda,Peygamberefendimizin“sallallahüaleyhivesellem”mi’râcgecesindesöylemekleşereflendiğikelimeleri[ya’nî,ettehıyyâtü...yü]

okumakemrolundu.Ohâlde,nemâzkılanbirkimse,nemâzıkendinemi’râcyapmalı.Allahü

teâlâyayakınlığınınnihâyetininemâzdaaramalıdır.

Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”buyurduki,(İnsanın,Rabbineenyakınolduğuzemân,nemâzkıldığızemândır).Nemâzkılanbirkimse,Rabbiilekonuşmakda,OnayalvarmakdaveOnunbüyüklüğünüveOndanbaşkaherşeyinhiçolduğunugörmekdedir.Bununiçin,nemâzdakorku,dehşet,ürkmekhâsılolacağından,tesellîverâhatbulmasıiçin,nemâzınsonunda,ikidef’aselâmvermesiemrbuyuruldu.Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”birhadîs-işerîfde,(Farznemâzdansonra33tesbîh,33tahmîd,33

tekbîrvebirdetehlîl)emretmişdir.Bununsebebi,bufakîrinanladığınagöre,nemâzdakikusûrlar(Tesbîh)ileörtülür.Lâyıkolan,tâmibâdetyapılamadığıbildirilir.(Tahmîd)ile,nemâzkılmaklaşereflenmeninOnunyardımıveerişdirmesiileolduğubilinerek,bubüyükni’meteşükr,hamdedilir.(Tekbîr)ederekde,Ondanbaşkaibâdetelâyıkkimseolmadığıbildirilir.

[Bumühimsünnetieldenkaçırmamalı.Câmi’lerde,cenâzeolduğuzemândada,Âyet-el-kürsîiletesbîhleriterketmemelidir].

Nemâz,şartlarınaveedeblerineuygunolarakkılınırveyapılankusûrlardaböyleceörtülüp,nemâzınasîbetdiğinedeşükredipveibâdete,başkahiçkimseninhakkıolmadığı,kalbindentemizvehâlisolarak,kelime-itevhîdilebildirilince,bunemâz,kabûlolunabilir.Bukimse,nemâzkılanlardanvekurtuluculardanolur.YâRabbî!Peygamberlerininenüstünühurmetiiçin

“aleyhivealââlihimüssalevâtüvetteslîmât”bizleri“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”nemâzkılanvekurtulan,mes’ûdkullarındaneyle!Âmîn.

Azıcıkmüslimânlığıetmerak,

Dinbüyüklerininsözünebirbak!

Okusan,anlarsınsende,ozemân,

NediyorMuhammedaleyhisselâm?

305

Bumektûb,mîrseyyidMuhibbullahayazılmışdır.Nemâzıntemâmvekâmilolmasınıvemübtedîilemüntehînemâzlarıarasındakifarkıbildirmekdedir:Allahüteâlâyahamdolsun.Onunseçdiği,sevdiğiiyiinsanlaraselâmverâhatlıklarolsun!Allahüteâlâsenidoğruyoldanayırmasın!Nemâzınkusûrsuz,kâmilolması,bufakîregöre,fıkhkitâblarındauzunuzadıyayazılmışolanfarzlarını,vâciblerini,sünnetlerinivemüstehâblarınıyerlerinegetirmekleolur.Nemâzıtemâmlamakiçin,budörtşeydenbaşkayapılacakbirşeyyokdur.Nemâzın(Huşû’)u[ya’nîheruzvuntevâzu’

göstermesi],budörtşeyiyapmakdır.Kalbin(Hudû’)u,[ya’nîAllahkorkusu]

dayinebunlarıtemâmyapmaklaolur.Ba’zıları,budördünüuzunuzadıyaöğrenipezberlemekle,nemâzımıztemâmoldudeyip,buöğrendikleriniiyiyapmakdagevşekdavranmışlar.Bundan

dolayınemâzınkemâlâtındanazbirşeykazanabilmişlerdir.Birkısmıda,nemâzdadünyâyıunutup,kalblerininAllahüteâlâileolmasınaehemmiyyetverip,a’zâlarınedeblibulunmasınıgözetmemişler.Yalnızfarzlarıilesünnetleriniyerinegetirmişlerdir.

Bunlardanemâzınhakîkatinianlıyamamışdır.Nemâzınkemâlbulmasını,nemâzdanbaşkaşeydearamışlardır.Çünki,nemâzdakalbinhâzırolması,şartdeğildir.Hadîs-işerîfde,(Kalbhâzırolmazsa,nemâzdaolmaz)buyurulduisedebu,kalbin,yukarıdabildirilendörtşeyinyapılmasındahâzırolması,uyanıkolmasıdemekdir.Ya’nîbunlarınhepsininyapılmasındagevşeklikolmamasınadikkatetmekdir.Kalbinbundanbaşka,hâzırolmasınıbufakîrdüşünemiyorum.

Süâl:Nemâzıntemâmolmasıvekemâlbulması,budörtşeyiyapmaklaoluncavebundanbaşkabirşeyilekâmilolmıyacağınagöre,başlangıcdabulunanbizimgibilerinnemâzıilenihâyetekavuşmuşbüyüklerinnemâzları,hattâ,budörtşeyiyapancâhillerinnemâzlarıarasındanefark

kalır?

Cevâb:Nemâzlararasındakifark,kılanlararasındakifarkdangelir.Biribâdetiyapanikifarklıkimseye,eşidsevâbverilmez.Birmakbûl,sevgilikula,başkalarınınoişineverilensevâbdançoksevâbverilir.Bununiçindirki,(Ârifleringösterişolanibâdetlerine,câhillerinhâlisamellerindendahâçoksevâbverilir)demişlerdir.Âriflerinhâlisamellerinekimbilirnekadarçokverilir?Bununiçindirki,EbûBekr

“radıyallahüanh”,Peygamberimizin“sallallahüaleyhivesellem”biryanılmasını,kendidoğruvehâlisamelindendahâkıymetliolduğunubilerek,(KeşkiMuhammedaleyhisselâmınbirsehviolsaydım)demiş,bütünibâdetleriniveripOnun“aleyhissalâtüvesselâm”biryanılmasınıalmakistemişdir.Ya’nîOnunbirsehviolmağıistemişdir.Bütünamellerini,hâllerini,Onunbiryanlışişindenaşağıbilmişdir.Meselâ,Onundörtrek’atlinemâzdayanılıp,ikincirek’atdeselâmvererekkıldığıbirnemâzına,bütünibâdetlerinideğişdirmekistemişdir.İştenihâyeteyetişmiş

büyüklerinnemâzlarınadünyâveâhıretdeçokşeylerverilir.Başlangıcdaolanlarınvecâhillerinnemâzıböyledeğildir.Fârisîmısra’tercemesi:Toprağıntemizâlemileneilgisivar?

Nihâyetdeolanların“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”nemâzlarındanbirkaçşeysöyliyelimde,başkataraflarınıbunlarabenzetirsiniz!Öyleolurki,nihâyeteermişolan,nemâzdaokurkenvetesbîhvetekbîrederken,dilini,Mûsâaleyhisselâmasöyliyenağaçgibibulur.Bütüna’zâsını,vâsıtaveâletolarakgörür.Öylezemânlarolurki,nemâzdabâtını,hakîkatı

[ya’nîkalbiverûhu],zâhirinden,sûretinden[ya’nîhisuzvlarından,duygularından]ayrılıpgaybâlemine(ya’nîrûhlaravemeleklere)karışırvebilmediğimizbirbağile,oâlemebağlanır.Nemâzıbitince,yinedünyâyadöner.

Busüâlincevâbındaşöyledederizki;budörtşeyikusûrsuzyapmak,ancaknihâyetdekilerenasîbolur.İşinbaşındaolanlarvecâhiller,bunlarıtâmyapamaz.Ya’nîyapmalarımümkinisede,yapabilmeleriçokgücdür.Allahüteâlâ,

doğruyoldaolanlara“kaddesallahüteâlâesrârehümül’azîz”selâmet,râhatlıkversin!

Geçdi,isyânileömrüm,neyehâlimvaracak?

Sızlıyoryaralıgönlüm,onuyokdursaracak.

Mahşeryerinde,zebânîlerelinden,yâRab!

Eğeretmezsen,inâyet,benikimkurtaracak?

306

Bumektûb,mevlânâSâlihegönderilmişdir.Hakîkatleribilen,ma’rifetlerinkaynağıolanbüyükoğluhâceMuhammedSâdık“aleyhirrahme”hazretlerininveikiküçükoğlumerhûmMuhammedFerrûhveMuhammedÎsâ“rahmetullahialeyhimâ”hazretlerininkemâllerindenveiyiliklerindenbirkaçınıbildirmekdeveVilâyetsâhiblerininFenâsınıvenübüvvetyolundaFenâlâzımolmadığınıbildirmekdedir:

Allahüteâlânınni’metlerinehamdolsunve

Onunseçdiğikullarınaselâmolsun!KardeşimmollaSâlih!Serhenddebulunanlarınbaşınagelenleridinle!

Büyükoğlum“radıyallahüanh”ikiküçükkardeşiMuhammedFerrûhveMuhammedÎsâilebirlikdeâhıretegitdiler.İnnâlillahveinnâileyhirâci’ûn.

Allahüteâlâyasonsuzhamdolsunki,öncegeridekalanlarasabretmekgücünüihsâneyledi.Bundansonra,bubelâdanrâzıolmağınasîbeyledi.

Fârisîbeyttercemesi:

Beninekadarincitsen,dönmemsendenyine,

Dayanmaktatlıolursevgilielemine.

Merhûmoğlum,Hakteâlânınâyetlerindenbirâyetidi.Rabbül’âlemîninrahmetlerindenbirrahmetidi.Yirmidörtyaşındaiken,öyleşeylerekavuşduki,azkimseyenasîbolur.Mevleviyyetmertebesinevenaklîveaklîilmlerin

profesörlüğüneyükselmişdi.Öyleolmuşduki,yetişdirdiğigençler(Beydâvî)tefsîrini,(Şerh-ımevâkıf)vebenzeriyüksekkitâblarıokutuyorlardı.Ma’rifetveirfânınıanlatmakveşühûdünü,küşûfünüyazmakbaşarılacakşeydeğildir.Bildiğinizgibi,dahâsekizyaşındaiken,kendisiniöylehâlkaplamışdıki,hocamız“kuddisesirruh”hazretleri,hâliniyumuşatmakiçin,pazarlarınşübheliolanyemeklerinionayidirirlerdi.(MuhammedSâdıkı“rahmetullahiteâlâaleyhivealâebîhi”,sevdiğimgibi,hiçbirkimseyisevmiyorum.Kendiside,bizisevdiğikadarkimseyisevmiyor)buyururlardı.Onunbüyüklüğünübusözdenanlamalıdır.

(Vilâyet-iMûseviyye)yisonnoktasınaulaşdırmışdı.Buvilâyetinişitilmemiş,şaşılacakşeylerinianlatırdı.Allahkorkusundanherânyüreğititrer,edebigözetirdi.Onasığınır,Onayalvarır,OnaboyunbükerveOnunhuzûrundaeğilirdi.(Evliyâdanherbiri,Hakteâlâdanbirşeyistemişdir.

Ben,OnasığınmağıveOnayalvarmağıistedim)buyururdu.

MuhammedFerrûhdanneyazayımki,onbiryaşındailmtalebesiidi

“rahmetullahiteâlâaleyhivealâebîhi”.Kâfiyeokuyordu.Tamanlıyarakdersgörüyordu.Dâimââhıretazâbındankorkarvetitrerdi.Çocukiken,budünyâdanayrılmakiçinveböylece,âhıretazâbındankurtulmakiçindüâederdi.Ölümyatağındaiken,kendisinehizmetedenler,hiçişitilmemişveşaşılacakşeylerinigördüler.

SekizyaşındavefâtedenvebuyaşdaçokkerâmetvehârikalarıgörünenMuhammedÎsâdanneyazayım“rahmetullahiteâlâaleyh”.

Oğullarımınherüçüde,nefîsbirercevheridiler“rahmetullahiteâlâaleyhimecma’în”.Bizeemânetverilmişdiler.Allahüteâlâyahamdveşükrolsunki,buemânetlerirâzıolaraksâhibineteslîmeyledik.YâRabbî!

Peygamberlerinefendisihurmetine“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”

bizionlarınsevâbındanmahrûmbırakma!

Onlardansonra,bizlerifitneyedüşürme!Fârisîmısra’tercemesi:

Herneolursaolsun,dostdankonuşmakdahâtatlı!

(Fenâ),Hakteâlânınmâ-sivâsını,[ya’nîbütünmahlûkları]unutmakdemekdir.Fenâ,Hakteâlâdanbaşkaşeylerinsevgisindenkurtulmakiçindir.

Çünki,Allahüteâlâdanbaşkaherşeyinkendilerivesıfatlarıveişlerigörünmezvebilinmezolunca,onlarısevmek,onlarabağlanmakda,kendiliğindenyokolur.Vilâyetyolunda,Allahüteâlâdanbaşkaşeylerisevmekden,onlaratutulmakdankurtulmakiçinmâ-sivâyıunutmakdanbaşkaçâreyokdur.Nübüvvetyolundailerlerken,mahlûklaragönülbağlamakdankurtulmakiçin,bunlarıunutmakhiçlâzımdeğildir.Çünki,Nübüvvetyolunda,güzelvetatlıolanaslabağlılıkokadarçokdurki,herbakımdançirkinvekötüolanmahlûklaragönülbağlanamaz.Mahlûklarunutulsadaolur,unutulmasadaolur.Çünki,eşyâyıbilmek,

eşyâyabağlanmağayolaçdığıiçinkötüolmuşdur.Eşyâyabağlanmakda,Allahüteâlâdanyüzçevirmeğesebebolur.Nübüvvetyolunda,eşyâyabağlılıkkalmadığıiçin,eşyâyıbilmekkötüolmaz.Eşyâyıbilmek,nasılkötüolabilir?Hakteâlâ,herşeyibilmekdedir.Bunlarıbilmek,kâmilsıfatlardanbiridir.

Süâl:Hakteâlâdanbaşkaolanşeyleribilmekile,Hakteâlâyıbilmek,biraradanasılolabilir?Hakteâlâyıbilmekiçinbaşkaşeyleriunutmaklâzımgelmezmi?

Cevâb:Hakteâlâdanbaşkaşeyleribilmek,(İlm-ihusûlî)gibibirbilgiileolur.Hakteâlâyıbilmekise,(İlm-ihuzûrî)yebenzeyenbirbilgiileolur.

Buikiilm,birânda,biraradabulunabilir.Sakınacakbirşeyolmaz.Herikiside(İlm-ihusûlî)olsaydı,ozemân,ikisibiraradabulunamazdı.İlm-ihusûlîveilm-ihuzûrîgibidedik.Çünkiomakâmda,nehâsılolmak,nedehâzırolmakyokdur.Hakteâlânıneşyâyıbilmesi,(İlm-ihusûlî)iledeğildir.ÇünkiHakteâlâdaveOnunsıfatlarındahiçbirşeyhâsıl

olmazvehulûletmez.Buârifinbilmeside,oilm-ihuzûrîdenbirışıkdır.Hakteâlâyıbilmeğe,ilm-ihuzûrîdedenemez.Çünki,Hakteâlâinsanın(Müdrike)sine[ya’nîbeyindekianlamayerine],bumüdrikeninkendisindendahâyakındır.Allahüteâlânınilmiyanındailm-ihuzûrî,ilm-ihuzûrîninyanında,ilm-ihusûlîgibidir.Buma’rifet,aklınvedüşünceninvaracağı,kavrıyacağışeydeğildir.Tatmıyananlıyamaz.Görülüyorki,ârifinHakteâlâdanbaşkaolanşeyleribilmesi,başkabirilmiledir.Hakteâlâyıbilmeside,başkabirilmiledir.Buikiilmbiraradabulunabilir.Bundandolayı,Hakteâlâyıbilmekiçin,mahlûklarıunutmaklâzımgelmez.Vilâyetyolundaise,böyledeğildir.Oradaeşyâyısevmekden,onlarabağlanmakdankurtulmakiçin,onlarıunutmaklâzımdır.ÇünkiVilâyetdegönül,zıllerebağlanmakdadır.Zıllerebağlanmak,okadarkuvvetlideğildirki,eşyâbilinirkenbunlarabağlanmayıyokedebilsin.İştebununiçin,Vilâyetyolunda,kalbineşyâyabağlanmasındankurtulmakiçin,önceeşyâyıunutmaklâzımdır.Buma’rifetiHakteâlâyalnızbufakîreihsâneyledi.Başkahiçkimsebunu

söylemedi.Buma’rifetibizeihsânedenAllahüteâlâyahamdolsun!Obizebildirmeseydi,kendimizhiçbulamazdık.RabbimizinPeygamberleri“salevâtullahiteâlâvetteslîmâtüaleyhimecma’în”doğruolarakgönderilmişlerdir.

307

Bumektûb,mevlânâAbdülvâhid-iLâhorîyeyazılmışdır.(Sübhânallahivebihamdihi)güzelkelimesiniaçıklamakdadır:

Allahüteâlâyahamdolsun!OnunsevgiliPeygamberinebizdendüâlarveselâmlarolsun.Birkul,ibâdetederken,buibâdetdebulunanhergüzelliğiveiyiliğiAllahüteâlâdanbilmelidir!Çünki,Onungüzelterbiyeetmesindenveihsânındandır.İbâdetdekusûrveaşağılıkbulunursa,bunlarınhepsikuldangelmekdedir.Kulunözündebulunankötülükdenhâsılolmakdadır.

Hiçbirkusûru,aşağılığıHakteâlâdanbilmemelidir.Omakâmda,yalnıziyilik,güzellik

vekemâlvardır.Bunungibi,buâlemdebulunanhergüzellikveüstünlükAllahüteâlâdandır.Herkötülükveaşağılıkda,mahlûklardandır.Çünkimahlûklarınaslı,özüademdir.(Adem)de,herkötülüğünveaşağılığınbaşlangıcıdır.[(Adem),yoklukdemekdir.]

(Sübhânallahivebi-hamdihi)güzelkelimesi,buikişeyiaçıkcabildirmekdedir.Hakteâlânıntenzîhinivetakdîsiniya’nîOnayakışmayanaşağılıklardanvekötülüklerdenuzakolduğunuçokgüzelbildirmekdedir.

Bugüzelkelime,şükryapmağı,hamdetmeklebildirmekdedir.Çünkihamd,herşükrünbaşıdır.Hakteâlânıngüzelsıfatlarınaveişlerinevebütünni’metlerinevebüyükihsânlarınahamdkelimesiileşükredilmekdedir.

Bununiçindirki,hadîs-işerîfde,(Birkimse,bugüzelkelimeyigündüzveyâgece,yüzkerresöylerse,ogünveyâogece,hiçkimseonunkadarsevâbkazanamaz.Ancakonungibisöyliyenkazanır)buyuruldu.Başkalarınınibâdeti,onunlanasılbirolabilirki,okimse,bu

güzelkelimeninsonparçasıile,bütüniyiliklerinveibâdetlerinşükrünüyapmışolmakdadır.Bugüzelkelimeninbaştarafıise,ayrıcaHakteâlâyıkötülüklerdenveaşağılıklardantenzîhvetakdîsetmekdedir.Ohâlde,bugüzelkelimeyihergünvehergeceyüzkerreokumalıyız!İnsanlarıiyiişleriyapmağa,ancakAllahüteâlâkavuşdurur.

Süâl:Hadîs-işerîfdebuyurulduki,(SübhânallahivebihamdihiadedehalkıhiverıdâenefsihivezineteArşihivemidâdekelimâtihi)veayrıca,(Sübhânallahimil-elmîzân)buyurulduveayrıca,(Elhamdülillâhied’âfemâhamidehucemî’uhalkıhi)buyuruldu.Bunlarınhiçbirindesayıbildirilmedi.

Birkişidenbaşkasayıbildirenolmadı.Adedehalkıhihangibakımdansöylenmişdir?Rıdâenefsihinedemekdir?VezîneteArşihinasılolur?

Kelimelerinmürekkebinasıldoğruolur?Terâzîyinasıldoldurur?Bütüninsanlarınyapdığıhamddankatkatfazlanedemekdir?

Cevâb:İnsanda,hem(Âlem-ihalk)vardır,hem

de(Âlem-iemr)vardır.ÂlemihalkdaveÂlem-iemrdebulunanherşey,insandavardır.Bundanbaşka,insanda(Hey’et-ivahdânî)denilenbirtoplulukdavardır.Butopluluk,Âlem-ihalkileÂlem-iemrinbirleşmesindenmeydânagelmişdir.Buhey’et-ivahdânî,insandanbaşkahiçbirmahlûkdayokdur.Butoplulukşaşılacakbirşeydir.İşitilmemişbireserdir.Bununiçindirki,insanınyapdığıhamd,bütünmahlûklarınyapdıklarıhamdlerdenkatkatçokolur.Diğersüâllerde,bundananlaşılabilir.Bütünmahlûklardemek,insandanbaşkaolanşeylerdemekdir.Bunainsanıdakatarsak,kâmilbirinsan,hermahlûkukendininbirzerresibulduğugibi,insanlarıda,kendininbirzerresigörür.Kendinihermahlûkunbütünübilir.Bununiçin,kâmilinsanınyapdığıhamd,bütüninsanlarınyapdığıhamdlerdendekatkatçokolur.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenlereselâmolsun“aleyhivealââlihiminessalevâtietemmühâveminettehıyyâtiekmelühâ”!

Müntezamdırcümleef’âlinsenin,

Aklıermez,hikmetinekimsenin!

308

Bumektûb,Feydullah-iPânîPütîyearabîolarakyazılmışdır.Birhadîs-işerîfiaçıklamakdadır:

İyidinle!Allahüteâlâanlayışınıartdırsın!Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”,(İkikelimevardır.Söylemesiçokkolaydır.

Terâzîdeçokağırgelirler.Allahüteâlâ,buikikelimeyiçoksever.

Sübhânallahivebi-hamdihisübhânallahil-azîm)buyurdu.Çokkısaolduğuiçin,bunusöylemeninçokkolayolduğumeydândadır.Fekat,terâzîdeçokağırolmalarıveAllahüteâlâyaçoksevgiliolmalarışöyledirki,birincikelimesi,Allahüteâlâyı,Onayakışmıyanherşeydenvemahlûklarınalâmetlerindenveyokolmakdantenzîhvetakdîsetmekdedir.

Uzaklaşdırmakdadır.Sonkelimesi,bütünkemâl

sıfatlarınınvegüzelşü’ûnlarınOndabulunduğunubildirmekdedir.Üstünlüklerveihsânlarsâhibiolduğugösterilmekdedir.Birincivesonuncukelimeler,istigrâkile,[ya’nîherşeyiiçinealarak]birbirineizâfetedilmiş,bağlanmışdır.Buikikelimeninböylesağlanması,bütüntenzîhlerinvetakdîslerinvebütünkemâllerinvecemâllerinOndabulunduğunugöstermekdedir.Başdakiikikelime,bütüntenzîhlerivetakdîsleriOnagetirmekde,bütünkemâlvecemâlsıfatlarınınOndaolduğunubildirmekdedir.Sondakiikikelimede,bütüntenzîhlerinvetakdîslerinveazametinvekibriyânınOndaolduğunubildirmekdedir.BukelimeninbütünüOndahiçbirnoksânlığınbulunmaması,ancakazametindenvekibriyâsındanilerigeldiğinigöstermekdedir.Bundandolayı,buikikelimeterâzîdeçokağırgelmekdeveRahmânaçoksevgiliolmakdadır.Bundanbaşka,tesbîh,ya’nî(Sübhânallah)demek,tevbeninanahtarıdır,hattâözüdür.Böyleolduğunu,birkaçmektûbumdaaçıklamışdım.

Bununiçin,tesbîhetmekgünâhlarınyokolmasınavekötülüklerinafvolmasınasebebolur.Bundandolayıda,terâzîdeçokağırgelir.Hasenâtkefesinidoldurur.Rahmânadasevgiliolur.ÇünkiAllahüteâlâ,afvetmeğisever.Bundanbaşka,tesbîhedenvehamdedenbirmüslimân,Hakteâlâyı,OnayakışmayanşeylerdenuzaklaşdırıncavekemâlvecemâlsıfatlarınınancakOndaolduğunubildirince,kerîmolan,ihsânsâhibiolanAllahüteâlânında,okuluuygunsuzşeylerdenuzaklaşdırmasıveonakemâlsıfatlarınıihsânetmesiumulur.Errahmânsûresialtmışıncıâyetindemeâlen,(İhsânedeneyapılacakkarşılık,ancakihsândır)buyuruldu.Buâyet-ikerîmede,buümmîdikuvvetlendirmekdedir.Bununiçin,buikikelimeçokokundukca,günâhlarıyoketmekde,mîzândaçokağırgelmekdedir.Güzelhuylarıgetirdiğiiçinde,Rahmânaçoksevgiliolmakdadır.Vesselâm.

309

Bumektûb,mevlânâhâceMuhammedFirketîyeyazılmışdır.Gündüzvegecekendinihesâba

çekmeğive(Hesâbaçekilmedenevvel,kendinizihesâbaçekiniz)hadîs-işerîfinibildirmekdedir:

Allahüteâlâyahamdolsun!SevgiliPeygamberiMuhammedaleyhisselâmasalâtveselâmolsun!Dinvedünyâse’âdetinizedüâederim.Meşâyıh-ıkirâmdanbirçoğu“kaddesallahüteâlâesrârehüm”,muhâsebeyolunuseçmişlerdir.Hergece,yatacağızemân,ogünyapmışolduğuişlerini,sözlerini,hareketlerini,hareketsizliklerini,düşüncelerini,herbirininniçinolduğunuanlarlar.Kusûrlarınıvegünâhlarınıtemizlemekiçin,tevbeveistigfârederler.Allahüteâlâyaboyunbükerler,yalvarırlar.İbâdetleriniveiyiliklerinide,Allahüteâlânınhâtırlatmasıilevekuvvetvermesiileolduğunubilirler.Bununiçin,Hakteâlâyahamdveşükrederler.(Fütûhât-iMekkiyye)kitâbınınsâhibi,[ya’nîMuhyiddîn-iArabî]“kuddisesirruh”,bumuhâsebecilerdenbiriidi.Buyuruyorki,(Benkendimihesâbaçekmekde,Meşâyıh-ıkirâmınhepsindenilerigitdim.Niyyetlerimi,düşüncelerimidehesâbakatdım).Bufakîregöre

“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,Muhbir-isâdıkdangelenhaberlereuygunolarak“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”

hergeceyatarken,(Sübhânallahivelhamdülillahivelâilâheillallâhüvallâhüekber)yüzdef’aokursa,tesbîhvetahmîdvetekbîreylemişolur.

Böylece,muhâsebeyapmışolur.Kendinihesâbaçekmişsayılır.Tesbîhsöylemek,tevbeninanahtarıdır.Bunuçokokumakla,kusûrlarının,günâhlarınınafvedilmesiniistemişolur.Bugünâhlardandolayı,Hakteâlâyabulaşdırılmışolanlekeleritenzîhvetakdîsetmişolur.Günâhişleyenbirkimse,buemrlerinveyasaklarınsâhibininazametinivekibriyâsınıdüşünmüşolsaydıOnunemrlerinekarşıgelemezdi.Günâhlarıyapması,Onunemrlerineveyasaklarınakıymetvermediğinigöstermekdedir.

Böyleşeyden,Allahüteâlâyasığınırız.(Tenzîh)kelimesini,[ya’nîyukarıdayazılıolantesbîhi]çokokumakla,bukusûrafvolunur.

(İstigfâr)etmek,günâhlarınörtülmesiniistemekdir.(Tenzîh)kelimesiniokumakise,günâhlarınyokolmasınıistemekdir.Onerede,bunerede?

(Sübhânallah)şaşılacakbirkelimedir.Söylemesiçokkısadır.Ma’nâlarıvefâideleriisepekçokdur.

(Tahmîd)kelimesiniçokokumakla,Allahüteâlâyaşükredilmişolur.Onunverdiğini’metlerinşükrüyapılmışolur.

(Tekbîr)kelimesi,Allahüteâlânın,kullarınyapdığışükrlerdençokyüksekolduğunu,Onayakışanşükryapılamıyacağınıgöstermekdedir.Çünki,Onayapılanistigfârlar,afvdilemekleriçinde,çokistigfâretmeklâzımdır.

Onayakışanhamd,ancakOnuntarafındanyapılabilir.Bununiçindirkikendisi,Sâffâtisûresininsonâyetinde,(SübhâneRabbikeRabbil’izzeti...)buyurmuşdur.Kendinihesâbaçekmekistiyenler,buâyet-ikerîmeyiçokokumalıdır.Böyleceistigfârveşükretmiş

olurlar.İstigfârveşükredemediklerinidevekusûrlarınıdabildirmişolurlar.YâRabbî!Bizimkusûrlu,bozukolandüâlarımızı,tevbelerimizikabûlbuyur!Senherşeyiişitirvebilirsin.Efendimiz,yücePeygamberimizMuhammedaleyhisselâmaveonunÂlinevehepsitemiz,seçilmişolanEshâbınınherbirinesalâtveselâmolsun“sallallahüteâlâvesellemealeyhivealâÂlihiveEshâbihiecma’în”!Allahüteâlâhepsinebereketversin!

[Buâyet-ikerîmeyiokurkenhiçbiryerinideğişdirmemeli,(Rabbike)kelimesiyerine(Rabbinâ)dememelidir.Böylebozarakokumanıncâizolmadığı(Se’âdet-iEbediyye)kitâbınınüçyüzdoksanikinci[392]sahîfesindeuzunyazılıdır].

Gelaldanmabudünyâya,sonuvîrânolur,birgün,Seninbusürdüğündemler,elbetyalanolur,birgün.

310

Bumektûb,mevlânâMuhammedHâşim-i

Keşmîyeyazılmışdır“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”.İnsanınherşeyikendindetopladığınıveba’zıincema’rifetleribildirmekdedir:

Bismillâhirrahmânirrahîm.Allahüteâlâyahamdolsun!OnunsevgiliPeygamberinesalâtveselâmolsun!İnsandabulunanbütünkemâller,iyiliklerhep(Vücûb)“te’âletvetekaddeset”mertebesindengelmişdir.Onunilmi,omertebeden,kudretide,omertebeninkudretindendir.Bütünyüksekliklerde,hepböyledir.Fekat,hermertebeninkemâli,omertebeyegöredir.İnsanınilmi,omukaddesmertebeninilminegöre,sonsuzvarolanlayokolanınkarşılaşdırılmasıgibidir.Bunungibi,insanınkudreti,gücü,Vâcib-iteâlâvetekaddesinkudretinegöre,birüflemesiileyerlerivegöklerivedağlarıvedenizleriyokedengücsâhibinin,kendinidokumacıustasısananörümceklekarşılaşdırılmasıgibidir.Buikisindenbaşkaolgunluklarıda,bunlardananlamalıdır.Başkakelimebulamadığımıziçin,bukarşılaşdırmayıyapdık.Yoksa,fârisîmısra’

tercemesi:Topraknerede,temizâlemlernerede?

Bundananlaşılıyorki,insandakikemâller,Vücûb“te’âletvetekaddeset”

mertebesininkemâllerininsûretleri,görüntüleridir.İnsandakikemâllerin,Vücûbmertebesindekikemâllereyalnızismleribenzemekdedir.Bununiçindirki,hadîs-işerîfde,(Allahüteâlâ,Âdemikendisûretindeyaratdı)buyuruldu.(Kendinianlayan,Rabbinianlar)sözününinceliği,buradananlaşılmakdadır.Çünkiinsanınnefsindebulunanherşey,birersûretdir,görüntüdür.Busûretlerinhakîkati,aslı,Vücûbmertebesindedir“te’âletvetekaddeset”.İnsanınhalîfeolmasınıninceliğiburadananlaşılmakdadır.

Çünki,birşeyinsûreti,oşeyinhalîfesidir.Vekîlidir.ZındıklarveAllahüteâlâyamaddediyen(Mücesseme)adındakikâfirler,buradaçokyanıldılar.

Allahüteâlâyıinsansûretinde,şeklindesandılar.Ahmakolduklarıiçin,Allahüteâlânın,

insanlardaolduğugibiorganları,duyguâletlerivardediler.Böylece,doğruyoldansapdılar.Çokkimseleridesapdırdılar.

Allahüteâlânınsûretivemisligibişeylersöylemek,benzeterekanlatmakiçindir.Yoksa,benzetilenşeyinkendisidirdemekolmadığınıanlıyamadılar.

Çünkisûretin,görüntününhakîkati,aslı,parçalardan,zerrelerdenmeydânagelenbirtoplulukdur.Vücûbmertebesindeise,böyleşeyolamaz.Kadîmolan,sonsuzolan,parçalanamaz,ayrılamaz.Kur’ân-ıkerîmdeki(Müteşâbihât)denilenâyet-ikerîmelerde,böyledir.Bildirdiklerişeylerinkendilerianlaşılmamalıdır.Uygunolanbaşkaşeyleranlaşılmalıdır.Âl-iİmrânsûresiyedinciâyetindemeâlen,(Buâyet-ikerîmelerinbildirdikleriniyalnızAllahüteâlâbilir)buyuruldu.Demekki,müteşâbiholanâyet-ikerîmelerinnedemekolduğunu,ancakAllahüteâlâbilir.Buâyet-ikerîmegösteriyorki,müteşâbiholanâyet-ikerîmeler,gösterdiklerindenbaşkaşeyleribildirmekdedir.Allahüteâlâda,bubaşkaşeyleribilmekdedir.

(Ulemâ-iRâsihîn)denilenderinEhl-isünnetâlimlerinede,bubaşkabilgilerihsânolunmuşdur.Bunungibi,gaybolanlarıyalnızAllahüteâlâbilir.Peygamberlerinyükseklerinebubilgisindenihsânetmekdedir.

[(Gayb)demek,âyet-ikerîmeilevehadîs-işerîflerilebildirilmemişolanvehisorganlarıile,tecribevehesâbileanlaşılamıyanşeylerdemekdir].

Müteşâbiholanâyet-ikerîmelere,anlaşılandanbaşkama’nâvermeğe(Te’vîl)denir.Te’vîliyanlışanlamamalıdır.Âyet-ikerîmedeki(El)kelimesinekudretdemekve(Yüz)kelimesine,Allahüteâlânınkendisidemek,te’vîlolmaz.Böylekelimelerinte’vîliince,gizlibilgilerdir.Ancak,seçilmişlerinseçilmişlerinebildirilmişdir.

(Fütûhât-iMekkiyye)kitâbınınsâhibi[ya’nîMuhyiddîn-iArabî]

“rahmetullahialeyh”hazretleriveOnauyanlar,Allahüteâlânınsıfatları,Allahüteâlânınkendindenbaşkaolmadıklarıgibi,birbirlerinden

debaşkadeğildirlerdiyor.Böylece,ilmsıfatı,Zât-iilâhîdenbaşkaolmadığıgibi,kudretden,irâdeden,işitmekdenvegörmekdendebaşkadeğildirdiyorlar.

Sıfatlarınhepsinide,böylebiliyorlar.Bufakîregöre,busözleridoğrudeğildir.Çünki,bunlarsıfatlarındışardaayrıcavarolduklarınainanmıyorlar.Ehl-isünnetdenayrılmışoluyorlar.Çünki,Ehl-isünnetinbüyükâlimlerininanladıklarınagöre,Allahüteâlânınsekizveyâyedisıfatı,kendisigibidışardaayrıcavardır.Onları,sıfatlarınzâtdanbaşkaolmadığınasürükleyenşey,belki,omakâmdakibaşkalığıbudünyâdakimahlûklardakibaşkalıkgibisanmalarındanolsagerekdir.Allahüteâlânınsıfatlarınınkendindenbaşkaolmasını,bizimsıfatlarımızınkendimizdenbaşkaolmasıgibibulmadıklarındanveobaşkalığıbubaşkalığabenzetmediklerinden,sıfatlarınzâtdanbaşkaolmadığınısandılar.Sıfatlar,zâtınaynıdırdediler.Omakâmdakibaşkalığında,Allahüteâlânınkendisigibivesıfatlarıgibianlaşılamıyacağını,mahlûklara

benzetilemiyeceğinianlıyamadılar.Oradakibaşkalık,buradakibaşkalığabenzemez.Yalnızgörünüşdeveismdebenzerlikvardır.Bundananlaşılıyorki,omakâmdabaşkalık,ayrılıkvardır.Fekat,bizbunuanlıyamayız!Anlıyamadığımızşeylereyokdiyemeyizvedememeliyiz!Doğruyolunâlimlerindenayrılmamalıyız!HerşeyindoğrusunuAllahüteâlâbilir.

311

Bumektûb,hakîkatlerivema’rifetleribilen,aklvenaklbilgilerininkaynağı,kıymetlioğluhâceMuhammedSa’îdeyazılmışdır.İncebilgileriveişitilmemişhakîkatleriişâretleanlatmakdadır:

(Allahümme),Fârisîbeytler:

(He)harfibiziyetişdirendir.

(Elif)iserabb-iHabîbullahdır.

(Lâm)Halîlullahıyetişdirmişdir.

(Mîm)kelîmullahıbildirmekdedir.

Bukelimeninbaşındabulunan(Elif)harfininhakîkati,kelîmullahMûsâaleyhisselâmınmebdeidir.Bufakîrinişininbaşlangıcıda,onlarınyolundabulunmaklavehadîs-işerîfdebildirilenvârisolmakşerefinekavuşmakla,buharfinhakîkatidir.Fekat,kelîmullahMûsâaleyhisselâm“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”,bukelimenin(Mîm)harfininhakîkatinegelmişdir.

Buaşağıkulungeldiğiyerise,(He)harfininhakîkatidir.Bufakîrinşimdibulunduğuvesığındığıyer,iştebuharfinhakîkatidir.Buhakîkate(Gayb-ihüviyyet)denir.Buhakîkatrahmethazînesidir.Dünyâdaolanbirrahmetinveâhıretiçinayrılmışolandoksandokuzrahmetinhepsiburada,buhakîkatdebulunmakdadır.Sanki,buhazînedenbirmuslukdünyâyaakmakdadır.

Ötekirahmetmusluğuâhıretiçindir.Erhamürrâhimînsıfatı,buhakîkatdençıkmakdadır.Bumakâmda,yalnız(Cemâl)sıfatı

zuhûretmekdedir.(Celâl)sıfatındanhiçbirşeybulunmaz.Sevdiklerinedünyâdaverdikleribütünsıkıntılarveüzüntüler,(Cemâl)sıfatıileterbiyeetmekdir.Celâlolarakgörünmekdedir.Böyleyapması,Allahüteâlânınmekridir,aldatmasıdır.

Bekarasûresiyirmialtıncıâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,onunlaçoklarınıdoğruyoldançıkarırveonunlaçoklarını,doğruyolakavuşdurur)buyuruldu.

Peygamberlerinsonuncusuna“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”

yapılanlarınbaşlangıcı,(Elif)hakîkatininüstündeolanbirhakîkatdir.

Halîlullahİbrâhîmaleyhisselâma“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”

yapılanlarınbaşlangıcıda,buyüksekmakâmınhakîkatidir.Böyleolmaklaberâber,Peygamberlerinsonuncusuna“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”yapılanların

başlangıcınınhakîkati,oyüksekhakîkatinicmâlidir,topluluğudur,bütünüdür.Halîlullahın“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”başlangıcınınhakîkatiise,oicmâlin,otopluluğuntafsîli,açılmışı,yayılmışıdır.Peygamberlerinsonuncusunun“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”rücû’etdiği,geldiğihakîkat,(Elif)harfininhakîkatidir.Halîlullahın“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”gelipyerleşdiğihakîkatise,(Lâm)harfininhakîkatidir.Eveticmâlin,topluluğun,vahdetleilgisidahâçokdur.Bununiçin(Elif)egelmesikolayolmuşdur.Çünki,(Elif)harfivahdeteyakındır.Açılmak,dağılmak,çokluğadahâuygundur.Bununiçin,çokluğayakınolan(Lâm)akavuşmuşdur.Bundandolayıhazret-iİbrâhîm“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”hembaşlangıcda,hemdesonundaçokbereketliolmuşdur.

İştebununiçindirki,insanlarınenüstünüolanMuhammed“aleyhisselâm”,Halîlullahİbrâhîmaleyhisselâmınsalevâtivebereketigibiolansalevâtvebereketistemişdir.Allahüteâlânın

ismlerininmertebesi,sıfatlarınınmertebesininüstündedir.Peygamberlerinsonuncusunun“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”rabbi,ya’nîyetişdiricisiolanism-iilâhî,mubârek(Allah)ismidir.Bufakîrin[ya’nîİmâm-ıRabbânî“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”hazretlerinin]rabbiolanism,mubârek(Rahmân)ismidir.Buaşağıkulun,Kelîmullahilebağlılığıolduğuiçin,obüyükPeygamberden“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”buaşağıkulaçokbereketlerveyardımlargelmişdir.Bufakîrinvilâyeti,hernekadar(Vilâyet-iMûsevî)değilisede,buvilâyetinbereketleriiçindeyim.Buyoldaçokilerledim.Buaşağıkulunbuvilâyetdenfâidelenmesi,buvilâyetinicmâlinden,topluluğundanolmuşdur.Büyükoğlumun“aleyhirrahme”

istifâdesiise,buvilâyetinyayılmışından,açılmışındanolmuşdur.Bufakîrin,(Vilâyet-iMûsevî)dengelenvilâyeti,fir’avnsoyundanolanmü’minkulunvilâyetigibidir.Oğlumun“aleyhirrahme”vilâyetide,fir’avnınîmânagelensihrbâzlarınınvilâyetlerigibidir.Vesselâm.

Gelkardeşim,inkâretme,kılinsâf!

Kıymetliömrünüeylemeisrâf!

Kalbininefsinarzûsundankoru,

Dışıngibiiçindahîolsunsâf!

312

Bumektûb,mîrMuhammedNu’mânın“kuddisesirruh”süâllerinecevâbolarakyazılmışdır.Nemâzdaotururkenparmakkaldırmakdoğruolmadığınıdabildirmekdedir:

Âlemlerin,bütünmahlûklarınrabbi,yaratıcısıvevarlıkdadurdurucusuveihtiyâclarınıgönderenAllahüteâlâyahamdolsun!PeygamberlerinenüstünüolanMuhammedMustafâya“aleyhissalâtüvesselâm”veOnunPeygamberkardeşlerinevemeleklereveOnunyolundagitmekleşereflenenleresalât,selâmveiyidüâlarolsun!MollaMahmûdilegönderdiğinizkıymetlimektûbgelerekbizlerisevindirdi.Soruyorsunuzki:

Süâl:Âlimler,Medînedeki(Ravda-imubâreke)denilenyer,Mekkeşehrindendahâkıymetlidirdiyor.Hâlbuki,Muhammedaleyhisselâmınsûretivehakîkati,Kâ’be-imu’azzamanınsûretinevehakîkatinesecdeetmekdedir.

Ravda-imubârekenasılolurda,dahâüstünolur?

[Medînecâmi’iiçinde,Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”kabr-işerîfiilecâmi’ininozemânkiminberiarasındaki,yirmialtımetreuzunlukdakiyere(Ravda-imutahhera)denir.(Ravda),bağçedemekdir.O

zemânkiminber-işerîf,üçbasamakvebirmetreyüksekidi.654yangınındatemâmenyandı.Çeşidliyıllarda,çeşidliminberleryapılmış,bugünki,onikibasamaklımermerminberi,sultânüçüncüMurâdhân[998]deİstanbuldangöndermişdir].

Cevâb:Yavrum!Bufakîregöre,yeryüzününenkıymetliyeriKâ’be-imu’azzama[vebununetrâfındaki(Mescid-iharâm)denilencâmi’]dir.

Bundansonra,MedînedekiRavda-imukaddesedir.Üçüncüolarak,Mekke-imükerremeşehridir.Görülüyorki,Ravda-imutahhera,Mekkedendahâüstündürdemekdoğrudur.

Süâl:Hanefîmezhebindeolanbirmüslimân,nemâzdaotururken,parmağıileişâretedermi?

Cevâb:Yavrum!Şehâdetparmağıileişâretetmenincâizolduğunubildirenhadîs-işerîflerçokdur.Hanefîmezhebindekiâlimlerinbirkısmıda,böylesöylemişdir.Hanefîmezhebindekikitâblar,çokdikkatleokunursa,parmakkaldırmanıncâizolduğunubildirenhaberler,(Üsûlbilgileri)değildir.

Mezhebin(Zâhirhaberleri)değildir.İmâm-ıMuhammedŞeybânî,(Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”mubârekparmağıile,işâretederdi.Bizde,Onungibi,parmağımızıkaldırırveindiririz.İmâm-ıa’zamEbûHanîfedeböylesöyledi)diyorisede,imâm-ıMuhammedinböyledediği,(Nevâdir)haberlerindendir.(Üsûl)haberlerindendeğildir.

(Fetâvâ-igarâib)dediyorki,(Muhît)kitâbında,(Sağelinşehâdetparmağıileişâretedileceğiniimâm-ıMuhammed“rahmetullahialeyh”(Üsûl)kitâblarındabildirmedi.Sonragelenâlimlerde,başkabaşkasöyledi.

İşâretedilmezdiyenleroldu,işâretedilirdiyenlerdeoldu.İmâm-ıMuhammed,Üsûlkitâblarındanbaşkakitâblarında,Peygamber“sallallahüaleyhivesellem”işâretederdidiyorveİmâm-ıa’zamda“rahmetullahialeyh”bunuhaberverdibuyuruyor.İşâretetmeksünnetdirdenildiğigibi,müstehabdırdiyenlerdevardır)diyor.Fetâvâ-igarâibdebundansonradiyorki,doğrusu,işâretetmekharâmdır.

(Fetâvâ-iSirâciyye)de[AlîÛşî“rahmetullahialeyh”]diyorki,(Nemâzdaeşhedüenlâ...derken,şehâdetparmağıileişâretmekrûhdur.(Kübrâ)kitâbıda,böylediyor.Âlimlerbunubeğeniyor.Fetvâdaböyleverilmişdir.

Çünki,nemâzdahareketsiz,vekarlıolmaklâzımdır).

(Gıyâsiyye)fetvâkitâbında,[DâvüdbinYûsüf“rahmetullahialeyh”]diyorki,(Otururkenşehâdetparmağıileişâretedilmez.Fetvâböyledir.Muhtârolan,beğenilendebudur).

MuhammedKuhistânî“rahmetullahialeyh”,(Câmi’ürrümûz)kitâbındadiyorki,(İşâretedilmezveparmakbükülmez.Mezhebinüsûlbilgilerinegöreböyledir.Zâhidîninkitâbındadaböyledir.Fetvâdaböyleverilmişdir.

(Mudmerât),(Velvâlciyye),(Hülâsa)vedahâbaşkakitâblardadaböyleyazılıdır.Büyüklerimiz,parmakileişâretetmeninsünnetolduğunudabildirmekdedir).

Hazîne-tür-rivâyâtkitâbında,(Tatârhâniyye)kitâbındanalarakdiyorki,(Teşehhüddeotururken,lâilâheillallahderken,sağelşehâdetparmağıileişaretedermi?İmâm-ıMuhammedbunu,üsûlhaberlerindebildirmedi.Sonragelenler,başkabaşkasöyledi.Birkısmâlimler,işâretedilmezdedi.

(Kübrâ)daböyleyazıyor.Fetvâdaböyledir.Bir

kısmıise,işâretedilirdedi).

Görülüyorki,işâretetmeninharâmolduğunusöyliyenâlimlervardır.Mekrûholduğunubildirenfetvâlarmevcûddur.İşâretedilmez,üsûlhaberleriböyledirdiyenlerçokdur.Ohâlde,bizimgibimukallidlerin,hadîs-işerîfvardırdiyerek,işâretetmeğekalkışmamızveböylece,birçokmüctehidlerinfetvâlarıileharâmveyâmekrûhveyasakolduğubildirilenbirişiyapmamızdoğruolmaz.Yasakolduğunubildirenfetvâlarkarşısında,hanefîmezhebindekibirkimsenin,parmaklaişâretetmesi,ikifikrigösterir:1-

İctihâdderecesinde,yüksekolanbudinâlimlerininişâretedileceğinibildiren,meşhûrhadîslerdenhaberleriyokimişdemekolur.2-Yâhud,hadîs-işerîfleriişitmişler,fekat,buhadîslereuymamışlar.Kendikafaları,düşünceleriilehareketetmişlerdemekolur.Bufikrlerinikiside,çokbozukdur.Böylesanmakiçin,pekbayağıveyâçokinâdcıolmakgerekdir:(Tergîb-üs-salât)kitâbındaki,(Eskiâlimler,nemâzdaşehâdetparmağıileişâretederdi.

Sonraları,şî’îler,buişdetaşkınlıkyapdığından,sonragelenhanefîâlimleri,işâretetmeği,Ehl-isünneteyasaketdi.Böylece,sünnîler,şî’îlerdenayırdedilmişoldu)sözüde,kıymetlikitâblardakihaberlereuygundeğildir.Çünki,âlimlerimizin(Zâhirüsûlü),işâretetmemeğiveparmağıbükmemeğibildiriyor.Ya’nî,eskiâlimlerişâretedilmezbuyurmuşdur.Ohâlde,buişinşî’îliklebirilgisiyokdur.İşâretedilmiyeceğinibildirendinbüyüklerinekarşı,edebvesaygımızıtakınarak,bizedüşensözşöyleolmalıdır:(Bubüyükler,işâretetmeninharâmvemekrûholacağınabirdelîl,vesîkaeldeetmeselerdi,harâmveyâmekrûhdemezlerdi.İşâretetmeninsünnetvemüstehabolduğunubildirenhaberlerisöyledikdensonra,(Böyledemişlerisede,doğrusuişâretinharâmolduğudur)buyurmazlardı.Demekki,budinbüyükleri,işâretinsünnetvemüstehabolduğunugösterenhaberlerindeğil,belkiyasakolduğunugösterenvesîkalarındoğruolduğunuanlamışlardır).Sözünkısası,bizimgibicâhillerin,birkaçhadîs-işerîfişitmemiz,delîlvesenedolamaz.Dinbüyüklerininsözlerinired

etmemizesebebolamaz.Eğer,(Bizşimdi,onlarınanladıklarınınyanlışolduğunugösterenbilgilerielegeçirmişbulunuyoruz)denirse,bizimgibimukallidlerinbilgisi,birşeyinhalâlveyâharâmolmasınavesîkaolamaz.Birşeyinhalâlveyâharâmolmasıiçin,müctehidinzanetmesilâzımdır.Müctehidlerinsözlerini,senedleriniörümcekyuvasındandahâçürüksanmak,büyükatılganlıkolur.Kendibilgisini,dinbüyüklerininbilgilerindenüstüntutmakveHanefîmezhebinin(Üsûlhaberleri)nebozuk,çürükdemekveâlimlerin,fetvâvermekiçindayandıklarıkıymetlihaberihiçesaymakvebuhaberlereyanlışdemek,dîn-iislâmdabüyükbiryara,gedikaçmakolur.İslâmınbüyükâlimleri,Resûlullahın“sallallahüaleyhivesellem”parlakzemânınayakınolduklarıiçinveilmleri,sonragelenlerinbilgilerindenkatkatçokolduğuveharâmdan,günâhlardansakınmaları,Allahüteâlâdankorkmaları,sonderecefazlaolduğuiçin,hadîs-işerîfleri,bizimgibi,dinbilgilerindenhaberiolmıyan,işitdiğibirkaçsözüilmsanan,boşcâhillerden,elbettedahâiyitanırveanlarlardı.Doğrusunu,iğrisini,değişmişolanını,

değişdirilmemiş

olanlarını,bizdendahâiyiayırdederlerdi.Buhadîs-işerîflereuymamaklâzımolduğunubildirmelerinin,elbettebirsebebi,dayandıklarıkuvvetlivesîkalarımevcûddur.Bilgisivegörüşüonlardanazolanbizler,şukadaranlıyoruzki,işâretinveparmağıbükmeninnasılolacağınıbildirençeşidlihadîs-işerîflervardırvebirbirlerineuymamakdadırlar.Buçeşidlihaberlerinbirbirlerineuymaması,işâretinyapılmasıiçin,kesinbirşeysöylemeğigüçleşdirmişdir.Ba’zıhaberler,parmaklarıyumrukhâlinebükmedenişâretedileceğini,ba’zılarıbükerekedileceğinibildirmekdedir.

İşâretin,parmaklarıbükerekyapılacağınıbildirenlerdenbirkısmı,parmaklar[(Halebî-iSagîr)kitâbında,parmakişâretleriilesayılarıgöstermekiçinkullanılanşeklleriaçıkcaanlatdığıüzere]elliüçrakamışeklinde,bazılarıdayirmiüçrakamışeklindebükerdiyebildirmekdedirler.

Ba’zıhaberler,sağikiküçükparmağıkapayıp

vebaşparmağıortaparmaklahalkayapıp,şehâdetparmağıileişâretedilirdiyor.Birhaberegöre,yalnızbaşparmak,ortaparmağınüzerinekoyupişâretedilir.Başkabirhaberde,sağeli,solelvebileği,bileküzerinevekolu,kolüzerinekoyup,işâretedileceğibildiriliyor.Ba’zıhaberlerde,bütünparmaklarıkapatarakişâretolunması,ba’zılarındaise,şehâdetparmağıkımıldatılmadanişâretedilmesibuyurulmakdadır.Bunlardanbaşka,tehıyyâtdaişâretolurdiyipyerikesinbildirilmemekde,ba’zıhaberlerde,şehâdetkelimesiokunurkenişâretolunurdenilmekdedir.Ba’zırivâyetlerdeise,otururkendüâzemânında,(EyKalbleriistediğigibiçevirenAllahım!

Benimkalbimi,kendidîninüzerindebulundur!)denirvebunusöylerken,parmaklaişâretolunurbuyurulmuşdur.

Hanefîmezhebininâlimleri,işâretiçinbildirilenhadîs-işerîflerinçokvebaşkabaşkaolduğunugörünce,nemâzhakkındakikesinveaçıkemrlereuygunolmıyan,fazlabirhareketinyapılmamasınısöylediler.Çünkinemâzdaesâs,

fazlahareketdensakınmakveolgunbirşekldebulunmakdır.Bundanbaşka,bütünâlimler,sözbirliğiilehabervermişdirki,parmakları,gücüyetdiğikadar,kıbleyekarşıbulundurmaksünnetdir.(Nemâzda,heruzvunu,gücünyetdiğikadar,kıbleyekarşıbulundur!)hadîs-işerîfi,bunuaçıkçaemretmekdedir.

Eğersorulursa:(Hadîs-işerîflerin,başkabaşkabildirilmesi,ancakaralarıbirleşdirilemediğizemân,işigüçleşdirir.Hâlbuki,işâretibildirenhadîs-işerîflerdenmüşterekbiremrçıkarılabilir.Çünki,çeşidlihadîs-işerîfler,başkabaşkazemânlardaduyulup,haberverilmişolabilir).

Cevâbolarakderizki,haberlerinçoğunda(kâne=idi)kelimesivardırki,bukelimemantıkdanbaşkailmlerde(kül=hep)ma’nâsınadır.Bununiçin,buçeşidlihaberlerbirleşdirilemez.

İmâm-ıa’zamEbûHanîfe,(Sözümeuymıyanhadîs-işerîföğrenirseniz,benimsözümübırakıp,hadîs-işerîfeuyunuz!)buyurduisede,busözü,kendiişitmemişolduğuhadîs-işerîfleriçindir.

İşitmemişolduğumbirhadîs-işerîfeuymıyansözümübırakındemişdir.Hâlbuki,işârethakkındakihadîs-işerîfler,böyleolmayıp,meşhûrolmuş,yayılmışdır.İmâm-ıa’zambunları,belkiduymamışdırdenilemez.

(Hanefîâlimleriarasında,işâretedilirdiyenler,böylefetvâverenlerdevardır.Birbirineuymıyanfetvâlardan,herhangibirineuyulursacâizolmazmı?)denirse:

Cevâbolarakderizki,fetvâlarınuymaması,(Câizdir,câizdeğildirveyâhalâldir,harâmdır)şeklindeolduğuzemân,câizdeğildirveyâharâmdırdiyenfetvâlarauymakesâsdır.

İbniHümâm“rahmetullahialeyh”diyorki,(Parmağıkaldırmakvekaldırmamakda,birbirineuymıyanhadîs-işerîflerinçokluğukarşısında,nemâzdahareketsizolmaklâzımgeldiğiiçin,bizparmakoynatmamağıbildirenhadîs-işerîflereuymalıyız!)İbniHümâmanekadarşaşılsaazdır.

Kitâbında,(Âlimlerdenbirçoğu,işâretedilmezdediki,busözleri,hadîs-işerîflereveakla

uygundeğildir!)diyerek,ictihâdderecesindekibüyükislâmâlimlerinicâhilveahmakyapmakdadır.Mezhebinzâhirineveüsûlhaberlerinegöre,ictihâdvekıyâs,edille-işer’ıyyenindördüncüsüdür.

İctihâdanasıldiluzatılabilir?Buzât,birbirineuymıyanrivâyetlerinçokluğukarşısında,temizsularkısmındaki,(Kulleteyn)hadîs-işerîfininde,hadîs-ida’îfolduğunusöylemekdedir.

Akllı,olgunoğlumMuhammedSa’îd“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”,parmaklaişâretüzerindebirrisâleyazmakdadır.Temâmolunca,birsûretiniinşâallahgönderirim.[SeyyidAbdülhakîmefendinintalebeleri,parmaklaişâretetmemekdedir.]

Süâl:Sizinyolunuzdaçalışanlarheryerdeçokdur.İçlerindenbirinin,arkadaşlarınabaşkanlıketmesinikimseyesöyliyemedim.Bununiçin,kendimegüvenemedim.Sizinişâretbuyurmanızıbekliyoruz.Uygungördüğünüzübildirinizde,arkadaşlarınınbaşınageçirelimdiyorsunuz?

Cevâb:Buiş,sizinuygungörmenizebırakılmışdır.İstihâredenveteveccühdensonra,sizemrediniz!Sizeveyanınızdaolanlaraselâmederim.

313

Bumektûb,hâceMuhammedHâşime“rahmetullahiteâlâaleyh”yazılmışdır.

Eshâb-ıkirâmınüstünlüklerininnasılolduğunuvetarîkat-ialiyye-iNakşibendiyyederiyâzetçekilmesiolmadığınıvebuyolunniçinhazret-iEbûBekrebağlıolduğunuvebirPeygamberinvilâyetindekisâliki,başkabirPeygamberinvilâyetinegeçirmeğivegömleğinönüaçıkolmalımıyoksaolmamalımıvekelime-itevhîdvezikrivebirkaçedebibildirmekdedir.Bumektûb,Mektûbâtınbirincicildininsonmektûbuolmakdadır.Hepsi,ResûlleradedinceveBedrgazvesindekimücâhidleradedince,üçyüzonüçolmakdadır.Bumektûbunsonuna,büyükoğlununbirkaçmektûbunundaeklenmesiniemrbuyurdular.Böylece,düâveFâtihaokunmasınıdilediler:Allahüteâlâyahamdolsun!Onunçok

sevdiğiPeygamberinesalâtveselâmolsun!Dinvedünyâse’âdetinizedüâederim!

Kardeşim,MuhammedHâşim“rahmetullahiteâlâaleyh”!MîrseyyidMuhibbullahınmektûbundadabildirdiğinizsorulara,bildiğimkadarcevâbyazarakgönderiyorum:

Süâl1:Allahüteâlâyayaklaşmakiçin,Fenâ-fillahveBekâ-billahveCezbeileSülûkmakâmlarınınhepsinigeçmeklâzımdır.

Eshâb-ıkirâm“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”,mahlûklarıneniyisinin

“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”sohbetindebirkerrebulunmakla,bütünümmetinEvliyâsındandahâüstünoldular.AcabâbütünbuSeyrveSülûkveFenâveBekâ,bunlardabirsohbetdemihâsıloldu?Yoksa,bubirsohbet,seyrvesülûkunvefenâvebekânınhepsindendahâmıüstünidi?

Eshâb-ıkirâmın“rıdvânullahiteâlâaleyhimecma’în”FenâveBekâları,O

hazretin“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”teveccühüvetesarrufuilemiidi?Yoksa,yalnızmüslimânolmaklamıidi?Bunlarsülûkvecezbehâllerinivemakâmlarınıbiliyorlarmıidi?Yoksa,bilmiyorlarmıidi?Eğerbiliyorlaridiise,buhâllerevemakâmlaraneismvermişlerdir?Eğeronlardasülûkvecezbeyollarıyokdudenirse,butarîkatlerinbid’at-ihaseneolmalarılâzımgelmezmi?

Cevâb1:Bugücsorularınızıcevâblandırmak,yazmaklaolmaz.Biraradabulunmak,uzunzemânhizmetetmeklâzımdır.Bukadarzemâniçindekimseninsöylemediğişeyleribirdef’adasöylemekvebirkalemdeyazmakkolayolurmusanıyorsunuz?Fekat,sorduğunuziçin,cevâbsızbırakmakdaolamaz.

Elimdengeldiğikadarbunuçözmeğeçalışacağım,iyidinleyiniz!

FenâveBekâveSülûkveCezbeileolanyaklaşmağa(Kurb-ivilâyet)denir.

Buümmetinevliyâsı,buyaklaşmakile

şereflenmişlerdir.Eshâb-ıkirâmın,Hayr-ül-enâmınsohbetinde“aleyhivealeyhimüssalâtüvesselâm”kavuşduklarıyakînlikise,(Kurb-inübüvvet)dir.ResûlullahauyarakveOnavârisolarakkavuşmuşlardır.

Böyleyaklaşmakda,neFenâvardır,neBekâveneCezbevardır,nedeSülûk.

Bukurb,vilâyetkurbundankatkatdahâyüksekveüstündür.Çünkibukurb,aslayaklaşdırır.Vilâyetkurbuise,zılle,gölgeyeyaklaşdırır.Nekadarbaşkaolduklarınıburadananlamalıdır.Fekat,herkesinanlayışıbuma’rifetintadınıalamaz.Nerdeise,buümmetinyüksekleride,buma’rifetianlamakda,câhillergibikalırlar.Fârisîbeyttercemesi:EbûAlîSînâkalenderlikyapsaydı,

kalenderlerinhepsisofîolurlardı.

Evet,eğerPeygamberlikkurbununkemâllerine,vilâyetkurbuyolundançıkılırsa,ozemânFenâ,Bekâ,CezbeveSülûklâzımolur.Çünki,vilâyetkurbundayükselmekiçin,bunlarlâzımdır.

Fekat,Vilâyetyolundangidilmeyip,Peygamberlikkurbununcaddesiseçilirse,Fenâ,Bekâ,CezbeveSülûkhiçlâzımdeğildir.Eshâb-ıkirâm,nübüvvetkurbununcaddesindenilerlediler.Bununiçin,Cezbe,Sülûk,FenâveBekâ,bunlarahiçlâzımolmadı.Buma’rifeti,mevlânâEmânullahayazılanmektûbdadaarayınız!Bufakîr,mektûblarımdavekitâblarımda,hâliminsülûkvecezbeninötesindevetecellîlerin,zuhûrlarınötesindeolduğunuyazmışdım.Oyazılarımda,iştebu(Nübüvvetkurbu)nubildirmişdim.Hâcemhazretlerininhizmetlerindeiken,budevlethâsılolmuşdu.Bunuhâcehazretlerineşöylebildirmişdim:Bendeöylebirhâlhâsılolduki,ohâlinkarşısında,(Seyr-ienfüsî),(Seyr-iâfâkî)gibioldu.Buhâlimibildirmekiçinbukelimelerdenbaşkasöyliyecekbirşeybulamadım.Buşaşılacakhâlim,senelergeçdikdensonra,yerleşmeğe,anlaşılmağabaşlayınca,kısacayazmağakalkışmışdım.Buni’metiihsânedenAllahüteâlâyahamdolsun!Allahüteâlâihsânetmeseydi,bizbunubulamazdık.RabbimizinPeygamberleridoğruolarakgönderilmişlerdir.

Yukarıdabildirdiklerimizdenanlaşılıyorki,FenâveBekâveCezbeveSülûkismlerisonradankonulmuşdur.Meşâyıhınmeydânaçıkardıklarıkelimelerdir.

MevlânâCâmî“aleyhirrahme”(Nefehât)kitâbındayazıyorki,(FenâveBekâkelimeleriniilkolarakkullananEbûSa’îd-iHarrâzdır“kuddisesirruh”).

Süâl2:Tarîkat-ıaliyye-iNakşibendiyyedesünneteuyulur.HâlbukiOServer

“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”şaşılacakriyâzetlervesıkıntılıaçlıklarçekdi.Buyoldaise,riyâzetleriyasaketmişlerdir.Hattâriyâzetler,sûretlerin,görüntülerinkeşflerinesebebolduğuiçin,zararlıolduklarınıbildirmişlerdir.Sünneteuymakdazararbulunabileceğinidüşünmek,şaşılacakbirşeydeğilmidir?

Cevâb2:Sevgilikardeşim!Riyâzetlerçekmeninbuyoldayasakolduğunuyazıyorsunuz.Riyâzetlerinbuyoldazararlıbilindiğinineredeişitdiniz?

Buyolda,nisbetihepkorumakvesünnet-iseniyyeyeuymak“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”vehâlleriniörtmeğeçalışmakveortahâlliyaşamakveyiyecekde,giyecekdeveherşeydeortahâligözetmekvardır.Bunlarınhepsi,riyâzât-işâkkavemücâhedât-işedîdedir.Câhillerbunlarıriyâzetsaymazlar.Mücâhedebilmezler.Bunlaragöre,riyâzetvemücâhede,yalnızaçlıkçekmekdir.Çokaçkalmağıpekkıymetlisanırlar.

Çünki,hayvanlargibiyaşayanbukimseler,yimeğe,içmeğeçokönemverirler.Hepbunlarıdüşünürler.Bununiçin,yimemek,içmemekbunlaraağırriyâzetgörünürvesıkımücâhedeolur.Bucâhiller,nisbetinhepkorunmasınavesünneteuymağa“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”vebenzerlerinehiçkıymetvermezler.Bununiçin,bunlarıyapmamağıçirkingörmezler.Yapmağaçalışmağıdariyâzetdensaymazlar.Görülüyorki,buyolunbüyüklerine,hâlleriniörtmeğeçalışmakvecâhillerinkıymetverdikleririyâzetleriyapmamaklâzımdır.Böyleriyâzetlericâhiller

beğenirler.Aralarındayayılarakşöhreteveâfetesebebolurvesonukötüolur.Resûlullah,(Dindevedünyâdaparmaklagösterilmesi,insanakötülükolarakyetişir.BundanancakAllahüteâlânınkoruduğukimsekurtulur)buyurdu.

Bufakîregöre,uzunaçlıklarçekmek,yimekdeveiçmekdeortadereceyigözetmekdençokdahâkolaydır.Pekhafîfolur.

Ortahâligözetmekriyâzetinin,çokaçkalmakriyâzetindendahâüstünolduğumeydândadır.Yüksekbabam“kuddisesirruh”buyurduki,(Sülûküanlatanbirkitâbdagörmüşdüm.Maksadakavuşmakiçin,yimekde,içmekdeortadereceyigözetmekyetişir.Bunugözetinceayrıcazikrvefikrlâzımolmaz).

Sözündoğrusudabudur.Yiyecekde,giyecekdeveherişdeortadereceyigözetmekçokiyidir.Fârisîbeyttercemesi:

Ağzındantaşacakkadarçokyime,

açlıkdanölecekkadarazyime!

Hakteâlâ,Peygamberimize“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”kırkerkekkuvvetiihsâneylemişdir.Bukuvvetiileağıraçlıklaradayanırdı.Eshâb-ıkirâmda,insanlarıneniyisininsohbetiyardımıile“aleyhivealââlihissalâtüvesselâmüvettehıyye”buyükekatlanırlardı.Buyüzdenişlerindeveçalışmalarındahiçbirbozuklukvegevşeklikolmazdı.Açikenmuhârebededüşmanaöylegüclüsaldırdılarki,tokolanlarbununondabiriniyapamazlardı.Bununiçindirki,sabredenyirmikişi,ikiyüzkâfiregâlibgelirdi.Yüzkişide,binkişiyegalebeçalardı.Eshâb-ıkirâmdanbaşkaları,öyleaçkalsalar,edeblerivesünnetleriyapamazolurlar.Belkiçokolurki,farzlarıyapamazhâlegelirler.Gücüyokiken,buişdeEshâb-ıkirâmabenzemeğekalkışmak,kendinisünnetlerivefarzlarıyapamıyacakhâlesokmakolur.İşitdiğimizegöre,EbûBekr-iSıddîk“radıyallahüanh”O

Servergibi“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”,hergünoructutmakistedi.Za’îfledi,tâkatikalmadı.Birgünyereyıkıldı.OServer“aleyhi

vealââlihissalâtüvesselâm”bunaüzülerek,(İçinizdebenimgibikimvardır?

Rabbiminhuzûrundakalırım.Oradanyirimveiçerim)buyurdu.Görülüyorki,gücüyetmediğişeyiyapmağakalkışmakiyideğildir.

Eshâb-ıkirâm,insanlarıneniyisikadar“aleyhivealeyhimüssalevâtüvetteslîmât”açlığadayanamadılarisede,onunsohbetininyardımıileuzunaçlıklarınzararlarındankorunmuşidiler.Başkaları,onlargibikorunmuş

değildirler.Bunuşöyleaçıklarız:Açlığınsafâverdiği,temizlediğimeydândabirşeydir.Çokkimselerin[Sâliholanmü’minlerin]kalbinesafâverir.Çoğununda[Kâfirlerinvedünyâyadüşkünolanmü’minlerin]nefsinesafâverir.Kalbinsafâbulması,insanıdoğruyolagötürürvenûrlandırır.

[Âlem-iemrdekinûrlar,feyzler,hidâyethâsılolur.]Nefsinsafâsı,dalâletesürüklervezulmetiartdırır.[Nefs,âlem-ihalkdanolduğuiçin,âlem-ihalkdaki,bilinmiyen,gaybolan,gizliolan,

çalınanşeyler,hastalıklarınteşhîsi,tedâvîsi,ciniletanışmagibişeylerhâsılolur.

Böylekâfirvesapıkkimseler,müslimânlarınîmânlarınınbozulmasınasebebolurlar.]AhmakEflâtun,nefsininsafâsınagüvendi.Hayâlinegelengörüntülereuydu.Bunlarıdeğerlibirşeysanarak,kendinibeğendi.Hazret-iÎsâ“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”EflâtunzemânındaPeygamberolmuşdu.RûhullaholanOyücePeygambereinanmadı.(Bizgericilikdenkurtulmuşkimseleriz.Bizidoğruyolagötüreceköndereihtiyâcımızyokdur)dedi.Eğerkalbinikarartansafâsıolmasaydı,hayâlindekisûretlerealdanmaz,se’âdetekavuşmakdangerikalmazdı.Maksadaulaşmasınaengelolmazlardı.Bukaranlıksafâyıgörerek,kendininûrlusandı.Busafânın,nefs-iemmâreninincekabuğundaniçerigiremediğini,nefsinineskisigibikirli,pisolduğunuanlıyamadı.Nefsininancak,şekerkaplanmışnecâsetedöndüğünügöremedi.Kalbböyledeğildir.O,yaradılışdatemizdir.Nûriledoludur.Yalnız,karanlıknefseyakınolduğuiçin,üzerikararmış,kirlenmişdir.Azbirtasfiye,

temizlemekile,üzerindekipasgiderek,eskihâlinedöner.Nûriledolar.Nefsise,yaradılışdakaranlıkdır,pisdir.

Kalbinemri,idâresialtınagirmedikce,dahâdoğrususünneteuymadıkca,islâmiyyetesarılmadıkca“alâsâhibihessalâtüvesselâmüvettehıyye”,hattâvehattâ,ancakAllahüteâlânınihsânınakavuşmadıkca,tezkiyebulamaz,içerdentemizlenemez.Yaradılışındakipislikdenkurtulamaz.Se’âdete,iyiliğeeremez.Eflâtun,hiçaklıermediğiiçin,nefsininsafâsını,Îsâaleyhisselâmainanankalbinsafâsıgibisandı.Oîmânlıkalbinsâhibigibi,kendinide,nûrluvetemizgördü.Bununiçinde,OyücePeygambere“alânebiyyinâvealeyhissalâtüvesselâm”uymakni’metiileşereflenemedi.

Sonsuzfelâketesürüklendi.BöylebelâyadüşmekdenAllahüteâlâyasığınırız!

Açlığınböylezararıdabulunduğuiçin,buyolunbüyükleri“kaddesallahüteâlâesrârehüm”açlıklariyâzetçekmekyolunututmamışlar,yimekde,içmekde,ortadereceyigözetmek

riyâzetine,tâmortadakalmağaçalışmakmücâhedesinesarılmışlardır.Açlığınbubüyüktehlükesinedüşmemekiçin,fâidelerindende,vazgeçmişlerdir.Başkaları,açlığınfâidelerinidüşünerek,zararlarınıgöremediler.Açlıkçekmeğiemretmişlerdir.Aklıolanlar,birzarardankurtulabilmekiçin,birçokfâidelerinbırakılacağınısöylemişlerdir.İslâmâlimlerinin,(Birişinsünnetveyâbid’atolduğuanlaşılamasa,bid’atiyapmamak,sünnetiyapmakdandahâiyidir)sözleride,aklsâhiblerininbusözlerinebenzemekdedir.Çünkibuiş,bid’atisezararlıdır.Sünnetise,fâidelerivardır.Zararlıolabileceğini,öndetutmuşlar,bid’atolabileceğiiçinbuişiyapmamalıdırbuyurmuşlardır.

Açlıklariyâzetçekmeksünnetininbaşkayoldandazarargetirebileceği,şaşılacakbirşeyolmaz.Busözledemekistiyoruzki,busünnet,yalnızEshâb-ıkirâmiçinolabilir.Ozemâniçinolması,çokinceveörtülübildirilmişolduğuiçin,tesavvufcularınçoğubunuanlıyamamış,kendileride,böyleriyâzetyapmışlardır.Birçoğuise,bununozemâniçinolduğunuanlıyarak,

kendileriyapmamışlardır.HerşeyindoğrusunuancakAllahüteâlâbilir.

Süâl3:Buyolunbüyüklerininkitâblarındayazıyorki:(Bizimnisbetimiz,hazret-iEbûBekrebağlanmakdadır.Başkayollarböyledeğildir).Yollarınçoğu,imâm-ıCa’fer-iSâdıkabağlanmakdadır.Buİmâmda,hazret-iSıddîkabağlıdır.Başkayollarda,hazret-iSıddîkabağlanmışolmuyorlarmı?

Cevâb3:İmâm-ıCa’fer-iSâdık“kuddisesirruh”hazretleri,hemhazret-iSıddîka,hemdehazret-iEmîrebağlıdır“radıyallahüteâlâanhümâ”.

Kendisindebuikinisbetbirleşmişolduğuhâlde,herikinisbetinkemâlleriayrıayrıidi.Birbirleriilekarışmamışidi.Birçokları,İmâmhazretlerinden,hazret-iEbûBekrin“radıyallahüteâlâanh”nisbetinialdı.

BunlarınyaradılışlarıSıddîkauygundu.Yaradılışlarıhazret-iEmîreuygunolanlarda,hazret-iEmîrinnisbetinialdılar.Hazret-iEmîrebağlandılar.

Biraralık,Benârisgölününyanınagitmişdim.KenkveÇemennehrleribugöleakmakdaidi.Herikinehrinsularınıngöldehemenkarışmadıklarıgörülüyordu.Sankiaralarıbirperdeileayrılmışdı.Kenknehrininakdığıtarafdabulunanlar,bunehrdengelensuyuiçiyorlardı.Çemennehrininakdığıtarafdabulunanlarda,Çemensuyundaniçiyorlardı.

HâceMuhammedPârisâhazretleri“kuddisesirruh”,(Risâle-ikudsiyye)kitâbındabuyuruyorki,hazret-iAlî,Peygamberlerinsonuncusundan“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”terbiyegördüğügibihazret-iSıddîkdandayetişmişdir.Bununiçin,hazret-iAlîninnisbeti,hazret-iSıddîkınnisbetindenbaşkadeğildirdenilirse,evetnisbetleribaşkaolmasada,birçokincelikleribulunduğuyerleregöre,birbirlerindenayrılırlar.Tekbirsu,bulunduğuyerleregöre,başkabaşkaözellikleraldığıgibi,ikisindenherbirine,ayrıincelikleribakımından,ayrıbirtarîkatbağlanmışolabilir.

Süâl4:MollaMuhammedSıddîkayazılanmektûbda,yaradılışı,Vilâyet-iMûsevîyeuygun

olanbirtâlibin,rehberitarafındanVilâyet-iMuhammediyyeyegetirildiğihiçişitilmemişdirdeniliyor.Büyükoğlunuzayazılanmektûbdaise,siziVilâyet-iMûsevîdenVilâyet-iMuhammedîyegetirdilerdeniliyor.Bunasılolur?

Cevâb4:MollaMuhammedSıddîkın“rahmetullahiteâlâaleyh”mektûbunda,Vilâyet-iMûsevîdenVilâyet-iMuhammediyyeyegeçirilmişolduğuişitilmemişdirdenilmekdedir.Bunuyazarken,geçirildiğibilinmiyordu.Bunubildirdiklerindensonravegeçirmeğekudretverdiklerindensonra,siziovilâyetdenbuvilâyetegeçirdilerdiyeyazıldı.Buikimektûb,başkazemânlardayazılmışolduklarıiçin,birbirlerininzıddıolmazlar.

Süâl5:Buradakisôfîler,önüaçıkantârîgiyiyorlar.Antârîninönüaçıkolmasısünnetdirdiyorlar.Hazret-iMîrinadamlarıise,yakasıhalkalı,kapalıyapıyorlar.Bunundoğrusuhangisidir?

Cevâb5:Bizdebunuiyibilemiyoruz.Arabistân

ehâlîsiönüaçıkantârîgiyerler.Sünnetböyledirderler.Hanefîmezhebininkıymetlikitâblarındanbirkaçında,erkeklerinkadınelbisesigiymemelerilâzımolduğuyazılıdır.

İmâm-ıAhmedveEbûDâvüd,EbûHüreyredenhaberveriyorlarki,Peygamberimiz“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmât”,(Kadınelbisesigiyenerkeğeveerkekelbisesigiyenkadınala’netolsun)buyurdu.

(Metâlib-ül-mü’minûn)kitâbında,kadın,erkeklereveerkekdekadınlarabenzemesin!Benzeyenlermel’ûndurdenilmekdedir.Önüaçıkantârînindinadamlarıileilmsâhiblerininelbisesiolmadığıanlaşılmakdadır.Bundandolayı,zimmîlerinya’nîgayr-imüslimlerinböylegiymelericâizgörülmüşdür.(Câmi’urrumûz)kitâbında,(Muhît)kitâbındanalarak,(Zimmî,dinadamlarınaveilmsâhiblerinemahsûsolancübbevesarıkgibielbisegiymemeli,kababezden,kadınlargibi,yakasıgöğsüüzerindeantârîgiymelidir)diyor.Âlimlerdençoğunagöre,önüaçıkiseantârîolmaz,mantoolur.Bunlaragöre,(Antâri,ya’nî

kamîs),yakasıomuzlardaaçıkolandır.

(Câmi’urrumûz)da,kadınkefeninianlatırkenböyledemişdir.(Hidâye)kitâbında,kamîsyerineDir’demekdedir.(Dir’)göğsekadaraçıkdır.

Kamîsinönüomuzakadaraçıkdır.Çoğunagöreikisibirdir.

Bufakîregöre,doğrusuşöylegörünüyorki,erkeklerinkadınelbisesigiymeleriyasakolduğuiçin,kadınlarınönüaçıkantârigiydikleriyerde,erkekler,kadınlarabenzememekiçin,yakasıkapalıgiymelidirler.Mâverâ-

ün-nehrdeveHindistândakadınlar,önüaçıkantârigiymekdedir.Erkeklerin,yakasıkapalıgiymelerilâzımolmakdadır.MeyânşeyhAbdülhak-ıDehlevî

“rahmetullahiteâlâaleyh”dediki,(BenMekkedeikenşeyhNizâm-ıNarnûlînintalebesindenbiri,yakasıkapalıantâriiletavâfediyordu.

Arablardançoğu,onunkadınantârisigiymişolduğunugörünceşaşırdılar).

Görülüyorki,âdetegörehemarablardoğrudur,hemdeHindistânveMâverâ-

ün-nehrerkekleriningiydikleridoğrudur.Bekarasûresiyüzkırksekizinciâyetindemeâlen,(Allahüteâlâ,herkesinyüzünübirtarafaçevirir)buyuruldu.Önüaçıkantârigiymeksünnetolduğuiyibilinseydi,Hanefîâlimleri,zimmîlerinböylegiymelerineiznvermezler,yalnızdinadamlarınınveilmsâhibleriningiymelerinibildirirlerdi.Buelbisedekadınlarbaşdageldikleriiçin,erkeklerinelbiselerinikadınlarınelbiselerinebenzetmemeleriuygungörülmüşdür.

Süâl6:Buyoluntâlibleri,başlangıçda,tâmehadiyyetiarıyorlar.Kelime-itevhîdisöylemekbunlaranasıluygunolur?Çünki,tapınacakbirşeyyokdurderken,Ondanbaşkalarıdüşünülmekdedir.

Cevâb6:Ondanbaşkalarınındüşünülmesi,ehadiyyetebağlanmayıdüzeltmekveterbiye

etmekiçindir.Başkalarınatapılamıyacağınısöylemek,Onabağlıkalabilmekiçindir.Yoketmekiçinbaşkalarınıdüşünmek,birvarlığabağlanmağauygunsuzolmaz.Birvarlığabağlanmağauygunolmıyan,başkalarınabağlanmakdır.Yoketmekiçin,onlarıdüşünmekdeğildir.Buikisinibirbirinekarışdırmamalıdır.[Zikrinçeşidleriçokdur.Bunlardançokfâidelisi,(Allahüekber,Allahüekber.Lâilâheillallahüvallahüekber.Allahüekbervelillâhilhamd)dır.Buna(Tekbîr-iteşrîk)denir.Hergünçokokumalıdır.]

Süâl7:Buyoldayenibaşlıyanlarınağızlarıilesöylediklerizikri,kalbleridesöylemekdedir.Kelime-itevhîdilezikrederken,kalbdebununhepsinisöyliyormu,söylemiyormu?Kalbdehepsinisöyliyorsa,(Lâ)derkenyukarıyadoğru,(İlâhe)derken,sağadoğrusöylemeknedendir?

Cevâb7:Eğerkalb,(LÂİLÂHEİLLALLAH)kelimesininhepsinisöylerse,niçinbukusûrolsun?(LÂ)derken,hayâliile,göbekdenyukarıdoğrusöyler.

(İLÂHE)derken,yukardan[göğsün]sağınadoğru,(İLLALLAH)derkensağdankendine[ya’nîkalbe]doğrusöyler.Yâhud,bukelimeleri,buüçtarafadoğruhayâliilegötürür.Ağzıilebirşeysöylemez.Böylece,kalbinağızilebirlikdeolmasışartıortadankalkar.Sizinbusonikisüâliniz,Fahreddîn-iRâzîninşübhelerinebenzemekdedir.İyidüşünseydiniz,sormanızahâcetkalmazdı.

EK:Sonolarak,şunudabildirelimki,oradakikardeşlerimizarkaarkayayazarak,Mîr[MuhammedNu’mân“rahmetullahiteâlâaleyh”]hazretlerininbugünlerdetalebeyleazçalışdığını,evyapdırmaklauğraşdığını,elinegeçenlerievyapmağaharcetdiğini,talebenin,kendisindenfâidelenemediğinibildiriyorlar.Bunlarıöyleyazmışlarki,beğenmedikleri,istemediklerianlaşılmakdadır.

İyibilinizki,buyolabağlıolanlarıbeğenmemek,öldürücüzehrdir.Bubüyüklerinsözlerine,işlerinekarşıgelmek,insanısonsuzfelâketegötürür.Uçurumasürükler,helekendirehberinibeğenmez,onakarşıgelirse,üstâdını

incitirse,neyevaracağınıdüşünmelidir!Bubüyüklereinanmıyanlar,bunlarınbereketlerinekavuşamaz.Bunlarakarşıgelenler,herzemânziyâneder,aldanır.Rehberin“rahmetullahiteâlâaleyh”herişi,hersözüiyivegüzelgörünmedikce,onunyüksekliklerindenhiçbirinekavuşamaz.

Elinebirşeylergeçerse,istidrâcolup,sonuyıkımveçöküntüolur.

Üstâdınaaşırısevgisivebağlılığıolmaklaberâber,içindeonakarşıkılkadarbirbeğenmemekbulunursa,bunukendiiçinfelâket,yıkımbilmelidir.

Onunüstünlüklerindenhiçbirinekavuşamıyacağınıanlamalıdır.

Rehberinişlerindenbirinibeğenmezsevebundankendinikurtaramazsa,karşıgelmişolmıyacakbiryolile,kendisindenbunusormalı,inanmamış

görünmemelidir.Buzemânda,doğruileyanlış,

iyiilekötübirbirleriilekarışıkdır.Rehberinarasıra,islâmiyyeteuymıyanbirşeyyapdığınıgörürse,kendisibunuyapmamalı,iyigözlebakarak,islâmiyyeteuygungörmeğeçalışmalı,iyitarafınıaramalıdır.İyiveuygunyerinibulamazsa,bubelâdankurtulmakiçin,Allahüteâlâyayalvarmalıdır.Üstâdınınbundankurtulmasıiçin,ağlıyarak,düâetmelidir.Üstâdınınmubâholanbirşeyiyapmasındanşübheyedüşerse,buşübheyekıymetvermemelidir.HerşeyinsâhibiolanAllahüteâlâ,mubâhşeyleriyasaketmemiş,beğenmemezliketmemişiken,başkası,kendiliğindennasılkarşıgelebilir.Çokyervardırki,birşeyindahâiyisiniyapmamak,yapmakdandahâiyiolur.Hadîs-işerîfde“alâsâhibihessalâtüvesselâm”,(Allahüteâlâ,azîmetleişyapmayısevdiğigibi,ruhsatlayapmayıdasever)buyuruldu.Mîrhazretlerininkabzhâli,sıkıntılıhâliçokolduğuiçin,böylezemânlarında,talebesiileuğraşamayıpda,birkaçmubâhişlekendiniavutmakisterse,bunakarşıdurmakdoğruolurmu?Abdüllah-iIstahrîhazretleri,böylezemânlarında,avköpekleriilebirlikde,ormanaavagiderdi.Büyüklerden

birçoğuda,böylezemânlarda,simâ’venağmedinlemeklekendileriniavuturlardı.DoğruyoldaolanlaraveMuhammedMustafânınizindegidenlereselâmolsun“aleyhivealââlihissalevâtüvetteslîmâtüetemmühâveekmelühâ”!

BİRİNCİARÎZA

MerhûmbüyükoğluMuhammedSâdık“aleyhirrahme”tarafındanyazılanbirincimektûb:

KölelerinizinenaşağısıMuhammedSâdık,şereflikapınızabildirirki,buradakilerinhâlleri,durumları,yüksekteveccühlerinizinyardımıile,çokiyidir.Bedenlerimizbiraradaolduğugibi,kalblerimizdetoparlanmış

olarakyaşamakdayız.Çokzemândanberi,hizmetcilerinizidüşünüyorveayrılıksebebiileüzülüyorduk.Busatırlarınyazıldığıgün,meyânBedreddîngelerekâfiyetdeolduğunuzubildirdi.Bizlerisonsuzsevindirdi.

Râhatlığakavuşduk.Bununiçin,Allahüteâlâyaçokhamdolsun!

Gönüllerimizinkıblesiefendim!HâfızBurhâneddîn,Ramezân-ışerîfinonüçüncügecesiKur’ân-ımecîdihatmeyledi.Ondördüncügecedenberi,hâfızMuhammedMûsâbaşladı.Hergecebeşcüz’okuyor.Yarıngece,ondokuzuncugecesiolup,hatmedecekdir.Ramezân-ımubârekinsononunda,hâfızBehâeddînhatmedeceğinisöyledi.Hakteâlâselâmetversin!Birgece,terâvîhnemâzında,hâfızKur’ân-ıkerîmokuyordu.Çoknûrlubirmakâmgöründü.Sanki,Kur’ân-ıkerîminhakîkatininmakâmıidi.Hernekadar,bunusöyliyemezsemde,hakîkat-iMuhammedînin“aleyhissalâtüvesselâm”bumakâmınicmâli,ortasıolduğuanlaşıldı.Sanki,büyükbirdenizi,birdestiyedoldurdular.Bumakâm,Muhammedaleyhisselâmınhakîkatinintafsîli,yayılmışı,açılmışıidi.Peygamberlerin“aleyhimüsselâm”veVelîlerin

“kuddisesirruhüm”büyüklerininçoğu,yaradılışlarındakigüclerikadar,bumakâmdan

birerparçapayalmışlardı.BizimPeygamberimizden“aleyhivealââlihissalâtüvesselâm”başkasının,bumakâmınbütününekavuşduğuanlaşılmadı.Buaşağıköleyedebirpayverildi.Allahüteâlâ,yüksekteveccühlerinizinyardımıile,tâmbirpayalmaknasîbeylesin!Şuânakadar,bumakâm,tâmaçıkgörülmedi.Bundanbaşkazemânlarımızda,kendimizitoparlamakdayız.Buyüceayda,çokberekethâsıloldu.KardeşimMuhammedSa’îdinhâlleribirdüzendegitmekdedir.Zemânlarızikrilegeçmekdedir.

Şehrlerdekilerde,sevesevegeliyorlar.Bufakîr,şimdiyekadardörtcüz’dençokezberledim.Bayramakadarbeşcüz’ezberlemişolacağımıumuyorum.Köleniz.

İKİNCİARÎZA

KölelerinizinenaşağısıMuhammedSâdık,yüksekkapınızabildirirki,buradabulunanlarınhâlineşükrlerolsun!Dileklerimizinkâ’besiolanyüksekzâtınızın,hizmetcilerinizinvesevdiklerinizinhepsiileiyiolmanızadüâ

etmekdeyiz.Bütündileğimiz,ancakbudur.Başımızıntâcıolanmektûbunuz,değeriölçülemezolanyazılarınız,İsmâ’îleliilebizlerişereflendirdi.Okumaklaçoksevindik.Haksübhânehuveteâlâ,âlemlerinkıblesininihsângölgesini,bütünmüslimânlarınüzerindeneksikeylemesin!

ÜmmîolanPeygamberleriveOnuntemizolanÂlihurmetinebudüâmızıkabûlbuyursun“aleyhivealeyhimminessalevâtiefdalühâveminetteslîmâtiekmelühâ”!Ey,gönüllerinkıblesi!Hâlleriminyıkılmakdaolduğununasılbildireyim?Çirkinişlerimdenvegeçmişdekiveşimdikiiyihâllerineldençıkmasındandolayıâhetmekdenbaşkabirişimyokdur.Hiçbirzemânınveânın,Onunbeğenmediğibirhâldegeçmemesiniistiyorum.Fekat,buni’metelegeçmiyor.Tekümmîdim,yüksekkapınızınhizmetcilerininteveccühlerininyardımınakavuşmakdır.Fârisîmısra’tercemesi:

Büyükihsân,kerîmleregücgelmez!

Allahüteâlâyahamdolsun,şükrolsunki,

kıymetliteveccühlerinizinyardımıile,buânakadar,emrbuyurulanyoldaçalışırken,azbirgevşeklikhiçolmadı.Hergünilerleyişveartışumuyoruz.Sabâh,öğleveikindinemâzlarındansonratoplanıyoruz.HâfızBehâeddîn,zemânbulunca,Kur’ân-ıkerîmdeokuyor.Bufakîr,arasıra(Kabz)oluyorum.Sonra(Bast)hâsıloluyor,açılıyorum.Kabz,bast,teveccüh,zevkvesükûnvebenzerleri,yalnızbedendehâsılolmakdadır.Bedendenbaşkayerebulaşmıyorlar.Altılatîfe,neteveccühediyorlar,nedegâfildirler.Teveccühederlerse,teveccühleri,ilm-ihuzûrîgibidir.Hattâ,tâmöyledir.Teveccüh,zevkvebenzerlerininhepsinizılleriniçindebilmekdedir.Zıldendışardabulmamakdadır.Latîfeler,öncebedenilekarışıkidi.Kalbgözü,bedendenbaşkabirşeygörmüyordu.Böyleolduğu,çoksevinçliolanhuzûrunuzdadabildirilmişdi.Şimdi,bedendenayrıbulunmakdadır.Bumakâmı,(Bekâmakâmı)olarakbilmekdedir.Bekâdansonra,latîfelerdeyinebirFenâhâsıloldu.

BekâdansonraolanbuFenâhâsılolmadıkca,işintemâmolamıyacağıanlaşıldı.Birkaçgünden

beriyine(Kabzhâli)vardır.Sevindiricihâllerpekazolmakdadır.Bakalımneolacak.Şuânakadarbuâlemehiçteveccüholunmadı.Hâlleribildirmeklâzımolduğuiçin,birkaçkelimeilearzetmeğekalkışıldı.Eygönüllerinkıblesi!Bufakîr,hemenhemenhergece,hazretinizirü’yâdagörmekleşereflenmekdeyim.Bundandahâçokneyazayım.

Dahâçokyazmak,resmîşeylereklemekolur.Köleniz.

ÜÇÜNCÜARÎZA

KölelerinizinenaşağısıolanMuhammedSâdık,yüksekkapınızasunarki,buaşağıkul,çokzemândanberi(Kabz)hâlindeolup,çoksıkılıyordum.

Sonunda,Allahüteâlâyaçokşükrlerolsun,ancakyüksekteveccühünüzünyardımıile,büyükbir(Bast),gönülaçıklığıihsânolundu.Busıkıntısızhâldeiken,önceleribukimseninyapdığızikrveteveccühveherşey,şimdiOnun“teâlâvetekaddese”tarafındanyapılmakdadır.

Kendinde,bunlarıalabilmekdenbaşka,birşeybulamamakdadır.Üzerinegüneşışınlarıgelenaynagibidir.Buışıklarındoğmasıile,bedendekivelatîfelerdekibütünkaranlıklarvebulanıklıklaryanıptemizlendi.Bunlarınhepsindenûrveberekethâsıloldu.(Şerh-ısadr)oldu.Kalbgenişledi.Bedeninhepsinûrolup,rûhunvesırrıneskiparlaklıklarındandahâçokışıksaçdı.Latîfelerarasında,enkâmiltecellîkalbüzerineoldu.Kalbebakıp,içindebaşkabirkalbgörüldü.Bunadatecellîvardı.Bukalbinkalbinebakıncabununiçindede,başkabirkalbgöründü.Bunadatecellîvardı.Böylece,sonsuzolarak,herkalbiniçinde,başkabirkalbvardı.Şimdibunlarınbirkalbdesonaerdiklerisanılıyor.Fekatböyleolduğuiyianlaşılamamakdadır.Şimdikihâlinyanında,eskihâllerinancakbirözenilecekşeyolmadığıanlaşıldı.

Bumakâmınismibiliniyordu.Edebeuygunolmazkorkusuileyazılmadı.Eygönlümünkıblesi“kaddesallahüteâlâsirrehül’azîz”!Bütünbunlar,temizteveccühünüzünsebebolduğu

ihsânlardanbirerzerredir.Fârisîbeyttercemesi:

Vücûdümünherzerresidilegelsede;

Şükrününbindebiriniyapamamyine!

Hazretinizinselâmetiveyüksekkapınızdahizmetcilikedenlerekatılabilmekiçinolanisteklerimizinasılaçıklıyayım,nasılyazabileyim?Gecegündüzvebelkiherân,buyüksekarzûmuzaveçokkıymetliisteğimizekavuşduracakolan,güzelvaktinvetatlısâatinnezemângeleceğinidüşünüyoruz.

Fikrimizde,gönlümüzde,buistekden,budilekdenbaşka,hiçbirdüşünceyokdur.Haksübhânehuveteâlâ,engüzelşekldeveenuygunyolile,bubüyükni’metekavuşdursun!SevgiliPeygamberiveOnuntemizÂlihurmetinedüâmızıkabûlbuyursun“aleyhivealâÂlihiminessalevâtietemmühâveminetteslîmâtiekmelühâ”!Âmîn.Köleniz.

MuhammedSâdık

Buhâllerin,zevklerin,tercümânıMektûbât,

kitâbıdırki,ondanneşroluyorfüyûzât.

İlâhînûrlarondanyayılıyorcihâna,

hernemüşkilinvarsa,yalnızsenbaşvurona.

Onuçokokudostum,baknûrladolacaksın,

bizzatmusannifinden,feyizyâbolacaksın.

öylekitâbdırkio,misliislâmiyyetde,

nemâzîdeyazılmış,neyazılırâtîde.

Kur’ândan,hadîslerdensonragelirbukitâb,

herkesevariçinde,kendinegörehitâb.

İlm,ihlâsmenba’ı,hârikalardiyârı,

ondabulurarayan,eşiolmıyanyârı.

Kayyûm-iâlem[1]diyor,hermektûbubabamın,

birderyâ-yımuhîtdir,sonugörünmezânın.

Tarîkatveislâmiyyet,vaslolmuşdurburada,

Se’âdetmenbaıdır,dünyâdaveukbâda.

BudurTabîb-ihâzık,budurherderdedevâ,

budurkalblereşifâ,budurrûhlaragıdâ.

BudurHakkınsevdiği,sevgililerinsözü,

budurislâmınaslı,hemdeirfânınözü.

BudurEvliyâların,çeşidçeşidlisânı,

Ehl-isünnetyolunun,gâyetaçıkbeyânı!

Aşklayanantâlibe,eniyihaberbudur,

bilinmiyenyollarda,sâlikerehberbudur.

Gecegündüzdâimâ,okubuMektûbâtı,

gayretetduymakiçin,olezzeti,otadı.

Oku,gülengözlerinyaşdoluncayakadar,

oku,hakîkîaşka,kavuşuncayakadar.

Oku,elbetogüzel,birgünrû-nümâolur,

muhabbetleokuyanmâsivâdankurtulur.

Sâatlerce,günlerce,heponunlameşgûlol,

busözlerte’sîriyle,açılırkalbebiryol.

Birkalbki,meşgûlolur,buma’nâylaherzemân,elbetimdâdagelir,birgünbunlarıyazan.

Bismillâhirrahmânirrahîm.

İslâmiyyetibildirenkitâblarpekçokdur.Bunlarıniçindeenkıymetlisi,imâm-ıRabbânîninüçcild(Mektûbât)kitâbıdır.Bundansonra,MuhammedMa’sûmunüçcild(Mektûbât)kitâbıdır.MuhammedMa’sûmhazretleri,Mektûbâtınüçüncücildininonaltıncımektûbundabuyuruyorki,(Îmân,kelime-itevhîdinLâilâheillallahveMuhammedün

Resûlullahikikısmınabirlikdeinanmakdır).Ya’nî,müslimânolmakiçin,MuhammedaleyhisselâmınPeygamberolduğunadainanmaklâzımdır.Ya’nîMuhammedaleyhisselâm,AllahınPeygamberidir.Allahüteâlâ,Cebrâîlismindekimelekile,kendisine(Kur’ân-ıkerîm)igöndermişdir.BuKur’ân-ıkerîm,Allahkelâmıdır.

Muhammedaleyhisselâmınkendidüşüncelerivefelsefecilerin,târîhcilerinsözlerideğildir.Muhammedaleyhisselâm,Kur’ân-ıkerîmitefsîretmişdir.

Ya’nîaçıklamışdır.Buaçıklamalara,(Hadîs-işerîf)denir.İslâmiyyet,(Kur’ân-ıkerîm)ile(Hadîs-işerîf)lerdir.Dünyânınheryerindeki,milyonlarcaislâmkitâbı,(Kur’ân-ıkerîm)ile(Hadîs-işerîf)lerinaçıklamalarıdır.Muhammedaleyhisselâmdangelmiyenbirsöz,islâmkitâbıolamaz.Îmânveislâmdemek,(Kur’ân-ıkerîm)ve(Hadîs-işerîf)lereinanmakdemekdir.Onunbildirdiklerineinanmıyan,Allahkelâmınainanmamış

olur.MuhammedaleyhisselâmAllahüteâlânınbildirdikleriniEshâbınabildirdi.Onlarda,talebelerinebildirdi.Bunlarda,kitâblarınayazdılar.

Bukitâblarıyazanâlimlere(Ehl-isünnetâlimi)denir.Ehl-isünnetkitâblarınainanan,Allahkelâmınainanmışolur.Müslimânolur.

Elhamdülillah,bizdînimiziEhl-isünnetâlimlerininkitâblarındanöğreniyoruz.Dindereformcuların,masonlarınuydurmakitâblarındanöğrenmiyoruz.

Resûlullah“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki,(Ümmetimarasındafitne,fesâdyayıldığızemân,sünnetimeyapışana,yüzşehîdsevâbıvardır.)Sünneteyapışmak,Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarınıöğrenmekleolur.

Müslimânlarındörtmezhebindenherhangibirisininâlimleri(Ehl-isünnetâlimleri)dir.Ehl-isünnetâlimlerininreîsi,İmâm-ıa’zamEbûHanîfeNu’mânbinSâbitdir.İngilizler,asrlarboyuncauğraşarak,birmüslimânıhıristiyan

yapamadılar.Bunubaşarabilmekiçin,yenibiryolaradılar.

Masonluğukurdular.Masonlar,islâmiyyete,ya’nîEhl-isünnetâlimlerininbildirdiğiilmlere,ya’nîMuhammedaleyhisselâmınsözlerinevebütündinlere,öldükdensonratekrârdirilmekolduğuna,Cennetin,Cehenneminvarolduğunainanmıyorlar.

İSTİGFÂRDÜÂSI

Estagfirullâh,estagfirullâhminküllimâkerihallah,estagfirullâhel’azîm,ellezîlâilâheillâhüvelhayyelkayyûmeveetûbüileyh.Hernemâzdansonraüçkerreokumalı,sonra67kerreyalnız(Estagfirullah)demelidir.

______________

Peygamberimiz“sallallahüaleyhivesellem”buyurduki,(Allahüteâlânınçoksevdiğikimse,dîniniöğrenenvebaşkalarınaöğretendir.Dîniniziislâmâlimlerininağızlarındanöğreniniz!)[İslâmâlimi,Ehl-isünnetâlimleridir.

Dörtmezhebinâlimleri,Ehl-isünnetâlimleridir.]

Hakîkîâlimbulamıyan,Ehl-isünnetâlimlerininkitâblarındanöğrenmelivebukitâblarınyayılmasınaçalışmalıdır.İlm,amelveihlâssâhibiolanmüslimâna(İslâmâlimi)denir.Buüçündenbirinoksanolupda,kendiniâlimtanıtana(kötüdinadamı,yobaz)denir.İslâmâlimi,insanı,se’âdetkapılarınıaçansebeblerekavuşdurur,dîninbekçisidir.Yobaz,insanı,felâketesürükleyensebebleriniçinedüşürür,şeytânınyardımcısıdır.[1]

İstigfârdüâsınıokumak,derdlere,sıkıntılaramâni’olansebeblerekavuşturur.

______________

[1]İhlâsileameletmekiçinöğrenilmeyenilminfâidesiolmaz.(Hadîka)cild1,sahîfe366ve367ve(Mektûbât)cild1.36,40,59.cuve157.cimektûblarınabakınız!

DocumentOutline��

����0

��