MENADŽMENT U TRANSPORTU I MENADŽMENT U TRANSPORTU I KOMUNIKACIJAMAKOMUNIKACIJAMA

Prof. dr Ibrahim JusufranićProf. dr Ibrahim Jusufranić

POJAM MENADŽMENTA

Menadžment se kao vještina pojavio prije nekoliko hiljada godina, a prva značajnija primjena menadžmenta ostvarena je u izgradnji egipatskih piramida, gdje su stari Egipćani primjenjivali funkcije menadžmenta kao što su: planiranje, organizacija i kontrola ( 2500 godina p.n.e. ). Menadžment kao naučna disciplina je počeo da se razvija tek u XIX stoljeću. Poseban doprinos njegovom razvoju dali su frederick W. Taylor, postavivši principe menadžmenta u svom radu Naučno upravljanje ( Scientific Management ) i Henri Fayol, prvom kompleksnom teorijim o upravljanju, funkcijama upravljanja i principima upravljanja.

• Međutim, menadžment se naročito razvio za vrijeme Drugog svjetskog rata i poslije njega.

• Tako je uspjeh maršalovog plana od menadžmenta stvorio hit, a Japanci su ga kasnije koristili kao ključni faktor u obnovi japanske privrede. Tehnološki aspekt predstavlja ključni preduslov za dimenzionisanje strategije razvoja i izbora najfunkcionalnijeg modela menadžmenta. Brz tehnološki razvoj podrazumijeva odgovarajući menadžment koji će omogućiti efikasno funkcionisanje i razvoj preduzeća i društva u cjelini. Zato se često kaže da je menadžment fenomen XX stoljeća. Pretpostavlja se da će menadžment biti ključni resurs XXI stoljeća.

• Imajući u vidu veliki broj definicija ovdje ćemo izložiti samo najznačajnije.

“Menadžment je proces kojim se nepovezani resursi organizacije integrišu u cjelovit sistem za postizanje ciljeva”

“Menadžment je proces donošenja odluka usmjerenih na ostvarivanje ciljeva”

• “Menadžment je proces planiranja i odlučivanja, organizovanja, vođenja i kontrole ljudskih, materijalnih, finansijskih i informacionih resursa organizacije radi ostvarivanja njenih ciljeva na efikasan i efektan način”.

• Peter Drucker, autor prethodne definicije dao je i pojednostavljenu sljedeću definiciju:

“Menadžment je efektivno i efikasno korišćenje resursa za postizanje željenih ciljeva”.

“Menadžment predstavlja funkciju čiji je cilj da se na efikasan način obezbijede, rasporede i iskoriste ljudki napori i fizički resursi kako bi se postigao neki cilj”.

“Pod pojmom menadžment se podrazumijeva i naučna oblast koja opisuje i pojave upreduzeću i uslove okruženja u kojima se te pojave odigravaju, objašnjava pojave i uticaje uslove okruženja na njih, čime se obezbjeđuje neophodan fond znanja na osnovu koga je moguće obezbijediti predvidivo poslovanje, očekivanu efikasnost u ostvarenju korporativnih ciljeva”.

- ekonomski resurs

- sistem vlasti

- sistem elite

• S druge strane menadžment se posmatra i kao

- Analizirajući prethodne definicije može se konstatovati da menadžment, teoretski i praktično posmatran, ima trojaku funkciju. Prvo, menadžment se posmatra i definiše kao proces uoravljanja određenim poslovima, organizacionim dijelovima, procesima ili preduzećem radi efikasnog ostvarivanja zajedničkih ciljeva.

- Drugo, menadžment je rukovodstvo preduzeća, koje ima ovlašćenje da upravlja realizacijom određenih ciljeva.

- Treće, menadžmenta je posebna naučna disciplina, multidisciplinarnog karaktera, koja se bavi istraživanjem problema menadžmenta, usavršavanjem postojećih i uvođenjem novih metoda menadžmenta u cilju efikasnog korišćenja resursa za postizanje ciljeva

• Postoji, također, izvjesna neusaglašenost korišćenja termina “administracija” u odnosu na “menadžment”. Prema Ansoff- u, npr. administracija se primjenjuje na tzv. neoprofitne sisteme, a menadžment na profitne.

• Menadžment se prevashodno odnosi na rad sa ljudima u datim materijalnim i drugim uslovima, koji su promjenjivi u vremenu, a nosioci ostvarenja menadžment sadržaja su takođe ljudi

PROCES MENADŽMENTA

• Proces menadžmenta čine sljedeće faze:- planiranje- organizovanje- kadrovanje- vođenje- kontrola • Planiranje predstavlja prvi korak u procesu koji nazivamo

menadžment. Ono daje okvir za sve ostale funkcije menadžmenta. U ovoj fazi se utvrđuju ciljevi preduzeća, njegova poslovna politika i strategija, sa definisnjem zadataka i resursa za ostvarivanje ciljeva. Ako saobraćajno preduzeće želi uspješno da posluje u promjenjivim tržišnim uslovima, ono mora ozboljno da se pozabavi planiranjem. Za efikasno planiranje neophodne su kvalitetne informacije.

• Za efikasno planiranje može se koristiti model strateškog menadžmenta. Inače, za planiranje se koriste dva metoda: centralizovano i participativno planiranje

• Organizovanje kao druga faza menadžmenta definiše organizacionu strukturu sa optimalnom kombinacijom ljudi i resursa za realizaciju usvojenog plana, odnosno utvrđenih ciljeva. Proces organizovanja odvija se u svakom preduzeću, a zavistan je od unutrašnjih faktora ( vrste transportne ili PTT usluge, transportnih sredstava, infrastrukture, tehnologije, kadrovske strukture, veličine lokacije i sl. ) i spoljašnjih faktora ( tržište, razvoj nauke i tehnike, institucionalni uslovi integracioni procesi i sl.)

• Kadrovanje. Kada su definisani zadaci za realizaciju ciljeva u fazi organizovanja, u ovoj fazi je neophodno obezbijediti kadrove sa odgovarajućom kvalifikacionom strukturom. To podrazumijeva sljedeće aktivnosti:

- Izradu plana kadrova u skladu sa kadrovskom politikom odnosno strategijom dugoročnog razvoja

- Obezbjeđenje kadrova prema usvojenoj dinamici plana kadrova

- Obrazovanje i razvoj kadrova- Vrednovanje rada- Obezbjeđenje odgovarajućih radnih i životnih uslova

• Vođenje. Zadatak menadžera nije samo donošenje odluka već i ubjeđivanje i motivisanje saradnika za njihovo sprovođenje. Taj proces se naziva vođenje. Prema tome, vođenje predstavlja sposobnost da se drugima prikaže vizija, da se motivišu da postignu određeni cilj, odnosno kako da se usmjeri njihova energija na posao koji treba da obave.

• Da bi taj zadatak efikasno obavio on mora da vodi računa o bezbijednosti radnika, o njihovom finansijskom statusu, zatim o uvažavanju i njihovoj ličnoj satisfakciji i da shvati da se potrebe ljudi mijenjaju zavisno od vremena i situacije.

• Odlučivanje je osnovna djelatnost menadžera. Nezavisno od funkcije, svi menadžeri su donosioci odluka koje se ne odnose samo na njihov rad već i na aktivnost drugih lica i često na cjelokupnu organizaciju. Prema tome, odlučivanje je značajna komponenta menadžmenta.

• Kontrola sa regilisanjem je završna faza menadžmenta koja je u interakciji sa ostalim fazama, a posebno sa planiranjem. Ona podrazumijeva da se poslovna zbivanja održavaju u skladu sa utvrđenim ciljevima. Kontrola u preduzeću obuhvata sljedeće oblasti. Djelatnost ( kontrola kvaliteta transportne i PTT usluge, kontrola bezbijednosti saobraćaja i dr. ), finansije i osoblje.

ODNOS ORGANIZACIJE I MENADŽMENTA

• Može se slobodno reći da preovladava shvatanje o nerazdvojivosti organizacije i menadžmenta i njihovom prožimanju ( preplitranju ). Pri tome se polazi od stanovišta da organizacija i menadžment predstavljaju dve međusobno povezana koncepta koji se često koriste da objasne iste fenomene. Oba koncepta imaju isti cilj- poboljšanje efikasnosti i razvoja kako sopstvenih tako i društvenih sistema. U prilog prethodnoj tvrdnji navode se brojni argumenti među kojima i sljedeći:

- bliskost definicija organizacije i menadžmenta- istorijski nastanak organizacije i menadžmenta- pioniri organizacije i menadžmenta

- Obzirom da su u date najznačajnije definicije menadžmenta radi njihovog upoređivanja sa definicijama organizacije, ovdje ćemo navesti sljedeće definicije organizacije:

Prema klasičnom pristupu “Organizacija je struktura odnosa moći, ciljeva uloga, aktivnosti komunikacije i ostalih faktora koji postoje kada ljudi rade zajedno”.

Prema stranovištu neoklasičara “Organizacija je grupa ljudi sa zajedničkim ciljevima”.

• Prema protagonistama moderne teorije organizacije sistemski pristup “Organizacija je struktuiran proces u kome su pojedinci u interakciji za postizanje ciljeva”

Prema kontigentnom pristupu “Organizacija je skup odnosa između ljudi u obavljanju zajedničkih aktivnosti, da bi se postigao cilj u određenim uslovima”.

• Kao pionire organizacije i menadžmenta kao naučne discipline, većina autora navodi Fredericka Taylora i Henri fayola.

MENADŽERIKARAKTERISTIKE SAVREMENOG MENADŽERA

• Menadžer je profesionalni rukovodilac koji je školovanjem ili kroz praksu osposobljen za vršenje funkcije menadžmenta i koji istu obavlja u vidu stalne profesije.

• Osnovni zadatak menadžera je da obezbijedi opstanak i razvoj preduzeća, odnosno da realizuje ciljeve preduzeća ili dijela preduzeća kojim rukovodi.

• Poslovi i zadaci menadžera uglavnom se mogu svesti na osnovne funkcije menadžmenta: planiranje, organizovanje, kadrovsku politiku, rukovođenje ( vođenje ) i kontrolu.

• U zavisnosti od poslova koje obavljaju, razlikujemo tri nivoa menadžmenta:

- Vrhovni

- Srednji i

- Operativni

• Vrhovni menadžeri ( generalni direktor, zamjenik generaknog direktora, pomoćnici generalnog direktora ) donose ciljeve preduzeća, određuju strategiju i poslovnu politiku i zvanično predstavljaju preduzeće u okruženju.

• Srednji menadžeri ( direktori sektora, direktori poslovnih jedinica ) razrađuju usvojenu strategiju i poslovnu politiku. Ovdje se odluke donijete od strane vrhovnih menadžera razrađuju do detalja radi njihove primjene. Prema tome, srednji menadžeri su odgovorni za sprovođenje politike i planova koje su donijeli vrhovni menadžeri, oni koordiniraju i nadziru aktivnosti operativnih menadžera.

• Operativni menadžeri ( rukovodioci službi, šefovi odjeljenja, šefovi organizacionih jedinica i dr. ) koordiniraju i nadziru aktivnosti neposrednih izvršilaca. Oni omogućavaju sprovođenje utvrđene poslovne politike, raspoređivanje poslova koje treba obaviti po pojedinim radnim mjestima.

• Teorijski gledano, većina vrhovnih menadžera trebalo bi najveći dio vremena da provodi u planiranju, dio vremena u organizovanju i kontrolo i veoma mali dio u operativnom obavljanju poslova.

• Nasuprot njima, srednji menadžeri najveći dio vremena treba da provode u organizovanju i kontrolisanju poslova.

• Na kraju, niži ili operativni menadžeri svoje vrijeme uglavnom treba da provode zu kontrolisanju i operativnom izvršenju posla, a samo manji dio vremena u planiranju i organizovanju.

• Menadžeri imaju više uloga, ali je nesumnjivo najbitnija donošenje odluka za obavljanje poslovnih aktivnosti preduzeća.

• U savremenim uslovima poslovanja koje karakteriše brz tempo razvoja nauke, tehnologije, tehnike i informatike, potrebni su talentovani menadžeri koji su u stanju da razvijaju organizaciju i ljudske resurse koji će moći da se prilagođavaju spoljnim promjenama. Zato se i smatra da je jedna od najznačajnijih uloga menadžera krajem XX i početkom XXI stoljeća upravljanje promjenama, pri čemu je njihov zadatak ne samo definisanje strategije promjena, već i stvaranje odgovarajuće klime za njeno sprovođenje.

• Uspješan menadžer treba da ima znanja iz savremene tehnike, tehnologije, informatike, organizacije, menadžmenta, logistike, finansija, marketinga i drugih disciplina.

• Postoji jedan širi skup sposobnosti koje su od bitnog značaja za svakog menadžere koji pretenduje da bude uspješan:

• Sposobnost vizionarstva• Sposobnost predviđanja• Sposobnost komuniciranja• Sposobnost inicijative• Retoričke sposobnosti• Sposobnost selekcije važnog od nevažnog• Analitičke sposobnosti• Dijagnostičke sposobnosti• Sposobnost prilagođavanja novim situacijama• Sposobnost stvaranja tima

• Da bi se obezbijedile odgovarajuće karakteristike menadžera potrebno je osigurati njihov adekvatan razvoj pri čemu je neophodno:

• Planiranje karijere menadžera• Selekcija za menadžere• Sistematika obrazovanja menadžera• Širok je skup osobina koje su značajne za uspješnog

menadžera. Smatra se da dobar menadžer treba da bude:

• Vrijedan, pametan, pošten, ambiciozan, energičan, entuzijasta, fleksibilan, maštovit, optimista, hrabar, agresivan, jaka i stabilna ličnost.

• Imajući u vidu da su Japanci zahvaljujući svom menadžmentu ne samo dostigli već i prestigli evropsku i američku dominaciju na tržištu velikog broja proizvoda ( satovi, fotografski aparati, radio aparati, televizori, automobili i sl. ) navodimo osnovna pravila japanskih menadžera:

a) Neorganizovan menadžer• Haos na kancelarijskom stolu• Zatrpan papirima i poslom• Nema vremena za ručak• Kasno napušta posao sa punom tašnom• Ne zna za radno vrijeme

• Neredovno koristi godišnji odmor

• Niko ne zna zašto je prezaposlen

• Kasni na sastanke

• Ne koristi timski rad

• Razvija i gaji pojam nezamjenjivosti

• Radi uglavnom sam i zadržava odgovornost

• Juri bezglavo

• Otkazuje sastanke

• Nema vremena za telefonske razgovore

• Nema vremena za saradnike

• Nema povjerenja u ljude

• Drži pojedinačne sastanke sa saradnicima

• Informacije prima “ad hok”

• Nema vremena za odluke

• Ne čite stručnu literaturu

Organizovan menadžer• Brige i odgovornost ne ističe• Radi po dnevnom planu• Organizuje svoje vrijeme• Aktivan je i brzo odlučuje• Radi cijelo radno vrijeme• Posao uglavnom napušta na vrijeme• Delegira poslove i odgovornosti• Koristi vikende za rekreaciju, sopstveni rad i

porodicu• Društveno je aktivan• Na posao dolazi odmoran• Koristi godišnji odmor

• Ima povjerenje u saradnike

• Vrši selekciju saradnika

• Prima redovne i periodične informacije

• Gaji timski rad

• Održava redovne sastanke

• Organizuje pripreme sjednica i odluka

• Ostvaruje javnost u radu

• Vrši selekciju problema

• Nalazi vrijeme za usavršavanje

• Da bi menadžeri napredovali u preduzeću moraju imati kvalitet lidera. Najvažnija osobina lidera- vođe je da sopstvenim primjerom pokazuje kako ostali treba da rade. Smatra se da dobre vođe:

• Koriste svoju ulogu da izvuku pozitivnekvalitete onih koji ih slijede

• Znaju kasda da vode, a kada da slijede• Sa sobom imaju jak tim• Imaju pregled današnjice i viziju sutrašnjice• Razlikuju bitno od nebitnog• Rizikuju neuspjeh u potrazi za uspjehom• Optimisti su u nsjtežem trenutku itd.

GENERALNI DIREKTOR

• Generalni direktor- predsjednik kompanije ( korporacije ) je osnovni nosilac i realizator menadžmenta u savremenom poslovanju. Od njega u velikoj mjeri zavisi efektivnost i efikasnost upravljanja preduzećem, a samim tim i uspješno poslovanje i razvoj preduzeća.

• Transportno, odnosno poštansko i telekomunikaciono tržište zahtijeva poslivnost. To znači da korisnici transportnih i PTT usluga zahtijevaju odgovarajući kvalitet usluga u međunarodnom saobraćaju i u skladu sa standardima kvaliteta EU i drugih međunarodnih organizacija: rokove isporuke, cijene, stabilnost poslovnosti, bezbijednost i dr.

• Država saobraćajnim preduzećima, odnosno njihovim generalnim direktorima postavlja dvije grupe zahtjeva.

• Prva se odnosi na ispunjavanje finansijskih obaveza, a druga grupa zahtijeva ispunjavanje javne funkcije koja pored ostalog podrazumijeva redovitost, urednost, bezbijednost i javnost saobraćaja.

• U skladu sa prethodnim zahtjevima, generalni direktori saobraćajnih preduzeća- a u prvom redu željeznice, PTT, vazdušnog, pomorskog, riječnog i gradskog saobraćaja- moraju da pored komuniciranja sa dijelovima preduzeća komuniciraju i sa okruženjem kao što su banke, društveno političke zajednice ( poštine, okruzi, republike, savezna država ). Na međunarodnom nivou neophodna je komunikacija sa organizacijama ( preduzećima ) iste djelatnosti susjednih i drugih zemalja, međunarodnim organizacijama iz oblasti saobraćaja ( UIC, ITU, ICAO i dr. ), Međunarodnim monetarnim fondom ( Svjetskom bankom), Evropskom investicionom bankom, Eurofimom idr. Kao i brojnim poslovnim pertnerima kao što su proizvodžači saobraćajnih sredstava i opreme.

• To ne znači da generalni direktor i vrhovni menadžment treba da upravljaju kapitalom, to je u kompetenciji Upravnog odbora i Skupštine akcionara. U privatnim preduzećima nosilac upravljačke i rukovodeće funkcije je vlasnik- generalni direktor koji je istovremeno i preduzetnik. On upravlja preduzećem i kapitalom. Da bi naši generalni direktori primjenjivali najsavremenije stilove, metode, tehnike i taktike menadžmenta koje se primjenjuju u savremenoj privredi, neophodno je da imaju savremeno obrazovanje što podrazumijeva permanentno sticanje i inoviranje znanja iz oblasti integralnog i funkcionalnog menadžmenta.

ZAMJENIK I POMOĆNICI GENERALNOG DIREKTORA

• Zamjenici i pomoćnici generalnog direktora pojavljuju se u dvojnoj ulozi. Prvo, sa generalnim direktorom čine vrhovni menadžment preduzeća. Drugo, oni su i prvi nivo funkcionalnih menadžera. Tako je npr., pomoćnik za proizvodnju dipl. inženjer, a za finansije i ekonomiku dipl. ekonomista. Oblast rada kojom se bave zamjenici i pomoćnici nije standardizovana, već zavisi od konkretnog preduzeća i stavova generalnog direktora, odnosno od toga šta im generalni direktor delegira da rade, koji autoritet treba da imaju.

• Što se tiče njihovog autoriteta uglavnom postoje dvije opcije:

1. Zamjenici i pomoćnici kao linijski menadžeri

2. Zamjenici i pomoćnici kao štabski organ.• U prvom slučaju oni imaju direkten hijerarhijski

autoritet nad poslovnom funkcijom koja spada u njihovo područje rada, a u drugom slučaju zamjenici i pomoćnici imaju više savjetodavnu i koordinirajuću ulogu. U praksi se više primjenjuje prva opcija, odnosno rijetko se zamjenici i ponoćnici pojavljuju kao savjetodavni organ.

ČLAN UPRAVNOG ODBORA

• Vlasnici saobraćajnih preduzeća mogu da budu država, akcionarska društva i privatnici. Njihovo osnovno pravo je kontrola nad poslovanjem preduzeća. Otuda je i glavna uloga upravnog odbora zaštita interesa vlasnika, poslovanja preduzeća i kreiranje vrijednosti za vlasnike.

• Da bi efikasno obavio svoju funkciju član Upravnog odbora treba da ima sljedeće:

1. Član Upravnog odbora treba da ima dobre kontakte sa državnim organizacijama, sa poslovnim partnerima i bankama

2. Član Upravnog odbora treba da ima profesionalno iskustvo, da ima vremena za taj posao i da pomaže u rješavanju konflikata

3. Od njega se očekuje da bude poznat u javnosti i medijima. Za članove se mogu uzimati profesori menadžmenta sa fakulteta. Biti član Upravnog odbora je stvar prestiža

4. Član upravnog odbora treba da surađuje sa vlasnicima i menadžerima

5. On treba da ima široko obrazovanje i bogato iskustvo iz djelatnosti preduzeća, ali i drugih djelatnosti

6. Od člana Upravnog odbora se ne očekuje da ima perfektna tehnološka znanja, da odlično poznaje tržište, već da ima opšta znanja u ovim oblastima

7. Članovi Upravnog odbora ne moraju da imaju kontakte sa poslovnim partnerima kako u zemlji tako i u inostranstvu, sa međunarodnim saobraćajnim organizacijama, saobraćajnim preduzećima drugih država i sl. Oni ne moraju da procjenjuju razvoj privrede, saobraćajne grane i preduzeća.

8. Neophodno je da je član Upravnog odbora materijalno stimulisan da ima dovoljno slobodnog vremena da se posveti svom poslu i da dobije kvalitetne informacije. Od toga u velikoj mjeri zavisi uspjeh njegova rada.

DIREKTOR MARKETINGA

• Osnovni zadaci ovog menadžera su da koordinira:• pripremu i donošenje marketing strategije na

različitim nivoima organizacije preduzeća. U saobraćajnim preduzećima gdje se obavlja više djelatnosti potrebno je u okviru globalne marketing strategijepreduzeća definisati posebne marketing strategije za svaku djelatnost. Tako npr., kod saobraćajnih preduzeća čija je djelatnost prevoz putnika i prevoz robe potrebno je donijeti marketing strategiju za prevoz putnika i marketing strategiju za prevoz robe, a kod PTT saobraćaja marketing strategiju za poštu kao i za telekomunikacije

• organizovanje i kontrolu sprovođenja marketing aktivnosti na domaćem i na međunarodnom transportnom tržištu i preduzimanju korektivnih aktivnosti

• izvršenje različitih operativnih poslova marketinga na svim nivoima organizacije preduzeća

- Polazeći od značaja marketing menadžera za tržišno poslovanje saobraćajnih preduzeća, iako smo ranike govorili o karakteristikama menadžera navešćemo neke od poželjnih osobina marketing menadžera:

• prihvatanje optimalnog rizika• prihvatanje neuspjeha• samouvjerenost, da se osloni na svoje sposobnosti• upornost u rješavanju problema• postavljanje ciljeva sa jasnim zadacima i rokovima• pozitivan stav prema povratnoj informaciji o

postignutim rezultatima• inicijativa i lična odgovornost• korišćenje dozvola i drugih resursa• život sa neizvjesnošću• spremnost na prekovremeni rad

• Da bi uspješno obavljao svoju funkciju marketing menadžer treba da ima sposobnosti kao što su:

• organizatorske koje mu omogućavaju da usmjerava marketing aktivnosti

• operativno- izvršne, a to znači da umije da sarađuje sa korisnicima transportna i PTT usluge

• krativne, da uvodi inovacije• političke, što podrazumijeva da je sposoban da za

svoje planove obezbijedi podršku unutar preduzeća i van njega

DIREKTOR ISTRAŽIVANJA I RAZVOJA

• Utvrđivanje optimalnog razvoja preduzeća predstavlja prioritetan zadatak direktora istraživanja i razvoja čitavog menadžmenta poslovnog sistema.

• Za razvoj se koriste uglavnom sljedeće opcije ( strategije ):

• razvoj oslonjen na transfer inostrane tehnologije i • razvoj baziran na sopstvenom istraživanju

• Imajući prethodno u vidu , osnovni elementi istraživanja i razvoja koji su istovremeno i glavni zadaci menadžera istraživanja i razvoja, bili bi sljedeći:

• strateško programiranje razvoja• usavršavanje postojećih transportnih ili PTT usluga,

razvoj i uvođenje novih transportnih ili PTT usluga• modernizacija postojeće i izgradnja nove savremene

saobraćajne infrastrukture

• usavršavanje postojećih transportnih sredstava i saobraćajne opreme, razvoj novih saobraćajnih sredstava i transportne opreme u zajednici sa proizvodžačima transportnih sredstava i njihovo uvođenje u rad

• pronalaženje novih ekonomičnih energija i materijala• poboljšanje tehničke kontrole bezbijednosti

saobraćaja i zaštite životne sredine

• usavršavanje i uvođenje nove organizacije i upravljanja transportnim procesom, kao i razvoj organizacije i upravljanja preduzećem u cjelini

• obezbjeđenje i korištenje znanja ( know- how )• projektantske i druge aktivnosti

DIREKTOR PROIZVODNJE

• Osnovni zadatak direktora proizvodnje ili proizvodnog menadžera je da obezbijedi ekonomičnu i rentabilnu proizvodnju transportnih ili PTT usluga.

• Za ostvarivanje ciljeva svoje funkcije i strateških ciljeva preduzeća, direktor proizvodnje mora da efikasno sarađuje sa direktorima ostalih funkcija u preduzeću, a posebno sa marketingom, planskom, kadrovskom, finansijskom i nabavnom funkcijom.

• Zadatak proizvodnog menadžera 8 direktora proizvodnje ) je da upravlja operativnim sistemom preduzeća. Zadatak čine sljedeći elementi:

• organizacija pripreme• organizacija saobraćajno- transportnog procesa• organizacija održavanja transportnih sredstava i

saobraćajne opreme• organizacija kontrole

• U organizaciji pripreme prvo se vrši tehnička priprema koja obuhvata određivanje strukture prevoza robe i putnika ( planiranje prevoza robe i putnika ) i izradu tehnološkog procesa rada preduzeća- reda vožnje, plovidbe, letenja i prenosa pošte, koji je i osnovni plan preduzeća.

• Organizacija saobraćajno- transportnog procesa obuhvata organizaciju procesa transporta i regulisanje saobraćaja. Organizacija transporta sastoji se od pripreme prevoza putnika i robe, samog prevoza i završnih operacija za istovar robe, završetak putovanja putnika i sl.

• Regulisanje saobraćaja predstavlja koordinaciju i usklađivanje rada izvršnih jedinica u cilju realizacije reda vožnje, plovidbe, letenja, prenosa pošte itd. Da bi se uspješno obavio proces proizvodnje transportnih ili PTT usluga, neophodno je da transportna sredstva, saobraćajna infrastruktura i oprema budu u ispravnom stanju štp se postiže održavanjem.

• Organizacija kontrole obuhvata: tehničku kontrolu procesa rada, saobraćajne infrestrukture i saobraćajne opreme, transportnih sredstava i bezbijednosti saobraćaja, koju vrše organi preduzeća i državni organi

DIREKTOR FINANSIJA

• Upravljanje finansijama obuhvata:• finansijsku politiku• finansijsko planiranje• finansijsku organizaciju• finansijsku analizu• finansijsku kontrolu • finansijske informacije• Ona podrazumijeva obezbjeđenje potrebnih

finansijskih sredstava, njihov plasman u okviru definisane poslovne i razvojne politike i platni promet

• Finansijsko planiranje, kroz izradu kratkoročnih, srednjoročnih i dugoročnih finansijskih planova predstavlja instrument poslovne- finansijske politike preduzeća.

• Da bi finansijski menadžeri uspješno obavljali finansijsku funkciju, moraju da posjeduju određene osobine koje se mogu svrstati u sljedeće:

• sposoban za saradnju (n fleksibilan, kreativan, inovatinvan, komunikativan )

• sposoban finansijer ( obezbjeđuje saradnju sa organizacijama van preduzeća, zna da sarađuje sa kupcima i dobavljačima )

• uticajan van preduzeća ( obezbjeđuje saradnju sa organizacijama van preduzeća, zna da sarađuje sa kupcima i dobavljačima )

• Kao kriterijumi za uspješnog finansijskog menažera uglavnom se koriste . Rentabilnost, ekonomičnost, likvidnost preduzeća, zadovoljstvo dobavljača, dobri odnosi sa bankama, platnim prometom i drugim organizacijama, zadovoljstvo zaposlenih u preduzeću i dr.

DIREKTOR KADROVSKIH POSLOVA

• Čovjek je osnovni faktor svake proizvodnje, pa proizvodnje transportne i PTT usluge. On se istovremeno javlja kao nje organizator, menadžer i izvršilac.

• Upravljanje ljudskim resursima ima za cilj usavršavanje, unapređivanje i efikasno korištenje ljudskih potencijala, a sačinjavaju ga brojne aktivnosti kao:

• planiranje kadrova• regrutacija kadrova

• selekcija i izbor kadrova• obuka za radno mjesto• ocjenjivanje rada i • nagrađivanje i motivacija

- Da bi obezbijedio efikasno funkcionisanje svije funkcije, personalni menadžer treba da ima odgovarajuća znanja iz sljedećih oblasti: prava, organizacije, informatike, psihologije, tehnologije, ekonomike, statistike i matematike, političke vještine i dr.

• Pored potrebnog znanja personalni menadžer mora da ima i odgovarajuće osobine. Te osobine su uglavnom sljedeće:

• Sposobnost kreiranja kadrovske politike• Posjedovanje znanja i umijeća za rad sa ljudima• Sposobnost ocjenjivanja ljudi• Komunikativnost i elokventnost• Moralni integritet• Objektivnost• Sposobnost obezbjeđenja podrške u preduzeću• Sposobnost za saradnju sa eksternim institucijama

DIREKTOR INFORMATIKE

• Osnovni zadatak informatičkog menadžera je da obezbijedi efikasno funkcionisanje menadžment informacionog sistema koji povezuje ostale podsisteme, uvođenjem informacionih tehnologija, čime se stvaraju preduslovi za optimalno donošenje odluka na svim nivoima organizacije preduzeća.

• Uloga informatičkog menadžera zavisi od konkretnog preduzeća u kome se nalazi, ali i njegove sposobnosti za implementaciju informacionih tehnologija.

• Za efikasno obavljanje svoje funkcije informatički menadžer treba da posjeduje odgovarajuće osobine:

• sposobnost da na modelu provjeri posljedice alternativnih odluka

• kreativnost, inovativnost• sposobnost da obezbijedi saradnju sa organizacijama i

institucijama izvan preduzeća• fleksibilnost• komunikativnost• sposobnost da obezbijedi radnu atmosferu

DIREKTOR PROFITNOG CENTRA

• Savremeni modeli organizovanja složenih saobraćajnih preduzeća čija se djelatnost obavlja na više teritorija, ukazuje na potrebu organizovanja profitnih centara.

• Zadaci menadžera profitnog centra zavise od tipa organizacije centra, da li se radi o centrima koji su organizovani na bazi funkcionalne specijalnosti, što je rijeđi slučaj, ili su organizovani na bazi poslovne zaokruženosti.

• Kao ključni zadaci menadžera profitnog centra mogu se navesti:

• operacionalizacija ciljeva profitnog centra, vodeći računa da budu kompatibilni sa ciljevima preduzeća kao sistema

• projektovanje elemenata autonomnog razvoja kroz planove i programe razvoja

• podsticanje i održavanje komunikacija između centralnih funkcija preduzeća i odgovarajućih odjeljenja u ovom centru

• određivanje prioriteta ulaganja u skladu sa strateškim opredjeljenjima

• maksimalno korišćenje raspoloživih resursa pomoću organizacionih mjera

• održavanje ravnoteže u pogledu raspoređivanja zajedničkih troškova sa ostalim dijelovima preduzeća

• razvijanje autonomnog sistema praćenja i kontrole profita u skladu sa normativima i

• nagrađivanje zaposlenih u centru, zasnovano na uspjehu profitnog centra i njihovom ličnom doprinosu i drugo.

• Odgovornost menadžera profitnog centra za rad i poslovanje centra je kompleksna. Zbog toga on mora da ima odgovarajuće karakteristike kao što su:

• poznavanje transportnog ili PTT tržišta• poznavanje transportne ili PTT tehnologije• sposobnost stvaranja vizije• obezbjeđenje ekonomije poslovanja• sposobnost nalaženja rentabilnih poslova• sposobnost da organizuje i kontroliše

• sposobnost da obezbijedi podršku unutar preduzeća• sposobnost da obezbijedi podršku van preduzeća• sposobnost usmjeravanja aktivnosti zaposlenih

• Kao kriterijumi uspješnosti menadžera profitnog centra mogu se koristiti:

• rentabilnost profitnog centra• stepen korištenja kapaciteta• učešće na transportnom ili PTT tržištu

• odnosi sa korisnicima transportne ili PTT usluge• odnosi sa dobavljačima• odnosi sa državnim organima• ostvarena ekonomija troškova• zadovoljstvo zaposlenih u profitnom centru

MENADŽMENT NA PRINCIPU IZUZETAKA

• Osnovna preokupacija menadžmenta prema izuzecima je da se pažnja menadžera usmjeri na rješavanje ključnih problema, a da se oslobode manje važnih. Menadžeri se informišu samo o izuzecima i odstupanjima od plana, a ne i o svim zbivanjima u organizaciji. Oslobađajući menadžere rutinskih zadataka i odluka, ova koncepcija omogućava da oni svoj kreativni potencijal usmjere na osnovna pitanja i probleme preduzeća, kao što su utvrđivanje ciljeva i strategija za njihovu realizaciju.

• Osnovni elementi menadžmenta prema izuzecima su: mjerenje, projekcija, izbor, posmatranje, upoređivanje i odlučivanje.

• Mjerenje je određivanje vrijednosti koje treba da budu numerički izražene. Pri tome se mora voditi računa da kod pojedinih zahtijeva mjerenje ne prouzrokuje veće troškove od mogućih efekata.

• Projekcija obuhvata diferencirano utvrđivanje ciljeva sa različitom vremenskom dimenzijom i na različitim nivoima, saglasno razvojnim potrebama preduzeća.

• Selekcija pokazatelja omogućava da se između brojnih mogućnosti odaberu one osnovne za utvrđivanje planiranog iostvarenog u smislu ostvarivanja projektovanih ciljeva preduzeća.

• Posmatranje je neposredno opažanje i prikupljanje informacija koje omogućava uvid u stanje po odabranim pokazateljima.

• Svrha odlučivanja sa preduzimanjem mjera je da se konstatovano odstupanje vrati u normalne granice očekivanih rezultata ili da se iskoriste nastale situacije

• Ova koncepcija u praksi se najviše primjenjuje za utvrđivanje opsega odlučivanja i utvrđivanja pravila komuniciranja na raznim hijerarhijskim nivoima organizacije.

• S druge strane, praktična primjena ove koncepcije djeluje na vatrogasnom principu što za posljedicu može da ima vatrogasne umjesto planskih akcija.

MENADŽMENT DELEGIRANJEM

Hartzburgerov model• Primjena ovog modela omogućava povećanje efikasnosti

na najvišem nivo menadžmenta. To se postiže na sljedeći način: svakom saradniku opisom posla na radnom mjestu utvrđunju se odgovarajuće kompetencije i odgovornost. Prenošenje zadataka se vrši odozdo na gore, za razliku od prethodne koncepcije. Na taj način se višim hijerarhijskim nivoima prenose samo oni zadaci koji ne spadaju u djelokrug nižih nivoa.

• To omogućava da se upravljački vrh bavi osnovnim, odnosno dugoročnim pitanjima. Menadžer se samo u izuzetnim slučajevima uključuje u rad saradnika kada se interes preduzeća dovode u pitanje.

• Pored opisa radnih mjesta značajan instrument ove koncepcije su uputstva za rukovođenje koja su jedinstvena za čitavu organizaciju, a obuhvataju smjernice za ponašanje menadžera i saradnika.

• Kao nedostatak ovog modela, također, se navodi i neadekvatna razmjena informacija između menadžera i saradnika, pri čemu menadžer daje saradniku informacije, a saradnik ima pravo da bude saslušan.

• Ovaj model daje niz korisnih instrumenata menadžmenta, koji se mogu koristiti u modifikovanom obliku prema uslovima konkretne organizacije.

MENADŽMENT PREMA REZULTATIMA

• Osnovna karakteristika ove koncepcije je postizanje rezultata. Profit kao najkonkretniji izraz ostvranog rezultata u poslovanju bio je i ostao glavna pokretačka sila kapitalističke ekonomije.

• Ako su rezultati adekvatno odrađeni za pojedinca, stvaraju se povoljni uslovi zasamoinicijativno djelovanje. Međutim, ako rezultati nisu sinhronizovani za razne pojedince na nivou cjeline dovodi se u pitanje ostvarivanje rezultata.

MENADŽMENT PREMA CILJEVIMA

Osnovni koncept menadžmenta prema ciljevima• Prema ovoj koncepciji ciljevi su osnovni instrument

menadžmenta. Nadređeni i podređeni menadžeri ( saradnici ) zajednički utvrđuju svoje ciljeve, definišu za svako glavno područje odgovornosti, očekivane rezultate, kao i doprinos svakog pojedinca. To znači da su zajedno utvrđeni ciljevi osnov za kontrolu stepena ostvarivanja utvrđenih ciljeva i radnog doprinosa saradnika. Primjena koncepcije menadžment prema ciljevima satoji se od sljedećih faza:

• kooperativnog utvrđivanja ciljeva• kontrole uspjeha• ocjena radnog doprinosa• utvrđivanja ciljeva razvoja i usavršavanja kadrova• Kooperativno utvrđivanje ciljeva je suština

menadžmenta prema ciljevima, čime se omogućava identifikacija saradnika sa ciljevima preduzeća i efikasno ostvarivanje ciljeva.

• Kontrola uspjeha je ustvari kontrola stepena ostvarivanja utvrđenih dogovorenih ciljeva.

• Na taj način omogućava se i samokontrola koja ja izuzetno značajna za primjenu koncepcije. Kontrola se sprovodi na kooperativnoj osnovi. Naime, menadžer i saradnik zajednički utvrđuju dogovorene i ostvarene troškove. Pored konačne kontrole potrebno je vršiti i periodične kontrole u smislu prilagođavanja ciljeva.

• Ocjena radnog doprinosa obuhvata ocjenu radnog doprinosa pojedinca za ostvarivanje ciljeva. Da bi ocjena bila objektivna neophodno je da se definišu kriterijumi za ocjenjivanje rada.

• Utvrđivanje ciljeva razvoja i usavršavanja kadrova je veoma važan zadatak menadžera. Na bazi izvršenog ocjenjivanja rada neophodno je utvrditi potrebe za razvoj i obrazovanje kadrova koji proizilaze iz prednosti i nedostataka saradnika. Također, izvršeno ocjenjivanje rada omogućava da se utvrdi koje saradnike treba unapređivati.

STRATEGIJA ZA PRIMJENU KONCEPCIJE MENADŽMENT PREMA CILJEVIMA

• Menadžment prema ciljevima je koncepcija koja se danas najviše primjenjuje. Za njenu efikasnu primjenu razrađene su brojne strategije među kojima su prema Robert C. Forolu i Robert R. Beglu najznačajnije sljedećih 7 strategija:

• Strategija 1- Upoznajte filozofiju menadžmenta prema ciljevima. To je prva i osnovna strategija za uspješno sprovođenje menadžmenta prema ciljevima.

• Teorija X prema kojoj su ljudi lijeni, da ne žele da rade, da će raditi što je manje moguće zahtjevajući pri tome što više primanja, da su motivisani samo strahom i platom. Nasuprot teoriji X prema teoriji Y menadžeri smatraju da ljudi vole da rade, da nalaze zadovoljstvo u radu, da to zadovoljstvo može, a ne mora biti visina njihove plate, da će radnici u većini slučajeva dobro raditi i kad menadžer nije prisutan. Suština ove strategije jeste da menadžer iz strategije X neće uspješno sprovesti ovu koncepciju, s obzirom da nema povjerenja u svoje saradnike i da će menadžer iz teorije Y biti veoma uspješan.

• Strategija 2- Shvatite proces- po kome se proces sastoji iz šest faza, odnosno izvršilac u menadžeru navodi:

1. Koji su po njegovom mišljenju dugoročni ciljevi njegovog menadžera

2. Koji su po njegovom mišljenju ciljebi njegovog sopstvenog rada

3. Koje kriterijume, po njegovom uvjerenju, njegov menadžer primjenjuje na njega

4. Koje podciljeve treba postići da bi se ostvario krajnji cilj

5. Koji zahtjevi organizacije ili resursi pomažu ili onemogućuju izvršenje tih ciljeva

6. Koje će konkretne aktivnosti on preduzeti da bi postigao specifične podciljeve koji će dovesti do izvršenja ukupnog cilja

• Zajedničko utvrđivanje ciljeva i zadataka motiviše saradnike, jer ljudi postaju odaniji preduzeću kad se osvjedoče da se ciljevi preduzeća povezuju sa njihovim sopstvenim ciljevima i aspiracijama.

• Strategija 3- Pismeno utvrdite jasne ciljeve. Prema nekim autorima dobro formulisani ciljevi treba da imaju

• identifikovan jedan ključni rezultat na svaki od postavljenih ciljeva

• naveden dan, mjesec i godinu planiranog završetka• utvrđene troškove tj., finansijska sredstva, vrijeme,

materijal i opremu• navedene kriterijume koji se signaliziraju kada je neki

cilj postignut i dr.

• Strategija 4- Dobro izaberite vrijeme. Nakon utvrđenih ciljeva potrbno je da menadžer i saradnik utvrde potrebne aktivnosti za realizaciju tih ciljeva, kao i vrijeme za koje treba aktivnosti da izvrše. Pri tome je najbolje koristiti tehniku PERT TIME, koja ne omogućava ne samo optimalno planiranje već i efikasno praćenje izvršavanja aktivnosti.

• Mrežni dijagram omogućava efikasno praćenje realizacije projekta, a nakon završetka i objektivno ocjenjivanje sposobnosti saradnika, odnosno menadžera od strane viših menadžera.

• Strategija 5- Utvrdite prioritet i odgovornost. Neophodno je da se utvrdi prioritet kod raznih ciljeva što se postiže rangiranjem ciljeva kao npr., A- mora se uraditi, B- treba uraditi, C- lijepo je da se uradi.

• Osim utvrđivanja prioriteta ciljeva neophodno je da se dodijeli odgovornost za izvršenje zadataka.

• Strategija 6- Pripremite se za potencijalne probleme. Problem može da bude što se od primjene koncepcije menadžmenta prema ciljevima očekuju čuda i to odmah, ne vodeći računa da je za primjenu potrebna iodgovarajuća priprema.

• Ono što treba posebno istaći je da je potrebno kod primjene ove koncepcije da menadžeri i njihovi saradnici iskreno vjeruju u filozofiju menadžmenta prema ciljevima i da sa željom za uspjeh učestvuju u postavljanju ciljeva.

• Strategija 7- Napravite plan napada. Ova strategija polazi od toga da bez dobrog planiranja nema ni uspješne primjene ni uspjeha menadžmenta prema ciljevima. U tom smislu treba napraviti priručnik za menadžment prema ciljevima. Ovaj priručnik treba da sadrži:

• kratak pregled filozofije menadžmenta prema ciljevima

• objašnjenje zašto preduzeće smatra da će koncepcija odgovarati njegovim potrebama

• termine koji se koriste pri formiranju ciljeva• definisane krupne ciljeve i ključne rezultate koje

treba postići• formulare, postupke, smjernice za komuniciranje• obuku menadžera i saradnika itd.

• Druga značajna pretpostavka za primjenu koncepcije je odgovarajući odnos menadžer- saradnik, gdje se saradnik pojavljuje kao partner, a ne kao primalac naređenja.

• Primjena koncepcije menadžment prema ciljevima obuhvata plan primjene koncepcije kojim se tretiraju sve aktivnosti primjene, kao i njihov redoslijed i neposredna primjena koncepcije.

• U toku primjene koncepcije mogu se pojaviti određeni nedostaci koji se nisu mogli predvidjeti kod adaptacije koncepcije menadžmenta prema ciljevima. Cilj praćenja primjene je da se uočeni nedostaci blagovremeno otklanjaju i da se koncepcija permanentno usavršava.