PENDAHULUAN

ertas ini bertujuan menyentuh perananPerpustakaan Negara Malaysia (PNM)

dalam aspek pengurusan membaca danperancangan aktiviti membaca secara berkesan.Aspek yang ingin ditekankan di sini ialahkeperihatinan PNM terhadap keperluanmembaca. Keperluan tersebut jelas termaktubdalam Akta Perpustakaan Negara (Pindaan)1987 Bahagian II 4(m) iaitu "menggalakkan danmemudahkan penanaman sifat gemar membaca"sebagai satu tanggungjawab yang dipikul olehKetua Pengarah PNM. Diharapkan daripadakertas ini kita dapat berkongsi pengalaman dansama-sama meneroka ke arah era pengurusanmasyarakat membaca yang berinovasi. KamusJnggeris-Melayu Dewan mendefinisikan

Kertas kerja dibentangkan di Khemah Membaca Peringkat Kebangsaan, Bahagian Teknologi Pendidikan,

Kementerian Pendidikan, 16 November 1993

Pustakawan, Perpustakaan Negara Malaysia

inovasi sebagai satu pembaharuan danpembaharuan ini tidak semestinya membawabanyak perubahan besar. Oleh itu pembaharuandalam konteks pembacaan meliputi perubahansikap, minat dan kecenderungan membaca untukmenimba ilmu pengetahuan bagi mencapaimatlamat negara maju. Pembaharuan ini jugameliputi kaedah bagaimana mengaksesmaklumat secara mudah, cepat dan tepat.

Penyelidikan tentang perkembangan membacatelah banyak dijalankan dan dipandang daripadapelbagai perspektif bergantung kepada bidangpengkaji tersebut. Seorang ahli bahasamungkin berminat mengkaji perkembanganmembaca dari peringkat awal kanak-kanak mula

MENANGANI MASALAH PEMBACAANDI PERPUSTAKAAN NEGARA MALAYSIA *

oleh

NUR 'AINI ABU BAKAR**

ABSTRACT

This paper explores the role of National Library of Malaysia in promoting reading habit.The National Library has planned various strategies for the development of an informationrich society. This is mainly done by providing various extended activities and programmesand with the application of computer based information system. To achieve a welldeveloped nation, it is important that we develop and inculcate a strong reading interestamong the Malaysian society.

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

belajar membaca seperti membaca dengansebutan yang betul. Manakala seorang pendidikpula mungkin berminat terhadap kemahiranmembaca dalam perkembangan individu. Walauapapun tujuannya, proses membaca melibatkankomunikasi antara pembaca dan bahan yangdibacanya. Oleh itu penekanan utama perludiberi oleh PNM bagi menyediakan bahan yangboleh dibaca oleh semua peringkat lapisanmasyarakat, tidak kira yang miskin dan yangkaya yang celik atau yang buta, yang bijak atauyang lemah dan kanak-kanak atau dewasa,

BAHAGIAN GERAKAN MEMBACA

Berdasarkan keperluan tersebutlah makaBahagian Gerakan Membaca diwujudkan bagimengurus aktiviti galakan membaca denganlebih berkesan. Bahagian ini pada dasarnyamerupakan gabungan beberapa unit kecil yangmenyediakan perkhidrnatan perpustakaanmelalui :-

i) Unit Pinjaman Dewasa

ii) Unit Pinjaman Kanak-kanak

iii) Unit Pinjaman Pos dan Berkelompok

iv) Unit Perkhidrnatan Bergerak

Kesemua unit tersebut mempunyai matlamatuntuk:-.

i) Menambah jumlah pembaca dewasadan kanak-kanak.

ii) Meningkatkan aktiviti galakanmembaca di dalam dan luar Jabatan.

iii)Meningkatkan perkhidrnatan pinjamanuntuk dewasa, kanak-kanak dalam pelbagaicara melalui perpustakaan bergerak,perkhidrnatan pos dan pinjaman secaraberkelompok.

Walaupun fungsi utama Bahagian GerakanMembaca ialah untuk memberi pinjaman bahanbacaan tetapi kebanyakan pembaca hanyameminjam apabila mereka betul-betulmemerlukannya sahaja seperti penyelidik danpelajar. Jarang didapati suri rumah menggunakankemudahan perpustakaan melainkan untukmenemani anak kecil mereka ke perpustakaansahaja. Oleh itu adalah menjadi tanggungjawabPNM untuk mengiatkan usaha yang lebih agresifbagi membentuk masyarakat pembaca melaluiprogram kesedaran membaca dan melaluipelbagai cara.

Selaras dengan itu Bahagian Gerakan Membacamempunyai empat buah perpustakaan bergerakyang merupakan satu usaha untuk mendekatkanperpustakaan kepada penduduk yang tinggaljauh dari pusat bandar bagi menikmatikemudahan perkhidrnatan perpustakaan. Begitujuga perpustakaan cawangan di Sentul Gombakdan Bandar Tun Razak merupakan sumbanganPNM untuk menyediakan kemudahan bahanbacaan kepada penduduk sekitar rumah pangsa.

Pada awal bulan Mac 1985 PNM telahmemulakan perkhidmatan pinjaman bukumelalui pos. Perkhidrnatan ini bertujuanmemberi kemudahan pinjaman buku kepadaorang ramai yang tinggal jauh atau tiadalangsung kemudahan perkhidrnatanperpustakaan di tempat mereka. Kemudahanini juga bertujuan menarik perhatian danmemupuk minat orang ramai terhadappembacaan disamping mendorong mereka terusmembaca. Oleh kerana kemudahanperkhidrnatan PNM tidak sebegitu luas, iamenghadapi beberapa halangan . Walaubagaimana pun pada 23 September 1993 PNMdengan kerjasama Pos Malaysia Berhad telahmelancarkan perkhidmatan pinjaman bukumelalui pos kepada orang ramai di kawasanTanjung Malim, Perak. Pejabat Pos di TanjungMalim bertindak sebagai "perantara" PNMdengan penduduk kawasan tersebut. Pejabat Pos

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

menjadi pusat penerangan mengenaiperkhidmatan ini dengan mempamer danmengedarkan risalah, borang pendaftaran,borang pinjaman buku dan senarai judul-judulbuku pinjaman melalui pos. PNM pula akanmenguruskan pendaftaran dan pinjaman bukumelalui pos.

Selain daripada itu PNM juga menyediakanpinjaman berkelompok yang telah dimulakanpada bulan Mac 1979. Perkhidmatan ini diberikepada bilik-bilik bacaan dan perpustakaan-perpustakaan kecil di bawah pengendalianpertubuhan-pertubuhan, persatuan-persatuandan institusi-intitusi tertentu yangmenitikberatkan perkhidmatan kepada orangramai di kawasan-kawasan yang jauh danterpencil dari pusat bandar. Tujuan utamaperkhidmatan ini adalah untuk memberi galakandan sokongan kepada Pertubuhan, persatuan daninstitusi berkenaan dalam usaha merekamenyediakan, kemudahan membaca danseterusnya memupuk minat membaca dikalangan orang ramai. Perkhidmatan ini jugadapat menampung koleksi sumber-sumberperpustakaan yang sedia ada di bilik-bilik bacaandan perpustakaan-perpustakaan kecil yang tidakmempunyai peruntukan buku yang lengkap.Sebanyak 200 naskhah buku boleh dipinjamkanpada tiap-tiap satu masa dalam tempoh 3 bulan(kecuali dalam keadaan tertentu) yang manabuku-buku ini boleh digantikan dengan buku -buku baru. Di perpustakaan pusat pula pembacaberdaftar boleh meminjam daripada UnitDewasa atau Unit Kanak-kanak yang manaberkenaan. Disamping itu beberapa aktivitigalakan membaca dijalankan bagi mendorongminat membaca yang berterusan,

AKTIVITI GALAKAN MEMBACA

Bahagian Gerakan Membaca juga telah menjadiUrusetia Jawatankuasa Gerakan MembacaKebangsaan sejak 1991. Peranan tersebutmenunjukkan bahawa PNM bukan sahajamerupakan lambang Warisan ilmu negara tetapi

membimbing ke arah masyarakat Malaysiayang membaca berasaskan sumber maklumat.Ini jelas tergambar dari konsep reka bentukbangunan perpustakaan yang berasaskantengkolok tradisional Melayu dan susunan ubinmenghasilkan corak songket berwarna biru yangmelambangkan kebanggaan kebudayaanMalaysia.

Pada tahun 1993 beberapa aktiviti galakanmembaca telah dijalankan dengan kerjasamapelbagai institusi awam dan swasta sepertiberikut:

(i) Bengkel Creative Thinking forChildren (Jun 1993) - suatu programkerjasama MACEE dan PNM ini bertujuanmenguji daya fikir kanak-kanak secarakreatif untuk dijadikan pengalaman yangmenyeronokkan.

(ii) Bengkel Teater Muda (Feb - Jul 1993)merupakan projek kerjasama denganUniversiti Sains Malaysia, Five Arts Centredan PNM dengan tujuanmemperkembangkan kreativiti danimaginasi kanak-kanak melalui teater.

(iii) Bengkel Teater - Teater Boneka (Ogos1993) - suatu bengkel kerjasamaKementerian Kebudayaan danPelancongan, Five Arts Centre, GoetheInstitute dan PNM bertujuan membincangidea sambil belajar membuat boneka daribahan terbuang seperti kain dan kayu.

(iv) Tell Me A Story - A Competition(Oktober 1993) - merupakan suatupertandingan bercerita anjuran bersamaSime AXA Assurance Bhd., The Star danPNM. Projek ini telah dilaksanakan dariperingkat negeri hingga ke peringkatkebangsaan.

(v) Sesi Bercerita oleh pakar dari Australiajuga telah dijalankan oleh dua orang

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

pencerita dari Australia. Kanak-kanak jugaberpeluang melihat dengan lebih dekat caramembuat boomerang dalam sesi tersebut.

(vi) Sesi Membaca Puisi telah diadakanjuga oleh seorang ahli puisi terkenal dariUnited Kingdom. Jualan buku yangdihasilkan oleh beliau juga telah dibuatsewaktu sesi tersebut.

Selain bekerjasama dengan institusi luar, PNMjuga menjalankan aktiviti gerakan membacamelalui kelab yang telah ditubuhkan di unitmasing-masing iaitu:

(i) Kelab Teater Remaja, Kelab ini terdiridaripada pembaca perpustakaan yangberdaftar dan merupakan kesinambungandaripada bengkel teater muda iaitumempraktikkan apa yang telah dipelajari.Peserta melakonkan cerita berdasarkanbuku yang dibaca di perpustakaan.

(ii) Kelab Boneka Kanak-kanak PNM,Kelab ini bertujuan untuk mengajar kanak-kanak cara-cara membuat boneka,menyedia skrip dan seterusnyamengendalikan persembahan bonekamereka sendiri.

(iii) Reading Club, Kelab ini dijalankanbagi tujuan mempertingkatkan penggunaanBahasa Inggeris di kalangan ahli. Keahlianterbahagi kepada dua kategori iaitu kanak-kanak bawah 12 tahun dan remaja 13-19tahun. Aktiviti kelab ini dijalankan secarabergilir-gilir setiap minggu.

(iv) Kelab Sahabat, Kelab sahabatPerpustakaan Negara Malaysia telahdilancarkan pada pertengahan tahun ini danmendapat sambutan yang menggalakkan.Kelab ini diselaraskan oleh BahagianPerhubungan Awam.

Aktiviti kanak-kanak yang dijalankan oleh kelabini ialah "story telling", "read-aloud" , "sing-along" "poetry reading" dan sebagainya.Manakala aktiviti remaja termasuk "elocution"dan "poetry reciting" dan Iain-lain.

Acara-acara khas seperti pameran buku danceramah juga dijalankan disamping mengadakanaktiviti mingguan seperti sesi kraftangan,melukis/mewarna dan bercerita berdasarkanbahan perpustakaan. Diharapkan aktiviti tersebutdapat mendokong cita-cita negara untuk:-

(i) memasyarakatkan pembacaan(ii) menggalakkan penggunaanperpustakaan untuk mendapat maklumatbagi perkembangan individu(iii) meningkatkan tahap literasi fungsian(iv) memperluaskan kesedarankepentingan membaca dalamperkembangan individu dan negara sertamenyedarkan masyarakat tentangkepentingan membaca.

PERKHIDMATAN RUJUKAN

Sejak memiliki bangunan barunya yangtersendiri PNM juga telah mengembangkanbeberapa bahagiannya dengan tujuan untukmemberikan perkhidmatan rujukan maklumatsecara mudah mengikut jenis bahannya. Inisecara tidak langsung memudahkan pembacamenggunakan kemudahan yang disediakan.Contohnya pembaca yang berminat membacasuratkhabar atau majalah hanya perlu pergi kesuatu bahagian sahaja iaitu Bahagian TerbitanBersiri. Manakala koleksi terbitan bersiri inipula mempunyai dua bahagian yang berasinganiaitu koleksi Malaysiana (diterbitkan diMalaysia; dan mengenai Malaysia yangditerbitkan di luar Malaysia atau dihasilkan olehwarganegara Malaysia) atau koleksi umum(diterbitkan di luar negeri) mengenai pelbagaiperkara. Untuk memberikan perkhidmatan yanglebih dinamik PNM juga menerbitkan IndeksSuratkhabar Malaysia, Indeks Persidangan

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

Malaysia, Indeks Majalah Malaysia danBibliografi Negara Malaysia dan sebagainyayang merupakan sumber utama mengesanmaklumat keluaran negara. Tumpuan utamaPNM ialah menjadi pusat rujukan Malaysianayang unggul dan mantap dengan koleksiterbitan Malaysia dan mengenai Malaysiadisamping koleksi rujukan representatif dalampelbagai bidang ilmu pengetahuan.

BAHAGIAN SUMBER MEDIA

Bahagian Sumber Media ini wujud untukmengumpul dan menyalurkan perkembanganbahan sumber media seperti video, cakera padat,kaset, dan Iain-lain. Akta Penyerahan BahanPerpustakaan 1986 yang menggantikan AktaPemeliharaan Buku-buku 1966 telah membuatperuntukan bahawa Perpustakaan Negarabertanggungjawab untuk mengumpul,memulihara dan menyediakan kawalanbibliografi dan memberi kemudahan penggunaanbahan perpustakaan yang diterbitkan diMalaysia. Akta ini mewajibkan setiap penerbitdi Malaysia menyerahkan 2 naskhah bahan tidakbercetak kepada Perpustakaan Negara yangberfungsi sebagai Pusat Penyerahan Negara.Dengan penggunaan pelbagai peralatanteknologi yang unggul sumber media bolehmenjadi perantara yang amat berkesan dalamaktiviti pembacaan. Melalui peralatan media,'pembaca istimewa' seperti yang cacatpenglihatan dan pendengaran akan dapat"membaca" melalui bahan audio-visual.Bahagian ini mempunyai 38 tempat duduk bagitujuan pendengaran audio yang boleh diperolehidalam 3 pilihan iaitu radio, kaset dan cakerapadat yang dikawal secara pusat. Disamping ituterdapat 28 karel pembaca untuk menonton videosecara individu yang juga dikawal secara pusat.Dua buah bilik tayangan kecil juga disediakan

untuk kumpulan 5 hingga 10 orang dan sebuahbilik tayangan besar yang boleh memuatkansehingga 50 orang juga disediakan. Bilik iniboleh digunakan bagi tujuan mengadakan sesi

perbincangan dengan menggunakan video dancakera laser dan sesi pengajaran serta latihankerana proses berinteraksi amat penting dalamaktiviti pembacaan. Pembacaan bersama bolehdimanfaatkan bagi mengatasi masalah dengancara berikut:-

i) pembacaan lanjutan bagi teks yangsukar

ii) sesi perbincangan yang bertenagaiii) adanya proses berinteraksiiv) keperluan penggunaan bahan bacaan

yang sesuaiv) jangkaan (expectations) daripada

kanak-kanak, keluarga dan masyarakat.

PENDIDIKAN PEMBACA

Penggunaan komputer dalam pembacaan telahmenjadi kaedah yang semakin luas digunakandalam zaman teknologi maklumat ini. Untukkeperluan itu PNM menyediakan sebuah bilikbagi kegunaan latihan kemahiran komputerkepada pembaca dan juga kepada kakitanganPNM sendiri dalam memahirkan diri denganbeberapa pangkalan data yang terdapat di sini.Dengan mengambil kira keperluan tersebutperpustakaan juga melaksanakan programpendidikan pembaca bagi mendedahkanpembaca tentang kemudahan media elektronikdan bagaimana menggunakannya. Pembacaperlu mengikut arus perkembangan teknologimaklumat yang semakin canggih supaya merekatidak lagi terikat kepada konsep bahawa bukumerupakan bahan bacaan yang utama.Kemahiran mengenai pasti sumber-sumbermaklumat, mengesan, memilih danmendapatkan maklumat akan membolehkanpembaca meneroka lebih banyak ilmu.Pengguna perlu diajar bagaimana menggunakankemudahan media seperti CD-Rom, cakera optikdan Iain-lain bahan pelbagai media.

PUSAT SUMBER HIPERMEDIA

Berdasarkan kepentingan itu satu lagi projekyang sedang diusahakan ialah projek Pusat

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

Sumber Hipermedia di Unit Kanak-kanak. Pusatini merupakan sumbangan Esso kepada pembacaPNM yang menggunakan teknologi maklumatberkomputer. Melalui Pusat Sumber Hipermediaini kanak-kanak berpeluang menggunakankreativiti mereka untuk membina daya fikirberasaskan maklumat yang tersedia. Pusat iniakan dilengkapi dengan lima unit aktiviti yangberbeza iaitu:

(i) Bilik bercerita - kanak-kanak bolehmenggunakan bilik ini untuk membacacerita yang dipaparkan di atas skrin yangbesar seluas 40" dan boleh membuatpembetulan terhadap ejaan dan intonasicerita mengikut daya imaginasi mereka. Inidapat meningkatkan daya pemikiran dankeupayaan membaca secara kreatif.

(ii) Bilik studio kreatif - bilik inimempunyai kemudahan alat elektonik yangmembolehkan kanak-kanak menggunakandaya kreativiti mereka untuk membuatlaporan, buletin, dokumen, cerita danmelihat kembali apa yang telah mereka tulisdengan 'storyboard sequencing' danmembuat pembetulan semula.

(iii) Bilik muzik - kanak-kanak juga bolehmenggunakan bilik muzik ini untukmembentuk dan membina program merekadengan komposisi muzik menggunakanperalatan canggih dan moden.

(iv) Bilik sains - kanak-kanak bolehmengendalikan percubaan-percubaan yangmudah dalam bidang fizik, kimia dansebagainya dengan pakej yang disediakan.

(v) Bilik Seni - dengan menggunakan'digitizing pen' dan 'palette' kanak-kanakboleh mencorak dan melukis menggunakankreativiti mereka.

Melalui pusat sumber hipermedia ini kanak-kanak akan terdedah kepada teknologimaklumat di peringkat yang lebih awal.Disamping itu mereka boleh berinteraksi dengan

komputer dan seterusnya menimbulkan minatmembaca yang berkesan dan menyeronokkan.Kaedah pembacaan berkomputer bukanlah suatuyang baharu tetapi dengan usaha yang lebih giatia boleh menjadi alat pengajaran yang bergunadalam aktiviti pembacaan.

PENUTUP

Dekad 90an yang disebut sebagai zamanteknologi bukan lagi memerlukan masyarakatyang celik huruf sahaja tetapi juga celikkomputer. Dengan teknologi komputer jugaperpustakaan dapat membantu mereka yangcacat penglihatan dengan menggunakankomputer yang dihubungkan dengan peralatantambahan (adaptive instruments) yangbersesuaian. Peralatan ini memungkinkanpengguna buta membaca maklumat dalambentuk braille atau menggunakan 'speechsynthesizer'. Malahan kini terdapat orang cacatpenglihatan yang berjaya menjadi 'computerprogrammer' dan mendapat pekerjaan keranakebolehan mereka menggunakan komputer.

Selain itu media massa boleh memainkanperanan penting dalam membantu perpustakaanmenanam minat membaca kepada rakyatMalaysia. Media juga boleh memberi maklumattentang aktiviti yang dijalankan olehperpustakaan. Banyak syor dan pandangan telahpun dibuat bagi mengenalpasti perananperpustakaan dalam aktiviti pembacaan. Namunmatlamat perpustakaan ialah melahirkangenerasi berilmu dengan berlandaskan sumbermaklumat. Satu blueprint sedang diusahakanoleh perpustakaan untuk mencapai matlamatwawasan negara maju dan diharapkan ia dapatmelahirkan masyarakat membaca yang dinamikdan berinovasi. Perancangan tersebut meliputipembangunan sumber manusia,

pendokumentasian dan pengurusan maklumat,perubahan sikap, penyediaan bahan bacaan,pembangunan fizikal, program dan aktiviti

tambahan, promosi dan peruntukan kewangan.

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara © 1994 – Perpustakaan Negara Malaysia