Embed Size (px)
Citation preview
Mesleki Zoonotik Hastalıklar
Prof Dr Turan BUZGANYıldırım Beyazıt Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD
Uluslararası Mesleksel ve Ccedilevresel Hastalıklar Kongresi28 Mart 2017 Antalya
Zoonoz Zoonoz Zoon (hayvan) ve noses (hastalıklar) Doğal olarak omurgalı hayvanlardan insanlara
insanlardan hayvanlara geccedilen hastalıklar veya enfeksiyonlar İnsanlar hayvanlar kuşlar ve artropodlar
etkilenebilir Arada vertebralı konak olmaksızın insandan
insana vektoumlrlerle bulaşan enfeksiyon hastalıkları zoonoz sayılmazlar (Oumlrn Sıtma)
WHO (Birleşmiş Milletler Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml) ve FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Oumlrguumltuuml) ortak uzmanlar kurulu 1959 2
Zoonozlarda Artışhellip Zoonozlar buumltuumln duumlnyada oumlnemi gittikccedile artan
hastalıklardır
bull İnsanlarda toplum kaynaklı olarak ortaya ccedilıkan 1500 kadar bulaşıcı enfeksiyonun 60rsquoını zoonozlar oluşturur
bull Son 10 yılda ortaya ccedilıkan enfeksiyonların 75rsquoi zoonotik karakterlidir
bull Biyoteroumlrizm ajanlarının 80rsquoini zoonozlaroluşturur
WHO3
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Ekolojik değişiklikler (Yaban hayatı alanının genişlemesi daralması veveya insanlarla kesişme noktalarının artması)
Nuumlfus artışı ve kentkır nuumlfus değişiklikleri
Sosyoekonomik faktoumlrler Goumlccediller mevsimlik işccedililer
İklim değişiklikleri-duumlzensizlikleri
Baraj projeleri ve sulu tarım faaliyetleri
Uluslararası ulaşımın kolaylaşması 4
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Yaban hayatını etkileyen muumldahaleler
Sokak hayvanlarında artış
Hastalık kontrol programlarında başarısızlık
Laboratuvar tetkik imkacircnlarının artması
Hastalık kontrol programları sebebiyle duyarlılık artışı
Hastalık bildirimlerinde duyarlılık artışı
5
Zoonozların Dağılımını Etkileyen Faktoumlrler Coğrafi boumllgelere goumlre iklim oumlzellikleri
ndash Aşırı sıcaklıklar ve su yetersizliğindash Yağmur rejimindash Toprak oumlzellikleri
Hayvan kuş ve deniz canlıları gibi konaklar Hayvanların ve kuşların goumlccedil karakterleri Artropod rezervuarlar ve vektoumlrler Biyosistem etkisi Kuumlresel ticaret
ndash Gıda ve yemndash Hayvanlar ve kuşlarndash Cansız taşıyıcılar
Kuumlresel seyahat6
Etiyolojiye Goumlre Zoonozlar1- Bakteriyel Bruselloz şarbon leptospiroz ruam tularemi vb2- Viral Kuduz KKKA hantaviruumls enf Batı Nil Viruumlsuuml enf vb 3- Fungal Aspergilloz aktinomikoz microsporumcanis enf vb4- Protozoal Layşmanyoz babesiyoz kist hidatik vb 5- Helmintik Trişinoz ekinokokkoz tenyazis vb 6- Prion zoonozlar BSE
7
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre Zoonozlar
Koumlpek-Kedibull Kuduzbull Yuvarlak solucanlarbull Toksoplazmozbull Kistik ekinokokkozbull Kedi tırmalama hastalığıhellip
Besi Hayvanlarıbull Salmonella enfeksiyonlarıbull Ecoli enfeksiyonlarıbull Listeriozbull Brusellozhellip
8
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonoz Zoonoz Zoon (hayvan) ve noses (hastalıklar) Doğal olarak omurgalı hayvanlardan insanlara
insanlardan hayvanlara geccedilen hastalıklar veya enfeksiyonlar İnsanlar hayvanlar kuşlar ve artropodlar
etkilenebilir Arada vertebralı konak olmaksızın insandan
insana vektoumlrlerle bulaşan enfeksiyon hastalıkları zoonoz sayılmazlar (Oumlrn Sıtma)
WHO (Birleşmiş Milletler Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml) ve FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Oumlrguumltuuml) ortak uzmanlar kurulu 1959 2
Zoonozlarda Artışhellip Zoonozlar buumltuumln duumlnyada oumlnemi gittikccedile artan
hastalıklardır
bull İnsanlarda toplum kaynaklı olarak ortaya ccedilıkan 1500 kadar bulaşıcı enfeksiyonun 60rsquoını zoonozlar oluşturur
bull Son 10 yılda ortaya ccedilıkan enfeksiyonların 75rsquoi zoonotik karakterlidir
bull Biyoteroumlrizm ajanlarının 80rsquoini zoonozlaroluşturur
WHO3
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Ekolojik değişiklikler (Yaban hayatı alanının genişlemesi daralması veveya insanlarla kesişme noktalarının artması)
Nuumlfus artışı ve kentkır nuumlfus değişiklikleri
Sosyoekonomik faktoumlrler Goumlccediller mevsimlik işccedililer
İklim değişiklikleri-duumlzensizlikleri
Baraj projeleri ve sulu tarım faaliyetleri
Uluslararası ulaşımın kolaylaşması 4
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Yaban hayatını etkileyen muumldahaleler
Sokak hayvanlarında artış
Hastalık kontrol programlarında başarısızlık
Laboratuvar tetkik imkacircnlarının artması
Hastalık kontrol programları sebebiyle duyarlılık artışı
Hastalık bildirimlerinde duyarlılık artışı
5
Zoonozların Dağılımını Etkileyen Faktoumlrler Coğrafi boumllgelere goumlre iklim oumlzellikleri
ndash Aşırı sıcaklıklar ve su yetersizliğindash Yağmur rejimindash Toprak oumlzellikleri
Hayvan kuş ve deniz canlıları gibi konaklar Hayvanların ve kuşların goumlccedil karakterleri Artropod rezervuarlar ve vektoumlrler Biyosistem etkisi Kuumlresel ticaret
ndash Gıda ve yemndash Hayvanlar ve kuşlarndash Cansız taşıyıcılar
Kuumlresel seyahat6
Etiyolojiye Goumlre Zoonozlar1- Bakteriyel Bruselloz şarbon leptospiroz ruam tularemi vb2- Viral Kuduz KKKA hantaviruumls enf Batı Nil Viruumlsuuml enf vb 3- Fungal Aspergilloz aktinomikoz microsporumcanis enf vb4- Protozoal Layşmanyoz babesiyoz kist hidatik vb 5- Helmintik Trişinoz ekinokokkoz tenyazis vb 6- Prion zoonozlar BSE
7
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre Zoonozlar
Koumlpek-Kedibull Kuduzbull Yuvarlak solucanlarbull Toksoplazmozbull Kistik ekinokokkozbull Kedi tırmalama hastalığıhellip
Besi Hayvanlarıbull Salmonella enfeksiyonlarıbull Ecoli enfeksiyonlarıbull Listeriozbull Brusellozhellip
8
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonozlarda Artışhellip Zoonozlar buumltuumln duumlnyada oumlnemi gittikccedile artan
hastalıklardır
bull İnsanlarda toplum kaynaklı olarak ortaya ccedilıkan 1500 kadar bulaşıcı enfeksiyonun 60rsquoını zoonozlar oluşturur
bull Son 10 yılda ortaya ccedilıkan enfeksiyonların 75rsquoi zoonotik karakterlidir
bull Biyoteroumlrizm ajanlarının 80rsquoini zoonozlaroluşturur
WHO3
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Ekolojik değişiklikler (Yaban hayatı alanının genişlemesi daralması veveya insanlarla kesişme noktalarının artması)
Nuumlfus artışı ve kentkır nuumlfus değişiklikleri
Sosyoekonomik faktoumlrler Goumlccediller mevsimlik işccedililer
İklim değişiklikleri-duumlzensizlikleri
Baraj projeleri ve sulu tarım faaliyetleri
Uluslararası ulaşımın kolaylaşması 4
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Yaban hayatını etkileyen muumldahaleler
Sokak hayvanlarında artış
Hastalık kontrol programlarında başarısızlık
Laboratuvar tetkik imkacircnlarının artması
Hastalık kontrol programları sebebiyle duyarlılık artışı
Hastalık bildirimlerinde duyarlılık artışı
5
Zoonozların Dağılımını Etkileyen Faktoumlrler Coğrafi boumllgelere goumlre iklim oumlzellikleri
ndash Aşırı sıcaklıklar ve su yetersizliğindash Yağmur rejimindash Toprak oumlzellikleri
Hayvan kuş ve deniz canlıları gibi konaklar Hayvanların ve kuşların goumlccedil karakterleri Artropod rezervuarlar ve vektoumlrler Biyosistem etkisi Kuumlresel ticaret
ndash Gıda ve yemndash Hayvanlar ve kuşlarndash Cansız taşıyıcılar
Kuumlresel seyahat6
Etiyolojiye Goumlre Zoonozlar1- Bakteriyel Bruselloz şarbon leptospiroz ruam tularemi vb2- Viral Kuduz KKKA hantaviruumls enf Batı Nil Viruumlsuuml enf vb 3- Fungal Aspergilloz aktinomikoz microsporumcanis enf vb4- Protozoal Layşmanyoz babesiyoz kist hidatik vb 5- Helmintik Trişinoz ekinokokkoz tenyazis vb 6- Prion zoonozlar BSE
7
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre Zoonozlar
Koumlpek-Kedibull Kuduzbull Yuvarlak solucanlarbull Toksoplazmozbull Kistik ekinokokkozbull Kedi tırmalama hastalığıhellip
Besi Hayvanlarıbull Salmonella enfeksiyonlarıbull Ecoli enfeksiyonlarıbull Listeriozbull Brusellozhellip
8
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Ekolojik değişiklikler (Yaban hayatı alanının genişlemesi daralması veveya insanlarla kesişme noktalarının artması)
Nuumlfus artışı ve kentkır nuumlfus değişiklikleri
Sosyoekonomik faktoumlrler Goumlccediller mevsimlik işccedililer
İklim değişiklikleri-duumlzensizlikleri
Baraj projeleri ve sulu tarım faaliyetleri
Uluslararası ulaşımın kolaylaşması 4
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Yaban hayatını etkileyen muumldahaleler
Sokak hayvanlarında artış
Hastalık kontrol programlarında başarısızlık
Laboratuvar tetkik imkacircnlarının artması
Hastalık kontrol programları sebebiyle duyarlılık artışı
Hastalık bildirimlerinde duyarlılık artışı
5
Zoonozların Dağılımını Etkileyen Faktoumlrler Coğrafi boumllgelere goumlre iklim oumlzellikleri
ndash Aşırı sıcaklıklar ve su yetersizliğindash Yağmur rejimindash Toprak oumlzellikleri
Hayvan kuş ve deniz canlıları gibi konaklar Hayvanların ve kuşların goumlccedil karakterleri Artropod rezervuarlar ve vektoumlrler Biyosistem etkisi Kuumlresel ticaret
ndash Gıda ve yemndash Hayvanlar ve kuşlarndash Cansız taşıyıcılar
Kuumlresel seyahat6
Etiyolojiye Goumlre Zoonozlar1- Bakteriyel Bruselloz şarbon leptospiroz ruam tularemi vb2- Viral Kuduz KKKA hantaviruumls enf Batı Nil Viruumlsuuml enf vb 3- Fungal Aspergilloz aktinomikoz microsporumcanis enf vb4- Protozoal Layşmanyoz babesiyoz kist hidatik vb 5- Helmintik Trişinoz ekinokokkoz tenyazis vb 6- Prion zoonozlar BSE
7
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre Zoonozlar
Koumlpek-Kedibull Kuduzbull Yuvarlak solucanlarbull Toksoplazmozbull Kistik ekinokokkozbull Kedi tırmalama hastalığıhellip
Besi Hayvanlarıbull Salmonella enfeksiyonlarıbull Ecoli enfeksiyonlarıbull Listeriozbull Brusellozhellip
8
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonozlardaki Artış ve Ccedileşitliliğin Sebepleri
Yaban hayatını etkileyen muumldahaleler
Sokak hayvanlarında artış
Hastalık kontrol programlarında başarısızlık
Laboratuvar tetkik imkacircnlarının artması
Hastalık kontrol programları sebebiyle duyarlılık artışı
Hastalık bildirimlerinde duyarlılık artışı
5
Zoonozların Dağılımını Etkileyen Faktoumlrler Coğrafi boumllgelere goumlre iklim oumlzellikleri
ndash Aşırı sıcaklıklar ve su yetersizliğindash Yağmur rejimindash Toprak oumlzellikleri
Hayvan kuş ve deniz canlıları gibi konaklar Hayvanların ve kuşların goumlccedil karakterleri Artropod rezervuarlar ve vektoumlrler Biyosistem etkisi Kuumlresel ticaret
ndash Gıda ve yemndash Hayvanlar ve kuşlarndash Cansız taşıyıcılar
Kuumlresel seyahat6
Etiyolojiye Goumlre Zoonozlar1- Bakteriyel Bruselloz şarbon leptospiroz ruam tularemi vb2- Viral Kuduz KKKA hantaviruumls enf Batı Nil Viruumlsuuml enf vb 3- Fungal Aspergilloz aktinomikoz microsporumcanis enf vb4- Protozoal Layşmanyoz babesiyoz kist hidatik vb 5- Helmintik Trişinoz ekinokokkoz tenyazis vb 6- Prion zoonozlar BSE
7
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre Zoonozlar
Koumlpek-Kedibull Kuduzbull Yuvarlak solucanlarbull Toksoplazmozbull Kistik ekinokokkozbull Kedi tırmalama hastalığıhellip
Besi Hayvanlarıbull Salmonella enfeksiyonlarıbull Ecoli enfeksiyonlarıbull Listeriozbull Brusellozhellip
8
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonozların Dağılımını Etkileyen Faktoumlrler Coğrafi boumllgelere goumlre iklim oumlzellikleri
ndash Aşırı sıcaklıklar ve su yetersizliğindash Yağmur rejimindash Toprak oumlzellikleri
Hayvan kuş ve deniz canlıları gibi konaklar Hayvanların ve kuşların goumlccedil karakterleri Artropod rezervuarlar ve vektoumlrler Biyosistem etkisi Kuumlresel ticaret
ndash Gıda ve yemndash Hayvanlar ve kuşlarndash Cansız taşıyıcılar
Kuumlresel seyahat6
Etiyolojiye Goumlre Zoonozlar1- Bakteriyel Bruselloz şarbon leptospiroz ruam tularemi vb2- Viral Kuduz KKKA hantaviruumls enf Batı Nil Viruumlsuuml enf vb 3- Fungal Aspergilloz aktinomikoz microsporumcanis enf vb4- Protozoal Layşmanyoz babesiyoz kist hidatik vb 5- Helmintik Trişinoz ekinokokkoz tenyazis vb 6- Prion zoonozlar BSE
7
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre Zoonozlar
Koumlpek-Kedibull Kuduzbull Yuvarlak solucanlarbull Toksoplazmozbull Kistik ekinokokkozbull Kedi tırmalama hastalığıhellip
Besi Hayvanlarıbull Salmonella enfeksiyonlarıbull Ecoli enfeksiyonlarıbull Listeriozbull Brusellozhellip
8
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Etiyolojiye Goumlre Zoonozlar1- Bakteriyel Bruselloz şarbon leptospiroz ruam tularemi vb2- Viral Kuduz KKKA hantaviruumls enf Batı Nil Viruumlsuuml enf vb 3- Fungal Aspergilloz aktinomikoz microsporumcanis enf vb4- Protozoal Layşmanyoz babesiyoz kist hidatik vb 5- Helmintik Trişinoz ekinokokkoz tenyazis vb 6- Prion zoonozlar BSE
7
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre Zoonozlar
Koumlpek-Kedibull Kuduzbull Yuvarlak solucanlarbull Toksoplazmozbull Kistik ekinokokkozbull Kedi tırmalama hastalığıhellip
Besi Hayvanlarıbull Salmonella enfeksiyonlarıbull Ecoli enfeksiyonlarıbull Listeriozbull Brusellozhellip
8
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre Zoonozlar
Koumlpek-Kedibull Kuduzbull Yuvarlak solucanlarbull Toksoplazmozbull Kistik ekinokokkozbull Kedi tırmalama hastalığıhellip
Besi Hayvanlarıbull Salmonella enfeksiyonlarıbull Ecoli enfeksiyonlarıbull Listeriozbull Brusellozhellip
8
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Hayvan Tuumlrlerine Goumlre ZoonozlarKuşlarbull Psittakozbull Batı Nil viruumlsuuml enfeksiyonubull Doğu at ensefalitibull Kuş gribihellipSuumlruumlngenler balıklarbull Salmonellabull MycobacteriumhellipYaban hayvanlarıbull Hantaviruumls enfeksiyonubull Vebabull Tularemibull Lyme hastalığıhellip
9
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Uumllkemizde Zoonozlar ve Vektoumlrel Hst Uumllkemizde şarbon bruselloz gibi bazı endemik
zoonozların goumlruumllme sıklıkları son yıllarda azalma trendinde ve Sıtma elimine edilmiş iken
KKKA Kuş Gribi Tularemi HantaviruumlsEnfeksiyonu ve Batı Nil Ateşi gibi zoonozlar ilk defa veya yeniden oumlnemli sağlık sorunu olarak karşımıza ccedilıkmıştır
10
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Uumllkemiz İccedilin Oumlnemli Olan Zoonozlar Bakteriyel
bull Brusellozbull Tularemibull Leptospirozbull Şarbonbull Tetanozbull Salmonelloz
Viralbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Akdeniz Benekli Ateşi
Paraziterbull Leishmaniazisbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
11
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kuumlresel Oumlnemli ZoonotikVektoumlrel Hastalıklar
Bakteriyelbull Brusellozbull Tularemibull Leptospiroz
Viralbull Kanamalı Ateşler bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Zika Viruumls Enfeksiyonu
Riketsialbull Lymebull Q hummasıhellip
Paraziterbull Sıtmabull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmoz
12
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Meslek Hastalığı bull Ccedilalışılan veya yapılan işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yuumlzuumlnden uğranan geccedilici veya suumlrekli hastalık bedensel veya ruhsal oumlzuumlrluumlluumlk halleridir
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006 No 5510) Madde 14 ve Meslek Hastalıkları Tuumlzuumlğuuml 62 Maddersquoden uyarlama)
bull Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya ccedilıkan hastalık
(İş Sağlığı ve Guumlvenliği Kanunu (2012 No 6331) Madde 3l)
13
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Mesleki Zoonotik Hastalık
bull Bir enfeksiyon hastalığının Mesleki Bulaşıcı Hastalık olabilmesi iccedilin
1Goumlruumllen işin gereği olarak2İşyerinin oumlzel şartlarınınn etkisiyle oluşması3Enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile
kanıtlanması gereklidirbull Bu durum zoonotik hastalıklar iccedilin de geccedilerlidir
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonozların Meslek Hastalığı Karakteri bull Zoonozların meslek hastalığı karakteri klasik meslek
hastalıklarından biraz farklıdırbull Kemiriciye vektoumlrlere maruziyethellipbull Halk sağlığı karakteri ccedilok belirgindirbull İnsan insan geccedilişi sanılanın aksine oldukccedila nadir
Ancak bu epidemi riskini ortadan kaldırmazbull Bir kısmından aşı ve kemoprofilaksi ile korunmak
muumlmkuumlnduumlrbull Akut hastalık karakteri belirgindirbull Akut oumlluumlm goumlruumllebilirbull Aynı etkene kronik maruziyetin oumlnemi oldukccedila az
ndash Hastalığı geccedilirerek bağışıklık gelişmesi
15
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonotik Bir Etkenle Karşılaşıldığındahellip
bull Enfeksiyon gelişmeyebilirbull Subklinik enfeksiyonla sınırlı kalabilir bull Klinik enfeksiyon gelişebilirbull Oumlluumlm sekel
bull Bağışıklık bull Taşıyıcılık
16
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Mesleki Zoonotik Hastalıklarda Risk Faktoumlrleri Genel Risk Faktoumlrleri
bull Enzootik boumllgede ccedilalışma ve ikacircmet
bull Enzootik boumllgede vektoumlr ve kemirici teması
bull Enzootik boumllgeye ziyaret ve turizm faaliyeti
bull Riskli hayvansal uumlruumlnle riskli temas
Mesleki Risk Faktoumlrleri
17
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler Tarım ccedilalışanları ve ilgili meslekler Hayvancılık ccedilalışanları ve ccedilobanlar Tavuk ccediliftliklerinde ccedilalışanlar Balık ccediliftliklerinde ccedilalışanlar ve balıkccedilılar Evcil kuşlar ve av kuşları ile ilgilenenler At bakıcıları ve seyisler Koumlpek bakımıyla ilgilenenler Kesimhane ccedilalışanları Mandıra ccedilalışanları Enzootik boumllgelerde gıda uumlretiminde ccedilalışanlar Yaban hayatı ile ilgili saha ccedilalışması yapanlar Avcılar 18
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
ZoonotikVektoumlrel Hastalıklarda Riskli Meslekler
19
Veteriner hekimler ve diğer ilgili meslekler Dericilik sektoumlruuml ccedilalışanları Orman işccedilileri Lağım işccedilileri İnşaat işccedilileri Posta ve kargo dağıtıcıları Saha araştırmacıları mağara araştırmacıları Yarasalarla ccedilalışanlar Arkeolojik ccedilalışma yapanlar Yeraltı tuumlnel ve madenlerde ccedilalışanlar Turizm rehberleri Sağlık personeli Laboratuvar personeli ve araştırmacılar
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Mesleki Zoonozların Sıklığı
bull Meslek hastalıkları iccedilindeki payı
bull Mesleki bulaşıcı hastalıklar iccedilindeki payı
bull Zoonozlar iccedilindeki payı
20
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Mesleki Zoonozlar Ne Kadar Sık GoumlruumllmekteVeterinerlik 1978 Illinois bull Katılanların 40rsquoında zoonotik bir hastalık oumlykuumlsuuml bull Sırasıyla Brusellozis kuduz riskli temas hayvan
ısırıkları psittakozis Erysipelothrix ve leptospiroz1975-1982 Avustralya veteriner hekimler bull Brusellozis Toxoplazmozis Q humması 1998-2002 Almanya bull Zoonozlar mesleki hastalıkların 14rsquouuml
21
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Oumlnemli Mesleki ZoonozlarBakteriyel
Riketsiyalbull Lyme hastalığıbull Akdeniz Benekli Ateşibull Q fever
Viralbull Ensefalitbull Kırım Kongo Kanamalı Ateşi bull Kuduzbull Batı Nil Ateşibull Hantaviruumls enfeksiyonubull Newcastle Hastalığı
Paraziterbull Layşmanyozbull Kistik ekinokokkozbull Toksoplazmozbull Schistozomiazbull Amebiazbull Giardiazbull hellip
22
Bruselloz AnthraxLeptospiroz TularemiErizipeloid SalmonellozListeriyoz TetanozVeba M bovis
tuumlberkuumllozuPasteurelloz Campylobacter enf Psittakoz E coli 0 157 enf
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Mesleki ZoonotikHastalık Oumlrnekleri
23
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Anthrax (Şarbon)bull Etken Bacillus anthracisbull Rezervuar Sığır koyun keccedili at domuz koumlpek bull Kuluccedilka Suumlresi Deri1-7 guumln Akciğer 2-5 guumln
GIS 2-5 guumln bull Bulaşma Direk temas-deri inhalasyon-
akciğer kontamine uumlruumlnuumln yenmesi-GIS Bulaşma enduumlstriyel tarımsal veya laboratuvar kaynaklıdır
bull Riskli Meslekler Enduumlstriyel (Keccedili kılı yuumln deri post ve kemik vb kontamine hayvansal uumlruumlnlerin işlenmesi ccedilalışanları) Tarım ve hayvancılık Laboratuvar ccedilalışanları
24
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Anthrax (Şarbon)bull Klinik Deri-tipik lezyon Akciğer ve GIS şarbonu ile
Şarbon menenjiti akla gelmeli bull Uumllkemizde goumlruumllen şarbon olguları genellikle tarımsal
koumlkenli ve deri şarbonu şeklindedir Hasta hayvanların kesilmesi derisinin yuumlzuumllmesi ve etlerin parccedilalanıp doğranması sırasında bulaşma olmaktadır
bull Deri ve yuumln enduumlstrisi ile mesleki laboratuvar orjinli şarbon Tuumlrkiyersquode oldukccedila nadirdir
bull İnhalasyon şarbonu ve şarbon menenjiti hemen daimaoumllduumlruumlcuumlduumlr GİS şarbonunda da oumlluumlm oranı yuumlksektir (tedaviye rağmen 25-75) Tedavi edilmeyen derişarbonunda 10-20 sepsis ve oumlluumlm 25
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
26
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Anthrax Yaygınlığı
httpwwwvetmedlsueduwhoccmp_worldhtm27
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Şarbon İnsan Vakaları (Tuumlrkiye 1960-1999)
10724
53774423
3030
0100020003000400050006000700080009000
100001100012000
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999
Vaka
Say
ısı
YıllarSağlık Bakanlığı THSK verisidir 28
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Şarbon Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2000-2016 Tuumlrkiye) SB THSK Verisi
396
532
398
325268
319272262
235
14994
165135
197150139
290
100
200
300
400
500
600
2000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201629
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Şarbon İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye 2012-2016
143 137
10381 80
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2012 2013 2014 2015 2016
Mih
rak
Sayı
ları
Yıl
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Şarbon Mihrakları Tuumlrkiye2016
01-56-1021-50gt50
11-20
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verisidir
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
ŞarbonKontrol ve Korunma bull Hayvan aşılaması (hastalığın
goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde en az 5 yıl) bull Şarbon olduğundan şuumlphelenilen
hayvanların asla kesilmemesi yuumlzuumllmemesi etlerinin yenmemesi yuumlnlerinin kullanılmaması
bull Hasta hayvanların bulunduğu ortamların dezenfeksiyonu ve uygun goumlmme metotları
bull Karantina tedbirleri 33
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
ŞarbonKorunma ve Kontrolbull Hayvanların immuumlnizasyonunda attenuumle spor aşısı
kullanılmaktadır bull İnsanlar iccedilin protektif antijenden hazırlanan aşı
olmakla birlikte yaygın kullanımı yoktur (Uumllkemizde bulunmamaktadır)
bull Aşı kısa aralıklarla uumlccedil doz yapılır ve rapel gerekir
34
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Brusellozbull Etken Brucella melitensis Brucella abortus
Brucella suis Brucella canisbull Rezervuar Koyun keccedili sığır koumlpek domuz geyik bull Riskli Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
mandıracılar kasaplar ve veterinerler bull Bulaşma Pastoumlrize edilmemiş suumlt uumlruumlnlerinin ve
kontamine yiyeceklerin tuumlketilmesi ve enfektehayvanlar ve bunların atıkları ve sekresyonları ile direk temas (uumllkemizde temel bulaş yolu ısıl işlemden geccedilirilmeyen suumlt uumlruumlnleri tuumlketimidir Oumlz peynir)
35
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Bruselloz Hastalık Akdeniz ve Ortadoğu uumllkelerinde
yaygındır Uumllkemizde de yaygındır ve B melitensisağırlıklıdır Uumllkemiz iccedilin hem insan hem de hayvan sağlığı
accedilısından oumlnemli bir morbidite ve ekonomik kayıp nedenidir Son yıllarda uumllkemizde vaka sayılarında azalma
olmakla birlikte bruselloz hala oumlnemli bir halk sağlığı problemidir
36
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Bruselloz Hayvanlarda et ve suumlt kaybı duumlşuumlk infertilite ve
oumlluumlme neden olmaktadır Uumllkemizde meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml yanında
riskli hayvansal uumlruumlnlerle oral yolla bulaşan bir hastalık goumlruumlntuumlsuuml daha barizdir Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığırsquonca (GTHB)
yuumlruumltuumllen eradikasyon programının erken sonuccedilları uumlmit vericidir Halk sağlığı natuumlruuml azaldıkccedila hastalığın meslek
hastalığı oumlzelliği oumln plana ccedilıkmaktadır
37
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
İnsan Brusellozunun Dağılımı 2000-2016 Tuumlrkiye
17765
13870
18563
14644
1079011809
9818 93857703 7177
67597225
44754173 3967
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000Vaka sayısı
Yıl38
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Brusella İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
39Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Bruselloz İnsidans Haritası-Tuumlrkiye 2016
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Brusella Eradikasyon ProgramıSero-survey
2011 yılında yapılan ve tuumlm uumllkeyi temsil eden 14787 sığır ve 61341 koyundan kan alınarak yapılan brusella seroprevalans ccedilalışmasında
Seroprevalans sığırda 26 koyunda 47
Suumlruuml seroprevalansı sığırda 69 koyunda 30 bulunmuştur
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Eradikasyon Programı Oumlncesinde Sığırlarda Brusella Prevalansı (2011)Fert Prevalansı 26 Suumlruuml Prevalansı 69
TDr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı
VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Koyun ve Keccedililerde Prevalans (2011)Fert Prevalansı 47 Suumlruuml Prevalansı 30
Koyunlarda Brusellalı ccediliftlik prevalansı 50-100mdash 40-50 30-40mdash 20-30E310 - 20 0- 10
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Sığır Brusellozu Mihrakları 2013 (1319 Adet )
Dr N YAZICIOĞLU GTHB Gıda ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanı VTuumlrkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu-2425 Ekim 2014-Erzurum
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Sığır Brusellozu Mihrakları 2016 (405 Adet )
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 Geccedilici Verisi
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2013 (512 Mihrak )
Koyun-Keccedili Brusellozu Mihrakları 2014 (75 Mihrak)
14
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Koyun-Keccedili Bruselloz Mihrakları 2016 (76)
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Bruselloz Brusellozla muumlcadele ve hastalığın kontrol altına
alınmasında en etkili youmlntem hayvanlarda hastalığın kontrol altına alınmasıdır
Bu sebeple hayvanların aşılanması ve işletmelerin hastalıktan ari kılınması oldukccedila oumlnemlidir
2012 yılında Sağlık Bakanlığırsquonın da desteğiyle GTHB tarafından Bruselloz Eradikasyon Programı uygulamaya konmuştur
Brusella Eradikasyon Programının 3 ana başlığı aşılama sero-survey ccedilalışması ile kamuoyunun bilinccedillendirilmesi ve farkındalığın arttırılmasıdır
48
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Brusella Eradikasyon ProgramıHayvan Aşılaması
Parenteral aşı yerine konjuktival aşı kullanılmaya başlanmıştır
2012 yılından itibaren kitle aşılamasına başlanmıştır (ergin ve genccedil tuumlm dişi sığır dişi koyun ve keccedililer ile damızlık teke ve koccedillar)
Ccedilalışmanın sığırlarda 10 yıl koyun ve keccedililerde 6 yıl suumlrmesi planlanmıştır
Suumlruuml prevalansı 1rsquoin altına duumlştuumlğuumlnde test yapılarak hasta hayvanların kesimine geccedililecektir
16
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Sığırlar Babortus S-19 koyun ve keccedililer BmelitensisRev1 konjuktival aşı ile aşılanmaktadırYeterli bağışıklığın oluşması iccedilin her hayvanın hayatı
boyunca bir kez aşılanması yeterlidir 2014 yılından itibaren ergin hayvanlarda aşı
uygulaması tamamlandığı iccedilin 3-6 aylık buzağı-kuzu-oğlak aşı uygulaması ile mihraklarda aşı uygulamasına geccedililmiştirBazı illerde yeterli aşılama oranlarına
ulaşılamaması uumlzerinde durulması gereken bir husustur 50
Aşılama
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Leptospirozbull Etken Leptospira interrogans grubu bull Rezervuar Fare kedi koumlpek keccedili sığır domuz kuş
suumlruumlngenler ccediliftlik hayvanları koyun geyik bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer hayvancılık
ccedilalışanları hayvan bakıcıları balıkccedilılar mezbahada ccedilalışanlar avcılar askerler maden işccedilileri gemiciler inşaat ve kanalizasyon işccedilileri pirinccedil tarlasında ccedilalışanlar laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta Bulaşma Hayvan idrarı ile kontamine olmuş toprak su ve
yiyecekler ile oluşan dolaylı temas en sık Deri ccedilatlak ve yaraları ile mukozalara temas ile bulaşır Hasta insan ve hayvanlardan doğrudan ya da dolaylı bulaşma olabilir 51
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Leptospirozis Akut sistemik bir
enfeksiyondur Klinik İlk belirtiler ani ateş
baş ağrısı kas ağrıları kusma konjunktivit ve halsizlik İshal karın ağrısı sarılık hemorajikdoumlkuumlntuumller 4-7 guumln sonra iyileşme ve ikinci faz Boumlbrek ve karaciğer yetmezliği vaskuumllit menenjit
Hastalık sporadik olarak veya salgın şeklinde ortaya ccedilıkabilir
Yaz ve sonbaharda pik yapar 52
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Leptospirozis Epidemik salgınlar sel baskını gibi ccedilevresel
değişiklikler sonrasında kemiricilerin yerleşim yerlerine doğru youmlnelmesi ile ortaya ccedilıkar
İnsanlarda enfeksiyonların 90ından fazlası kendini sınırlayan oumlzguumll olmayan ateşli bir hastalık şeklindedir
İnsanlarda şiddetli formu kanama vaskuumllit ve boumlbrek yetmezliği ile seyreden Weil hastalığıdır
Tuumlrkiyersquode hastalığın meslek hastalığı goumlruumlnuumlmuuml belirgindir
53
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Leptospiroz Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
7 612
812
26
7
1411
2620
29
0
10
20
30
40
50
60
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Yıllar Oumlluumlm Sayısı2010 02011 02012 02013 02014 2
Sağlık Bakanlığı THSK verisidir 54
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
LeptospirozisKorunma Kişisel hijyen Riskli işler yapılırken koruyucu ekipman
kullanılması kemiriciler iccedilin koruyucu oumlnlemler alınması Gıdaların korunması ve ccediloumlplerin uygun şekilde
bertaraf edilmesi Evcil hayvanlarda hastalığın kontrol altına
alınması Riskli akarsu ve diğer kontamine olabilecek su
kaynaklarında yuumlzuumllmemesi iccedililmemesi Aşılama Ccedilin dışında yaygın aşılama yok
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kuduz bull Etken Rabies viruumls bull Rezervuar Koumlpek kedi kurt tilki ccedilakal kokarca
rakun yarasabull Risk Grubu Meslekler Veterinerler yaban hayatında
ccedilalışanlar hayvan bakıcıları kuduz laboratuvarında ccedilalışanlar postacı ve kargo dağıtıcıları yarasalarla ccedilalışanlar
bull Kuluccedilka Suumlresi Birkaccedil guumln ndash birkaccedil yıl bull Bulaşma Kuduz hayvan ısırıkları ve tırmalamaları ile
riskli salya teması yarasa ccedilıkartıları ile riskli temas bull Klinik 2-10 guumln suumlren prodromal doumlnem ensefalit
doumlnemi ve paralizi doumlnemi 56
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
bull Kuduz doğal engeller ve suumlrekli muumlcadele sonucunda bazı uumllkelerden eradike edilmiştir
bull Hindistan Orta Doğu Afrika ve bazı Doğu Avrupa uumllkelerinde daha sık goumlruumllmektedir
bull İnsan kuduzunun duumlnyadaki insidansı bilinmemekle birlikte 250 milyonyıl kuduz şuumlpheli ısırık olduğu tahmin edilmektedir (WHO)
bull 15 milyon kişiyıl şuumlpheli ısırıktan aşılanmakta 55 bin kişiyıl kuduzdan oumllmektedir (45rsquoi Hindistanrsquoda)
bull Oumllenlerin 40rsquoı 15 yaş altındaki ccedilocuklarbull Tuumlrkiyersquode sokak hayvanlarının yaygınlığı sebebiyle
mesleki kuduz riskli ısırılma toplam vakalar iccedilinde yoğun değildir
Kuduz
WHO
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
143
915
159
849
187
995
176
182
152
236
156
141 18
710
8
186
466
197
215
194
059
1913
45
001 0014
0000
0028
0014
0000
0013 0013
0051
0025
0038
000
001
002
003
004
005
006
0
50000
100000
150000
200000
250000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kuduz Şuumlpheli Isırık MortaliteSağlık Bakanlığı THSK verisidir 2016 verisi geccedilicidir
Kuduz Şuumlpheli Temas Sayısı ve Mortalite Hızı (Tuumlrkiye 2006 ndash 2016)
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kuduz Vakaları Tuumlrkiye
Yıllar Kuduz Vaka Sayısı2007 12008 02009 22010 12011 02012 12013 12014 4
2015 22016 3
veriler 21122016 tarihli
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kuduz Riskli Temas İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
60
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Batı Nil Ateşi bull Etken West Nile viruumls bull Rezervuar Kuşlar at bull Vektoumlr Culex cinsi sivrisineklerbull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 2-14 guumln bull Bulaşma Culex tuumlruuml sivrisinekler kan
transfuumlzyonu laboratuvarda perkuumltan yaralanma organ transplantasyonu diyaliz transplasental
bull Klinik Asemptomatik Batı Nil Ateşi Ensefalit Menenjit Akut flask paralizi olarak değişken
61
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Tetanozbull Etken Clostridium tetanibull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer accedilık
alanda ccedilalışanlar marangozlar inşaat işccedililerihellip bull Kuluccedilka Suumlresi 2 guumln ndash 4 hafta bull Bulaşma C tetani iccedileren toz toprak veya hayvan
atıkları ile kontaminasyonbull Klinik Trismus (kilitlenmiş ccedilene) ve risus
sardonicus opistotonus abdominal rijidite tonik konvuumllziyonlar serebral ve duyusal fonksiyonlar normal
62
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Tetanozbull Duumlnyada her yıl yakl 1 milyon tetanoz vakası
goumlruumllmekte bull Her yıl yaklaşık 400 bin kişi neonatal tetanoz 15
bin-30 bin kadın maternal tetanozdanoumllmektedir
bull Oumlluumlmlerin 80 i Afrika ve Guumlney Asyarsquodabull Tuumlrkiyersquode neonatal tetanoz elimine edilmiş
durumdadırbull Vakaların buumlyuumlk ccediloğunluğu 50 yaş uumlstuuml erişkinlerbull Meslek hastalığı vasfı var ancak baskın değil
63WHO
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Q Humması bull Etken Coxiella burnetiibull Rezervuar Sığır koyun keccedili tavşan bull Risk Grubu Meslekler Veterinerler ccediliftccedililer
mezbahada ccedilalışanlar bull Kuluccedilka Suumlresi 14-39 guumln (ortalama 20 guumln) bull Bulaşma Kontamine aerosollerin solunması ccediliğ ya
da pastoumlrize edilmemiş suumlt peynir enfekte doğum yapan hayvanla temas enfekte tavşan derisini yuumlzme kan transfuumlzyonu enfekte kene ile temas otopsi
bull Klinik Akut Q ateşi 2-14 guumln suumlren ve kendi kendini sınırlayan ateşli hastalık pnoumlmoni endokardit hepatit osteomyelit Kronik seyir olabilir 64
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Psittakoz (Ornitozis) bull Etken Chlamydia psittacibull Rezervuar Kuşlar bull Risk Grubu Meslekler Kuşlarla teması olan
meslekler laboratuvar ccedilalışanları bull Kuluccedilka Suumlresi 4-15 guumln bull Bulaşma Enfekte kuş dışkılarını taşıyan tozların
inhalasyonu enfekte sekresyonlar ve dokulardan direk temas
bull Klinik Titreme ateş başağrısı myalji boğaz ağrısı oumlksuumlruumlk abdominal distansiyon ve hassasiyet bulantı kusma fotofobi solunum sayısında artma sekonder akciğer infeksiyonu ve makuumller doumlkuumlntuuml
bull Ciddi olgularda deliryum stupor ve siyanoz 65
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Lymebull Etken Borrelia tuumlrleri bull Rezervuar Beyaz ayaklı fare kirpi karaca ve geyik bull Vektoumlr Ixodes tuumlruuml keneler bull Risk Grubu Meslekler Ormanlık alanda ccedilalışanlar
ccediliftccedililer bull Kuluccedilka Suumlresi 3 -32 guumln bull Bulaşma Kenenin spiroket iccedileren tuumlkruumlğuumlnuuml kan
akımına ya da dışkısını cilde bırakmasıyla mg bull Klinik 1 evre E migrans 2 evre Multipl EM
haftalar ya da aylar sonra noumlrolojik bozukluklar AV blok 3 evre İki-uumlccedil yıl sonra artrit ve diğer tutulumlar
66
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kist Hidatikbull Etken Echinococcus granulosus Echinococcus
oligoarthrus Echinococcus multilocularisbull Rezervuar Koumlpek kurt ccedilakal tilki ara konak otccedilul
ve etccedilil hayvanlarbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvan bakımı
veterinerlik bull Bulaşma Oumlzellikle enfekte koumlpek dışkısıyla atılan
parazit yumurtalarının eller su ve yiyeceklerle alınması sonucunda olur
bull Klinik Sağ uumlst kadranda ağrı kolestaz siroz kronik oumlksuumlruumlk balgam dispne goumlğuumls ağrısı hemoptizi
67
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kist Hidatik Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2005-2016) Tuumlrkiye
175
280379 408 434
381
579 572616
449544
684
0100200300400500600700800900
1000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl68
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kist Hidatik İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
69
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kist Hidatik
Karaciğerde bazen akciğerlerde daha nadiren diğer organlarda iccedili sıvı dolu kistlerin oluşumuyla seyreder Hastalık sıklıkla asemptomatiktir Olgular
ccediloğunlukla rutin radyolojik incelemeler sırasında tesaduumlfen saptanır Korunma Sokak koumlpeklerinin ıslahı ccediliğ ve iyi
pişmemiş et tuumlketilmemesi kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesi
70
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşibull Etken Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus
(Bunyaviridae ailesi Nairoviruumls tuumlruumlnden)bull Rezervuar Buumlyuumlkbaş ve kuumlccediluumlkbaş hayvanlar tavşan
ve tilkilerde asemptomatik viremibull Vektoumlr Hyalomma marginatum cinsi kenelerbull Risk Grubu Meslekler Ccediliftccedililer hayvancılık yapanlar
veterinerler mezbaha ccedilalışanları sağlık ccedilalışanları laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi Kene ile temas 1-7 guumln vuumlcut sıvı ve sekr ile temas 2 haftaya dek
bull Bulaşma Kene tutunması kan vuumlcut sıvısı ile buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş deri ve mukoza teması
71
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
KKKABirccedilok Asya Afrika Uumllkesi ve Balkanlarda hastalık goumlruumllmektedir (30rsquodan fazla uumllkeden bildirim)
72
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
Klinik İnsanlarda ise hafif seyirli olgular yanında fatalitesi yuumlksek akut seyirli bir hastalığa yol accedilar
Ateş başağrısı myalji ciddi olgularda ekimoz hemoraji şok
Tuumlrkiyersquode meslek hastalığı oumlzelliği ccedilok barizdir (Ormandan accedilılmış tarla bahccedile ve kuumlccediluumlk mera alanlarında hayvancılık ve ccediliftccedililik yapanlar)
73
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
14-26 GUumlN 4-20 GUumlN(110-120 GUumlN)
30-90 GUumlN
BIOTOPE(DOĞAL ODAK) 9-14 GUumlN
74
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
KKKA Hastalığının Vektoumlruuml Olan Hmarginatumrsquoun Yaşam Alanları (Tuumlrkiye)
K Z Vatansever 75
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
KKKA Hastalık her yaşta ve cinsiyette goumlruumllebilmekle
birlikte tarım ve hayvancılıkla uğraşan 50 yaş uumlstuuml erkeklerde daha ccedilok goumlruumllmektedir
Uumllkemizdeki varlığı 2003 yılında ortaya konmuş olup epidemi şeklinde devam etmektedir
İnsanlarda hastalığın bulaşması genellikle enfekte kene tutunması veya kene enfekte hayvan ve hasta kanı dokusu ve ccedilıkartılarıyla korunmasız temasla
Mart-Ekim ayları arasında goumlruumllmektedir (Haziran-Temmuz aylarında pik)
Fatalite hızı 5-15 (Uumllkemizde 5) 76
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
KKKA İnsidansı (Tuumlrkiye 2013-2015)
20132014
20162015
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
150249 266
438
717
1315 1318
868
1075
796
910967
718
432
6 13 13 27 33 63 63 50 54 37 37 44 29 16
400
522489
616
460 479478
576
502465
407 455404 393
000
100
200
300
400
500
600
700
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Fata
lite
Hızı
Vaka
ve
Oumlluuml
m S
ayıla
rı
Yıllar
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Oumlluumlm Sayıları ve Fatalite Hızlarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2002-2016)
Vaka Sayısı
Oumlluumlm
Fatalite Hızı
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
KKKA
Korunma Kene popuumllasyonunun kontroluuml iccedilin hayvan
ilaccedillaması Keneden korunmaya youmlnelik tedbirlerin
alınması Hayvanların ve hastaların kanı dokusu ve
ccedilıkartılarına korunmasız temas edilmemesi Halka ve sağlık personeline youmlnelik
eğitim ve bilgilendirme ccedilalışmaları Erken tanı ve destek tedavisi Guumlvenli aşı geliştirme ccedilabaları
devam etmekte (SB ve TUumlBİTAKdesteğiyle)
79
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Sağlık Ccedilalışanları İccedilin Eğitim Moduumlluuml httpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_saglik_personelipdfhttpwwwthskgovtrdosyabirimlerzoonotik_hastaliklar_dbdokumanlarkkkaKKKA_sunum_hekimler_icinpdf
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Tularemibull Etken Francisella tularensisbull Rezervuar Yabani tavşan sincap su ve tarla faresi
kunduz geyik ve rakun gibi kemirici hayvanlar insan ve evcil hayvanlar rastlantısal konak
bull Risk Grubu Meslekler Hayvan bakımı veterinerlik avcılık laboratuvar ccedilalışanları
bull Kuluccedilka Suumlresi 1-21 guumln (ortalama 3-5 guumln) bull Bulaşma Kene tutunması kontamine su ve
gıdalar enfekte aerosollerbull Klinik Uumllseroglanduumller orofarengeal
okuloglanduler glanduler pnoumlmonik tifoidal81
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Tularemibull Kuzey yarım kuumlreye oumlzguuml zoonotik bir hastalıktır
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Tularemi
Tuumlrkiyersquode endemik bir hastalıktır Uumllkemizde hastalık genellikle kırsal alanlarda su
kaynaklı salgın şeklinde goumlruumlluumlr Ccediliftccedili aileleri avcılar ve orman işccedilileri daha sık
etkilenir Her mevsimde goumlruumllebilmekle beraber
kemiricilere bağlı enfeksiyonlar avcılık nedeniyle kış aylarında kene ile ilişkili olanlar ise daha ccedilok yaz aylarında goumlruumllmektedir
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Tularemi Vakalarının Dağılımı 2005-2016 Tuumlrkiye
431
126 89 71
428
1531
2151
607
217 132347 444
0
500
1000
1500
2000
2500
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka Sayısı
Yıl
Vakalar gen Marmara Batı ve Orta Karadeniz ile Orta Anadolursquoda goumlruumllmektedir 2005 yılından oumlnce bildirim mecburiyeti yoktu
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Tularemi İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2014
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Tularemibull Avrupa
ndash gt95rsquoi uumllseroglanduumller ya da glanduumller formdadır
bull Tuumlrkiyersquode ndash Olguların 774 orofarengeal form ndash Orofarengeal form genellikle baş ve boyunda
lokalizedir
86
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
TularemiKorunma Kaynağı belli olmayan iccedilme ve kullanma suları tuumlketilmemeli İccedilme ve kullanma sularıyla ilgili kaynak depo ve taşıma hatları
bulaşmayı oumlnleyici şekilde ıslah edilmeli İccedilme ve kullanma suları duumlzenli olarak klorlanmalı Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra tuumlketilmeli Gıda maddeleri kemirici hayvanlardan korunmalı Av hayvanlarının kesimi ve yuumlzuumllmesinde korunma oumlnlemleri
alınmalı Av etleri iyice pişirildikten sonra tuumlketilmelidir Keneden korunmak iccedilin eldiven oumlnluumlk ve ccedilizme gibi bariyer
oumlnlemleri alınmalıdır Kimyasal koruyucular kullanılabilir Tularemi aşısı sadece laboratuvar personeli gibi bu patojenle
sık karşılaşma riski olan kişilere oumlnerilmektedir
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
LeishmaniasisKutanoumlz Leishmaniazis (Şark ccedilıbanı) Etken
L tropica (uumllkemizde) Vektoumlrel hastalıktır
Visseral Leishmaniazis (Kala azar) Etken L infantum (uumllkemizde)
Rezervuar İnsan koumlpek tilki kemirgenlerVektoumlr Phlebotomus (tatarcık kum
sineği)
Kutanoumlz leishmaniazis oumlzellikle Şanlıurfa Osmaniye Adana Hatay Diyarbakır Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik olarak goumlruumlluumlr Visseral leishmaniazis daha ccedilok Ege ve Akdeniz Boumllgelerinde
sporadik olarak goumlruumlluumlr 88
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Şark Ccedilıbanı Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2016) Tuumlrkiye
1135994
27212497
4187
2563
18111511
1133
1632
2237
17911898
2268
1678
2801
2206
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Vaka sayısı
Yıl89
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Şark Ccedilıbanı İnsidans Haritası Tuumlrkiye 2015
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kalaazar Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
41
13
23
36
29
13
33
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vaka Sayısı
Yıl91
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
LeishmaniasisKorunma
bull Vakaların erken teşhis ve tedavisinin sağlanması (Aktif suumlrveyans-aktif vaka bulma okul taramaları)
bull Ev ve hayvan barınaklarının fiziksel şartlarının iyileştirilmesi (ahırların sıvanması ve badana yapılması kalıcı insektisituygulanması)
bull Kum sineği yaşam alanlarının ıslahı ve vektoumlr muumlcadelesibull Kişisel korunma tedbirlerinin alınması (gece accedilık alanlarda
uyunmaması ince delikli cibinlik kullanımı vb)
bull Uluslararası ziyaretccedililer ve goumlccedilmenlerle parazitin uumllkeye girmesinin oumlnlenmesi (Suriyeli misafirler)
bull Sağlık personeli ve halk eğitimi92
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Hanta Viruumls Enfeksiyonu Avruparsquoda en yaygın goumlruumllen viral kanamalı ateş
etkenidir İnsan kedi koumlpek ve tilki son konaktır Uumllkemizde rezervuar orman fareleridir Kemiricilerin viruumls iccedileren feccediles idrar gibi
ccedilıkartılarının inhalasyonu yoluyla insanlar enfekteolmaktadır
bull Uumllkemiz iccedilin ilk defa 2009 yılında Karadeniz illerinde varlığı ortaya konmuştur
93
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Hanta Viruumls Vakalarının Yıllara Goumlre Dağılımı (2009-2014) Tuumlrkiye
31
58
34
1610
19
0102030405060708090
100
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2009 22010 22011 12012 12013 12014 1
94
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Batı Nil Ateşibull Etken Flaviviruumls cinsi iccedilinde Japon ansefalit viruumls
kompleksinde sınıflanmakta
bull ABD Asya Afrika Orta-Doğu Balkanlar Doğu ve Guumlney-Avruparsquoda insanlar atlar koumlpekler ve kanatlı hayvanlarda oumlluumlmlerle sonuccedillanabilen enfeksiyonlara yol accedilar
bull Kuşlar rezervuar klasik enfeksiyon geccedilişi sivrisineklerle
bull Kuluccedilka doumlnemi enfekte sivrisinek ısırığından sonra 3-15 guumln
bull Klinik ccedilok değişken (Olguların 80rsquoi asemptomatik15-20 grip benzeri hastalık 1rsquoi ağır noumlrolojik tablodahellip)
95
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Batı Nil Ateşi Vakalarının Dağılımı (2010-2014) Tuumlrkiye
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
2010 2011 2012 2013 2014
47
5 5 3 2
Yıllar Oumlluumlm Sayısı
2010 102011 02012 0
2013 02014 0
96
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Toksoplazmoz
bull Kedigiller kesin konaktırbull İnsanlar bulaş genellikle
doku kisti iccedileren etlerin iyi pişirilmeden tuumlketilmesi toprağa yakın enfektesebzeler ve transplasentalyolla olmakta
bull Uumllkemizde yaygın (yakl 30 serolojik pozitiflik)
97
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Toksoplazmoz Vakalarının Dağılımı (2007-2014) Tuumlrkiye
30 29
5541
8095
119109
0
20
40
60
80
100
120
140
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201498
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
99
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlEnfeksiyon zincirinin kırılması kolay değildir
bull Bazı etkenlerin spesifik tedavisi yoktur (Oumlz Viraller)
bull Bağışıklama iccedilin guumlvenli ve etkin aşı oldukccedila sınırlıdır
bull Eklembacaklılar ve kemiricilerle muumlcadele hem sınırlı hem de risklidir
bull İklim duumlzensizlikleri ve ekolojik değişimlere muumldahale oldukccedila sınırlıdır
bull İnsan ve hayvan hareketlerini sınırlamak guumlccediltuumlr100
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonotik Hastalıkların KontroluumlBirccedilok hastalıkta oldukccedila uzun suumlreye ihtiyaccedil olur Oumlrnek olarak şarbonda kontamine olmuş boumllgeler etkenin
sporlu olması nedeniyle uzun yıllar (40-50 yıl) sonra bile potansiyel odak oumlzelliği taşırlar
İnsanlarda farkındalık ve davranış değişikliği geliştirmek zordur zamana ve sabra ihtiyaccedil goumlsterir İnsidansın azaltılmasında en oumlnemli faktoumlr yerinde
ve zamanında uygulanması gereken kontrol programlarıdır Birccedilok Bakanlık ve Disiplinin beraber ve koordineli ccedilalışması gerekir
101
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
bull Zoonotik hastalıklarda insan-insan geccedilişinin genellikle oumlzel durumlarla sınırlı olması oumlnemli bir avantajdır
bull Bu oumlzellik hem hastalığın daha ccedilok goumlruumllmesine mani olmakta hem de kontrol tedbirlerinin oumlzel alanlara youmlnlenmesine fırsat verdiği iccedilin avantaj olmaktadır
102
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
Bilimsel arka planı guumlccedilluuml tecruumlbeleri dikkate alan kurumlar ve disiplinler arası işbirliğini oumlnceleyen ccedilevresel faktoumlrleri hesaba katan katılımcı ve gerektiğinde revizyona accedilık gerccedilekccedili ve kararlı kontrol programlarının başarılı olma ihtimalleri her zaman yuumlksektir
Kontrol programları başarılı oldukccedila bu hastalıkların mesleki karakterleri daha baskın hale gelebilir
103
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Bilimsel altyapıbull İşbirliği ve koordinasyonbull Programın başarılı youmlnetimibull Suumlrveyans bildirim ve kayıt sistemibull Uygun rehberlerbull Vaka youmlnetimibull Aşılama kemoprofilaksibull Vektoumlr kontroluuml (kemirici artropod insekt)bull Sağlık eğitimi ve farkındalık artışıbull Eğitimli işguumlcuuml oluşturulması
104
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Kontrol Programlarının İhtiyaccedil Duyduğu Hususlarhellip
bull Kişisel korunma oumlnlemleri
bull Kişisel hijyen
bull Temiz iccedilme ve kullanma suyu sağlanması sanitasyon
bull Ccedilalışma şartlarının duumlzeltilmesi
bull Ccedilevre şartlarının iyileştirilmesi
bull Eksik olan oumlnlemlerin alınması
bull Olumsuzlukların raporlanması
bull hellip
105
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
Zoonotik Hastalıkların Kontroluuml
İnsanoğlu daha uzun bir suumlre değişen ve şaşırtan yuumlzuumlyle zoonotik hastalıklarla uğraşmaya devam edecek gibi goumlruumlnuumlyorhellip
106
