Metodoloski pristup kontroli kvaliteta sistema voda ... pristup kontroli... · silikati dioksini druga specifična organska jedinjenja ... Preporučeni testovi za procenu kvaliteta

Metodoloki pristup kontroli Metodoloki pristup kontroli Metodoloki pristup kontroli Metodoloki pristup kontroli kvaliteta sistema vodakvaliteta sistema voda--sedimentsediment

Dr Jasmina AgbabaDr Jasmina AgbabaM J l T ik iM J l T ik iMr Jelena TrikoviMr Jelena Trikovi

Water Workshop 2008Water Workshop 2008

Monitoring kvaliteta povrinskih vodaMonitoring kvaliteta povrinskih vodag pg p

Monitoring kvaliteta voda se postavlja u cilju procene kvalitetag p j j pvodnih resursa, da bi se izvrila karakterizacija ekolokog statusa iuspostavili uslovi za namensko korienje voda (vodosnabdevanje,rekreaciju ili upotrebu u poljoprivredi ali i obezbeivanje ouvanjarekreaciju ili upotrebu u poljoprivredi, ali i obezbeivanje ouvanjaposebno zatienih voda).

St l i d i t j d j lj t j k lit t d

0

Stalni nadzor i staranje o odranju povoljnog stanja kvaliteta vodeuslovi su za formiranjeformiranje uspeuspenognog sistemasistema upravljanjaupravljanja vodamavodama iplaniranjeplaniranje podsticajnihpodsticajnih meramera kojimakojima sese sprespreavaava izlivanjeizlivanje zagazagaenihenihvodavoda ii opasnihopasnih materijamaterija.

Water Workshop 2008Water Workshop 2008 2

Uspenost primenjenih mera i aktivnosti verifikuje seUspenost primenjenih mera i aktivnosti verifikuje sepodacima, rezultatima i ocenama stvarnog stanja (statusa)ispitivanih vodotoka i osnova je odrivog korienja vodotoka i

d ihvodnih resursa.

Definisane mete za j j jUzrok i izvor

zagaenjaCiljevi

smanjenje optereenja

CiljeviIndikatori

CiljeviIndikatori

Svrha

CiljeviIndikatori

SvrhaMete


Mete

Vrsta podataka, program uzorkovanja i analize, nain obrade itd. i d t b k i ik zavise od potreba korisnika.

Ciljevi i svrha se menjaju od registrovanja sluajeva naruavanjapropisanih standarda kvaliteta voda, do odreivanja ekolokog ipropisanih standarda kvaliteta voda, do odreivanja ekolokog ihemijskog statusa voda i analize kretanja indikatora kvalitetavoda.

VodaS obzirom da je sediment krajnjirezervoar veine kontaminanata uvodenom sistemu neophodna je

Suspendovani sediment

vodenom sistemu neophodna jeprocena kvaliteta i sedimenta, ali iSuspendovanih estica sedimenta.

Istaloeni sedimentSuspendovani i istaloeni Suspendovani i istaloeni


Istaloeni sediment sedimenti (SABS)sedimenti (SABS)

Suspendovani i istaloeni sedimenti (SABS)Suspendovani i istaloeni sedimenti (SABS)Suspendovani i istaloeni sedimenti (SABS)Suspendovani i istaloeni sedimenti (SABS)

EPA:EPA:estine organske i neorganske materijesuspendovane ili noene vodom i/ili kojese akumuliraju u slabo-vezujuim,nekonsolidovanim formama na dnuprirodnih vodnih tela.prirodnih vodnih tela.

Najee primenjivani termini:suspendovani sediment ukupnesuspendovani sediment, ukupnesuspendovane vrste estice, mutnoa isl.


Program monitoringa obuhvataProgram monitoringa obuhvataizbor indikatora i matriksa za praenje

izbor odgovarajuih procedura za uzorkovanje i rukovanje uzorcima,

izbor referentnih i alternativnih metoda za odreivanje identifikovanih fizikih, hemijskih, radiohemijskih, biolokih, i mikrobiolokih indikatora,

lj j li ik k l k liuspostavljanje analitike kontrole kvaliteta,

redovnu reviziju metodologije:

harmonizaciju kapaciteta laboratorije i instrumentacije,

identifikovanje potrebne obuke analitiara i primenu novih znanja


Koraci ispitivanja

VODA

p j

VODA

SUSPENDOVANI SEDIMENT

ISTALOENI SEDIMENTISTALOENI SEDIMENT


Lista indikatora kvaliteta vodeLista indikatora kvaliteta vodetemperatura organski indikatori n-supstituisani karbamidisuspendovane materije organski indikatori - zbirno fenoksi kiselinekiseonini parametri halogeni ugljovodonici karbamidipokazatelji alkaliteta i/ili aciditeta aromatini ugljovodonici organohlorni pesticidipokazatelji mineralizacije policiklini aromatini ugljovodonici drugi pesticidinutrijenti fenoli mikropolutantiazot i azotna jedinjenja organska nitro jedinjenja organo metalni i slini indikatorifosfor i fosforna jedinjenja polihlorovani bifenili drogesilikati dioksini druga specifina organska jedinjenjaneorganski indikatori pesticidi radioaktivnostkatjoni pesticidi na bazi triazina ukupna radioaktivnost(alfa i/ili beta)anjoni estri fosforne kiseline radionukleidi

t li k i dik t i f f t j di j j bi l ki i dik imetali, makroindikatori fosfatna jedinjenja bioloki indikatorimetali, mikroindikatori organo-fosforna jedinjenja osnovne bioloke determinantemetaloidi i nemetali tiofosfati makrozoobentos

diti f f ti fit l kt


ditiofosfati fitoplanktonacetamidi hlorofil A

Metode ispitivanja i ocena rezultataMetode ispitivanja i ocena rezultatap jp j

Laboratorijska ispitivanja uzoraka vode vre se prema:P il ik t i i t j i i iti j k tit ti ih Pravilniku o vrstama i nainu osmatranja i ispitivanja kvantitativnih i kvalitativnih promena voda (Sl. list SFRJ br. 42/66) Jugoslovenskim standardima iz oblasti ispitivanja voda (npr. JUS g p j ( pH.Z0-1, JUS ISO).

Parametri za koje metode nisu date u ovim propisima analiziraju seprema:prema:

ISO metodeStandardnim metodama za ispitivanje voda i otpadnih voda p j p

Agencije za zatitu ivotne sredine SAD (EPA metode)Amerike asocijacije za javno zdravlje (APHA-AWWA-WEF t d d t d )


standardne metode)

Ocena kvaliteta povrinskih vodaOcena kvaliteta povrinskih vodaOcena kvaliteta povrinskih vodaOcena kvaliteta povrinskih voda

Uredba o klasifikaciji voda meudravnih voda i voda obalnogUredba o klasifikaciji voda, meudravnih voda i voda obalnogmora Jugoslavije (Sl. list SFRJ br. 6/78),Uredba o kategorizaciji vodotoka i Uredbe o klasifikaciji vodag j j(Sl. glasnik SR Srbije br. 5/68),Pravilnik o opasnim materijama u vodama (Sl. glasnik SRSrbije br. 31/82)Odluka o maksimalno doputenim koncentracijamaradionukleida i opasnih materija u meurepublikim vodotocimaradionukleida i opasnih materija u meurepublikim vodotocima,meudravnim vodama i vodama obalnog mora Jugoslavije (Sl.list SFRJ br. 8/78).


Preporueni testovi za procenu kvaliteta p psedimenta

Hemija sHemija sedimentedimentaaToksinost sToksinost sedimentedimentaa Kvalitet sedimentaKvalitet sedimentaToksinost sToksinost sedimentedimentaaStruktura zajednice bentosaStruktura zajednice bentosaBioakumulacijaBioakumulacijaBioakumulacijaBioakumulacija

Poreenje koncentracija hemijskih komponentiu sedimentu uzorkovanom sa razliitih lokacijau sedimentu uzorkovanom sa razliitih lokacijaili razliitim vremenskim okvirima, mogue jejedino u sluaju ako su podaci normalizovani


za fizike karakteristike sedimenta.

Lista indikatora Lista indikatora hemijskog hemijskog kvaliteta sedimentakvaliteta sedimenta

Opti parametri kvaliteta sedimenta

Specifini parametri kvaliteta sedimenta

pH i redoks potencijalpH i redoks potencijalSadraj vlageSadraj vlageVeliina esticaVeliina estica

Metali (specijacija) i organometalne Metali (specijacija) i organometalne komponentekomponenteSpecifini organski polutantiSpecifini organski polutantiVeliina esticaVeliina estica

Ukupni organski ugljenikUkupni organski ugljenikVolatilni kiseli sulfidiVolatilni kiseli sulfidi

p g pp g p(Nutrijenti)(Nutrijenti)

Parametri porne vodepH, redoks potencijalpH, redoks potencijalMetali (specijacija)Metali (specijacija)Organski polutantiOrganski polutantiAmonijakAmonijak


Odreivanje toksinostiOdreivanje toksinosti

Eliminacija toksinostiImplemen-tacioni plan

Definisanje trajanja, frekvencije, magnitude monitoringa i identifikacija izvora zagaenja

tacioni plan

Dodatni monitoring

Identifikacija toksikanta

identifikacija izvora zagaenja

TIE Toxicity Identification Evaluation

Ispitivanje toksinosti

y

Testovi toksinosti


Identifikacija komponenti koje doprinose toksinosti Identifikacija komponenti koje doprinose toksinosti sedimentasedimentasedimentasedimenta

Ostvaruje se sprovoenjem toksikolokih analizao Jedinica toksinosti (TU) = Stvarna koncentracija u sedimentuo Jedinica toksinosti (TU) Stvarna koncentracija u sedimentuo Toksinost smea odreuje se kao kao suma jaina toksinosti

individualnih komponenti prema modelu:

ss

QQ

PP

+= S koncentracija hemijske komponente u rastvoruT50 letalna koncentracija5050 TT QP 50 j

o Za TU>1,0 preivee

Hemijska analiza sedimenta prednosti i nedostaci

Obezbeuje direktnu Ne prua direkne informacije o

prednosti i nedostaci

jinformaciju o prisustvu kontaminanataDostupne su standardne

p juticaju i efektima kontaminiranog sedimentaMoe biti prilino skupaDostupne su standardne

metode za veinu hemijskih komponenti

Moe biti prilino skupaMatriks moe interferirajue delovati na granicu detekcije i

Korisno u praenju i eliminaciji izvora kontaminacije

g jprimenljivost podatakaMoe nedostajati analiza vanih hemijskih komponenti / nema kontaminacije hemijskih komponenti / nema informacija o efektima smea


Odreivanje ukupne toksinosti sedimenta prednosti i nedostaci prednosti i nedostaci

Direktna indikacija uticaja i efekata na vodenim

Manipulacija sedimentom moe uticati na njegov integritet i toksinosti efekata na vodenim

organizmimaDostupne su standardne

na njegov integritet i toksinostRezultati mogu biti drugaiji u odnosu na in-situ usloveN lik ti ti j metode i procedure

Osetljivost na uticaj smea i/ili neodreivanih

Ne moe se razlikovati uticaj individualnih komponenti (po potrebi)Osetljivost organizama zavisi od tipa smea i/ili neodreivanih

hemijskih komponentiorganizama i klase kontaminantaTestovi zasnovani na praenju dugoronih efekata i efekata unutar dugoronih efekata i efekata unutar generacija mogu biti skupiNa rezultate utiu fizike karakteristike sedimenta kao i njegova hemijska


sedimenta, kao i njegova hemijska kompozicija

Procena zajednice bentosa prednosti i nedostaci

Direktna evaluacija in-situ efekata

Nedostatak standardizovanih metoda za uzimanje i procesuiranje uzoraka


kontaminiranog sedimentaOrganizmi bentosa su

Zajednice bentosa su pod uticajem hemijskih, fizikih i hidrolokih karakteristika sedimenta i mesta Organizmi bentosa su

kontinualni indikatori kvaliteta sedimentaProcena je fokusirana na

uzorkovanjaVisoka varijabilnost u uzorcima zahteva prikupljanje velikog broja Procena je fokusirana na

populaciji ve prisutnoj na ispitivanom lokalitetu i direktnom uticaju na

p p j j g juzoraka velike zapremine Ne moe se razlikovati uticaj individualnih komponenti (po potrebi)direktnom uticaju na

stanje vodenog ekosistema

p (p p )


Procena bioakumulacije d ti i d t i

Dostupnost standardnih metoda Izuzetno skupo


pMerenje sadraja kontaminanta usvojenog od strane organizmaM b h t ti i it i/ili

pPrikupljanje potrebne mase tkiva od organizama in-situ je tekoMoe obuhvatati in-situ i/ili ex-

situ testoveMoe markirati kontaminante

tekoManipulacija sedimentom moe uticati na njegov Moe markirati kontaminante

specifine za mesto uzorkovanja

j gintegritet i bioakumulacioni potencijalPostoji nekoliko referentnih Korisna u praenju i eliminaciji

izvora zagaenjaPostoji nekoliko referentnih doza za odreivanje koncentracija kontaminanata


u tkivu

Z klj i ti i d t tZakljuci na osnovu sva etiri sprovedena testa

Hem Toks Bent Bio Potencijalni zakljuakHem. Toks. Bent. Bio. Potencijalni zakljuak

+ + + + Prisutno je zagaenje sedimenta i doprinosi toksinosti naruavanju bentosa i bioakumulaciji.Bi k l ij i t ij l d ti i t fik i- - - + Bioakumulacija ima potencijal da utie na vie trofike nivoe,ali ne utie na zajednicu bentosa. Neodreen izvor kontaminacije.

+ + Bioakumulacija ima potencijal da utie na vie trofike nivoe + - - + Bioakumulacija ima potencijal da utie na vie trofike nivoe ali ne utie na zajednicu bentosa. Mogue je da je sediment izvor kontaminacije.

- + - + Bioakumulacija ima potencijal da utie na vie trofike nivoe. + + Bioakumulacija ima potencijal da utie na vie trofike nivoe. Faktori koji nisu odreivani utiu na toksinost. Neodreen izvor kontaminacije.


P j Preporuuje se:

Primena ie linija doka a a procen k aliteta sedimentaPrimena vie linija dokaza za procenu kvaliteta sedimenta

Upotreba relevantnih tehnikih prirunika:EPA Enviromental Protection Agency (SAD)

USACE U.S. Army Corps of Engineers (SAD)

Environmenta Canada (Kanada)

VROM - Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment (Holandija)(Holandija)

Donoenje konanih zakljuaka predstavlja kompleksan zadatak, ali ga je mogue uprostiti prikupljanjem relevantnih informacija


ga je mogue uprostiti prikupljanjem relevantnih informacija.

HVALA NA PANJI!HVALA NA PANJI!Water Workshop 2008Water Workshop 2008 23

Documents

Metodoloski pristup kontroli kvaliteta sistema voda ... pristup kontroli... · silikati dioksini druga specifična organska jedinjenja ... Preporučeni testovi za procenu kvaliteta