Η αρχιτεκτονική διευθέτηση ως αφετηρία ανάδειξης του ιστορικού τόπου και της ταυτότητας του έργου

Νίκος ΚαλογήρουΝίκος Καλογήρου, , Καθηγητής τμήματος Αρχιτεκτόνων Π.Σ. Α.Π.Θ.Καθηγητής τμήματος Αρχιτεκτόνων Π.Σ. Α.Π.Θ. Συνεργάτες: Π. Βασιλειάδης, Β. Καράογλου, Α. Φιλίππου Συνεργάτες: Π. Βασιλειάδης, Β. Καράογλου, Α. Φιλίππου

ΣΤΑΘΜΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Το παλίμψηστο της Εγνατίας ήΤο παλίμψηστο της Εγνατίας ή«Η σήμερον ως αύριον και ως χθές»«Η σήμερον ως αύριον και ως χθές»

Το πρόβλημα: Η αποκάλυψη των διαδοχικών στρωμάτων της Θεσσαλονίκης στη διάρκεια των εργασιών για το σταθμό του μετρό στην οδό Βενιζέλου

Το «δίλημμα»: Μεταφορά-απομάκρυνση των ευρημάτων ή διατήρηση ακόμη και με θυσία του σταθμού Βενιζέλου

Οι ενδεχόμενες συνέπειες: •Αδιέξοδα και ακυρώσεις•Συνήθεις συμβιβασμοί•Ουτοπικές ή δύσκολα εφικτές λύσεις

ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟΥ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ:

Η συνέχεια του αστικού ιστού

•Το τετράπυλο σταυροδρόμι, η Μέση οδός, τα εργαστήρια-καταστήματα•Τα ιστορικά έργα υποδομής: οδοστρώματα, κράσπεδα, συστήματα ύδρευσης-αποχέτευσης

Στοιχεία της μακράς διάρκειας

•Η ταύτιση αρχαίων και σύγχρονων διαδρομών•Η συνέχεια των χρήσεων•Η συνύπαρξη παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος

Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ: ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

Οι συμβατικές προσεγγίσεις:•Απομόνωση των αρχαιοτήτων σε «ειδικό» απομονωμένο χώρο •Διευθέτηση των ευρημάτων ως «διακοσμητικών» στοιχείων στην αρχική κάτοψη του σταθμού

Η συνθετική προσέγγιση:•Αξιοποίηση του ιστορικού τόπου ως αφετηρία ανάδειξης της ευρύτερης περιοχής•Προβολή της διαχρονικής αναλογίας των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων με ένταξη των ευρημάτων στην καθημερνή εμπειρία των χρηστών•Ανάδειξη της «στρωματογραφίας» της Εγνατίας από τη δημιουργία της ως σήμερα και όχι μόνον της Βυζαντινής και Ρωμαϊκής φάσης

Η σύνθεση - Το νόημα του συνολικού σχεδιασμού της ευρύτερης περιοχής

• Η ανάδειξη του ιστορικού παλίμψηστου της Εγνατίας• Η δυναμική συνύπαρξη σύγχρονων και αρχαίων υποδομών• Η δημιουργία ενός κομβικού σημείου αναφοράς που θα λειτουργήσει ως καταλύτης για την περιοχή των οδών Βενιζέλου, Ίωνος Δραγούμη και Εγνατίας• Η ανάδειξη της διαχρονίας της πόλης σε ένα ζωντανό και ανοιχτό μουσείο• Η ένταξη του συνόλου σε μία βιώσιμη αστική σύνθεση με τις γειτονικές πλατείες, το Μπεζεστένι, το Χαμζά Μπέη Τζαμί (Αλκαζάρ) και το παλιό Δημαρχείο (Καραβάν Σαράϊ)

Η σύνθεση - Προτάσεις αστικού σχεδιασμού της άμεσης περιοχής

• Συνεκτικός δημόσιος χώρος ως ενιαία πλατεία – διάβαση σε δυο στάθμες. Περιλαμβάνονται οι ανοιχτοί χώροι της διασταύρωσης των οδών Εγνατίας-Βενιζέλου και τα μνημεία Μπεζεστένι-Χαμζά Μπέη (Αλκαζάρ)• Περιβαλλοντικός ανασχεδιασμός του περιβάλλοντος χώρου με ήπια μέσα (φυτεύσεις, φιλικά οικολογικά υλικά, διατάξεις ηλιασμού-σκιασμού)• Σήμανση των εισόδων του σταθμού με στέγαστρα. Ανάδειξη του κόμβου ως σημείο αναφοράς της κεντρικής Θεσσαλονίκης• Ανασχεδιασμός Εγνατίας με χαρακτήρα αστικού βουλεβάρτου. Προτεραιότητα στους πεζούς, δημιουργία κεντρικής νησίδας, ανάπλαση πεζοδρομίων, οπτικές φυγές προς τον υπόγειο αρχαιολογικό χώρο υποδοχής

Πρόταση διαμόρφωσης της άμεσης περιοχής

Αττικό Μετρό: το αρχικό σχέδιο διαμόρφωσης της άμεσης περιοχής

Σήμανση των εισόδων με περίπτερα

Glass House Philip Johnson

Farnsworth HouseMies van der Rohe

Αναφορές

Jean NouvelJane's CarouselΝεα Υόρκη

Αναφορές

I.M.Pei Pyramide du Louvre, Paris

Αναφορές

Bohlin Cywinski JacksonApple storeΝέα Υόρκη

Herzog and De MeuronΕμπορικό κέντρο Μόναχο

Αναφορές

Patrick BlancMetro Bogatell

Αναφορές

Η σύνθεση - Σχεδιασμοί για την ευρύτερη περιοχή

• Ανάδειξη αξιόλογων πολεοδομικών μετώπων με μεσοπολεμικές πολυώροφες οικοδομές• Συνολικός περιβαλλοντικός σχεδιασμός του άξονα που ορίζεται από τις οδούς Ελευθέριου Βενιζέλου και Ιωνος Δραγούμη• Συνδέσεις με το λιμάνι, τις αγορές και το Διοικητήριο• Διαδρομές που συνδέουν μνημεία και σύνολα της ευρύτερης περιοχής όπως η Πλατεία Ελευθερίας, η πλατεία Διοικητηρίου, ο Άγιος Μηνάς, το Εβραϊκό Μουσείο, το Παζάρ Χαμάμ (Λουλουδάδικα), η Κεντρική Στοά Μοδιάνο, οι αγορές Εμπράρ (Σολωμού-Μπεζεστένι), και το Μπιτ Παζάρ.

Οδός Βενιζέλου: ανάπτυγμα όψεων στην περιοχή του μετρό

Σχεδιασμοί για την ευρύτερη περιοχή

Η σύνθεση - Ο αρχιτεκτονικός ανασχεδιασμός του σταθμού Βενιζέλου. Αρχές και στόχοι

• Η κάθοδος στη ιστορική Θεσσαλονίκη ως βιωματική εμπειρία• Η αίσθηση της ολότητας και της αστικότητας• Η δυναμική συνύπαρξη του αρχαιολογικού χώρου με την καθημερινή εμπειρία επιβατών και επισκεπτών• Ο μερικός διαχωρισμός των κινήσεων. Προσπέλαση μέσα από τον ιστορικό τόπο και ανεξάρτητες πλευρικές έξοδοι

Η σύνθεση - Διαγραμματική επίλυση του σταθμού

• Διατήρηση του συνόλου των αρχαιολογικών ευρημάτων που παραμένουν στην αρχική τους θέση• Επέκταση πλευρικών χώρων κλιμακοστασίων ως το επίπεδο -2• Μεταφορά των βοηθητικών χρήσεων και των μηχανολογικών εγκαταστάσεων στα επίπεδα -2 και -3• Αναδιαμόρφωση του επιπέδου -2 με δυνατότητες αμέσων πλευρικών εξόδων και βελτίωση της αρχιτεκτονικής εικόνας• Παραμονή σε γενικές γραμμές της διάταξης των κοινόχρηστων χώρων στα επίπεδα -3 και -4

Διαγραμματική επίλυση του σταθμού

Αττικό Μετρό: το αρχικό σχέδιο διαμόρφωσης του επιπέδου -1

Το αρχικό σχέδιο διαμόρφωσης του επιπέδου -1 σε επικάλυψη με αποτύπωση των ευρημάτων

Ενδεικτική πρόταση αναδιαμόρφωσης του επιπέδου -1

Αττικό Μετρό: το αρχικό σχέδιο διαμόρφωσης του επιπέδου -2

Ενδεικτική πρόταση αναδιαμόρφωσης του επιπέδου -2

• Αποκατάσταση των ευρημάτων και των τοίχων των καταστημάτων στο αρχικό τους ύψος και στάθμη

• Διαμόρφωση ενιαίου γυάλινου αναρτημένου δαπέδου επάνω από τμήμα των αρχαιοτήτων ως πλατείας-χώρου προσπέλασης• Συνολική κιναισθητική εμπειρία με φυσικό φωτισμό και

διατήρηση της ολότητας του αστικού χώρου • Δημιουργία μοναδικής αρχιτεκτονικής εικόνας στο επίπεδο -1: - Λειτουργίες κίνησης, στάσης, παρατήρησης - Διευθέτηση ενός ζωντανού ανοιχτού μουσείου - Υλικά, υφές, φωτισμοί, σημάνσεις, κατακόρυφοι «κήποι»

Η σύνθεση – Διευθέτηση του εσωτερικού δημόσιου χώρου

Ενδεικτική απεικόνιση του εσωτερικού

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΛΥΣΗΣ

Προϋποθέσεις: Τροποποίηση της αρχικής μελέτης, λογική αύξηση του κόστους και του χρόνου υλοποίησης του σταθμού

Προτερήματα:•Επέμβαση ως αφετηρία ανάδειξης της ευρύτερης περιοχής•Συνολική ανάδειξη του ιστορικού τόπου ως ανοικτό μουσείο ιστορίας της κεντρικής Θεσσαλονίκης•Δημιουργία ενιαίου δημόσιου χώρου με ενοποίηση του επιπέδου -1 με τους ανοικτούς χώρους, τα μνημεία και τα ιστορικά σύνολα της περιοχής•Ανάδειξη του σταθμού ως κομβικού σημείου αναφοράς με ισχυρή και μοναδική αρχιτεκτονική ταυτότητα

Συμπέρασμα: Η επέμβαση μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την αναβάθμιση της περιοχής, την προσέλκυση επισκεπτών και χρηστών του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου

Ευχαριστώ για την προσοχή σας