Microsoft Word - Toprak İşleme Alet ve

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

MOTORLU ARAÇLAR TEKNOLOJİSİ

tTOPRAK İŞLEME ALET VE MAKİNELERİ MODÜLÜ

ANKARA 2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

i

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER.......................................................................................................................... i AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3 1.PULLUKLAR ....................................................................................................................... 3

1.1. Pullukların Görevleri..................................................................................................... 4 1.2. Pullukların Çeşitleri ...................................................................................................... 4

1.2.1.Kulaklı Pulluklar..................................................................................................... 5 1.2.2. Döner Kulaklı Pulluklar......................................................................................... 9 1.2.3. Diskli Pulluklar...................................................................................................... 9 1.2.4. Dip Kazan Pulluklar ............................................................................................ 12

1.3. Pullukların Bakım ve Onarımı .................................................................................... 13 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 15 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 16

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 18 2.KÜLTİVATÖRLER............................................................................................................ 18

2.1. Kültivatörlerin Görevleri............................................................................................. 18 2.2. Kültivatörlerin Çeşitleri .............................................................................................. 19

2.2.1. Kültivatörlerin Çalışması..................................................................................... 19 2.2.2. Kültivatör Ayakları .............................................................................................. 20

2.3. Kültivatör Ayarları ...................................................................................................... 22 2.4. Çizeller ........................................................................................................................ 23 2.5. Kültivatör ve Çizellerin Bakım ve Onarımı ................................................................ 24 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 26 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 27

ÖĞRENME FAALİYETİ–3 .................................................................................................. 28 3.TOPRAK FREZELERİ ....................................................................................................... 28

3.1. Toprak Frezelerinin Görevleri .................................................................................... 28 3.2. Toprak Frezelerinin Çeşitleri ...................................................................................... 28

3.2.1. Rotovatör ............................................................................................................. 29 3.2.3. Dik Bıçaklı Toprak İşleme Makinesi................................................................... 30

3.3. Toprak Frezelerinin Parçaları...................................................................................... 31 3.4. Toprak Frezelerinin Çalışması .................................................................................... 35 3.5. Toprak Frezelerinin Bakım ve Onarımı ...................................................................... 37 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 38 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 39

ÖĞRENME FAALİYETİ–4 .................................................................................................. 40 4.MERDANELER.................................................................................................................. 40

4.1. Merdanelerin Görevleri............................................................................................... 40 4.2. Merdane Çeşitleri ........................................................................................................ 41

4.2.1. Düz Merdane ....................................................................................................... 41 4.2.3. Kembriç Merdane ................................................................................................ 42 4.2.4. Kroskil Merdane .................................................................................................. 42 4.2.5. Dip Bastırma Merdanesi ...................................................................................... 43

4.4. Merdane Ve Sürgülerin Bakım Ve Onarımı ............................................................... 45

İÇİNDEKİLER

ii

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 46 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 47

ÖĞRENME FAALİYETİ–5 .................................................................................................. 48 5.DİSKAROW ....................................................................................................................... 48

5.1. Diskarowların Görevleri ............................................................................................. 48 5.2. Diskarowların Çeşitleri ............................................................................................... 49

5.2.1. Basit Diskarowlar ................................................................................................ 49 5.2.2. Tandem Diskarowlar ........................................................................................... 50

5.3. Diskarowların Bakım ve Onarımı ............................................................................... 53 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 54 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 55

ÖĞRENME FAALİYETİ–6 .................................................................................................. 56 6.TOPRAK TESVİYE ALET VE MAKİNELERİ ................................................................ 56

6.1. Görevleri ..................................................................................................................... 56 6.2. Çeşitleri ....................................................................................................................... 57

6.2.1. El Aletleri ............................................................................................................ 57 6.2.2. Hayvanla Çekilen Toprak Tesviye Ekipmanları.................................................. 58 6.2.3. Traktörle Çekilen Toprak Tesviye Ekipmanları .................................................. 58 6.2.4. Kendi Yürür Toprak Tesviye Ekipmanları .......................................................... 60

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 62 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 63

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 64 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 66 ÖNERİLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 68 KAYNAKÇA......................................................................................................................... 69

iii

AÇIKLAMALAR KOD 525MT0174 ALAN Araç Yapım ve Tamiri DAL/MESLEK Tarım Alet ve Makineleri Bakım ve Onarımcılığı MODÜLÜN ADI Toprak İşleme Alet ve Makineleri MODÜLÜN TANIMI Toprak işlemede kullanılan, Tarım Alet ve

Makinelerinin Görevleri, Çeşitleri, Özellikleri, Bakım ve Onarımları ile ilgili konularının verildiği modüldür.

SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Traktörlerin Aktarma Organları modülünü başarmış olmak.

YETERLİK Tarımda kullanılan toprak işleme alet ve makinelerinin kontrol, bakım ve onarımını yapmak.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç:

Öğrenci, bu modül ile gerekli ortam sağlandığında, Üretici firma katalogu ve tekniğine uygun olarak, tarımda kullanılan toprak işleme alet ve makinelerinin kontrol, bakım ve onarımını yapabileceksiniz.

Amaçlar: Pullukların bakım ve onarımını üretici firma kataloguna uygun olarak yapabileceksiniz.

Kültivatör ve çizellerin bakım ve onarımını üretici firma kataloguna uygun olarak yapabileceksiniz

Toprak frezeleinin bakım ve onarımını üretici firma kataloguna uygun olarak yapabileceksiniz

Merdane ve sürgülerin bakım ve onarımını üretici firma kataloguna uygun olarak yapabileceksiniz.

Diskarowların bakım ve onarımını üretici firma kataloguna uygun olarak yapabileceksiniz.

Toprak tesviye alet ve makinelerin bakım ve onarımını üretici firma kataloguna uygun olarak yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Atölye ve laboratuvar ortamında uygulamalı olarak yapılacaktır. Çeşitli tarım alet ve makineleri, hidrolik ve pnömatik eğitim setleri, traktör, torna tezgahı, freze tezgahı, çeşitli kaynak makineleri, el aletleri, ölçü aletleri, televizyon, DVD, VCD, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve donanımların bulunduğu ortamlarda uygulanır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Her bir faaliyet sonunda kendi kendinizi değerlendire bileceğiniz ölçme araçları yer almaktadır. Bu ölçme araçlarını kendi kedinize uygulayarak faaliyet sonunda kendi

AÇIKLAMALAR

iv

durumunuzu değerlendirebileceksiniz.

Modül sonunda modül ile kazanmanız gereken yeterliği kazanıp kazanmadığınızı ölçen ölçme aracı öğretmeniniz tarafından hazırlanarak size uygulanacaktır.

1

GİRİŞ Sevgili Öğrenci,

Ülkemizde tarım alet ve makinelerinin üretimini yapan işletmeler aynı zamanda bakım ve onarımını da yapmaktadır. Ancak, bu durum giderek bu iki faaliyetin ayrılması yönündedir. Çok yakın zamana kadar Tarım Alet ve Makineleri Bakım ve Onarımcılığı üretim süreci içinde düşünülürken, son yıllarda bu alanda meydana gelen hızlı teknolojik değişmeler (hidrolik ve pnömatiğe geçiş, elektroniğin öneminin artması gibi) sonucu Tarım Alet ve Makineleri Bakım Onarımcılığı adı altında yeni ve bağımsız bir meslek dalı doğmuştur.

Meslekteki bu gelişmelerin temel sebebi teknolojinin yanı sıra, bir tarım ülkesi olan Türkiye’de son yıllarda ağırlık verilmeye çalışılan tarım mekanizasyonudur. Bu alanda bakım ve onarım yapan işyerlerinin sayısı giderek artmaktadır. Buna bağlı olarak ise, bu alanda uzmanlaşmış nitelikli eleman ihtiyacı yaşanmaktadır. Küçük yerleşim birimlerinde ve üretim firmalarının bakım-onarım servisi götürmediği yerlerde, tarım alet ve makinelerinin bakım ve onarımı sıcak demirci, soğuk demirci, tornacı, kalıpçı gibi metal işleriyle uğraşan kişiler tarafından yapılmaktadır.

Bu modül ile toprak işlemede kullanılan makinelerin mevcutlarında meydana gelen arıza ve eksiklerin bulunup giderilmesi için özel ve genel kataloglar ile fabrikanın çıkarmış olduğu tamir, ayar ve bakım kılavuzlarında belirtilen esaslara uygun bir şekilde yapılan işlemleri öğrenerek ülkemizin ihtiyacı olan nitelikli eleman olarak istihdamınızı kolaylaştıracaksınız.

GİRİŞ

2

3

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Uygun ortam sağlandığında pullukların bakım ve onarımını, üretici firma kataloğuna uygun olarak yapabileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır:

Bölgenizde en çok kullanılan pulluk çeşitlerini tarım alet ve makinelerini satan

firmalara ve bakım - onarım yapan işletmelere giderek araştırınız.

Konuyla ilgili araştırmalarınızı sınıftaki arkadaşlarınıza sunum yapınız ve neden

sorusunu tartışınız.

1.PULLUKLAR Unutmayalım ki toprak da canlıdır. Her canlı gibi toprağın havaya, neme ve

ısıya ihtiyacı vardır.

Tekniğine uygun olarak işlenmemiş tarladan; istediğimiz verimi değil, sadece

toprağın verdiği kadarını alabiliriz.

Toprağımızı tekniğine uygun olarak işlemek suretiyle ısı, nem ve havalanmayı

sağlamanın yanı sıra, toprağın yapısının da düzeltilerek, bitki kök sisteminin

gelişmesine ve yayılmasına uygun bir ortam hazırlanması da gerekmektedir.

Resim11:. Taban taşı oluşmuş bir toprağın kesiti


AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Kültür bitkilerinin büyümesi, olgunlaşması ve meyve verebilmesi için toprağın elverişli olması gerekir. Toprağı elverişli bir hale getirebilmek ise uygun bir TOPRAK İŞLEME ile mümkündür.

Resim 1.2: İyi hazırlanmış bir tohum yatağı kesiti

Toprak işlemenin amaçlarını özetleyecek olursak;

Tohum yatağını hazırlamak,

Yabancı ot kontrolünü yapmak

Toprak yüzeyindeki bitki artıkları, anız ve ahır gübresinin gömülmesini

sağlamak,

Tarlayı sulamaya hazırlamak ve erozyonu kontrol etmektir.

Bu amaçları gerçekleştirebilmek için değişik yapıda birçok TOPRAK İŞLEME ALETİ geliştirilmiştir.

1.1. Pullukların Görevleri

Toprak işlemede en yaygın kullanılan alet pulluklardır. Pulluklar çeşitli doğa şartları ve uygulanan tarım tekniği nedeniyle oturmuş, sıkışmış olan toprağı parçalar, çevirerek devirir, gevşetir; anız ve yabancı otları toprağa gömen aletlerdir.

1.2. Pullukların Çeşitleri

Kulaklı Pulluklar

Döner Kulaklı Pulluklar

Diskli Pulluklar

Dipkazan Pulluklar

5

1.2.1.Kulaklı Pulluklar Pulluklar içerisinde en çok kullanılan kulaklı pulluklardır. Gövde ve sokuların sayısı

bir ile yirmi arasında değişir.

Resim 1.3.:Kulaklı pullukların toprağı işleyişi

PARÇALARI

1) Taban Demiri 2) Ökçe Demiri 3) Destek Kaması 4) Kulak Uzantısı 5) Ok 6) Kulak 7) Payanda 8) Uç Demiri

Resim 1.4.:Kulaklı pulluk

UÇ DEMİRİ

Toprak şeridini alttan yatay olarak keser ve kulağa doğru yükseltir.

6

Uç Demiri Tipi Toprak Cinsi Şekli

Normal (Trapez) Hafif ve orta ağır

Burunlu Orta ve ağır

Kamalı Ağır ve taşlı

Açılı Taşlı ve ağır

Jiletli Taşız ve orta ağır

Resim 1.5: Uç demiri tipleri

Uç Demiri Ölçüleri

Pulluk parçalarından uç demirinin bağlanması çok önemlidir.

Alt kavrama payı: Düz bir yerde uç demirinin ucu ile taban demirinin arasındaki boşluğa alt kavrama payı denir. Alt kavrama payı az olursa pulluk toprağa batmaz, çok olursa pulluk toprağa dalmaya çalışır, derinlik ayarı güçleşir ve traktör zorlanır.

Resim 1.6: Alt kavrama payı

Yan kavrama payı : Pulluk gövdesi yan olarak düz bir yere konduğunda uç demiri ucunun taban demirinden işlenmemiş tarafa doğru biraz çıkıntılı bağlandığı görülür. Bu boşluğa yan kavrama payı denir. Pulluğa yön verir ve dengeli çalışmasını sağlar. Yan kavrama az olursa pulluk sürülmüş tarafa kaçar. Çok olursa, işlenmemiş tarafa kaçar.

Resim 1.7:Yan kavrama payı

7

KULAK

Pulluk kulağının görevi keski demiri tarafından dikey, uç demiri tarafından yatay

olarak kesilen toprak şeridini kaldırarak parçalamak, devirmek ve yana kaydırarak bir önceki çizgiye yatırmaktır.

Kulak Tipi Toprak Cinsi Mümkün Olan Çalışma Hızı Şekli

Kültürform Kumlu, Kumlu Tınlı 4-5 Km/Saat

Üniversal Kumlu, Killi Tınlı 5-6 Km/Saat

Yarı Bükük Tınlı ve Killi 5-7 Km/Saat

Tam Bükük (Helezon) Çayır Toprağı 7-8 Km/Saat

Resim 1.8.: Kulak Tipleri

KESKİ DEMİRİ

Görevi, toprak şeridini çizi duvarı boyunca keserek işlenmemiş (çiğ) taraftan

ayırmaktır. Genellikle iki tiptir.

Bıçak Keski

Hayvan pulluklarında ve taşlı topraklarda çalışan traktör pulluklarında kullanılır.

Ayarı

Uç Demiri Ucundan ; a = 0 – 30 mm önde b = 25 mm yukarıda ayarlanmalıdır.

Resim 1.9:. Bıçak keski ayarı

8

Disk Keski

Genellikle traktör pulluklarında kullanılır. Taşsız topraklar için uygundur.

Ayarı

Uç Demiri Ucundan ,

a = 0 – 25 mm önde,

b = Olabildiğince toprak dışında kalacak şekilde ,

c = Mümkün olan en küçük değere ayarlanmalıdır.

Resim 1.10: Disk keski ayarı ÖN GÖVDECİK (ÇIRPI)

Bazı pulluklarda pulluk gövdesinin önünde bulunur ve özellikle iki katlı sürümler için kullanılır. Görevi sürülen toprak şeridinin üst tabakasını kesip bir önceki çizginin dibine atmaktır.

Ayarı

Ön gövdenin pozisyonu ile ilgili

bilgiler yandaki şekilde görülmektedir.

a = 40-80 mm olmalıdır

b = 0 – 250 mm olmalıdır

c = 10 – 20 mm olmalıdır Resim 1.10: Çırpı ayarı

KULAKLI PULLUK AYARLARI

Pulluk, traktöre bağlanırken hidrolik ön seçme kolu “Pozisyon Kontrol” da

olmalıdır.

Alt ve yan kavrama payları kontrol edilmelidir.

Uç demiri keskinliği kontrol edilmelidir.

Taban demiri (ökçe) kontrol edilmelidir.

9

Uç demiri uçlarının çatı altına kadar alan mesafesi kontrol edilmelidir.

Üst ve alt bağlantı kolları bağlantıları kontrol edilmelidir.

İdeal çeki noktasına dikkat edilmelidir.

1.2.2. Döner Kulaklı Pulluklar

Aynı çiziden gidip gelerek düz sürüm yapan pulluklara döner kulaklı pulluklar denir.

Resim 1.10: Döner kulaklı pulluklar

Özellikleri

Düz sürüm yaptıklarından tarla yüzeyi düzgün bir şekilde sürülür.

Erozyonu engeller.

Dönüşlerde kısalıktan dolayı yakıt ve zaman tasarrufu sağlanır.

Döner kulaklı pullukların parçaları ve ayarları: normal kulaklı pulluklarda olduğu gibidir.

1.2.3. Diskli Pulluklar

Diskli pulluklarda işleyici gövde keskin kenarlı iç bükey çelik bir dikten oluşur. Disk toprağın etkisiyle döner. Disk toprağı bir şerit halinde keser. Bu şerit diskin yüzeyine yapışarak, diskin dönmesi ile yukarı kaldırır ve bükülür. Diskin yukarısında bulunan sıyırıcı, toprağı sıyırır ve toprak şeridi yukarıdan aşağıya düşüp parçalanır. Diskin çevresinden merkezine doğru hareket ivmeleri farklı olduğundan, toprağı karıştırma ve parçalama etkisi farklı olur. Diskli pulluklarda, kesme işlemi daha az kuvvet gerektirir. Diskin açtığı çizi tabanı da düz olmadığından, çizi şeridi kesiti daha azdır.

10

PARÇALARI

1- Çatı 2- Destek 3- Pulluk Kafası 4- Aks Mili 5- Payanda 6- Rulmanlı Yatak 7- Disk 8- Sıyırıcı 9- Ön Gövdecik 10- Çizi Tekeri 11- Yay 12- Destek Tekeri Resim 1.1:. Diskli pulluk

DİSKLİ PULLUK AYARLARI

Kesme Genişliği Ayarı

Çapraz milin dairesel hareketi kesme

Genişliğini değişik toprak şartlarına göre yandaki şekilde görüldüğü gibi ayarlar.

Burada:

I. Dar Kesme : Sert topraklarda

II. Orta Kesme : Orta topraklarda III. Geniş Kesme : Hafif ve gevşek topraklarda

Resim 1.12: Kesme genişliği ayarı

Yön ve Durum Açısı Ayarı a = Durum açısı ayarı payanda üzerindeki civatalardan yapılır. Dik açı : Sert yapıdaki topraklarda Orta Açı : Orta yapıdaki topraklarda Geniş Açı : Hafif yapıdaki topraklarda

11

Resim 1.13: Yön ve durum açısı ayarı

b = Diskin Yön Açısı payanda üzerindeki deliklerden değiştirilerek yapılır. Küçük Açı : Hafif yapıdaki topraklarda Büyük Açı : Sert topraklar için uygundur

Derinlik Ayarı

1. Yüzücü pozisyonda (Hidrolik kol tam aşağı inmiş konumda) derinlik ayar kolundan yapılır.

2. Derinlik belirli sınırlarda üst bağlantı kolu uzatılıp kısaltılarak da değiştirilebilir.

Resim 1.14.: Derinlik ayarı İş Genişliği Ayarı Çapraz mili döndürerek ve çizi tekerinin çalışma doğrultusu değiştirilerek yapılır.

Resim 1.15: İş genişliği ayarı

12

1.2.4. Dip Kazan Pulluklar

Özellikle toprak altında oluşan sert tabakanın kırılmasına yarayan aletlerdir.

Dipkazanla toprak altı sertliğinin giderilmesi şu yararları sağlar:

Köklerin gelişmesini sağlar.

Dip kazanın toprağı gevşetmesiyle bitkinin gelişme alanı artar. Büyüme iyileşir,

verim artar.

Toprak sertliğinin kırılması ile drenaj iyileşir. Toprak altına suyun işlenmesi

sağlanır.

Toprakta taban sertliğinin oluşması ile yağışlı mevsimlerde su yüzeyde birikir.

Toprak altına geçmez.

Kurak mevsimlerde taban sertliğinden dolayı toprak altında var olan nem yukarı

ulaşamaz, toprak çatlar.

Bazı toprak ve iklim şartlarında her yıl aynı derinlikte işlenen toprak katının hemen altında kalınlığı 8-10 cm’ ye varan su geçirmez sert bir tabaka oluşur. Taban taşı denilen bu tabakanın oluşmasıyla toprakta suyun, alt katmanlarına sızması zorlaşır ve bitkinin kök gelişimini engeller. Dolayısıyla toprağa düşen yağmur ve kar sularının toprağın alt katlarında süzülmesini zorlaştırarak suyun toprak yüzeyinden akıp gitmesine ve erozyona sebep olur. Bu nedenle taban taşının belirli aralıklarla kırılması gerekir. Bu iş dipkazan denilen özel gövdeli pulluklarla yapılır.

Bu aletin işleyici gövdesi dik ve sağlam bir payandaya bağlı kama biçiminde bir uç demirinden oluşur. Aletin iş genişliği sert tabakayı (taban taşını) kıracak şekilde olmalıdır. Bunu sağlamak için önceden sert tabakanın derinliği tespit edilmelidir.

Dipkazan, belirli aralıklarla çekilmesi gerekiyorsa bir yönde çekildikten sonra, ikinci olarak önce çekilen doğrultunun dikine ve belirli aralıklarla çekilmelidir. Killi ağır topraklarda dipkazanın uç demirinin arkasına, gülle şeklinde ya da silindir biçiminde bir parça bağlanarak toprak içerisinde hem sert tabakanın daha iyi patlatılması hem de belli bir derinlikte bu parçanın geçtiği yerde boşluklar oluşturularak toprağın havalandırılması sağlanır. Suyun toprakta hareketi kolaylaştırılmış olur.

Dipkazanın gövdesi değişik tiplerde olabilir. Bunların sabit ya da titreşimli olarak çalışan tipleri mevcuttur. Titreşimli olarak çalışanlar traktörün kuyruk milinden hareketle çalıştırılırlar. Sabit olanlar ise traktör arkasında belli bir derinlikte Toprağa batacak şekilde çekilerek çalıştırılmalıdır. Traktörün hidrolik sistemi, dipkazanla çalışırken, mutlaka çeki kontrol konumunda olmalı, dipkazanla çalışırken ön ağırlıklar takılmalıdır.

13

Resim 1.16: Dip kazan puluğun topraktaki etkisi 1.3. Pullukların Bakım ve Onarımı

Pulluk çatısı ile pulluk gövdesi arası mesafe hepsinde eşit büyüklükte olmalıdır.

Tüm gövde taban demirleri birbirine paralel çalışmalı ve mesafeleri eşit

olmalıdır.

Pulluğun yana kılavuzlanmasının iyi olması yan kavrama payının büyüklüğüne

bağlıdır.

Pulluğun toprakta hızlı çekilmesi alt kavrama payının büyüklüğüne bağlıdır.

Kaynak yapılırken uç demiri ucunun aşırı ısıtılmasından kaçınılmalıdır.

Aşınan veya bükülen kulak uzantıları değiştirilir. Bu esnada tüm kulak

uzantılarının eşit yükseklikte olmalarına dikkat edilir.

Çizi şeritlerinin düzgün olması için kulaklar arası koridorun eşit büyüklükte

olması gerekir.

Uç demiri uçları arası mesafe destek payandasının döndürülmesi ile

değiştirilebilir.

Ön gövdecik çok derine ayarlanmaz.

İş mevsimi dışında uç demiri, kulak, taban demiri, disk yatakları ve aks başları

paslanmaya karşı muhakkak greslenmelidir.

Uç demiri ile ökçe demiri aşınmışsa yenileriyle değiştirilmelidir.

Aşınmış ve kırılmış parçalar kaynak edilmeli veya yenisiyle değiştirilmelidir.

Kaynak edilen parçalar standart ölçülere göre tesviye edilmelidir.

14

Gevşemiş cıvatalar, yaylı rondela konarak sıkılmalı ve eğilmiş çatı araları

doğrultulmalıdır.

Pulluklarda diğer ekipmanlar gibi kapalı bir yerde korunmalıdır. Açıkta güneş

altında veya kapalı nemli yerlere konulmamalıdır. Bir tahta veya takoz üzerine

alınmalıdır.

15

UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıda verilen işlem basamakları ve öneriler, tüm pulluklar için yapılabilecek uygulamalardır.

İşlem Basamakları Öneriler

Üç nokta askı sisteminin bakım ve onarımını yapınız.

Çatı, şase ve bağlantılarının bakım ve onarımını yapınız.

Cıvata ve somunları kontrol ediniz. Pim, burç ve yatakları kontrol ediniz. Kaynaklı birleştirmeleri kontrol ediniz.

Uç demiri, süpürgelik, taban demiri, bıçaklı keski, kulak ve payandaların bakım ve onarımını yapınız.

Alt ve yan kavrama payları kontrol edilmelidir.

Uç demiri keskinliği kontrol edilmelidir. Taban demiri (ökçe) kontrol edilmelidir. Uç demiri uçlarının çatı altına kadar alan mesafesi kontrol edilmelidir.

Bağlantı elemanlarının bakım ve onarımını yapınız.

Cıvata ve Somunları Onarmak veya yenisiyle değiştiriniz.

Aşınmış olan pimleri ve burçları kaynak yaparak tornalayınız veya yenisiyle değiştiriniz.

Disklerin ve disk yataklarının bakım ve onarımını yapınız.

Diskli pulluk konusunda belirtilen şekilde ayarları yapınız.

Aşınmış olan diskleri, pimleri ve burçları kaynak yaparak tornalayınız veya yenisiyle değiştiriniz.

Sıyırıcıların bakım ve onarımını yapınız.

Eğilen ve burulan yüzeylerin doğrultulmasını yapınız.

Kırık veya çatlak olan yüzeylerin kaynak yapınız.

Deformasyon kontrolü yapınız.

Paslanma kontrolü yapınız. Kırılma kontrolü yapınız. Burulma kontrolü yapınız. Aşınma kontrolü yapınız. Eğilme kontrolü yapınız.


16

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruların cevaplarını çoktan seçmeli olarak değerlendiriniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi “Pulluk” çeşitlerinden değildir?

A) Dipkazan B) Kulaklı C) Tırmıklı D) Diskli

2. Aşağıdakilerden hangisi “Kulaklı Pulluk parçalarından değildir? A) Disk B) Kulak C) Payanda D) Ökçe Demiri

3. Aşağıdakilerden hangisi “Diskli Pulluk” ayarlarından değildir? A) Yön ve durum açısı B) Paralellik ayarı C) Derinlik ayarı D) İş genişliği ayarı

4. Aşağıdakilerden hangisi “Uç Demiri” çeşitlerinden değildir?

A) Burunlu uç demiri B) Açılı uç demiri C) Trapez uç demiri D) Vidalı uç demiri

5. Aşağıdakilerden hangisi “Kulak” tiplerinden değildir?

A) Kültürform B) Trapez C) Helezon D) Üniversal

6. Alt Kavrama payı ölçüsü aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0 -15 mm B) 15 – 30 mm C) 35 – 50 mm D) 50 – 60 mm

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız.


17

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz.

Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

18


Uygun ortam sağlandığında kültivatörlerin ve çizellerin bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapabileceksiniz.


Bölgenizde en çok kullanılan kültivatör ve çizel çeşitlerini tarım alet ve

makinelerini satan firmalara ve bakım - onarım yapan işletmelere giderek

araştırınız.



2.KÜLTİVATÖRLER

2.1. Kültivatörlerin Görevleri Kültivatörler, her çeşit toprakta en çok kullanılan alettir. Tarla yüzünü düzler, kabartır, yabancı otları söker, çok otlu tarlalarda bile rahatlıkla çalışabilir. İyi sürülmemiş, derin izler bulunan tarlalarda yüzey düzeltmesi yapar. Anız bozma ve nadas işlemesinde de kullanılan basit ve kullanışlı bir alettir. Destek tekerli, hafif tipleri tohum yatağının hazırlanmasında da kullanılır. Kültivatörler tek olarak kullanıldığı gibi alet kombinasyonlarında çoğunlukla döner tırmıkla birlikte kullanılır.

Resim 2.1:Kültivatör


AMAÇ

ARAŞTIRMA

19

Kültivatör ayaklarının ana çatıya bağlanış biçimleri ve açıları, toprağın parçalanmasında etkilidir.

Bu etki:

Toprak yapısına,

Toprağın o andaki durumuna,

Traktörün ilerleme hızına,

Ayak şekline göre değişir.

2.2. Kültivatörlerin Çeşitleri

Çeki Kuvvetine Göre

• El kültivatörleri • Hayvanla çekilen kültivatörler • Traktörle çekilen kültivatörler

Görevlerine Göre

• Tarla kültivatörleri • Sıra aralarını işleyen kültivatörler • Üniversal kültivatörler

İşleyici Organların Şekline Göre

• Ayaklı kültivatörler • Çubuklu kültivatörler • Ark açan kültivatörler

2.2.1. Kültivatörlerin Çalışması

Tarla kültivatörleri açık tarlada kullanılır, bunların işleyici organları fazladır. Sıra aralarını işleyen kültivatörler, sıralar halinde ekilmiş pamuk, pancar ve mısır gibi bitkilerin sıra aralarının işlenmesi için kullanılır. Üniversal kültivatörler ise aslında açık tarla kültivatörleri olup, yerine göre bazı ayakları sökülerek, sıra arası bitkilerine uyabilen kültivatör tipleridir.

Ayaklı kültivartörlerin ayak adedi kültivatör büyüklüğüne göre 3,5,7,9,11 olur. Buna göre kültivatör çatısıda küçük tiplerde üç köşeli, daha büyük olup da traktörle çekilenlerde ise dikdörtgen şeklinde olur.

20

2.2.2. Kültivatör Ayakları Kültivatör ayaklarının çatıya bağlanma özelliklerine göre yaylı, yarı yaylı ve sabit

olarak bağlanır.

Yaylı Ayaklar

Özellikle hafif topraklarda kullanılabilir, sert topraklarda iyi iş görmezler. Yaylı ayak toprakta titreşim yaparak hareket ettiğinden, işlediği toprak tabakasını daha iyi kabartır ve yabancı otları yüzeye çıkartır. Yaylı ayak bir yere takılınca geriye açılarak engelden kurtulur. İş derinliği 10-14 cm, batma açısı 10-12 derece olmaktadır. Yaylı ayakların ucuna 45 kg’lık bir yük uygulandığı zaman dahi bu açının değeri 20 dereceyi geçmemelidir.

Yarı Yaylı Ayaklar

Toprağı karıştırmadan yırtarak işler ve alt tabakadaki parçacıkları üste çıkarmaz. Nispeten sağlam oldukları için daha ağır ve sert topraklarda kullanılabilir. Fazla yaylanmadıkları için sabit derinlikte çalışır.

Sabit Ayaklar

Yaylı olmadıkları için daha çok traktörle çekilen ağır ve derin işleme kültivatörlerinde kullanılır.

Resim 2.2:Çeştli kültivatör ayakları ve uç demirleri

21

Uç Demirleri

Kültivatörlerde kullanılan işleyici gövde olan ayak uç demirleri yapılacak işe ve toprak şartlarına göre dar veya kazayağı tipindedir.

• a) Dar uç demiri: Toprağı parçalar, ufaltır, havalandırır, tıkanmayı

önler, çeki kuvvetini azaltır. Yabancı otları yüzeye çıkartır. • b) Kazayağı tipi uç demiri: Görünüşü “A” şeklindedir. Toprağı

kabartır, ot köklerini iyi keser. Anız bozma ve sıra bitkilerinin arasını çapalamada kullanılır.

Resim 2.3: Çeştli kültivatör uç demirleri

22

2.3. Kültivatör Ayarları

Kültüvatörler için:

Ayaklar Arası Mesafe = İş derinliği kuralı söylenebilir.

Resim 2.4:Kültivatörlerin topraktaki çalışma profili

Kültüvatör ve tırmıkların ayakları arası mesafesi ve etkili ayak genişliklerinin çalışmaya olan etkileri aşağıdaki şekilde görülmektedir.

Resim 2.5.:Dip kazan puluğun topraktaki etkisi

Son zamanlarda kültüvatörler kendiliğinden yaylı olarak yapılmakta ve alet kombinasyonları ile birlikte kullanılmaktadır.

23

Ayarları Ağır kültivatörler hariç diğerleri kendi ağırlıkları ile yüzücü pozisyonda çalışırl. Üst bağlantı kolu ayarı çok önemlidir.

Üst bağlantı kolu kısa ayarlanmış. Aletin ön tarafı batar. Araka tarafı kalkar. Yanlış Ayar Üst bağlantı kolu uzun ayarlanmış. Yanlış Ayar Üst bağlantı kolu gerektiği gibi ayarlanmış. Doğru Ayar

Resim 2.6: Kültivatör ayarları 2.4. Çizeller

Son yıllarda ülkemizde çok kullanılmaya başlanmıştır. Toprağı devirmeden işler. Toprağı derin olarak çizdikleri için aynı zamanda dipkazanın görevini de yapmış olurlar. Bunun yanı sıra pulluk kullanımını iyice azaltmıştır. Çiftçilerimiz tarafından üç bacak, yedi bacak gibi ayak sayıları ile adlandırılır.

Resim 2.7:Yedi ayaklı bir çizel

24

Özellikle pamuk yerlerinin hazırlanmasında çok kullanılmaktadırlar. Pulluğun kullanılmasını büyük ölçüde azaltmışlatır. Yapıları basittir. Bir çatı üzerine monte edilmiş çizici ayaklardan ibarettir.

Üç nokta askı sistemi ile traktöre bağlanan genel olarak sürüm ve ikileme

işlerinde kullanılan bir toprak işleme aletidir.

Profil şase üzerine dizilen çelik döküm ayaklardan imal edildiği için sağlam ve

kullanışlı bir yapıya sahiptir.

Pulluğun oluşturduğu tabanı kırarak bitki köklerinin daha derine inmesini ve

toprak altında daha fazla su depolanmasını sağlar.

Ayaklarındaki yatıklık derecesinden dolayı traktörde güç kaybına neden

olmamaktadır.

ÖNEMLİ !

Tarlada çizel ile çalışırken bir engelle ratlandığında ayak, ön cıvata piminin kesilmesiyle, diğer ayak cıvatası, merkezi etrafında döner ve çizel engeli zarar görmeden aşmış olur. Bu emniyet sisteminde çizel ayağı tekrar yerine getirilir kesilen pimin yenisi takılır. 2.5. Kültivatör ve Çizellerin Bakım ve Onarımı

Çatı kısmında parça değiştirilirken kültivatörün maruz kaldığı kuvvetler dikkate

alınmalıdır.

Yaylı ayaklar kırıldığı zaman ayaklara beli bir sertlik verildiği için kaynak

esnasında daha sertleşeceği için darbelere karşı dayanıklı değildir. Bu nedenle

kültivatör ayağının komple değişmesinde yarar vardır.

Yaylar özelliğini kaybetmişse değiştirilmesi gerekir.

Uç demirleri aşınmış veya kırılmışsa mutlaka değiştirilmelidir.

Bağlantı elemanlarına çelik cıvata ve somun kullanılmalıdır.

Kaynak yapılırken uç demiri ucunun aşırı ısıtılmasından kaçınılmalıdır.





25

Kültivatör ve çizellerde diğer ekipmanlar gibi kapalı bir yerde korunmalıdır.

Açıkta güneş altında veya kapalı nemli yerlere konulmamalıdır. Bir tahta veya

takoz üzerine alınmalıdır.

26


Aşağıda verilen işlem basamakları ve öneriler, tüm kültivatör ve çizeller için yapılabilecek uygulamalardır.





Ayakların ve uç demirlerinin bakım ve onarımını yapınız.

Aşınmış ve kırılmış ayakları ve uç demirlerini değiştiriniz.

Yayların özelliğini kontrol ediniz. Uç demiri keskinliği kontrol edilmelidir. Uç demiri uçlarının çatı altına kadar alan mesafesi kontrol edilmelidir.


Cıvata ve somunları onarınız veya yenisiyle değiştiriniz.

Aşınmış olan pimleri ve burçları kaynak edip, tornalayınız veya yenisiyle değiştiriniz.




27

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruların cevaplarını çoktan seçmeli olarak değerlendiriniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi Kültivatör çeşitlerinden değildir?

A)Ayaklı B) Çubuklu C) Çukur açan D) Ark açan

2. Aşağıdakilerden hangisi kültivatörün ayak çeşitlerinden değildir?

A) Disk ayaklı B) Yaylı ayaklı C)Yarı yaylı ayaklı D) Sabit ayaklı

3. Aşağıdakilerden hangisi Uç Demiri çeşitlerinden değildir?

A) Dip Patlatan B) Kazayağı Tipi C) Sivri Uç D) Çayır Ucu

4. Aşağıdakilerden hangisi Kültivatörler için “ayaklar arası” mesafesidir?

A) 40 cm B) 30 cm C) 20 cm D) 10 cm

5. Üst bağlantı kolu gerektiği gibi ayarlanmışsa aşağıdakilerden hangisi meydana gelir?

A) Aletin ön tarafı batar) B) Alet eşit batar. C) Aletin arka tarafı batar. D) Alet hiç batmaz

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz



28


Uygun ortam sağlandığında toprak frezelerinin bakım ve onarımını üretici firma

kataloğuna uygun olarak yapabileceksiniz.


Bölgenizde en çok kullanılan toprak frezelerinin çeşitlerini tarım alet ve


araştırınız.



3.TOPRAK FREZELERİ

Toprak frezeleri ideal bir toprak işleme ve tohum yatağı hazırlama aleti olarak tanınır. Şeritvari toprak işleme yaparlar ekim makineleri ile birlikte kombine olarak kullanılabilirler. 3.1. Toprak Frezelerinin Görevleri

Toprağı yüzeysel olarak kabartır, ufalar ve karıştırır.

Tarla yüzeyindeki otları ve sapları keser, toprağı homojen bir şekilde karıştırır.

Çiftlik gübresini düzgün olarak karıştırır.

Pullukla işlenmeyen toprağıda işler ve ekime hazır hale getirir, özellikle bağ ve

bahçe işlerinde çok kullanışlıdır.

İkinci ürün için toprağın hazırlanmasını ve sapların toprağa karıştırılmasını

sağlar.

3.2. Toprak Frezelerinin Çeşitleri

Rotovatör

Rototiller

Dik bıçaklı toprak işleme makinesi


AMAÇ

ARAŞTIRMA

29

3.2.1. Rotovatör Hareketini kuyruk milinden alan bir toprak frezesidir. Tarladaki organik maddelerin

(sap, yeşil ot ve her türlü bitki artıklarının parçalanmasını sağlayarak toprağa karıştırır. Toprağa karıştırılan anız ve organik maddeler toprağın yapısını iyileştirir. Aynı zamanda tarlada tohum yatağı hazırlamada kullanılır. Makine çalışırken arka kapak toprağı tesviye eder. Makinenin baş tarafındaki kızaklar sayesinde derinlik ayarı yapılır.

Resim 3.:. Rotovatör

3.2.2. Rototiller

Tohum yatağı hazırlamada kullanılan rototiller, tarla üzerinde bulunan sap, yeşil ot ve her türlü bitki artıkları gibi organik maddeleri parçalayarak toprağa karışmasını sağlar. Toprağa karıştırılan anız ve organik maddeler toprağın yapısını iyileştirir. Ön tarafa bağlanan 4 adet çizel ile patlatılan toprak; bıçaklarla işlendikten sonra arkada merdane ile sıkıştırılıp düzeltilerek ekime hazırlanır. Böylece pulluk, diskaro, tırmık, sürgü gibi ekipmanların işlevleri bir kerede yapılmış olur.

Resim 3.2:Rototiller

30

3.2.3. Dik Bıçaklı Toprak İşleme Makinesi Dik bıçaklı toprak işleme makinesiyle toprak, yabancı otları yok etme, toprağı

kabartmak ve iç yüzeyinin genişlemesini sağlamak amacıyla işlenir. Toprak granüle veya ekmek ufağı kıvamına getirilerek en iyi tohum yatağı hazırlanır.

Böylece dik bıçaklı toprak işleme makinesiyle işlenen toprak yağmur ve kar sularını kolay geçirir. Nemi iyi tutar, havalanma durumu iyidir ve bitki köklerinin uzamasına fazla direnç göstermez. Toptak işleme diğer bir amaçta, toprağın su ve hava rejiminin düzenlenmesi olup, böylece toprakta su kapasitesi yükseldikçe diğer faktörler değişmediği takdirde hava düzeni bozulur. Bu nedenle toprağın hava ve su rejimleri bitkiler için en uygun bir denge haline getirilmelidir. Toprak işlemede ayrıca toprak üstünde bulunan bitki artıkları (anız), yabancı ot tohumları ve ahır gübresiyle yeşil gübreyi kolay çürüyecek şekilde kapatmak amaç eldir.

ÖZELLİKLERİ

Parçalanmış anızda toprak nemi kaybolmadan ve taban oluşturmadan toprağı

tek işlemde ekime hazır hale getirir.

Ekim makinesi kombinasyonu ile tek işlemde tohum ekimi yapılabilinir.

Sağa-sola dönerek toprak tutmayan bıçaklar sayesinde nemli toprakta daha

başarılı çalışmalar yapılabilinir.

2-4 m ölçüleri arasında olup 160-250 HP gücünde merkezi şanzımanlıdır.

Resim 3.3: Dik bıçaklı toprak işleme makinesi

31

3.3. Toprak Frezelerinin Parçaları

Yön Değiştirici Yan Kapaklar Açısı ayarlanabilir, iki adet kalın çok dayanıklı sacdan yapılmıştır.. Makinenin çalışması esnasında, kenarlarda yığılacak olan toprakları içeride tutarak, merdane genişliğine uyumlu çalışarak, kenar kısımlardaki yığılmaları önler.

Ayarlanabilir çok güçlü bir yay ve bir kol ile ana gövdeye bağlanmışlardır. Herhangi bir engelle karşılaştıklarında otomatik olarak yukarıya kalkar. Dönüşlerde sağa ve sola eğilerek, kırılmadan çalışmaya izin verir.

Resim 3.4: Yön değiştirici yan kapaklar

Hidrolik Arka Kaldırıcı (Ataşman)

Bu sistem, taşıyıcı çerçevenin üzerine çok güçlü kollar ile bağlı paralelogram sistemi ve bunlara iki adet hidrolik lift ile mükemmel ve güçlü bir kaldırma işlemi sağlar.

Taşıma esnasında sistemi üst noktada sabit tutmaya yarayan, bir hidrolik vana mevcuttur. Ekim makinesini çok az bir güçle mükemmel bir şekilde kaldırır. Ekim makinesinin tipine göre farklı ve değişken olarak, yüksekliği ayarlanabilir kaldırma kancalarına sahiptir.

Resim 3.5: Ataşman Üç Nokta Askı Sistemi Yan Destekleri

Genişçe bir kutu şeklinde yapılmıştır. Üç nokta askı sistemi üzerinde her iki yan tarafta bir bütünlük ve destek oluşturarak sistemi sağlamlaştırırlar.

Üç nokta askı yan kollarıkategori II bağlantı tipinde yapılmıştır.

2 konumda ayarlanabilir. Resim 3.6. Yan Destekler

32

Merdaneler

Merdaneler çok delikli, alt ve üst ve üst tarafında ayar yapılabilmesi için dayanma noktaları olan bir bölgeye yüzer konumda monte edilmiştir. Yüzer konum engebelere karşı merdanenin güvenliğini sağlar. Merdane bağlantı mafsallarının eksenleri ön tarafa doğru yerleştirildiği için merdane bir bütün halinde sağlamlık kazanmıştır.

Yaş Merdane (Ağır Tip)

Baklava dilimi kesitinde uzun dişleri vardır. Dişler birbirine tam olarak uyum sağlayacak şekilde artarda dizilmiştir. Bu nedenle toprağı etkili bir biçimde ufalarlar ve her dönüşünde temizlenir. Merdaneyi temizleyen toprak sıyırıcılar, merdanenin çatısını oluşturan güçlü profilin, alt kısmına geniş açılı olarak takılmışlardır. Sıyırıcıları iki konumda ayarlamak mümkündür.

1-sıyırıcıların kendi eksenlerini değiştirerek,

2- merdanenin eksenini değiştirerek.

Merdane 480 mm çapında büyük bir ölçüye sahiptir. 50 mm çapındaki güçlü miller ile yeni tip olan salınımlı yataklara bağlanır. Ekim makinesi için gerekli olan baskı yükünü çok kolayca sağlar. Resim 3.7: Yaş merdane

Kuru (Kafes) Merdane

480 mm çapındadır. Yıldız biçiminde yataklar üzerine helisel olarak monte edilmiş 8 adet yuvarlak profilden imal edilmiştir. Kuru toprak şartları ile fazla bastırma istenmeyen durumlar için kullanılır.

Resim 3.8: Kuru merdane

33

Ön Tesviye Çubuğu

Makinenin çalışması esnasında tarla içerisinde, rotorlara zarar verebilecek olan tümsekleri düzleyerek rotorların zarar görmelerini önler.

Resim 3.8: Ön tesviya çubuğu

Arka Tesviye Küreği Makinenin arkasındaki ufalanmış toprağı düzleştirmek için yapılmıştır. Ayarlanabilir yaylı bir kol ile makinenin arkasına monte edilmiştir.

Resim 3.9: Arka tesviye küreği

Dik Bıçaklı Rotor Dişli Kutusu

Yandaki şekilde toprak işleme makinesinin organları, niteliklerini ve sağlamlığını en ince detayına kadar gösterecek şekilde kesit halinde verilmiştir. Kutudan tam olarak izole edilmiş olan yataklar, rotorları yukarıdan ve aşağıdan sıkıştırarak yataklama işini yapar.

Rotor milleri tek parça dövme çelikten imal edilmiştir.

Dişliler kalın ve güçlüdür.

İşleyici (bıçaklar) mangan-silis karışımı çelikten bir tek işlemle işlenerek yapılmışlardır.

Resim 3.10. Rotor dişli kutusu

34

İz Silici

Ayarlanabilir bir ayakla ön taraftaki tesviye çubuğuna bağlanmıştır. Traktör tekerleklerinin bastırıp sertleştirdiği toprağı, gevşeterek düzleştirir.

Resim 3.11: İz silici

Şanzıman

Şanzıman, traktör gücünün etkisini en üst düzeyde tutmak için makinenin merkezine bağlanmıştır.

Resim 3.12:Şanzıman Kutusu

35

Resim 3.13: Yan aktarma dişli kutusu

Resim 3.1: Bıçak bağlantı ünitesi 3.4. Toprak Frezelerinin Çalışması

Toprak frezeleri, traktörün kuyruk milinden hareket alır, askılı olarak traktöre bağlanır. İşleyici bıçakları bir mil üzerine yerleştirilmiştir. Frezelerin yüksek devirle çalışmaları ve bundan doğan olumsuz etkileri, dişli kutulu veya kuyruk milinin devir sayısı kademeli yapılarak ortadan kaldırılmış ve dakikada 60 devire kadar yavaş çalıştırma olanağı sağlanmıştır.

36

Resim 3.15: Frezelerin çalışması

Toprak frezelerinin güç gereksinimleri diğer toprak hazırlama aletlerine göre daha fazladır. Toprak frezelerinden beklenen iş aşağıda özetlenen koşulların uygunluğuna bağlıdır.

Traktörün ilerleme hızı

Kuyruk mili devir sayısı veya hareket milinin devri

Hareket mili üzerindeki bıçakların sayısı ve şekilleri

Toprağın hafif, ağır, kesekli, saplı ve otlu durumu

Tipi Şekli Etkisi Güç İsteği

Dik Açılı Bıçak

Toprağı yatay olarak keser. Düzgün toprak

işleme, çok yoğun ufalama ve karıştırma

Yüksek

Çapa Bıçağı (Anız Bıçağı)

Toprağı dar olarak keser. Düzgün olmayan

toprak işleme, anızlı tarlada iyi karıştırma.

Orta

Düz Bıçak

Yalnız temel toprak işlemeden sonra kullanılır. Yoğun

parçalama

Az-Orta

Resim 3.16: Toprak frezelerinin şekilleri

Sabit bıçaklar her çeşit toptakta çalışır ve toprağı küçük parçalar halinde keser ve ufalar yeşil otları ve sapları parçalayarak toprağa karıştırır. Yaylı bıçaklar daha çok bağ ve bahçe tarımında kullanılır ve daha derin işleme yapar.

37

3.5. Toprak Frezelerinin Bakım ve Onarımı

Toprak frezeleri traktörün hidrolik kollarına üç noktadan bağlanarak taşınır. Tarlada, bağ ve bahçede yüzücü pozisyonda kullanılır. Frezelerin bıçakları dönerli ve toprağı önden arkaya doğru keserek çalıştıklarından daima derine batma eğilimi gösterir. Bu durum hafif topraklarda daha çok görülür. Batmayı önlemek ve aynı zamanda derinlik ayarı için bir kızak destek veya destek tekerleği konulmuştur. Çalışırken istenilen derinlik ayarı bu desteklerden yapılır. Sabit bıçaklı frezeler 5-15 cm yaylı sistem frezeler 20 cm derinliğe kadar işleyebilir. Traktörle çekilme hızları, saatte 4-8 km arasında değişir. Toprağı ufalama etkileri, ilerleme çeki hızı ve bıçak milinin devri ile ilgilidir.

Toprak frezelerinde genel olarak, düşük hızda ufalanan toprak daha küçük parçalı, yüksek hızda ufalanan toprak daha iri parçalıdır. Aynı zamanda büyük, devir arttıkça ufalanan toprak küçük parçalıdır. İlerleme hızı ile bıçak milinin devri uygun bir şekilde ayarlanırsa, toprak yapısına göre istenilen ufalama sağlanabilir.

Toprak frezelerinin iş genişlikleri sabittir. Yalnız bazı frezelerde, bıçak grupları sağa ve sola kaydırılabilir. Bahçelerde ağaç altları, freze sağa kaydırılmış olarak işlenir. Bazı toprak frezelerinde ufalama ayarı, muhafaza sacının bıçaklara yaklaştırılıp, uzaklaştırılmasıyla da yapılır. Sac bıçaklara yaklaştırıldıkça toprak daha fazla ufalanır.

Bakımları kolaydır. Hangar veya kapalı bir yerde takoz üzerinde muhafaza edilmeli, aşınan bıçaklar yenileri ile değiştirilmeli ve eğilen bıçaklar doğrultulmalıdır. Dişli kutusuna uygun ve yeteri kadar dişli yağı konulmalıdır. Hareket kayışı olanlarda ise, kayışlar sökülüp, duvara asılarak muhafaza edilmelidir. Kuyruk milinden hareket aktaran şaft mafsalının gresörlüklerine de gres basılmalıdır.

Bıçakların Pratik Takılması

8 dakikada makinedeki tüm bıçakları değiştirebilirsiniz.

1- Makinenin eskiyen bıçaklarını değiştirmek için, kullanıcı makineyi kaldırıp pimi yukarı doğru kaldırır ve yerinden çıkarır.

2- Yeni bıçak rotor üzerinde yuvasına takılır.

3- Pim aşağı bırakılır ve bloke edilir.

Bu şekilde kısa bir sürede yeni bıçaklar takılmış olur.

Resim 3.17: Bıçakların pratik takilmasi

38


Aşağıda verilen işlem basamakları ve öneriler, tüm Toprak Frezeleri için yapılabilecek uygulamalardır.




Cıvata ve somunları kontrol ediniz Pim, burç ve yatakları kontrol ediniz. Kaynaklı birleştirmeleri kontrol ediniz.

Frezelerin (bıçakların) bakım ve onarımını yapınız.

Bıçaklarda eğilme ve kırılma, bağlantı civatalarında kopma var ise değiştiriniz.

Mil Yataklarında aşınma var ise yataklara göre kaynak doldurunuz, torna ediniz ve balansını alınız.

Bıçaklarda aşınma var ise değiştir.



Aşınmış olan pimleri ve burçları kaynak etmek, tornalamak veya yenisiyle değiştiriniz.

Şanzuman ünitesininin bakım ve onarımını yapınız.

Dişlileri ve yağını kontrol ediniz. Aşınmalara dikkat ediniz. Rulmanlarda aşınma veya karıncanlanma var ise değiştiriniz.

Yağ keçesi ve şanzıman kapak contasını değiştiriniz.




39

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruların cevaplarını çoktan seçmeli olarak değerlendiriniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi Toprak Frezelerinin görevlerinden değildir?

A) Toprağı yüzeysel olarak kabartır, ufalar ve karıştırır. B) Tarla yüzeyindeki otları ve sapları kesmez. C) Toprağı homojen bir şekilde karıştırır. D) Tohum yatağını hazırlar.

2. Aşağıdakilerden hangisi Toprak Frezesi çeşitlerinden değildir?

A) Rotovatör B. Rototiller C)Dik Bıçaklı D) Kültivatör

3. Aşağıdakilerden hangisi Toprak Frezesi parçalarından değildir?

A) Dip Patlatan B) İz Silici C) Şanzuman D) Merdane

4. Aşağıdakilerden hangisi Toprak Frezesinde kullanılan bıçak çeşidi değildir?

A) Dik Açılı Bıçak B) Çapa Bıçağı C) Dairesel bıçak D) Düz bıçak

5. Toprak Frezesi ile çalışılırken istenilen iş derinliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0-5 cm B) 5-20 cm C) 20-30 cm D) 30-40 cm

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.


40


Uygun ortam sağlandığında Merdane ve Sürgülerin bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapabileceksiniz.


Bölgenizde en çok kullanılan Merdane ve Sürgü çeşitlerini tarım alet ve


araştırınız.



4.MERDANELER

4.1. Merdanelerin Görevleri

Merdaneler toprak yüzünü bastırarak işleyen aletlerdir. Toprağı bastırarak tohumun toprakla temasını sağlar, kersekleri ufalar, tarla yüzeyini düzler. Ayrıca çayır ve çimenliklerde de kök sıkıştırmasında kullanılır. Toprağı bastırdığından tohumu besleyen kılcal borular daha düzgün oluşur, üst kısımda da ufalanmış bir örtü meydana getirdiğinden, toprağın nemi kaybolmaz. Böylece tohum için iyi bir yetişme ortamı sağlanır.

Merdanelerin kullanılmasında:

Merdanenin ağırlığı

Merdane halkalarının çapı

Merdanenin şekli

Merdanenin çekilme hızı önemlidir.

Bu özelliklerin uygunluğu iyi bir merdaneyi ortaya koyar.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

41

4.2. Merdane Çeşitleri Merdaneler yüzey şekillerine göre aşağıdakişekilde sınıflandırılır.

Düz merdaneler

Halkalı merdaneler

Kembriç merdaneler

Kroskil merdaneler

Dip bastıran merdaneler

Bütün merdaneler, yapı olarak bir merdane ve üzerinde merdane milinin yatakları, çeki düzeni birleştirici parçaların bulunduğu bir çatıdan oluşur. Bir merdane genişliği 0,6 – 1,5 metre arasında değişir.

Resim 4.1: Merdane takımının şematik görünümü

4.2.1. Düz Merdane

Demirden içi boş silindir şeklinde yapılır. Ağırlığı duruma göre ayarlamak için içerisine kum veya su doldurulur. Kıştan çıkmış kışlık hububatın bastırılmasında kullanılır. Bu merdanelerin çapı 450-600 mm ve ağırlığı 75-250 kg arasında değişir.

4.2.2. Halkalı Merdane

Konik ve Yıldız şeklinde çıkıntılı halkaların bir mil üzerinde yan yana düzülmesinden oluşur. Toprak keseklerini iyice ezer ve tarla yüzeyini oluklu bir halde bırakır. Böylece oluşan tümsek ve oluklar toprak rutubetini daha iyi tutar. Bu tip konik ve yıldız halkalı merdanelerin, konik halkalı olanlarda halka çapı 380-400 mm, bir halkanın genişliği 60-100 mm ve ağırlığı 100-300 kğ’dır. Yıldız halkalı olanlarda ise halka çapı 300-600 mm, halkanın genişliği 80-100 mm, ağırlığı 160-300 kğ arasında değişir.

42

Resim 4.2: Konik halkalı merdane 4.2.3. Kembriç Merdane

Konik çıkıntılı iki halka arasında, yıldız şeklinde çevresi dişli bir halka eklenmiştir. Yıldız halkanın iç ve dış çapı düz halkalara kıyasla daha büyüktür. Dolaysıyla yıldız halkalar daha yavaş döner ve inip çıkarak hareket ederler, hem ezme etkisi yapar, hemde halkaların arasına sıkışan toprağı temizleyip tıkanmayı önler bu tip merdanelerde düz halkanın çapı 350-400 mm, halkanın genişliği 80 mm, yıldız halkanın çapı düz halkanın çapından 25 mm fazladır, genişliği 20 mm, ağırlığı 150-430 kg arasında değişir.

Resim 4.3: Kembriç merdane

4.2.4. Kroskil Merdane Bu merdanede konik kenarlı düz halkalar yerine her iki tarafında diş şeklinde çıkıntılar

bulunan ince halkalar mevcuttur. Bu halkaların toprağa battığı yüzey dar olduğu için özgül toprak basınçları fazladır. Bunlar kersekleri kırar ve toprağı ufalar. Bu merdanelerde halka çapı 320-520 mm, genişliği 80-100 mm, yıldız halkanın çapı merdane çapından 40 mm fazladır, genişliği 20 mm, ağırlığı 200-430 kg arasında değişir.

43

4.2.5. Dip Bastırma Merdanesi Hem toprağı alt tabakasını bastırır, hem de toprak üstünde ufalanmış, kılcal

borucukları kırılmamış bir örtü tabakası oluşturur. Toprak pullukla sürüldükten hemen sonra tohum ekilecekse, böyle bir dip bastıran merdanesi ile bastırılması gerekir. Yoksa toprağın kendi kendine oturması için 10-20 gün beklemek gerekir. Bu tip merdanenin halkalı parmakları tekerleklere benzer. Halkalar mile 140 mm aralıklı olarak tespit edilir. Fazla ağırlığı ile merdanenin halkaları toprağa batarak alt tabakaları bastırırken, göbek kısmına meyilli olarak tespit edilen parmaklar toprağın üst tabakasını ufalayarak, alt katların kuruması önlenen örtü tabakası oluşturur. Bu tip merdanelerin işleyici organları bir mil üzerine 120-180 mm ara ile yan yana serbest olarak dizilmiş, parmaklı tekerleklere benzeyen bir akım halkalardır. Halkanın çapı 600-700 mm, ağırlığı 250-350 kg arasında değişir.

Merdanelerin gereksinime duyduğu çeki kuvvetleri, merdanenin çapı ile ters orantılıdır. Merdane çapı büyüdükçe çeki kuvveti azalır. Bundan başka ayrı özelliklere sahip iki merdaneden büyük çaplı olanı, belirli bir uzaklıkta daha az devir yapacağından, merdane halkalarının oturtulduğu yataklardaki sürtünme kuvvetide az olacaktır ve dolaysıyla bu merdanenin çeki kuvvetide azalır.

Tipi Yapı Şekli Çapı (cm)

Ağırlığı (kğ/m) Kullanım Alanı

Düz Halkalı

35-40 200-250 Kapiller suyun aşağıdan yukarıya hareketini hızlandırır.

Yıldız veya Prizmatik

32-40 140-200

Büyük kesekleri parçalar, topraktan su kaybını önler, derin, gevşetilmiş toprağın tekrar sıkıştırılmasını sağlar.

Kembriç

35-65 250-500

Kaymak tabakasını kırar, ilk bahar ekimlerinde donmuş toptak tabakasını kırar, toprak yüzeyini sıkıştırır.

Kroskil

35-50 220-420

Ağır merdane olarak isimlendirilir. Tarla yüzeyindeki iri kersekleri iyi ufalar.

44

Kembriç-Kroskil

35-65 240-480 İri kersekleri ufalar, az derinlikte toprak yüzeyini sıkıştırır.

Düz (Tarla)

50-65 160-200 Düzlenmiş toprak yüzeyini sıkıştırır.

Düz (Çayır İçin)

125’e kadar 350-650 Çayır alanlarını sıkıştırır.

Resim 4.4: Merdane çeşitleri

4.3. Sürgüler (Tapanlar) Toprağa fazla bastırmadan düzeltilmesi için sürgülerden yararlanılır. Sürgü tarla

yüzeyindeki küçük kesekleri ezerek kırar ve toprağı düzeltir. Sürgü çekilen tarla yüzeyinde, toprağın en üst tabakası ufalandığından, bu tabakadaki kılcal borucuklar bozulur ve toprak altındaki nemin buharlaşıp uçması bir süre için önlenmiş olur.

En basit sürgü, bir çeki düzeni bulunan bir yada arka arkaya zincirlerle bağlanan bir kaç ağaç kalastan yapılır. Fazla sayıda tahta sürgüler bir düzen şeklinde birkaç birlerine bağlanarak, bunların ön ve arkalarına uzun ve tek parçalı sürgü yerleştirilip, sürgü bataryaları oluşturulur.

Günümüz koşullarında sürgünün toprağa etkinliğini artırmak amacıyla, müşterek bir çeki demirine zincirlerle bağlanan demir sürgüler yapılmıştır. Çelik sürgü olarak bilinen bu tip sürgülerin birim ağırlığı 30-40 kg/m, çeki kuvveti ise 300-600 N/m arasında değişmektedir.

Resim 4.5: Sürgü bataryalırı arka arkaya dizilişi

45

Resim 4.6: Sürgü bataryalırı değişik şekilde dizilişi

4.4. Merdane Ve Sürgülerin Bakım Ve Onarımı

Askılı tip merdane ve sürgüler, traktörün hidrolik kollarına üç noktadan bağlanır ve yüzücü pozisyonda kullanılır. Tarlaya giderken yol durumunda, taşıma kilidi takılmış, yan kollar gergin olmalıdır. Çekilir merdanelerin tarlaya götürülmesi sırasında yol tekeri olanlar kolay taşınır. Önce yol durumuna alınır, tarlada çalışma durumuna geçilir. Yol tekeri olmayan merdaneler ve sürgüler kriko veya insan gücü ile römorka yüklenip tarlaya gidilir. Derinlik ayarları yoktur. Genelde kendi ağırlıkları yeterlidir. Toprağın yapısına göre belirli derinlikte işleme yapar. Dip bastıran merdaneler biraz daha derin işler; tarla koşulları, iş genişliği ve iş derinliğine bağlı olarak 6-8 km/h hızla çekilir.

Ayrıca

İş mevsimi dışında paslanmaya karşı muhakkak greslenmelidir.





Merdane ve sürgülerin bakımları kolaydır diğer ekipmanlar gibi kapalı bir yerde

korunmalıdır. Açıkta güneş altında veya kapalı nemli yerlere konulmamalıdır.

Bir tahta veya takoz üzerine alınmalıdır.

46


Aşağıda verilen işlem basamakları ve öneriler, tüm Merdane ve Sürgüler için yapılabilecek uygulamalardır.



Çatı, şase ve bağlantılarının bakım ve onarımını yapınız


Merdanelerin bakım ve onarımını yapınız.

Merdanelerde eğilme ve kırılma varsa düzeltiniz veya yenisiyle değiştiriniz.

Mil yataklarında aşınma var ise yataklara göre kaynak doldurunuz, torna ediniz ve balansını alınız.

Halkalarda aşınma var ise değiştir.

Sürgülerin bakım ve onarımını yapınız.

Çeki düzenlerini kontrol ediniz. Eskimiş kalasları yenileriyle değiştiriniz. Bağlantı zincirlerini kontrol ediniz. Çelik sürgülerdeki eğilme, kırılma ve aşınmaları kontrol ediniz.



Aşınmış olan pimleri ve burçları kaynak edip, tornalayınız veya yenisiyle değiştiriniz.




47

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruların cevaplarını çoktan seçmeli olarak değerlendiriniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi merdanelerin görevlerinden değildir?

A) Toprağı yüzeysel olarak kabartır, ufalar ve karıştırır. B) Çimenliklerde kök sıkıştırmasını sağlar. C) Tarlanın yüzeyini düzler. D) Tohum toprakla temasını sağlar.

2. Aşağıdakilerden hangisi merdane çeşitlerinden değildir?

A) Kembriç B) Kroskil C) Konik D)Düz

3. Aşağıdakilerden hangisi merdanelerin kullanılması için önemli bir etkendir?

A) Ağırlığı B) Çapı C) Şekli D) Hepsi

4. Konik ve Yıldız şeklinde çıkıntılı halkaların bir mil üzerinde yan yana düzülmesinden

oluşan merdane çeşidi aşağıdakilerden hangisidir. A)Kroskil B) Düz C) Halkalı D) Kembriç

5. Bir merdanenin iş genişliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0,5-1,5 m B) 1,5-2,5 m C) 2,5-3,5 m D) 3,5-4,5 m

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.


48


Uygun ortam sağlandığında Diskarowların bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapabileceksiniz.


Bölgenizde en çok kullanılan Diskarowların çeşitlerini tarım alet ve


araştırınız.



5.DİSKAROW

5.1. Diskarowların Görevleri

Diskleri ile toprağı keser, ufalar, aktarır ve karıştırır. Pullukla sürümden sonra, bilhassa ağır ve otlu tarlada kesekleri en iyi ufalayan alettir. Ayrıca çok otlu tarlada ve yeşil ot ekim nöbetinde otları ve yeşilliği parçalayıp toprağa karıştırır. Yalnız, toprak ve iklim şartlarına bağlı olarak erozyona yol açacak hallerde kullanılmamalıdır.

Diskin kenar şeklinin kertikli yapıda olması anızlı tarlaların işlenmesine daha uygun düşer.

Resim 5.1: Diskin karıştırma etkisi


AMAÇ

ARAŞTIRMA

49

5.2. Diskarowların Çeşitleri Basit

Tandem

V Tipi

Ofset

Resim 5.2: Diskin diziliş şekli

5.2.1. Basit Diskarowlar

Ağır toprak şartlarında nem oranını yitirmiş olan toprağın daha derin işlenmesinde, büyük beygirli traktörlerin daha büyük iş genişliğine sahip diskarowun hidrolik lif ve bir çift teker sayesinde kullanımlarını kolaylaştıran bir toprak işleme makinesidir.

Ayçiçeği, buğday, çeltik gibi bitkilerin anız saplarını parçalama ve toptaktaki kersekleri kırmada kullanılır.

Diskler genelde 500-620 mm çapında olup iki disk arası 22 cm genişliğindedir.

Nadas döneminde ikileme, üçleme gibi toprak işlemesi yapılabilir.

Resim 5.3: Üç askılı diskarow

Bağ ve bahçe aralarındaki ağaç köklerine zarar vermeden toprağın işlenmesini gerçekleştirir.

Mineral ve organik gübreleri toprağa karıştırır.

50

5.2.2. Tandem Diskarowlar Pulluktan sonra kersekleri parçalayarak ve toprağı karıştırarak tohum yatağı hazırlamak için kullanılır. Hasattan sonra bitki artıklarını ve yabancı otları parçalamak, Toprak yüzeyinde oluşan kaymak tabakasını kırmak, gibi çeşitli işlemlerde kullanılır.

Resim 5.4:. Asma tip tandem diskarow

Diskler 460 mm çapındadır.

İsteğe bağlı olarak, 24’lü, 28’li, 32’li veya 36’li diskli yapılır.

Yataklar bilya önüne keçe ile muhafaza edilmiştir.

Resim 5.5:. Çekilir tip tandem diskarow

5.2.3. V Tipi Diskarowlar



Hasattan sonra bitki artıklarını ve yabancı otları parçalamak,

Toprak yüzeyinde oluşan kaymak tabakasını kırmak, gibi çeşitli işlemlerde kullanılır.

51

Disk çapı ve disk sayısı isteğe bağlı olarak yapılır.

Bir pimin çıkartılmasıyla, çekili olarak kullanılabilmesi, bir pimin takılmasıyla hidrolikli kullanıma hazır hale getirilmesi özelliğine sahip bir goble diskarowdur.

Resim 5.6.:V tipi diskarow

5.2.4. Ofset Diskarowlar

Ağır toprak şartlarında nem oranını yitirmiş olan toprağın daha derin işlenmesinde, büyük beygirli traktörlerin daha büyük iş genişliğine sahip diskarowun hidrolik lif ve bir çift teker sayesinde kullanımlarını kolaylaştıran bir toprak işleme makinesidir.



Resim 5.7: Asma tip ofset diskarow

52

Hasattan sonra bitki artıklarını ve yabancı otları parçalamak,

Toprak yüzeyinde oluşan kaymak tabakasını kırmak, gibi çeşitli işlemlerde kullanılır.

Disk çapı ve disk sayısı isteğe bağlı olarak yapılır.

Resim 5.8:Asma tip ofset goble diskarow

Resim 5.9: Pistonlu çekilir tip ofset goble diskarow

Son yıllarda diskarowların toprağı daha fazla parçalayıp ve işleyebilmesi için daha büyük ve daha ağır yapılmaktadır.

Resim 5.10:. Diskarow

53

5.3. Diskarowların Bakım ve Onarımı Diskarowlarda açı ayarı en uygun şekilde yapılmalıdır. Açıyı artırmak, traktörün çeki

gücünü ve yakıt sarfiyatını artırır. Yapılan iş miktarı azalır. Rahat bir çalışma için normal bir ayar yapılmalıdır. Tarla koşulları, iş genişliği, iş derinliğine bağlı olarak saatte 6-10 km hızla çekilmelidir.

Diskler aşınmış veya kırılmışsa mutlaka değiştirilmelidir.






Diskarowların bakımı kolaydır. Diğer ekipmanlar gibi kapalı bir yerde


Bir tahta veya takoz üzerine alınmalıdır.

54


Aşağıda verilen işlem basamakları ve öneriler, tüm Diskarowlar için yapılabilecek uygulamalardır.





Disklerin bakım ve onarımını yapınız.

Disklerde eğilme ve kırılma varsa yenisiyle değiştiriniz.

Mil yataklarında aşınma var ise yataklara göre kaynak doldurunuz, torna ediniz ve balansını alınız.

Rulmanlarda aşınma veya karıncanlanma var ise değiştiriniz.


Cıvata ve Somunları Onarmak veya yenisiyle değiştiriniz.

Aşınmış olan pimleri ve Burçları Kaynak ediniz, tornalayınız veya yenisiyle değiştiriniz.




55

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yalnış olarak değerlendiriniz.

S.Nu DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ DOĞRU YALNIŞ

1 Diskarowlar toprağı keser, ufalar, aktarır ve karıştırır.

2 Diskarowlar, hasattan sonra bitki artıklarını ve yabancı otları parçalar.

3 Diskarowlar, tohum yatağının hazırlanmasında kullanılmazlar

4 Diskarowlarla, nadas döneminde ikileme, üçleme gibi toprak işlemesi yapılmaz.

5 Diskarowlar, bağ ve bahçe aralarındaki ağaç köklerine zarar vermeden toprağı işler.

6 Diskarowlwr, mineral ve organik gübreleri toprağa karıştırır.

7 Tandem diskarowlarda, yataklar bilya önüne keçe ile muhafaza edilmiştir.

8 Diskarowlar, toprak yüzeyinde oluşan kaymak tabakasını kıramaz.

9 Diskarowlarda açıyı artırmak, traktörün çeki gücünü ve yakıt sarfiyatını azaltır.

10 Diskler aşınmış veya kırılmışsa mutlaka değiştirilmelidir.





56


Uygun ortam sağlandığında Toprak tesviye alet ve makinelerin bakım ve onarımını

üretici firma kataloğuna uygun olarak yapabileceksiniz.


Bölgenizde en çok kullanılan Toprak tesviye alet ve makinelerin çeşitlerini tarım alet ve makinelerini satan firmalara ve bakım - onarım yapan işletmelere giderek araştırınız.

Konuyla ilgili araştırmalarınızı sınıftaki arkadaşlarınıza sunum yapınız ve neden sorusunu tartışınız.

6.TOPRAK TESVİYE ALET VE

MAKİNELERİ

Toprak tesviyesi, toprağın bir yerden bir yere hareket ettirilmesi anlamına gelmekte olup, esas olarak toprağın bir yerden diğer bir yere götürülerek tarla yüzeyinin şeklini ve sınırlarını değiştirme işlemi olarak tanımlanmaktadır.

Herhangi bir toprak işleme işlemide bir çeşit toprak tesviyesidir. Teras yapma, çukur kapatma sulama veya yüzeysel drenaj için arazi düzeltme, su seddi yapma gibi çeşitli işlemlerde toprağın bir yerden bir yere hareketi sağlanmaktadır.

Genelikle sulu tarımda beklenilen başarıyı sağlamak için tarlanın uygun konumda tesviye yapılması zorunludur. Tesviye yapılmış tarlada sulama suyunun etkin bir şekilde dağılımı sağlandığı gibi makineli ekim, hasat ve diğer tarımsal işlemlerde başarılı bir düzeyde uygulanabilmektedir.

6.1. Görevleri

Toprak tesviyesi genellikle, toprağı kazıma ve yükleme, taşıma ve iletme, yayma veya boşaltma işlemlerini kapsar. Toprağın yerinden kazılması ve yüklenmesinden sonra, kaldırma ve döndürme, savurma, itme taşıma gibi iletme yöntemleri uygulanarak toprak tesviyesi yapılır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

57

6.2. Çeşitleri Sulu tarımsal uygulamalarda ön koşul olarak bilinen, tarlanın tesviye işlemi, olanaklar

dahilinde çeki hayvanı veya traktörle çekilen taşıyıcı ve sürükleyici toprak kürekleri ve basit tesviye ekipmanlarıyla yapılır. Büyük çaptaki tesviye işlemleri ise greyder, skreyper ve bunlara benzer makinelerle gerçekleştirilir.

Toprağın kazılması veya kesilmesi, taşınması ve düzenlenmesini gerektiren tüm bu işlemlerde çeşitli ekipmanlar kullanılır. Bu ekipman ve makineler enerji kaynaklarına göre dört gurupta toplanır:

El aletleri

Hayvanla çekilen toprak tesviye ekipmanları

Traktörle çekilen toprak tesviye ekipmanları

Kendi yürür toprak tesviye ekipmanları

6.2.1. El Aletleri

Tarımsal amaçlarla uygulanan arazi tesviye işlemlerinde insanın kol kuvveti ile çalıştırılan el aletleri kazma, kürek ve bel gibi aletlerdir. Bu aletlerle daha çok küçük tümseklerin düzeltilmesi, küçük çukurların açılması ve dar alanlı sahaların düzeltilmesi yapılır. Genelikle toprağın kazılmasında kazma veya bel, toprağın bir yerden bir yere atılmasında veya taşınmasında ise kürekler kullanılır.

Resim 6.1:. Bel

Resim 6.2.: Kürek

ResResim 6.3: Kazma

58

6.2.2. Hayvanla Çekilen Toprak Tesviye Ekipmanları

Hayvan çeki kuvvetiyle çekilerek toprak kazı ve dolgu işlerinde kullanılan ekipmanlar; taşıyıcı toprak kürekleri ve fresnolardır.

Taşıyıcı toprak kürekleri ve fresnolar, hafif kazı ve dolgu gerektiren toprak tesviye işlerinde kullanılır. Toprak küreği ve fresno hem toprağı belli derinlikte kazabilme ve hem de belli uzaklıklara yayarak taşıyabilme özelliklerine sahiptir.

Resim 6.4: Toprak Küreği

Hayvanla çekilerek toprağın kazılması, taşınması ve dolgu işlerinin yapılmasında kullanılan toprak küreği ve fresno gibi ekipmanlarının istediği çeki gücü ve ekipmanın iş verimi toprağın özgül çeki direnci, ekipmanın ilerleme hızı, teknik özellikleri, kazı dolgu derinliğ gibi etkenlere bağlıdır.

Resim 6.5:. Fresno

6.2.3. Traktörle Çekilen Toprak Tesviye Ekipmanları

Traktörle çekilerek ya da traktöre üç noktada bağlanarak toprak kazı, dolgu ve tesviye işlerinde kullanılan ekipmanlar; skreyper ve greyderlerdir.

Açık bıçaklı tip skreyperler ve greyderle toprak tesviye işleminde en yaygın uygulama, ekipmanın çalışma doğrultusuna göre bir dar açı yaparak hareket eden bıçağın toprağı bir tarafa sıkıştırması şeklinde yapılan uygulamadır. Bu tip ekipmanlarda, kazıcı

59

bıçak dik açılı olarak yerleştirildiğinde, toprağı iterek kazıma veya düzeltme işini birlikte yapılabilir.

Kazıcı bıçaklar genelde 150-350 cm genişliğinde olup, düşey yatay ve yanal düzlemlerde ayarlanabilir özelliğine sahiptir.

Çekilir tip iki veya dört tekerlekli greyderler, özellikle teras yapımı için kullanılır. Greyderlerin kazıcı bıçağının genellikle bir tarafı terasın yamacında olduğu yanal itmeyi alabilecek genişlikte olması ve ağır toprak koşullarında kolayca toprağı kazıyarak kesebilecek dayanıklığa ve ağırlığa sahip olması gerekir.

Resim 6.6: Skreyperin çalışması sırasında denge oluşumu

Traktörle çekilen itici tip skreyperler, yaygın olarak arazi düzeltme işinde kullanılır. Bu tip ekipmanlarda dipsiz kepçe şeklinde bir bıçak vardır. Bıçak genellikle hidrolik kumandalı olup, tekerlekler üzerinde taşınır. Tekerlekler arazi düzeltme, sınır veya set yapma işlemlerinde uygun konumlara gelebilme özelliğindedir.

Sürgülü tip taşıyıcı skreyperler, iki amaçlı olarak kullanabilen bir ince tesviye ekipmanı olarak bilinmektedir. Bu ekipmanlar, bir skreyper ve bunu izleyen bir tesviye sürgüsünden oluşmaktadır. Ekipman toprak tesviyesinde kullanılırken, traktörün hidrolik kontrol kolu en alt konumdadır. Böylece traktörün arka tekerlekleri yüksek ve alçak yerlerden geçerken, bıçak kesme ve kazıma düzlemini pek az etkiler. Buna bağlı olarak da traktörün alt çeki kolları duruma göre aşağıya ve yukarıya doğru hareket eder.

Resim 6.7: Sürgülü tip Skreyperin çalışması

60

Resim 6.8: Arazi Düzelticilerin çalışması

Lazer Kontrollü Hidrolik Arazi Tesviye Makinesi

Lazer kontrollü hidrolik sistemle

çalışan ve arazinin en elverişli şekilde tesviyesini sağlayan özelliklere sahip arazi tesviye makinesidir.

Faydalı yüzey toprak kaybı kontrol altına alınabilinir.

Zirai mekanizasyonu kolaylaştırır.

Daha alçak setler ile çalışmak mümkün olduğundan, kullanılabilir toprak miktarı artarır, bu da verimin artmasını sağlar.

Tarla ve hendeklerde yetişen istenmeyen otların kontrolü kolaylaşır.

Arazinin tesviye edilmesiyle daha verimli gübre kullanımı sağlanır.

Arazinin tesviye edilmesiyle hasatta verim artışı sağlanır.

Resim 6.9:. Lazerl ve hidrolikli arazi tesviye makinesi 6.2.4. Kendi Yürür Toprak Tesviye Ekipmanları

Tarımsal alanda arazi tesviye için kullanılan motorlu tip kendi yürür makineler, esas olarak kara yolu yapımı için kullanılan greyderler ve dozerlerdir. Bu tip makinelerde, tarımsal alandaki toprak tesviye işlemi olarak geniş kapsamlı arazi düzeltme ve özellikle teraslamada daha fazla kazı ve dolgu işlemlerine gereksinimine ihtiyaç duyulan yerlerde yararlanılır. Özellikle fazla meyilli arazilerde toprak kaybını önlemek amacıyla yapılan kanal teraslama işlemlerinde, motorlu greyderlerin kullanılmaktadır. Ayrıca daha fazla kazı gerektiren derin kanallı terasların yapımında dozerlerin kullanılması daha ekonomik olmaktadır.

61

Resim 6.10: Dozerle kanal terası yapımı 6.2.5. Bakım ve Onarımı

El aletlerinde kullanılan saplarda eğilme ve kırılma varsa mutlaka yenisiyle

değiştirilmelidir.

El aletlerinin uçlarında eğilme ve aşınma varsa, düzeltilmeli veya yenisiyle

değiştirilmelidir.


Aşınan veya eğilen kazı bıçakları mutlaka tamir edilmelidir. Tamir edilen kazı

bıçakları eşit yükseklikte olmalarına dikkat edilir.

İş mevsimi dışında paslanmaya karşı muhakkak greslenmelidir.





Tesviye alet ve makineleride diğer ekipmanlar gibi kapalı bir yerde


Kendi yürür tipler hariç bir tahta veya takoz üzerine alınmalıdır.

62


Aşağıda verilen işlem basamakları ve öneriler, tüm toprak tesviye alet ve makineleri için yapılabilecek uygulamalardır.





El aletlerinin bakım ve onarımını yapınız.

Kazma, bel ve küreklerin eğilen ve kırılan saplarını yenisiyle değiştiriniz.

Uçlarında eğilme ve aşınma varsa, düzeltilmeli veya yenisiyle değiştirilmelidir.

İşleyici organların bakım ve onarımını yapınız.

Kazı bıçaklarında eğilme ve kırılma varsa yenisiyle değiştiriniz.

Mil ve yataklarında aşınma var ise yataklara göre kaynak doldurunuz, torna et ve balansını alınız.

Rulmanlarda aşınma veya karıncanlanma var ise değiştiriniz.



Aşınmış olan pimleri ve burçları kaynak ediniz, tornalayınız veya yenisiyle değiştiriniz.




63

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

S.Nu DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ DOĞRU YALNIŞ

1 Toprak tesviyesi genellikle, toprağı kazıma ve yükleme, taşıma ve iletme , yayma veya boşaltma işlemlerini kapsar.

2 Genelikle toprağın kazılmasında kazma veya bel, toprağın bir yerden bir yere atılmasında veya taşınmasında ise kürekler kullanılır.

3 Toprak kürekleri ve fresnolar, ağır kazı ve dolgu gerektiren toprak tesviye işlerinde kullanılırlar.

4 Kazıcı bıçaklar genelde 150-350 cm genişliğinde olup, düşey yatay ve yanal düzlemlerde ayarlanabilir özelliğine sahiptir.

5 Traktörle çekilen itici tip skreyperler, yaygın olarak çukur açma işinde kullanılırlar.

6 Arazinin tesviye edilmesiyle daha verimli gübre kullanımı sağlanır.

7 Arazinin tesviye edilmesi hasatta verim düşmesine neden olur.

8 El aletlerinin uçlarında eğilme ve aşınma varsa, düzeltilmeli veya yenisiyle değiştirilmelidir.

9 Kaynak edilen parçalar standart ölçülere göre tesviye edilmelidir.

10 Rulmanlarda aşınma veya karıncanlanma var ise eskisi kullanılır.



Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz modül değerlendirmeye geçiniz.

64

MODÜL DEĞERLENDİRME PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME) Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz. mmmm

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR

1- Pullukların bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapmak.

A) Pullukların görevlerini öğrendiniz mi?

B) Pullukların çeşitlerini öğrendiniz mi?

C) Pullukların bakım, onarım ve ayarlarını yapabildiniz mi?

2- Kültivatör ve Çizellerin bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapmak.

A) Kültivatörlerin görevini öğrendiniz mi?

B) Kültivatörlerin çeşitlerini öğrendiniz mi?

C) Çizellerin görevlerini öğrendiniz mi?

D) Kültivatör ve çizellerin bakım, onarım ve ayarlarını yapabildiniz mi?

3- Toprak Frezelerinin bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapmak.

A) Toprak frezelerinin görevini öğrendiniz mi?

B) Toprak frezelerinin çeşitlerini öğrendiniz mi?

C) Toprak frezelerinin parçalarını ve çalışmasını öğrendiniz mi?

D) Toprak frezelerinin bakım, onarım ve ayarlarını yapabildiniz mi?

MODÜL DEĞERLENDİRME

65

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR

4- Merdane ve sürgülerin bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapmak.

A) Merdanelerin görevlerini öğrendiniz mi?

B) Merdanelerin çeşitlerini öğrendiniz mi?

C) Sürgülerin görevlerini öğrendiniz mi?

D) Merdane ve sürgülerin bakım, onarım ve ayarlarını yapabildiniz mi?

5- Diskarowların bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapmak.

A) Diskarowların görevini öğrendiniz mi?

B) Diskarowların çeşitlerini öğrendiniz mi?

C) Diskarowların bakım, onarım ve ayarlarını yapabildiniz mi?

6- Toprak tesviye alet ve makinelerin bakım ve onarımını üretici firma kataloğuna uygun olarak yapmak. A) Toprak tesviye alet ve makinelerin görevini öğrendiniz mi?

B) Toprak tesviye alet ve makinelerin çeşitlerini öğrendiniz mi?

C) Toprak tesviye alet ve makinelerin bakım, onarım ve ayarlarını yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini

tekrarlayınız.

Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.

66

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI

1 C 2 A 3 B 4 D 5 B 6 C

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI

1 C 2 A 3 A 4 D 5 B


1 B 2 D 3 A 4 C 5 B


1 A 2 C 3 D 4 C 5 A

CEVAP ANAHTARLARI

67

ÖĞRENME FAALİYETİ 5’İN CEVAP ANAHTARI

1 Doğru 2 Doğru 3 Yalnış 4 Yalnış 5 Doğru 6 Doğru 7 Doğru 8 Yalnış 9 Yalnış 10 Doğru

ÖĞRENME FAALİYETİ 6’NIN CEVAP ANAHTARI

1 Doğru 2 Doğru 3 Yalnış 4 Doğru 5 Yalnış 6 Doğru 7 Yalnış 8 Doğru 9 Doğru 10 Yalnış

Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.

68

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

Toprak İşleme Alet ve Makinesi Üretici Firma Katalogları.

İnternette Toprak İşleme Alet ve Makineleri Ürünleri Tanıtımı yapan Firmaların

Siteleri.

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

69

KAYNAKÇA

www.bahça.biz.com

KASAP Erol, Bekir ENGÜRÜLÜ, K.Sedat KILINÇ, Hakan BAŞARAN,

Özkan ÇİFTÇİ, Mesut GÖLBAŞI, Mustafa AKKURT, Tarım Alet ve

Makineleri, Ankara, 1998.

KASAP Erol, Bekir ENGÜRÜLÜ, K.Sedat KILINÇ, Hakan BAŞARAN,

Özkan ÇİFTÇİ, Mesut GÖLBAŞI, Mustafa AKKURT, Tarım Alet ve

Makinelerinin Tamir ve Bakımı, BMS Matbaacılık, Ankara, 2000.

ÜLGER Poyraz Doç.Dr, Tarımsal Makinaların İlkeleri ve Projeleme

Esasları, Atatürk Üniversitesi Basımevi, Erzurum, 1982.

KAYNAKÇA

Documents

Microsoft Word - Toprak İşleme Alet ve