Microsoft Word - YRYEN MERDVEN YOL DONANIMLARI

1. MERDVEN BASAMAKLARI1.1. Basaman almas1.1.1. Basaman yaps

Resim 1.1: Yryen merdiven basamaklar

Basamaklar yolcularn tand ksmlardr. Basamak zinciri g nakleder, basamak yk tekerlekler tarafndan tanr. Alminyum gibi hafif ve salam malzemeler tercih edilir. zerine alminyum plaka (Resim 1.2) vidalanm, kaynakl elik ya da para yap biiminde, salam kaliteli alminyumdan yaplr.

Resim1.2: Basamak zeri alminyum plakalar

Basamak gvdesi saclarn birbirine kaynaklanmas ile kenarlar dkm ya da kaynaklanm sac kaplamal profil demir ereveden yaplr. drt paradan oluabildii gibi (Resim 1.1) ok daha fazla paradan oluanlar da vardr (Resim1.3). ok paral olanlar sadece hasarl ksmn deitirilebilmesi gibi bir avantaja sahiptir.

Resim 1.3: Paral basamak alt grn

Yryen yollarn basamaklar yryen merdiven basamaklarndan ekil olarak farkl olmakla beraber retiminde kullanlan malzemeler ve teknikler ayndr. Sadece yryen yollarda paral basamak yaps yoktur.

Resim 1.4: Eimli yryen yol basama

Resim 1.5te temel olarak yryen merdivenin basaman oluturan ksmlar gsterilmitir. Bu ksmlar basamak tekerlei, ase, basamak mili ve basamak yzeyidir.

Resim 1.5: Basamak paralar

Detaylandrldnda bir basama oluturan ksmlar ekil 1.1 de gsterilmitir.

ekil 1.1: Yryen merdiven basamak detay

Resim 1.6: Basamak yan

Yryen merdivenin giriinde hareketli olarak en az iki basamak bulunur. Bu basamaklar kat hizasnda ve dz olmak zorundadr. Bu giri ksmna apron da denir (ekil 1.2). Aprondan sonra merdiven aaya doru inie ya da yukar doru ka geebilir. Basamaklar 4 tekerlekli ya da ift tekerlekli olarak imal edilir. Gnmzde montaj kolayl ve ekonomik olmas sebebiyle daha ok 2 tekerlekli basamaklar kullanlmaktadr. Bunlarn basamak tahrik zincirine montaj daha kolay yaplabilmektedir.

ekil 1.2: Yryen merdiven apronu

Basamak adm 400 ila 450 mm alnr, bu deerler lamelli zincir hatvesinin belli katlardr. Basamak genilii ise 600 ila 1000 mm arasndadr ve arl 15kgdan balar. Ortalama yolcu yk 800 2400 N alnan tasarmlarda giriin dorusal ktlesi yaklak olarak 200275 kg/m alnr. ekil 1.3te basamak elemanlar, etekleri ve alma annda basamaklarn konumu grlmektedir. Basamak n ve st yzeyi trtll biimde dzenlenmitir.

ekil 1.3: Merdiven basamak elemanlar

Merdiven basamaklar giri veya k platformuna yaklatklarnda ikili (800 mm) veya l (1200 mm) olarak hizalanr ve yolcularn ini-binilerini rahata yapmasna imkn verir.

Merdiven basamaklarnn kenarlarnda bulunan etekler renkli yaplarak ayaklarn skmas engellenir. Bunun iin ekil 1.4te grlen mikro alterler ile basaman izafi hareketi neticesinde yryen merdiven durdurulur.

ekil 1.4: Yan panel emniyet dzeni

Merdiven zerindeki kanallar uyumlu ve i ie alarak merdiven zerine atlan veya debilecek cisimlere kar koruma salar.

1.1.2. Tekerlekler

Basamaklarn alt ksmnda aplar 100 ila 180 mm olan 4 ya da 2 adet tekerlek bulunur. Tekerlekler karbolit veya lifli plastik malzemeden veya elik zerine lastik kaplamadan yaplmaktadr (Resim 1.7). Tekerlek yataklar rulmanldr. Merdiven iletmesi esnasnda grlty azaltmak iin plastik veya st plastik kapl metal tekerlekler kullanlr. Tekerlekler sl ilem grm alminyum alaml raylar zerinde hareket eder.

Resim 1.7: Basamak tekeri

Resim1.8: Tekerlek montaj malzemeleri

Her drt tekerlek de ayr ayr klavuz yollar iinde alr. Bylece basamaklarn yryen merdiven/yol zerinde yatayda dzgn hareket etmeleri salanmaktadr.

1.1.3. Basaman almas

ekil 1.5: Basamaklar ve dizayn

Basamak zinciri gergi ayar arabas, ekil 1.5te grlen merdivenin altnda ve stnde bulunan mavi yarm dairedir.

Yryen merdiven basama ya da yryen bant paleti, iki yanna monteli tekerlekler vastas ile iskelet boyunca denmi paralel bir ift hat boyunca, bal olduklar tahrik zincirleri ile ekilerek hareket eder. Basamak ya da paletleri birbirine balayan iki yandaki tahrik zincirleri bisiklet zinciri grnmndeki makara ve baklal zincir tipindedir.

Resim 1.9: Zincir tekeri klavuz raylar

Resim 1.10: Zincir tekerinin iinde hareket ettii sacdan yaplma ray

Bu zincir, yapsna uygun tasarmdaki ana tahrik ve gerdirme arabas zincir dilileri zerinden dolaarak srekli hareket edebilir.

Resim 1.11: Yryen merdiven basama

ekil 1.6: Basaman yandan grn

ki tekerlek bamsz olarak basamak klavuzlar iinde alrken ekil 1.6da krmz daire iine alnm ksm hareket zincirine yzk ve boru bir profil ile monte edilir, hareket zincirine bal olarak alr. Her iki tekerlek de ayr ayr klavuz yollar iinde alr. Basamak tekerinin alt klavuz raylara basamak tekeri klavuz ray, basamak tahrik zincir tekerinin alt raya ise basamak zincir tekeri klavuz ray denir. Her iki ray da basamaklarn saa sola kaymamasn salamaya ve merdiveni sarsmadan hareket ettirmeye yarar. Basamaklarn yatayda dzgn hareketi salanmaktadr.

1.1.4. Raylar

st tayc ray

st tayc raynn kesiti iki kademelidir. st kademe basamak tekerleine, alt kademe basamak tahrik zincirine klavuzluk eder. Ray, basamaklar ve zerindeki yolcu ykn tar.

Orta ve alt klavuz raylar

Basaman ters dnm biimde hareket etmesini salar. Orta ray basamak tekerleklerine klavuzluk ederken alt ray basamak tahrik zincirine klavuzluk eder.

ekil 1.7: Yryen merdiven tayc ve klavuz raylar

Resim 1.12: Basamaklarn yksz olarak geri dnerken kulland raylar

Resim 1.13: Alt klavuz ray detay

Resim 1.14: st klavuz ray basamak ve yolcu ykn tar

1.1.5. Basamak Montaj Aparatlar

Basamak krlma sensr

Detayl bilgi Yol Kontaklar modlnde verilmi olmakla beraber basamaklarn krlmas ve dmesi sonucu basamak kontaklar ya da optik sensrler bu durumu alglayp kontrol katna bildirir. Kontrol kat da frenleme yaptrarak sistemin almasn durdurur. ekil 1.8de basamak sensrnn montaj gsterilmitir.

ekil 1.8: Basamak sensrleri

Ayrca basamaklarn saa sola kaymasna engel olan srtnme yast ya da yan yastk dediimiz plastikten yaplm bir aparat daha vardr. Bu aparat ekil 1.9da grld gibi basamak tahrik zincirinin basamaa montaj ksmnn hemen stnde bulunur.

ekil 1.9: Basamak montaj paralar

Basamak ile tayc zincir arasndaki balant aparatlar yle sralanabilir: Basamak balant mili, segman, kanca, yzk, sabitleme kelepesi ve vidalar

Resim 1.15: Basamaklarn yryen merdivene monte edildii basamak balant milleri

Basamak kmama aparat

Baz yryen merdiven basamaklarnda kullanlmaktadr.

Resim 1.16: Basamak kmama aparat ve srtnme yast

Bu aparatn grevi basaman havaya kalkmasn engellemektir. nk basamak bu noktada merdivene bal deildir. Sadece tekerler klavuz raylar zerinde hareket eder. Basaman el ile yukar ekilmesi durumunda basaman kma ihtimali vardr. Bu yzden merdiven bu husus dnlerek yaplmtr.

ekil 1.10: Basamak kmama aparat

Bu aparatn krlmas durumunda ise ekil 1.10daki para kesilerek ona uygun bir matkap ucu ile tam tekerin ortasndan delinip cvatal somunla tutturulur. Her bakmda bu noktalar mutlaka adm adm kontrol edilmelidir.

ekil 1.11: Basamak kmama aparat krldnda yerine taklan metal para

Basamaklar merdivende klavuz yollar iinde hareket ederek yerinden kmaz. Srtnme yast sayesinde de saa sola kaymas ikinci kez engellenmi olur. Ancak basamaklarn klavuz yollar iinde hareket ederken tarak giri ya da klarnda saa sola kaymasna engel olmak iin ayr bir dzenek daha kullanlmtr.

1.2. Basamak Zinciri

Resim 1.17: eitli yryen merdiven basamak zincirleri

Yryen merdivenler zincir mekanizmasna bal hareketli basamaklarla yolcu tar. Tahrik mekanizmas olarak lamelli zincirler kullanlr. Tahrik motorundan ana tahrik zinciriyle alnan hareket, basamak zinciri vastasyla basamaklara iletilir. Basamak tahrik zincirleri lamelli zincirler olmasna karn, ana tahrik zincirinden farkl yapdadr. Klavuz raylar tarafndan idare edilmeleri iin tekerleklidir.

Resim 1.18: eitli yryen merdiven basamak zincirleri ve montaj mili

Resim 1.19: Basamaklarn zincirlere monte edilmesi

Ana tahrik zincirinde olduu gibi bu zincirlerin de dzenli olarak yalanmas gereklidir. Zamanla oluan ya ve toz artklar da temizlenmelidir.

Resim 1.20: Basamak zincirinin basamaa balants

ekil 1.12: Basamak zincirinin basamaa balants

ekil 1.13: Basamak zinciri

Yryen merdiven motoru harekete balad zaman bu hareketin dier aksamlara iletmesi gerekir. Bunu salamak maksadyla motor miline bal bir redktr ile motor devri drlr. Redktr hareketi, zerinde bulunan ana tahrik dilisi vastasyla ana tahrik aftna iletir.

Ana tahrik aft zerinde bulunan u ksmlardaki byk dililer (bisiklet zincir dilisi gibi) ve merdivenin alt ksmnda bulunan gergi arabas zerindeki dililerin bir tayc zincir ile birlikte hareketi salanr. Bu tayc zincir zerinde, basamaklarn montajnn yapld basamak balant mili bulunur.

ekil 1.14te basamak balant milinin basamak tayc zincire montaj ekilleri grlmektedir.

ekil 1.14: Basamak balant milinin tayc zincire balant ekli

ekil 1.15: Basaman basamak balant miline montaj

ekil 1.16: Basamak balant mili montaj paralar

Montaj esnasnda basamak tahrik zincirine monte edilecek basaman montaj yaplmadan nce montaj yerleri kirden arndrmal ve gres ya ile iyice yalanmaldr. Yryen merdivenlerin aylk bakmlarnda da buralardaki toz ve amur alnmal tekrardan yalanmaldr. Geveme ya da tekerlek ve yzklerde deforme varsa merdivenin konforlu ve rahat almas iin bu paralar deitirilmelidir. Aksi takdirde daha byk arzalara sebep olabilir.

ekil 1.17: Basaman basamak tahrik zincirine montaj

Herhangi bir ekilde arza olur ya da basamaklarn sklmesi icap ederse merdiveni revizyon basamana kadar kaydrp revizyon basamandan skme balamak daha mantkldr. Basamaklarn ayar oradan daha rahat ve hassas yaplr.

ekil 1.18: Basamak montaj pa