1. POJAM I DEFINICIJE EKONOMIJE
Pojam ekonomija potie od Grkih rijei oicos (kua, domainstvo) i nomos (zakon, pravilo, red). Stari Grci su ovim pojmom oznaavali OICONOMIA pravila kunog gazdovanja. Kasnije je termin evoluirao u pojam POLITICAL ECONOMY (17 19 vijek), (Smith i Marks), a poetkom 20. vijeka u ECONOMIC (Alfred Maral).Smithova filozofija bogatstva i ekonomske aktivnosti lei u slobodi trgovine i laissez-faireu tj. sistemu cijena i trita i meusobno djelovanje individua i preduzea ne vodi anarhiji ve konzistentnom modelu, ija logika ne lei u vrstoj regulaciji. U vremenu koje je usljedilo, pojavio se veliki broj remek djela znaajnih ekonomista i novih pristupa ekonomiji koji su revolucionarno mijenjali ne samo ekonomsku misao, ve i drutveno-ekonomske sisteme. Meutim, na kraju 20. vijeka sve se vraa na poetak, toak se okrenuo za puni krug, odnosno temeljite poruke Adama Smitha ponovo su otkrivene vie od dva stoljea nakon to je napisao svoje remek djelo (1776 godine), a to je Istraivanje o prirodi i uzrocima Bogatsktva naroda (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations). Razliiti autori na razne naine definiu ekonomiju. Tako, Samuelson i Nordhaus istiu da: Ekonomija prouava kako drutva koriste oskudne resurse da bi proizvela vrijedne robe i raspodijelila ih meu razliitim ljudima, odnosno Ekonomija pita TA (koja dobra) treba proizvoditi, KAKO se trebaju ta dobra proizvsti i ZA KOGA ih treba proizvoditi. Kada je rije o predmetu istraivanja, L. Robins prva pokree pitanja koja su izvan podruja politike ekonomije, jer se u ekonomiju uvodi ponaanje ljudi, polazei od dvije osnovne odrednice njihovog racionalnog djelovanja od rijetkosti i efikasnosti. Prema L. Robins Ekonomija je nauka ljudskog ponaanja utoliko ukoliko takvo ponaanje poprima oblik izbora, tj. ekonomija je nauka koja izuava ljudsko ponaanje kao odnos izmeu ciljeva i mnogobrojnih sredstava, to ima razliite upotrebe.Naravno, postoje jo mnoge definicije ekonomije od kojih su neke definisali J. S. Mill, Alfred Marshall, Skaggs/Carlson.Napredak dostignua u ekonomiji su ogromni, a savremene tehnike analize omoguili su ekonomistima da bolje razumiju kretanje ponude i potranje, cijena, rasta, inflacije i raspodjele dohotka. Meutim, privredna stvarnost je sloena i teko razumljiva, jer barata s ogromnim brojem varijabli pa se zato moe rei da se ekonomija ne moe uporeivati sa egzaktnim znanostima, jer se bavi uvijek primjenjivim i suptilnim snagama ljudske prirode. I za Samuelsona ekonomija nije egzaktna znanost i pred njom je dug put prije nego to se priblii stepenu prilino egzaktne nauke, ali je nezavisno od toga unaprijed naa razumjevanja ekonomske stvarnosti I pruila mnoga sigurna predvianja.

2. ODSKUDNOST SREDSTAVA I ALTENATIVNO KORITENJE
U samoj sri ekonomije lei problem oskudnosti. Ekonomisti prouavaju nain na koji se robe proizvode i troe, zato to ljudi ele da troe vie nego to privreda moe proizvesti. Evidentno je da postoji diskrepanca izmeu resursa koji su ogranieni i ljudskih elja koje su neograniene. Kada bi se moglo proizvesti neograniene koliine svakog dobra ili kada bi ljudske elje bile u potpunosti zadovoljene, ljudi ne bi brinuli o efikasnom koritenju oskudnih resursa. Iz predhodnih definicija ekonomije prizilazi da onda ne bi bilo potrebe za izuavanjem ekonomije kao samostalne naune discipline. Odnos izmeu ogranienih resursa i ljudskih elja je relativnog karaktera. Karakteristika je modernog drutva da raspoloiva sredstva to efikasnije koristi bi proizvedene koliine roba i usluga u to veem obimu zadovoljile potrebe i elje ljudi. Poto su resursi za porizvodnju ogranieni u Paretovom smislu optimalnosti, rpoizvodnju neke robe nije mogue poveati, a da se ne smanji proizvodnja neke druge robe. Zato ova ogranienost podstie izbor izmeu altenativnih upotreba, jer ako se ograniena sredstva mogu upotrebljavati iskljuivo na jedan nain, onda njihova upotreba nema ekonomski aspekt, odnosno nema ekonomskog problema koji treba da rijei neka nauka. Zakon oskudnosti je osnovni problem ekonomije i iz njegovih premisa objanjavaju se ostale ekonomske pojave.

3. MIKREOEKONOMIJA I MAKROEKONOMIJAEkonomija se, prema predmetu prouavanja, najee dijeli na: mikroekonomiju i makroekonomiju.

MIKROEKONOMIJA se bavi ponaanjem pojedinanih ekonomskih jedinica, kao to su: potroai, domainstva, preduzea, zemljoposjednici, ulagai, radnici i sl. pojam mikroekonomija potie od grkih rijei micros (mali) I oikonomia (privreda). Dakle, ona prouava pojedinane privredne subjekte kao to su domainstva, potroai, preduzea i trita, kao i odnose meu njima. Normalno, ovo je vrlo pojednostavljena slika problema koje prouava mikroekonomija. Potroai ne donose samo odluke o potronji nego i o tednji, koja se esto puta definie kao odloena potronja za budunost. Na drugoj strani, ponuda roba, uvoza ili njihovim povlaenjem iz ranije obrazovanih robnih rezervi. Plaanja se ne vre samo gotovim novcem nego i depozitnim novcem. Sva ova pitanja su toliko vana za praktian ivot da se niz posebnih ekonomskih disciplina formirao upravo sa ciljem da ih detaljnije i bolje opie i objasni.

Nasuprot tome, MAKROEKONOMIJA makros (veliko) i oikonomia (privreda) je dio ekonomske nauke koji prouava ponaanje ukupne ekonomije jedne zemlje i utvruje meuzavisnost izmeu njezinih vanijih ekonomskih agregata. Makroekonomski agregati su sve relevantne ekonomkse veliine ekonomije jedne zemlje u kojima su zbirno (agregatno) izraeni njeni resursi i rezultati. Ona se bavi ekonomskih vrijednostima kao to su: ukupna potronja, drutveni proizvod i dohodak, inflacija, investicije, zaposlenost, opi nivo cijena, privredni rast i sl. Proizvodnja. raspodela i potronja, a time i odnosi na tritu roba i usluga, ne zavise samo od domae aktivnosti privrednih subjekata (domainstava kao potroakih jedinica i preduzea kao proizvodjakih jedinica), ve i od meunarodnog kretanja kapitala i radne snage. U tom smislu neki ekonomski odnosi koji se prouavaju u makroekonomiji direkno su povezani sa mikroekonomskim ponaanjem domainstava i preduzea.

U odnosu na ova dva aspekta ekonomske teorije mikroekonomiju i makroekonomiju, sve je prisutnije miljenje da je vrsta osnova mikroekonomije neophodna za razumjevanje makroekonomije. To pokazuju istraivanja I ankete nastavnika koji preporuuju prvo izuavanje mikroekonomije, jer da bi smo razumjeli kako agregatna trita djeluju, prvo moramo razumjeti ponaanje preduzea, potroaa, radnika, ulagaa koji ih sainjavaju. Tako se mikroekonomija sve vie bavi mikroekonomskim osnovama agregatnih ekonomskih pojava I veliki je dio mikroekonomije zapravo proirenje mikroekonomske analize.

Iako je svoje poznato djelo o uzrocima i izvorima bogatstva naroda posvetio ukupnoj privrednoj problematici jednog drutva, Adam Smith se smatra osnivaem mikroekonomske nauke. Naime, on je iroko teorijski i empirijski analizirao funkcioniranje privrednih jedinica u pretpostavljenim uvjetima tkz. Laissez faire privrede (uvijeti tkz. Slobodne konkurencije) i doao do postulata da privredne jedinice treba da imaju punu slobodu u preduzimanju I ostvarivanju privrednih aktivnosti. On je utvrdio da sve to je dobro za pojedinanog privrednog sbujekta mora biti prihvatljivo I dobro za cijelu drutvenu zajednicu.

4. POZITIVNA I NORMATIVNA EKONOMIJA
Ekonomija kao drutvena nauka trai I pokuava da otkrije I odgovori na pitanje kako funkcionira ekonomski svijet. Mikreoekonomija se bavi I pozitivnim I normativnim pitanjima. Pozitivna se pitanja zanimaju za objanjenja I predvianja, a normativna pitanja za ono to bi trebalo biti.
Pozitivna ekonomija opisuje injenice i ponaanje u privredi. Pozitivna ekonomska nauka opisuje stvarne veze izmeu uzorka I posljedica I ona je kljuna u mikroekonomiji. Ovakva pitanja se mogu rijeiti samo posmatranjem injenica mogu biti laka ili teka pitanja, ali sva su u podruju pozitivne ekonomije.. zapravo, ona pokuava da razumije ponaanja I aktivnosti ekopnomskih sistema bez traenja odgovora je li neto dobro ili loe. Od svog nastanka 70-tih godina 19. vijeka mikroekonomija se skoro pola stoljea razvijala kao pozitivna nauka, da bi od tada poela da dobija elemente normativizma.

Normativna ekonomija ukljuuje etike propise i sudove o vrijednosti. Zbog toga, na ovakva pitanja nema tanih ili pogrenih odgovora. Oko tih pitanja se moe raspravljavljati ali se nikada ne moe rijeiti znanou ili pozivanjem na injenice. Normativna ekonomska nauka zapravo razmatra kakve bi trebale biti veze izmeu uzorka i posljedica.


Kakva je razlika izmeu njih, prikazat mo na sljedeim primjeru:
- Pozitivna ekonomija analizira i objanjava kako se vri raspodjela dohotka izmeu odreenih socijalnih grupa I ekonomskih aktera. Znai, ona opisuje to jest, odnosno, kako se ta raspodjela odvija. Dok, normativna ekonomija opisuje kakva bi trebala da bude pravdena raspodjela dohotka da se postigne sovijalno pravdena raspodjela.

- Npr. pozitivna ekonomija odgovarana pitanje koji su uzroci siromatva u SAD-u, dok normativna ekonomija odgovara na pitanje treba li drava davati novac siromanima, jer na ovo pitanje nema pogrenog odgovora (pitanja se rjeavaju politikim odlukama, a ne ekonomskom znanou).