Milena Diplomski SRCE

Diplomski rad Milena Cvetković

UVOD

Uloga radiološkog tehničara

Radiološki tehničar u radiološkoj dijagnostici vrši sva standardna i

specijalna snimanja i pomaže radiologu u sprovođenju radiološkog-

dijagnostičkih metoda ispitivanja. Kako se radiološka dijagnostika zasniva

velikim delom na radiografiju, uloga radiološkog tehničara je velika i

odgovorna. On mora da shvati smisao dijagnostičkog ispitivanja, da zna mačin

radiografskog snimanja i njegovu praktičnu primenu.

Poslove i zadatke moći će korektno da izvrši samo kompletan radiološki

tehničar, koji poseduje potrebna znanja iz rendgenske dijagnostike, tehnike,

fizike, anatomije i drugih disciplina.

Poslovi i zadaci radiološkog tehnčara

Priprema radno mesto; Identifikacija bolesnika pre snimanja; Odabira rendgen aparat i postavlja bolesnika u odovarajući položaj za

odredjeno snimanje uz primenu optimalnih tehničkih uslova; Postavlja sve potrebne oznake na kaseti filma; Radiografije vrši stručno, savesno i efikasno; Vrši i kontroliše tehničku obradu rendgenskog filma; Konsultuje radiologa za kvalitet i dopunska snimanja; Izvršene radiografije sa potrebnom dokumentacijomdostavlja radiologu

radi tumačenja; Kordinira rad sa glavnim tehničarem, radiologom i administracijom; Vodi računa o sredstvima za rad i priboru (kasete, filmovi, folije,

hemikalije i dr.); Nosi dozimetar za kontrolu primljene doze zračenja; Jednom godišnje ide u određene ustanove radi kontrole zdralja; Strogo poštuje profesionalnu tajnu koja se odnosi na sve podatke o

bolesniku i njegovoj bolesti;

1


Uspostavlja potrebnu saradnju sa bolesnikom uz puno poštovanje njegove ličnosti, imajući u vidu humanost poziva medicinskog radnika;

Sarađuje sa kolegama Stručno se usavršava i poštuje načela medicinske etike; Ličnim izgledom i ophodjenjem vaspitno deluje na radnu okolinu i

bolesnika; Stara se o čistoći aparature, ispravnost radnog mesta i o svakom kvaru

obaveštava rukovodioca.Radiološki tehničar, osim rendgenskog snimanja kao stručno lice pomaže

i radiologu pri radioskopskim pregledina (pluća, srca, jednjaka, želuca, tankog i

debelog creva).

U radioskopiji radiološki tehničar priprema radno mesto, počevši od

rendgen aparatado pribora, kontrasta i medikamenta u farmakodinamskom

ispitivanju. Postavlja kasete sa rendgenskim filmom u uređaj za ciljano i serijsko

snimanje, a po završenom snimanju odnosi ih u mračnu komoru na tehničku

obradu. Posle obavljenog pregleda sređuje filmove i celokupnu dokumentaciju

predaje radiologu radi interpretacije i opisa.

ANATIMOJA I FIZIOLOGIJA SRCA

Srce je šupalj, veoma snažan mišićni organ koji imao oblik nepravilne

trostrane piramide. Srce je mišićna pumpa koja svojim ritmičkim kontrakcijama

omogućava stalni protok krvi kroz sva tkiva obezbeđujući normalnu razmenu

materija. Postoje mehanizmi koji služe održavanju srčanog ritma i obezbeđuju

prilagođavanje srčanog ritma trenutnim potrebama organizma. Srce je obmotano

tankom membranom - perikardijum, i nalazi se u centralnom delu grudnog koša,

iznad dijafragme, mišićne mase koja deli grudni koš od abdomena. Veličina srca

je otprilike kao stisnuta pesnica, dok težina varira od 300-350 grama kod

muškaraca do 250-300 grama kod žena.

2


Srce se sastoji od dve pretkomore i dve komore. Gornje pretkomore se

nazivaju atrije (atrium dextrum et atrium sinistrum) i preuzimaju krv koja se

vraća nakon cirkulisanja kroz organizam u srce i vaskulatornog sistema i prenosi

tu krv u dve donje komore koje se nazivaju ventrikule (ventriculus dexter et

ventriculus sinister). Ventrikule su mesto odakle se krv ponovo šalje kroz

organizam.

Atrijum i ventrikula na levoj strani srca čine levo srce, dok atrijum i

ventrikula na desnoj strani čine desno srce. Atrijumi i ventrikule sa obe strane

srca su podeljenje zidom - septum, koji sprečava mešanje krvi levog i desnog

srca. Deo zida koji deli desnu i levu atriju se zove interatrijalni septum, dok deo

koji deli desnu i levu ventrikulu se zove interventrikulni septum.Srčano

pumpanje je proizvod ritmičke kontrakcije i opuštanja srčanog mišića, koji se

naziva miokardijum. Pri kontrakciji zida atrijuma ili ventrikule, zid se pomera

unutar srca i pritiska krv u komore. Ovaj pritisak tečnosti unutar komora

primorava krv da napusti srce, i mišići koji čine zid atrija ili ventrikule se

opuštaju i primaju novu količinu krvi. Mišići zidova ventrikula su deblji, jer za

razliku od atrija koje moraju da provode krv do ventrikula, ventrikule provode

krv do svih organa u organizmu, od najbližih do najdaljih, te moraju da imaju

veću masu i snagu pumpanja. Takođe, mišićni zid leve ventrikule je deblji od

desne, jer desna ventrikula pumpa krv samo u pluća, dok leva ventrikula pumpa

krv u ostatak organizma. Atrijum i ventrikula sa obe strane srca (leve i desne) su

odvojene atrio-ventrikularnim zaliscima (AV zalisci). Uloga ovih zalistaka je da

kontrolišu tok krvi, tj. reguliše krv tako da teče iz atrijuma u ventrikulu, a nikako

u obrnutom smeru, iz ventrikule u atrijum. AV zalisci se otvaraju i zatvaraju kao

rezultat u cikličnim promenama pritiska sa svakim otkucajem srca. Kada je

pritisak u atrijumu viši od onog u ventrikuli, zalistak se otvori, u suprotnom se

zalistak zatvori.

3


Anatomija srca

Cirkulatorni sistem se sastoji od dva podsistema, plućni i sistemski cirkulatorni

krug. Desno srce snabdeva krv plućnom cirkulatornom krugu, dok levo srce

snabdeva krv sistemskom cirkulatornom krugu. Krv ova dva podsistema se

nikad ne meša. Oba podsistema se sastoje od velikog broja kapilara koji čine

mrežu u kojoj se odvija razmena molekula. Za krv koja napusti plućne kapilare

kažemo da je oksidovana, jer je puna molekula kiseonika, koja se putem

vaskulatornog sistema transportuje do organa. U organima dolazi do razmena

materije, tj. kisonik iz sveže krvi se razmeni za ugljendioskid, od kojeg ćelije

moraju da se oslobode. Krv koja nosi ugljendioksid, naziva se deoksidovana krv,

i transportuje se putem sistemskog cirkularnog kruga. U dijagramima, ove dve

4


krve su obojene plavom (za onu koja nosi kisonik) i crvenom (za onu koja nosi

ugljendioksid).

Radioskopija srca

Radioskopija je osnovna metoda pregleda u dijagnostici oboljenja srca i

ako radiografija sve više ima tendenciju da je zameni. Nedostatak radioskpije u

odnosu na radiografiju srca je u tome što ne omogućuje uočavanje sitnh detalja i

što je izlaganje zračenju duže, a srčana silueta se prikazuje u relativno

deformisanom obliku. Stoga ona nema značaj trajnog i objektivnog dokumenta

kao što je to radiografija. Medjutim pored ovih nedostataka, ona ima i brojne

prednosti:

- radioskopijom je moguće pratiti srčane pokrete;

- srčana silueta se može videti sa svih strana;

- mogu se uočiti promene položaja srčane siluete u toku kretanja

dijafragme;

- mogu se videti kalcifikacije srčanik zalistaka što je na radiogramu mnogo

teže.

Radioskopija se vrši u stojećem stavu pacijenta, pri odstojanju cevi od

ekrana 60-80 cm. Samo ako je u pitanju bolesnik koji ne može da stoji pregled

se obavlja u sedećem ili ležećem stavu. Osnovni položaji za radioskopiju srca i

velikih krvih sudova su u glavnom isti kao i kod radiografije: postero-anteriorni,

I i II prednji kosi i profilni.

Teleradiografija srca

Radiografija srca u glavnom je ista kao radiografija pluća. Razlike su u

sledećem: radiografija srca se vrši sa fokus-film-rastojanjem od 2 metra.

Kod teleradiografije srca kaseta se stavlja nesto niže, pa se centriranje vrši

za 2 poprečna prsta niže tj. u visini VI grudnog pršjenja. S obzirom na veću

5


udaljenost, napon se mora povećati, prosečno za 10 kV, a ekspozicija ne bi

trebala da bude duža od 0,1 s. Dobar radiogram srca treba da pokaže homogenu

srčanu senku i jasne ivice. U trenutku ekspozicije pacijent treba da zadrži

disanje izmedju udaha i izdaha, jer poloćaj dijafragme kod dubokog inspirijuma

ili ekspirijuma menjaju veličinu srca, pa je njihov oblik. Neposredno pre

teleradiografisanja pacijentu treba dati barijumsku pastu, da bi se mogle pratiti

srčane šupljine.

Teleradiografija srca u P-A položaju

Priprema pacijenta: pacijenta osloboditi odeće do pola, sa vrata ukloniti

premete koji bi mogli dati nepoželjnu senku.

Položaj pacijenta: pacijent je u stojećem stavu, okrenut grudnim košem

prema kaseti sa filmom, a ledjima prema rendgenskoj cevi udaljenoj 2m. Brada

podignuta i oslanja se na buki stativu ili kaseti. Ako se radi na pokretnom stativu

ruke se stave na bokove, a laktovi i ramena koliko je moguće napred.

Pravac centralnog zraka: centralni zrak ima horizontalni pravac i ulazi u

visinu VI torakalnog pršljena. Neposredo pre ekspozicije pacijent guta

barijumsku kašu. Posle namestanja pacijenta da mu se, da u ustima zadrći

barijumsku kašu i guta je na naš znak pre ekspozicije.

Materijali i opis: snima se na format filma 35x35cm uz primenu rešetke,

folije FFD 2m.

Zaštita: sužena blenda na veličinu kasete i manje, zaštitna kecelja

stavljena na donje delove tela ispod umbilikusa.

Teleradiogram u P-A položaju služi kao osnova za merenje srčanih

prečnika, osim transverzalnog, radi određivanja veličine srca. Osim veličine srca

u P-A položaju opisuje se njihov vrh, baza i obe ivice leva i desna.

6


Rendgenska anatomija srca i velikih krvnih sudova u P-A položaju: 1-luk desne pretkomore, 2-sudovni luk, 3-luk leve komore, 4-srčani zaliv, 5-aortno dugme

Teleradiografija srca u levom profilnom položaju



Položaj pacijenta: pacijent stoji levom stranom okrenut prema kaseti. Obe

ruke su podignute iznad glave.

Pravac centralnog zraka: centralni zrak pada pod pravim uglom u visini

VI grudnog pršljena pa na tačku za 2 poprečna prsta nižu od sredine kasete sa

filmom. Neposredno pre ekspozicije pacijent treba da proguta gutljaj barijumske

paste.

Materijali i opis: snima se na format 35x35 cm, oznaka strane, odnosno

profila, upotreba rešetke i folije FFD 2 metra.



7


Rendgenska anatomija srca i velikih krvnih sudova u levom profilnom položaju: 1-luk desne komore, 2-luk ushodne aorte, 3-luk leve komore, 4-luk leve pretkomore, 5-retrosternalni

prostor, 6-retrokardijalni prostor, 7-jednjak

Teleradiografija srca u I prednjem kosom položaju



Položaj pacijenta: pacijent zauzima I kosi ili prednji desni kosi položaj.

Ramenom je okrenut prema kaseti polukoso, tako da prednja strana grudnog

kosa sa kasetom na uspravnom stativu gradi ugao od 40-60. Cilj zauzimanja

ovog položaja je da se srčane siluete odvoje od kičmenog stuba i da se prikažu

obe pretkomore. Oblik srčane senke u I kosom položaju je trouglast.

Pravac centralnog zraka: centralni znak ima horizontalni pravac i ulazi

medijalno od leve skapule u visini VI torakalnog pršljena. Neposredno pre

ekspozicije pacijent proguta gutljaj barijumske paste.

Materijali i opis: snima se na format 35x35 cm, oznaka strane, odnosno

položaja, korišćenje buki rešetke i folije FFD 2 metra.



8


Rendgenska anatomija srca i velikih krvnih sudova u PDK položaju: 1-luk leve komore, 2-luk desne komore, 3-luk ushodne aorte, 4-luk desne pretkomore, 5-luk leve pretkomore, 6-sudovni

luk (gornje suplje vene), 7-prekardijalni prostor, 8-retrokardijalni prostor, 9-jednjak

Teleradiografija srca u II prednjem kosom položaju



Položaj pacijenta: drugi kosi ili prenji levi kosi položaj je onaj kada se

pacijent okrene za 40-60 na svoju desnu stranu tako da mu je levo rame bliže

kaseti. U ovom položaju srčana senka dobija oblik „korpe sa drčkom“. U II

kosom položaju ocrtavaju se konture i pretkomora i komora, pa se stoga ovaj

položaj i naziva „položaj četri srčane šupljine“.

Pravac centralnog zraka: centralni zrak ima horizontalni pravac i ulazi

medijalno od desne skapule u visini VI torakalnog pršljena. Neposredno pre

ekspozicije pacijent proguta gutljaj barijumske paste.

Materijal i opis: snima se na format 35x35 cm, oznaka strane, odnosno

položaja, korišćenje buki rešetke i folije FFD 2 metra.



9


Rendgenska anatomija srca i velikih krvnih sudova u PLK položaju: 1- luk desne komore, 2- luk desne pretkomore, 3-luk ushodne aorte, 4-luk leve komore, 5-luk leve pretkomore, 6-

sudovni luk, 7-„aortni prozor“, 8-prekardijalni prostor, 9-retrokardijalni prostor.

KONTRASTNI PREGLEDI SRCA I KRVNIH SUDOVA

Kontrastni pregledi srca i veliki krvnih sudova podrazumevaju primenu

arteriografske metode ispitivanja. Za dijagnostiku patoloskih i patofizioloških

promena srčanih šupljina i krvnih sudova srca postoje dve arteriografske

metode: angio-kardiografija, ili selektivna obostrana koronarografija i

unilaterarna selektivna koronarografija. Za otkrivanje promena na velikim

krvnim sudovima koristi se aortografija, koja prikazuje aortu i neke bočne grane.

Prikazivanje pojedinih grana aorte naziva se selektivna arteriografija. Ako se iz

bočnih trankusa kateterom uđe u njihovu arterijsku granu, realizuje se super

selektivna arteriografija. Angio-kardiografija je angiografka metoda kojom se

kontrasno prikazuju sve srčane supljine i ona služi za otkrivanje konginetalnih

anomalija i stečenih srčanih mana.

A) ANGIO-KARDIOGRAFIJA

Angio-kardiografija se može izvršiti na dva načina punkcijom većih parnih

vena i kateterizacijom.

Punkcijom parnih vena ulazi se iglom u lakatne vene ili pak femoralne.

Najčešće se koriste obe femoralne vene jer su one šire i dozvoljavaju

10


ubrizgavanje veće količine kontrasta. Ubrizgava se oko 60ccm kontrasta. U

svaku femoralnu venu ubrizga se 30cc, kontrasta. Snimanje se vrši u A-P pravcu

ili u oba kosa položaja. Za bolji dinamski prikaz cirkulacije snima se kino-

kamerom na rol-filmu 24x36 ili 70x70cm. Na seriji snimaka prikazaće se

šupljine desnog srca-desnogram, desni krvotok koji se naziva-pulmogram i na

kraju šupljine levog srca-levogrami.

Desni angiokardiogram-desnogram. Vide se kontrastom ispunjena desna pretkomora, desna

komora, stablo i desna i leva grana plućne arterije

Desni angiokardiogram-levogram. Vide se kontrasntnim sredstvom ispunjena leva pretkomora, leva komora, luk aorte i

grudna aorta

Levi angiokardiogram. Vidi se kontrastnim sredstvom ispunjena leva komora, koronalne

Levi angiokardiogram u profilnom položaju. Vidi se kontrastom ispunjena leva komora,

11


arterije, luk aorte, brahiocefalne arterije i grudna aorta.

luk aorte i grudna aorta. Uz zid aorte vidi se senka katetera.

Selektivna angio-kardiografija tehnički se izvodi tako sto se punktira

obično femoralna vena i kateterom preko donje šuplje vene ulazi u desnu

pretkomoru, komoru i plućnu arteriju. Selektivnom angiokardiografijom se

dobija takođe desnogram, pulmogram i levogram.

B) AORTOGRAFIJA

Aortografija je kontrastna metoda za prikazivanje aorte i njenih bočnih

grana. Deli se na torakalnu i abdominalnu.

Torakalna aortografija-prikazuje torakalnu aortu i njene bočne grane.

Može se izvršiti na četiri načina:

- Retrogradnom kateterizacijom, transfemoralnim putem po metodi

Seldinger;

- Retrogradnom kateterizacijom preko a.ahilaris;

- Venskim putem;

- Direktnom punkcijom aorte

Najčešće se koristi Seldingerova metoda. Iglom se punktira u ingvinumu,

zatim se preko metalnog vodiča navodi kateter dužine 120cm. Vrh katetera se

postavlja u ascedentnu aortu. Automatski se ubrizga 60ml kontrasta. Brzina

ubrizgavanja iznosi 20-30ml u sekundi. Snima se na rendgenskom filmu veličine

35x35cm u I i II kosom položaju bolesnika.

Abdominalna aortografija-prikazuje abdominalnu aortu sa njenim

granama. Ona se primenjuje mnogo češće od torakalne.

Abdominalna aortografija može se izvršiti:

- Retrogradnom kateterizacijom po Seldingeru;

- Direktnom visokom punkcijom aorte;

- Venskim putem.

12


Retrogradna kateterizacija abdominalne aorte slična je torakalnoj

aortografiji, s tom razlikom sto se upotrebljava kraći kateter i što se njihov vrh

postavlja u visini XI torakalnog pršljena.

Direktna abdominalna aortografija translubalnom punkcijom sastoji se

u direktnoj tarskutalnoj punkciji zida aorte specijalnom dugom iglom preko koje

se kontrast ubrizgava u lumen aorte. Ovu metodu prvi je izveo i opisao Dos

Santos 1929 godine.

Direktna abdominalna aortografija može se izvesti visokom i niskom

punkcijom aorte.

Abdominalna aortografija venskim putem primenjuje se kada postoji

konta indikacije za sve druge metode, a posebnu indikaciju predstavljaju

aneurizme abdominalne aorte.

C) SELEKTIVNE ARTERIOGRAFIJE

Selektivne arteriografije su angiografije koje prikazuju pojedinačno

arterije koje vaskularizuju određeno područje ili određen organ.

Najčešće selektivne arteriografije aortnih grana su sledeće:

Selektivna koronarografija-prikazuje levu ili desnu koronarnu arteriju.

Dugim kateterom sa specijalno oblikovanim vrhom ulazi se u bulbus aorte i iz

njega u ostijum koronarne arterije. Ručno se ubrizga preko katetera 10ml

kontrasta.

Celiakografija-kateterom se ulazi trancus coeliscus u nivou XII

torakalnog i I lumbalnog pršljena. Automatskim špricem se ubrizga 40-60ml

prirodnog kontrasa. Snima se na filmu veličine 35x35 cm. Centralni zrak je na

sredini linije koja spaja ksifondeus sa umbilikusom.

Selektivna angiografija-kateterom se ulazi u ostijum gornje mezenterične

arterije u nivou I i II lumbalnog pršljena. Ubrizgava se triodni kontrast u količini

30-60ml. Snima se na filmu veličine 35x35 cm. Centralni zrak na umbilikusu.

13


Selektivna renalna arteriografija-prikazuje arterijsku mrežu bubrega.

Ubrizgava se 10-40ml triodnog kontrasta. Snima se na filmu veličine 24x30cm.

Centralni zrak je na sredini bubrega.

Selektivna arteriografija-kateterom se ulayi u ostijum donje mezenterične

arterije, u nivou III lumbalnog pršljena. Ubrizgava se 20-30ml tiodnog

kontrasta. Snima se na filmu veličine 35x35cm. Centralni zrak pada na IV-V

lumbalni prsljen.

Periferna arteriografija-prikazuje arterijski sistem gornjih i donjih

ekstremiteta može se izvršiti na više načina:

- Retrogradna aorto-arteriografija po Seldingeru;

- Translumbalna aorto-arteriografija;

- Femoralna arteriografija

Retrogradna aorto-arteriografija-kateterom se ulazi u abdominalnu aortu

i vrh katetera se postavi na 10cm iznad račve aorte. Ubrizgava se 60-80ml

kontrasta.Snima se na filmu veličine 120x30 ili 90x26 cm.

Translumbalna aorto-arteriografija-preko igle „Dos Santos“

automatskim špricem se ubrizgava 60’80 ml triodnog kontrasta.

Femoralna arteriografija-izvodi se punkicjom obe a.femoris. posle

uspele punkcije igle se spoje sa crevom automatskog šprica, ubrizgava se 60 ml

triodnog kontrasta. Snima se na filmu veličine 120x30 ili 90x30 cm.

D) FLEBOGRAFIJA

Flebografija je angiografska metoda za prikazivanje venskog sistema.

Kontrast se u venski sistem ubrizgava u pravcu cirkulacije ili naspurot

cirkulacije. Flebografije se dele na: globalne, selektivne, segmentne i periferne.

Globalna flebografija-se odnosi na kavografiju odnosno kontrastno

prikazivanje šuplje vene. Flebografsko ispitivanje sastoji se iz gornje kavografije

(sistem gornje šuplje vene) i donje kavografije (sistem donje šuplje vene).

14


Periferna flebograbija-prikazuje sistem površinskih i dubinskih vena

gornjih i donjih ekstremiteta.

Flebografija donjih ekstremiteta-izvidi se kao ascendentna ili

descendentna. Ascendentna flebografija izvodi se punkcijom jedne od

površinskih vena stopala. Pri ubrizgavanju kontrasta iznad skočnog zgloba

postavlja se kompresija. Druga kompresija se postavlja iznad kolena. Ubrizgava

se 30-50 ml. Snima se na kaseti veličine 90x30 cm.

Retrogradna flebografija donjih ekstremitet-punkcija se vrši iglom

Seldinger. Igla se spaja sa crevom automatskog šprica i ubrizgava se 60 ml

triodnog kontrasta. Snima se na filmu veličine 35x35 cm ili 30x40 cm.

Retrogradna dinamska flebografija-primenjuje se za još jasnije

prikazivanje stanja valvularnog aparata na femoralnoj veni. Vena femoris se

punktira u ingvinum, iglom Seldinger. Ubrizgava se 25 ml triodnog kontrasta.

Snima se na filmu veličine 35x35 ili 30x40 cm.

Periferna flebografija donjih ekstremiteta-prikazuje njihovu površinsku i

unutrašnju vensku mrežu.

15

Documents

Milena Diplomski SRCE