غيررسمي نويس پيش متن

شهروندی حقوق منشوردولت( مشی خط و برنامه کلی، اول: اصول )گام

01 ويرايش

توسط شده تهيه

جمهوري رياست حقوقي معاونت

همکاری باجمهوری ریاست استراتژیک های بررسی مرکز

1

بسمه تعالی1392 ماه آذر

محمد آل و محمد علی صل اللهم

شهروندی حقوق منشوردولت( مشی خط و برنامه کلی، اول: اصول )گام

در كه انسان رفيع جايگاه به نظر اسالم؛ مبین شریعت در انسان واالی ارزش و كرامت به نظرمنا لقGGد واسGGت:» گرفته قGGرار تاكيد مGGورد اسGGراء مبارکه سGGوره در70 شGGريفه آیه و بني آدم كر

GGر في حملنGGاهم بGGات من رزقنGGاهم و البحGGر و الب لناهم و الطي GGير على فضGG خلقنا ممن كث يال GGبه و » «تفض از و نشGGانديم، مركب هGGا( بر )بر دريا و خشGGكى در را آنGGان و داشGGتيم گGGرامى را آدم فرزنGGدان ما راسGGتى نظر «؛داديم آشGGكار برتGGرى خGGود آفريده هاى از بسيارى بر را آنها و داديم، روزى ايشان به پاكيزه چيزهاى

قام فمن لحقوقه مقدمة عباده حقوق سبحانه الله جعل»: )ع(علی امام حضرت گهربار فرمایش به ذلک کان عبادالله بحقوق یا الی مؤد حقوق سبحان خداوند» که ترجمه این با «تعالی الله بحقوق القیام

ادای به امر این ،کند رعGGایت را بنGGدگان حقGGوق هرکه پس است دانسته مقدم خودش حقوق بر را بندگانش اساسی قانون از متعددي اصول به نظر ؛(۳۷۰ص ،۳ج،الحکم غرر شرح)« شد خواهد منجر خداوند حقوق

به نظر ملت؛ حقGGوق مGGورد در سGGوم فصل در منGGدرج اصGGول جمله از ایGGران اسالمی جمهوری جمهGGوري گGGذار بنيان و اسGGالمی انقالب کبGGير رهGGبر اى مGGاده هشت فرمان صدور تاريخي فراز

لزوم و قضاییه قوه قانون، مردم، حقوق درباره سره( )قدس خميني امام حضرت ايران اسالمي در لGGه، معظم دیدگاههای به نظر ؛(1361 سال ماه آذر 24 تاريخ )در ،قوانین و روابط شدن اسالمى ناحيه و گGGروه و قGGوميت زبGGان، نژاد، اسالم در که ام کرده اعالم مکرر من»:شهروندی حقوق موضوع

ياامز همه از برخGGوردار همه و برابر و برادر – شيعي چه و سنت اهل چه – مسلمين نيست. تمام مطرح رهGGبری معظم مقGGام منویات به نظر (؛443 صGGفحه ،16جلد نGGور، صGGحيفه)« هسGGتند اسالمي حقوق و

بGGازخوانی، زمینه در ايران اسالمي جمهوري دولت برنامه و خط مشی بدینوسیله ؛العالي مدظله و کشور اتباع تمامی برای شهروندی حقوق تحقق بر نظارت و اجراء توسعه، اعالن، شناسایی،

و دولت اقGGدامات كليه در و قGGوانين پيشGGنهاد و مقGGررات تصGGويب در دولت راهنمGGاي اصGGولمی گردد: اعالم آتي فصول طبق اجرايي، دستگاههاي

فصل اول- قواعد عمومي از: است عبارت منشور اين بر حاكم عمومي قواعد- 1 ماده يا و نGژاد اجتمGGاعي، طبقه ثGروت، قGوميت، جنسGيت، از نظر صGرف ايGران اتباع كليه-1-1

برخGGوردار مقGGررات، و قGGوانین در شGGده بيGGني پيش تضمينات و شهروندي حقوق از آن امثال سGGاير اتبGGاع حقGGوق و ايGGراني اتبGGاع حقGGوق ديگر بر تGGأثيري هيچ گونه منشGGور مي باشGGند. اين

مقررات وفق ايران )كه بين المللي كنوانسيونهاي يا و مقررات و قوانين ساير در كه كشورهاندارد. گرديده، است( مقرر شده ملحق آن ها به

آن مفاد و شده تنظیم شهروندی حقوق بيان و شناسایی تجمیع، هدف با منشور این -1-2 شGGود؛ اجرا و تفسير مقررات و قوانین سایر با و یکدیگر با هماهنگ و سازگار گونه اي به بايد و نسGGازد؛ محGGدود را ديگر شGGدة احصGGاء و شناسایی شهروندی حقوق از هیچ یک که نحوی به

گيرد. قرار حمايت و احترام مورد ممکن سطح باالترین در همواره انساني منزلت و كرامت مبGGانی و ایGGران اسGGالمی جمهGGوری اساسی قGGانون اسالم، مبين دين تعالیم به توجه با-1-3 شGGهروندی حقوق تضمین و اجرا توسعه، شناسایی، سرزمين، اين تمدن تاریخ و دینی و ملی

1

سیاسGGتها و مقGGررات و قGGوانین اعتالی بGGراي موجGGود ابزارهاي طريق از زمينه سازي و مردماست. دولت تکلیف حقوق، این به نيل برای ضGGمانت های تحقق مGGوجب مقGGررات و قGGوانین در مقGGرر شGGهروندی حقGGوق رعایت عدم-1-4

یا قGGوانین این اجGGرای در کننGGده اهمGGال یا نGGاقض مGGامورین با و بGGوده قواعد آن نقض قGGانونی مقGGررات و اداری تخلفGGات به مربGGوط قوانین بویژه و عمومی مقررات و قوانین طبق مقررات،

شد. خواهد رفتار كيفري اهGGداف به نیل در ایGGران اسGGالمی جمهGGوری دولت تکلیف احصGGاء مقGGام در منشGGور اين-1-5

با موظفند اجGGرایی دسGGتگاههای تمGGامی رو اين از و بGGوده شGGهروندان حقGGوق تحقق به مربGGوط در مصGGادیق این توسGGعه و نظGGارت اجGGرا، زمینه نمGGودن فGGراهم به نسGGبت مصGGوبه این رعGGایت

و قGGوانين سGGاير و اسGGالم مقGGدس شGGرع و ایGGران اسGGالمی جمهGGوری اساسی قGGانون چGGارچوب مقررات( اقدام تصویب یا و قانونی لوایح پیشنهاد یا و موجود ظرفیتهای از استفاده )با مقرراتنمایند.

نظر مGGورد هGGاي شGGاخص و اهGGداف و شهروندي حقوق اعالن منظور به منشور اين مفاد-1-6 تنظيم ضGGروري اقGGدامات ساير انجام يا و مربوط لوايح ضمن قوانين اصالح پيشنهاد جهت دولت تكGGاليف و حقGGوق یجادا مقام در و است دولت«یشم یخط و »برنامه منشور ینااست. شده و باشدی نم آنها تضييق و توسعه يا و جديد یشGهروند حقGوق ینتر مهم از یا مجموعه یانب صرفا یا و اند شGGده ييشناسا آنها ناتیتضم ذکر و مشGGخص ثغور و حدود با یجار ینقوان در یا که است

توسGGعه و اصGGالح ةبرنامGG و یمشGG خط یگGGیریپ یقطر از منشور ینا مفاد به توجه با دولت ینکها یتالش آنها یساز یعمل و تحقق جهت در ی،قانون یحلوا یبتصو یگیریپ و ینتدو و یحقوق نظام

داشت. خواهد معمول یصالحذ مقامات و قوا یرسا یهمکار جلب با را یرفراگ و یجدفصل دوم- مهم ترین حقوق شهروندي

شGGهروندي حقGGوق مهم تGGرین عنوان به را ذيل موارد ايران اسالمي جمهوري دولت-2ماده- همه و مجدانه تالش و می دهد قGGرار اولGGویت در را آن ها تضGGمین و اجGGراء و نمGGوده اعالن

گرفت. خواهد كار به آن ها تضمین و اجرا تحقق، برای را جانبه اي برنامه اجGGرای و تدوین طریق از بویژه را الزم اقدامات و تدابير است موظف - دولت3 ماده آزادی هGGای و حقGGوق اجGGرای و عملی سGGازی منظGGور به حقGGوقی، نظGGام توسعه و اصالح جامع

دهد. انجام مصوبه، این و عادی قوانین اساسي، قانون در شده بيني پيش عمومي سالمت و زندگي شايستهحیات،

محGGروم حيات حق از نمي توان را شهروندي برخوردارند. هيچ حيات حق از شهروندان-3-1 صGGادر و تشGGكيل قانوني موازين مبناي بر كه صالحي دادگاههاي حكم براساس مگر ساخت،

باشد. شده رعايت آن در عادالنه دادرسي اصول و شده

و بهداشت آمGGوزش، مسGGكن، پوشGGاك، خGGوراك، جمله از شايسGGته زندگي از بهره مندی-3-2 می شود. محسوب شهروندان حقوق از مناسب درمان

برای الزم اقدامات تمامي مقررات و قوانین چارچوب در موظفند اجرايي دستگاههاي-3-3 زنGGدگی، بGGرای مطلGGوب شGGرایط حیات، بنیادین حقوق حفظ عمومی، سالمت سطح افزایش شGGهروندان، عمر طGGول افGGزايش و اطفGGال مGGير و مGGرگ مGGيزان كGGاهش بهداشت، و سالمت

پزشGGکی، خGGدمات و کاالها و تجهGGیزات دارو، درمGGان، به گسGGترده و ارزان آسGGان، دسترسی شGGرایط افGGراد، سGGالمت یارتقا و نی تGGام و ملی اسGGتانداردهای با منطبق بهداشتی و درمانی

نظGGارت با تا است ملGGزم دولتآورند. عمل به را یزندگ ادامه یبرا مطلوب و سالم ستیز .سازد فراهم را یدرمان بهتر یطشرا حصول یدرمان مراکز بر

2

مي باشند. برخوردار معنوي و جسمي سالمت از مندي بهره حق از شهروندان-3-4

و یجسم یب هایآسG از عGاري و یمنا یکGار و یزنGدگ یطمح از دارند حق شهروندان-3-5 باشند. برخوردار ،آنان به یروح اجتمGGاعي، تأمين شقوق كليه از را شهروندان تمامي بهره مندي زمينه است موظف دولت-3-6

،بازنشسGGتگي ،معلGGوليت بيمGGاري، مGGوارد در مربGGوط اعتبGGاري و مGGالي حمايت هGGاي و خGGدمات نيGاز ،غيرمترقبه سGوانح و حGوادث ،راه ماندگي در ،بي سرپرستي ،افتادگي كار از ،پيري ،بيكاري

حقي عنGGوان به را غGGيره و بيمه صورت به پزشكي هاي مراقبت و درماني و بهداشتي خدمات به نمايد. فراهم قانون رعايت با همگاني

برخوردارند. مناسب درماني و بهداشتي مراقبتهاي به دسترسي حق از شهروندان-3-7 همه در و تولد بGGدو از بهGGتر اینGGدهیآ به دیام با همراه شاد یزندگ از بايستي شهروندان-3-8 .دنشو برخوردار یاجتماع یطهایمح

یکGGاف امکانات و یتوضع زا یبرخوردار ینهزم الزم، یرتداب انجام با است موظف دولت-3-9 یاجGGGرا ی،مGGGذهب و یمل یها جشن ییبرپا و مفGGGرح یبرنامه ها و مراسم یبرگGGGزار یبGGGرا

یسGGفرها یعی،طب یگاه ها سGGکونت در اقGGامت ی،گردشGGگر ی،مسGGافرت یحی،تفر یها برنامه یبGGGرا را یسGGGرگرم و یهGGGنر ی،ادب ی،ذوق یکارها به پGGGرداختن مطالعGGGه، فرصت ارزان،

. نماید فراهم شهروندان اجتمGGGاعي، فGGGرهنگي، شGGGغلي، رواني، فGGGردي، امGGGنيت آزادي، حق از شGGGهروندان -3-10

امGGنيت، عGGرفي و قGGانوني مصGGاديق ديگر تمGGامي و نظم ثبGGات، با زنGGدگی سGGرمايه گذاري، قGGانون مGGوجب به تنها آن، شدن محدود و نيست شدن سلب قابل حق هستند. اين برخوردار

است. پذير امكان و مطبوعاتانیب ،شهیاند یآزاد

ابGGراز، آزادي شGGامل حق برخوردارنGGد. اين بيGGان و اندیشه آزادي حق از شGGهروندان-3-11 ديگر وسGيله هر به يا الكترونيكي كتبي، شفاهي، صورت به عقايد و انديشه ها انتشار و ترويج

مي باشد. قانون، رعايت با شهروند خود انتخاب به انديشGGه اي داشGGتن يا پGGذيرش به نمي تGGوان را كس اسGGت. هيچ ممنGGوع عقايد تفGGتيش-3-12 نمود. منع آن از يا مجبور خاص و موضGGوعات همه درباره خود احساس و شهی اند انیب در یحقوق و یقیحق هرشخص-3-13

در ،رسGGانه ای سGGاختار و شGGکل هر در و یهGGنر ،یادب ،ی فکر نشیآفر یگونه ها از کیGGهر در .است ،آزاد شده اعالم یقانون ضوابط قالب یاجتمGGاع ،یاسیس یتنوع ها به احترام و حفاظت ت،یحما فهیوظ تیحاکم ارکان یتمام-3-14

و لیتشک ی هانهیزم دیGGبا دولت رو نیهم از ،دارند رسGGانه یآزاد حفظ یراسGGتا در را یفرهنگ وآورد. فراهم را مستقل و آزاد یرسانه ها تیفعال

چGGارچوب در را یاطالعGGات منابع و رسانه ها یتمام به آزاد یدسترس حق مردم یتمام-3-15دارند. قوانین یزنGG و الكGGترونيكي يا كاغGGذي از اعم ها رسGGانه مطبوعGGات، و نشGGريات آزادي به دولت-3-16 و یزیGGونیتلو یشGGبکه ها وبالگ هGGا، یت ها،سا وب از اعم) یدارید و یداریشن یرسانه ها یتمام

در نباشGGند، عمGGومي حقGGوق يا اسGGالم مبGGاني به مخGGل صGGورتيكه ینهGGا( درا مانند و ینترنGGتیا مي گذارد. احترام قانون چارچوب

3

با خGGود مطGGالب و اطالعGGات انتشGGار و یآور جمع در نبايد رسGGانه ها و نگGGاران روزنامه-3-17 و قGGوانين چGGارچوب در ،دولت کنترل تحت یا یدولت ید. نهادهانشو مواجه مجازات يا و یدتهد

شوند. آنان یازن مورد اطالعات به رسانه ها یدسترس یآزاد مانع یدنبا مقررات، اصحاب یبرا یشغل یاستانداردها ینتام یبرا الزم قانوني ینهزم است مكلف دولت -3-18

در یتیحما پوشش ینتGGام ی،کGGار یتامن یمه ای،ب پوشش ی،رفGGاه اقGGدامات جمله از رسGGانه یضتبع بGGدون و عادالنه و برابر بصGGورت را مناسب دسGGتمزد ینتضم نGGاروا، یفشGGارها برابر

کنGترل تحت ینهاد ها و دولت یلهبوسG یدنبا رسGانه ها كاركنان یاقتصاد یشت. معیدنما فراهمشود. یدتهد دولت،

دسترسی به اطالعات در عمGGومي نهادهGGاي تصGGميمات يا و مقGGررات و قوانين كليه به بايد ايراني شهروندان-3-19 بGرخالف صورتيكه در و قوانين حدود در خويش زندگي شئونات با مرتبط و مجريه قوه حوزه

و آگGGاهي اطالع، از را آنGGان نمي تواند هيچكس و داشGGته آزاد دسترسي نباشGGد، ملي امGGنيتنمايد. محدود ايشان تكليف و حق موجد مقررات و قوانين به دسترسي

و شکل یع ترینوس در شهروند هر-3-20 به دارد حق ، یقGGانون اسGGتثنائات به محدود منحصرا غيردولGGتي و دولGGتي و عمGGومي سازمانهاي نزد خود سوابق و اطالعات به درخواست صرف

یا ی کنندم اسGGتفاده یعمGGوم یمGGال یGGازاتامت و منGGابع از یرمسGGتقیمغ یا یممسGGتق به شکل که در مGGوميع نهادهGGاي كه تصGGميماتي از و باشد داشGGته یدسترسGG دارند یعمGGوم یکارکردها

اطالعات، از تصويري دارند حق شهروندان همهشوند. مطلع مي كنند، اتخاذ ایشان با ارتباطنمايند. تهيه خود براي مزبور تصميمات و سوابق

هویت فرهنگی، بیان رسانه ای و آفرینش هنری آنGGان یزبGGان و یمGGذهب ی،قGGوم ی،فGGرهنگ یتهو که دارند حق یGGرانیا شGGهروندان همه-3-21باشند. برخوردار یقانون یت هایحما از یضتبع هرگونه بدون و شده ییشناسا ایGGران، اسGGالمی جمهGGوری سGGیمای و صGGدا سGGازمان همکGGاری با است موظف دولت-3-22 وحGGدت حفظ با را یفارسGG زبGGان کنGGار در ،یقوم و محلي گويشهاي و ها زبان آزادانه کاربرد

آورد. فراهم ايراني هويت تماميت و ملي ابعGGاد همه در کامل مشGGارکت یبGGرا الزم ابGGزار از دارند حق یGGرانیا شGGهروندان همه-3-23 یارزبرگGG انجمن هGGا، تشGGکل ها، نهادهGGا، یستاس شامل که خود خاص یگروه یفرهنگ یزندگ

و قGوانين چGارچوب در ی،فGرهنگ رسGوم و وآداب یوقوم ینید آیین های ییبرپا یی ها،گردهماباشند. برخوردار مقررات

كشGGGور سراسر در فGGGرهنگي و یخیتGGGار یادبودهGGGای و بناها حفظ به موظف دولت-3-24است. یمذهب و یفرهنگ ی،قوم مختلف یها گروه به ها آن تعلق از نظر صرف موظف دولت و ،هستند یمعنو و یاخالق تعالي از یبهره مند به محق شهروندان همه-3-25 تعGGالي و یخودسGGاز و عبGGادت فرصت از شGGهروندان یبرخGGوردار یبGGرا را الزم ینهزم است

. یدنما فراهم معنوي اسGGGت. موانع یتمعنو و اخالق توسGGGعه برابر در موجGGGود موانع رفع به موظف دولت-3-26 برابر در انسGGان یبنGGدگ به که است یناآگGGاه و تGGرس فقر، همچون یمعضالت بر ناظر مذکورشود. ی م یمنته اوهام و قدرت ثروت، آمGGوزش تGGأمين در را كودكان قانوني سرپرستان و والدين آزادي است مكلف دولت -3-27

بشمارد. محترم خودشان معتقدات براساس كودك اخالقي و مذهبي یقمصGGاد یرسا همچGون یانسGGان یتشخصG ییشGکوفا و یتخالق یتجل عنGGوان به هGنر-3-28 یکGGاتور،کار یGGات،ادب ینما،سGG یش،نما یقی،موسGG یرنظGG خGGود اشGGکال یتمGGام در یGGدهعق ابGGراز

4

GGار و یتجسم یهنرها ی،نقاشGGهروندان یهکل و است آزاد ادبي آثGGده هاا دارند حق شGGار و یGGآث یند. نما عرضه و یدتول قانون دهمحدو در و آزادانه صورت به را خود ادبي و یهنر

در شGGهروندان از یتحما و هGGنر عرضه و آموزش ینش،آفر یآزاد است موظف دولت-3-29 یمعنو و یمGGGاد یتحما هرگونه .یدنما ینتضم مقGGGررات و قGGGوانین وفق را، آن نقض برابر وفق و یضتبع اعمGGال بGGدون یسGGتیبا شGGکل هر به و آن یقمصGGاد یتمGGام در هGGنر از دولت

شود. انجام مقررات

در را یخصوصGG بخش گسترده مشارکت جهت الزم یسازوکارها است موظف دولت-3-30 یعرصGGه ها از یک هر انسGGازد. فعGGال فGGراهم هGGنر اقسGGام همه عرضه و یدتول مراحل یتمGGام چGGارچوب در اي حرفه و یصGGنف نظGGام یستاسGG به نسGGبت انهآزاد صورت به دارند حق یهنر

. یندنما اقدام مقررات و قوانينیخصوص میحر

از شGGهروندان خصوصی اشGGیاء و نقلیه وسGGایط مسGGکن، خصوصGGی، زنGGدگی و حGGریم-3-31 اطالعGGات به تعرض و است مصون قانونی مجوز بدون بازرسی و تفتیش خودسرانه، مداخلۀ�

اعم شهروندان نامه های افشاء و بکارگیری پردازش، گردآوری، تفتیش، شخصی، داده های و ضGGبط، باشGGد. بازرسGGی، نمي مجGGاز آنان پستی مرسوالت یا غیرالکترونیکی و الکترونیکی از

از ارتباطGGات و ها نامه قGانونی مجوز بدون نمودن معدوم یا توقیف قرائت، مالحظه، تفتیش، مربGGوط خصوصی اینترنGGتی ارتباطات و بیسیم نمابر، تلگراف، تلفنی، نظیرارتباطات دور راه است. ممنوع قانونی، مجوز بدون آنها سانسور و رهگیری یا سمع استراق و شهروندان به

از اسGGتفاده با بايد عمGGومي يا خصوصي اشGGخاص توسط فGGردي اطالعGGات جمع آوري-3-32 حق پGذيرد. افGراد صGورت قGانوني مجGوز يا مزبGور فGرد رضايت براساس و قانوني روشهاي

صGGورت در و باشGGند داشGGته دسترسي شGGده جمع آوري آنان درخصوص كه اطالعاتي به دارند شوند. اطالعات اين اصالح خواستار اشتباه، وجود به مگر داد، قGGرار ديگGGران اختيGGار در نمي توان را افراد به مربوط خصوصي اطالعات-3-33

فرد. رضايت با يا قانون موجب ن،یتGGوه مGGوجب که یصGGورت در و ندینما تیرعا را افGGراد یخصوص میحر دیبا هارسانه-3-34باشند. پاسخگو بايد شوند یماد و یمعنو ضرر و افترا

سالمت اداری، حكمراني شايسته و حکومت قانون منصفانه راستای در اجرايي و اداری مقامات سوی از آن رعایت و جامعه شايسته اداره-3-35 تقویت شخصی، کرامت از حمایت شایسته، حکمرانی الزامات رعایت اداری، تصمیمات کردن

پیامGGدهای کیفیت کGGردن بهGGتر و اداری تصGGمیمات سGGازی موجه تقGGویت شGGهروندان، مشGGارکت از حمGGایت منظGGور به گGGردد. همچGGنین مي اعالم دولت مشي خط عنوان به اداری تصمیم گیری

تضGGمین و اداری مقامGGات خودسGGریهای برابر در شGGهروندان امتیGGازات و شايسGGتگي ها حق هGGا، پاسGGخگو، ور، بهGGره منعطGGف، کGGارا، مناسGGب، قانونمGGدار، مطلGGوب، اداری نظGGام سGGاختارهای

هGGاي برنامه سGGرلوحه در بايد جانبGGداری، و تبعیض فسGGاد، هرگونه از عGGاری و اخالقی شGGفاف، گيرد. قرار دولت یرتGGأث تحت را شهروندان ی هایآزاد و منافع حقوق، که یادار اقدام و یمتصم هر اتخاذ-3-36باشد. قانون چارچوب در و عمومي مصلحت بر مبتني یدبا ،دهد قرار

حقGGوق درآمGGدن اجGGرا مGGورد به جهت را الزم اقGGدامات و تGGدابير است موظف دولت-3-37نمايد. اتخاذ اساسي قانون در شده بيني پيش عمومي

5

در و منصGGفانه برابGGر، صGGورت به عمGGومي خGGدمات ارائه زمينه است موظف دولت -3-38 نماید. فراهم را عمومي مؤسسات و نهادها توسط ممكن، زمان كوتاه ترين

یGGق،دق مودب، پاسخگو، یخدمتگزار ،شهروندان با خود روابط در یدبا یعموم مراجع-3-39 مکالمGGات و مکاتبGGات به دادن جGGواب در و دنباشGG دسGGترس قابل و رو گشGGاده ین،ام صGGادق،

را شGده مطGGرح سGواالت جواب و دنکن کمک خود یتصالح یطهح در امکان حد تا یدنما تالشد. نبده ارائه مکتوب صورت به یمتقاض رخواستد صورت در و مناسب و مطلوب نحو به

ینکرده انGGد. ا یجGGادا را آن خGGود که هسGGتند یانتظGGارات ینتGGأم به مکلف یادار مقامات-3-40 که باشد ییوعGGده ها یحت و رفتارهGGا، یه ها،رو مقررات، اعالمات، از یناش ی تواندم انتظارات

یزنGGدگ آنها یبرمبنا و کرده اند اتکGGاء و اعتمGGاد آنها به مGGردم که یحد تا داده انGGد، مGGردم به که یه هGGاییرو از ناگGGاه به ی تواندنم یادار نموده انGGد. مقGGام یمتنظ را خGGود جGGاریت یا یشخص

و یاست هاس یقبل اعالم به مکلف آنها ییرتغ به یلتما صورت در و کند عدول کرده یجادا خوداست. یدجد یاست هایس و یه هارو گذار« به »مرحله ینیب یشپ

چGGارچوب در را اجGGرايي دسGGتگاههاي عملكGGرد از اطالع و نظGGارت نقGGد، حق شGGهروندان-3-41 راهكارهاي و كرده نهادينه اجرايي دستگاههاي در را نقدپذيري است مكلف دارند. دولت قوانينكند. بيني پيش ها رويه و مقررات در را خود عملكرد سازي شفاف و رساني اطالع

شفافیت و رقابت يانحصار ضد و رقابتي مقررات و نیقوان بیتصو و میتنظ قیطر از است موظف دولت-3-42

جامعه یاقتصGGاد گرانیبGGاز و افGGراد همه قانونمند و سالم رقابت ،موجود قوانين كامل اجراي و .دینما نیتضم بازار در را

دهGد. قرار همه دسترس در شفاف صورت به را یاقتصاد اطالعات است موظف دولت-3-43 صورت به دیبا مناقصات، و مزایده ها بويژه و قراردادها جمله از دولت یاقتصاد ماتیتصم هیکل

رقGابت ايجGاد هGدف با خGGاص یگGروه ای فرد یبرا یاطالعات رانت هرگونه جادیا بدون و شفافشود. انجام مردم، همه براي

و ینقGGوان مکGGرر ییراتتغ عدم و خود یاقتصاد یماتتصم در ثبات است موظف دولت-3-44 و یه گذاریسGGرما یفGGرارو یچیGGده پ ینGGدهایفرا یده پد شدن برطرف ید؛تول به مربوط مقررات

گسGGترش ی؛اقتصGGاد مولد یت هGGایفعال یبرا الزم ینگینقد ینتأم و یبانک منابع یتهدا ید؛تول مبGGادالت توسGGعه هGGدف با یجهGGان یبازارها در فعال حضور و یمنطقه ا یوندهایپ و مناسبات

هGGدف با روز یفن دانش به یGGدیتول یبنگاه ها یزتجهGG و ینوساز از یتحما ی؛تجار و یاقتصاد سGGمت به نفت یارز یدرآمGGدها شGGده یزیبرنGGامه ر یتهدا یری؛پذ رقابت و یبهره ور یارتقا

دهد. قرار خویش های برنامه سرلوحه در را یدارپا مولد یهایه گذاری سرما بين از یبGGرا مدبرانه یزیبرنGGامه ر و اقتصGGاد در مخل یسGGوداگر یگلوگاه ها شناسایی-3-45 یها یاستس و یرتGGداب اتخGGاذ و یخGGارج یکاالها یه یرو یب واردات از یریجلوگGG آن هGGا؛ بردن دولت یفوظا از ارز و کاال قاچاق با یجد مبارزه ی؛داخل یداتتول از یتحما و واردات یحصح

است. یاقتصاد فعاالن و یدکنندگانتول حقوق از و خGGدمات یا دارد. کGGاال را اسGGتاندارد خGGدمات يا كاالها به دسترسي حق شGGهروندي هر-3-46

اسGGت. مطلوب بهره مندی مخل که باشد حالتي يا نقيصه زياده، عيب، از عاری باید، دریافتی شGGده عرضه خGGدمات و کGGاال سGGالمت و صGGحت مسGGئول خGGدمات، و کGGاال کنندگانعرضه کليه

در عGGرف يا مربوطه قGGرارداد منGGدرجات يا و قGGوانين در منGGدرج شGGرايط و ضوابط با مطابق اشGGتباه يا فGGريب مGGوجب كه نادرست اطالعGGات ارايه و واقع خالف هستند. تبليغات معامالت

تبليغGGاتي هايبرگه و گروهي هايرسانه جمعي، ارتباط سايل و طريق از جمله از كنندهمصرفباشد. مي ممنوع شود،

6

و تGGوان حGGداکثر از اسGGتفاده با مقGGررات و ینقGGوان چGGارچوب در است موظف دولت-3-47 تGأمين را یهسGرما گGردش یآزاد و یگGذار یهسرما یتامن قانون چارچوب در و خود امکانات

. نماید در باید کند یم اتخGGاذ را ماتشتصGGمی آن براسGGاس گGGذار مقررات که یرگی میتصم ندیفرآ-3-48 را خGGود نظرات یرگی میتصم مراحل تمام در دارند حق شهروندان هیکل و باشد باز مراحل تمام

اصل یترعا یراسGGGتا در و یریگGGG یمتصم از پسبرسGGGانند. گGGGذار مقررات سGGGازمان اطالع به یهکل از یعمGGوم یهاطالع یک انتشGGار یقطر از یکتب صGGورت به دارند حق شGهروندان یت،شفاف یط که ینظGGرات از یا خالصه از دارند حق شGGهروندان ینکننGGد. همچن یGGداپ یآگGGاه یماتتصم یابند. اطالع است، شده ارائه یم گیریتصم یندفرآ

حق مشارکت شهروندان در سرنوشت اجتماعي حق نیا می توانند و هسGGتند برخGGوردار سرنوشت نییتعGG حق از برابر بطور شهروندان-3-49

طGGور به كشور امور اداره در قانوني، شرايط وجود صورت در آزادانه و ضیتبع بدون را خود مي كننGGد، انتخاب خود رأي با و قانوني و آزاد انتخاباتي در كه نمايندگاني طريق از يا مستقيم

نمايند. مشاركت تالش بر عالوه شGGهروند هر که باشد چنGGان یدبا کشGGور یعمGGوم یبرنامه ها تنظیم -3-50باشد. داشته را کشور امور اداره در فعال شرکت یبرا یکاف توان و فرصت ی،شغل

مهم یاربسGG تصGGمیمات در یپرسGG همه در شGGرکت یقطر از دارد حق شGGهروند هر-3-51 کند. مشارکت قانون وفق کشور یفرهنگ و یاجتماع یاسی،س ی،اقتصاد و سياسي انجمن هGGاي جمعيت هGGا، ،احGGزاب در فعGGاليت و عضGGويت حق از شGGهروندان-3-52 نبايد عضGGويت عGGدم يا مي باشند. عضويت برخوردار قانونی، نهاد مردم یها سازمان و صنفي گردد. ويژه امتيازات كسب موجب يا شهروندي حقوق محدوديت يا سلب موجب

تشGGويق منظGGور به ها زمينه همه در را عمومي هاي آگاهي سطح است موظف دولت-3-53دهد. افزايش خويش اجتماعي سرنوشت تعيين در مشاركت به شهروندان

و مالكيت یاقتصاد حقوق تصGGرف همه گونه حق خود مايملك به نسبت مالكي است. هر محترم شهروندان مالكيت-3-54

قانون در که مواردی غیر به دیگری مالکیت تواند نمی مقامی یا شخص داراست. هیچ را انتفاع و محدوديت اعمال نماید. توقیف و ضبط یا مصادره را او اموال یا سلب، را است، شده مشخص

و فGGوری غGGرامت پرداخت از پس هم آن قانون، موجب به فقط انتفاع و تصرف مالكيت، حق در است. مجاز منصفانه

مي باشد. قانوني حمايتهاي مشمول آن از ناشي حقوق و معنوي مالكيت-3-55

.ندبرابر یدولت و عمGGومی خGGدمات و امکانات ها، فرصت به یابیدست در شهروندان همه-3-56 مقGGررات و نیقوان هیکل تیرعا با دیبا یدولت های مانپی و قراردادها یواگذار و سازي خصوصي دولGGتی امکانGGات و ها فرصت به یابیدست در شGGهروندان و افراد تمامی رقابت امكان و مربوطه

باشد. ستهیشا کاراشتغال و

قGGانون برخالف صورتيكه در مايلند بدان كه را شغلي دارند حق ايراني شهروندان تمامي-3-57 باشند. داشته اشتغال آن به و برگزيده نباشد، ديگران حقوق نافي و

وسGGايل قGGراردادن و كامل اشGGتغال به رسGGيدن منظور به الزم اقدامات بايستي دولت-3-58 ضGGرورتهاي رعGايت با ندارنGGد، كGGار وسGايل ولي كارند به قGGادر كه كسGGاني همه اختيار در كار

7

مشاركت از استفاده با يا تعاوني تشكيل قبيل از كشور اقتصاد عمومي برنامه ريزي بر حاكم دهد. انجام را خصوصي، بخش

انتخGGاب و مشGGاغل به دسترسي در برابر فرصت كGGردن، كGGار حق از شGGهروندان كليه-3-59 خود معاش تأمين به قادر كه گونه اي به قانوني موازين طبق بر خود نظر مورد حرفه آزادانه

الزم تGGدابير اتخاذ با است موظف برخوردارند. دولت باشند آبرومندانه و منصفانه صورت، به نمايد. تضمين را حق اين اجراي حسن يا كGGارگران مزاياي و . مزدرندبرخوردا مساوي مزد از يكسان كار برابر در شهروندان-3-60

نمايGGد. تأمين آنان براي را آبرومندانه اي زندگي كه باشد به اندازه اي و منصفانه بايد كارمندانباشد. شده بيني پيش حقوق از محروميت موجب نبايد نگردد كار انجام مانع كه معلوليتي

که ینحو به باشد برخGGوردار خGGود کار برابر در مناسب حقوق از دارد حق شهروند هر-3-61نباشد. اضافه کار به مجبور یزندگ متعارف ینه هایهز ینتأم یبرا

و یقGGانون غير یزه هایانگ و یلدال بر یکار- مبتن در یضتبع گونه هر از بايد شهروند هر-3-62باشد. ناموجه- مصون

یقGGانون یت هGGایحما حGGداکثر از كار از موجهغير اخراج برابر در بايد شاغل شهروندان-3-63 د.نگرد بهره مند

به شهروندان یگرد با آزادانه کار عادالنه یطشرا به یدنرس یبرا دارد حق شهروند هر-3-64كند. اقدام قانون رعايت با اي حرفه و صنفي یه هایاتحاد و انجمن ها یلتشک

حGGوادث برابر در و بGGوده برخGGوردار یاجتمGGاع ینتGGأم حقGGوق از دارد حق شGGهروند هر-3-65گردد. بهره مند یقانون یت هایحما حداکثر از کار از یناش

گردد. بهره مند کار با رابطه در الزم هاي آموزش از دارد حق شهروند هر-3-66 برخGGوردار یکGGاریب بيمه حقGGوق از ناخواسGGته بيكGGاري صGGورت در دارد حق شهروند هر-3-67گردد. و داشGGته را یردهی،شGG و یمGGانزا ی،بGGاردار دوران یمرخصGG از یبرخGGوردار حق زنGGان-3-68

حق نوجGGوان شGGهروندان و خود یتمعلول با متناسب کار از یبهره مند حق معلول شهروندان و سGGخت یکارها به اشGGتغال منع و خGGود یجسم تGGوان با متناسب کGGار یطشGGرا از یبهره مند

دارند. را آوریان ز مراجع برابر در یدادخGGواه حق کGGار مقGGررات و ینقGGوان نقض یثح از شGGهروند هر-3-69

دارد. را طرف یب و مستقل قانونيآسایش ، رفاه، حمایت و تامین اجتماعی

و خصوصي بخش تقGGGويت و مناسب برنGGGامه ريزي با دولت كه است شGGGهروندان حق-3-70 جهت را زمينه الزم، تسGGهيالت و ضGGروري كمكهGGاي اعطGGاي طريق از غيردولGGتي سGGازمانهاي

نمايد. فراهم مناسب مسكن ويژه به زندگي، مناسب شرايط از برخورداري و فقرزدايي گردنGGد. بهره مند وخانواده شGGان خGGود نيGGاز با متناسب مسكني از دارند حق شهروندان-3-71

با است موظف دولت.یرانیاستا خGGانواده و فGGرد هر حق یGGاز،ن با متناسب مسGGکن داشGGتن ینهزم کارمندان و كارگران ینان،روستانش خصوص به یازمندترندن که آنها یبرا یتاولو یترعا

کند. فراهم را حق ینا تحقق و یکارافتGGادگ از مانند یاجتمGGاع مخGGاطرات برابر در یاجتمGGاع ینتGGام از یبهره مند-3-72

از است موظف دولت اسGGت. یGGرانیا فGGرد هر حق یریپGG و یمGGاریب یکGGاری،ب ی،بازنشسGGتگ گسGGترش و یتتقو جهت در یاجتمGGاع ینتGGام و رفGGاه جGGامع نظGGام ارتقGGاء و توسGGعه یقطر

یبGGرا مناسب یبسGGترها یجGGادا و لGGتیدو یتیحما یسGGازمان ها انتظGGام یمه ای،ب یصGGندوق ها نظGGام پوشش تحت را شGGهروندان و برداشGGته گGGام نهGGاد مGGردم یتیحما یسGGازمان ها یتفعالدهد. قرار یاجتماع ینتام

8

معلGGوليت، بيمGGاري، همانند مGGواردي در اجتمGGاعي، تGGأمين از دارند حق شGGهروندان-3-73 سGGوانح و حوادث ماندگي، راه در سرپرستي، بي افتادگي، كار از پيري، بيكاري، بازنشستگي،

و بيمه صGGورت به كيپزشGG مراقبت هGGاي و درماني و بهداشتي خدمات به نياز كه غيرمترقبه، یها گروه و یانمGGددجو از یتشGGوند. حما بهره مند همگGGاني حقي عنGGوان به دارند آن امثGGال

یازهGGاین ینتGGام و آنها یبGGرا نشGGاط و یزندگ به یدام یجادا و آنها یساز توانمند و یرپذ یبآس حفظ ینع در اقشGGار ینا یبGGرا ینیتGGام و یجGGبران یتی،حما یاستهایس اعمال و آنان یاساس خدمات از شدن مند بهره و یمهب یرفراگ است. پوشش آنان حقوق از یشانا کرامت و عزت

است. یرپذ یبآس یها گروه و یانمددجو حقوق یگرد از یزن یلیتکم یبهداشت و درمانی گGGرفتن قGGرار پوشش تحت بGGراي قانوني هاي زمينه و الزم تدابير است موظف دولت-3-74

. آورد فراهم را نيست، بيمهاي پوشش هيچگونه تحت آنها سرپرست كه خانواده هايي قGGانونی هGGای زمينه فراگGGير، و اجتمGGاعي بيمه هGGاي تعميم بر عالوه است مكلف دولت-3-75 در بازرگGGاني بيمه هGGاي توسGGعه طريق از را اختياري بيمه هاي از شهروندان برخورداري جهت انحصGGار منع و بيمه ها رقGGابت هGGاي زمينه و كGGرده تسGGهيل پذير، بيمه خطرات و رشته ها كليه

نمايد. فراهم را دولتي بيمه هاي انGواع شGامل بایسGتی اطالعGات اين است همگاني حق اي بيمه اطالعات به دسترسي-3-76 اي بيمه خGGدمات ميGGان مقايسه امكGGان شهروندان كه بنحوي باشد مربوطه خدمات و بيمه ها

.باشند داشته را مختلف شركتهاي که یاقGGدام و میتصم هرگونه از بايستي خويش اقدامات و تصميمات تمامي در دولت-3-77

نسبت ناروا تیمحروم و ضیتبع موجب يا و زده دامن یاقتصاد ینابرابر و یطبقات فاصله به نمايد. خودداري شود شهروندان به

قGGانون و اسGGالم مGGوازين رعGGايت با فGGرهنگي و اجتمGGاعي ،اقتصGGادي حقGGوق شGGهروندان-3-78 در كه تفاوتي و ناروا تبعيض هرگونه مقررات و قوانين كليه در است موظف برخوردارند. دولت

نمايد. رفع قوانین وفق و طريق از و شناسايي را دارد وجود شهروندان براي مساوي شرايط خGGدمات به آنان دسترسي در شهروندان بين ترجيح يا كردن محدود يا محروم گونههر-3-79 جنس، رنGGگ، نظGGير عGGواملي براسGGاس آمGGوزش و یبهداشت خدمات ،یدولت خدمات ،یعموم باشد. مي ممنوع آن امثال و مذهب و دين زبان، تبعيض اشGGGكال كليه رفع بGGGراي را الزم اجGGGرايي و عاجل تGGGدابير است موظف دولت-3-80 تبعيض از كه گروههGGايي براي حمايتي خاص تدابير اتخاذ و برنامه ها اجراي نمايد. اتخاذ ناروا، اسGGت. مجGGاز نگGGردد، گروهها ديگر محGGروميت به منجر اينكه بر مشGGروط مي برند، رنج ناروا بGGدون و يكسGGان طGGور به و برابرند قGGانون مقابل در یرانا یاسالم یجمهور شهروندان کلیۀ�هستند. برخوردار قانون حمايت از یضتبع

در و منصGGفانه برابGGر، صورت به آنها به عمومي خدمات كه دارند حق شهروندان كليه-3-81 شود. ارائه عمومي مؤسسات و نهادها توسط ممكن، زمان كوتاه ترين

جمله از یفGGرهنگ مراکز ،پGGرورش و آمGGوزش به آسGGان یدسترسGG حق شGGهروند هر-3-82 و ی،ورزشGG و یحیتفر مراکز و سGGبز یفضا یزنGG و تئGGاتر و ینماسGG نگارخانه هGGا، و کتابخانه ها یدبا شهروندان یندارد. همچن را یسپل و ینشان آتش و یدرمان و یبهداشت مراکز و اورژانس

یشGGهر یعموم نقل و حمل یری،سوختگ مراکز ضروري، یحتاجما یدخر مراکز به سهولت بهباشند. داشته یدسترس ی،شهر ینب و

ويGGGژه به نيازمند گروههGGGاي و افGGGراد سGGGازي توانمند منظGGGور به است موظف دولت-3-83 كليه تصGGويب نمايGGد. در اتخGGاذ را ايشGGان نيازهGGاي نمGGودن برآورده جهت الزم تدابير معلوالن، اشGGتغال، شGGرايط مناسGGب، اجتماعي زندگي جمله از معلولين وضعيت به توجه بايد مقررات گيرد. قرار مدنظر و بيني پيش ايشان رفاه و تحصيل معيشت،

9

هGGوایی و دریGGایی آهن، راه جGGاده ای، نقل حمل ناوگان هGGای حGGرکت برنامه هGGای تمامی-3-84 شGGوند. رسGGانیده خGGویش مقاصد به مسGGافرین تاخیر بدون که گردد تنظیم گونه ای به بایستی

دولت شGGود، ایجGGاد تGGاخیر حGGرکت در مسGGافر، خGGود تقصیر بدون دلیلی، هر به که صورتی در نمGGودن فGGراهم طریق از اقGGدام یا و موجGGود قGGانونی ظرفیت هGGای از اسGGتفاده با بایسGGتی

را مسGGافرین به وارده خسGGارات جGGبران زمينه الزم، مقGGررات یا و قGGوانین تصویب زمینه هاینمايد. فراهم قضاييعدالت صGGالح دادگاههGGاي به منظGGور اين به مي توانند و داشGGته دادخواهي حق شهروندان تمامي-3-85

نمايند. مراجعه قانوني

نGGيز و قضGGايي شGGبه و قضGGايي مراجع دادگاههGGا، تمGGامي به دارند حق شGGهروندان تمGGامي-3-86 حق قGانون بمGGوجب كه دادگGاهي از نمي تGGوان را كس هيچ و داشGته دسترسي نظGارتي نهادهاي نمود. منع دارد، را آن به مراجعه

محفGGوظ انتظGGامي و اداري مراجع و محGGاكم در خود از دفاع حق شهروندان تمامي براي-3-87 بهGGره آن از مراحل تمGGامي در و انتخاب آزادانه بطور را مدافع وكيل كه دارند حق ايشان و است

نباشGGد، ميسر شGGهروندان بGGراي حق اين از بهره مندي امكان يا و توان صورتيكه در و شوند مند فGGراهم شGGهروندان براي را وكيل از استفاده براي الزم تسهيالت و امكانات است موظف دولت نمايد.

جGGرم كه اين مگر نمي شGGود، شGGناخته مجرم قانون نظر از كس هيچ و است برائت اصل،-3-88 گردد. ثابت صالح، دادگاه در او

به شده تبعيد يا زنداني بازداشت، دستگير، قانون حكم به كه كسي حيثيت و حرمت هتك-3-89 است. قانوني مجازات موجب و ممنوع باشد، كه صورت هر

عمGGومي منافع به تجاوز يا غير به اضرار وسيله را، خويش حق اعمال نمي تواند كس هيچ-3-90 دهد. قرار

تعGGرض از قGGوانين محGGدوده در شGGهروندان شGGغل و مسGGكن حقGGوق، مGال، جGGان، حيثيت،-3-91است. . مصون به شGGخص اجبGGار. است ممنGGوع اطالع كسب يا و اقGGرار گGGرفتن براي شكنجه هرگونه-3-92

و ارزش فاقد سGGوگندي و اقGGرار و شGGهادت چGGنين و نيست مجGGاز سGGوگند يا اقGGرار ،شGGهادت است. اعتبار

را شGGبه جرم و جGGرم قرباني شهروندان از حمايت قانوني هاي زمينه است موظف دولت-3-93 آورد. فراهم

میتعل و آموزش پايGان تا رايگGان پGرورش و آمGوزش امكانGGات از كه است ايGGراني شهروندان تمامي حق-3-94 گردند. بهره مند عالي تحصيالت امكانات و وسايل نيز و متوسطه دوره

است موظف اسGGت. دولت یشGGهروند هر حقوق جزو یلتحص و آموزش از یبهره مند-3-95 آمGGوزش به را شهروندان یهکل مطلوب یدسترس ینهزم ی،انسان یه هایسرما حفظ منظور به. یدنما فراهم مناسب یلتحص و

كهنساالن خانواده، زنان، كودكان و و ازدواج حق از شGGGهروندان كليه و است جامعه نخسGGGتين و بنيGGGادين واحد خGGGانواده-3-96

است. خانواده مباني تشیید و تحكيم به موظف هستند. دولت برخوردار خانواده تشكيل

10

.است شهروند هر حق آزادانه و کامل تیرضا با ازدواج-3-97 جمله از سالخورده، افراد حقوق رعايت و احترام براي الزم تدابير است مكلف دولت-3-98

و مسGGتقل زنGGدگي از برخGGورداري بGGراي ضروري اجتماعي تأمين امكانات از آنان برخوردارينمايد. اتخاذ را شرافتمندانه

در و قGانونی مGوازين به توجه با جهGات تمامي در زنان حقوق به است موظف دولت-3-99 احيGGاي و شخصGGيت رشد بGGراي مسGGاعد زمينه هGGاي از بهره منGGدي در جمله از اشGGكال، تمامي فرزنGGدان، حضGانت و بارداري دوران در بويژه و ،مادران از حمايت در معنوي، و مادي حقوق

هGGدف با صGGالح دادگGGاه در متناسب قضGGايي حمGGايت در بي سرپرسGGت، كودكGGان از حمايت در در نيز و بي سرپرست و سالخورده زنان و بيوه گان خاص بيمه در خانواده، بقاي و كيان حفظ

ولي نبGGودن صGGورت در آنها غبطه جهت در شايسGGته مGGادران به فرزنGGدان قيمGGوميت اعطGGاينماید. رعايت را شرعي، یپزشک و یبهداشت مناسب امکانGGGات ی،اجتمGGGاع یهایمه ب از دارند حق زنGGGان-3-100

یدهد یبآس زنان و دختران یروان و یجسم یبخش توان ی،اجتماع یمددکار زنان، مخصوص ایفGGای جهت در قGGانونی زمینه هGGای صGGورتیکه درباشند. برخوردار مقررات و قوانین حدود در

فGGراهم را زمينه اين مناسب لGGوايح ارائه با است موظف دولت باشGGد، نداشته وجود حق ایننمايد.

و روحي خصوصGGGيات به توجه با ی،اختصاصGGG فGGGرهنگي مراكز از بهره منGGGدي-3-101 حمايت هGGاي از ديدگان آسGGيب برخGGورداري حق محGGروم؛ منGGاطق اولGGويت با و زنGGان یجسم

تا عGالي آمGوزش در تحصGيل حق جامعGه؛ و خGود فGرهنگي وضGعيت بهبود منظور به مناسب و مهارت ها كسب حق یتی؛جنسGG یها یهسGGهم یا یضتبع هرگونه بGGدون علمي سGGطح باالترين

در مشGGGاركت حق سGGGطوح؛ بGGGاالترين تا كيفي و كمي صGGGورت به تخصصي آموزش هGGGاي و داخلي فGGرهنگي- علمي مجGGامع در فعGGال حضGGور و مGGديريت و تصGGميم گيري ،سياستگذاري

است. زنان حقوق زمره در بين المللي خانوار سرپرست زنان از مقررات و قوانين چارچوب در است موظف دولت -3-102

نماید. حمایت اجتماعي خدمات ساير و بيمه قالب در

طريق از يا مسGGتقيم صGGورت به پذير آسيب يا بي سرپرست كودكان از حمايت-3-103 اين به الزم امكانGGات ايجGGاد و آنGGان نگهداري منظور به مرتبط، غيردولتي سازمانهاي به كمك

است. دولت هاي برنامه از منظور خGGدمات ،آنGGان ژهیGGو یازهاین با متناسب یاجتمGGاع حمایت هGGای از بايد کودکGGان-3-104 مدرسGGه، و خانه از اعم مسGGاعد یزنGGدگ طیمح سالم، آب و هیتغذ جمله از مناسب یبهداشت امکانGGات کننGGده، سGGرگرم و خالقانه فعالیت هGGای تفریح، ،تیفیک با یپزشک و یدرمان خدمات

باشGند. برخGوردار صGالحیت دار و متخصص معلمGان و مربیGGان مناسGب، تحصGیلی و آموزشی در سGGهولت یبGGرا یمناسب طیشGGرا و امکانGGات از دیبا هستند، شاغل آنها نیوالد که یکودکانشوند. بهره مند یکودک دوران یاجتماع متعارف یزندگ و مراقبت و ینگهدار

باشGند. داشGGته دسترسی آن ها سن با متناسب اطالعGGات به دارند حق کودکGGان-3-105 غلبه و فکGGری خشGGونت بروز موجب است ممکن که اطالعاتی معرض در کودک گرفتن قرار کGGودک سGGالمت بر حق نقض و نیست مجGGاز شود، آن ها بر ذهنی یا و فیزیکی هراس و ترس

می شود. محسوب و یناسGGت. والد کودکGGان یعیطب حق یتدارصGGالح سرپرسGGتان و ینوالد داشGGتن-3-106

در کGودک از ینگهGدار و یسرپرست به مربGوط یفوظا انجGام به موظف کGودک سرپرسGتان و یروان ی،جسم آزار و خشGGونت هرگونه مقابل در و هستند کودک یهعال مصالح تحقق جهت کودک یهعل یانسان و یقانون یفوظا یفاءا عدم و یبدرفتار ی،انگار سهل و یتوجهی ب ی،روح

شوند. ی م شناخته مسئول11

پوشش انتخGGاب حق از منGGدی بهGGره بGGرای امکانGGات تمGGامی از بايسGGتي زنGGان-3-107معيارهGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGاي با هماهنگ مناسب

پوشش تGGرويج جهت الزم تمهيGGدات است موظف شGGوند. دولت بهره مند ایGGرانی – اسالمی نمايد. اتخاذ را مناسب در بايد افGGراد اين شGGوند. نظر برخGGوردار ويژه حمايتهاي از بايد نوجوانان و كودكان-3-108 آنها رشد درجه و سن گGGرفتن نظر در با مي شود، محسوب زندگيشان به مربوط كه مسائلي

گيرد. قرار توجه مورد ،والGGدین ظGGرفیت و توانمنGGدی از یکسGGان طGGور به بايسGGتي نوجوانان و كودكان-3-109

،مي شGGود مربGGوط آنGGان فرزنGGدان به كه مسGGائلي در زناشGGويي، روابط وضعيت از صرف نظر .بود خواهد برخوردار اولويت از نوجوانان و كودكان منافع موارد هكلي درباشند. برخوردار

سGGاير بر عالوه کشGGور، ملی سGGرمایه تGGرین مبGGارک و بزرگترین عنوان به جوانان-3-110برخوردارند: زير حقوق از شهروندي حقوق

از استفاده با فرهنگي و اجتماعي اقتصادي، سياسي، سرنوشت تعيين در كامل مشاركت 1-قانوني؛ سازوكارهاي

ملي؛ توسعه فرايند در فعال مشاركت 2-جهان؛ و ايران در صلح پيشبرد و حمايت تقويت، در مشاركت 3- آزادانه عضويت و سياسي احزاب و غيردولتي هاي سازمان صنفي، هاي انجمن ها، اتحاديه تشكيل 4-

آنها؛ در.... و اقتصادي فني، علمي، هاي مديريت عرصه در مداخله و اقتصادي مشاركت 5-فراگير؛ اجتماعي عدالت تحقق براي تالش و اجتماعي مشاركت 6-.كشور عمومي امور در غيرمستقيم يا مستقيم مشاركت -7

نخبگان، استادان و دانشجویان یآزاد روز، دانش از نخبگGGان و اسGGاتید یمند بهGGره زمینه است موظف دولت-3-111

دغدغه بGGدون بتوانند بايد دانشGGگاهيان. نمایند فGGراهم را یعلم توسGGعه و تتبع و یقتحق یGGان،ب. نمایند دنبال را آن یعتوز و دانش یدتول و علم کسب یرمس امن، فضاي در و معاش

از یا یرتحقGG یهشGGهر پGGرداخت در یمال تمکن عدم علت به یدنبا ییدانشجو هیچ-3-112 یالتتسه یاعطا با ی بایستم یهشGGهر یسGGتمس به یمتک یدانشگاه ها و شود محروم یلتحص

است مكلف دولتآورنGGد. فGGراهم یاندانشGGجو یبGGرا را یهشهر پرداخت ینهزم مناسب، یمال یچه از یاندانشGGجو حGGال رفاه جهت دانشگاهها، امکانات یفیوک یکم ارتقا و یزتجه به نسبت

نورزند. یغدر یتالش یتتمشGG در یستگی شGGانشا تناسب به بايد و بGGوده احترام مورد کشور نخبگان-3-113

شGGوند. برخGGوردار کشGGور یتعGGال در خGGود تالش یGGازاتامت از و نمGGوده مشGGارکت کشGGور امور در علمي نخبگGGGان و جوانGGGان درخشش به کمک همچGGGنين و تتبع و ابتكGGGار روحيه تقGGGويت

شناسGGايي توسGGعه، هGGاي برنامه به محGGور دانش رويكGGرد و دانش و علم جهGGاني هاي عرصه در نخبگGGان كGGارگيري به و جGGذب مGGادي، و معنGGوي حمGGايت و هدايت و درخشان استعدادهاي

نهGGايي هGGدف اسGGاس بر كشGGور متGGوازن علمي توسعه و فناوري و علم توليد ارتقاي راستاي و شناسGGايي مورد دولت توسط بايد كه ،است یداسات و نخبگان حقوق از ساز تمدن دانشگاهگيرد. قرار تضمين ینمسGGئول ینبنGGابرا. باشد یاندانشGGجو همه یبGGرا یامن مکGGان بايد دانشGGگاه-3-114

یجسم و یروان یتامن و یمGGGنیا ینتضم جهت را خGGGود یمسGGGاع همه ی بایستم دانشGGGگاه. یرندگ کار به دانشگاه در یاندانشجو

12

شهدا معظم یها‌خانواده و، جانبازان ثارگرانیا بGرای شGهداء معظم خGانواده و جانبازان ایثارگران، جمعی و فردی توانمندسازی-3-115 نیازهGGای مGGوثر بGGرآوردن سیاسGGی، و اجتماعی فرهنگی، مختلف عرصه های در آنها موثر حضور روحیه و عGGدالت عزتمنGGدی، اصGGول حفظ با معنGGوی و مGGادی مختلف ابعGGاد در ایشGGان واقعی

و مختلف صGGحنه های و عرصGGه ها در ایشGGان حضGGور تسGGهیل و موانع برداشGGتن خوداتکGGایی، تجهGGیزات، تGGامین بGGرای پژوهشی و علمی حوزه های در الزم سازوکارهای پیش بینی نهادسازی، و تهدیGGدات و جنگ از ناشی جمعی و فGGردی آسGGیب های کGGاهش و درمGGان مGGراقبت، آمGGوزش،

حفظ و شGGهداء معظم هGGای خGGانواده و آنها خانواده هGGای و ایثارگران ایثارگری، حریم از صیانت مقGGاومت جهGGاد، نشان های و نمادها یادمان ها، موزه ها، ایجاد طریق از حماسه ها ارزش ها، آثار،

و ایثار و به بایسGGتی فGGرهنگی، مراکز عنوان به شهدا، گلزارهای نگهداری و ساماندهی خصوصا گیرد. قرار دولت توجه مورد شهروندان از دسته اين برای عمومی حق یک عنوان

اقوام و ها‌تیاقلاست. دولت تكليف شهروندان قومي و زبان مذهبي، فرهنگي، تنوع به احترام-3-116 رسGGميت به اساسي قانون در كه اديانی مذهبي مراسم در حضور و برگزاری -3-117 است. آزاد شده اند، شناختهریعشا و نانینش روستا و مناسب زندگی کیفیت و کافی درآمد از بايد عشایر و روستانشین شهروندان-3-118 حق کشGGGاورزی، اراضی از بهره بGGGرداری حق حقابGGGه، مقGGGدور، امکانGGGات حGGGداکثر با منطبق

حق از و زارعانه حق گردشGGگری، خGGدمات و دستی صنایع در اشتغال و استفاده و بکارگیری باشند. برخوردار روستا محیط سازی ایمن و بازسازی نوسازی، بهسازی، و عشGGGGاير مسGGGGوالنه نقش ايفGGGGاي بGGGGراي الزم تمهيGGGGدات است مكلف دولت-3-119

مطلGGوب نحو به آنGGان ظرفيتهاي و توانمنديها از و نمايد فراهم را كشور توسعه در روستانشيناننمايد. استفاده

محیط زیست و توسعه پایدار ايجاد و زيست محيط زيباسازي و بهسازي حمايت، حفاظت، است مكلف دولت -3-120 اجتمGGاعي، اقتصGGادي، ،توسGGعه اي اقدامهاي و تصميمات برنامه ها، كليه در را آن مناسب فرهنگ

محيط جGGبران غيرقابل تخريب و آلودگي هرگونه با و داده قرار مدنظر كشور نظامي و فرهنگي بخش فعGGاليت از و نمايد مقابله خصوصي و عمومي سازمانهاي و اشخاص كليه سوي از زيست

آورد. عمل به حمايت راستا اين در غيردولتي سازمانهاي و خصوصي و پGاک سGالم، یستز یطمح از یبهره مند حق ینGدهآ و حاضر نسل شهروند هر-3-121

دارد. را سالم آب و هوا به یدسترس حق جمله از ی،آلودگ از یعار یطمح حGGوزه در یسGاز یتظGGرف درخصGوص جمله از یعمGGوم یگذار سیاست-3-122

که گGGيرد قGGرار مالحظه مGGورد یا گونه به یدبا مسGGئوالن و شGGهروندان به آمGGوزش و یستز و حفGGاظت و یاجتمGGاع یشGGرفتپ ی،اقتصGGاد یاسGGتهایس یGGانم و یافته ارتقGGاء یGGدارپا توسGGعهباشد. داشته دوجو یهماهنگ یستز یطمح یبهساز

و گGGیرد مي قGGرار شناسایی مورد زیست محیط حوزه در مدنی های فعالیت حق -3-123 آنها محیطی زیست حقGGوق که نهGGادی مGGردم سGGازمانهای جمله از حقوقی یا حقیقی شخص هر

مقGGررات وفق صGGالح دادگGGاه به دسترسی و مراجعه به محق گردیGGده، نقض یا گرفته نادیGGدهبود. خواهند

13

موظف اسGGت. دولت ایGGرانی شهروندی هر حق سالم و پاک هوای از برخورداری-3-124 اثGGرات مGGیزان و هGGوا کیفیت از مواجهنGGد، هGGوا آلودگی مشکل با که کشور از مناطقی در است

و آلودگيها كGGاهش جهت در مGGوثر اجGGرايي اقGGدامات انجام ضمن و نموده پیدا اطالع آن آلودگي اتخGGاذ به موظف مGGردم، عمGGوم کنGGار در نGGيز اجرایی نمايد. دستگاههای ريزي برنامه آن، اثرات

بود. خواهند بزرگ شهر های در بویژه هوا آالینده های كنترل جهت تدابیری یخیتGGار امGGاکن تاالبها، ها،رودخانه اها،یدر جنگلها، مناظر از دارند حق شهروندان-3-125

د.نباش برخوردار یمذهب و میحر در منظر از یبرخGGوردار حق در مGGانع جGGادیا و سGGاز و سGGاخت هرگونه-3-126

با است وظفم . دولتنمي باشد مجGGاز انفGGال و هارودخانه ،یمGGذهب و یخیتار اماکن ،اهایدر و یخیتGGار یبناها بر تیمشرف به منجر که ییبناها احداث از قانوني هاي ظرفيت از استفاده

یریجلوگGG می شGGوند، آن یفGGرهنگ و یخیتGGار منظر و یآسGGمان خط شGGدن مخدوش و یعیطب .نماید

امکGGان گGGرفتن نظر در با می بایست توسعه، با مرتبط سیاست گذاری های تمامی-3-127 باشد. توسعه آثار از همگان بهره مندی امکان و توسعه فرآیند در شهروندان گسترده مشارکت

از حق می باشGGد. این دارا را معنGGوی و مGGادی همه جانبه توسGGعه حق شGGهروند هر-3-128 از افGراد عادالنه بهره منGGدی به موکGول آن تحقق و بGوده شGهروندی حقوق مصاديق ترین عالی مناسGGب، تغذیه شGGامل و دارد اختیGGار در جامعه که است معنGGوی و مGGادی منGGابع و امکانات کلیه

تGGداوم که است مقGGدماتی و لGGوازم و امنیت آزادی، ارتباطات، هنر، مسکن، بهداشت، آموزش، می گردد. موجب را انسانی حیات

مGGذهبی قومی، بومی، مالحظات به احترام با دولت که است شهروندان حق این-3-129 نظGGام یک در توسعه، مواهب از را مرد و زن از اعم افراد تمامی یکسان بهره مندی فرهنگی، و

نماید. تضمین عادالنه حقوقی تقنیGGGنی، سیاسGGGت های پایGGGدار، توسGGGعه تحقق راسGGGتای در است موظف دولت-3-130 سGGایر به توجه کنGGار در کشGGور معنGGوی و مGGادی همه جانبه توسعه برای را الزم قضایی و اجرایی تGGدارک انسGGانی کGGرامت و سGGالم زیست محیط بر حق برابGGری، حق جمله از شهروندان حقوقببیند.

و نظGGامي فGGرهنگي، اقتصGGادي، سياسGGي، توسGGعه از دارند حق شGGهروندان -3-131 در ايGGراني شGGهروندان حق تواند نمي هيچكس و شده بهره مند خويش جامعه در آن امثال

نمايد. محدود را توسعه اعالي حد كسب و پيشرفت در هسGGته ای آمGGیز صGGلح تکنولGGوژی منGGافع و مزایا از که دارند حق شGGهروندان-3-132

و اقتصGGادی رفGGاهی، غذایی، دارویی، پزشکی، بهداشتی، انرژي، نوين، آوري هاي فن حوزه های شوند. بهره مند تجاری

مبارزه مواد مخدر از عGGاری محیطی در زنGGدگي از شGGهروندان مندي بهره زمینه است موظف دولت-3-133

فGGراهم با دولت نمايGGد. همچGGنين فGGراهم را باشد نGGاممکن مGGواد این به دسترسی که مخدر مواد تعامل گسGGترش به نسGGبت مرزهGGا، انسGGداد و کنGGترل جهت اساسی اقGGدامات زمينه نمGGودن

اقGGدام مخGGدر مGGواد ورود از کشGGور مصونیت جهت دیپلماتیک ظرفیتهای از استفاده و بین المللی درمانی امکانات از مخدر مواد از ديده آسيب شهروندان مندی بهره هاي زمينه بايد نمايد. دولت

اشتغال، درمان ، از پس اجتماعی حمایت های شامل بیمه اي امکانات نيز و بازتوانی و شایسته،14

از خGGانوادگی، و اجتمGGاعی و حقوقی حمایت های پزشکی، مشاوره خدمات ارائه فراغت، اوقات نمايد. فراهم را آنان

اقامت و ايرانيان خارج از كشورتابعیت، دولت و شGGوند مند بهGGره آن آثار و ايران تابعيت از كه دارند حق ايران شهروندان-3-134

مGGواردي در مگر ، گردد وي حقوق استيفاء مانع يا و نموده تابعيت سلب ايراني هيچ از نمي تواند باشد. شده بيني پيش قانون موجب به كه

مشخصGGات یرنظGG یو یGGتیهو مشخصات و اطالعات که دارد حق شهروند هر -3-135 یGGتیهو سGGند در که مادر پدر، فرزندان، همسر، یلقب از بستگان مشخصات و خود به مربوط

ممنGGوع افGGراد یGGتیهو اطالعات یشود. افشا حفظ مربوط ینهادها نزد در است، مندرج یو صGGورت به یصGGالحذ یادار و ییقضا هGGاینهاد درخواست به و لGGزوم مواقع در تنها و بGGوده

مجGGوز بGGدون نGGدارد حق یمسئول و مقام یچ. هی گیردم قرار فوق ینهادها یاراخت در محرمانه. یدنما افشا را آن ها یا داده قرار یگرید یاراخت در را افراد یتیهو اطالعات یقانون یحصر

و آزادانه را خGGود کGGودک توافق مGGورد نام دارند حق تولد ینح در کودک والدین-3-136. یندنما انتخاب مقررات وفق

هيچ و كنند تGGرك را آن يا شGGده، ايGGران وارد آزادانه دارند حق شGGهروندان كليه-3-137 مGGوارد در مگر سGGاخت، محGGروم آن به ورود يا كشGGور از خGGروج از نمي تGGوان را شGGهروندي

قانون. در مصرح و حقGوقی کامل تیحما از دارد حق جهGGان از نقطه هر در ایGGرانی شGهروند هر-3-138 سGGاير به اتهGGامي مGGوارد در ايGGراني شGGهروندان استرداد و بوده بهره مند رانیا دولت سیاسی است. ممنوع قانوني، موارد در مگر كشورها

بخواهنGGد، كه ايGGران سGGرزمين از مكاني هر در دارند حق ايراني شهروندان تمامي-3-139 نمايند. سكونت و اقامت نگردد، افراد ساير و عمومي حقوق به اضرار موجب كه صورتي در

یتیGGهو مGGدارک داشGGتن حق کشGGور از خGGارج در چه و داخل در چه یرانیGGا فرد هر-3-140.دارد را ايراني

مورد محل در اقامت از يا و نمود تبعيد خود، اقامت محل از نمي توان را كس هيچ-3-141 گرديGGده مشGGخص قGانون در كه مGواردي از غGير به ديگر محلي در اقGGامت به يا ممنوع وي عالقه .ساخت مجبور است،

فص_ل س_وم- س_ازمان ک_ار، توس_عه ونظ_ارت ب_ر اج_رای منش_ور و مق_ررات حق_وقشهروندی

مي تشGGكيل جمهGGوري رياست حقوقي معاونت در كه شهروندي حقوق ملي مركز– 4ماده مقGGررات و قGGوانين در را منشGGور اين موضGGوع شهروندي حقوق مصاديق است موظف شود

به مربGGوط مقGGررات و قGGوانين اصGGالح منظGGور به را الزم پيشGGنهادهاي و نموده احصاء كشور يا و وزيGGران هGGيئت به قGGانوني مراحل طي و گGGيري تصGGميم بGGراي را شهروندي حقوق تحققنمايد. پيشنهاد ذي ربط مراجع ساير

تشكيل اليحه ارائه و تهيه به نسبت است موظف جمهوري رياست حقوقي معاونت – تبصره رکن بGGاالترین عنGGوان شGGهروندی« به حقGGوق عGGالی »شGGورای شهروندي« و حقوق »سازماننمايد. اقدام وزيران هيئت به سازمان،

قGGوانین، از تخلف مشGGاهده صGGورت در است موظف شGGهروندي حقGGوق ملي مركز-5ماده با مقGGررات، با آنها انطبGGاق و روشها اصالح در مساعی بر عالوه مصوبه، این مفاد و مقررات

15

صGGالح مراجع به را متخلفان اجرايي دستگاههاي و دولت قانوني ظرفيتهاي كليه از بهره گيرينماید. گزارش جمهور رئيس به حقوقي معاون طريق از را اقدامات نتیجه و نموده معرفی و لGGGGوایح تمGGGGامی بررسی در است موظف جمهGGGGور رييس حقGGGGوقي معGGGGاونت-6م___اده

نماینGGدگان تصGGميمات وزیGGران، هGGیئت یا و دولت کمیسGGیون های در مطGGرح پیش نویس هGGای سGGایر یا و اساسی قGGانون هشGGتم و سي و یکصد و هفتم و بیست و یکصد اصGGول موضGGوع

صورت در و بررسی را شهروندی حقوق مصادیق رعایت مجریه، قوه در تصمیم گیری مراجع به را مراتب شهروندی، حقوق منشور در تفسیر در اختالف یا و اجرا در ابهامی یا و مالحظه

نمایGGد. در اعالم ذی ربط مرجع مقGGام بGGاالترین یا و وزراء هGGیئت یا و مزبGGور کمیسGGیون های حقGGوق مالحظGGات اولویت به توجه با مجریه، قوه در ذی ربط مراجع بین اختالف بروز صورت

بود. خواهد مجری حقوقي معاونت نظر مالحظات، سایر بر شهروندی دولGGتي و همگGGانی و عمGGومی فردي، سطح سه در شهروندی حقوق رعایت بر نظارت -7ماده

بGGرای مGGدنی جامعه در حساسGGیت و آگGGاهی ایجGGاد طریق از اول، سGGطح مي پGGذيرد. در صGGورت سGGطح در و صGGنفی و مGGدنی نهادهGGای طریق از دوم، سGGطح در شGGهروندان؛ و ملت آحGGاد تمامی اجGGراء قGGوا سGGاير و نظGGارتی نهادهGGای همكGاري با شGGهروندي حقGGوق ملي مركز طریق از سGGوم

مي گردد. به نسGGبت الزم دستورالعمل های تهیه با است موظف جمهور رييس حقوقي معاونت-8ماده

و صنفی نظام های و اداری تخلفات به رسیدگی هيات های سوی از الزم تمهیدات نمودن فراهم شGGهروندی حقوق در اهمال یا و نقض به مربوط تخلفات به وموثر سریع رسیدگی برای حرفه ای

در موجGGود خالء هGGای ضGGرورت، صGGورت در و آورده فGGراهم را خGGود پوشش تحت افGGراد توسط طGGرق از آن ها رفع به نسبت و شناسایی را شهروندی حقوق رعایت زمینه در مقررات و قوانیننمایند. اقدام قانونی

ارشاد وزارت همکاری و هماهنگی با است موظف جمهور رييس حقوقي - معاونت9 ماده با و پرورش و آموزش وزارت نیز و فن آوری و تحقیقات علوم، وزارت اسالمی، فرهنگ و

درخصGGوص الزم پیشGGنهادهای ایGران، اسGGالمی جمهGGوری سGیمای و صدا سازمان همکاری و كردن نهادينه شهروندی، حقوق عمومی آگاه سازی بسته های تهیه اجرایی »سازوکارهای

به و تهیه ایGGران« را اسGGالمی جمهGGوری شGGهروندان عمGGومی آموزش و شهروندان حقوق به احترامنماید. ارائه وزیران هیئت تصGGويب تاريخ از ماه شش ظرف است، موظف جمهور رييس حقوقي - معاونت10 ماده شGGهروندي حقGGوق اجGGراي و وضعيت بهبود ارزيابي كيفي و كمي شاخص های منشور اين

و ها وزارتخانه تمGGامي همكGGاري با را مقGGررات و قGGوانين سGGاير و مصGGوبه اين موضGGوع شGهروندي حقGوق زمينه در فعGال نهGGاد مGردم سGازمانهاي و ربط ذي اجرایی دستگاههای

را الزم هاي گزارش مشخص زماني مقاطع در ها شاخص اين اساس بر نماید. سپس ابالغ و تهیهبرساند. جمهور رئيس اطالع به و تهيه

در تخصصي كميته هGGاي تشGGكيل با است موظف جمهور رئيس حقوقي - معاونت11 ماده ارتقGGاء و بهبود راهكارهاي به نسبت مستمر طور به شهروندي، حقوق مختلف هاي حوزه در وزيGGران هGGيئت به را مGGراتب و نموده بررسي موجود نواقص شناسايي و شهروندي حقوقنمايد. ارائه مقررات و قوانين ساير رعايت با قانوني لوايح يا و مصوبات پيشنهاد ارائه قالب جمهGGور رئيس حقGGوقي معGGاونت با مصGGوبه این اجرای حسن بر نظارت مسولیت–12ماده و غیردولGGتی عمGGومی وموسسGGات سGGازمانها نهادهGGا، اجGGرایی، دسGGتگاههای کلیه و بGGوده

16

به موظف جمهGGوری ریاست نهGGاد به وابسGGته مراکز و جمهGGور رییس نظر زیر سGGازمانهایمی باشند. معاونت اين با همکاری

برنامه هGGاي و پيشGGنهادي طرح هGGاي تمGGامي در مكلفند وزارتخانه ها و دسGGتگاهها كليه-12م__اده مي شGGود، ابالغ جمهGGور رئيس حقGGوقي معGGاون توسط كه دسGGتورالعملي قGGالب در خود، اجرايينمايند. پيشنهادي برنامه و طرح ضميمه و تهيه را شهروندي حقوق پيوست

جمهGGوري اساسي قGGانون هشتم و سي و يكصد اصل موضوع وزيران هيئت اختيارات-13ماده و لGGوايح تنظيم نGGيز و منشGGور اين اجGGراي براي الزم مقررات تصويب درخصوص ايران، اسالمي

،شGGهروندي حقGGوق كميسGGيون نGGام به كميسGGيوني به قانوني مراحل طي براي الزم پيشنهادهاي بهداشت آوري، فن و تحقيقGGات و علGGوم اسGGالمي، ارشGGاد و فرهنگ دادگستري، وزراء از مركب مي گGGردد. تصGGميمات تفGGويض كشGGور و اطالعات پرورش، و آموزش پزشكي، آموزش و درمان

هGGيئت داخلي نامه آيين19 مGGاده رعGGايت با و اتخGGاذ آراء اكGGثريت با مزبGGور كميسGGيون موضGGوعمي شود. ابالغ وزيرانبود. خواهد كميسيون اين دبير و عضو جمهور رئيس حقوقي معاونت – تبصره بيست و يكصد اصل موضGGوع ويGژه نماينده عنوان به جمهور رئيس حقوقي معاون-14ماده

هGGيئت و جمهGGور رئيس اختيGGارات اعمال براي ايران اسالمي جمهوري اساسي قانون هفتم و تصGGويبنامه اين مفGGاد اجGGراي و گيري پي شناسايي، اعالن، به مربوط اجرايي امور در وزيران

مي گردد. تعيين به اقGGدامات گGGزارش مGGاه، سه هر است موظف جمهGGور رئیس حقGGوقي معاونت-15 مادهنماید. ارائه جمهور رئیس به را مصوبه اين اجرای در آمده عمل

17

نويس پيش متن مورد در را خود پيشنهادات و نظرات است خواهشمندفرمائيد: ارسال زير نشاني به شهروندي حقوق

VPLA@GOVIR.IR

18