MỘT SỐ ĐIỂM MỚI CỦA LUẬT THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP HIỆN HÀNH LÀM PHÁT SINH CHÊNH LỆCH TRONG VIỆC GHI NHẬN DOANH THU, CHI PHÍ GIỮA KẾ TOÁN VÀ

THUẾ

SOME NEW FEATURES OF CURRENT CORPORATE INCOME TAX LAWS ARISING UNEQUABILITY IN RECORDING REVENUE, COST BETWEEN ACCOUNTING PROFIT AND TAXABLE INCOME.

Nguyễn Thị Kim Ngọc

Trường Cao đẳng Công nghệ Thông tin - Đại học Đà Nẵng; Email: ntkngoc79@gmail.com

Tóm tắt -Chính sách thuế nói chung và thuế thu nhập doanh nghiệp nói riêng được xây dựng như một công cụ điều tiết nền kinh tế, đảm bảo nguồn thu của ngân sách nhà nước trong từng thời kỳ, phù hợp với mục tiêu phát triển và các chính sách kinh tế khác. Quốc hội đã ban hành Luật số 71/2014/QH 11 ngày 26/11/2014 - Luật sửa đổi bổ sung một số điều của các Luật về Thuế, Luật số 32/2013/QH 13 ngày 09/06/2013 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp; Nghị định số 218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật thuế TNDN; Thông tư 78/2014/TT-BTC ngày 8/6/2014 hướng dẫn thi hành Nghị định 218/2013/NĐ - CP ngày 26/12/2013 của Chính phủ quy định và hướng dẫn thi hành Luật thuế thu nhập doanh nghiệp. Bài báo nêu lên một số điểm mới từ Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp hiện hành trong việc ghi nhận doanh thu, chi phí làm phát sinh những khoản chênh lệch giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế.

Từ khóa -“luật thuế thu nhập doanh nghiệp”, “doanh thu”, “chi phí”, “thu nhập chịu thuế”, “lợi nhuận kế toán”

Abstract- Tax policy in general and enterprise income tax policy in particular is constructed as a tool to govern the economy, ensuring revenue of the state’s budget in each period consistent with development objectives and other economic policies. The Congress promulgated Law No.71/2014/QH11 dated 26.11.2014 - Law of amending and supplementing some articles of the Law on Taxation, Law No. 32/2013/QH13 dated 09.06.2013 amending and supplementing some articles of the Law on Enterprise Income Tax; Decree No.218/2013/ND-CP dated 26.12.2013 presenting detail regulation and implementation guide of the Law on Enterprise Income Tax; Circular 78/2014/TT-BTC dated 08.06.2014 guiding the implementation of Decree 218/2013/ND-CP by the Government dated 26.12.2013 about regulation and guideline for implementation of the Law on Enterprise Income Tax. Thisarticle will raise some new points in current enterprise income tax law in recording revenues, costs arising unequability between accounting profit and taxable income.

Key words -"Enterprise Income Tax Law", "revenue", "costs", "taxable income", "accounting profits”

1. Đặt vấn đề

Thu nhập chịu thuế được xác định trên cơ sở tuân thủ

theo luật và chính sách thuế liên quan đến thuế thu nhập

doanh nghiệp. Trong khi đó, lợi nhuận kế toán được trình

bày trên báo cáo tài chính lại được tính toán theo các chuẩn

mực, phương pháp, nguyên tắc của chế độ kế toán. Chính

sách thuế và chế độ kế toán hướng đến những mục tiêu

khác nhau. Do đó, theo quan điểm của kế toán, doanh thu

và chi phí được xác định không hoàn toàn chịu sự chi phối

của các quy tắc thuế. Điểm khác biệt này đã tạo nên sự

chênh lệch giữa thu nhập chịu thuế và lợi nhuận kế toán.

Điều này đã khiến cho không ít các nhà quản lý doanh

nghiệp và những người làm công tác kế toán gặp một số

khó khăn và lúng túng trong việc ghi nhận doanh thu, chi

phí để tính lợi nhuận và thu nhập chịu thuế khi thực hiện

quyết toán tài chính và quyết toán thuế.

Thông tin kế toán là căn cứ để kê khai và quyết toán

thuế. Chính vì vậy, sự thay đổi trong chính sách thuế sẽ ảnh

hưởng đến công tác kế toán và ngược lại. Chính sách thuế

thu nhập doanh nghiệp năm 2014 và năm 2015 có nhiều

thay đổi, Quốc hội đã ban hành Luật số 71/2014/QH 11

ngày 26/11/2014- Luật sửa đổi bổ sung một số điều của các

Luật về Thuế, Luật số 32/2013/QH 13 có hiệu lực từ ngày

1/1/2014 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế Thu

nhập doanh nghiệp (TNDN) số 14/2008/QH12. Chính phủ

ban hành Nghị định số 218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013

quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật thuế TNDN.

Bộ Tài chính ban hành Thông tư 78/2014/TT-BTC ngày 18

tháng 6 năm 2014 hướng dẫn thi hành Nghị định số

218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013 quy định chi tiết và

hướng dẫn thi hành Luật thuế TNDN

Doanh nghiệp là người thực thi luật thuế, vì vậy việc

cập nhật những thay đổi, điểm mới của chính sách thuế thu

nhập doanh nghiệp là một yếu tố quan trọng đối với người

làm công tác kế toán để đảm bảo quyết toán thuế đúng và

kịp thời, giảm thiểu rủi ro khi xác định nghĩa vụ thuế và

tránh các khoản phạt hành chính không đáng có về thuế.

Bài viết nêu lên một số điểm mới của luật thuế thu nhập

doanh nghiệp hiện hành, giúp người làm công tác kế toán

có thể cập nhật những thay đổi của chính sách thuế thu

nhập doanh nghiệp đồng thời vẫn đảm bảo tuân thủ đúng

chuẩn mực và chế độ kế toán.

2. Một số điểm mới của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành trong việc ghi nhận doanh thu, chi phí để xác định thu nhập chịu thuế và đã làm phát sinh chênh lệch giữa thu nhập chịu thuế và lợi nhuận kế toán

2.1. Các điểm mới của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành trong việc ghi nhận doanh thu làm phát sinh chênh lệch giữa thu nhập chịu thuế và lợi nhuận kế toán

- DN có hoạt động kinh doanh, dịch vụ mà khách hàng

trả tiền trước cho nhiều năm thì doanh thu để tính thu nhập

chịu thuế được phân bổ cho số năm trả tiền trước hoặc xác

định theo doanh thu trả tiền một lần; hoạt động kinh doanh

sân gôn,đối với hình thức bán vé, bán thẻ hội viên loại thẻ

trả trước cho nhiều năm, doanh thu làm căn cứ xác định thu

nhập tính thuế thu nhập doanh nghiệp của từng năm là số

tiền bán thẻ và các khoản thu khác thực thu được chia cho

số năm sử dụng thẻ hoặc xác định theo doanh thu trả tiền

một lần Theo quy định của chế độ kế toán, doanh thu trả

tiền trước nhiều kỳ chỉ được ghi nhận là doanh thu chưa

thực hiện, tại kỳ hạch toán chỉ được xác định là doanh thu

tương ứng của kỳ đó. Như vậy, theo quy định của chính

sách thuế, nếu doanh thu được ghi nhận một lần theo tổng

số tiền thì sẽ có sự khác biệt với chế độ kế toán trong việc

ghi nhận doanh thu. Điều này dẫn đến phát sinh chênh lệch

tạm thời.

- Thu nhập được miễn thuế đó là thu nhập từ trồng trọt,

chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, sản xuất muối của hợp tác

xã; thu nhập của hợp tác xã trong lĩnh vực nông nghiệp,

lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp thực hiện ở địa bàn

có điều kiện khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn; thu nhập từ

trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản ở địa bàn đặc biệt

khó khăn; thu nhập từ hoạt động đánh bắt hải sản”. Những

khoản thu nhập này được nằm trong diện miễn thuế và sẽ

được loại trừ khi xác định thu nhập chịu thuế. Tuy nhiên,

theo quy định của chế độ kế toán, các khoản thu này vẫn

được ghi nhận vào thu nhập khác khi xác định lợi nhuận kế

toán và chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp. Sự khác biệt

này đã làm phát sinh khoản chênh lệch vĩnh viễn.

- Doanh thu của hoạt động chuyển nhượng bất động

sản: trường hợp giá chuyển quyền sử dụng đất theo hợp

đồng chuyển nhượng mua bán bất động sản thấp hơn giá

tại bảng giá đất do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực

thuộc Trung ương quy định tại thời điểm ký hợp đồng

chuyển nhượng bất động sản thì tính theo giá đất của Ủy

ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy

định tại thời điểm ký hợp đồng. Như vậy, nếu căn cứ vào

giá ấn định khi chuyển nhượng bất động sản để xác định

thu nhập chịu thuế sẽ dẫn đến sự chênh lệch với doanh thu

chuyển nhượng bất động sản khi xác định lợi nhuận kế

toán, làm phát sinh khoản chênh lệch vĩnh viễn.

- Doanh nghiệp có dự án đầu tư được hưởng ưu đãi thuế

thu nhập doanh nghiệp do đáp ứng điều kiện về lĩnh vực

ưu đãi đầu tư. Theo chế độ kế toán, các doanh nghiệp này

khi phát sinh các khoản thu nhập đều phải ghi nhận tăng

lợi nhuận kế toán. Tuy nhiên theo quy định của chính sách

thuế, thu nhập này sẽ được loại trừ khi xác định thu nhập

chịu thuế.

- Thu nhập từ chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng

chứng khoán với giá ấn định tính thuế của cơ quan thuế.

Giá chuyển nhượng được xác định bằng tổng giá trị thực tế

mà bên chuyển nhượng thu được theo hợp đồng chuyển

nhượng. Trường hợp hợp đồng chuyển nhượng không quy

định giá thanh toán hoặc cơ quan thuế có cơ sở để xác định

giá thanh toán không phù hợp theo giá thị trường, cơ quan

thuế có quyền kiểm tra và ấn định giá chuyển nhượng.

Trường hợp chuyển nhượng vốn không có chứng từ thanh

toán không dùng tiền mặt, thì cơ quan thuế có quyền ấn

định giá chuyển nhượng. Khi cơ quan thuế ấn định giá

chuyển nhượng, sẽ xảy ra sự khác biệt về ghi nhận doanh

thu giữa doanh nghiệp và thu nhập tính thuế của cơ quan

thuế, sự khác biệt này tạo nên khoản chênh lệch vĩnh viễn.

- Các khoản thu từ cổ tức, lợi nhuận được chia từ hoạt

động liên doanh liên kết trong nước sau khi đã nộp thuế thu

nhập doanh nghiệp, lãi từ công trái Nhà nước, tráí phiếu

Chính phủ. Theo các quy định của kế toán thì đây là nguồn

thu của doanh nghiệp nên kế toán phải ghi nhận vào sổ sách

để xác định lợi nhuận kế toán. Tuy nhiên, theo quy định

của luật thuế thu nhập doanh nghiệp, các khoản thu này

không chịu thuế thu nhập doanh nghiệp, do đó chúng sẽ

được loại ra khi tính thu nhập chịu thuế. Sự khác biệt này

tạo ra khoản chênh lệch vĩnh viễn.

- Trường hợp các bên tham gia hợp đồng hợp tác kinh

doanh phân chia kết quả kinh doanh bằng lợi nhuận sau

thuế thu nhập doanh nghiệp, các bên tham gia hợp đồng

hợp tác kinh doanh phải cử ra một bên làm đại diện có trách

nhiệm xuất hóa đơn, ghi nhận doanh thu, chi phí và kê khai

nộp thuế thu nhập doanh nghiệp thay cho các bên còn lại

tham gia hợp đồng hợp tác kinh doanh. Khoản lợi nhuận

sau thuế này được các nhà đầu tư hạch toán vào thu nhập

tài chính và làm tăng lợi nhuận kế toán trong khi đó theo

quy định của chính sách thuế, khoản thu nhập này không

chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Điều này đã dẫn đến

chênh lệch vĩnh viễn giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập

chịu thuế

2.2. Các điểm mới của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành trong việc ghi nhận chi phí làm phát sinh chênh lệch giữa thu nhập chịu thuế và lợi nhuận kế toán

- Khoản chi nếu có hoá đơn mua hàng hoá, dịch vụ (bao

gồm hóa đơn giá trị gia tăng và hóa đơn bán hàng) từng lần

có giá trị từ 20 triệu đồng trở lên (giá đã bao gồm thuế

GTGT) khi thanh toán phải có chứng từ thanh toán không

dùng tiền mặt. Trường hợp mua hàng hóa, dịch vụ từng lần

có giá trị từ hai mươi triệu đồng trở lên ghi trên hóa đơn

mà đến thời điểm ghi nhận chi phí, doanh nghiệp chưa

thanh toán và chưa có chứng từ thanh toán không dùng tiền

mặt thì doanh nghiệp được tính vào chi phí được trừ khi

xác định thu nhập chịu thuế. Trường hợp khi thanh toán

doanh nghiệp không có chứng từ thanh toán không dùng

tiền mặt thì doanh nghiệp phải kê khai, điều chỉnh giảm chi

phí đối với phần giá trị hàng hóa, dịch vụ không có chứng

từ thanh toán không dùng tiền mặt vào kỳ tính thuế phát

sinh việc thanh toán bằng tiền mặt (kể cả trong trường hợp

cơ quan thuế và các cơ quan chức năng đã có quyết định

thanh tra, kiểm tra kỳ tính có phát sinh khoản chi phí này).

Tuy nhiên, theo quy định của chế độ kế toán vẫn được ghi

nhận là chi phí để xác định lợi nhuận doanh nghiệp. Chính

vì vậy đã làm phát sinh chênh lệch vĩnh viễn giữa thu nhập

chịu thuế và lợi nhuận kế toán.

-Khoản chi trích nộp quỹ hưu trí tự nguyện, quỹ có tính

chất an sinh xã hội, mua bảo hiểm hưu trí tự nguyện, bảo

hiểm nhân thọ cho người lao động được tính vào chi phí

được trừ ngoài việc không vượt mức quy định 01 triệu

đồng/tháng/người còn phải được ghi cụ thể điều kiện

hưởng và mức hưởng tại một trong các hồ sơ sau: Hợp đồng

lao động; Thỏa ước lao động tập thể; Quy chế tài chính của

Công ty, Tổng công ty, Tập đoàn; Quy chế thưởng do Chủ

tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc quy định

theo quy chế tài chính của Công ty, Tổng công ty. Nếu phần

trích nộp quỹ hưu trí tự nguyện hoặc quỹ có tính chất an

sinh xã hội, mua bảo hiểm hưu trí tự nguyện cho người lao

động vượt mức quy định và không đảm bảo các điều kiện

như trên sẽ bị loại ra khỏi chi phí được trừ khi xác định thu

nhập chịu thuế. Theo chế độ kế toán, khoản chi này được

ghi nhận vào chi phí khi xác định lợi nhuận kế toán.

- Theo quy định của luật thuế thu nhập doanh nghiệp,

phần trích khấu hao tương ứng với phần nguyên giá vượt

trên 1,6 tỷ đồng/xe đối với ô tô chở người từ 9 chỗ ngồi trở

xuống (trừ ô tô chuyên kinh doanh vận tải hành khách, du

lịch và khách sạn) thì không được ghi nhận vào chi phí

được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế.Theo chuẩn mực

kế toán thì tài sản này vẫn được trích khấu hao đưa vào chi

phí khi xác định lợi nhuận. Đây là điểm khác biệt làm phát

sinh chênh lệch vĩnh viễn.

- Các khoản chi của hoạt động kinh doanh: ngân hàng,

bảo hiểm, xổ số, chứng khoán và một số hoạt động kinh

doanh đặc thù khác theo quy định của Bộ trưởng Bộ Tài

chính là những khoản chi không được trừ khi xác định thu

nhập chịu thuế. Do đó, đã làm phát sinh chênh lệch giữa lợi

nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế.

3. Kết luận

Bài viết đã nêu lên một số điểm mới của Luật thuế thu

nhập doanh nghiệp hiện hành trong việc xác định doanh

thu, chi phí để tính thu nhập chịu thuế. Nhận diện các khoản

chi phí, thu nhập làm phát sinh chênh lệch giữa lợi nhuận

kế toán và thu nhập chịu thuế khi có sự thay đổi của chính

sách thuế thu nhập doanh nghiệp giúp người làm công tác

kế toán, quản lý tạidoanh nghiệp có cách thức để tổ chức

tốt công tác kế toán, tránh được sự lúng túng trong việc xác

định số liệu khi thực hiện quyết toán tài chính và quyết toán

thuế; không bị mất nhiều thời gian cho việc kê khai quyết

toán thuế; giảm thiểu những rủi ro khi xác định nghĩa vụ

thuế và tránh các khoản phạt hành chính không đáng có về

thuế; đồng thời cập nhật kịp thời với những quy định mới

của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp.

Tài liệu tham khảo

[1] Bộ Tài chính Việt Nam (2005), Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 17, Thuế thu nhập doanh nghiệp

[2] Bộ Tài chính Việt Nam (2014), Thông tư số 78/2014/TT-BTC ngày 18 tháng 6 năm 2014 hướng dẫn thi hành Nghị định số 218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật thuế TNDN

[3] Chính phủ (2013), Nghị định số 218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013, quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật thuế thu nhập doanh nghiệp

[4] Luật thuế TNDN của Quốc hội khóa XII, kỳ họp thứ 3, số 14/2008/QH12 ngày 3 tháng 6 năm 2008

[5] Luật số 32/2013/QH13 ngày 19/6/2013, sữa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế TNDN

[6] Luật số 71/2014/QH13 ngày 26/11/2014 về việc sữa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế

[7] Thông tư 123/2012/TT-BTC ngày 27/7/2012 của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành một số điều của Luật thuế TNDN số 14/2008/QH12 và hướng dẫn thi hành Nghị định 124/2008/NĐ-CP ngày 11 tháng 12 năm 2008, 122/2011/NĐ-CP ngày 27/12/2011 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp