MUHTASAR KAFİYE

KELİMENİN KISIMLARI

İSİM, FİİL, HARF

İsmin Tarifi ve Hususiyetleri

Lam, Harfi Cer ve Tenvin’in dahil olması, İsmin Müsnedin ileyh ve

Muzaf olması

MUREBİN NEVİLERİ

Müfret Munsarıf, Cemi Mükesseri Munsarıf

• Haleti Raf’ı Zamme

• Nasbı Fetha

• Cerri Kesre iledir. رجال – ديز gibi.

Gayrı Munsarıf.

• Haleti Raf’ı Zamme

• Nasbı ve Cerri Fetha iledir.

Cem’i Müennes Salim

• Haleti Raf’ı Zamme

• Nasbı ve Cerri Kesre iledir.

Esma-i Sitte-i Mu’telle.

• Haleti Raf’ı ‘و’

• Nasbı ‘ا’

• Cerri ‘ي’iledir.

Cemi Müzekker

• Raf’ı و-

• Nasbı ve Cerri ‘ي’ iledir.

GAYRI MUNSARIF İLLETLERİ (tarifi nedir?)

Adil, Vasıf, Te’nis, Maarife, Ucme, Cemi, Terkip, Elif Nun Zaide, Vezni Fiil.

GAYRI MUNSARIFIN MUNSARIF OLMA SEBEBLERİ

• Şiir zarureti (İnzihaf, İnkisar, Kafiyeye riayet) Misalleri?

• Tenasüb (الالغاو السالس) gibi.

MERFUÂT

• Raf alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?

Mamül-ü Merfu'yu sayınız.

FAİLİN TARİFİ VE MEF’UL ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1. Fail ve Mefulde lafzen i’rab ve karine olmadığı zaman. ( .ibig (سى ي سى ع صرمو ن

2. Fail Fiile muttasıl zamir olursa. (اديز ترصن – .ibig (صر د ن زي

3. Failin mef’ulu الا dan sonra vaki olursa. ( اورمع الا ديز برض ام) gibi.

4. Failin Mef’ulu الا manasından sonra vaki olursa. ( اورمع ديز برض امنا) gibi

MEF’ULUN FAİL ÜZERİNE TAKADDÜM ETİĞİ YERLER

1. Faile Meful zamiri bitiştiği zaman. ( دا غالمه ضرب زي ) gibi.

2. Fail الا dan sonra vaki olursa.( ديز الا اورمع برض ام) gibi.

3. Fail الا manasından sonra vaki olursa. (ديز اورمع برض امنا ) gibi.

4. Fail gayrı muttasıl olup, meful fiile muttasıl zamir olursa. (ديز كبرض ) gibi.

TENAZU NE DEMEKTİR, KAÇ YERDEDİR?

İki fiilin kendilerinden sonra gelen ismi zahirde amel etme hususundaki ihtilaflarıdır. Üç yerde olur.

1. Failde ( ديز ىنمركاو ينرض ) gibi.

2. Mefulde (اديز تمركاوتبرض ) gibi.

3. Hem Failde hem de Mefulde olur. ( اديز تبرضو ىنمركا ) gibi.

MÜBTEDANIN TARİFİ NEDİR? HABER ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1. Mübteda sadrı kelam vaki olan şeye şamil olursa. ( كوبا نم ) gibi

2. Mübteda ve Haber Maarife olurlarsa.( قلطنملا ديز ) gibi.

3. Mübteda ve Haber Umumîlikte ve Hususîlikte müsavi olurlarsa.

.gibi ( ضل منك افضل من لضفا)

4. Haber Mübteda için fiil olursa. ( ماق ديز ) gibi.

HABERİN MÜBTEDA ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1. Müfret Haber sadrı kelam vaki olan şeye şamil olursa.( ديز نيا ) gibi.

2. Haber Mübteda’nın Mübteda lığını sahihleyici olursa. ( لجر رادلا ىف ) gibi.

3. Mübteda’da Haberin Müteallıkı için zamir olursa.

.gibi ( ادبز اهلثم ةرمتلا ىلع )

4. Eğer Haber .ibig ( اءم ك ق ان ندى أن asrulo rebah ned. ( ع

HABERE ف NIN DUHULUNÜN CAİZ OLDUĞU YERLER

Kendisinde şart manası bulunan Mübtedalar. Bunlar kendisine fiil cümlesi veya zarf cümlesiyle sıla

getirilmiş isimlerdir. Veya fiil ve zarf cümleleriyle sıfatlanmış nekrelerdir.

1. Mübteda fille sılalanmış isim olursa.( مهرد هلف ىنيتأي ىذلا ) gibi.

2. Mübteda zarf ile sılalanmış isim olursa. (مهرد هلف رادلا ىف ىذلا ) gibi.

3. Mübteda fiil ile vasıflanmış nekre olursa. ( مهرد هلف ىنيتأي لجر لك ) gibi.

4. Mübteda zarf ile vasıflanmış nekre olursa. (مهرد هلف ىنيتأي لجر لك ) gibi.

Tenbih: تيل ve لعل bil ittifak ف nin duhulüne mani olurlar. Niçin?

MÜBTEDANIN TARİFİ VE HAZFİ

1. Cevazen olur. (هللاو لالهلا اذه ىا هللاو لالهلا ) gibi.

2. Vucuben olur. Bu medih veya zem kasdıyla sıfat raf kılınarak mevsufundan kesildiği zamandır. ( اهللدمدل

وه ىا / ديز لجلا معن gibi. Ve mahsus mahzuf bir mübtedanın haberidir diyenlere göre (-اى دو ادلح اهللدمد

د .gibi زي

HABERİN TARİFİ VE HAZFİ

Cevazen olur. Bu durum mahzuf olan haberin makamına başka bir kelime kaim olmadığı zamandır.

ف ) ibig. \ عبسلا اذاف تجرخ) اى واق

Vucuben olur. Bu durum mahzuf olan haberin makamına başka bir kelime kaim olduğu zamandır. Bu

da dört yerdedir.

وال • nın الول dan sonra gelen Mübteda nın haberi, umumi fiillerden olursa vucuben hazf edilir, çünkü هلل

cevabı haber makamına kaimdir. ( ناكل ديز الول .rıdızfal موجود rebah fuzhaM .ibig ( ذا ك

• Kendisinden sonra hal gelen ve faile veya mefule veya her ikisine birden nispet edilen, sureten mastar

olan veya mastar tevilinde olan her Mübteda dır.

ما ) g \امئاق اديز ىبرض ) ائ صل ق .ibiاى دا

• Haberi mukarenet manası taşıyan ve üzerine عم manasındaki و’ile bir şey atfedilen her Mübteda dır.

ته ) ibig. \هتعيضو لجر لك ) ع ي ض قرون مع اى م

• Haberi kasem kendisi Muksemun bih olan her Mübteda dır.

سمى ) ibig. \اذك نلعفال كرمعل) عمرك ق اى هلل

MENSUBÂT

• Nasb alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?

Mamül-ü Mensub'u sayınız.

MEF’ULU MUTLAK tarifi nedir,kaç kısımdır?

1. Tekit için olur. ( اسولج تسلج )gibi.

2. Nev’i için olur. (سسج .gibi ( جسست جل

3. Adet için olur. (سسج .gibi ( جسست جت

MEF’ULU MUTLAK’IN FİİLİNİN HAZFİ

1. Karine kaim olduğu zaman Cevazen hazfedilir.

قدم ) zinide hazi ilasim uB .ibig. \ مدقم ريخ) ير م دوما خ دمت ق اى ق

2. Vucuben olarak hazfedilir. Bu semaen ve kıyasen olmak üzere ikiye ayrılır

• Semaen ( ع جدعا ق دمدا اى دمدت دمدا ق دل سقيا اى سقاك ا سقيا ق رعيا اى رعاك ا رعيا ق خييج اى خاب اهللرجل خييج ق جدعا اى جح

يا يت عج يا اى عج كرا ق عج ش كرت ش كرا اى ش

• Kıyasen olur. Bu altı yerdedir. (Nurlu Minhalar)

1. Mef’ulu Mutlağın kendisinden haber olmayan isim üzerine dâhil olan nefi den veya nefi manasından

sonra müsbet veya mükerrer olarak vaki olduğu yerde. ( اريسريست ىا اريس الا تنا ام nefiyden sonra

gelene misaldir.// يرا س ير س ت يرا lasim eneleg arnos nadnısanam yifen -اى س ت ما ان اريس ديز //.dirان

.ridlasim enelide rarket يرا س يرا س ير س يرا اى ي س

2. Evvel geçen cümlenin manasının gayesini açıklamak için vaki olan mef’ulu mutlak .( فشدوا اهللوَاق فلاما تمنا يعدح

اما تمنون منا يعدت اهللشد ل واما يندون فلدا gibi ibarenin aslı وامافداءا .şeklindedir ءا ال

3. Azalarla yapılan bir iş olduğu halde kendisine bir şey benzetilsin diye mef’ulu mutlağın manasında olan

bir isme ve o ismin sahibine şamil olan bir cümleden sonra vaki olan mefulü mutlak. ( مررت يزيد فاذا هلله صوتر

.şeklindedir يصوت صوتت دمارو ibarenin takdiri صوتت دمارو

4. Başkasına ihtimali olmayan bir cümlenin manası olarak vaki olan mefulü mutlak. هلله عسض اهللف دردمو

ا .şeklindedir اعتترفتح اعترافا takdiri اعترافا

5. Başkasına ihtimali olan bir cümlenin manası olarak vaki olan mefulü mutlak. زيد قاءم دقا takdiri ات دقا ا دق

şeklindedir.

5. Tesniye olarak vaki olan mefulü mutlak. سعديك –هللي يك gibi. Takdirleri. الهللبب هللك اهلليايينح ve عادا يعدت اسعادو دحك السا عل احسا

şeklindedir.

MEFULÜ BİH’İN TARİFİ VE FİİLİNİN HAZFİ

Bazen Cevazen hazfedilir. Bu durum karine mevcut olduğu zamandır.

.şeklindedir الضربا زيدا diye cevap vermek gibi. Takdiri زيدا sualine من اضربح )

Bazende Vucuben hazfedilir. Bu durum dört yerdedir.

1- Semaen: رأ وننسه رأ وننسه gibi takdiri الما كل اما .şeklindedir احترح

2- Münadadır: يا زيدح اى ادعو زيدا gibi.

3- Tefsir şartı üzerine amili hazfedilen M.bih: هتبرض اديز gibi. Takdiri هتبرض اديز تبرض şeklindedir.

4- Tahzirdir: Tahzir sakındırmak kaçındırmak demektir. دا ننسك من االسد طر –اياك واالسد اى يع ل يق اهللطريق اى اهلل

.gibi ات قل

MÜNADANIN TARİFİ VE İ’RABI

1. Müfret maarife olan münada raf olduğu şey üzere mebnidir.

دان - يا زيدح ازي دون –ي ا زي .gibi ي

2. Kendisine Lam-ı İstiğase bitişen münada mecrurdur. يا هللزيدو gibi. Yardım talep etmek manasındadır.

3. Kendisine Elif-i İstiğase bitişen münada fetha üzere mebnidir. هاديز اي gibi ‘he’ harfi vakıf için

eklenmiştir.

4. Bunların dışında ise mensuptur. (mebni değil)! ال –يا رجالا –يا عيدتا ي عا ج ا طاهلل .gibi ي

نادى م يم اهلل رخ MÜNADA’DA TERHİM ت

• Münada’da terhim caiz olup gayrisinde ise zaruret halinde caiz olur. Terhim tahfif için yapılır. Üç şartı

vardır.

1. Münada; Muzaf, Müsteğase, Mendüp ve Cümle olmayacak.

2. Üç harf üzerine zaid olan Alem olacak.

3. Ta-i Te’nis li olacak. Misaller. يا َمو اى َمودح –يا دارل اى دارثح gibi.

MEFULÜ FİH KAÇ ÇEŞİTTİR?

Mefulü Fih dört çeşittir. (Nasb olmasının şartı يف nin takdiridir.)

1. Zarfı zamanı müphem ارهد تمص gibi.

2. Zarfı zamanı mahdut افطرت اهلليومت gibi.

3. Zarfı mekanı müphem نك س ست خ س .gibi ج

سار -وراء -اتمام -خسف -شمال -يمين -تدت -فوق) دى -ي ( دون -هلل

4. Zarfı mekanı mahdut. Bu, يف nin takdirini kabul etmez.

سجد م ى اهلل ست ف س .gibi ج

MEFULÜ LEH DEN LAM’IN HAZFİ

(Nasb olabilmesinin şartı Lam’ın hazfidir.)

1. Mefulü leh illetli fiil’in faili için iş olacak. Yani mefulü leh ile illetli fiilin faili aynı olacak.

2. Mefulü leh illetli fiile vücutta yakın olacak. ناا –ضريتح زيدا ت دييا يا .gibi قعدت عن اهللدرب خح

MEFULÜ MEA’YA MİSAL

دا ibig. -استوى اهللماء واهللخشيجت ك وزي ما هلل

HAL’İN tarifi ve AMİLİ

1. Fiil ضريت زيدا قاءماا

2. Şibhi fiil زيد فى اهللدار قاءماا

3. mana fiildir. دذا زيد قائماا gibi.

TEMYİZİN KISIMLARI (Temyizin tarifi ve amili nedir?)

1. Ya lafızda mezkur olan zattan ibhamiyeti kaldırır. Bu Müfret miktar, Adet, Vezin veya Keyl dir.

Bu durumda temyizin amili; ismi mübhem-i tâm'dır

• Müfret miktara misal: امهرد نورشع

• Vezn’e misal: رطلر زيتاا

• Keyl’e misal: ارب نازفق gibi

2. Yada lafızda mukadder zattan ibhamiyeti kaldırır. Bu ya cümle veya şibhi cümle veya izafet olur.

Bu durumda temyizin amili; fiil, şibhi fiil veya mana fiildir.

• Cümleden ibhamiyetin kaldırıldığına misal: اسفن ديز باط

• Şibhi cümleye misal: زيد طي لبر اياا

• İzafete misal: املع هبيط ىنبجع gibi.

MÜSTESNANIN İ’RABI (tarifi nedir?)

MÜSTESNANIN MENSUB OLDUĞU YERLER.

1. Tam Muceb kelamda sıfatın gayrı olan الا dan sonra vaki olursa.

جاءنى اهللقوم اال زيداا

2. Müstesna, müstesna minh üzerine takaddüm ettiği zaman.

جاءنى اال زيداا اهللقوم

3. Müstesna İstisna-i munkatı olduğu zaman. ارامح الا دحا رادلا ىف ام

4. Müstesna يس -ما خال -ما عدا -عدا -الخ كون asrulo ikav arnos ned. -هلل ال ي

Bu dört maddede nasb vaciptir.

NASBIN CAİZ OLUP BEDELİN TERCİH EDİLDİĞİ YER.

• Gayrı muceb kelamda, müstesna minh mezkur olduğu halde اال dan sonra vaki olan müstesnada nasb

caiz ancak müstesna minh’den bedel muhtardır. ما فعسوه اال قسيلر او قسيالااا gibi.

MÜSTESNANIN, AMİLİN HASEBİ ÜZERE İ’RABLANMASI.

Gayrı muceb kelamda müstesna minh gayrı mezkur olduğu zaman.

ال نى زيدر ا ضري ما

TENBİH: Her ne zaman ki müstesna minh’in lafzından bedel caiz olmasa mahallinden bedel yapılır. ما جائنى

.gibi من اددو اال زيدر

SIFAT KAÇ ÇEŞİTTİR? MEVSUFA TABİ OLDUĞU HUSUSLAR

• Sıfat ya Mevsufun haliyle hallenir ki bu on yerdedir. Raf, Nasb, Cer, Maarife, Nekre, Müfret, Tensiye,

Cemi, Müzekker, Müenneslikte.

• Yada Mevsufun Müteallıkı nın haliyle hallenir ki bu da beş yerdedir. Raf, Nasb, Cer, Maarife, Nekrelikte.

SIFATIN FAİDELERİ

• Nekrede Hususilik

• Marifede İzah

• Mücerret Sena veya Zem için kullanılır.

• Tekit için kullanılır.

TEKİD’İN KISIMLARI İki kısımdır.

1. Tekidi Lâfzî / Lafzın tekrarıyla olur. ديز ديز ىنئاج gibi.

2. Tekidi Manevî / Sayılı ve belli lafızlarla olur. نه -هسفن ي تع -اجمع -ع صعاب -اك سه - سجد -ك الدما lasiM .ibig: ف ك

.ibig عون سهم اجم كج ك مالئ اهلل

BEDEL (tarifi nedir?)

Bedel dört çeşittir.

1. Bedeli Kül Minel Kül / كوخا ديز ينئاج gibi.

2. Bedeli Baaz Minel Kül / هسأر اديز تبرض gibi.

3. Bedeli İştimal / سحسلبت زيد َويه gibi.

4. Bedeli Galat / ارامح اديز تيأر gibi.

5.

MECRURÂT

Mamül-ü Mecruru sayınız.

Cer alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?

نى ي م MEBNİ BAHSİ (tarifi nedir?) اهلل

(Lakapları: Zamme – Fetha – Kesre’dir.)

MEBNİ ASILLAR

1- Harf 2- Fiili Mazi 3- Emir bi gayrı Lam 4- Cümle

MEBNİ ARIZI LÂZIMLAR

Muzmerat: ن // انا اهللى دن // ضريتح اهللى ضرينت // ضرينى اهللى ضريهن // اياىت اهللى ايادن // هللى اهللى هللهح

Esma-i İşaret: ما -ذاك اك -ذاك ما –ت اك ك -ت اوالء

Mevsulât: ذى سذان –اهلل تى -اهلل تان -اهلل س اىب –من –ما –اهلل

Esma-i Ef’al: Bazıları Emir manasındadır. ويادت زيدا اى امهسه .gibi رح

Bazıları Mazi manasındadır. عد د اى ي يهات زي .gibi د

Esvat: ل تت يه هللسيهاءم فاالول كااقو واهللَانى كنتل ل و كل هللنن دكض يه صوتر او صح

Mürekkebat: نسيت كخمسجت عشرت و يعسيك امهنيب سيل نيتملك نم مسا لك

Bazı Zuruf: 1- İzafetten kesilen zarflar. قيلح ويعدح gibi. 2- Mekan için olan ثيح ve hem zaman hem mekan

için olan اذا gibi. 3- Mazi için olan .ibig اذ

. gibi أنىت -اين -منذ -مذ - -متى 4

ZAMİRLER KAÇ ÇEŞİTTİR?

Beş çeşittir.

1. Zamiri Merfu Muttasıl. ضريتح اهللى ضرين

2. Zamiri Merfu Munfasıl. انا اهللى دن

3. Zamiri Mensubu Muttasıl. هن ضري ى نى اهلل ضري

4. Zamiri Mensubu Munfasıl. ادن ى اي اى اهلل اي

5. Zamiri Mecruru Muttasıl. هن ى هلل ى اهلل هلل

ZAMİRİ MUTTASILIN ÖZÜRLENDİĞİ VE MUNFASILIN GETİRİLDİĞİYERLERİ MİSALLERİYLE VE

SEBEBLERİYLE BERABER SAYINIZ SAYINIZ

- Altı yerde zamiri muttasıl getirilemez. Bu sebeble munfasıl getirilir.

1- Zamir amili üzerine takaddüm ederse munfasıl getirilir. Çünkü ittisal ahire olur. Misal: اياك ضريتح gibi.

2- Bir gaye sebebiyle fasıl yapıldığı zaman munfasıl getirilir. Çünkü infisal, ittisale zıttır. Misal: كبرض ام

.ibig ا اال ان

3- Zamirin amili hazfedildiği zaman, zamir munfasıl getirilir. Çünkü ittisal için bir şey kalmamıştır. Misal:

.gibi اياك واهللشر

4- Amil manevî olursa zamir munfasıl getirilir. Çünkü lafzın manaya ittisali mümtenidir. Misal: انا زيدر gibi.

5- Amil harf olduğu halde zamir merfu olursa munfasıl getirilir. Çünkü merfu zamir harflere bitişmez.

Misal: ما انتت قائما gibi.

6- Başkasına ait olan sıfat, zamire isnat edilirse munfasıl getirilir. Çünkü munfasıl getirilmezse bazı

durumlarda iltibas olur.

Misal: ىه هتبراض ديز دنه gibi.

ZAMİRİ FASIL NEDİR?

Zamiri fasıl, haberin sıfatla karıştırılmaması için, Mübteda ile Haber arasına giren Merfu Munfasıl Sığadır.

Yani وه .

Zamiri faslın şartları: 1- Haberin Maarife olması. من -2 زيد دو اهللعاهللم ile kullanılan

ismi tafdil olması. زيد دو افضل من عمروو gibi.

NUNU VİKAYE NEDİR, HANGİ FİİLLERE GETİRİLİR?

ZAMİRİ ŞAN VE ZAMİRİ KISSA NEDİR?

Cümleden önce gelen ve kendisinden sonraki cümle ile tefsir olunan gaip zamirdir. Müzekker ise ‘Şan’

denilir.قل دو ا ادد gibi. Müennes ise ‘Kıssa’ denilir. تتعامت .gibi ى االيصارح فانها التات

İSMİ İŞARET VE İSMİ MEVSÜLLERİ SAYINIZ. TARİFLERİNİ

OKUYUNUZ.

ELİF-LAM'IN SILASI NEDİR?

ذى .İLE HABER VERMEYİ ANLATINIZ VE MİSAL VERİNİZ اهلل

MARİFELER

1. Muzmerat 2- Alem 3- Mübhemat 4- Muarraf Bil-Lam

5- Bunlardan birine muzaf olan 6- Muarraf bin-Nida.

ESMA-İ ADEDİN MÜMEYYİZLERİ

• 3 ten 10’a kadar Mecmuu Mecrur. جائنى َالَج ح رجالو

• 11 den 99’a kadar Müfredi Mensub. ات عشرت رجالا ات ات ات ات ات ات جائنى خمسجتات

.ve tesniyesinin temyizi Müfredi Mecrurdur م ةر ,( اتففر –اهللوفر ) ve cemisi olan ( اهللنان ) ve tesniyesi olan اهللف •

.gibi جائنى اهللنان رجلو

İSMİ FAİLİN AMEL ETME ŞARTLARI

• Hal ve İstikbal manasında olacak.

• Sahibine(yani, müptedaya veya mevsufuna veya zil hale) veya hemze-i istifham'a veya harfi nefî'ye

itimat edecek.

وه ضارب اي د وه –زي ضارب اي وه ibig. –جاء اهلل ضارب اي جاء رجل

عل ن FİİL BAHSİ اهلل

ج الَ َ نج اهلل ادد االزم ترن ي ق سه م ن ى ن نى ف سى مع عل ما دل ع ن اهلل

FİİLE HAS OLAN ŞEYLER

ال ,nin ve cezmedicilerin, sakin olduğu halde ta-i tenis’in katılması -سوف -س قد nin ta’sı yani اح فعستت

harekeli bariz zamiri merfu muttasılların katılması fiilin özelliklerindendir.

MUZARİYİ NASB EDENLER

ن –ان ى -هلل .den sonra fiili muzari nasb olur اذن -ك

:En” İN GİZLENDİĞİ YERLER“ ’ أنا

تى ى ayev karalo ikikhat eli irazum iliif neleg isemilek ح gibi. Fakat önüne اهلخدا ىتح ترس .dan sonra د ت

hikaye yoluyla hal zamanı murat edilecek olursa o takdirde ىتح ibtita için olur ki muzari Raf okunur,

تى .gibi هنوجريال ىتح نالف ضرم .nın makablinin mabadına sebeb olması vacip olur د

ى .gibi اسسمتح الدخلت اهللجنج .den sonra الم ك

الم جدود dan sonra. Bu Lam menfi olan كان nin haberine nefyi tekit için gelen Lamdır. وما كان ا هلليعذيتهم gibi.

ف den sonra. Bunun iki şartı vardır. 1- ف nın makablinin mabadına sebeb olmasıdır. 2- ف den önce

Emir, Nehiy, İstifham, Nefi, Temenni veya Arz’dan biri bulunmalıdır. ك .gibi زرنى فاكرمت

و dan sonra. Bununda iki şartı vardır. 1- و dan öncekinin و dan sorası ile zaman itibarıyla beraber

olmasıdır. 2- ف için söylenen ikinci şarttır. رمتككاو ىنرز gibi.

ن كت .manasında olmak şartıyla muzariyi nasb eder اال ان veya اهللى ان den sonra. Bu او مت ى او تعطيتنى دقى هللازل اى اهلل

ان

MUZARİYİ CEZMEDENLER

Fiili Muzari ما – مل ر –هلل نهى –الم االم ى اهلل ما –متى –اين –ديَما –ذما ا –مهما –ان ve Mücazât Kelimeleri denilen ال ف

.gibi هللم يسدا و هللم يوهللدا .kelimeleri ile meczum olur أن ى –اىر –من –

Mucâzât kelimeleri iki fiile dahil olurlar. Bu fiiller Şart ve Ceza diye isimlendirilirler. Her zaman şart

cezadan önce gelir. ك نى ازرا .gibi ان تزرا

İN MUKADDER OLUP MUZARİYİ CEZM ETTİĞİ YERLER‘ ْنا

Emir’den sonra ك ك :takdiri زرنى اكرما نى اكرما ان تزرا

Nehiy’den sonraالتنعلل اهللشر يكن خيرا هللك takdiri: ان هللم تنعساه يكن خيرا هللك

İstifham’dan sonra دل عندكم ماءر اشرياه takdiri:يكن عندكم ماءر اشرياه نا

Temenni’den sonraحننلقاه ان يكن هللى مالر أحننقاه:takdiri هلليت هللى ماال ا

Arz’dan sonraاال تنزلح تصبا خيرا takdiri:ان تنزلا تصبا خيرا

Buralarda نا in mukadder olması zikredilen şeylerden sonra gelen muzariye makablinin sebeb olması kast

edildiği zamandır.

MÜTEADDİ FİİL KAÇ ÇEŞİTTİR?

Üç çeşittir

• Bir mefule müteaddi olanlar ضرب

• İki mefule müteaddi olanlar سم -اعطى ع

• Üç mefule müteaddi olanlar - سم -دد ث –اخير –خي ر –ني –اني –ارى اع

ق عال اهلل وب اف EF’ÂLİ KULUB (tarifi nedir?) هلل

نت ن يت –ن س ست -د سمت –زعمت –خ ت –ع وخدت –راي

Bu fiillerin Efali Kulub diye isimlendirilmelerinin sebebi, sâdır olmalarında zahiri olan azalara ihtiyaç

duyulmayıp akıl kuvveti ile sâdır olmalarıdır.

• Bunlar Cümle-i İsmiyye üzerine dahil olurlar.

• Verilen haberin zan mı yoksa kesin mi olduğunu beyan için gelirler.

• İsim Cümlesinin her iki cüzünü meful almakla nasb ederler.

• Mefullerinden biri zikredilince diğerinin de zikri vacib olur.

• Mefullerini tevassut ederlerse veya muahhar olurlarsa İlğa caiz olur.

.gibi زيدر عاهللمر نننت - زيدر نننت عاهللمر

• İstifhamdan, Nefiden, ve ibtida lam’ından sonra vaki olurlarsa Tâlik edilirler. عسمت أزيدر عندك ام عمرور gibi.

TENBİH: ااء .İlğa; Hem lafzen hem de manen amelin iptali demektir االهلل

يق س ع ت .Tâlik; Sadece lafzen amelin iptalidir اهلل

صج ناق عال اهلل EF’ÂLİ NÂKISA (tarifi nedir?) اف

Nakıs Fiiller, failin bir sıfatı taşıdığını sabitleştirmek için vaz edilmişlerdir.

Bunlar : صار – ناك تئ –مانانك –مازال –راح –غدا –عاد – ض –يات –أضدى –أمسى –أصيص - رح –ماف –مادام –ماي

يس .fiilleridir هلل

• Nakıs fiiller, Mübteda Haber üzerine dahil olurlar.

• Kendi manalarının hükmünü habere taşırlar.

• Raf ettiklerini isim, nasb ettiklerini haber alırlar.

• Haberlerinin isimleri üzerine takdimleri caizdir.

كان زيدر قائما -كان اح عسيما دكيما

ج قاري م عال اهلل EF’ÂLİ MUKÂREBE (tarifi nedir?) اف

ب –كاد –عسى شك -طنلق –أخذ –جعل –كرل او

Hakikatte bunlarda Nakıs fiillerdendir. Bunları sıkan ub ,susuh mihüm ne narıya nednirelşedrak ev ان ك

fiillerin haberlerini meydana getiren kısım daima Muzari bir fiil cümlesi olmasıdır. Halbuki gerek ْن ve

kardeşlerinin gerekse ناك ve kardeşlerinin haberleri Muzari bir fiil cümlesi olabileceği gibi müfret, Şibhi

cümle, isim cümlesi veya maziyle başlayan fiil cümlesi olabilir.

Bunlar cümledeki manaları itibariyle üç sınıftırlar.

1. Ef’âli Mukârebe: Yaklaşma manasında olan nakıs fiiller ك \اوشك –يكاو \كاد رب –يوشل .gibi ك

2. Ef’âli Recâ: Umut –Ümit manasında olan nakıs fiiller ق –درى – ىسع سوهلل اخ

3. Ef’âli Şurû’ Başlama manasında olan nakıs fiiller دب –عسلق –طنلق –أنش –جعل –شرع –يدأ –اخذ gibi.

عجب ت عال اهلل TAACCÜB FİİLLERİ ف

• Taaccübün inşası için vaz edilmişlerdir.

• İki sigası vardır. 1- سه ع ه -2 مااف عل ي اف

• Gayrı mutasarrıftırlar.

• Ancak ismi tafdilin bina edildiği fiillerden bina edilirler, çünkü tekit ve mübalağa hususunda ismi tafdil

gibidirler.

MEDİH VE ZEM FİLLERİ افعال اهللمدح واهللذم ل

Bunların meşhurları ست kelimeleri de bu kısımdandır - دي ذا –ساء kelimeleridir. Ayrıca نلعامت ve بلءا

Medih ve Zemm’in inşası için vaz olunmuşlardır.

ست .nin amel etme şartı, Failin Lam ile Marife olmasıdır نلعامت ve بلءا

د رجل زي عم اهلل ن

Veya Fail Lam ile Marife olan bir kelimeye muzaf olmalıdır. ديز لجرلا بحاص معن

Veya fail mensub bir nekre ile temyiz edilmiş zamir olmalıdır. عم دو رجال ال اى ن عم رج ن

Veya fail olan zamir ما lâfzı ile temyiz edilir. ا دى م ي دى gibi. Bu فنلعل ش عم .demektir ن

Failden sonra gelen mahsusun Bil Medih veya Zemm’dir. د رجل زي عم اهلل .gibi ن

Bazen Mahsus öne geçer رجل عم اهلل د ibig. ن زي

Mahsus Mübtedadır, kendisinden önce gelen ise haberdir.

Fail ile Mahsus birbirlerine mutabakat ederler.

يذا يذا .lafzında değişiklik olmaz ذا .lafzıdır اذ fiilinin faili د – ناديزلا اذبح .dan sonra Mahsus vardır د

دون زي ند –اهلل .gibi د

دروف :HARFLER اهلل

يره ى غ نى ف سى مع ما دل ع

جارة دروف اهلل HARFİ CERLER اهلل

Fiil veya fiil manasında olan şeyi kendilerinden sonra gelen isme ulaştırmak için vaz edilen harflerdir.

Bunlar meşhur kavle göre yirmi tanedir.

سم –رب –دتى –ك –فى –الم –عسى –عن –اهللى –من –ب ق سم –واو اهلل ق اء اهلل نذ –مذ –داش –ت ال –م وال -عدا –خ يمه –هلل ك

عل – .harfleridir هلل

.gibi ديزب تررم .yada mecazidir يزيد داءر .İlsak içindir. Ya hakikidir ب •

عج • جم وم اهلل صمت من ي rulo adnamaz ayev ,ibig صرة ي سرت من اهلل (kafittİ liB) rulo adnakem aY .ridniçi aditbİ من

(Kûfelilere göredir) gibi.

وا هللصيام اهللى اهللل gibi. Zamanda olur خرجت اهللى اهللسوق İntiha-İ Gaye içindir. Mekanda olur اهللى • ل ibig.اتم ي

.gibi اخذتح عنه اهللعسم ve رميت اهللسهم عن اهللقوس .Bu’ud ve Mucavezet içindir عن •

.gibi او اجد عسى اهللنار ددىا ve وعسى اهللنسك .İstilâ’ içindir عسى •

ب • ت دي س ت هلل ضري .rulo niçi lil’aT الم ve .ibig تك مخاف خرجت هلل

• .ridniçi teyifraZ ى ى ف ماء ف كوز اهلل صدق ibig. اهلل ى اهلل ناخات ف و اهلل

.gibi دسالاك ديز .Teşbih içindir ك •

• ahitnİ تى ى .İ Gaye içindir-د تى rulo rihaz imsi kacna ururceM nın. اهلل تى ralkraf ikadısara : 1. د ىeli د اهلل

nın Mecruru zamirde olabilir. 2. ىتح nın mabadinin makabline dahil olması şarttır. .ridliğed traş ub ad ى اهلل

.ibig سها تى رأ كج د سم ست اهلل اك

Asıl itibarıyla taklil (azlık) için vaz olunmuş ise de daha sonra teksir (çokluk) manasında isti’mâli çok رب •

ulunca hakikata takarrub etmiştir. Hatta mana-yı taklil’de isti’mali o kadar kalil’dir ki karineye muhtaç

mecaz gibi olmuştur.

سم • ق .İsmi zahir’e mahsustur. İsti’mali çok olduğundan fiili daima mahzuftur واو اهلل

سم • ق اء اهلل .Lafza Celâle mahsustur ت

.İstisna içindir. İki vecih üzere isti’mal olunur. 1- harfi cer olarak. 2- fiil olarak داش •

نذ • -manasındadırlar. İki vecih üzere isti’mal olunurlar. 1- harfi cer olarak. 2 نم Zamanı Mazi’de مذ ev م

isim olarak.

ال • Harfi cer olarak 2- Fiil olarak -عدا ve 1 .ralrunulo lam’itsi erezü hicev ikİ .ridniçi ansitsi ad ralnuB خ

Nasb ameli yaparlar.

وال • .Bu her zaman değil bilakis kendisine zamir muttasıl olursa Harfi cer’dir هلل

ى • .gibi هميك .Ta’lil manasınadır ve ancak kendisine Ma-i İstifhamiye dahil olursa cer eder ك

Tenbih: Ma-i İstifhamiye üzerine harfi cer dahil olursa Ma’nın Elif’i hazfolunur. Sebebi: Ma-i Mevsul’e ve

Ma-i Mevsuf’e karışmasın diyedir.

عل • Bu Terecci (Ümit) manasındadır. Ancak Harfi Cer olması Müttefekun Aleyh olmayıp ŞAZ’dır. Cer هلل

etmesi sadece Ukayl lugatındadır.

عل ن اهلل يهج ي ش م دروف اهلل FİİLE BENZEYEN HARFLER اهلل

كن –ك ن –أن –ْن يت –هلل عل –هلل .Kelimeleridir هلل

.Hariç, bu kelimeler için sadrı kelam vardır أن •

• Bu harflere ما ‘i Kaffe dahil olur, bu sebeble amelden kesilirler. ْنما زيدر قائمر gibi. Böylelikle bu harfler fiil

üzerine de dahil olurlar. ْنما ضرب زيدر gibi.

MADDESİNİN MEKSUR OKUNDUĞU YERLER ان

1. İbtida-i Kelamda ْلن زيدا قائمر

2. Kasemin cevabında ْلن زيدا قائمر وال

3. Sıla makamında ته من اهللكحنحوزل ما ْن مناتده نا واتتتيا

4. İsmi Ayn’dan haber makamındaقائمر زيدر ْنه

5. Haberine Lam-ı İbtida dahil olan cümle makamında عسمتح ْن زيدا هللقائم

6. Zan manasında olmayan ‘kavil’maddesinden sonra قحلا ْن ات تعاهللض واددر

7. Hatta’yı İbtidaiyye’den sonraأتتقولح ذاهللك دتض ْن زيدا يقوهلله

8. Tasdik harflerinden sonraعتما ْن زيدا قائمر نت

9. İftitah harflerinden sonra أف ْن زيدا قائمر

10. Vav-ı Haliye’den sonraنوهراكل نونمؤملا نم اقيرف نْو gibi.

MADDESİNİN MEFTUH OKUNDUĞU YERLER ان

1. Fail makamında يتستاتنلى أنك قاءمر

2. Meful makamında عسمتح أن زيدا قاءمر

3. Mübteda makamındaى أنك قاءم نادل عل

4. Muzafun İleyh makamında سلسا ديثح أن زيدا جاهللسر ْجا

ذا .5 كان ك اءم هلل ك ق و أن و arnos nedهلل هلل

ذا .6 كان ك ك ذادب هلل وال أن وال arnos nadهلل هلل

7. Ma-i Mastariyye-i Tevkıtiyye’den sonra سسا ما أن زيداقاءمر الجا

8. Harfi cerlerden sonra ن أنك قاءم ياتح مل عتجل

9. Hatta- i Atıfa’dan sonra كت دتى أنك صاهللصر ورت فاتح احمح عترت

.gibi ما رأيته مذ أنك قاءمر den sonra منذ ve مذ .10

MADDESİNİN MEKSUR ve MEFTUH OKUNMASININ CAİZ OLDUĞU YERLER ان

1. Fa-i Cezaiyye’den sonra vaki olduğunda نلى ن يكرما هح مت مح رل نلى احكا فاتال

2. İza-i Müfacae’den sonra vaki olduğunda هح مح رل نلى احكا نلى اوذاا اتال ما رل نا يحكا .gibi مت

İRELFRAH FITA نج عاط دروف اهلل اهلل

Atıf lugatte meylettirmek demektir. Bu harfler matufu matufun aleyh’e meylettirdiğinden Atıf harfleri

denilmiştir.

Bunlar

.harfleridir هللكنا –يل –ال –ام –ْما –او –دتى –َم –ف –و

يه ي ن ت TENBİH (UYARMA) HARFLERİ دروف اهلل

.Harfleridir دا –أما –اف

ا زيدر قاءمر –اف زيدر قاءمر .gibi دا زيدر قاءمر –أمت

NİDA HARFLERİ

ا ا –ي يا –اي .harfleridir أ –اى –د

ا .Hem uzak hem yakın için kullanılır ي

.ralrılınalluk niçi kazU يا ا ev د اي

.ridniçi nıkaY اى

.ridniçi nıkay ad ahaD أ

جاب İCAB HARFLERİ دروف اإلي

لا –ْلىا –يسى –نعم يارل –أجت .kelimeleridir ْن –جت

عم ق ralurğod iyeş neçeg ecnö nednisidnek isemileK.ن

.ridniçi kampay tebsüm iyfen isemileK سى ق ي

.Kelimesi istifhamdan sonra isbat içindir. Ve kendisine kasem lazımdır ق ْلىا

لا يارل –أجت .Kelimeleri haber vereni tasdik etmek içindir ْن –جت

ادة زي ZAİD HARFLER دروف اهلل

نا –ال –ما –أنا –ْنا .Harfleridir ل –ب –مل

ما ْنا رأياتح زيداا .Harfi Ma-i Nafiye ile beraber nefyi tekit için ziyade edilir - ْنا

وال أنا هللوقام .ile kasem arasında ziyade edilir ول gibi. Ve فسما أنا جاء اهلليشيرح .ile beraber ziyade edilir هللما Harfi - أنا

.gibi زيدر قمتح

جا .ile beraber ziyade edilir ْذا Harfi - ما رح . متى ما تذادبا أذادبا .ile ziyade edilir متى ve . ْذاما تتخرجا أخا

در وال عمرور يز ىنءاج ام .Kelimesi nefiden sonra olan atıf vav-ı ile beraber ziyade edilir - ال

ين . ضاهلل يهم وال اهلل س ضوب ع ا م ير اهلل ال نأ كعنم ام .gibi. Ve En-i Mastariye’den sonra ziyade edilir غ

سجد .gibi ت

ير س ن ت ا اهلل TEFSİR HARFLERİ درف

وك ق ibig. أىا .1 د اى اي ى زي جاءن

.gibi وناديناه أنا يا ْيراديم .Kavil manası olan fiilden sonra gelir = أنا .2

صدر م MASTAR HARFLERİ دروف اهلل

.Harfleridir أن –أنا –ما

.demektir كجورخ gibi. Yani اعجينى أنا خرجتت .Harfleri fiile mahsusturlar أنا ve ما

كمايق ىنبجعا gibi. Yani اعجينى أنكت قاءم .İsim cümlesine mahsustur أن

يض ض تد TEŞVİK HARFLERİ دروف اهلل

وال –أال –دال وما –هلل .Kelimeleridir. Bu kelimeler için sadrı kelam vardır هلل

İFRAH (AMRITŞALKAY) BİRKAT EV (İTNELKEB) UKKAVET ع توق درف اهلل

د قدصي دق بوذكلا نْ .Harfidir. Muzari fiilde tahkik manasıyla beraber taklil manasını ifade etmek için gelir ق

gibi.

Mazide takrib manası verir. ةالصلا تماق دق gibi.

نهام ت س ا اإل İSTİFHAM HARFLERİ درف

İstifham için iki harf vardır. Hemze ve له harfi.

Bunlar için sadrı kelam vardır.

شرط ŞART HARFLERİ دروف اهلل

.Harfleridir. Bunlar için sadrı kelam vardır اتما –هللو –ْنا

ردع MEN VE ZECR HARFİ درف اهلل

كت Lafzıdır. Mesala bir şahsa كال ضح ال dediğin zaman, o kişi de sana ret olarak فالنر يحياال der. Yani senin ك

dediğin gibi değil demek ister.

Bazen de دقاا manasında gelir. يطاى نْ الك سان هلل .gibi اإلن

يس ت ن اء اهلل TE’NİS TA’SI ت

Sakin olan te’nis ta’sı müsnedin ileyhin müennesliğini ifade için mazi fiiline katılır.

Şayet müsnedin ileyh müennesi gayri hakiki olan ismi zahir olursa Ta-i Te’nis’i getirme hususunda

muhayyersin.

TENVİN

Beş kısımdır.

1. Tenvini Temekkün: Bir ismin mureblikte kökleştiğini ifade eder.

2. Tenvini Tenkir: Nekre ile Marifenin arasını ayırır.

3. Tenvini Ivaz: Muzafun İleyh’ten ıvaz olarak gelir.

4. Tenvini Mukabele: Cemi Müzekker Salimin Nununa mukabil getirilir.

5. Tenvini Terennüm: Şiirleri güzelleştirmek içindir.

تا يعون ا تعاهللى تتم