Muoi van cau hoi tai sao

lukhachdem Internet http://lukhachdemit.blogspot.com

Nguồn: Internet Page 1

Tuyển tập mười vạn câu hỏi vì sao?

1 Vì sao châu chấu bay thành đàn?

Châu chấu dù bay ở trên trời hay đỗ dưới mặt đất vẫn duy trì tính hợp quần. Đây

không phải là sở thích nhất thời, mà do thói quen đẻ trứng và nhu cầu về mặt sinh

lý của chúng.

Việc châu chấu thích hoạt động thành đàn có quan hệ rất lớn đến thói quen đẻ

trứng. Đến mùa giao phối, châu chấu lựa chọn vị trí đẻ trứng tương đối nghiêm

khắc, thích hợp nhất là môi trường có chất đất cứng, có độ ẩm tương đối và có ánh

sáng mặt trời trực tiếp. Trên những cánh đồng rộng lớn, khu vực có thể đáp ứng

các tiêu chuẩn này tương đối ít, do vậy, châu chấu thường tập trung đẻ trứng hàng

loạt trên một phạm vi không lớn lắm. Thêm vào đó, trong khu vực nhỏ này, chênh

lệch độ ẩm là rất ít, khiến cho trứng nở đồng loạt, đến mức châu chấu non vừa chào

đời đã hình thành thói quen sống cùng nhau, đi theo nhau.

Mặt khác, châu chấu phải sống theo đàn cũng là do nhu cầu về mặt sinh lý. Chúng

cần nhiệt độ cơ thể tương đối cao để hoạt động. Vì vậy, việc sống thành đàn sẽ

giúp chúng duy trì nhiệt độ trong cơ thể. Tất cả những con châu chấu trong đàn đều

có chung đặc điểm này. Bởi vậy, trước khi chúng kết đàn, chỉ cần vài con lượn

vòng trên không trung, rất nhanh sau đó, những con khác dưới mặt đất sẽ cảm ứng

và đồng loạt bay lên.



2 Vì sao trong cây có điện?

Các điện tích dương thường tập trung ở dễ, và âm ở ngọn cây.

Một số hoạt động sống trong cơ thể sinh vật tạo ra điện trường và dòng điện, gọi là

điện sinh vật. Ở một số động vật, hiện tượng này rất rõ, ví dụ cá chình điện có thể

dùng điện sinh vật để bắn chết những con mồi nhỏ. Trong cây cũng có điện, nhưng

chỉ yếu hơn mà thôi.

Dòng điện trong cơ thể thực vật yếu đến nỗi nếu không dùng đồng hồ điện siêu

nhạy thì khó mà phát hiện ra. Nhưng dòng điện yếu không có nghĩa là không có.

Vậy điện trong cây phát sinh như thế nào?

Có rất nhiều nguyên nhân khiến cây sản sinh ra điện. Ví dụ ở rễ, dòng điện chạy từ

chỗ này sang qua khác, vì sự chênh lệch điện tích do các đoạn rễ hấp thụ muối

khoáng không đều.

Bây giờ chúng ta hãy quan sát quá trình hấp thụ khoáng kali clorua của cây đậu

tương. Các ion của kali clorua được hút vào rễ. Clo(-) từ rễ được hút lên các tế bào

ngọn, làm tăng số ion âm trên ngọn, trong khi đó, các ion dương của K+ lại tập

trung ở đầu rễ. Kết quả là xuất hiện một điện thế giữa ngọn và gốc. Tuy nhiên,



cường độ dòng điện trong cây rất nhỏ. Theo tính toán, tổng dòng điện trong 100 tỷ

cây đậu tương mới đủ thắp sáng một ngọn đèn 100 W.

3 Tại sao tai biết tiếng động từ đâu dội tới?

Âm thanh đến hai tai nhanh, chậm và có cường độ khác nhau, vì thế bạn biết được

hướng của nó.

Một người từ nhỏ đã điếc một tai. Khi bạn gọi, người đó phải ngó quanh ngó quẩn

tứ phía xem bạn ở đâu gọi tới. Tại sao người này lại mất khả năng xác định vị trí?

Ấy là vì muốn xác định hướng của tiếng động, bạn cần phải "thông" cả hai tai.

Thí nghiệm tâm lý học cho thấy, nếu chỉ có một tai nhận được kích thích của hai

nhóm sóng âm nối tiếp nhau, từ hai phía có cường độ như nhau, khoảng cách bằng

nhau, nhưng khác hướng, thì hiệu ứng sóng âm của hai nhóm đó với tai là như

nhau. Như vậy, người ta không thể nào phân biệt được hướng của nguồn âm.

Nếu cả hai tai đều nhận được tín hiệu, tình hình lại khác. Một trong những căn cứ

để ta nhận ra hướng tiếng động là chênh lệch thời gian giữa hai tai.

Nếu nguồn âm ở bên phải người nghe, sóng âm đến tai phải nhanh hơn đến tai trái

một khoảnh khắc. Dùng đồng hồ đo chính xác sẽ thấy, cho dù chênh lệch thời gian

chỉ là 30% giây, người ta vẫn nhận ra được hướng tiếng động.

Căn cứ thứ hai là chênh lệch về cường độ âm thanh. Nguồn âm có thể đập vào tai ở

gần mạnh hơn tai kia một chút. Cường độ dù nhỏ cũng đủ để chúng ta xác định



được chính xác vị trí của tiếng động ở bên trái hay bên phải.

Còn một vấn đề nữa: Nếu nguồn âm ở bất kỳ nơi nào trên mặt phẳng dọc giữa mặt,

sóng âm đến cùng một lúc, đập vào màng nhĩ với cường độ như nhau, khi đó liệu

chúng ta có thể nói chính xác vị trí của nguồn âm không? Nó ở đằng trước, đằng

sau, ở trên hay ở dưới? Rất đơn giản, ta chỉ cần ngoảnh đầu đi là xong. Bình

thường, ta thực hiện động tác này rất nhẹ nhàng nên hầu như không để ý tới. Trong

thực tế, bao giờ ta cũng ngoảnh đầu, đồng thời dùng mắt để giúp tìm hướng có

tiếng động.

4 Chim sẻ ăn hạt, vì sao nuôi con bằng sâu?

Chim sẻ là loài chim thường gặp nhất, đâu đâu cũng có chúng, từ rìa làng, sân phơi

đến ruộng lúa… Chỉ cần nhìn qua cái mỏ hình nón, thô ngắn và khỏe là đủ biết

chúng mổ hạt “ác” như thế nào. Ấy vậy mà mùa sinh sản, chúng lại tíu tít tìm sâu

cho chim non.

Té ra, chim non trưởng thành nhanh, trao đổi chất của chúng rất mạnh, do đó cần

thức ăn giàu dinh dưỡng để thỏa mãn nhu cầu hàng ngày. Hơn nữa, chim non còn

quá bé, chức năng dạ dày kém, chưa đủ sức nghiền nát và tiêu hóa quả, hạt ngũ cốc

cứng. Vì vậy, một số loài chim bình thường ăn hạt, thời kỳ nuôi con thì luôn tìm

kiếm thức ăn động vật, chứa nhiều dưỡng chất cho con. Ví dụ chim tê điêu, loài

chim quý hiếm của Trung Quốc, bình thường ăn quả dại, lúc nuôi chim non thì bắt



chim non của loài khác để chăm con mình, có khi nó bắt cả một con kỷ (loài hươu

nhỏ) xé ra từng mảnh rồi đem cho con.

Chim sẻ sinh sản đúng dịp xuân hè, mùa côn trùng nở rộ, nên chúng tha hồ bắt các

loại côn trùng có hàm lượng protein cao.

5- Vì sao ở vùng núi có nhiều khoáng sản kim loại?

Khu công nghiệp Ruhr ở Tây Đức vốn là một vùng đồi núi với nhiều khoáng sản

kim loại.

Một điều thực tế là ở đồng bằng có rất ít khoáng sản kim loại. Vì thế, những nước

đồng bằng tuy mạnh về nông nghiệp, nhưng lại thiếu các mỏ quặng đồng, sắt,

kẽm... Bạn có biết vì sao kim loại lại hay xuất hiện ở vùng đồi núi không?

Vùng đối núi là những khu vực bị nhô lên khi vỏ trái đất vận động. Tùy theo sự

nhô lên của vỏ trái đất mà những dung nham nóng chảy (magma) - vốn nằm sâu

dưới lòng đất - có cơ hội nhô lên và hoạt động. Magma chứa một lượng lớn các

muối của axit silic. Ngoài ra, magma còn chứa nhiều kim loại nóng chảy như vàng,

đồng, chì, thiếc, molybden...

Khi magma trào lên đến gần mặt đất, do nhiệt độ giảm, nó nguội đi, rắn thành đá



peridot, đá hoa cương... Những đá rắn này chủ yếu do các muối của axit silic hợp

thành. Còn các nguyên tố kim loại, khi gặp điều kiện nhiệt độ, áp lực thích hợp,

thường phân ly khỏi magma, hình thành quặng khoáng sản kim loại. Các quặng

này xuất hiện tương đối tập trung, hình thành mỏ. Chính vì thế, nguời ta hay tìm

thấy khoáng sản kim loại ở vùng đồi núi.

6- Thực vật có chứa hoóc môn động vật không?

Năm nọ, lá dâu mất mùa, tằm lại đến tuần tuổi thứ năm, nếu nhịn đói sẽ không kéo

kén được. Có người lượm cỏ xước đem luộc lên, lấy nước phun lên lá dâu cho tằm

ăn. Thật kỳ lạ! tằm kéo kén ngay. Thì ra, thân cây có chứa chất kích thích lột xác,

giống như chất mà côn trùng tự tiết ra.

Chính chất này làm tằm vội vàng "vứt áo bỏ giáp", lột xác hoá nhộng. Điều này

thật khác thường, vì chất kích thích trong động vật và thực vật - hai ngành lớn

trong giới sinh vật - không có liên quan gì với nhau. Chẳng hạn, chất kích thích

trong thực vật như auxin, gibberelin, chất phân bào… không có tác dụng gì với

động vật.

Hiện tượng này lần đầu tiên được biết đến vào năm 1966, một nhà khoa học Nhật

Bản đã phát hiện trong cây thông la hán (Podocarpus chinensis) trồng ở Đài Loan



có hoạt tính của chất kích thích lột xác. Từ đó, người ta mới biết giữa hai ngành

này vẫn có những quan hệ lý thú.

Vậy là các nhà khoa học đã tiến hành chọn lựa rộng rãi trong hơn 200 họ, hơn

1.000 loài cây và tìm ra hơn 100 loại chất kích thích lột xác. Ngày nay, việc ứng

dụng chất kích thích này để tăng sản lượng tơ tằm không còn xa lạ nữa.

Điểm lý thú là chất kích thích lột xác thực vật có ưu điểm hơn chất kích thích do

chính côn trùng tự tiết ra. Ngoài việc phân bố rộng, dễ kiếm, nó lại có hàm lượng

rất cao, có loại cây chứa đến hơn 1 kg/100 kg chất thô. Trong khi từ 500 kg nhộng

tằm chỉ lấy được 25 gram chất kích thích lột xác.

Trong thực vật không những có chất làm côn trùng “chóng già”, mà còn có “thuốc

trường sinh bất lão" nữa.

Những năm 70, có một nhà khoa học Tiệp Khắc chuyên nghiên cứu sự biến thái

của côn trùng. Ông đem một giống sâu gọi là hồng xuân từ Prague đến Đại học

Harvard ở Mỹ, và phát hiện thấy con sâu sau khi thay đổi nơi ở không hoá nhộng

được, vẫn giữ nguyên trạng thái sâu non. Vì sao vậy? Đối chiếu điều kiện nuôi

dưỡng ở hai nước mới thấy, nguyên nhân nằm ở tấm giấy lót dùng để nuôi cấy sâu

ấy.

Hoá ra, trong một số loại giấy do Mỹ sản xuất có chứa chất kéo dài trạng thái sâu

non hồng xuân. Lần về ngọn, thì thấy thứ cây dùng làm loại giấy này có chứa chất

chống lão hoá như thung dung (Glyptostrobus pensilis), thông, thuỷ tùng, thông

rụng lá (Larix gmelini). Đó là chất este methy, dẫn xuất của axit béo. Chính nó là

chất làm cho côn trùng trường sinh bất lão. Tuy nhiên, thứ chất này chứa trong

thực vật rất ít, phân bố cũng không rộng.



Vì sao thực vật lại có hoóc môn động vật. Có người giải thích rằng đó là nhu cầu tự

vệ của thực vật, bởi vì côn trùng sau khi ăn những cây đó sẽ lột xác sớm hoặc dẫn

tới ngộ độc, bất lợi cho chúng. Nhưng cũng có người cho rằng đây là nhu cầu sinh

sản của bản thân thực vật. Tuy nhiên, đó cũng mới chỉ là các suy luận.

7- Làm thế nào để biết một hòn đá là thiên thạch?

Thiên thạch có những vết rỗ rất đặc trưng.

Nếu đặt trước mắt bạn một đống đá và sắt cục, bạn có phân biệt được hòn nào là

thiên thạch, hòn nào là đá hay sắt tự nhiên không? Chẳng khó lắm đâu. Để ý một

chút, bạn sẽ thấy thiên thạch có lớp vỏ mỏng và những rãnh không khí rất đặc

trưng.

Khi bay vào bầu khí quyền, thiên thạch cọ sát với không khí nên bề mặt bị nóng

lên mấy nghìn độ, và chảy thành nước. Sau đó, khi nguội dần, bề mặt nóng chảy

này đóng lại thành một lớp vỏ mỏng gọi là lớp vỏ nóng chảy, thường chỉ dày độ 1

mm, màu nâu hoặc nâu đen.

Trong quá trình lớp vỏ này nguội dần, không khí thổi qua bề mặt nó và để lại



những vết hằn rõ, gọi là các rãnh không khí, trông giống như vết ngón tay để lại

khi ta nắm bột mì. Lớp vỏ nóng chảy và những rãnh không khí là đặc điểm chủ yếu

của thiên thạch. Nếu thấy tảng đá hay cục sắt nào có các đặc điểm kể trên, thì có

thể khẳng định đó là thiên thạch.

Một số thiên thạch rơi xuống đất lâu ngày, bị mưa nắng phong hóa làm bong mất

lớp vỏ cứng. Trường hợp đó, khó nhận ra các rãnh không khí, nhưng đã có cách

khác để nhận ra chúng. Thiên thạch đá trông rất giống đá trên trái đất, nhưng với

cùng thể tích, bạn sẽ thấy nó nặng hơn nhiều. Chúng thường chứa một lượng sắt

nhất định, có từ tính, dùng nam châm thử là biết ngay. Ngoài ra, quan sát kỹ mặt

cắt của thiên thạch đá, bạn sẽ thấy trong đó có rất nhiều hạt tròn nhỏ, đường kính

1-3 mm. 90% thiên thạch đá đều có những hạt tròn nhỏ như vậy.

Thành phần chủ yếu của thiên thạch đá là sắt và niken, trong đó sắt chiếm khoảng

90%, niken 4-8%. Lượng niken trong sắt tự nhiên trên trái đất không nhiều như

vậy. Nếu mài nhẵn mặt cắt của thiên thạch sắt rồi dùng axit nitric bôi vào, sẽ xuất

hiện những vết rỗ rất đặc biệt, giống như các ô hoa. Đó là vì thành phần các chất

trong thiên thạch sắt phân bố không đều, chỗ nhiều chỗ ít niken. Chỗ chứa nhiều

niken khó bị axit ăn mòn và ngược lại, tạo nên các đường vân. Đây cũng là một

cách để nhận biết thiên thạch.

8- Vì sao buổi trưa nóng nực không nên tưới cây?



Mùa hè trời rất nóng, nhất là vào buổi trưa. Nhiệt độ trong đất cũng cao dần cho

đến giữa ngày. Lúc này, nếu tưới nước thì đất đang nóng sẽ hạ nhiệt đột ngột, trong

khi nhiệt độ không khí bên ngoài tương đối cao. Sự thay đổi giật cục này khiến hoa

vốn non yếu sẽ chịu không nổi và chết.

Nước có tỷ nhiệt cao, gấp 4 lần so với tỷ nhiệt không khí. Nghĩa là khi hút và tỏa

nhiệt, nhiệt độ của nước ít chênh lệch, do đó nó luôn thấp hơn nhiệt độ không khí

(chỉ xét các nước nhiệt đới). Nếu tưới nước lúc đất đang nóng sẽ làm đất lạnh đi rất

nhanh.

Vào buổi sáng sớm và chiều tối, vì nhiệt độ không khí tương đối thấp, nên sau khi

tưới, nhiệt độ giữa đất và không khí chênh lệch ít, không gây nguy hiểm làm chết

cây. Nếu trời râm mát thì tưới nước lúc nào cũng được.

Ngoài hoa, nói chung rau và một số loài cây thân thảo khác đều không nên tưới

nước lạnh vào trưa hè. Có khi trong ngày hè nóng nực, buổi trưa bỗng đổ mưa rào,

rau non bị chết ngạt hết cũng là vì lý do trên.

9- Làm thế nào để tranh sơn dầu hết đen?



Phòng triển lãm trưng bày nhiều bức họa vẽ cảnh tuyết bay, khoác lên vạn vật một

màu trắng sống động. Nhưng sau nhiều năm, màu tuyết xỉn dần, tranh biến thành

cảnh chết. Một nhà hoá học đến triển lãm, dùng bông tẩm hoá chất lau nhẹ mặt

tranh. Cảnh tuyết hiện ra lung linh ngay sau đó.

Nhà hóa học đã dùng dung dịch oxi hoá (nước oxy già - H202) để làm biến mất

mầu đen trên bức tranh. Ông xử lý được "lỗi thời gian" này vì biết màu tuyết trắng

trên bức tranh sơn dầu có thành phần là bột phấn chì (chì II oxit). Phấn chì thường

là màu trắng, nhưng nó có thể tác dụng với khí hydro sunfua trong không khí tạo

thành chì sunfua màu đen.

Tuy nhiên, vì phản ứng xảy ra chậm, đồng thời, lượng khí hydro sunfua trong

không khí ít, nên lượng chì sunfua tạo thành cũng không nhiều. Do vậy màu trắng

trên bức họa chỉ bị sẫm màu mà không đen hẳn. Chỉ cần dùng dung dịch H202 lau

qua bức tranh thì sẽ biến màu đen của chì sunfua thành phấn chì màu trắng.

Hydro sunfua trong không khí xuất hiện khi chúng ta đốt nhiên liệu. Chẳng hạn

trong than đá có từ 1-1,5 % lưu huỳnh, dầu mỏ cũng có lưu huỳnh. Khi đốt cháy

nhiên liệu, lưu huỳnh tác dụng với oxi tạo thành hydro sunfua. Chất này cũng sinh

ra trong quá trình thối rữa của động vật

10- Tại sao nên xếp hồng với lê khi giấm?



Quả chín thoát ra nhiều khí ethylene.

Kinh nghiệm dân gian cho thấy, khi ngắt những trái hồng xanh về giấm thường rất

lâu chín. Nhưng nếu người ta để vào mấy quả lê hay vài quả hồng chín thì những

quả xanh cũng mau chín hơn hẳn.

Trong mỗi quả xanh đều có một loại axit gây chua, chát. Ví dụ trong hồng có axit

tanin, táo có axit malic, quýt, chanh có axit xitric... Khi quả chín, các axit này bị

phân hủy dần và vị chua, chát sẽ mất đi. Màu quả cũng chuyển từ xanh qua vàng.

Bình thường, chỉ cần chờ đợi thì quả xanh nào rồi cũng chín, nhưng không phải ai

cũng kiên nhẫn được như vậy. Mặc khác, đến vụ người ta muốn thu hoạch một lần

nhiều quả chín. Vì thế cần có cách làm chúng chín nhanh hơn, đó là nghệ thuật

giấm hoa quả. Trước thế kỷ 20, người ta không hiểu vì sao khi đưa một vài quả

chín vào đám quả xanh thì quá trình chín diễn ra nhanh hơn.

Mọi bí mật được hé mở khi nhà hóa học Svet tìm ra phương pháp sắc ký - tức là

phương pháp xác định thành phần các chất khí. Đo đạc cho thấy quả chín thường

thoát ra khí ethylene. Một số quả như lê, táo chín nhanh hơn các quả hồng, mận.

Chúng cũng giải phóng nhiều ethylene hơn. Loại khí này có cấu trúc phân tử gồm

một nguyên tử carbon và 4 nguyên tử hydro. Nó có tính hoạt động hóa học tương

đối mạnh, xúc tiến hoạt động hô hấp của cây, khiến ôxy dễ lọt qua lớp vỏ vào quả

hơn, và quả cũng chín nhanh hơn. Chính vì vậy, khi xếp mấy quả lê hoặc vài quả

hồng chín vào một rổ hồng xanh thì có thể tiết kiệm được thời gian giấm.



11- Vì sao trong sa mạc có nấm đá ?

Nấm đá ở sa mạc Gioocdani, cao xấp xỉ 8 mét.

Trong sa mạc, thỉnh thoảng bạn sẽ bắt gặp từng hòn nham thạch cô độc nhô lên

như cây nấm đá, có hòn cao đến 10 m. Ngắm cái “bụng” thon và cái “đầu” nặng nề

của nó thật thú vị. Chúng là kiệt tác của nhà điêu khắc nào vậy? Của nhà điêu khắc

vô danh - gió trong sa mạc.

Những khối nham thạch kỳ lạ này là do bị gió cát cọ sát, mài mòn ngày này qua

ngày khác mà nên. Những hạt cát nhỏ bị gió cuốn lên rất cao, trong khi những hạt

cát tương đối thô nặng thì chỉ bay là là gần mặt đất. Trong điều kiện tốc độ gió

bình thường, hầu như toàn bộ sỏi đều tập trung ở tầm cao chưa tới 2 mét. Có người

đã làm một thực nghiệm thú vị ở phần nam Đại sa mạc Takla Makan, thì thấy khi

tốc độ gió là 5,7 m/giây thì có tới 39% sỏi chỉ bay tới độ cao dưới 10 cm, trong đó

phần cực lớn hầu như bay sát mặt đất.

Vì vậy khi gió cuốn sỏi cát bay qua, phần dưới tảng nham thạch cô lập bị rất nhiều

hạt sỏi cát không ngừng mài mòn, phá hủy tương đối nhanh. Còn phần trên, vì gió



mang theo tương đối ít sỏi cát nên sự mài mòn diễn ra chậm hơn. Ngày qua tháng

lại, dần hình thành “nấm đá” có phần trên thô lớn, phần dưới nhỏ.

Nếu phần dưới của nham thạch mềm, phần trên cứng chắc thì thậm chí ở chỗ

không bị gió cát mài mòn, chỉ dưới tác dụng phá hoại của các lực tự nhiên khác,

nham thạch cũng sẽ bị tạc thành nấm đá.

12- Vì sao mực xanh đen được ưa chuộng?

Các loại mực thường dùng có màu đỏ, xanh và xanh đen. Với hai loại mực đỏ và

xanh, chữ viết ra rất nét, nhưng nếu gặp nước, dễ bị nhoè đi. Trong khi đó, mực

xanh đen gặp nước vẫn "vô tư", và rất bền với thời gian. Tại sao lại như vậy?

Mực đỏ và mực xanh được điều chế bằng cách hoà các phẩm mầu tương ứng vào

nước mà thành. Các loại màu này rất dễ tan khi gặp nước, nên chữ viết hay bị nhoè

đi. Mực xanh đen không bị nhược điểm này là do phương pháp chế tạo ra nó.

Nguyên liệu chế tạo gồm: tanin, axit galic và sắt (2) sunfat. Ngoài ra, trong mực

còn có một ít axit sunfuric, có tác dụng ngăn ngừa sắt (2) sunfat bị oxy hóa thành

sắt (3) sulfat, một ít axit phenic để chống mực bị thối, một ít bột màu xanh để tạo

màu cho mực và ít chất keo để làm cho mực có độ dính.

Sau khi chế tạo, lượng tanin trong mực xanh đen kết hợp với sắt (2) sulfat thành

tanin sắt (2). Khi dùng mực viết chữ trên giấy, dưới tác dụng của ánh sáng mặt trời



và oxy của không khí, tanin sắt (2) biến thành tanin sắt (3). Tanin sắt (3) sẽ tác

dụng với axit galic tạo thành sắt galat. Hợp chất này bám chặt vào mặt giấy, không

bị hơi ẩm làm nhòe chữ, cũng như không bị nhạt màu, giúp chữ viết bám lâu dài

vào mặt giấy. Do đặc điểm này, ngày nay trong các văn kiện chính thức, người ta

thường viết bằng mực xanh đen.

Đương nhiên, vì tanin sắt (2) dễ bị ôxy hóa biến thành tanin sắt (3), mà hợp chất

này lại dễ tác dụng với axit galic tạo kết tủa, nên mực sau khi chế xong phải được

chứa trong bình đậy kín. Nếu không trong đáy mực sẽ có kết tủa sau một thời gian.

13- Thuỷ tinh có bị ăn mòn không?

Thuỷ tinh được xem là một vật liệu kỳ diệu vì khả năng chống ăn mòn cao. Không

nói đến nước, chứ các loại axit rất mạnh như axit sunfuric, nitric, clohydric, và cả

nước cường toan dùng để hoà tan vàng, thuỷ tinh cũng "chấp" hết. Có điều, người

ta đã lầm khi nghĩ rằng thuỷ tinh không có đối thủ.

Các nhà khoa học từng cho rằng thủy tinh là bình đựng vạn năng, và đã bỏ vào đó

axit flohydric. Không lâu sau, các bình này trở nên mờ đi. Tại sao vậy? Thì ra, axit

flohydic có thể tác dụng với silicat, thành phần chủ yếu của vật liệu làm bình.

Chính nhờ phản ứng này mà người ta tạo được các dấu chia độ, hoa văn,… trên các



bình thuỷ tinh. Axit flohydric tác dụng với silicat theo phản ứng sau:

CaSiO3 + 6 HF = CaF2 + SiF4 + 3 H2O

Do đó, thuỷ tinh bị ăn mòn. Phương pháp khắc, đánh dấu trang trí theo kiểu này

được gọi là phương pháp khắc ăn mòn.

Vì bình thuỷ tinh không đựng được axit flohydric, nên người ta phải tìm một vật

liệu khác, đó là chì. Nguyên tố này trơ đối với axit flohydric. Ngày nay, chất dẻo

được thay thế cho chì để làm bình đựng vì nó khắc phục được tất cả các nhược

điểm trên.

14- Tại sao phòng quan trắc thiên văn thường có mái tròn?

Đài thiên văn khi đóng cửa sổ.

Thông thường mái nhà nếu không bằng thì cũng nghiêng, chỉ riêng mái các phòng

quan trắc của đài thiên văn thì hình tròn, trông xa giống như một bánh bao lớn.

Phải chăng họ làm dáng cho nó hay chỉ để trông cho lạ mắt?

Không phải vậy, bởi mái tròn có tác dụng riêng của nó. Nhìn từ xa, nóc đài thiên

văn là một nửa hình cầu, nhưng đến gần sẽ thấy trên nóc mái có một rãnh hở chạy

dài từ đỉnh xuống đến mép mái. Bước vào bên trong phòng, rãnh hở đó là một cửa

sổ lớn nhìn lên trời, ống kính thiên văn khổng lồ chĩa lên trời qua cửa sổ lớn này.

Mái hình tròn của đài thiên văn được thiết kế để chuyên dụng cho kính thiên văn

viễn vọng. Mục tiêu quan trắc của loại kính này nằm rải rác khắp bầu trời. Vì thế,



nếu thiết kế như những mái nhà bình thường thì rất khó điều chỉnh ống kính về các

mục tiêu. Trên trần nhà và xung quanh tường, người ta lắp một số bánh xe và

đường ray chạy bằng điện để điều khiển nóc nhà di chuyển mọi góc độ, rất thuận

tiện cho người sử dụng. Bố trí như vậy, dù ống kính thiên văn hướng về phía nào,

chỉ cần điều khiển nóc nhà chuyển động đưa cửa sổ đến trước ống kính, ánh sáng

sẽ chiếu tới và người quan sát có thể nhìn thấy bất cứ mục tiêu nào trên bầu trời.

Khi không sử dụng, người ta đóng cửa sổ trên nóc nhà để bảo vệ kính thiên văn

không bị mưa gió. Đương nhiên, không phải tất cả các phòng quan trắc của đài

thiên văn đều thiết kế mái tròn. Một số phòng quan trắc chỉ quan sát bầu trời hướng

Bắc - Nam nên chỉ cần thiết kế mái nhà hình chữ nhật hoặc hình vuông

15- Vì sao ruồi bay có tiếng, nhưng bướm lại không?

Bướm đập cánh rất chậm, vì thế không phát ra tiếng kêu.

Khi ruồi muỗi lượn quanh, từ xa, bạn đã nghe thấy tiếng “động cơ” vo vo của

chúng. Nhưng bướm thì dù có ghé sát tai vào bạn cũng không thể nghe được gì cả.

Phải chăng ruồi muỗi có cơ quan "phát thanh" đặc biệt?

Thật ra, tiếng kêu đó chỉ là do dao động do cánh gây ra mà thôi. Để chứng minh

vấn đề này, chúng ta hãy làm thí nghiệm sau: lấy một mảnh tre mỏng rồi khua lên

khua xuống trong không khí. Nếu khua nhẹ, bạn sẽ không nghe thấy gì, nhưng nếu

khua mạnh, sẽ có tiếng vù vù rất rõ.



Âm thanh truyền đến tai ta là do tai cảm nhận được các dao động trong không khí.

Tuy nhiên, ta chỉ có thể nghe được những rung động có tần số từ 20 đến 20.000 lần

mỗi giây. Nếu thấp hoặc cao hơn khoảng này chúng ta đều không nghe thấy. Điều

đó giải thích vì sao mảnh tre khua chậm thì im hơi lặng tiếng, nhưng khi khua

nhanh sẽ tạo ra tiếng xé gió vù vù.

Côn trùng khi bay phát ra âm thanh cũng giống như nguyên lý kể trên. Các nhà

khoa học cho biết, mỗi giây, ruồi nhặng vỗ cánh từ 147-220 lần, muỗi là 594 lần,

thậm chí có loài còn vỗ 1000 lần, ong mật vỗ 260 lần. Nhưng bướm trắng thì chỉ

lập lờ có... 6 lần, bướm gai 5 lần. Chính vì thế mà chúng bay hoàn toàn yên lặng.

16- Vì sao chạch lại nhả bọt?

Cá chạch sẽ dùng ruột làm cơ quan hô hấp khi nước thiếu ôxy.

Ở những ao đầm, mương, ngòi có nhiều cá chạch sinh sống, trên mặt nước thường

có nhiều bóng khí. Nếu thả vài chục con chạch trong thùng nước, thì chỉ một lúc

sau bọt đã phủ đầy chẳng còn chừa khoảng trống nào cả. Lũ cá làm sao thế nhỉ?

Thì ra, đó chỉ là do loài chạch trung tiện hơi nhiều mà thôi.

Chạch có thân dài, hơi dẹt, cũng thở bằng mang như các loại cá khác. Nhưng khi

trong nước thiếu dưỡng khí, nếu chỉ thở bằng mang thôi sẽ không cung cấp đủ ôxy



cho cơ thể. Lúc đó, chạch sẽ thò đầu lên khỏi mặt nước, trực tiếp hít thở khí trời và

dùng ruột làm cơ quan hô hấp thay thế mang. Mấu chốt chính là ở đây: Ruột chạch

có cấu tạo khác hẳn so với các loài cá khác.

Nếu như ruột cá bình thường phải cuộn từ 8-10 vòng trong bụng cá, thì ruột chạch

lại nối thẳng từ cổ họng đến hậu môn thành một đường thẳng không gấp khúc và

có thể nhìn thấu qua. Trên thành ruột có nhiều mạch máu nhỏ. Đoạn ruột vừa thẳng

vừa ngắn này có tác dụng tiêu hóa thức ăn, đồng thời còn hô hấp thay thế mang khi

cần thiết.

Khi chạch cảm thấy trong nước hoặc bùn không đủ ôxy, nó sẽ ngoi đầu lên khỏi

mặt nước (mặt bùn), đớp một ngụm khí rồi lại lặn xuống. Không khí được nuốt

xuống ruột, các mạch máu trên thành ruột hấp thụ luôn lượng khí ôxy trong khoang

ruột, chất khí thừa còn lại và lượng khí CO2 do máu thải ra sẽ qua hậu môn theo

hình thức trung tiện, đó chính là những bọt khí xuất hiện trên mặt nước. Ôxy trong

nước càng ít, chạch càng đớp nhiều lần hơn. Khi trong nước hết ôxy, chạch ngoi

lên khoảng 70 lần mỗi giờ để duy trì sự sống.

17- Xoáy nước xuất hiện như thế nào?

Nước sông đang chảy xiết, khi tới trụ cầu thì bị cản, nên phải lùi lại sau. Nhưng

phía sau lại là dòng nước đang cuồn cuộn chảy tới, kéo nó chảy theo. Như thế, số

nước này tiến không được, lùi cũng không xong, đành chạy vòng tròn ở vùng gần

trụ cầu. Vậy là ở đó xuất hiện xoáy nước.

Trên dòng sông, xung quanh các cọc gỗ hay mỏm đá nhô lên khỏi mặt nước cũng

có thể xuất hiện xoáy. Đó là vì dòng nước sau khi bị các vật cản ngăn lại, nó chỉ có

thể đi vòng ra hai bên. Khi đến mặt sau vật cản, do ở nơi đó nước sông chảy chậm,

ảnh hưởng đến sự chảy qua của dòng nước, thế là nó lao vào số nước đã ngăn cản

sức chảy của nó và khiến chúng chạy vòng.



Ở những chỗ dòng sông lượn vòng, gấp khúc cũng dễ xuất hiện xoáy nước. Do

nước sông có xu hướng chảy theo đường thẳng, vì vậy ở gần mặt trong đoạn vòng,

luồng nước đã “thoát ly” bờ sông để chảy thẳng. Thế nhưng, luồng nước ở phía

ngoài lại ép luồng nước phía trong phải đi vòng qua. Khi luồng nước mặt trong

chịu áp lực của mặt ngoài bị chen bật trở lại thì một phần của nó sẽ chảy bổ sung

vào nơi mất nước, và như vậy đã hình thành xoáy nước.

Nếu chú ý bạn có thể thấy, xoáy nước trên dòng sông đều xuất hiện ở những nơi

tốc độ và phương hướng dòng chảy đột ngột thay đổi.

18- Vì sao ong bắp cày không đốt người trong mùa thu?

Trong một bầy ong, phần lớn là những con ong thợ (ong cái), có khả năng đốt

người.

Ong bắp cày đốt rất đau. Nhưng không phải con nào cũng biết làm việc ấy, mà chỉ

có ong cái thôi. Mùa xuân và mùa hè, lũ ong cái bay ra khỏi tổ, và bạn rất dễ trở

thành mục tiêu của chúng. Nhưng mùa thu, đa phần chúng ở nhà, nhường quyền

hoạt động cho các con đực.

Khi đốt người, ong sử dụng đến một chiếc ngòi nhọn ở phần dưới bụng của chúng.

Phần gốc ngòi gắn liền với tuyến nọc độc. Hễ chiếc ngòi nhọn đó cắm vào đâu là

có nọc độc tràn vào. Bởi vậy khi bị ong đốt, ta có cảm đau buốt.

Ngòi ong chính là vòi đẻ trứng của chúng biến thành. Do đó, chỉ có ong cái mới có

cơ quan này, còn ong đực thì không. Tất cả những con ong thợ đều là ong cái (tuy

chúng không sinh nở được). Trong xã hội loài ong, con cái nhiều hơn con đực, và

các chàng ong rất ít khi bay ra khỏi tổ, nên chúng ta thường chạm trán loại ong đốt



người.

Riêng với ong bắp cày, trong mùa xuân và mùa hè, ong thợ xuất hiện nhiều ở ngoài

tổ. Đến mùa thu, trời lạnh dần, con cái ở tổ chuẩn bị chống rét cho mùa đông.

Cũng vào thời điểm này, ong đực bay đi tìm ong cái để giao phối duy trì nòi giống.

Nên nếu có gặp chúng, bạn sẽ chẳng hề hấn gì cả.

Như vậy, nói ong bắp cày không đốt người vào mùa thu chẳng qua là chỉ những

con ong đực không có khả năng đốt người. Cách đơn giản để phân biệt hai giống là

nhìn màu sắc phần đầu của chúng: ong cái có màu vàng, ong đực là màu trắng.

19- Loài thằn lằn dùng máu để tự vệ

Thằn lằn phrynosoma.

Đối diện với kẻ thù, khi đã ở vào thế tuyệt vọng, loài thằn lằn có

sừng phrynosomasẽ tự làm tăng áp suất máu lên đầu. Áp suất tăng nhanh khiến các

mạch máu nhỏ xíu tại vùng giác mạc bị đứt: Dòng máu phụt theo các ống dẫn nước

mắt, phun thẳng vào mặt kẻ thù.

Cũng giống như những loài thằn lằn bình thường khác, loài thằn lằn có

sừngphrynosoma, thuộc họ lguanidae, sống ở miền tây nước Mỹ, Mexico và các

vùng có khí hậu khô nóng, có khả năng ngụy trang rất tài tình. Khi bị đe dọa, cách

phòng thủ mà chúng ưa thích nhất là đổi màu da để ẩn vào môi trường xung quanh.

Không những thế, chúng còn cố gắng hết sức nằm dán xuống mặt đất, để giảm tối

đa nguy cơ bị kẻ thù phát hiện. Tuy nhiên, khi ngụy trang không còn hiệu quả đối

với những kẻ săn mồi láu cá và lỳ lợm, thằn lằn sẽ chuyển sang phương án tiếp

theo là phát ra những tiếng xì xì đầy đe dọa, đồng thời cố hết sức gồng cơ thể lên,

giương những chiếc gai nhọn về phía kẻ thù.



Chiến thuật này khiến nó trở nên to hơn và khó nuốt hơn. Thế nhưng, trong trường

hợp cả hai phương án trên đều vô hiệu, nó sẽ viện đến phương án cuối cùng là

phun máu. Khi cảm thấy sự nguy hiểm tăng lên tột độ, nó sẽ tự làm tăng áp suất

máu lên khu vực đầu để có thể phun ra theo các ống dẫn nước mắt. Phương án của

kẻ cùng đường này đôi khi rất hiệu quả, vì nó làm kẻ thù phát hoảng mà bỏ chạy.

20- Âm thanh trong phích nước từ đâu ra?

Ghé sát tai vào phích nước rỗng, bạn sẽ thấy âm thanh o o như tiếng gió lùa. Phích

kín như vậy thì gió ở đâu ra nhỉ. Thực tế, đây chỉ là hiện tượng cộng hưởng âm

thanh bình thường, xảy ra với tất cả các dụng cụ chứa mà thôi.

Trước hết, ta hãy tìm hiểu về hiện tượng cộng hưởng âm:

Sóng âm là sự thay đổi mật độ lúc loãng lúc đặc của không khí, được truyền đi từ

nguồn âm tới mọi hướng với tốc độ nhất định. Số lần biến đổi loãng - đặc trong

một giây gọi là tần số. Khoảng cách giữa hai phần đặc hoặc hai phần loãng kề nhau

gọi là bước sóng. Tần số của âm thanh càng cao, hoặc là bước sóng càng ngắn thì

âm điệu nghe được càng cao.

Nói chung, âm thanh là do vật dao dộng gây ra. Ví như khi đánh trống, do mặt

trống dao động lên xuống nên phát ra âm thanh trong không khí. Những vật thể

khác nhau khi dao động sẽ phát ra những âm thanh không cùng tần số.

Nếu có hai vật thể phát ra âm thanh có tần số giống nhau và nằm ở gần nhau, thì

khi để cho một vật phát âm, vật kia cũng có thể phát âm theo. Hiện tượng này gọi

là cộng hưởng.

Điều thú vị là hầu như không khí (hay cột không khí) trong bất kỳ dụng cụ

chứa nào cũng đều có thể cộng hưởng với các vật phát âm. Đưa một vật phát

âm tới gần miệng một dụng cụ chứa, nếu tần số hoặc bước sóng của nguồn âm phù

hợp với tần số hoặc bước sóng riêng của cột không khí, thì cột không khí sẽ cộng

hưởng liền (tức là nó dao động) và làm âm thanh lớn lên rất nhiều.



Theo các nhà nghiên cứu, chỉ cần bước sóng bằng 4 lần, hoặc 3/4, 4/5… độ dài cột

không khí, thì sau khi truyền vào dụng cụ chứa, nó sẽ gây ra cộng hưởng. Chiều

cao bên trong của phích thường khoảng 30 cm. Từ đó có thể tính được rằng, khi

những âm thanh có bước sóng là 120 cm, hoặc 40 cm, 24 cm… truyền vào phích

thì đều có thể gây ra cộng hưởng.

Xung quanh chúng ta có đủ mọi loại âm thanh to nhỏ. Chúng có thể đồng thời cộng

hưởng với cột không khí trong phích, tạo thành tiếng o o mà khi ghé tai vào ta sẽ

nghe thấy. Do cột không khí ngắn, nên bước sóng của những âm thanh được cộng

hưởng cũng ngắn. Vì vậy, những âm o o phát ra từ một chai nhỏ sẽ nhọn sắc hơn từ

chiếc phích phát ra.

Nếu bình chứa có chỗ hư hỏng khiến cho cột không khí không hoàn chỉnh thì âm

thanh cộng hưởng cũng bị thay đổi. Chính vì thế mà người ta thường thông qua

việc nghe các tiếng o o để kiểm tra xem phích đựng nước có bị hỏng hay không.

21- Vì sao chuông nứt đánh không kêu?

Cái chuông, khi đã bị nứt rồi, thì dù bạn có đánh hết sức bình sinh vẫn

chỉ nghe thấy những âm thanh rè rè mà thôi. Đó là do chỗ bị nứt làm chuông mất đi

sự đối xứng, độ đàn hồi và dao động riêng, chỗ đó không thể cùng ba mặt khác dao

động đồng bộ, tạo ra âm thanh.

Chuông hoạt động theo nguyên lý sau: khi bị ngoại lực đánh vào, dao động của nó

sẽ hướng về hai phía đối nhau từng đôi một. Chẳng hạn, khi bạn gõ vào mặt phải,

thì mặt phải và mặt trái sẽ đồng thời ép vào trong, còn mặt trước và mặt sau thì dãn

ra phía ngoài. Tiếp đó, hai mặt trái phải lại dãn ra phía ngoài, đồng thời hai mặt

trước sau lại ép vào phía trong. Chính do dao động của các mặt chuông không



ngừng đan xen nhau, lúc dãn ra phía ngoài, lúc ép vào phía trong, mà chuông phát

ra được âm thanh du dương rồi yếu dần đi.

Nếu chuông được đúc dày mỏng không đều thì dao động của hai mặt đối xứng sẽ

không hòa nhịp, âm thanh phát ra không những khó nghe mà thời gian ngân vang

cũng ngắn.

22- Các hành tinh trong vũ trụ liệu có va vào nhau?

Nếu trái đất ở rất gần các hành tinh khác và chúng chuyển động

ngược chiều nhau thì khả năng đụng độ rất dễ xảy ra. Nhưng thực tế, trái đất và các

hành tinh đều ngoan ngoãn quay trên những quỹ đạo nhất định khiến cho chuyện

đó là không thể.

Mặt trăng là thiên thể gần trái đất nhất, cách chúng ta 384.000 km. Khoảng cách

giữa mặt trời và trái đất là 149,6 triệu km (hãy tưởng tượng muốn đi bộ tới quả cầu

lửa này, bạn phải mất hơn 3.400 năm). Các hành tinh khác trong hệ mặt trời cũng ở

rất xa, và bởi chịu sức hút của mặt trời nên chúng đều có một quỹ đạo ổn định. Do

đó chúng không có cơ hội đụng độ với hành tinh xanh.

Các ngôi sao khác trong vũ trụ cách trái đất còn xa hơn nữa. Sao Biling là gần

nhất, cách trái đất 4,22 năm ánh sáng, tức là từ vì tinh tú này tới trái đất, ánh sáng

phải “ì ạch” mất 4 năm 3 tháng.

Trong khoảng không vũ trụ gần hệ mặt trời, trung bình các sao cách nhau khoảng

trên 10 năm ánh sáng. Hơn nữa, chúng đều chuyển động theo một quy luật nhất

định. Mặt trời cũng như tất cả các sao trong dải Ngân Hà đều chuyển động xung

quanh trung tâm hệ theo một quy luật riêng chứ không phải là hỗn loạn. Bởi vậy,

rất ít khả năng các sao trong dải Ngân Hà va chạm nhau.



Theo tính toán của các nhà khoa học, trong hệ Ngân Hà trung bình khoảng một tỷ

tỷ năm mới xảy ra một va chạm giữa các sao. Tuy nhiên, xác suất các sao chổi va

quyệt vào hành tinh thì thường xuyên hơn nhiều.

23- Cách phân biệt một số loại tên lửa

Theo thống kê, hiện trên thế giới có gần 600 loại tên lửa có tính

năng, công dụng khác nhau. Dựa trên sự khác nhau của căn cứ phóng tên lửa và vị

trí mục tiêu tấn công, có thể chia tên lửa thành mấy loại sau.

1. Tên lửa không đối không: Là loại tên lửa được gắn trên máy bay tiêm kích,

tiêm kích ném bom và máy bay trực thăng vũ trang, dùng để tấn công các mục

tiêu bay. Người ta phân loại tên lửa theo tầm bắn gồm tên lửa ngăn chặn ở cự ly xa

(100-200 km), tên lửa ngăn chặn ở cự ly trung bình (40-100 km), tên lửa đánh chặn

ở cự ly gần (8-30 km), tên lửa tấn công hạng nhẹ (5-10 km)... Phương thức dẫn

đường của các loại tên lửa này thường là sử dụng tia hồng ngoại, radar bán tự

động, radar tự động hoàn toàn..., xác suất bắn trúng thường đạt trên 80%.

2. Tên lửa không đối đất và tên lửa không đối hạm: Là loại vũ khí trang bị cho

máy bay, được trang bị trên các máy bay tác chiến hiện đại, như máy bay ném

bom, máy bay tiêm kích ném bom, máy bay cường kích, máy bay trực thăng vũ

trang và máy bay tuần tra chống ngầm. Loại này được dùng để tấn công các mục

tiêu trên mặt đất, trên mặt biển hoặc tàu ngầm chạy dưới nước.

Bộ phận đầu nổ của các loại tên lửa này đa phần sử dụng thuốc nổ thường, một số

ít cũng sử dụng đầu đạn hạt nhân cỡ nhỏ, tầm bắn từ 6 đến 60 km, lớn nhất có thể

đạt tới 450 km. Phương thức dẫn đường của tên lửa không đối đất khá phong phú,

như: sử dụng tia hồng ngoại, tia lade, sợi quang, vô tuyến truyền hình, radar sóng



milimet và ảnh hồng ngoại.

3. Tên lửa đất đối đất, tên lửa đất đối hạm, tên lửa hạm đối hạm: Tên lửa đất

đối đất được phóng đi từ đất liền, dùng để tấn công các mục tiêu trên đất liền,

như nơi đóng quân, đoàn xe bọc thép, sở chỉ huy mặt đất, trận địa phòng

không, sân bay, kho tàng, nhất là xe tăng... Căn cứ theo tầm bắn, tên lửa được

phân loại thành loại tầm xa (từ 100 km trở lên), tầm trung (30-100 km), tầm gần

(4-30 km), sử dụng nhiều phương thức dẫn hướng như bằng tia hồng ngoại, tia

lade, sợi quang và radar bán tự động...

Tên lửa hạm đối hạm được phân loại theo tầm bắn gồm tầm xa (200-500 km), tầm

trung (40-200 km), tầm gần (dưới 40 km). Tên lửa hạm đối hạm áp dụng hai

phương thức là dẫn bằng radar tự động và radar bán tự động. Chúng thường bay

với tốc độ dưới âm thanh, một số ít có tốc độ siêu âm.

4. Tên lửa đối không (bao gồm tên lửa đất đối không và tên lửa hạm đối không)

có thể đánh chặn máy bay và địch tập kích, tên lửa hành trình, tên lửa không

đối đất, đất đối đất trên đường bay. Tầm bắn cũng được chia thành 3 loại bao

gồm: tầm xa (từ 100 km trở lên), tầm trung (30-100 km), tầm thấp, rất thấp (4-30

km). Phương thức dẫn của loại tên lửa này phần lớn là sử dụng radar bán tự động,

vô tuyến điện, tia hồng ngoại và tia lade...

Nhìn chung, tên lửa loại nào có ưu điểm của loại đó, phát huy được bản lĩnh riêng

trên các chiến trường khác nhau

24- Viên đạn và tiếng nổ, cái gì chạy nhanh hơn?

Đường bay của viên đạn siêu thanh.



Tốc độ viên đạn khi đi ra khỏi nòng súng là 900 mét/giây, âm thanh ở nhiệt độ

bình thường có tốc độ truyền đi là 340 mét /giây. Viên đạn bay nhanh gấp 2 lần âm

thanh, vì vậy, phải chăng là viên đạn bay nhanh hơn?

Không hẳn như thế. Bởi vì trong quá trình bay viên đạn không ngừng ma sát với

không khí, tốc độ của nó ngày càng chậm, còn tốc độ của âm thanh trong không

khí trên một đoạn đường không quá dài thì thay đổi rất ít. Như vậy, muốn biết cái

gì chạy nhanh hơn, ta hãy xem cuộc chạy đua giữa chúng.

Ở giai đoạn thứ nhất, 600 mét sau khi viên đạn rời khỏi nòng súng, tốc độ bay

trung bình của đạn là khoảng 450 mét/giây. Viên đạn bay nhanh hơn âm thanh

nhiều, luôn luôn đi trước. Ở khoảng cách này, nếu nghe thấy tiếng súng thì viên

đạn đã bay qua bạn từ lâu về phía trước rồi.

Giai đoạn thứ hai, trong khoảng từ 600 đến 900 mét, sức cản của không khí đã làm

cho tốc độ của viên đạn giảm đi rất nhiều, âm thanh dần đuổi kịp nó, hai bên hầu

như kề vai nhau chạy tới đích 900 mét.

Giai đoạn thứ ba, từ 900 mét trở đi, viên đạn càng bay càng chậm, âm thanh sẽ

vượt nó. Đến chỗ 1.200 mét thì viên đạn đã mệt tới mức sức cùng lực kiệt, không

thể bay nổi nữa, âm thanh sẽ chạy xa lên phía trước. Lúc này, nếu bạn nghe thấy

tiếng súng và tiếng vèo vèo thì viên đạn còn chưa tới trước mặt bạn.

Kết quả cuộc thi là viên đạn chỉ giành chức quán quân trong phạm vi 900 mét đầu

tiên mà thôi.

25- Mắt thú ăn thịt khác mắt thú ăn cỏ như thế nào?

Nếu để ý, bạn sẽ nhận thấy một hiện tượng rất thú vị. Với các loài thú ăn thịt như



sư tử, hổ, báo, chó sói…, mắt của chúng đều nằm phía trước phần mặt, còn vị trí

mắt của các loài thú ăn cỏ như trâu, ngựa, dê… lại ở hai bên.

Đây có phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên? Không phải, điều này có liên quan mật

thiết với phương thức sinh sống của chúng.

Các loài ăn thịt trong tự nhiên đều là những kẻ tấn công chủ động, tích cực. Một

khi đã phát hiện thấy con mồi, chúng sẽ nhanh chóng truy đuổi. Trong quá trình

này, chúng không những cần cơ đùi khỏe, một cái miệng rộng với hàm răng sắc

nhọn, mà còn phải dùng đến đôi mắt để quan sát chăm chú mục tiêu, ước lượng

chính xác khoảng cách. Chính vì thế, mắt ở phía trước mặt sẽ tạo thuận lợi cho quá

trình săn đuổi này.

Các loài động vật ăn cỏ lại không giống như vậy. Số phận của chúng là dễ trở

thành mồi ngon cho các loài ăn thịt bất cứ lúc nào. Vì thế, mắt hai bên sẽ tạo ra tầm

nhìn rộng rãi (có con có tầm nhìn tới 360 độ), giúp chúng nhanh chóng phát hiện ra

kẻ địch và chạy trốn.

Vượn và khỉ tuy không hung dữ như các loài thú ăn thịt, nhưng cũng có mắt mọc ở

chính trước mặt. Đó là vì cấu trúc này có lợi cho chúng trong việc xác định khoảng

cách giữa các cành cây. Từ đó, chúng có thể nhanh chóng lẩn tránh kẻ thù.

Gấu trúc tuy ăn tre, trúc nhưng lại có đôi mắt mọc ở phía trước. Đặc điểm này là

do chúng thừa kế được từ tổ tiên - những động vật chuyên ăn thịt.

26- Chuyện lạ của âm thanh

Beethoven, nhạc sĩ thiên tài người Đức bị điếc.

Khi nhai kẹo giòn, ta nghe thấy những tiếng động inh ỏi trong tai, trong khi những



người ngồi bên cạnh cũng đang nhai thứ kẹo ấy mà lại chẳng phát ra âm thanh gì

rõ rệt. Họ đã dùng mẹo gì để tránh được thứ âm thanh lốp cốp vô duyên đó?

Nguyên do là, những tiếng động ầm ầm ấy chỉ có tai mình mới nghe thấy thôi, còn

những người ngồi cạnh không nghe thấy được. Xương sọ của chúng ta cũng giống

như hết thảy những vật rắn đàn hồi khác, truyền âm rất tốt. Những tiếng vỡ giòn

tan của kẹo khi truyền qua không khí đến tai thì chỉ còn là những tiếng động nhẹ.

Nhưng cũng tiếng vỡ ấy, nếu truyền đến thần kinh thính giác qua những xương

cứng ở sọ, thì sẽ biến thành tiếng động ầm ầm.

Và đây là một thí nghiệm cùng tính chất như vậy: bạn hãy ngậm một chiếc đồng hồ

quả quýt vào giữa hai hàm răng, rồi lấy ngón tay bịt chặt hai lỗ tai, bạn sẽ nghe

thấy những tiếng động rất mạnh - tiếng tích tắc của đồng hồ đã được tăng cường

lên như thế đấy.

Beethoven, nhạc sĩ thiên tài người Đức, sau khi bị điếc đã dùng một cái gậy để

nghe trong lúc chơi dương cầm: ông chống một đầu gậy vào dương cầm, còn một

đầu kia thì lấy răng cắn lấy. Có rất nhiều người điếc nhưng thính giác bên trong

còn hoàn chỉnh, tới mức họ vẫn có thể nhảy theo điệu nhạc. Đó là nhờ âm truyền

tới thần kinh thính giác qua sàn nhà và xương.

27- Vì sao bốn mùa trong năm không dài như nhau?

Mỗi mùa trong năm không phải tròn trịa bằng số ngày một năm chia cho 4, mà

được căn theo thời tiết phục vụ nhà nông. Vì thế, nó chẳng liên quan gì đến phép

chia đều.

Mùa xuân bắt đầu từ ngày Xuân phân (23/1) đến Hạ chí (21/6) tức là khoảng 92

ngày 19 giờ. Mùa hè bắt đầu từ Hạ chí đến Thu phân (23/9) dài khoảng 93 ngày 15

giờ. Mùa thu kéo dài từ Thu phân tới Đông chí (22/12) dài khoảng 89 ngày 19 giờ.

Mùa đông từ Đông chí tới Xuân phân chỉ dài có 89 ngày. Như vậy mùa hè dài hơn

mùa đông những 4 ngày 15 tiếng.



Hình mô phỏng chuyển động của trái đất trong một năm quanh mặt trời.

Vấn đề ngắn dài này hoàn toàn liên quan đến khoảng cách giữa trái đất với mặt trời

ở mỗi thời điểm xa hay gần. Ta biết rằng trái đất quay xung quanh mặt trời theo

quỹ đạo hình bầu dục, mà mặt trời không phải là tâm điểm của hình bầu dục đó,

mà chỉ là một tiêu điểm trong hình bầu dục thôi. Như vậy, khi trái đất quay trên

quỹ đạo, sẽ có lúc nó gần mặt trời hơn, có lúc cách xa hơn.

Mùa hạ, khi trái đất ở xa mặt trời nhất, sức hút của mặt trời đối với nó là yếu nhất,

do đó trái đất quay chậm nhất, và thời gian của mùa hè dài nhất trong một năm.

Ngược lại, mùa đông, khi trái đất ở gần mặt trời nhất, sức hút của mặt trời tác động

lên nó mạnh nhất, do đó trái đất quay nhanh hơn lúc nào hết, và đó là mùa ngắn

nhất trong năm. Tương tự như vậy có thể xét cho mùa xuân và mùa thu, là hai mùa

trung gian.

28- Vì sao chim cánh cụt có thể sống ở Nam cực?

Cánh cụt Hoàng đế chỉ sống trên lục địa Nam cực.

Môi trường cực kỳ khắc nghiệt ở Nam cực đã buộc các sinh vật bậc cao rút lui khỏi

lãnh địa của nó. Ngay cả các động vật lớn có thể chịu được cái rét - 80 độ C của

Bắc cực như gấu trắng, voi biển... cũng không hề có mặt ở cực Nam. Vậy mà chim



cánh cụt lại có thể làm được điều đó.

Để hiểu vì sao, chúng ta phải xem lại “gia phả” của chúng. Trước hết, cánh cụt là

một loài chim bơi ở dưới nước cổ xưa nhất. Có thể nó đã đến đây định cư từ trước

khi châu Nam cực mặc "áo giáp băng". Do diện tích đất liền hẹp, mặt biển rộng,

nên nơi đây có thể coi là khu vực phồn thịnh nhất trong các thủy vực, với nguồn

thức ăn phong phú, trở thành vùng đất tốt cho cánh cụt trú ngụ.

Sau nữa, do kết quả tôi luyện trong gió và bão tuyết qua hàng ngàn vạn năm, lông

trên toàn thân của cánh cụt đã biến thành lớp lớp dạng vảy gắn chặt. Với loại “chăn

lông” đặc biệt này, nước biển không những khó thẩm thấu, mà dù cho nhiệt độ có

xuống tới -100 độ C, chim cũng không hề hấn gì. Đồng thời, lớp mỡ dưới da của

nó rất dày, nên càng đảm bảo giữ nhiệt cho cơ thể.

Thêm nữa, châu Nam cực không có thú ăn thịt, thế là cánh cụt đã có được một

mảnh đất khá an toàn. Chẳng thế mà khi các nhà nghiên cứu đặt chân lên mảnh đất

tận cùng thế giới này, chim cánh cụt không những không bỏ chạy, mà còn đón tiếp

họ với thái độ rất thân mật (và tò mò).

29- Động vật trút giận như thế nào?

Đang "choảng" nhau, kangaru cũng có thể nghỉ giữa hiệp để... chải lông.

Ăn miếng trả miếng, đó là phản ứng thường gặp khi xung đột giữa hai con vật xảy

ra. Song có khi, chúng lại đưa ra một số động tác kỳ quặc, chuyển "cục giận" trong

lòng sang kẻ thứ ba chẳng may đứng gần đó.

Sinh vật học gọi hành vi không liên quan đến mục tiêu của động vật là “sự đùn đẩy

trách nhiệm”. Chẳng hạn, ở một vài loài hải âu, khi hai con bị kích thích tấn công



lẫn nhau, một con trong đó sẽ chuyển sang tấn công mục tiêu bên cạnh mình. Chưa

hả giận, nó còn mổ... cỏ một cách rất tức tối.

Chim công ở Australia khi yêu đương hoặc khi tranh đấu sẽ xuất hiện những động

tác chẳng có gì dính dáng, như chải lông, vươn vai, lắc mình, gãi gãi đầu, ngáp,

ngủ gật, lấy thức ăn hay xây tổ. Còn trong những cuộc giao chiến giữa hai con

kanguru, đôi khi, chúng đột ngột dừng lại, "nghỉ một tí", bằng cách ra vẻ chải chải

lông trên người.

Một con mèo đang mải tấn công mồi, đột ngột nó có thể chững lại để... liếm cơ thể.

Một con cá hung hãn đang dọa nạt các loài cá khác cũng có thể bất chợt dùng

miệng để đào cát, hoặc trong lúc tuyệt vọng nó sẽ mở to mồm… Vậy khi bắt gặp

những tình huống này, bạn cũng đừng lấy làm lạ, vì tập tính thay đổi hành vi có ở

hầu hết các loài động vật.

30- Vì sao con hà khoét thủng được cả đá?

Hà phá hủy các tảng đá, thân tàu.

Trên các bãi biển, có những tảng đá lỗ chỗ như tổ ong do hà bám. Chúng làm thế

nào để có thể phá hủy được loại vật chất cứng rắn này, trong khi không hề có răng?

Thì ra, con hà tiết ra một chất dịch có tính axit cao, làm cho đá mềm ra.

Sau đó, chúng dùng chân và vòi làm điểm tựa rồi xoay xoay toàn thân để cho

những gai trên vỏ cứng của chúng cọ xát vào đá và làm đá vỡ vụn. Chúng cứ kiên

nhẫn đào khoét suốt đời và tạo ra các hang động trên đá. Nếu không có đá để đục

lỗ, loài hà này sẽ chết. Các nhà khoa học đã nuôi thử chúng trong các bể nước

không có đá. Mặc dù được cung cấp đầy đủ thức ăn, hà vẫn không lớn được, vỏ



trước bị khép lại, chân co vào và còm cõi đến chết.

Hà đá không chỉ đào hốc trên đá mà còn đục khoét ngay trên vỏ ngoài của các loài

trai, hàu. Trên một vỏ hàu có thể tìm thấy khoảng mươi con hà đá, trông như

những điếu xì gà nằm gọn trong các hốc nhỏ do chúng tạo ra. Hà sống trên đá lại

có hình dạng như quả trứng nhọn đầu. Chúng sinh sôi nảy nở rất nhanh và làm các

công trình xây dựng ở các hải cảng bị đục khoét lỗ chỗ như tổ ong.

Hà đá chỉ chịu thua đá hoa cương. Chính vì vậy mà người ta phải phủ đá hoa

cương lên mặt ngoài các công trình xây dựng ở hải cảng, ở các vùng khai thác dầu

khí ven biển.

31- Vì sao máu của động vật bậc thấp không có màu đỏ?

Máu của tôm và nhiều động vật bậc thấp khác không có màu đỏ.

Quan niệm rằng cứ máu là đỏ đã ăn sâu vào chúng ta đến mức, ta không nhận ra

rằng còn có những loài máu trong như nước, nhờ nhờ vàng hoặc hơi xanh. Nhưng

nếu để ý, bạn sẽ thấy chỉ có động vật bậc thấp mới có màu máu kỳ lạ như vậy thôi.

Đó là vì máu người và động vật bậc cao đều có hồng cầu, chứa huyết sắc tố, còn

động vật bậc thấp thì không.

Nếu đưa máu người và động vật bậc cao vào máy ly tâm rồi cho quay thật nhanh,

nó sẽ tách thành 3 phần rõ rệt. Tầng trên cùng có màu vàng, khá trong, được gọi là

huyết tương (chiếm khoảng 55% thể tích chung của máu). Tầng giữa là một lớp

mỏng, màu trắng, gồm các tế bào bạch cầu và một số thành phần khác của máu.

Dưới cùng là các tế bào hồng cầu có màu đỏ tươi (chiếm khoảng 40-50%). Hồng

cầu sở dĩ có màu đỏ là vì trong thành phần của nó có chứa sắt, được gọi là huyết



sắc tố.

Đối với động vật bậc thấp như tôm, cua, chuồn chuồn, nhện… thì khác. Máu của

chúng chỉ có các tế bào trông giống như bạch cầu ở động vật bậc cao, chứ không

chứa các tế bào hồng cầu. Vì thế, máu không có màu đỏ. Một số loài động vật bậc

thấp khác (như giun đất, tằm cát…) cũng có máu đỏ, nhưng là do trong huyết

tương của chúng có chứa huyết sắc tố (chứ không phải do có hồng cầu).

Một số loài côn trùng khác lại có máu màu vàng hoặc màu xanh lục. Đó là bởi

trong huyết tương của chúng có chứa một loại huyết tố có chứa kim loại đồng. Đa

số các loài động vật bậc thấp có máu không màu và trong suốt. Các nhà khoa học

không gọi đó là máu, mà chỉ coi là một dịch thể.

32- Vì sao cá nổi lên chìm xuống dễ dàng?

Cấu tạo cơ thể đầu nhọn, đuôi thon giúp cá giảm ma sát với nước khi bơi.

Dù có là một tay bơi lặn cừ khôi đi nữa, bạn cũng không thể đang từ dưới sâu vọt

lên mặt nước, hoặc ngược lại. Nhưng các loài cá thì có thể. Đó là vì chúng có chiếc

bong bóng trong bụng luôn chứa đầy không khí. Sự thay đổi áp suất của bong bóng

giúp chúng điều chỉnh vị trí dễ dàng.

Không khí được nạp vào bong bóng theo hai con đường: hoặc là cá nổi lên mặt

nước, lấy không khí trực tiếp qua đường khí quản rất nhỏ ở đầu, hoặc chúng lấy

không khí ngay trong nước qua các tế bào đỏ ở mang.

Các loài cá điều chỉnh vị trí trong nước chủ yếu nhờ vào việc làm thay đổi áp suất

không khí trong bong bóng (khi muốn nổi lên, nó nạp đầy không khí vào, muốn lặn

xuống, nó lại nhả ra). Đồng thời với việc này, cá cũng sử dụng các động tác quẫy

đuôi rất mạnh, cộng với việc đớp đầy một lượng nước vào miệng rồi nhả qua hai



mang, tạo thành một lực phản lực đẩy nó bơi lên hoặc lặn xuống rất nhanh chóng.

Ở từng độ sâu khác nhau, cá điều chỉnh dung lượng không khí trong bong bóng để

cân bằng tỉ trọng của cơ thể với mật độ của nước, nhằm giữ thăng bằng. Tất nhiên

những chiếc vây cũng có tác dụng quan trọng trong động tác giữ thăng bằng của

cá: vây lưng, vây bụng, vây ngực và vây hậu môn giúp cho cá không bị ngả

nghiêng.

33- Vì sao ban ngày không nhìn thấy sao?

Nếu trái đất không có bầu khí quyển, chúng ta sẽ quan sát được các vì sao rõ nét cả

ngày và đêm.

Trong vũ trụ, tuyệt đại đa số các sao tự phát sáng và phát nhiệt, quanh năm lấp

lánh. Nhưng chỉ vào xẩm tối chúng ta mới trông rõ chúng, đó là vì ban ngày tầng

khí quyển của trái đất đã tán xạ một phần ánh sáng mặt trời...

Lượng ánh sáng đó chiếu sáng bừng không trung, át cả ánh sáng của các vì sao,

khiến chúng ta không thể nhìn thấy chúng. Nhưng nếu trái đất không có bầu khí

quyển, không trung sẽ tối đen, và cho dù ánh mặt trời rất sáng thì chúng ta vẫn

nhìn thấy sao vào ban ngày (hiện tượng này cũng xảy ra khi chúng ta đứng trên bề

mặt mặt trăng. Do không có bầu khí quyển tán xạ ánh sáng, nên tại đây, lúc nào

chúng ta cũng có cơ hội chiêm ngưỡng các vì sao).

Tuy nhiên, ngay cả ở trên trái đất, bạn vẫn có thể trông thấy các vì sao vào ban

ngày, nhờ một chiếc kính viễn vọng. Đó là do hai nguyên nhân: Một là, thành ống

kính viễn vọng đã che khuất khá nhiều ánh sáng mặt trời bị tán xạ trong khí quyển,

tạo ra một “đêm tối nhỏ” trong lòng kính. Hai là, kính viễn vọng có tác dụng



khuyếch đại độ sáng của các vì sao, và chúng hiện ra rất rõ.

Tất nhiên, dùng kính viễn vọng quan sát các sao vào ban ngày có hiệu quả kém

hơn so với ban đêm, vì khi đó, ta khó có thể nhìn thấy những sao mờ nhạt.

34- Tại sao tàu vũ trụ được phóng theo chiều quay của trái đất?

Đa số các sân bay vũ trụ được đặt gần xích đạo để lợi dụng lực quay của trái đất.

Các vận động viên muốn nhảy xa phải lấy đà, muốn ném lao cũng lấy đà. Đó là sự

lợi dụng lực quán tính. Lực quán tính đã giúp vận động viên hay cây lao, bay xa

hơn. Khi phóng tên lửa thuận theo hướng quay của trái đất, chính là chúng ta đã

mượn thêm lực quán tính này.

Ai cũng biết trái đất tự quay quanh mình nó theo chiều từ Tây sang Đông. Nhưng

trái đất quay với tốc độ nhanh bao nhiêu, và tên lửa có thể mượn được bao nhiêu

lực tự quay này?

Thực tế, không phải mọi điểm trên trái đất đều quay với tốc độ như nhau. Càng gần

Bắc cực và Nam cực, tốc độ quay càng chậm. Càng gần xích đạo, tốc độ quay càng

lớn (Hình tượng này giống như chiếc đĩa hát quay trên máy quay đĩa. Cùng một

vòng quay, nhưng các điểm ở rìa đĩa hát đi được một đoạn đường dài hơn so với

các điểm ở tâm đĩa). Trung tâm Bắc và Nam cực quay với tốc độ gần bằng không.

Nhưng ở vùng xích đạo, tốc độ này lên tới 465 mét/giây. Bởi vậy, trừ hai khu vực

ở trung tâm Bắc cực và Nam cực, còn tại hầu hết các điểm khác, con người đều có

thể lợi dụng lực quay của trái đất.

Khi tàu vũ trụ phóng lên ở vùng xích đạo, vận tốc của nó sẽ được cộng thêm vận

tốc quay của trái đất (tức là 465 mét/giây). Và do vậy, dù lực phóng ban đầu của



tàu có yếu hơn một chút, nó vẫn dễ dàng thắng được sức hút trái đất. Tuy nhiên

càng lên các vĩ độ cao (gần hai cực hơn), tốc độ quay của trái đất càng chậm, do đó

tên lửa càng ít lợi dụng được lực quay này.

35- Tại sao đại đa số cá có lưng đen, bụng trắng?

Cá mập với cái bụng trắng và lưng đen.

Nếu như phải miêu tả đặc trưng của loài cá, nhiều người sẽ không do dự mà rằng:

cá sống ở trong nước, bơi giỏi, trên thân có vảy, vây… Nhưng loài cá còn có một

đặc điểm quan trọng mà ít được để ý tới, đó chính là màu sắc bên ngoài cơ thể

chúng.

Ngoài một số loài cá nhiệt đới có màu sắc sặc sỡ, đại đa số cá có da ở lưng sẫm

hơn rất nhiều so với phần bụng. Các loài cá nước ngọt như mè, chép, trắm đen…,

đều có phần lưng màu xám đen. Còn lưng của những loài sống ở biển như cá mập,

cá thoi… thì thậm chí đen tuyền. Ngoài ra, bất kể là cá nước ngọt hay là cá nước

mặn, phần bụng hầu như đều là màu trắng hoặc màu xám nhạt.

Tại sao phần bụng và phần lưng của cá lại có sự khác biệt lớn như vậy? Khác biệt

này có ý nghĩa gì với sự sinh tồn của chúng? Nguyên do là cá sinh sống ở trong

nước, khi bơi thường là lưng hướng lên trên, bụng úp xuống dưới. Khi có ánh sáng

mặt trời, từ dưới nước nhìn lên thì mặt nước là một mảng sáng loáng, rất giống với

màu trắng của bụng cá. Do đó, những con cá lớn ở dưới sâu rất khó phát hiện ra

con mồi. Cũng với quy luật như vậy, từ trên nhìn xuống, màu sắc của nước rất

thẫm, gần giống với màu sắc của lưng cá, các loài chim săn mồi khó có thể nhìn

thấy cá bơi trên mặt nước.

Tóm lại, màu sắc lưng thẫm, bụng nhạt của đại đa số các loài cá là kết quả của sự



thích nghi với cuộc sống trong nước, bảo vệ bản thân khỏi bị kẻ địch phát hiện.

36- Vì sao lá cây súng vua có thể đỡ được một người?

Lá cây súng vua.

Nếu bảo rằng có một loài cây mà 1 chiếc lá của nó có thể đỡ được sức nặng của

một người, hẳn bạn sẽ lắc đầu không tin. Nhưng quả thật có một loài cây như thế.

Tên nó là súng vua, sống ở Vân Nam, Trung Quốc.

Súng vua sinh trưởng trong ao hồ. Lá cây súng vua có đường kính trên 2 m, có khi

trên 3 m, nổi trên mặt nước chẳng khác gì chiếc mâm ngọc khổng lồ. Chiếc lá này

có thể chở một người nặng 75 kg mà không chìm. Sức mạnh của nó chính là do

cấu tạo đặc biệt của mặt dưới lá. Nếu lật ngửa lên để quan sát, ta sẽ thấy một kiểu

cấu trúc đặc biệt: gân lá vừa to vừa khỏe, đồng thời xếp như kiểu xương sườn, rất

giống cấu trúc dầm cầu thép, cho nên khả năng chịu lực đặc biệt lớn. Cây súng vua

có nguồn gốc ở Amazon, Nam Mỹ.

Tháng 8 hàng năm, nụ hoa nhô lên khỏi mặt nước, bắt đầu nở. Bạn hãy tưởng

tượng hình dáng hoa giống hệt với hoa súng thông thường, nhưng được "phóng

đại" lên nhiều lần, chỉ riêng gai lông trên cuống hoa đã to như cái đinh.

Thời gian hoa nở rất ngắn, chỉ trong 2 ngày. Buổi tối ngày thứ nhất, khi mới nở

hoa có màu trắng, tỏa mùi thơm như hoa bạch lan. Sáng ngày thứ hai, cánh hoa

khép lại, chập tối lại nở ra, khi ấy hoa từ màu trắng chuyển dần sang màu hồng

nhạt đến đỏ sẫm.

37- Loài hoa chuyên “đánh” côn trùng



Hoa tiểu bá.

Cây dâu để cho tằm ăn lá mà không than nửa lời. Cây sồi cũng chịu để con người

đốn trong im lặng… Vậy có khi nào thực vật giữ thế chủ động không? Có đấy, cây

hoa tiểu bá sẽ giương nhị đực lên và thẳng cánh “choảng” côn trùng khi cần thiết.

Hãy quan sát hoa tiểu bá (berberis amurensis) khi nở, nếu bạn lấy đầu bút chì đụng

vào cuống nhị đực của nó, khi ấy, hoa tưởng là côn trùng đến, lập tức giương bao

phấn ra đánh. Giải thích như thế nào về hiện tượng này?

Hoa của cây Berberis có đường kính chỉ khoảng 1-2 cm. Trên mỗi bông có cả nhị

đực và nhụy cái. Ở cuống mỗi cánh hoa đều có một cặp tuyến mật. Khi hoa nở, 6

chiếc nhị đực dính sát vào mặt trong cánh hoa, ở giữa là một nhụy cái. Khi côn

trùng lấy mật, những nhị hoa bị đụng chạm sẽ bật vào giữa như những chiếc roi,

phấn hoa trong túi phấn lúc đó được rắc lên cơ thể côn trùng. Do mỗi bông hoa có

6 tuyến mật nên trong quá trình làm việc, côn trùng thường bị “quất” liên tiếp, cho

đến khi hút hết mật thì đã khoác một bộ áo phấn hoa mới vui vẻ ra đi. Tới bông

hoa thứ hai, phấn hoa trên cơ thể côn trùng sẽ dính vào vòi nhụy, nhờ đó việc thụ

phấn giữa các bông hoa khác nhau được thực hiện.

Sự vận động nhạy cảm của nhị đực vốn không phải có ác ý, mà là một kiểu thích

ứng để truyền phấn giữa các bông hoa khác nhau. Qua đó, hạt giống cây Berbesis

amurensis có sức sống khá mãnh liệt.

38- Vì sao thân cây hình trụ?



Môn hình học mách bảo chúng ta rằng diện tích của hình tròn lớn hơn bất kỳ hình

nào khác. Do đó, cùng một lượng nhiên liệu như nhau, muốn tạo thành đồ vật có

dung tích lớn nhất hoặc có sức chứa nhiều nhất thì hiển nhiên phải tạo thành hình

tròn là thích hợp hơn cả.

Chẳng có gì lạ khi người ta làm ống khói, ống dẫn nước đều là ống tròn. Trên thực

tế đó là một kiểu bắt chước hiện tượng tự nhiên (phỏng sinh học).

Thứ hai là hình trụ tròn chịu lực tốt nhất. Trọng lượng của tán cây to tròn đều nhờ

vào sự chống giữ của thân cây. Có những loài cây sai trái, đến mùa trên cây còn

treo nặng hàng tạ quả, nếu không có cành thân khỏe chống giữ, làm sao có thể tồn

tại được.

Hơn nữa, thân cây hình trụ tròn còn có lợi cho việc phòng chống tác hại từ bên

ngoài. Nếu hình vuông hoặc hình chữ nhật, thân cây ắt sẽ có các góc cạnh, dễ làm

mồi cho động vật gặm nhấm.

Ngoài ra, cây thân gỗ là cây lâu năm, trong đời nó khó tránh khỏi bị gió bão tấn

công. Do thân cây hình trụ tròn, cho nên dù gió lớn đến từ phía nào cũng dễ dàng

lướt qua bề mặt, chỉ phải chịu một lực nhỏ mà thôi.

Mọi sinh vật đều tiến lên phía trước trên bậc thang tiến hóa. Hình trụ tròn của thân

cây chính là kết quả hoàn hảo của sự thích nghi đó.

39- Vì sao cây trên núi thấp hơn cây ở đồng bằng?



Cây trên núi thường kém phát triển hơn ở đồng bằng.

Trên núi cao, cây cối phong phú không kém gì đồng bằng, nhưng để ý bạn sẽ thấy,

nếu không thuộc dạng "còi đẹn" hay "kẹ" thì chúng cũng là những "chú lùn". Tại

sao vậy nhỉ? Thì ra, thừa ánh sáng, thừa gió nhưng lại thiếu chất đã khiến chúng

khó mà phổng phao được.

Một là, do ánh sáng mặt trời gồm 7 mầu thành phần là đỏ, da cam, vàng, lục, lam,

chàm, tím tác động khác nhau đến sự phát triển của cây, trong đó ánh sáng đỏ ít

gây trở ngại nhất, ánh sáng lam tím gây trở ngại nhiều nhất. Sống trong môi trường

không có ánh sáng tím, cây sẽ vươn dài rất nhanh. Trên núi cao, do không khí

loãng, ít bụi, lại tương đối trong suốt nên tia tím và tia ngoại tím trong ánh sáng

mặt trời rất ít bị hấp thụ. Chính chúng đã khống chế sinh trưởng của cây mạnh hơn

ở đồng bằng nhiều.

Hai là, trên núi cao không khí loãng, đất cũng rất mỏng, thậm chí không có lớp đất

màu, vì thế nước và chất dinh dưỡng rất dễ bị rữa trôi. Nhiệt độ về đêm trên núi lại

xuống rất thấp, ban ngày cũng thấp hơn ở đồng bằng nên có ảnh hưởng nhất định

đến sự sinh trưởng của cây.

Ngoài ra, trên núi cao gió thổi cũng mạnh hơn ở đồng bằng làm cho cây phải mọc

nghiêng hoặc nằm rạp xuống. Nếu có dịp đi qua Hoàng Sơn ở An Huy (Trung

Quốc), bạn sẽ thấy những cây tùng Hoàng Sơn nổi tiếng: thân cây rất thấp, uốn

ngược chiều gió như chào đón khách tới thăm vì thế được gọi là “tùng đón khách”.

Gió trên núi đã tạo cho cây tùng có dáng như vậy.

Do tác động tổng hợp của các điều kiện trên, nên cây trên núi cao có dáng thấp hơn

cây ở đồng bằng.



40- Vì sao băng ở Nam cực nhiều hơn ở Bắc cực?

Băng Nam cực có nơi dày tới 4.000 mét.

Nam cực và Bắc cực đều là hai mỏm tận cùng của trái đất, ở vĩ độ giống nhau, thời

gian chiếu và góc độ chiếu của mặt trời cũng giống nhau, vậy mà chúng khác nhau

đến kỳ lạ. Nếu như lớp áo băng Nam cực dầy trung bình khoảng 1.700 mét, thì ở

cực Bắc, lớp vỏ lạnh giá này chỉ dày từ 2 đến 4 mét mà thôi.

Vốn là vùng Nam cực có một mảng lục địa rất lớn được gọi là “đại lục thứ bảy”

của thế giới, có diện tích khoảng 14 triệu km2. Năng lực giữ nhiệt của lục địa rất

kém, vì thế, nhiệt lượng thu được trong mùa hè bức xạ hết rất nhanh khiến băng

tích lại nhiều. Sông băng trên lục địa từ trên cao di động xuống bốn phía bị vỡ

thành nhiều tảng băng rất lớn ở bên bờ biển, trôi nổi trên đại dương bao quanh lục

địa, tạo nên những vật cản là các núi băng cao lớn.

Ngược lại, Bắc băng dương ở vùng Bắc cực có diện tích rất lớn khoảng 13,1 triệu

km2, nhưng chỉ toàn là nước. Nhiệt dung của nước lớn, có thể hấp thụ tương đối

nhiều nhiệt lượng rồi từ từ toả ra, nên băng ở đây ít hơn ở Nam cực. Hơn nữa, tuyệt

đại bộ phận băng lại tích tụ ở trên đảo Greenland.

Người ta đã tính được rằng diện tích băng che phủ trên toàn trái đất là khoảng gần

16 triệu km2, mà Nam cực chiếm tới 4/5. Tổng thể tích băng ở Nam cực ước

khoảng 28 triệu km3, còn ở Bắc cực chỉ bằng gần 1/10 mà thôi. Nếu toàn bộ băng

ở Nam cực tan hết thì mực nước biển trên thế giới sẽ dâng cao khoảng 70 mét.

41- Tại sao người ta thích "đua đòi"?



Các đoạn thẳng trong thí nghiệm của Arch.

Trong cuộc sống hàng ngày, khi cách nghĩ và cách làm của ta khác với mọi người,

bao giờ chúng ta cũng tìm cách thay đổi để cho được như người khác, gọi là “đua

đòi”. Tâm lý học gọi hiện tượng đi theo số đông về nhận thức và hành động dưới

sức ép của dư luận là “hiệu ứng theo đàn”.

Năm 1956, nhà tâm lý học Mỹ Arch đã làm một thí nghiệm nổi tiếng: Ông chọn 50

người đến so sánh độ dài của mấy đoạn thẳng. Trên hình vẽ, họ được yêu cầu phân

biệt xem đoạn thẳng ở bảng A bằng đoạn thẳng nào trên bảng B.

Khi trả lời riêng rẽ, 100% nói chính xác là đoạn giữa trên bảng B. Nhưng khi Arch

đưa thêm 7 nhân viên của ông vào cùng nhóm thí nghiệm với từng người, và họ

đều nhất trí đưa ra kết quả sai (đoạn trái ở bảng B), thì đã có tới 32% số người

cũng trả lời sai như vậy.

Rõ ràng, trước ảnh hưởng của tập thể 7 người, người thứ 8 trong nhóm đã vứt bỏ

phán đoán của mình, cũng “đua đòi” và nói đoạn bên trái. Do đó, có thể thấy “hiệu

ứng theo đàn” đã có tác dụng mạnh mẽ đến thế nào đối với từng cá nhân.

Nguyên nhân gì gây ra hiệu ứng này? Tâm lý học đã khái quát thành những điểm

dưới đây:

- Tín nhiệm tập thể: Người ta thường cho rằng phát đoán của đa số bao giờ cũng

đúng hơn của cá nhân, do đó tin tưởng vào tập thể.

- Khuất phục tập thể: Người ta thường thích gần gũi với những người có chung

quan điểm với mình, cho nên để tránh cô lập, khỏi bị tẩy chay, đã phải miễn cưỡng

theo đàn.

- Không khí mơ hồ của hoàn cảnh: Rất nhiều trường hợp, vì sự mơ hồ của hoàn



cảnh, tự mình không dám quả quyết, đành phải dựa vào những người chung quanh,

bắt chước hành vi của họ. Đây là sự theo đàn để tránh lúng túng.

Ngoài ra, trí thông minh, tinh thần và quan điểm riêng của mỗi người đều có thể

gây ra hiệu ứng theo đàn. Nói chung, người có trí thông minh càng cao, tinh thần

càng vững và quan điểm riêng càng mạnh, càng khó hành động mù quáng theo

đàn.

42- Vì sao cá sống dưới băng thường tụ tập đến các lỗ thủng?

Cá rất thích bơi đến các lỗ thủng, và ở đây, chúng cũng dễ bị con người bắt nhất.

Về mùa đông, nhiệt độ ở các nước hàn đới xuống rất thấp, thường dưới 0 độ C nên

ao hồ sông ngòi đều bị phủ một lớp băng dày. Trong thời gian này, cá sống dưới

đáy hồ rất thích bơi đến những lỗ thủng của lớp băng và liên tục sủi tăm. Vì sao

vậy?

Chúng ta đều biết nước có thể hoà tan một phần ôxy trong không khí. Nói chung

nước ở các ao hồ sông ngòi có thể tự cung cấp ôxy đủ để cá thở.

Khi nước mới đóng băng, lượng oxy hoà tan còn nhiều, cá dồn xuống đáy hồ sống

ở tầng nước ấm áp, lúc này chúng hoạt động rất ít, quá trình thay đổi tế bào diễn ra

chậm hẳn lại. Nhưng lớp băng mỗi ngày một dày, ôxy trong không khí rất khó hoà

tan vào nước. Mặt khác, hàm lượng oxy trong nước giảm dần do bị các loài tiêu

thụ và do quá trình phân huỷ các chất hữu cơ ở đáy hồ. Đồng thời, hàm lượng

carbonic trong nước tăng dần, nếu vượt quá giới hạn sẽ khiến cá không sống được.

Hiện tượng thiếu oxy xuất hiện trước tiên ở tầng nước sâu, và lan dần lên các tầng

trên. Do khó thở ở tầng đáy hồ, cá phải ngoi lên cao. Nhưng lượng oxy ngày càng



giảm khiến cá hô hấp rất khó khăn, bởi vậy chúng thường tập trung ở xung quanh

những lỗ thủng của lớp băng để thở, thậm chí có con còn nhảy lên miệng hố.

Một nguyên nhân khác của hiện tượng này là vì cá rất thích ánh sáng. Tầng nước

sâu ở dưới lớp băng thường tối mờ, trong khi ở dưới những lỗ thủng thường có

nhiều ánh sáng mặt trời chiếu xuống.

Để bổ sung ôxy cho hồ nuôi cá, ở các nước hàn đới, về mùa rét người ta phải đục

thủng nhiều lỗ ở lớp băng trên hồ, nhờ thế đàn cá sẽ an toàn sống đến mùa xuân.

Voi và tê giác phần lớn sống ở vùng nhiệt đới, chốc chốc lại xuống nước ngâm

mình, nhưng sau khi lên khỏi mặt nước, chúng thường phun lên cơ thể một thứ bùn

nhão hoặc một lớp khá dày nước bùn loãng, kết quả là người bẩn vẫn hoàn bẩn.

Chúng có dại dột không nhỉ? Không. Kỳ thực, lớp bùn đó sẽ là "tấm màn" chống

muỗi cho voi. Tuy da của voi và tê giác rất dày, nhưng ở giữa các nếp gấp của da

lại có nhiều chỗ là da non mỏng mềm, không thể địch nổi vô số côn trùng hút máu

như muỗi, ruồi càng cua, ruồi trâu. Lũ côn trùng này rất thích chui vào các nếp gấp

của da động vật đẳng nhiệt cỡ lớn như voi và tê giác, ra sức cắn và châm chích,

khiến những con vật to lớn đó vừa đau vừa ngứa.

Hơn nữa, động vật đẳng nhiệt sau khi tắm xong thì mạch máu dưới da nở ra rất to

so với bình thường, rồi bốc mùi tanh hôi hấp dẫn côn trùng hút máu. Voi và tê giác

cũng gặp phải tình trạng đó. Vì vậy, để tránh phiền toái, chúng bôi bùn nhão và

nước bùn loãng để mong lấp kín những vết nhăn trên da, hình thành màng bảo vệ

mình khỏi những kẻ không mời mà đến. Mặt khác, khi vừa lên khỏi mặt nước, da

dẻ còn đang ướt, đắp ngay bùn lên da mới dễ dính

43- Nhảy xuống từ một toa xe đang chạy, phải làm thế nào?

Nếu ta nhảy về đằng trước khi xe đang chạy, dĩ nhiên là không những không trừ

được vận tốc mà ngược lại, làm tăng nó lên. Lập luận như vậy, ta sẽ suy ra rằng

phải nhảy về phía sau. Bởi vì khi đó, vận tốc nhảy trừ vào vận tốc của xe, nên khi



chạm đất, thân ta sẽ phải chịu lực ít hơn. Nhưng trên thực tế, nhảy như vậy lại rất

nguy hiểm. Tại sao?

Câu trả lời là, dù nhảy về đằng trước hay đằng sau, ta cũng đều có cơ bị ngã, vì khi

chân chạm đất dừng lại rồi thì phần trên của thân người vẫn chuyển động. Vận tốc

của chuyển động này khi nhảy về phía trước quả là có lớn hơn nhảy về phía sau,

nhưng điều quan trọng ở đây là ngã về đằng trước ít nguy hiểm hơn hẳn ngã về

đằng sau.

Khi ngã về phía trước, do chuyển động đã thành thói quen, ta thường bước chân

lên phía trước (nếu xe chuyển động nhanh ta sẽ chạy theo vài bước), và nhờ thế mà

không ngã. Chuyển động đó đã thành thói quen, vì cả đời ta đã thực hiện nó trong

lúc đi (theo quan điểm cơ học, đi chẳng qua là một loạt các động tác ngã thân

người về đằng trước và được đỡ lại nhờ việc bước chân lên phía trước). Còn khi

ngã đằng sau, do không có chuyển động cứu nguy như vậy của chân, nên nguy

hiểm hơn nhiều. Mặt khác, còn một điều quan trọng nữa là, dù bị ngã thì ngã về

đằng trước, nhờ có tay chống, cũng đỡ nguy hiểm hơn ngã về đằng sau.

Tóm lại, nhảy ra khỏi xe về đằng trước ít nguy hiểm hơn là do cấu tạo cơ thể chúng

ta chứ không phải do quán tính. Rõ ràng là đối với những vật vô tri thì quy luật đó

không áp dụng được: Một cái chai ném ra khỏi xe về đằng trước dễ bị vỡ hơn khi

ném về phía sau. Vì vậy, nếu phải nhảy khỏi toa xe vì một lý do nào đó, bạn nên

ném đồ về phía sau, còn chính mình thì phải nhảy về phía trước.

Nếu có kinh nghiệm và bình tĩnh hơn, bạn hãy nhảy lùi: Nhảy về phía sau nhưng

vẫn quay mặt về phía trước.

44- Vì sao một số thực vật rỗng thân?



Họ hòa thảo là tiến hóa nhất trong giới thực vật, nên hầu hết thân cây đều rỗng.

Cùng một lượng vật liệu, nếu đúc thành chiếc cột chống to và rỗng thì chịu lực

khỏe hơn nhiều so với chiếc cột đặc nhưng nhỏ. Các loài cây họ hòa thảo như ngô,

lúa nước, lau sậy, tre, nứa… đã áp dụng đúng bí quyết xây dựng này, trở thành

nhóm thực vật tiến hóa cao nhất.

Nếu cắt ngang thân cây, quan sát mặt cắt, có thể thấy cấu tạo chung của thân cây

như sau: Ngoài cùng là một lớp biểu bì, đôi khi phủ lông hoặc gai nhọn. Mặt trong

biểu bì là tầng vỏ, chứa mô vách mỏng và mô chống đỡ vững chắc. Cả tầng vỏ và

biểu bì đều mỏng. Bên trong hai tầng này là trung trụ. Đây là nơi quan trọng nhất

trong thân cây, chứa các bó mạch, vận chuyển nước và thức ăn. Trong cùng của

phần trụ là tủy cây, nơi dự trữ thức ăn.

Các loại cây họ thảo rỗng thân, đó là vì phần tuỷ cây đã sớm bị thoái hóa. Khi còn

non, thân cây vốn đặc, nhưng sau quá trình tiến hóa lâu dài, phần tủy này tiêu biến

theo hướng có lợi cho cây. Mô chống đỡ và bó mạch gỗ trong thân cây giống như

giầm trong kiến trúc bê tông cốt sắt, có nó cây mới đứng thẳng không đổ. Nếu thân

cây được tăng cường mô chống đỡ và bó mạch gỗ, giảm bớt, thậm chí tiêu biến đi

bộ phận tủy cây mềm nhũn, cây sẽ có kết cấu hình ống, như vậy lực chống đỡ sẽ

lớn, lại tiết kiệm được nguyên liệu.

45- Vì sao muỗi thích đốt người mặc đồ sẫm màu?



Muỗi ít khi đốt người mặc đồ sáng màu, vì chúng bị lóa mắt.

Đôi khi bên bàn ăn, bạn bị muỗi đốt chí tử, trong khi nhưng người khác vẫn bình

an vô sự. Có thể bạn cho rằng máu mình "ngọt" hơn, nên chúng thích tìm đến. Thật

ra, đó là vì màu quần áo bạn rất hợp "gu" của chúng.

Khả năng phân biệt màu sắc nằm ở đôi mắt muỗi. Đôi mắt này rất to, chiếm tới ¾

diện tích phần đầu, gồm nhiều mắt nhỏ ghép thành, gọi là “mắt ghép”. Mắt muỗi

không những phân biệt được các vật khác nhau mà còn có thể nhận biết màu sắc và

cường độ ánh sáng mạnh yếu.

Đa số các loài muỗi đều thích ánh sáng mờ; tối quá hoặc sáng quá đều không hợp

"gu" của chúng. Khi chúng ta mặc quần áo sẫm màu, ánh phản quang hơi tối rất

hợp với tập tính hoạt động của muỗi. Ngược lại, quần áo màu trắng phản quang

mạnh sẽ xua đuổi muỗi tránh xa. Vì thế, người mặc quần áo sẫm màu dễ bị đốt

nhiều hơn.

Đương nhiên do muỗi có nhiều loài khác nhau nên cường độ ánh sáng ưa thích của

mỗi loài không giống nhau. Ví dụ, phần lớn loài muỗi vằn thích hoạt động ban

ngày, còn các loài muỗi khác thích hoạt động vào lúc sẩm tối hoặc rạng sáng.

Nhưng dù là loài muỗi nào, chúng cũng đều lẩn tránh nơi có cường độ ánh sáng

cao. Ngay cả loài muỗi vằn thích hoạt động ban ngày thì cũng phải sau 3-4 giờ

chiều mới tung hoành.

46- Tại sao nước biển mặn?

Tung bình, trong 1 kilogram nước biển có 35 gram muối.

Có người nói nước biển mặn vì hòa tan rất nhiều muối. Nhưng đó không phải câu



trả lời, bởi muối ở đâu mà ra? Không lẽ nước sông, nước hồ không có muối hòa

tan mà chỉ có nước biển?

Đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra câu trả lời thỏa đáng. Có hai giả thuyết:

- Giả thuyết thứ nhất cho rằng ban đầu nước biển cũng ngọt y hệt nước sông, nước

hồ. Sau đó, muối từ trong nham thạch và các lớp đất xói mòn, theo mưa chảy ra

các dòng sông. Rồi các dòng sông đổ về biển cả. Nước biển bốc hơi, trút xuống

thành những cơn mưa. Mưa lại đổ ra các dòng sông... Cứ như vậy, theo thời gian,

muối đã lắng đọng dần xuống biển, khiến biển ngày càng mặn hơn. Theo đó, dựa

vào hàm lượng muối trong nước biển, người ta có thể tính ra tuổi của nó.

- Giả thuyết thứ hai cho rằng, ngay từ đầu nước biển đã mặn như vậy. Lý do là các

nhà khoa học thấy rằng, hàm lượng muối trong nước biển không tăng lên đều đặn

theo tuổi của trái đất. Khi nghiên cứu những lớp đất đá trong các hang động bị

nước biển tràn vào, người ta thấy rằng, hàm lượng muối trong nước biển luôn thay

đổi, khi lên khi xuống chứ không cố định. Đến nay, người ta vẫn chưa biết tại sao

lại như vậy.

47- Tại sao khi học có lúc tiến bộ nhanh, có lúc lại chậm ?

Bạn hãy cố gắng hết mình ở giai đoạn "cao nguyên", rồi sẽ có lúc kiến thức của

bạn nhảy vọt đột biến.

Mọi kỹ năng hay kiến thức mà chúng ta có được đều là do trải qua một quá trình

tập luyện lâu dài. Chẳng hạn học ngoại ngữ hay đánh đàn. Nhưng sẽ có lúc bạn sẽ

thấy đầu óc dường như ì ra, mãi chẳng tiến bộ, và cũng có lúc lại "lên tay” rất

nhanh.



Nhiều nhà tâm lý học đã làm thí nghiệm và vẽ đồ thị học tập. Ta hãy xem đồ thị

trên đây, với một số quá trình chính sau.

1. Giai đoạn vọt tiến. Học viên bao giờ cũng tiến bộ rất nhanh, bởi vì lúc mới đầu

ai cũng háo hức, tập trung cao. Mặc khác tiến bộ của kỹ năng chỉ là từ nông đến

sâu, từ dễ đến khó, nên giai đoạn này được nâng cao rất nhanh.

2. Giai đoạn cao nguyên: Thành tích học tập khá bằng phẳng, ở mức cao. Trong

quá trình học, khi đến một giai đoạn nào đó, tuy vẫn cố gắng nhưng bạn không

thấy tiến bộ, thậm chí còn kém đi, gây ra cảm giác chán nản. Hiện tượng này là

thời kỳ quá độ từ bậc thấp sang bậc cao. Mặc khác, động cơ học tập của bạn giảm

xuống, không được hăng hái như lúc đầu, hoặc cũng có thể do phương pháp không

thỏa đáng. Do đó cần phải điều chỉnh lại cho phù hợp, không nên thối chí, bỏ học.

3. Đột biến: Cuối thời kỳ cao nguyên bao giờ cũng đến thời kỳ nhảy vọt rõ rệt.

Thực tế là học viên sau một thời gian dài mò mẫm thử nghiệm, cuối cùng đạt đến

giai đoạn thành thạo. Đây là kết quả của quá trình tập luyện lâu dài từ trước.

Như thế, cao nguyên không phải là giới hạn của tiến bộ, chỉ cần "nhấn ga" một

chút, qua ngưỡng này là bạn sẽ đạt đến mức thành thạo. Khi thấy học hành mệt

mỏi, hãy nghỉ ngơi thư giãn một chút. Chỉ cần hăng say và chú trọng phương pháp

khoa học, nhất định bạn sẽ lên đến đỉnh cao.

48- Vì sao ngài tằm đẻ trứng xong là chết ngay?

Một đàn tằm. Hầu hết các loài sinh vật đều sinh sản và đợi con

non cứng cáp rồi mới chết. Nhiều loài còn đợi được đến các thế hệ cháu chắt sau lũ

lượt ra đời. Thế nhưng, ngài tằm vừa đẻ trứng xong là chết ngay. Tại sao lại như

vậy?



Khi con ngài bay bổng trên bầu trời, ấy là nó đã trải qua một "kiếp" tằm. Tằm ăn

lá, nhả tơ, quấn kén, rồi thành ngài. Khi đó, nó đã ở giai đoạn cuối cùng của một

đời sống sinh vật. Lúc này, miệng của nó đã bị thoái hóa, không thể ăn được gì

nữa.

Trong khi mang trứng, ngài đã dự trữ khá nhiều chất dinh dưỡng cho sứ mệnh cuối

cùng của nó - sứ mệnh truyền giống. Khi đẻ trứng, nó bị kiệt sức rất nhanh. Và khi

quả trứng cuối cùng ra đời, nó lặng lẽ giã từ sự sống. Đó cũng là định mệnh của họ

hàng nhà tằm.

49- Tính tuổi của cây bằng cách nào?

Trong thiên nhiên có cây to, cây nhỏ, cây sống nghìn năm, cây sống

mấy chục năm. Làm thế nào để biết tuổi của chúng? Phương pháp tin cậy nhất là

đếm số vòng tròn trong thân cây khi cắt ngang. Tuy nhiên, hãy cẩn thận, bạn có thể

nhầm đấy!

Nếu cắt một lát mỏng ngang qua thân cây, dưới kính hiển vi có thể quan sát thấy

từng bó mạch gỗ. Lớp ngoài bó mạch gỗ là phloem, lớp trong là xylem, giữa lớp

phloem và xylem là lớp thượng tầng. Thân cây to lên được là nhờ có lớp thượng

tầng này. Hàng năm nó đều phân chia tế bào, sản sinh ra lớp phloem và xylem mới

nên thân cây cứ mỗi năm lại to dần ra.

Trong điều kiện thời tiết khác nhau, lớp thượng tầng cũng phát triển khác nhau. Từ

mùa xuân đến mùa hè, cây sinh trưởng thuận lợi, nên tế bào thượng tầng phân chia

nhanh, vách tế bào mỏng, xenlulô ít, các ống mạch dẫn nước nhiều. Chất gỗ tạo ra

trong mùa này gọi là gỗ mùa xuân hay gỗ đầu năm. Đến mùa thu - đông, thời tiết



khắc nghiệt hơn, các tế bào thượng tầng phân chia chậm, vách tế bào dày, xenlulô

nhiều, mạch dẫn ít. Chất gỗ tạo ra trong mùa này gọi là gỗ mùa thu, hay gỗ cuối

năm.

Khi cưa ngang thân gỗ, bạn sẽ thấy chất gỗ và màu sắc mỗi vòng khác nhau. Trong

đó, thớ gỗ thô, màu nhạt chính là gỗ xuân; thớ mịn, màu thẫm chính là gỗ thu. Một

vòng tròn gồm màu nhạt và thẫm chính là một vòng tuổi, do cây tạo ra trong một

năm. Vì vậy, dựa vào số vòng này, người ta có thể đoán ra tuổi cây.

Tuy nhiên, không thể dùng công thức này để tính tuổi tất cả các loại cây. Ví dụ một

số cây như cam, quýt, mỗi năm có tới 3 lần sinh trưởng, vì thế số vòng tuổi được

gọi là “vòng tuổi giả”. Tức là, 3 vòng chỉ tương đương với 1 tuổi thôi.

50- Có thật các hành tinh đều ở gần đường hoàng đạo?

Quỹ đạo của các hành tinh chỉ nghiêng một chút so với mặt phẳng quỹ đạo trái đất

(hoàng đạo).

Khi nhìn lên bầu trời, chúng ta thấy mặt trời luôn di chuyển về phía đông. Đường

đi này của nó gọi là đường hoàng đạo. Trên thực tế, đường hoàng đạo là vòng tròn

được tạo ra bởi quỹ đạo mở rộng vô tận của trái đất cắt ngang quả cầu vũ trụ giả

định...

Theo nguyên lý trên, điều khiến các hành tinh "yêu mến" đường hoàng đạo có liên

quan tới quỹ đạo của chúng. Thực tế, quỹ đạo của 9 hành tinh quay quanh mặt trời



tuy đan chéo nhau nhưng chênh lệch không nhiều lắm. Nếu lấy quỹ đạo của trái đất

làm tiêu chuẩn để so sánh thì độ chênh lệch quỹ đạo của các hành tinh kia như sau

(tính từ trong ra ngoài):

- Sao Thủy: 7 độ 0 phút

- Sao Kim: 3 độ 24 phút

- Sao Hỏa: 1 độ 51 phút

- Sao Mộc: 1 độ 18 phút

- Sao Thổ: 2 độ 29 phút

- Sao Thiên Vương: 0 độ 46 phút

- Sao Hải Vương: 1 độ 46 phút

- Sao Diêm Vương: 17 độ 9 phút.

Như vậy, chỉ trừ sao Diêm Vương quá xa, các hành tinh khác chênh nhau nhiều

nhất không quá 8 độ, tức là vị trí của chúng hầu như không cách xa đường hoàng

đạo là mấy.

51- Vì sao trong sa mạc có ốc đảo?

Một ốc đảo giữa sa mạc châu Phi.

Giữa sa mạc mông mênh cát trắng, không một giọt nước, thỉnh thoảng lại xuất hiện

những ốc đảo xanh tươi với nhiều động thực vật đa dạng. Tại sao ở đây có nhiều

nước như vậy, dù rất ít mưa?

Đa số các ốc đảo đều dựa vào núi cao, hướng ra sa mạc. Vào mùa đông, băng tuyết

đọng lại trên đỉnh núi. Đến mùa hè, băng tan ra, chảy thành sông. Do địa thế dốc



nên nước chảy xiết, mang theo bùn đất, thậm chí cả các tảng đá lớn từ trên núi.

Nhưng khi đến cửa sông, địa thế đột nhiên bằng phẳng, bùn đất lắng đọng lại hai

bên bờ, tích tụ dần thành những khu vực đất đai màu mỡ.

Đa số các dòng nước không đủ mạnh để chảy ra biển, mà chỉ chảy một đoạn rồi

thấm vào đất cát thành các mạch nước ngầm. Ở hai vùng bờ sông, gần các mạch

nước ngầm, cây cối mọc xanh tươi. Đó chính là các ốc đảo.

52- Vì sao vẹt, yểng học được tiếng người?

Chỉ một vài loài chim biết hót như vẹt, yểng, khướu là có thể học nói được.

“Mấy giờ rồi?”, “chào bác!’”, “ăn cơm chưa?”, “tạm biệt”… Có tiếng ai the thé

thốt lên từ góc vườn, nhìn ra, bạn sẽ kinh ngạc khi thấy đó không phải là tiếng của

chủ nhà, mà là tiếng một chú vẹt tinh nghịch. Làm sao nó nói được nhỉ?

Thực ra, đại não của vẹt không phát triển như đại não của người, không có sẵn điều

kiện để biết nói. Những câu phát âm đơn giải của chúng chỉ là một kiểu bắt chước

vô thức, mà phải do người dạy mới hình thành. Trong trạng thái hoang dã, hiếm

thấy con vẹt nào nói được.

Ngôn ngữ là sản phẩm chỉ có trong quá trình phát triển của xã hội loài người.

Ngoài sự cần thiết phải nhờ thanh đới (thông qua cử động nhịp nhàng của họng,

lưỡi, răng, môi) để phát âm, còn cần sự kết hợp từ vựng và quy luật ngôn ngữ mới

có thể biểu đạt tốt những điều nghĩ ra trong óc. Các loài vẹt, yểng có thể “nói”

được những câu đơn giản, chẳng qua là chúng có cái lưỡi vừa nhọn vừa nhỏ, mềm

và đầy thịt, nên chỉ biết lặp lại một chuỗi âm tiết mà người ta dạy cho nó thôi.



Chưa bao giờ người ta thấy chúng nói được những câu phức tạp cả.

Nhìn chung, loài chim sinh ra là có thể phát âm. Khi người ta thường xuyên lấy vài

âm tiết nào đó để gây ảnh hưởng với chúng, lâu ngày chúng sẽ bắt chước được.

Tình huống này gọi là phản xạ nói vô điều kiện. Sau này, mỗi khi gặp người, do bị

kích thích mà sinh ra phản ứng, chúng nhắc lại mấy âm tiết đơn giản đã học được,

đây là phản xạ có điều kiện.

Trong giới động vật, chỉ có loài chim (nhất là những loài biết hót) là có thể bắt

chước âm thanh của đồng loại và tiếng kêu của các động vật khác. Còn học nói

tiếng người chỉ giới hạn ở vài loài biết hót, như vẹt, yểng, khướu.

53- Vì sao trong bụng nhặng xanh có rất nhiều dòi?

Một con nhặng xanh có thể mang trong bụng hàng trăm con dòi.

Khi bạn dùng vỉ đập chết một con ruồi nhà, trong bụng nó không có gì. Nhưng khi

đánh một con nhặng xanh thì từ bụng nó thường chui ra rất nhiều dòi. Có người nói

rằng vì nhặng xanh ăn phân, bụng thối rữa nên mới sinh ra nhiều dòi như vậy...

Có người lại bảo nhặng xanh ăn phải trứng ruồi, và trứng này nở thành dòi trong

bụng chúng. Thực ra, cả hai cách nói này đều sai.

Ruồi nhà và nhặng xanh khác nhau ở chỗ: Ruồi nhà đẻ trứng còn nhặng xanh "đẻ

con". Nói đúng ra, nhặng xanh không đẻ trứng mà đẻ ra ấu trùng: dòi. Bởi thế,

trong bụng một con nhặng mẹ thường có rất nhiều dòi.

Trong thế giới côn trùng, hiện tượng "đẻ con" như nhặng xanh không phải hiếm.

Ví dụ, loài rệp cây ký sinh trên các cây lương thực cũng đẻ ra ấu trùng. Tuy nhiên,

hiện tượng "mang thai" của côn trùng khác hẳn với các loài động vật có vú. Trứng



của động vật có vú rất nhỏ, nhỏ đến mức mắt thường khó nhìn thấy. Nhưng khi

được thụ tinh, trứng này sẽ phát triển thành phôi, và phôi ngày một lớn dần thành

thai non. Còn trứng của côn trùng lớn hơn rất nhiều, chất dinh dưỡng bên trong đủ

nuôi để con non phát triển, không cần mẹ. Thực tế, hiện tượng "đẻ con" của côn

trùng chỉ là giả, và về bản chất, nó không khác gì đẻ trứng, chỉ khác chăng một

đằng là con non nở trong bụng mẹ, một đằng là nở ở ngoài mà thôi.

54- Các hành tinh trong vũ trụ liệu có va vào nhau?

Nếu trái đất ở rất gần các hành tinh khác và chúng chuyển động

ngược chiều nhau thì khả năng đụng độ rất dễ xảy ra. Nhưng thực tế, trái đất và các

hành tinh đều ngoan ngoãn quay trên những quỹ đạo nhất định khiến cho chuyện

đó là không thể.

Mặt trăng là thiên thể gần trái đất nhất, cách chúng ta 384.000 km. Khoảng cách

giữa mặt trời và trái đất là 149,6 triệu km (hãy tưởng tượng muốn đi bộ tới quả cầu

lửa này, bạn phải mất hơn 3.400 năm).

Các hành tinh khác trong hệ mặt trời cũng ở rất xa, và bởi chịu sức hút của mặt trời

nên chúng đều có một quỹ đạo ổn định. Do đó chúng không có cơ hội đụng độ với

hành tinh xanh.

Các ngôi sao khác trong vũ trụ cách trái đất còn xa hơn nữa. Sao Biling là gần

nhất, cách trái đất 4,22 năm ánh sáng, tức là từ vì tinh tú này tới trái đất, ánh sáng

phải “ì ạch” mất 4 năm 3 tháng.

Trong khoảng không vũ trụ gần hệ mặt trời, trung bình các sao cách nhau khoảng

trên 10 năm ánh sáng. Hơn nữa, chúng đều chuyển động theo một quy luật nhất



định. Mặt trời cũng như tất cả các sao trong dải Ngân Hà đều chuyển động xung

quanh trung tâm hệ theo một quy luật riêng chứ không phải là hỗn loạn. Bởi vậy,

rất ít khả năng các sao trong dải Ngân Hà va chạm nhau.

Theo tính toán của các nhà khoa học, trong hệ Ngân Hà trung bình khoảng một tỷ

tỷ năm mới xảy ra một va chạm giữa các sao. Tuy nhiên, xác suất các sao chổi va

quyệt vào hành tinh thì thường xuyên hơn nhiều.

55- Trên mặt trăng có thể nhảy cao hơn trên trái đất bao nhiêu?

Giả sử rằng vận động viên giỏi nhất có thể nhảy qua mức xà 2,42 mét. Con số này

chưa phải là lớn lắm, nhưng chúng ta chỉ có thể tăng kỷ lục lên một chút nữa mà

thôi, vì không thể thắng được lực hút trái đất. Còn nếu như cuộc thi tổ chức trên

mặt trăng, kỷ lục sẽ được lập ra sao?

Định luật lực hấp dẫn giải thích rằng: lực hấp dẫn và khối lượng của hai vật thể tỷ

lệ thuận với nhau. Dựa vào định luật đó, có lẽ bạn sẽ nói rằng: khối lượng của mặt

trăng bằng 1/81 khối lượng trái đất, trọng lượng của một người trên mặt trăng sẽ

giảm đi 81 lần, và nếu trên mặt đất người ấy nhảy được 2,42 mét, thì trên mặt trăng

anh ta sẽ lên tới độ cao 200 mét!

Thực tế không phải vậy.

Vừa rồi chúng ta mới chỉ nói đến nửa đầu của định luật hấp dẫn mà chưa nói đến

phần sau, phát biểu rằng: lực hấp dẫn tỷ lệ nghịch với bình phương khoảng cách

giữa hai vật thể. Bán kính của mặt trăng chỉ bằng 27% bán kính trái đất, như vậy rõ

ràng là khoảng cách giữa người tới trung tâm mặt trăng ngắn hơn nhiều khoảng

cách tới trung tâm trái đất, trong khi đó trọng lượng của con người lại tăng một

cách tương đối. Bởi vậy khi con người lên mặt trăng, không phải trọng lượng giảm

đi chỉ còn bằng 1/81 so với khi ở trái đất, mà chỉ giảm còn bằng 1/6 thôi.

Từ phép tính tổng hợp gồm khối lượng và bán kính mặt trăng, chiều cao của vận

động viên, ta có đáp số chính xác là: trên trái đất vận động viên nhảy cao tới 2,42



mét thì trên mặt trăng anh ta có thể nhảy cao 9 mét.

(Theo sách 10 vạn câu hỏi vì sao

NXB Khoa học và Kỹ thuật, năm 2002)

1- Vì sao ong chúa sống lâu gấp 10 lần ong thường?

Ong chúa đang được các con ong thợ chăm sóc.

Có thể bạn sẽ nói rằng, ong chúa sống lâu bởi nó to gấp 3, gấp 4 lần những con ong

thợ khác. Hoặc vì nó có nhiệm vụ đẻ trứng và duy trì nòi giống cho cả đàn, nên

không được phép chết non... Tuy nhiên, không hẳn đúng như vậy.

Trong đàn thường có 3 loại ong: Thứ nhất là ong thợ. Đó là những con cái không

có khả năng sinh đẻ. Chúng chiếm số lượng đông nhất trong đàn, và chuyên đảm

nhận những công việc nặng nhọc như xây tổ, kiếm mồi, chăm sóc ong con, chống

kẻ thù. Loại thứ hai là ong đực. Chúng cũng phải kiếm ăn và xây tổ, nhưng ít nặng

nhọc hơn ong thợ. Và thứ ba là ong chúa.

Trong đàn chỉ có ong chúa là có quyền đẻ trứng. Vì thế, nó được nâng niu và bảo

vệ rất cẩn thận. Trong khi các con khác phải bươn trải bên ngoài để kiếm thức ăn,

thì ong chúa chỉ nằm trong tổ, "mưa không tới mặt, nắng không tới đầu". Nó được

cung phụng loại mật hoa ngon nhất. Cho dù cả đàn ong phải nhịn đói thì ong chúa

vẫn no đủ. Cả cuộc đời, ong chúa hầu như không phải chạm trán với kẻ thù. Có lẽ

vì vậy mà ong chúa có thể sống hết tuổi thọ của nó (5-6 năm), trong khi các con

ong khác chỉ sống được 6 tháng đến một năm mà thôi.



2- Vì sao mặt trăng đi theo chúng ta?

Trăng thường chiếm khoảng rất nhỏ trong tầm nhìn của ta, nên

ta thấy nó chuyển động chậm.

Những đêm trăng sáng, nếu vừa đi bộ vừa chú ý nhìn trăng, bạn sẽ thấy như chị

Hằng đang đi theo bạn. Không riêng gì mặt trăng, nếu để mắt quan sát các đỉnh núi

xa xa, bạn cũng sẽ có cảm giác tương tự.

Nguyên do là khi ta đi bộ, chúng ta không thể không chú ý tới mọi vật xung quanh.

Nhưng tầm mắt của ta lại có giới hạn. Lúc ta đi về phía trước, mọi vật gần quanh ta

(chiếm khoảng lớn trong tầm nhìn) trôi đi rất nhanh, nhưng những vật ở xa (chiếm

khoảng rất nhỏ trong tầm nhìn) thì trôi đi rất chậm và rất lâu mới ra khỏi tầm mắt.

Các bạn hãy nhớ lại cảm giác trên xe lửa đi với tốc độ nhanh. Bạn sẽ thấy các cột

điện ở dọc đường trôi qua vùn vụt ngoài cửa sổ, nhưng cây cối, cột điện, nhà cửa ở

phía xa xa thì trôi rất chậm, còn dãy núi ở tận cuối chân trời thì như dán chặt vào

cửa sổ. Hiện tượng này giống hệt như khi mặt trăng, các vì sao, cây cối, núi cao đi

theo bạn. Những vật này cũng chiếm khoảng rất nhỏ trong tầm nhìn, nên bạn sẽ

thấy nó rất lâu. Đặc biệt là mặt trăng, vì là vật to và sáng nhất trong đêm nên nó

nổi bật hơn hẳn các vì sao và vật thể khác. Vì thế, ta luôn có cảm giác mặt trăng

theo sát bước chúng ta.

3- Trí thông minh là gì?



Thomas Edison với bóng đèn do ông phát minh.

Edison cần tính dung tích một bóng đèn hình quả lê, ông giao nhiệm vụ đó cho trợ

lý Chapton. Hơn một tiếng đồng hồ, Chapton loay hoay mãi với các công thức dày

đặc mà vẫn chưa ra. Edison đi qua, nói: “Có gì phức tạp lắm đâu!” Ông mang

chiếc bóng ra vòi, hứng đầy nước và nói với Chapton: “Anh đổ vào ống đo, xem

dung tích là bao nhiêu. Đó là dung tích của bóng đèn”.

Chapton vỗ trán: “Chà, thật đơn giản, có thế mà mình nghĩ mãi không ra". Chapton

đã tốt nghiệp khoa Toán, Đại học Primton, lại tu nghiệp một năm ở Đức, còn

Edison mới chỉ học 3 tháng tiểu học, sau đó tự học với mẹ mình.

Câu chuyện trên đây giúp chúng ta hiểu đại khái thế nào là “trí thông minh”. Nó

không ngang bằng với trí thức. Rõ ràng Chapton có tri thức chuyên môn cao hơn

Edison nhiều. Ông ta căn cứ vào các công thức toán học để tính dung tích bóng

đèn, nhưng không nghĩ ra được cách đơn giản như Edison. Phản ứng nhạy bén của

Edison phản ánh trí thông minh của ông, được xây dựng trên cơ sở tri thức rộng.

Sự thông minh đó có thể gọi là trí thông minh mạnh.

Vậy trí thông minh là gì?

Các nhà tâm lý học có những quan điểm khác nhau và giải thích khác nhau về vấn

đề này, nhưng đều có chung một nhận định: Trí thông minh không phải là một

năng lực đơn độc, nó là sức mạnh tổng hợp của nhiều loại năng lực. Theo điều tra

tâm lý và quan điểm của các nhà tâm lý học Trung Quốc, trí thông minh chúng ta

nói ở đây bao gồm khả năng quan sát, khả năng của trí nhớ, sức suy nghĩ, óc tưởng

tượng, kỹ năng thực hành và sáng tạo. Trí thông minh chính là sự phối hợp tốt các



năng lực đó để làm thành một kết cấu hữu hiệu.

Kết cấu trí thông minh cũng ví như một chiếc xe đạp. Nó được lắp ghép bởi những

phụ tùng chủ yếu như khung, bánh xe, trục giữa, moayơ, đùi đĩa… Có thể phụ tùng

đều rất tốt, nhưng nếu lắp ghép xộc xệch, xe đi vài hôm sẽ hỏng, thậm chí không đi

nổi. Cho nên xe phải đi ít lâu, được điều chỉnh lại, mới có thể bon bon trên đường

một cách êm ru. Nếu có phụ tùng nào đó bị hỏng, sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ xe.

Kết cấu của trí thông minh cũng vậy, chúng ta cần làm cho mọi năng lực của chúng

ta đều được phát huy đầy đủ, và nâng cao dần, đồng thời làm cho những năng lực

đó (quan sát, trí nhớ, suy nghĩ, tưởng tượng, thực hành, và sáng tạo) phối hợp đồng

bộ, hoạt động đều.

4- Tại sao không biết đau là đáng sợ?

Đau - cảm giác giúp cơ thể nhận biết nguy hiểm để tự vệ.

Bé gái Kinchen sau khi được 6 tháng tuổi bỗng mất cảm giác đau. Khi tiêm, em

không hề khóc. Bị bỏng, em cũng chẳng kêu. Một lần bị gãy tay, phải bó bột,

Kinchen thấy vướng đã tự tháo băng ra, đùa nghịch với cánh tay, làm chỗ gãy

không khớp lại được nữa...

Đau là một loại cảm giác giúp con người phân biệt những kích thích có thể gây hại

cho cơ thể. Ví dụ chạm tay vào lửa, cảm giác đau rát ở da làm người ta rụt lại, đau

bụng báo cho người ta biết dạ dày có vấn đề, đau ngực cho thấy tim phổi hoặc gì

đó không ổn. Bởi thế cảm giác đau có ý nghĩa tâm sinh lý đặc biệt, giúp con người



sinh tồn. Nó có ý nghĩa báo động, giúp cơ thể sớm nhận biết và đề phòng hiểm

nguy. Nếu không có cảm giác ấy, chúng ta có thể gặp những hoàn cảnh chết người

mà không nhận ra được

Hiện tượng mất cảm giác đau thường chỉ xảy ra do một biến động tâm sinh lý đột

ngột nào đó. Rất hiếm khi có trường hợp mất cảm giác đau kéo dài. Tuy vậy, trên

thực tế, nếu tập trung vào một việc nhất định, người ta có thể "quên" cảm giác đau.

Lúc ấy, các tín hiệu cảnh báo sự nguy hiểm trong não bộ tạm thời nhường chỗ cho

các hoạt động khác. Ví dụ, Quan Vũ đã dùng ý chí tập trung vào việc đánh cờ để

Hoa Đà cạo xương tay mà không hề kêu ca gì. Nhưng thường chỉ sau khi hết tập

trung, cảm giác đau lại xuất hiện.

5- Tại sao lợn thích dũi vách và ăn đất sét

Lợn bị người thuần hóa, nhưng không quên những thói quen

hoang dã.

Lợn được người nuôi, chẳng có việc gì ngoài ăn rồi ngủ. Nhưng thỉnh thoảng nó lại

không chịu như vậy, mà luôn dũi vách, gặm tường. Chẳng biết nó muốn tìm cái gì,

bởi dũi vách chỉ tổ đau mũi mà gặm tường thì đau răng. Không lẽ lợn "ngu" thật?

Tất nhiên là lợn không ngốc nghếch như vậy. Tổ tiên của nó sống ở nơi hoang dã,

thường phải dùng mũi ủi đất kiếm ăn. Bởi vậy, mũi lợn rất cứng và răng lợn rất

sắc. Nay bị người thuần hóa từ lâu nhưng nó vẫn chưa bỏ thói quen ủi, dũi xưa kia.

Vì thế, những lúc nhàn rỗi, chợt nghe thấy "tiếng gọi nơi hoang dã", nó lại dũi

tường cho đỡ nhớ



Ngày xưa đi kiếm ăn, lợn thường ăn cả rễ cây và củ dính đất sét. Trong đất sét có

nhiều chất khoáng như phốtpho, canxi, côban, sắt, đồng mà cơ thể nó rất cần. Sau

này được người nuôi, tuy không thiếu thốn gì, nhưng thỉnh thoảng dũi tường vách

thấy miếng đất nào "ngon" là theo thói quen cũ, lợn "xơi" luôn.

6- Vì sao chúng ta không cảm thấy trái đất chuyển động?

Chúng ta biết được trái đất chuyển động là dựa vào sự thay đổi vị trí

của các ngôi sao.

Mỗi giây, trái đất vượt được chặng đường 30 km quanh mặt trời. Đó là chưa kể tới

việc nó tự quay quanh mình với tốc độ ở đường xích đạo là 465 mét/giây. Vậy mà

có vẻ như trái đất đang đứng yên, trong khi chỉ cần ngồi lên xe, bạn sẽ thấy xe lao

đi nhanh chóng mặt.

Trở lại với một tình huống thường gặp: Khi đi thuyền trên sông, bạn sẽ thấy thuyền

lướt rất nhanh, cây cối và mọi vật hai bên bờ cứ trôi qua vùn vụt. Nhưng khi đi tàu

thủy trên biển rộng, trước mắt là trời biển xanh biếc một màu, chim hải âu trông xa

như một đốm trắng lơ lửng trên không trung, lúc đó, bạn sẽ cảm thấy tàu thủy đi

quá chậm, mặc dù tốc độ của nó hơn hẳn tốc độ thuyền trên sông. Vấn đề chính là

ở chỗ đó.

Khi đi thuyền, cây cối hai bên bờ sông không di chuyển mà chính là thuyền di

chuyển. Nếu cây cối ven bờ lao đi càng nhanh, chứng tỏ tốc độ của thuyền càng

lớn. Nhưng trên biển rộng không có gì làm mốc để ta thấy tàu đang đi nhanh. Bởi

thế bạn thấy nó lướt đi rất chậm, thậm chí có lúc đứng yên.

Trái đất như một chiếc tàu khổng lồ trong không gian. Nếu bên cạnh quỹ đạo của



nó cũng có những vật mốc như cây cối bên bờ sông, chúng ta sẽ dễ dàng nhận thấy

trái đất đang chuyển động. Nhưng ở gần trái đất, tiếc thay, lại không có vật gì làm

chuẩn. Chỉ có những vì sao xa tít tắp giúp ta thấy được trái đất thay đổi vị trí theo

ngày, tháng mà thôi. Các vì sao này ở quá xa, nên trong một thời gian ngắn mấy

phút, mấy giây, chúng ta rất khó cảm nhận thấy trái đất đang chuyển dịch.

Còn về việc trái đất tự quay quanh nó với tốc độ khá nhanh, chúng ta và mọi vật ở

trên đó cũng đang quay với cùng một tốc độ, bởi vậy chúng ta không cảm nhận

được chuyển động này. Nhưng các bạn chớ quên rằng, hàng ngày, chúng ta nhìn

thấy mặt trời, mặt trăng và các vì sao mọc đằng đông và lặn đằng tây, đó chính là

kết quả của việc trái đất tự quay quanh mình nó.

7- Tại sao lúc ngáp lại chảy nước mắt?

Ngáp làm chặn đường xuống mũi của nước mắt, nên mới trào thành

lệ.

Khi ngáp, cơ mặt, lưỡi và họng của chúng ta co mạnh, làm tăng áp lực trong

khoang miệng. Áp lực này ảnh hưởng đến khoang mũi, tạm thời ngăn đường thoát

của nước mắt xuống mũi, do đó nước từ tuyến lệ tràn ngược vào trong mắt, khiến

mắt ta đầm đìa.

Nguồn nước mắt do đâu mà có? Trong khoang mắt, bên trên và dưới mỗi con mắt

đều có một tuyến lệ, chỉ bằng hạt đậu thôi, hình tròn dẹt, có thể sản sinh ra nước

mắt. Tuyến lệ có ống thoát nước chảy vào bề mặt con mắt, giữ cho giác mạc và kết

mạc lúc nào cũng ướt. Nước mắt cũng có thể trào ra để rửa sạch bụi bẩn lọt vào

mắt, đồng thời sát trùng, cho nên nó được coi là một “vệ sĩ”.



Thông thường, tuyến lệ chỉ tiết ra một ít nước mắt. Ban ngày lúc thức, trong vòng

16 giờ, tuyến lệ tiết ra khoảng 0,5- 0,6 g nước mắt. Khi ngủ mắt nhắm lại, tuyến lệ

coi như ngừng làm việc. Nếu thế, hai con mắt lúc nào cũng đầm đìa nước ư? Điều

kỳ diệu của con người chính là ở chỗ đó, vừa có bộ phận sản xuất lại có bộ phận

tiêu thụ. Ở góc trong mỗi con mắt (y học gọi là nội xế) đều có các lỗ nhỏ thu thập

nước mắt, thông xuống mũi. Nước mắt đi xuống hoà cùng với nước mũi sẽ chảy ra

ngoài.

Khi người ta mệt mỏi hoặc lâu không thở không khí tươi mới, trong cơ thể tích

đọng quá nhiều CO2, kích thích thần kinh phản xạ, nên mới ngáp. Cùng với động

tác này, một khối khí lớn từ miệng trút ra, sinh áp lực trong miệng, ảnh hưởng đến

khoang mũi, tạm thời ngăn đường thoát của nước mắt, do đó nước mắt từ tuyến lệ

tràn vào mắt.

Thực ra, không chỉ có ngáp, mà những động tác làm co cơ mặt khác, ví dụ cười

ngặt nghẽo, hắt hơi, ho, nôn… đều có thể làm chảy nước mắt. Ngoài ra, đôi khi bụi

vào mắt, khói, ánh sáng chói, gió lạnh cũng có thể tạo ra tình huống tương tự.

Cũng vì thế, khi chảy nước mắt bao giờ cũng kèm theo nước mũi chảy dài. Tại sao

vậy, chắc các bạn cũng suy luận được rồi.

8- Vì sao người ngã xuống Biển Chết không chìm?

Nổi trên Biển Chết là vì tỷ trọng của bạn nhỏ hơn tỷ trọng của nước.

Bơi lội trong Biển Chết bạn đừng bao giờ lo chết đuối, bởi vì hàm lượng muối

trong nước biển ở đây cao tới 270 phần nghìn. Tỷ trọng nước biển còn lớn hơn cả



tỷ trọng người bạn. Vì thế ta có thể nổi trên biển như một tấm gỗ.

Nhưng tại sao trong khi hàm lượng muối trung bình của nước biển trên tầng mặt

các đại dương chỉ có khoảng 35 phần nghìn, còn hàm lượng muối trong Biển Chết

lại cao đến vậy?

Giở bản đồ ra chúng ta sẽ thấy Biển Chết nằm ở vùng biên giới phía tây của

Jordan, là chiếc hồ thấp nhất thế giới, lọt thỏm trong vùng có địa hình xung quanh

tương đối cao. Thực ra, Biển Chết không phải là biển thực sự mà chỉ là một cái hồ

không có đường ra, với một số con sông không lớn mang nước đổ vào. Chính đặc

điểm này đã quyết định tính chất của nó.

Chung quanh các sông chảy vào Biển Chết phần lớn là sa mạc và nham thạch đá

vôi. Các tầng nham thạch đó có chứa rất nhiều muối khoáng. Vì thế, nước sông

chảy vào Biển Chết đều có hàm lượng muối rất cao. Do biển không có đường ra

nên những khoáng chất này đều bị giữ lại toàn bộ. Đồng thời Jordan lại là vùng

hanh khô, ít mưa. Mặt trời gay gắt không ngừng làm cho nước trong cái “vũng" kín

này bốc hơi rất mạnh.

Trong khi đó, một nguồn nước chính của Biển - sông Jordan - lại bị rút bớt đáng kể

để phục vụ tưới tiêu. Tháng năm qua, hàm lượng muối trong biển ngày càng nhiều,

ngày càng đậm đặc. Kết quả là trong thuỷ vực này, trừ một vài vi khuẩn, không có

sinh vật nào tồn tại được, vì thế nó mới được mang cái tên không lấy gì đẹp đẽ -

Biển chết.

9- Vì sao đêm mùa hè có nhiều sao hơn đêm mùa đông?



Dải sáng ở giữa là mặt phẳng của Milky Way, với số lượng

các sao dày dặc ở trung tâm.

Những đêm hè trời quang, nhìn lên bầu trời chúng ta sẽ thấy chi chít các vì sao và

rành rành là nhiều hơn hẳn so với đêm mùa đông. Tại sao vậy? Lý do là mùa hè

chúng ta đứng ở gần trung tâm ngân hà, nơi có nhiều sao nhất, còn mùa đông, trái

đất của chúng ta đứng ở rìa ngân hà, nơi có ít sao hơn.

Trong hệ ngân hà của chúng ta (Milky Way) có khoảng 100 tỷ sao và chủ yếu phân

bố trong một chiếc “bánh tròn”. Phần giữa chiếc bánh này hơi dầy hơn chung

quanh. Ánh sáng đi từ phía mép “bánh” bên này đến phía bên kia phải mất 10 vạn

năm ánh sáng, đi từ mặt trên xuống mặt dưới bánh cũng phải mất 1 vạn năm ánh

sáng.

Mùa hè, chúng ta ở gần trung tâm ngân hà, nên ban đêm thấy nhiều sao hơn. Mùa

đông, chúng ta ở về phía đối diện, nhìn thấy ít sao hơn.

Mặt trời và những hành tinh láng giềng của hệ mặt trời đều nằm trong hệ ngân hà.

Hầu hết những sao mà chúng ta nhìn thấy bằng mắt thường cũng đều nằm trong đó.

Nếu mặt trời nằm giữa hệ thì dù chúng ta nhìn từ phía nào cũng thấy số lượng sao

trên trời nhiều như nhau. Thế nhưng hệ mặt trời cách trung tâm hệ ngân hà khoảng

3 vạn năm ánh sáng. Khi chúng ta nhìn về phía trung tâm ngân hà sẽ thấy ở khu

vực đó dày đặc các vì sao. Ngược lại, nếu nhìn về phía đối diện trung tâm ngân hà



sẽ chỉ nhìn thấy một số ít sao trong một phần của hệ.

Trái đất không ngừng quay quanh mặt trời. Về mùa hè trái đất chuyển động đến

khu vực giữa mặt trời và hệ ngân hà gọi là Đới ngân hà. Đới ngân hà là khu vực

chủ yếu của hệ ngân hà, tập trung nhiều sao của hệ. Bầu trời đêm hè chúng ta nhìn

thấy chính là Đới ngân hà dày đặc các vì sao. Về mùa đông và các mùa khác, khu

vực Đới ngân hà nằm về phía trái đất đang ở ban ngày, nên rất khó nhìn thấy. Còn

ở mặt kia của trái đất (vùng đang là đêm) sẽ không thể nhìn thấy nó.

10- Tại sao đứng trên cao nhìn xuống lại thấy chóng mặt?

Nhà càng cao tầng càng gây hiệu ứng chóng mặt.

Đối với cơ thể, đứng từ trên nóc nhà cao tầng nhìn xuống chính là một loại kích

thích bất thường với cường độ mạnh. Nó gây ra phản ứng theo nhiều đường khác

nhau. Người ta cảm thấy chóng mặt chính là do những phản ứng đó.

1. Cảnh tượng từ trên cao khiến ta căng thẳng. Sự căng thẳng này tạo ra hàng loạt

phản xạ thần kinh, nhất là thần kinh giao cảm bỗng hưng phấn làm cho tim đập

nhanh, chân lông dựng lên, lỗ đồng tử giãn ra, chân tay đổ mồ hôi, thở gấp, quan

trọng hơn cả là làm co mạch máu, huyết áp tăng đột ngột. Hiện tượng này làm cho

người ta bị chóng mặt.

2. Lên cao sẽ bị kích thích bởi áp lực không khí và tiếng gió, cùng với kích thích

của thị giác khi nhìn xuống. Những nhân tố này sẽ ảnh hưởng đến cấu trúc cân

bằng trong tai. Điều này làm ta nhất thời mất đi cảm giác thăng bằng, gây chóng



mặt, thậm chí còn có thể nôn mửa, giống như say tàu xe vậy.

3. Tiểu não cũng phụ trách động tác cân bằng. Các kích thích khi tác động mạnh

vào lớp vỏ đại não, “bộ tư lệnh” thần kinh cao cấp nhất của cơ thể người, sẽ thông

qua thị giác, thính giác để tác động vào tiểu não, gây ra hàng loạt hoạt động điện

sinh học, làm nhiễu chức năng tiểu não trong thời gian ngắn, khiến ta chóng mặt.

Vậy tại sao lên tầng cao mới có hiện tượng này, còn lên núi cao lại không? Vấn đề

rất đơn giản. Vì tầng cao là lên thẳng, tạo ra sự tương phản độ cao rõ rệt với cảnh

vật xung quanh, do đó kích thích mạnh mẽ hơn. Lên núi, dù cho núi cao gấp nhiều

lần toà nhà, nhưng do độ cao của nó thoai thoải, tăng dần, khác biệt với chung

quanh không rõ rệt, đứng ở ngọn núi này vẫn thấy nhiều ngọn núi khác nhấp nhô,

cho nên không tạo ra kích thích mạnh, ít ảnh hưởng đến thần kinh con người.

Đối với những người ít khi lên tầng cao, trước khi đi lên cần chuẩn bị sẵn sàng tư

tưởng, tốt nhất nên ngắm nhìn phong cảnh ở xa trước, làm cho thị giác, thính giác

và tinh thần quen dần, rồi mới thu gần lại và nhìn thẳng xuống. Như vậy, ta sẽ

không bị chóng mặt.

11- Vì sao một số cây cổ thụ rỗng thân mà vẫn sống?

Thân cây rỗng mà vẫn sống được là do phần lõi không phải là

phần quan trọng nhất của cây.

Đôi khi ta bắt gặp những thân cây cổ thụ cành lá xum xuê, nhưng thân lại "vườn

không nhà trống". Điều gì đã giúp chúng sống thoải mái trong điều kiện thương tật

như vậy. Đó là vì rỗng thân không phải là căn bệnh chết người của cây.

Thân cây mỗi năm một to ra, chất gỗ ở giữa thân do ngày càng khó được cung cấp



ôxy và chất dinh dưỡng, có thể bị chết dần. Phần lõi cây già trở nên vô tác dụng.

Mô chết này nếu bị vi khuẩn xâm nhập hoặc nước mưa thấm vào lâu ngày sẽ mục

nát, tạo nên lỗ rỗng. Có những loài cây đặc biệt dễ bị rỗng ruột như cây liễu cổ thụ.

Khi đó, cây chỉ mất đi một loại "ruột thừa" mà thôi.

Trong thân cây có hai đường lưu thông vật chất nhộn nhịp. Phần xylem ở lõi gỗ là

tuyến vận chuyển nước và chất vô cơ từ rễ lên. Phần ploem trong lớp vỏ là tuyến

vận chuyển chất hữu cơ tổng hợp được từ trên xuống rễ. Hai tuyến đó gồm nhiều

đường ống. Trên một cây, số ống dẫn này nhiều vô kể, nên nếu chỉ một số tuyến bị

mất đi, việc vận chuyển nước không bị gián đoạn hoàn toàn, do đó cây già thân

rỗng vẫn sinh trưởng như thường.

Tỉnh Sơn Đông (Trung Quốc) có cây táo sống mấy trăm năm, thân cây tuy rỗng tới

mức một người vào trú mưa được mà cây vẫn ra quả!

Thế nhưng, nếu bạn bóc toàn bộ (chứ không phải một phần) vỏ cây cổ thụ rỗng,

cây sẽ chết rất nhanh. Đó là vì toàn bộ con đường vận chuyển chất hữu cơ đã bị cắt

đứt, rễ cây không được cung cấp thức ăn sẽ “chết đói”. Khi rễ chết, cành lá không

được cấp nước sẽ chết theo. Có một vị thuốc đông y thường dùng, gọi là đỗ trọng.

Nếu lấy quá nhiều vỏ cây cùng lúc, kết quả cả thân cây sẽ chết theo.

12- Vì sao chim én bay thấp thì trời mưa?

Chim én sà thấp xuống để bắt côn trùng.

Vào cuối xuân đầu hạ, khi đi chơi ngoài đồng, nếu thấy chim én bay thành đàn sà

thấp xuống mặt đất thì thường sau đó, trời sẽ mưa. Không lẽ chim én có khả năng

dự báo thời tiết?



Nguyên nhân là trước lúc trở trời, trong không khí có nhiều hơi nước, đọng vào

những bộ cánh mỏng của côn trùng, làm tăng tải trọng, khiến chúng chỉ có thể bay

là là sát mặt đất.

Trong số các côn trùng này có loài lớn như chuồn chuồn, nhưng cũng có các loài

mối, muỗi nhỏ mà chúng ta không nhìn thấy. Ngoài ra vì áp thấp, ngột ngạt, nên

nhiều loài sâu bọ cũng chui lên khỏi mặt đất. Chim én bay xuống thấp chính là để

bắt những côn trùng, sâu bọ này. Cho nên, cứ mỗi khi thấy chim én bay thành đàn

sà xuống, người ta lại nói rằng trời sắp có mưa.

13- Vì sao các dòng sông uốn khúc quanh co?

Quá trình lồi và lõm mỗi bên của dòng sông tạo nên các khúc

quanh.

Vào lúc bắt đầu hình thành dòng chảy, lòng sông thường không phẳng. Những nơi

nước sông chảy qua, vì rất nhiều nguyên nhân, nên tốc độ chảy ở hai bên trái phải

không hoàn toàn bằng nhau.

Nơi này bờ sông lở một chút, nơi kia mất một cái cây, nơi khác nữa có thêm dòng

nước chảy từ bên ngoài vào…

Những hiện tượng đó đều có thể làm cho tốc độ chảy của sông ở một nơi nào đó

nhanh lên hoặc chậm đi. Đồng thời vật chất hai bên bờ cũng khác nhau, có nơi dễ

bị phá vỡ, có nơi lại khá rắn chắc. Tất cả những cái đó đã làm cho lòng sông trở

thành uốn khúc quanh co.

Một khi đã sinh ra khúc quanh, nó sẽ tiếp tục phát triển. Bởi vì hướng dòng nước là



chảy thẳng vào bờ lõm, hơn nữa nước ở tầng trên cũng từ bờ lồi chảy vào bờ lõm,

còn nước ở tầng dưới lại từ bờ lõm chảy ngang về phía bờ lồi làm cho bờ lõm bị

phá hoại mạnh mẽ. Trong khi đó nước ở bờ lồi lại chảy tương đối chậm, năng

lượng yếu. Vì thế ở phía bờ lõm, bùn cát dễ bị cuốn đi, lòng sông tương đối sâu, bờ

sông dốc, trở thành nơi lý tưởng cho các bến cảng.

Dưới tác dụng lâu dài của nước sông, bờ lõm do bị không ngừng phá hoại mà ngày

càng lõm, bờ lồi vì nước chảy chậm, bùn cát không những bị cuốn đi mà ngược lại

còn tích tụ ngày càng nhiều khiến bờ lồi ngày càng lồi thêm. Dòng sông trở nên

quanh co.

Khi đáy sông cao hơn mực nước chảy vào sông, nước sông chủ yếu xâm thực

xuống dưới, còn khi đáy sông thấp hơn thì nước sông chủ yếu xâm thực vào hai

bên. kết quả của sự xâm thực là lòng sông dần rộng thêm ra, dòng sông ngày càng

uốn khúc, điểm bắt đầu và điểm kết thúc của một khúc ngày càng gần, thậm chí

cuối cùng bị xuyên qua. Ở hai đầu của khúc cong cũ, bùn cát tích đọng càng nhiều,

làm cho khúc cong và dòng chảy bị tách rời, cuối cùng hình thành những chiếc hồ

hình cánh cung, hay hồ hình móng ngựa (hồ Tây là một điển hình)

14- Vì sao lá trên ngọn rụng cuối cùng?

Phần ngọn cây được ưu tiên hơn, nên sống sót lâu hơn.

Ở miền ôn đới, mỗi khi mùa thu đến, cây thay màu lá từ xanh sang vàng, cuối cùng

trút nốt chiếc áo này, trần trụi đón mùa đông tới. Nếu chú ý một chút, bạn sẽ thấy

lá trên cành chính đổi màu trước tiên, sau đó lan dần đến ngọn cây, ngọn cành.

Rụng lá cũng vậy, rụng ở dưới trước, càng lên trên ngọn, lá càng rụng chậm.



Có thể bạn sẽ nói, đó là hiện tượng tự nhiên của giới sinh vật, già trước chết trước.

Lá phía dưới ra trước lá đầu cành nên rụng sớm hơn. Đây cũng là một cách giải

thích, nhưng còn có cách hiểu sâu hơn.

Trong quá trình sinh trưởng, mọi cây cối đều vươn tới sự phát triển đầy đủ nhất,

cho nên nó luôn đưa nhiều thức ăn lên ngọn để tăng nhanh sự sinh trưởng. Ngọn

cành do được cung cấp nhiều chất dinh dưỡng nên vươn dài mãi ra, khi ấy lá cây

cũng mọc dần theo, lá cũng lại phát huy tác dụng tạo ra chất dinh dưỡng. Khi ngọn

cây lớn đến một mức độ nhất định, sinh trưởng sẽ chậm dần lại. Lúc này cây rụng

lá là do hai điều kiện: Bên trong, việc cung cấp dinh dưỡng bị hạn chế và bên

ngoài, điều kiện thời tiết thay đổi theo chiều hướng không có lợi, chức năng tổng

hợp thức ăn của lá kém dần, lá không tồn tại được nữa, rơi lả tả.

Nhưng mặc dù vậy, bộ phận ngọn cây vẫn được ưu tiên chăm sóc, thức ăn được

cung cấp nhiều nhất, nên dù cây ngừng đưa thức ăn lên ngọn, nhờ vào lượng dự trữ

nó vẫn sinh tồn thêm một thời gian. Đồng thời trong lúc đó, chất diệp lục trong lá

cây chưa bị phá huỷ, vẫn tổng hợp được một số chất dinh dưỡng. Như vậy, lá trên

ngọn cây sẽ rụng muộn hơn ở các bộ phận khác trên cây.

15- Vì sao khi bứng cây đi phải cắt bớt một phần cành lá?

Cây có lá càng to, khi bứng đi trồng chỗ khác càng phải được xén bớt lá.

Khi trồng cây, người ta thường tỉa và cắt bớt một phần cành lá cây giống mới đem

trồng, cá biệt có nơi khi trồng cây lá rộng, còn phải cắt đi một nửa hoặc 2/3 mỗi lá.



Đó là do khi bứng, hệ thống rễ ít nhiều đều bị đứt, ảnh hưởng đến khả năng hút

nước của cây.

Sau khi bứng đi, số rễ bị thương không còn khả năng hút nước. Trong khi đó, lá

cây vẫn quang hợp và hô hấp bình thường, mà hoạt động này lại đòi hỏi nhiều

nước. Đặc biệt khi có gió và nắng to, sự thoát hơi mặt lá và cành rất mạnh, lượng

nước mất đi càng lớn.

Nếu bứng cây đem trồng mà không cắt bớt một số cành và lá, công việc giữa bộ rễ

và bộ phận trên mặt đất sẽ không điều hoà, làm cho lượng nước vào cơ thể cây thì

ít, ra thì nhiều, dễ dẫn đến héo khô hoặc hồi phục chậm, cây có thể chết do mất

nước.

Vì vậy, khi bứng cây đem trồng cần phải cắt bớt một số lá và cành vừa phải để

giảm bớt sự thoát hơi nước, đảm bảo cân bằng giữa số nước hút vào và số nước

mất đi, có thế mới nâng cao được tỷ lệ cây sống.

16- Ở đâu ra đỉnh núi bằng?

Núi bàn ở Cape Town, Nam Phi.

Dù là khách du lịch hay thuỷ thủ có kinh nghiệm, mỗi khi ngồi tàu thủy qua mũi

Hảo Vọng ở phía nam châu Phi, thường bị "hút hồn" bởi một ngọn núi có đỉnh

phẳng lỳ như mặt bàn, thuộc loại núi cực hiếm trên thế giới.

Ở vùng Tứ Xuyên, Trung Quốc cũng có loại núi này. Vì sao chúng lại bằng như có

ai gọt đẽo vậy?



Đó là do tầng nham thạch bằng phẳng phát triển mà hình thành. Trên đáy biển, đáy

hồ và vùng đồng bằng rộng từ thời đại Thái viễn cổ, nước chảy đã làm lắng đọng

nhiều tầng đất cát, bùn và đá cuội. Qua bao nhiêu năm tháng, những tầng đất tơi

vụn đó dần dần tích tụ lại, ngày một dày, chắc, để rồi từng bước hoá thành tầng

thạch quyển cứng rắn.

Sau đó vỏ trái đất xảy ra những vận động nhô lên một cách chậm chạp. Các tầng

thạch quyển này từ đáy nước nâng lên tương đối ổn định, nên giữ được trạng thái

bằng phẳng. Rồi trên tầng thạch quyển bằng phẳng đó xuất hiện những sông, suối

lớn nhỏ. Các dòng nước này xói mòn dần theo các rãnh, hình thành những vùng

núi hoặc gò đồi nhấp nhô. Nếu đỉnh của chúng là một tầng thạch quyển cứng rắn,

khó bị xâm thực phá hoại thì sẽ giữ được trạng thái bằng phẳng lâu dài, còn hai bên

dốc đứng như bức tường.

Tuy vậy, một số núi không có các điều kiện trên, nhưng đỉnh của chúng cũng bằng

phẳng, xa trông như một cái bàn vuông. Có cái là do đá bazan nóng chảy từ núi lửa

phun ra che phủ mà thành, có cái là do nham thạch kết tinh từ xa xưa, bị xâm thực

phong hoá lâu dài mà thành.

17- Vì sao một số cây nhiệt đới có rễ khí sinh?

Các rễ phụ giúp nâng đỡ thân hình đồ sộ của cây đa.

Trên nhiều loại cây ở vùng Đông Nam Á, ta thấy rủ xuống những chiếc rễ lớn dạng

tấm. Đôi khi là những sợi rễ dài, buông lòng thòng như dây thừng trong không

trung hoặc cắm thẳng xuống đất, gọi là rễ khí sinh. Chúng hình thành do sự thích



nghi đặc biệt với không khí nóng ẩm.

Trong môi trường nhiệt đới nắng lắm, mưa nhiều. Cây thoát hơi nước cũng rất lớn.

Chính vì vậy rễ khí sinh là một giải pháp tốt để bổ sung kho dự trữ dịch lỏng cho

cơ thể. Rễ khí sinh không có lông hút và chóp rễ, vì vậy không thể hút được thức

ăn, nhưng bù lại, chúng có thể hút nước trong không khí giúp cây phát triển.

Mặt khác, với nhiều loại cây có thân to lớn như đa, rễ khí sinh còn có tác dụng phụ

trợ là nâng đỡ. Cũng có loại rễ khí sinh chứa chất diệp lục, có thể quang hợp tạo ra

chất dinh dưỡng.

Ngoài ra trong môi trường ẩm ướt, các cây như dây thường xuân (hedera sinensis),

thạch hộc (dendrobium nobile), điếu lan (chlorophytum capense), thậm chí đến dây

nho cũng mọc ra rễ khí sinh. Hiển nhiên điều đó phải do điều kiện đặc biệt ẩm ướt

mới có

18- Có phải nam thông minh hơn nữ?

Các em nam thường có sáng kiến trong học tập, còn nữ lại rất chăm chỉ.

Chuyện này quả là khó nói. Về tổng thể, trí thông minh của nam và nữ tương

đương nhau, tuy nhiên, mang các sắc thái khác nhau. Chẳng hạn, phái nam mạnh

hơn trong khả năng tri giác không gian. Do đó, việc tìm hướng, dò đường, họ hơn

hẳn nữ một bậc. Nhưng về khả năng thính giác, phái yếu lại vượt xa.

Vì thế, nữ phân biệt và định vị âm thanh, nhất là khả năng nghe giọng cao, hơn hẳn

nam. Về khả năng ngôn ngữ, nữ cũng phát triển sớm hơn. Do đó, họ đọc, viết, nói



năng và phát âm lưu loát, rõ ràng hơn nam giới, nhưng lại khiêm tốn hơn về số

lượng từ vựng, tính suy diễn và logic. Bài làm văn, nữ thường mô tả chi tiết và có

màu sắc hơn, còn nam thường có ý lạ, bố cục nhiều biến đổi, góc cạnh hơn.

Về mặt tư duy, nam thiên về tư duy logic, trừu tượng, nữ lệch về tư duy hình tượng

cụ thể. Óc tưởng tượng của nam, đa số thuộc quan hệ giữa vật và vật theo hướng

logic, còn trí tưởng tượng của nữ lại lệch về quan hệ giữa người với người theo

hướng hình tượng. Về trí sáng tạo, theo kinh nghiệm, nam có vẻ khá hơn một chút.

Các em nam thích đi sâu nghiên cứu, khả năng suy luận tương đối mạnh, dễ dàng

phản bác, phủ định cái được nêu ra hoặc liên hệ với những cái khác. Nữ thường bị

gò bó trong khuôn khổ cứ theo "tiêu chuẩn" mà làm. Điều này cũng có thể giải

thích tại sao trong số các nhà khoa học và phát minh, nữ tương đối hiếm hoi.

Sự khác biệt này còn phân theo lứa tuổi. Nghiên cứu cho thấy, trước tuổi đi học, trí

thông minh của hai giới không rõ rệt. Từ tuổi đến trường cho đến tuổi dậy thì, các

cô bé nhanh nhạy hơn hẳn các bạn khác giới. Qua tuổi này, ưu thế của nữ giảm

xuống trong khi trí thông minh của phái mày râu lại tăng lên. Thông thường sau 20

tuổi, trí thông minh của cả hai giới lại không có biến đổi rõ theo tuổi nữa.

19- Vì sao mặt trời lặn vào mây thì đêm sẽ mưa?

Mặt trời lặn vào mây, nhưng không phải là dấu hiệu trời mưa.

Vào lúc xẩm tối, nếu xuất hiện những đám mây đen lớn sát đường chân trời, gió

thổi mạnh, mặt trời dường như lặn vào trong những đám mây ấy, thì thường là đến

nửa đêm trời sẽ mưa.

Để giải thích hiện tượng này, trước hết chúng ta phải biết, vì sao mặt trời lặn vào



trong đám mây. Đó là vì có những đám mây nóng di chuyển qua đường chân trời

phía tây. Hệ mây này có thể là mây tầng cao hoặc mây vũ tầng - chứa nhiều hơi

nước.

Mây vũ tầng tập trung sát đường chân trời phía tây, dưới tác dụng của nhiệt độ, sẽ

lan rộng và di chuyển tới khu vực người quan sát. Vào lúc nửa đêm, mây sẽ tích tụ

lại khi nhiệt độ hạ xuống thấp nhất, lúc đó sẽ có mưa.

Tuy nhiên, cũng có trường hợp mặt trời lặn vào trong mây, nhưng khi mây tầng

cuộn lên cao, ở phần dưới lộ ra một khoảng trống rỗng. Khi đó, tuy có hiện tượng

mặt trời lặn vào trong mây, nhưng lại không phải điềm báo trời mưa. Chỉ khi nào

những đám mây đen lớn phủ kín sát đường chân trời, thời tiết mới có thể thay đổi

và trời sẽ mưa.

20- Bí quyết leo giàn của cây xanh

Hoa hublon (hoa bia) leo lên giàn.

Bí, mướp, dưa chuột, dây trường xuân, nho… rất có tài leo trèo. Chỉ cần móc được

vào một thân cây, que củi hay thậm chí cột điện, chúng sẽ thoăn thoắt "bò lên".

Nhưng nếu không có điểm tựa nào, chúng ngả ra rồi đuội dần và chết. Chúng leo

kiểu gì?

Darwin từ lâu đã chú ý đến một loài cây leo gọi là hublon hay hoa bia. Ông đặt nó

trong nhà, suốt ngày đêm không ngủ theo dõi nó. Lúc đầu, một đoạn dây cuốn của

ngọn hublon vươn ra khoảng không. Darwin buộc dây cuốn vào một cành cây, chỉ



để một đoạn ngắn đầu cùng không buộc. Đoạn ngắn không buộc đó vốn đang

thẳng đứng, một lát sau bỗng thay đổi, chỗ uốn vồng lên tự nhiên cong xuống, sau

đó bắt đầu chuyển động xoay tròn.

Thì ra, trong cơ thể thực vật có một loại chất kích thích sinh trưởng có thể làm tăng

nhanh sự phát triển của tế bào, nhưng khi nồng độ quá cao, nó lại kìm hãm thực vật

sinh trưởng. Vì vậy, sự phân bố nhiều hay ít của chất kích thích sẽ quyết định tốc

độ phát triển của thân nhanh hay chậm. Có lúc bên trái sinh trưởng nhanh hơn bên

phải, có lúc bên phải nhanh hơn, thế là bắt đầu sự phát triển xoay tròn, khả năng bò

leo cũng xuất hiện.

Phương thức leo của mướp, dưa chuột khác với bìm bìm, hublon. Chúng mọc rất

nhiều tay cuốn. Tay cuốn hết sức nhạy cảm, hễ gặp những thứ như cành tre hoặc

sợi dây là lập tức cuốn chặt. Dưa chuột đã leo lên giàn bằng tay cuốn như thế,

chẳng khác gì người leo cột bằng hai tay vậy.

Darwin đã từng đùa với loại cây leo này. Ông cọ xát vào tay cuốn, nó tưởng đụng

vào một vật như cành cây hoặc sợi dây, liền cuộn cong lại. Sau mấy phút dây cuốn

phát hiện mình bị lừa, trên thực tế không có gì bám, nó lại vươn thẳng ra. Tay cuốn

của dây leo nếu không tiếp xúc được với cột chống hoặc cành cây, nó sẽ có hình

xoáy ốc, cuối cùng thì chết khô, chỉ khi nào cuốn vào vật gì nhờ cậy được nó mới

bám chắc không rời.

21- Nói 'mặt trời mọc ở đằng đông' có đúng không?



Mặt trời mọc ở biển.

Buổi sáng thức dậy, nhìn về phía đông, bạn sẽ thấy ông mặt trời đỏ ối từ từ mọc

lên. Thế mà có người dám bảo rằng mặt trời không mọc ở phía đông! Không lẽ lại

có chuyện như vậy?

Trước đây, người ta nghĩ trái đất phẳng, bầu trời tròn úp lên. Buổi sáng người ta

thấy rõ ràng là mặt trời mọc lên ở phía đông, và lặn xuống phía tây vào buổi tối.

Mắt người ta quen nhìn thấy thế, nên cũng quen miệng nói vậy thôi. Thực ra, trái

đất hình cầu, quay quanh trục của nó, vì vậy mới có hiện tượng ngày và đêm. Phần

trái đất hướng về phía mặt trời là ngày, phần bị che khuất là đêm.

Khi trái đất quay, góc nghiêng giữa mặt trời và mặt đất cũng lớn dần lên, vì vậy ta

có cảm tưởng mặt trời "mọc" từ thấp lên cao. Cũng bởi vì trái đất quay về hướng

đông, nên ta cũng thấy mặt trời "mọc" lên từ hướng đông. Đúng ra, chúng ta phải

nói "trái đất quay về hướng đông, hướng về phía mặt trời". Nhưng nói vậy có lẽ dài

dòng quá, nên người ta vẫn bảo "mặt trời mọc ở đằng đông". Tất nhiên, nói vậy là

sai khoa học, nhưng người ta cũng mặc kệ.

22- Vì sao nước suối có thể nhô cao hơn miệng cốc?

Sức căng mặt ngoài làm giọt nước phồng lên.

Nếu bạn đổ nước suối vào trong cốc, rồi bỏ nhẹ từng viên sỏi nhỏ vào, nước sẽ nhô

cao lên khỏi miệng mà không tràn ra ngoài, cứ như là cốc được đậy bằng một nắp

vô hình nào đó.

Các phân tử nước trên bề mặt đều hút nhau, giống như một nhóm người tay cầm



tay nhau. Chúng co kéo nhau trên bề mặt, nên những phân tử đơn lẻ không dễ gì bị

tách riêng ra. Đặc tính này còn gọi là sức căng bề mặt. Nhờ đó, chất lỏng nói chung

có thể nhô cao hơn bề mặt cốc.

Khi nước lẫn tạp chất, sức căng bề mặt sẽ bị thay đổi. Nếu tạp chất là bọt xà

phòng, sức căng bề mặt sẽ giảm. Ngược lại, nếu lẫn khoáng chất, sức căng bề mặt

sẽ tăng lên. Nói chung, nước suối đều chứa một lượng khoáng chất nhất định, nên

có thể dâng cao hơn mặt cốc khá nhiều, khiến ai cũng nhìn thấy được.

23- Vì sao một hạt quýt mọc lên nhiều mầm?

Thông thường người ta trồng quýt bằng chiết cành vì chúng duy trì được các đặc

tính của cây mẹ.

Một hạt bình thường chỉ có một phôi, nên chỉ mọc lên một cây. Còn những hạt

chứa nhiều phôi như quýt, ắt sẽ mọc lên nhiều cây. Trong thiên nhiên, hạt đa phôi

như quýt không nhiều. Nguyên nhân đa phôi là sự phân chia của các tế bào trứng,

hoặc của các tế bào đã thụ tinh.

Trong điều kiện thường, quýt chỉ có một phôi được thụ tinh, gọi là phôi hữu tính.

Những phôi còn lại do sự biến dạng của các vách tế bào trứng phát triển mà hình

thành, không qua thụ tinh, gọi là phôi vô tính. Tuy nhiên ở quýt, dù hữu tính hay

vô tính, phôi đều có khả năng nảy mầm và phát triển. Vì lẽ đó, khi gieo, một hạt

quýt nảy lên mấy cây non.

Mặt khác, vì quýt có thể sản sinh được phôi vô tính, cho nên có khi cắt bỏ nhị đực

hoặc bịt kín nhị cái, không cho cây thụ phấn, quýt vẫn có quả và hạt như thường.



Cây chiết cành thường là vô tính, ít biến dị, giữ được đặc tính của cây mẹ. Ngược

lại, cây mọc từ mầm hữu tính dễ bị ảnh hưởng của tác động ngoại cảnh, có thể là

tốt hoặc xấu.

24- Không nghiêng người, đố bạn đứng dậy khỏi ghế!

Đứng lên cũng khá phức tạp đấy chứ.

Bạn đang ngồi thẳng trên ghế, nếu nửa người phía trên không nghiêng về phía

trước, hoặc hai chân không di động về phía đáy ghế, liệu bạn có thể đứng dậy được

không? Có thể bạn sẽ nói: quá dễ. Nào, mời bạn thử một cái xem sao.

Thế nào? Không đứng dậy được à. Dù cho bạn có dùng hết sức mình cũng uổng

công thôi. Vì sao vậy?

Vốn là khi đang ngồi, trọng tâm thân người ta rơi vào trên mặt ghế, trọng lượng

con người do lực đỡ của mặt ghế cân bằng. Khi đứng dậy thì phần mông của bạn

rời khỏi mặt ghế, lực đỡ trên sẽ mất đi. Thế nhưng trọng lực của thân người đối với

hai chân mà nói thì lại hình thành một mô men lực, mô men lực này luôn làm

người ta ngã xuống ghế. Nếu nghiêng nửa thân người trên về phía trước để cho

đường thẳng đứng qua trọng tâm rơi vào hai bàn chân thì lực chịu đựng của mặt

đất sẽ làm cho trọng lực cân bằng, người mới có thể đứng dậy được. Bình thường

khi đang ngồi trên ghế, muốn đứng vậy chúng ta cũng phải làm như vậy. Chẳng

qua là vì động tác này ta đã làm theo phản xạ một cách vô cùng thành thạo và

nhanh chóng nên bạn không để ý mà thôi.



25- Tập luyện tay trái sẽ thông minh hơn

Viết tay trái theo tự nhiên có lợi cho sự phát triển trí tuệ.

Người thuận tay trái nhanh nhẹn hơn hẳn người thuận tay phải. Theo thống kê, 15

em trong đội đấu kiếm Pháp thì có 8 em thuận tay trái. Một thời gian, già nửa các

thành viên trong đội tuyển bóng bàn Trung Quốc không thuận tay phải... Không

những hoạt bát hơn, nếu chịu khó luyện tập tay trái, bạn sẽ thông minh hơn đấy!

Não bộ chia thành 2 bán cầu: trái và phải. Mỗi bên có chức năng thiên về các hoạt

động ở phía kia của cơ thể. Bán cầu trái chi phối phần lớn hoạt động của nửa phải

cơ thể, có quan hệ đặc biệt với sự phát triển ngôn ngữ, gọi là "bán cầu ưu thế ngôn

ngữ". Ở đây, các xung cảm giác tập hợp ở mức cao nhất để hình thành tín hiệu

ngôn ngữ và khái niệm trừu tượng. Do đó, chức năng của bán cầu trái thiên về giai

đoạn nhận thức lý tính, và hình thành tư duy trừu tượng.

Bán cầu não phải chi phối nửa bên trái cơ thể. Thông qua sự chỉnh hợp, các xung

cảm giác tạo ra hình ảnh cụ thể về vạn vật, con người, không gian và thời gian. Do

đó, bán cầu phải thiên về giai đoạn nhận thức cảm tính, gọi là "bán cầu ưu thế

không lời".

Bán cầu não trái điều khiển tay phải, bán cầu não phải điều khiển tay trái. Nếu ta

vận động tay (nhất là ngón tay), ta có thể kích thích tế bào não ở khu vực nhất

định, làm cho não phát triển. Điều đó có nghĩa là, nếu người nào thường dùng tay

phải, não trái sẽ phát triển hơn, và ngược lại.

Quá trình từ thị giác tới phản ứng ở người thuận tay phải và tay trái có khác nhau.



Ở người thuận tay phải, đường nối thần kinh có dạng: "bán cầu não phải - bán cầu

não trái - tay phải". Ở người thuận tay trái: "bán cầu não phải - tay trái". Rõ ràng,

thông tin từ thị giác đến động tác ở người thuận tay trái bớt được một khâu, do đó

anh ta phản ứng nhanh hơn.

Người thuận tay phải, mỗi lần dùng tay trái đều cảm thấy ngượng ngịu, thậm chí

không làm nổi việc như cầm đũa chẳng hạn.

Nên rèn luyện tay trái ra sao?

Thực tế, hai bán cầu não vừa có sự phân công, hợp tác, bổ sung, vừa hạn chế và bù

đắp cho nhau. Thông thường, hai bán cầu não hợp tác với nhau cùng hoạt động.

Nhờ vậy, bạn mới có các cử động chính xác. Bạn luyện tập tay trái, không có nghĩa

là để biến mình thành người thuận tay trái, mà chỉ tăng cường hoạt động phía bên

trái, kích thích sự phát triển đồng đều của não bộ.

Bước thứ nhất, bạn có thể co duỗi ngón tay trái, lần lượt từng ngón một. Làm đi

làm lại cho đến khi thành thạo. Bước thứ hai, làm một số việc khéo léo bằng tay

trái, như xâu kim, vẽ tranh. Bước thứ ba, hãy làm bằng tay trái những việc trước

kia chỉ có tay phải mới làm được cho đến khi thành thạo. Hãy kiên trì, bạn sẽ dần

thấy rằng, không những bạn có đôi tay khéo léo, mà cơ thể cũng sẽ nhanh nhẹn

hơn, nghĩ được nhanh hơn. Trí thông minh phát triển rõ rệt!

Sau cùng, thuận tay phải hay thuận tay trái đều do bẩm sinh. Có người coi thuận

tay trái là một tật xấu, ra sức sửa chữa. Điều này rất sai lầm. Các nhà khoa học đã

làm cuộc phỏng vấn ở hai nhóm trẻ em: Nhóm thứ nhất gồm các em thuận tay trái

được "sửa chữa" thành thuận tay phải, và nhóm thứ hai gồm các em thuận tay trái

tự nhiên. Kết quả, nhiều em ở nhóm thứ nhất nói năng không lưu loát, trí lực phát

triển chậm. Nhóm thứ hai ngược lại: Các em trả lời lưu loát như mọi đứa trẻ bình

thường khác. Như vậy, việc cố công sửa chữa cho người thuận tay trái chỉ có hại.

26- Vì sao ếch đực kêu rất to?



Ếch là một trong rất ít những động vật thực sự kêu bằng dây thanh.

Cũng giống như người, dây thanh của ếch ở trong khoang hầu. Không khí từ phổi

lùa nhanh qua, làm rung dây thanh, phát ra tiếng kêu. Riêng ếch đực còn có đôi túi

kêu ở hai bên hầu. Khi nó kêu, túi hai này phình ra phía ngoài, khiến âm thanh

càng thêm vang dội.

Thanh âm và điệu của các loài ếch không giống nhau. Nếu có kinh nghiệm, bạn có

thể đoán biết loài ếch nào đang kêu dựa vào thanh âm của chúng.

Trong hoàn cảnh nào thì ếch kêu? Khi chúng bị kẻ địch (như rắn) tấn công, ếch kêu

dồn dập. Nếu ta dùng ngón trỏ ấn vào lưng, hoặc cầm chặt hai bên thân, ếch cũng

kêu. Mỗi lần ép, ếch kêu một tiếng. Nhiều con chen chúc nhau một chỗ, thúc vào

nhau, chúng cũng kêu.

Mùa hè, sau cơn mưa, ếch kêu râm ran như giàn đồng ca. Thì ra đó là tiếng gọi của

tình yêu! Con cái nghe thấy tiếng kêu của con đực liền đến gần để giao phối. Thời

kỳ sinh sản liên quan mật thiết với nhiệt độ. Miền nam mùa xuân đến sớm hơn

miền bắc, nên thời kỳ đẻ trứng của ếch ở đây cũng sớm hơn. Chỗ nước nông, ấm,

ánh sáng đầy đủ, là nơi ếch đẻ trứng nhiều nhất.

27- Vì sao cây dại có khả năng chống bệnh cao?



Cây nho trồng hay mắc bệnh đốm lá.

Cây dại thường sống trên đồng ruộng hoặc ở những nơi đất hoang hoá. Chúng có

thân thấp, cành lá nhỏ, quả bé và chua. Nhìn bề ngoài, chúng có vẻ xấu xí hơn cây

trồng, nhưng các nhà khoa học gây tạo giống lại rất cảm tình với chúng. Lý do là

chúng có khả năng chống bệnh cao hơn hẳn cây trồng.

Đặc tính này cho ta biết cây có khả năng thích nghi với điều kiện ngoại cảnh bất

lợi cho sự sống hay không.Ví dụ, trong cùng một hoàn cảnh, khả năng chống bệnh

đốm lá của cây nho dại cao hơn hẳn so với cây nho trồng: Trong khi phiến lá cây

nho trồng đầy những đốm đen (một dạng nấm) thì lá cây nho dại như nho gai, nho

lông... lại hầu như không có đốm đen. Vì sao vậy? Đơn giản vì cây nho dại mọc

lên không được người quan tâm chăm sóc, lại bị nhiều kẻ thù như gió tuyết, hạn

hán, lụt lội, côn trùng, bệnh dịch,... đe doạ. Vì sự sống còn, chúng chiến đấu từ đời

này qua đời khác, rèn luyện nên tính chống chịu ngoan cường.

Để thích ứng với điều kiện khắc nghiệt bên ngoài, cây đã thay đổi cấu tạo sinh lý

bên trong. Ví dụ, nhiều cây dại trên thân hoặc trên phiến lá của nó có rất nhiều

lông nhỏ, có cây lại có rất nhiều gai, có cây mang độc tố. Tất cả những hình thức

tự vệ này đều giúp cây chống trả kẻ thù tốt hơn. Các nhà khoa học rất coi trọng ưu

điểm đề kháng mạnh của cây dại. Bằng cách lai tạo, họ hy vọng tạo ra những giống

cây trồng mới hoàn thiện, cho thu nhập cao, đồng thời có khả năng kháng bệnh tốt.

28- Vì sao hoa nở về đêm đều nhạt màu?



Bìm bìm - vẻ đẹp trước bình minh.

Hoa thường nở vào ban ngày, với sắc màu đậm, quyến rũ như hồng, cúc, hướng

dương... Nhưng cũng có loài phải đợi đến lúc hoàng hôn đã tàn, hoặc khi trời sắp

sáng, mới chịu khoe nhan sắc. Trong màn tối sáng bảng lảng, những sắc hoa trắng

vàng nhợt nhạt xem ra càng lả lơi, hấp dẫn với những côn trùng ăn đêm.

Các đại diện tiêu biểu cho vẻ đẹp về đêm là hubơlông, bìm bìm, bầu và mướp. Bìm

bìm thường nở lúc chiều chập chạng, còn bầu và mướp lại lên hương vào lúc bốn,

năm giờ sáng. Không ít loài hoa nở vào giữa đêm như hoa đãi tiêu, hoa đậu ván

hoặc hoa thuốc lá. Đặc điểm chung của hoa đêm là chúng có sắc màu rất nhạt,

thường là trắng hay vàng nhạt, và chúng thường có cánh to hơn hoa nở ban ngày.

Nhà bác họ Darwin là người đầu tiên giải thích được bí mật về sự "nhạt màu" của

hoa đêm. Ông cho rằng, đó là kết quả chọn lọc tự nhiên đối với sinh vật, diễn ra

hàng trăm triệu năm: Ban đêm, dưới ánh sáng rất yếu của trăng sao, chỉ có các màu

trắng hoặc vàng nhạt mới hiện lên tương đối rõ. Nhờ vậy, côn trùng ăn đêm mới

nhìn thấy chúng, và tìm đến giúp cây truyền phấn hoa.

Tuy nhiên, không phải tất cả các loài hoa đêm đều có màu trắng hoặc màu nhạt. Ví

dụ hoa phấn là một ngoại lệ. Chúng nở vào lúc chập tối và có màu tím sặc sỡ. Màu

này tuy khó nhìn, dễ lẫn vào đêm, song thật kỳ lạ, nhiều loài côn trùng tỏ ra rất

nhạy cảm với màu tím.

29- Thực vật thuỷ sinh vì sao không thối rữa?



Hoa súng là cư dân quen thuộc của các đầm lầy.

Giữa đầm, những cây sen, cây súng ngâm nửa mình dưới nước, kiêu hãnh xoè lá và

chìa hoa lên trời. Trong khi đó, cánh đồng ngô, bông chỉ gặp cơn mưa dai dẳng vài

ngày, đất vũng nước là đã ngắc ngoải rồi chết, lâu dần thối rữa. Cơ chế nào đã giúp

sen?

Rễ cây hút nước và chất khoáng trong đất, nhưng cần phải có đủ không khí nó mới

phát triển bình thường. Nếu rễ bị ngâm lâu trong nước, thiếu không khí nó sẽ

ngừng sinh trưởng, thậm chí chết ngạt. Khi rễ đã chết thì thân cây cũng đổ theo.

Nhưng rễ của cây thuỷ sinh lại khác. Chúng đã thích nghi hoàn hảo với môi trường

"khó thở" này. Đặc điểm rõ nhất là chúng đều có thể hấp thụ ôxy trong nước, vẫn

thở bình thường trong điều kiện ít ôxy.

Trong lớp vỏ rễ cây thuỷ sinh đều có những khoang rỗng tương đối lớn giữa các tế

bào, thông với nhau thành một hệ thống dẫn khí. Đặc biệt, biểu bì rễ cây là một lớp

màng mỏng mờ đục, cho phép lượng ôxy ít ỏi hoà tan trong nước thấm qua (thẩm

thấu), vào trong rễ. Theo các khoang rỗng giữa các tế bào, ôxy được phân tán đi

khắp rễ, cung cấp đầy đủ dưỡng khí cho bộ phận này hô hấp.

Ngoài ra, để thích nghi với môi trường nước, một số thực vật thuỷ sinh còn có cấu

tạo đặc biệt. Ví dụ loài sen. Tuy chúng sống trong bùn, một môi trường rất yếm

khí, hô hấp tự nhiên gặp khó khăn, nhưng trong ngó sen lại có rất nhiều lỗ to nhỏ

khác nhau. Những lỗ này ăn thông với các lỗ trên cuống lá, đồng thời trong lá lại

có nhiều khoang rỗng ăn thông với khí khổng của lá. Vì vậy ngó sen tuy nằm sâu

trong bùn nhưng vẫn sống bình thường nhờ tự do thở qua mặt lá.

Một ví dụ khác là củ ấu, rễ của nó cũng mọc trong bùn, nhưng cuống lá phình to,



hình thành rất nhiều túi khí, chứa đủ khí để cho rễ thở. Hay như bèo ong, dưới lá

có rất nhiều rễ củ. Kỳ thực không phải rễ thật mà là biến dạng của lá, đảm nhiệm

tác dụng của rễ.

Lớp biểu bì của thân thực vật thuỷ sinh cũng có tác dụng như rễ. Lớp cutin (vốn

giữ cho khỏi mất nước ở mặt lá) không phát triển hoặc hoàn toàn không có. Tế bào

lớp vỏ chứa chất diệp lục có khả năng quang hợp, tự tạo chất hữu cơ. Nhờ có thể

hô hấp bình thường, lại có “thức ăn để ăn”, nên thực vật thuỷ sinh có thể sống lâu

dài trong nước mà không bị thối rữa.

30- Mười phân vẹn mười có phải đã là hay?

Kiều toàn vẹn đến nỗi, hoa cũng phải ghen, liễu cũng phải hờn - huống chi là

người?

Người thanh thoát, thông minh, phóng khoáng, tháo vát, nhạy cảm, chân tình,

khiêm tốn, cẩn thận… tóm lại là thập toàn thập mỹ - liệu có được mọi người thích

gần không? Chưa chắc! Họ thường gây ra cảm giác siêu phàm thoát tục, cao quá

không với tới, đành phải “đứng từ xa mà nhìn” vậy.

Các nhà tâm lý học đã làm thí nghiệm để chứng minh rằng, người thập toàn thập

mỹ chưa hẳn đã được mọi người ưa thích nhất. Điều đó liên quan đến "hiệu ứng

bộc lộ nhược điểm". Thí nghiệm trên 4 vị tiến sĩ như sau: Họ cho 4 vị này giải một

bài tập khó. Vị tiến sĩ A giải xong, ngồi thoải mái nhâm nhi cà phê. Vị B cũng giải

được, nhưng đánh đổ cà phê. Vị C không giải được, vẫn ngồi uống cà phê. Vị D



không giải được và đánh đổ cà phê.

Sau đó, các nhà khoa học nhờ mấy trăm sinh viên bình luận. Kết quả, mức độ yêu

thích của sinh viên dành cho bốn vị tiến sĩ đó được xếp theo thứ tự: B, A, C, D.

Điều này chứng tỏ, thông minh được người ta thích hơn ngu đần. Tuy vậy, người

có năng lực cao, nhưng có khiếm huyết điểm nhỏ được ưa thích hơn người hoàn

thiện. Còn người có năng lực kém, lại phạm khuyết điểm làm người ta ghét nhất.

"Hiệu ứng bộc lộ nhược điểm" cho chúng ta biết: Người ưu tú mọi mặt, nếu có chút

khiếm khuyết nhỏ, sẽ rút ngắn khoảng cách tâm lý với người khác, khiến họ dễ gần

hơn.

Vậy một người bình thường phải như thế nào mới được yêu thích? Theo các nhà

tâm lý, thích một người nào đó có nghĩa là đối phương có sức hấp dẫn với mình.

Người ta sở dĩ cần giao tiếp là để thoả mãn nhu cầu tâm lý của cá nhân. Cho nên

đối tượng càng làm cho ta thoả mãn nhu cầu đó, chúng ta càng yêu thích họ.

Các nhà tâm lý học phương Tây nêu ra thuyết "cường hoá hấp dẫn giao tiếp". Đại

diện cho trường phái này là Bern và Croley. Theo đó, người ta đều thích những ai

mang lại cho họ sự bù đắp nào đó, và ghét kẻ trừng phạt mình. Những kích thích

có tính bù đắp như mỉm cười, khôi hài, tôn trọng, tán đồng có thể tạo cho người ta

cảm giác vui sướng tích cực, tiến tới gây hấp dẫn. Ngược lại, những kích thích có

tính trừng phạt như oán trách, nhiếc móc, lạnh nhạt,… đều làm cho người ta chán

ghét tiêu cực, dẫn đến xa lánh.

31- Có thể một lúc làm hai việc không?

Sử sách chép lại rằng Napoleon nước Pháp, khi soạn thảo “Bộ luật” nhà nước,

cùng một lúc có thể nói đến các điều khoản của luật dân sự, luật hình sự, luật

thương mại. 13 người vội vã ghi tốc ký mà vẫn mướt mồ hôi không theo kịp ông.

Lẽ nào Napoleon lại có 4 bộ não?



Thực ra, ông ta cũng chỉ có một cái đầu và một bộ óc mà thôi. Cái hơn người của

vị hoàng đế này là biết "phân phối chú ý". Nếu xem xiếc, bạn cũng sẽ thấy người

diễn viên phải làm việc này khi vừa dùng chân đu đưa bàn đạp để giữ thăng bằng,

mà cổ vẫn vươn lên giữ cho chồng bát trên đầu khỏi đổ, trong khi một chân khác

lại đá bát tiếp tục chồng cao thêm.

"Phân phối chú ý" là gì: Khi ta chú ý vào một việc, trong đại não sẽ có một trung

tâm hưng phấn, còn xung quanh là một số điểm hưng phấn yếu, khiến ta có thể chú

ý thêm đôi ba việc khác nữa. Muốn thực hiện phân phối chú ý phải có một điều

kiện: trong các hành động phải một hoặc vài hành động đã rất thành thạo, thậm chí

đến mức độ tự động hoá.

Chẳng hạn ở người vừa đánh đàn guitar vừa hát. Những người này phải biết chơi

guitar đến mức độ nhuần nhuyễn. Khi đó, trung tâm hưng phấn sẽ là hát, đánh

guitar chỉ là trung tâm hưng phấn yếu, có nhiệm vụ duy trì mà thôi. Còn người mới

tập guitar, trọng tâm hưng phấn là đánh đàn, vì thế không thể hát được đồng thời.

Với diễn viên xiếc, sự cân bằng trên xe đạp cao và chồng bát trên đầu đã đạt đến

trình độ tự động hoá, vì vậy sức chú ý của diễn viên chỉ còn tập trung vào việc đá

bát lên đầu. Đương nhiên, phân phối chú ý thành thạo được như vậy quả là một

công phu.

Khi trong đại não xuất hiện một trung tâm hưng phấn rất mạnh, các điểm hưng

phấn khác sẽ mất đi. Điều đó có nghĩa là, khi ta lao động trí óc căng thẳng, lại

muốn làm một lúc 2-3 việc, sẽ cực kỳ khó khăn. Có bạn cho rằng vừa nghe đài,

vừa làm bài sẽ rất hiệu quả. Sự thực, như thế chỉ làm phân tán chú ý mà thôi. Kết

quả là học tập sẽ kém hiệu quả.

32- Vì sao cây xấu hổ cụp lá khi có vật đụng vào?



Lá xấu hổ thu lại khi gặp mưa gió.

Cây xấu hổ còn được gọi là cây trinh nữ. Khi bị đụng nhẹ, nó lập tức thể hiện ngay

sự "e lệ" của mình bằng cách khép những cánh lá lại. Nếu bạn nặng tay, nó sẽ phản

ứng cực kỳ mau lẹ. Chừng 10 giây, tất cả các lá đều cụp xuống.

Điều này có liên quan tới "tác dụng sức căng" của lá xấu hổ. Ở cuối cuống lá có

một mô tế bào mỏng gọi là bọng lá, bên trong chứa đầy nước. Khi bạn đụng tay

vào, lá bị chấn động, nước trong tế bào bọng lá lập tức dồn lên hai bên phía trên.

Thế là phần dưới bọng lá xẹp xuống như quả bóng xì hơi, còn phía trên lại như quả

bóng bơm căng. Điều đó làm cuống lá sụp xuống, khép lại.

Khi một lá khép lại, nó sẽ đưa tín hiệu kích thích lan rộng đến các lá khác, khiến

chúng cũng lần lượt khép lại. Nhưng chỉ ít phút sau, bộ phận dưới bọng lá lại dần

đầy nước, lá lại xoè ra nguyên dạng như cũ.

Đặc tính này rất lợi cho sự sinh trưởng của cây, thích nghi với điều kiện tự nhiên.

Ở phương nam thường gặp những trận mưa bão lớn, cây xấu hổ thu lá lại khi gặp

mưa gió sẽ giúp nó cứu được các lá non

33- Có phải Ngưu-Chức mỗi năm gặp nhau một lần?

Sao Ngưu lang, sao Chức nữ và dải ngân hà.



Theo truyền thuyết, hàng năm cứ đến ngày 7/7, Ngưu lang và Chức nữ lại bước

qua cầu Ô Thước, bắc qua sông Ngân để gặp nhau. Không rõ họ đi kiểu gì, chứ

thực tế, với khoảng cách 16,4 năm ánh sáng, dù Ngưu có phóng Spacy đời mới

(100 km/h) cũng phải mất 43 tỷ năm mới gặp vợ!

Vào sẩm tối mùa hè, ta nhìn thấy một sao rất sáng trên bầu trời, đó chính là sao

Chức nữ. Bên cạnh có bốn sao nhỏ, nhìn giống bốn chiếc thoi dệt vải. Còn bên kia

sông Ngân (dải ngân hà), về phía đông nam có ngôi sao khác hướng về phía Chức

nữ - đó là Ngưu lang. Bên cạnh còn có hai sao nhỏ.

Khoảng cách giữa Ngưu lang và Chức nữ đến trái đất cũng rất xa. Sao Ngưu lang

cách trái đất 16 năm ánh sáng. Chức nữ còn xa xôi hơn nữa: 23 năm ánh sáng. Vì ở

xa như vậy, nên chúng ta chỉ thấy hai thiên thể này như hai chấm sáng nhỏ trên bầu

trời.

Thực tế, Ngưu lang và Chức nữ là hai tinh cầu lớn hơn cả mặt trời. Thể tích của

Ngưu lang lớn gấp đôi và của Chức nữ gấp... 21 lần mặt trời! Bề mặt Ngưu lang

nóng tới 9.000 độ C (mặt trời: 7.000 độ C) và cường độ ánh sáng mạnh gấp 10 lần

của mặt trời. Chức nữ còn dữ dội hơn nữa, với nhiệt độ bề mặt cao hơn Ngưu Lang

tới 1.000 độ, ta thấy ánh sáng phát ra có màu sáng xanh.

34- Vì sao chó ngủ giấu mõm, mèo ngủ cài tai?

Giấu mõm đi để bảo vệ "bảo bối".

Tư thế ngủ của chó và mèo hoàn toàn khác nhau. Nếu chó thích dấu mõm xuống



dưới chân trước, thì mèo ta lại bận bịu cài tai xuống chi trước. Điều này có ích gì

với chúng?

Động vật dùng các cơ quan cảm giác như mắt, tai, mũi để nhận biết sự thay đổi của

môi trường xung quanh. Đối với sự thay đổi khác nhau, chúng sinh ra các phản

ứng khác nhau.

Khứu giác của chó vô cùng nhạy cảm. Trong cuộc sống hàng ngày, chó dùng mũi

để phân biệt một số đồ vật, phán đoán tình hình của kẻ địch và phân biệt đường đi.

Đối với nó, cái mũi hay cơ quan khứu giác là đặc biệt quý giá, nên lúc ngủ nó giấu

mõm và mũi để cảnh giới động tĩnh chung quanh, một khi có tình huống gì đó,

dùng ngay mũi để phân biệt hoặc sủa dữ dội để thị uy.

Mèo lại có thính giác đặc biệt nhạy cảm. Hàng ngày, nó dùng tai để nhận biết sự

thay đổi ở môi trường xung quanh. Khi bắt chuột, mèo cần đến đôi tai để thăm dò

nơi ở của con mồi. Đối với nó, tai lại là vật quý giá nhất. Cho nên lúc ngủ, nó mới

giữ tai như “giữ ấn tín” vậy. Tai cài vào chân trước, một mặt gìn giữ tai, mặt khác

tai dán trên mặt đất, khi có âm thanh gì đó, nó có biện pháp hành động ngay.

Tuy nhiên, lúc thời tiết nắng ấm hay trong môi trường quá quen thuộc, mèo và chó

cũng chẳng cảnh giác cho lắm, chúng ngủ khì trong tư thể duỗi dài thoải mái như

thường.

35- Vì sao cây ôn đới rụng lá mùa thu, cây nhiệt đới rụng vào đông?

Lá rụng vì cây không thể cung cấp nước cho nó.



Ở miền nhiệt đới, khi thu sang, lá cây vẫn xanh, hoặc chỉ hơi chớm vàng. Nhưng

cùng thời điểm đó ở vùng ôn đới, lá đã rụng rào rào, và chỉ mới chớm đông, cây đã

trơ trụi kiểu "mất áo". Điều gì khiến chúng trút bỏ bộ cánh của mình sớm như vậy?

Lá cây, ngoài chức năng hô hấp và quang hợp còn thường xuyên để thoát nhiều hơi

nước. Lượng mưa mùa thu ở miền ôn đối tương đối thấp. Vì vậy, nguồn nước dự

trữ trong lòng đất cũng ít đi. Đồng thời thu sang, nhiệt độ dần dần hạ thấp xuống.

Hoạt động hô hấp của rễ vì thế mà yếu đi, cộng với khí hậu khô hanh, khả năng

hạn chế thoát hơi nước mặt lá cũng kém hẳn lại. Trong hoàn cảnh đó, lượng nước

do cây hút giảm nhiều. Vì vậy, nếu cây vẫn giữ nguyên diện tích thoát hơi nước

(chủ yếu là mặt lá) sẽ xảy ra tình trạng "vào ít ra nhiều", vô cùng bất lợi, thậm chí

đe dọa tính mạng của cây. Cuối cùng, do lượng nước ít, mạch dẫn trong cuống lá

không vận chuyển nước đến nữa, lá cây già đi và khô, cuống lá chỉ bám hờ vào

cành. Gió thu thổi tới, lá sẽ trút xuống.

Ở miền nhiệt đới tuy không có mối đe dọa vì giá lạnh, nhưng vẫn có mùa khô và

mùa mưa. Vào tháng 11-12, khí hậu rất khô hanh. Tuy vậy, nhiệt độ lúc này vẫn

khá cao, khiến lá thoát ra rất nhiều hơi nước. Nếu không trút bớt một phần lá, cây

sẽ không thể cung cấp đủ nước cho lá.

Vậy những cây lá xanh bốn mùa như tùng, bách thì sao?

Cây xanh quanh năm vẫn phải rụng lá. Chỉ có điều là tuổi thọ của lá cây tùng bách

dài hơn (sống được từ 3 đến 5 năm). Đến xuân, hè, tùng bách lại ra lá mới. Số lá

già khô rụng, nhưng không rụng hết cùng lúc mà khô héo dần từng bộ phận, không

nhìn kỹ không phát hiện được. Vì thế người ta tưởng chúng không bao giờ rụng lá.

Vậy tại sao tùng bách lại không bị rụng lá trong tiết mùa đông khô lạnh? Đó là vì

lá của chúng dày và nhỏ hơn các loài cây khác (lá kim). Bề mặt thoát hơi nước rất

nhỏ, đồng thời bên ngoài còn có lớp cutin bảo vệ, vì thế nước khó thoát hơi. Khả

năng thoát hơi nước của loại lá này chỉ bằng một vài phần chục các loại cây có lá

to khác. Cho nên, lá của nó có thể trụ qua mùa đông.



36- Từ đâu trẻ thích thú nhồi bông?

Gấu bông, bạn chơi ưa thích của trẻ.

Gần như là sở thích muôn thủa. Đi cửa hàng, trong vô số đồ chơi bắt mắt, sinh

động và kỳ lạ, những con gấu bông, chó bông, thỏ bông... dù bất động, bao giờ

cũng là niềm ước mơ thầm kín của trẻ. Chúng có gì đặc biệt mà quyến rũ các em

đến thế?

Nhà tâm lý học người Mỹ, ông Harry Frederick Harlow đã thí nghiệm về mặt này.

Ông cho chú khỉ con hai người mẹ giả: một mẹ bằng lưới kim loại để trần trụi,

nhưng có thể cho khỉ con bú. Một con khác nhồi bông với lớp vỏ bằng nhung,

nhưng không biết cho ăn. Khỉ con chọn ai? Trong thí nghiệm, ngoài những lúc cần

ăn nó mới đi tìm con mẹ kim loại, còn hầu như mọi lúc mọi nơi nó đều coi chỗ ở

của con mẹ nhồi bông là nhà mình, vì tiếp xúc với thú nhồi bông nó cảm thấy sung

sướng. Nhất là khi khỉ con bị đe dọa, nó ôm lấy con mẹ nhồi bông coi như chỗ dựa

vững chắc cho mình.

"Đói da" và nhu cầu ôm ấp

Thí nghiệm này tuy là trên khỉ, nhưng đối với trẻ em cũng đúng. Nghiên cứu quan

sát cho thấy trẻ em thường thích những vật mềm, ấm hơn là những vật cứng và

lạnh. Tâm lý học còn cho biết, trẻ em nếu lâu ngày không được ôm ấp vuốt ve để

kích thích da, chúng sẽ sinh ra cảm giác “đói da”, gây nên hiện tượng ngứa ngoáy,

ngọ nguậy, cáu gắt, thích đập phá.

Ngày nay, con một ngày càng nhiều, cha mẹ phần lớn đều bận công việc, không



thể chăm sóc chúng suốt ngày, lại càng ít có dịp vui đùa với con cái, do đó rất

nhiều em 5-6 tuổi bị “đói da”. Trong hoàn cảnh đó, thú nhồi bông trở thành người

bạn thân thiết nhất của chúng, vì thông qua tiếp xúc da, các em được thoả mãn. Đối

với những em cô đơn không có bạn, thú nhồi bông giúp các em loại bỏ được cảm

giác này. Các em đặt tên cho thú nhồi bông, chơi với nó và cảm thấy sung sướng.

Hiện nay trên thị trường còn có một xu hướng là thú nhồi bông càng to càng bán

chạy. Tại sao vậy? Lý do rất đơn giản là thú nhồi bông to diện tích tiếp xúc da càng

lớn, càng cảm thấy dễ chịu. Trẻ em có được một con thú nhồi bông gần bằng mình,

sẽ cảm thấy như bạn mình, to hơn nữa lại có cảm giác được bảo vệ.

Như thế, thói quen ngủ chung với thú nhồi bông chẳng có hại gì, các vị phụ huynh

cũng không nên cấm đoán, chỉ cốt sao giữ cho chúng sạch sẽ là được.

37- Vì sao bình minh và hoàng hôn, mặt trời trông to hơn?

Mặt trăng quay quanh quỹ đạo của trái đất, trái đất quanh mặt trời. Khoảng cách

giữa trái đất và hai thiên thể này từ sáng đến tối hầu như không thay đổi. Thế mà

có lúc ta thấy mặt trời hoặc mặt trăng to như cái nia, còn lúc khác lại chỉ bé như

quả bưởi. Tại sao vậy?

Lý do là trong những điều kiện nhất định, mắt của con người nhìn mọi vật dễ sinh

ảo giác. Chúng ta hãy xét hai ví dụ:

Hình 1.

1) Khi ta để một vật vào giữa các vật khác nhỏ hơn, ta sẽ thấy nó to hơn bình

thường. Ngược lại nếu để nó giữa các vật khác to hơn, ta lại thấy nó như nhỏ lại.



Hình1: Vòng tròn nhỏ ở giữa bên phải nhìn có vẻ lớn hơn ở bên trái, mặc dù chúng

to như nhau.

Hình 2.

(2) Hiện tượng ảo giác quang học, hay còn gọi là tác dụng thấu quang. Hình 2:

Hình tròn màu trắng nhìn có vẻ to hơn hình tròn màu đen, mặc dù chúng bằng

nhau. Kết hợp hai ví dụ trên, chúng ta có thể giải thích hiện tượng thay đổi độ lớn

của mặt trời và mặt trăng như sau:

Khi mặt trời và mặt trăng mới mọc hoặc sắp lặn, phía đường chân trời chỉ có một

góc khoảng không. Gần đó lại là núi đồi, cây cối, nhà cửa hoặc các vật khác. Mắt

chúng ta tự nhiên sẽ so sánh mặt trời hoặc mặt trăng với các vật kể trên, vì vậy ta

có cảm giác chúng như to hẳn ra. Nhưng khi lên tới đỉnh đầu, bầu trời bao la không

có vật gì khác, chúng ta thấy chúng nhỏ hẳn lại.

Mặt khác, khi mặt trời hoặc mặt trăng mới mọc hoặc sắp lặn, bốn phía đều mờ tối

khiến ta có cảm giác chúng sáng hơn (như ví dụ 2, vòng tròn trắng giữa nền đen).

Khi đó, mắt ta sẽ thấy chúng to hơn.

38- Chất nhớt trên mình cá có tác dụng gì?



Chất nhờn giúp bảo quản cá tự nhiên vài giờ sau khi bị đánh bắt.

Với một con cá trôi hay một chú cá chép đang tràn trề sức lực, thì dù nó ở trong

chậu, bạn cũng phải tốn khá nhiều calo mới bắt được nó. Lớp áo nhờn bao quanh

mình cá đã phát huy phần nào tác dụng lợi hại của mình.

Khi cá còn sống, trên da của nó có một lớp tế bào hình thoi luôn luôn tiết ra chất

nhờn rất trơn. Chất nhờn này bao phủ khắp mình cá giúp chúng bơi lội dễ dàng

trong nước, đồng thời giúp cá không bị các loài động vật ký sinh, vi khuẩn và các

sinh vật nhỏ dưới nước xâm nhập qua da. Chất nhờn cũng giúp cho da cá có khả

năng thẩm thấu bình thường và ngăn các chất bẩn trong nước thấm vào mình, ảnh

hưởng tới sức khoẻ.

Ngoài ra, thứ chất trơn nhẫy này còn có tác dùng kết tụ và lắng trong chất bùn

trong nước, làm cho nước thêm trong, kéo dài tuổi thọ của những loài thường

xuyên phải sống trong môi trường nước đục. Lũ cá sống ở môi trường nước trong,

mỗi khi có nước lũ hoặc mưa to làm đục nước, chất nhờn trên mình chúng có vai

trò như "phèn chua" tự nhiên làm kết lắng bùn bẩn, giữ cho mang cá sạch sẽ để hô

hấp bình thường.

Đến mùa sinh đẻ, da loài cá gai đực tiết ra nhiều chất nhầy kết chặt các cây cỏ dưới

nước thành tổ cho cá gai cái đẻ trứng vào đó. Có một loài cá rô đực còn thổi ra

những bong bóng nhỏ kết hợp với chất nhờn tiết từ da để tạo nên những bong bóng

nổi trên mặt nước, trứng cá cái sẽ dính vào dưới những bong bóng đó.

Sau khi cá chết, do da cá vẫn còn lớp chất nhờn bao bọc ngăn vi khuẩn thâm nhập

nên cá không thối rữa ngay. Chỉ khi nào vi khuẩn phân huỷ hết lớp chất nhờn trên

mình cá (khoảng vài giờ) cá mới ươn và thối rữa.

39- Vì sao chó hay lè lưỡi?



Chó lè lưỡi để thoát nhiệt lượng.

Người có tuyến mồ hôi ở dưới da. Khi trời nóng, mồ hôi thoát ra, bốc hơi, làm

giảm nhiệt độ bề mặt cơ thể. Nhưng chó lại không có tuyến mồ hôi dưới da mà ở...

lưỡi. Bởi vậy, lúc nóng quá, nó chỉ còn cách làm mát nhờ lè dài lưỡi ra, dẫu không

"thẩm mỹ" chút nào!

Mặt khác, việc lè lưỡi thật dài cũng giúp chó phả bớt hơi nóng bên trong, thúc đẩy

sự toả nhiệt của cơ thể. Thực tế, dù không phải là mùa hè, mà ngay cả những lúc

chó chạy nhanh hoặc đánh nhau, cơ thể bị nóng lên, nó cũng lè lưỡi để toả bớt

nhiệt lượng.

40- Vì sao hoa trên núi có màu sắc sặc sỡ?

Hoa trên núi cao rất đa sắc.

Cũng là hoa, nhưng nếu lên các đỉnh núi cao, bạn sẽ thấy chúng rực rỡ, nhiều màu

sắc lạ kỳ. Ngoài điều kiện không khí trên núi trong lành, ít bụi nên màu hoa

"nguyên chất hơn", nhưng còn yếu tố gì nữa mới khiến chúng muôn màu như thế?

Nguyên do là tia tử ngoại trên núi cao chiếu rất mạnh, làm cho nhiễm sắc thể của tế

bào thực vật bị phá huỷ, gây trở ngại cho sự tổng hợp chất nucleotid, phá hoại phản



ứng trao đổi chất của tế bào, rất bất lợi cho sự sống của cây. Trải qua quá trình đấu

tranh lâu dài với môi trường sống khắc nghiệt đó, cây trên núi cao đã tạo ra nhiều

chất dạng caroten (trong đó có carotin và carotinol) để chống đỡ, vì hai chất đó hấp

thụ nhiều tia tử ngoại, làm cho tế bào dần thích ứng với môi trường.

Việc tạo ra nhiều chất dạng caroten và antocyan đồng thời cũng khiến màu hoa vô

cùng sặc sỡ, bởi vì các caroten làm cho hoa hiện màu da cam, màu vàng tươi rực

rỡ, còn antocyan làm cho hoa có màu đỏ, lam, tím… Trong hoa có nhiều sắc tố

như vậy, dưới ánh sáng càng trở nên rực rỡ hơn.

41- Bằng cách nào rắn nuốt con mồi to gấp nhiều lần đầu nó?

Rắn nuốt gọn chú chuột bự này trong nháy mắt.

Ở đảo Hải Nam, Trung Quốc, người ta bắt được con rắn cạp nong còn nguyên cả

một con dê nhỏ trong bụng. Con rắn chuông có thể nuốt chửng một con trăn to

ngang ngửa, còn rắn lao có thể tọng vào miệng cả con chim lớn gấp 10 lần đầu

nó... "Ăn tham chết nghẹn", vậy rắn có chết nghẹn không?

Không hề. Loài rắn có thể chén được những con mồi to xác hơn nó nhiều lần. Khả

năng này nằm ở cấu tạo miệng của nó.

Miệng của người chỉ có thể mở to đến 30 độ, còn rắn thì đến... 130 độ. Nguyên do

là đầu rắn và các xương hữu quan mở khép không giống như các động vật khác.

Cằm rắn (tức hàm dưới) mở rất rộng xuống phía dưới, vì đầu rắn nối với mấy cái

xương ở cằm, có thể cử động được, không giống với các động vật khác là gắn chặt

với xương đầu, cố định không cử động. Hơn nữa, các xương của bộ hàm đều khớp

động với nhau, không những xương hàm mà xương khẩu cái, xương cánh, xương



ngang... đều nối với nhau bằng dây chằng rất đàn hồi, có thể mở rộng ra hai bên, vì

vậy miệng rắn không những có thể mở ra thật to, mà còn mở được ra hai bên phải

trái không bị hạn chế, do vậy rắn có thể nuốt những con mồi to hơn gấp nhiều lần

miệng nó.

Dù cho kiểu miệng của rắn rất khéo, nhưng trước khi nuốt thức ăn, loài bò sát này

còn phải đem con mồi đã bắt gia công một phen. Nó bóp bóp, nặn nặn thành sợi

dài, khi nuốt nhờ răng hình móc câu giúp đưa thức ăn vào họng. Ngực rắn không

có xương mỏ ác xuyên tới xương sườn, nên xương sườn có thể tự do cử động, vì

vậy thức ăn từ hầu xuống họng, vào thẳng nơi da bụng có thể phình to, đồng thời

rắn còn tiết ra rất nhiều nước bọt, thật chẳng khác gì cho thêm lượng lớn “dầu

nhờn”.

42- Tại sao dễ nhớ những công việc chưa xong?

Không dễ gì nhớ lại những việc đã hoàn tất.

Trong cuộc sống, có những việc hoàn thành hôm trước, hôm sau nó đã bay sạch

khỏi đầu ta, cứ như chưa hề hiện diện vậy. Ấy thế mà những việc chưa xong,

những sai lầm chưa sửa lại ám ảnh ta mãi không thôi. Vì sao có hiện tượng đó?

Năm 1927, Chegoenik, một nhà tâm lý học người Đức, qua thí nghiệm đã phát

hiện những hiện tượng kỳ lạ về trí nhớ. Ông cho những người tham gia thí nghiệm

làm liên tục 22 đầu việc, trong đó một số việc làm trọn vẹn từ đầu đến cuối, một số

đang dở dang thì ông yêu cầu họ làm việc khác. Sau khi kết thúc, ông yêu cầu họ

nhắc lại tên các đầu việc. Kết quả là tuyệt đại đa số đều nói đến việc dở dang trước.



Họ không những nhớ nhanh, lại còn nói rất chính xác những việc chưa hoàn thành

đó. Đối với những việc đã làm xong, không sao nhớ lại được như vậy. Sau này,

người ta gọi hiện tượng đó là hiệu ứng Chagoenik.

Hiệu ứng này ở đâu ra? Các nhà tâm lý cho rằng, người ta làm việc gì đều chú ý.

Khi việc đã làm xong, sức căng của sự chú ý chùng xuống, còn việc dở dang thì

sức căng vẫn tiếp tục. Điều đó có nghĩa là điểm hưng phấn trong não đối với việc

chưa xong không dễ gì mất đi, do đó người ta cũng khó quên được.

Trong đời sống có rất nhiều biểu hiện của hiệu ứng Chagoenik. Thí dụ, ta đã ghi

việc định làm vào sổ tay, vậy mà đến lúc phải làm ta lại quên đi. Đó chính là vì khi

ghi vào sổ, ta có cảm giác như đã xong một việc, thế là việc thật sự phải làm sẽ

quên đi. Có những học sinh, trước khi đi thi, bài vở thuộc làu làu, vậy mà thi xong

lại quên sạch. Đó chính là bệnh quên tâm lý “đại sự đã xong”, “gánh nặng trút bỏ”.

Trong cuộc sống bạn có thể vận dụng hiệu ứng Chagoenik để thực hiện các mục

đích của mình. Thí dụ: nếu bạn muốn ai đó ghi nhớ việc gì, bạn không nên thao

thao bất tuyệt nói hết, dặn dò đầu đuôi một cách rất cẩn thận. Bạn đừng ngại bớt lại

chút ít để người đó đoán việc. Như vậy người ta sẽ nhớ rất kỹ. Bất kể môn học nào,

bạn cũng nên tạo cho mình cảm giác còn chưa hiểu hết, muốn hiểu thêm. Luôn đặt

cho mình trạng thái “chưa xong việc” để hiệu ứng Chagoenik phát huy tác dụng.

Học tập luôn có động cơ, bạn sẽ tiến bộ rất nhanh.

43- Vì sao đêm đến hoa huệ mới toả hương ngào ngạt?

Những ngày trời mưa, huệ cũng toả mùi thơm ngào ngạt.



Tục ngữ ta có câu "hoa không phơi nắng không thơm", ấy là vì khi ánh nắng rọi

xuống, nhiệt độ tăng lên, làm dầu thơm trong cánh hoa thoát ra nhiều. Nhưng đêm

thì làm gì có nắng, vậy mà hoa huệ lại toả mùi thơm hơn cả ban ngày. Tại sao vậy?

So với các loài hoa nở ban ngày, hoa huệ có cấu tạo cánh khá đặc biệt. Mỗi khi

không khí có độ ẩm cao, những khí khổng (lỗ trao đổi khí) trên cánh hoa tự động

mở to để dầu thơm thoát ra ngoài. Ban đêm tuy không có nắng, nhưng độ ẩm

không khí lại cao hơn ban ngày, cho nên các khí khổng mở to cho mùi thơm thoát

ra. Vì vậy, tuy ban ngày hoa huệ chỉ toả hương thoang thoảng, nhưng ban đêm nó

lại thơm ngào ngạt.

Cũng vì hoa huệ toả mùi thơm theo độ ẩm, nên nếu chú ý bạn sẽ thấy không chỉ

ban đêm, mà ngay cả ban ngày, vào những hôm có mưa, độ ẩm không khí cao, hoa

huệ cũng thơm hơn ngày nắng. Vì lẽ đó, hoa huệ còn có tên là dạ lai hương (thơm

ban đêm) hoặc vũ lai hương (thơm lúc mưa).

Mặt khác, hoa huệ thơm về đêm cũng vì một lẽ rất đơn giản, ấy là đa số các giống

huệ đều nở về đêm. Tập tính này của huệ có lẽ đã hình thành qua nhiều thế hệ tiến

hoá. Bình thường, hoa tỏa ra mùi thơm để mời côn trùng đến thụ phấn, duy trì nòi

giống. Đa số hoa thụ phấn nhờ vào các loại côn trùng hoạt động vào ban ngày, vì

vậy chúng nở vào ban ngày để quyến rũ ong bướm. Tuy nhiên, hoa huệ thụ phấn

nhờ bướm đêm, nên nó phải chuyển giờ nở sang đêm để chiều lòng "khách" vậy.

44- Ai đã mở vòi nước cứu hoả?

Các hợp kim nóng chảy thường được dùng chế tạo các bộ phận khoá của vòi cứu

hoả.



Trong kho của nhà máy dệt nọ, người thủ kho sau khi mơ màng qua khói thuốc lá,

đã ném đầu mẩu thuốc vào xó nhà, rồi ngủ say. Đám cháy bùng lên. Chính lúc

nguy cấp, vòi cứu hỏa đột nhiên mở ra cho nước chảy, dập tắt ngọn lửa. Ai đã tốt

bụng làm việc này? Người thủ kho nghĩ mãi không ra.

Lời giải ở đây chính là hợp kim chế tạo bộ phận khống chế khoá của vòi cứu hoả.

Nó phải được làm từ một hợp kim dễ nóng chảy.

Trong số các kim loại, thuỷ ngân có điểm nóng chảy thấp nhất là -38,87 độ C,

nhưng ở nhiệt độ thường thì thuỷ ngân ở thể lỏng, không dùng làm chất liệu dễ

nóng chảy được. Ngoài thủy ngân còn có kim loại gali cũng có thể chảy ra ở 29,79

độ C, nhưng gali khá hiếm nên qúa đắt. Các kim loại khác đều có điểm nóng chảy

cao nên không dùng làm chất dễ nóng chảy được.

Tuy nhiên, bismut có thể cùng chì, thiếc, antimon tạo thành các loại hợp kim có

điểm nóng chảy thấp trên dưới 50 độ C. Nếu đem loại hợp kim có nhiệt độ nóng

chảy thấp, chế tạo một cơ cấu ở vòi nước cứu hoả, sẽ tạo ra một hệ thống tự động

dập lửa. Khi hỏa hoạn xảy ra, nhiệt độ trong phòng tăng cao, bộ phận làm từ hợp

kim dễ nóng chảy ở vòi nước sẽ chảy ra, khoá được mở, nước theo đó tràn ra ngoài

dập tắt lửa.

Còn một loại hợp kim đặc biệt là hợp kim niken - titan. Cấu tạo tinh thể của loại

hợp kim này dễ thay đổi khi tăng nhiệt độ, do vậy, người ta cũng có thể dùng nó

làm bộ phận khống chế khoá mở trong các thiết bị dập lửa.

Hợp kim dễ chảy cũng rất quen thuộc với mọi người, đó là cầu dao điện. Trong cầu

dao có hai sợi dây bảo hiểm làm bằng hợp kim dễ nóng chảy chế tạo từ bismut, chì,

thiếc, cadmi. Trong điều kiện bình thường, dòng điện chạy qua cầu dao không sinh

nhiệt cao lắm, dòng điện chạy qua dây dẫn không cao, không gây sự cố gì.

Nếu trong nhà dùng các thiết bị điện công suất lớn vượt quá công suất thiết kế của

dây dẫn và trở nên quá tải. Bấy giờ nhiệt độ của dây dẫn, dây bảo hiểm tăng nhanh

có thể gây hỏa hoạn. Nhưng do dây bảo hiểm có nhiệt độ nóng chảy thấp, khi nhiệt



độ tăng cao, dây bảo hiểm bị chảy, dòng điện bị ngắt, nhiệt độ của dây dẫn sẽ

không tiếp tục tăng lên nên không xảy ra hỏa hoạn.

45- Điều gì giúp cá heo bơi cực nhanh?

Cá heo có thể bơi với tốc độ 15 m/s.

Cá heo là tay bơi lặn cừ khôi ở biển cả. Với tốc độ lên tới 15 m/giây, nó có thể bỏ

xa các loại tàu thuỷ, tàu lặn thông thường. Cơ chế nào đã gắn "động cơ" cho chúng

vậy?

Một vật thể muốn bơi nhanh phải có hình giọt nước, giảm tối đa lực cản do nước

gây ra. Nhưng ngay cả trong trường hợp này, bề mặt tiếp xúc vẫn nảy sinh ma sát.

Nếu vật chuyển động chậm, lực cản của nước còn nhỏ. Nhưng khi nó chuyển động

nhanh, mức độ hỗn loạn của nước trên bề mặt tiếp xúc cũng gia tăng, lực cản cũng

vì thế mà tăng vọt. Khi chạy với tốc độ cao, một tàu lặn vỏ bọc thép phải chi tới

90% năng lượng cho việc khắc phục sức cản của nước.

Sau nhiều nghiên cứu, các nhà khoa học cho biết, nếu bề mặt vật thể có độ mềm

phù hợp, với những chỗ lồi lõm nho nhỏ, hấp thu và triệt tiêu một cách khéo léo

những hỗn loạn trên mặt tiếp xúc, thì vật có thể chuyển động nhanh được. Vì vậy

họ giả thuyết, sở dĩ cá heo bơi nhanh vì lớp da của nó có cấu tạo đặc biệt, làm giảm

tối đa lực cản của nước.

Khi giải phẫu cá heo, các nhà khoa học phát hiện bề mặt da của nó chia làm 3 lớp:

màng ngoài làm bằng chất sừng nhẵn rất mỏng, rồi đến biểu bì và chân bì. Trên

chân bì mọc ra vô số mấu ruột rỗng, tựa như những ống tròn nhỏ "cắm" trong lớp



biểu bì màu đen. Những ống này đàn hồi rất tốt, có thể triệt tiêu phần lớn lực cản

của nước, do đó cá heo có thể di chuyển dưới đại dương với tốc độ đáng nể.

Mô phỏng cấu trúc da cá heo, người ta đã chế tạo ra loại cao su đặc biệt, giàu tính

đàn hồi. Bên trong có vô số ống ruột rỗng nhỏ và có đường ống thông giữa các ống

rỗng này, dẫn một loại dịch nhớt chảy lên bề mặt. Kết quả là trên bề mặt cao su có

một màng mỏng, trơn nhẵn, có sức co dãn, làm giảm bớt lực ma sát với nước. Nhờ

vậy, tàu ngầm phủ loại màng mỏng này có thể giảm bớt lực cản do dòng nước sinh

ra.

46- Tại sao trời quầng thì gió, trăng tán thì mưa?

Quầng sáng quanh mặt trăng.

Mỗi khi quanh mặt trời hoặc mặt trăng xuất hiện những vòng ánh sáng khá lớn

màu trắng hoặc nhiều màu, ông bà lại nhắc con cháu thu thóc đang phơi, cất quần

áo, đóng cửa sổ... Họ bảo nhau mưa gió sắp đến đấy. Vầng sáng ấy được gọi là tán

hay quầng.

Quầng ánh sáng xuất hiện xung quanh mặt trời phần lớn là có màu sắc theo thứ tự

từ trong ra ngoài là hồng, da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím. Quầng xuất hiện

quanh mặt trăng phần lớn là màu trắng.

“Quầng” xuất hiện khi bầu trời có mây ti tầng. Lớp mây này là những mây ở tầng

cao do vô vàn tinh thể băng li ti tạo thành, đáy lớp mây cách mặt đất khoảng hơn 6

km. Không khí ở đây lúc này vẫn còn lạnh, thời tiết vẫn tốt. Tuy nhiên, ở nơi xa



(cách đó khoảng mấy trăm km), luồng không khí nóng ẩm đang giao tranh với

luồng không khí lạnh. Không khí dần ấm nóng và bay lên theo mặt nghiêng của

khối không khí lạnh. Trong quá trình không khí nóng lên cao, nhiệt độ của khối khí

bị giảm dần, hơi nước ngưng đọng thành tầng mây.

Dần dần xuất hiện mây vũ tầng dày, loại mây này thường cho mưa thời gian kéo

dài và iện rộng tới khoảng 300 km. Càng lên cao, do mặt front nóng (mặt phân

cách khối khí nóng lạnh) càng cách xa mặt đất, độ cao ngưng kết hơi nước cũng

dần dần tăng lên, do đó độ cao của chân mây cũng dần cao hơn, thành mây cao

tầng và mây ti tầng, lên cao hơn nữa là mây ti.

Không khí nóng chờm lên không khí lạnh, ngưng tụ rất cao trên bầu trời, hình

thành các tinh thể băng, tạo nên mây ti. Ta nhìn qua đó, thấy mặt trời, mặt trăng có

quầng.

Vì mây ti hình thành ở độ cao trên 6 km, nhiệt độ không khí lúc này đã hạ xuống

khoảng - 20 độ C, do đó có thể tạo thành những tinh thể băng hình trụ hoặc hình

lục lăng. Khi tia nắng mặt trời và ánh trăng chiếu qua tinh thể băng này sẽ tạo ra

quầng mặt trời hoặc quầng mặt trăng.

Khi ta nhìn thấy quầng mặt trời hoặc quầng mặt trăng chứng tỏ mặt đất nơi ta đứng

tuy vẫn có không khí lạnh khống chế, thời tiết vẫn bình thường, nhưng ở trên cao

đã xuất hiện không khí nóng, và khi hơi nóng từ mặt đất bốc lên ngày càng lan đến

gần nơi ta đứng hơn, thì ảnh hưởng tiếp theo sẽ là mây ngày càng thấp, gió mạnh



dần lên. Cuối cùng là những giọt mưa rơi. Vì vậy, quầng là dấu hiệu đầu tiên cho

thấy sẽ có mưa gió.

Ngoài ra, tại khu vực ngoại vi của bão cũng thường có lớp mây cuốn và quầng, sau

quầng các đám mây dần dần dày lên và đen đặc, tiếp đó sẽ có mưa to gió lớn.

Nhưng, không có nghĩa là hễ mặt trời có quầng, vầng trăng có tán thì nhất định có

mưa gió. Chủ yếu ở đây là thời tiết sẽ xấu đi, còn mưa gió hay không lại phụ thuộc

vào nhiều yếu tố khác nữa.

47- Giấc ngủ "ngược" của dơi

Ngủ ngược, sở thích kỳ quặc của dơi.

Màn đêm buông xuống, trong các hang động cao ráo hay trong gác xép nhà kho, lũ

dơi tấp nập vào ra. Chúng treo ngược mình lên, đầu chúc xuống, chỉ dùng vuốt của

hai chi sau móc vào khe đá. Không ai làm tình làm tội, mà sao chúng phải ngủ

trong trạng thái khổ sở thế?

Thực ra, kiểu ngủ kiểu trái khoáy này rất phù hợp với cấu tạo cơ thể dơi. Nếu bạn

bắt một con dơi, đặt nó xuống đất, sẽ thấy dơi dùng vuốt của ngón thứ nhất chi

trước và 5 ngón của chi sau bò lê lết, cho đến khi trèo được lên một cây gỗ thẳng

đứng hoặc vách tường rồi từ đây lại bắt đầu bay tiếp. Nếu đặt dơi vào một cái sọt

bằng dây thép, nó sẽ trèo lên chung quanh sọt, giống như con khỉ, lên đến đỉnh sọt

thì treo ngược mình lên đó.

Dơi là loài thú duy nhất biết bay thực sự, sẵn có màng cánh vừa to vừa rộng. Chân



sau thì vừa ngắn, vừa nhỏ, lại còn bị nối liền với màng cánh. Cho nên khi bị rơi

xuống đất, dơi còn mỗi cách nằm phủ phục, thân thể và cánh đều dán trên mặt đất,

không thể đứng lên được, cũng không đi lại được, càng không thể giang rộng cánh

màng mà bay lên, đành lết chậm chạp từng bước nhỏ.

Chính vì thế dơi chỉ thích hợp với việc trèo lên một nơi cao, treo ngược mình, khi

gặp nguy hiểm mới có thể kịp thời giang rộng hai màng cánh mà bay lên, hoặc nhờ

cơ hội rơi xuống để bay lên thật nhanh nhẹn.

Ngoài ra, khi gió rét đến, dơi cũng ngủ đông trong tư thế treo ngược mình, như vậy

sẽ giảm được sự tiếp xúc trực tiếp với trần hang lạnh giá, hoặc có một số thì vùi

đầu và thân vào trong màng cánh, cùng với bộ lông nệm mọc dày trên mình nó, có

tác dụng ngăn cách hẳn với không khí lạnh bên ngoài.

Tập tính sống này và bản năng phòng ngự của dơi đều là kết quả của sự tiến hoá

lâu dài của động vật.

48- Vì sao vịt không sợ nước mùa đông?

Vịt làm ngơ mùa đông.

Đông đến, nước lạnh buốt, thậm chí đóng băng. Thò chân xuống là rụt lên ngay

như phải bỏng, nếu ngâm lâu, nó tím tái như màu cà. Thế mà đàn vịt vẫn ung dung

ngang dọc trên hồ. Chúng có thủ thuật gì mà tài vậy?

Quanh năm, quá nửa thời gian vịt sống trong nước. Vì lâu ngày tồn tại trong môi

trường này nên cơ thể vịt đã tiến hoá nhiều điểm để thích nghi, như có nhiều mỡ

trong cơ thể và chung quanh các nội tạng, phao câu có một đôi tuyến mỡ rất phát



triển, bên ngoài cơ thể phủ một lớp lông vũ dày, khó thấm nước.

Khi từ nước đi lên bờ, vịt quay đầu về phía đuôi rỉa lên tuyến mỡ ở phao câu, rồi

rỉa lên lông, khắp cơ thể, chải sửa các lông tơ bị ướt, rũ hết nước trên lông, rồi bôi

lên đó một lớp mỡ, làm cho lông không bị thấm nước.

Về mùa đông, nhiệt độ không khí ngoài phòng nhìn chung thấp hơn nhiệt độ nước

hồ một chút, hơn nữa vịt hoạt động bơi lội liên tục, nhờ vậy thân nhiệt tăng lên,

cũng có tác dụng chống rét. Đồng thời, năng lượng mà cơ thể vịt toả ra, được lớp

lông khá dày bao bọc, có khả năng chống mất nhiệt. Vì vậy vịt không sợ rét.

Thân nhiệt bình thường của vịt là trên dưới 42 độ C. Bản thân vịt cũng có khả năng

điều tiết thân nhiệt. Mức độ trao đổi chất của vịt tương đối cao. Thêm vào đó, ở

các loài chim sống trong nước (vịt, hoặc chim) điểm đông đặc của tuỷ trong xương

sống chân, xương cổ chân, xương bàn chân rất thấp, vì vậy vịt đứng lâu trong nước

đóng băng dịch thể trong chân vẫn lưu thông, bàn chân không bị cóng.

49- Sự thật về các “học giả đần”

Xuất chúng khi tính nhẩm không có nghĩa là thiên tài.

Bạn đã nghe nói về “học giả đần” chưa? Có lẽ bạn sẽ coi là chuyện bịa. Rõ ràng

“đần” và “học giả” là hai khái niệm hoàn toàn đối lập, đã ngu đần thì không thể là

học giả, đã là một học giả, sao lại có thể ngu đần, hai thứ ấy có trong cùng một

người được ư? Có đấy!

Các nhà tâm lý học Mỹ đã theo dõi một cậu bé với cái tên là L từ năm 1937 đến

năm 1943, qua sáu năm kiểm tra, sức khoẻ của L bình thường, phát triển tốt, điện

não đồ không có vấn đề gì, nhưng trí lực thấy có nhiều điểm mâu thuẫn nhau. Cậu



ta có thể nói từ năm 1880 đến 1950 bất kể ngày nào là thứ mấy, có thể cộng nhanh,

nói ngay được tổng số của 10-12 số hạng có 2 con số. Cậu ta có thể hát bất cứ đoạn

nào của bản anh hùng ca Osceola. Về mặt này, cậu quả là thiên tài. Nhưng mặt

khác, cậu ta không thể theo học ở một lớp học bình thường nào do quá ngu dốt, chỉ

thuộc mấy chữ cái, hệ số IQ là... 50.

Các nhà nghiên cứu tâm lý Trung Quốc gần đây cũng nghiên cứu một em khác với

cái tên là M. Năm 1985, M đã 11 tuổi, vẫn chưa nói được một câu hoàn chỉnh, chỉ

có thể đọc viết vài chữ, không tự làm lấy được việc gì, không có tình cảm với bất

kỳ ai, nhưng em có thể tính đổi âm lịch, tuần tiết và ngày tháng. Em có thể tính

một cách nhanh chóng và chính xác bốn phép tính cộng, trừ, nhân chia với các số

hạng nhiều con số, có thể tính nhẩm luỹ thừa và căn số bậc từ 2 đến 5. M còn nhớ

được cả số trang sách và kết quả những con tính mãi không quên.

Trí năng thấp và tài lẻ

Cái gọi là “học giả đần” là nói những người có trí năng thấp, nhưng về một mặt cá

biệt nào đó lại có tài năng xuất chúng, nhưng không phải là một học giả thật sự.

Tâm lý học phân tích cho rằng người ta vừa có trí năng thông thường, vừa có trí

năng đặc biệt. Khi trí năng thông thường bị thương tổn, người ta vẫn có thể huy

động và phát triển trí năng đặc biệt là thứ ít bị tổn thương. “Học giả đần” chính là

hiện tượng này.

Vì sự phát triển trí lực của họ kém cỏi, nên không thể tiếp thu được sự giáo dục

bình thường, dành phải dành thời gian vào một hành vi đơn điệu là nhớ ngày tháng

và tính nhẩm một cách tự giác hoặc không tự giác. Những hành vi này kích thích

mạnh “hệ thống khen thưởng” trong não họ, hệ thống này được coi là động cơ của

hành vi, để hình thành “kích thích tự mình” - tự mình tìm kiếm và tiến hành một

kích thích đặc biệt nào đó, và coi kích thích bản thân là phần thưởng để thoả mãn.

Tình trạng này giống như người nghiện, thèm sự kích thích của ma tuý, của thuốc

lá, rượu, nguyên lý hoạt động của chức năng não cơ bản là như nhau.



Một dạng khác của hành vi này là tính nhẩm để được người ngoài khen thưởng.

Nhiều ông bố bà mẹ thấy con em mình có chút năng khiếu, đã quá khích lệ con,

dẫn đến đứa trẻ càng cố gắng học vẹt để được nổi tiếng.Ảo vọng thiên tài đã làm

hại đời chúng.

Cho đến nay, chưa phát hiện được “học giả đần” nào về ngôn ngữ, hầu như mọi

trường hợp đều ở phương diện tính đổi, tính nhẩm và ghi nhớ những con số.

Tại sao cua sau khi nấu chín biến thành màu đỏ?

Lúc cua sống, trên lưng có màu xanh đen, nhưng sau khi luộc

chín thì có màu đỏ cam tươi. Đó là do trong vỏ cứng của cua có các loại sắc tố,

trong đó có màu đỏ tôm.

Do màu đỏ tôm trộn lẫn với các sắc tố khác nên bình thường không thể hiện rõ sắc

đỏ tươi vốn có của nó. Nhưng sau khi luộc chín, các sắc tố khác bị phá huỷ và phân

giải dưới nhiệt độ cao, khi chúng biến mất thì màu đỏ sẽ hiện ra. Do vậy, tất cả cua

nấu chín đều sẽ biến thành màu đỏ.

Trên vỏ cứng của cua, sự phân bố của màu đỏ tôm cũng không đều. Tất cả những

chỗ có nhiều màu đỏ tôm, ví dụ phần lưng thì hiện lên rất đỏ. Phần dưới của chân

thì màu hiện lên nhạt một chút. Do phần bụng của cua vốn không có màu đỏ tôm,

bởi vậy dù đun nấu thế nào thì cũng không thể có màu đỏ được.

Ngoài cua ra, còn có tôm cũng biến thành màu đỏ sau khi nấu chín.

(Theo sách Động vật)



Vì sao tôm hùm chuyển sang màu hồng khi bị nấu lên?

Tôm hùm và tấm áo xanh của nó khi ở dưới biển.

Các nhà khoa học Anh giờ đây đã biết chính xác câu trả lời cho bí ẩn đó. Thì ra,

màu xanh đen tự nhiên trên vỏ giáp của tôm hùm mất đi là do sự thay đổi cấu trúc

của một protein trọng yếu.

Ai từng nhìn thấy tôm hùm hẳn còn nhớ lớp vỏ xanh đen tự nhiên của nó. Lớp vỏ

này giúp tôm hùm ngụy trang, ẩn mình dưới những tảng đá ở đáy đại dương và

tránh được các loài ăn thịt. Nhưng nếu chẳng may bị đưa lên bếp, vỏ tôm sẽ

chuyển dần sang hồng. Đó là do sự thay đổi cấu trúc của một loại protein trên lớp

vỏ, có tên gọi beta-crustacyanin. Một phần của phân tử này có thể thay hình đổi

dạng, kéo theo sự biến dạng của một phân tử khác gắn kèm với nó là astaxanthin.

Nhóm nghiên cứu của Đại học Hoàng gia London và Đại học Manchester cho biết,

bản thân astaxanthin có màu vàng cam. Khi gắn với beta-crustacyanin, khả năng

hấp thụ ánh sáng của nó bị thay đổi, và astaxanthin chuyển sang màu xanh. Khi

tôm được đun lên, dưới tác dụng của nhiệt độ, phần crustacyanin bị tách ra, và

astaxanthin trở lại với màu vàng cam nguyên thủy của nó.

Các nhà khoa học kết luận, chính chất dạng caroten astaxanthin chịu trách nhiệm

về việc làm tôm hùm biến màu từ xanh sang hồng trong quá trình đun nấu. Phân tử

này là một chất chống ôxy hóa mạnh, có khả năng bảo vệ màng tế bào và các mô

khỏi bị tổn thương. Vì vậy, phát hiện trên có thể đưa tới những liệu pháp chữa trị

mới cho nhiều căn bệnh ở người, trong đó có ung thư. Chẳng hạn, các bác sĩ sẽ sử

dụng astaxanthin như là một chất vận chuyển các loại thuốc không hòa tan đi vào

cơ thể. Nó cũng mở ra tiềm năng về một loại chất màu thực phẩm tự nhiên hơn.



B.H. (theo BBC)

Màu đỏ và vàng của động vật nói lên điều gì?

Cá sư tử.

Màu đỏ là một màu gây kích thích, phấn chấn, nhiệt tình và mạnh mẽ, các vật thể

có màu đỏ dường như tỏ rõ sự lớn mạnh hơn các vật thể có màu sắc khác. Do vậy,

trên thân của một số động vật tương đối bé nhỏ thường xuất hiện màu sắc này.

Một loài chim sống ở Peru, phần đầu và ngực của chim trống có màu đỏ tươi.

Chúng thường xum xoe quanh một con mái, tranh nhau thể hiện tình cảm mãnh liệt

của mình. Chim quân hạm sống trên đảo và vùng ven biển nhiệt đới, đến kỳ sinh

sản, yết hầu của chim trống sẽ phình ra rất to và lộ rõ màu đỏ thẫm, nhìn thẳng

trông như một quả khí cầu lớn màu đỏ để dụ dỗ chim mái. Khi mùa sinh sản qua đi

thì yết hầu của chúng thu nhỏ lại, màu đỏ cũng biến mất.

Màu đỏ còn có tác dụng cảnh giới. Đại đa số loài trong họ cá sư tử, toàn thân đều

có dịch màu đỏ, hình dạng đáng sợ này thường làm cho những loài khác phải lảng

tránh. Một điều lạ khác là trứng của một số cá sư tử có màu đỏ tươi và liên kết

thành những mảng rất lớn, dường như để cảnh cáo với kẻ xâm phạm rằng: "Không

được ăn đồ vật này".



Cá bướm.

Đối với sinh vật thì màu vàng có sức hấp dẫn kỳ lạ. Có một loài chim mỏ dài của

nó do 3 màu sắc hợp thành: phần đầu là màu đỏ thẫm, phần giữa màu xanh đậm,

phía trước mắt có màu vàng sáng rất dễ nhìn thấy. Đến kỳ sinh sản, khi chim trống

vỗ cánh trước mặt chim mái sẽ để lộ ra mảng màu vàng chấm tươi sáng, dường

như để ra hiệu ngầm với đối phương rằng: "Tôi đang là kẻ độc thân".

Cá bướm và cá thiên sứ có màu sắc rất kỳ lạ, màu vàng sáng trên thân chúng nổi

lên rất rõ trên đá san hô ngầm dưới đáy biển. Một số nhà khoa học cho rằng màu

vàng này giúp chúng có thể liên lạc với nhau, là một ngôn ngữ "gào thét" không

lời.

Mùi hôi của động vật có tác dụng gì?

Chim đầu rìu.

Trong lịch sử tiến hoá dài mấy tỷ năm của sinh vật, giới động vật không chỉ phát

triển thành hàng vạn chủng loài khác nhau, mà còn hình thành các kết cấu tổ chức,

khả năng khác nhau. Thải mùi hôi chính là một phương thức độc đáo trong những



khả năng diệu kỳ này.

Côn trùng hình gáo là một ví dụ điển hình. Điểm mạnh của chúng là trong cơ thể

có giấu một tuyến hôi. Khi kẻ thù xuất hiện, tuyến hôi lập tức tiết ra chất lỏng hơi

màu vàng, có mùi vô cùng khó chịu, làm cho kẻ địch ngửi thấy phải chạy mất. Đối

với bọ xít, được mệnh danh là "Hoàng hậu hôi", miệng tuyến hôi của nó nằm ở

bụng, bình thường dùng để phòng chống kẻ địch. Khi chúng sinh con thì mùi hôi

này có thể hình thành một "vòng hôi" xung quanh ấu trùng, như một bức tường bảo

vệ con cái khỏi sự xâm hại của kẻ thù.

Chim chào mào (chim đầu rìu) cũng có khả năng tiết ra mùi hôi. Khả năng này

bình thường được giữ kín, nhưng đến lúc sinh đẻ, nhằm giúp cho con cái ra đời

bình an, chim mẹ đã thông qua tuyến hôi ở đuôi tiết ra một dịch lỏng màu nâu đen

có mùi khó ngửi. Trong một khoảng thời gian, tổ chim có mùi khó thở. Dù rằng có

một số động vật chuyên ăn trộm trứng chim, nhưng khi đối mặt với hoàn cảnh tồi

tệ như vậy cũng phải rút lui.

Ở một số loài động vật như chồn hôi, chồn sóc, cáo lông đỏ, mùi hôi không những

có tác dụng tự vệ hiệu quả, mà còn là một biểu hiện cá tính. Tính chất khác nhau

của mùi hôi có thể là yếu tố quyết định để tìm kiếm bạn đời.

Tại sao trong trai, sò có trân châu?

Cái nôi sinh ra hạt trân châu là loài động vật nhuyễn thể như con sò, trai ngọc biển

và trai nước ngọt. Có nhiều người nghĩ trai, sò càng lớn thì hạt trân châu bên trong

càng to. Thực tế không phải vậy. Chỉ khi nào có ký sinh trùng sống ký sinh hoặc có

vật bên ngoài xâm nhập vào trong cơ thể con sò, trai thì mới tạo ra được hạt trân



châu.

Thử tách một vỏ trai hoặc sò ra thì thấy tầng trong cùng của vỏ có ánh sáng rực rỡ

nhất, nhấp nhánh màu sắc như hạt trân châu, đây gọi là "tầng trân châu", nó là chất

trân châu do màng ngoài tiết ra cấu thành.

Khi ký sinh trùng chui vào vỏ sò, vỏ trai cứng, để bảo vệ cơ thể, màng ngoài của

con sò, con trai sẽ nhanh chóng tiết ra chất trân châu bao quanh ký sinh trùng này.

Như vậy, thời gian lâu dần sẽ hình thành ra hạt trân châu.

Có lúc khi một số hạt cát rơi vào trong con sò, con trai làm cho chúng nhất thời

không có cách nào đẩy nó ra được, sau khi chịu nhiều sự kích thích đau đớn thì

chúng đã nhanh chóng từ màng ngoài tiết ra chất trân châu để dần dần bao vây lấy

nó. Thời gian lâu dần, bên ngoài hạt cát được bao bọc bởi chất trân châu rất dày, và

cũng đã biến thành một hạt trân châu tròn vo.

Khoảng 20-30 loài động vật nhuyễn thể có thể sản sinh ra hạt trân châu. Hiện nay,

người ta đã xây dựng nơi nuôi trồng nhân tạo, sau khi nuôi lớn một số động vật

nhuyễn thể (chủ yếu là trai ngọc), trong tổ chức kết đế màng ngoài cắm nhân vào

vỏ trai, và trên nhân phủ một tấm màng ngoài nhỏ, qua một thời gian nhất định thì

sẽ sinh ra hạt trân châu nuôi nhân tạo. Trong các khu vực duyên hải và hồ lục địa ở

Trung Quốc đều dùng biện pháp này để nuôi trồng trân châu, ngoài ra từ nuôi trồng

hạt trân châu bình thường đã phát triển nuôi trồng hạt màu và hạt hình tượng.

Những sắc thái kỳ diệu của vầng trăng

Nói đến ánh trăng người ta thường liên tưởng đến màu trắng bạc

và cho rằng những cảm nhận khác nhau về màu là do xúc cảm gây nên. Thật ra

điều này không phải do xúc cảm, mà là do những phản ứng quang học khác nhau



trong thời kỳ sáng trăng.

Từ thập niên 1960, các nhà thiên văn học đã sử dụng những loại phim ảnh cực

nhạy để làm sáng tỏ về màu trăng. Mặt trăng chỉ hoàn toàn trắng vào ban ngày.

Điều này là do màu xanh da trời được hoà vào màu vàng chính của mặt trăng.

Trong những ngày có trăng, vào buổi chiều hoặc sẩm tối, màu xanh da trời yếu đi,

mặt trăng trở nên vàng hơn, và đến một lúc nào đó sẽ gần như vàng tuyền. Khi

hoàng hôn tắt hẳn, trăng lại trở nên trắng vàng. Trong thời gian còn lại của đêm,

trăng giữ màu vàng sáng.

Vào mùa đông, trong những đêm trời quang đãng, khi trăng lên cao có vẻ trắng

hơn. Nhưng khi xuống gần tới chân trời, trăng lại có màu đỏ và cam.

Nếu quanh mặt trăng có những đám mây hồng cam, ánh trăng chuyển sang màu lá

cây pha xanh lơ. Sự tương phản màu sắc như vậy được thấy rõ hơn trong những

ngày trăng lưỡi liềm. Sự tương phản giảm bớt khi trăng đầy thêm. Nhìn qua ánh

sáng nến vốn có màu sắc hơi đỏ, trăng cũng sẽ có màu xanh lá cây pha xanh lơ.

Thị giác cũng bị đánh lừa. Nếu bạn nhìn vào một đống lửa màu cam khoảng nửa

tiếng, sau đó nhìn lên mặt trăng, bạn sẽ thấy nó có màu lam.

Mặt trăng cũng như mặt trời, khi ở vị trí thấp gần sát đường chân trời, chúng có

màu vàng cam, đôi khi đỏ sậm như màu máu. Đó là do sự khúc xạ các chùm tia

sáng trong khí quyển và cũng do trạng thái của chính khí quyển.

Cũng có trường hợp khác ánh trăng mang sắc máu. Đó là ánh trăng sau nguyệt

thực. Vì ánh trăng là do sự phản chiếu ánh sáng mặt trời. Trong thời gian nguyệt

thực, trái đất che khuất mặt trăng. Bầu khí quyển trái đất phân tán tia xanh nhiều

hơn tia đỏ. Trong thời gian trái đất bắt đầu ra khỏi vùng che mặt trăng, những tia

đỏ đi đến mặt trăng nhiều hơn. Khi bắt đầu chấm dứt nguyệt thực, mặt trăng nhận

tia đỏ nhiều hơn và phản chiếu về trái đất một màu đỏ úa. Sau đó, ánh trăng từ từ

trở lại bình thường.

Đó là những thay đổi của ánh trăng nhìn từ trái đất. Qua sự phân tích các tia hồng



ngoại và tử ngoại, các nhà khoa học còn tìm thấy những sự thay đổi màu sắc khác,

ngay trên bề mặt mặt trăng. Từ những miệng núi lửa đã ngưng hoạt động từ lâu đến

các vùng khác trên mặt trăng, do ảnh hưởng của các loại quặng kim loại, cũng có

nơi tương đối xanh, có nơi tương đối đỏ.

Tài Hoa Trẻ (theo ask.com

Tại sao cua lại nhả bọt?

Cua là loài động vật giáp xác sống trong nước, nó giống như cá cũng dùng mang

để thở. Tuy vậy, mang của cua không mọc ở hai bên đầu mà là do rất nhiều miếng

xốp mềm giống như hải miên hợp thành, mọc ở hai bên phía trên của cơ thể, bề

mặt được bao phủ bởi vỏ cứng.

Khi cua sống trong nước, từ phần càng cua và phần chân gốc hút nước sạch vào

(ôxy hoà tan trong nước sẽ đi vào trong máu của mao mạch mang), sau khi chạy

qua mang được nhả ra bởi giác quan hai bên miệng.

Tuy cua thường sống trong nước nhưng nó lại khác với cá, nó thường xuyên bò lên

đất liền tìm kiếm thức ăn, ngoài ra sau khi rời khỏi nước nó cũng không bị chết

khô. Đấy là do trong mang của cua dự trữ rất nhiều nước, khi rời khỏi nước vẫn

như ở trong nước vậy. Nó cũng có thể không ngừng thở, hít vào một số lượng lớn

không khí, nhả ra bởi giác quan 2 bên miệng. Bởi vì không khí mà nó hít vào

tương đối lớn, hàm lượng nước và không khí trong mang có chứa cùng nhả ra đã

hình thành vô số những bọt khí, càng ngày càng nhiều, do vậy phía trước miệng

đùn thành rất nhiều bọt màu trắng.

Chồn tự đổi màu lông



Chồn Ermine.

Chồn Ermine (Mustela Erminea) có lông trên lưng màu nâu, bên dưới màu vàng

hoặc trắng vàng. Về mùa đông, ở những vùng lạnh giá, bộ lông của loài vật này

biến sang màu trắng, chỉ có chót đuôi là màu đen. Đây là cách để chúng nguỵ trang

trong tuyết.

Chồn Ermine sinh sống ở trong rừng, trên đồi núi. Chúng phân bố ở Bắc Mỹ, Bắc

Âu, Bắc và Trung Á. Chồn Ermine cũng đã được gây giống ở New Zealand.

Loài chồn tuyệt đẹp này thường chỉ sống đơn lẻ trong các kẽ đá nứt hay trong hang

dưới lòng đất. Chồn Ermine đi săn chủ yếu vào ban đêm. Chúng săn chuột, chim

và thằn lằn, có khi săn cả cá nhỏ. Thỉnh thoảng chúng còn trộm trứng từ các tổ

chim. Khi săn, chúng có thể giết con mồi chỉ bằng một cú đớp mạnh và chính xác

vào gáy con vật có khi còn to hơn cả chúng.

Chồn thợ săn còn là tay leo trèo cừ khôi và bơi lội tuyệt vời. Chính vì thế, những

con vật xấu số nào bị chồn Ermine săn đuổi thì khó lòng thoát chết. Còn khi chúng

bị tấn công thì sao? Nếu gặp nguy hiểm, loài chồn khôn ranh này tiết ra một mùi

hôi khó chịu từ những tuyến ở đuôi để xua đuổi kẻ thù.

Chồn Ermine có đuôi ngắn. Con đực to hơn con cái. Đối với dân mua bán lông thú,

khi bắt đầu mùa đông, bộ lông trắng của chồn Ermine rất có giá.

Chồn cái có thể sinh sản từ khi mới lên 3 hay 4 tháng tuổi. Mùa giao phối diễn ra

từ tháng 7 đến tháng 8. Sau thời gian mang thai khoảng 255 ngày, con cái đẻ con

trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 5. Mỗi lứa có từ 4 đến 5 con chào đời.

Chồn bố biết giúp đỡ trong việc chăm sóc và nuôi nấng chồn con. Chồn con chỉ

mở mắt khi được 3 tuần tuổi. Đến 7 tuần tuổi, những con đực có kích thước to hơn



cả mẹ chúng.

Chiều dài trung bình của chồn đực trưởng thành khoảng 24 cm, đuôi dài khoảng 10

cm, nặng khoảng 200 gram. Số lượng loài chồn này đang ngày càng giảm sút trên

thế giới.

Tài Hoa Trẻ (theo Wide World of Animals

Nhìn vảy có thể biết tuổi của cá

Cá có con to, con nhỏ, muốn biết tuổi của cá, thông thường chỉ

cần bóc một cái vảy từ trên thân cá, quan sát tỉ mỉ thì có thể thấy ngay. Tại sao

nhìn vảy cá thì có thể biết tuổi của cá vậy?

Từ trong quy luật sinh trưởng của cá chúng ta biết rằng, đại đa số cá năm đầu tiên

bắt đầu cuộc đời thì toàn thân đã mọc đầy vảy. Vảy là do nhiều tấm mỏng to nhỏ

khác nhau tạo thành, giống như một hình nón thấp bị cắt mất chóp không quy tắc

lắm, ở giữa dày, bên trên mỏng, lớp phía trên cùng là nhỏ nhất, nhưng là già nhất;

lớp phía dưới cùng to nhất nhưng là trẻ nhất. Khi vảy lớn lên thì trên bề mặt của nó

có tấm mỏng mới mọc ra, cùng với sự gia tăng của tuổi cá, số tấm mỏng cũng

không ngừng tăng lên.

Trong bốn mùa của một năm, tốc độ sinh trưởng của cá không giống nhau. Thông

thường, mùa xuân và hạ sinh trưởng nhanh, mùa thu sinh trưởng chậm, mùa đông

lại ngừng sinh trưởng, mùa xuân năm thứ hai lại khôi phục sinh trưởng. Vảy cá

cũng như vậy, phần mọc ra vào mùa xuân hạ tương đối rộng, phần mọc ra vào mùa

thu tương đối hẹp, mùa đông lại ngừng sinh trưởng. Tấm mỏng rộng hẹp không

giống nhau xếp lại với nhau có thứ tự, bao quanh trung tâm từng cái nối tiếp nhau,

hình thành nhiều vòng, gọi là "vòng năm sinh trưởng". Số vòng năm sinh trưởng

vừa vặn phù hợp với số năm mà loài cá đã trải qua.



Tấm mỏng rộng được mọc ra vào mùa xuân hạ xếp thưa thớt, tấm mỏng hẹp được

mọc ra vào mùa thu xếp dày đặc, giữa 2 loại này có ranh giới rất rõ ràng, là sự

phân chia ranh giới giữa vòng sinh trưởng năm thứ nhất và vòng sinh trưởng năm

thứ hai, gọi là "vòng đời". Cá có vòng đời nhiều thì tuổi lớn, cá có vòng đời ít thì

tuổi ít.

Có thể đun nước sôi bằng tuyết?

Tuyết có thể làm được cái việc mà cả nước sôi cũng không thể làm được, tức là

làm cho nước sôi lên. Điều ngạc nhiên hơn nữa là sờ vào bình đựng thì không thấy

bỏng tay mà chỉ thấy hơi nóng thôi. Trong khi đó chính mắt bạn trông thấy nước

trong bình đang sôi.

Hãy thử làm một thí nghiệm sau:

Đổ nước vào chừng độ nửa bình, nhúng bình vào trong nước muối đun sôi. Đợi tới

khi nước trong bình sôi lên thì lấy bình ra khỏi xoong và đậy kín bình thật nhanh

bằng một cái nút rất khít đã chuẩn bị sẵn từ trước. Bây giờ bạn dốc ngược bình

xuống. Đợi cho tới lúc nước trong bình hết sôi, bạn dội nước sôi vào xung quanh

bình - khi ấy, nước không tài nào sôi lên được. Nhưng nếu bạn bỏ một ít tuyết lên

đáy bình hoặc dội nước lạnh lên đáy bình thì bạn trông thấy là nước sôi lên.

Bí mật là ở chỗ tuyết làm lạnh thành bình, do đó hơi nước ở trong bình ngưng lại

thành những giọt nước. Vả lại khi bình sôi ở trong xoong thì không khí ở trong

bình đã bị dồn ra hết, cho nên bây giờ nước ở trong bình chịu một áp suất nhỏ hơn

trước nhiều. Như chúng ta đã biết, khi áp suất ở trên chất lỏng giảm đi thì chất lỏng

sôi ở nhiệt độ thấp hơn. Do đó, trong cái bình của chúng ta tuy cũng là nước sôi,

nhưng là nước sôi không nóng.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/Ban-co-biet/2002/12/3B9C388F/



Nếu thành bình thật mỏng thì sự ngưng hơi đột ngột ở trong bình ngưng có thể gây

ra một hiện tượng tương tự như hiện tượng nổ; áp suất của không khí bên ngoài

không gặp tác dụng chống lại đủ lớn từ phía trong bình ra nên có thể ép vỡ bình.

Do đó, tốt nhất nên dùng những bình hình tròn lồi để cho không khí ép lên thành

nồi thì không sợ vỡ bình.

Có thể đun nước sôi bằng nước sôi không?

Đặt một chai thủy tinh nhỏ đựng nước vào trong một xoong nước

nguyên chất đang đun trên ngọn lửa, sao cho chai không chạm tới đáy xoong (bằng

cách treo chai vào một cái vòng sắt). Khi nước ở trong xoong sôi, nước ở trong lọ

dù có nóng lên nhưng cũng không thể sôi được. Vì sao vậy?

Muốn đun sôi nước mà chỉ đun nóng tới 100 độ C thôi thì chưa đủ, mà còn phải

truyền cho nó một phần rất lớn nhiệt lượng dự trữ nữa, để chuyển sang trạng thái

kết tập khác, tức là chuyển thành hơi nước.

Nước nguyên chất sôi ở 100 độ C. Trong điều kiện thường, dù có đun nóng nó thế

nào đi nữa, nhiệt độ của nó vẫn không thể nào tăng hơn lên được. Như thế có nghĩa

là, nguồn nhiệt mà ta dùng để đun nóng nước trong lọ có nhiệt độ 100 độ C, và nó

cũng chỉ có thể làm cho nước trong lọ đạt tới 100 độ C mà thôi. Khi nhiệt độ hai

bên đã cân bằng như thế rồi, thì nước trong xoong không thể tiếp tục truyền nhiệt

vào lọ được nữa. Do đó, nếu đun nước ở trong lọ theo phương pháp này, ta không

thể nào làm cho nó có thêm nhiệt lượng cần thiết để chuyển nước thành hơi (mỗi

một gam nước đã nóng tới 100 độ C còn cần trên 500 calo nữa mới có thể chuyển

thành hơi). Đó là lý do tại sao nước ở trong lọ dù có đun nóng đến thế nào đi nữa

cũng không sôi lên được.



Có thể nảy ra thắc mắc: nước ở trong lọ và nước ở trong xoong có gì khác nhau? Ở

trong lọ cũng là nước, chỉ có cách nước ở xoong bằng một lớp thủy tinh, tại

sao nước trong lọ lại không thể sôi lên như nước ở xoong được?

Đó là vì có lớp thủy tinh ngăn không cho nước ở trong lọ tham dự vào quá trình

đối lưu trong xoong. Mỗi phần tử nước ở xoong đều có thể trực tiếp tiếp xúc với

đáy nồi nóng bỏng, còn nước trong lọ thì chỉ có thể tiếp xúc với nước sôi mà thôi.

Do đó, không thể nào đun nước sôi bằng nước sôi được.

Nhưng nếu ta rắc một nhúm muối vào trong xoong thì tình hình sẽ khác hẳn. Nước

muối sôi không phải ở 100 độ C mà ở nhiệt độ cao hơn chút ít, do đó có thể làm

cho nước nguyên chất ở trong lọ cũng sôi lên.

Có sinh vật nào bất tử?

Rất nhiều sinh vật, kể cả con người cũng đều không tránh khỏi cái chết, đây là một

hiện tượng tự nhiên mà tất cả mọi vật đều phải chấp nhận. Nhưng nếu nghiên cứu

tỉ mỉ một chút thì sẽ thấy đối với vi khuẩn và đại đa số động vật nguyên sinh, chết

không phải là một kết quả tất yếu.

Chúng ta đều biết bản chất của sự sống là gene di truyền. Do tác dụng của các nhân

tố bên ngoài như tia tử ngoại, ô nhiễm... và sự thay đổi bên trong của các tế bào thì

kết cấu gene sẽ không thể tránh được phát sinh tổn thương nhất định. Thông

thường, tổn thương này có thể bị loại bỏ thông qua chức năng phục hồi của chính

tế bào, nhưng đến một mức độ nhất định thì sự phục hồi không cách nào tiến hành

được, hay có thể nói là không thể phục hồi được hoàn toàn. Như vậy sẽ dẫn đến sự

lão hoá của các khí quan, sự lão hoá của các tế bào, cuối cùng dẫn đến cái chết của



sinh vật.

Chết là một kết cục không thể tránh được, vậy sao còn có sinh vật không bao giờ

chết? Nguyên nhân là những vi khuẩn hay một số động vật nguyên sinh ấy có một

khả năng tự phục chế rất mạnh. Lấy côn trùng biến hình Amíp làm ví dụ, sinh vật

loại nhỏ này có thể trong thời gian rất ngắn thông qua phân tách mà tự phục chế

với số lượng lớn. Như vậy cho dù có những cá thể có thể lão hoá, có thể chết

nhưng cá thể khác vẫn đang phục chế không ngừng, trên thực tế, chỉ cần điều kiện

dinh dưỡng cho phép thì chúng vẫn có thể phục chế không ngừng.

Bởi vậy, người và động vật đa tế bào khác có thể chết là do trong tế bào của loài

người có cơ chế ngăn chặn sự phân tách không hạn chế, giống như lắp một bộ

phanh xe tốt. Nếu không phải như vậy thì chúng ta không thể tưởng tượng nổi loài

người sẽ đông đến thế nào. Hơn nữa, nếu như bộ phanh xe đó mất tác dụng, thì tế

bào ở đó sẽ tiếp tục phân tách sinh sôi không hạn chế, cuối cùng sẽ hao mòn hết

toàn bộ chất dinh dưỡng trong cơ thể sinh vật, rốt cuộc sẽ trở thành tế bào ung thư.

(Theo sách 10 vạn câu hỏi vì sa

Bí quyết giúp dơi bắt mồi lúc nửa đêm

Dơi có thể tóm trúng một con côn trùng nhỏ xíu trong đêm tối như mực, trong khi

thị lực của nó không hơn gì một người mù dở. Nó dùng cách gì để phân biệt

phương hướng và đoán đúng vị trí đối tượng?

Hơn 260 năm trước, nhà khoa học Italy Sphanlantrani lần đầu tiên đã nghiên cứu

đặc điểm này của dơi.

Ông làm mù một mắt của nó, rồi đặt con vật vào trong một gian phòng kính cao

rộng, có đan nhiều sợi thép. Điều khiến người ta ngạc nhiên là con dơi này vẫn có



thể nhanh nhẹn lách qua sợi thép, bắt được côn trùng một cách chính xác. Có lẽ là

khứu giác của dơi đang phát huy tác dụng, Sphanlantrani nghĩ vậy.

Tiếp theo, ông lại làm hỏng chức năng khứu giác của dơi nhưng dơi vẫn bay được

tốt như thường, giống như chẳng có gì thay đổi vậy. Sau đó ông lại dùng sơn bôi

đầy lên mình dơi. Kết quả vẫn như cũ. Chẳng lẽ lại là thính giác của chúng đang

phát huy tác dụng sao?

Khi Sphanlantrani nút chặt tai của một con dơi rồi thả cho nó bay, cuối cùng ông

thấy nó bay kém hẳn. Nó bay tán loạn hết chỗ này đến chỗ khác, va đập khắp nơi,

đến cả côn trùng nhỏ cũng không bắt được. Điều này cho thấy âm thanh đã giúp

cho dơi phân biệt được phương hướng và tìm được mồi.

Song rốt cuộc đây là loại âm thanh gì, Sphanlantrani vẫn chưa tìm ra. Các nhà khoa

học sau này qua nghiên cứu đã vén được bức màn bí mật đó. Hoá ra, cổ họng của

dơi có thể phát sóng siêu âm rất mạnh, thoát ra ngoài thông qua miệng và lỗ mũi

của nó. Khi gặp phải vật thể, sóng siêu âm liền phản xạ trở lại, tai của dơi nghe

được âm thanh phản hồi, nên có thể phán đoán được khoảng cách và kích cỡ to nhỏ

của vật thể.

Các nhà khoa học gọi phương thức căn cứ vào âm thanh phản hồi để tìm vật thể là

“hồi thanh định vị”. Điều khiến họ kinh ngạc là loài thú nhỏ này trong một giây có

thể nhận và phân biệt được 250 cụm âm thanh phản hồi, từ côn trùng, cây cối, mặt

đất, chướng ngại vật... Ngoài ra, khả năng chống nhiễu của hệ thống định vị âm

thanh phản hồi của nó cũng rất mạnh. Cho dù dơi bị nhiễu nhân tạo, mạnh gấp 100

lần so với sóng siêu âm do con vật phát ra, thì nó vẫn có thể làm việc hiệu quả.

Chính nhờ bản lĩnh độc đáo này mà khi bắt côn trùng trong đêm tối, dơi có thể

nhanh nhẹn và đạt độ chính xác đáng kinh ngạc như vậy. Loài dơi còn được mệnh

danh là radar sống.

Côn trùng có mũi và tai hay không?



Côn trùng thực sự có mũi. Nếu bạn bắt được các loại côn trùng, quan sát tỉ mỉ một

chút thì sẽ phát hiện ra trên đầu chúng đều có một đôi xúc tu. Tuy những đôi xúc tu

của các loại côn trùng không giống nhau, nhưng đều đóng vai trò làm cơ quan

khứu giác.

Ngoài ra, phía dưới miệng của côn trùng còn có hai đôi râu ngắn nhỏ. Tuy bề ngoài

của xúc tu và râu hoàn toàn khác so với mũi của động vật bậc cao, nhưng chúng lại

giống mũi ở chỗ có thể ngửi mùi. Mặt ngoài của xúc tu và râu có rất nhiều lỗ thủng

nhỏ, trong mỗi lỗ thủng đó có một số tế bào có thể cảm thụ mùi trong không khí.

Đối với nhiều côn trùng, chiếc “mũi” đặc biệt này rất quan trọng. Ngoài ong và

bướm, còn có không ít côn trùng khác cũng lợi dụng cơ quan khứu giác đó để tìm

thức ăn hoặc tìm bạn đời, chẳng hạn loài kiến. Nếu thả vài con kiến ở tổ kiến này

vào trong một tổ kiến khác, do mùi của chúng không giống nhau nên những con

kiến ngoại lai này sẽ lập tức bị cắn chết.

Côn trùng không những có thể ngửi mùi, mà còn có thể phân biệt được âm

thanh. Bởi vì trên cơ thể của chúng có một số bộ phận có tác dụng như đôi

tai. Kiểu "tai" này rất kỳ lạ và cũng mọc ở những chỗ rất khác thường. Tai của

muỗi mọc ở trên hai xúc tu của phần đầu, trong đoạn thứ hai của mỗi xúc tu ẩn

giấu một cơ quan nghe âm thanh. Tai của dế lại mọc ở trên đoạn thứ hai của một

đôi chi trước. Còn tai của thiêu thân, với con cái thì ở phần ngực, còn với con đực

thì mọc ở phần bụng.

Khả năng thính giác của côn trùng rất đặc biệt. Chúng có thể phân biệt được nhịp

điệu và quy luật của âm thanh cực kỳ hiệu quả. Nếu như số lần đứt nối của âm

thanh trong mỗi giây đồng hồ tương đối nhiều, thì tai người nghe không ra chỗ đứt



nối, chỉ cảm nhận được là một vùng âm thanh liên tục. Nhưng với nhiều côn trùng,

chúng có thể nhận rõ sự ngắt quãng này. Không những vậy, nhiều loài còn có thể

nghe được siêu âm, thậm chí là siêu âm dao động 200.000 lần mỗi giây.

“Tai” của côn trùng chủ yếu là dùng để tìm “bạn đời”. Tai cũng phát huy tác dụng

rất lớn trong việc bảo vệ an toàn. Chẳng hạn nhiều con thiêu thân có thể nghe được

âm thanh của dơi (loại sóng siêu âm tai người không nghe được), nhờ đó chúng có

thể nhanh chóng rời khỏi khu vực nguy hiểm mà không rơi vào miệng của kẻ thù.

Cái gì mỏng nhất?

Không mấy ai biết rằng màng bong bóng xà phòng là một trong những vật mỏng

nhất mà mắt thường có thể nhìn thấy được. Những vật mà người ta thường dùng để

ví với sự mỏng manh thật vô cùng thô kệch so với nó...

“Mảnh như sợi tóc”, “mỏng như tờ giấy thuốc lá”, thì cũng còn là dày ghê gớm so

với màng xà phòng. Màng xà phòng mỏng hơn sợi tóc và tờ giấy cuộn thuốc lá tới

5.000 lần.

Khi phóng đại lên 200 lần, sợi tóc người có bề dày chừng 1cm, nhưng thiết đồ của

màng xà phòng vẫn chưa nhìn thấy bằng mắt thường được. Phải phóng đại thêm

lên 200 lần nữa, tức là phóng đại cả thảy lên 40.000 lần thì mới nhìn thấy thiết đồ

của màng xà phòng thành một đường mảnh; bấy giờ sợi tóc đã có bề dày trên 2 mét

rồi.

Mối không chỉ là loài ăn hại



Cấu trúc thông khí trong tổ mối.

Tổ mối có cấu trúc thông khí rất tốt. Không khí bên ngoài luồn vào tổ qua các lỗ

trên mặt đất. Ban đầu không khí sẽ lạnh lại, sau đó tiếp xúc với bầy mối ở sâu bên

trong nên nóng dần lên, nhẹ hơn và thoát ra ngoài. Chính vì vậy tại Mali, các đền

thờ Hồi giáo được xây dựng theo thiết kế rất giống với tổ mối.

Để xây tổ, mối có thể đùn đất lên từ dưới độ sâu 20 mét, nên cứ quan sát tổ mối

người ta có thể tìm thấy dấu vết các khoáng chất và kim loại quý.

Tại bờ biển Ngà, đất tổ mối gồm hỗn hợp đất, nước bọt và phân của mối được

dùng làm bột chỉnh hình chữa sai khớp. Người dân ở đây cũng sử dụng hỗn hợp

này làm thuốc chữa bệnh thuỷ đậu và bệnh quai bị. Ngoài ra, ở đây cũng như ở

Benin, mối còn là món ăn rất được trẻ em ưa chuộng.

Tại Trung Phi, bộ tộc Zakara xem thông điệp của mối như những lời sấm truyền.

Để giải đáp một vấn đề gây nhiều tranh cãi, họ để một cây gậy suốt cả ngày trên

miệng tổ mối. Tuỳ theo mối ăn gậy đến mức nào mà họ sẽ có câu trả lời.

Ở Burkina Faso, khi đất nông nghiệp đã bạc màu trơ cứng ra như đá, người dân

trộn mối với phân hữu cơ và nhồi vào các lỗ đào trên mặt đất. Mối sẽ tạo ra vô số

hầm hào dưới lòng đất giúp đất dẫn nước tốt hơn trong mùa mưa. Bộ máy tiêu hoá

của mối (chiếm 70% trọng lượng cơ thể) hoạt động giống như nhà máy hoá chất.

Khi làm tổ, mối đã giữ lại vật chất hữu cơ khiến quá trình khoáng hoá chậm lại và

các hợp chất khó phân huỷ sẽ phân huỷ dễ dàng hơn, giúp cho cây trồng tốt hơn.

Cấu trúc tổ mối cũng giúp giữ cho đất đai ít bào mòn và rửa trôi. Trong số 2.666



loài mối trên thế giới, thật ra chỉ có 6 loài phá hoại nhà cửa.

Kiến thức Ngày nay (theo Science et Vie)

Tấm ảnh năm hình

5 kiểu ngồi khác nhau của cùng một người.

Trong nghệ thuật chụp ảnh có một phương pháp giúp ta chụp được 5 kiểu khác

nhau của một người trên cùng một tấm ảnh. Ưu điểm rõ rệt của tấm ảnh này là biểu

hiện được đầy đủ đặc điểm của người được chụp, làm cho nét mặt của họ rõ nét

nhất.

Người muốn chụp ngồi giữa các gương CC.

Làm thế nào để có được tấm ảnh đó? Dĩ nhiên phải dùng gương phẳng. Người cần

chụp ảnh quay lưng về phía máy ảnh A, mặt hướng về hai gương phẳng đứng

thẳng C. Hai gương này lập thành một góc bằng 1/5 của 360 độ tức là 72 độ. Hai

tấm gương sắp xếp như vậy sẽ cho 4 hình người hướng về phía máy ảnh theo

những cách khác nhau. Những hình này cộng với hình của vật thật được máy ảnh

chụp, hợp thành tấm ảnh 5 hình. Trong khi ấy, bản thân gương (không có khung),

dĩ nhiên không in hình trong ảnh.

Và muốn cho trong gương không in hình máy ảnh, người ta che nó bằng hai màn

BB, giữa hai màn có một khe hở nhỏ để đặt vật kính.

Số hình chụp được trên tấm ảnh phụ thuộc vào góc giữa hai tấm gương. Góc càng

nhỏ thì số hình chụp được càng nhiều.



Khi góc bằng 360/4 = 90 độ, ta sẽ được 4 hình, khi góc bằng 60 độ ta sẽ được 6

hình, khi góc bằng 45 độ thì được 8 hình… Tuy nhiên, số lần phản xạ càng nhiều

thì ảnh càng mờ; do đó người ta thường chỉ chụp lấy ảnh 5 hình.

Tàng hình có phải là chuyện hoang đường?

Trong cuốn tiểu thuyết “Người tàng hình” của nhà văn Anh Herbert George Wells,

nhân vật chính - một nhà vật lý học thiên tài - đã khám phá ra một phương pháp có

thể biến thân thể người ta thành vô hình. Dưới đây là những điều mà ông ta trình

bày với một bác sĩ về phát minh mới của mình...

“Sở dĩ chúng ta nhìn thấy một vật là do vật đó có thể tác dụng được với ánh sáng.

Chắc bác biết rằng vật thể hoặc hấp thụ ánh sáng, hoặc phản xạ hay khúc xạ ánh

sáng. Nếu như vật thể không hấp thụ mà cũng không phản xạ hoặc khúc xạ ánh

sáng, thì nó không thể tự làm cho ta nhìn thấy được. Thí dụ, bác sở dĩ nhìn thấy cái

hòm màu đỏ không trong suốt kia là do lớp sơn màu đỏ hấp thụ một phần ánh sáng

và phản xạ (khuếch tán) những tia sáng còn lại. Nếu như chiếc hòm không hấp thụ

một phần ánh sáng nào cả, mà phản xạ toàn bộ, thì qua con mắt của chúng ta, nó sẽ

là một cái hòm trắng chói loà, tựa như làm bằng bạc vậy. Hòm thủy tinh ít sáng

hơn, qua con mắt của chúng ta, nó không rõ ràng như cái hòm sáng bóng, bởi vì sự

phản xạ và khúc xạ ở thuỷ tinh tương đối ít. Nếu đặt tấm thuỷ tinh trắng thông

thường vào trong nước, hơn nữa, nếu đặt nó vào trong một chất lỏng nào đó có

khối lượng riêng lớn hơn khối lượng riêng của nước thì nó hầu như hoàn toàn mất

hẳn, bởi vì ánh sáng xuyên qua nước rọi vào thuỷ tinh bị khúc xạ và phản xạ rất

yếu. Thủy tinh đã trở thành không nhìn thấy được, giống như một dòng khí

carbonic hoặc hydro trong không khí vậy.

- Đúng - Kemper, người thầy thuốc, nói - Những điều đó đều đơn giản. Ngày nay,

các học sinh đều hiểu rất rõ.

- Đây còn một sự thực nữa mà mỗi học sinh cũng đều biết. Nếu nghiền nát một



miếng thủy tinh thành bột, trong không khí, nó trở thành rất dễ nhìn thấy - nó trở

thành những bột trắng không trong suốt. Sở dĩ như thế là vì, nghiền nhỏ thủy tinh

tức là làm tăng những mặt gây ra phản xạ và khúc xạ của thủy tinh. Tấm thủy tinh

chỉ có hai mặt, nhưng mỗi hạt thủy tinh thì đều có thể phản xạ tia sáng đi qua nó,

cho nên tia sáng có thểxuyên qua nó rất ít. Nhưng nếu thả thủy tinh trắng đã nghiền

nhỏ vào trong nước, thì nó lập tức biến mất. Thủy tinh đã nghiền nhỏ vào nước gần

giống như có cùng chiết suất, do đó làm cho ánh sáng phản xạ và khúc xạ rất ít lúc

đi từ nước vào thủy tinh hoặc ngược lại.

Đặt thủy tinh vào trong bất kỳ một chất lỏng nào đó có cùng chiết suất với nó, anh

sẽ không nhìn thấy được nó: tất cả những vật trong suốt đều trở nên không nhìn

thấy được, nếu ta đặt nó vào trong một môi trường có cùng chiết suất với nó. Hiểu

được điểm đó, anh chỉ cần suy nghĩ một chút là có thể tin chắc rằng chúng ta cũng

có thể làm cho thủy tinh trở thành không nhìn thấy ở ngay trong không khí: nghĩ

cách làm cho chiết suất của thủy tinh bằng chiết suất của không khí. Bởi vì, lúc ấy,

ánh sáng đi từ thủy tinh vào không khí sẽ không bị phản xạ và càng không bị khúc

xạ.

- Đúng, đúng - Kemper nói - nhưng nên nhớ rằng con người không phải là thủy

tinh.

- Không phải, con người còn trong suốt hơn thủy tinh

- Nói tầm bậy!

- Các nhà khoa học tự nhiên cũng nói thế đấy! Lẽ nào mới chỉ có mươi năm mà

bác đã quên hết vật lý học rồi ư? Như giấy chẳng hạn là do những sợi trong suốt

tạo nên, nguyên nhân làm cho nó trắng và không để ánh sáng lọt qua cũng giống

như ở trong trường hợp bột thủy tinh trắng và không cho ánh sáng lọt qua vậy.

Nhưng nếu bôi dầu lên trên giấy trắng, để cho dầu tràn đầy vào các khoảng trống

giữa các sợi, làm cho tờ giấy chỉ có thể phản xạ và khúc xạ ánh sáng bằng các mặt

ngoài của nó thì tờ giấy đó sẽ trở thành trong suốt như thủy tinh. Không riêng gì



giấy, mà ngay sợi vải, sợi len, sợi gỗ, xương thịt, tóc, móng tay và thần kinh của

chúng ta đều như thế cả! Nói tóm lại, trừ huyết tố đỏ trong máu và sắc tố đen trong

tóc ra, hết thảy những thành phần của con người đều do những tổ chức trong suốt,

không màu, tạo nên. Do đó, muốn làm cho chúng ta không nhìn thấy nhau cũng

không phải là khó lắm!”.

Có thể lấy sự kiện sau đây làm căn cứ cho ý kiến đó: những động vật trên mình

không có lông, mắc bệnh bạch tạng (trong các tổ chức của nó thiếu sắc tố) thì khá

trong suốt. Mùa hè năm 1934, một nhà động vật học đã tìm được ở thôn Nhi đồng

(Trung Quốc) một con ếch bạch tạng và đã mô tả nó như sau: “Da rất mỏng, các cơ

trong suốt, có thể nhìn thấy rất rõ các cơ quan bên trong và xương… Qua thành

bụng có thể nhìn thấy rất rõ tim và ruột của con ếch thiếu sắc tố đó đập và co bóp

như thế nào”.

Nhân vật chính trong cuốn tiểu thuyết của Wells đã phát minh được một phương

pháp có thể làm cho tất cả các tổ chức trong cơ thể người đều trở nên trong suốt.

Và anh ta đã ứng dụng phát minh đó vào ngay chính bản thân mình. Thí nghiệm đã

thu được thành tích huy hoàng - bản thân nhà phát minh biến thành một người vô

hình.

Bài sau, bạn sẽ biết điều này có trở thành sự thực hay không.

Uy lực thực sự của người tàng hình

Tác giả cuốn “Người tàng hình” đã chứng minh một cách rất thông minh và chặt

chẽ rằng một người sau khi đã trở thành trong suốt không thể nhìn thấy được thì

người ấy sẽ có được một uy lực cơ hồ như vô hạn. Anh ta đi được vào bất cứ gian

phòng nào và có thể tự do lấy đi bất cứ đồ vật gì... Nhưng, sự thực không phải thế!

Người ta không thể nhìn thấy người tàng hình nên không thể bắt hắn… Trong tiểu

thuyết, mới đầu, người vô hình thắng lợi. Nhưng về sau, những cư dân bị uy hiếp

đã lật đổ được ách thống trị của kẻ địch vô hình có mộng làm hoàng đế ấy.

Hết thảy những điều trình bày trong cuốn tiểu thuyết đã được tác giả suy xét rất kỹ



lưỡng, đến nỗi bạn đọc có thể tin tưởng chắc chắn vào những sự thực mà tác giả đã

mô tả, và nghĩ rằng người tàng hình quả thực là có uy lực nhất trong loài người.

Nhưng, sự thực không phải thế!

Thì ra, tác giả thông minh của cuốn tiểu thuyết “Người tàng hình” đã xem nhẹ một

trường hợp rất nhỏ. Đó là vấn đề: Liệu người tàng hình có nhìn thấy người khác

không?

Nếu như Wells, trước khi hạ bút, tự đề ra cho mình câu hỏi như trên thì thiên tuyệt

tác “Người vô hình” chưa chắc đã thành công. Thật vậy, điểm này đã phá tan cái

ảo tưởng về uy lực mãnh liệt của người vô hình. Anh ta phải là một người mù!

Khi vô hình, hết thảy các bộ phận trong cơ thể của nhân vật này - trong đó có cả

mắt - đều trở thành trong suốt, do đó chiết suất của chúng đều bằng chiết suất của

không khí.

Chúng ta hãy nhớ lại tác dụng của mắt: thuỷ tinh dịch, thuỷ tinh thể và các bộ phận

khác trong mắt đều khúc xạ ánh sáng sao cho ảnh của vật có thể xuất hiện trên

võng mạc. Nhưng nếu chiết suất của mắt và của không khí giống nhau thì hiện

tượng khúc xạ không xảy ra. Đó là vì ánh sáng, khi đi từ một môi trường tới một

môi trường khác có cùng chiết suất, thì không đổi hướng, do đó không thể hội tụ ở

một điểm được. Ánh sáng đi vào mắt người vô hình hoàn toàn không gặp điều gì

trở ngại, nên không khúc xạ, mà cũng không lưu lại ở trong mắt, do trong mắt anh

ta không có sắc tố, vì thế chúng không thể gây ra một ảnh nào trong ý thức của

người vô hình cả.

Như vậy, người vô hình chẳng nhìn thấy gì hết. Những ưu điểm của hắn rõ ràng

chẳng có lợi gì cho hắn cả. Con người đáng sợ với mộng làm hoàng đế ấy chỉ có

thể lang thang ở đầu đường xó chợ, ngửa tay xin ăn mà thôi. Nhưng mọi người

cũng chẳng có cách nào giúp hắn, vì chẳng ai nhìn thấy con người tội nghiệp ấy cả.

Tại sao cá heo có thể bơi với vận tốc cao?



Cá heo.

Lúc bơi nhanh, cá heo có thể đạt 70 km/giờ, thậm chí lên đến 100 km/h khi bị quấy

nhiễu hoặc khi rượt đuổi con mồi. Do đó chúng còn được mệnh danh là kiện tướng

bơi lặn. Các nhà khoa học đã phát hiện ra cá heo ngoài việc có hình thể kiểu giọt

nước, chúng còn có kết cấu da rất đặc biệt.

Về cơ bản da của cá heo có thể chia thành 2 lớp: lớp ngoài là biểu bì dạng xốp rất

mềm, dày khoảng 1,5 mm; lớp trong là chân bì chặt chẽ và cứng rắn, dày khoảng 6

mm, trên chân bì có nhiều mấu nổi lên hình núm. Dưới các mấu này là những sợi

dạng cao su đặc và sợi có tính đàn hồi, xếp đan xen nhau, giữa chúng có đầy mỡ.

Kết cấu da này giống như bộ giảm xóc, làm giảm được chấn động của dòng nước

lên bề mặt cơ thể, ngăn chặn sự phát sinh các dòng nước xiết, do đó làm cho lực

cản ma sát của nước giảm đến mức nhỏ nhất. Nhờ vậy, cá heo có thể bơi được với

tốc độ cao.

Vào thập kỷ 60, chuyên gia tên lửa người Đức là Kelamoer đã dùng cao su bắt

chước theo cấu tạo da cá heo để chế tạo thành công “da cá heo nhân tạo”. Loại da

này khi buộc vào ngư lôi và thuyền thì đều có tác dụng làm giảm một nửa lực cản

khi chúng tiến lên phía trước.

Hiện nay, các nhà khoa học đã có thể dùng da cá heo nhân tạo bọc bên ngoài

những chiếc tàu cỡ nhỏ hoặc tàu ngầm, làm cho tốc độ của chúng tăng cao.

Lật trang quyển sách đã quá cũ

Có những cuốn sách cổ, cũ kĩ đến nỗi lúc giở sách mặc dù cẩn thận đến đâu cũng

vẫn bị rách. Vậy mà trong viện bảo tàng, các nhà khoa học vẫn thường phải đọc

những tờ giấy ấy. Làm thế nào để lật được loại sách đó bây giờ?



Trong Viện hàn lâm khoa học Liên Xô cũ, có một phòng thí nghiệm chuyên tu bổ

lại những văn kiện. Ở đây, người ta cũng gặp những rắc rối nho nhỏ như ở trên.

Khi đó, họ dùng điện để giải quyết vấn đề, tức là làm cho các trang giấy mang

điện. Sau khi các trang giấy ở cạnh nhau tích điện cùng dấu thì chúng sẽ đẩy nhau,

do đó có thể tách riêng từng tờ, mà chẳng tổn hại gì. Giở các trang giấy theo cách

này bao giờ cũng dễ hơn so với cách giở bằng tay hoặc với cách dán nó lên trên

giấy cứng.

Làm tiêu bản trong suốt như thế nào?

Mười năm sau khi cuốn “Người tàng hình” ra đời, giáo sư giải phẫu học người Đức

Spantegonxo đã biến ý tưởng đó thành sự thật. Ông không những chế được các tiêu

bản trong suốt của các cơ quan sống mà còn chế được các tiêu bản trong suốt của

động vật chết nữa. Ngày nay, ta có thể nhìn thấy những tiêu bản này trong nhiều

viện bảo tàng.

Spantegonxo đã sử dụng chính những suy luận vật lý làm căn cứ cho cuốn tiểu

thuyết hoang đường trên: Bất kỳ một vật trong suốt nào đặt trong môi trường trong

suốt, chỉ cần chiết suất của chúng sai kém nhau dưới 0,05 là vật trong suốt ấy có

thể trở thành vô hình.

Nói vắn tắt thì phương pháp chế tiêu bản trong suốt do giáo sư Spantegonxo nghĩ

ra (năm 1911) là: Đầu tiên phải cho những tiêu bản đó qua các phép chế biến quen

thuộc - chuội trắng và rửa sạch, rồi ngâm tiêu bản vào trong ete metylic của axit

xalyxilic (một chất lỏng không màu, có tác dụng khúc xạ rất mạnh). Cuối cùng,

đem ngâm các tiêu bản chuột, cá, các bộ phận của cơ thể người... được chế theo

phương pháp ấy vào trong những bình cũng đựng ete metylic.

Ở đây, đương nhiên người ta không định làm cho các tiêu bản hoàn toàn trong

suốt, bởi vì như thế thì những tiêu bản ấy sẽ trở thành không nhìn thấy được và do

đó đối với giải phẫu sẽ không giúp ích gì cả. Nhưng nếu muốn thì ta cũng có thể

làm cho chúng trở thành hoàn toàn trong suốt.



Tuy nhiên, từ đây tới việc thực hiện lý tưởng của Wells - làm người sống hoàn toàn

trong suốt đến mức độ không nhìn thấy được - còn khoảng cách rất xa. Vì thứ nhất

là, cần phải tìm được phương pháp ngâm thân thể người sống vào trong một chất

lỏng có tác dụng làm trong suốt mà không tổn thương đến các cơ năng tổ chức của

người ấy. Thứ hai, tiêu bản của giáo sư Spantegonxo mới chỉ trong suốt thôi chứ

chưa phải là không nhìn thấy được. Các tổ chức của những tiêu bản này chỉ không

nhìn thấy được khi nhúng chúng vào trong chất nước có cùng chiết suất mà thôi.

Còn nếu như để chúng ở ngoài không khí thì chỉ khi nào chiết suất của chúng bằng

chiết suất của không khí thì mới trở thành không nhìn thấy được. Và khó khăn là ở

chỗ này - làm thế nào để thực hiện được điểm đó thì đến nay chúng ta vẫn chưa

biết.

Nhưng giả sử rằng có một ngày nào đó, ta thực hiện được cả hai điểm trên, nghĩa là

ảo tưởng của nhà tiểu thuyết Anh biến thành sự thật, thì số phận của người vô hình

này ra sao? Bài sau sẽ cho bạn biết điều đó.

Thú biển thở bằng phổi, tại sao có thể ở lâu dưới nước?

Cá voi.

Thú biển (như rái cá biển, báo biển, sư tử biển, cá heo, cá voi...) cũng thở bằng

phổi như thú cạn. Tuy phải thường xuyên nhô lên mặt nước, nhưng chúng có thể ở

dưới nước một thời gian tương đối dài, từ 20-30 phút với rái cá biển, 43 phút với

báo biển Wader, hay thậm chí 1-2 tiếng với cá voi cỡ lớn.

Tại sao ở dưới nước trong thời gian dài như vậy mà chúng không chết ngạt? Các

nhà nghiên cứu đã phát hiện cơ thể thú biển có “kho” tích trữ oxy đặc biệt, chính là

máu và cơ.



Chúng ta biết rằng, trong máu chứa một lượng lớn oxy và thể khí CO2. Mặt khác,

tỷ lệ máu so với thể trọng cơ thể của thú biển thông thường lớn nhiều hơn so với

động vật sống trên cạn. Ví dụ ở người, máu chiếm khoảng 7% thể trọng, còn máu

của cá heo lại chiếm khoảng 10-11% thể trọng của nó, và ở báo biển là 18%.

Ngoài máu ra, cơ thịt cũng có thể tích trữ ôxy. Trong cơ thịt của thú biển có một

loại albumin cơ hồng, rất dễ kết hợp với oxy. Khi chúng nhô lên khỏi mặt nước để

thay đổi không khí, oxy được hít vào, một phần kết hợp với albumin cơ hồng hình

thành trạng thái kết hợp hóa học, tích trữ trong cơ. Albumin này càng nhiều, oxy

được tích trữ càng lớn.

So với động vật cạn, albumin cơ hồng ở thú biển cao hơn nhiều. Oxy dự trữ kiểu

này có thể chiếm hơn 50% dự trữ oxy toàn thân chúng. Chính vì albumin trong cơ

thịt khá nhiều, nên màu sắc của thịt cá voi và thịt báo biển đều có màu tím thẫm.

Ngoài ra, tần số thở bình thường của thú biển tuy rất thấp, nhưng khả năng hít oxy

và nén khí CO2 lại rất mạnh, có lợi cho cuộc sống dưới nước của chúng. Người

bình thường một lần thở chỉ có thể thay đổi 15-20% khí trong phổi, còn cá voi lại

có thể thay đổi trên 80%. Đa số động vật cạn, kể cả người rất nhạy cảm với CO2

trong máu. Nếu hàm lượng CO2 trong không khí tăng lên, thì tần xuất thở của

người sẽ tăng lên gấp 5 lần bình thường. Nhưng thú biển lại không như vậy, dù

CO2 trong máu tăng lên cũng không xảy ra sự cưỡng chế thở. Có người từng thử

nghiệm, đeo cho báo biển một mặt nạ hô hấp đặc biệt, để chúng hô hấp khí có giới

hạn. Họ phát hiện thấy khi hàm lượng CO2 trong đó cao đến 10% thì hoạt động thở

của báo biển vẫn giữ được bình thường. Điều này đã giúp cho chúng sống được

dưới nước trong thời gian dài.

(Theo sách

Cơ quan cảm giác của hà mã mọc ở đâu?



Dưới nước, hà mã cũng chỉ nhô lên rất ít như thế này.

Quan sát kỹ hình dạng của hà mã bạn sẽ thấy một hiện tượng thú vị, đó chính là

mắt, mũi và tai của nó hầu như đều mọc trên đỉnh đầu, khác với dã thú thông

thường.

Hà mã tuy là động vật cạn, nhưng lại rất thích ngâm mình trong nước, thường đợi

đến đêm khuya mới bò lên bờ kiếm ăn. Để phù hợp với thói quen sống trong nước,

cơ quan cảm giác của nó đã chuyển dần lên trên đỉnh đầu. Bởi vì khi toàn bộ thân

hình to lớn ngâm trong nước, chỉ cần hơi nhô đầu lên, các giác quan sẽ vừa vặn

vượt ra khỏi mặt nước một chút. Như vậy, hà mã vừa có thể ẩn mình rất tốt, vừa có

thể thông qua mắt, mũi, tai để hít thở không khí trong lành, nghe được tiếng động

xung quanh.

Cá sấu, cá trắm đen sống ở dưới nước cũng có điểm tương tự với hà mã về phương

diện này.

Gấu Bắc cực - loài vật ngủ tự do nhất

Gấu Bắc cực.

Hầu như mọi động vật đều ngủ trong một tư thế cố định và đều có ý đồ nhất định.

Chẳng hạn chó hướng đầu ra phía ngoài để thường xuyên theo dõi các biến động,

ngựa ngủ đứng để dễ bề chạy trốn, thú ăn kiến thì cong cái đuôi chổi lên để che

mình, riêng gấu Bắc cực chẳng theo khuôn phép nào cả.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/Ban-co-biet/2003/04/3B9C6D20/hm2.jpg

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/Ban-co-biet/2003/04/3B9C6D20/hm2.jpg



Có lúc chúng cắm mõm và bốn chân vào trong tuyết, hoặc nằm ngang giữa hai

đống băng. Đôi khi chúng lại ngủ ngồi trên tuyết, nửa chân trên duỗi thẳng về phía

trước trông giống như một chiếc cần cẩu, hoặc là cuộn tròn toàn thân lại như một

quả cầu lông trắng lớn.

Các nhà khoa học khi quan sát thói quen sinh hoạt của gấu Bắc cực còn phát hiện

thấy chúng thường gác đầu lên một đống băng cao ngất, còn thân thì nằm ngang

trong tuyết ngủ một cách ngon lành, hoặc nằm ngửa bốn chân chổng lên trời và

nằm sấp dán bụng xuống đất.

Tại sao gấu Bắc cực lại ngủ khác lạ như vậy? Các nhà khoa học cho rằng gấu Bắc

cực là chúa tể của vùng này, không có bất kỳ kẻ địch nào, do vậy hành vi của

chúng thường được biểu hiện một cách tuỳ tiện. Ngoài ra, gấu Bắc cực dùng nhiều

tư thế ngủ đa dạng, rất có lợi cho việc giảm bớt mỏi mệt

Rắn không chân bò bằng cách nào?

Đa số các loài rắn hiện tại đều không có chân, chỉ trừ số ít loài, như trăn, là còn có

dấu vết của chi sau. Tuy vậy, với các cơ quan vận động và phương thức vận động

đặc biệt, nhóm bò sát này vẫn có thể lao vun vút qua các sa mạc hay cánh đồng.

Toàn thân rắn bao phủ một lớp vảy, nhưng những vảy này hoàn toàn khác với vảy

cả: vảy rắn là do tầng sừng ở phía ngoài cùng của da biến thành, cho nên cũng

được gọi là vảy sừng. Còn vảy của đại đa số các loài cá là tầng chân bì phía trong

cùng của da biến thành. Vảy rắn khá dẻo dai, không thấm nước. Sự lớn lên của vảy

cũng không tương ứng với sự lớn lên của cơ thể. Rắn lớn lên đến một thời gian nào

đó cần phải lột xác một lần. Sau khi lột xác, vảy vừa mới mọc ra sẽ lớn hơn vảy cũ

một chút. Vảy rắn, không chỉ có tác dụng chống sự bốc hơi của nước và giúp cơ

thể khỏi bị tổn thương, mà còn là cấu tạo chủ yếu giúp rắn bò được.



Vảy trên thân rắn có 2 loại: một loại ở chính giữa bụng tương đối lớn và có hình

chữ nhật, được gọi là vảy bụng; loại thứ hai nằm ở hai bên vảy bụng kéo dài đến

mặt lưng, hình nhỏ hơn, gọi là vảy thân. Vảy bụng thông qua cơ sườn nối với

xương sườn.

Rắn không có xương mỏ ác, nên xương xường của nó có thể cử động tự do trước

sau. Khi cơ sườn co bóp, làm cho xương sườn di động về phía trước, nhờ đó vảy

bụng hơi vểnh lên, đầu nhọn của vảy vệnh lên giống như bàn chân giẫm lên mặt

đất hoặc vào vật thể khác, đẩy cơ thể tiến về phía trước.

Ngoài ra, xương sống của rắn trừ khớp xương thông thường lồi ra, còn có một đôi

xương cung lồi của đốt trước với xương cung lõm của đốt sau xương sống trước

tạo thành khớp, như vậy không chỉ làm cho xương sống của rắn nối với nhau vững

chắc, mà còn làm tăng thêm khả năng uốn lượn sang trái phải của cơ thể, làm cho

thân rắn vận động theo hình sóng. Như vậy, mặt bên cơ thể rắn không ngừng gây

áp lực với mặt đất, sẽ đẩy nó tiến lên phía trước. Sự vận động này kết hợp với hoạt

động của vảy bụng sẽ làm cho rắn bò nhanh hơn.

Da của rắn rất nhão, khi vảy tiếp xúc với mặt đất, trước hết trong cơ thể chuyển

động trượt về phía trước, động tác này không những giúp cho rắn bò, mà còn là

nguyên nhân để rắn có thể trèo cây. Nếu đặt rắn trên sàn nhà nhẵn bóng thì nó sẽ

“khó nhọc bò từng tí một”.

Cá nhà táng biết đỡ đẻ

Khi có con cái nào sắp chuyển dạ, những con cá cái khác bơi

quanh để "đỡ đẻ". Chúng giúp cá con ngoi lên mặt nước hít hơi thở đầu tiên. Tinh

thần "tương thân tương ái" ấy thật hiếm thấy ở loài vật.

Cá nhà táng (tên khoa học Physeter catodon)nặng trung bình trên dưới 30 tấn, lớn



nhất trong họ hàng nhà cá voi có răng. Nó có cái đầu chiếm tới 1/3 chiều dài cơ

thể. Trong cái đầu to đó lại chứa dung lượng rất lớn một loại chất thường được gọi

là dầu cá nhà táng (Spermacati).

Dù chúng ta hay gọi loài này là cá nhưng chúng được xếp vào loài động vật có vú,

cũng đẻ con (chứ không phải trứng) và cho con bú sữa. Mỗi lần sinh nở, cá nhà

táng chỉ cho ra một con, nhưng thỉnh thoảng cũng có trường hợp sinh đôi. Cá mẹ

cho con bú đến khi con được 2 tuổi.

Cá nhà táng có khả năng lặn sâu đến 1.000 m và thậm chí khi cần có thể lặn xuống

gấp đôi độ sâu này để bắt mực ống loại lớn làm thức ăn. Ở độ sâu như vậy, chúng

được thiên nhiên "trang bị" một hệ thống phát sóng siêu âm (giống loài dơi) để tìm

mồi trong môi trường tối đen dưới đáy đại dương.

Mùa giao phối của chúng diễn ra vào khoảng tháng 4. 16 tháng sau, cá con chào

đời. Cá cái trưởng thành sau 9 năm, còn cá đực 25 năm.

Hàm dưới cá nhà táng có răng nhưng không dùng để làm gì cả. Chiều dài cơ thể

con đực khoảng 18 m. Cá cái bằng khoảng 80% chiều dài và nặng khoảng 50-60%

trọng lượng cá đực. Cá nhà táng sống trong các đại dương từ khoảng 70 vĩ độ bắc

đến khoảng 70 vĩ độ nam.

(Theo Tài Hoa Tr

Bí quyết giữ ấm của gấu Bắc cực

Những con gấu trắng có thể sinh sống vui vẻ ở chỏm băng lạnh lẽo phía bắc trái

đất là nhờ một bộ lông có kết cấu đặc biệt khác thường của chúng.

Thường thường, người ta có thể dùng máy ảnh tia hồng ngoại hàng không để chụp

ảnh những động vật có thân nhiệt cao hơn so với nhiệt độ trái đất, nhưng với gấu

Bắc cực, phương pháp này là vô dụng. Hóa ra, thân nhiệt của chúng và nhiệt độ

băng tuyết của vùng cực gần như bằng nhau. Nếu như chuyển sang dùng máy ảnh

tia tử ngoại thì sẽ chụp được gấu Bắc cực một cách rõ nét, hơn nữa trên ảnh chúng

còn đậm hơn nhiều so với màu sắc của băng tuyết xung quanh. Điều này cho thấy



bộ lông màu trắng của gấu Bắc cực có thể hấp thu một lượng lớn tia tử ngoại.

Tại sao bộ lông này có thể hấp thu nhiều tia tử ngoại như vậy? Dưới kính hiển vi

điện tử, người ta phát hiện thấy những sợi lông giống như những chiếc ống rỗng,

bên trong không hề có bất kỳ một sắc tố nào. Nhìn bình thường sở dĩ nó có màu

trắng là bởi vì bề mặt bên trong của ống tương đối thô ráp, giống như những bông

tuyết trong suốt khi rơi xuống đất thì có màu trắng vậy. Quan sát kỹ hơn nữa sẽ

phát hiện thấy loại ống lông này có thể để cho tia tử ngoại xuyên qua tâm, giống

như một ống dẫn tia tử ngoại thông suốt. Điều đó chứng tỏ gấu Bắc cực có thể hấp

thu gần như toàn bộ ánh sáng mặt trời bao gồm cả tia tử ngoại chiếu trên mình nó

để làm tăng thân nhiệt lên. Ngoài ra, chính bộ lông cũng vừa dài lại vừa dày rậm,

giúp cho gấu không sợ cái lạnh giá ở Bắc cực. Đây là một trong những bộ lông

động vật giữ nhiệt tốt nhất thế giới.

(Theo 10 vạn câu hỏi vì sao

Động vật sa mạc tồn tại như thế nào?

Động vật muốn tồn tại trong sa mạc thì phải có ít nhất hai khả năng. Một là khả

năng đi lại, bởi vì đất cát bất cứ lúc nào cũng có thể chôn vùi chúng; hai là khả

năng trữ nước, vì khi rời khỏi nước thì bất kỳ sinh vật nào cũng chỉ còn con đường

chết.

Về cả hai phương diện thì thằn lằn có thể coi là một điển hình sống mãnh liệt: Phần

trước tứ chi của nó mở ra thành màng lớn, chống đỡ cho cơ thể đi lại thoải mái trên

cát. Khi màn đêm buông xuống, sương mù bao phủ, cơ thể và mắt của thằn lằn liền

dùng khả năng tối đa để tập hợp những giọt sương. Ngoài ra cái lưỡi dài của nó

còn có thể liếm sương trước mắt rất linh hoạt và khéo léo, giống như cái gạt nước



trên ôtô vậy.

Về phương thức vận động, rắn lao nhập gia tùy tục bằng một kiểu di chuyển không

giống ai: Để ngăn chặn bị các hạt cát chôn vùi bất cứ lúc nào, nó cong người sang

trái, phải hết mức để tăng diện tích tiếp xúc với đất cát, và hình thành nên thói

quen vận động nghiêng.

Về khả năng trữ nước, thằn lằn đuôi vểnh có những đặc điểm để thu gom các giọt

nước tối đa. Mỗi khi sương xuống, nó lại bò lên đỉnh cồn cát, quay lưng về phía có

sương từ biển thổi tới, đuôi của nó vểnh lên cao, làm cho thân của nó nghiêng sang

một bên, khi sương mù gặp cơ thể lạnh buốt của con vật thì sẽ ngưng tụ thành

những giọt nước, chạy men theo lưng trượt vào miệng thằn lằn.

Không chỉ dừng lại ở những đặc điểm này, động vật sa mạc mỗi con đều có một

phương pháp tồn tại riêng, chẳng hạn có loài chuyên sống phụ thuộc vào thực vật.

Một số thường ngày giấu mình trong hang cát, khi mưa sương xuống thì lập tức bò

lên mặt đất, sử dụng toàn thân để hứng sương.

Hình dạng tự nhiên của chất lỏng là gì?

Dầu ở trong bình nước hòa lẫn rượu thì tụ lại thành khối cầu, không chìm cũng

không nổi.

Chúng ta thường quen nghĩ rằng các chất lỏng không có hình thù gì cả. Thực tế lại

khác, mọi chất lỏng đều có vẻ ngoài tự nhiên là hình cầu.

Thông thường, trọng lực ngăn cản không cho chất lỏng lấy hình dạng ấy. Vì thế,

chất lỏng hoặc chảy lan thành lớp mỏng (nếu không đổ vào bình), hoặc lấy hình

dạng của bình (nếu đổ vào đó). Nhưng khi ở bên trong lòng một chất lỏng khác



cũng có trọng lượng riêng như nó, theo định luật Archimede, chất lỏng “mất” trọng

lượng (nó đúng là không nặng chút nào, hay nói cách khác, trọng lực không tác

dụng lên nó) và bây giờ chất lỏng lấy hình dạng tự nhiên của nó là hình cầu.

Dầu oliu nổi trong nước nhưng chìm trong rượu. Vì thế có thể hòa lấy một hỗn hợp

nước và rượu như thế nào cho dầu oliu không chìm xuống đáy mà cũng không nổi

lên mặt. Dùng xilanh bơm một ít dầu oliu vào trong hỗn hợp này, bạn sẽ thấy một

sự kỳ lạ: dầu tụ lại thành một giọt tròn lớn, treo lơ lửng.

Nếu quay nhanh khối dầu trong rượu bằng một que nhỏ xuyên qua nó, thì sẽ có

một vòng dầu tách ra khỏi khối cầu.

Ta hãy xuyên qua tâm của khối cầu bằng dầu đó một que gỗ dài hoặc một sợi dây

thép dài rồi quay que. Khối cầu bằng dầu cũng quay theo (thí nghiệm sẽ hay hơn

nếu gắn vào trục quay một vành bìa cứng nhỏ tẩm dầu; cả vành giấy này phải nằm

gọn bên trong khối cầu). Vì ảnh hưởng của sự quay, khối cầu đầu tiên dẹp xuống,

rồi sau mấy giây thì có một vành đai dầu tách ra khỏi khối đó. Vành đai này bị

phân ra thành nhiều phần, là những giọt hình cầu tiếp tục quay tròn quanh khối cầu

trung tâm.

Tại sao hai mắt cá thờn bơn cùng mọc ở một bên?



Cá bơn.

Thờn bơn có tướng mạo kỳ quái so với các loại cá thông thường: mắt của nó không

nằm đối xứng ở hai đầu, mà mọc ở cùng một phía của cơ thể. Thêm vào đó thân

của nó rất dẹt, hai bên cũng không đối xứng, do vậy trước kia có người ngộ nhận

rằng đây là hai con sống dính chặt vào nhau.

Thực ra, cá thờn bơn giống như các loại cá khác đều là sống một mình. Còn hiện

tượng hai mắt mọc cùng một bên là kết quả của quá trình thích nghi lâu dài với môi

trường. Khi trứng thờn bơn nở thành cá nhỏ, hai mắt vẫn mọc đối xứng ở hai bên

đầu. Lúc đó nó khá “sôi nổi”, luôn muốn nổi lên mặt nước để chơi đùa. Tuy nhiên,

sau khoảng 20 ngày, thân dài đến 1 cm, do các bộ phận cơ thể phát triển không cân

bằng, khi bơi cũng dần nghiêng thân sang một bên, vậy là nó bắt đầu nằm nghiêng

và sống hẳn ở đáy biển. Đồng thời, với mắt phía dưới, do sợi dây mềm dưới mắt

không ngừng căng lên, làm cho mắt chuyển động về phía trên, qua sống lưng tới vị

trí song song với con mắt vốn có ở đó. Khi đã đến chỗ thích hợp, mắt không di

chuyển nữa mà cố định lại.

Do thờn bơn sống thời gian dài dưới đáy biển, hai mắt hoàn toàn ở phía trên, rất có

lợi cho nó phát hiện ra kẻ địch và bắt mồi. Ngoài đôi mắt lạ lùng, màu sắc da thờn

bơn cũng thay đổi rất đặc biệt. Ở phần thân dưới, do hướng xuống đáy biển trong

thời gian dài nên sắc tố cũng tương đối nhạt, còn phần trên có màu nâu, gần với

màu của đất dưới đáy biển, nên vừa tránh được tầm mắt của kẻ địch, vừa có thể

kiếm được thức ăn một cách thuận tiện.

Cá thờn bơn có rất nhiều loại, trong đó có 4 loại lớn. Hai loại có đuôi, nếu hai mắt

nằm bên trái cơ thể gọi là “cá bình”, nằm bên phải gọi là “cá bơn”.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/Ban-co-biet/2003/03/3B9C61BF/cabon.jpg



Hai loại khác không có đuôi. Vây đuôi và vây lưng liền thành một mảng, bề ngoài

giống như cái lưỡi. Ở nhóm này, nếu mắt đều nằm ở bên trái thân gọi là “cá tháp

hình lưỡi”, nằm ở bên phải gọi là “cá tháp”.

Đặt ảnh cách mắt như thế nào là hợp lý?

[...] Quy tắc thứ hai trong nghệ thuật xem ảnh, đó là phải đặt ảnh cách mắt một

khoảng thích hợp, nếu không sẽ làm hỏng mất sự phối cảnh chính xác. Nhưng

khoảng cách đó là bao nhiêu?

Muốn có được một ấn tượng hoàn toàn thì phải nhìn ảnh dưới một góc trông bằng

góc trông mà vật kính của máy ảnh “nhìn” hình trên kính mờ của buồng tối; hoặc

có thể nói rằng, bằng góc trông mà vật kính “nhìn” vật được chụp. Từ đó ta suy ra

rằng hình của vật nhỏ hơn kích thước tự nhiên bao nhiêu lần thì phải đặt ảnh cách

mắt một khoảng nhỏ hơn khoảng cách từ vật đến vật kính bấy nhiêu lần. Nói khác

đi, cần phải đặt ảnh cách mắt một khoảng xấp xỉ bằng tiêu cự của vật kính.

Nếu ta chú ý rằng đa số các máy ảnh thường dùng có tiêu cự vật kính là 12-15 cm

(ở đây tác giả nói tới những máy ảnh thông dụng trong thời kỳ ông viết cuốn sách

này, những năm 1930-1940), thì sẽ thấy rằng trước nay ta chưa hề xem ảnh ở vị trí

đặt mắt chính xác, vì khoảng thấy rõ đối với một con mắt bình thường là 25 cm,

gần gấp đôi khoảng cách nói trên. Cả những tấm ảnh treo tường cũng cho cảm giác

phẳng vì ta đã nhìn chúng với một khoảng cách còn lớn hơn nữa.

Chỉ những người cận thị có khoảng thấy rõ tương đối ngắn (cũng như trẻ em có thể

nhìn rõ ở khoảng cách gần) khi nhìn một tấm ảnh thông thường bằng phương pháp

chính xác (bằng một con mắt) thì mới thấy công hiệu. Khi đặt ảnh cách mắt chừng

12-15 cm, họ sẽ thấy trước mắt mình không phải là bức tranh phẳng, mà là một

hình nổi giống như nhìn thấy trong kính xem ảnh nổi vậy.

Như vậy, chúng ta thường hay than phiền một cách vô ích rằng ảnh không có sức

sống, đó là do chúng ta không biết đặt ảnh cách mắt một khoảng thích hợp, và lại

dùng hai mắt để nhìn thứ chỉ dành cho một mắt.



Những điều chưa biết về nghề nhiếp ảnh

Louis Jacques Mandé Daguerre, người phát minh ra kiểu chụp ảnh Daguerre.

“Ông nội tôi đã phải ngồi không nhúc nhích trước máy ảnh suốt bốn mươi phút

đồng hồ mới chụp được một tấm ảnh, mà lại chỉ là một tấm độc nhất không in

thêm được!”, nhà vật lý học người St. Peterburg, giáo sư Veinberg, kể về những

chiếc máy ảnh đầu tiên.

Nghề chụp ảnh thâm nhập vào cuộc sống của chúng ta từ những năm 40 của thế kỷ

19, đầu tiên dưới hình thức những “tấm ảnh kiểu Daguerre” (mang tên Daguerre,

người đã phát minh ra phương pháp ấy), tức là những tấm ảnh in lên các bản kim

loại. Khuyết điểm của phương pháp này là người được chụp phải ngồi rất lâu trước

máy ảnh - hàng mấy chục phút!

Đối với quần chúng, việc chụp ảnh như vậy mà không cần họa sĩ là một điều mới

lạ, gần như thần bí, cho nên chưa dễ tin ngay được. Trong một tờ tạp chí cũ của

Nga (1845) có một câu chuyện khá lý thú về vấn đề này:

“Nhiều người đến bây giờ vẫn chưa tin rằng phép chụp ảnh của Daguerre lại có tác

dụng. Có lần, một vị khách quần áo chỉnh tề đi chụp ảnh. Người thợ chụp ảnh bảo

ông ta ngồi xuống, điều chỉnh ống kính, lắp một tấm nhỏ, nhìn đồng hồ rồi đi chỗ

khác. Khi người chủ còn ở trong phòng thì ông khách đáng kính ấy vẫn ngồi rất

ngay ngắn, nhưng khi ông ta vừa đi khỏi cửa, vị khách liền đứng dậy, lấy thuốc ra

hút, nhìn tỉ mỉ khắp xung quanh máy ảnh, dán mắt vào ống kính, lắc lư đầu, khen:

“Cái trò láu lỉnh”, và bắt đầu đi dạo trong phòng.

Người thợ chụp ảnh trở vào, sửng sốt đứng trước cửa và thốt lên:



- Ông làm gì thế? Tôi đã nói với ông phải ngồi thật ngay ngắn kia mà!

- Tôi đã ngồi rồi, chỉ lúc bác ra tôi mới đứng dậy thôi.

- Cả lúc đó ông vẫn phải ngồi chứ.

- Thế nhưng tại sao tôi lại phải vô công rồi nghề ngồi như thế?”

Chắc hẳn bạn đọc cho rằng đối với thuật chụp ảnh, ngày nay chúng ta làm gì còn

có những ý nghĩ ngây thơ như thế nữa. Thật ra, vẫn còn nhiều người chưa thật hiểu

thấu đáo thuật chụp ảnh, thậm chí cả cách xem những tấm ảnh đã chụp được. Chắc

bạn sẽ tự nhủ rằng điều này có gì mà không biết: cầm ảnh lên tay rồi nhìn chứ sao.

Nhưng sự thực không đơn giản như vậy, phần lớn những người thợ chụp ảnh và

những người thích nghề này (chứ chưa nói đến quần chúng), khi xem ảnh vẫn hoàn

toàn không theo đúng phương pháp.

Vì sao lực sĩ Sviatogo lại chết?

Bạn có còn nhớ câu chuyện đời xưa về anh chàng lực sĩ Sviatogo, người tự dưng

nghĩ ra chuyện nhấc bổng trái đất lên hay không? Archimede cũng đã lăm le hoàn

thành một kỳ công như thế, và đã đòi hỏi một điểm tựa cho đòn bẩy của mình...

Nhưng Sviatogo thì lại rất khỏe, và chẳng có đòn bẩy. Anh ta muốn tìm lấy cái gì

có thể nắm lấy được để cánh tay khỏe mạnh của anh ta có nơi mà dùng sức: “Giá

mà tôi tìm được một cái gì để kéo thì chắc là tôi đã nhấc được cả trái đất lên rồi”.

Thật may mắn, chàng lực sĩ tìm thấy trên mặt đất một cái “quai” đóng rất chắc,

“không long ra được, không xê xích được, không bật lên được”.

"Chàng Sviatogo xuống ngựa,

Hai tay nắm lấy quai,

Nhấc lên quá đầu gối,

Và chân chàng cũng tụt xuống đất đến đầu gối.

Bộ mặt nhợt nhạt của chàng, không có nước mắt mà có máu chảy ra.

Sviatogo bị mắc nghẽn ở đó, không nhấc chân lên được.

Và cuộc đời của chàng đến đây là hết".



Giá mà Sviatogo biết rõ định luật tác dụng và phản tác dụng, thì anh ta đã hiểu

được rằng sức mạnh lực sĩ của mình đặt vào đất sẽ gây ra một lực phản tác dụng

như thế, và do đó cũng là một lực khổng lồ kéo anh ta về mặt đất.

Như vậy, loài người đã biết ứng dụng một cách không có ý thức định luật phản tác

dụng trong hàng nghìn năm trước khi Newton phát biểu nó lần đầu tiên trong

quyển sách bất hủ của mình “Những cơ sở toán học của triết học tự nhiên” (tức là

vật lý học).

Tại sao ngựa ngủ đứng?

Ngựa có đặc tính không giống với những gia súc khác, đó là trong đêm tối, bất kể

lúc nào chúng cũng đều nhắm mắt ngủ đứng. Thói quen này là do di truyền lại từ

tổ tiên ngựa hoang.

Những con ngựa hoang sống ở trên thảo nguyên sa mạc rộng mênh mông, trong

thời xa xưa nó vừa là đối tượng săn bắt của loài người, vừa là món ăn ngon của các

loài thú dữ. Ngựa không giống như trâu, dê có thể dùng sừng để quyết đấu, mà

biện pháp duy nhất chỉ là bỏ chạy để thoát thân. Cơ thể chúng dài, tứ chi khoẻ, rất

thích nghi với khả năng này. Mặt khác, những động vật ăn thịt như hổ, báo, chó

sói… đa số đều hoạt động về đêm. Vì vậy, ngựa hoang không dám thảnh thơi ngủ

trong đêm tối, ngay cả ban ngày chúng cũng chỉ dám đứng ngủ gật và luôn đề cao

cảnh giác.

Ngựa nhà mặc dù không gặp nguy hiểm bởi kẻ thù hoặc do con người gây ra giống

như ngựa hoang, nhưng nó được thuần hoá từ ngựa hoang. Vì vậy, thói quen ngủ

đứng của ngựa hoang vẫn còn được giữ đến ngày nay.

Ngoài ngựa, lừa cũng có thói quen ngủ đứng, bởi vì môi trường sống của tổ tiên



chúng gần giống với ngựa hoang.

(Theo sách Vật lý vu

Vì sao lực sĩ Sviatogo lại chết?

Bạn có còn nhớ câu chuyện đời xưa về anh chàng lực sĩ Sviatogo, người tự dưng

nghĩ ra chuyện nhấc bổng trái đất lên hay không? Archimede cũng đã lăm le hoàn

thành một kỳ công như thế, và đã đòi hỏi một điểm tựa cho đòn bẩy của mình...

Nhưng Sviatogo thì lại rất khỏe, và chẳng có đòn bẩy. Anh ta muốn tìm lấy cái gì

có thể nắm lấy được để cánh tay khỏe mạnh của anh ta có nơi mà dùng sức: “Giá

mà tôi tìm được một cái gì để kéo thì chắc là tôi đã nhấc được cả trái đất lên rồi”.

Thật may mắn, chàng lực sĩ tìm thấy trên mặt đất một cái “quai” đóng rất chắc,

“không long ra được, không xê xích được, không bật lên được”.

"Chàng Sviatogo xuống ngựa,

Hai tay nắm lấy quai,

Nhấc lên quá đầu gối,

Và chân chàng cũng tụt xuống đất đến đầu gối.

Bộ mặt nhợt nhạt của chàng, không có nước mắt mà có máu chảy ra.

Sviatogo bị mắc nghẽn ở đó, không nhấc chân lên được.

Và cuộc đời của chàng đến đây là hết".

Giá mà Sviatogo biết rõ định luật tác dụng và phản tác dụng, thì anh ta đã hiểu

được rằng sức mạnh lực sĩ của mình đặt vào đất sẽ gây ra một lực phản tác dụng

như thế, và do đó cũng là một lực khổng lồ kéo anh ta về mặt đất.

Như vậy, loài người đã biết ứng dụng một cách không có ý thức định luật phản tác

dụng trong hàng nghìn năm trước khi Newton phát biểu nó lần đầu tiên trong

quyển sách bất hủ của mình “Những cơ sở toán học của triết học tự nhiên” (tức là

vật lý học).

(Theo sách Vật lý vui)

Vì sao lò hơi bị nổ?



Nếu bạn để ý sẽ thấy, sau khi đun nước, trong ấm dần dần lắng đọng một lớp cặn

trắng, dày và cứng, bám chắc trên bề mặt kim loại, rất khó rửa sạch. Các lò hơi lớn

trong nhà máy sau thời gian dài đun nóng bị cặn đóng dày, có thể làm tắc ống dẫn

nước, gây nổ lò hơi.

Bản thân nước không có cặn, nhưng trong nước thiên nhiên chứa một ít tạp chất

như canxi sunfat CaSO4, magie sunfat MgSO4, canxi bicacbonat Ca(HCO3)2,

magie bicacbonat Mg(HCO3)2, cùng với các muối natri, muối kali khác. Thông

thường nước ngầm (nước giếng) có chứa nhiều muối hơn nước trên mặt đất (sông,

hồ…). Nước có chứa nhiều muối được gọi là nước cứng, nước chứa ít muối gọi là

nước mềm.

Khi đun sôi nước trong lò hơi, canxi bicacbonat và magie bicacbonat khi đun nóng

sẽ bị phân huỷ sinh ra các kết tủa canxi cacbonat, magie cacbonat, lắng đọng ở mặt

trong thành lò. Ngoài ra, canxi sunfat và magie sunfat cũng lắng lại mặt bên trong

lò hơi làm cho lớp cặn càng bền chắc hơn. Cặn lò dẫn nhiệt kém, vì thế để làm cho

nước sôi cần nhiệt độ cao hơn, khiến cho nhiệt độ trong lò hơi quá cao, áp suất

tăng mạnh, vách lò hơi không chịu đựng được dẫn đến nguy cơ làm nổ lò.

Để làm mềm nước (làm mất độ cứng của nước), có thể sử dụng hai phương pháp:

vôi - sôđa và phương pháp trao đổi ion. Theo phương pháp đầu tiên, người ta cho

vào nước một nhũ tương hỗn hợp đá vôi - sôđa (natri cacbonat). Các ion canxi và

magie trong nước cứng sẽ bị kết tủa, sau đó được lọc để loại bỏ kết tủa này. Nước

đã làm mềm đem đun trong lò hơi thì vách lò hơi sẽ không bị đóng cặn nữa.

Ánh sáng đom đóm có từ đâu?

Đom đóm Thử di nát trên đất một con đom đóm phát sáng, bạn

sẽ thấy để lại trên mặt đất là một vệt dài, vẫn tiếp tục nhấp nháy, sau đó mới mờ



dần rồi mất hẳn. Như vậy, ánh sáng do đom đóm phát ra là sản phẩm của một quá

trình hoá học, chứ không phải là quá trình sinh học.

Bởi vì, sau khi côn trùng đã chết mà ánh sáng vẫn còn, thì rõ ràng con vật chỉ làm

nhiệm vụ liên tục sinh ra loại chất phát sáng mà thôi.

Đom đóm có hai nhóm là đom đóm bay và đom đóm bò dưới đất. Cả hai nhóm này

đều có thể phát ra cùng một thứ ánh sáng lạnh đặc biệt, không toả nhiệt như ánh

sáng nhân tạo. Đó là vì trong quá trình phát sáng, hầu như toàn bộ năng lượng

được sinh vật chuyển thành quang năng, chứ không tiêu hao thành nhiệt như ở

những nguồn sáng nhân tạo khác.

Ánh sáng của đom đóm được phát ra từ một vài đốt cuối bụng. Ban ngày, các đốt

này chỉ có màu trắng xám, về đêm mới phát ra ánh sáng huyền ảo qua lớp da trong

suốt. Bên trong lớp da bụng là dãy các tế bào phát quang, trong cùng là lớp tế bào

phản quang, có chức năng như mặt gương giúp phản chiếu ánh sáng ra ngoài.

Các tế bào phát quang có chứa hai loại chất là luciferin và luciferaza. Khi tách rời

nhau, chúng chỉ là những hoá chất bình thường, không có khả năng phát sáng.

Nhưng khi ở cạnh nhau, men luciferaza sẽ xúc tác, thúc đẩy quá trình oxy hoá

luciferin (quá trình dùng ôxy đốt cháy luciferin). Quá trình oxy hoá này tạo ra

quang năng.

Đom đóm chỉ có thể phát sáng lập loè mà không liên tục, bởi vì chúng tự khống

chế việc cung cấp ôxy, sao cho phản ứng phát sáng thực hiện được lâu dài.

(Theo Thế Giới Mới)

Người nhảy dù rơi như thế nào?

Nhiều người thường nghĩ rằng, khi “rơi như hòn đá” mà không

mở dù, thì người sẽ bay xuống dưới với vận tốc tăng lên mãi, và thời gian của cú



nhảy đường dài sẽ ngắn hơn nhiều. Song, thực tế không phải như vậy.

Sức cản của không khí đã không cho vận tốc tăng mãi lên. Vận tốc của người nhảy

dù chỉ tăng lên trong vòng 10 giây đầu tiên, trên quãng đường mấy trăm mét đầu

tiên. Sức cản không khí tăng khi vận tốc tăng, mà lại tăng nhanh đến nỗi chẳng

mấy chốc vận tốc đã không thể tăng hơn được nữa. Chuyển động nhanh dần trở

thành chuyển động đều.

Tính toán cho thấy, sự rơi nhanh dần của người nhảy dù (khi không mở dù) chỉ kéo

dài trong 12 giây đầu tiên hay ít hơn một chút, tùy theo trọng lượng của họ. Trong

khoảng 10 giây đó, họ rơi được chừng 400-500 mét và đạt được vận tốc khoảng 50

mét/giây. Và vận tốc này duy trì cho tới khi dù được mở.

Những giọt nước mưa cũng rơi tương tự như thế. Chỉ có khác là, thời kỳ rơi đầu

tiên của giọt nước mưa (tức là thời kỳ vận tốc còn tăng) kéo dài chừng một phút,

thậm chí ít hơn nữa.

(Theo Vật lý vui)

Cách phân biệt một số loại tên lửa

Theo thống kê, hiện trên thế giới có gần 600 loại tên lửa có tính

năng, công dụng khác nhau. Dựa trên sự khác nhau của căn cứ phóng tên lửa và vị

trí mục tiêu tấn công, có thể chia tên lửa thành mấy loại sau.

1. Tên lửa không đối không: Là loại tên lửa được gắn trên máy bay tiêm kích,

tiêm kích ném bom và máy bay trực thăng vũ trang, dùng để tấn công các mục

tiêu bay. Người ta phân loại tên lửa theo tầm bắn gồm tên lửa ngăn chặn ở cự ly xa

(100-200 km), tên lửa ngăn chặn ở cự ly trung bình (40-100 km), tên lửa đánh chặn

ở cự ly gần (8-30 km), tên lửa tấn công hạng nhẹ (5-10 km)... Phương thức dẫn

đường của các loại tên lửa này thường là sử dụng tia hồng ngoại, radar bán tự



động, radar tự động hoàn toàn..., xác suất bắn trúng thường đạt trên 80%.

2. Tên lửa không đối đất và tên lửa không đối hạm: Là loại vũ khí trang bị cho

máy bay, được trang bị trên các máy bay tác chiến hiện đại, như máy bay ném

bom, máy bay tiêm kích ném bom, máy bay cường kích, máy bay trực thăng vũ

trang và máy bay tuần tra chống ngầm. Loại này được dùng để tấn công các mục

tiêu trên mặt đất, trên mặt biển hoặc tàu ngầm chạy dưới nước.

Bộ phận đầu nổ của các loại tên lửa này đa phần sử dụng thuốc nổ thường, một số

ít cũng sử dụng đầu đạn hạt nhân cỡ nhỏ, tầm bắn từ 6 đến 60 km, lớn nhất có thể

đạt tới 450 km. Phương thức dẫn đường của tên lửa không đối đất khá phong phú,

như: sử dụng tia hồng ngoại, tia lade, sợi quang, vô tuyến truyền hình, radar sóng

milimet và ảnh hồng ngoại.

3. Tên lửa đất đối đất, tên lửa đất đối hạm, tên lửa hạm đối hạm: Tên lửa đất

đối đất được phóng đi từ đất liền, dùng để tấn công các mục tiêu trên đất liền,

như nơi đóng quân, đoàn xe bọc thép, sở chỉ huy mặt đất, trận địa phòng

không, sân bay, kho tàng, nhất là xe tăng... Căn cứ theo tầm bắn, tên lửa được

phân loại thành loại tầm xa (từ 100 km trở lên), tầm trung (30-100 km), tầm gần

(4-30 km), sử dụng nhiều phương thức dẫn hướng như bằng tia hồng ngoại, tia

lade, sợi quang và radar bán tự động...

Tên lửa hạm đối hạm được phân loại theo tầm bắn gồm tầm xa (200-500 km), tầm

trung (40-200 km), tầm gần (dưới 40 km). Tên lửa hạm đối hạm áp dụng hai

phương thức là dẫn bằng radar tự động và radar bán tự động. Chúng thường bay

với tốc độ dưới âm thanh, một số ít có tốc độ siêu âm.

4. Tên lửa đối không (bao gồm tên lửa đất đối không và tên lửa hạm đối không)

có thểđánh chặn máy bay và địch tập kích, tên lửa hành trình, tên lửa không

đối đất, đất đối đất trên đường bay. Tầm bắn cũng được chia thành 3 loại bao

gồm: tầm xa (từ 100 km trở lên), tầm trung (30-100 km), tầm thấp, rất thấp (4-30

km). Phương thức dẫn của loại tên lửa này phần lớn là sử dụng radar bán tự động,



vô tuyến điện, tia hồng ngoại và tia lade...

Nhìn chung, tên lửa loại nào có ưu điểm của loại đó, phát huy được bản lĩnh riêng

trên các chiến trường khác nhau.

(Theo sách 10 vạn câu hỏi vì sao

Viên đạn và tiếng nổ, cái gì chạy nhanh hơn?

Đường bay của viên đạn siêu thanh. Tốc độ viên đạn khi đi ra

khỏi nòng súng là 900 mét/giây, âm thanh ở nhiệt độ bình thường có tốc độ truyền

đi là 340 mét /giây. Viên đạn bay nhanh gấp 2 lần âm thanh, vì vậy, phải chăng là

viên đạn bay nhanh hơn?

Không hẳn như thế. Bởi vì trong quá trình bay viên đạn không ngừng ma sát với

không khí, tốc độ của nó ngày càng chậm, còn tốc độ của âm thanh trong không

khí trên một đoạn đường không quá dài thì thay đổi rất ít. Như vậy, muốn biết cái

gì chạy nhanh hơn, ta hãy xem cuộc chạy đua giữa chúng.

Ở giai đoạn thứ nhất, 600 mét sau khi viên đạn rời khỏi nòng súng, tốc độ bay

trung bình của đạn là khoảng 450 mét/giây. Viên đạn bay nhanh hơn âm thanh

nhiều, luôn luôn đi trước. Ở khoảng cách này, nếu nghe thấy tiếng súng thì viên

đạn đã bay qua bạn từ lâu về phía trước rồi.

Giai đoạn thứ hai, trong khoảng từ 600 đến 900 mét, sức cản của không khí đã làm

cho tốc độ của viên đạn giảm đi rất nhiều, âm thanh dần đuổi kịp nó, hai bên hầu

như kề vai nhau chạy tới đích 900 mét.

Giai đoạn thứ ba, từ 900 mét trở đi, viên đạn càng bay càng chậm, âm thanh sẽ

vượt nó. Đến chỗ 1.200 mét thì viên đạn đã mệt tới mức sức cùng lực kiệt, không

thể bay nổi nữa, âm thanh sẽ chạy xa lên phía trước. Lúc này, nếu bạn nghe thấy

tiếng súng và tiếng vèo vèo thì viên đạn còn chưa tới trước mặt bạn.



Kết quả cuộc thi là viên đạn chỉ giành chức quán quân trong phạm vi 900 mét đầu

tiên mà thôi.


Bức tranh kỳ lạ dưới ánh chớp

Thử hình dung bạn đứng giữa cơn dông trong một thành phố cổ. Dưới

ánh chớp bạn sẽ thấy một quang cảnh kì dị. Phố đang nhộn nhịp dường như hóa đá

trong khoảnh khắc: những con ngựa giữ ở tư thế đang kéo xe, chân giơ lên trong

không khí; các cỗ xe cũng đứng im, trông thấy rõ từng chiếc nan hoa...

Sở dĩ có sự bất động biểu kiến đó là vì tia chớp, cũng như mọi tia lửa điện, tồn tại

trong một khoảng thời gian cực kỳ ngắn ngủi - ngắn đến nỗi không thể đo được

bằng những phương tiện thông thường. Nhưng nhờ những phương pháp gián tiếp,

người ta đã biết được tia chớp tồn tại từ 0,001 đến 0,2 giây (tia chớp giữa các đám

mây thì kéo dài hơn, tới 1,5 giây).

Trong những khoảng thời gian ngắn như thế thì chẳng có gì di chuyển một cách rõ

rệt đối với mắt chúng ta cả. Mỗi nan hoa của bánh xe ở cỗ xe chạy nhanh chỉ kịp

chuyển đi được một phần rất nhỏ của milimét, và đối với mắt thì điều đó cũng

chẳng khác gì bất động hoàn toàn. Ấn tượng càng được tăng cường hơn nữa vì

rằng ảnh được lưu lại trong mắt còn lâu hơn thời gian tồn tại của tia chớp.


Cái túi của động vật có túi nằm ở đâu?

Chắc bạn sẽ không ngần ngại mà trả lời rằng, nó nằm ở bụng, phía trước

của con vật. Nhưng bạn chớ vội vàng, có những loài lại thích mở túi ở đằng… lưng



cơ đấy. Tất nhiên chúng có nguyên do của mình.

Động vật có túi là một nhóm động vật có vú bậc thấp, gồm chuột túi, gấu túi, chồn

túi, chó sói túi… Đặc điểm lớn nhất của chúng là ở phần bụng thường có một cái

túi nuôi con. Trong chiếc túi này có đầu vú, giúp đứa con tiếp tục phát triển hoàn

chỉnh, cho đến khi có thể ra ngoài an toàn.

Tuy nhiên, điều kỳ lạ là có những con mở túi về phía trước (như kanguru), trong

khi có loài lại mở về phía sau lưng (như chuột túi - loài vật có bề ngoài giống

chuột, sống trong các hang dưới đất).

Miệng túi nuôi con của kanguru mở về phía trước. Điều này có liên quan mật thiết

đến phương thức sinh sống của chúng. Bởi vì chi trước của kanguru nhỏ, ngắn,

không phát triển. Đa số thời gian chúng dùng hai chi sau để đứng, đi lại, giúp cho

cơ thể ở tư thế đứng thẳng. Nếu miệng túi nuôi con của chúng mà mở về phía sau,

thì đứa con nhỏ rất dễ bị rơi từ trong túi ra.

Chuột túi thì ngược lại. Vì là loài sống trong hang, sở trường là đào khoét đất, nêu

nếu miệng túi của chúng cũng mở về phía trước giống như kanguru, thì khi đào đất

đục hang rất dễ làm cho đất cát rơi vào trong túi nuôi con. Túi mở về phía sau có

thể tránh được rắc rối này. Ngoài ra, tứ chi của chuột túi rất ngắn, khi chạy nhanh,

móng chân làm cho lá và cành cây khô trên mặt đất bay tung lên. Miệng túi mở về

phía sau thì những thứ bẩn bay lung tung khó có thể rơi được vào trong túi, giúp

chúng giữ sạch sẽ cho những đứa con.

Vì sao bốn mùa trong năm không dài như nhau?

Mỗi mùa trong năm không phải tròn trịa bằng số ngày một năm chia cho 4, mà

được căn theo thời tiết phục vụ nhà nông. Vì thế, nó chẳng liên quan gì đến phép

chia đều.

Mùa xuân bắt đầu từ ngày Xuân phân (23/1) đến Hạ chí (21/6) tức là khoảng 92



ngày 19 giờ. Mùa hè bắt đầu từ Hạ chí đến Thu phân (23/9) dài khoảng 93 ngày 15

giờ. Mùa thu kéo dài từ Thu phân tới Đông chí (22/12) dài khoảng 89 ngày 19 giờ.

Mùa đông từ Đông chí tới Xuân phân chỉ dài có 89 ngày. Như vậy mùa hè dài hơn

mùa đông những 4 ngày 15 tiếng.

Hình mô phỏng chuyển động của trái đất trong

một năm quanh mặt trời. Vấn đề ngắn dài này hoàn toàn liên quan đến khoảng

cách giữa trái đất với mặt trời ở mỗi thời điểm xa hay gần. Ta biết rằng trái đất

quay xung quanh mặt trời theo quỹ đạo hình bầu dục, mà mặt trời không phải là

tâm điểm của hình bầu dục đó, mà chỉ là một tiêu điểm trong hình bầu dục thôi.

Như vậy, khi trái đất quay trên quỹ đạo, sẽ có lúc nó gần mặt trời hơn, có lúc cách

xa hơn.

Mùa hạ, khi trái đất ở xa mặt trời nhất, sức hút của mặt trời đối với nó là yếu nhất,

do đó trái đất quay chậm nhất, và thời gian của mùa hè dài nhất trong một năm.

Ngược lại, mùa đông, khi trái đất ở gần mặt trời nhất, sức hút của mặt trời tác động

lên nó mạnh nhất, do đó trái đất quay nhanh hơn lúc nào hết, và đó là mùa ngắn

nhất trong năm. Tương tự như vậy có thể xét cho mùa xuân và mùa thu, là hai mùa

trung gian.

Tại sao chuột thích gặm vật cứng?

Thực ra chuột không thích ăn vật cứng. Chỉ cần bạn kiểm tra kỹ

những chiếc tủ hoặc những đồ vật nặng khác bị chuột gặm hỏng, sẽ thấy ở gần đó

cả một đống vụn nát. Vậy tại sao chúng lại gặm đồ cứng nhỉ?



Hoạt động này chủ yếu liên quan đến răng cửa của chuột.

Răng của động vật nói chung mọc đến thời kỳ nhất định thì dừng lại, nhưng ở

chuột lại không như vậy. Hàm trên và hàm dưới của nó có một đôi răng cửa có thể

mọc dài ra liên tục, một tuần có thể dài ra mấy milimét.

Bạn có thể tưởng tượng là nếu răng cứ mọc dài ra liên tục như vậy, thì chẳng phải

là đẩy môi của chúng há ra, không thể khép lại được sao? Trên thực tế không thể

xảy ra tình huống này. Chuột phải dùng răng mài vào vật cứng để nó cùn đi. Và

câu hỏi ở đây phải là, tại sao răng chuột lại mọc dài không ngừng như vậy?

Chúng ta biết rằng vật chất tạo thành chủ yếu của răng là chất xỉ cứng, phần giữa

chất xỉ của mỗi răng có một khoang rỗng, gọi là khoang tuỷ răng. Khi động vật còn

bé, phần dưới của khoang tuỷ răng này mở, mạch máu và thần kinh có thể thông

nhau, cung cấp dinh dưỡng, làm cho tế bào trong khoang tuỷ răng không ngừng tiết

ra chất xỉ, thúc đẩy răng dần dần phát triển. Cuối cùng răng phá vỡ niêm mạc lợi,

lộ ra bên ngoài. Nói chung răng của các động vật khác sau khi mọc xong, phần

dưới của khoang tuỷ khép kín lại, tế bào chất xỉ không lấy được dinh dưỡng thì

cũng ngừng mọc. Còn các động vật như chuột và thỏ, do khoang tuỷ răng không

khép kín, nên răng cửa sẽ mọc ra liên tục.


Vò đất sét làm mát nước như thế nào?

Loại vò làm bằng đất sét không nung có khả năng làm cho nước ở

bên trong trở nên mát hơn. Loại vò này rất thông dụng ở các nước Trung Á và có

nhiều tên gọi: ở Tây Ban Nha gọi là "Alicaratxa", ở Ai Cập gọi là "Gâula"...

Bí mật về tác dụng làm lạnh của những vò này rất đơn giản: nước đựng trong vò

thấm qua thành đất sét ra ngoài và từ từ bốc hơi, khi bốc hơi nó sẽ lấy một phần



nhiệt từ vò và từ nước đựng trong vò.

Tuy nhiên, tác dụng làm lạnh ở đây không lớn lắm. Nó phụ thuộc rất nhiều điều

kiện. Không khí càng nóng, nước thấm ra ngoài bình bốc hơi càng nhanh, càng

nhiều, làm cho nước ở trong vò càng lạnh đi. Sự lạnh đi còn phụ thuộc vào độ ẩm

của không khí xung quanh: nếu không khí có nhiều hơi ẩm thì quá trình bốc hơi

xảy ra rất chậm và nước lạnh đi không nhiều lắm. Ngược lại, trong không khí khô

ráo thì sự bay hơi xảy ra rất nhanh, khiến cho nước lạnh đi rõ rệt. Gió càng thổi

nhanh, quá trình bay hơi càng mạnh và do đó tăng cường tác dụng làm lạnh (tác

dụng của gió cũng có thể thấy khi ta mặc áo ướt trong những ngày nóng bức. Khi

có gió, ta sẽ thấy mát mẻ, dễ chịu).

Sự giảm nhiệt độ trong các vò ướp mát thường không quá 5 độ C. Trong những

ngày nóng bức ở Trung Á, khi nhiệt kế chỉ 33 độ C thì nước ở trong vò thường chỉ

28 độ C. Như vậy, tác dụng làm lạnh của loại vò này chẳng có lợi là bao. Nhưng

loại vò này giữ nước lạnh rất tốt và người ta dùng chúng chủ yếu là nhằm vào mục

đích đó.

Chúng ta có thể thử tính xem nước trong vò "alicaratxa" lạnh đến mức độ nào. Thí

dụ, ta có một vò đựng được 5 lít nước. Giả sử rằng nước ở trong vò đã bay hơi mất

1/10 lít. Trong những ngày nóng 33 độ C, muốn làm bay hơi 1 lít nước (1kg) phải

mất chừng 580 calo, nước ở trong vò đã bay hơi mất 1/10kg thành ra cần phải có

58 calo. Nếu như toàn bộ 58 calo này là do nước trong vò cung cấp thì nhiệt độ

nước ở trong vò sẽ giảm đi 58/5, tức là xấp xỉ 12 độ. Nhưng đa số nhiệt cần thiết

cho sự bay hơi lại được lấy từ thành vò; mặt khác, nước ở trong vò vừa đồng thời

lạnh đi lại vừa bị không khí nóng tiếp giáp với thành vò làm nóng lên. Do đó, nước

ở trong vò chỉ lạnh đi chừng nửa con số tìm được ở trên mà thôi.

Khó mà nói được, ở đâu vò lạnh đi nhiều hơn - để ra ngoài hay trong bóng mát. Ở

ngoài nắng thì nước bay hơi nhanh hơn, nhưng đồng thời nhiệt đi vào trong vò

cũng nhiều hơn. Nhưng chắc chắn nhất là để vò ở trong bóng râm, hơi có gió.




Băng trên mái nhà hình thành như thế nào?

Góc mặt trời tới nóc nhà lớn hơn góc tới trên mặt đất, nên đốt

nóng tuyết ở đây, làm tuyết tan. Đã bao giờ bạn tự hỏi, những cột nước đá buông

thõng từ mái nhà xuống hình thành trong giai đoạn băng tan hay băng giá. Nếu

trong ngày băng tan, thì chẳng lẽ nước có thể đóng băng ở nhiệt độ trên số không?

Còn nếu trong ngày băng giá, thì lấy đâu ra nước trên mái nhà?

Vấn đề không đơn giản như chúng ta tưởng. Muốn hình thành những cột băng thì

trong cùng một lúc phải có hai nhiệt độ: nhiệt độ để làm tan băng - trên số không,

và nhiệt độ để làm đóng băng - dưới số không.

Trong thực tế đúng như vậy: Tuyết trên mái nhà dốc tan ra vì ánh mặt trời sưởi

nóng nó tới nhiệt độ trên số không, nhưng khi chảy đến rìa mái gianh thì nó đông

lại, vì nhiệt độ ở đây dưới số không.

Bạn hãy hình dung một cảnh thế này. Vào một ngày quang mây, trời băng giá vẫn

là 1-2 độ dưới không. Mặt trời tỏa ánh sáng, song những tia nắng xiên ấy không

sưởi ấm trái đất đủ làm cho tuyết có thể tan. Nhưng trên mái dốc hướng về phía

mặt trời, tia nắng chiếu xuống không xiên như trên mặt đất, mà dựng dứng hơn,

nghiêng một góc gần với góc vuông hơn. Mà ta biết rằng góc hợp bởi tia sáng và

mặt phẳng nó chiếu tới càng lớn thì tia sáng càng mạnh và sưởi nóng nhiều hơn

(tác dụng của tia sáng tỷ lệ với sin của góc đó, như trường hợp hình trên, tuyết trên

nóc nhà nhận được nhiệt nhiều gấp 2,5 lần so với tuyết trên mặt đất nằm ngang, bởi

vì sin 60 độ lớn gấp 2,5 lần sin 20 độ). Đó là lý do tại sao mặt dốc của nóc nhà

được sưởi nóng mạnh hơn và tuyết ở trên đó có thể tan ra.

Nước tuyết vừa tan chảy thành từng giọt, từng giọt xuống rìa mái gianh. Nhưng ở



bên dưới rìa mái gianh, nhiệt độ thấp hơn số không và giọt nước (do còn bị bốc hơi

nữa) nên đóng băng lại. Tiếp đó, giọt nước tuyết thứ hai chảy đến cũng đông lại…

cứ thế tiếp tục mãi, dần dần hình thành một mỏm băng nho nhỏ. Rồi một lần khác,

thời tiết cũng tương tự như thế, và những mỏm băng này được dài thêm ra, cuối

cùng trở thành những cột băng giống như những thạch nhũ đá vôi trong các hang

động vậy. Nói chung trên các căn nhà không được sưởi ấm, các cột băng cũng hình

thành tương tự như trên.

(Theo Vật lý vui

Có thể đun nước sôi bằng nước sôi không?

Đặt một chai thủy tinh nhỏ đựng nước vào trong một xoong nước

nguyên chất đang đun trên ngọn lửa, sao cho chai không chạm tới đáy xoong (bằng

cách treo chai vào một cái vòng sắt). Khi nước ở trong xoong sôi, nước ở trong lọ

dù có nóng lên nhưng cũng không thể sôi được. Vì sao vậy?

Muốn đun sôi nước mà chỉ đun nóng tới 100 độ C thôi thì chưa đủ, mà còn phải

truyền cho nó một phần rất lớn nhiệt lượng dự trữ nữa, để chuyển sang trạng thái

kết tập khác, tức là chuyển thành hơi nước.

Nước nguyên chất sôi ở 100 độ C. Trong điều kiện thường, dù có đun nóng nó thế

nào đi nữa, nhiệt độ của nó vẫn không thể nào tăng hơn lên được. Như thế có nghĩa

là, nguồn nhiệt mà ta dùng để đun nóng nước trong lọ có nhiệt độ 100 độ C, và nó

cũng chỉ có thể làm cho nước trong lọ đạt tới 100 độ C mà thôi. Khi nhiệt độ hai

bên đã cân bằng như thế rồi, thì nước trong xoong không thể tiếp tục truyền nhiệt

vào lọ được nữa. Do đó, nếu đun nước ở trong lọ theo phương pháp này, ta không

thể nào làm cho nó có thêm nhiệt lượng cần thiết để chuyển nước thành hơi (mỗi

một gam nước đã nóng tới 100 độ C còn cần trên 500 calo nữa mới có thể chuyển



thành hơi). Đó là lý do tại sao nước ở trong lọ dù có đun nóng đến thế nào đi nữa

cũng không sôi lên được.

Có thể nảy ra thắc mắc: nước ở trong lọ và nước ở trong xoong có gì khác nhau? Ở

trong lọ cũng là nước, chỉ có cách nước ở xoong bằng một lớp thủy tinh, tại

sao nước trong lọ lại không thể sôi lên như nước ở xoong được?

Đó là vì có lớp thủy tinh ngăn không cho nước ở trong lọ tham dự vào quá trình

đối lưu trong xoong. Mỗi phần tử nước ở xoong đều có thể trực tiếp tiếp xúc với

đáy nồi nóng bỏng, còn nước trong lọ thì chỉ có thể tiếp xúc với nước sôi mà thôi.

Do đó, không thể nào đun nước sôi bằng nước sôi được.

Nhưng nếu ta rắc một nhúm muối vào trong xoong thì tình hình sẽ khác hẳn. Nước

muối sôi không phải ở 100 độ C mà ở nhiệt độ cao hơn chút ít, do đó có thể làm

cho nước nguyên chất ở trong lọ cũng sôi lên.

(Theo Vật lý v

Khi nhai kẹo giòn, ta nghe thấy những tiếng động inh ỏi trong tai, trong khi những

người ngồi bên cạnh cũng đang nhai thứ kẹo ấy mà lại chẳng phát ra âm thanh gì

rõ rệt. Họ đã dùng mẹo gì để tránh được thứ âm thanh lốp cốp vô duyên đó?

Nguyên do là, những tiếng động ầm ầm ấy chỉ có tai mình mới nghe thấy thôi, còn

những người ngồi cạnh không nghe thấy được. Xương sọ của chúng ta cũng giống

như hết thảy những vật rắn đàn hồi khác, truyền âm rất tốt. Những tiếng vỡ giòn

tan của kẹo khi truyền qua không khí đến tai thì chỉ còn là những tiếng động nhẹ.

Nhưng cũng tiếng vỡ ấy, nếu truyền đến thần kinh thính giác qua những xương

cứng ở sọ, thì sẽ biến thành tiếng động ầm ầm.

Và đây là một thí nghiệm cùng tính chất như vậy: bạn hãy ngậm một chiếc đồng hồ

quả quýt vào giữa hai hàm răng, rồi lấy ngón tay bịt chặt hai lỗ tai, bạn sẽ nghe

thấy những tiếng động rất mạnh - tiếng tích tắc của đồng hồ đã được tăng cường

lên như thế đấy.

Beethoven, nhạc sĩ thiên tài người Đức, sau khi bị điếc đã dùng một cái gậy để



nghe trong lúc chơi dương cầm: ông chống một đầu gậy vào dương cầm, còn một

đầu kia thì lấy răng cắn lấy. Có rất nhiều người điếc nhưng thính giác bên trong

còn hoàn chỉnh, tới mức họ vẫn có thể nhảy theo điệu nhạc. Đó là nhờ âm truyền

tới thần kinh thính giác qua sàn nhà và xương.

Cái bình đánh lừa người

Chiếc bình có những lỗ rỗng bên trên. Vào thế kỷ 17-18, một số

nhà quý tộc đã dùng một đồ chơi để mua vui. Họ chế ra một cái cốc (bình) có quai,

mà phần trên có những lỗ rỗng. Đưa cốc rượu ấy cho một người chưa biết đặc điểm

của cốc thì có thể sẽ được một trận cười nôn ruột. Làm thế nào mà uống được rượu

trong cốc bây giờ?

Nghiêng cốc đi ư? Không thể được bởi vì rượu sẽ chảy hết ra ngoài qua các chỗ xẻ,

chứ chẳng vào miệng được lấy một giọt. Trường hợp ấy quả giống như trong một

câu thơ:

"Tôi đã từng uống mật ong

Nhưng chỉ làm râu ướt sũng"

Nhưng, người nào biết được bí mật của cái bình ấy thì chỉ cần lấy ngón tay bịt kín

lỗ B, rồi ngậm miệng vào vòi của bình và hút mạnh là vẫn tu được rượu, chẳng cần

phải nghiêng bình đi. Thì ra rượu qua lỗ E, luồn theo một cái rãnh ở trong quai

bình, rồi luồn theo cả phần kéo dài C của cái rãnh này (phần này còn thông ngầm ở

trong miệng bình) mà tới vòi của bình…

Mãi gần đây các thợ đồ gốm nước Nga vẫn còn chế ra những chiếc cốc kiểu như

thế. Có những chiếc bình có quai mà bí mật cấu tạo được che kín rất khéo, ở ngoài

bình ghi một hàng chữ: “Mời uống, nhưng chớ dội khắp mình”.

(Theo Vật lý vui

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/Ban-co-biet/2002/12/3B9C34A2/binh1.jpg



Âm thanh trong phích nước từ đâu ra?

Ghé sát tai vào phích nước rỗng, bạn sẽ thấy âm thanh o o như tiếng gió lùa. Phích

kín như vậy thì gió ở đâu ra nhỉ. Thực tế, đây chỉ là hiện tượng cộng hưởng âm

thanh bình thường, xảy ra với tất cả các dụng cụ chứa mà thôi.

Trước hết, ta hãy tìm hiểu về hiện tượng cộng hưởng âm:

Sóng âm là sự thay đổi mật độ lúc loãng lúc đặc của không khí, được truyền đi từ

nguồn âm tới mọi hướng với tốc độ nhất định. Số lần biến đổi loãng - đặc trong

một giây gọi là tần số. Khoảng cách giữa hai phần đặc hoặc hai phần loãng kề nhau

gọi là bước sóng. Tần số của âm thanh càng cao, hoặc là bước sóng càng ngắn thì

âm điệu nghe được càng cao.

Nói chung, âm thanh là do vật dao dộng gây ra. Ví như khi đánh trống, do mặt

trống dao động lên xuống nên phát ra âm thanh trong không khí. Những vật thể

khác nhau khi dao động sẽ phát ra những âm thanh không cùng tần số.

Nếu có hai vật thể phát ra âm thanh có tần số giống nhau và nằm ở gần nhau, thì

khi để cho một vật phát âm, vật kia cũng có thể phát âm theo. Hiện tượng này gọi

là cộng hưởng.

Điều thú vị là hầu như không khí (hay cột không khí) trong bất kỳ dụng cụ

chứa nào cũng đều có thể cộng hưởng với các vật phát âm. Đưa một vật phát

âm tới gần miệng một dụng cụ chứa, nếu tần số hoặc bước sóng của nguồn âm phù

hợp với tần số hoặc bước sóng riêng của cột không khí, thì cột không khí sẽ cộng

hưởng liền (tức là nó dao động) và làm âm thanh lớn lên rất nhiều.

Theo các nhà nghiên cứu, chỉ cần bước sóng bằng 4 lần, hoặc 3/4, 4/5… độ dài cột

không khí, thì sau khi truyền vào dụng cụ chứa, nó sẽ gây ra cộng hưởng. Chiều

cao bên trong của phích thường khoảng 30 cm. Từ đó có thể tính được rằng, khi

những âm thanh có bước sóng là 120 cm, hoặc 40 cm, 24 cm… truyền vào phích

thì đều có thể gây ra cộng hưởng.

Xung quanh chúng ta có đủ mọi loại âm thanh to nhỏ. Chúng có thể đồng thời cộng



hưởng với cột không khí trong phích, tạo thành tiếng o o mà khi ghé tai vào ta sẽ

nghe thấy. Do cột không khí ngắn, nên bước sóng của những âm thanh được cộng

hưởng cũng ngắn. Vì vậy, những âm o o phát ra từ một chai nhỏ sẽ nhọn sắc hơn từ

chiếc phích phát ra.

Nếu bình chứa có chỗ hư hỏng khiến cho cột không khí không hoàn chỉnh thì âm

thanh cộng hưởng cũng bị thay đổi. Chính vì thế mà người ta thường thông qua

việc nghe các tiếng o o để kiểm tra xem phích đựng nước có bị hỏng hay không.

(theo 10 vạn câu hỏi vì sao

Sức mạnh kỳ lạ trong quả cầu Magdeburg

Bán cầu Magdeburg. Ngày 8/5/1654, người dân thành phố

Regensburg, nhà vua và các quý tộc Đức, đã được mục kích một sự việc kỳ lạ: 16

con ngựa, chia làm hai nhóm, ra sức kéo bật hai bán cầu bằng đồng gắn chặt với

nhau về hai phía. Nhưng, hai bán cầu vẫn trơ ra!

Bằng thí nghiệm này, thị trưởng thành phố, ông Otto von Guericke, đã chứng minh

rằng không khí hoàn toàn không phải là “không có gì cả” như mọi người vẫn nghĩ,

rằng nó có trọng lượng và nén với một lực rất lớn trên tất cả mọi vật trên trái đất.

Và đây là trích dịch một đoạn về thí nghiệm này của Guericke: “Thí nghiệm chứng

minh rằng áp suất của không khí gắn hai bán cầu vào với nhau chắc đến nỗi 16 con

ngựa cũng không tách nổi chúng ra”.

“Tôi đặt làm hai bán cầu bằng đồng đường kính là ba phần tư khửu Magdeburg

(khoảng 40 cm). Nhưng thực tế đường kính chỉ bằng khoảng 37 cm, bởi vì người

thợ thường không thể làm thật đúng như yêu cầu. Hai bán cầu hoàn toàn ăn khít

với nhau. Ở một bán cầu có lắp một vòi hơi, qua vòi này người ta có thể hút hết

không khí ở trong ra, và không cho không khí ở ngoài lọt vào. Ngoài ra trên hai



bán cầu còn có 4 cái vòng, dùng làm chỗ luồn thừng buộc nối với yên của ngựa.

Tôi lại sai hai người khâu một cái vòng da; rồi đem ngâm vòng da vào trong hỗn

hợp sáp với dầu thông. Sau khi đã kẹp vòng da này vào giữa hai bán cầu thì không

khí không thể lọt vào trong được nữa. Nối vòi hơi với một bơm để rút hết không

khí trong quả cầu ra. Lúc ấy, người ta đã thấy, qua vòng da, hai bán cầu ép chặt

vào nhau mạnh đến mức nào. Áp suất của không khí bên ngoài siết chặt chúng

chắc đến nỗi, 16 con ngựa kéo cật lực cũng không tách nổi chúng ra được, hoặc

nếu được thì cũng rất tốn sức lực. Khi ngựa kéo được hai bán cầu ra thì còn thấy

chúng phát ra tiếng nổ như súng vậy.

Nhưng chỉ cần vặn vòi hơi để cho không khí tự do đi vào là lập tức có thể lấy tay

tách hai bán cầu ấy ra được dễ dàng”.

Một vài phép tính đơn giản cũng có thể làm chúng ta hiểu rõ, tại sao lại phải dùng

một lực lớn đến thế để tách hai bán cầu ra.

Không khí nén xấp xỉ 10 N trên mỗi centimét vuông. Diện tích của vòng tròn có

đường kính 37 cm là khoảng 1.060 centimét vuông (ở đây ta tính diện tích của

vòng tròn chứ không phải bề mặt của bán cầu, bởi vì áp suất khí quyển chỉ có độ

lớn như đã nói khi tác dụng vuông góc với một bề mặt, còn khi tác dụng vào những

bề mặt nằm nghiêng thì áp suất đó nhỏ hơn. Trong trường hợp này ta phải lấy hình

chiếu thẳng góc của mặt cầu lên mặt phẳng, nghĩa là lấy diện tích của vòng tròn

lớn). Như thế nghĩa là lực ép của khí quyển trên mỗi bán cầu phải hơn 10.000 N.

Vậy mỗi nhóm 8 con ngựa phải kéo với một lực bằng 10.000 N mới thắng nổi áp

suất của không khí bên ngoài.

Nhìn qua thì tưởng chừng con số đó không lấy gì làm quá nặng so với tám con

ngựa (mỗi bên). Nhưng bạn chớ quên rằng, khi phải kéo một tấn hàng hóa, ngựa bỏ

ra một lực nhỏ hơn 10.000N rất nhiều, tức là nó chỉ phải thắng các lực ma sát giữa

bánh xe với trục, và giữa bánh xe với đường nhựa mà thôi. Mà lực ma sát này, trên

đường nhựa, bằng khoảng 500 N (ở đây chúng ta cũng bỏ qua hiện tượng là khi



tám con ngựa cùng kéo một vật nặng thì chúng bị mất đi 50% lực kéo). Do đó lực

kéo 10.000 N của ngựa có thể kéo được một xe hàng 20 tấn. Và như vậy, khi kéo

bán cầu ra, tám con ngựa ấy đúng là đã phải kéo một vật tương đương với một đầu

máy xe lửa cỡ nhỏ không ở trên đường ray vậy!

Người ta đã đo được là một con tuấn mã kéo xe với một lực cả thảy là 800N. Cho

nên muốn kéo lật được các bán cầu Magdeburg ra (trong trường hợp lực kéo của

các con ngựa bằng nhau) thì mỗi bên phải dùng 10.000/800 = 13 con ngựa.

Chắc hẳn bạn đọc sẽ vô cùng kinh ngạc nếu biết rằng một số khớp xương trong cơ

thể chúng ta sở dĩ không rời nhau ra, cũng là do một nguyên nhân như ở các bán

cầu Magdeburg. Áp suất khí quyển đã siết chặt các xương lại với nhau, bởi vì

khoảng trống giữa khớp xương không có không khí.

(Theo Vật lý vui

Vì sao dầu và nước không thể hòa tan?

Nhỏ mấy giọt dầu vào nước trong, bạn sẽ thấy chúng lập tức

loang ra thành một màng mỏng nổi trên mặt nước. Cho dù bạn có khuấy nước

mạnh đến đâu, chúng cũng không thể hoà tan làm một. Vì sao vậy?

Chúng ta đã biết nước suối có thể nhô cao hơn miệng cốc mà không tràn ra ngoài

là vì sức căng bề mặt kéo chặt các phần tử trên mặt chất lỏng lại.

Sức căng bề mặt của các loại chất lỏng không giống nhau: của dầu nhỏ hơn của

nước. Khi dầu rơi vào mặt nước, nước co lại hết mức nên đã kéo dầu dãn ra thành

một màng mỏng nổi bên trên. Hơn nữa, tỷ trọng dầu lại nhỏ hơn nước rất nhiều,

nên dù có dùng sức khuấy thế nào, thì màng dầu vẫn nổi trên mặt nước và không

hoà tan được.

Những chú chim thường xuyên phải nhào ngụp xuống nước để bắt cá cũng dựa vào

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/Ban-co-biet/2001/10/3B9B505F



đặc tính của dầu để bảo vệ mình. Bộ lông vũ trên cơ thể chúng thường xuyên được

"tráng" một lớp dầu mỡ đặc biệt tiết ra từ các lỗ chân lông. Nếu không có lớp dầu

đó bảo vệ, lông vũ sẽ bị ướt và khi đó chim sẽ chết chìm ngay. Có thể thấy vào lúc

trời mưa, những con vịt hăng hái chạy đi chạy lại mà lông không hề bị ướt, còn các

chú gà do trên lông không có lớp dầu che phủ, nên bị nước mưa thấm ướt và trở

thành gà "rù".


Không dễ gì vẽ tranh trước gương

Trước mặt một tấm gương phẳng là một tờ giấy. Đề nghị bạn vẽ

một hình bất kỳ lên tờ giấy này, thí dụ hình chữ nhật với các đường chéo. Nhớ rằng

khi vẽ, bạn không được nhìn vào tay mà phải theo sự chuyển động của tay phản

chiếu trong gương. Bạn sẽ thấy cái việc tưởng như quá dễ ấy hầu như không thực

hiện được.

Trước nay, thị giác của chúng ta phù hợp với cảm giác về động tác, nhưng bây giờ

gương đã phá hoại sự phù hợp ấy, bởi vì nó bày ra trước mắt chúng ta sự chuyển

động đã bị méo mó của tay. Thói quen bao nhiêu năm nay chống đối lại mỗi cử

động của bạn: bạn muốn vẽ một đường thẳng về bên phải, nhưng tay lại kéo về bên

trái...

Bạn sẽ còn ngạc nhiên hơn nữa nếu bạn vẽ ở trước gương không phải là một hình

đơn giản, mà là một hình phức tạp, hoặc viết một gì đó với điều kiện chỉ được nhìn

vào các dòng ở trong gương: bạn sẽ được một mớ rối beng rất buồn cười.

Những chữ viết thấm trên giấy cũng là những hình đối xứng ở trong gương. Bạn

hãy nhìn những chữ trên giấy thấm và thử đọc chúng. Đảm bảo rằng bạn sẽ không

truy ra nổi một chữ, ngay cả chữ rõ ràng nhất: các chữ nghiêng về bên trái một



cách khác thường, và quan trọng hơn, thứ tự các nét không sắp xếp như chúng ta

vẫn thường làm. Nhưng nếu bạn dựng đứng một tấm gương ở trước tờ giấy thấm,

thì bạn sẽ thấy rằng tất cả những chữ cái ở trong gương hoàn toàn giống những chữ

cái bạn quen đọc. Gương đã phản chiếu một cách đối xứng những nét chữ mà bản

thân chúng là hình đối xứng của chữ viết thường.

(Theo Vật lý vui


Tại sao khi quạt lại thấy mát?

Khi phe phẩy quạt, chúng ta đã xua đuổi lớp không khí nóng ở

mặt đi và thay thế nó bằng lớp không khí lạnh. Tới lúc lớp khí mới này nóng lên

thì nó lại được thay thế bằng một lớp không khí chưa nóng khác... Chính vì thế, ta

luôn cảm thấy dễ chịu.

Thực tế, sau khi lớp không khí trực tiếp dính sát vào mặt ta nóng lên thì nó trở

thành cái chụp không khí vô hình úp vào mặt chúng ta, "ủ nóng" mặt chúng ta,

nghĩa là làm trì hoãn sự tiếp tục mất nhiệt ở đó. Nếu lớp không khí này không lưu

động thì nó chỉ bị không khí lạnh ở xung quanh (và nặng hơn) đẩy lên trên một

cách hết sức chậm chạp.

Nhưng khi chúng ta lấy quạt xua "cái chụp" ấy đi thì mặt chúng ta sẽ luôn tiếp xúc

với những lớp không khí mới chưa nóng lên, và truyền nhiệt sang các lớp không

khí ấy. Từ đó, thân thể chúng ta lạnh đi và cảm thấy mát mẻ dễ chịu.

Điều đó cũng có nghĩa là, trong một căn phòng có đông người, việc phe phẩy quạt

giúp ta cảm thấy mát mẻ, bằng cách lấy đi không khí lạnh xung quanh những

người khác, và đẩy không khí nóng về phía họ.

(Theo Vật lý vui




Con đường... tự kéo xe chạy

Trong đường hầm này, xe sẽ tự động chạy (khi bỏ qua sức cản

không khí).Ông A.A. Rotnuc (người Nga) từng đưa ra một đồ án vui về “Đường xe

lửa ngầm thẳng hoàn toàn nối liền St. Peterburg và Maxcơva”. Một đường ngầm

như thế, giá có thể đào được, thì chắc chắn sẽ có một đặc tính khác thường: Bất kỳ

chiếc xe nào chui vào con đường ấy cũng đều tự chuyển động được.

Kỳ thực, tất cả các con đường trên trái đất đều bám theo độ cong của bề mặt địa

cầu, nên đều là những cung cong. Còn đường ngầm vạch ra trong đồ án này thì

chạy theo một đường thẳng, tức là theo dây cung (hình vẽ).

Đến đây, ta hãy nhớ lại cái giếng ngầm đào xuyên qua tâm quả đất. Bất cứ ai khi

rơi vào đó, dưới tác dụng sức hút trái đất (và nếu bỏ qua sức cản không khí), sẽ bay

đi bay về giữa hai đầu giếng mãi không thôi. Con đường ngầm St. Peterburg -

Matxcơva chẳng qua cũng là một cái giếng như thế, có điều là nó được đào theo

dây cung chứ không phải là theo đường kính.

Trong cái giếng xiên như thế, mọi vật đều bị trọng lực làm cho chuyển động tiến

lên và lùi lại, ngày càng tiến dần về phía đáy con đường. Nếu đặt đường ray trong

đường ngầm thì toa tàu sẽ tự nó chuyển động trên đó, nói cách khác, trọng lượng sẽ

thay thế sức kéo của đầu máy.

Đầu tiên, đoàn tàu chạy rất chậm. Càng ngày, vận tốc của nó càng tăng lên, không

bao lâu sẽ đạt tới một độ lớn phi thường, đến nỗi không khí trong đường ngầm

cũng trở thành một môi trường cản trở khá rõ rệt đối với chuyển động của đoàn

tàu. Nhưng, ta hãy gạt bỏ sức cản phiền toái này. Khi chạy đến giữa đường ngầm,

đoàn tàu sẽ có một vận tốc cực lớn, so với một viên đạn đại bác thì nó còn bay

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/Ban-co-biet/2002/12/3B9C2CE3



nhanh hơn nhiều! Với cái đà đó, nó có thể chạy mãi được tới đầu đường bên kia.

Và nếu hoàn toàn không có ma sát thì đoàn tàu không cần đầu máy sẽ tự chạy được

từ St. Peterburg tới Matxcơva.

Tính toán cho thấy, đoàn tàu mất 42 phút 12 giây để chạy theo đường hầm dài 600

km này. Có điều là thời gian đó không phụ thuộc gì vào độ dài của con đường

ngầm: đi từ Matxcơva tới St. Peterburg, cũng bằng đi tới Vladivostoc hay tới

Melbourne (Australia).

(Theo Vật lý vui

NXB Khoa học và Kỹ thuật, năm 2002

Documents

Muoi van cau hoi tai sao