Murat Aydın

ii

Bu eserin basım, yayın ve dağıtım hakkı 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası hükümleri gereğince saklı olup Murat Aydın’a aittir. Kaynak göstermek şartıyla buradaki bilgi ve resimleri eğitim amacı ile serbestçe kullanabilirsiniz.

Şöyle refere edilir: Aydın M. Diş hekimleri ve diş hekimliği öğrencileri için Biyofizik. Neyir Matbası, 2018, Ankara. 978-605-81649-0-1 ISBN

Eserin Adı Diş hekimleri ve diş hekimliği öğrencileri için Biyofizik

Yazar Murat Aydın Kapak tasarım Murat Aydın Sayfa düzeni Murat Aydın Çizimler Murat Aydın Temas bilgisi aydinmur@gmail.com, aydinmur@yahoo.com

http://www.drmurataydin.com 322 4536262

Baskı Neyir matbası, Ankara

iii

DİŞ HEK İMLER İ ve DİŞ HEK İML İĞİ ÖĞRENCİLERİ İÇİN

BİYOFİZİK

Murat Aydın Adana, 2018

iv

Beni Türk hekimlerine emanet ediniz

Mustafa Kemal Atatürk

v

ÖN SÖZ Yine arkamdan ittiler.. Biyofizikçi değilim ama birinin bu kitabı yazması gerekiyordu. Diş hekimliği öğrencilerinin biyofizik eğitimlerindeki eksiği görüp bu eseri kaleme almaya karar verdiğim 2008 yılından beri bir biyofizik hocası ağabeyimi bu ders kitabını yazmaya teşvik ve davet ettim. Eseri benimle birlikte kaleme almayı sevinerek kabul etmesine ve çok istemesine rağmen meşguliyeti sebebiyle bir türlü fırsat bulup yazmaya başlayamadı. Aradan 10 sene geçmişti ve bu kitabı daha fazla erteleyemezdim. Sen tek başına yazarsın dediler. Yazdım. İyi de oldu. Eserin tanımı:

Okuduğunuz bu eser diş hekimi kliniğinde kullanılan birinci derecede gerekli ve önemli biyofizik konularını ele alan ders kitabı niteliğinde hazırlanmıştır. Hedef kitlesi diş hekimleri ve diş hekimliği öğrencileri olup diğer yakın meslek gruplarına da hitap eder. 280 renkli resim, 24 tablo, 320 sayfadır.

Biyofizik neden gereklidir?

Her diş hekimi farkında olsun veya olmasın kliniğinde biyofizik ile iç içe yaşar. Yaptığı uygulamaların önemli bir kısmında biyofizik prensipleri kullanır. Otoklavda suyun buhara dönüşmesinden tutunuz, kompozit dolguların sertleşmesine varıncaya kadar çok sayıda olay biyofizik esaslara dayanır. Ayrıca vitalometre ve apeks bulucu kullanmak başlı başına derin bir biyofizik bilgisi gerektirir. Laser uygulamalarını, diş beyazlatmayı ve ultrasonik cihaz ile diş taşı temizlemeyi henüz saymadım bile.

Hekimin tıbbi cihazları doğru kullanması ve elde ettiği sonuçları doğru yorumlayabilmesi için biyofizik konusunda donanımlı olması beklenir. En azından fizik kurallarını biliyor

vi

olması gerekir. Bu sebeple diş hekimleri için biyofizik bilmek faydalıdır, önemlidir, gereklidir, hatta şarttır. Bu gün okutulan biyofizik derslerinin içeriği: Biz diş hekimleri biyofizikle bu kadar iç içe yaşamamıza rağmen fakültelerimizde biyofizik derslerinde öğrenciler fevkalade gereksiz bilgiler ile yüklenmektedir.

Diş hekimi ünvanı verilecek olan bu gencecik insanlar, her gün kullanacakları ultrasonik cihazların nasıl çalıştığından haberleri bile olmadan mezun olmaktadırlar.

Ultrasonik dalgalar yerine biyofizik derslerinde eğik düzlem ve sürtünme kuvveti öğretilmektedir.

Diş hekimliği öğrencileri mezun olduktan sonra neredeyse her gün apeks bulucu kullanacak olmalarına rağmen, biyofizik dersinde Newton’un yasaları veya termodinamik öğretilmektedir. Apeks bulucunun çalışma prensibini ya mezun olduktan sonra cihazın kullanıcı el kitapcığından öğrenirler veya mesleki yaşamları boyunca hiç bilmezler.

Vitalometre diş hekimi kliniğinin vaz geçilmez cihazıdır ve klinikte sık kullanılmasına rağmen biyofizik dersinde telafuz bile edilmez. Onun yerine çizgili/çizgisiz kaslar öğretilir.

Her gün neredeyse mutlaka kullanılan ve kompozit dolguyu sertleştiren mavi ışığı birçok diş hekimi laser veya ultraviyole ışık zanneder. Çünkü biyofizik derslerinde bu ışık öğretilmez. Onun yerine merkezkaç kuvveti ve açısal hız öğretilir.

Diş hekimleri, otoklav satın alırken, ışınlı dolgu cihazı seçerken veya laser cihazı alırken tamamen satıcının insaf ve insiyatifine terk edilmektedirler. Satıcı ne söylediyse onu doğru kabul etmekte, kulaktan dolma kirli bilgileri gerçek zannetmektedirler. Pek az diş hekimi bu durumu eleştirip, “neden bana biyofizik dersinde otoklav seçmesi öğretilmedi” diye sorgular.

Diş hekimleri, eğitim eksiğinin getirdiği açıklarını satıcılara sorarak gidermeye çalışmakta, satıcıların ticari rüzgarı ile her yöne eğilmekte, bir çok cihazı satın alırken kararsızlık içinde

vii

kalmakta, muhtemelen ticari olarak aldatılmaktadırlar. Geleceğin diş hekimleri meslek hayatları boyunca kullanacakları biyofizik bilgilerinin eksikliğini satıcıların ağzından veya internetin kirli kütüphanesinden gidermeye çalışmaktadırlar. Yanlış, eksik ve zararlı bilgiler edinmektedirler. Bugünkü durum bu kadar kötüdür.!

Abartmıyorum.. Şaka da yapmıyorum.. Bu gün fakültelerimizde biyofizik derslerinde öğretilen konu-

ların diş hekimliği ile yeterince yakın ilişkisi yoktur. Öğretilen konuların mesleğimizden bu kadar uzak olması fevkalade şaşırtıcıdır. Daha şaşırtıcı olan, kimsenin bundan rahatsızlık duymamasıdır

Gelin bu gün biyofizik dersinde nelerin öğretildiğini buraya yazayım, birlikte göz atalım: metabolik hız, esnek çarpışmada aktarılan enerji, ekg, eeg, çizgili/çizgisiz kaslar, ölçme ve ölçeklendirme, impulsif kuvvet, kas mekaniği, kemikler, dolaşım biyofiziği, EMG, biyomalzemeler, vücuda gelen kuvvetler, denge, onkogenez, dönme momenti, kimyasal bağlar, açısal hız, harmonik, iş güç, enerjinin korunumu, piezoelektrik, aksiyon potansiyeli, yatay atış, sürtünme kuvveti, DNA topolojisi, monoklonal rekombinant antikorlar, gen teknolojisi, manyetik alanlar, ivme vs...

Bunların hiç birisi diş hekimliği mesleğini birinci dereceden ilgilendirmez ve hiç birisinin diş hekimliğinde öncelikli bir yeri yoktur. (Bu listede mesleki öneme sahip nadir bazı konuların biyofizik derslerinde okutuluyor olduğunu görmezden gelmemek lazımdır: piezo elektrik, aksiyon potansiyeli gibi) Öğrencinin gözünde biyofizik dersleri: Öğrenci, kendisini hiç ilgilendirmeyen biyofizik konularını sadece sınavı geçmek için ezber yapmakta, sınavdan sonra ezberlediklerini süratle ve isteyerek unutmakta, hatta biyofizik dersini ömrünün sonuna kadar nefretle anmaktadır. İsmini bile duymak istememektedir. Birçok yeni mezun diş hekiminin biyofizik dersi konusundaki görüşlerini rafine edince bu kanaat

viii

net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Yeni mezun olan diş hekimlerine biyofizikten ne öğrendiği sorulduğunda kendilerini ilgilendirebilecek hiçbir şey öğrenmediklerini ve hatırlamadıklarını, tatminsizlik içerisinde olduklarını, bu dersi itici, sevimsiz, gereksiz, kafa karıştırıcı, kullanışsız bulduklarını söyleyenler çoğunlukta olacaktır. Öğrenciler, biyofizik dersinin merkezkaç kuvveti ve kas biyomekaniğinden ibaret olduğunu zannetmektedirler. Vitalometrenin biyofizik dersinde öğretilmesi gerektiği halde öğretilmediğinin bile farkında değildirler. Frenülektomi yapacakları laserin, sterilizasyon yapacakları otoklavın, iyontoforez yapacakları güç kaynağının bu derste anlatılması gerektiğinden haberleri bile yoktur. Çok üzülüyorum. Biyofizik eğitimsizliğinin klini ğe yansıması:

Kompozit dolguyu sertleştiren mavi ışıktan korunmak için 15 dolar ödeyip (özel olduğunu zannederek) gözlük satın alan hekime bunun basit bir güneş gözlüğü olduğu, her hangi bir güneş gözlüğünü bu amaçla kullanabileceği biyofizik dersinde öğretilmeli idi.

Işınlı dolgu cihazının iki kademeli olanına avuç dolusu para ödeyen diş hekimine, cihazı uzaktan tutup yavaşça dolguya yaklaştırırsa bu etkiyi elde edebileceği biyofizik dersinde açıklanmalı ve tarif edilmeliydi.

Otoklavda akü suyu kullanmanın ucuz, kaliteli ve yeterli olduğu, diş hekiminin su distile cihazına ihtiyacı olmadığı öğretilmeliydi.

Ultrasonik cihazın implantı yerinden oynatabileceği biyofizik dersinde öğretilmeliydi. İmplanta metalik uçlarla ultrasonik temizlik yapılamayacağı söylenmeliydi.

Kanalda pulpa veya kan varken apeks bulucu kullanılamayacağı, dentin hassasiyeti olan dişe vitalometre dokundurulmayacağı biyofizik dersinde anlatılmalıydı.

Dişin canlılığı muayene edilirken, ölçülecek dişin değil, ölçülmeyecek dişlerin kurutulması gerektiği öğretilmeliydi.

Yanma tehlikesi olan nazik bir dokuya laser uygulanıyorsa pulslu uygulanması ve yüzeyin kurutulması gerektiği biyofizik dersinde anlatılmalıydı.

ix

Bu ve buna benzer çok sayıda bilgi eksikliği, diş hekimini klinikte zayıflatmaktadır. Birçok konuda biyofizik eğitiminin yetersizliğini görmemek mümkün değildir. Biyofizik hocasının imkanlarının kısıtlı olması:

Birçok diş hekimliği fakültemizde biyofizik hocası, en yakın tıp fakültesinin biyofizik anabilim dalından davet edilir. Ayni şehirde veya yakın semtlerde tıp fakültesi varsa biyofizik hocası o fakülteden davet edilir. Bu biyofizikçi, elbette tıp fakültesi öğrencilerine anlattığı konuları diş hekimlerine anlatmaktadır. Haklıdır. Zaten başka bir seçeneği de yoktur. Yukarda listelenen diş hekimlerine gerekli olmayan konu başlıkları böylece mecburen ortaya çıkmaktadır.

Diş hekimlerinin biyofizik alanında uzmanlık ve doktora yapmasının önü açılmalı, gerekli yasal zemin hazırlanmalı, diş hekimliği biyofizikçileri yetiştirilmelidir .

Bu gün biyofizik derslerinin okutulması, bir yasağın savulması, bir mecburiyetin yerine getirilmesi, bir sorumluluğun giderilmesi, mecburiyetten kurtulmak olarak görülmektedir. Öğrencinin eksik biyofizik bilgisi ile mezun olması çok sayıda akademisyenin gündeminde değildir. Muhtemelen onlar görevlerini yaptıklarını düşünüyor olabilirler. Çünkü ellerinde eğitimde eşgüdüm sağlayacak ve doğru konu başlıklarını içeren her hangi bir ders kitabı bulunmamaktadır. İşte bu kitap onlar için yazılmıştır.

Bu eser diş hekimliği öğrencilerine biyofizik öğretmek içindir, doğru ve gerekli konuları anlatır. Özellikle ve öncelikle diş hekimleri içindir.

Mevcut diğer eserlerin içerisinde Sn Gürbüz Çelebi’nin tıp ve diş hekimliği öğrencileri için yazdığı biyofizik kitabını bu alanda bir ilk olması sebebiyle minnetle anıyorum, ancak diş hekimliği konularının tamamını içermediğini ve eserin tıp ağırlıklı olması sebebiyle diş hekimliği eğitimi için yeterli olmayabileceğini düşünüyorum. Halbuki elinizde tuttuğunuz bu eser, tıp fakültesinden davet edilen biyofizik hocasının sağ kolu olacaktır,

x

eğitimde yol haritası olarak kullanabileceği çok değerli bir kaynak olacaktır. Hem biyofizik hocasını vaz geçilmez yapacak, hem de biyofizik eğitimini hak ettiği yere ve doğru konumuna taşıyacaktır Ayrıca bu eserdeki yol haritası üzerinden eğitim yapıldığında yeni nesil diş hekimleri firma tavsiyesine göre değil bilim çizgisinde ilerliyor olacaktır. Biyofizik dersinin eğitimdeki takvimi Öğrenci, diş hekimliği eğitiminin birinci ve ikinci senesinde biyofizik dersiyle tanışır. Dersin içeriği doğru düzenlenmiş olsaydı ve gerekli olan diş hekimliği biyofizik konuları öğretiliyor olsaydı bile hiç diş dolgusu yapmamış bir öğrenciye ışıklı dolgu cihazını veya iyontoforezi anlatmak oldukça sanal bir eğitim olacaktı. Hiç hasta muayene etmemiş, hiç protez yapmamış, birinci ve ikinci sınıf öğrencisine klinik cihazların biyofiziğini öğretmek zor olacaktı. Öğrenci dersi dinleyecek ama kalıcı olarak öğrenmesi veya pekişmesi geç olacaktı.

Biyofizik dersinin diş hekimliği eğitimindeki takvimi kesinlikle gözden geçirilmelidir. Sınırlılıklar: Gerekli olmasına rağmen bazı konulara bu eserde yer vermek mümkün olmadı. Örneğin radyasyon, diş hekiminin çalışma postürü ve ergonomi, reflektördeki aydınlatma, frez yüzeyinde sürtünme sıcaklığı, muayene odasının aydınlanması ve klimatize edilmesi, vs. Bunları bir sonraki baskıda tamamlamaya çalışacağım/z.

Meslektaşlarım eserin anlatım dilini fazla basit bulacaklardır. Bu eser tıbbi alt yapısı bulunmayan öğrencilere hitaben hazırlanmıştır. Çünkü biyofizik dersleri diş hekimliği fakültesinin ilk sınıflarında gösterilmektedir.

Yazar ve yayıncı, Bu eserde yer alan kimyasal formüller, tarif edilen uygulamalar, verilen elektronik devre şemalarının uygulaması sırasında doğabilecek zararlardan sorumlu değildir.

Biyofizik doktoru olmadığım için bu eserde doktor ünvanımı kullanmadım. Diş hekimi ünvanım ile yazdım.

xi

Eser içerisinde matematik problemler sorup, sonra da bu problemleri çözüp öğrenciye gereksiz aritmetik yükleme yapmadım. Fakat eğer bir fizik olay açıklanıyorsa bölüm içinde formüllerini yazarak okuyucuya verdim. Arzu eden okuyucu veya akademisyen formülden örnek problemler yaratır/ çözer.

Teşekkür ve Temenni: Her kitabın yazarı birilerine teşekkür eder. Benim de teşekkür edeceğim birileri olsun isterdim fakat bu kitabı yazarken teşvik ve destek veren böyle bir yardımcım olmadı. Bana bu eseri yazma fırsatı veren Allah’a teşekkür ediyorum.

Bir de bölüm yazarı Dr Çağrı Derici’yi de unutmamak lazım. Ayrıca eserin bu baskısına sponsor olan Sn. İlhami Kotan, Sn. İbrahim Belenlioğlu, Sn. Erdinç Güvenç, Sn Fatih Recep, Sn. Serkan Sarı, Sn. Filiz Turgay ve Sn erdinç Çakır’a teşekkür etmek lazımdır.

Bölüm sonlarında sayfa boşluklarını değerlendirmek için genç meslektaşlarıma “bunları biliyor muydunuz” başlığında küçük mesleki tavsiyeler, pratik bilgiler ve konuyla ilgili olarak elektronik devre şemaları vermek suretiyle öğrenciyi üretmeye teşvik ettiğimi düşünüyorum. Örneğin diş hekimi arzu ederse kendi iyontoforez cihazını kalem pil ile yapabilmelidir.

Umarım bu eser mesleki eğitimimizde önemli eksiği gidermeye katkı sağlayacak ve fakülteler arası biyofizik eğitiminde eşgüdüm sağlayacaktır.

xii

Yazar hakkında: Murat Aydın, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesinden mezun oldu. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesinde mikrobiyoloji doktorası yaptı. Ağız kokusu üzerine çalışmaları vardır. Adana’da kendi kliniğinde çalışmaktadır. Yazar hakkında bazı güncel bilgiler http://www.drmurataydin.com internet sitesindedir

Yazdığı diğer kitaplar ve kitap bölümleri: ●Aydın M, Mısırlıgil A. Ağız Mikrobiyolojisi . MN Nobel, 2012, Ankara

● Aydın M. Teşhisten Tedaviye Ağız Kokusu. Nobel kitabevi, 2008, İstanbul

● Aydın M. Otoklav Fiziği ve Standartları.Azim Matbası 2009, Antalya

● Aydın M. Mosby'nin Diş Hekimliği Sözlüğü. Ed. [Mosby dental dictionary]. Elsevier Mosby. 2010, Nobel yayınevi, Özyurt matbacılık, Ankara.

● Aydın M. Diş Hekimleri için Ansiklopedik Sözlük, Pelikan, Ankara, 2015.

● Cengiz T, Mısırlıgil A, Aydın M. Tıp ve Diş Hekimliğinde Genel ve Özel Mikrobiyoloji . Güneş yayınevi, 2005, Ankara

● Aydın M, Endodontik mikrobiyoloji . Bölüm 13. Ed. Tayfun Alaçam. Endodonti. Barış yayın evi , Ankara, 2000

● Aydın M, Endodontik immünoloji . Bölüm 14 Ed. Tayfun Alaçam. Endodonti. Barış yayın evi , Ankara, 2000

● Aydın M, Endodontik mikrobiyoloji . Bölüm 16. Ed. Tayfun Alaçam. Endodonti. Özyurt yayın evi , Ankara, 2012

● Aydın M, Endodontik immünoloji . Bölüm 17. Ed. Tayfun Alaçam. Endodonti. Özyurt yayın evi , Ankara, 2012

● Aydın M (Ed), Ali altuğ Bıçakçı, Barbaros Tur, Defne Yalçın Yeler, Kerem Engin Akpınar, Necla Demir, Serdar Ak, Sevgi Özyeğin. DUS Diş hekimliği uzmanlık Sınavı Soru ve Cevaplar. Özyurt matbacılık 2011 Ankara

● Aydın M (Ed), Ahmet Ergün, Ali altuğ Bıçakçı, Barbaros Tur, Emre Bodrumlu, Esen A. Özalp Dural, Gürsel Ortuğ, Kenan Nazaroğlu, Koray Soygun, Mehmet Sami Serin, Peruze Çelenk, Serdar Ak. DUS Diş hekimliği uzmanlık Sınavı Soru ve Cevaplar-2. Mimtaş yayıncılık, 2012, Ankara

● Aydın M, Oğuz Aydın, Onur Aydın. CD ve DVD programlamak. Çağlar Ofset Adana, 2005

● Aydın M. Ethem Aydın'ın hayatı- sanatı- eserleri. Çağlar Ofset, Adana, 2003 (● Ulusararası ve ulusal makaleleri yer kısıtlaması sebebiyle listelenmemiştir, ancak yukarıda yazılan veb sitesinde mevcuttur.)

xiii

Bu eseri, diş hekimliği fakültelerinde biyofizik dersi veren akademisyenlerin vicdanına emanet ediyorum.

xiv

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 SIZINTI 1 Periapekste sızıntı 2 BÖLÜM 2 PİEZO ELEKTR İK 5 Piezokrsital ve piezoelektrik 6 Kemik bir piezokristaldir 8 İmplantlarda piezoelektrik 13 Dişte piezoelektrik 15 Ortodontik kuvvet ile kemikte piezoelektrik oluşması 16 Periodontal dokularda piezoelektrik 19 Seramik (porselen) kuron ve inleylerde piezoelektrik 21 Sialolithiasis (tükrük bezi taşı-salya taşı) tedavisinde piezoelektrik uygulamalar

22

BÖLÜM 3 ULTRASON İK DİŞ TAŞI TEM İZLEMEN İN BİYOFİZİK ESASLARI 23

Ultrasonik titreşim nedir nasıl üretilir 24 Ultrasonik olmayan diştaşı temizleyiciler 27 Diş taşına gelen kuvvetler 28 Akustik güç 28 Uçların hareket deseni 29 Titreşim yörüngesindeki eksen sapmaları 33 Ultrasonik diş taşı temizleyici cihazın ayarlanabilen parametreleri 34

Ultrasonik cihaz ile diş taşı temizliği nasıl yapılır 37 Ultrasonik cihazların istenmeyen etkileri 38 Ultrasonik cihaz ile implantların temizliği 40 BÖLÜM 4 TEMEL OPT İK KAVRAMLAR 43 Işık ve ışıma (radyasyon) 43 Alan etkisi 44 Işığın dalga boyu (rengi) 45 Işığın frekansı 47 Mikrodalga 48 BÖLÜM 5 DİŞİN RENGİNİ TESPİT ETMEN İN BİYOFİZİK ESASLARI 49

Dişten renk almak 49 Diğer renk parametreleri 52

xv

BÖLÜM 6 I ŞIKLA SERTLE ŞEN MADDELER 57 Kompozit dolgu maddesinin kimyası 58 Mavi ışık veren cihazlar 59 Işıkla polimerizasyon başlatıcı (fotoinitiyatör) maddeler 65 Mavi ışık ile fotopolimerizasyon spektrumu uyuşmazlığı 68 Mavi ışığın süresi ve şiddeti. 70 BÖLÜM 7 ULTRAV İYOLE I ŞIK ve DİSİNFEKSİYON

73

Ultraviyole ışığın spektral konumu 73 Ultraviyole ışığın disinfeksiyon etkisi 74 Ultraviyole ışığın insana etkisi 75 Ultraviyole ışığın tıp ve diş hekimliğinde kullanıldığı yerler

76

BÖLÜM 8 I ŞIK KULLANARAK D İŞTE ÇATLAK ve ARAYÜZ ÇÜRÜĞÜ ARAMAK

79

Görüntünün çözünürlük gücü 79 Mine çatlağında Abbé denkleminin uygulanması 81 BÖLÜM 9 TERMOGRAF İ 91 Neden dokunun sıcaklığı önemlidir 91 Termografi 92 Sıcaklık ne demektir 95 Damarsal kitle teşhisinde termografi 99 BÖLÜM 10 LASER HAKKINDA TEMEL BİLGİLER

101

Dopant madde kavramı 102 Dopant maddenin uyarılması 103 Dopant maddenin aktif maddeyi uyarması 104 Aktif maddenin ışıması (floresans) 105 Laser ışımanın atomaltı mekanizması 106 Rezonans kavitesi 107 Laser ışığının özellikleri 109 Polarizasyon 109 Paralellik (kollimasyon) 109 Koherens (Uyum) 109 Monokromatik olmak 110 Saflık 110

xvi

Odaklanabilirlik 111 Laserde güç kavramı 111 Laser yaralanmaları 113 Tıp ve diş hekimliğinde kullanılan bazı laserler 115 Yakut (ruby) laser 115 Nd:YAG laser 116 Nd:Cam laser 117 Sıvı (organik boya) laserler 118 Helyum-Neon (He:Ne) laser 118 Argon (Ar) ve Krypton (Kr) laser 121 Eksaymır (Excimer) grubu laser 122 Karbon dioksit (CO2) laser 123 Diyot grubu laser 125 Diğer laserler 128 Işığı görünmeyen laserler 128 Pulslu laser uygulaması 129 BÖLÜM 11 DİŞ HEK İML İĞİNDE LASERİN KULLANILMASI

135

Sanayide kullanım alanları 138 Tıpta kullanım alanları 139 Diş hekimliğinde kullanım alanları 143 Frenülektomi ve yumuşak doku kesmek 144 Diş beyazlatma 145 Kuron kesmek 147 Melanin depigmentasyonu 148 Biyopsi yapmak 149 Diş taşı temizlemek 151 Ortodontik amaç ile laser 152 Uçuk tedavisi 152 Aft tedavisi 153 Dentin hassasiyeti gidermek 154 Kavite açmak 156 Kök kanalı, periimplantit ve periodontit 157 Hangi dalga boyu hangi dokuyu etkiler 161 Laserin bazı özellikleri 164

xvii

BÖLÜM 12 TEMEL ELEKTR İKSEL KAVRAMLAR

167

Gerilim, akım, direnç 167 Doğru akım ve pulslu akım 168 Elektrot 171 Şase probu 173 Dokunun elektrik akımından etkilenmesi 174 Elektronik devre şemaları 175 Pulslu akım jeneratörleri 175 Elektrik çarpmaları 179 BÖLÜM 13 APEKS BULUCU 181 Nedir nasıl çalışır 181 Ölçme probu 187 Kanal boyunun ölçülmesi 189 Sık karşılaşılan problemler ve çözümleri 191 Apeks bulucu devre şeması 194 BÖLÜM 14 VİTALOMETRE 195 Nedir nasıl çalışır 196 İndikasyonları 199 Kontrindikasyonları 200 Dişin canlılığının ölçülmesi 200 Vitalometrik ölçümde kritikler 203 Vitalometre sonuçlarının yorumlanması 206 Vitalometreye cevap vermemek, 206 Vitalometreye erken cevap vermek 206 Vitalometreye geç cevap vermek 207 Sık yapılan hatalar 208 Diğer vitalometrik testler 209 Örnek vakalar 211 Vitalometre devre şeması 217 BÖLÜM 15 İYONTOFOREZ 219 İyontoforez nedir 219 Tıpta ve diş hekimliğinde iyontoforez 219 Diş hekimliğinde iyontoforez kullanımı 221 Ne zaman iyontoforez yapılır 222 İyontoforez nasıl yapılır 226

xviii

İyontoforezin elektriksel parametreleri 227 Ne zaman iyontoforez yapılmaz 228 Gümüş iyontoforezi 229 İyontoforez cihazı devre şemaları 233 Sabit akım kaynağı ile iyontoforez cihazı şemaları 233 Sabit akım kaynaklı ve pulslu iyontoforez cihazı 235 BÖLÜM 16 HAVANIN BASINCI, NEM İ ve KL İNİĞİN HAVALANDIRILMASI

237

Hava basıncı nedir 237 Kaç çeşit hava basıncı vardır 238 Joule–Thomson olayı 239 Laminar hava akımı 240 Resirküler hava akımı 241 BÖLÜM 17 BARODENTALJ İ (Dr. Çağrı Derici) 243 Derinliğin etkisi 244 BÖLÜM 18 OTOKLAV - BASINÇLI KAPLAR 247 Suyu ısıtırsak ne olur 248 Kapalı kapta (otoklavda) suyu ısıtırsak ne olur 248 Buhar doygunluğu 251 Otoklavda buharın iç enerjisi 252 Otoklavda güç kavramı 253 Otoklav kabininde yapılan iş 255 Buharın spora etkisi 257 Buharın iç enerjisi 257 BÖLÜM 19 OTOKLAV - HAVA KABARCI ĞI 259 Kabarcığın fiziksel özelliği 260 Kabarcıktan kurtulmak 261 Otoklavın tiplendirilmesi (B-N-S) 264 BÖLÜM 20 OTOKLAVDA HAVA BASINCI AYARI

269

Otoklavın manometresi 270 Otoklavların yükselti sınırları 273 BÖLÜM 21 OTOKLAVDA KAB İN GEOMETR İSİ 275 Kabinde ölü boşluklar 276

xix

BÖLÜM 22 OTOKLAVDA SUYUN İLETKENL İĞİ

279

Suyun saflığı ve iletkenliği 280 Suyun saflaştırılması 281 Otoklavda akü suyu kulanılmalıdır 283 BÖLÜM 23 OTOKLAV PROGRAMLARI 287 Teorik buhar basıncı 287 Kişisel programlar 288 BÖLÜM 24 BAZI FAYDALI VE PRAT İK BİLGİLER

291

Paslanmanın engellenmesi ve giderilmesi 291 Metalik alet paslanmasını engellemek 292 Paslanmış aletlerinin elektroliz ile krom kaplanması 294 Elektrikli mikromotorlarda hız kontrolu 297 Tiroid koruyucu yapılması 299 1 film ile 2 röntgen çekmek 301 Akril protezden alçı temizlemek 303 Elektronik stetoskop yapmak 303 Ağız kokusu ölçen cihaz (Halitometre) yapmak 306 Kaynaklar 310 Fihrist 321

xx

1

BÖLÜM 1

SIZINTI Bu bölümde öğrenilenlerin özeti - ana hatları- pratikte kullanılması ve klinik sonuçları ► Sadece diş hekimliğinde değil, diğer bir çok sahada sızıntı

sıkıntıdır. ► Sızıntı ihmal edilebilecek seviyeye kadar azaltılabilir ama

mutlak şekilde engellenemez ► Kök kanalı ve kavite dolgularından sonra sızıntının mutlaka

olacağı bilinmelidir. ► Kök kanal dolgusundan sonra apikal delikteki sıvı trafiği şunlara bağlıdır ● Apeksin çapı geniş ise ● Kanalın içi ve dışı arasında basınç farkı yüksekse ● Kök kanalı kısa ise ● Sıvı akıcı ise sızıntı en fazladır.

.

2

PERİAPEKSTE SIZINTI Kök kanalının ucundaki deliğe foramen apikale denir. Bu delikten sinir lifleri ve damarlar dişin içine girer. Kanal tedavisi yapılarak yerinden çıkarılan bu liflerin bıraktığı boşluk elden geldiği kadar sıkı bir şekilde tıkanmalıdır. Yüzde yüz tıkanma mümkün olmadığına göre yapılabilecek en sızdırmaz şekilde tıkanması arzu edilir. Böylece periapeks (kök ucu deliğini çevreleyen çene kemiği yapıları) içinde biriken sıvılar kanala girebileceği gibi, kök kanalı boşluğunda yer alan ilaç ve sıvılar da periapekse sızabilir. Yani foramen apikalede trafik iki yönlüdür. İçeri ve dışarı.

Vücudun bütün deliklerinde hava ve sıvı geçişi Poiseuille formülüne tabidir.

Kanaldan periapekse ve periapeksten kanala sıvı sızıntısı 1- foramen apikalenin çapına, 2- kanal ve periapeks arasındaki basınç farkına, 3- Kökün boyuna, 4- sıvının viskozitesine (akmaya gösterdiği direnç, kıvam) bağlıdır.

3

Apikal deliğin çapının dördüncü kuvvetinin alınıyor olması formülde en etkili çarpanın foramen apikalenin yapı olduğunu gösterir. Delikteki minicik bir değişiklik, eşitli ğin diğer tarafında karesinin karesi kadarlık bir değişime sebep olmaktadır. Bu bilgiyi klinik pratiğe uyguladığımızda hatırlamak gerekir ki: “apeksi muayene etmek için aletle zorlamamak ve genişletmemek gerekir”

Organizmanın diğer bölgelerinde de ......makas.......