PŁODNOŚĆ

NA TALERZUPrezentacja autorstwa- Barbara Sawaniewska

Prelekcja – Barbara Sawaniewska i Łukasz Walenc

Materiały przygotowali – Studenci Dietetyki, 2 i 3 grupa, II rok, studia magisterskie, 2014r.

World Health Organization: Report of the Meeting on the Prevention of Infertility at the Primary Health Care Level. WHO, Geneva, 2010

Dziś wiadomo, że przyczyna niepłodności

może w takim samym stopniu dotyczyć kobiet i

mężczyzn:

40% kobieta

40% mężczyzna

20% para

5% niepłodność idiopatyczna, czyli

nieznanego pochodzenia.

Do początków XX wieku winą za bezdzietność obarczano wyłącznie kobiety.

Po II Wojnie Światowej zaczęto mówić głośno o problemie męskiej płodność-

pierwszym krokiem było wydanie przez WHO pierwszych Norm jakości nasienia

w 1980r.

NIEPŁODNOŚĆ

Definiowana jest wspołcześnie przez Światową Organizację

Zdrowia (WHO) jako:

niemożność zajścia w ciążę pomimo regularnego

wspołżycia płciowego (3–4 razy w tygodniu),

utrzymywanego powyżej 12 miesięcy.

BEZPŁODNOŚĆ:

Niezdolność do poczęcia dziecka

spowodowana trwałym

uszkodzeniem układu rozrodczego.

nieodwracalna

World Health Organization: Report of the Meeting on the Prevention of Infertility at the Primary Health Care Level. WHO,

Geneva, 2010.

nadwaga, otyłość

niedowaga

wysokie ciśnienie

niedobory składników odżywczych:

składniki mineralne

antyoksydanty

witaminy

insulinooporność

zmiany hormonalne

Czynniki związane ze stylem życia wpływające na płodność

Podstawowe błędy:

Nieregularność posiłków;

Pomijanie jedzenia śniadań;

Monotoność diety - ograniczone spożycie wartościowych odżywczo

posiłków co prowadzi do niedoborów białkowych i witaminowo-

mineralnych;

Niski udział produktów mlecznych – kefir, maślanka, jogurt naturalny, ser

biały;

Niski udział produktów zbożowych –brak kasz, pieczywo najczęściej

białe;

Brak roślin strączkowych - fasola, soczewica, cieciorka, bób, które są

źródłem białka, zawierają Mg, K, Ca, Fe, wit z gr B oraz witaminę A, K i C

Rzadkie spożycie ryb;

Niski udział warzyw i owoców na rzecz dużego spożycia cukru,

słodyczy, tłuszczu, mięsa i posiłków typu „Fast food”.

Fakty i mity o płodności

Czy przegrzanie jąder może przyczyniać się

do wystąpienia niepłodności?

STYL ŻYCIA WSPÓŁCZESNEGO MĘŻCZYZNY A PROBLEM NIEPŁODNOŚCI, E.Synak, Nowiny Lekarskie, 2008.

W wyniku ekspozycji na wysoką temperaturę dochodzi do zmian

morfologicznych w spermatocytach.

Wysoka temperatura wpływa niekorzystnie na:

liczba i ruchliwość plemników - obniżenie potencjału

zapładniającego nasienia.

Fakty i mity o płodności

E. Synak i wsp., STYL ŻYCIA WSPÓŁCZESNEGO MĘŻCZYZNY A PROBLEM NIEPŁODNOŚCI, Nowiny Lekarskie, 2008.

Nowoczesny sprzęt elektroniczny może powodować

niepłodność mężczyzn?

Sprzęt elektroniczny podczas swojej pracy wytwarza ciepło.

Trzymanie laptopów na kolanach może powodować wzrost temperatury i

przegrzanie moszny.

U mężczyzn aktywnie korzystających z telefonów komórkowych zaobserwowano:

zmiany koncentracji, żywotności i morfologii plemników.

Zauważalne zmiany właściwości plemników:

4 godz. rozmów przez telefon w ciągu dnia

Fale magnetyczne emitowane przez telefony

wpływ na jądra i najądrza zaburzenie spermatogenezy, uszkodzenie chromatyny i

DNA plemników,

wzrost temperatury mózgu wpływ na oś podwzgórze – przysadka- jądra

liczba

• 149 osób

Studenci SGGW

(poza WNOŻCiK)

• 36% Mężczyźni

• 64% Kobiety

wiek

• 77% 19-25 lat

• 21% 25-30 lat

• 2% 30+

Badanie ankietowe

Badanie przeprowadzone przez studentów dietetyki na kampusie SGGW, grudzień 2013

Badanie przeprowadzone przez studentów dietetyki na kampusie SGGW, grudzień 2013

Wpływ masy ciała na płodność kobiet

• 17 544 kobiet

grupa badana

• 25–42 lat

wiek

• 8lat

czas badania

Odpowiednie nawyki żywieniowe i styl życia mogą obniżyć ryzyko wystąpienia niepłodności spowodowanych zaburzeniami owulacji o około 69%.

Model żywienia

może mieć znaczący wpływ na

zmniejszenie ryzyka niepłodności wynikającej z

zaburzeń owulacji.

Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W., Rosner B.A. i wsp.: Diet and lifestyle in the prevention of ovulatory disorder infertility. Obstet. Gynecol. 2007; 110:1050–1058.

B a d a n i e N u r s e s ’ H e a l t h S t u d y I I

Tkanka tłuszczowa

jest nie tylko „magazynem” energii, ale także aktywnym narządem endokrynnym wpływającym na wydzielanie i działanie różnych

hormonów [2].

Otłuszczenie górnych partii ciała

i otyłość centralna częściej korelują z:

insulinoopornością,

hiperinsulinemią,

hiperandrogenemią,

zaburzeniem sekrecji gonadotropin,

zwiększeniem aromatyzacji androgenów do estrogenów [1].

Dowiedziono, że:

stopień otyłości i dystrybucja tkanki

tłuszczowej

są ważnymi czynnikami, które wpływają na układ

rozrodczy kobiet [1].

1.Diamanti-Kandarakis E., Bergiele A.:The influence of obesity on hyperandrogenismand infertility in the female.Obes. Rev. 2001; 2: 231–238

2.Demissie M., Milewicz A.:Zaburzenia hormonalne w otyłości.Diabetol.Prakt.2003;207-209.

zwiększenie wydzielania hormonu folikulotropowego

(FSH),

skrócenie fazy lutealnej

wtórny brak miesiączki.

Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W.,Rosner B.A. i wsp.: Diet and lifestyle in the prevention of ovulatory

disorder infertility. Obstet. Gynecol. 2007; 110: 1050–1058.

Niedobór masy ciała

Najczęstsza endokrynopatia występująca u młodych kobiet, jest

przyczyną braku owulacji i niepłodności. Obraz kliniczny i kryteria

diagnostczne PCOS są bardzo zróżnicowane.

Zespół policystycznych jajników

Slajd autorstwa Ula Somow

Otyłość Łysienie typu

męskiego

PCOS:

Insulinooporność

LH Steroidogeneza w komórkach

tekalnych w jajniku

T

insulinyPobudzenie jajników do

produkcji T

trądzik

Insulinooporność w PCOS:

-BMI >30 kg/m2: 62-80%

-BMI <25 kg/m2: 11–50%

progesteron

Brak owulacji

Problemy z

utrzymaniem

ciąży

Brak ciałka

żółtego

Uwięzienie

kom. jajowej

Cysty/torbiele

Slajd autorstwa Ula Somow

Z m i a n a d i e t y

i s t y l u ż y c i a :

poprzez:

• zwiększenie spożycia niektórych mikroelementów,

• kontrola masy ciała

• zwiększenie aktywności fizycznej,

• mogą korzystnie wpływać na płodność.

P r a w i d ł ow a m a s a c i a ł a :

warunkuje:

• właściwe funkcjonowanie

układu rozrodczego u kobiet

• korzystnie wpływa

na parametry hormonalne i metaboliczne.

Z m n i e j s z e n i e m a s y c i a ł a :

może spowodować :

• poprawę profilu hormonalnego,

• pomóc w przywróceniu prawidłowych cykli owulacyjnych,

• ułatwić zajście w ciążę

oraz umożliwić uniknięcie wielu wynikających z otyłości powikłań ciąży.

Hajduk M.:The influence of body mass on female fertility.Endokrnologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012,tom 8, nr 3

Podsumowanie:

Zasady prawidłowego żywienia:

4-5 posiłków (co 3 godziny)

węglowodany złożone

5 porcji warzyw i owoców

chude mięso

ryby 2 x tydzień

warzywa strączkowe

tłuszcze roślinne

nie - dosładzanym napojom!

technologia przyrządzania posiłków

Jeżeli planujesz ciążę zacznij od razu przyjmować suplement kwasu foliowego!

Parametry nasienia –

wartości referencyjne wg WHO (2010)

WHO laboratory manual for the examination and processing of human semen. 5th edition, World Health Organization, Geneva, 2010.

Sposób żywienia i styl życia może modulować parametry nasienia oznaczone gwiazdką

Rola antyoksydantów

w leczeniu niepłodności u mężczyzn:

Stres oksydacyjny

Spowodowany jest zachwianiem równowagi

między wytwarzaniem tzw. reaktywnych

form tlenu (RFT) a działaniem ochronnego

systemu antyoksydacyjnego

odpowiedzialnego za ich neutralizowanie i

usuwanie.

U 25% niepłodnych mężczyzn występuje w nasieniu podwyższony poziom RFT!

Antyoksydanty (przeciwutleniacze)

Grupa związków chemicznych,

występująca w żywności, to

naturalne substancje roślinne, które

wspierają naturalne mechanizmy

obronne komórek człowieka ,

wstrzymują lub opóźniają proces

utleniania.

Aitken R. J., De Iuliis G. N., Finnie J. M., [et al.] Analysis of the relationships between oxidative stress, DNA damage and sperm vitality in a patient population: development

of diagnostic criteria. Hum Reprod. 2010, 25, 2415-26.

• Należą do prekursorów witaminy A i są głównym dietetycznym źródłem tej witaminy.

• Na tu r a lne p rzec iwu t l en iacze , odpowiadają za integralność błon komórkowych, regulują proliferację komórek nabłonkowych,uczes tn i czą w r e gu lac j i spe r ma togenezy.

• Ich niedobór w diecie może prowadzić do obn iżen ia pa r ame t rów nas ien ia .

karotenoidy

Źródło i rola antyoksydantów

Hogarth C. A. and Griswold M. D. The key role of vitamin A in spermatogenesis. J Clin Invest. 2010, 120, 956-62.

Wit. E

Keskes-Ammar L., Feki-Chakroun N., Rebai T., [et al.] Sperm oxidative stress and the effect of an oral vitamin E and selenium supplement on semen quality in infertile men.Arch

Androl. 2003, 49, 83-94.

Działanie antyoksydacyjne polega na:

przerwaniu reakcji peroksydacji lipidów zapoczątkowanej przez RFT,

wychwytywaniu wolnych rodników hydroksylowych i

nadtlenkowych.

W badaniach in vivo, w terapii męskiej niepłodności

suplementacja witaminą E okazała się skuteczna w przypadkach

obniżenia liczby i ruchliwości plemników spowodowanej stresem

oksydacyjnym

Jeszcze lepsze działanie witaminy E na ruchliwość plemników

obserwowano przy jej łącznym podaniu z selenem.

osłania składniki błony komórkowej plemników

przed uszkodzeniem.

Sam selen przeciwdziała oksydacyjnemu uszkodzeniu DNA plemników.

Selen jest niezbędnym mikroelementem

dla prawidłowego rozwoju jąder, procesu spermatogenezy, ruchliwości i czynności

plemników.

zaniku nabłonka plemnikotwórczego

zaburzeń spermatogenezy i dojrzewania plemników w najądrzach

zmniejszenia wielkości jąder

W nasieniu obserwuje się w takich

stanach zwiększony odsetek

plemników z nieprawidłową

morfologią(głównie główki i wstawki)

i gorszą ruchliwość plemników.

Boitani C. and Puglisi R. Selenium, a key element in spermatogenesis and male fertility. Adv Exp Med Biol. 2008, 636, 65-73.

Camejo M. I., Abdala L., Vivas-Acevedo G., [et al.] Selenium, copper and zinc in seminal plasma of men with varicocele, relationship with seminal parameters. Biol Trace Elem

Res. 2011, 143, 1247-54

Selen

Cynk jest składnikiem ponad 200 enzymów,

które biorą udział w :

biosyntezie kwasów nukleinowych i białek oraz w podziałach komórkowych

Stężenia cynku, miedzi

i selenu w plazmie nasienia

korelują z jakością nasienia u mężczyzn.

Cynk, Miedź

Colagar A. H., Marzony E. T. and Chaichi M. J. Zinc levels in seminal plasma are associated with sperm quality in fertile and infertile men. Nutr Res. 2009, 29, 82-8.

Witamina C

Substancja rozpuszczalna w wodzie

– jej stężenie w plazmie nasienia jest ok.

10-krotnie wyższe niż w surowicy

Charakteryzuje się dużą siłą działania

antyoksydacyjnego,

a szczególnie chroni DNA plemników

przed szkodliwym działaniem RFT

poprawia ruchliwość plemników- szczególnie u palaczy

Dawson E. B., Harris W. A., Teter M. C., [et al.] Effect of ascorbic acid supplementation on the sperm quality of smokers. Fertil Steril. 1992, 58, 1034-9.

Glutation:

Łukaszewicz-Hussain A., Rola glutationu i enzymów z nim związanych w procesach antyoksydacyjnych organizmu, Medycyna Pracy 2003, 54(5): 473-479

Irvine D. S. Glutathione as a treatment for male infertility. Rev Reprod. 1996, 1, 6-12

Frączek M., Kurpisz M., System redox w nasieniu męskim i peroksydacyjne uszkodzenia plemników, Postepy Hig. Med. Dosw. 2005, 59:523-534

Deficyt glutationu prowadzi do

niestabilności wstawek plemników, co powoduje zaburzenie ich ruchliwości.

W fizjologicznych warunkach glutation jest syntetyzowany z:

cysteiny, metioniny i glutaminianu, które dostarczane są wraz z pokarmem.

Zabezpiecza błony komórkowe przed utlenianiem lipidów i przeciwdziała formowaniu wolnych form tlenu.

U mężczyzn:

o obniżonej płodności, z nieprawidłową ruchliwością i morfologią plemników

odnotowano niskie poziomy glutationu.

• ocena związku między aktywnością fizyczną i czasem spędzonym na oglądaniu telewizji a parametrami nasienia w populacji młodych, zdrowych mężczyzn .

cel

• Liczba 189 mężczyzn;

• Wiek 18-22 lat

grupa badawcza • Aktywność fizyczna

• oglądania TV

doświadczenie

• 3 miesiące

czas

liczba plemników u mężczyzn regularnie trenujących ( ≥ 15 h / tydzień) okazała się

o 73% wyższa , niż u mężczyzn z niską aktywnością ( < 5 h / tydzień) .

Oglądanie telewizji było ujemnie związane z całkowitą liczbą plemników,

mężczyźni w najwyższym kwartylu oglądania telewizji (> 20 h / tydzień) mieli o

44% mniej plemników,

niż mężczyźni w najniższym kwartylu ( 0 h / tydzień).

Nie było istotnych różnic związanych z ruchliwością i morfologią plemników .

Gaskins A. Physical activity and television watching in relation to semen quality in young in young men.Br J Sports Med doi:10.1136/bjsports-2012-091644

Aktwność fizczna, a jakość nasienia

Aktywność fizyczna kobiet, a płodność

Wise LA. A prospectiv cohort of physical activity and time to pregnance. Fertility and Sterility, 2013

• 3,6 tyś. kobiet

grupa badana

• 18 - 40 lat

wiek

• 1 rok

czas badania

Analiza ujawniła, że u wszystkich kobiet, niezależnie od masy ciała, ruch o średnim natężeniu, jak np. spacery, jazda na rowerze, a nawet praca w ogrodzie był związany z szybszym poczęciem dziecka

Te, które poświęcały ponad 5 godzin tygodniowo na umiarkowaną aktywność fizyczną miały o 18% większe szanse zajść w ciążę w każdym cyklu menstruacyjnym niż kobiety, które ćwiczyły umiarkowanie przez mniej niż godzinę w tygodniu.

Zbyt intensywne i częste ćwiczenia wykonywane przez wiele godzin w tygodniu opóźniały zajście w ciążę u pań o prawidłowej masie ciała lub bardzo szczupłych.

W trakcie badań prawie

70% pań zaszło w ciąże !

Sharara et al , 1994 ; Cooper i wsp., 1995, Sharara et al , 1994 ; Adeno i Gallagher , 1982 , Cooper et al , 1999, Sadeu JC, Hughes CL, Agarwal S, Foster WG Alcohol, drugs,

caffeine, tobacco, and environmental contaminant exposure: reproductive health consequences and clinical implications Crit Rev Toxicol. 2010 Aug;40(7):633-52

Palenie pap ie rosów

znacząco przyczynia się do spadku naturalnej płodności oraz

ogólnej zdrowotności organizmu!

Silny związek z występowaniem :

niepłodności/ zaburzeniami w reprodukcji.

Duża liczba organów ściśle związanych z reprodukcją

jest narażona na dym tytoniowy zarówno u palaczy jak

i biernych palaczy.

Możliwy wpływ na zmniejszenie wydzielania estradiolu.

Palenie papierosów wpływa na:nieprawidłowe dojrzewanie oocytów,

obniża zdrowie płodu – jego rozwój, zwiększa ryzyko

spontanicznych poronień;

obniżona zdolność do zagnieżdżenia się jajeczka w macicy;

obniżenie jakości nasienia!

W przypadku wysokiego/częstego spożywania alkoholu mogą występować

zaburzenia funkcjonowania hormonów płciowych.

• obniżenie poziomu testosteronu w surowicy!

• podwyższenie poziomu białek wiążących hormony płciowe

• podwyższenie poziomu prolaktyny oraz estradiolu

• istnieją badania wykazujące niszczenie komórek Leydinga w jądrach

Przewlekła ekspozycja na alkohol powoduje:

Alkohol może znacznie popsuć jakość spermy –

jej koncentrację, objętość, a także ruchliwość plemników.

Lester and Van Thiel, 1977; Van Thiel et al, 1975a; Gordon et al, 1978; Badr and Bartke, 1974; Mendelson et al, 1978b), Van Thiel et al, 1975a; Klassen and Persaud, 1978,

Kucheria et al, 1985; Brzek, 1987, Sadeu JC, Hughes CL, Agarwal S, Foster WG Alcohol, drugs, caffeine, tobacco, and environmental contaminant exposure: reproductive

health consequences and clinical implications Crit Rev Toxicol. 2010 Aug;40(7):633-52

Alkohol -mężczyźni:

Alkohol - kobiety:

W najnowszych badaniach kobiet spożywających jeden lub więcej drinków na tydzień, prawdopodobieństwo zapłodnienia było o 50% niższe.

• podawanie etanolu powodowało zaburzenia owulacji, poziomy progesteronu oraz estradiolu były obniżane. Ujawnione zostały także problemy z funkcjonowaniem organów rozrodczych, a także nieregularne cykle płciowe.

W badaniach na zwierzętach:

Funkcje jajników były zachowane.

W dalszym ciągu prowadzone są badania w celu wyklarowania wniosków.

Sadeu JC, Hughes CL, Agarwal S, Foster WG Alcohol, drugs, caffeine, tobacco, and environmental contaminant exposure: reproductive health consequences and clinical

implications Crit Rev Toxicol. 2010 Aug;40(7):633-52

Kofeina może utrudniać

owulację,a także podnosić poziom globuliny wiążącej hormony płciowe.

• Napojów typu ‘cola’ (>14 butelek 0,5 L / tydzień) i/lub kofeiny (>800 mg/dzień) w jednym z badań było związane ze zmniejszeniem stężenia plemników i ogólną liczbą plemników;

• mężczyźni spożywający > 14 butelek napojów typu ‘cola’ mieli gorsze wyniki niż nie spożywający

Wysokie spożycie:

Dla par starających się o dziecko, zaleca się aby spożycie kofeiny było nie większe niż

z 3 filiżanek kawy na dzień.

Nadal jednak istnieje konieczność przeprowadzenia dalszych badań w tym kierunku.

Jensen TK, Swan SH, Skakkebaek NE, Rasmussen S, Jørgensen N.Caffeine Intake and Semen Quality in a Population of 2,554 Young Danish Men, Am J Epidemiol. 2010, Petridou et al, 1992; London et al, 1991;

Kotsopoulos et al, 2009, Sadeu JC, Hughes CL, Agarwal S, Foster WG Alcohol, drugs, caffeine, tobacco, and environmental contaminant exposure: reproductive health consequences and clinical implications Crit

Rev Toxicol. 2010 Aug;40(7):633-52

Kofeina:

Biodostępność cynku/selenu/ miedzi/ żelaza w dietach wegetariańskich jest niższa niż w

dietach niewegetariańskich głównie z powodu wyższej zawartości kwasu fitynowego.

Techniki przygotowania żywności, takie jak moczenie i kiełkowanie fasoli, zbóż i nasion oraz

zakwaszanie chleba czy obecność np. witaminy C mogą zwiększyć ich biodostępność .

Dieta wegetariańska

Stanowisko Amerykańskiego Stowarzyszenia Dietetycznego - diety wegetarianskiej, 2009

Diety niekonwencjonalnew leczeniu niepłodności

zasadność stosowania powinna być udowodniona

badaniami

osoby na diecie eliminacyjnej powinny być pod

stałą obserwacją dietetyka i lekarza

nie powinno się czerpać wiedzy z forum, internetu,

od znajomych

Umiarkowanie

Uregulowanie

Urozmaicanie

Umiejętność przygotowywania potraw

Uprawianie sportu

Unikanie nadmiaru

Uśmiechanie się !

Podsumowanie

Zasady prof. Bergera: