Nacionalna-Ema-crkvena istorija.pdf

7/24/2019 Nacionalna-Ema-crkvena istorija.pdf

1/30

Nacionalna istorija XVI-XVIII veka crkvena istorija (skripta)

1

NACIONALNA ISTORIJA XVI-XVIII VEKA

PITANJA IZ CRKVENE ISTORIJE

1. Uslovi opstanka SPC u Osmanskom carstvu

Srpska crkva odrala se i pod turskom vlau, ali u jako izmenjenim okolnostima. Prilikom osvajanja,Turci su palili manastire i crkve, ali su i neke najlepe crkve pretvorene u damije. Manastiri su takoeizgubili veliki deo svoji imanja. !storija SP" pod osmanskom vlau od 1459-1804moe se podeliti natri perioda#

1. od pada Despotovine 1459. tj. od smrti poslednjeg patrijarha SPC Arsenija II (1457-1463) doonove Pe!"e patrijar#ije 1557.godine

$. %d onove Pe!"e patrijar#ije 1557.godine do njenog &"idanja 1766.godine

3. posle 1766. godine "ada je srps"a 'r"va & &rs"oj ila pod &pravom Carigrads"e patrija#ijesrps"a 'r"va & *&striji od ranije organi+ovana "ao Karlovaka mitropolija

Posle pada Smedereva 1459. godine, za vreme patrijara Arsenia !!, Turci su priznali Pekupatrijariju i nametnuli joj danak. Posle $rsenija !! 1508. i 1509.godine pominje se ar"iepiskop #ovan.Prema dokumentima iz manastira zna se da je srpska crkva bila priznata od turske vlasti i da su pod

jurisdikcijom samostalne srpske crkve bile Severna Sr$ia% &i' i Crna (ora, a zna se da su od 1455.godineu)ne epar"ie Pe*ke patriar+ie kao i sam Pe*, pripadale O"risko ar"iepiskopii.

Uslovi od koi" e ,avisio polo)a SPC

%. U/S 23AS!& 'ao jednoboci ri(ani su kao i )evreji imali pravo na status raje *stada kojasultan kao pastir titi+, samo ako su plaali ara(. vaj status je bio ustanovljen kada bi Turcizavrili osvajanje jedne zemlje, poarali je i porobili, glavne crkve pretvorili u damije i zadobijenuteritoriju pridruili carstvu, dajui joj poseban zakon i uredbe *u skladu sa 'uranom+. Stanovnitvose (uvalo u dovoljnom broju kako privreda ne bi zapustela i da ima ko da plaa ara( i drugedabine, te je ono moglo ostati u svojoj veri, po ispovedanjem te vere, posebno javnimodredbama, nije smelo da vrea oseanja pravoverni *tj. islam u skladu sa 'uranom+.Stanovnitvo je takoe moglo da pree u islam i tada bi bilo oslobaano svi oni obaveza koje

je imalo pravoslavno stanovnitvo.

-to se crkava i manastira ti(e, najbolje su se o(uvali oni koji su bili sklonjeni sa puta, za razlikuod gradski crkava od koji je ostao neuporedivo manji broj. akon nije doputao graenje novicrkava, a dozvola za obnovu davana je pod uslovom da se zgrada ne uveava.

Porta je odobravala rad verski zajednica, odreivala stepen njiove samostalnosti, granicenjiove jurisdikcije i obi(no na jednu godinu potvrivala njiove poglavare. tkupljujui novcem

berat, kojim su postavljani na poloaje, ti poglavari su, u stvari postajali sultanovi vazali odgovorniza stanje u svojoj crkvi i odgovorni za svoje podanike.

/. (/A C/2A & Mada je od 155. do 166. godine bila nezavisna, srpska crkva je tekoodolevala veem ili manjem tutorstvu "arigradske patrijarije, jer posle pada "arigrada 1457.godine e"med !! Osvaa priznao je carigradskog patrijara i njegov presti u isto(nompravoslavlju. 0rci su nastojali da uspostave i u(vrste svoju egemoniju nad svim pravoslavnimcrkvama u Turskoj, posebno u vreme od 15:7. do 1576. godine, dok je veliki vezir bio !$ra"im-pa+a, 0rk po poreklu."arigradska patrijarija drala je tada pod strogim nadzorom te pravoslavnecrkve do 1liskog istoka i uticala na brojne odluke koje su se ticale (ak i nae crkve. 2o i pored


2/30


2

toga, gr(ka crkva je katkad bila primorana da na razli(ite na(ine izlazi u susret ostalim crkvama,pa i srpske, posebno ako bi ove dobile kakvog monog zatitnika na Porti.

3. '/!;/?A2 & Srpska crkva nije imala nikakvi koristi od intervencija koje suevropske drave preko svoji diplomatski predstavnika preduzimale na Porti u korist

rianskog stanovnitva. )edinu korist donosili su srpski kalueri koji su ili u 4usiju za pomo unovcu, ikonama i bogoslubenim knjigama. 5remenom, ruski carevi *od Petra 5elikog+ i sami suslali Srbima bogoslubene knjige i druge liturgijske predmete zbog (ega su turske vlasti zauzelestrogi nadzor na granicama.

Srpska crkva je u vidu ktitorski poklona manastirima primala pomo i od vlaki i moldavskigospodara. *Misionari zapadni drava zalagali su se na Porti jedino u korist katoli(ke crkve uTurskoj, naravno na utrb pravoslavni crkava+. Prodor $ustrije u Podunavlje i 1alkan ugrozio jezate(eni pravoslavni ivalj u tim krajevima, kao i njegovu crkvu. 5erovatno je srpska crkva uostacima turskog carstva pretrpela tee udarce od austrijske verske politike, nego njen ogranakkoji je pod imenom 'arlova(ke mitropolije obrazovan na tlu 6abzburke monarije. Tu su Srbi biliizloeni neprestanom prevoenju na uniju ili katoli(anstvo, ali su abzburki carevi iz dravnirazloga tom narodu morali dati izvesnu autonomiju pod vostvom crkve.

7. =AS3@ & Snaan oslonac srpskoj pravoslavnoj crkvi da se odri pod tuinskom vlau bio je unjenom nasleu. na nije bila toliko stara niti toliko ugledna i mona kao gr(ka crkva ali je biladuboko utemeljena da je ni jedan zavojeva(, pa ni Turci, nije mogao iskoreniti. "rkva je lozu2emanjia proglasila svetom, a narod je ostao privren tom svatanju i posle nekoliko vekovapod Turcima. Srednjovekovno naslee pokazalo se neunitivim. SP" polagala je i dalje#

& sopstvenomm istorijom& svojom "nji,evno#!&& svojim je+i"om (viso"o "nji,evnim ra+vijenim na osnovama staroslovens"og)& svojim +a"onodavstvom pre&+etim i+ i+antije ali prilagoenom +ahtevima srps"e 'r"ve i

mona#tva

Poslednje decenije 85 veka i po(etkom 85! veka vreme su iroki rasprostranjenja ktitorski

obi(aja. 2arod je pod vostvom svoji duovnika i knezova preuzeo obavezu gradnje zadubina ito svuda gde je iveo. !skoriavan je svaki trenutak slabosti i popustljivosti zavojeva(a da semakar i u kakvoj zabiti, sku(eno i skromno podigne novo svetilite. 9poredo sa radom naprepisivnaju stari rukopisa, po manastirima je uvedeno tampanje bogoslubeni knjiga. Posleobnove patrijarije 155. godine srpska crkva je morala da nastavi dotadanje napore nao(uvanju tradicija i da radi na okupljanju i daljem duovnom preobraaju Srba.

:. =A/O> & Srpska crkva ne bi sigurno nala pouzdan temelj svog odranja i kasnije obnove daistovremeno nije imala pouzdan oslonac u narodu. 2arod je vekovima, pa i sada, razvijao svest osebi i nosio sa sobom otpor prema tuinu i verovao u povratak svoje slobode. "rkvu su naro(itopomagali oni kojima je polazilo za rukom da se obogate ili zadobiju poloaj i ugled u smanlijskojdravi. Srbi u Turskoj su, zbog njeni vojni i administrativni potreba, mogli su biti spa"ie,seoski ili na"iski kne,ovi. Tako su svi ovi narodni prvaci sluili turskom sistemu, oni su imali i

ktitorske obaveze i bili podrka crkvi, kao izraz privrenosti svojoj veri i tradicijama. 9 vrenjuktitorski obi(aja istrajno je bilo i gradsko stanovnitvo, i trgovci i zanatlije koji su opremalibogomolje svojim ruko;inesama.

3/30


3

:. Srpska crkva u vreme ,apustelo patriar+isko prestola Bpolo)a u okvirimaOsmansko carstva% podela na epar"ie

5rtri?>r> DrsEniFG !!, z> k=g> s< uzim> d> ?< umr= 1467. g=din d=

=bn>vl?>nj> PE*kE pGtriFGr+iFE 155. g=din n>?t>mni?< d=b> u ist=ri?i Srpsk< pr>v=sl>vn


4/30


4

/I. raka mitropolija B obuvatala oblast 2ovog Pazra, Sjenice, 2ove 5aroi, 5u(itrna, 1rvenika !1elasice

/%. krueva(ka mitropolija B u irem Polimlju//. toplika mitropoliaB u irem Pomoravlju/3. smederevska mitropoliaB postala poprite borbe za obnovu srpske crknve

/7. da$ro-$osanska mitropoliaB Jabar, kraj oko Priboja na Cimu, manastir Sv. 2ikole u 1anji,sedite Jabarske eparije

7. &una Pavla Smederevca

5odei ljudi nae crkve prve polovine I2!veka, bili su reeni da povrate samostalnost srpske crkve.2e zna se pouzdano ni kada ni kako je srpska crkva dospela pod vlast ridske ariepiskopije, niti kada

je ukinuta Peka patrijarija. zvani(nom ukidanju nema podataka pa se zaklju(uje da je Pekapatrijarija padala pod okrilje ridske ariepiskopije postepeno i to tempom kojim su srpske oblastipadale pod tursku vlast. 2a (elu crkveni ljudi u borbi za nezavisnost krajem druge i po(etkom tree

decenije I2! veka stao je smederevski mitropolit Pavle. 2jegov pokuaj obnove Peke patrijarije bio je15:8-1577, ali se nije smirio sve do 1541.godine.

Mitropolit Pavle je pomou znatni Srba i turske mesne vlasti zauzeo Peku patrijariju 1571.godinese samovoljno proglasio srpskim patrijarom. 9 po(etku je njegova borba bila ograni(ena samo na srpskideo eparija koje su bile pod oridskom vlau. 9speo je da zavlada Pekom patrijarijom to je izazvalooridskog ariepidkopa Proora da pokrene akciju protiv Pavla. Proor je uspeo da osudi Pavla na

jednom saboru svoji episkopa 157:. godine u O"ridu. 2a ovom saboru u(estvovao je ! sam Pavle kojije priznao krivicu. 2akon toga se Pavle prividno primirio i priznao vlast oridskom ariepiskopu, meutimposle nekog vremena pokrenuo je jo ivlju akciju za oslobodjenje Peke patrijarije. 9speo je da zbaciPro"orasa prestola i da ga zatvori u tamnicu zajedno sa njegovim mitropolitima. Proor je meutim ipakuspeo da se oslobodi i da uz podrku vaselensko patriar"apovrati svoj poloaj. Sazvavi jo jedan

sabor uperen protiv Pavla, :0. ula 1541. godine. 2a njemu je Pavle osuen zajedno sa svojimpristalicama mitropolitima *Cesna, 'ratovo i vornik+, anatemisan i isklju(en iz crkve. vim je pobunamitropolita Pavla zavrena. Posle ovi dogaaja o njemu se gubi svaki trag. na se da je dok je biomitropolit putovao u /usiu% Polsku i 2la+kukako bi sakupao priloge.

Pored svi ovi dogaanja, srpska crkva je i dalje ostala podreena ridskoj ariepiskopiji.

4. Polo)a crkava i manastira Bcrkvena imana

9 svojim osvajanjima Turci su razorili jedan deo manastira i crkava i spalili i. 2ajlepe gradskecrkve su tada ili kansije pretvorene u damije. Manje su stradali oni manastiri koji su bili sklonjeni pd

glavni komunikacija *puteva+. avodei svoj pravni sistem, Turci su manastirima oduzeli velike posede,ali ne i sva njiova imanja. Manastiri su mogli zadrati deo svoji nekadanji imanja kao ,adu)$inskaBvakuJska do$ra potrebna za njiovo izdravanje, a mogli su da imaju edno do dva sela u okvirutimara. bog toga su takvi manastiri morali da daju po nekog oklopnika Bd)e$eliu.

Prema popisu iz 146. godine manastir /avanica je imao obavezu da za vojsku spremi 7oklopnika. 9 manastiru je tada boravilo /7 kaluera, koji su bili osloboeni ara(a i dabina. Povlastice


5/30


5

manastiru 4avanici poticale su jo iz vremena prve turske okupacije *%73F&77+. Timar ovog manastira sepominje 15:5.godine.

anasia B/esavaje takoe imao timar uz obavezu da daje :(oveka koji e, umesto da idu naratite, da slue u tvravi u kojoj je bila smetena turska posada.

3u$ostina B u po(etku je bio osloboen plaanja ara(a i ispende, ali je to ukinuto 146.godine i manastir je pripojen zeametu Cjubostinja.

?ia B ponekad je bila pusta, a ponekad je imala /&3 kaluera koji su dabine plaali svomspaiji.

Po turskim izvorima, koji se maom svode na popisne de;tere, u najboljem poloaju nalazili su semanastiri Severne Sr$ie. 1ilo je manastira (iji su vinoradii mlinovi upisani kao vakuJi. stala imanjamanji manastira u Srbiji bila su u sastavu asova, zeameta i timara, ali su kalueri bili osloboeni kulukai neki tereta.

9prkos svim razaranjima manastiri i crkve na osovui susednim krajevima su zadrali sredinjemesto u duovnom stvaralatvu Srba.

ala Studenica*Studenica vostanska+ je bila sedite mitropolije i zna(ajni kulturni centar koji jeokupljao okolni narod+

>eani B !zgubio je svoje velike posede, ali je zadrao neka svoja imajnja. iguman ovogmanastira dobija status sokolara i zavaljujui tome manastir je uivao izvesne poreske olakice.(raanicatakoe.

ile+eva B 4ano je potpao pod tursku vlast. 9 po(etku je bio osloboen ara(a i ostali dabina,ali kasnije i plaa. ko 1550.manastir je imao je :I kaluera i godinje plaao %III dukata.

anastiri u Crno (ori su zadrali svoja imanja i za nji plaali mukutu *otsekom+

sandakbegu.

anastiriu 2ovodinisvoja imanja su drali kao (i;luke i plaali su za nji sultanovoj blagajni kaoposednici (i;luka, a nadlenim spaijama davali su dabine u novcu paualno.

!ma pomena da su se na o(uvanim imanjima manastira odrali stari odnosi i obaveze seljaka,odnosno da su seljaci davali dabine manastirma i da su imanja obraivale manastirske sluge. Manastirikoji su zadrali svoja imanja kao timare ili vaku;e imali su priode od seljaka kao i drugi ;eudalci.

9 toku turski osvajanja crkva je izgubila veliki deo svoji poseda, a samim tim i svojuekonomsku mo, da bi dobila novi oslonac za svoju odbranu pod tuinskom vlu morala se (vrepovezati sa irokim narodnim masama, jer je smao tako mogla da odbrani svoju organizaciju i o(uva svoj

uticaj u narodu.


6/30


6

5. Prepisivane $ooslu)$eni" knia K manastiri kao prepisivaki centri

Monasi u manastirima i svetenici u paroijskim crkvama i pre obnavljanja Peke patrijarije155.godine bili su veoma aktivni i na crkveno&kulturnom i na nacionalnom polju. )edan od oblika ovecrkveno&kulturne aktivnosti bio je prepisivanje bogoslubeni knjiga, iako ne samo nji. Produujui starutradiciju oni su prepisivali i dela potrebna za bogoslovsko i duovno uzdizanje svetenstva. 1ilo je, isto

tako, i prevoenja knjiga sa gr(kog jezika na na.'oliko je ovaj rad bio vaan vidi se po tome to se jo pre propasti Jespotovine po(ela oseati

oskudica u bogoslubenim knjigama. 0odine 1444. isti(e %LpopM =ikodim, iguman manastira orae,/da je & 'r"vi ilo malo "ljiga i da s& ile veoma ove#tale (postarile) 0 . a vreme ,etsko mitropolita2avilevideo je @uraN Crnoevi* B1490-1496da su Kcrkve prazne i bez knjigaL.

3ootet >imitrie, unuk 1oidara 5ukovia, video je 154.godine da su crkve ostale bez knjiga ipo(eo je da i prepisuje.

!zvesno je da je obim ovog rada bio mnogo vei nego to je ostalo o njemu zabeleeno. 2ladimir


7/30

8/30


8

dravni interesi, potrebno je istai (injenicu da je taj akt vie koristio pravoslavnoj crkvi nego islamskojturskoj dravi. !pak, masa srpskog ivlja bila je potrebna Turskoj u kolonizovanju teritorija osvojeni naseveru od Save i Junava. Srbi su bili i dobri vojnici u sultanovoj vojsci to je pokazao i pood na &anat1551:. godine koji je poveo Memed&paa. Turci su takoe znali da je potrebno tititi i podsticatipravoslavlje ako ele da se uspeno nose sa katoli(kom Nvropom. 'ada je sultanovim $eratomobnovljena patrijarija, ona je postala avna, ,akonita i dr)avi odovornaustanova, uklju(ena u njen

upravni sistem i obavezna na saradnju jer su njeni poglavari mogli to i postati jedino odobrenjem sultana.Preuzimajui ulogu politi(kog predstavnika srpskog naroda ona je snano delovala na o(uvanje jedinstvasrpskog naroda pod turskom vlau.

. !nstitucia danka u krvi i e"med-pa+a Sokolovi*

>Ev+irmG ili Gd>n>k u krviH ?< bil> n>?t =b>v ri>nsk< r>? ?< p=dr>zuml>d>v>nj< zdr>vk< muk< ddi nji=v=g prr>nj> u ?>ni(>rli?ski z>pisi p=k>zu?u d> ?? sist

9/30


9

8. Patriar" akarie Sokolovi* B155-151

li(nosti patrijara Makarija, pre nego to je postao patrijar, zna se veoma malo. !ako nijesasvim sigurno, kao najverodostojnija se iznosi pretpostavka da je pre izbora za patrijara bio

ar"imandrit manastira 'ilandaragde je bio donekle u povlaenom poloaju. Prema tradiciji on je imaocarski ;erman koji mu je dozvoljavao da moe da jae dobrog konja i da nosi topuz zbog (ega je prozvanRtopu,li-akarie. Pri(alo se da je on nosio veu kamilovku nego ostali kalueri. )edan zapis izvremena kada je on ve bio na (elu SP" kae za njega da je bio dobar, pravedan i krotak (ovek to susve osobine koje se ne mogu lako dovesti u sklad sa bujnim arimandritom koji jae dobrog konja i nositopuz.

Obn>vl?>nj< Ptri?>ri?vl?>nj< R>k>ri?> z> prv=g p>tri?>r> p= =bn>vl?>njuGp=st>vl?> ?= i cnj> n> k=?> ?< tk>ri?nj> ptri?>ri? s< pit>njbr>= i ruk=p=l=i= z> 2eposredno pre obnove Patrijarije u izvorima se pominje neki episkop Makarije, ali ne moe se tvrditida se radi o istom (oveku. 9 prilik>m>, u k=?im> s< t>d> n>l>zil> srpsk> crkv>, t

s< t>d> m=g>= s>st>ti s>b=r srpski *u k=lik= i ?< t>d> bil= n> srpskim

ri?>m>+, d> g>iz>bu T"ridskE Gr"iEpiskpiFE, k=?> t ?< t d=zv=liti ?n =v>k>v s>b=r.

nstGntin irEEk?< uk>z>= n> ?n m=mt, k=?i ?< v intn# d> ?< =bn>vl?>njri?< usl ?< =bn=vl? P>tri?>ri?a. n>(i li =v=, d> s< P=rt> tn=r=v< =dlu(il>, d>p=vu(< sv=? r>ni?i ;n = p=t(inj>v>nju Srpski

ri?> Oridsk=? >rik>v (in m=g>= =m=guiti s>ziv s>b=r> srpski ili, b=l?r< Ptri?>ri?k>ri?< nr> p=zv>n u ">rigr>d, gd< mu ?< s>=pt tr d> p=st>n< srpski p>tri?>r. 9 dosadanjimistoriogra;skim radovima posveenim obnavljanju Peke patrijarije u okvirima smanskog carstva %::D.

godine o ovom pitanju se sreu razli(iti odgovori. Jok @oko Sliepevi* insistira na tome da je principsabornosti morao biti ispotovan i kada je Makarije postavljan za patrijara, /adovan Samard)i*navodida je Makarije dobio berat zavaljujui neposrednom zalaganju svog roaka Memed&pae Sokolovia,dok su poglavari srpske pravoslavne crkve koji su dolazili na patrijarijski tron birani na saborima kaoirokom narodnom predstavni(kom telu.

'>d> ?< p=st>= p>tri?>r =bn=vl?ri?k>ri?< ?< m=r>= p=(

10/30


10

P>tri?>r R>k>ri?< ni?< d= kr>?> sv=g> iv=t> =st>= n> prri? ?li s< n< dU t>(n= ust>n=viti, k=?< ?< g=din< t= bil=. 4>d=sl>v 0ru?i ? ?< t= bil= %:D/. g=dine, >li ?< k>sni?< k=rig=v>= t= mil?=, d> ?< t= bil= izm?d>l?njtri?>r> R>k>ri?>m=gl= ?< biti z>kl?u( Gr"iFErEFskm sG$ru, k=?i s< =bi(n= =dr>v>= izmu"vG.

P>tri?>r R>k>ri?< ?< umr= p=( njsl d=>=?< DntniFE, k=?i ?< pr< t=g> bi= "ErcEvGki mitrplit. Vn z>pis iz 150. g=din< v ?tri?>r> R>karija. Qnt=ni?< ?< m=g>= biti ptri?>r d FEsEni 151. d%nEdE% i,G 155. dinE, k>d> s< k>= ptri?>r p=minj< (ErGsim.

Po onome to je uradio i postigao Makarije je celoj svojoj epoi utisnuo jak pe(at svoje snaneli(nosti.

9. Srpska pravoslavna crkva 155-159:. Bsa$ornost% da)$ine% utrostvo

P=sle =bn>vl?>nj> Ptri?>ri?nj> bil> ?< p=svvlj>nju st>ri i p=diz>nju

n=vi crk>v> i m>n>stir>. Ov= ?< bi= v>>n dd> p>tri?>r> R>k>ri?> i njt m=n>k=g iv=t> u m>n>stirim> i p=?>(>v>nj< pripisiv>(k< dtn=sti.

P=gl>v>ri =bn=vl?ri?< S=k=l=vi> p> n> d>l?< up=rn= su n>st=?>li d> n s>m p>ti?>r R>k>ri?< ni?< iz>br>n n> s>b=ru v ?< bt = p=st>vl? Pl>g>njk>, R, du=vni p=gl>v>ri Srb> u n>(ni n> s>b=rim> k>= ir=k=m n>r=dn=m prvni(k=m tv= u vrnsk< vl>sti Srbi sup=st>li n>r=d k=m< ?< sG$rnstul> u s>st>v n>ci=n>ln=g k>r>kt.

Obn>vl?>nj< Ptri?>ri?< d=n s=b=m i p=?>(>nj< li(nt m>n>stir>, (i?> su im>nj> ugl>vn=m bil> s>(uv>n>.Wk=n=msk= ?>(>nj< m>n>stir> i st>n=vnitv> =m=guil= ?tri?>ri?i d> ur> d>n>k sult>nu.

9 prv= vrni p>tri?>r ?< z> bt k=?i ?< kao zn>k p=tvriv>nj> d=bi?>= =d sult>n>pl>>= je 100.000>k(i. 4n>k izn=si= ?< :.000duk>t>. 5

?< t>ks> k=?> s< pl>>l> z> =bn>vl?>nj< bt> prilik=m sv>k< pr=m =sm>nsk=m prtri?>rsisu u t>kvim prilik>m>, k>= u=st>l=m i svi drugi dr>vni (in=vnici, m=r>li d> obn>vl?>?u sv=?< bt z>t= pl>>?u vksu.

Ob z> pl>>nj< d>nk> bi= ?< d=st> tk p=s>=. =?vni r>zl=g, d> u srpski p>tri?>rsi n>pl>iv>li d>n>k i =d rimkGtlikG, p=ziv>?ui s< n>;n< k=?< su im izd>v>li sult>ni. 9 r iz m>nstir> HFnicE z>br> tr>n>k =d k>t=lik> /p"+ivli sv2t& s&ltns"&+pv2d "" mg& "&piti p njihv& +"n& prist2 d nrd + v2nnj2 i dr&g2 'r"v2n2 d!20 .

Pr>v> i p=vl>stic< k=?< ?tri?>r R>k>ri?< d=bi= =d sult>n> bil< su istk i vli v>srsi. T= s< =b?>nj>v> vl?tri?>ri?> uiv>l> z>titu p=?tri?>ru i Ptri?>ri?< bil= ?< g>r>nt=v>n= sl=b=dn= isp=vnj< vnj< crkvnj= i pr>v= ubir>nj> d>bin> =d n>r=d>, svlu. P>tri?>ru s< z>?Sindmprizn>v>l= vv= d> p=st>vl?> mitrplitE i episkpEuz prci?u sult>n>,b

11/30


11

krupn> p=vl>stic> d> prisv=?i im>nj< svlu, i mitr=p=lit> k=?i nisu im>li n>slr ?< bi= vr=vni g=sp=d>r sv=g> nar=d>.

Ptri?>r ?< im>= pr>v= su i u br>(nim i u (ist= gr>>nskim sp=r=vim> t>k= d> sr=d ni?< sk=r= ni p=?>vl?iv>= prvnim sud=vim>. P= gr>d=vim>, p>tri?>r ?< p=tvriv>= ipr>vil> p=?. Sp=r=vi prtri?>r=m i crkv prni su ugl>vn=m pr

>u+Gnvm ,Gkniku i pr, o$ianm prGvu, t= ?< ?= vi< p=dstic>l= =dr>v>nj< n>ci=n>lndici?ci=n>ln=g =snj>.

2> =v>? n>(in P p>tri?>ri?a ?< prl> i ?n dd>li u dr>vnun>dlk=, p= mil? ni?< bil> s>m= dslvvl?>( njnc>l>ri?r svi njdici?>. -ir=k> >ut=n=mi?>, k=?u ?< srpsk> crkv>im>l> u =kvirim> Osm>nsk=g c>rstv> =d zv>ni(n=g =bn>vl?>nj> p>tri?>ri?< 155. g=din< d= njnj> 166.g=din ?=? ?< d> krivic>nskim sp=r=vim> sudi =n>k= k>k= s< sudil= un> sudi s>m= c>rski sud u CGrirGdu, >p= z>k=nu bnj> i =d=br nik= nij sm z>tv=ri ni ? pr>v> i p=vl>stic< (inil< su d> stri?>r R>k>ri?= i njsl=sm>tr>ti 'tn+r!(m ili nGrdnim knE,m, k=?i vri c, k=?< prip>d>?u svd>ru.>k= ?< (it>v> pld> srpski ist=ri(>r>, k>= t= ?< n> prim d> P p>tri?>ri?>prvl?> dr>vu u dr>vi.

10. Podela SPC na epar"ie posle o$nove Pe*ke patriar+ie 155. odine

'>d> ?< p=st>= p>tri?>r =bnovljen< PE*kE pGtriFGr+iFE, QGkGriFE ?< m=r>= p=( =v< n> prtppiFGtE i pGr"iFE. Xini s< d> s< tursk< vl>sti nisu

uplit>lri?< n>

ri?li su zb=g ubir>nj> d>bin> im>l< priblin= t>(>nuvid u nji=v= r>spr=stir>njvu i pri=dnic> n=vtri?>ri?< R>k>ri?< s< dr>= Etnik principG. 4svim trst>vu Ptri?>ri? vrr> Ju>n>, > k=?i su p>tri?>ri?> d=bil> ?< p=d sv=?u

?urisdikci?u sv< srpsk< z. 0=t=v= c srpsk=g n>r=d> d=l> ?< t>d> p=dvl>st Ptri?>ri?ko j?bil= d=st> Srb>. 2> =v=m pr=st=ru p>tri?>r R>k>ri?< =sn=v>= ?< (>k sGmn=vi

ri?> s> su &udimu, PEuFu, SEEdinu, DrGdu, VEmi+vGru, 2r+cui mGnGstiru TrG"vici.

5>n= ?< ist>i d> ?< z> c?ui ,vrniku $lGst gd< ?e vl>, i z> >GlmGciFu p>tri?> R>k>ri?< =sn=v>= s>m= FEdnu ep>ri?u, k=?> se n>ziv>l>

12/30


12

mitrpliFm. =ikdim QilG+, ist=ri(>r k=?i se mn=g= b>vi= ist=ri?=m srpsk=g n>r=d> u >GlmGciFi,isti(e d> z> Kd>lm>tinske Srb< ni?< p=st>vljs ?ugu ?< p=st=?>l> EpiskpiFG sGmkvskG, k=?> ?< p=st=?>l> d= kr>?> 18.v, tEtvskG,z>tim s< sp=minj< EpGr"iFG vrGnskG, i m+k+ k=?=? s< nit> n< zn>.

J=s>d>nji istr>iv>(i n>v=dili su p=d>t>k d> ?< p=st=?>l= =k= EtrdEsEt EpGr"iFG k=?< suul>zilst>v PE*kE pGtriFGr+iFE. Pr=u(>v>nj< ? u k=m< su knjivni pri=di =d pr>v=sl>vnicrkvniz>ci?> izm?< n> tt>l> P p>tri?>ri?> p=st=?>l= pEdEsEtGk EpGr"iFG, =sn=v>ni t=k=m stopnj> i d;ski p=mnj>, k=?> su pr, > z>tim i usl tim =sv>?>njim>.2>mnj< turski d>bin>, pr< sv pE+kE+G, >li i =p>d>nj< st>n=vnitv> iz>zv>l= ?< sp>?>nj< n, t>k= d> s< nji=v br=? d= 1640.g=din< z>dr>= n> EtrdEsEt Etiri. > sv<

ri?< up=m k=?i su upr>vl?>li >G$r-$sGnskim, SGmkvskim i CEtinskim vlGdiGnstvm, isturni(n< =bl>sti, n=sili sutitulu Gr"iEpiskpG.

ln> r>spr=str>njri?< =dr>zil> sturi pGtriFGr"G QGkGriFG,k=?i s< prvi=d Ptrijara n>ziv> i pGtriFGr"m &uGrG. Od t>d>n> n>ziv K1ug>r>L ul>zi st>ln=u titul>turu ptri?>r>> sv< d= ukid>nj> Ptri?>ri?< 166.godine. S>m p>tri?>r Mak>ri?ziv>= ?< sv= 1ug>rskturi srpski p>tri?>r>r>> p=sl< 155. g=din ?< Pek> p>tri?>ri?> s>m= sv=?im p=st=?>nj n>ci=n>ln= i u kr>?k=?i prip>d>?u dGnG+nF &uGrskF. /GdslGv (ruFi* ?< utvrdio d> su 155. g=dinst>v=bn=vl?ri?< uli svi kr>?d StrumicE, 2ElesG, iEvG i >E$rG, > d> suT"ridskF Gr"iEpiskpiFi=st>l< s>m= =bl>stiFu)n =d VEtvG, SkoplFG, 2ElEsGi ;tipG. 9 =v= vrsni?= ?< gr>d Samokova, danas u &uarsko, brojno srpsko stanovnitvo. Ov= ?ever=v>tno gl>vni uzr=k d> su i =vi kr>?evi uli u s>st>v =bnovljene Ptri?>rije.

!>k= nem> nik>kve sumnj j< Pek> p>tri?>ri?a dl> u n>?vi=? meri nacionalno id> ?< p=veziv>l> st>n=vnitv= pr>v=sl>vn< v ck ?< nti

?=? implisti(k< >spir>ci?< prem> 1ug>rsk=?, k=?< =n> ni?< im>l>. 9 vrvl?>nj> Ptri?>ri? 1>lk>nu izvci=n>ln< r>zlik< izmr> i Srb>, k>k= ?< t= k>sni?< bi= slu(>?.'r>?st>v PE*kE pGtriFGr+iFE, > d>n>s prip>d>?u &uGrskF,predstavljali su prznu =bl>st izmr> i Srb>.

2>sl R>k>ri?> S=k=l=vi> prl= ?< ?= t= d> tr>g=m d>l?i turski =sv>?>nj> *m>d>vi< n< t>k= v(>?ni+ i p=tsti(ui =ivl?>v>nj< srpski n>s n> tlu DustriFE i QlEtGkErEpu$likEpr=iru?u i z>=kruu?u ml> nji=v> du=vn> vl>st.


13/30


13

11. UlG i ,nGGF srpski" pGtriFGr"G nGkn $nvE PE*kE pGtriFGr+iFE BSrpskipatriarsi od akaria Sokolovi*a do #ovana antula

P>trijarsi obnovljene Ptri?>ri?e uiv>li su u sv=m n>r=du vstvu, p=s?ud>l?tnju s>st>vl?ri?

14/30


14

Svi vi pGtriFGrsi i+li su prGvcE kFi im FE pkG,G pGtriFGr" QGkGriFE to FE $i prGvGc

nGslGnGnG nG tursku vlGst% +to se mena dolaskom na patriar+iski presto #ovana !! antula.

1:. Prodaa crkava i manastira ,a vreme Selima !! i posledica to ina ,a SPC

> vrem< vl>d>vin< SElimG !! B1566-154 izvrnsi?ski pritis>k n> Srpskupr>v=sl>vnu crkvu =d str>n< =sm>nsk< dr>vimnsk> vl>st ? crkv i m>n>stirsk> im>nj> i d> i p=t=m pr=d>, =st>vl?>?ui ip>k m>n>stirim>m=gun=st d> i s>mi =tkup m ?vr i n>tpisim> p=zn>t> k>=pr("+,+ crk+v+ i m+n+stir+.

9 pit>nju su bil< mv>til< (it>v= TsmGnsk cGrstv, ? n> (ri?< njk QGkGriFE. P>tri?>r R>k>ri?= inttri?>ri?= n> =v>kvu m =sn=vu s>(uv>nid=kumt> i sv m=< ust>n=viti d> ?< QE"mEd-pG+G im>= i li(nuk=rist d =n>kve politike centralne vl>st, (i?i ?e =n bi= gl>vni st=er, kupu?ui u b i m>n>stir> k=?i su bili n>put pl>t< vis=k< izn=s< t>ksi. 2>imli?>nski put=pis>c QGrk Dntni PiGJetG?< pr=>= kr=z &ErGd 1568. g=dinpis>= ?< d> ? p>tri?>r> R>k>ri?> i njsl ni?> bil> ;=kusir>n> iskl?u(iv= n> t= d> s>(uv> i u(vrsti

du=vn= ?st=?>li d> r>spr=stru sv=?u vl>st d=

n>?ud>l? n> k=?im> ?< ivr=d, i d> sv=?im dnj= i d> budu prc ist=ri?ski tr>dici?> i n> t>? n>(in d> r>zvi?< k=d cr=d>

ist=vm=svri?< 155.g=din< z>ust>vl?ci=n>ln=g bi>,

iz>zv>n= pr=d=r=m isl>m>. Obn=v> Ptri?>ri?< stv=ril> ?< k=d srpsk=g n>r=d> =s?

s>m=st>ln=sti i =?>(>l> pr=cnj> =snj> prip>dn=sti ri>nsk=?, t?. pr>v=sl>vn=? vvl?nski zv>ni(nici srpsk=g p=r k=?i su d>li sv=?

=gr=m>n d=prin=s u =bn>vl?>nju Ptri?>ri?< bili su n>?r isl>m. 9 1. vEku Srpsk> pr>v=sl>vn> crkv> su=(il> s =p>sn=u ir rim(k+t(lik()

pr('litim+. Srpsk> pr>v=sl>vn> crkv> bil> ?< prinu d> s< b=ri z> =pst>n>k.

Srpsk> =bn=v> k=?> s< vr s p=zn=m 4p>dn=?

Wvr=pi, im>l> ?< =b. Pr ?< srpsk>

pr>v=sl>vn> crkv>, k=?> ?< =drl> njdr>? i cil? nisu mni ni unutr>nji s>dr>?, > ni ;=rm> =n=g t= n>st>?>l= k>= d?>. Srpsk> =bn=v> zn>(il> ?< pr=duv>nj< du> srn (inil>c u ist=ri?i ?ug=ist=(n< Wvr=ptin> srm> stv=r Srb>, b n> mitsk< pr>uz=r< i

16/30


16

14. SPC ,G vrEmE vGnG !! B159:-1614

9 ist=ri?i Srpsk< pr>v=sl>vn< crkvtri?>r vGn Gntul B159:K1614 =st>= ?< z>br p=sl< =bn>vl?>nj> Ptri?>ri?< 155. g=dinpusti= p=litiku =sl=nc> n> urkdu. O p>tri?>ru V=v>nu, meutim, zna se

veoma malo. P= njk=g p=r, ali se zna da jebio sav u idejama srpske srednjovekovne drave. 2> p>tri?>ri?ski prr> HilipGi njegov izbor potvren je sultanovim beratom.

> sv< vr p>tri?>r=v>nj> V=v>n ?< bi= >ktiv>n u(kci?i z>p>dni dr>v> z>=sl=b=lk>nski n>r=d> =d ur>k>. >ntri?>r V=v>n ?< n>pusti= p=litiku=sl=nc> n> urkk= ?< ursk>, u t= vrn=m z>m>u n>dir>nj> i pr sdu. PGpG limEnt 2!!! B159:K1605 p=ku>= ?< bi= d> =br>zu?< vnski s>v b=rbupr=tiv ur>k> u k=?i bi ulk= su sv< tri =v< sil< =d nji im>l> ?< sv=?< p=sditi. P=d utic>?d> p>psk< 'uri?gt>, p=(k=mnjm>, p=( ?< =p >kci?> usk=k> u PrimrFu,=p>> s< ?>k= k=lnj g=t=v> d> s< buni, > u &GnGtu su

Srbi digli ust>n>k.

P=rtri?>r> V=v>n> >ng>=v>li su sk> vr+Gki Episkp Vdr i"ErcEvGki mitrplit 2isGrin. Wpisk=p =d=r ?< prn>k Srb> u 1>n>tu. P=r>z ur>k>p=d Siskm% :8. FunG 1597. dinE, p=?>(>= ?< uv ?< m=gu< =sl=b=z>l= k>= iluzi?>.

2>??>(i ud>r>c Srpsk=? pr>v=sl>vn=? crkvi, u =v= vr= FE SinGn-pG+G tim< t= ?r s< m=ti Sv S>v< =dnn>stir> Rilpril> m= ?< turski pritis>k i n> crkvu i n> n>r=d sv< vikv= st>nj< ?< bil=

dir p=sl krnj> v=?sk r>tit> i s> nji. Str>st z> pl?>(k=m bil> ?< t=lik>, d> su urci 1598.g=din< p=r=bili (>k i m>lu crkvu u s ?< uk=p>n> u z sv> tursk> v=?sk> ?< zim=v>l> ?un= =d =v< dv< rzum< s(k>l>.

Patrijar V=v>n, i p=rk= t n> n>r=d, =dr>v>= d=st> r>zgr>n>t< vp>psk=m kuri?=m i s> -p>ni?=m, Rl i Qustri?=m, p=k>zu?< k=lik= s< =n n>d>= u p=m= >p>d>.X>k i =nd> k>d> ?< pGpG limEnt 2!!!% :4 GprilG 1599. dinE, tr>i= =d p>tri?>r> V=v>n> i mitr=p=lit>5is>ri=n>, d> pr uni?u, p>tri?>r V=v>n ni?< prp=m. 5 p>psk=m kuri?=m, > is> bv>= ?tri?>r V=v>n prlu >GmFGnG 3u$i$rGti*G, koji meutim, nijepostigao gotovo nita u pregovorima odranim 159.i 1599.godine, ve je dobio samo obeanja i molbe

za strpljenjem.! s> n>slp< 'lim 5!!! p>p=m PGvlm 2 B1605K16:1 p>tri?>r V=v>n ?< =dr>v>=

v =su??< uni?>, k=?< ?< bil= p=(t>ti m>> u CrnrskmprimrFu, gdtri?>ru 1609. g=din< ni?< p=l= z> ruk=m d> p=kupi d>n>k =d PG+trvi*a. 9 vpriprn=m p>nsk=m >kci?=m n> 1>lk>nu iz>br>n ?v>r>,n> k=m< ?< u(= i sUm p>tri?>r V=v>n, sGvFski vFvdG ,G srpsk krGlFa.

2> kr>?u s< sv> =v> >kci?> p=k>z>l> uz>ludn=m. P>tri?>ru V=v>nu ?< bil= su s< g=rk=

17/30


17

r>z=(>r> u sv< sv=?< n>d >p>d. 4>z=(>r>ni u >kci?i p=sl, srpskiprvaci su d=li d= uv ?< ursk> ?= uvk> d> s>vl>d> sv>ki nji=v p=kr s >p>du n< m=gu n>d>ti.

"rkv =rg>niz>ci?> Srpsk< pr>v=sl>vn< crkvvl? z> vrtri?>r>R>k>ri?> i =dr>v>n> z> vr vrtri?>r> V=v>n>. 2>r=d ?< str>d>=, ubi?>n= ?< svn< su crkvn>stiri, >li ?niz>ci?> izdr>l> sv< p=trra V=v>na protezale su se n> cd>= ursk=?c>r= v u p=krp>du, p>tri?>r V=v>n s< kr= p= zziv>= i =dr>v>=crkvb=r< i, sv>k>k=, p=ku>v>= d> sv=?< v >p>d=m s>kri?< =d ur>k>, t=, r>zum< sdnju s> >p>d=m i sv=? r>d n> =sl=b=r=d> =d ur>k> pl>ti= ?

tri?>r svijim ivotom, pod sumnjivim okolnostima umro je u Cariradu. $lijepevi%navodi da su gaTurci su g> uv>tili, =dv?si?imitriFG. 4=di= ssni?st>vi= u mGnGstiru (rGGnici gd< ?< bil= s= i li(nu bibli=tr> V=v>n>. 0=din< 161:. ?< p=st>vl?nv$rdsk mitrplitG. 6ir=t=nis>= g> ?< 15. FulG 1617. g=dintri?>r V=v>n. SG$r u(rGGnici 4. kt$rG 1614. ?< iz>br>= mitr=p=lit> P>?si?> z> srpsk=g p>tri?>r>. Ov>? d>tum n>v=dirJ @rNE &rGnkvi* u sv=?im :rni"m. 2 ??si?< =d>br>n d> =b>vl?> dun=st p>tri?>r> umn> '>ntul>, ?= d=k ?< =v> bi= iv. R=< s< prviti d> su vii crkvkitr>g = p>tri?>ru V=v>nu, p> su uslci?li n>r=d i crkv> sm>tr>lip= s< n=vi p>tri?>r iz>bn?til= u u=bi(>?d>li p=vr>tku, k=d turski vl>sti, v k=mpr=mit=v>n=g p>tri?>r> vGnG i,CGrirGdG.

!zborom Pajsija za patrijara na (elo Peke patrijarije dola je jedna izuzetna li(nost.2astojao je da uspostovi dobar odnos izmeu Srpske pravoslavne crkve i osmanske vlasti, a opetda ne prekine veze sa /imskom uriom. !zgr>lni =dn=si Pvnim d=kum s< sp=minj?si? p=s Qskvi 16::. g=dintri?>r ?= d> p=pr>vi= i n>ru tursk=m dr>v=m. 2>ci=n>ln> p=litik> p>tri?>r> P>?si?>bil> ?< tr. !z n sv=g> pr =n ?< izvuk>= l=gi(n< z>kl?u(k< ip=ku>= d> crkvi i n>r=du p=vr>ti mir i b

18/30


18

Sv=? p=liti(ki st>v pr ursk=? c>r?si?< ?< z>uzdu s> p=trm>n>r=d> k>kv< su t>d> bilr=du P>?si?< ?< m=g>= svn= up=zn>ti svr=dn< p=tr, k=?i s< bi=n>>= p=d vl>u ri>nski dr>v>, ni?< bi= p=t?si?= n< zn>ti z> slu(>?tk> n> ivl?> s> >ustrisk< t= it=, d> n> iv>l?, n>sv>m>, u prv=m r?>=

u ursk=? c>r?si?< ?< pr>viln= =cvr ?= uv v, d> ?< m=gl> sl=miti sv< p=ku>? d> s< =sl=b=d drug=? str>ni p>tri?>r P>?si?< b=ri= s =(uv>= s>m=st>ln=st Srpskv=sl>vn< crkv< =d n>srt>?> T"ridskE Gr"iEpiskpiFE. 9 FEsEn 1641. g=dink= vr=sti, P>?si?< ?= u CGrirGd, gd< mu ?< p=l= z> ruk=m d> =su?? Oridsk< crkv< d>Ptri?>ri?u p=t(ini sk= st>nj< crkvr=d> z> vr?si?v< ni?< bil= l>k= ip>k ?< bil= b=l?< nvrtri?>r> V=v>n>. > ip>k d=nbiln> situ>ci?> =m=guil> ?< d> s< p=?>(> prnj< iskupl?>nj< knjig> z> k=?im> s< =sl> v p=tr. ! u t=m< p=slu ?< pr(i= sam P>?si?pisii n>tpisi, k=?i su n>st>li z> vr?si?v< crkv=m, prcim> = prnjucrkv. P=r?si?< ?< n< s>m= pr=, n= knjig(>?ni?< d= ?< t>k= vrtri?>r> P>?si?> =bn>vl?>?u s< crkvtnim pril=zim>, iv=piu.Pril=nici su (tstv>. Q p>tri?>r ?< n>st=?>= d> dvGdEsEti" i tridEsEti" dinG I2!!vd> z>titi i =(uv> b=g=m=l?< n> svu i QEt"iFip> ?< p=kri= PE*ku pGtriFGr+iFu, crkvn>stir> i (rGGnicu. 0=din< 1616.g=din< =bn=vl? crkvG mGnGstirG QrGEi iv=pis>n>,> slik>ri su bili iz m>n>stir> 'ilGndGrG. R>n>stirim> s< pril>u z i st=k>. Sudtpisim> i z>pisim> ktit=rski =bi(>?i su bili r>spr=str>n?n>tli?skim i trg=v>(kim srm>,

n>r=(it= =nim> k=?< su bil< udru? gd< ?< n>r=d=(uv>= unutr>n?u s>m=upr>vu.

Ov>kvi bi s< prim, iz vrtri?>r> P>?si?>, m=gl= n>vg>= crkvu i t=? p=m=i im> d> s< z>v>li t= ?< vi> crkv upr>v> m=gl> d>p=dmiru?< sv=?< m>tln< =b>vsti, k=?< nisu bil< m>ltri?>r P>?si?< ?< n= p= n>r=du. >pisi g> p=min?u u $tu"'nici/ r++nici/:'k'r'ku/ (rn,+ku/ B'miv+ru/ ?ii/ C'+nim+...'>= t= ?< vti= FunG 164.

9sk=r= p=sl< p=vr>tk> ?< umr=. 5 ? d=ntri?>ri?u, d> bi n>rn> pr d> ?< t= bil= :. nvEm$rG 164.

dinE.

19/30


19

16. PGtriFGr" (Gvril /GFi*B1648K1655. ili 1656% umr FulG1659

P>tri?>r> P>?si?> ?< n>sltri?>r 0>vril= u veoj meri sli(io je mn=g= vi< n> p>tri?>r>V=v>n>, n p>tri?>r> P>?si?>, iz> k=g> ?< n>sl sr vrvril=v< upr>v< crkv=m njen poloaj po(eo se menjati na gore. R>nj< =b>zriv =d sv=g> pr,p>tri?>r 0>vril= ?< pr=dui= v /immi s> njrim>, k=?i su krst>rili p= n>imkr>?. Pr< nzg=v=r< s> misi=n>rim> iz 4im> p>tri?>r 0>vril= ?< 1649.g=din< bi= u CGrirGdu. Ok=ln=st, d> s< vr>ti= n> sv=? przu?< n> t=, d> ?< =n ?= u t= vrv>= k=r urcim>. 9 ">rigr>d ?= d> u(vrsti sv=? p=l=>? i =dnbin< k=?< ?< im>= d> pl>>.

!dui g=din>, 1650. i 1651., putu?< p= zpis, k=?i p=minj< =vu p=stri?>r>, isti( ?< t>d> bi= ptri?>r 0>vrilo.

0odine 1657.boravio je neko vreme u 2la+ko i oldaviiodakle je otiao u /usiu gde jestigao una 1654. godine. 2jegovom boravku u 4usiji pretodili su sastanci sa rimokatoli(kimemisionarima. 2aime, patrijar 0avrilo se 165:. godine sastao u manastiru @urNevi Stupovi saunionisti(kim svetenikom Pavlinom Jemskim, a /I. ?un> ist< g=din< im>= ?< ?n s>st>n>k s>prizrt=li(kim biskup=m HrGnm SFimirvi*Em. 5erovatno da se tokom ovi razgovora osim

o unujaenju razgovaralo i u vezi sa obnovljenom idejom stvaranja rianskog ;ronta protiv Turaka, paje to verovatno bio i glavni motiv njegove posete 4usiji, iako o tome nema podataka. 'ao glavni razlogsvog puta u 4usiju, patrijar 0avrilo je naveo tr> sv=?u crkvu, k=?> sl>zil> u v. '>d> ?< stig>= u R=skvu p>tri?>r ?< p=ku>= d> t>m= t>mp>, p=rl=g>, i Bipik i-r+ni,' mn()(,' (t &4 knji) n+ l+tinsku,u ,'r's iz I!2 veka =d s=lunsk=gmitr=p=lit> =ilG GvGsilE, k=?u ?< bi= d=nvril= ?< bi= d=nv>siltri?>r 0>vril= bi= d=br= priml?r> **le"sej tri?>r># z> vr b=r>vk> u 4usi?i 0>vril> ?< dv> put> primi= cGr, 1655. i 1656. godine. S> ruskim p>tri?>r=m=iknm0>vril= ?< bi= u pri?>t. > vrtri?>r 0>vril= ?tri?>r> 2ik=n> i p=d pritisk=m =k=ln=sti r tr>?n= =st>ntnju p=sl>= n>tr>g u Srbiju sa predlogom da se bira novi patrijar.

2< zn> se t>(n= t> ?< utic>l= n> p>tri?>r> 0>vril> d>, k>sni?ti kui. Mogui razlozi su ti to nije vie pripadao najvioj crkvenoj ijerariji kao i da je izgubiopodrku patrijara 2ikona koji je bio pod snanim gr(kim uticajem. 2a osnovu neki dokumenata moe

20/30


20

se zaklju(iti da su patrijara tekom mukom pustili da ode iz Moskve i da je napustio tek pod izgovoromda ide u )erusalim na odo(ae, ali umesto toga on se vratio u otadbinu.

Jugi b=r>v>k p>tri?>r> 0>vril> u 4usi?i i njd t>m= nisu m=gli =st>ti nti urcim>.'>d> s< vr>ti= u =t>dbinu i z>r d=l= ?< izmvril> i novog p>tri?>r>

QGksimG d= r>zmim=il>. 2< vidi s ?< 0>vril= m=g>= p=n=v= z>uz =dstr>nil R>ksim> ili s> njnk=m.O smrti p>tri?>r> 0>vril> im> ni izv=ri govore, d> su g> urci

=dvnG i =kl ud>ri n> urk ?< 18. FulG 1659. g=din< prE,vitEr PGvle. apadniizvori navode d> ?tri?>r QGksim=klevetao 0>vril> i d> su g> urci zb=g vtri?>r 0>vril= =ti>= u R=skvu r>di mil=stinj ?< bi= =bl>g>n k=d v u">rigr>du i =su smrt d>vl?r 0>vril= sm>tr> svk= s< sm>tr> bi= ?= ?< n> p>tri?>ri?ski pr vrvk> p>tri?>r> 0>vril> u 4usi?i# k>d> ? s< vi< n>ti u =t>dbinu bi= ?< z> njsl iz>br>n R>ksim, k=?i ? bi= r>ki mitr=p=lit. R=d> ?< t= bi= slu(>?, >li i izb=r R>ksim=v z> p>tri?>r> p=k>zu? su dug= vr ptri?>r< bir>ni r>ki mitr=p=liti, t= < s< k>sni? p=d>t>k> k=?i k>zu?u, d> ?tri?>r R>ksim mn=g= put=v>= n< s>m= p= sv=?=? p>tri?>ri?inn njk# prikupl?>nj< pril=g> z> crkvu,d> bi s< m=gl< pl>titi d>bin< P=rti i p=tr vci=n>ln=g =krr=d>. 0=din< 1658.p>tri?>r R>ksim ?< bi= u m>n>stiru 'ilandaru, a 1661. p>tri?>r ?< put=v>= u 2lG+ku. !duzil= u s>st>v PE*kE pGtriFGr+iFe. 9 SGmkvu ?< bi= i1664. g=dinm=k=v> =ti>= u /G,l. 0=din< 1666.bi= ?n>stiru ;i+Gtvcu# tu su,pr z>pisu k=?i p=ti(< =d s>m=g> p>tri?>r>, bil< m=ti sv. StEvGnG ;tilFGnvi*Gi p>tri?>r ?= d> im s< p=kl=ni.

9 z>pisu = sv=?=? p=sn>stiru =iklFup=d '>bl>r=m na urn 161.g=din< n>vtri?>r R>ksim c = p>tri?>ru R>ksimu. n je u istoriji Srpske Pravoslavne"rkve zabeleen kao patrijar koji je odravao ive veze sa propagatorima 9nije, ali do unije sarimokatoli(kom crkvom ipak nije dolo. Propagatori 9nije optuivali su patrijara Maksima da je biopolepan za novcem. 5erovatno zbog pokuaja da ubira porez i od rimokatolika.

21/30


21

18. Poku+ai nametana unie srpskom narodu u okvirima Osmansko carstva

T=k=m (it>v=g p=sm>tr>n=g peri=d> *16-18. vek+, > i mn=g= r>ni?e, /imskG uriFG ni?l> s> n>st=?>njim> d> sv=? utic>? pr=iri n> cvni &GlkGn. V>(in> nj

z> ir t=m pr=st=ru z>visil> ?s =d njg u p=?im kr>? pGGnG ?< p=sl< 16::.g=din< k>d> ?p>(rur I2=sn=v>o K(n)r')+ci,u + pr(p+)+n"u v'r', k=?> ?< p=dstic>l> i ;in>nsir>l> r>d misi=n>r>uni?r> vGnG GntulGsvi =sl=b=dil>(ki p=ku>?i srpsk=g n>r=d>, n> (i?l= srpsk= pr>v=sl>vn= svli su s< n> !ri%+nski =+p+" i usp=st>vl?>li

k=nt>kt< s> p>p>m>, n< =( < nji=v> v biti i s> t< str>n< ugr=. Rli s< d=d>?< d> < Srbi uv'k -iti + v'liku v'ru/ +t( u n+' str+n'n'%'m( ni ,'uit+ ni nik()+ "ru)()+/ k(,i -i puk !risti,+nski (-r+%+( n+ +k(n rimski/ +t(p(sl' -i m()l( -iti v'lik+ sk+n"+l+ m'Eu n+r("(m.

> vrv< pGtriFGr"G PGFsiFG, ti=g i =b>zriv=g (=v, =ivd misi=n>r> uni?< n>p=dru(?u PE*kE pGtriFGr+iFE. Xim ?< 16:4.g=din< d=bi= p=l=>? b>rsk=g n>dbiskup> i primGsGSr$iFE,PEtGr QG,Grski, primi= ?< n>l=g 'uri?< d> pristupi prvni Srb> n> uni?u, zb=g ( ? d=m=njim biskupim>, misi=n>rim> i drugim sv z>p=(n< =d >GlmGciFE, &kEtrskE, CrnE (rE i sEvErnE Dl$GniFE. Jrug= p=dru(?< k>t=li(k< pr=p>g>ndli i n>siln=g

22/30


22

k>t=li( stv=r?inr k>t=li(kg>nd? prv> ?< n> ud>r d=l> mGrGnskG*vr't+ni,sk++

ri?>.

2t=li(ki pritis>k n> p>tri?>r> P>?si?> p=t= ?< iz trG i CrnE (rE. 2> (kci?< st>?>= ?< u(n< Crdi+, k=?i ?= u "rnu 0=ru, t>(ni?< n> prim=r?tle po(d. 4=en u Br()iru i

d=br= up=zn>t s> prilik>m> u PE*kF pGtriFGr+iFi, >E 3EnGrdis ?< p=ku>= d> r>d n> irvi n> iru =sn=vu. On ?< usp prid=bi?< z> uni?u cEtinsk mitrplitG QGrdGriFG, k=?i ?< bi=izuzn> k>rik> z> usp i =stv>r cil?> k=?i ?< pr= d> p=kl=njpi u 4im. = ?< trl> d>bud< prvG JG,G, pr< ir uni?< n> p=dru(?u (it>v< Ptri?>ri?? pl>n ?< p=dr>zum= d>s< z> uni?u prid=bi?m pGtriFGr" PGFsiFE, > m=st d= nj trl= ?< d> bud< mitrplit QGrdGriFE.

!p>k, mitr=p=lit QGrdGriFeni?e im>= d=v=l?n= smel=sti d> li(n= iz>< pred p>tri?>r>, ve ?e k>=iz>sl>nik> sl>= sv=g Gr"iNGknG 2isGrinG. R>rd>ri?u je ned=st>?>l> i r>br=st d> n>(ini p=slk u priv>t>nju uni?e# d> =dpi. On ?< s> tim =dl>sk=m=t=, sv< d=k stv>r nije u p=tpun=sti pr=p>l>. (lir StGnFEvi* ?=mil? R>rd>ri?t>nj< uni?< /ni2 iml pr"tin ni""vg +n + srps"& 'r"v& &Crn =ri. > tm "r"& ml 2 " +n & +2mli. Crngrs"i sv2#t2ni'i sl s& s2 r+&m2vli &

pstr"tn2 dgm2 prvslvn2 i "tli"2 'r"v2. >ni s& vr#ili r2d p &stl2nm trdi'inlnm

rit&l& "i 2 sig&rn d&dr " i od strgih dgmi prvslvl. Sm prihvtnj2 &ni2 il 2

pliti" tr,2nj sln' n ?pd& "& 2 +p2 v2! ptrirh @vn0.

>E 3EnGrdisu ?< trl= strpl?iv=g r>d> d> =stv>ri susr pGtriFGr"mPGFsiFEm. Pr izv=rim> nrEGciFE ,G prpGGndu vEre d= nji=v=g susr ?< d=l= kr>?=s< d> < pGtriFGr" PGFsiFEpruiti d=k>z d> s< =dr= r>zlik> izmv=sl>vnt=li(k< crktri?>r P>?si?< ?< iznt=li(k=d=gm>tsk= u(. 9 =v=m pismu s< isti(< d> stri?>r P>?si? i =d sEdGm vGsElFEnski" sG$rG. 9 skl>du s>tr>dici?=m pr>v=sl>vn< crkvtri?>r P>?si?< bi= ?< sprn d> prizn> p>pi primatum onoris i k>=d=k>z svoje spr s>r>dnju ?>vl?> d> s> >E 3EnGrdisomu /im>l?< dv> sv=?> k>lu.

J>kltri?>r P>?si?< ?< =st>vi= =tv=r vr>t> z> pr bili =dlu(ni d> nik>k= n< p=put>?u u d=gm>tskim pit>njim>, ip>k su tr>ili d>l?>

=b?>nj iz 4im> d> bi z>dr>li p>pinu n>kl=n=st i bi dobili materijalnu pomo. !z pism>

nrEGciFE ,G prpGGndu vErEupu 2GtikGnni?< bi=

z>d=v=l?>n s> P>?si? upuu?< n> b>rsk=g biskup>, > t= ?< bi= sam

Crdi, k=?i ?< n> (rsk< biskupi?< d=>= :7. mGFG 1644. g=dine.

3enGrdi ?e umr= u septem$ru 1645. g=dine, > p>tri?>r PGFsiFE s< n>k=n =v=g> vi< ni?= ni u k>kv< preg=v=r< s> /imskm uriFm. 2> ist=ri?sku sc?u n=v< li(n=sti# ptri?>r (Gvril /GFi*, s> srpske str>nEmski, uni?>t iz UkrGFin rim=k>t=li(kn vrvlin> Jktivn=sti p> p=dru(?u Ptri?>ri?< bi= ?n>stir QrGG. Ju =d =sm>nski vl>sti n>?vi< z>dr>v>= u PrimrFu, =d>kl< ?= l>n< izv?

23/30


23

>k=, s>(uv>n= ?< pism= PGvlinG >Emskupu ni?< izr>zil> sumnju u v sv=g misi=n>r>,>li ni?> prk s>gl>sn= njtn= =zbil?ni?im svc PGvlin >Emskiumr= ?< p= p=vr>tku u tr, krGFEm1655.ili pEtkm 1656.g=diniv>nj> =ikdimG QilG+G i vGnG /Gdni*G, ?= iz prvi dd ?< =v>? s>b=r izmisli= PGvlin >Emski. >k=< ?< ust>n=vl? ?< sv d> s< ni?< uput>= u v misi=n>rim> 9ni?= d> i =d rim=k>t=lik>, k=?i su bili p=d =sm>nsk=m vl>u, prikupi p=rk= ?< zb=g n>st>lci?< =dr>v>= iv< v QlEtGkm /Epu$likm, p>tri?>r DrsEniFE !!! CrnFEvi*bi =p>sn=stim> =d uni?< tk= ?< nji=v= pr=dir>nj=vitim pust=njn=vnitv>, bi= ?< d=vn>k k>t=li(k< crkv< n< s>m= u z>p=s. 9 ist=vrt=li(>nstv= d=ivci?t=li(ki crkv=kupl? prvn>k sv=?< crkvv=sl>vni Srbi, k=?i su s< v tursk=m ud>ru, stv=rili su d= kr>?> 15.v, uzmi(ui pr, ?>k< diFGsprEuUGrskF, k=?> ? =dbr>nu sv=?i gr>nic>, bil> prinu d> img>r>ntu?< n pr>v>. 2> t>? n>(in n>pr>vl?sni?< (li

6>bsburg=vci, k=?i su p=sl< Q"GkE $itkE 15:6.g=din< p=st>li ug>rski kr>l?

24/30


24

S>m= z>v>l?u?ui p=vrm>, ka= i tt=vim> k=?< ?m= d=

izvr=dn=sn=m s>st>vu n vzlik>. Pr izv=rim> /imskEkuriFEiz 1611.i 16:9.g=din izn=si= ?< =k= 60.000, > br=? krGFi+nikGt?. v=?nik> pri= ?li svn=sti u =v=?ul=zi p=?>vl?u?< ( R>ksim>.

"tri?>r> Qrs !!! "rn=? bi= ?< pun t i rtv n> cltri?>r Qrsv>= ?tri?>ri?i i tim< vri= i p>stirski i n>ci=n>lni utic>? n> n>r=d. Xim ?< p=( vri p>tri?>ri?skuvl>st p>tri?>r Qrs

27/30


27

pa su vidjeni ljudi 18. una 1690. godine odrali su zajedno sa uglednim Srbima iz $ustrije Sa$or u&eoradu na kome su odlu(ili da od cara trae#

%. slobodu vere/. slobodno saborno biranje ariepiskopa koji mora biti Srbin3. upotrebu starog kalendara7. slobodno patrijarovo i episkopovo vrenje jurisdikcije po svim oblastima u kojima se nalaze

Srbi:. osloboenje svi crkveni imanja od dabina i samostalno upravljanje njimaA. isklju(ivo pravo patrijara da sudi za prestupe vie i nie ijerarije

abrinut zbog tekog poloaja na ratitu kao i loi ;inansija $ustrije, car 3eopold !, je privatiozateve srpskog svetenstva i izdao :1. ula 1690. godine RPrivileiukojom je Srbima zagarantovaoslobodu vere, upotrebu starog kalendara, pravo izbora ariepiskopa, koji e na (elu srpske pravoslavnecrkve u abzburkim zemljama slobodno upravljati crkvom i postavljati episkope i svetenstvo. Patrijaru

je priznata vlast nad celokupnim srpskim narodom, pa i onima na 1alkanu, koji bi austrijska vojska jomogla osloboditi. 'ada su posle zauzimanja =i+a i Smedereva, Turci naglo stigli pred 1eogradom,izbeglice su po(ele da prelaze u 9garsku. Turci su osvojili &eorad :8. okto$ra 1690. godine.

9 delovanju patrijara $rsenija !!! moemo razlikovati dva perioda#

& o" 1674. "o 169F. )o"ine u $r-iji& o" 169F. "o 17F6. u ;a--urkoj monar!iji

Prz sri?k=

?< usp s< sp>s< sigurn< smrti =d ur>k> p>tri?>r Qrs>= u n=vim tm>, k=? npustiti sv< d= smrti. 2akon preseljenja otpo(ela je medjutim borba za ostvarenje prava koja suSrbima bila garantovana PivilegijomG jer su se ugarski stalei tome protivili. >ruu PrivileiuSrbi sudobili :0. una 1691. godine, kojom se priznaje pravo kapaciteta B da imovina svetenika pripadapravoslavnoj crkvi, a Srbi dobijaju pravo da, kako u duovnim, tako i u svetovnim stvarima zavise od svogpatrijara. Ceopold je tre*om Privileiom marta 1695. odine potvrdio pravo srpskog ariepiskopa$rsenija !!!. n se plaio ja(anja srpsko&turski veza ! ova privilegija je potvrena ba iz tog straa. Sveove privilegije bile su politi(ke a ne verske.

P=sl< '>rl=v>(k=g mir> B1699. dinE, k=?im ?< p=vu( gr>nic> izmrskd< d> stri?>r Qrstiti n> pniku zb=g( P=rt> n< d=zv=l?>v> d> stri?>r Qrsti n> tri?>rQrs

28/30


28

Ov< gr>nic ni?< m=g>= izmzbil< su tln= ?ri?tu Qustr=&9g>rsk< n>l= s< sEdGm

ri?> Ptri?>ri?=

?< ip>k p=d tursk=m vl>u.

> =v<

ri?vl? p>tri?>r>njegovog roaka Glinika !. 4ukovoena ;iskalnim interesima, Porta je imenovala novogpatrijara, pa je tim napustila praksu da potvruje samo patrijara koga sabor izabere. !zgleda da su tomprilikom turske vlasti poveale dabine koje je srpska crkva davala sultanu. 'alinik je, i>k= n< bst. J= smrti p>tri?>r> DrsEniFG !!!, 106. g=dinv>l> '>linik> z> p>tri?>r>, >li n>k=n p>tri?>r=v< smrti srpski g> ?< t prizn>=,d=nsti, a poslednji je to u(inio crnogorski mitropolit >anilo Petrovi*.ru+edolski sa$or, $irau*i !saiu @akovi*a 108.godine za kruedolskog *ili karlova(kog+ mitropolita,koji je sada na mesto umrlog patrijara postao crkveni poglavar Srba u zeml?ama pod vlauabzburkog dvora, doneo je odluku da mitropolit u duovnim stvarima zavisi od pekog patrijara. Time

je patrijar 'alinik priznat od svi su;ragana Peke patrijarije.

Patrijar 'alinik ! *u. 110+ bio je u tekoj ;inansijskoj nevol?i, pa je Z kao i raniji peki patrijarsi Zdolazio u sukob s katoli(kim svetenstvom traei dabine i od katolika. Sporovi s katoli(kimsvetenstvom voeni su i pred turskim vlastima, pa su se u taj spor morali umeati i dva ruska poslanikau "arigradu kao posrednici.

2aslednici patrijara 'alinika, Atanasie ! *u. %D%/+ i osie /aovi* *u. %D/A+, kao pekipatrijarsi smatrali su se vrovnim verskim poglavarima Srba pod abzburkom i mleta(kom vlau.'arlova(ka mitropolija je bila u okviru Peke patrijarije, ali je ona posebnim poloajem, zasnovanim naprivilegijama dobijenim od be(kog dvora, bila autonomna.

9 zeml?ama pod vlau abzburkog dvora peki patrijarsi su skupl?ali priloge i dobijali legate, alinisu imali garantovani redovni prioda. Peka patrijarija se u to vreme obraala arlovakomitropolii za pomo. Prilozi 'arlova(ke mitropolije bili su, meutim, dobrovol?ni. Crkveni sa$or uarlovcima 117. godine teo je da odredi stalnu mese(nu pomo Pekoj patrijariji, ali su to spre(ilimerodavni carski (inovnici ne doputajui da novac ide u Tursku. Tada je od patrijara zatraeno dapoal?e pouzdanika koji e kupiti priloge.

a vreme rata jednom bogatom kalueru iz Sv.0ore polo je za rukom da od Porte kupi berat

kojim se postavl?a za pekog patrijara. aval?ujui pomoi carigradskog patrijara, osie /aovi*jeuspeo da otkloni ovu opasnost, ali je to izazvalo nove trokove. Po)arevakim mirom B118pripojenaje teritorija 1eogradske, 2alFevske, 2r+akei emi+varskeeparije zeml?ama pod vlau abzburkogdvora. Proirenjem crkveni privilegija na &anat i Sr$iupod austrijskom vlau i borbom predstavnikasrpskog naroda da stvore jedinstvenu crkvenu organizaciju u zeml?ama pod abzburkom vlau ja(ala jeautonomija srpske crkvene organizacije u tim zeml?ama.

Arsenie !2 #ovanovi*-;aka$entajo za ivota je patrijara osia, 1:4.godine, izabran zakoadutora. Srpski kler je tako postupio, verovatno, zato da bi predupredio odluku koja ne bi bilazasnovana na pravu sabora da izabere patrijara. 'ao patrijar za vreme austrijsko&turskog rata Arsenie!2se angaovao u borbi protiv Turaka i zbog toga je 17.godine prebegao u zeml?e pod austrijskomvlau. Tamo je potvren 141.godine. za karlova(kog ariepiskopa i mitropolita sa titulom patrijara. 2atom poloaju ostao je do smrti *148+.

Posle $rsenijevog bekstva sultan je za pekog patrijara imenovao 0rka, #ani*ia !!!. Tim

imenovanjem prekinuta je veza izmeu Peke patrijarije i 1eogradsko&karlova(ke mitropolije. d 17.godine na patrijariskom prestolu u Pei smenjivali su se jedni za drugima 0rci i Srbi. 'andidati zapatrijare, naro(ito 0rci, koristili su gotovost turske vlasti da smenjuju patrijare i postav&l?aju nove.Patrijarsi su se zaduivali da plate visoke takse i da daju mito, pa su zbog toga nemilosrdno naplaivalidabine od ina(e napaenog i osiromaenog naroda.

Prezaduena Patrijarija bila je za neke takve patrijare samo teret, pa su podnosili ostavke.Patrijar #ani*ieje podneo ostavku 146.godine. 'asnije je, 158.godine, i patrijar (avrilo !2, mada


29/30


29

0rk, takoe podneo ostavku. bog prezaduenosti, Peka patrijarija je sve vie dolazila u zavisanpoloaj prema "arigradskoj patrijariji.

2asilie #ovanovi*-&rki*, poslednji Srbin peki patrijar pod turskom vlau, doao je 167.godine na patrijarijski presto posle dosta burnog ivota. Po neto kasnijem kazivanju kotorskogprovidura !vana Xusta, patrijar 5asilije je intrigama podrio poloaj svoga pretodnika irila !!i doao napresto, pa su ga stoga roaci svrgnulog patrijara optuili turskim vlastima u "arigradu kao uodu iizdajicu. 5asilije je o(igledno doao na patrijariski presto oslanjajui se na srpski kler koji je bio protiv;anariota, ali je uticajnim ;anariotima uspelo da ga posle dve godine uklone. Moralo je biti neki stvarnirazloga to su ga Turci proterali na ostrvo ipar. 5asiliju je kasnije polo #za rukom da se oslobodi, pa jedospeo u "rnu 0oru gde je pomagao ;*epana alo.

::. Ukidane Pe*ke patriar+ie

Slabl?enjem centralne vlasti podmitl?ivost na sultanovom dvoru i na Porti uzela je velike razmere.9ticaj stanovnika Hanara kod turski vlasti stalno je rastao, a srpski patrijarsi su jedan za drugimpovremeno istupali kao neprijatel?i turske drave. sim toga, u oblastima pod jurisdikcijom Pekepatrijarije zaotrilesu se suprotnosti izmeu muslimana i riana, pa je srpska crkva dolazila u sve teipoloaj. Hanariotisu ve i ranije radili na tome da uklone Srbe patrijare. Turske vlasti su u ovoj borbi

videle vrelo prioda, pa su gotovo sasvim napustile raniju praksu da potvruju patrijare koje izaberesabor.

Hanariotisu stalno gledali da iskoriste svaki sukob srpski patrijaraa sa turskom dravom da bipostavili svog kandidata na presto u Pei. Posle uklanjanja 2asilia &rki*a, Cariradska patriar+ia jepregla da zeml?e Peke patrijarije uzme pod svoju jurisdikciju.

Prvo je alinik !!, naslednik patrijara 1rkia, u saglasnosti sa svega pet episkopa, podneocarigradskom patrijaru Samuilu 'ancerisuostavku na peki presto kako bi se umesto njega, kako samkae, postavilo lice dostojno i podobnoG. Patrijar Samuilo je iskoristio priliku da sprovede pripajanjePeke patrijarije "ari&gradskoj. 'ada je 165. godine, bogati carigradski 0rk @orNe Spataris obeenpred svojom kuom, pod optubom da je izdao dravne interese, njegovo imanje je kon;iskovano.Prilikom popisa kon;iskovane imovine utvreno je da Peka patrijarija duguje ogromne sume

pogubl?enom Spatarisu, koje treba naplatiti. Patrijar Samuiloje ponudio da on isplati dug pod uslovomda se Peka patrijarija prikl?u(i i pot(ini "arigradskoj patrijariji. 2a pripajanje je pristalo samo nekolikoepiskopa Peke patrijarije. Sultan ustaJa !!! ;ermanom od 11. septem$ra 166. godine ukinuo jePeku patrijariju. -est meseca posle toga ista je sudbina zadesila ridsku ariepiskopiju.

Srpski episkopi su proterani sa svoji stolica. 2aknadni protest devet Srba episkopa prekovladike Save Petrovi*aupuen ruskom dvoru nije pomogao, jer se ruski dvor zanosio planovima koji suse zasnivali na saradnji sa (rcima. 9 "rnoj 0ori je ostala mitropolija sa episkopima iz kue Petrovi*a,koji su imali i neke atribute nosilaca javne vlasti, a u abzburkim zeml?ama je ostala arlovakamitropolia, koja se organizovala u samostalnu srpeku crkvu na osnovu carski privilegija dati srpskomnarodu.

9kidanjem Peke patrijarije nestalo je u srpskom narodu u balkanskim zeml?ama, izuzev u "rnoj0ori, poslednji ;eudalni ostataka. Time je kona(no bio zavren proces postepenog nestajanja domai

;eudalni elemenata u srpskom narodu. Taj proces pretvaranja svega srpskog stanovnitva u sel?akenaro(ito je jak bio u Srbiji, gde su ne samo nestali ;eudalni elementi nego je nestalo srp skog stanovnitvai u gradovima. 'alueri osiromaeni srpski manastira i svetenstvo nisu se izdvajali od ostalog srpskognaroda. 5isoko svetenstvo bilo je uglavnom Janariotsko, a episkopi su dolazili do svoji mestaplaanjem visoki taksa i mitom, to su gledali da naplate od naroda. Yanariotski episkopi su bili tuisrpskom narodu, ne samo zbog svoje grabl?ivosti, nego zbog toga to nisu imali razumevanja za tradiciju itenje srpskog naroda.

GHanar )rko naselje u Jari)ra"u )"e se nalai Jari)ra"ska patrijrija


30/30


:7. !slami,acia na srpskom etnikom prostiru Bu,roci% kretana% $roani podaci

9poredo sa razvojem smanskog carstva tekao je i proces islamizacije gradova naseljavanjemmuslimanskog stanovnitva iz razli(iti krajeva prostranog carstva, kao i prelaska na islamdomaeg stanovnitva. ni dobijaju nova islamska imena, a ime oca kriju, mada ne uvek,

su;emisti(kim imenom $bdula *rab boiji+. 2arod i je nazivao poturima tj. poturicama, a samprelazak na islam tur(enjem, a sam islam turskom verom. 5e je usvojeno miljenje da u prvomveku turske vladavine na teritoriji srpski zemalja nije bilo prinudnog prevoenja u islam. dreenaprinuda ipak je postojala. !slam su priznali oni kojima je zapretio pokolj prilikom turski osvajanja.atim je to (inilo roblje jer musliman nije mogao biti rob, najzad na novu veru prelazili su i osuenicisamo da bi izbegli kaznu, a sve ukupno ovi o(ajnika bilo je jako mnogo. Silan udar smanlija,gubljenje nezavisnosti i istovremeno nemo da se stane na put osvaja(u, izazivali su jendo odnajvei osipanja srpskog naroda i pristupanja jednog njegovog dela, ne samo ver, ve ! dravnojideologiji Turaka.

!slamizacija je zavatila pripadnike svi slojeva# siromae svi vrsta, seoske knezove iprimiure, trgovce i zanatlije. Sa udaljavanjem od sredinji srpski zemalja ka zapadu, procenatoni koji su preli na islam znatno se poveao. Xinili su to zbog vee bede, usled teko

podnoljivog poloaja, pod tekim pritiskom i zbog slabe crkvene organizacije.Meutim, obnovaPeke patrijarije je ovaj proces u 1i6 barem delimi(no zaustavila.

! pored toga, (injenica je da je jedan od najvaniji puteva kojima se iz rianstva prelazilo uislam bilo sakupljanje Gdanka u krvi.H Smatra se da su za razliku od gradova u kojima se procenatislamizacije kretao do 7I[, sela na prostoru Srbije bila manje zavaena islamizacijom. 5angradova islam su privatali riani&spaije, vojnici, 5lasi i dr. zbog mogunosti da izgube svojetimare tj. svoj privilegovani status.Masovno prelaenje u islam bilo je naro(ito za vreme ratova izuluma.

:4. &osanski $oumili i islami,acia

Poznato je da se bogumilstvo ili patarenstvo kao Gvera bosanskaH javlja, prema izvorima, zavlade 'ulin&bana u %3. veku. d tog vremena spominju se u izvorima bogumili, patareni, babuni,krstijani tj. jeretici sa naukom dualisti(kom koja se u latinskim izvorima naziva maniejstvo.

rganizacija bogumilske crkve# 2a (elu sedi JNJ za njim 0ST!, a nii stupanj su imaliST$4"!.

!storiogra;ija jo uvek nije dala kona(ni sud o problemu bogumilstva u 1osni. Preko /II autorase bavilo tim pitanjem, neki od nji *Muamed Yilipovi i Memed 6adi+ su prou(avali problemmuslimanske nacije B teza da muslimanska nacija ima predtursku kulturu koja se izjedna(ava sabogumilskom.

!zvetaj 2ikole Modukog B govori o bogumilskoj izdaji koja je prouzrokovala pad 1osne. 'aese da su %7:F. godine\\*nezavreno pitanje, ;ali strana u staru skriptu+

Documents

Nacionalna-Ema-crkvena istorija.pdf