1. NAFAKA HOCARFAT ORALHAZIRLAYANLARBurhan ONKOR - Mehmet SAVAN

2. NDEKLERI. NAFAKA KELMESNN MANASI2. NAFAKANIN MUHTEVASI3. NAFAKANIN HUKUK (HAK ETME) SEBEPLER4. NAFAKA ETLER - ZEVCYET SEBEBYLE NAFAKA- GARABET SEBEBYLE NAFAKA(USUL-FRU VE CVAR HISIMLARNAFAKASI) - MLKYET NAFAKASI 3. NAFAKA KELMESNN MANASIA. Nafaka Kelimesinin Lgat Manas Nafaka asl itibariyle Arapa bir kelimedir ve Arap Dilinde enfaka fiilinin mastarolan infaktan isimdir. Arap dilcileri, bu kelimenin aslnn birden fazla mana ifadeettiini sylerler. Konumuzla ilgili grnen bu manalar syle sralayabiliriz: Bir eyin tkenip bitmesi ve azalmas, lmek, ar pazarn rayi olmas, Reva bulup isteklisi oalmak,Nafaka kelimesi de lgatte yenecek yemek, katk, maiet ve dier zaruriihtiyalarn karlanmas maksadyla ahsn kendisi ve aile fertleri iin harcad hereydir. Kelimenin oulu olan nafakalar manas ise Arapada ayr kelimeylekarlanmtr. Bunlar nafakat, enfak ve nifak kelimeleridir.Nafaka kelimesi lgat manasyla Kuranda 70den fazla yerde hadislerde de birhayli fazla kullanlmtr. 4. B. Nafaka Kelimesinin Terim Manaslimler genel itibariyle nafakadan kastedilen manann ayn olduunubelirtmekle birlikte, snrlarn izme konusunda aralarnda fakllklarolduu yaplan tanmlardan anlalmaktadr. Bu tanmlardan birkatanesini ele alp konuyu deerlendireceiz. Geimini stlendii kimsenin yiyecek, giyecek ve meskenini teminetmesi Geimini stlendii kimseye rfen yiyecek ekmek, katk ve iecekleri,giyecek rt ve stl, mesken, ev eyas rfe gre su ve aydnlatmamasraflar, temizlik aletleri ve ihtiya duyulduunda hizmeti cretinindenmesieklinde kapsad alann erevesini izen tanmlar yannda, meseleyidaha genel mana da ele alp Kiinin bakmakla ykml olduu ahslarn sosyal seviyesine grenormal bir hayat srdrebilmesi iin ihtiya duyduu ve mkellefintemin ile ykml bulunduu eylerin tmne denir. eklinde bir tanm son dnem limleri tarafndan yaplmtr. Ancakbundan daha genel bir tanm udur; Devam ve hayatiyetin srdrlebilmesi iin ihtiya hissedilen eylerindevaml teminidir. 5. NAFAKANIN MUHTEVASI A. Genel Olarak Konuya girite yapm olduumuz tanmlar nafakann muhtevas konusunda bizlereyeterince ipucu vermekle birlikte slam limleri bu konuyu daha detayl ele almlarve nafakann terim olarak ihtiva ettii unsurlar zerinde ayr ayr durmulardr. Nafakann muln ilk nce cansz ve canllarn nafakas eklinde ele almak uygunolacaktr. Cansz eya iin kapsam hususunda sylenecek fazla bir ey yoktur.Onlarn nafakasnn kapsam bakm, tamir ve benzeri mali harcamalardan ibarettir.Canllar kendi iinde hayvanlarn nafakas ve insanlarn nafakas eklinde elealmak daha iyi olur. Hayvanlarn nafakas daha sonra da ele alnaca zerebarnacaklar al, kmes, yiyecek ve ieceklerinden ibarettir. nsanlarnnafakalarnn kapsamna gelince, insann canl olarak kalabilmesini salayacak enzaruri ihtiyalar ile, hayati nemi olan mali haklarnn ifas girmektedir. Bunlar dau ekilde sralayabiliriz. ae maddeleri, giyim eyalar, mesken, ev iin lzumlueyalar, hizmeti masraflar, everme ile ilgili yaplan masraflar, kklerin bakmmasraflar, tedavi ve hekim harcamalar, lnn tehiz ve tekfin masraflardr.Yukarda saylan bu maddelerin hepsinde limler ittifak halinde deildirler.Bununla birlikte aralarndaki ihtilaflarn ne olduunun anlalmas vemahiyetlerinin tam anlamyla kavranabilmesi iin bu maddeleri teker teker elealacaz. 6. B. ae Maddeleri Nafakay vermekle sorumlu olan kii nafaka alacaklsnn her trl yemek, imekle ilgili geimiyle alakal gda maddelerini temin etmek ve alacaklya teslim etmek zorundadr. Bunun alm udur. Yataktan kalkamayacak derecede hasta bir kimsenin nafakasn vermekle sorumlu olan kimse sadece ekmein maliyetini kiiye vermekle nafaka borcundan kurtulmu olmaz. Ayn zamanda frndan alnan ekmein bu kiinin eline teslim edilmesi de salanmaldr. Veya kii nafakay bizzat ekmek olarak deil de buday olarak dyorsa bu durumda da tme, yourma, piirme masraflarn da karlamak zorundadr. 7. ae maddeleri genellikle su, tuz, un, ya, soan gibi yemekyapmaya yarayan maddelerle, mutfakta kullanlan tencere, tabak,kak, atal, bak gibi bu yemeklerin piirilmesinde kullanlan ara vegerelerden ibarettir. Bununla birlikte bu maddelerin temizliinisalayacak maddelerle bunlarn bakm ve tamir masraflar danafakann kapsamndandr. Ancak burada belirtilmesi gereken husus,bu maddeler naslarla belirlenmemitir. Bunlarn belirlenmesindeetkin rol oynayan rftr. Bu sebeple bu maddeler rfe gre ekillenir.Zamann ve meknn deimesine gre deiiklik arz edebilir.Nitekim nafakann delillerinden saylan Hint Hadisinde Hz.Peygamber, Ebu Sfyann kars Hinde: Kendine ve ailene yetecekmiktarda al demesi, yine Hz. Peygamberin veda haccnda yapthutbesinde Kadnlarn sizin zerinizdeki hakk, onlarn maruf birekilde yiyecek ve giyeceklerini temin etmenizdir. beyanndabulunmas, iae maddeleri konusunda toplumun iinde bulunduurfn ve kadnn durumunun gzetilmesinin esas olduunun delilidir 8. afi Mezhebine gre; zengin olan kimse yiyecek maddesi olarak gnlk ikimd, fakir olan kimse ise bir md nafaka vermek zorundadr. Ancak diermezheplerde nafaka olan yiyecek maddelerinin takdir edilmesinde bir snrve l yoktur. Nitekim yukarda zikredilen hadisi eriflerde kendine veocuklarna yetecek miktarda al eklindeki Hz. Peygamberin(s. a. v) beyan,yiyecek maddeleri ve dier nafaka maddelerinin bir snr olmadngsteren bir delildir. Kim bu nafaka maddelerine snr koyarsa nassa muhalifdavranm olur. Nitekim Yce Allahn Onlarn rzklar ve giyimleri rfe grebabaya aittir. buyruu da bunun en nemli delilidir. Buradaki bir dier hususta iae maddeleri konusunda mevsimlerin dikkatealnmas gereidir. Baz yiyecekler hem yazn hem kn kullanlabilir ikenbazs sadece mevsiminde kullanlmaktadr. Bu sebeple burada nafakaalacaklsnn katnn temini konusunda bu hususlar gz ard edilmemelidir.Katkta nafaka alacaklsnn hakkdr. Adet zere insanlar sadece ekmekleyetinmezler. Nafaka alacakls st emen bir ocuk ise buradaki stanne masraflar danafakadandr. Byklerin iaeleri kklerin st emmelerine tekabl eder.Bu mesele ileride ayrntl olarak ele alnacaktr. 9. C. Giyim Eyalar Kiinin giyinmesi slam asndan dnldnde iki gayeyi gerekletirmek iindir.Bunlardan birincisi kiinin kendi menfaatine olmak zere ahsi dieri ise umumdir.Ancak bu iki durumda dinidir. Giyinme gayesinin ahsi olan kiinin saln dtesirlerden koruyarak, hastalanmakszn bnyesinin mevsim artlarna uyum salamas,hareketli geen hayatn ak ierisinde vcudun zarar grmemesini tabii fonksiyonununengellenmemesini temin etmektir. Dolaysyla bu durum kiinin kendi ahsi menfaatiylealakal olan bir husustur. Ancak bu durum da slamla birebir rtmekte, slamnkorunmasn emrettii be temel gayeden biri olan cann korunmasyla dorudan alakasbulunmaktadr. slam shhatin korunmas iin ok hassas davranm, sal nimetsaym, buna itina gsterilmesini ahslarn kendilerinden ve velilerinden istemitir.Giyim eyalarnn ikinci kullanm amac ise, kadn olsun erkek olsun insanlarnbakalarnca grlmemesi gereken yerlerinin rtlmesidir. Bu durum slam hukukuasndan sosyal gayeye matuftur. Toplumsal dzenin, cemiyet hayatnn normal aknengellememek iin, hayatn normal seyrinde akp gitmesini temin maksadyla slamnamme yararna ald sosyal tedbirlerden biridir. nsanlarn reme ve oalmalarnnamili olan cinsel igdnn kadn ve erkekte, yaratl gayesinin dnda tahrik edilipharekete geirilerek fert, aile ve btn kesimleriyle itimai bnyede rahatszlklarn bagstermemesi bakmndan erkek ve kadnlarn cinsi nemi olan cinsi cazibe ve ekicilikunsuru tayan vcutlarnn baz yerlerinin yabanclara gsterilmemesi iin rtlmesislamn emridir. Aksi halde kamu hukuku ihlal edilmi olacandan, slam hukukununbu emre uymayanlara mdahalesi mevzu bahistir. 10. limler kadnn giyim eyalarn temin etme konusunun kocasnnzerine bor olduu konusunda ittifak etmilerdir. Yce Allah K.Kerimde Onlarn rzk ve giyimleri de ocuklarn babasna aittir. Hz.Peygamber (s. a. v) Kadnlarn da sizin zerinizdeki hakk rfe greonlarn rzk ve giyeceklerinizi temin etmenizdir. eklindeki beyankadnlarn giyim eyalarnn da erkein zerine bor olduunun birdelilidir. Giyim eyalarnn tespit edilmesi de yine iinde bulunulan evreninartlarna gre yani rfe gre ve elerin durumuna gre takdir edilir.Kadnn emsallerinin giydiinin lsnde olmas esastr. Memleketindeti ve iklim artlarna gre i amarlar, onlarn stne giyilen ve eviinde giyilen giyim eyalar, ev dnda giyilen manto, kaban, pardstarz d giyim elbiseleri nafakann kapsam ierisindedir. Alnan giyimeyalarnn nafaka alacaklsnn kullanmna uygun olmas esastr. Yaniduruma gre uzun boylu ve ya ksa boylu olmas durumunda kiininkullanmna uygun olmaldr. Bununla birlikte giyim eyalarnda slamnbenimsedii prensipleri gzetmekte esastr. Bir kii eine nafaka borcuolarak slamn tasvip etmedii mini etek veya dar olup vcut hatlarnbelli eden bir kyafet almak zorunda deildir 11. Her ne kadar nafaka maddelerinde olan giyim eyalarnn salanmasnda rf etkiliise de, rnein ak giyinmenin adet haline geldii veya insanlarn plak denecektarzda hayat srdkleri bir ortamda nafaka sorumlusu slamn gayelerini vekurallarn hie sayp rfe gre hareket edemez. Zira bilinen bir kaidedir ki, nassnolduu yerde rfe itibar olunmaz. Giyim eyalarnn giyilecek durumda nafaka alacaklsna teslim edilmesigerekmektedir. Yani sadece elbisenin kuman vermek veya yerinden kalkamayacakderecede hasta birisinin nafaka sorumlusunun elbiseyi kendisine ulatrmadanterzide brakmas durumunda nafaka sorumluluu kendisinden dmez. Ziranafakada aslolan nafaka alacaklsnn hizmetine nafaka maddesini sunmaktr. Ayndurum ayakkab iin de geerlidir. slam hukukular giyim eyalarnn alt ayda bir veya ylda bir verilecei hususundaihtilaf etmilerdir. Ancak yine burada da dikkate rf alnr. rfe gre hareket edilir.Zira en bata belirttiimiz giyinmenin maksatlarndan olan vcudu d etkenlerdenkoruma meselesi iklime gre deiiklik arz edebilir. deten yazlk ve klk olmakzere ylda iki sefer elbisenin alnmas esastr. Her meselede olduu gibi giyimkonusunda fantezi, lks ve gsterie kamamak, ihtiyac orta seviyede ve normalgiyim eyalaryla karlamak, rfe uygunluk ve genel dini prensiplerin dnakmamak esastr. Nafaka alacakls bebek ise, bebein ihtiyac olan bez, amar, zbn gmlek, nlkbalk gibi adeten lazm olan eyalarda nafakann kapsamndadr. 12. D. Mesken ae ve giyim maddeleri temin edilen kiinin barnmak iin bir meskene ihtiya duymas tabiidir. Bu sebeple nafaka vermekle sorumlu olan kii, nafaka alacaklsna, beeri ihtiyalara cevap verecek artlar tayan, mkellefin mali durumuna uygun bir barnma yeri hazrlamas kendisine bir bortur. Bu hususta yce Allah K. Kerimde Onlar gcnz lsnde oturduunuz yerin bir blmnde oturtun. buyurmaktadr. Ayet-i Kerimeden anlalan ncelikle meskenin, nafaka sorumlusu zerine bir bor olduu hususudur. Ayet-i Kerimeden anlalan bir dier husus ise, mesken temini konusunda erkein mali gcnn dikkate alnmas gereidir. ae ve giyim maddelerinde olduu gibi burada da gz nne alnmas gereken husus, meskenin rf ve adetler dikkate alnarak slamn temel ilkelerine uygunluunun olmas esasdr. Byle bir meskende slam hukukular aadaki vasflar saymlardr. 13. a-Mesken nafaka alacaklsnn din ve dnya ilerini grmeye msait olmaldr. Buna gre ibadetlerle ilgili ne kadar ihtiyalar varsa hepsinin karlanabilmesi lazmdr. Mesela; abdest almak gusletmek iin uygun imknlarn bulunmas, namaz klnabilecek durumda temiz bir meknn olmas esastr. Banyo yapma imkn olmayan yatmak iin uygun bir odann olmad, temizlik ve hijyen artlarn tamayan bir meskenin temin edilmesi nafaka sorumlusunu bortan kurtarmaz. Sorumluluk zerinden dmez. Burada dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de meskenin temininde nafaka alacaklsnn durumudur. Nafaka alacakls evli- barkl, oluk- ocuk sahibi birisi ise bu kiiye gereken tuvaleti, banyosu, yemek yapmak iin mutfa, ocuklardan ayr yatak odasnn bulunduu bir mesken iken, evli olmayan bir rencinin meskeni iin tuvaleti banyosu darda olan bir otel odas yeterli olabilir. 14. b-Mesken, nafaka mkellefi veya bir bakas nafaka alacaklsna zulmettii takdirde, ona yaplan bu hakszla mani olma gcne sahip iyi komular civarnda olmaldr. Dolaysyla bu art tahlil edildiinde grlecektir ki, insanlarn yerleim yerlerinden uzak, ssz bir kenarda temin edilen mesken eri adan nafaka sorumluluunu kiiden drmez. Mesken, yerleim yerlerine yakn olmakla birlikte etrafta kendisine yardmc olabilecek komularnn olduu bir yerde olmas da arttr. Bu durumda terkedilmi bir yerleim yerinde temin edilen bir evin nafaka borcunu drmeyeceini syleyebiliriz. Hatta sadece komularn olmas da yeterli grlmemekte, bu komularn iyi insanlar olup, nafaka alacakls bir hakszla maruz kaldnda kendisine yardmc olacak iyi niyete ve gce sahip olmalar da esastr. Etrafta komular olsa, fakat nafaka alacaklsna hi yardmlar olmasa veya zararlar olsa yine byle bir mesken nafaka sorumluluunu drmez. 15. c-Mesken nafaka alacaklsnn can ve mal emniyetini salayabilmelidir. Budurumda kerpi, tula ve briket gibi maddeler kullanlarak evlerin yapld birortamda bir adrn eri mesken saylmas dnlemez. nk mal ve cannemniyet altna alnmas o muhitin hayat artlar ile yakndan ilgilidir. Gebeyaam sren kimseler iin adrn mesken olabileceini syleyebiliriz. Fakatyerleik yaayan ve evrelerinde betonarme binalarn bulunduu bir yerdeadrn eri mesken olduunu syleyemeyiz. Zira adrn byle bir ortamda canve mal gvenliini salamas dnlemez. Mesken yaps itibariyle nem arzeden bir dier durum ise; zellikle kalabalk ve geni ailelerin birlikteyaadklar bir evde nafaka alacaklsnn kendisine ait bir odann bulunupkendine mahsus bir kilidin bulunmas da esastr. Bu durum zellikle doutoplumlarnda fazla grlmekte ve eitli problemler yaanmaktadr. Ailelerinkalabalk olmas, ekonomik imknszlklar nedeniyle de bir arada fazla kiininyaamaya maruz kalmas durumunda, nafaka alacaklsn madur etmemekiin gerekli bir husustur. Tabi bu konuda da yine yukarda belirtildii gibi iindeyaanlan evrenin artlar son derece nemlidir. Mesela teknolojinin son derecegelitii amzda her evde polise veya jandarmaya ulap gvenlik hizmetialmak iin zel bir hattn kullanldn dnrsek nafaka alacaklsnn da buimknnn temin edilmesi gerekmektedir ki, nafaka borlusu tam manasylanafaka alacaklsnn mesken ihtiyacn gidermi olsun. 16. -Bulunmas gereken zaruri eyalarn evde bulunmas gerekmektedir. Malikilerindndaki cumhura gre ev dayal, deli olmaldr. rnein evin iinin dardangrlmesini engelleyecek perdelerin bulunmas zaruri bir ihtiyatr. Suyun, gnmzartlarnda elektriin evde bulunmas, nafaka sorumlusunun durumuna gre buzdolab,amar makinesi da zaruri ihtiyalardan saylabilir. Yine ayn ekilde yere serilensergiler, yatak, yorgan, yastk, yatarken kullanlan giyim eyalar, sprge ve evintemizliinde kullanlacak dier maddeler, evin stlmas iin gerekli maddeler, soba,odun, kmr kiilerin durumlar ve yaadklar rf ve adetler dikkate alnarak nafakakapsamnda saylabilir. d-Kocann kars iin temin ettii meskende gayri mmeyyiz vey ocuklar hari kocanndier akrabalar olmamaldr. Eer byle bir durum olursa mesela kadn kumasylaberaber yaamak zorunda kalsa evdeki eyalarn kullanm konusunda skntlar kabilir.Veya kadn kocasn birisi ile paylamak zorunda kaldndan da aralarnda ciddikskanlklar olabilir. Bu da ailede huzurun kaybolmasnn sebebidir. Ancak ayr evdekalmalarnda veya kadnn evde bakas ile yaamay kabul etmesi durumunda bu sorunortadan kalkar. Kalabalk yaayan ailelerde kadn kumasyla veya aile efradndanbirileriyle beraber yaamay kabul etmez ise, kocann ayr bir ev ama imkn yoksa eineayr bir oda ayrmas yeterli olabilir. e-Nafaka vermekle sorumlu olan kimsenin temin ettii mesken, yerleim yerlerinden uzak,korku duyulacak kadar tenha bir yerde ise, nafaka alacaklsna bu meskende yoldalkyapacak birisinin temin edilmesi gerekmektedir. 17. E. Hizmeti Masraflar Sal gc kuvveti yerinde olanlarn kendi ahsi ilerini birbakasnn yardmna ihtiya duymadan grmeleri tabiidir.Ancak baz durumlarda kii kendi ihtiyalarn gremeyecekduruma gelir. Ve o zaman birisinin yardmna ihtiya duyar.Nafaka alacakls olan kimse de kendi ilerini gremeyecekderecede bir rahatszlk bulunmas durumunda veya salyerinde olmakla beraber evdeki ilerin ok youn olmas vebunlar yetitirememesi, ocuklarn ok olmas ve onlarnhizmetlerini grmeye gcnn yetmemesi, nafaka alacaklsolan kadnn eraftan birisi olmas ve evlenmeden ncekihayatnda hizmetiye alkn olmas gibi sebeplerle nafakasorumlusunun yerine getirmek zorunda olduu grevlerdenbiri de hizmetidir. 18. Nafaka alacaklsnn kendisine yetip, kendi ihtiyalarn grebildiidurumlarda, daha nceki hayatnda hizmetiye alkn da deilse bukiiye hizmeti tutulmas zorunluluu yoktur. Nafaka alacaklsolan kadn kendi ilerini grebilecek durumda olduu halde bunlaryapmyorsa; yapmas iin zorlanr. Yani byle bir gereke ilekendisine hizmeti tutulmaz. Cumhur tutulacak hizmetinin bir tane olmasn yeterli grrken,Ebu Yusuf birisi ev ilerinde yardmc olmak iin birisi dedardaki ilerinde yardmc olmak iin iki hizmetiyi artkomutur. Tutulacak hizmetinin kadnn bakmas helal olan birisi veya birkadn olmas gerekmektedir. nk daima birlikte kalacaklar vebirbirlerini greceklerdir. Aralarnda mahremiyet ilikisibulunmayan birisi olmas durumunda slam asndan son derecetehlikeli sonular ortaya kabilir. 19. Ayrca yukarda hizmeti tutulmas iin baz limlerin art olaraksaydklar kadnn eraftan birisi olmas durumunda kendisine hizmetigerekecei gr de bizce kabul edilecek bir art deildir. nk Hz.Peygamber (s. a. v) ev hizmetlerini taksim etmi evin iinde yaplmasgereken ileri kz Fatmaya vermi, evin dnda yaplmas gerekenileri ise damad Hz. Aliye vermitir. Bu itibarla dhili ev ileridiyaneten zevceye, harici ev ileri de erkee aittir. Hz. Peygamber veAilesi insanlarn en ereflisi olmasna ramen, kz Fatma hizmetiistemesine ramen bile kendisine hizmeti vermeyip, ailede ileripaylatrmas da bizim grmz desteklemektedir. Netice olarak kadnn eraftan olmas durumunda erkein kadnahizmeti tutma zorunluluu yoktur. lk dnem limleri bu art ararkenson dnem yaplan almalarda byle bir art saylmamtr. Tutulacakhizmetinin masraflarna gelince, o yerin durumuna, rf ve detinegre; gda, giyim ve mesken ihtiyalarn orta seviyede karlayacakekilde olur. Eer hizmeti cretle tutulmu ise anlama nasl yaplmise nafaka sorumlusu ona uymak zorundadr. 20. F. Hdne creti Hdne; kendi ilerini gremeyecek adaki ocua yetkili olan kimseninmuayyen sre iinde bakmas ve onu terbiye etmesi hak ve grevidir. Kkocuk kendi ilerine bakmaktan aciz olduundan Yce Allah bu vazifeyionun velayetine stlenenlere vermitir. Yce Allah maldaki ve akitlerdekivelayeti erkeklere vermi, ocuun bakm ve bytlmesi hususunda ise buyetkiyi kadnlara vermitir. ocuk zerinde, ahs, mal ve terbiye bakmndan eit hak ve sorumluluksz konusudur. Bu hak ve sorumluluklar ocuun maddeten ve manenkorunmasna matuftur. Bu nedenle hdne grevini stlenecek kimsede birtakm zellikler aranm, en azndan bu kiinin akll, bulu ana gelmi,gvenilir ve ocua bakmaya g yetirebilir olmas, erkein mutlakaMslman olmas art koulurken, kadnda bu art aranmamtr. Fakihlerevliliin sona ermesi halinde nceliin kadna ait olduu, anneninbulunmamas veya hdne hakkna sahip kadn akrabalarda yoksa, babannncelik hakk olduunu belirtmilerdir. Ancak hkim, grevini hakkyla ifaetmeyen ve bu grevinden kanan kiiden ocuu alarak dier yaknlaraverebilir. ocuun bakma ihtiyac kalmayp, kendi ilerini grebilecek aagelince, babasna verilecei genel olarak kabul edilmitir. 21. Anne baba bir arada iseler ocuun bunlarn yannda olmas doaldr. Anne baba bir arada deillerse, boanmlarsa, ayr meskenlerde yayorlarsa yahut anne lm ise, ya da hdne hakkn kaybetmi ise veya hidaneden imtina etmi ise, ocuk babasna deil hadine kadn kimse ona verilecektir. Hdne devresindeki ocuun bakm ve yetitirilmesi, bal bana bir gayret ve mesai gerektirdiinden slam hukuku, bu ie cret denmesi esasn kabul etmitir. ocuun gda, giyim ve mesken gibi temel ihtiyalar dnda sadece ona bakm ve ihtimam karl olan bu Hdne cretinden ocuun nafaka borlusu mesuldr. Bu itibarla Hdne creti ekil bakmndan mstakil bir deme olarak hsmlk nafakas iinde yer alm, nafaka alacakls kk ocuk iin bir hak, nafaka mkellefi iin bir bor saylm ve nafaka kapsamnda mtalaa edilmitir. 22. G. Hekim, Tedavi, la ve Baz Yan Harcamalar slam hukukularnn ou, hayati zaruret arz etmeyen pek ok eyinafaka kapsamnda sayarken, hayati nem arz eden baz ihtiyalar isenafakann kapsamna almamlardr. Klasik fkh kitaplarnda kadnnsrnecei koku, gz srmesi, sa tara gibi hayati nemi olmayanbaz maddeler nafakann kapsamnda saylrken tedavi giderleri gibihayati neme haiz bir meselenin nafakann kapsamna girmemesidnlmesi gereken bir konudur. Hatta baz limler, kadnn doummasraflarnn, tedavi masraflarna benzer olmas sebebiyle nafakannkapsamnda saymamlardr. Drt mezhebin fakihleri kocann kadnaait salk masraflarn karlamasnn vacip olmadnda ittifaketmileridir. Eer kadnn mal varsa harcama kadnn kendi malndanyaplr. Mal yoksa kadnn nafakas kimin zerine ise masraflar okimse karlar. nk tedavi cismin asln muhafaza iindir.Menfaatine mstahak olana bu masraflar vacip olmaz. Nitekimkiralanm evin imar ev sahibine aittir. Kiracya ait deildir. Buradayaptklar kyastan hareketle kadnn tedavi masraflar da nafakakapsamna girmemektedir. 23. Bu konuda limlerin ittifak olmakla birlikte bir nassa deil dekyasa dayanmalar, ictihadn zamann ve rfn durumunagre deiecei gz nne alndndan; son dnemde bukonuda dnen baz limlerin de, tedavi giderlerini nafakannkapsamnda saylmasnn uygun olacan sylemeleri zerine,kanaatimizce kadnn tedavi masraflar kocasna ait olmaldr.Nitekim eski dnemlerde hastaneye gidip tedavi olmak zaruribir ihtiya deil iken, gnmzn deien ve gelienartlarnda hastaneye gitmek veya tedavi olmak en az yemek,imek, giyinmek gibi zaruri ihtiyalardan olmutur. Durumagre tedavi olmak bu gibi zaruri ihtiyalarnda nne degeebilir. ok ciddi hastalanp rahatszlanan bir insann budurumda yemek yemesi dnlemez. Hem huzurlu ve mutlubir ailenin temelinde en baata saln geldii de aikrdr 24. H. Nafaka Alacaklsnn Evlendirilmesi slam limlerinin bir ksm evlendirmeyi nafakann kapsamna dhilederken, bir ksm limler ise evlendirmeyi nafakann kapsamnaalmamlardr. Neticede bu konuda slam limleri arasnda gr birliiyoktur. Maliki, afi ve Hanbeller ile Zeydilerin bir ksm evlendirmeyinafakann kapsamnda saymlardr. Hanefi fakihleri ise evlendirmeyinafakann kapsamna almamlardr. Hanefilerde evlilik zaruretten deilkemaliyttan saylmtr. Bu sebeple ocuun babasn evlendirmesi vacipdeildir. afi, Maliki ve Hanbel mezhebinde ittifakla frunun nafaka borlusu,usuln de nafaka alacakls olduu durumlarda, eer frunun mali imknyerinde ise, fru mutlaka evlenmeye ihtiyac olan usuln evermekzorundadr. Burada kastedilen ihtiyatan maksat ise cinsel istek vearzudan ibarettir. Zira evlenmekte yerine gre zaruri bir ihtiya olabilir.Eer kii evlenmedii takdirde zinaya decekse, mali imkn da yerindeise bu durumda evlenmesi kendisine farzdr. Buradan hareketle nafakaalacakls olan bir kimse evlenmedii takdirde eer zinaya dmetehlikesi varsa nafaka borlusunun onu evlendirmesi kendisine birbortur. 25. Babann, fakir ocuunu evlendirmesi Hanefi ve afi mezhebine grenafaka kapsamnda deildir. Hanbellere gre ise, ocuun evlenmeyeihtiyac varsa babann ocuunu evlendirmesi gerekir. Hanbellere gre, nafaka alacaklsnn evlenmeye ihtiya duymas halinde -velev ki dul annesi bile olsun- mali imkn yerinde olan fruunuevlendirmesi kendisine bir bortur. Evlenme durumundaki nafakaalacakllarnn says birden fazla ise, nafaka borlusunun da bunlardan birtanesinin evlendirmeye gc yetiyorsa borluya yakn olan alacakl tercihedilecektir. Mezheplerin grleri dikkate alndnda bu konuda nafaka borlusununmali durumunu gz nne alan ve ayn zamanda nafaka alacaklsnn daevlenmeye olan ihtiyacn deerlendirmeye alan Hanbel mezhebinin grtercihe ayandr. Bu konuda son dnem melliflerinden zcan ve Erbayntercih edip benimsedikleri grte budur. Neticede nafaka alacaklsnn evlenmeye ihtiya duymas halinde, nafakaborlusunun da mali imkn buna elveriyorsa bu ihtiya karlanacaktr.Bunlardan birisi olmad durumda ise bu ykmllk ortadan kalkacaktr. 26. I. Techiz ve Tekfin Masraflar nsann lm anndan, kabire koyulup, mezarnn rtlmesine kadar kefen, ykama, tama, defin, gerekiyorsa kabir satn alnmas ve dier masraflara Techiz masraflar denmitir. Bu masraflarn lnn terikesinden karlanaca hususunda ittifak olmakla birlikte, terikenin olmamas halinde bu masraflar, Hanefi, afi, Hanbel ve Zeydi fakihlerin grne gre lnn saken nafaka mkellefi kimse, o ahs tarafndan karlanacaktr. nk Techiz ihtiyac, insann bu dnyadaki en son mali ihtiyalarndandr. lnn eer akrabas, hsm yoksa bu masraflar devlet tarafndan karlanr. Eer bu mmkn deilse lnn bu masraflarn karlamak zengin Mslmanlara farz kifayedir. 27. NAFAKANIN HUKUK (HAK ETME) SEBEPLER Nafaka iki ksmdr. 1-Kiinin gc yetmesi halinde kendisi iin gereken nafakadr. Bu nafakaybakalarndan nceye alr. nk ncelikle kii kendi canndan mesuldr.Zarurat Diniyyeden birisi de cann korunmasdr. Bunun delili, Cabirdenrivayet edilen u hadistir: Uzre oullarndan bir zat bir klesine kendisildkten sonra zad olup hrriyetine malik olacan syledi. Bu haberRaslullaha ulatnda ona Senin bundan baka bir maln var m? diyesordu. O hayr dedi. Raslullah kleyi ondan alp Bunu benden kim satnalr? dedi. Bu sual zerine Nuaym b. Abdullah el-Adev o kleyi 800 dirhemmukabilinde satn ald. Akabinde bu bedeli Raslullaha getirdi. Raslullahda o paray Uzre oullarndan olan o zata verdi ve unlar syledi: ncekendinden balayp zat ve nefsi ihtiyalarn ile vazifelerine sarf et. Bir eyartarsa bunu ev halkn iin sarf et. Ailenden bir ey artarsa bunu da sanayaknl ve hsml bulu-nanlara sarf et. Bunlardan bir ey artarsa onu dayle yle sadaka yap. Bu son ksm sylerken; nndeki sandakisolundaki ihtiya sahiplerine diye iaret ediyordu. buyurmutur. Hadisieriften de anlalaca zere kii nce kendine bakmakla ykmldr. 28. 2-nsana bakas iin gereken nafakadr. slam hukukular bakas iin gereken nafaka iin sebep saymlardr. Zevciyet (evlilik), garabet (hsmlk), mlkiyet. Biz bu almamzda ilk nce ayrntl olarak zevciyet nafakasn, sonra garabet sebebiyle nafakay son olarak ksaca mlkiyet nafakasn ele alacaz. 29. NAFAKA ETLER 1- ZEVCYET SEBEBYLE NAFAKA 2 - GARABET SEBEBYLE NAFAKA(USUL-FRU VE CVARHISIMLAR NAFAKASI) 3 - MLKYET NAFAKASI 30. 1- ZEVCYET SEBEBYLE NAFAKA Zevciyet sebebi ile kiinin evlendii eine nafaka vermesi kendi zerine bir haktr. Evliliin balangcndan, sonuna kadar evlilik devam ettii mddete ailenin iktisadi fonksiyonu ierisinde nafaka konusu en nemli unsurlardan biridir. Evlilik yoluyla gerekli olan nafakadan maksat en geni manada dnlen bir aile iin deil, bundan maksat en dar manadaki kar ve kocadan oluan ailedir. Dolaysyla evlilik nafakas sadece nikh akdine bal olup, mlkiyet ve nesep unsurlaryla alakas bulunmayan kar koca arasndaki hukuki bir messesedir. 31. EN NAFAKAYI ALMASININ ER DELLLER Evlilik nafakasna meruiyet kazandran kaynaklar; Kitap, Snnet, cma ve Akldr. imdibu delilleri srasyla ele alalm. A. Kitap ocuk kendisinin olana da emzirenlerin yiyecekleri ve giyecekleri imknlarnispetinde bir bortur. Bununla birlikte herkes ancak gc nispetinde ykml olur(Bakara ,233) Erkeklerin kadnlar zerindeki haklar gibi, kadnlarn da erkekler zerinde bellihaklar vardr. Ancak erkekler, kadnlara gre bir derece stnle sahiptirler. Allahazizdir, hakmdir. (Bakara ,228) "Erkekler, kadnlar zerinde hkim dururlar, nk bir kere Allah birini dierindenstn yaratm ve bir de erkekler mallarndan harcamaktadrlar." (Nisa ,34)"Onlar gcnz lsnde oturduunuz yerin bir blmnde oturtun, onlar sktrp(gitmelerini salamak iin) kendilerine zarar vermeye kalkmayn. Eer hmile iseler,doum yapncaya kadar nafakalarn verin. Sizin iin ocuu emzirirlerse onlaracretlerini verin, aranzda uygun bir ekilde anlan. Eer anlaamazsanz ocuu, bakabir kadn emzirecektir. (Talak ,6) mkn geni olan, nafakay imknlarna gre versin; rzk daralm bulunan da Allahnkendisine verdii kadarndan nafaka desin. Allah hi kimseyi verdii imkndanfazlasyla ykml klmaz. Allah, bir glkten sonra bir kolaylk yaratacaktr. (Talak ,7) 32. B. Snnet Hz Peygamber (s. a. v.) veda haccnda irad buyurduu hutbesindekadnlarn haklarna deinmi, konumuza da delil tekil eden uszleri sylemitir. Kadnlar hakknda Allahtan korkun onlarsizin ynetiminize verilmilerdir. Onlar Allahn emaneti olarakaldnz. Namuslarn da Onlarn rfe gre giyimleri, rzklar sizeaittir. (Ebu Davud) Ein nafakay hak ettiine dair Hz. Peygamber(sav)den gelen uhadisi erif de nafakann vcubiyeti asndan olduka nemlidir.Hind Hadisi diye mehur olan hadisi erifteki mesele yledir.Ebu Sfyann zevcesi Hind Hz. Peygambere gelerek kocasnncimri olduunu ve kendisine ve ocuklarna yetecek miktardanafaka vermediini syleyerek ikyette bulununca Raslllahyle buyurur: "Kocann malndan onun bilgisi dnda sana veocuklarna yetecek miktarda dine ve rfe uygun olarak al".(Buhari) Bu hadisi erif zellikle nafaka konusunda slamhukukularna mesnet tekil etmitir. 33. C. cma slam limleri zevciyet nafakasndan kocann sorumlu olduunuve kadnn da nafaka alacakls olduunda ittifak etmilerdir.Bunun aksini savunan kimse kmam ve bu konu da limlerarasnda cma olumutur. D. Akl Kadnn nafakay hak etme sebeplerinden biri de akldr. nkkadn erkekle ayn ortam, meskeni paylamak iin alkonulmakta,bu durum da erkek iin birok faydalar salamaktadr. Kadn artkbu evlilikten sonra evlenmeden nceki hayatna nazaran hareketalan kstlanmakta, kendisinden aile iin bir takm beklentilerolmaktadr. Bir nevi kadn erkein evinde alkonulmu,hapsedilmitir. Hapsetmek ise nafaka sebebidir. Bir dier ifade ilenafaka, hapsetmenin cezasdr. Nimet-klfet dengesi gereincenimetten istifade edenin klfete katlanmas gerekmektedir. 34. KADININ NAFAKAYI HAK ETME SEBEPLER Kocann kar tarafa nafaka demesi ve kar tarafnda alacaklolmas iin bir takm artlar gereklidir. Bu artlar yerine gelmedenkocaya nafaka bor olmaz ve kadnda alacakl olmaz. Bu artlardanbirisi taraflarn ikisi iinde gerekli art, iki art kadna ait, bir taneside kocaya ait arttr. Bunlar srasyla ele alp inceleyelim. A. Aralarndaki Evlilik Sahih Olmal Zevciyet nafakas evlilik zerine kurulduuna gre kocayanafakann vacip olmas iin bu evliliin sahih bir evlilik olmasarttr. Eer evlilik fasit ise; mesela kii evlense, ancak bir mddetsonra evlendii bu kiinin stkardei olduu anlalsa, byle birdurumda kocann nafaka vermesi gerekmez. Fasit olan bu akdinderhal feshi gerekir. Eer erkek nafakay hkim karar ile vermi isedaha sonrada bu nikhn fasit olduu anlalsa verdiini geri almahakk doar. Ancak nafaka hkim karar ile deil de rza olaraktakdir edilmi ise erkek daha nce verdii nafakalar geri alamaz. 35. B. Kadn Kendisini Kocasna Tam Olarak Teslim Etmeli Kadnn nafakay hak edebilmesi iin kendisini kocasna teslim etmesiarttr. Bu durum ya kadnn bizzat nefsini teslim etmesiyle veyakocas ardnda teslimiyete hazr olduunu gstermesi ile olur.Kocas onunla fiilen gerdee girsin veya girmesin durum ayndr.Kocasnn rzas ile kadn kendi anne-babasnn yannda kalsa, kocayanafaka vacip olur. nk koca kendi istei ve rzas ile buna izinvermitir. Ancak kadnn kendini teslim etmeme gerekesi eran veyahukuken hakl bir sebebe dayanyorsa bu durumda kadna yine nafakagerekir. Mesela; muaccel mehirin kendisine verilmemesi veya kadnoturtaca bir evin olmamas veya ev olsa bile rfe gre evin uygunolmamas gibi hakl bir sebep varsa, erkek yine kadnn nafakasnvermelidir. Ancak eri ve hukuki bir mazeret olmadan erkek kadnardnda kadn bundan imtina etse veyahut kadn veya velisiakitten sonra hibir ey sylemeyip sussalar bu durumda erkeinnafaka vermesi gerekmez. 36. C. Kadn Kendisinden stifade Edilebilir Olmal Kadn kendisiyle cinsel iliki yaplabilecek byklkte olmal ve kendindenfaydalanmaya elverili olmaldr. Kadn kk olup, kendinden ehvet duyulanbiri ise o zaman da nafaka gerekir. Cinsel ilikiyi kaldramayacak kadar kkolan kadna nafaka vermek gerekmez. nk nafaka, ondan yararlanmannmmkn olmasnn sonucudur. Bu mmkn olmadna gre kadnn nafakayalma sebebi de ortadan kalkm olmaktadr. Ancak burada afilerin farkl birgr vardr. afilere gre kadn kendisinden istifade edilemeyecek derece dekk bile olsa nafaka gerekir. . Yusuf ise, kadn kk olduu durumda kocasonu evinde tutuyorsa nafaka gerekir, tutmuyorsa gerekmez demitir. nknafaka da aslolan hapsetmedir. Bu da burada gereklemitir. . Azam ve .Muhammede gre ise kadn kk olduu durumda nerde olursa olsun nafakader. Her ikisi de kk olduu durumda ittifakla nafaka gerekmez. Diermezhepler, aslolan hapis olmakla birlikte, istifadeyi de onun gereklerindensaymlardr. Hanefilerde kadna sahip olmann bedeli mehirdir. Nafaka deildir.afi mezhebinde ise mlkiyet bedeli nafakadr. Dolaysyla kadn kk bile olsamlkiyetin bedeli olarak kadna afi mezhebine gre nafaka gerekir. Hanefimezhebinde mlkiyetin bedeli olana mehir verildiinden nafaka gerekmez. Birmlkiyette iki bedel birlemez. 37. Ancak tam tersi olduu durumda yani kadnn byk erkein kk olmas,erkein cinsel organnn olmamas, cinsel organnn kk olmas gibimazeretler sebebiyle erkein cinsel ilikiye muktedir olamad durumlarda yinekadnn nafakasn vermesi gerekir. nk kadn kendisini teslim etmitir. Kusurkocadan kaynaklanmtr. Kendisi veya velisi erkein malndan kadnanafakasn verir. Kadn hasta olup kendisinden istifade edilemedii duruma gelince buradalimler arasnda ihtilaf vardr. . Azam ve mam Muhammede gre koca mutlakolarak kadnn nafakasn vermelidir. Hastalk ister zifaftan nce kadnnbabasnn evinde olsun isterse zifaftan sonra kocasnn evinde olsun erkek kadnanafaka vermek zorundadr. Ancak hastalk zifaftan nce babasnn evindeolmusa kadnn babas kadn kocasnn evine gndermekten alkoyamaz. Ebu.Yusufa gre ise hastalk zifaftan nce babasnn evinde olmusa, erkein budurumda kadna nafaka vermesi gerekmez. Zifaftan sonra koca evinde olmusa,kadn babasnn evine gnderirse nafaka gerekmez, kadn gndermeyip kendiyannda tutarsa nafaka gerekir. Son dnem limlerinden olan mer Nasuhi Bilmen de bu son gre yakn birgr benimsemitir. Kadn zifaftan nce hasta olduu durumda, kadnanafaka gerekmez. demitir. 38. D. eri Bir zr Olmadan Veya Kocadan Kaynaklanan BirDurum Hari Erkein Kadn Tutma Hakk Kaybolmamal. Bir ksm durumlarda vardr ki eriat bunlar kadna hak olarakvermitir. Bu durumlarda da erkek kadna nafaka vermekzorundadr. Farz ibadetlerini yapmas, babasnn evine ziyaretegitmesi, gibi eriatn cevaz verdii durumlar hari kadn kendinikocasndan engelleyemez. Kocasndan izin almadan evdenkamaz. Kocann kadn ard evin olmamas, kocannkendisinin emin olmamas, mehiri muaccelin verilmemi olmaskocann hakkn engelleyen eri cevazlardandr Bu gibidurumlarda da kadn kocasndan kendisini engelledii takdirde bilekoca kadna nafaka vermek zorundadr. nk bunlar eriatkadna hak olarak vermitir. Erkek kendi zerine densorumluluu yerine getirmemitir. Kadnn bunda bir kusuruyoktur. Erkein yapt bir kusur sebebi ile de kadnncezalandrlmas, hakknn verilmemesi dnlemez. 39. Baz durumlarda da kocadan kaynaklanan bir kusur sebebiylekadn kocasndan kendisini engelleyebilir. Kadnn kocasnnborcu iin hapsedilmesi, erkein kk olmas, erkein ilikiyegiremeyecek derecede hasta olmas, erkein zekerinin olmamas,erkein yolcu olmas, erkein hapsedilmesi gibi kocannkendisinden kaynaklanan kusurlar sebebiyle de kadnn nafakasdmez. Erkek bu durumlarda kadna nafaka vermek zorundadr.nk kusur kadndan deil erkekten kaynaklanmtr. Ancak bir ksm durumlarda vardr ki kusur ne kadndan ne dekocadan kaynaklanmtr. Bu durumlarda da yine erkein kadnanafaka demesi gerekmez. Kadnn gasp edilmesi, karlmas,bir baka ahsn suu sebebiyle hapsedilmi veya zorlahapsedilmi ise bu durumlarda da yine kadn nafaka alamaz.nk erkein sorumluluundan km erkein istimta hakkortadan kalkmtr. 40. KADINDAN NAFAKANIN KALKMASI Kadnn nafakas aadaki durumlarda kalkar. A. Hkim karar veya karlkl anlama olmadan zamann gemiolmas. Hanefi mezhebine gre nafaka vacip olduktan sonra zimmette borhaline gelmeden nce zaman am ile der. Ancak hkim karr olduktansonra veya aralarnda belli bir anlama olup erkein zimmetine yerletiidurumlarda zaman am ile nafaka dmez. Malikiler ve dier mezhepleregre ise zaman am nafakay drmez. Kadn kocasndan birikminafakasn ister. Akraba nafakalar ise zaman am ile der leride dedeinilecei zere zaman gemi ise ona da ihtiya kalmad demektir. B. Gemi nafakadan ibra etmekle nafaka der. Gemi nafaka ancakibra ve hibe ile kalkar. Ancak gelecekteki nafaka ibra ve hibe ile kalkmaz.nk ein nafakas zamana bal olarak azar azar vacip olur. Ondan ibraetmek ise vcbundan nce bir vacibi drmeye benzer ki bu caiz deildir. C. Elerden birinin lm ile de nafaka der. Erkek nafakay vermedenlse kadn onun malndan nafakay alamaz. Kadn lse kadnn varisleri deonun nafakasn kocasndan alamaz. 41. D. Kadnn nuzu nafakay dren dier bir sebeptir. Bu durum kadnn evlilikakdinin gerei olarak kocasna kar sorumlu olduu ykmllkleri yerine getirmemesihalidir. zrsz olarak kadn kocasnn kendisine dokunmasn menetse bile bu nuzsaylr. Ve nafaka der. nk erkein maksad belki iliki ncesi hazrlktr. Kadnnnafakay almas erkein ondan faydalanmasnn mukabilidir. Kadn kocasn bundanengelledii zaman istimta hakk da ortadan kalkm olacaktr ki bu da nafakannkalkmasnn sebebidir. Ancak kadnda ciddi ekilde hastalk olsa, bundan dolay ilikidenkansa nafaka dmez. Kadnn kocasndan izin almadan evinden kmas, izinsiz sefere kmas, izinsiz hacihramna girmesi nuz saylr. Ancak evin yklmas gibi zaruri bir durum sebebiyle veyababasn ziyaret ve hasta grme gibi meru mazeretler olduu durumda kadnn nafakasdmez erkein nafakay demesi gerekir. E. Kar-koca arasndaki din fark kar-koca nafakasn etkilemez Kar-kocann birbirlerinden farkl dinlere sahip olmalar kocann nafaka borlusuolmasn etkilemez. Mslman koca Mslman olmayan karsnn, gayri Mslim kocadaayr dinden olan karsn nafakasn vermek zorundadr. Mslman kocann birden fazla ei olmas ve birinin Mslman dierlerinin farkl dindenolmalar suretiyle aralarnda nafaka fark olamaz. Nafakalar din fark sebebiyle neartrlabilir nede azaltlabilir. Her birinin nafakalar bir birine eit ekilde belirlenmekzorundadr. 42. slm hukukularnn byk ounluu evlilik nafakasnda-fakir, gib veya hasta bile olsa- kocann nafaka borlusu,kadnn -zengin de olsa- nafaka alacakls olduu noktasndaittifak etmitir. Zahir hukukusu bn Hazma gre zen-ginolan kadn kocasnn nafakasn temin etmekle ykmldr(el~Muhalla, X, 92).Evlilik nafakas alacak hkmlerine tbidir. Mliki, afive Zahir mezheplerine gre evlilik nafakasnn bormahiyetini kazanmas iin nafaka miktarnn elerce veyamahkemece belirlenmi olmas gerekmez, kadn nafakaalacakls sfatn iktisap ettii andan itibaren nafaka kocannborcu haline gelir. Hanef, Hanbel ve Zeydi mezheplerinegre miktar belirlenmemi nafaka alacak vasfnkazanmadndan kocann zimmetinde bor haline gelmez 43. 2. GARABET SEBEBYLE NAFAKA(USUL-FRU VE CVAR HISIMLAR NAFAKASI) slam hukukunda kiilere ferdi sorumluluklar yannda, itimai, sosyalbir takm sorumluluklar da yklemitir. Yardma muhta veya yardmyaplmad takdirde zarurete decek kiiye dier kiilerin imknlarnispetinde yardmda bulunmas her ne kadar ahlak kurallarnnemrettii bir durum ise de, bu kurallara uyulmad takdirde hukukunbuna bir mdahalesi de sz konusu deildir. Bu tr prensiplereriayetsizlik toplumun menfaatini zedeleyecek ve toplumun dzeninibozacak bir duruma geldiinde hukuk bunlar himayesine almakta bukurallarn uygulanmasn temin etmektedir. Yardm edilmedii takdirde zaruri ihtiyalarn karlayamaypskntya ve dara decek olan sradan birisi deil de hukuksal anlamdaaramzda ba bulunan bir yaknmz ise, ona yardm etmememiztoplum nizamn bozacak, sosyal dengeyi zedeleyecektir. te byle birdurumda hukuk devreye girecek ve her ne kadar ahlaki yn arbasan bir konu olsa da bu meseledeki ykmll bize ykleyecektir. 44. te bu durum da yaknlar arasndaki yardm ilikisi hukuk ile ahlaknbirbirlerini destekledikleri balca messeselerden biri olarak karmzakmaktadr. Aile fertleri arasnda (burada kastedilen en geni manadakiailedir.) olmas gereken yardm ilikisi, sosyal dayanma; birinin dara,skntya dmesi halinde dierinin onun yardmna komas ahlaki birsorumluluk gibi gzkmekle birlikte hukukun tayin ettii yakn akrabalararasnda olunca kanuni bir bor olma zellii kazanacaktr. zel hukuku alakadar eden onun tarafndan meyyidelendirilen bu kanunibor, bir aile yardm messesesi olarak mtalaa edilmelidir. Nafaka borcu;bir ahsn, hukukun tayin ettii derecedeki yaknna, zarurette bulunduu, buzaruretten kendi imknlar ile kurtulamad takdirde yaamas iin lzumluyardm temin etmesidir. slam hukukunda yiyecek, iecek, giyim ve mesken giderleri olarak kapsamtayin edilmi bulunan nafaka, kar-koca arasnda evlilik birliinin varlnadayandrld gibi, aralarnda kan hsml bulunanlar bakmndan da nesebedayandrlmtr. Bu bakmdan slam hukukunda muhta kiilerin nafakaihtiyalarnn giderilmesi, hsmlarna terettp eden mali bir vecibedir. Buhukuki statnn temeli ise taraflar arasndaki nesep ilikisine baldr. 45. Usuln frdan nafaka alabilmesi iinfakir olmas arttr. Bu hususta slmhukukular gr birlii iindedir. Bazfakihlerayrcaalp kazanmagcnden de mahrum olmas gerektiiniifade eder; ancak fakirlii yeterli bulangr slmhukukunungenelprensiplerine daha uygundur 46. 3. MLKYET NAFAKASI Nafaka grevi insana bal olan, kle, hayvan, bitki, evler vearazileri kapsayan geni bir kavramdr. slam hukukunda maln zayive ziyan edilmesi haramdr. Cumhur ekinin, aalarn susuz vebakmsz, evleri ve arazileri de tamirsiz brakmay ve harap etmeyimekruh grmlerdir. Zaten mal, vakf veya kasra ait ise, o zamanharcama yapmak vacip olur. slam hukukuna gre mlkiyet kavram, Muhafaza altnaalnabilen ve mutad ekilde slama aykr olmadan kendisindenfaydalanlan her eydir. Buna gre Mslmanlar iin mal olabilecekeylerde slam meruiyet, muhafaza altna alnabilirlik ve mutadekilde kendisinden yararlanabilmenin mmkn olmasgerekmektedir. Meru yollarla bir mala sahip olan kiiye ve malnmaliki veya sahibi, o mala da ahsn mal veya mlk; mal ile kiiarasndaki bu baa da mlkiyet denmitir. 47. Cansz ve canl mallarn ina, yapl ve yaaylarndakigayelerin gerekleebilmesi iin, zaman zamankendilerine masraf yaplmas gerekmektedir. Meyveveren ve gelir getiren aa, vs. gibi zira mallarla,gereinde tamir ve bakmlar iin harcama gerektirenev, otomobil veya kendilerine devaml masraf yaplmasistenen hayvanlar iin gerekli her trl nakdi veya ayniharcamalar, slam hukukunda nafaka olarakdeerlendirilmitir. Bu giriten sonra almamzda mlkiyet nafakasbalamnda nce canszlarn nafakasn sonradacanllarn nafakasn ele alp inceleyelim. 48. a. CANSIZLARIN NAFAKASI slam hukukunda canszlarn nafakas melliflerceincelenmi bu konu ile ilgili bahisler almtr. Mesela birmeyve bahesi, ev, araba vs. gibi cansz mallarn tabi olduuhkmler al-veri, rehin, kira, vakf, ariye gibi konularincelenirken teferruatl bir ekilde ele alnmtr. Ancakbunlarn masraflar yani nafakalar ile ilgili mevzular hukukprensipler bakmndan birbirlerine benzerlik gstermektedirve u ekilde zetlenmesi mmkndr. Cansz mallarn mlkiyet stats, ahsi veya mterekmlkiyete konu olularna gre farkllk gsterir ise de,burada bunlarn nafakalarn temin etmek maldan menfaatelde eden kimseye gereken bir bortur. 49. Cansz mallar tek kiinin mlkiyetinde iseler, bu eyann nafakas,mlkiyeti altnda bulunan kimsenin zerine bor olduunda limlerittifak halindedirler. Ancak bu kii mlkiyeti altnda bulundurduumallarn nafakalarn temin etmekten kanrsa, Zahiri ve bir ksmCaferilere gre bu kiiye hukukun mdahale ederek gerekli harcamayyapmas istenir. Cumhurun grne gre ise, hukukun bu kiiyemdahale hakk olmamakla birlikte bu eyalarn masraflarnkarlamak kiinin diyaneten borcudur. Mterek mallarn nafakasndemek ise mterek olan maldan istifade edenlerin istifade ettiklerioranda aralarnda mterektir. Ortaklardan birisi bu maln nafakasntemin etmekten kansa, eer bu mal blnebilen bir mal ise blnrve herkes kendi mlkiyetine giren ksmndan sorumlu olur. Bu kiinafakaya itirake zorlanamaz. Ancak nafakaya itirak edinceye kadarbundan istifade hakk kaybolur. Eer nafakas karlanacak olanmterek mal, blnemeyen cinsten ise, bu durumda nafakaya itirakiiin zorlanr. tirakten kanan ortan nafakasn dieri dese onarucu edip geri alma hakk vardr. 50. b. CANLILARIN NAFAKASI 1. Hayvanlar Nafaka konusunda zerinde durulmas gereken bir dier konu ise, hayvanlarnnafakalardr. slam dini kiilerin mlkiyetinde bulunan hayvanlarn bakm vemasraflarn temin etmeyi kendisinden istifade eden kii zerine bir sorumlulukolarak yklemitir. Hayvanlarn barnaklar, yiyecekleri, gerekeli bakmmasraflar nafakann kapsam ierisindedir. Hz. Peygamber (s. a. v) hayvanlarakt davranlmasn yasaklam, hayvanlara yaplan bakm ve masraftan dolayve gzel davrantan dolay sevap kazanlacan belirtmi, bir kediye ktmuamelede bulunduu gerekesi ile bir kadnn cehennemlik olduunu beyanetmitir. Bir kimse mlkiyeti altnda bulunan hayvannn nafakasn teminden kanrsaHanefiler ve Malikilerden bni Rde gre bu kiiye mahkemenin mdahalehakk yoktur. nk hayvanlar istihkak ehli deildir. Ancak her ne kadarmahkemenin mdahale hakk yoksa da bu, kiinin diyaneten borcudur. Hanefiler dndaki slam Hukukularnn ouna gre ve Hanefilerden de EbuYusufa gre; mahkeme hayvanna infaktan kanan kimseyi buna mecbur ederve kendince yaptrm uygular. 51. 2. Kleler ve Cariyeler slam hukuku kitaplarnda zel bahislere konu olan kle ve cariyeler, nafaka asndanmlkiyet nafakas kapsamnda deerlendirilmektedir. slam Hukukuna gre klenafakasnn meruiyeti, kitap, snnet, icma ve akldr. Nisa Suresi 39. Ayeti Kerimede klelere kar ihsanda bulunulmas emredilmi, Hz.Peygamber (s. a. v) ise yle buyurmutur: Kleleriniz kardeleriniz vehizmetilerinizdir. Onlara yediinizden yedirin. Giydiinizden giydirin. Glerini aansorumluluklar onlara yklemeyin. Eer byle yaparsanz da onlara yardm edin. Hz. Peygamber (s. a. v)den itibaren btn devirlerde Mslmanlar, klelerinnafakalarnn sahipleri tarafndan karlanmas konusunda icma etmilerdir. Aklen de dnldnde sahibince nafakas temin edilmediinde klenin sakalabilmesinin imkn d olduu grlecektir. Zira kle hem kendisi bizzat, hem dekazanc efendisine aittir. Bu durumda menfaatinden istifade edenin klfetine dekatlanmas gerekmektedir. Klenin nafakas kendisine kifayet edip yetecek miktarda olmaldr. Klenin yiyecei,iecei, meskeni, baz limlere gre -eer kle isterse- evlendirilmesi mlkiyet sahibincekarlanmas gereken mlkiyet nafakasnn muldr. Yine bu nafaka masraflarkarlanrken ne ok dk ne ok yksek seviyede olmamal, orta hallisinden yreninrfne gre temin edilmelidir. 52. SONU Arapa bir kelime olan nafaka, slam Hukukunda, canllarn hayatlarn srdrebilmelerive canszlardan istifade imknnn devam iin lzumlu harcamalar manasndakullanlmtr. Kelimenin lgat ve stlah manas arasnda ciddi bir iliki bulunduu tespitedilmitir. Nafakann kapsamna genel olarak iae, gda, giyim, mesken, ev iin gerekli olan eyalar,kklerin bakm ve terbiye(hidane) creti, duruma gre hizmeti masraflar, gerektiindetedavi masraflar, ihtiya duyulmas halinde usuln evlendirilmesi, tehiz ve tekfinmasraflar girmektedir. Yukarda saylan nafaka maddelerinden iae, gda, giyim, meskenve ev iin lzumlu eyalar slam hukukular arasnda genel kabul grmekle birliktedierleri konusunda limler ihtilaf etmilerdir. Gnmz artlarnda hizmetinin nafakakapsamna alnmas iin, hizmeti bal ad altnda akladmz zere artlarn yerinegelmesi gerekmektedir. Fakihlerin ou tedavi giderlerini nafaka kapsamnda saymamolsalar da, kanaatimizce gnmz artlarnda nafaka kapsamnda deerlendirilmesi dahauygun olur. almamzda medeni hukuka da zaman zaman deinerek, iki hukuk arasndakarlatrmalar yapmaya altk. Medeni hukukta da nafakann kapsamna, iae, giyim,mesken, zorunlu ev eyalar, tedavi harcamalar, kklerin tahsil ve terbiye masraflargirmektedir. slam hukukunda nafaka sebebi, zevciyet, garabet ve mlkiyettir. Zevciyet sebebiyle nafakaalacakls olan e, garabet sebebiyle nafaka alacakls olan usul, fru ve civar hsmlar,mlkiyet sebebiyle nafaka alacakls olanlar ise, kleler, hayvanlar ve cansz eyalardr. 53. Trk medeni hukukunda ise, nafaka sebepleri, evlilik, hsmlk ve akd mnasebettir. Aynekilde medeni hukuk slam hukukundan fakl olarak evlat edinenle evlatlk arasnda danafaka messesesini iletmitir. Kaynaklar Kitap, snnet, icma ve akl ile sabit olan zevciyet nafakas, kendisinden istifadeedilme imkn olan kadnn, sahih evlilikle kocasna bizzat veya hkmen kendisini teslimetmesi ile sbut bulur. Ayn ekilde eri hak olmadan veya kocadan kaynaklanan bir kusurlaerkein kadn tutma hakk kaybolmad mddete de aralarndaki nafaka hkmleri devameder. Evlilik nafakasnn sorumlusu yalnzca kocadr ve bu konuda ona kimse ortak olmaz. Kadnnkocasna nafaka anlamnda bir sorumluluu yoktur. Medeni hukukta ise nafaka sorumluluutaraflar arasnda mterektir. Zor durumda kalan kocaya kadn yardm etmekmecburiyetindedir. Nafaka sorumlusu olan kocann bu grevi yerine getirmekten kanmas veya gaip olmasdurumunda mahkemenin olaya mdahale hakk vardr. Mahkeme kadnn ve ocuklarnmadur edilmemesi iin gerekli tedbirleri almak durumundadr. slam hukukunda kadnn kocasndan -hangi sebeple olursa olsun- ayrlmas durumundabeklemesi gereken bir iddet dnemi vardr. Eer boanmaya kadn sebep olmu ve bu sebepde hukuka uygun deilse veya ayrlk lmle gereklemi ise kadn nafaka alamaz. Bunundndaki durumlarda kadn, iddet mddeti ierisinde nafakasn kocasndan alma hakknasahiptir. Medeni hukukta ise, iddet nafakas olmamakla birlikte bunun benzeri saylan tedbir nafakasvardr. Bunun gerei olarak, evlilik bann hukuki anlamda sonulanmasna kadar kadnnayr yaama hakk vardr. Bu sre ierisinde kadnn ve ocuklarn bakm ve ihtiyalarnngiderilmesi kocasnn grevidir. 54. Balaycl Kitap, snnet, icma ve akl olan hsmlk nafakas ise, taraflardanbirinin nafakaya ihtiya duymas halinde nafakann takdir edilmesi ile balar.Taraflardan birinin lmesi veya nafaka alacaklsnn durumunun dzelmesi, erkekocuun ergenlik ana erimesi, kz ocuun evlenmesi, nafaka borlusunun maldurumunun ktye gitmesi, kazanma imknnn ortadan kalkmas gibi sebeplerleson bulur. Usulden fruun nafaka isteyebilmesi iin fakirliin yannda gelir temininden acizolmas da cumhurum kabul ettii grtr. Ancak frudan usuln nafaka istemesiiin, sadece fakirlik yeterli sebep saylmtr. Mahrem olan civar hsmlar arasnda miraslk ehliyetinin bulunmas, nafakaalacaklsnn fakir olmas yannda gelir temininden aciz olmas, nafakasorumlusunun ise, bu grevi yerine getirecek mali gcnn olmas durumundanafaka hukuku cereyan edecektir. Hsmlk nafakas konusunda Maliki mezhebi en dar ereveyi izmi, konuyu ana-baba ve ocuklar ile snrlamtr. afii ve Caferiler, sadece usul ve fru hsmlar bunafakaya dhil etmilerdir. Hanefiler, bu alana usul- fru ve mahrem kanhsmlarn dhil etmilerdir. Hanbel ve Zeydiler ise, miraslk ehliyetini lkabul etmilerdir. Mlkiyet nafakas ise, cansz eyalarn bakm ve tamirlerinin yaplmas ve mlkiyetialtnda bulunan kle ve hayvanlarn uygun ortam ve artlarda yaamlarn teminiin yaplan harcamalar kapsamaktadr. 55. TEEKKRLER