Nakala ya Mtandao (Online Document) BUNGE LA TANZANIAparliament.go.tz/polis/uploads/documents/1458121631-HS...AIBU WAZIRI WA NISHATI NA MADINI: Hotuba ya Makadirio ya Mapato na Matumizi

Nakala ya Mtandao (Online Document)

1

BUNGE LA TANZANIA

________________

MAJADILIANO YA BUNGE

_____________________

MKUTANO WA KUMI NA TANO

Kikao cha Ishirini na Moja – Tarehe 29 Mei, 2014

(Mkutano Ulianza Saa Tatu Asubuhi)

D U A

Spika (Mhe. Anne S. Makinda) Alisoma Dua

HATI ZILIZOWASILISHWA MEZANI

Hati Zifuatazo Ziliwasilishwa Mezani na :-

NAIBU WAZIRI WA HABARI, VIJANA, UTAMADUNI NA MICHEZO:

Hotuba ya Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Habari,

Vijana, Utamaduni na Michezo kwa Mwaka wa Fedha 2014/2015.

AIBU WAZIRI WA NISHATI NA MADINI:

Hotuba ya Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Nishati na

Madini kwa Mwaka wa Fedha 2014/2015.

MHE. CAPT. JOHN D. KOMBA K.n.y. MWENYEKITI WA KAMATI YA

MAENDELEO YA JAMII:

Taarifa ya Mwenyekiti wa Kamati ya Maendeleo ya Jamii Kuhusu

Utekelezaji wa Majukumu ya Wizara ya Habari, Vijana, Utamaduni na Michezo

kwa Mwaka wa Fedha 2013/2014 na Maoni ya Kamati Kuhusu Makadirio ya

Mapato na Matumizi ya Wizara hiyo kwa Mwaka wa Fedha 2014/2015.

MHE. JEROME D. BWANAUSI K.n.y. MWENYEKITI WA KAMATI YA NISHATI NA

MADINI:

Taarifa ya Mwenyekiti wa Kamati ya Nishati na Madini Kuhusu Utekelezaji

wa Majukumu ya Wizara ya Nishati na Madini kwa Mwaka wa Fedha 2013/2014


2

na Maoni ya Kamati Kuhusu Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara hiyo

kwa Mwaka wa Fedha 2014/2015.

MHE. MOSES J. MACHALI (K.n.y. MSEMAJI MKUU WA KAMBI YA UPINZANI

KWA WIZARA YA HABARI, VIJANA, UTAMADUNI NA MICHEZO):

Taarifa ya Msemaji Mkuu wa Kambi ya Upinzani, kwa Wizara ya Habari,

Vijana, Utamaduni na Michezo Kuhusu Makadirio ya Mapato na Matumizi ya

Wizara hiyo kwa Mwaka wa Fedha 2014/2015.

MHE. RAJAB MBAROUK MOHAMED (K.n.y. MSEMAJI MKUU WA KAMBI YA

UPINZANI KWA WIZARA YA NISHATI NA MADINI):

Taarifa ya Msemaji Mkuu wa Kambi ya Upinzani, kwa Wizara ya Nishati na

Madini Kuhusu Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara hiyo kwa Mwaka

wa Fedha 2014/2015.

MASWALI KWA WAZIRI MKUU

SPIKA: Waheshimiwa Wabunge, leo ni maswali kwa Waziri Mkuu bahati

ninamwona Kiongozi wa Kambi ya Upinzani, kama ilivyo kwa mujibu wa Kanuni

zetu yeye ndiye atakayeanza kumwuliza Maswali Waziri Mkuu.

Mheshimiwa Kiongozi wa Kambi ya Upinzani Bungeni.

MHE. FREEMAN A. MBOWE: Mheshimiwa Spika, nashukuru sana kunipa

nafasi ya kumwuliza Mheshimiwa Waziri Mkuu Maswali. Mheshimiwa Waziri

Mkuu, wakati unahitimisha hoja ya Bajeti ya Ofisi ya Waziri Mkuu, ulitanabaHisha

kwamba, uchaguzi wa Serikali za Mitaa utafanyika kama ilivyo kawaida mwisho

wa mwaka huu 2014.

Vilevile, ulilifahamisha Taifa kwamba, wakati huo huo zoezi la uandikishaji

wapiga kura katika utaratibu mpya wa biometric utakuwa unatumika.

Mheshimiwa Waziri Mkuu kwa uzoefu wa Uchaguzi wa Serikali za Mitaa

Mwaka 2004 na zaidi Uchaguzi wa Serikali za Mitaa wa mwaka 2009 ambao

ulisimamiwa na Sheria ya Serikali za Mitaa, Sura ya 287 na Sheria ya Serikali za

Miji, Sura ya 288, Uchaguzi huu uligubikwa na vurugu nyingi sana.

Pia uliishawahi kutoa kauli huko nyuma kwamba, Serikali itaangalia upya

sheria ile ili pengine kuifanyia marekebisho ya msingi kabla ya uchaguzi wa

mwaka huu 2014 ili matatizo yale yasijirudie tena.


3

Mheshimiwa Waziri Mkuu, ni miezi michache imebakia kabla ya Uchaguzi

huo. Unaliambia nini Taifa kuhusu maandalizi ya Uchaguzi wa Serikali za Mitaa

na Vijiji mwisho wa mwaka huu? (Makofi)

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, naomba tu kueleza kwa ufupi kwamba,

mambo ambayo tumeishaanza kuyafanyia kazi; kwanza ni maandalizi tu ya

kibajeti ambayo tulizungumza wakati wa kuhitimisha Bajeti ya Waziri Mkuu.

Pili, huwa tunakuwa na utaratibu wa kushirikisha wadau wote wakati wa

kuandaa Kanuni ambazo tunafikiria zinaweza zikasaidia katika kusimamia vizuri

zoezi hili. Kwa hiyo, nalo tumeishaanza kuliangalia kwa maana ya kutafuta

Kanuni za mara ya mwisho turekebishe mahali gani ili tuweze kwenda vizuri.

Mheshimiwa Spika, tatu ni hili ambalo amelieleza. Ni kweli kwamba tulitoa

hiyo kauli na tumeishaomba watu wa TAMISEMI waangalie kama kuna maeneo

hasa ambayo tunafikiria pengine yangeweza kufanyiwa marekebisho kabla ya

Uchaguzi Mkuu. Sasa kama yatabainika basi tutaleta hiyo rai mbele yetu.

Wakati huo huo labda niseme tu kwamba, kwa sababu na ninyi ni wadau

wakubwa kwa maana ya vyama vya Upinzani, ni rai yangu tu kwamba na ninyi

mngeanza kulitazama vilevile kama kuna maeneo ambayo mnafikiria

yangeweza kupendekezwa ili na yenyewe tuweze kuyachukua wakati

tunajaribu kutazama na sisi upande wetu, tutashukuru vilevile. (Makofi)

MHE. FREEMAN A. MBOWE: Mheshimiwa Waziri Mkuu, nakushukuru kwa

majibu yako ya awali.

Ni kweli sisi kama wadau muhimu yako maeneo mengi sana ambayo

yanalalamikiwa katika Kanuni hizi ambazo mara ya mwisho zilitungwa mwaka

2009 na ni dhahiri tutatoa mapendekezo mengi tu ya mabadiliko katika Kanuni

hizi ili kuufanya uchaguzi huu uwe huru na amani zaidi.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, hata hivyo, tatizo hapa siyo mapendekezo yetu,

ila ni utayari wenu wa kukubali mapendekezo ambayo wadau watayatoa, kwa

sababu tukikumbuka katika uchaguzi wa mwaka 2009 yako mapendekezo

kadha wa kadha ambayo yalitolewa kwa Serikali lakini ikayapuuza na matokeo

yake uchaguzi ule ukaghubikwa na vurugu nyingi.

Sasa badala ya kusubiri wadau wapendekeze bila utaratibu

unaoeleweka unaonaje kama leo utalipa Taifa taarifa kwamba, unakusudia

kuita kikao cha wadau mapema sana ili mambo haya yajadiliwe mapema

kabla hujafika hatua ya kumaliza Kanuni wewe na TAMISEMI ambao ni

washindani katika zoezi hili? (Makofi)


4

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, mnaweza vilevile mkawa na Kanuni

nzuri sana, lakini kama watu wenyewe ambao tunahusika na zoezi dhamira zetu

nazo si nzuri, bado hiyo haiwezi kuwa ni tiba. (Makofi)

Kwa hiyo, nadhani rai ya msingi hapa ni kwamba, sisi wote ambao ni

washirika wakubwa katika zoezi hili pande zote mbili; upande wa Chama cha

Mapinduzi, upande wa vyama vya Upinzani tufike mahali tuone kwamba,

jambo hili ni letu wote na pale ambapo hapastahili kuwa na vurugu hakuna

sababu ya kuwa na vurugu, vinginevyo nadhani rai yako kwangu haina tatizo

hata kidogo.

Tutajitahidi kuona wakati mwafaka, na hata ikibidi pengine kuanza na

mawasiliano formal hivi, brain storming ya Kanuni zenyewe kwa ujumla wake

halafu baadaye twende katika hatua sasa ya kuona ni maeneo gani ambayo

tunafikiri tunaweza tukayafanya.

Tutajitahidi kupitia TAMISEMI tuone wakati ambao tungeweza tukafanya

hilo zoezi. (Makofi)

SPIKA: Ahsante sana Mheshimiwa Waziri Mkuu kwa kumjibu Kiongozi wa

Kambi ya Upinzani. Ninatamani wote walioamka asubuhi wamalizike na

inawezekana tu kama maswali yetu yatakuwa mafupi na hoja zetu fupi na

zingine siyo lazima ku- repeat. Kwa hiyo, ninaanza na Mheshimiwa Murtaza

Mangungu.

MHE. MURTAZA A. MANGUNGU: Mheshimiwa Spika, ahsante sana.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, mwaka 1997 Serikali ilichukua uamuzi wa

kuvunja Jiji la Dar es Salaam na liliendeshwa na Tume baadaye yakaja

mapendekezo ya uanzishwaji wa Manispaa za Kinondoni, Ilala na Temeke. Hivi

sasa kuna mkanganyiko mkubwa sana kwenye utekelezaji wa maamuzi kati ya

Halmashauri hizo na Jiji.

Je, ni lini Serikali itachukua uamuzi wa kuondoa mkanganyiko huu na

kuweka mfumo ambao utasaidia kutekeleza majukumu ya Manispaa hizi kama

inavyotakiwa? (Makofi)

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, ni kweli suala la mfumo au muundo wa

Jiji na uhusiano wake na manispaa zile tatu kwa muda mrefu limekuwa ni tatizo


5

ambalo linajitokeza mara kwa mara na ndiyo maana Serikali kwa nyakati

imejaribu kuona ni muundo gani pengine ungeweza ukafaa.

Mtakumbuka mara ya mwisho tulijaribu lakini yale mapendekezo bado

hayakuweza kutatua lile tatizo na tukalazimika kurejea tena kwenye utaratibu

huu wa sasa.

Mheshimiwa Spika, sasa nafikiri ushauri wangu ingekuwa, tuombe

Manispaa zile tatu ambazo ndiyo wadau wakubwa, pamoja na Jiji lenyewe

pengine mngekuwa ndiyo chanzo cha kuibua fikra ambazo mnadhani

zinaweza zikafaa kwa ajili ya muundo wa Jiji la Dar es Salaam.

Mnaweza mkafanya hivyo, kwa kujaribu kutengeneza timu kwanza ya

Wataalam, baadaye mkajaribu kutengeneza timu ya Madiwani lakini wa

maeneo yote, lakini mtumie na uzoefu pengine wa maeneo mengine duniani

kuona mifumo ya miji au majiji yalivyo na kuweza kuona ni namna gani nzuri

tunaweza tukajaribu kuitumia hapa Dar es Salaam.

Nadhani tukifanya hilo pengine litakuwa mwanzo mzuri kwa sababu ninyi

ndiyo wadau wakubwa, badala ya kuanzia juu na kushuka chini. Tuanzie chini ili

tuyalete juu tuone baadaye kama litakubalika. (Makofi)

SPIKA: Mheshimiwa Mangungu swali la pili, fupi kabisa.

MHE. MURTAZA A. MANGUNGU: Mheshimiwa Waziri Mkuu, nakushukuru

sana kwa majibu mazuri yenye matumaini. Ningependa tu kujua kwamba, uko

tayari kusimamia mwongozo na usimamizi wa jambo hili kwa maana hizo

zitakuwa ni mamlaka ambazo mpaka sasa zinasuguana kama tunavyoona Jiji

la Dar es Salaam linazidi kuwa chafu, mifereji ya maji machafu imefurika, kila

mamlaka inasema hili ni jukumu la mwingine.

Sasa kwa kipindi hiki cha mpito. Je, unatoa agizo gani na utayari wako

wa kiasi gani kuweze kuzikutanisha mamlaka hizi na kulisimamia hili jambo chini

ya ofisi yako?

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, ofisi yangu ndiyo kiongozi wa shughuli

zote za Serikali za Mitaa, ndiyo maana ninalisema hili kwa sababu Manispaa hizi

ziko chini ya Ofisi ya Waziri Mkuu na Jiji lenyewe liko chini ya Ofisi Waziri Mkuu.

Rai yangu ya msingi ni hiyo tu kwamba, tulianzishe kule chini ili muweze

kubainisha maeneo ambayo mnayatazama kwamba, kwanza ni tatizo katika


6

utekelezaji, tatizo kimfumo na kimuundo, yapande juu baada ya mjadala

mpana kwenye mabaraza yote pamoja na Jiji lenyewe kama tunavyofanya

tunapoanzisha maeneo mapya popote pale.

Mheshimiwa Spika, mimi natamani hili lifanyike zaidi na pengine hata

wadau nje kabisa ya mabaraza haya ili kuweze kuwa na ushiriki mpana zaidi

tuweze kuona namna gani tutaweza kulifanya hili jambo.

Sisi ofisi yetu na TAMISEMI kwa ujumla bado tutakuwa ndiyo wasimamizi

pale mtakapokuwa mmeonesha nia hiyo na namna ambavyo mngependa

zoezi hili liendelee.

MHE. ENG. MOHAMED HABIB JUMA MNYAA: Mheshimiwa Spika, nashukuru

kunipa nafasi ya kumwuliza swali Mheshimiwa Waziri Mkuu ambaye sijamwuliza

swali muda mrefu sana.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, tunaelewa kwamba, nchi nyingi duniani

zinakopa na sisi Tanzania hatuna budi kukopa kwa Maendeleo yetu. Hata hivyo,

kumekuwepo na trend katika kipindi kirefu sasa kukopa na inaonekana miradi

yote mikubwa tunakopa kutoka Exim Bank ya China. Sababu hizo zinajulikana

kwa sababu ya unafuu wa riba, masharti na urafiki tulionao na China.

Nini hatima ya nchi yetu ukizingatia kwamba, huko nyuma kuna mikopo

mingi tumeshindwa kulipa ikabidi tusamehewe na ukitazama pia na siasa au

msimamo wetu wa kutofungana na upande wowote?

Mheshimiwa Spika, ahsante sana.

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, namshukuru sana Ndugu yangu

Mheshimiwa Mnyaa, ingawa swali lake kidogo nadhani hakulitafiti tafiti sana.

Ungelifanyia utafiti ungembana Waziri Mkuu vizuri sana.

Iko sheria ambayo inasimamia suala zima la ukopaji pamoja na madeni.

Sheria ile ndiyo inaisaidia Serikali muda wote kuzingatia yale ambayo

yanastahili.


7

Ni kweli nyuma tulikopa, pia ni kweli kwamba mikopo ile ni mikubwa lakini

zoezi lile lililoendeshwa na vyombo vya Kimataifa lilikuwa ni zoezi la jumla katika

kujaribu kusaidia hizi nchi maskini kuziondolea mzigo wa kuja kulipa madeni

hayo baadaye ali mradi ukidhi vigezo fulani. Tanzania tulikidhi na ndiyo maana

tukapata ule msamaha, ulikuwa ni wa jumla na siyo sisi tu, nchi nyingi zilipata

hiyo nafuu.

Kwa hiyo, basi nataka nikuhakikishie tu kwamba, mimi kama Kiongozi wa

Shughuli za Serikali, faraja niliyo nayo ni moja tu kwamba, kwa vigezo vyote sisi

kama nchi bado tuna sifa nzuri sana ya kuendelea kukopa kwa sababu uwezo

huo wa kuweza kulipa haujakiuka yale masharti ya msingi kwa mujibu wa sheria

hiyo.

MHE. ENG. MOHAMED HABIB JUMA MNYAA: Mheshimiwa Spika, nashukuru

kwa jibu hilo zuri la Mheshimiwa Waziri Mkuu.

Nitakuwa na swali moja tu dogo kwamba, uzoefu tulionao Tanzania

katika miradi ambayo imetekelezwa kwa msaada wa Ndugu zetu wa China

huko nyuma, iwe ya viwanda, hospitali na miradi mingine ya kijamii. Mifano iko

ya TAZARA, URAFIKI, hospitali kule Zanzibar, Kiwanda cha Sukari Zanzibar na

kadhalika.

Baada ya muda kumalizika na wao kuondoka, miradi hii tukaachiwa

wenyewe utakuta miradi hii mingi imetupatia na kuleta taabu, na mingine

imetushinda. Pamoja na sababu zetu za kiutawala katika kuendesha hiyo miradi

lakini kuna sababu za standardization ya zile mashine au materials, iwe umeme

au mashine nyingine.

Tumejiandaa vipi sasa na hii miradi yote ambayo tunakopeshwa na

inajengwa kwa msaada wa China (fedha au materials zinazotoka China) ili ziwe

sustainable baadaye baada ya kutuachia wenyewe? Tanzania tunajiandaa

vipi?

SPIKA: Bahati yako, karibu niseme ni swali jipya. Mheshimiwa Waziri Mkuu!

(Makofi/Kicheko)

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, ni dhahiri swali ni pana sana, lakini

labda tutumie mifano michache tu, maana hapa nadhani anazungumza

mikopo ya China.


8

Nichukue kwa mfano ujenzi wa bomba la Gesi kutoka Mtwara kwa

sababu ule mkopo ni mkubwa. Tulichofanya katika zoezi hili wakati huu

tunaendelea kujenga hilo bomba, of course tutakuwa na vijana ambao

tumewaajiri mle. Watabakia na sehemu ya uwezo wa kuweza kusaidia

kuelewa mambo yale madogo madogo ambayo yanaweza kujitokeza katika

usimamizi wa bomba hilo.

Lakini kupitia Nishati na Madini, tumeagiza vilevile kwamba mradi huu ni

mkubwa sana na bomba hili litahitaji kusimamiwa vizuri. Ni vizuri katika wale

vijana ambao tumepata fursa ya kuwapeleka nje kwenda kujifunza mambo

mbalimbali kuhusu gesi moja ya eneo ambalo tulipe umuhimu mkubwa ni

namna tunavyoweza kusimamia suala zima la mkopo huu unaotuwezesha

kuwa na gesi kutumia bomba la Mtwara.

Hivyo itatusaidia vile vile kwenye mabomba mengine ambayo

yatajitokeza kwa sababu bomba hili haliishii Dar es Salaam tuna ndoto za

kwenda Kaskazini, kwenda hata mpaka Kanda ya Ziwa. Kwa hiyo ni lazima

tuwe na wataalamu watakaotuwezesha kusimamia jambo hili vizuri. Hili tunalo

na tumeshaliingiza katika utaratibu wa kuanza kutoa mafunzo kwa vijana.

(Makofi)

SPIKA: Naomba tuendelee na Mheshimiwa Assumpter Mshama.

MHE. ASSUMPTER N. MSHAMA: Mheshimiwa Spika, ahsante sana kwa

kunipatia nafasi ili nimwulize Mheshimiwa Waziri Mkuu swali moja.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, kumekuweko mgogoro mkubwa sana katika

maeneo ya ardhi hasa maeneo ambayo yamegawiwa kwa wawekezaji.

Katika Tanzania nzima ikiwemo na Misenyi wananchi walikuwa wanamiliki

maeneo yao lakini NARCO ikaamua kuuza hayo maeneo kwa wawekezaji.

Lakini wawekezaji wengine wamechukua maeneo makubwa kuliko

mahitaji yao na matokeo yake wameacha Watanzania wengi wakihangaika

hawana mahali pa kulishia wanyama wao na ardhi yao imechukuliwa bila

utaratibu wowote na wakauziana watu ndani ya vitalu vile.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, kwa kuwa wewe ndio msimamizi wa mambo

yote ya Serikali hili suala kwa Wizara ya Ardhi limeshindikana unaonaje ukiingilia

kati zikafutwa zile hati wananchi wakarudishiwa maeneo yao na matokeo yake

tukapata amani katika Taifa letu.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, naomba maelezo yako.


9

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, ni kweli analolisema Mheshimiwa

Assumpter Mshama kwamba pale Kagera tunayo maeneo ambayo ni

mashamba ambayo zamani yalikuwa yanamilikiwa na NARCO na baadaye

tukayatengenezea utaratibu ambao tulifikiri ungejibu haja ya Serikali ya

kuendeleza ufugaji wa kisasa katika maeneo hayo na kwa njia hiyo tuweze

kuboresha mifugo yetu.

Lakini ni kweli vilevile kwamba uamuzi ule na utekelezaji wake havikuenda

kama tulivyokuwa tumetarajia. Kwa hiyo tulichofanya Serikalini nimeagiza

Wizara kadhaa ambazo sekta hizo zinahusiana kwa karibu sana.

Tupitie kwenye maeneo yote ya mashamba ya NARCO kuweza kubaini

matatizo kwa kila shamba na tuone ni maeneo yapi kwa kweli yanaweza

yakaondolewa katika utaratibu ule. Pengine tukawapa wakulima au wafugaji

kama watakuwepo wafugaji wadogo maana lengo ilikuwa ni kuyatumia kwa

ajili ya kuboresha mifugo.

Sasa ndani yake ofcourse ipo Wizara ya Kilimo, Ardhi, watu wetu wa

TAMISEMI, tumeweka Maliasili na Utalii vilevile kwa sababu hawa wanahusiana

kuna maeneo mengine ambapo tutahitaji utaalamu wao kidogo.

Kwa hiyo, hiyo timu tunafikiri itakapomaliza hilo zoezi nadhani inaweza

ikanisaidia kuweza kushauri au kumshauri Mheshimiwa Rais vizuri zaidi juu ya

jambo hili.

SPIKA: Mheshimiwa Mshama kwa kifupi sana.

MHE. ASSUMPTER N. MSHAMA: Mheshimiwa Spika, ahsante sana.

Inawezekana labda Mheshimiwa Waziri Mkuu hawakuambii ukweli, kwa sababu

mpaka sasa hivi kwetu zimekuwepo Kamati zaidi ya saba na moja nilikuwemo

mle na uamuzi Waziri wa Mifugo mwaka jana alituambia kwamba wameamua

sasa kurudisha vitalu.

Je, lini utawaambia wananchi hasa wa Misenyi kwamba sasa ni mwisho

na sasa tunakwenda kwenye utaratibu huu?

WAZIRI MKUU: Ziko efforts za Wizara inayohusika. Mimi ninachokisema

hapa nimepanua tu hili wazo, sababu tatizo hili si Kagera tu, mashamba ya

NAFCO yako sehemu mbali mbali, ndiyo maana tukasema tusiiachie Wizara hii

peke yake tuhusishe na Wizara nyingine ili baadaye tuweze kuwa na kauli

pamoja kwa sababu TAMISEMI wanahusika sana.


10

Kama hawatakuwa sehemu ya uamuzi kesho na kesho kutwa TAMISEMI

wanaweza wakajikuta tena kupitia Wakuu wa Mikoa na Wakuu wa Wilaya

hawaelewi kinachoendelea ni nini.

Kwa hiyo, nataka nikuhakikishie tu kwamba zile jitihada za Wizara kwenye

maeneo ambayo tayari walikuwa wameanza hatukuziingilia sisi lakini tumetaka

tupanue zoezi sasa tuweze kuchukua maeneo yote ya NARCO kwa upana

wake na tuone namna tunavyoweza kuwasaidia. (Makofi)

MHE. RAJAB MBAROUK MOHAMED: Mheshimiwa Spika, Mheshimiwa Waziri

Mkuu, suala langu haliko mbali sana na suala ambalo ameliuliza Mheshimiwa

Assumpter Mshama, ila mimi nitazungumzia zaidi katika madhaifu katika

usimamizi wa rasilimali za Taifa hasa nikizingatia uhifadhi wa mazingira.

Mheshimiwa Waziri Mkuu Tanzania ina eneo la misitu ambalo halipungui

ekari milioni 33 na wastani wa ukataji miti ndani ya nchi yetu kwa mwaka

haupungui ekari 403,000.

Mheshimiwa Waziti Mkuu, na ukataji huu wa miti ndio ambao

unasababisha uchafuzi mkubwa wa mazingira. Wakataji hawa mara nyingi

wanakuwa ni wakataji haramu au huwa hawafanyi kutokana na mipango

ambayo imewekwa na Serikali. Naomba tu kutoka kwako Mheshimiwa Waziri

Mkuu, kauli ya Serikali juu ya ukataji huu mkubwa wa miti nchini.

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, ukataji wa miti au misitu hapa nchini ni

kweli ni tatizo na lipo. Lakini lazima vilevile tukubali kwamba hiyo ni changamoto

ambayo lazima tuijibu kwa kutumia mbinu mbalimbali.

Nitoe mfano tu wananchi wetu wengi vijijini wengi wanatumia nishati ya

kuni na baadhi ya makabila wanapenda kukata miti hii kabla hata haijakauka

anaikausha baada ya kukata ili aweze kujiandaa vizuri. Ni ukataji haramu kama

unavyosema, lakini ni ukataji ambao haukwepeki katika mazingira ya sasa kwa

sababu nishati ile kwa mwananchi yule ni ya lazima.

Lakini uko ukataji miti ambao unatokana na matumizi ya mbao na hapo

unaweza ukachukua mifano ya shule zote ulizojenga, zahanati zote ulizojenga,

nyumba zote tunazojenga zote tunatumia miti. Ni ukataji ambao kwa upande

mwingine haukwepeki.


11

Madawati yote wanayokalia watoto wetu yote ni mbao ambazo

zimetokana na miti. Unaweza ukauita ukataja haramu lakini bado changamoto

yake ni lazima itafutiwe njia mbadala ya namna ya kushughulika na jambo hili.

Kwa hiyo kwa ufupi nataka kusema nini, nakubali kwamba changamoto

ipo lakini nadhani kama Serikali na sisi wote kama wadau wakubwa wa tatizo

hili ni lazima tuweke vichwa pamoja tuone namna gani tutashughulikia jambo

hili.

Moja tamaa niliyonayo ni kwamba pengine gesi hii ambayo Mwenyezi

Mungu ametujalia tuone namna tutakavyoitumia kikamilifu ili sisi wote wakazi

wa mijini kwanza maana ndio watumiaji wakubwa sana wa mkaa tuondokane

na matumizi ya mkaa tuingie katika matumizi ya gesi tutakuwa tumepunguza

sana ile sulubu ya sasa ya mkaa kuja mijini.

Lakini ukifanya hivyo peke yake bado haisaidii ndiyo juhudi za Serikali ni

kujaribu kutumia kila aina ya mbinu. Kuna matumizi ya majiko banifu katika

jitihada za kujaribu kupunguza matumizi ya ukataji wa miti vijijini.

Lakini nadhani tunakokwenda kama nchi zingine zilivyofanya nyingi ni

lazima vilevile gesi hii tuitafutie utaratibu wa kuweza kuifikisha mpaka kwenye

maeneo yale ambayo sasa yanakuwa kimiji ili na yenyewe kutusaidia kuzidi

kupunguza jambo hili.

Lakini mwisho kwa ujumla ni elimu, tunahitaji elimu kubwa kwa

Watanzania kwa sababu wengine wanakata wakati mwingine hana sababu

anaona tu limti linamkera tu. Wakati mwingine watu wanakata kwa sababu

wanataka mifugo ipite sehemu ambako akiona anaona ng‟ombe badala ya

kuona miti anachohitaji huyu mtu ni elimu tu.

Kwa hiyo kwa ujumla nadhani tutahitaji interventions au njia mbalimbali

kuweza kujaribu kutatua hili tatizo ambalo kimsingi ni kubwa sana.

MHE. RAJAB MBAROUK MOHAMED: Mheshimiwa Spika, ahsante pamoja

na majibu ambayo Mheshimiwa Waziri Mkuu amenipa ambayo kwa kweli ni

mazuri.


12

Mheshimiwa Waziri Mkuu, hata hivyo ni asilimia nne (4) tu ya ekta hizo

ambazo nimezitaja ndani ya nchi yetu ambazo zimewekewa mipango mizuri ya

matumizi. Asilimia 96 bado Serikali haijaweka msimamo mzuri wa matumizi ya

eneo hili na hii ndiyo inayosababisha hata hivi vita ambavyo sasa hivi tunaviona

vya wafugaji kuingia katika maeneo ambayo yametengwa na mambo

mengine.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, lakini kwa upande wa Wizara ya Maliasili

wanasema kwamba asilimia 57 ya mapato ambayo yanatokana na mazao ya

misitu hayakusanywi. Sasa kweli wananchi wana shida wana matatizo yao

mambo ya kuni, madawati lakini je katika eneo hili ambalo la usimamizi wa

upatikanaji wa fedha na matumizi mazuri haya maeneo Serikali inasemaje?

SPIKA:Haya sekta hii halafu unaingia kwenye particular haya Mheshimiwa

Waziri Mkuu.

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Rajab fundi sana wa kuunganisha mambo.

Mheshimiwa Spika, analosema Mheshimiwa Rajab ni kweli bado kuna

udhaifu katika eneo hili na utaona hata katika Bajeti yetu moja ya eneo ambalo

hatukufanya vizuri sana ni hilo la maduhuli na Wizara ya Maliasili na Utalii wana

eneo kubwa ambalo tunadhani lingeweza kuwa la msaada sana katika

kuongeza Bajeti yetu.

Serikalini tulikaa kujaribu kuona tunafanya nini na hili tatizo la maduhuli

kutokukusanywa kwa mujibu wa Bajeti iliyowekwa. Imefika mahali watu

wanafikiria kwamba pengine tungekuwa na chombo maalum au timu maalum

ambayo kazi yake iwe ni kufuatilia tu maduhuli kwa kila Wizara na kwa kila

taasisi ambayo imepewa jukumu la kukusanya hizo fedha. Kwa hiyo katika

Bajeti ya mwaka huu tutajaribu sana kuona namna ya kuja na utaratibu

wa jambo hili kusimamiwa hatutakuwa ni chombo kwa maana ni chombo cha

kisheria kama TRA ilivyo.

Lakini tumedhani kwamba ndani ya Wizara hizi sisi wenyewe tutatafuta

timu ambayo tutataka tuipe jukumu la ufuatiliaji wa makusanyo wa maduhuli

na hili unalolisema linaweza kuwa ni namna moja pengine ya kuweza kupata

kile ambacho kwa sasa hivi tunakikosa.

MHE. MOSES J. MACHALI: Mheshimiwa Spika, nakushukuru kwa kunipa

fursa nimwulize swali moja dogo la nyongeza.


13

Mheshimiwa Waziri Mkuu hivi karibuni kumelipuka ugonjwa wa homa

SPIKA: Hebu vipi la nyongeza kwa nani?

MHE. MOSES J. MACHALI: Hapana swali moja.

SPIKA: Aaa!!! Okay okay.

MHE. MOSES J. MACHALI: Mheshimiwa Waziri Mkuu, hivi karibuni

kumejitokeza ugonjwa ambao unaonekana kutishia watu wengi hapa nchini

ugonjwa wa homa ya dengue.

Taarifa ambazo zinatajwa na watu ambazo nimezisikia ni kwamba

kulikuwa kuna utafiti ambao unafanywa hapa nchini na wataalamu wetu wa

Wizara ya Afya wakitafuta mbu ambao watakuja kuangamiza mbu wa Malaria.

Sasa katika majaribio hayo, wale mbu ndio wamepelekwa matokeo yake

yanaleta janga hili.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, nilikuwa naomba kauli ya Serikali kuhusiana na

taarifa hizi ni sahihi kiasi gani ili kuweza kuondoa hofu iliyoko miongoni mwa

Watanzania?

SPIKA: Au umesikia yule Mchungaji. (Makofi/Kicheko)

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, Mheshimiwa Machali hakunitendea

haki. Swali angemwuliza Waziri wa Afya angefanya vizuri zaidi kuliko mimi. Lakini

ni kweli sasa hivi tuna tatizo la homa ya dengue.

Lakini wakati huo huo ugonjwa wa malaria nao upo. Sasa kama gonjwa

hili limetokana na hizo tafiti au hapana siwezi kulisema kwa sasa maana sijui.

Lakini ninachojua ni kwamba homa hiyo inasababishwa na mbu aina ya aedes

maana tuna aina tatu za mbu. Chanzo chake ni mbu anaitwa aedes.

Sasa huyu mbu yupo muda wote wala sio kwamba ameibuka leo,

hapana. Ni kwamba tu hapa katikati pengine jitihada zilikuwa nzuri tukaweza

kudhibiti akakosa kupanua uwezo wake wa kueneza ugonjwa na utaona

imejitokeza sambamba na mafuriko makubwa yaliyojitokeza.


14

Kwa hiyo inawezekana pengine katika kuzaliana walikuja wakapata

upenyo hivi na ndiyo maana tatizo hili likajitokeza. Lakini labda niseme tu

kwamba pengine nitakuwa sikukutendea haki mimi nadhani labda

nitamwomba Waziri wa Afya kwa sababu ni jambo kubwa pengine angekuja

na kauli ya Serikali ili aweze kulieleza vizuri zaidi kwa manufaa ya Watanzania

wote.

SPIKA: Ahsante sana kwa kuokoa muda, sasa nimwite Mheshimiwa

Magdalena Sakaya. Tulikuwa na muda wa kuwasilisha.

MHE. MAGDALENA H. SAKAYA: Mheshimiwa Spika, ahsante sana.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, naomba nikuulize swali moja.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, Serikali imekuwa ikitumia fedha nyingi sana za

walipa kodi kwa ajili ya kutengeneza miundombinu ya barabara hapa nchini.

Hata hivyo Mheshimiwa Waziri Mkuu barabara hizi kwa sehemu kubwa,

kiasi kikubwa zilikuwa zinaharibiwa pamoja na kuwepo na sheria lakini

wanyabiashara wasiokuwa na uzalendo wamekuwa wakizidisha mizigo kwenye

magari yao na hivyo kuonekana barabara zote zimeharibika na tumeshuhudia

migomo mikubwa kwenye barabara zote.

Mheshimiwa Waziri Mkuu, wafanyabiashara wengi wamefanikiwa hata

kuishinikiza Serikali pale sheria inaposimamiwa wamegoma na hivyo Serikali

kuruhusu uharibifu wa barabara kuendelea. Naomba kauli ya Serikali, nini kauli

ya Serikali kuhusiana na barabara kuharibiwa na huku wanaona na huku

Watanzania wanaendelea kuteseka? Ahsante sana. (Makofi)

SPIKA: Mheshimiwa Waziri Mkuu sjui kama umelielewa hili swali?

WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, zaidi ya asilimia 80 ya usafirishaji wa

mizigo na abiria hapa unategemea barabara. Kwa hiyo, ndio uhalisia wake

kwa sasa. Ni hali ambayo inaikumba nchi yetu kwa sababu bado reli

haijaweza kutoa jibu kwa tatizo hili, tutakapokuwa tumeimarisha reli chini ya

Dkt. Harrison Mwakyembe inawezekana kabisa tatizo hili tukaanza kulipunguza.

Lakini pili, barabara zetu hizi za lami zinatengenezwa kwa mfumo wa kitu

kinaitwa surface dressing. Life span yake uwezo wake wa kuishi ni kati ya miaka

10 mpaka 15. Hatutumii concrete asphalt hapana, tumejaribu kwenye

barabara tu ya TANZAM ndio tuliweza kutumia kigezo hicho kwa historia yake.


15

Kwa hiyo barabara zote hizi ni za aina hiyo. Sasa unapokuwa na

barabara hizi kwa mfumo huo ambao una mizigo mikubwa hiyo ni tosha kabisa

kuwezesha barabara hizi kutohimili kwa muda mrefu.

Tatu, magari yetu hapa nchini uzito tulioruhusu ni tani 56, nchi nyingi

hawakufika huko ni tani thelathini na thelathini na kitu hivi. Kwa uhalisia wa

kutokuwa na miundombinu ya reli, miundombinu ambayo ingeweza ikasaidia

kupunguza huu mzigo Serikali ilijikuta ikaweka utaratibu huo kwa maana ya

kusaidia tu kuweza kubeba mizigo hiyo kwa urahisi na kwa kutumia magari haya

ambayo tungefikiri yangekuwa ni machache badala ya kuwa na magari mengi

na hivyo kuzidi kuongeza tatizo la msongamano. Lakini kwa kufanya hivyo

bado hatujasaidia sana.

Lakini, nne niseme hili unalolisema kwa bahati mbaya sana jambo hili

halikueleweka vizuri, tatizo hakuna anayesema mtu azidishe mzigo zaidi ya tani

56, hakuna. Si mimi, si Waziri Magufuli si mtu mwingine yoyote na wenye malori

na mabasi wanajua hilo tatizo hapa lipo wapi? Ni kwamba katika kupima uzito

wa magari tunatumia axleload weight ya gari.

Gari inaweza kuwa na excel hizi mbili, tatu, nne, kinachotokea gari hili

katika kubeba huo mzigo unashuka milima unapanda kuna sehemu nyingine

kuna matuta unaruka unashuka.

Kwa hiyo, inawezekana kabisa mzigo ambao umeupima una tani 56

ukasogea kwenye excel ya mbele na kugandamiza ile excel ya mbele. Au

wakati unapanda mlima mzigo uka-slide back, nyuma na kugandamiza ile

excel ya nyuma unapokwenda kupima wanapima hiyo excel weight

kinachotokea inawezekana katika kutereza kwa ule mzigo ukajikuta ule uzito

umeongezeka kwenye excel hiyo kwa kiwango kile ambacho wanasema

hakizidi asilimia 5 au nyuma kwa kiwango hicho.

Sasa sheria nyingi duniani unapokuwa na hiyo allowance wanairuhusu

kwa nini, kwa sababu hujazidisha tani 56 inaruhusiwa na unachofanya pale

unapopima wakakuta kuna hilo tatizo nchi nyingi wanakuambia hebu park gari

jaribu kuona kama unaweza ukapanga hii mizigo tena vizuri halafu uendelee.

Lakini magari mengine ni mzigo ambao ni transit good huwezi

ukaufungua. Ndio maana wanakwambia inapotokea situation hiyo park gari

lakini ukubali kulipa faini kidogo kwa sababu itakubidi tukuruhusu uendelee

ingawa excel ya mbele ina uzito zaidi kuliko inavyotakiwa.


16

Mheshimiwa Spika, sasa ubishi ulikuwa katika hiyo allowed percentage

ndiyo ilileta ule ubishi ndiyo maana mimi nikaingilia kati nikasema jambo hili

linachohitaji ni ueleweshwaji na Kanuni hii kuiweka vizuri ili iweze kueleweka kwa

sababu ilionekana kutokueleweka vizuri, tukaomba ushauri wa Mwanasheria

Mkuu wa Serikali, akasema ni kweli Kanuni hiyo inahitaji kuandikwa vizuri.

Vinginevyo mizigo hii isingekuwa inasafiri inaingia Zambia, mizigo hii

ikasafiri ikaingia Burundi kama utakuwa umeweka uzito zaidi ya kiwango

kinachotakiwa. Ndiyo maana nikaingilia kati kwasababu niliona ugomvi ule

haukuwa na tija sana kwa sababu malori yale ndiyo jukumu la kusafirisha mizigo

na hali ilishakuwa mbaya.

Kwa hiyo, hatukupishana na magufuli ingawa watu wanaweza kusema

angalia Waziri Mkuu ameruhusu mizigo ibebe zaidi ya tani 56 hapana tulikuwa

tunazungumza allowable percentage wheather mtu ashushe afanye nini au

vinginevyo ni hilo tu ambalo nimeona nimalizie katika ku-clarify. (Makofi)

SPIKA: Waheshimiwa Wabunge, Kanuni hazinilamishi kumwambia mtu

aulize swali la nyongeza. Kwa hiyo, tunakushukuru kwa majibu mengine

yalikuwa ni ya kitaalam hasa hili la mwisho na ninawashukuru. Kanuni

hazinilazimishi, muda umepita. Kwa hiyo, tunaendelea Katibu!

MASWALI NA MAJIBU

Na.148

Mkakati wa Kupunguza Maambukizo ya Ukimwi

MHE. MBAROUK SALIM ALI aliuliza:-

Ukimwi bado ni tishio na taarifa zinaonyesha kuwa maambukizi bado ni

makubwa hasa kwa baadhi ya maeneo hapa nchini.

Je, Serikali ina mkakati gani mahsusi wa kupunguza maammbukizi katika

maeneo yaliyoathirika zaidi?


17

WAZIRI WA NCHI, OFISI YA WAZIRI MKUU, SERA, URATIBU NA BUNGE

alijibu:-

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa niaba kujibu swali la Mhe. Mbarouk Salim

Ali, Mbunge wa Wete, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Spika, ni kweli kwamba Ukimwi bado ni tishio hasa Katika

makundi maalumu kama vile wanaofanya biashara ya ngono, wanaojidunga

sindano wanafanya ngono nzembe na wanaofanya ngono kinyume cha

maumbile.

Mheshimiwa Spika, Serikali ina mikakati kadhaa mahususi ya kupunguza

maambukizi hasa katika maeneo yaliyoathirika zaidi. Baadhi ya mikakati hiyo ni

kama ifuatavyo:-

(i) Kupitia mkakati wa kudhibiti Ukimwi kwa kipindi cha mwaka 2008-2012 na

kuandika mkakati mpya kwa kipindi cha mwaka 2013-2018.

(ii) Kupitia Sera ya Taifa ya Ukimwi ya mwaka 2001 na kuboresha ili kutoa

miongozo bora zaidi ya kupunguza maambukizi.

(iii) Serikali imeandaa mwongozo wa kuelekeza Mikoa namna ya kuandaa

mpango kazi wa Mkoa na kipaumbele ni kuzuia maambukizi kwa kubainisha

viashiria au vichocheo kwa kila Mkoa, Wilaya, Kata, Kijiji na mtu mmoja mmoja.

(iv) Serikali ina andaa mpango wa kuwa mwitikio wa Ukimwi kwa mfumo wa

Kikanda ambapo Wakuu wa Mikoa wa Kanda watakaa pamoja na kuwa na

mikakati ya pamoja.

(v) Kuimarisha huduma za kinga katika Mikoa yenye maambukizi makubwa.

(vi) Kupitia mkakati wa kinga 2009-2012 ili kuhakikisha mkakati wa Taifa

kuhusu Kinga inawekwa kwenye mkakati huu na baadae kutumika katika

maeneo yote hususan maeneo yenye maambukizi makubwa.

(vii) Kuendelea kutoa elimu ya Ukimwi na kubadili tabia kupitia kwa wadau

mbalimbali na vyombo vya habari hususani radio.

(viii) Mifumo ya uratibu usimamizi wa huduma za ukimwi imeimarishwa katika

ngazi za Halmashauri.


18

Mheshimiwa Spika, ninapenda kuipongeza Pemba kwa kuzingatia

mikakati ya kupunguza maambukizi ambapo viwango vya maambukizi kwa

Pemba ni vya chini Kitaifa ni kati ya 0.1% hadi 0.4%.

MHE. MBAROUK SALIM ALI: Mheshimiwa Spika, ninashukuru na pia

nimshukuru Waziri kwa majibu yake ingawa amaenda zaidi ki mikakati ya Kisera

kuliko ile mikakati mahususi ambayo nilitegemea niipate lakini pamoja na hayo

ninapenda kumuuliza mawili madogo.

Kwa sasa Serikali imejikita zaidi kupunguza maambukizi ya Mama kwa

Mtoto na pamoja na kwamba Mheshimiwa Waziri ametaja makundi mengi

hapa ambayo ni tishio kwa magonjwa haya sasa nimuulize. Mheshimiwa Waziri

kwamba ana kauli gani. Serikali inasemaje kuhusiana na mkakati wa sifuri tatu

ifikapo 2015 ambapo bado kama miezi sita. malengo hayo yatafikiwaje ikiwa

bado Serikali imejikita zaidi katika kipengele cha kuzuia maambukizi ya Mama

na Mtoto.

Lakini lingine nimwulize Mheshimiwa Waziri kwamba inaonyesha

kwamba katika baadhi ya maeneo kuna baadhi ya makabila hasa katika

maeneo ambayo yana maambukizi makubwa, kuna tatizo sugu la tohara kwa

wanaume, kwamba hawataki kufanyiwa tohara na watu wengi

hawajafanyiwa tohara.

Hili ni tatizo kubwa lakini pia kuna sumu kali inayoenezwa na makabila

hayo hayo kuwa iwapo watu watakubali kufanyiwa tohara ni kuingizwa katika

Uislamu.

Je, Waziri ana kauli gani kuhusiana na suala hilo? Ahsante sana.

NAIBU WAZIRI WA AFYA: Mheshimiwa Naibu Spika, ninashukuru kupata

nafasi hii kwa niaba ya Waziri wa Afya na Ustawi wa Jamii ningepeda

kuongezea jibu la nyongeza kama ifuatavyo:-

Kuhusu suala la sifuri tatu, kwa maana ya kwamba kuna suala zima la

unyanyapaa, kuna suala zima la maambukizi mapya na suala zima la vifo

kutokana na ukimwi. Mkakati uliopo kwa kushirikiana na Ofisi ya Waziri Mkuu,

Wizara ya Afya imeandaa maelezo maalumu ambayo tumeshasambaza nchi

nzima kupitia vituo vyote ambavyo tunatoa huduma ya Afya.


19

Nitumie fursa hii kuwaeleza Watanzania kazi kubwa ambayo imefanyika

kutokana na tafiti za viashiria katika ngazi ya jamii yaani indicator survey 2008

hali ya ukimwi nchini ilikuwa ni 5.7% lakini katika matokeo ya 2012 ambayo

Mheshimiwa Rais alizindua tarehe 27 Machi, 2013 tafiti hizi zimeonyesha hali ya

ukimwi kushuka na kufikia 5.1% katika nchi.

Kwa hiyo, tunawaomba Waheshimiwa Wabunge nyaraka hizi na

miongozo na mafundisho ambayo tumetoa nchi nzima kupitia vikao vya

maamuzi vya Mikoa ikiwamo Kamati ya Sheria yaani RCC na ngazi ya

Hamashauri katika Baraza yaani Full Council tufuatilie kuhusu utekelezaji

unakwendaje ili tuweze kuangalia hali ya jamii itakuwaje mwaka 2015/2016.

SPIKA: Mheshimiwa Waziri wa nchi swali la pili.

WAZIRI WA NCHI, OFISI YA WAZIRI MKUU, SERA, URATIBU NA BUNGE: Ni

kweli lile alilolisema Mheshimiwa Mbarouk kwamba utafiti umeonyesha hata

kwa Tanzania kwamba wale ambao hawajapata tohara na wale waliopata

tohara wanaoweza kupata maambukizi kwa haraka ni wale ambao

hawajapata tohara.

Utafiti umeonyesha, ndiyo maana hivi sasa kuna jitihada maalum za

Serikali na kampeni hii imeanza kufanikiwa vizuri sana katika Mikoa ambayo

imeoekana ina maambukizi makubwa sana ya Ukimwi.

Labda niseme tu kwamba Mikoa ambayo inaongoza sasa hivi kwa

kiwango cha juu ni Njombe ambayo ni 14.8%, Iringa 9.1%, Mbeya 9%, Shinyanga

7.4%, Ruvuma 7%, Dar es salaam 6.9% Katavi 5.9% na Pwani ni 5.9% tumeanza

kampeni ya makusudi ya kuhakikisha kwamba watu kwa hiari yao

wanakwenda kufanya tohara bila ya gharama na zoezi hili limefanikiwa sana.

(Makofi)

Kwa hiyo, ninataka kutoa wito tu kwa wananchi hasa wanaume

wajitokeze kwa umri wowote ili kuweza kufanya jambo hili kwa sababu

limeonekana kwamba ina faida na inaweza kuwasaidia katika kupunguza

maambukizi.

MHE. DKT. FAUSTINE E. NDUGULILE: Mheshimiwa Spika, ninakushukuru kwa

kunipatia fursa ya kuuliza swali moja la nyongeza.

Kwa kuwa, sasa hivi takwimu zinaonyesha kwamba maambukizi ya

Ukimwi yanaongezeka sana katika makundi maalumu ikiwamo watumiaji wa

madawa ya kulevya.


20

Je, ni lini Seerikali italeta Muswada wa Sheria wa kudhibiri Madawa ya

Kulevya?

SPIKA: Mheshimiwa Waziri ninaomba uende kwenye meza ndiyo

utaratibu.

WAZIRI WA NCHI,OFISI YA WAZIRI MKUU, SERA, URATIBU NA BUNGE:

Mheshimiwa Spika, kwa niaba ya Mheshimiwa Waziri Mkuu, ninapenda kujibu

swali la Mheshimiwa Dkt. Ndugulile, Mbunge wa Kigamboni, swali la

nyongeza kama ifuatavyo:-

Ni kweli Serikali pamoja na marekebisho makubwa ya Sera na Sheria hayo

anayoyasema Mheshimiwa Dkt. Ndugulile, Serikali tunafanya maandalizi

pamoja na Sera ili kuhakikisha kwamba tuna dhibiti na kuimarisha mapambano

dhidi ya madawa ya kulevya.

SPIKA: Tunaendelea swali mnalipenda hilo badilisheni tabia. Mheshimiwa

Suleiman Nchambi.

Na. 149

Ujenzi wa Vituo Afya na Zahanati Kishapu

MHE. SULEIMAN N. SULEIMAN aliuliza:-

Vituo vingi vya Afya pamoja na Zahanati katika Jimbo la Kishapu

vimefikia lenta katika Ujenzi.

Je, Serikali ina mpango gani wa kumaliza vituo hivyo ili wananchi wapate

huduma?

NAIBU WAZIRI, OFISI YA WAZIRI MKUU, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA

MITAA (TAMISEMI) alijibu:-

Mheshimiwa Spika, kwa niaba ya Mheshimiwa Waziri Mkuu, ninaomba

kujibu swali la Mheshimiwa Suleiman Nchambi Suleiman, Mbunge wa Jimbo la

Kishapu, kama ifuatavyo:-


21

Miradi ya ujenzi wa zahanati na vituo vya Afya huibuliwa na wananchi

wenyewe kupitia mpango wa Fursa na Vikwazo katika Maendeleo (O&OD) na

unatekelezwa kwa ubia kati ya wananchi na Halmashauri. Halmashauri

huchangia gharama ndogo za utekelezaji wa miradi hiyo kwa kuwezesha

upatikanaji wa vifaa pamoja na usimamizi.

Mheshimiwa Spika, ni kweli katika Halmashauri ya Wilaya ya Kishapu vipo

vituo vya Afya 6 na Zahanati 26 ambazo ujenzi wake umeanza na

haujakalimika. Ujenzi wa vituo na zahanati ulianza mwaka 2012/2013 kwa

gharama ya shilingi milioni 77.7 hadi sasa jumla ya Zahanati 6 zipo katika hatua

ya lenta ambazo ni Mangu, Mwaweja, Mwamashimba, Isagala, Busongo na

Msagala na kituo kimoja cha Afya cha Bubiki na vituo vya afya vya Dulisi na

Ng‟wanghalanga vimepanuliwa.

Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014 Halmashauri iliidhinishiwa

shilingi milioni 215.8 kutoka katika Mfuko wa Maendeleo wa Afya ya Msingi

(MMAM) kati ya fedha hizo kiasi kilichopokelewa ni shilingi milioni 187.5 sawa na

87% ya Bajeti Halmashauri imetumia fedha hizi katika ujenzi wa majengo ya

wagonjwa wa nje (OPD) katika vituo vya Afya vya Dulisi na Ng‟wanghalanga.

Mheshimiwa Spika, katika Bajeti ya mwaka 2014/2015 Halmashauri ya

Wilaya ya Kishapu ilitengewa milioni 149.8 kwa ajili ya utekelezaji wa miradi ya

MMAM. Kipaumbele cha Halmashauri katika matumizi ya Fedha ni katika

kukamilisha ujenzi wa OPD na kujenga nyumba moja (two in one) katika kituo

cha afya cha Dulisi.

Serikali itaendelea kutenga Bajeti kila mwaka ili kuhakikisha majengo

hayo yanakamilishwa kwa kushirikisha nguvu za wananchi ili Sera ya afya ya

kuwa na kituo cha afya kila Kata na Zahanati kila kijiji iweze kutekelezwa

kikamilifu.

Aidha, ninachukua fursa hii kuzikumbusha Halmashauri zote kuhakikisha

kuwa kipaumbele kinawekwa katika kumalizia miradi ya zamani kabla ya

kuanza miradi mipya. (Makofi)

MHE. SULEIMAN N. SULEIMAN: Mheshimiwa Spika, ninakushukuru sana

kwanza ninaomba nimpongeze sana Mheshimiwa Waziri Mkuu kupitia Wizara

yake ya TAMISEMI kupitia Wizara yake kwa ushirikiano anaotupa wananchi wa

Kishapu na Halmashauri yetu, ninayo maswali mawili ya nyongeza.


22

Kwa kufuata utaratibu wa Bajeti ya milioni mia mbili na mia moja na

hamsini na kwa kuwa Halmashauri ya Kishapu inayo miradi takribani 26 ya

Zahanati za 2013/2014 na Vituo vya Afya zaidi ya kumi kwa 2013/2014.

Sasa swali langu ni hili. Kwa kuwa Vituo vya Afya vitakuwa na thamani ya

zaidi ya shilingi bilioni tatu na Zahanati zitakuwa na thamani ya takribani bilioni

tatu. Kama tutafuata utaratibu wa Bajeti ni wazi kuwa tutakamilisha baada ya

miaka isiyopungua ishirini.

Je, Mheshimiwa Waziri uko tayari kupokea maombi maalum kama

ulivyofanya katika Hospitali yetu ya Wilaya ukatusaidia?

Kwa kuwa Kishapu miradi ya Zahanati na Vituo vya Afya na hospitali ya Wilaya

inakwenda kwa kasi kama nilivyoeleza kuwa watu wa Kishapu ni sharp Mbunge

wao sharp, na wananchi wote ni sharp.

Je, Wizara iko tayari kutuandalia Wafanyakazi ili tunapokamilisha mara

moja wafanyakazi wawepo ili wananchi wa Kishapu wanufaike na Serikali yao

ya Chama cha Mapinduzi (CCM) makini?

SPIKA: Mheshimiwa Naibu Waziri ninaomba ujibu kwa kifupi sana.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA WAZIRI MKUU, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA

MITAA (TAMISEMI): Mheshimiwa Spika, kwanza nikushukuru kwa niaba ya

Mheshimiwa Waziri Mkuu kwa pongezi zake ambazo amezitoa kwa Ofisi ya

Waziri Mkuu.

Lakini la pili la ushuhuda huyu Kiongozi anayezungumza hapa amefanya

mambo makubwa katika Wilaya yake amehakikisha wamepata Ambulance

tano pale, amehakikisha kwamba amesaidia hospitali ya Wilaya ikafikia hatua

hiyo anayozungumzia hapa.

Amehakikisha kwamba amechangia mifuko 4,000 katika hiyo Halmashauri

yake kwa ajili ya kujenga hiyo Hospitali ya Wilaya. It is my judgment kama

Member wa Parliament kusema kwamba huyu Mbunge ni Mbunge serious

anajua anachofanya katika Halmashauri yake.


23

Sasa kuhusu hizi hela anazozizungumza hapa huyu Bwana anazungumza

habari ya shilingi nbilioni sita ndizo zinazungumzwa hapa hela za mwaka huu

tunaokwenda nao ni shilingi bilioni moja na themanini na saba ndizo

walizotengewa kwa ajili ya Bajeti yote kwa mambo ya afya.

Mwaka huu tunaokwenda nao tumewatengea shilingi milioni mia tisa na

hamsini na tatu Development ni shilingi milioni mia mbili na hamsini na

Development kwa mwaka huu tunaokwenda nao ambayo imepitishwa hapa ni

mia moja na arobaini na saba.

Tutakachofanya hapa tutakwenda kuangalia hiyo special request

anayozungumza. Special request ikiombwa na ili watu wengine wajue,

Halmshauri inaambiwa kuwa wewe special request yako uliyoomba

umekubaliwa kiasi hiki. Tutakwenda kuangalia kwenye special request na kwa

kipaumbele chao kwa maana ya (O&OD), tutapeleka huko kama anavyotaka

kushauri Mheshimiwa Mbunge. (Makofi)

Na. 150

Ucheleweshaji wa Kupandishwa Daraja Wakufunzi

wa Vyuo vya Elimu.

MHE. MARTHA M. MLATA (K.n.y. DIANA M. CHILOLO) aliuliza:-

Kumekuwa na malalamiko ya wakufunzi wa vyuo vya Ualimu nchini

kuhusu kucheleweshwa kupandishwa madaraja.

(a) Je, hadi sasa ni wakufunzi wangapi wa vyuo vya Ualimu nchini

hawajapandishwa madaraja?

(b) Je, Serikali gani ina mkakati gani wa kuhakikisha malalamiko hayo

yanamalizwa?

WAZIRI WA NCHI,OFISI YA RAIS, MENEJIMENTI YA UTUMISHI WA UMMA

alijibu:-

Mheshimiwa Spika, ninaomba kujibu swali la Mheshimiwa Diana Mkumbo

Chilolo, Mbunge, lenye sehemu(a) na (b), kama ifuatavyo:-


24

(a) Mheshimiwa Spika, Watumishi hupandishwa vyeo kwa kuzingatia sifa

zilizoainishwa katika miundo ya maendeleo ya Utumishi, Ikama

iliyodhihirishwa, Fedha za kulipa mishahara ya Vyeo vipya na utendaji

mzuri wa kazi hakuna sababu ya Watumishi kukaa kwenye Cheo

Kimoja kwa muda mrefu endapo ametimiza vigezo hivi.

(b)

Katika mwaka wa fedha 2013/2014 Serikali ilipanga kuwapandisha vyeo

wakufunzi 696 na hadi kufikia mwezi Machi, 2014 wakufunzi 282 walikuwa

wamepandishwa vyeo wakufunzi 414 hawakupandishwa cheo na kati yao

wakufunzi 247 hawakutimiza masharti ya muundo wao wa maendeleo ya

Utumishi na wakufunzi 167 hawakuleta taarifa zao kiutendaji kazi.

Mheshimiwa Spika, idara ya Utumishi wa walimu (TSD) imewahimiza waajiri

wa wakufunzi hao kuwasilisha taarifa zao ili nao waweze kupandishwa vyeo.

(c) Mheshimiwa Spika, ili kuondokana na malalamiko ya wakufunzi wa vyuo

vya Elimu nchini Serikali imepanga mikakati ifuatayo:-

(i) Kusafisha taarifa za kiutumishi na mishahara ya wakufunzi wa vyuo vya

elimu sambamba na Watumishi wengine wa Wizara ya Elimu na Mafunzo ya

Ufundi ili kuhakikisha kwamba kila mwanafunzi analipwa mshahara sahihi

kulingana na cheo chake cha sasa.

(ii) Kurekebisha mishahara ya wakufunzi hawa kwa wakati kupitia Mfumo wa

Taarifa za kiutumishi na mishahara (HCMIS) pale wanapopandishwa cheo ili

kuepuka madai ya malimbikizo ya mshahara.

(iii) Kuwataka Wakuu wa Vyuo kujaza mkikataba ya utendaji kazi

(Performance Contract) kila mwanzo wa mwaka wa fedha (Mwezi Julai)

kufanya tathimini ya nusu mwaka (Mid-year Performance Review) mwezi

Desemba kwa kufanya tathimini ya ya mwisho wa mwaka (Annual Perfomance

Review) mwezi Juni kwa wakati ili kuepuka uwezekano wa baadhi ya wakufunzi

kukosa taarifa za utendaji kazi wakati wa zoezi la kuwapandisha vyeo.

Mheshimiwa Spika, ninapenda kuwahimiza wakufunzi wa Vyuo vya

Ualimu kuhakikisha kuwa wanasoma na kuelewa sifa zinazotakiwa kwa mujibu

wa Muundo wao wa Utumishi.

MHE. MARTHA M. MLATA: Mheshimiwa Spika, ahsante. Namshukuru

Mheshimiwa Waziri kwa majibu mazuri, lakini naomba nimuulize tu maswali

mawili ya nyongeza. Kwanza, matatizo ya Walimu pamoja na Wakufunzi wote

yanatokana na kutokuwa na chombo maalum cha kushughulikia matatizo yao

na kwa sababu Mheshimiwa Waziri aliahidi kuitisha kikao maalum cha wadau


25

kwa ajili ya kushughulikia na kuhakikisha chombo hicho kinapatikana, naomba

alieleze Bunge hili na Watanzania wote, je, hatua hiyo imefikia wapi?

Mshahara anaopata Mkuu wa Chuo yeyote anaoufahamu yeye

Mheshimiwa Waziri pamoja na Wakuu wa Vyuo hao. Je, unastahili kulingana na

wadhifa huo walionao?

Mheshimiwa Spika, ahsante. (Makofi)

SPIKA: Haya Mheshimiwa Waziri wa Nchi, hicho chombo kina hoja inakuja.

WAZIRI WA NCHI, OFISI YA RAIS, MENEJIMENTI YA UTUMISHI WA UMMA:

Mheshimiwa Spika, ni kweli niliahidi hapa Bungeni kwamba tutawaita wadau

kuhusu kuanzishwa kwa chombo maalum cha kushughulikia masuala ya

Walimu, lakini nilikaa pamoja na Mwenyekiti wa Kamati yako ya Huduma za

Jamii, Mheshimiwa Mama Sitta, tumekaa pamoja, tulishauriana, akaomba

kwanza kabla ya kuwaita wadau, mimi na ofisi yangu twende kwanza

tukajifunze kwa wenzetu Kenya kama walivyofanya wao na baada ya hapo

ndio tuite kikao cha wadau. Kwa hiyo, tumeshaelewana kuhusu suala hili.

Mheshimiwa Spika, suala kuhusu mshahara wa Wakuu wa Vyuo hivi vya

Wlimu. Mshahara wa Mkuu wa Chuo cha Walimu unaendana na muundo wa

utumishi wa wakufunzi wa vyuo hivyo. Kwa hiyo, mshahara ule anastahili na ni

kulingana na muundo wao wa utumishi na pia kuna nyongeza ambayo

anapata kama Mwalimu au kama Mkuu wa Chuo cha Ualimu.

SPIKA: Ngoja tuendelee na swali lingine muda umekwenda. Tunakwenda

Wizara ya Nishati na Madini, Mheshimiwa Profesa Kahigi atauliza swali hilo.

Na. 151

Ukosefu wa Umeme Shule za Bukombe

MHE. PROF. KULIKOYELA K. KAHIGI aliuliza:-

Ukosefu wa umeme katika shule za Msingi na Sekondari katika Wilaya ya

Bukombe ni kikwazo kikubwa katika ufundishaji na kujifunza mashuleni:-

Je, ni lini mradi wa Umeme Vijijini utapeleka umeme katika shule hizo ili

kuboresha huduma ya utoaji na upokeaji elimu ikiwa ni pamoja na elimu ya

TEHAMA?


26

NAIBU WAZIRI WA NISHATI NA MADINI, (MHE. CHARLES M. KITWANGA)

alijibu:-

Mheshimiwa Spika, napenda kujibu swali la Mheshimiwa Profesa

Kulikoyela Kanalwanda Kahigi, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Spika, Serikali ina mpango wa kupeleka umeme Makao

Makuu ya Wilaya ya Bukombe (Ushirombo) pamoja na Vijiji/ maeneo ya jirani

kupitia mradi wa Electricty “v”, ambao ni miongoni mwa miradi iliyopata ufadhili

wa Benki ya Manedeleo ya Afrika (AFDB), Mradi huo unahusu kupeleka umeme

kwenye Vijiji/maeneo zaidi ya 25 Wilayani Bukombe.

Mheshimiwa Spika, umeme katika Mradi huu utaunganishwa kutokea

kituo cha kupozea umeme katika Kijiji cha Ilogi kutoka kwenye kituo kikubwa

cha kupozea umeme cha Bulyankulu. Kazi za Mradi zitahusisha; Ujenzi wa laini

yenye urefu wa kilometa 190 yenye msongo wa kilovoti 33 kutoka Kijiji cha Ilogi

hadi Ushirombo; ufungaji wa vipoza umeme 41; ujenzi wa laini za umeme wa

msongo wa volti 400/230 zenye urefu wa kilometa 88; na kuunganisha wateja

wa awali wapatao 5000.

Mradi huu utagharimu kiasi cha Dola za Marekani 10,328,228. Hatua

iliyofikiwa kwa sasa ni pamoja na vifaa vya ujenzi wa mradi kufika Ushirombo na

Mkandarasi (Eltel Networks) anaendelea na ujenzi wa laini ya msongo wa

kilovoti 33. Mradi huu unatarajiwa kukamilika mwezi Septemba, 2014.

Mheshimiwa Spika, Serikali pia itatekeleza mradi wa umemenuru katika

maeneo mbalimbali nchini, ikiwemo Wilaya ya Bukombe kupitia Mradi wa SSMP

II (Sustainable Solar Market Programme II) utakaoanza kutekelezwa mwezi Julai,

2014. Katika Wilaya ya Bukombe, Mradi utanufaisha wakazi wa vijiji 52, vituo vya

afya viwili (2), dispensary kumi (10), shule 13 na vituo vya Polisi vitatu (3).

Gharama ya utekelezaji wa Mradi kwa loti ya Bukombe ni jumla ya Dola za

Marekani 1,277,023.68 na Mradi unategemewa kukamilika mwezi Juni, 2016.

SPIKA: Ahsante. Mheshimiwa Profesa Kahigi, swali la nyongeza.

MHE. PROF. KULIKOYELA K. KAHIGI: Mheshimiwa Spika, ahsante. Ninayo

maswali mawili ya nyongeza. Kwanza, namshukuru Naibu Waziri kwa majibu

ambayo yanatia matumaini, lakini tatizo kubwa la miradi hii ya umeme ni

kwamba, ama inachelewa kuanza au inachelewa kukamilika. Mradi huu

alioutaja wa electricity five kwamba ulikuwa ukamilike Juni mwaka huu, lakini

taarifa nilizonazo asubuhi hii ni kwamba, bado upo katika hatua za mwanzo.


27

Swali langu la kwanza, Mradi huu utakamilika lini? Maana ulitakiwa ukamilike

Juni mwaka huu.

La pili, umesema kwamba umemenuru utapelekwa Bukombe kuanzia

Julai mwaka huu, naomba tu majina ya Shule kumi na tatu ambazo umesema

kwamba zitapelekewa umeme.

Mheshimiwa Spika, ahsante sana.

SPIKA: Mheshimiwa Naibu Waziri majibu!

NAIBU WAZIRI WA NISHATI NA MADINI(MHE. CHARLES M. KITWANGA):

Mheshimiwa Spika, kama nilivyojibu katika swali la msingi kwamba mradi huu

utakamilika Septemba mwaka huu na mkataba ndivyo ulivyo.

Swali lake la pili, naomba mpatie majina ya shule ambazo anazihitaji kwa

sababu siwezi kuyataja yote hapa.

SPIKA: Ahsante naomba muangalie muda na nina swali langu moja

Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii, Mheshimiwa Josephine Chagula atauliza

swali hilo!

Na. 152

Mlipuko wa Malaria Mkoa wa Geita

MHE. JOSEPHINE T. CHAGULA aliuliza:-

Mkoa wa Geita una tatizo kubwa sana la maambukizi ya malaria

yanayosababishwa na mashimo makubwa yalioachwa wazi baada ya

uchimbaji wa madini:-

Je, Serikali ina mpango gani wa kudhibiti uharibifu huo wa mazingira

katika Mkoa huo na kuondoa tatizo la mlipuko wa malaria?

NAIBU WAZIRI WA AFYA NA USTAWI WA JAMII alijibu:-

Mheshimiwa Spika, kwa niaba ya Waziri wa Afya na Ustawi wa Jamii,

naomba kujibu swali la Mheshimiwa Josephine Thabita Chagula, Mbunge wa

Viti Maalum kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Spika, Geita ilipewa hadhi ya kuwa Mkoa Julai, 2011.

Takwimu za matokeo ya utafiti wa Taifa katika ngazi ya kaya (Tanzania HIV,

Malaria Indicator Survey- THMIS), za mwaka 2011/2012, zilionesha kiwango cha


28

maambukizi ya malaria Mkoa wa Geita kuwa ni asilimia 33. Kwa takwimu hizi, ni

dhahiri Mkoa wa Geita una kiwango kikubwa cha maambukizi ya malaria kuliko

Mikoa yote nchini, utafiti unaofuata utafanyika 2015/2016 kwani tafiti hizi

hufanyika kila baada ya miaka minne.

Mheshimiwa Spika, mashimo yaliyoachwa wazi baada ya kuchimba

madini husababisha maji kutuama na kuwa chanzo cha mazalio ya mbu.

Vyanzo vingine vya mbu kuzaliana ni vidimbwi, matairi chakavu ya magari,

mashimo ya vyoo na kadhalika. Sheria ya Uchimbaji wa Madini namba 14 ya

2010, pamoja na Sheria ya Usimamizi wa Mazingira Na. 20 ya 2004 na Kanuni

zake za Athari kwa Mazingira za 2005, zinawataka wachimbaji kuonesha

“Mining Closure Plan,” lengo likiwa kuwabana kisheria wenye migodi kufukia

mashimo baada ya uchimbaji wa madini kumalizika. Upande wa mazingira,

mwekezaji anahitajika kufanya tathmini ya athari za mazingira (environmental

impact assessment) na kuacha mazingira yakiwa salama.

Mheshimiwa Spika, kwa kushirikiana na Ofisi ya Makamu wa Rais

(Mazingira) na Ofisi ya Waziri Mkuu, TAMISEMI, Wizara inazitaka Mamlaka ya

Usimamizi katika mikoa yote kuhakikisha zinasimamia kikamilifu utekelezaji wa

Sheria hizi na kanuni zake.

Mheshimiwa Spika, kutokana na ukubwa wa tatizo la malaria katika

Mikoa yote ya Kanda ya Ziwa, ikiwemo Geita, hatua zinazochukuliwa

kupunguza maambukizi ya malaria ni:- upulizaji wa dawa ya ukoko katika

majumba ili kudhibiti mbu wapevu wa malaria; kuongeza matumizi ya

vyandarua kwa kupitia kampeni ya ugawaji kwa watu wa kaya (Replacement

Universal Mass Campaign kama utakavyofanyika mwakani 2014/2015, Geita

watapata vyandarua vipatavyo 900,000.

Mheshimiwa Spika, aidha, mpango wa kuangamiza mazalio ya mbu kwa

kutumia viuatilifu vya kibaiolojia (bioarvicides) katika Mitaa ya Mji wa Geita

utaanza mara baada ya Kiwanda cha Kuzalisha Viuatililafu iliyojengwa Kibaha

kwa kushirikiana na Serikali ya Cuba kuanza uzalishaji.

SPIKA: Ahsante Mheshimiwa Josephine Chagula, swali la nyongeza.

MHE. JOSEPHINE T. CHAGULA: Mheshimiwa Spika, ahsante kwa kunipa

nafasi hii ya kuuliza swali la nyongeza. Nashukuru sana kwa majibu ya Naibu

Waziri lakini nina swali moja tu. Kwa kuwa Naibu Waziri amekiri kwamba, Mkoa

wa Geita unaongoza kwa kuwa na wagonjwa wengi sana wa malaria na hii ni

kutokana na mashimo mengi yayoachwa wazi kwa muda mrefu na wachimbaji

wa madini.


29

Je, Serikali sasa haioni kuna haja ya kuleta Sheria ambayo itawataka

wachimbaji hawa wa madini kufukia mashimo yao ya awali kabla ya kuanza

tena kuchimba mashimo mengine, ili tuweze kunusuru afya na maisha ya

wananchi wa Mkoa wa Geita? (Makofi)

SPIKA: Ahsante. Mheshimiwa Naibu Waziri majibu!

NAIBU WAZIRI WA AFYA NA USTAWI WA JAMII: Mheshimiwa Spika, suala hili

la mazingira kulingana na Mining Closure Plan ambayo kisheria inabidi wenye

migodi watimize masharti haya. Ndio sababu inalazimu kuainisha bayana

kabisa suala zima la tafiti ya mazingira (Enviromental Impact Assessment)

ambayo inakuwa katika mpango mzima. Lakini kwa kushirikiana na Wizara ya

Madini na Nishati, suala hili tutashirikiana kufuatilia ili kuona taratibu zote za

kisheria zimefuatwa.

SPIKA: Ahsante. Waheshimiwa Wabunge najua mnapenda kuuliza

maswali, lakini muda wenyewe umekwisha. Kwa hiyo, niwatambue wageni

waliopo humu ndani.

Tuna wageni wa Mheshimiwa Waziri wa Habari, Vijana, Utamaduni na

Michezo ambao ni Wakurugenzi, Wakurugenzi Wasaidizi, Wenyeviti wa Bodi,

Maafisa kutoka Wizarani na Watumishi kutoka Asasi mbalimbali zilizo chini ya

Wizara hiyo. Yupo anayeongoza timu hiyo ambaye ni Katibu Mkuu wa Wizara,

Ndugu Sihaba Nkinga, asimame alipo! Halafu pia yupo na Naibu Katibu Mkuu

Profesa Elisante Ole Gabriel. (Makofi)

Tuna Wageni wa Naibu Waziri wa Habari, Vijana, Utamaduni na Michezo

(Mheshimiwa Juma Nkamia), ambao ni Mkurugenzi wa Steps Entertainments

and Steps Solar huyo Ndugu Dileshi Solanky. Kama nime-mess up the names I

am sorry.

Halafu kuna Ndugu Juma Mtetwa-TBC-Ulimwengu wa filamu, asimame

alipo. Okay ahsante, yupo upande huu hapa. (Makofi)

Yupo ndugu Francis Robert ambaye ni Mkurugenzi wa Radio Five.

(Makofi)

Tuna wageni wengine wa Mheshimiwa Naibu Waziri wa Habari, Vijana,

Utamaduni na Michezo ni wanafunzi nane kutoka Chuo Kikuu cha Dodoma.

Wasimame walipo. (Makofi)


30

Wageni wa Mheshimiwa Mwigulu Lameck Nchemba ambao ni wanafunzi

20 kutoka Shule ya Sekondari Tumaini, Singida wakiongozwa na Walimu wao

Ndugu Atupele Mbila Joel na Ndugu Khard Mtoi. Wasimame wanafunzi hawa

kama wapo ndani! Ahsante sana karibuni naomba msome kwa bidii. (Makofi)

Kuna Mkurugenzi Mtendaji wa Mwananchi Communication, Bwana Tido

Mhando alipo asimame! Yeye amekosa nafasi? Okay alikosa nafasi labda,

halafu tuna wageni 27 wa Mheshimiwa Freeman Aikaeli Mbowe, Kiongozi wa

Kambi Rasmi ya Upinzani, Bungeni pamoja nao yupo Diwani wa CHADEMA,

Ndugu Sinock Olenairuko, nimesema vibaya? Wameniandikia CHADEMA.

(Makofi)

Halafu wameniandikia pia na Ndugu Tehera Kipara, Mwenyekiti wa CCM

Kata, hawakusema! Naomba hawa wageni wawili wasimame walipo kama

nimembatiza Chama basi Kiongozi wao, ahsanteni sana. Kwa hiyo, inaonesha

Kiongozi wa Kambi ya Upinzani hana ubaguzi. (Makofi)

Nina wageni wa Mheshimiwa Rajab Mbarouk Mohammed, ambaye ni

Waziri Kivuli, Sera, Uratibu na Bunge ambao ni Wanakwaya wa kwaya ya

Mtakatifu Joseph Mfanyakazi Chuo Kikuu. Haya msimame wanakwaya nyie,

ahsante sana. Ahsante sana sijui Kwaya ya kitu gani hiyo. (Makofi)

Kuna wageni watatu wa Mheshimiwa Dkt. Anthony Mbassa kutoka

Bihalamuro Magharibi wakiongozwa na Ndugu Severine Stephano. Huyu yupo

wapi? Wageni wako wapi? Haya Zephrine yupo pale na wageni wengine

wasimame. (Makofi)

Kuna wageni wa Mheshimiwa Paul Lwanji, Mbunge wa Manyoni

Magharibi ambao ni Mwenyekiti wa Riadha Mkoa wa Singida ambaye ni Ndugu

Elia Nollo na Mwenyekiti wa CCM mstaafu Kata ya Sanjaranda, Ndugu Hassan

Kashinje naomba wasimame walipo, kuna wengine watakosa nafasi. (Makofi)

Kuna Mheshimiwa Profesa Msolla wa Kilolo ambao wanaongozwa na

ndugu Sifuni Makongwa, Mwenyekiti wa UVCCM, Kilolo. Wasimame hao

wageni. Ahsanteni sana. (Makofi)

Kuna wageni wa Mheshimiwa Ester Bulaya ambao ni wanafunzi wa Chuo

Kikuu cha Dodoma na wenyewe wasimame walipo. Ahsanteni sana msome

kwa bidii. (Makofi)

Tuna wageni wanne wa Mheshimiwa Joseph Mbilinyi, Waziri Kivuli Habari,

Vijana, Utamaduni na Michezo wakiongozwa na Ndugu John Mwambigija,


31

Mwenyekiti wa CHADEMA, Mbeya Mjini. Wasimame hao wote walipo.

Ahsanteni sana. (Makofi)

Nina wageni waliokuja Bungeni kwa ajili ya mafunzo hawa ni wanafunzi

42 na Walimu watatu kutoka Chuo cha Red Cross, Makole. Naomba

wasimame wote walipo, okay ahsante sana na tunawatakia kazi njema.

(Makofi)

Tuna wanafunzi 31 kutoka Chuo cha Mipango, Dodoma, naomba

msimame mlipo kama mpo. Ahsante sana msome kwa bidii. (Makofi)

Tuna wageni watatu kutoka Aseki Business School wakiongozwa na

Ndugu Omari Kiputiputi, Mkuu wa Chuo cha Aseki hiyo, wasimame walipo.

Ahsanteni karibuni sana na wageni wengine ambao hamkukaribishwa

mnakaribishwa. (Makofi)

Matangazo ya kazi; Mwenyekiti wa Kamati ya Bunge ya Huduma za

Jamii, Mheshimiwa Margaret Sitta, anaomba niwatangazie Wajumbe wa

Kamati yake kwamba leo saa saba mchana kutakuwa na Kikao katika ukumbi

wa Pius Msekwa C.

Pia mwenyekiti wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini, Mheshimiwa

Victor Mwambalaswa anaomba niwatangazie Wajumbe wa Kamati yake

kwamba, leo mchana watakuwa na Kikao chao ambacho kitafanyika ukumbi

wa Hazina ndogo Na.125.

Waheshimiwa Wabunge, tumekula sana muda, naomba tuendelee!

MHE. JOHN J. MNYIKA: Mwongozo wa Spika.

SPIKA: Mwongozo baadaye.

HOJA ZA SERIKALI

Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Serikali kwa

Mwaka 2014/2015 – Wizara ya Habari,

Vijana, Utamaduni na Michezo


32

SPIKA: Sasa namwita Mtoa hoja!

Hotuba ya Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara

ya Habari, Vijana, Utamaduni na Michezo kwa Mwaka 2014/2015 Kama

Ilivyosomwa Bungeni

WAZIRI WA HABARI, VIJANA, UTAMADUNI NA MICHEZO: Mheshimiwa

Spika, naomba nianze kutumia fursa hii kwa kumshukuru Mwenyezi Mungu kwa

kunilinda na kunipa nguvu ya kutekeleza majukumu yangu na kuniwezesha

kusimama mbele ya Bunge lako Tukufu kuwasilisha bajeti hii.

Mheshimiwa Spika, napenda kutoa pongezi kwa Wabunge wapya

waliochaguliwa hivi karibuni kwa ushindi wa kishindo ambao ni Mheshimiwa

Yusuf Salim Hussein, Mbunge wa Chambani; Mheshimiwa Godfrey William

Mgimwa, Mbunge wa Jimbo la Kalenga; na Mheshimiwa Ridhiwani Jakaya

Kikwete, Mbunge wa Jimbo la Chalinze. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, napenda pia kuchukua fursa hii kuwapa pole familia

za wanahabari, wasanii na wanamichezo pamoja na tasnia nzima za Habari,

Utamaduni na Michezo kwa kuondokewa na wapendwa wetu. Mungu azilaze

roho za marehemu mahali pema peponi. Amina.

Mheshimiwa Spika, kufuatia taarifa iliyowasilishwa leo kwenye Bunge lako

Tukufu na Mwenyekiti wa Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Maendeleo ya Jamii,

sasa naomba kutoa hoja kwamba, Bunge lako Tukufu lipokee, lijadili na

kupitisha Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Habari, Vijana,

Utamaduni na Michezo na Asasi zake kwa mwaka wa fedha wa 2014/2015.

Mheshimiwa Spika, hotuba yangu imegawanyika katika maeneo makuu

matano kama ifuatavyo:-

Eneo la kwanza, ni Utangulizi; eneo la pili ni Majukumu ya Wizara; eneo la

tatu ni Mapitio ya Utekelezaji wa Mpango na Bajeti kwa mwaka 2013/2014;

eneo la nne ni Mpango na Bajeti kwa mwaka 2014/2015; na eneo la tano ni

Hitimisho.

Mheshimiwa Spika, majukumu ya Wizara; Wizara yangu inatekeleza

majukumu yafuatayo:-

(i) Kuandaa na kusimamia utekelezaji wa Sera za Sekta za Habari, Vijana,

Utamaduni na Michezo;


33

(ii) Kuratibu na kusimamia masuala ya maendeleo ya vijana ili kuwawezesha

kujitambua, kujiajiri, kuajirika, kuwajibika na kujitegemea;

(iii) Kuwa Msemaji Mkuu wa Serikali na kusimamia vyombo vya Habari nchini;

Kuratibu na kusimamia maendeleo ya utamaduni nchini;

(iv) Kuratibu na kusimamia maendeleo ya michezo nchini;

(v) Kusimamia utendaji kazi wa Asasi, Miradi na programu zilizo chini ya

Wizara; na

(vi) Kuendeleza, kuwezesha na kuratibu masuala ya kuwajengea uwezo

watumishi wa Wizara.

Mheshimiwa Spika, Mapitio ya Utekelezaji wa Mpango na Bajeti kwa

mwaka wa fedha 2013/2014. Katika kipindi cha mwaka wa fedha 2013/2014,

Wizara ilipanga kukusanya mapato ya jumla ya shilingi milioni mia nane

themanini na mbili, mia mbili na tatu elfu (882,203,000) kutoka vyanzo

mbalimbali. Hadi kufikia mwezi Aprili, 2014, jumla ya shilingi milioni mia sita sitini

na tatu, ishirini na tisa elfu, mia tano sitini na tisa (663,029,569)zilikusanywa

ambazo ni sawa na asilimia sabini na tano (75%) ya lengo la makusanyo kwa

mwaka. Kwa upande wa fedha za Matumizi ya kawaida, Wizara ilitengewa

jumla ya shilingi bilioni kumi na saba, milioni mia sita ishirini na nane, arobaini na

tano elfu (17,628,045,000).

Mheshimiwa Spika, fedha hizo zilijumuisha Mishahara ya Wizara; shilingi

bilioni mbili, milioni mia sita kumi na saba, mia tano tisini na nane elfu

(2,617,598,000) na Asasi ni Shilingi bilioni sita, milioni mia sita thelathini na tisa, mia

tano ishirini na saba elfu (6,639,527,000). Matumizi Mengineyo ya Wizara ni Shilingi

bilioni nne, milioni mia tisa arobaini na moja, mia tisa ishirini elfu

(4,941,920,000)na Asasi ni shilingi bilioni tatu, milioni mia nne ishirini na tisa

(3,429,000,000).

Mheshimiwa Spika, hadi mwezi Aprili, 2014, jumla ya shilingi bilioni kumi na

tatu, milioni mia mbili tisini na mbili, mia tano thelathini na tisa elfu, mia nne tisini

na nane (13,292,539,498) za Matumizi ya Kawaida zilipokelewa na kutumika.

Kati ya fedha hizo Matumizi Mengineyo ni shilingi bilioni nne, milioni mia saba

arobaini, mia tisa hamsini na saba elfu (4,740,957,000)na Mishahara ni shilingi

bilioni nane, milioni mia tano hamsini na moja, mia tano themanini na mbili elfu,

mia nne tisini na nane (8,551,582,498).

Mheshimiwa Spika, kwa upande wa Miradi ya Maendeleo, Wizara

ilitengewa jumla ya shilingi bilioni kumi na mbili, milioni mia saba


34

(12,700,000,000). Hadi kufikia mwezi Aprili, 2014 jumla ya shilingi bilioni nne, milioni

mia tatu ishirini na saba, mia tano elfu (4,327,500,000) zilipokelewa ambazo ni

sawa na asilimia 34 na shilingi bilioni mbili, milioni mia tatu na kumi na ishirini na

moja elfu (2,310,021,000) zilitumika.

Miradi iliyotekelezwa ni pamoja na Upanuzi wa Usikivu wa Shirika la

Utangazaji Tanzania (TBC), Ujenzi wa Ofisi - BAKITA, Programu ya Urithi wa

Ukombozi wa Bara la Afrika na Mfuko wa Maendeleo ya Vijana.

Mheshimiwa Spika, Sekta ya Habari; katika mwaka 2013/2014, Wizara

ilikabiliwa na changamoto mbalimbali ambazo ni pamoja na baadhi ya

Vyombo vya Habari kukiuka sheria kwa kuandika na kurusha habari ambazo

hazizingatii kanuni na maadili ya taaluma ya habari. Pia ongezeko la mifumo

na njia za mawasiliano kama mitandao ya kijamii ambayo mingine imetumiwa

kuathiri maudhui ya habari zinazotolewa.

Mheshimiwa Spika, Wizara imechukua hatua mbalimbali za kukabiliana

na changamoto hizo kwa kutoa onyo na kufungia baadhi ya vyombo vya

habari vilivyokiuka maadili. Wizara pia imeelekeza Mamlaka ya Mawasiliano

Tanzania (TCRA) kutekeleza kikamilifu mpango wa kusajili wamiliki wote wa

mitandao hiyo. Aidha, Wizara inaendelea kutoa elimu na kuwaelekeza wamiliki

na Wahariri wa vyombo vya habari kufuata sheria, kanuni na miongozo

iliyowekwa. Wizara inaendelea kutoa elimu kwa wananchi kukataa kutumia

fursa hizi za mitandao ya kijamii kueneza chuki, uchochezi na vijiwe vya udaku.

Mheshimiwa Spika, kwa kushirikiana na Ofisi ya Mwanasheria Mkuu wa

Serikali, Wizara imekamilisha maandalizi ya Muswada wa Sheria ya Kusimamia

Vyombo vya Habari na sasa uko katika hatua nzuri za mwisho. Kwa kuzingatia

utaratibu uliopo, Muswada huu utafikishwa katika Bunge lako Tukufu lijalo la

kutunga Sheria.

Mheshimiwa Spika, ili kuweza kuimarisha njia za mawasiliano kati ya

Serikali na wananchi wake, Wizara yangu inafanya maboresho ya Tovuti ya

Wananchi ili kuweza kuimarisha mifumo na muonekano wa Tovuti hiyo.

Maboresho hayo yakikamilika, yatawawezesha wananchi popote walipo

kuwasiliana na Serikali kwa kutumia njia za kisasa. Aidha, itawapunguzia

wananchi gharama za kuwasilisha kero, hoja na maoni mbalimbali katika taasisi

za Serikali. Kazi ya kuijenga upya na kuimarisha Tovuti hiyo ili kuwa na

muonekano mpya unaokidhi mabadiliko ya sasa ya sayansi na teknolojia

inatarajiwa kukamilishwa mwisho wa mwaka wa fedha 2013/2014.

Mheshimiwa Spika, Wizara, imeendelea kukusanya habari, kupiga picha

za matukio mbalimbali ya Serikali na kuzihifadhi katika maktaba; pamoja na


35

kuzisambaza kwenye vyombo mbalimbali vya habari kwa lengo la kutoa habari

na kuelimisha jamii. Wizara kama Msemaji Mkuu wa Serikali ilifafanua masuala

na hoja mbalimbali zinazohusu Serikali.

Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuratibu na kusimamia Vitengo

vya Mawasiliano Serikalini kwa lengo la kutoa habari na kuelimisha umma juu ya

utekelezaji wa majukumu ya Serikali. Wizara imetoa mwongozo ulioainisha

taratibu za kuendesha vitengo hivyo na kuhimiza Wizara na Asasi zote za umma

kuajiri Maafisa Mawasiliano Serikalini.

Mheshimiwa Spika, jumla ya mikutano 255 ya wasemaji wa Asasi za

Serikali na Vyombo vya Habari ilifanyika kuwaelimisha wananchi kuhusu shughuli

mbalimbali za Serikali zinazofanyika.

Mheshimiwa Spika, kwa mwaka 2013/2014, Wizara imeendelea kuratibu

ushiriki wa Vyombo vya Habari katika vikao vya Bunge vilivyofanyika Dodoma

na pia kuhakikisha inawapatia vitambulisho waandishi wa habari wa ndani na

nje wenye sifa za taaluma ya Uandishi wa Habari.

Mheshimiwa Spika, Wizara yangu kwa kushirikiana na Wizara ya

Mawasiliano, Sayansi na Teknolojia kupitia TCRA ilikamilisha awamu ya kwanza

ya uhamaji wa kutoka katika mfumo wa utangazaji wa analojia kwenda dijiti.

Baada ya zoezi hili tathmini imefanyika ambayo ilionesha mwitikio mzuri wenye

mafanikio. Hivi sasa zoezi hili limeingia katika awamu ya pili iliyoanza tarehe 31

Machi, 2014 na inatarajiwa kukamilika kabla ya tarehe 30 Juni, 2015.

Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha wa 2013/2014, Wizara kwa

kushirikiana na TCRA imesajili vituo nane (8) vya redio na vituo viwili (2) vya

televisheni na hivyo kuwezesha Tanzania kuwa na jumla ya vituo tisini na tatu

(93) vya redio na ishirini na nane (28) vya televisheni. Pia uhamaji kutoka mfumo

wautangazaji wa analoji kwenda mfumo wa dijiti umesaidia kupanua wigo wa

masafa na kuongeza ubora wa matangazo.

Mheshimiwa Spika, katika kipindi cha mwaka 2013/2014, Kamati ya

Maudhui ilipokea na kushughulikia malalamiko saba ya vituo vya televisheni na

redio kutokana na kurusha vipindi ambavyo vilikiuka maadili ya utangazaji. Kituo

binafsi cha televisheni kilicholalamikiwa kwa kurusha kipindi kilichokiuka kanuni

na maadili ya utangazaji kilipewa onyo. Pia vituo sita vya redio vilivyolalamikiwa

kwa kurusha vipindi vilivyokiuka kanuni za utangazaji na maadili ya uandishi wa

habari vilipewa onyo na vingine kutozwa faini kati ya shilingi laki mbili (200,000)

na shilingi milioni tano (5,000,000).


36

Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Shirika la Utangazaji

Tanzania (TBC) imeendelea kuimarisha upanuzi wa usikivu wa Redio na

Televisheni ya Taifa. TBC ilirusha pia matangazo ya vikao vya Bunge moja kwa

moja, pamoja na matangazo ya Bunge Maalum la Katiba kwa lugha za alama,

kwa ajili ya watu wenye mahitaji maalum.

Mheshimiwa Spika, pamoja na kazi hizo, TBC inakabiliwa na tatizo la

uchakavu wa vifaa vya kurushia matangazo. Uchakavu huo wakati mwingine

umesababisha tatizo la kukatika kwa matangazo yakiwemo matangazo ya

Bunge.

Mheshimiwa Spika, naomba Waheshimiwa Wabunge wawe wavumilivu

kwani Wizara imejipanga katika kuendelea kutatua changamoto hizo ili

kuboresha huduma zitolewazo na TBC. Kupitia Bunge lako Tukufu niwaombe

Waheshimiwa Wabunge watuunge mkono kufanikisha malengo tuliyojiwekea

ya kuimarisha TBC.

Mheshimiwa Spika, katika kuendelea kutatua changamoto za TBC,

mwezi Aprili, 2014, imepokea gari jipya la kisasa la matangazo kutoka Serikali ya

Watu wa China. Gari hili litasaidia sana kuongeza nguvu katika kutatua tatizo la

uchakavu wa vifaa. Sambamba na hatua hizo, wataalam watano (5) wa TBC

walipelekwa nchini China kupata mafunzo maalum ya namna ya kutumia gari

hilo pamoja na vifaa husika.

Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha wa 2013/2014, Kampuni ya

Magazeti ya Serikali (TSN) imeendelea na mkakati wa upanuzi wa Kiwanda cha

Uchapaji. Katika Mkakati huo, Makubaliano na Benki ya Rasilimali Tanzania (TIB)

yamekamilika ambapo TIB itaipatia TSN mkopo wa shilingi bilioni 2.7 kwa ajili ya

kujenga jengo la kitega uchumi. Hatua hii itasaidia Kampuni kuongeza uzalishaji

na kuweza kufikisha huduma kwa wananchi wengi zaidi.

Mheshimiwa Spika, katika kupanua wigo wa mapato, TSN na Mamlaka ya

Mawasiliano Tanzania (TCRA) wameingia mkataba wa ubia wa kuendeleza

kiwanja kilichopo Kitalu Na. 27, Central Business Park, Dodoma, kwa ajili ya

kujenga jengo la kupangisha. Maandalizi ya ujenzi yameanza. Ukamilishaji wa

Mradi huu utasaidia Kampuni kujiongezea mapato zaidi.

Mheshimiwa Spika, katika kuboresha usambazaji wa magazeti, Kampuni

imepata pikipiki 20 toka Serikali ya Watu wa China kwa ajili ya usambazaji wa

mijini. TSN pia imeingia makubaliano na kampuni za usafirishaji ili kusafirisha

magazeti ndani na nje ya nchi ili kuwezesha upatikanaji wa habari za ukweli

kwa wakati.


37

Mheshimiwa Spika, Sekta ya Maendeleo ya Vijana; katika kushughulikia

masuala ya vijana mwaka 2013/2014, changamoto mbalimbali zimejitokeza

ambazo ni pamoja na baadhi ya Sekretarieti za Mikoa na Halmashauri za

Wilaya kutokuajiri Maafisa Vijana.

Uelewa mdogo wa vijana katika kubuni na kutayarisha maandiko ya

miradi, kuanzisha na kutekeleza miradi endelevu, vijana wengi kukosa ujuzi na

maarifa ya ujasiriamali na biashara ikiwa ni pamoja na kukosa ujuzi wa matumizi

sahihi ya fedha za mikopo wanazopata kupitia Mfuko wa Maendeleo ya Vijana

na vijana kushindwa kujitambua na kufanya maamuzi sahihi kuhusu maisha yao.

Mheshimiwa Spika, Sekta ya Maendeleo ya Vijana chini ya Wizara yangu

ina vitengo mahsusi vya kushughulikia hizi changamoto za Vijana. Vitengo hivi

ni Uratibu na Uwezeshaji wa Vijana Kiuchumi; Ushauri Nasaha, Makuzi na

Maongozi, pamoja na Mafunzo na Maendeleo ya Ujuzi. Hii ni kwa mujibu wa

instrument ya Wizara.

Mheshimiwa Spika, kwa kupitia vitengo hivi na kushirikiana na Wadau

mbalimbali kama muundo na majukumu ya Wizara yangu yanavyoelekeza,

Wizara yangu imeendelea kuwajengea vijana uwezo wa kiuchumi kwa kuwapa

mafunzo na ujuzi katika maeneo ya ujasiriamali, uanzishaji wa miradi endelevu

ya uzalishaji mali, uongozi, stadi za maisha na matumizi sahihi ya mikopo kwa

kushirikiana na Benki ya NMB. Katika mwaka wa fedha 2013/2014, jumla ya

Viongozi wa vikundi vya vijana 457 na Watendaji 211 kutoka Wilaya na Mikoa

yote nchini wamenufaika na mafunzo hayo.

Mheshimiwa Spika, ili kupunguza tatizo la ukosefu wa ajira kwa vijana

hasa wanaomaliza Vyuo Vikuu na Vyuo vya Kati, Wizara kwa kushirikiana na

wadau wa maendeleo ya vijana na Wizara mbalimbali kama vile Kilimo na

Ushirika; Ufugaji; Madini na Nishati na Viwanda imeendelea kuhamasisha vijana

kuunda makampuni binafsi ya biashara na vikundi vya kuzalisha mali ili waweze

kujiajiri na kuajiri wengine na kujiletea maendeleo.

Mheshimiwa Spika, pia Wizara inaendeleza mpango wa kutafutia kazi za

kujitolea vijana hawa ili kuwawezesha kupata uzoefu kabla ya ajira. Mpango

umeanzia Dar es Salaam, mfano ambapo vijana 27 wanafanya kazi sehemu

mbalimbali kwa kujitolea. Wizara pia imehamasisha vijana wa Vyuo Vikuu

kujitolea mashuleni kufundisha kwa kusaidiana na Walimu husika.

Mheshimiwa Spika, Wizara vile vile kwa kushirikiana na Shirika la IYF

imeendelea kuandaa kambi za mafunzo yenye lengo la kubadilisha fikra za

vijana nchini kwa malengo chanya ya kujituma, kupenda kazi, kushirikiana,

kupendana, kupenda nchi na kutii sheria. Kwa mfano, mwaka 2013 vijana 800


38

kutoka Mikoa yote ya Tanzania Bara na Visiwani walihudhuria kambi ya

Kimataifa iliyofanyika mjini Dar es Salaam.

Mheshimiwa Spika, naendelea kutoa wito na kuhimiza wadau wote wa

maendeleo ya vijana nchini, tuendelee kushirikiana katika kuhakikisha kuwa

vijana wetu wanapata uwezo wa kuwajibika na kuchangia katika maendeleo

ya maisha yao na ya Taifa kwa ujumla. Wizara inaendelea kuhimiza Wakuu wa

Mikoa kutenga maeneo kwa kazi za vijana na muitikio unaendelea kuwa mzuri.

Mheshimiwa Spika, kuhusu Mfuko wa Maendelo ya Vijana; napenda

kulitaarifu Bunge lako Tukufu kwamba, mwongozo wa kusimamia Mfuko huu

umeandaliwa na kusambazwa kwa Makatibu Tawala wa Mikoa yote tangu

mwezi Agosti, 2013. Kulingana na Mwongozo huu, kila Halmashauri inahitajika

kuanzisha SACCOS ya Vijana ambayo itashughulikia utoaji wa mikopo hii. Hadi

kufikia Aprili, 2014, Halmashauri 22 kati ya 151 zimeanzisha SACCOS za Vijana.

Nawapongeza sana wale wote walioweza kufanikisha uanzishaji wa SACCOS

hizi kwa wakati.

Mheshimiwa Spika, kwa mwaka 2013/2014, jumla ya Shilingi bilioni 6.1

zilitengwa kwa ajili ya Mfuko huu. Hadi Aprili, 2014, Wizara imepokea kiasi cha

shilingi bilioni mbili (2,000,000,000). Kati ya fedha hizo zilizokopeshwa ni shilingi

milioni mia moja sabini na mbili, mia sita na tisa elfu (172,609,000) kwa Miradi ya

vikundi vya vijana 25. Hata hivyo, Wizara inaendelea na uchambuzi wa maombi

ya vikundi 1,178 yenye thamani ya shilingi bilioni nane, milioni mia nne ishirini na

moja, mia tisa na sita elfu, mia saba hamsini (8,421,906,750) ili kuweza

kuvikopesha vikundi vitakavyotimiza vigezo vilivyobainishwa kwenye mwongozo.

Mheshimiwa Spika, kwa mwaka 2013, Mbio za Mwenge wa Uhuru

zilizinduliwa na Mheshimiwa Dkt. Ali Mohamed Shein, Rais wa Zanzibar na

Mwenyekiti wa Baraza la Mapinduzi tarehe 5 Mei, 2013 katika Kijiji cha

Chokocho, Mkoani Kusini Pemba na kufikia kilele Mkoani Iringa tarehe 14

Oktoba, 2013 na Mgeni Rasmi alikuwa Mheshimiwa Dkt. Jakaya Mrisho Kikwete,

Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.

Mheshimiwa Spika,kupitia mbio hizo, jumla ya miradi ya maendeleo 1,229

yenye thamani ya shilingi bilioni mia moja hamsini na nane, milioni mia tano

themanini na saba, mia sita sitini na saba elfu, mia sita kumi na tatu na senti

arobaini (158,587,667,613.40) ilizinduliwa au kuwekewa mawe ya msingi.

Uzinduzi wa Mbio za Mwenge wa Uhuru mwaka 2014 umefanyika tarehe 2 Mei,

2014 Mkoani Kagera; na Mgeni Rasmi alikuwa Mheshimiwa Dkt. Mohamed

Gharib Bilal, Makamu wa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.

Mheshimiwa Spika, dhamana ya kuhakikisha hili linafanyika vizuri

wamepewa vijana. Mbio hizi zinalenga kuhamasisha maendeleo ya wananchi,


39

kudumisha umoja, amani, upendo na mshikamano wa Kitaifa. Hivyo basi,

hatuna budi sisi sote kuthamini na kuenzi Mbio za Mwenge wa Uhuru kwa

mustakabali wa Taifa letu.

Mheshimiwa Spika, sambamba na maadhimisho ya kilele cha Mbio za

Mwenge wa Uhuru, Wizara iliratibu maadhimisho ya Wiki ya Vijana Kitaifa

ambayo yalianza tarehe 8 hadi 14 Aprili, 2013, Mkoani Iringa. Maonyesho katika

Wiki ya Vijana yalishirikisha wadau mbalimbali ikiwa ni pamoja na Ofisi za Mikoa

10, Idara za Serikali 16, Halmashauri za Wilaya 21, Asasi za Kiraia 14, Vikundi vya

Vijana Wajasiriamali 53, Vyuo Vikuu vya Elimu vitatu na Taasisi za Kibenki tatu.

Mheshimiwa Spika, aidha, katika Wiki hiyo, Vijana 300 kutoka makundi

mbalimbali ya Vijana walishiriki katika midahalo ambapo pia walipatiwa

mafunzo ya aina tofauti yenye lengo la kuwajengea uelewa wa masuala

mbalimbali ya maendeleo ya vijana. Kwa mfano, umuhimu wa kuwa na Wiki ya

Vijana kila mwaka, ujasiriamali, dhana ya uwajibikaji, umuhimu wa Mifuko ya

Hifadhi ya Jamii na Sera ya Taifa ya Maendeleo ya Vijana.

Mheshimiwa Spika, Sekta ya Maendeleo ya Utamaduni; katika mwaka wa

fedha wa 2013/2014, Wizara ilikabiliana na changamoto zilizotokana na athari

za utandawazi na maendeleo yenye kasi kubwa ya sayansi na teknolojia,

mmomonyoko wa maadili kwa watu wa rika mbalimbali, wizi wa kazi za wasanii

kutokana na upatikanaji kirahisi wa kurudufu kazi husika. Malalamiko makubwa

yamekuwa kwamba, hali hii imekuwa ikiwaneemesha mapromota na

wasambazaji wa bidhaa za filamu na muziki ambao sio wasanii.

Mheshimiwa Spika, pamoja na changamoto hizi, Wizara kupitia Sekta ya

Maendeleo ya Utamaduni:- imeimarisha ukusanyaji na uhifadhi wa takwimu za

tasnia ya utamaduni; imetoa mafunzo ya namna ya kuainisha namba za

misimbo (code numbers) za sekta ya utamaduni ambazo zitatumika Kitaifa na

Kimataifa; imefanya tafiti za maktabani za lugha za jamii 10 na utafiti wa

uwandani katika Mikoa ya Dar es Salaam na Pwani ili kuhifadhi sarufi, misamiati

na istilahi za lugha ya Taifa – Kiswahili; imefanya utafiti wa kina kuhusu mila za

jando na unyago miongoni mwa jamii za Wamakonde, Wamakua na Wayao.

Mheshimiwa Spika, utafiti huo umewezesha kukamilisha maandalizi ya

pendekezo la elementi ya urithi usioshikika ambao hatimaye Serikali itaomba

urithi huo uingizwe kwenye orodha ya urithi wa utamaduni wa dunia

unaotambuliwa na UNESCO. Elementi hiyo ni ya ngoma ya “Nankachanga”

kutoka Kijiji cha Namahonga, Wilaya ya Tandahimba, Mkoa wa Mtwara.

Mheshimiwa Spika, Wizara kwa kushirikiana na Wizara ya Habari,

Utamaduni, Utalii na Michezo ya Serikali ya Mapinduzi Zanzibar, iliratibu zoezi la


40

kuwapata Watanzania wenye sifa stahiki ili kunufaika na fursa zinazotokana na

Tanzania kuwa Makao Makuu ya Kamisheni ya Kiswahili ya Jumuiya ya Afrika

Mashariki. Fursa za ajira katika Kamisheni zitashindaniwa na nchi zote

wanachama wa Jumuiya ya Afrika Mashariki, hivyo ni muhimu kwa Tanzania

kuwa na wagombea sadifu ili kuhimili vishindo vya kinyang‟anyiro hicho. Wizara

hizi mbili zitaendelea kusimamia zoezi hili kuhakikisha fursa ziliz

Documents

Nakala ya Mtandao (Online Document) BUNGE LA TANZANIAparliament.go.tz/polis/uploads/documents/1458121631-HS...AIBU WAZIRI WA NISHATI NA MADINI: Hotuba ya Makadirio ya Mapato na Matumizi