VIN NGHIN CU QUN L KINH T TRUNG NG

---------------------------------------------

NGUYN TRUNG HIU

NNG CAO NNG LC CNH TRANH CA CC DOANH

NGHIP PHN PHI BN L TRN A BN

THNH PH HI PHNG

LUN N TIN S KINH T

H NI, NM 2014

VIN NGHIN CU QUN L KINH T TRUNG NG

---------------------------------------------

NNG CAO NNG LC CNH TRANH CA CC DOANH

NGHIP PHN PHI BN L TRN A BN

THNH PH HI PHNG

Chuyn ngnh:

Qun l kinh t

M chuyn ngnh: 62.34.04.10

LUN N TIN S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:

TS. Trn Kim Ho

PGS.TS H S Hng

H NI, NM 2014

i

LI CM N

Lun n Nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn

l trn a bn thnh ph Hi Phng khng th hon thnh nu khng c s h

tr, gip , hng dn tn tnh ca cc thy gio, c gio ca Vin Nghin cu

qun l kinh t Trung ng, c bit l hai thy hng dn khoa hc TS Trn Kim

Ho v PGS.TS H S Hng.

Nghin cu sinh xin trn trng cm n Ban Lnh o, cc thy gio, c gio

tn tnh truyn t kin thc, hng dn v ni dung v phng php nghin cu

khoa hc v to iu kin gip Nghin cu sinh trong sut qu trnh hc tp ti

Vin Nghin cu qun l kinh t Trung ng.

Nghin cu sinh xin by t lng bit n chn thnh, su sc ti thy gio

tn tnh hng dn, ng vin khch l, dnh thi gian trao i v nh hng cho

Nghin cu sinh trong qu trnh thc hin lun n.

Nghin cu sinh xin by t lng cm n ti cc S, ngnh ca thnh ph, Cc

Thng k thnh ph Hi Phng, cc doanh nghip phn phi bn l gip , to

iu kin thun li cho Nghin cu sinh trong qu trnh tm hiu, thu thp s liu.

Nghin cu sinh xin cm n gia nh thng xuyn ng vin, khch l

Nghin cu sinh c thm ng lc hon thnh lun n.

Do iu kin ch quan v khch quan, chc chn lun n cn c thiu st,

Nghin cu sinh rt mong tip tc nhn c nhng kin ng gp qu bu

hon thin v nng cao hn na cht lng lun n.

Xin trn trng cm n!

Tc gi

Nguyn Trung Hiu

ii

LI CAM OAN

Ti xin cam oan, bn Lun n Nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh

nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng l cng trnh nghin

cu ca ring ti. Cc s liu, t liu c s dng trong lun n l trung thc, c

ngun gc, xut x r rng v c ghi trong danh mc cc ti liu tham kho.

Ti xin chu trch nhim trc php lut v li cam oan trn!

Tc gi lun n

Nguyn Trung Hiu

iii

MC LC

LI CM N

LI CAM OAN

MC LC

DANH MC T VIT TT

DANH MC CC BNG

DANH MC CC BIU

DANH MC S

LI M U ............................................................................................................. 1

1. Tnh cp thit ti lun n ...................................................................................... 1

2. Tng quan tnh hnh nghin cu lin quan n ti trong v ngoi nc .......... 3

2.1 Tnh hnh nghin cu lin quan n ti trong nc ............................................... 3

2.2 Tnh hnh nghin cu lin quan n ti nc ngoi .............................................. 8

3. Khong trng tri thc ............................................................................................... 10

4. Mc tiu, nhim v nghin cu lun n .................................................................. 11

5. i tng v phm vi nghin cu ............................................................................ 11

6. Phng php nghin cu .......................................................................................... 12

6.1 Quy trnh nghin cu ..................................................................................................... 12

6.2 Phng php nghin cu ............................................................................................... 12

7. Nhng ng gp mi v khoa hc ca lun n ....................................................... 13

8. Kt cu ca lun n ................................................................................................... 14

CHNG 1

MT S VN L LUN V NNG LC CNH TRANH CA DOANH NGHIP PHN PHI BN L .............................................................................. 15

1.1 Hot ng phn phi bn l v doanh nghip phn phi bn l ........................ 15

1.1.1 Hot ng phn phi bn l ........................................................................................ 15

1.1.2 Doanh nghip phn phi bn l .................................................................................. 26

1.2 Nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l ................................... 30

1.2.1 Khi nim nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l ....................... 30

1.2.2 Tiu ch nh gi nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l ........... 39

1.3 Cc yu t bn ngoi nh hng n nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l ............................................................................................................ 47

1.3.1 Cc yu t thuc mi trng v m ............................................................................. 47

1.3.2 Cc yu t thuc mi trng ngnh ............................................................................ 49

1.4 Kinh nghim v bi hc nng cao nng lc cnh tranh cho doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng .......................................................... 51

1.4.1 Kinh nghim ca mt s tp on phn phi v bn l nc ngoi ......................... 51

1.4.2 Kinh nghim ca mt s doanh nghip phn phi bn l trong nc ...................... 52

1.4.3 Bi hc rt ra cho cc doanh nghip phn phi bn l ti Hi Phng ..................... 56

Tm tt chng 1 .......................................................................................................... 60

iv

CHNG 2

THC TRNG NNG LC CNH TRANH CA CC DOANH NGHIP PHN PHI BN L TRN A BN THNH PH HI PHNG GIAI ON 2008-2012 ................................................................................................................. 61

2.1 Gii thiu chung v doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi

Phng .............................................................................................................................. 61 2.1.1 c im tnh hnh kinh t - x hi Hi Phng v cc chnh sch lin quan n hot ng kinh doanh ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn Hi Phng ................ 61

2.1.2 Thc trng doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng giai on 2008 n 2012 .............................................................................................................. 75

2.2 Thc trng nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi v bn l trn

a bn thnh ph Hi Phng ...................................................................................... 87 2.2.1 Gii thiu v mu iu tra ........................................................................................... 87

2.2.2 Phn tch nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng ........................................................................................................... 90

2.3 nh gi v nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn

a bn thnh ph Hi Phng .................................................................................... 135 2.3.1 Nhng kt qu t c ............................................................................................ 135

2.3.2 Nhng hn ch ........................................................................................................... 137

2.3.3 Cc nguyn nhn hn ch nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l Hi Phng ................................................................................................................ 138

Tm tt chng 2 ........................................................................................................ 140

CHNG 3

GII PHP NNG CAO NNG LC CNH TRANH CA CC DOANH NGHIP PHN PHI BN L TRN A BN THNH PH HI PHNG 141

3.1 Quan im nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn

l Hi Phng ................................................................................................................. 141 3.1.1 Bi cnh kinh t x hi tc ng n vic nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l Hi Phng ....................................................................... 141

3.1.2 Quan im nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng n nm 2020 ............................................................ 144

3.1.3 nh hng v mc tiu nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng n nm 2020 ......................................... 145

3.2 Gii php nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn

l trn a bn thnh ph Hi Phng ........................................................................ 147 3.2.1 R sot c ch, chnh sch, hon chnh quy hoch chung v quy hoch chi tit cc loi kt cu h tng thng mi trn a bn thnh ph Hi Phng ............................... 147

3.2.2 Tp trung tho g kh khn nhm nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn Hi Phng ............................................................. 153

3.2.3 Mt s gii php khc ................................................................................................ 165

3.3 Mt s kin ngh .................................................................................................... 167 3.3.1 Kin ngh vi chnh quyn thnh ph Hi Phng .................................................... 167

3.3.2 Kin ngh vi Chnh ph ........................................................................................... 168

Tm tt chng 3 ....................................................................................................169

KT LUN .............................................................................................................171

TI LIU THAM KHO .......................................................................................174

PH LC ................................................................................................................184

v

DANH MC T VIT TT

Ting Vit

T vit tt Vit y

BBBL : Bn bun bn l

CNH : Cng nghip ha

CTCP : Cng ty c phn

DN : Doanh nghip

DN PPBL : Doanh nghip phn phi bn l

DNNVV : Doanh nghip nh v va

DV : Dch v

HH : Hin i ha

HKD : Hot ng kinh doanh

HNKTQT : Hi nhp kinh t quc t

KHCN : Khoa hc cng ngh

KHKT : Khoa hc k thut

KTXH : Kinh t x hi

NLCT : Nng lc cnh tranh

PPBL : Phn phi bn l

SCID : Cng ty c phn u t pht trin Saigon

SP : Sn phm

SPDV : Sn phm dch v

TB : Trung bnh

TBKTSG : Thi bo Kinh t Si Gn

TCXDVN : Tiu chun xy dng Vit Nam

TNHH : Trch nhim hu hn

TNHH : Trch nhim hu hn

TP HCM : Thnh ph H Ch Minh

TTTM : Trung tm thng mi

UBND : y ban nhn dn

XHCN : X hi ch ngha

vi

Ting Anh

T vit tt Vit y Ngha Ting Vit

ANOVA Analysis of Variance Phn tch phng sai

AVR Asociation VietNam Retails Hip hi cc nh bn l Vit Nam

BCI Business Competitiveness Index Ch s nng lc cnh tranh kinh doanh

CCI Curent Competitiveness Index Nng lc cnh tranh hin ti

CIEM Central Institution Reseach of

Economics Management

Vin Nghin cu Qun l Kinh t Trung ng

CRM Customer Relationship

Management Qun l khch hng

FDI Foreign Direct Investment u t trc tip nc ngoi

GCI Growth Competitiveness Index Nng lc cnh tranh tng trng

GDP Gross Domestic Products Tng sn phm trong nc

GRDP Gross Regional Domestic

Product Tng sn phm quc ni

MUTRAP Multiple Trade Asistant Projects D n H tr Chnh sch thng mi a bin

OECD Organisation for Economic

Cooperation and Development

T chc hp tc pht trin kinh t

PCI Province Competitives Index Ch s nng lc cnh tranh cp tnh

R&D Reseach & Development Nghin cu v trin khai

SCM Supply Chain management Qun l chui cung ng

SPSS Statistical Package for the Social

Sciences Phn mn phn tch thng k

SWOT Strength, Weak, Orportunity,

Threats

Phn tch im mnh, im yu, c hi, thch thc

UNDP United Nation Development

Programs

Chng trnh pht trin Lin hp quc

UNSTATS United Nation Statistics Thng k lin hip quc

USAID United State of America

Internationnal Development

C quan Pht trin quc t Hoa K

VCR Viet Nam Competitiveness

Reports

Bo co nng lc cnh tranh Vit Nam

WEF World Economics Forum Din n kinh t th gii

WTO World Trade Organization T chc thng mi th gii

vii

DANH MC CC BNG

TT Tn bng Trang

1 Bng 2.1. Quy m nn kinh t ton thnh ph Hi Phng (theo gi hin hnh).

62

2 Bng 2.2. C cu kinh t ca thnh ph Hi Phng theo GRDP 64

3

Bng 2.3. Tng mc bn l v doanh thu dch v ca Hi Phng so vi c nc, vng ng bng Sng Hng v mt s tnh, thnh ph ln

65

4 Bng 2.4. C cu tng mc bn l hng ha theo gi hin hnh phn theo loi hnh kinh t trn a bn thnh ph Hi Phng

66

5 Bng 2.5. Mt s chnh sch qun l hot ng phn phi bn l ca Nh nc

69

6 Bng 2.6. Mt s chnh sch qun l hot ng cc doanh nghip phn phi bn l ca thnh ph Hi Phng

71

7 Bng 2.7. S lng cc ch, siu th v trung tm thng mi ti Hi Phng

80

8 Bng 2.8. nh gi ca khch hng v cht lng ca h thng kt cu thng mi trn a bn thnh ph Hi Phng

84

9 Bng 2.9. S lng doanh nghip phn phi bn l trn a bn Hi Phng giai on t 2008 n 2012

85

10 Bng 2.10. C cu cc loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn Hi Phng giai on t 2008 n 2012

86

11 Bng 2.11. Tnh hnh chung v doanh nghip phn phi bn l trn a bn Hi Phng n nm 2012

87

12 Bng 2.12. M t mu iu tra theo loi hnh doanh nghip 88

13 Bng 2.13. c im i tng tham gia iu tra ti cc doanh nghip

88

14 Bng 2.14. M t mu iu tra theo lnh vc hot ng ca doanh nghip

89

viii

15 Bng 2.15. M t mu iu tra theo s lao ng ca doanh nghip 90

16 Bng 2.16. Tnh dm chp nhn ri ro ca tng loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

101

17 Bng 2.17. Tnh dm chp nhn ri ro theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

102

18 Bng 2.18. Tnh dm chp nhn ri ro theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

103

19 Bng 2.19. Tnh i mi, sng to ca tng loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

104

20 Bng 2.20. Tnh i mi, sng to theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

105

21 Bng 2.21. Tnh i mi, sng to theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

107

22

Bng 2.22. Tnh ch ng tin phong i trc i th ca tng loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

108

23

Bng 2.23. Tnh ch ng tin phong i trc i th theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

109

24 Bng 2.24. Tnh ch ng tin phong i trc i th theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

110

25 Bng 2.25. V th ca doanh nghip theo tng loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

111

26 Bng 2.26. V th ca doanh nghip theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

112

27 Bng 2.27. V th ca doanh nghip theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

113

28 Bng 2.28. Kt qu hot ng kinh doanh theo loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

115

29 Bng 2.29. Kt qu hot ng theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

115

30 Bng 2.30. Kt qu hot ng theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

116

ix

31 Bng 2.31. Kt qu hot ng kinh doanh v ti chnh theo loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

117

32

Bng 2.32. Kt qu hot ng kinh doanh v ti chnh theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

118

33 Bng 2.33. Kt qu hot ng kinh doanh v ti chnh theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

119

34 Bng 2.34. nh gi s hi lng v hot ng kinh doanh Hi Phng ca cc loi hnh doanh nghip phn phi bn l

121

35

Bng 2.35. nh gi s hi lng v hot ng kinh doanh Hi Phng theo lnh vc hot ng ca cc loi hnh doanh nghip phn phi bn l

122

36 Bng 2.36. nh gi s hi lng v hot ng kinh doanh Hi Phng

123

37 Bng 2.37. Cht lng sn phm/dch v theo tng loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

124

38 Bng 2.38. Cht lng sn phm/dch v theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

125

39 Bng 2.39. Cht lng sn phm/dch v theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

126

40 Bng 2.40. nh gi th phn theo tng loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

127

41 Bng 2.41. nh gi th phn theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

128

42 Bng 2.42. nh gi th phn theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

129

43 Bng 2.43. nh gi v gi c sn phm/dch v theo loi hnh doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

130

44

Bng 2.44. nh gi v gi c sn phm/dch v theo lnh vc hot ng ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

131

45 Bng 2.45. nh gi v gi c sn phm/dch v theo quy m doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

132

46 Bng 2.46. Tng hp nng cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn Hi Phng theo cc tiu ch

134

x

DANH MC CC BIU

TT Tn biu Trang

1 Biu 2.1. Mc thng xuyn mua sm ti cc siu th ln, TTTM

79

2 Biu 2.2. T l cc doanh nghip PPBL ti Hi Phng phn theo quy m vn

91

3 Biu 2.3. Kt qu hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng nm 2012

114

4 Biu 2.4. Kt qu hot ng kinh doanh v phi ti chnh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng

120

DANH MC S

TT Tn s Trang

1 S 0.1. Quy trnh nghin cu 12

2 S 1.1. Cc knh phn phi sn phm t nh sn xut ti ngi tiu dng cui cng [48]

16

1

LI M U

1. Tnh cp thit ti lun n

Hi Phng nm trung tm vng duyn hi Bc b, c tng din tch t t

nhin l 1.512,4 km2; c chiu di b bin 125 km, l ca chnh ra bin ca khu vc

pha Bc Vit Nam hi nhp quc t. B bin Hi Phng c nhng li th vt

tri, nm trong vng nng ng nht ca Vit Nam; l u mi giao thng quan

trng, gm h thng ng b, ng st, ng sng, ng bin v ng hng

khng, ni vi cc khu vc trong nc, pha nam Trung Quc v quc t.... H

thng cng bin gi vai tr c bit quan trng trong nn kinh t quc dn v thnh

ph. Hin ti, trn a bn thnh ph ang tin hnh trin khai nhiu d n c tnh

chin lc i vi s pht trin kinh t x hi ca thnh ph: ng t cao tc H

Ni - Hi Phng, Cng ca ng quc t Hi Phng ti Lch Huyn, Cng hng

khng quc t Ct Bi, Trng i hc Hi Phng, Bnh vin Hu ngh Vit Tip

c s 2, Bnh vin Tr em Hi Phng...; c 10 khu cng nghip vi tng din tch

3.548 ha, thu ht 404 d n u t, vi s vn ng k gn 9,59 t USD, gii quyt

vic lm hng nm cho khong 50.000 lao ng [61].

Li th v giao thng v v tr a l gip thng mi Hi Phng pht trin

v tr thnh ngnh c vai tr quan trng trong c cu kinh t ca thnh ph. Hot

ng thng mi pht trin kh mnh v ton din; tng mc lu chuyn hng ho

bn l trn a bn thnh ph giai on 2008-2013, bnh qun t 43.691,1 t

ng/nm, tc tng bnh qun t 17,96%/nm, ng th 2 trong vng ng

bng sng Hng v ng th 5 so vi c nc vo nm 2013 [61]. H thng phn

phi bn l hng ha do cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t c t

chc theo hng kt hp c truyn thng v hin i. H thng phn phi bn l

ca thnh ph tng bc hnh thnh v pht trin gp phn quan trng thc y

m rng lu thng phn phi v lu chuyn hng ho trn th trng. Nhiu trung

tm thng mi, siu th hin i c u t, tng bc p ng yu cu Hi

Phng gi vai tr trung tm pht lung hng ho ca vng v c nc.

2

Nm 2007, Vit Nam chnh thc tr thnh thnh vin ca T chc thng mi

th gii (WTO) v m ca i vi ngnh bn l theo l trnh cam kt. Theo l trnh,

t ngy 1/1/2009, Vit Nam chnh thc m ca th trng bn l cho cc cng ty

nc ngoi; t ngy 11/01/2010 n ngy 11/01/2015, cho php thnh lp lin

doanh cung cp dch v lin quan n sn xut, trong , nh u t nc ngoi

c s hu n 50% vn iu l ca lin doanh; sau ngy 11/01/2015, s cho php

thnh lp doanh nghip 100% vn nc ngoi. Vi l trnh cam kt m ca th

trng bn l ny, trong mt thi gian ngn, nhiu tp on bn l hng u nc

ngoi c nhng u th v ti chnh, trnh qun tr doanh nghip, chng loi hng

ho a dng, gi c hp, phng thc thanh ton hin i, thun tin, cch thc

phc v chuyn nghip... nh Metro, BigC, Parkson,... tng bc thm nhp v

c ch ng vng chc trong lng ngi tiu dng Vit Nam. Nhng doanh

nghip phn phi bn l nc ngoi to mt p lc cnh tranh rt ln i vi cc

doanh nghip phn phi bn l trong nc, vi phng thc hot ng phn phi

bn l ch yu l truyn thng. So vi cc doanh nghip nc ngoi, doanh nghip

phn phi bn l trong nc c nhng hn ch nh sau:

Mt l, do nng lc ti chnh yu, vn hn ch dn n phng thc giao dch

ch yu l mua t, bn on hng ha, kh nng duy tr chin lc cnh tranh

ca doanh nghip i vi ngun cung hng ha thp; hnh thc phn phi bn l

di dng siu th, ca hng... c quy m nh v din tch v chng loi hng ha;

lao ng t, thng hiu cha c quan tm u t.

Hai l, trnh qun tr cha chuyn nghip; trnh ca ngi lao ng cn

hn ch, cc cng c h tr tip cn thng tin, th trng v ngun cung hng

ha cn thiu, th trng v ngun cung hng ha...; thiu cc chuyn gia cao cp

cc khu t qun l, iu hnh, t chc, hu cn v kho vn, cng ngh thng tin

cng nh gii quyt cc vn php l.

Ba l, thiu mt bng kinh doanh, cha c quy hoch a im kinh doanh bn

l theo tiu chun quc t; rt nhiu ca hng nh mt ph.

Bn l, h thng hu cn nh kho, bi, hoc lin kt v t chc ngun cung

cp hng ho thiu chuyn nghip. Vai tr kt ni nh sn xut vi th trng ca

khu phn phi bn l vn cha c quan tm, ch trng. Nhiu doanh nghip c

3

sn phm hng ho xut khu ra nc ngoi, c mt ti cc siu th, trung tm

thng mi, nhng li rt kh khn xut hin trong cc siu th, trung tm

thng mi ca cc doanh nghip phn phi bn l Vit Nam.

Ngoi ra, hot ng phn phi bn l cn gp nhng kh khn, nh: khung php

l h tr doanh nghip phn phi bn l cn thiu v chng cho; cc vn bn php

lut thng xuyn iu chnh, b sung, thay i; th tc hnh chnh cn phc tp; hiu

lc thi hnh ca cc vn bn php lut thp, kh bo v quyn s hu tr tu v bn

quyn sn phm; c s h tng thng mi cn yu km v lc hu nn vic xy dng

cc c s bn hng ln hoc trung bnh gp kh khn, nht l khu vc nng thn.

Nhng tn ti v yu km trn y l do hot ng phn phi bn l ca Vit

Nam ang chuyn t nn kinh t k hoch ha sang nn kinh t th trng v hi

nhp quc t. tn dng nhng c hi, vt qua nhng thch thc ca ton cu

ha, cc doanh nghip phn phi bn l ca Vit Nam ni chung v ca Hi Phng

ni ring phi nng cao nng lc cnh tranh.

Xut pht t nhng vn nu trn, ti chn ti nghin cu Nng cao

nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn Hi

Phng lm Lun n tin s ca mnh, nhm gp phn nh b ca mnh xy dng

Hi Phng ngy cng pht trin.

2. Tng quan tnh hnh nghin cu lin quan n ti trong v ngoi nc

2.1 Tnh hnh nghin cu lin quan n ti trong nc

Nghin cu v phn phi bn l c cp kh nhiu t cc nghin cu

cng trnh nghin cu khoa hc, cc lun n tin s, c th mt s cng trnh tiu

biu lin quan n ti lun n nh sau.

i) Nghin cu v h thng t chc phn phi bn l

- ti nghin cu khoa hc cp b Cc loi hnh kinh doanh vn minh hin

i, nh hng qun l nh nc i vi siu th Vit Nam do V Chnh sch

th trng trong nc, B Thng mi ch tr thc hin nm 2001, tp trung

nghin cu su v loi hnh kinh doanh bn l vn minh, hin i v a ra mt

s nh hng chnh qun l nh nc i vi loi hnh ny.

4

- ti nghin cu khoa hc cp b Pht trin h thng phn phi hng ha

Vit Nam trong bi cnh hi nhp kinh t quc t, do Vin Nghin cu thng

mi ch tr thc hin nm 2002, PGS.TS L Trnh Minh Chu lm ch nhim, h

thng ha nhng vn l lun v thc tin v s pht trin h thng phn phi

hng ha ca Vit Nam trong bi cnh hi nhp quc t.

- ti nghin cu khoa hc cp b Thc trng v gii php pht trin h

thng siu th ca nc ta hin nay, do Vin Nghin cu thng mi ch tr thc

hin nm 2005, TS Nguyn Th Nhiu lm ch nhim, nghin cu su v h

thng siu th v ra gii php pht trin cho loi hnh kinh doanh ny.

- ti nghin cu khoa hc cp b Gii php pht trin ca hng tin li

vn dng theo chui Vit Nam n nm 2010 do Trng Cn b thng mi

trung ng thc hin nm 2005, tp trung nghin cu, phn loi ca hng tin li

vn dng theo chui Vit Nam.

- ti nghin cu khoa hc cp b nh gi thc trng v nh hng t

chc cc knh phn phi mt s mt hng ch yu nc ta, do Vin Nghin cu

thng mi ch tr thc hin nm 2006, PGS.TS inh Vn Thnh lm ch nhim,

tp trung nghin cu v knh phn phi mt s mt hng ch yu (rau qu, tht,

hng may mc, st thp, phn bn, xi mng).

- ti nghin cu khoa hc cp b Nghin cu cc dch v bn bun, bn

l ca mt s nc v kh nng vn dng vo Vit Nam, do Vin Nghin cu

thng mi thc hin nm 2007, nghin cu, tng hp mt s kinh nghim pht

trin dch v bn bun, bn l ca mt s quc gia trn th gii v xut cc gii

php vn dng vo pht trin Vit Nam.

- Lun n tin s kinh t nm 2005 "T chc hot ng marketing bn l hng

tiu dng ca cc cng ty thng mi trn th trng th ln nc ta" ca tc gi

Trn Th Dim Hng-Trng i hc Thng mi; nghin cu su v thc

trng t chc hot ng marketing bn l hng tiu dng ca cc cng ty thng

mi trn th trng th ln nc ta v xut mt s gii php t chc hot ng

marketing bn l hng tiu dng ti cc th ln Vit Nam.

5

- Lun n tin s kinh t nm 2008 Gii php pht trin cc loi hnh t chc

bn l vn minh, hin i Vit Nam ca tc gi Phm Hu Thn thc hin ti

Vin Nghin cu thng mi, nghin cu su v thc trng cc loi hnh t chc

bn l vn minh, hin i nc ta v xut mt s gii php pht trin cc loi

hnh t chc bn l vn minh, hin i Vit Nam.

ii) Nghin cu v mi trng hot ng phn phi bn l

- ti nghin cu khoa hc cp b Hon thin mi trng kinh doanh nhm

pht trin dch v bn bun, bn l ca Vit Nam, doVin Nghin cu thng mi

ch tr thc hin nm 2009, TS T Thanh Thy lm ch nhim, nghin cu tng

quan v dch v bn bun, bun l Vit Nam, nh gi thc trng v xut hon

thin mi trng kinh doanh cho lnh vc dch v ny theo mt s tiu ch ch yu

t gc thun li ha thng mi cho thng nhn.

- Ti liu Hi tho quc gia Vit Nam- WTO: m ca th trng trong lnh

vc dch v phn phi - bn l do Hip hi cc nh bn l Vit Nam v y ban

quc gia v hp tc kinh t quc t phi hp t chc thc hin ti H Ni nm

2008, lm nghin cu, lm r nhng kh khn, thch thc ca doanh nghip

phn phi bn l Vit Nam khi m ca th trng.

iii) Nghin cu v chnh sch v hon thin chnh sch pht trin phn phi

bn l

- D n nghin cu Quy hoch tng th pht trin thng mi Vit Nam giai

on 2011 - 2020 v nh hng n nm 2030 do Vin Nghin cu thng mi

ch tr thc hin nm 2011, PGS.TS Nguyn Vn Lch lm ch nhim, xc nh

r quan im, nh hng v mc tiu pht trin thng mi Vit Nam giai on

2011 2020, nh hng n 2030.

- n nghin cu Chin lc tng th pht trin khu vc dch v ca Vit

Nam n nm 2020 do B K hoch v u t ch tr thc hin nm 2010, xc

nh r quan im, mc tiu v cc nh hng pht trin khu vc dch v ca Vit

Nam n nm 2020.

6

- D n Nghin cu xy dng khung kh php l cho h thng phn phi do

B thng mi v GTZ phi hp thc hin nm 2005, xy dng mt s chuyn

nghin cu cp n kha cnh php l v mi trng php l cho hot ng

phn phi, trong , c dch v phn phi bn l Vit Nam.

- MUTRAP, D n h tr thng mi a bin, Bo co R sot khun kh

php l v dch v phn phi Vit Nam v nhng khuyn ngh v s ph hp ca

cc quy nh chuyn ngnh vi cam kt WTO, c hon thnh thng 12/2009. Trn

c s r sot khung kh php l v ngnh phn phi ca Vit Nam trong qu trnh

hi nhp quc t, kinh nghim, chnh sch ca mt s quc gia trn th gii, cc

thnh vin ca d n a ra cc khuyn ngh chnh sch tng cng cht

lng qun l trong ngnh phn phi bn l cho Vit Nam.

- Lun n Tin s kinh t nm 2012 Hon thin chnh sch pht trin dch v

phn phi bn l hng ha Vit Nam trong thi k hi nhp ca tc gi Nguyn

Thanh Bnh thc hin ti Vin Nghin cu thng mi, h thng c s l lun v

hon thin chnh sch pht trin dch v phn phi bn l trong iu kin hi nhp

quc t; trn c s nh gi thc trng cc chnh sch pht trin dch v phn

phi bn l hng ha Vit Nam trong thi k hi nhp quc t, ch ra nhng

nhng tn ti, bt cp ca cc chnh sch hin hnh; xut h thng quan im,

mc tiu, phng hng hon thin khung chnh sch pht trin dch v phn phi

bn l hng ha Vit Nam trong thi k ti nm 2020 v a ra kin ngh hon

thin chnh sch c th tc ng n s pht trin dch v phn phi bn l Vit

Nam trong thi k hi nhp nh cc chnh sch tc ng n s gia nhp th trng

v cnh tranh trn th trng, chnh sch tc ng n u t, chnh sch tc ng

n hot ng kinh doanh v hiu qu kinh doanh ca cc c s bn l.

iv) Mt s nghin cu lin quan n nng lc cnh tranh

- Nhng nm gn y, Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam ang s

dng ch s PCI (Provincial Competitiveness Index) nh gi nng lc cnh

tranh cp tnh. PCI c tnh ton nhm nh gi cht lng iu hnh kinh t

cp tnh da trn mi trng kinh doanh thc y s pht trin ca khu vc kinh

t t nhn thng qua cm nhn ca cc doanh nghip dn doanh c iu tra

7

mi tnh, thnh ph. T nm 2009, PCI c tnh trn 9 ch s thnh phn: (i) chi

ph gia nhp th trng; (ii) tip cn v s n nh trong s dng t; (iii) tnh minh

bch v tip cn thng tin; (iv) chi ph thi gian thc hin cc quy nh ca nh

nc; (v) chi ph khng chnh thc; (vi) tnh nng ng v tin phong ca chnh

quyn tnh, thnh ph; (vii) dch v h tr doanh nghip; (viii) o to lao ng;

(ix) thit ch php l. Mi ch s thnh phn li bao gm t 3 n 17 ch tiu. Tng

cng c 70 ch tiu. Bng phng php iu tra x hi hc, kt hp vi cc thut

ton kinh t, VCCI tnh ton s im v trng s ca mi ch s thnh phn. Trn

c s , VCCI tnh ch s PCI tng hp cui cng lm cn c xp hng nng

lc cnh tranh cp tnh hng nm.

- Nghin cu ca Keh & cng s (2007) v ngun nng lc ng ca doanh

nghip; nghin cu ca Luo (2010) v nng lc cnh tranh ca sn phm v nghin

cu ca Vu M. Khuong & Haughton (2004) v nh v th trng. Cc nghin cu

ny xut tiu ch nh gi ngun nng lc ng ca doanh nghip trn cc

kha cnh nh: tnh dm chp nhn ri ro trong kinh doanh, tnh i mi sng to

trong kinh doanh, tnh ch ng, tin phong i trc i th v cc tiu ch nh gi

nng lc cnh tranh ca sn phm dch v nh: cht lng sn phm dch v, th

phn ca sn phm dch v, gi c ca nhm sn phm ch lc trong tng quan so

vi cc i th cnh tranh trong ngnh, v.v

- Bo co tng hp kt qu thc hin D n iu tra, xy dng tiu ch nh

gi nng lc cnh tranh ca thnh ph H Ni c Vin Nghin cu pht trin

kinh t x hi thc hin nm 2012 do TS Nguyn nh Dng lm ch nhim,

tng hp cc nghin cu trc v nng lc cnh tranh cp quc gia, nng lc cnh

tranh cp tnh v mt s nghin cu khc, t xut cc tiu ch nh gi nng

lc cnh tranh ca thnh ph H Ni gm 6 tiu ch chnh l i) mi trng th ch;

ii) cc yu t u vo c bn; iii) m v kh nng lin kt, hi nhp; iv) kt cu

h tng; v) nng lc cnh tranh ca doanh nghip v cc nhm sn phm v vi) li

th tuyt i ca H Ni.

8

2.2 Tnh hnh nghin cu lin quan n ti nc ngoi

n nay, trn th gii c kh nhiu cng trnh nghin cu lin quan n

cht lng v cc kha cnh qun l i vi dch v phn phi bn l, c th mt s

cng trnh tiu biu lin quan n ti lun n nh sau:

- Mt s nghin cu v cht lng dch v trong bn l trn th gii:

Mehta v cng s (2000), Vazquez v cng s (2001), Finn (2004), Gogliano

v Hathecote (1994). Cc nghin cu ny nghin cu su v cht lng trong

bn l, t , cho thy vic nng cao v o lng cht lng trong bn l khng th

tip cn theo cng phng php vi cc ngnh dch v khc. Trong bn l, khi xem

xt cht lng cn xem xt trn c hai mt l cht lng hng ha v cht lng

dch v.

Dabholka, Thorpe v Rentz (1996), trin khai nghin cu ti cc trung tm

thng mi ca M, da vo nghin cu nh tnh, l thuyt dch v trc , v

thang o SERVQUAL, a ra nm thnh phn c bn ca cht lng dch v

bn l: i) phng tin hu hnh; ii) tin cy; iii) tng tc ca nhn vin; iv) gii

quyt khiu ni, v v) chnh sch ca ca hng.

Nghin cu ca (Rodolfo, Ignacio, Ana, 2000) ti Ty Ban Nha v cc yu t

cu thnh cht lng trong bn l ch ra 4 yu t: i)yu t hu hnh; ii) tnh tin cy;

iii) tng tc con ngi trong siu th; iv) chnh sch siu th.v.v...

- Mt s nghin cu v s pht trin ca cc loi hnh bn l:

Cc loi hnh bn l v s chuyn i cc loi hnh bn l c nghin cu

rt nhiu cng trnh khoa hc trong cc bi cnh khc nhau nh: Lch s pht

trin cc loi hnh bn l (Bucklin, 1972; Betancourt & Gautschi, 1990; Messinger

& Narasimhan, 1997), qun tr ca hng bn l (Ghosh, 1990; Mason & Mayer,

1987), v s chuyn i ca cc loi hnh v cng ngh bn l (Hollander, 1970;

Goldman, 1981; Kacker, 1985,1988). T nhng nghin cu trn cho thy, s khc

bit gia cc loi hnh bn l thng c xc nh bi nhng iu c gii thiu

v b quyt trong tng thnh phn ca loi hnh bn l. u tin l cc yu t bn

ngoi (c cu hng ha, mi trng mua sm, dch v, v tr v gi c) a ti

9

nhng li ch v chc nng, x hi, tm l v gii tr hp dn ngi tiu dng ti

ca hng bn l. Th hai l cc yu t bn trong, quyt nh nh hng chin lc

v hot ng ca ca hiu bn l, c gi l cng ngh bn l. iu ny bao gm

cc yu t nh cc khi nim, quy lut, vn ha, quy trnh v kinh nghim (Inkpen

& Dinur, 1998; Nonaka, 1994).

Nghin cu ca Brown (1995) ch ra rng s phn loi cc loi hnh bn l

thng da vo 3 yu t c bn l: i) nh hng v gi/dch v; ii) rng ca chng

loi hng ha; iii) din tch ca hng. Burt v Sparks (1995) da vo 2 yu t chnh l

mc v gi v mc v s la chn phn loi ca hiu bn l thc phm.

i vi s pht trin ca siu th cc nc ang pht trin thng tri qua

hai giai on, giai on th nht pht trin nhng khu vc c thu nhp cao, sau

l nhng khu vc c thu nhp thp (Slater v Riley, 1969). Nghin cu ca Arnol

v cng s (1983) ti cc nc ang pht trin ch ra rng, cc yu t nh: v tr, gi

c, c cu hng ha, thanh ton nhanh, nhn vin phc v lch s v thn thin, mi

trng mua sm thoi mi v c s c bit hng tun l nhng nhn t dn ti s

trung thnh ca khch hng i vi siu th.

Nghin cu v siu th cng ch ra rng, s cnh tranh gia cc loi hnh bn

l thng da vo ba yu t: C cu gi, c cu hng ha, v mc dch v

(Hans, 2003). Loi hnh siu th tng hp c lin quan n nhiu yu t khc nhau

(Kahn v McAlister, 1997; Levy v Weitz, 2001). Nghin cu ca Hans (2003) da

vo c cu gi, c cu hng ha v mc dch v chia lm ba loi hnh siu th:

1) siu th thng thng vi gi c gm c cao v thp, c cu hng ha rng v

mt s dch v; 2) siu th gim gi vi c cu gi r hng ngy, c cu hng ha

hp v t phc v v 3) i siu th vi c cu gi t cao n thp, c cu hng ha

rng v dch v thp.

nh gi v dch v ca ca hng bn l thng c da vo kinh nghim c

nhn ca ngi tiu dng khi h i mua sm cc loi hnh bn l khc nhau. Cc

nghin cu trc y ch ra rng, gi tr m ngi tiu dng cm nhn c ti cc

ca hng bn l c quyt nh bi cc yu t nh: chng loi hng ha, cht

10

lng hng ha, thit k ca hng, mc thun tin, sch s v khng kh trong

ca hng (Mazursky and Jacoby, 1985; Hildebrandt, 1988; Blackwell v cng s,

2001; Levy v Weitz, 2001; Bucklin v cng s, 1996; Finn v Louviere, 1996).

Nghin cu ca Yue Pan, George (2005) ch ra rng c 3 nhm yu t quyt

nh s trung thnh ca ngi tiu dng vi ca hng bn l: 1) nhm yu t sn

phm (cht lng sn phm, gi, chng loi sn phm); 2) nhm yu t ca hng

(s thun tin, cht lng dch v, s thn thin ca nhn vin bn hng, hnh nh

ca hiu, khng kh trong ca hiu, v thanh ton nhanh); 3) nhm yu t nhn

khu hc. Mt khc, rt nhiu nghin cu nh Baker v cng s (2002); Darden v

cng s (1983); Darley v Lim (1993); Hu v Japer (2006); Phan v Zinkhan

(2006); Roy v Tai (2003) ch ra mi trng ca hng c nh hng trc tip

n s trung thnh ca ngi tiu dng ti ca hng bn l.

- Ngoi ra, mt s cng trnh nghin cu v bi vit nh Boylaud Olivier and

Giuseppe Nicoletti (2001), Ci cch qun l trong phn phi bn l, Nghin cu

kinh t ca OECD s 32, 2001/I; Francis Kwong (2002) A retail Led distribution

Model (M hnh bn l hng u), China Resourcer Enterprise Ltd; Nordas,

Hildegunn Kyvik, Massimo Geloso Grosso v Enrico Pinali (2007), C cu th

trng trong lnh vc bn l v thng mi hng ha, Ti liu lm vic chnh sch

thng mi ca OECD, s 68; AT Kearney (2009), Nhng cnh ca hy vng cho

bn l ton cu ch s pht trin bn l ton cu 2009; Fels, Allan Qun l bn

l - bi hc t cc quc gia ang pht trin, Asia Pacific Business Review, quyn

15, s 1 nm 2009; Mutebi, Alex M Nhng thay i v qun l i vi bn l

xuyn quc gia quy m ln cc thnh ph ng Nam , Nghin cu th, s

44 k 2 nm 2007... Mi cng trnh v bi vit trn cp n mt kha cnh c th

trong lnh vc qun l i vi hot ng dch v bn l.

3. Khong trng tri thc

Nh vy, cc nghin cu v phn phi bn l trong nc v nc ngoi kh

phong ph, cp ti nhiu ni dung nh: cc c ch chnh sch, h thng t chc,

cc kha cnh qun l, cht lng dch v,... nhng cha c mt cng trnh no nghin

11

cu v nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trong phm vi mt

tnh, thnh ph. Nhng vn t ra i vi vic nghin cu ti lun n cn phi

tr li, l: Nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l l g v nh gi

nng lc ca doanh nghip phn phi bn l theo nhng tiu ch no? Thc trng nng

lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi bn l trn a bn mt tnh thnh ph

Hi Phng nh th no? Nhng gii php nng cao nng lc cnh tranh ca doanh

nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng l g?

4. Mc tiu, nhim v nghin cu lun n

Trn c s lm r nhng vn l lun v thc tin c lin quan nng lc

cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l, nh gi thc trng nng lc cnh

tranh v xut cc gii php nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip

phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng. Nhim v nghin cu l:

i) Nghin cu c s l lun v thc tin v nng lc cnh tranh ca doanh

nghip phn phi bn l.

ii) Lm r v la chn cc tiu ch phn tch nng lc cnh tranh ca cc

doanh nghip phn phi bn l.

iii) nh gi thc trng nng lc cnh trnh ca doanh nghip phn phi bn

l trn a bn thnh ph Hi Phng theo cc tiu ch la chn.

iv) Lm r cc nguyn nhn khin cho nng lc cnh tranh ca cc doanh

nghip phn phi bn l trn a bn Hi Phng cn hn ch.

v) xut cc gii php nhm nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh

nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng.

5. i tng v phm vi nghin cu

i) i tng nghin cu l nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn

phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng.

ii) Phm vi nghin cu: tp trung nghin cu nng lc cnh tranh ca cc

doanh nghip phn phi bn l thuc cc thnh phn kinh t trn a bn thnh ph

Hi Phng ti cc qun ni thnh v mt s huyn trn a bn thnh ph Hi t

nm 2008 n nm 2012.

12

6. Phng php nghin cu

6.1 Quy trnh nghin cu

S 0.1. Quy trnh nghin cu Ngun: Tc gi xy dng

6.2 Phng php nghin cu

i) Phng php phn tch thng k, tng hp, trong , tng hp, trch dn, k

tha mt s cng trnh nghin cu khoa hc ca cc hc gi v cc ni dung lin

quan n nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l ca mt s nc

v a phng, kinh nghim ca mt s tp on phn phi bn l v mt s doanh

nghip phn phi bn l trong nc v nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn

phi bn l nhm h thng ha c s l lun, kinh nghim thc tin v phng php

nghin cu lin quan n ti lun n; s liu thng k qua cc nm, bo co ca

cc b, ngnh, a phng phn tch v lm r thc trng pht trin ca cc

doanh nghip phn phi bn l; cc c ch, chnh sch c lin quan n hot ng

kinh doanh ca cc doanh nghip phn phi bn l c nc ni chung v trn a

bn thnh ph Hi Phng ni ring.

Kt hp phng php duy vt bin chng v duy vt lch s, phng php

nghin cu so snh nhm phn tch nh gi nng lc cnh tranh ca doanh nghip

phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng.

ii) Phng php thu thp thng tin qua vic thc hin iu tra, kho st, thc

ng li, ch trng, chnh sch, mc tiu, chin lc pht trin ngnh, chin lc pht trin KT-XH thnh ph Hi Phng,

iu tra, kho st ti doanh nghip phn phi bn l

Yu cu v nng cao NLCT i vi DN phn phi bn l

Thc trng NLCT ca cc DN phn phi bn l ti Hi Phng

Nguyn

nhn

Gii php

13

th: iu tra phng vn qua 01 mu phiu c thit k vi 56 thng tin chnh l

nhng cu hi cn kho st phc v nghin cu; s lng 200 phiu iu tra ti

200 doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t nh nc, ngoi nh nc, FDI. Kt

qu s phiu thu v l 148 phiu, trong , c 02 doanh nghip nh nc, 144

doanh nghip ngoi nh nc v 02 doanh nghip FDI.

iii) Phng php phn tch s liu: Cc s liu thu thp, kho st s c phn

tch trn phn mm x l s liu thng k x hi hc SPSS 16 v c tng hp v

phn tch, so snh trn bng excel.

7. Nhng ng gp mi v khoa hc ca lun n

- H thng ho nhng c s l lun v nng lc cnh tranh ca doanh nghip

phn phi bn l. Trong , lm r v la chn tiu ch nh gi nng lc cnh

tranh ca doanh nghip phn phi bn l, lm c s phn tch thc trng nng

lc cnh tranh cc doanh nghip phn phi bn l Hi Phng.

- Nghin cu kinh nghim nng cao nng lc cnh tranh ca mt s doanh

nghip phn phi bn l trong nc v nc ngoi; rt ra mt s bi hc kinh

nghim trong vic nng cao nng lc ca doanh nghip phn phi bn l trn a

bn thnh ph Hi Phng.

- nh gi c thc trng nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi

bn l trn a bn thnh ph Hi Phng v cc nhn t nh hng n nng lc

cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng.

- xut mt s gii php ch yu nng cao nng lc cnh tranh ca doanh

nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph v cc kin ngh i vi Chnh ph

v Chnh quyn thnh ph Hi Phng hon thin cc chnh sch, gp phn nng

nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi

Phng cng nh trn phm vi c nc.

- Kt qu nghin cu ca lun n s l ti liu tham kho hu ch cho nh qun

l v cc doanh nghip phn phi bn l trn c nc ni chung v trn a bn Hi

Phng ni ring.

14

8. Kt cu ca lun n

Ngoi phn m u, kt lun, danh mc ti liu tham kho v phn ph lc,

ni dung chnh ca lun n c kt cu thnh 3 chng:

Chng 1: Mt s vn l lun v nng lc cnh tranh ca doanh nghip

phn phi bn l.

Chng 2: Thc trng nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi

bn l trn a bn thnh ph Hi Phng giai on 2008-2012.

Chng 3: Gii php nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip

phn phi bn l trn a bn thnh ph Hi Phng.

15

CHNG 1

MT S VN L LUN V NNG LC CNH TRANH CA DOANH

NGHIP PHN PHI BN L

1.1 Hot ng phn phi bn l v doanh nghip phn phi bn l

1.1.1 Hot ng phn phi bn l

1.1.1.1 Khi nim phn phi bn l

Hot ng phn phi c th c xem xt di nhiu gc khc nhau. i

vi ngi sn xut, phn phi l cch thc v t chc gip h t ti cc khch

hng cui cng. i vi ngi tiu dng, hot ng phn phi c th hin ch

yu ti cc ca hng bn l - mt xch cui cng ca qu trnh bin i, vn chuyn,

d tr v a hng ha, dch v n tay ngi tiu dng. Cn i vi bn thn cc

nh phn phi, hot ng phn phi l lnh vc kinh t ring bit, c chc nng lm

cu ni gia ngi sn xut v ngi tiu dng. Tuy nhin, c th nh ngha hot

ng phn phi nh sau:

Phn phi l qu trnh lu thng hng ha t nh sn xut hay nhp khu ti

ngi tiu dng mt cch trc tip hoc gin tip thng qua cc trung gian phn phi.

Cc trung gian phn phi bao gm cc th nhn v php nhn kinh t hp thc

ng gia nh sn xut v ngi tiu dng, thc hin chc nng phn phi hng

ha tm kim li nhun. Theo chc nng, cc trung gian phn phi c chia

thnh hai loi l trung gian bn bun v trung gian bn l. Trong thc t, c trung

gian thng mi va bn bun va bn l; vic xc nh trung gian bn bun hay

trung gian bn l l ty thuc vo t trng ca bn bun v bn l.

Trong nn kinh t th trng hin i, lnh vc phn phi l s kt ni sng cn

gia nh sn xut v ngi tiu dng. Hot ng ca lnh vc ny nh hng mnh

m ti li ch ca ngi tiu dng. Hiu qu v tnh cnh tranh tng trong h thng

phn phi c th dn n vic gim gi, c bit, khi chit khu phn phi chim

phn ng k trong gi bn ca cc sn phm cui cng. Hn na, vic cung cp sn

phm cng ngy cng phong ph, p ng nhu cu a dng ca ngi tiu dng.

16

Phn phi khng ch n thun l ngi giao hng m cn cung cp cho ngi tiu

dng mt lot cc dch v b sung khc nh a im thun tin, m bo v giao

hng, cc thng tin v mi trng kinh doanh gip cho ngi tiu dng la chn

chnh xc hn v mua hng thun tin hn. Bn cnh , qua qu trnh phn phi,

ngi sn xut s c nhiu thng tin hn v nhu cu ca ngi tiu dng kp thi

iu chnh quyt nh sn xut p ng tt hn nhu cu ca ngi tiu dng.

H thng phn phi sn phm hay dch v t nh sn xut ti ngi tiu dng

c th thc hin qua cc knh phn phi di hay ngn nh sau:

S 1.1. Cc knh phn phi sn phm t nh sn xut ti ngi tiu dng cui cng [48]

Knh trc tip (cn gi l knh cc ngn): Trong knh ny, nh sn xut trc

tip a sn phm ca mnh n ngi tiu dng, khng qua trung gian. Bn hng

ti cc ca hng gii thiu sn phm ca doanh nghip hay bn hng qua in thoi,

qua catalogue chnh l cc knh phn phi trc tip.

Knh ngn: L knh phn phi m nh sn xut a hng ha n cc

nh bn l v t , ngi bn l a hng ha n vi ngi tiu dng. Trong knh

ny, nh bn l c vai tr trung gian gia nh sn xut v ngi tiu dng.

Knh trung bnh: L knh m hng ha phi qua hai cp trung gian l ngi

bn bun, ngi bn l mi n c ngi tiu dng.

Ngi sn xut/Nhp

khu

Ngi sn xut/Nhp

khu

Ngi sn xut/Nhp

khu

Ngi sn xut/Nhp

khu

Ngi tiu

dng

Ngi tiu

dng

Ngi tiu

dng

Ngi tiu

dng

Ngi bn l

Ngi bn

bun

Ngi bn

bun

Ngi bn l

Ngi

bn l

i l, mi

gii

Knh

trc tip

Knh

ngn

Knh

trung

bnh

Knh

di

17

Knh di: L knh phn phi khin cho hng ha i t nh sn xut n cc

i l hoc mi gii ri mi n ngi bn bun v ngi bn l n c ngi

tiu dng cui cng.

Trong s 1.1 cng ch r v tr v vai tr ca cc thnh phn tham gia cc

knh trong h thng phn phi sn phm, c th:

Ngi sn xut c coi l ngi khi ngun ca cc knh phn phi h cung

cp cho th trng nhng sn phm v dch v nhng h thiu c kinh nghim ln

quy m hiu qu thc hin tt c cc cng vic phn phi cn thit cho sn phm

ca h bi v cc kinh nghim trong sn xut khng t ng chuyn thnh kinh

nghim trong phn phi. Do vy, cc doanh nghip sn xut thng chia s nhng

cng vic phn phi cho nhng ngi trung gian.

Ngi trung gian bao gm cc doanh nghip v cc c nhn kinh doanh

thng mi c lp tr gip ngi sn xut, ngi tiu dng cui cng thc hin

cc cng vic phn phi cng thc hin cc cng vic phn phi sn phm v dch

v. H c chia thnh hai loi bn bun v bn l:

Cc trung gian bn bun: Bao gm cc doanh nghip v c nhn mua hng

ho bn li cho cc doanh nghip hoc t chc khc (cc nh bn l, cc nh bn

bun khc, cc doanh nghip sn xut, cc t chc x hi v c quan nh nc).

Theo c quan thng k ca Lin Hp quc (UNSTATS) bn bun l vic cc nh

phn phi bn li hng ha khng qua ch bin cho cc nh bn l, cc nh cng

nghip, thng mi, cc i tng s dng chuyn nghip, hay cc t chc, hay cc

nh bun khc nh cc i l v mi gii mua. Bn bun thng thc hin vi s

lng ln v gi c thp hn gi bn l. Ngi bn bun khng phi l ngi trc

tip sn xut ra sn phm hng ha, dch v. Ngi bn bun ch ng vai tr trung

gian trong vic chuyn hng ho t ngi sn xut n ngi bn l.

Cc trung gian bn l: Bao gm cc doanh nghip v c nhn bn hng ho

trc tip cho ngi tiu dng c nhn hoc h gia nh. Vai tr ca ngi bn l

trong knh marketing l pht hin nhu cu ca khch hng, tm kim v bn nhng

hng ho m cc khch hng, ny mong mun, thi gian a im v theo cch

thc nht nh.

18

Theo t in American Heritage [85] Bn l l bn hng cho ngi tiu

dng, thng l vi khi lng nh v khng bn li.

Theo h thng phn loi cng nghip Bc M, lnh vc thng mi bn l

(NAICS 44-45) bao gm nhng c s kinh doanh bn l hng ho (thng l khng

c ch bin) v cung cp cc dch v h tr cho bn hng. Qu trnh bn l l bc

cui cng trong phn phi hng ho, theo , cc nh bn l t chc vic bn hng

theo khi lng nh cho ngi tiu dng. Lnh vc bn l gm hai loi nh bn l

chnh l cc nh bn l qua ca hng v cc nh bn l khng qua ca hng (Store

and non-store Retailers).

Danh mc phn loi ngnh dch v ca ti liu s TN.GNS/W/120 (W/120)

ca vng m phn Uruguay ca T chc Thng mi th gii (WTO) v danh mc

sn phm trung tm tm thi ca Lin hp quc (CPC) nh ngha Bn l l hot

ng bn cc hng ha cho ngi tiu dng hoc cc h tiu dng t mt a im

c nh (ca hng, kit) hay mt a im khc (bn trc tip) cng cc dch v ph

lin quan [116, tr.2].

Philip Kotler cho rng, Bn l bao gm tt c nhng hot ng lin quan n

vic bn hng ha hay dch v trc tip cho ngi tiu dng cui cng h s

dng vo mc ch c nhn, khng kinh doanh[47], [48, tr. 628]. Mi t chc lm

cng vic bn hng ny, cho d l ngi sn xut, ngi bn s hay ngi bn l,

u l lm cng vic bn l, bt k l hng ha hay dch v c bn nh th

no (trc tip, qua bu in, qua in thoi hay my t ng bn hng) hay chng

c bn u (ti ca hng, ngoi ph hoc ti nh ngi tiu dng).

T in bch khoa ton th Wikipedia li cho rng, Bn l bao gm vic bn

hng cho c nhn hoc h gia nh h tiu dng, ti mt a im c nh, hoc

khng ti mt a im c nh m qua cc dch v lin quan[113].

Tuy c nhiu nh ngha khc nhau v bn l nhng tt c u th hin mt

quan im chung v bn l hnh thc bn hng trc tip cho ngi tiu dng nhm

tho mn nhu cu nht nh ca h, nh , hng ho ra khi qu trnh lu thng v

i vo qu trnh tiu dng (tiu dng trong sn xut v tiu dng ca c nhn hay

gia nh). Theo , phn phi bn l hng ha l khu cui cng ca qu trnh lu

19

thng hng ha t sn xut n tiu dng, l s cung cp dch v cho ngi tiu

dng bng cch mua, thu gom, ct gi hng ha v vn chuyn n mt a im

thun tin no , ng thi, thc hin mt lot cc dch v b sung lm cho

ngi tiu dng d dng mua c hng ha v s dng tin li hng ha .

Hot ng phn phi bn l khng to ra sn phm mi nhng c vai tr c bit

quan trng trong vic lm tng thm gi tr sn phm c sn xut v quyt

nh n vic thc hin gi tr sn phm ca cc doanh nghip sn xut. Tham gia

vo phn phi bn l, c nhng c s kinh doanh bn l v cung cp cc dch v h

tr cho bn hng.

1.1.1.2 c im ca phn phi bn l

Phn phi bn l bao gm nhng hot ng lin quan n vic bn sn phm

hay dch v trc tip cho ngi tiu dng cui cng, phn phi bn l c nhng c

im c bn sau y:

Mt l, nhng ngi bn l l cc c nhn hay t chc thc hin dch v bn l

hng ha; c th c phn chia thnh nhiu loi theo nhiu tiu thc khc nhau. V

d, theo nhng mt hng m ngi bn l bn, ngi ta chia ra ca hng chuyn

doanh, ca hng bch ha, siu th, ca hng tin dng... Ca hng bch ha by

bn nhiu mt hng khc nhau, mi mt hng mt quy ring;

Hai l, hng ho, dch v ca cc nh phn phi bn l thng l khi lng

nh, ch yu phc v trc tip cho ngi tiu dng cui cng. Chnh v c im

ny m hot ng bn l khng quy nh s lng hng ho, dch v mua ti thiu

i vi khch hng;

Ba l, phn phi bn l c thc hin theo qui m, phng thc kinh doanh

v sc mnh chi phi th trng khc nhau;

Bn l, khch hng ca cc nh bn l thng l ngi tiu dng cui cng.

Trong h thng cc knh phn phi hng ho t nh sn xut n tay ngi tiu

dng cui cng, th hot ng bn l ch thc hin 3 knh l knh ngn, knh

trung bnh v knh di. i vi 2 knh trung bnh v di, thng thng, cc nh bn

l phi mua hng ho ca cc nh bn bun v t bn trc tip cho ngi tiu

dng cui cng.

20

T thc t, phn phi bn l thc hin chc nng chnh l phn phi hng ho

thng qua mt s loi hnh ch yu nh: ch; ca hng bn bun/bn l; siu th,

trung tm thng mi;...

1.1.1.3 Kt cu h tng thng mi

a) Khi nim v kt cu h tng thng mi

Mt cch khi qut, kt cu h tng thng mi l mt b phn c th ca c

s vt cht k thut trong nn kinh t c chc nng, nhim v c bn l bo m

nhng iu kin chung cn thit cho qu trnh thng mi c din ra bnh

thng, lin tc. Hay ni cch khc, kt cu h tng thng mi c hiu l tng

th cc c s vt cht, k thut, kin trc ng vai tr nn tng cho cc hot ng

thng mi din ra mt cch bnh thng.

Ton th kt cu h tng thng mi c th c phn chia lm nhiu loi

khc nhau da trn nhng tiu ch khc nhau. C th nh:

Nu cn c theo khu vc dn c, vng lnh th th kt cu h tng thng mi

c th c phn chia thnh: kt cu h tng thng mi th, kt cu h tng

thng mi nng thn; kt cu h tng thng mi khu vc ven bin, kt cu h

tng thng mi khu vc ng bng, trung du, min ni, vng trng im pht trin

kinh t - x hi, cc thnh ph ln

Nu cn c theo s phn ngnh trong thng mi, th kt cu h tng thng

mi c th c phn chia thnh: kt cu h tng phc v cho thng mi bn bun,

kt cu h tng phc v cho thng mi bn l; kt cu h tng phc v thng mi

hng ha, kt cu h tng phc v cho thng mi dch v

Kt cu h tng thng mi trong mi lnh vc, mi ngnh, mi khu vc u

bao gm nhng cng trnh c trng cho hot ng ca lnh vc, ngnh, khu vc

v ngoi ra cn bao gm nhng cng trnh lin ngnh bo m cho hot ng ng

b ca ton b h thng.

Nh vy, c th thy rng, kt cu h tng thng mi bao gm rt nhiu loi

cng trnh vt cht a dng khc nhau nh: ch, siu th, TTTM, trung tm hi ch

trin lm, kho hng, bn cng, trung tm dch v hu cn, thm ch bao gm c

ng giao thng, h thng in, nc, thng tin lin lc, tr s/chi nhnh ngn

hng, bo him

21

b) Cc loi hnh kt cu h tng thng mi

Kt cu h tng thng mi bao gm nhiu loi cng trnh vt cht a dng

khc nhau. Tuy nhin, kt cu h tng thng mi trong mi lnh vc, mi ngnh,

mi khu vc u c nhng cng trnh c trng ring cho hot ng ca lnh vc,

ngnh, khu vc ; ng thi cn bao gm nhng cng trnh lin ngnh bo m

cho hot ng ng b ca ton b h thng. thnh ph, kt cu h tng thng

mi bao gm cc loi hnh ch yu sau:

- Ch

Ch l loi kt cu h tng ph bin v lu i, ng vai tr khng th thiu

trong cc hot ng thng mi truyn thng ni chung cng nh cc thnh ph

trong x hi hin i ni ring. Theo cch hiu thng thng v c s dng trong

t in ting Vit: Ch l ni nhiu ngi t hp mua bn trong nhng ngy,

bui nht nh. Khi nim ny cng gn vi khi nim th trng trong T in

Kinh t hc hin i: Th trng l bt k khung cnh no din ra vic mua bn

cc loi hng ha v dch v. Hai khi nim ny u bao hm ni hay khung

cnh no v din ra vic mua, bn. Chnh v s tng ng gia hai khi

nim ny, nn ch v th trng cng c hiu ng nht vi nhau, ngay c cc

nc c nn kinh t th trng pht trin th ch v th trng u c gi

chung l market. Nh vy, c th ni rng, ch chnh l th trng, ch nm trong

h thng th trng v khi nim ch nm trong phm vi ca khi nim th trng.

Ch l mt loi hnh trong h thng kt cu h tng thng mi thc hin

hot ng mua bn c s tham gia trc tip ca hng ha. Ch l mt trong nhng

loi hnh kt cu h tng thng mi truyn thng, c pht trin sm nht nh l

s khi u ca qu trnh pht trin cc loi hnh t chc mua bn hng ha trong

x hi. Ch c th c phn loi theo nhiu tiu thc khc nhau. Theo phm vi,

quy m v tnh cht hot ng kinh doanh ca ch, c ch dn sinh, ch u mi

bn bun nng sn, ch bn bun, bn l tng hp cc trung tm kinh t v

thng mi ca tnh, thnh ph, ch bin gii. Cc loi ch ny li c th tip tc

c phn loi nh: ch dn sinh khu vc thnh th, ch dn sinh khu vc nng

thn; ch u mi theo cc mt hng nng sn ch yu c bn bun qua ch, nh

22

ch u mi nng sn chuyn ngnh (rau qu, thy sn, la go) v ch nng sn

tng hp; ch bn bun, bn l tng hp hng 1, 2, 3; ch x bin gii, ch ca

khu, ch trong khu kinh t ca khu

- Ca hng bn l

Ca hng bn l hng ha cng l mt trong nhng loi hnh kt cu thng

mi truyn thng, c t lu i v c pht trin qua nhiu giai on vi nhng

hnh thc a dng khc nhau. Ca hng bn l hin i l loi hnh t chc bn l t

phc v vi c trng l b phn ca chui ca hng v thuc quyn qun l ca

mt t chc c c cu ca mt doanh nghip.

Ca hng bn l theo kiu truyn thng, thuc s hu ca cc h gia nh, l

ca hng c quy m nh, bn hng theo phng thc phc v ti quy v hot ng

c lp. Phng thc phc v ti quy (over - the - counter), cn gi l phng thc

bn hng i din (person - to - person selling), l phng thc bn hng truyn

thng, trong ngi bn hng trc tip phc v tng khch hng ti quy hng hay

ca hng, khch hng b hn ch trong vic tip cn v khng c t do la chn

hng ha m cn loi hng g th nu yu cu hoc ch ngi bn hng ly a

cho, khch hng thng tr tin trc tip cho ngi bn hng cng ti ni nhn hng.

Ca hng tin li (convenience store): ging nh tn gi, y l loi hnh ca

hng cung cp s tin li cho ngi tiu dng; quy m ca hng nh; hng ha,

dch v kinh doanh ch yu l nhng th gn gi, thit yu nht vi cuc sng, sinh

hot hng ngy ca con ngi; thi gian kinh doanh di... Ca hng tin li cc

nc khc nhau l khng ging nhau, quy m ca hng hay mi quan h vi cc

loi hnh t chc bn l khc. Chng hn, ca hng tin li M thng c quan h

vi siu th. Ngc li, Nht Bn, ca hng tin li c ni n l c quan h

mang tnh cnh tranh vi siu th...

- Siu th, trung tm thng mi

+ Siu th: Siu th c hnh thnh v pht trin u tin ti M sau pht

trin cc nc Chu u v ngy nay tr nn ph bin trn phm vi th gii.

Hin nay, khi nim v siu th nhng nc, nhng chu lc khc nhau cng c

23

nhng im khc nhau. Tuy nhin, v c bn, nhng c im chung gn lin vi

siu th l: (1) Loi hnh ca hng bn l; (2) Tp hp nhng ngi mua ch yu l

ngi tiu dng, ngi bn l nhng nh phn phi chuyn nghip hoc ngi bn

hng chuyn nghip ca cc nh sn xut; (3) Lnh vc kinh doanh c th tng hp

hoc chuyn doanh, nhng thng tp trung ch yu vo hng ha tiu dng ph

bin cho c nhn v h gia nh; (4) Hng ha bn qua siu th thng l nhng

hng ha c tiu chun ha (do nh sn xut hoc nh phn phi thc hin)

vi s lng tn hng ln; (5) Mua bn hng ha trong siu th ch yu theo

phng thc t phc v; (6) Quy m din tch kinh doanh c th t khong 500 m2

n khong 5.000 m2; (7) C s vt cht k thut phc v kinh doanh c xy

dng kin c, kiu dng hin i v c trang b cc thit b tin tin khng ch

phc v cho hot ng bn hng, m c cc hot ng chun b bn hng, sau bn

hng v d tr, bo qun hng bn; (8) Phm vi phc v ngi mua ca siu th

thng khng tnh theo bn knh phc v, m tnh theo quy m dn s trong mt

khu vc dn c nht nh.

Theo Quy ch siu th, TTTM ban hnh km theo Quyt nh s

1371/2004/Q - BTM ngy 24 thng 9 nm 2004 ca B Thng mi th: Siu th

l loi ca hng hin i; kinh doanh tng hp hoc chuyn doanh; c c cu chng

loi hng ha phong ph, a dng, bo m cht lng; p ng cc tiu chun v

din tch kinh doanh, trang b k thut v trnh qun l, t chc kinh doanh; c

phng thc phc v vn minh thun tin nhm tha mn nhu cu mua sm hng

ha ca khch hng.

- Trung tm thng mi: Khi nim v TTTM thng gn lin vi cc c

im ch yu nh: (1) L khu vc tp trung nhiu loi hnh kinh doanh thng mi

phc v cho nhu cu giao dch kinh doanh, nhu cu mua sm ca ngi tiu dng,

nhu cu vui chi, ngh ngi ca con ngi; Quy m din tch ca cc TTTM c th

t mt vi ha n hng chc ha; (2) Ti cc TTTM c th bao gm mt tp hp

nhiu loi hnh c s vt cht k thut phc v cho cc loi hnh kinh doanh thng

mi nh: ch (kt hp vi l hi), siu th (t mt n nhiu siu th), cc ca hng

24

tin li, cc cng trnh th thao (b bi, nh thi u), cc khu trin lm, rp chiu

phim, cc cu lc b; (3) Bn knh phc v ca cc TTTM, ty theo quy m, c

th t vi chc n vi trm km.

Theo Quy ch siu th, TTTM ban hnh km theo Quyt nh s

1371/2004/Q - BTM ngy 24 thng 9 nm 2004 ca B Thng mi th: Trung

tm thng mi l mt loi hnh t chc kinh doanh thng mi hin i, a chc

nng bao gm t hp cc loi hnh ca hng, c s hot ng dch v, hi trng

phng hp, vn phng cho thu c b tr tp trung lin hon trong mt hoc

mt s cng trnh kin trc lin k, p ng cc tiu chun v din tch kinh doanh

trang b k thut v trnh qun l, t chc kinh doanh, c cc phng thc phc

v vn minh thun tin p ng nhu cu pht trin hot ng kinh doanh ca t

nhn v tha mn nhu cu v hng ha, dch v ca khch hng.

- Cc c s, chi nhnh ngn hng, bo him

Cc c s, chi nhnh hoc vn phng i din ca cc doanh nghip ngn

hng, bo him l mt phn gn lin trong h thng kt cu h tng cc thnh ph,

nht l cc thnh ph ln hin i. iu ny xut pht t nhu cu t nhin ca cc

doanh nghip kinh doanh dch v ngn hng, bo him trong vic tip cn, phc v

khch hng vn thuc nhm c nhiu tim nng ca thnh ph, mt khc cng do

iu kin thun li v h thng h tng chung c u t ng b cc thnh ph,

bo m cho vic thit lp v hot ng ca cc c s ny.

Mt cch chung nht, c th nh ngha cc c s, chi nhnh, vn phng i

din ca cc doanh nghip ngn hng, bo him l mt im giao dch, kinh

doanh ca cc doanh nghip ny vi cc khch hng, ch yu l ngi dn trong

cc thnh ph v cc khch hng ngoi thnh; l mt phn trong h thng kt

cu h tng thng mi c thit k v xy dng tng th ca thnh ph.

- Cc kt cu h tng c bn khc c lin quan

Bn cnh cc loi hnh kt cu h tng kh c trng ti cc thnh ph, mt s

loi hnh kt cu h tng khc cng khng th thiu trong cc thnh ph hin nay

nhng mang tnh cht lin ngnh, bo m phc v chung cho s pht trin v

khng gian kinh t - x hi ca thnh ph nh: h thng ng giao thng, h thng

in, nc, thng tin lin lc

25

H thng cp nc: l tp hp cc cng trnh thu, x l nc, iu ha, vn

chuyn v phn phi nc ti cc i tng s dng nc. Trong , mng li cp

nc l mng li ng ng dn nc v cc cng trnh trn ng ng a

nc ti ni tiu dng.

H thng thot nc: l mt t hp cc thit b, cng trnh k thut, mng li

thot nc v cc phng tin thu gom nc thi t ni pht sinh, dn - vn

chuyn n cc cng trnh x l, kh trng v x nc thi ra ngun tip nhn.

H thng cp in: l h thng cung cp in cho mt th, c cp in t

h thng in quc gia hoc tnh, thnh ph, bao gm cc mng li phn phi

in, cc trm bin p khu vc v trm bin p phn phi h p.

H thng ng giao thng: l ng nm trong phm vi thnh ph, thuc

mng li giao thng ni th. Trong , ng trc chnh trong thnh ph c th ni

vi cc ng ln thuc ngoi vi thnh ph .

H thng thng tin: l h thng bao gm cc i, trm, tuyn thng tin, cc

thit b thng tin, cc cp thng tin thng thng v cp quang phc v cho nhu cu

s dng ca thnh ph.

Kt cu h tng thng mi thnh ph l nhng iu kin c bn lm nn tng

pht trin cc hot ng thng mi. Do , mt mt, s hnh thnh v pht trin

ca cc loi hnh kt cu h tng thng mi phi xut pht v ph hp vi trnh

pht trin ca cc hot ng thng mi ni ring, trnh pht trin ca thnh ph

v nn kinh t ni chung. Mt khc, gia cc loi hnh kt cu h tng thng mi

cng c mi quan h vi nhau trong qu trnh pht trin cc hot ng thng mi.

Quan h pht trin gia cc loi hnh kt cu h tng thng mi th v c bn

u c quan h logic v lch s vi nhau trong qu trnh pht trin. Mi quan h

trong pht trin cc loi hnh kt cu h tng thng mi cng c th hin trn 3

mt: mt l, quan h pht trin thay th, nh ch v siu th, TTTM; hai l, quan h

pht trin mang tnh k tha, nh s pht trin ca cc khu vc bun bn tp trung

mang tnh truyn thng v cc TTTM hin i; ba l, s pht trin mang tnh tng

h v b sung ln nhau gia cc loi hnh kt cu thng mi.

26

1.1.2 Doanh nghip phn phi bn l

1.1.2.1 Khi nim doanh nghip phn phi bn l

Thng mi ng ngha vi kinh doanh c hiu nh l cc hot ng kinh

t nhm mc tiu sinh li ca cc ch th kinh doanh trn th trng [8]. Kinh

doanh thng mi l s u t tin ca, cng sc ca mt c nhn hay t chc kinh

t vo lnh vc mua bn hng ha nhm tm kim li nhun.

Theo iu 4 - Lut Doanh nghip: doanh nghip l mt t chc kinh t c tn,

c ti sn, c tr s giao dch n nh, c ng k kinh doanh theo quy nh ca

php lut nhm thc hin cc hot ng kinh doanh.

Theo iu 3- Lut Thng mi: Hot ng thng mi l hot ng nhm

mc ch sinh li, bao gm mua bn hng ho, cung ng dch v, u t, xc tin

thng mi v cc hot ng nhm mc ch sinh li khc.

Thng mi bn l phn nh mi quan h bun bn hng ha v cc dch v

gia nhng nh sn xut, nh cung ng dch v hoc cc thng gia vi bn kia l

nhng ngi tiu dng cui cng. Khi hon thnh cc hot ng mua, bn l hng

ha s kt thc qu trnh lu thng v i vo lnh vc tiu dng tha mn nhu

cu khc nhau ca x hi. Hot ng phn phi bn l din ra trn th trng thng

qua cc ch, ca hng chuyn doanh, bch ho, tng hp, cc siu th, hi ch,...

T , c th khi qut khi nim doanh nghip phn phi bn l l mt n

v kinh doanh thng mi c thnh lp hp php, hng vo vic mua bn hng

ha tha mn nhu cu ca ngi tiu dng nhm mc ch tm kim li nhun.

c th ca doanh nghip phn phi bn l l hot ng trong lnh vc phn

phi lu thng, thc hin lu chuyn hng ha t ni sn xut n ni tiu dng

ch khng sn xut ra cc hng ha , mua bn ch khng phi tiu dng.

Doanh nghip phn phi bn l l mt t chc, mt n v kinh doanh c

cc iu kin m php lut qui nh v cho php kinh doanh nhng mt hng php

lut khng cm. Doanh nghip phn phi bn l phi c t chc, m bo nhng

iu kin v vn, v t cch php nhn v chu trch nhim trc php lut v hnh

vi kinh doanh v hng ha kinh doanh ca mnh.

27

1.1.2.2 Phn loi doanh nghip phn phi bn l

C nhiu tiu ch phn loi cc doanh nghip phn phi bn l, lun n tp

trung vo 04 tiu ch: theo mc chuyn doanh; theo quy m doanh nghip; theo

hnh thc s hu; v theo hnh thc t chc bn hng. C th:

a) Theo mc chuyn doanh

Theo tiu ch ny c th chia thnh 3 loi doanh nghip phn phi bn l:

- Doanh nghip kinh doanh chuyn mn ha: l doanh nghip ch chuyn

kinh doanh mt hoc mt nhm hng ha c cng cng dng, trng thi hoc tnh

cht nht nh. Chng hn kinh doanh xng du, kinh doanh xi mng,...

- Doanh nghip kinh doanh tng hp: l doanh nghip kinh doanh nhiu hng

ha c cng dng, trng thi, tnh cht khc nhau, kinh doanh khng l thuc vo

loi hng ha hay th trng truyn thng, bt c hng ha no c li th l kinh

doanh. y l loi hnh kinh doanh ca cc h tiu thng, ca hng bch ha tng

hp, cc siu th, trung tm thng mi.

- Doanh nghip kinh doanh a dng ha (hn hp): l doanh nghip kinh

doanh nhiu mt hng khc nhau, nhng bao gi cng c nhm mt hng kinh

doanh ch yu c cng cng dng, trng thi hoc tch cht. ng thi hot ng

kinh doanh nhiu lnh vc khc nhau nhng lun xc nh linh c kinh doanh

chin lc, xng sng.

b) Theo quy m ca doanh nghip

xp loi cc doanh nghip ngi ta thng cn c vo h thng cc tiu

ch nh gi quy m nh: Gi tr tng sn lng; tng s vn; tng doanh thu; tng

li nhun; s lng lao ng. Theo quy m doanh nghip c th chia thnh ba loi

doanh nghip: Doanh nghip c quy m nh; doanh nghip c quy m va; v

doanh nghip c quy m ln.

Theo World Bank, doanh nghip c chia thnh 4 loi tng ng vi s

lng lao ng bao gm: doanh nghip siu nh (s lao ng < 10 ngi), doanh

nghip nh (s lao ng t 10 ngi n di 50 ngi), doanh nghip va (s lao

ng t 50 ngi n 300 ngi), doanh nghip ln (s lao ng > 300 ngi).

28

Vit Nam, theo Ngh nh s 56/2009/N-CP ngy 30/6/2009 ca Chnh

ph v tr gip pht trin doanh nghip nh v va: Doanh nghip nh v va l c

s kinh doanh ng k kinh doanh theo quy nh php lut, c chia thnh ba

cp: siu nh, nh, va theo quy m tng ngun vn (tng ngun vn tng ng

tng ti sn c xc nh trong bng cn i k ton ca doanh nghip) hoc s

lao ng bnh qun nm (tng ngun vn l tiu ch u tin). Trong lnh vc thng

mi v dch v chia thnh:

- Doanh nghip siu nh: s lao ng 10 ngi tr xung;

- Doanh nghip nh: tng ngun vn 10 t ng tr xung, s lao ng t

trn 10 ngi n 50 ngi;

- Doanh nghip va: tng ngun vn trn 10 t ng n 50 t ng, s lao

ng t trn 50 ngi n 100 ngi.

c) Theo hnh thc s hu

- Doanh nghip nh nc, gm: (1) Doanh nghip 100% vn Nh nc hot

ng theo Lut Doanh nghip Nh nc do trung ng qun l v a phng qun l;

(2) Cng ty trch nhim hu hn Nh nc do trung ng qun l v a phng qun

l; (3) Cng ty c phn vn trong nc m Nh nc chim gi trn 50% vn iu l.

- Doanh nghip ngoi Nh nc gm cc doanh nghip vn trong nc, m

ngun vn thuc s hu tp th, t nhn mt ngi hoc nhm ngi hoc c s

hu Nh nc nhng chim t 50% vn iu l tr xung. Cc doanh nghip phn

phi bn l ngoi Nh nc gm: (1) Cc hp tc x; (2) Cc doanh nghip t nhn;

(3) Cc cng ty hp danh; (4) Cc cng ty trch nhim hu hn t nhn; (5) Cc

cng ty c phn khng c vn Nh nc; (6) Cc cng ty c phn c t l vn Nh

nc t 50% vn iu l tr xung.

- Doanh nghip c vn u t trc tip ca nc ngoi (doanh nghip FDI)

gm cc doanh nghip phn phi bn l c vn u t trc tip ca nc ngoi,

khng phn bit t l vn ca bn nc ngoi gp l bao nhiu. C hai loi hnh ch

yu l doanh nghip 100% vn nc ngoi v doanh nghip lin doanh gia nc

ngoi vi cc i tc trong nc.

29

- C s sn xut kinh doanh c th: l h c th c cc ca hng, quy hng,

im bn hng. Kinh doanh cc hng ha rt a dng phc v nhu cu tiu dng ca

nhn dn.

d) Theo hnh thc t chc hot ng bn hng

Theo Quyt nh s 337/Q-BKH ngy 10/4/2007 ca B K hoch v u

t v vic ban hnh quy nh ni dung h thng ngnh kinh t ca Vit Nam. Bn l

l hot ng bn li (khng lm bin i hng ho) hng ho loi mi v loi qua

s dng cho cng ng, cho tiu dng ca c nhn, h gia nh hoc tiu dng x

hi, c thc hin cc ca hng chuyn doanh, ca hng tng hp, trung tm

thng mi, quy hng, sp bn hng, ca hng nhn t v tr hng qua bu in,

hp tc x mua bn, bn hng lu ng hoc ti ch. Phn loi hot ng bn l

trc ht cn c vo im bn hng, ni bn hng. Trn c s ny, bn l c

phn chia thnh:

- Bn l trong cc ca hng kinh doanh tng hp, nhm ny gm: Bn l

nhiu loi sn phm cng mt ca hng (ca hng khng chuyn doanh), nh siu

th, trung tm thng mi, ca hng bch ho.

- Bn l hng ha trong cc ca hng chuyn doanh, nhm ny gm: Bn l

lng thc, thc phm, ung hoc sn phm thuc l thuc lo; nhin liu ng

c; thit b cng ngh thng tin lin lc; thit b gia nh khc; hng vn ha, gii

tr; v cc hng ho khc.

- Bn bn l lu ng hoc bn ti ch, nhm ny gm: Bn l cc hng ha

loi mi v hng qua s dng ca cc quy hng, kit, sp hng, gian hng ti

ch c nh hoc quy hng c th di chuyn c, bn lu ng trn ng.

- Bn l hnh thc khc (tr bn l ti ca hng lu ng hoc ti ch), nhm

ny gm: Bn l hng ha thng qua cc phng thc nh t hng qua ng bu

in, internet, chuyn hng n a ch theo yu cu ca ngi mua, bn l qua my

bn hng t ng...

30

1.2 Nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l

1.2.1 Khi nim nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l

1.2.1.1 Khi qut chung v canh tranh, nng lc cnh tranh v li th canh tranh

a) Khi nim cnh tranh

Cnh tranh l mt khi nim c nhiu cch hiu khc nhau. Khi nim ny

c s dng cho c phm vi doanh nghip, phm vi ngnh, phm vi quc gia hoc

phm vi khu vc lin quc gia v.v... iu ny ch khc nhau ch mc tiu c

t ra phm vi doanh nghip hay phm vi ngnh hay phm vi quc gia m

thi. Chng hn, i vi mt doanh nghip mc tiu ch yu l tn ti v tm kim

li nhun, th i vi mt quc gia mc tiu l ch yu li l nng cao mc sng v

phc li cho nhn dn v.v...

Cnh tranh gn lin vi hnh vi ca ch th nh cc doanh nghip, cc c

nhn kinh doanh hay mt nn kinh t. Trong qu trnh cnh tranh vi nhau, ginh

li th v pha mnh, cc ch th phi p dng nhiu bin php nhm duy tr v pht

trin v th ca mnh trn th trng. c rt nhiu nh ngha v nng lc cnh

tranh c a ra, v d:

Theo K. Marx: Cnh tranh l s ganh ua, u tranh gay gt gia cc nh t

bn nhm dnh git nhng iu kin thun li trong sn xut v tiu dng hng ha

thu c li nhun siu ngch. Nghin cu su v sn xut hng ha t bn ch

ngha v cnh tranh t bn ch ngha K.Marx pht hin ra quy lut c bn ca

cnh tranh t bn ch ngha l quy lut iu chnh t sut li nhun bnh qun, v

qua hnh thnh nn h thng gi c th trng. Quy lut ny da trn nhng

chnh lch gia gi c chi ph sn xut v kh nng c th bn hnh ho di gi tr

ca n nhng vn thu c li nhun.

Theo T in kinh doanh (xut bn nm 1992 Anh): Cnh tranh trong c

ch th trng c nh ngha l S ganh ua, s knh ch gia cc nh kinh

doanh nhm ginh ti nguyn sn xut cng mt loi hng ho v pha mnh.

Theo T in Bch khoa Vit nam (tp 1): Cnh tranh (trong kinh doanh) l

hot ng tranh ua gia nhng ngi sn xut hng ho, gia cc thng nhn,

31

cc nh kinh doanh trong nn kinh t th trng, chi phi quan h cung cu, nhm

dnh cc iu kin sn xut, tiu th th trng c li nht.

Hai nh kinh t hc M P.A Samuelson v W.D.Nordhaus trong cun kinh t

hc (xut bn ln th 12) cho rng: Cnh tranh (Competition) l s knh ch gia

cc doanh nghip cnh tranh vi nhau dnh khch hng hoc th trng. Hai tc

gi ny cho cnh tranh ng ngha vi cnh tranh hon ho (Perfect Competition).

Theo tc gi Tn Tht Nguyn Thim trong tc phm Th trng, chin lc,

c cu th cnh tranh trong thng trng khng phi l dit tr i th ca mnh

m chnh l phi mang li cho khch hng nhng gi tr gia tng cao v mi l hn

khch hng la chn mnh ch khng la chn i th cnh tranh [55, tr.118].

Theo tc gi ng c Thnh trong tc phm Nng cao nng lc cnh tranh

ca doanh nghip thi hi nhp cho rng: Cnh tranh l mt quan h kinh t, tt

yu pht sinh trong c ch th trng vi vic cc ch th kinh t ganh ua gay gt

ginh git nhng iu kin c li v sn xut v tiu th hng ha nhm chim

lnh th trng, ginh ly khch hng thu c li nhun cao nht. Mc ch cui

cng trong cuc cnh tranh l ti a ha li ch i vi doanh nghip v i vi

ngi tiu dng l li ch tiu dng v s tin li [54, tr.74].

Ti din n Lin hp quc trong bo co v cnh tranh ton cu nm 2003 th

nh ngha cnh tranh i vi mt quc gia l Kh nng ca nc t c

nhng thnh qu nhanh v bn vng v mc sng, ngha l t c cc t l tng

trng kinh t cao c xc nh bng cc thay i ca tn sn phm quc ni

(GDP) tnh trn u ngi theo thi gian.v.v...

T nhng nh ngha v cc cch hiu khng ging nhau trn y c th rt ra

quan im chung v cnh tranh phm vi doanh nghip sau y:

Cnh tranh l s ganh ua gia nhng cc t chc, c nhn c chc nng

nh nhau thng qua cc hnh ng, n lc v cc bin php ginh phn thng

trong cuc ua, tha mn cc mc tiu ca mnh. Cc mc tiu ny c th l th

phn, li nhun, hiu qu, an ton, danh ting....

Cnh tranh cng lun tn ti hai mt ca mt vn l mt tch cc v mt

tiu cc. kha cnh tch cc, cnh tranh l nhn t quan trng gp phn phn b

32

cc ngun lc c hn ca x hi mt cch hp l, trn c s gip nn kinh t to

lp mt c cu kinh t hp l v hot ng c hiu qu. Bn cnh , cnh tranh

gp phn thc y s tin b ca khoa hc cng ngh, dn n gia tng nng sut

sn xut x hi, s dng hiu qu cc yu t sn xut u vo nhm tha mn ti a

nhu cu x hi thng qua cc sn phm, dch v cht lng cao, gi thnh h, mu

m a dng... kha cnh tiu cc, nu cnh tranh ch nhm mc ch chy theo li

nhun m bt chp tt c th song song vi li nhun c to ra, c th xy ra

nhiu hu qu nghim trng cho x hi nh mi trng sinh thi b hy hoi, nguy

hi cho sc khe con ngi, o c x hi b xung cp, nhn cch con ngi b

tha ha. Nu xy ra tnh trng ny, nn kinh t quc gia s pht trin mt cch lch

lc v khng v li ch ca s ng.

b) Khi nim li th cnh tranh

Mt doanh nghip c xem l c li th cnh tranh khi t l li nhun ca n

cao hn t l bnh qun trong ngnh. V doanh nghip c mt li th cnh tranh

bn vng khi n c th duy tr t l li nhun cao trong mt thi gian di.

Theo Jack Welch, nu khng c li th th ng cnh tranh. Li th l nn tng

cho s cnh tranh. Chnh v vy, li th cnh tranh l nhng g lm cho doanh nghip

ni bt, nhng ci m cc i th cnh tranh khc khng c, doanh nghip s hot

ng tt hn nhng doanh nghip khc. Li th cnh tranh l yu t cn thit cho s

thnh cng v tn ti lu di, hay khc bit so vi cc i th cnh tranh.

Theo Porter, li th cnh tranh (theo l li nhun cao hn) n vi cc

doanh nghip no c th to ra gi tr vt tri. V cch thc to ra gi tr vt

tri l hng n vic gim thp chi ph kinh doanh v/ hoc to khc bit sn phm

v th khch hng nh gi n cao hn v sn lng tr mt mc gi tng thm.

C bn yu t to nn li th cnh tranh l: hiu qu, cht lng, s ci tin

v s p ng khch hng. Mi yu t u c s nh hng n vic to ra s khc

bit. Bn yu t ny s gip doanh nghip to ra gi tr cao hn thng qua vic h

thp chi ph hay to s khc bit v sn phm so vi cc i th. T , doanh

nghip c th lm tt hn i th v c li th cnh tranh.

33

c) Khi nim nng lc cnh tranh

Trong T in thut ng chnh sch thng mi [17]: Sc cnh tranh l nng

lc ca mt doanh nghip, hoc mt ngnh, mt quc gia khng b doanh nghip

khc, ngnh khc nh bi v kinh t.

Theo Michael Porter [40]: nng lc cnh tranh l kh nng sng to ra nhng sn

phm c quy trnh cng ngh c o to ra gi tr gia tng cao, ph hp vi nhu

cu khch hng, hoc sn phm c chi ph thp, nng sut cao nhm tng li nhun.

Khi nghin cu nng lc cnh tranh ngi ta thng phn bit nng lc cnh

tranh theo 4 cp : nng lc cnh tranh quc gia, nng lc cnh tranh ngnh, nng

lc cnh tranh doanh nghip v nng lc cnh tranh ca sn phm.

- Nng lc cnh tranh quc gia:

Nng lc cnh tranh quc gia c th hiu l vic xy dng mt mi trng kinh

t chung, m bo phn b hiu qu cc ngun lc, t v duy tr mc tng trng

cao, bn vng. Mi trng cnh tranh kinh t chung c ngha rt ln i vi vic

thc y qu trnh t iu chnh, la chn ca cc nh kinh doanh v cc doanh

nghip theo cc tn hiu th trng c thng tin y . Ngc li, s chuyn dch

c cu ngnh theo hng ngy cng c hiu qu hn, tc tng trng, s phn

thnh kinh t li ph thuc vo s pht trin nng ng ca doanh nghip.

Ngoi nhng yu t v ti nguyn thin nhin, v tr a kinh t..., theo Din

n Kinh t Th gii (WEF) nm 1999, khun kh ni dung xc nh nng lc cnh

tranh tng th cp quc gia bao gm 8 nhm nhn t ch yu: m ca kinh t;

Chnh ph - vai tr ca Nh nc v tc ng ca chnh sch ti kho; ti chnh tin

t; cng ngh; c s h tng; qun l (cht lng qun l ni chung); lao ng; th

ch (hiu lc ca php lut v th ch ca x hi). Cc yu t v nng lc cnh

tranh quc gia c nh hng rt ln n nng lc cnh tranh ca doanh nghip, n

thu ht u t nc ngoi di iu kin cnh tranh quc t ngy cng gay gt hn.

Vic nng cao nng lc cnh tranh quc gia v duy tr kh nng l mt yu cu

ra i vi nn kinh t trong iu kin hi nhp kinh t quc t. Tuy nhin, hin

nay WEF nh gi nng lc cnh tranh ca cc quc gia trong Bo co nng lc

34

cnh tranh ton cu 2010-2011 ca WEF da trn 3 hng mc cho im chnh, bao

gm 12 tr ct khc nhau: hng mc th nht (cc yu cu c bn) gm 4 tr ct l

th ch, c s h tng, mi trng kinh t v m, gio dc c bn v chm sc y t;

hng mc th hai (cc nhn t ci thin hiu qu) gm 6 tr ct l gio dc bc cao

v o to, tnh hiu qu ca th trng hng ha, tnh hiu qu ca th trng lao

ng, mc pht trin ca th trng ti chnh, mc sn sng v cng ngh,

quy m th trng; hng mc th ba (cc nhn t v sng to v pht trin) gm 2

tr ct l trnh pht trin ca doanh nghip v nng lc sng to. Trong mi tr

ct ny li bao gm nhiu yu t khc nhau xp hng. Chng hn, tr ct th ch

bao gm 21 yu t, t quyn s hu tr tu ti mc bo v nh u t.

- Nng lc cnh tranh ngnh:

Nng lc cnh tranh gia cc ngnh l cuc cnh tranh gia cc doanh nghip

trong cc ngnh sn xut khc nhau nhm mc ch u t c li hn. Kt qu ca

cuc cnh tranh ny l hnh thnh nn t sut li nhun bnh qun v gi tr sn xut

hng ha. Nng lc cnh tranh ca ngnh ph thuc vo 4 nhm yu t:

+ Nhm yu t do ngnh t quyt nh bao gm chin lc pht trin ngnh,

sn phm ch to, la chn cng ngh, o to cn b, u t nghin cu cng ngh

v pht trin sn phm, chi ph sn xut v quan h vi bn hng...

+ Nhm cc yu t do Chnh ph quyt nh, to ra mi trng kinh doanh

bao gm: thu, li sut ngn hng, t gi hi oi, chi ngn sch cho hot ng

R&D, h thng lut php iu chnh quan h gia cc bn tham gia th trng...

+ Nhm cc yu t m Chnh ph v ngnh ch quyt nh c mt phn

nh: nguyn liu u vo sn xut, nhu cu ca ngi tiu dng, mi trng thng

mi quc t...

+ Nhm cc yu t hon ton khng th quyt nh c nh: mi trng t

nhin, quy lut kinh t...

- Nng lc cnh tranh ca doanh nghip:

C rt nhiu cch tip cn khc nhau v nng lc cnh tranh ca doanh nghip:

35

Nng lc cnh tranh ca doanh nghip l kh nng duy tr v m rng th

phn, thu li nhun ca doanh nghip. y l cch quan nim kh ph bin hin

nay, theo , nng lc cnh tranh l kh nng tiu th hng ha, dch v so vi i

th v kh nng thu li ca cc doanh nghip. Cc quan nim ny c th gp

trong cc cng trnh nghin cu ca Mehra (1998), Ramasamy (1995), Buckley

(1991), Schealbach (1989) hay trong nc nh ca CIEM (y ban Quc gia v

Hp tc Kinh t quc t). Cch quan nim nh vy tng ng vi cch tip cn

truyn thng nu trn.

Nng lc cnh tranh ca doanh nghip cn c coi l kh nng chng chu

trc s tn cng ca doanh nghip khc. Chng hn, Hi ng Chnh sch nng

lc ca M a ra nh ngha: nng lc cnh tranh l nng lc kinh t v hng ha

v dch v trn th trng th gii. y ban quc gia v Hp tc Kinh t quc t

(CIEM) cho rng: nng lc cnh tranh l nng lc ca mt doanh nghip khng b

doanh nghip khc nh bi v nng lc kinh t. Quan nim v nng lc cnh

tranh nh vy mang tnh cht nh tnh, kh c th nh lng.

Nng lc cnh tranh c th ng ngha vi nng sut lao ng. Theo T chc

Hp tc v Pht trin Kinh t (OECD), nng lc cnh tranh ca doanh nghip l sc

sn xut ra thu nhp tng i cao trn c s s dng cc yu t sn xut c hiu

qu lm cho cc doanh nghip pht trin bn vng trong iu kin cnh tranh quc

t. Theo M.Porter (1990), nng sut lao ng l thc o duy nht v nng lc cnh

tranh. Tuy nhin, cc quan nim ny cha gn vi vic thc hin cc mc tiu v

nhim v ca doanh nghip.

Nng lc cnh tranh cn c xem nh l kh nng to dng, duy tr, s dng

v sng to mi cc li th cnh tranh ca doanh nghip, c kh nng to ra nng

sut v cht lng cao hn i th cnh tranh, chim lnh th phn ln, to ra thu

nhp cao v pht trin bn vng.

Nh vy, cho n nay quan nim v nng lc cnh tranh ca doanh nghip vn

cha c hiu thng nht. Nng lc cnh tranh ca doanh nghip c nhng c

im sau:

36

Mt l, nng lc cnh tranh ca doanh nghip c a ra ph hp vi iu

kin, bi cnh v trnh pht trin trong tng thi k. Chng hn, trong nn kinh

t th trng t do trc y, cnh tranh ch yu trong lnh vc bn hng v nng

lc cnh tranh ca doanh nghip ng ngha vi vic bn c nhiu hng ha hn

i th cnh tranh; trong iu kin th trng cnh tranh hon ho, cnh tranh trn

c s ti a ha s lng hng ha nn nng lc cnh tranh ca doanh nghip th

hin th phn; cn trong iu kin kinh t tri thc hin nay, cnh tranh ng ngha

vi m rng khng gian sinh tn, doanh nghip phi cnh tranh khng gian, cnh

tranh th trng, cnh tranh t bn v do vy, quan nim v nng lc cnh tranh

cng ang thay i cho ph hp vi iu kin mi.

Hai l, nng lc cnh tranh ca doanh nghip th hin kh nng tranh ua,

tranh ginh ca cc doanh nghip khng ch v nng lc thu ht v s dng cc yu

t sn xut, kh nng tiu th hng ha m c kh nng m rng khng gian sinh

tn ca sn phm, kh nng sng to sn phm mi.

Ba l, nng lc cnh tranh ca doanh nghip th hin c phng thc cnh

tranh ca doanh nghip , bao gm c nhng phng thc truyn thng v c

nhng phng thc hin i - khng ch da trn li th so snh m cn da vo li

th cnh tranh ca doanh nghip.

T nhng c im trn, nng lc cnh tranh ca doanh nghip c hiu l

kh nng duy tr v nng cao li th cnh tranh trong vic tiu th sn phm, m

rng mng li tiu th, thu ht v s dng c hiu qu cc yu t sn xut nhm

t li ch kinh t cao v m bo s pht trin kinh t bn vng.

- Nng lc cnh tranh sn phm, dch v (SPDV):

Khi ni ti nng lc cnh tranh ca doanh nghip khng th khng bn ti

nng lc cnh tranh ca cc SPDV do doanh nghip sn xut cung cp. Doanh

nghip c nng lc cnh tranh th cc hng ha dch v do doanh nghip cung cp

phi c nng lc cnh tranh. Nng lc cnh tranh ca SPDV th hin nng lc thay

th mt SPDV khc ng nht hoc khc bit, c th do c tnh, cht lng hoc

37

gi c SPDV em li. Nng lc cnh tranh ca SPDV l mt trong nhng yu t cu

thnh nng lc cnh tranh ca doanh nghip. Trn cng mt th trng, nng lc

cnh tranh ca SPDV v nng lc cnh tranh ca doanh nghip l hai khi nim rt

gn vi nhau.

Nng lc cnh tranh ca SPDV chnh l nng lc nm gi v nng cao th

phn ca loi SPDV so vi SPDV cng loi ca mt doanh nghip khc tiu th

cng mt khu vc th trng v trong cng thi gian nht nh.

Nng lc cnh tranh ca SPDV c th hiu l s vt tri so vi cc SPDV

cng loi trn th trng v cht lng v gi c khi cc SPDV tham gia cnh tranh

u p ng c cc yu cu ca ngi tiu dng, mang li gi tr s dng cao

nht trn mt n v gi c.

Khi nh gi nng lc cnh tranh ca SPDV ngi ta thng s dng cc ch

tiu chnh nh: sn lng, doanh thu, li nhun, th phn. Cc ch tiu ny l biu

hin bn ngoi ca nng lc cnh tranh ca SPDV cho thy kt qu ca qu trnh

hot ng sn xut kinh doanh ca SPDV. Khi em so snh vi i th, chng th

hin mt cch trc gic sc mnh tng th v v th hin ti ca SPDV ca doanh

nghip trn th trng.

1.2.1.2 Nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l

Nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l c nhng c im c

bn sau:

Th nht, trong iu kin kinh t th trng, yu cu ca khch hng l chun

mc nh gi nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l. Bi l, yu

cu ca khch hng va l mc tiu, va l ng lc ca sn xut, kinh doanh.

Cng mt loi sn phm, cc nhm khch hng khc nhau c nhng nhu cu rt

khc nhau.

Th hai, yu t c bn to nn sc mnh trong vic li ko khch hng phi l

thc lc ca doanh nghip phn phi bn l. Thc lc ny ch yu c to thnh

t nhng yu t ni ti ca doanh nghip v c th hin uy tn ca doanh

nghip phn phi bn l.

38

Th ba, ni ti nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l lun

hm so snh vi doanh nghip hu quan (cc i th cnh tranh) cng hot ng

trn th trng. Mun to nn nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip phn phi

bn l thc th, thc lc ca doanh nghip phi to nn li th so snh vi cc i

th cnh tranh. Chnh nh li th ny, doanh nghip phn phi bn l c th gi

c khch hng ca mnh v li ko khch hng ca cc i th cnh tranh.

Th t, cc biu hin nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l

c quan h rng buc nhau. Mt doanh nghip phn phi bn l c nng lc cnh

tranh khi n c kh nng tha mn y nht tt c nhng yu cu ca khch

hng. Song kh c doanh nghip phn phi bn l no c c yu cu ny, thng

th c li th v mt ny, li c th yu v mt khc. Bi vy, vic nh gi ng

n li th cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l c ngha trng yu vi

vic tm cc gii php nng cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip ny.

Theo S.Day khi nim nng lc cnh tranh ca doanh nghip dch v c

hiu l tng ha cc tri thc, k thut v kinh nghim m khi tch hp chng vo

cc qu trnh, cc hot ng cung ng gi tr cho khch hng cho php ti a ha

hiu lc tha dng cc ngun lc t c li th cnh tranh trong di hn trn

c s cung ng cc gi tr dch v c tnh khc bit, duy nht, kh bt chc v hiu

sut cao ca doanh nghip dch v.

Theo , tc gi lun n a ra quan nim nng lc cnh tranh ca doanh

nghip phn phi bn l ph hp vi thc tin ca Vit Nam hin nay nh sau:

Nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l l kh nng duy tr

v nng cao li th cnh tranh trong vic tiu th sn phm - dch v, to ra nhng

sn phm - dch v hp dn ngi tiu dng, m rng mng li tiu th, thu ht v

s dng c hiu qu cc yu t sn xut nhm thu c li nhun ngy cng cao,

ci tin v tr so vi cc i th cnh tranh trn th trng v m bo s pht trin

kinh t bn vng.

Nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l th hin vic lm tt

hn vi cc doanh nghip trong ngnh v doanh thu, th phn, kh nng sinh li v

t c thng qua cc hnh vi chin lc, c nh ngha nh l mt tp hp cc

cc hot ng to ra li th cnh tranh trong di hn so vi cc i th khc trn

39

th trng. tn ti, pht trin v to ra li th canh tranh ca mnh mi doanh

nghip u s dng nhng cng c ring ca mnh nh gi c, sn phm, h thng

phn phi, cc hot ng xc tin...,cng nh bng nhng cng c marketing khc

tc ng ti mi trng nh lm tng li nhun cho doanh nghip. Trong ,

vic to ra nhng gi tr dch v c tnh khc bit, duy nht, kh bt chc v hiu

sut cao l nhng kha cnh rt quan trng ca qu trnh cnh tranh.

1.2.2 Tiu ch nh gi nng lc cnh tranh ca doanh nghip phn phi bn l

1.2.2.1 Tng quan v tiu ch nh gi nng lc cnh tranh ca doanh nghip trn

th gii

T nhng cch tip cn khc nhau, cc nh nghin cu a ra nhng tiu

ch khc nhau phn tch v nh gi nng lc cnh tranh ca doanh nghip ni

chung v doanh nghip phn phi bn l ni ring nh sau:

Theo Gold Smith v Clutter Buck, nng lc cnh tranh ca doanh nghip c

o lng bng 3 tiu ch: 1) tng trng ti sn vn, doanh s v li nhun trong 10

nm lin tc; 2) s ni ting trong ngnh nh l mt doanh nghip dn u; 3) sn

phm dch v c ngi tiu dng a chung [110].

Theo Baker v Hard, c 4 tiu ch nh gi nng lc cnh tranh ca doanh

nghip: 1) t sut li nhun, 2) th phn, 3) tng trng xut khu, 4) quy m [96].

Theo Peters v Waterman, nng lc cnh tranh ca doanh nghip c o

bng 7 tiu ch bao gm 3 t