p raktisch

Natuur beleven met kinderen

Elk kind heeft recht opnatuur en de natuur heeft recht op het kind. De samenleving heeft er belang bij dat alle kinderen in en met de natuur opgroeien. Dat heeftniet alleen invloed op hun welzijn, gezondheid, ontwikkeling en weerbaarheidmaar zorgt er ook voor dat zij zich als volwassenen natuur- en milieuvriendelijkgedragen. (pagina 25)

Breng flow in het leren Door eerst het enthousiasme aan te wakkeren, dan de aandacht te richten via de zintuigen endaarna de kinderen directe natuurervaringen te laten op doen. Sluit af met hetdelen van ervaringen en inspiratie, eventueel met verhalen en liedjes.

Natuurconcert Ga eens een poosje op een fijn plekje in de natuur zitten en zet je oren wagenwijd open. Zijn het natuurlijke geluidenof hoor je ook motoren en machines?

Heb je wel eens een gesprekmet de natuur gehouden?Gekke vraag? Toch kom je zo heel veel te weten. Misschien niet wat in de boekenstaat, maar die kan je altijd nog lezen…

Topervaring Kennis is leuk, maar topervaringen zijn belangrijker. Je kunt natuurlijk wachten tot de zon roodgloeiend ondergaat, of toter een roodborstje op je raam komt tikken, maar je kunt de natuur ook een beetjehelpen door zelf voor topervaringen te zorgen. (pagina 26)

Meer weten?Sharing Nature® is een leer-methode voor natuur- enmilieueducatie, ontwikkelddoor Joseph Cornell in de VS.Over de hele wereld zijnSharing Nature workshops tevolgen, ook in Nederland.Sharing Nature activiteitenzijn erop gericht kinderen eendiepgaande ervaring op telaten doen in de natuur. Meedoen? Zie www.sharing-nature.nl.

“Ga als begeleider

niet tussen het

kind en de natuur

instaan door

erover te vertel-

len, maar laat de

kinderen zélf hun

(top)ervaringen

opdoen met de

natuur.”

Joseph Cornell

“Wanneer je schoonheid kunt

vinden in de wereld, dan kun

je schoonheid vinden in

jezelf.” Marjolein, 12 jaar

e d u c a r e 2/2011 [ pagina 23 ]

e d u c a r e[ pagina 24 ] 2/2011

Websiteswww.sharingnature.nl

Kijk!Door de natuur te ervaren via dezintuigen, leren kinderen zich tefocussen. Speel daarvoor intweetallen het cameraspel: de‘camera’ sluit de ogen en de‘fotograaf’ leidt de camera.Aangekomen bij een mooi uit-zicht of close-up tikt de foto-graaf tweemaal op de schoudervan de camera. Deze doet zijn

ogen open en kijkt, tot de fotograafopnieuw twee tikjes geeft en de ‘lens’

weer sluit. Met gesloten ogen wordt decamera door de fotograaf meegenomen

naar de volgende fotoplek. Zo maak je driefoto’s. Wissel dan zodat de ander de camera is. De

camera heeft steeds maar een paar seconden om te kijken,waardoor de gedachten geen kans krijgen af te dwalen. De aandachtwordt geconcentreerd en rustig.

Erbij blijvenVraag kinderen of jongeren zo lang ze kunnen naar een mooie boomte kijken en om hun hand op te steken zodra hun aandacht afdwaaltnaar andere gedachten. Waarschijnlijk zijn binnen zes seconden allehanden omhoog! Hoe kun je kinderen helpen op te gaan in de

natuur en diepgaandeervaringen te hebben,wanneer hun gedachtenen lichamen zo ruste-loos zijn? De kracht ligtin het bieden van uitda-gende activiteitenwaarbij ze zich moetenfocussen op hun zintui-gen. Door deze gerichteaandacht komt het den-ken tot rust en neemthet concentratievermo-gen toe. Daarmeeneemt ook het vermo-gen om te leren toe.

Kaartenset voor buitenJoseph Cornell is de bedenker van Sharing Nature. Mensen helpen samen tevallen met de natuur is zijn passie. Zijn boeken werden vertaald in meer dan20 talen. Sharing Nature zorgde voor een wereldwijde revolutie binnennatuur- en milieu-educatie door de ervaringsgerichte insteek. Met SharingNature spelvormen verleg je de aandacht van leren óver de natuur met hethoofd naar leren ván de natuur door er diepgaande ervaringen in op te doen.In Nederland ontwikkelde Earth Games een Sharing Nature kaartenset opwatervast materiaal die mee naar buiten kan. De kaartenset bestaat uit 20spel- en werkvormen van Joseph Cornell om met kinderen in de natuur tedoen en is zowel in het gezin als in het onderwijs goed bruikbaar. ElkeSharing Nature spelvorm creëert een beleving waarin kinderen en volwasse-nen zich verbonden kunnen voelen met de natuur. Bestellen: www.sharingnature.nl

Tien vingersDoe samen eens deze wandelmeditatie. Leg je handen ontspannen opje (boven)benen terwijl je rustig en langzaam loopt. De vingers losjesuit elkaar. Adem rustig en probeer te lopen zonder geluid te maken.Kijk om je heen, kijk omlaag en omhoog. Als je iets ziet wat je mooivindt dan sta je even stil en druk je zacht één van de vingers op jebeen. Loop rustig verder totdat je alle tien de vingers hebt gehad. Alsje wilt, doe dan nog een ronde van tien. Het gaat erom goed te kij-ken en je meer en meer te concentreren op de omgeving (niet om zosnel mogelijk te tellen!). Je kunt dit spel ook zittend of liggend opéén plek doen. Bedenk eventueel speciale opdrachten zoals: tel allevogelgeluiden, kijk naar één ding en neem waar hoeveel verschillen-de kleuren en kleurschakeringen je kunt zien, kijk naar een uitzichten registreer alles wat je ziet, etc.

e d u c a r e 2/2011 [ pagina 25 ]

GeluidenkaartElke speler zoekt metpapier en potloodeen eigen plekje inde buurt. Het spelbegint zodra ieder-een zit. Geef voorafde volgende instruc-tie: Je papier is eensoort landkaart.Teken eerst eenkruisje op het mid-den van het papier:dat ben jijzelf. Elkgeluid dat je hoortmarkeer je op dekaart, bijvoorbeeldmet golvende lijnenvoor de wind of eenmuzieknootje vooreen vogel. De plaatsop het papier geeftzo goed mogelijk derichting en deafstand aan waar

het geluid vandaan komt. Laat iedereen ongeveer 5 tot 10 minutenluisteren en roep de groep dan weer bij elkaar. Bespreek de kaarteneerst in tweetallen. Deel daarna de ervaringen met de hele groep.Hoeveel verschillende geluiden heb je gehoord? Welke geluiden vondje mooi of fijn en welke juist niet? Welke geluiden had je nog nooitgehoord? Waren er dierengeluiden? Welke onnatuurlijke geluiden hebje gehoord? Is er in het gebied waar jullie zijn sprake van ‘geluidsver-vuiling’?

Je eigen natuurgedichtGebruik de natuur als inspiratiebron voor creativiteit. Deze gedichtenworden altijd mooi! Schrijf ze op een mooie plek in de natuur, als afslui-ting van een dag in de natuur. Vouwgedicht: In drietallen. Kies samen een thema. A. schrijft een zin engeeft het papier aan B.. B. schrijft er een zin onder, vouwt het papier omen schrijft een derde zin onder de vouw. C. beantwoordt de zin die nuzichtbaar is weer met een volgende zin en vouwt het papier nogmaalsom. C. schrijft nog een zin onder de vouw die weer door A. wordt beant-woord. Vouw het papier open. Er ontvouwt zich nu – letterlijk - eengedicht.

Zintuigengedicht: Kieseen titel. Schrijf de titelbovenaan. Bijvoorbeeld'Het bos' of 'Buiten zijn'.Vervolgens schrijf jeonder elkaar: voelt als...,klinkt als..., proeft als...,ruikt als..., ziet eruit als....en zet je steeds eenwoord of zin(netje) opde plaats van de puntjes. Verticaal gedicht: Kieséén woord wat jouwnatuurervaringenomschrijft. Schrijf ditwoord groot van bovennaar beneden aan de lin-kerkant van je papier.Schrijf dan achter elkeletter een zin die temaken heeft met deervaringen die je hebtgehad.

Op Internationale Aardedag 2010 gingen kinderen van groep 6,7 en8 van basisschool De Mheen in Apeldoorn voor een dag SharingNature. De betrokkenheid van de kinderen was hoog, alle kinderenwaren de hele dag geboeid. Ook de kinderen die volgens de leer-kracht normaal gesproken ‘problematisch’ zijn en zich moeilijkkunnen concentreren. Op de afsluitende vraag – wat heeft dezedag je gebracht? – antwoordde het drukste jongetje met éénwoord: ‘rust’. Eén van de ouders die mee was, zei onder de indrukte zijn van de samenwerking en saamhorigheid in de groep degehele dag. Er werd veel en diepgaand geleerd.

Het is in het belang van de natuur en de samenleving, dat kinderenopgroeien met en in de natuur. Uit onderzoek blijkt, dat kinderennatuur nodig hebben voor hun welzijn, gezondheid, ontwikkeling enweerbaarheid. Onderzoek toont tevens aan, dat natuur- en milieu-vriendelijk gedrag voortkomt uit kinderervaringen met de natuur.Teken de petitieTeken ook de petitie om het recht op natuur op te nemen in hetwereldwijde Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties en zorger zo voor dat elk kind recht op natuur in de eigen omgeving heeft. Zie www.iederkindheeftrechtopnatuur.nl om de petitie te tekenen.

Wereldwijd recht op natuur

Flow Learning™Met Flow Learning geef je als begeleider Sharing Nature activiteiten een'flow' mee waarin de deelnemers optimaal leren. Flow Learning bestaat uitvier fases en neemt de deelnemers mee in een stroom waarbij iedere faseleidt naar een intensere beleving van de natuur. De symbooltjes (otter,kraai, beer en dolfijn) geven aan bij welke fase een activiteit hoort. Zorgper fase voor één of meer spelvormen. • Spelvormen die het enthousiasme van dedeelnemers aanwakkeren.

• Spelvormen waarmee de deelnemers hunaandacht richten en geconcentreerd rakenvia de zintuigen.

• Directe ervaringen met de natuur waarbijiedereen opgaat in de beleving.

• Het delen van ervaringen en inspiratie. Jekunt fase vier ook gebruiken om inspire-rende verhalen te vertellen. Ook samenzingen past goed in deze afsluitende fase.

e d u c a r e[ pagina 26 ] 2/2011

Tekst: Joseph Cornell, Anne Mijke van HartenFoto's: Sharing Nature Worldwide, Paul Spierings, Elvira Lijbers, Admar Kwant, Erica Janse, Ellenea

Volgende nummer!Hoe kinderen flexibel blijven denken

De kracht van de natuurÉén diepgaande ervaring van opgaan in de natuur kan nieuwe houdin-gen en prioriteiten in het leven in ons wakker maken, wat anders jarenkost om te ontwikkelen. Om liefde voor de natuur te ontwikkelen, zijneigen ervaringen in de natuur nodig; anders blijft de kennis van denatuur afstandelijk en theoretisch. In diepgaande ervaringen vanopgaan in de natuur, ontwikkelen kinderen verwondering en zorg voorde aarde. En dat is goed voor hen, én voor de aarde. Oefening:Herinner je een moment dat je als kind opging in de natuur. Weet jenog wat een indruk dat maakte? Wat voor invloed heeft deze ervaringgehad op jou, als je nu terugkijkt als volwassene?

Vraag het de natuur zelf maarIedereen krijgt potlood en papier. Kies een steen, plant, boom of dier in de directeomgeving uit om te interviewen. Je mag allerlei vragen stellen, alsof je praat meteen goede vriend. Gebruik je verbeeldingskracht om antwoorden te bedenken. Hoeziet de wereld eruit vanuit het perspectief van deze 'vriend'? Probeer je voor testellen hoe het zou zijn om zo te zijn. Vraag bijvoorbeeld: Hoe oud ben je?, Ben jealtijd zo groot geweest als je nu bent?, Waar kom je vandaan?, Hoe is het om hierte leven?, Wat heb je allemaal meegemaakt?. Vraag tot slot: is er iets speciaals datik kan doen voor jou? Praat in de groep na en deel ervaringen.

Topervaringen kun je makenGa, voordat je met kinderen in de natuur aan de slag gaat, zelf het gebied in.Bedenk waar je welke activiteiten kunt doen en vooral, welke ervaringen je kinderendaarmee kunt geven. Staat er bijvoorbeeld een mooie grote boom, laat de kinderendan via een touw geblinddoekt bij die boom uitkomen. Laat hen daar hun blinddoekafdoen. Het beeld van de boom dat je zo meegeeft, zal in hun geheugen gegriftstaan. De ervaring die je op zo’n manier geeft, is heel anders dan gewoon naar deboom toe lopen en uitleggen wat voor soort boom het is. Door op deze manier tewerken, ga je als begeleider niet tussen het kind en de natuur instaan door erover tevertellen, maar laat je de kinderen zélf hun (top)ervaringen opdoen met de natuur.

Dit katern kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):

1. Leren met Hart Focus 2. Schatgraven in jezelf 3. Verrassend tekenen 4. Opgroeien in verbondenheid 5. Leren kun je leren 6. De rol van spiegelneuronen

Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding:

www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden

Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl