Nestor - POWIEŚĆ MINIONYCH LAT.pdf

7/23/2019 Nestor - POWIE MINIONYCH LAT.pdf

1/190

NESTOR

POWIE MINIONYCH LAT


2/190

1.O narodach wiata

Po potopie trzej synowie Noego rozdzielili ziemi Sem, Cham,Jafet. I przypad wschd Semowi: Persja, Baktria, a do Indiiwzdu i wszerz do Rinokorura, to jest od wschodu i do poudnia, iSyria, i Media po rzek Eufrat, Babilon, Korduena, Asyryjczy-cy,Mezopotamia, Arabia Starsza, Elimais, Indie, Arabia Silna,Celesyria, Komagena, Fenicja wszystka.

Chamowi za przypady poudniowe kraje: Egipt, Etiopiaprzylega Indom i druga Etiopia, z ktrej wypywa rzeka etiopska

Czerwona, ciekca na wschd, Tebaida, Libia przylega Cyre-najce, Marmaria, Syrt, Libia druga, Numidia, Masyria, Maury-tania przeciwlega Gadyrowi. Z pooonych za ku wschodowiotrzyma [Cham] Cylicj, Pamfili, Pisydi, Myzj, Likaoni,Frygi, Kabali, Licj, Kari, Lidi, Myzj drug, Troad, Eolid,Bityni, Star Frygi; i wyspy niektre: Sardyni, Kret, Cypr irzek Gihon, zwan Nilem.

Jafetowi za przypady pnocne kraje i zachodnie: Media,Albania, Armenia Maa i Wielka, Kapadocja, Paflagonia, Gala-cja, Kolchida, Bosfor, Meotyda, Derewia, Sarmaci, Taurianie,Scytia, Trakowie, Macedonia, Dalmacja, Molosowie, Tessalia,Lokria, Pelenia, ktra i Peloponezem si zowie, Arkadia, Epir


3/190

Iliryk, Sowianie, Lichnicja, Adriacja, Morze Adriatyckie. OtrzymaJafet te i wyspy: Bretani, Sycyli, Eube, Rodos, Chios, Lesbos,Cyteri, Zacynt, Cefaloni, Itak, Korcyr, cz azjatyckiejstrony, zowic si Jonia, i rzek Tygrys, pync miedzy Media a

Babilonem. Od Morza Ponckiego ku pnocnym stronom maDniestr i Gry Kaukaskie, to jest Wgierskie, i stamtd a doDniepru, oraz inne rzeki: Desn, Prype, Dwin, Wochow, Wog,ktra pynie na wschd, w dzia Semowy. W Jafetowym za dzialesiedz: Ru, Czud i wszelkie ludy: Mera, Muroma, We, Mordwa,Czud Zawoocka, Permianie, Peczera, Jamianie, Jurga, Litwa,Zemigoa, Kor, Letygoa, Liwowie. Lachowie za i Prusowie, iCzudowie przytykaj ku Morzu Wareskiemu. Nad tym za morzemsiedz Waregowie: tdy ku wschodowi do dziau Semowego;

nad tyme morzem siedz oni i ku zachodowi, do ziemi angielskieji do woskiej. Jafetowe bowiem i to pokolenie: Waregowie,Szwedzi, Normanowie, Goci, Ru 1, Anglowie, Galicjanie, Wosi,Rzymianie, Niemcy, Korlagowie, Wenecjanie, Fragowie i inni; oniza siedz od zachodu ku poudniowi i ssiaduj z plemieniemChamowym.

Sem za, Cham i Jafet, rozdzieliwszy ziemi i losy rzuciwszy,postanowili, aby nikt nie przekracza dziau bratniego i y kadyw swoim dziale. By jeden jzyk. A gdy rozmnoyli si ludzie na

ziemi, zamylili zbudowa wie do niebios, za czasw Nektana iFalega. I zebrali si na miejscu pola Senar budowa wie doniebios, a wok niej grd Babilon; i budowali wie tczterdzieci lat, i nie dokoczyli jej. I zstpi Pan Bg obaczy grdi wie, i rzek Pan: Oto rd jeden i jzyk jeden". I pomiesza Bgjzyki, i rozdzieli na siedemdziesit i dwa narody i rozproszy pocaej ziemi. Po zmieszaniu za jzykw Bg wiatrem wielkimzburzy wie; i jest szcztek jej midzy Asyri a Babilonem, i mawzwy i wszerz 5433 okci, i mnogie lata zachowuje si tenszcztek (s. 209211)2.


4/190

2. O narodach sowiaskich

Po zburzeniu za wiey i po rozdzieleniu narodw zajli synowieSemowi wschodnie kraje, a synowie Chamowi kraje poudniowe,Jafetowi za zajli zachd i kraje pnocne. Od tych zasiedemdziesiciu i dwch narodw by nard sowiaski, zplemienia Jafetowego Norycy, ktrzy s Sowianie.

Po mnogich za latach siedli byli Sowianie nad Dunajem, gdzieteraz ziemia wgierska i bugarska. I od tych Sowian rozeszli si poziemi i przezwali si imionami swoimi, gdzie siedli na ktrymmiejscu. Tak wic przyszedszy, siedli nad rzek imieniem Morawai przezwali si Morawianami, adrudzy Czechami nazwali si. A otojeszcze ci Sowianie: Biali Chorwaci i Serbowie, i Chorutanie. Gdybowiem Wosi naszli na Sowian naddunajskich i osiadszy pordnich ciemiyli ich, to Sowianie ci przyszedszy siedli nad Wis i

przezwali si Lachami, a od tych Lachw przezwali si jedniPolanami, drudzy Lachowie Lutyczami, inni Mazowszanami,inni Pomorzanami.

Take ci Sowianie przyszedszy siedli nad Dnieprem i nazwalisi Polanami, a drudzy Drewlanami, dlatego e siedli w lasach, ajeszcze inni siedli midzy Prypeci a Dwin i nazwali siDregowiczami, inni siedli nad Dwin i nazwali si Po-oczanami,od rzeczki, ktra wpada do Dwiny i nazywa si Po-ota. Ci zaSowianie, ktrzy siedli okoo jeziora Ilmenia, przezwali si swoim

imieniem i zaoyli grd, i nazwali go Nowogrodem. A drudzysiedli nad Desn i nad Sem, i nad Su, i nazwali siSiewierzanami. I tak rozszed si nard sowiaski,, a od niego ipismo nazwane sowiaskim (s. 211212).


5/190

3. O pobycie apostoaAndrzeja na ziemi ruskiej

Z Rusi mona i Wog do Bugarw [nadwoaskich] i Chwa-

lisw [Iraczykw zamieszkujcych nad Morzem Kaspijskim] ina wschd doj w dzia Semowy, a Dwin do Ware-gw[Skandynaww], od Waregw do Rzymu, od Rzymu za i doplemienia Chamowego. A Dniepr wpada ujciem w MorzePonckie [Czarne], ktre to morze zowi Ruskim; na jegobrzegach naucza, jak powiadaj, wity Andrzej, brat Pio-trowy.

Gdy Andrzej naucza w Synopie i przyszed do Korsunia,dowiedzia si, e niedaleko Korsunia jest ujcie Dnieprowe, izapragn pj do Rzymu, i przyszed w ujcie Dnieprowe, i

stamtd uda si Dnieprem w gr. I stao si, e przyszed istan pod grami na brzegu. I nazajutrz wstawszy rzecze dobdcych z nim uczniw: Czy widzicie gry te? Ow na tychgrach zajanieje aska Boa, bdzie grd wielki i cerkwie mnogiewzniesie Bg". I wstpi na gry te, bogosawi je, i postawikrzy, i pomodli si do Boga, i zszed z gry tej, gdzie pniejstan Kijw, i poszed Dnieprem w gr. I przyszed do Sowien,gdzie dzi Nowogrd, i widzia ludzi tam mieszkajcych jakijest obyczaj ich, jak si myj i choszcz, i zadziwi si. I poszed

do Waregw, i przyszed do Rzymu, i opowiada, jako naucza ico widzia, i rzek do nich: Dziwo widziaem w ziemisowieskiej, idc tu. Widziaem anie drewniane, i rozpal je doczerwona, i rozbior si, i bdc nadzy oblewaj si ugiemgarbarskim, i bior na si witki mode, i bij si sami, i do tegobij siebie, e za ledwo ywi, i oblej si wod zimn i takoyj. I to czyni kadego dnia, nie mczeni od nikogo, jeno samisi


6/190

mcz, i to poczytuj sobie za kpiel, a nie mczarni". Ci za,syszc o tym, dziwili si. Andrzej za, zabawiwszy w Rzymie,przyszed do Synopy (s. 213214).

4. O zaoeniu Kijowa

Polanie tedy, mieszkajc z osobna, wadali rodami swoimi, boiwiem i do tych braci [o ktrych bdzie mowa] byli tu Polanie i ylikady ze swoim rodem i na swoich miejscach, wadajc rodamiswoimi. I byli trzej bracia: jednemu na imi Kij, a drugiemuSzczek, a trzeciemu Choryw, a siostra ich zwaa si y-bed.Siedzia Kij na grze, gdzie dzi wjazd boryczewski, a Szczek nagrze, ktra dzi zowie si Szczekowica, a Choryw na trzeciejgrze, od niego przezwanej Chorywica. I zaoyli grd w imibrata swojego najstarszego i nazwali go Kijowem. By okoo grodulas i br wielki, i owili tam zwierzyn. Byli to mowie mdrzy iroztropni, nazywali si Polanie, od nich to s Polanie w Kijowie ipo dzi dzie.

Inni za, niewiadomi, mwi, e Kij by przewonikiem; bybowiem u Kijowa wtedy przewz z tamtej strony Dniepru, stdmwiono: na przewz na Kijowy". Lecz gdyby Kij byprzewonikiem, to nie chodziby do Carogrodu. Ale Kij ten wadaw rodzie swoim i chodzi do cara nie wiemy do ktrego,powiadaj tylko, e dostpi wielkiej czci od owego cara, zaktrego przychodzi. Wracajc za przyszed ku Dunajowi iupodoba sobie miejsce, i zaoy grodek may, i chcia si tu zrodem swoim, lecz nie dopucili go okoliczni mieszkacy. Tak i podzi dzie nazywaj Dunajcy grodzisko to Kijowiec. Kij za,przyszedszy w swj grd Kijw, tu ywot zakoczy; i bracia jegoSzczek i Choryw, i siostra ich ybed tu pomarli (s. 214215).


7/190

5. Obyczaje rnych plemion i narodw

Polanie tedy, yjc z osobna, jakomy rzekli, byli rodusowiaskiego i nazwali si Polanami, i Drewlanie wywodzili si ztyche Sowian, i nazwali si Drewlanami; Radymicze za i Wiaty-

cze z Lachw. Byo bowiem dwu braci u Lachw Radym, adrugi Wiatko; i przyszedszy, siedli: Radym nad So, i od niegoprzezwali si Radymicze, a Wiatko siad z rodem swoim nad Ok iod niego przezwali si Wiatycze. I yli w zgodzie Polanie iDrewlanie, i Siewierzanie, i Radymicze, i Wiatycze, i Chorwaci.Dulebowie za mieszkali nad Bugiem, gdzie dzi Wo-ynianie, aUlicze i Tywercy siedzieli nad Dniestrem, ssiadujc z Dunajem.Byo ich mnstwo, siedzieli bowiem nad Dniestrem a do morza, is grody ich i do dnia dzisiejszego; dlatego Grecy nazywali ichWielk Scyti.

[Wszystkie te plemiona] miay swoje obyczaje i prawo ojcwswoich i podania, i kade swj zwyczaj. Polanie wic mieliobyczaj ojcw swoich agodny i cichy, i wstydliwo przed swoimisynowymi i siostrami, przed matkami i ojcami swoimi; synowe zaprzed wiekrami i dziewierzami wielk wstydliwo miay; mielite lubny obyczaj; nie chodzi zi po synow [tzn. narzeczony ponarzeczon], lecz przyprowadzano j wieczorem, a nazajutrz

przynosili, co za ni oddawali. A Drewlanie yli na obrazzwierzcy, po bydlcemu, zabijali jeden drugiego, jedli wszystkonieczyste, i lubw u nich nie bywao, lecz porywali dziewice nadwod. I Radymicze, i Wiatycze, i Siewierzanie jednaki obyczajmieli: yli w lesie, jak wszelki zwierz, jedli wszystko nieczyste imwili spronoci przed rodzicami i przed synowymi. I lubw unich nie bywao, jeno igrzyska midzy sioa-


8/190

mi; schodzili si na igrzyska, na plsy i na wszelkie pieni bie-sowskie, i tu porywali ony sobie, z ktrymi ju wprzdy siumwili; mieli za po dwie i po trzy ony. I jeli kto umiera, toczynili nad nim tryzn, a potem czynili stos wielki i wkadali na ten

stos umarego i spalali, a potem, zebrawszy koci, wkadali je wmae naczynie i stawiali na supie przy drogach, jak czyniWiatycze i dzi. Ten sam obyczaj uprawiali Krywicze i inni poganie,nie znajcy zakonu Boego, jeno sami sobie tworzcy zakon.

Powiada Georgios [Hamartolos] w latopisie: Oto kady nardma albo prawo pisane, lub obyczaje, ktre u nie majcych prawapisanego uwaane s za spucizn ojcw. Z nich za pierwsi sSyryjczycy, yjcy na kocu ziemi, jako prawo majcy obyczajeojcw swoich: nie cudzooy, nie wszeteczni, nie kra, nie

obmawia, nie zabija, i zgoa nie czyni za. Prawo za Bak-trian,zwanych Brachmanami i Wyspiarzami, ktre im pradziadowieprzekazali cnotliwie, jest takie, e misa nie jadaj i wina nie pij,nie wszeteczni i adnego za nie czyni, dla wielkiej bojaniBoej. Inaczej jest u ssiadujcych z nimi Indw. Ci s zabjcy,plugawcy i gniewliwi ponad wszelk miar; a wewntrz [tego] krajumieszkajcy jedz ludzi, zabijaj podrnych i jedz gorzej ni psy.Swoje prawo jest u Chaldejczykw i u Babiloczykw: matkipojmowa, z dziemi braci wszeteczni, i zabija. I wszelki

bezwstyd czyni, uwaajc go za cnot, nawet bdc daleko odkraju swojego. Inne znw prawo maj Gelejowie: niewiasty u nichorz i buduj domy, i mskie roboty robi, lecz za to wszeteczni,ile chc, nie powstrzymywane przez mw i nie upominane. Sza wrd nich chrobre niewiasty, krzepkie do owienia zwierza.Rzdz te niewiasty mami swoimi i panuj nad nimi. W Brytaniiza wielu mw pi z jedn niewiast, i wiele niewiast spkuje zjednym mem, i to bezprawie wykonywaj jako prawo ojcw, bezzazdroci i przeszkody. Amazonki za mw nie maj, jeno jakbezmowne bydlta raz do roku tu przed dniami wiosennymiwychodz ze swej ziemi i spkuj z mczyznami z krajwssiednich, uwaajc t por poniekd za uroczysto i wielkiewito. Gdy za poczn od nich w onie znowu rozbiegn sistamtd wszystkie.


9/190

Gdy za przychodzi czas rodzi i jeeli rodzi si chopak, tozabijaj go, jeli za dziewczynka, to ywi i staranniewychowuj".

Tak oto i za naszych czasw Poowcy zachowuj teraz prawa

ojcw swoich: krew przelewaj i chwal si tym, jedz padlin iwszelk nieczysto chomiki i susy, i pojmuj swe macochy ijtrwie [bratowe], i inne obyczaje ojcw swoich zachowuj. Myza, chrzecijanie wszystkich krajw, gdzie wierz w Trjc witi w jeden chrzest, i jedn wiar wyznaj, mamy zakon jeden, jakoe w Chrystusie ochrzcilimy si i w Chrystusa przyoblekli (s. 217220).

6. O dani chazarskiej

Po tych za latach, po mierci braci tych [Kija, Szczeka i Chory-wa], krzywdzili Polan Drewlanie i inni ssiedzi. I naszli ich Cha-zarzy, siedzcy na grach tych w lasach, i rzekli Chazarzy: Pacienam da". Naradziwszy si, Polanie dali od dymu po mieczu. Iponieli je Chazarzy do kniazia swojego i do starszyzny i rzekli im:Oto znalelimy da now". Ci za rzekli im: Skd?" Oni zarzekli: W lesie na grach, nad rzek Dnieprem". Oni za rzekli:A co dali?" Oni za pokazali miecz. I rzekli starcy chazarscy:

Niedobra da, kniaziu, mymy osignli j orem, ostrym tylko zjednej strony, to jest szablami, a ci maj or obosieczny, to jestmiecze: zacznoni kiedy zbiera da od nas i od innych krajw". Izicio si to wszystko, bo nie ze swej woli to rzekli, jeno z Boegonakazu. Podobnie byo i za faraona, cesarza egipskiego, gdyprzywiedli Mojesza


10/190

przed faraona i rzeka starszyzna faraonowa: Ten upokorzy Egipt".Tak si te stao: zginli Egipcjanie od Mojesza, a przedtempracowali na nich [ydzi]. Take i ci: najpierw panowali, a potemnad nimi samymi panuj; i tak si stao: panuj bowiem nad

Chazarami kniaziowie ruscy a po dzi dzie (s. 220221).

7. Ustalenie chronologiipocztkowych dziejw

Rusi

Roku 6360 [852]3, gdy zacz panowa Micha [III, cesarzbizantyski], zacza by nazywana ziemia ruska. O tym zadowiedzielimy si std, e za tego cara przychodzia Ru, na Caro-

grd, jak napisano o tym w latopisie greckim. Dlatego te stdzaczniemy i liczby postawimy. Ow od Adama i do potopu lat2242, a od potopu do Abrahama lat 1000 i 82, a od Abrahama dowychodstwa Mojeszowego lat 430, a od wychodstwaMojeszowego do Dawida lat 600 i l, a od Dawida i od pocztkupastwa Salomonowego do zajcia Jerozolimy lat 448, a od zajciado Aleksandra [Macedoskiego] lat 318, a od Aleksandra donarodzenia Chrystusa lat 333, a od narodzenia Chrystusa doKonstantyna [Wielkiego] lat 318, od Konstantyna za do tegoMichaa lat 542. A od pierwszego roku panowania Michaa dopierwszego roku Olega, kniazia ruskiego, lat 29, a od pierwszegoroku Olega, gdy osiad w Kijowie, do pierwszego roku Igora lat 31,a od pierwszego roku Igora do pierwszego roku wiato-sawa lat33, a od pierwszego roku wiatosawa do pierwszego rokuJaropeka lat 28; a Jaropek wada lat 8; a Wodzimierz wada lat37; a Jarosaw wada lat 40. Przeto od mierci wia-


11/190

tosawia do mierci Jarosawa lat 85; a od mierci Jarosawa domierci wiatopeka lat 60.

Ale wrcimy do poprzedniego i opowiemy, co si dziao w tychlatach, jak ju zaczlimy: od pierwszego roku panowania Michaa,

a po kolei postawimy liczby.Roku 6361 [853]4 [...]Roku 6366 [858]. Micha car wyruszy z wojami brzegiem i

morzem przeciw Bugarom. Bugarzy za, ujrzawszy, e nie mogim si oprze, prosili o chrzest i poddali si Grekom. Car zaochrzci kniazia ich i wszystkich bojarw, i zawar pokj zBugarami (s. 221222).

8. Przywoanie Ruryka

Roku 6367 [8591]. Waregowie zza morza cigali da z Czudw ize Sowien [nowogrodzkich], i z Mery, i z Wesw, i z Krywi-czw,a Chazarzy cigali z Polan, i z Siewierzan, i z Wiatyczw posrebrnej monecie i po wiewirce od dymu. [...]

Roku 6370 [862]. Wygnali [Sowienie, Krywicze i inne plemiona]Waregw za morze i nie dali im dani, i poczli sami wada sob. Inie byo u nich sprawiedliwoci, i powsta rd przeciw rodowi, ibyy u nich zwady, i poczli wojowa sami ze sob. I rzekli sobie:

Poszukamy sobie kniazia, ktry by wada nami i sdzi wedleprawa". I poszli za morze ku Waregom, ku Rusi. Bowiem tak sizwali ci Waregowie Rusi, jako si drudzy zowi Szwedami,inni Normanami i Anglami, a jeszcze inni Gotami tako i ci.Rzekli Rusi Czudowie, Sowienie, Krywicze i Wesowie: Ziemianasza wielka jest i obfita, a adu w niej nie


12/190

ma. Przychodcie wic rzdzi i wada nami". I wybrali si trzejbracia z rodami swoimi, i wzili ze sob wszystk Ru i przyszli doSowien najprzd, i siad najstarszy, Ruryk, w Nowogrodzie, adrugi, Sineus, na Biaym Jeziorze, a trzeci, Truwor, w Izborsku. I

od tych Waregw przezwaa si ziemia ruska. Nowogrodzianie za ci ludzie s wareskiego rodu, a przedtem byli Sowienie5.Po dwch za latach umar Sineus i brat jego Truwor. I obj

wadz wszystk sam Ruryk i rozdawa mom swoim grody owemu Poock, owemu Rostw, innemu Biae Jezioro. A w tychgrodach Waregowie s przybyszami, a pierwsi mieszkacy wNowogrodzie Sowienie, w Poocku Krywicze, w Rostowie Mera, w Biaym Jeziorze We, w Muromie Muroma, i tymiwszystkimi wada Ruryk. I byli przy nim dwaj me, nie krewni

jego, lecz bojarowie, i uprosili go (by ich puci) do Carogrodu zrodem swoim. I poszli Dnieprem, i przechodzc mimo ujrzeli nagrze grodek. I spytali, mwic: Czyj to grodek?" Tamci zarzekli: Byli trzej bracia, Kij, Szczek i Choryw, ktrzy zbudowaligrodek ten i pomarli, a my, rd ich, siedzimy tu pacc daChazarom". Askold tedy i Dir zostali w grodzie tym, i zgromadzilimnstwo Waregw i poczli wada ziemi polask. Ruryk za wtym czasie wada w Nowogrodzie (s. 222224).

9. Wyprawa Askolda i Dira na Grecj

Roku 6374 [866]. Poszli Askold i Dir na Grekw i przyszli wczternastym roku panowania cesarza Michaa. Cesarz za wyprawisi by na potomkw Agar 6 i doszed ju do Czarnej Rzeki, gdy

przysano mu wie, e Ru idzie na Carogrd. I wrci


13/190

si cesarz. Ci za wszedszy w cienin Sd, zabili mnstwochrzecijan i obiegli Carogrd w dwiecie korabi. Cesarz za ledwowszed do miasta i z patriarch Focjuszem ca noc modli si wcerkwi witej Bogarodzicy w Blachernie. Potem bosk witej

Bogarodzicy sukni z pieniami wynieli i umoczyli w morzu jejpo. Cisza bya i morze gadkie, lecz nagle powstaa burza zwiatrem i fale wielkie, wraz si podnisszy, rozproszyy korabiebezbonej Rusi i rzuciy o brzeg, i rozbiy je tak, e mao ich z tejklski ocalao i do domu wrcio (s. 224225).

10. Pocztek panowania Olega

Roku 6387 [879]. Umar Ruryk, przekazawszy wadz Olegowi,bdcemu z jego rodu, i oddawszy w jego rce syna swojego Igora,

bo by jeszcze bardzo may. [...]Roku 6390 [882]. Poszed Oleg, wziwszy mnstwo wojw:

Waregw, Czudw, Sowien, Mer, We, Krywiczw, i przyszed doSmoleska z Krywiczami, i obj wadz w grodzie, i posadzi wnim mw swoich. Stamtd poszed w d i wzi Lubecz iposadzi mw swoich. I przyszli ku grom kijowskim, idowiedzia si Oleg, e Askold i Dir tu wadaj. Ukry on wojw wodziach, a drugich w tyle zostawi, i przyszed sam, niosc maegoIgora. I przypyn ku Grze Wgierskiej, ukrywszy wojw swoich,

i posa ku Askoldowi i Dirowi, mwic: Kupcy jestemy, idziemydo Grekw od Olega i kniaziewicza Igora. Przyjdcie ku nam, kurodowi swojemu". Gdy za Askold i Dir przyszli, wyskoczyliwszyscy z odzi, i rzek Oleg do Askola i Dira: Wy nie jesteciekniaziami, ani z rodu kniaziowego, lecz ja jestem kniaziowegorodu", a gdy wyniesiono Igora, rzek:


14/190

A oto syn Ruryka". I zabito Askolda i Dira, odniesiono na gr ipogrzebano: Askolda na grze, ktra si dzi zowie Wgiersk,gdzie teraz jest dwr Olmy; na tej mogile Olma zbudowa cerkiewwitego Mikoaja; a Dirowa mogia za [dzisiejsz] cerkwi

witej Ireny. I siad Oleg, wadajc w Kijowie, i rzek Oleg: Tobdzie matka grodw ruskich". I byli u niego Waregowie iSowienie, i inni, i przezwali si [odtd] Rusi. Ten za Oleg poczstawia grody i ustanowi da dla Sowien, Krywiczw i Mery, iustanowi, by dawa da Waregom z Nowogrodu grzywien trzystaco roku dla pokoju, i dawano j Waregom do mierci Jarosawa[Mdrego].

Roku 6391 [883]. Pocz Oleg wojowa Drewlanw i, podbiwszyich, bra da z nich po czarnej kunie.

Roku 6392 [884]. Poszed Oleg na Siewierzan i zwyciy ich, inaoy na nich da lekk, i nie pozwoli im paci dani Cha-zarom,mwic: Jam przeciwny im i nie macie po co paci".

Roku 6393 [885]. Posa Oleg do Radymiczw, mwic: Komuda dajecie?" Oni za rzekli: Chazarom". I rzek im Oleg: Niedawajcie Chazarom, jeno mnie dajcie". I dali Olegowi po szelgu,jako i Chazarom dawali. I wada Oleg Polanami i Drewlanami, iSiewierzanami i Radymiczami, a z Uliczami i Tywercami miawojn (s. 225227).

11. O powstaniu pisma sowiaskiego

By jeden nard sowiaski: Sowianie, ktrzy siedzieli nadDunajem i ktrych podbili Wgrzy i Morawianie, i Czesi, iLachowie, i Polanie, teraz zwani Rusi. Dla nich bowiem najpierwprzeoono ksigi, dla Morawian; pismo to nazwano sowiaskim,ktre to pismo jest u Rusi i u Bugarw dunajskich.


15/190

Gdy Sowianie byli ju ochrzczeni, kniaziowie Rocisaw iSwiatopek, i Kocel posali do cara Michaa, mwic: Ziemia naszaochrzczona, lecz nie ma u nas nauczyciela, ktry by nami kierowa ipoucza nas i objani ksigi wite; nie rozumiemy bowiem ani

jzyka greckiego, ani aciskiego. Jedni ucz nas tak, a owi inaczej,dlatego nie rozumiemy ani liter w ksigach, ani ich znaczenia. Iprzylijcie nam nauczycieli, ktrzy mogliby nam wyoy sowaksig i ich znaczenie". Syszc to car Micha wez\va'wszystkichfilozofw i przekaza im wszystko,, co powiedzieli kniaziowiesowiascy. I rzekli filozofowie: ,,Jest w Salonikach m imieniemLew. Ma on synw, rozumiejcych jzyk sowiaski; jego dwajsynowie s mdrymi filozofami". Syszc to car posa po nich doSalonik do Lwa, mwic: Przylij do nas prdko synw swoich

Metodego i Konstantyna". Syszc to Lew prdko przysa ich. Iprzyszli do cara i rzek im: Oto przysali do mnie Sowianieproszc o nauczyciela dla siebie, ktry mgby im wyoy ksigiwite, tego wanie chc". I nakoni ich car, i posa ich w ziemisowiask do Rocisa-wa, wiatopeka i Kocela.

Gdy za przyszli, zaczli ukada litery alfabetu sowiaskiego iprzeoyli Aposto [Dzieje i Listy Apostolskie] i Ewangeli. I radzibyli Sowianie, e usyszeli o wielkoci Boej w swoim jzyku.Potem przeoyli Psaterz i Oktoich, i inne ksigi. I wystpili

przeciwko nim niektrzy ludzie, szemrali i mwili, e nie godzi siadnemu narodowi mie pisma swojego, prcz ydw, Grekw iacinnikw, wedle napisu Piatowego, jaki by na KrzyuPaskim". Syszc to papie rzymski zgani tych, ktrzy szemrz naksigi sowiaskie, mwic: Niech si speni sowa Pismawitego: Sawcie Boga wszystkie narody, i inne: Niechwszystkie jzyki gosz wielko Bo, jako im Duch wity dawymawia. Jeli za kto zgani pismo sowiaskie, niech bdzieodczony od Cerkwi, dopki si nie poprawi; s to bowiem wilcy, a

nie owce, naley ich poznawa wedle owocw ich i strzec si ich.Wy za, dzieci, posuchajcie nauczania Boego i nie odstpujcienauki cerkiewnej, jakiej was naucza Metody, nauczyciel wasz".

Konstanty za wrci si nazad i poszed naucza nard bu-


16/190

garski, a Metody pozosta w Morawie. Potem za knia Kocelustanowi Metodego biskupem w Panonii na stolicy witegoAndronika, apostoa jednego z siedemdziesiciu, ucznia witegoapostoa Pawa. Metody za posadzi dwch popw w pisaniu

biegych i przeoy wszystkie ksigi w zupenoci z greckiegojzyka na sowiaski, w sze miesicy, poczwszy od miesicamarca do 26 dnia miesica padziernika. Ukoczywszy za, zoynalen cze i saw Bogu, ktry tak ask da biskupowiMetodemu, Andronikowemu nastpcy; bowiem nauczycielemnarodu sowiaskiego jest aposto Andronik. Do Moraw chodzitake aposto Pawe i naucza tu. Tu bowiem jest Iliryk, do ktregodochodzi aposto Pawe i gdzie pierwej yli Sowianie. Dlatego tePawe jest nauczycielem narodu sowiaskiego, od ktrego to

narodu jestemy i my, Ru; zatem i naszym, Rusi nauczycielem jestPawe, poniewa naucza nard sowiaski i ustanowi biskupem inastpc po sobie Andronika dla narodu sowiaskiego. A nardsowiaski i ruski jedno jest, od Ware-gw bowiem przezwali siRusi, a pierwej byli Sowianami; a chocia i Polanami zwali si,lecz mowa bya sowiaska. Polanami za przezwani byli, poniewaw polu siedzieli, a jzyk [mieli] wsplny, sowiaski (s. 228230).

12. Wyprawa Olega na Carogrd

Roku 6415 [907]. Poszed Oleg na Grekw, Igora zostawiwszy wKijowie; wzi za ze sob mnstwo Waregw i Sowian, i Czu-dw, i Sowien, i Krywiczw, i Mer, i Drewlan, i Radymiczw, iPolan, i Siewierzan, i Wiatyczw, i Chorwatw, i Dulebw,


17/190

i Tywercw, ktrzy s pomocnikami [Rusi]: tych wszystkich Grecyzwali Wielk Scyti. I z tymi wszystkimi poszed Oleg na koniach ina korabiach; i byo korabi w liczbie dwch tysicy7. I przyszedpod Carogrd; Grecy za zamknli [zatok] Sd, i grd zamknli. I

wyszed Oleg na brzeg, i pocz upi, i mnstwo zabjstw uczyniGrekom w okolicy grodu. I zburzono mnogie paace, i cerkwiepopalono. A tych, ktrych pojmano do niewoli, jednych posiekli,drugich mczyli, innych za zastrzelili, a niektrych powrzucali domorza, i wiele innego za wyrzdzia Ru Grekom, jak zwykle toczyni wojownicy.

I kaza Oleg wojom swoim zrobi koa i stawia na koa korabie.I gdy by pomylny wiatr, rozpili agle i z pola poszli ku grodowi.A ujrzawszy to, Grecy zlkli si i rzekli przez posw Olegowi:

Nie niszcz grodu, damy ci da, jak zechcesz". I wstrzyma Olegwojw, i wynieli mu ywno i wino, i nie przyj go, bozaprawione byo trucizn. I ulkli si Grecy, "i rzekli: To nie Oleg,jeno wity Dymitr, posany na nas od Boga" [za kar], I rozkazaOleg dawa da na dwa tysice korabi: po dwanacie grzywien nagow, a byo w korabiu po czterdziestu mw.

I zgodzili si Grecy na to, i poczli Grecy prosi o pokj, ebynie pustoszy ziemi greckiej. Oleg za, odstpiwszy troch odgrodu, pocz zawiera pokj z carami greckimi Leonem i

Aleksandrem i posa do nich do grodu Karla, Farofa, Welmuda,Ruawa i Stemida, mwic: Pacie mi da". I rzekli Grecy:Czego zechcesz, damy ci". I kaza Oleg da wojom na dwa tysicekorabi po dwanacie grzywien na klucz, a potem da ukady[danin] na ruskie grody: najpierw na Kijw, potem na Czer-nihw,na Perejasaw, na Poock, na Rostw, na Lubecz i na inne grody; potych bowiem grodach siedzieli wielcy kniazio-wie podwadniOlegowi [I mwi Oleg dalej:] Gdy przychodzi Ru, niech bierzeposelskie, ile zechce, a jeli przyjd kupcy, niech bior miesiczne

na sze miesicy: chleb, wino, miso i ryby, i owoce. I niechurzdzaj dla nich kpiel, ilekro zechc. Gdy za Ru bdziewraca do domu, niech bierze u cara waszego na drog jedzenie,kotwice, liny, agle i co im trzeba". I zgodzili si Grecy, i rzeklicarowie i wszyscy bojarzy: Jeli


18/190

przyjdzie Ru nie dla handlu, niech nie bior miesicznego. Niechzabroni knia swoim sowem przychodzcej tu Rusi, aby nieczynia szkd w sioach i w kraju naszym. Przychodzca Runiech przebywa u cerkwi witego Mamy i, gdy nasze pastwo

przyle do nich, aby spisa imiona ich, niechaj bior miesiczneswoje najpierw ci, co s z grodu Kijowa, potem z Czer-nihowa,i z Perejasawia i z innych grodw. I niech wchodz do grodu

jedn bram, z carowym mem, bez ora, po pidziesiciumw, i niech handluj, ile im trzeba, nie pacc adnego myta".

Tak wic car Leon z Aleksandrem zawarli pokj z Olegiem,przystali na da i zoyli midzy sob przysig: sarni caowalikrzy, a Olega i jego mw wezwali do przysigi wedle zakonuruskiego, ci klli si na or swj i na Peruna, boga swojego, i na

Woosa, boga byda, i utwierdzili pokj. I rzek Oleg: Uszyjcieagle, z pawooki8 dla Rusi, a dla Sowien [nowogrodzian] zjedwabiu". I byo tak. I zawiesi tarcz swoj w bramie na znakzwycistwa, i odszed z Carogrodu. I rozpia Ru agle z

pawooki, a Sowienie z jedwabiu, i rozdar je wiatr. I rzekliSowienie: Wemy swe zgrzebne agle,, nie dali Sowienom agli

pawoocznych". I przyszed Oleg do Kijowa, niosc zoto, ipawooki, i owoce, i wina, i wszelkie ozdoby. I przezwano Olegawieszczym, bo ludzie byli poganie i ciemni (s. 231234).

13. mier Olega spowodowana przez konia

I y Oleg, wadajc w Kijowie, majc pokj ze wszystkimikrajami. I nadesza jesie [912 r.], i przypomnia sobie Oleg koniaswego, ktrego kiedy nakaza karmi, ale nie mia dosiada go.


19/190

Albowiem kiedy pyta wrbitw i czarodziejw: Od czegoumr?" I rzek mu pewien czarodziej: Kniaziu! Od konia, ktregolubisz i jedzisz na nim, od niego ci przyjdzie umrze". Oleg zazastanowi si i rzek: Nigdy wic nie wsid na ani go zobacz

wicej". I kaza karmi go i nie przyprowadza do siebie, i przeykilka lat nie widzc go, pki nie poszed na Grekw. A gdy wrcido Kijowa i przeszy cztery lata, na pity rok przypomnia konia, odktrego kiedy czarodzieje przepowiedzieli mu mier. I przywoanadkoniuszego, mwic: Gdzie jest ko mj, ktregom kazakarmi i mie o niego staranie?" On za rzek: Umar". Oleg zapomia si i ukorzy wrbit, mwic: Nieprawd mwiczarodzieje, wszystko to kamstwo: ko umar, a jam yw". I kazaosioda konia: Niech ujrz koci jego". I przyby na miejsce,

gdzie leay jego goe koci i goa czaszka, zsiad z konia i pomiasi, mwic: Azali od tej czaszki miaem przyj mier?" I stpinog na czaszk, i wypeza z czaszki mija i uksia go w nog. I ztego rozchorowa si i zmar. I pakali ludzie wszyscy paczemwielkim, i zanieli, i pogrzebali go na grze, ktra zowie siSzczekowi-ca. Jest te mogia jego i do dnia dzisiejszego, zowie simogi Olegow. I byo wszystkiego lat wadania jego trzydzieci itrzy (s. 238239).

14. O czarodziejstwach

Nie dziwne to, e od czarw spenia si czarodziejstwo, tak te byoza panowania Domicjanowego [I wiek n.e.]. Znany by wtedyniejaki czarodziej imieniem Apoloniusz Tyanejski, ktry chodzi iczyni wszdzie, w grodach i sioach, biesowskie cuda.


20/190

Gdy z Rzymu przyszed do Bizancjum, uprosili go tammieszkajcy i uczyni im, co nastpuje: odegna mnstwo mij iskorpionw z miasta, eby nie szkodziy ludziom, i rozjuszonekonie okiezna na zjazdach bojarskich. Take przyszed do

Antiochii i, uproszony przez tamtych ludzi, Antiocheczykw,cierpicych od skorpionw i od komarw, zrobi miedzianegoskorpiona, i zakopa go w ziemi, i may sup marmurowy postawinad nim, i kaza wzi ludziom paki i chodzi po grodzie i woa,trzsc pakami: Bez komara grd!" I zapytali go jeszcze ogroce grodowi trzsienie ziemi, i, westchnwszy, napisa nadeseczce co nastpuje: Biada tobie, nieszczsny grodzie, doznaszmnstwa wstrznie i ogniem objty bdziesz, opacze ci i

przybrzeny Orontes" [w Syrii]. O nim te i wielki Anastazy z

Boego Grodu [Jerozolimy] mwi: Czarodziejstwa uczynioneprzez Apoloniusza nawet po dzi dzie w niektrych miejscachsi wypeniaj: niektre s skuteczne na odpdzenie zwierztczworonogich i ptakw, mogcych szkodzi ludziom, inne za nawstrzymanie prdw rzecznych, niepowstrzymanie pyncych, a

jeszcze inne s na zapobieenie ludziom zguby i szkody. Nie tylkobowiem za ywota jego tak i temu podobnie czynili dziki niemubiesowie, ale i po mierci jego; przebywajc u jego grobu czynilicuda w imi jego dla omamienia nieszczliwych ludzi, czsto

apanych na takowe przez diaba".Kto za co powie o czynicym sprawy czarodziejskie [Ma-

netonie], ktry a tak celowa w czarodziejstwie, e natrzsa si zApoloniusza, i nie posiada istotnej mdroci filozoficznej;naleao bowiem jemu, powiada, tak jak ja, sowem jeno czynito, co chcia, a nie praktykami spenia podane przez niegorzeczy. Wszystko za to dopustem Boym i moc biesows-k bywa

takowymi rzeczami dowiadcza si nasza wiara prawosawna,azali twarda jest i mocna, obstajca przy Panu, a nie pocigana

przez wroga [diaba] gwoli zudnych cudw i dzie szataskich,czynionych przez wrogw [czowieka] i sugi za. Niektrzy za

prorokowali imieniem Paskim, jak Balaam, i Saul, i Kaifas, inawet biesw wyganiali, jako Juda i synowie Skewa. Albowiem i

przez niegodnych czstokro dziaa aska, czemu wielu daowiadectwo. Wszak Balaam daleki by


21/190

od ycia piknego i wiary, a jednak dziaaa w nim aska ze wzglduna innych. I faraon taki by, lecz i temu przepowiedzianoprzyszo. I Nabuchodonozor by przestpc zakonu, lecz i jemute bya odsonita przyszo mnogich pokole. Std wypywa, e

wielu majcych przewrotne umysy, pod pozorem Chrystusa czynicuda i inn jak sztuk, na obaamucenie ludzi niewiadomychdobrego. Takim by Symon Czarnoksinik, i Menander, i innitakowi, z powodu ktrych susznie powiedziano: Nie cudamiuwodzi..." (s. 239241).

15. Pocztek panowania Igora

Roku 6421 [913]. Pocz wada Igor po Olegu. W tym czasie

zacz panowa Konstantyn, syn Leona. I obwarowali si przedIgorem Drewlanie po mierci Olega.

Roku 6422 [914]. Poszed Igor na Drewlan i zwyciywszy ichnaoy na nich da wiksz ni Oleg. Tego te lata przyszedSymeon bugarski pod Carogrd, i zawarszy pokj, wrci dodomu.

Roku 6423 [915]. Przyszli po raz pierwszy Pieczyngowie naziemi Rusk, i zawarszy pokj z Igorem, poszli ku Dunajowi [...]

Roku 6428 [920]. U Grekw nasta car Roman. Igor za wojowa

przeciw Pieczyngom [...]Roku 6449 [941]. Poszed Igor na Grekw. I posali Bugarzy

wie do cara, e idzie Ru na Carogrd: dziesi tysicy odzi. Iprzyszli, i podpynli, i poczli pustoszy kraj bityski, i spustoszyliwybrzea Pontu do Heraklei i do ziemi paflagoskiej,


22/190

i wszystek kraj nikomedyjski zupili, i Sd spalili. A kogo pojmali owych rozsiekali, innych ustawiali jako tarcze i strzelali w nich,chwytali, zwizywali rce w ty i wbijali im gwodzie elazne wciemi. Mnstwo te witych cerkwi oddali ogniowi, monastery i

sioa popalili i dostatkw niemao po obu stronach Sdu wzili.Potem za przyszli wojownicy od wschodu Pamfir domestyk[stranik osoby cesarza] z czterdziestoma tysicami, Fokaspatrycjusz z Macedoczykami, Teodor hetman z Trakami, z nimiza dostojnicy bojarscy, i otoczyli Ru wkoo. Ru, naradziwszysi, wysza z orem na Grekw, i walki midzy nimi byy zacite,ledwo zwyciyli Grecy. Rusowie za wrciwszy pod wieczr doswej druyny, wsiedli noc do odzi i zaczli ucieka. Teofan zaspotka ich na odziach z ogniem9, i zacz puszcza rurami ogie na

odzie ruskie. I wida byo straszne widowisko. Ru za, ujrzawszypomie, rzucia si do wody morskiej, chcc j przeby. I takresztki wrciy do domu. I gdy przyszli do swej ziemi, opowiadakady swoim o tym, co byo, i o odzianym ogniu. Co jakbyskawic z niebios mwili maj Grecy u siebie, i puszczajcj, popalili nas, przeto nie zwyciylimy ich". Igor za,przyszedszy, pocz gromadzi wojw mnogich, i posa za morzepo duo Waregw, woajc ich na Grekw, znowu chcc pj nanich (s. 242243).

16. Druga wyprawa Igora na Grekw

Roku 6452 [9441. Igor tedy zebra liczne wojsko: Waregw, Ru iPolan, Sowien i Krywiczw, i Tywercw, i naj Pieczyngw izakadnikw u nich wzi, i poszed na Grekw w odziach i na


23/190

koniach, chcc si zemci. Syszc o tym, Korsunianie posali doRomana, mwic: Oto idzie Ru, bez liku ich korabi, pokryymorze korabie". Take i Bugarzy posali wie, mwic: Idzie Rui naja sobie Pieczyngw". To syszc car posa do Igora

znakomitszych bojarw, proszc i mwic: Nie id, jeno we da,jak bra Oleg, i jeszcze przydam do tej dani". Take i doPieczyngw posa pawooki i zota duo. Igor za doszedszy doDunaju, zwoa druyn i pocz radzi si, i przekaza jej mowcara. Rzeka za druyna Igorowa: Jeli tak mwi car, to' czegonam wicej trzeba, jak bez bitwy wzi zoto i srebro, i pawooki?Czy kto wie, kto zwyciy, zali my, zali oni? Albo kto jest wsojuszu z morzem? Wszak nie po ziemi chodzimy, jeno po gbiniemorskiej: wsplna mier wszystkim". Posucha ich Igor, i rozkaza

Pieczyngom upi ziemi bugarsk, a sam wzi u Grekw zoto ipawooki na wszystkich wojw, i zawrci nazad, i przyszed doKijowa do domu (s. 243244).

17. Zabjstwo Igora

Roku 6453 [945]. Tego roku rzeka druyna Igorowi:Pachokowie Sweneldowi przyodziali si w or i w odzie, a mynadzy. Pjd, kniaziu, z nami po da, a i ty dobdziesz, i my". I

posucha ich Igor, i poszed w Derewy po da, i narzuci do danipoprzedniej i gwaty im wyrzdza i mowie jego. Wziwszy da,poszed w grd swj. Ale idc nazad, rozmyli si i rzek swojejdruynie: Idcie z dania do domu, a ja wrc i pozbieram jeszcze".Puci druyn swoj do domu, za z ma czci druyny wrci,dajc wikszych dostatkw. Drewlanie za


24/190

syszc, e znowu idzie, naradzali si z kniaziem swoim Maem:Jeeli zasmakuje wilk w owcach, to wyniesie cae stado, jeli nieubij go; tako i ten: jeeli nie zabijemy go, to wszystkich naswygubi". I posali do niego mwic: Przecz idziesz znowu?

Wzie ju ca da". I nie posucha ich Igor, i Drewlanie,wyszedszy z miasta Iskorostenia, zabili Igora i druyn jego 10, byoich bowiem mao. I pogrzebany zosta Igor, i jest mogia jego podgrodem Iskorosteniem w Derewach po dzi dzie (s. 249 250).

18. Zemsta ksiny Olgi na Drewlanach

Olga za [ona Igora] bya w Kijowie z synem swoim, dzieckiemwiatosawem, a piastunem jego by Asmud, a wojewod

Sweneld, ojciec Mstiszy. Rzekli tedy Drewlanie: Oto kniaziaubilimy ruskiego; wemiemy on jego, Olg, za kniazia swegoMaa, i wiatosawa wemiemy, i zrobimy z nim, co zechcemy". I

posali Drewlanie przedniejszych mw, w liczbie dwudziestu, wodzi do Olgi. I przystanli pod Boryczewem w odzi, albowiemwtedy woda pyna obok Gry Kijowskiej, a na Podole ludzie niesiedzieli, jeno na grze. Za grd Kijw by tam, gdzie dzi jestdwr Gordiaty i Nikifora, a dwr kniaziowy by w grodzie, gdziedzi jest dwr Wrotysawa i Czudina, a przewie [do owienia

ptactwa] bya za grodem; by za grodem i drugi dwr, gdzie stoiteraz dwr domestyka za wit Bogarodzic; nad gr by dwrteremny bo by tu terem [paac] murowany. I powiedzianoOldze, e Drewlanie przyszli. I wezwaa ich Olga do siebie irzecze im: Dobrzy gocie przyszli". I rze-


25/190

kli Drewlanie: Przyszlimy, kniahinio". I rzeka im Olga: Mwcie,po cocie tu przyszli?" Drewlanie za rzekli: Posaa nas ziemiadrewlaska mwic tak: Ma twego zabilimy, gdy m twjjako wilk porywa i grabi, a nasi kniaziowie dobrzy s, zaopatrzyli

ziemi drewlaska. Pjd wic za kniazia naszego Maa." Byobowiem imi kniazia drewlaskiego Ma, Rzeka za do nichOlga: Luba mi jest mowa wasza ju mi ma swojego niewskrzesi; lecz chc was uczci jutro przed ludmi swoimi, a dziidcie do odzi swojej, i kadcie si w odzi dostojnie, a ja jutropol po was, wy za mwcie: Nie pojedziemy na koniach, anipjdziemy pieszo, jeno poniecie nas w o-dzi. I ponios was wodzi". I odpucia ich do odzi.

Olga za kazaa wykopa jam wielka i gbok na dworze te-

remnym, za grodem. I nazajutrz Olga, siedzc w teremie, posaapo goci. I przyszli do nich, mwic: Zowie was Olga na czewielk". Oni za rzekli: Nie pojedziemy na koniach, ani nawozach, ani nie pjdziemy pieszo, zaniecie nas w odzi". Rzeklido nich Kijowianie: Nam niewola; knia nasz zabity, a kniahi-ninasza chce za waszego kniazia"; i ponieli ich w odzi. Oni zasiedzieli dostojnie i hardo, ujwszy si pod boki, w wielkichnapiernikach. I przynieli ich na dwr do Olgi, i, niosc, wrzuciliich do jamy razem z odzi. Nachyliwszy si, Olga rzeka do nich:

Czy dobra dla was cze?" Oni za rzekli: Gorsza nam mierni Igorowi". I kazaa zasypa ich ywych; i zasypano ich.

I Olga posawszy do Drewlan, rzeka im: Jeeli mnie prosicienaprawd, to przylijcie dostojnych ludzi, abym w wielkiej czciprzysza za waszego kniazia, inaczej nie puszcz mnie ludziekijowscy". To syszc Drewlanie wybrali najlepszych mw,rzdzcych ziemi drewlaska, i posali po ni. Gdy zaDrewlanie przyszli, kazaa Olga przygotowa kpiel, mwic tak:Wykapawszy si, przyjdcie do mnie". Napalono ani, weszliDrewlanie i zaczli si my; i zamknito za nimi ani, i kazaa[Olga] podpali j od drzwi; tak zgorzeli wszyscy.

I posaa do Drewlan, mwic tak: Oto ju id do was,przygotujcie duo miodu w grodzie, w ktrym zabilicie mamoje-


26/190

go, niech popacz nad grobem jego i sprawi tryzn mowiswojemu". Oni za, to syszc, zwieli wielkie mnstwo miodu i za-warzyli. Olga za, wziwszy ma druyn, idc powoli przysza dogrobu jego i pakaa po mu swoim. I kazaa ludziom swoim

usypa mogi wielk, i gdy usypano, kazaa sprawia tryzn.Potem siedli Drewlanie pi, i kazaa Olga pachokom swoim suyprzed nimi. I rzekli Drewlanie Oldze: Gdzie jest druyna nasza,ktr posalimy po ci?" Ona za rzeka: Id za mn z druynma mojego". I gdy upili si Drewlanie, kazaa pachokom swoimprzepija do nich, a sama odesza precz i kazaa druynie swojejsiec Drewlan; i zasiekli ich pi tysicy. A Olga wrcia do Kijowai przygotowaa wojsko na reszt ich (s. 250252).

19. Zdobycie Iskorostenia przez Olg

Roku 6454 [946]. Olga z synem swoim wiatosawem zebraa wojwmnogich i chrobrych i posza na ziemi drewlask, i wyszliDrewlanie naprzeciw. I gdy zeszy si oba wojska do starcia, rzucikopi wiatosaw na Drewlan, i kopia przeleciawszy midzy uszykoniowe, uderzya w nogi koniowi, by bowiem [jeszcze]dzieckiem. I rzekli Sweneld i Asmold: Knia ju zacz; pjdmy,

druyno, za przykadem kniazia!" I zwyciyli Drewlan. Drewlanieza zbiegli i zamknli si w grodach swoich. Olga za wyruszya zsynem swoim na grd Iskoroste, jako e ci [mieszkacy] zabili jejma. I stana okoo grodu z synem swoim, a Drewlanie zamknlisi w grodzie i walczyli za-


27/190

cieke z grodu, wiedzieli bowiem, e sami zabili kniazia, wiec niema co si poddawa. I staa Olga przez lato, i nie moga wzigrodu. I umylia tak: posaa do grodu, mwic: ,,Czego chceciedosiedzie si? Wszak wszystkie grody wasze podday si i

zobowizay paci da, uprawiaj niwy swoje i ziemi swoj, a wychcecie wymrze godem, nie zgadzajc si na da". Drewlanie zarzekli: ,,Radzi bymy byli paci da, lecz chcesz pomci maswojego". Rzeka za do nich Olga, e niby Jam pomcia jukrzywd ma swojego, gdycie przychodzili do Kijowa po razpierwszy i wtry, a trzeci raz, gdy wyprawiaam tryzn mowiswojemu. Wicej' ju si nie chc mci, jeno chc wzi da mai pogodziwszy si z wami pjd nazad". Rzekli za Drewlanie:Czego chcesz od nas? Chtnie damy miodem i skr". Ona za

rzeka im: Teraz nie macie miodu ani skr, lecz o mao wasprosz: dajcie mi od dworu po trzy gobie i po trzy wrble. Niechc ja bowiem cikiej dani nakada, jak mj m, dlatego proszwas mao. Wycie zuboeli w obleniu, dlatego was prosz mao".

Drewlanie za radzi byli, i zebrawszy od dworu po trzy gobie ipo trzy wrble, posali Oldze z pokonem. Olga za rzeka im: Otoju upokorzylicie si przede mn i moim dzieciciem, idcie wicdo grodu, a ja jutro odstpi od grodu i pjd do grodu swego".Drewlanie za uradowani weszli do grodu i opowiadali ludziom, iuradowali si ludzie w grodzie. Olga za rozdaa wojom jednym pogobiu, a innym po wrblu, i kazaa kademu gobiowi iwrblowi przywizywa hubk, zawijajc w mae szmatki i nitkprzymocowujc do kadego z nich. I kazaa Olga wojom swoim,gdy zmierzchnie, puci gobie i wrble [z zapalon hubk].Gobie za i wrble poleciay do gniazd swoich, gobie wgobniki, wrble za pod strzechy; i tak zapaliy si gobniki, tuspichrze, tam szopy, wdzie stodoy. I nie byo domu, gdzie by nie

gorzao, i nie mona byo gasi, wszystkie bowiem dwory zajysi. I zbieeli ludzie z grodu, i kazaa Olga wojom swoim chwytaich. Tak wic wzia grd i spalia go, starszyzn za grodzkapojmaa, a pozostaych ludzi jednych pozabijaa, drugich oddaa wniewol mom swoim, a reszt


28/190

zostawia, by pacili da. I naoya na nich da cik. Dwieczci dani szy do Kijowa, a trzecia do Wyszogrodu dla Olgi,

bowiem Wyszogrd by grodem Olgi. I posza Olga po ziemidrewlaskiej z synem swoim i z druyn, ustanawiajc ustawy i

daniny. I zachoway si jej stanowiska i owiska. I przysza dogrodu swojego Kijowa z synem swoim wiatosawem, iprzebywaa tu jeden rok (s. 252253).

20. Chrzest Olgi

Roku 6463 [955]. Posza Olga do Grecji, i przysza do Carogrodu.By wtedy car Konstantyn, syn Leonowy; i przysza do niego Olga,

i ujrza j bardzo pikn licem i roztropn, i dziwi si carrozumowi jej, rozmawiajc z ni, i rzek do niej: Godna jestepanowa z nami w stolicy". Ona za, zrozumiawszy, o co chodzi,rzeka do cara: Jam poganka; jeli za chcesz mi chrzci, toochrzcij mnie sam; jeeli nie to si nie ochrzcz". I ochrzci jcar z patriarch. Owiecona za bdc, radowaa si dusz iciaem; i pouczy j patriarcha o wierze, i rzek do niej:"Bogosawiona ty midzy niewiastami ruskimi, bo umiowaawiato, a ciemno zostawia. Bogosawi ci bd synowie

ruscy w przysze pokolenia wnukw twoich". I pouczy j ocerkiewnych przykazaniach, o modlitwie i o pocie, o jamunie io zachowaniu ciaa w czystoci. Ona za, skoniwszy gow, staa, i

jako gbka chonca, przyjmowaa nauk. I zoya pokonpatriarsze, mwic: Modlitwy twe, wadyko, niechaj ochronimnie od side nieprzyjacielskich". Byo za dane jej na chrzcie


29/190

imi Heleny, jako i dawnej carycy, matce Konstantyna Wielkiego.I pobogosawi j patriarcha, i odpuci j.

I po ochrzczeniu wezwa j car, i rzek do niej: Chc ci pojsobie za on". Ona za rzeka: Jake chcesz mi poj, wszak

ochrzcie mnie sam i nazwae mnie crk? A u chrzecijan jestto przeciw zakonowi ty sam wiesz". I rzek car: Przechytrzyamnie, Olgo". I da jej dary mnogie, zoto i srebro, pawooki inaczynia rozliczne, i odpuci j, nazwawszy j crk swoj. Onaza wybierajc si do domu, przysza do patriarchy, proszc o

bogosawiestwo dla domu, i rzeka do niego: Ludzie moipoganie i syn mj, oby mi Bg uchroni od wszelkiego zego". Irzek patriarcha: Dzieci wierne! W Chrystusie ochrzcia si, i wChrystusa przyobleka si, i Chrystus ochroni ci, jak ochroni

Enocha w pierwszych pokoleniach, i potem Noego w arce,Abrahama od Abimelecha, Lota od Sodomian, Mojesza od faraona,Dawida od Saula, trzech modziankw w piecu, Daniela odzwierzt tako i ciebie wybawi od nieprzyjaciela i od side

jego". I pobogosawi ja patriarcha, i posza w pokoje do swejziemi i przysza do Kijowa.

Tak to byo, jak za Salomona: przysza caryca etiopska doSalomona, chcc usysze mdro Salomonow, i widziaa wieleznamion mdroci. Tako te i ta bogosawiona Olga szukaa dobrej

mdroci Boej, lecz tamta ludzkiej, a ta Boej. Szukajcybowiem mdroci znajd j. Mdro na ulicach opowiada, a nadrogach podnosi gos, na grodzkich waach przepowiada, w

bramach grodzkich gono mwi: Dokde niewiadomi bdwzbrania si przed prawd?" 11 Ta bowiem bogosawiona Olgaod dziecistwa szukaa mdroci, co jest najlepszego w tymwiecie, i znalaza per drogocenn, ktr jest Chrystus. Rzeki

bowiem Salomon: dza sprawiedliwych sodk jest duszy''; i:Nako serca twoje do rozumu"; Ja miuj miujcych mi, aszukajcy mnie znajd mi". Pan rzek: Przychodzcego do Mnienie odpdz precz" (s. 254256).


30/190

21. Olga propaguje chrzecijastwo

ya tedy Olga z synem swoim wiatosawem, i uczya go matka dochrztu, a on nie zwaa na to ani kad w uszy; lecz jeli kto chciaochrzci si, nie wzbrania, lecz szydzi z niego. Dla niewierzcychbowiem wiara chrzecijaska pomieszaniem jest, nie pojmujbowiem ani rozumiej chodzc w ciemnociach i nie znaj sawyPaskiej. Zatwardziay bowiem serca ich, uszom ciko sysze, aoczom widzie. Powiedzia bowiem Salomon: Czyny bezbonychdalekie s od rozumu: woaem was, a nie posuchalicie mnie,przestrzegaem sowami, a nie uwaalicie, lecz odrzucilicie mojerady, moich nagan nie przyjlicie; znienawidzili bowiem mdro,a boja Pask odrzucili, nie chcieli sucha moich rad, szydzili zmoich nagan". Tak te Olga czsto mwia: Ja, synu mj, Boga

poznaam i raduj si; jeeli i ty poznasz, radowa si poczniesz".On za nie zwaa na to, mwic: Jake ja sam mog inn wiarprzyj? Wszak druyna moja zacznie si mia z tego". Ona zarzeka do niego: Jeeli ochrzcisz si, wszyscy to samo uczyni".On jednak nie posucha matki, przestrzegajc obyczajwpogaskich, nie wiedzc, e jeeli kto matki nie posucha wbied wpadnie, jako powiedziano: Jeeli kto ojca albo matki nieposucha, to mier przyjmie". Ten za ponadto gniewa si namatk. Salomon za powiedzia: Uczcy zego przyjmie sobie

krzywd, karccy za bezbonika zniesawi siebie, karcenie bowiembezbonikw rodzi urazy. Nie kar zych, a nie znienawidz ciebie".Jednak kochaa Olga syna swojego wiatosawa, mwic: WolaBoa niech bdzie: jeeli Bg zechce zmiowa si nad rodem moimi ziemi rusk, to woy im w serce, by si nawrcili do Boga,


31/190

jako i mnie Bg nadarzy". I to powiedziawszy, modlia si zasyna i za ludzi po wszystkich nocach i dniach, wychowujc synaswojego, a zmnia i wyrs (s. 256257).

22. Wyprawy wiatosawa Igorowicza

Roku 6472 [964]. Gdy knia wiatosaw wyrs i zmnia, poczwojw gromadzi mnogich i chrobrych. I lekko chodzi jako

pardus, wojny mnogie toczc. Chodzc wozw ze sob nie wozi nikotw, ni mis nie warzy, jeno cienko pokrajawszy bd konin,

bd zwierzyn, bd te woowin, na wglach upiekszy, jada.Ani namiotu nie mia, jeno podkad podciela, a pod gow

siodo. Tacy te byli wszyscy pozostali jego wojownicy. I posyapo krajach, mwic: Chc na was i". I poszed nad rzek Ok inad Wog, i spotka Wiatyczw, i rzek Wiatyczom: Komu dadajecie?" Oni za rzekli: Chazarom po szelgu od radadajemy".

Roku 6473 [965]. Poszed wiatosaw na Chazarw. Usyszawszyza, Chazarzy wyszli naprzeciw z kniaziem swoim Kaganem, izaczli bi si, i w walce tej zwyciy wiatosaw Chazarw igrd ich, i Bia Wie wzi. I Jasw zwyciy, i Kasogw.

Roku 6474 [966], Wiatyczw zwyciy wiatosaw, i da nanich naoy.

Roku 6475 [967]. Poszed wiatosaw nad Dunaj na Bugarw.I bijc si z nimi, pokona Swiatosaw Bugarw, i zdobyosiemdziesit grodw naddunajskich, i siad wada tu w Pe-rejasawcu, biorc da od Grekw (s. 257258).


32/190

23. Oblenie Kijowa przez Pieczyngw

Roku 6476 [968]. Przyszli Pieczyngowie po raz pierwszy na ziemirusk 12, a Swiatosaw by w Perejasawcu, i zamkna si Olga wgrodzie z wnukami swoimi, Jaropekiem i Olegiem, iWodzimierzem, w grodzie Kijowie. I obiegli Pieczyngowie grd w

sile wielkiej: byo ich niezliczone mnstwo wok grodu, i nie byomona ni wyj z grodu, ni wieci posa. Zaniemogli ludzie zgodu i pragnienia. Zebrali si ludzie z tamtej strony Dniepru wodziach i stali po tamtej stronie, a nie mg aden z nich przedostasi do Kijowa, ani z grodu do nich. I zasmucili si ludzie w grodziei mwili: Czy nie ma kogo, kto by mg na tamt stron doj ipowiedzie im: Jeeli nie podstpicie jutro, musimy podda siPieczyngom?" I rzek jeden pachoek: Ja przejd". I rzekli: Id".

On za wyszed z grodu z uzd, i biegnc pomidzy Pieczyngami,woa: Czy nikt nie widzia konia?" Umia bowiem po pieczyskui mniemali, e to swj. I tak przybliywszy si do rzeki, zrzuciodzie i skoczy w Dniepr i popyn. Widzc za Pieczyngowie,pomknli ku niemu, strzelajc w niego, ale nie mogli mu nic zrobi.Owi za ujrzawszy z tamtej strony, przyjechali w odzi do niego iwzili go na d i przywieli go do druyny. I rzek do nich:Jeeli nie podstpicie jutro pod grd, to ludzie postanowili poddasi Pieczyngom". Wojewoda za ich, imieniem Preticz, rzek:

Podstpimy jutro w odziach, i zabrawszy kniahini i ksit,umkniemy na t stron. Jeeli za tego nie uczynimy, wygubi naswiatosaw".

Gdy nastao jutro, wsiedli w odzie o wicie i zatrbili gono, iludzie w grodzie krzyknli. Pieczyngowie za mniemajc, e


33/190

knia przyszed, pobiegli w rozsypk od grodu. Widzc za to,knia pieczyski powrci sam jeden do wojewody Preticza irzek: Kto to przyszed?" I rzek do niego: Ludzie z tamtejstrony". I rzek knia pieczyski: A ty jesteli kniaziem?" On za

rzek: Ja jestem m jego i przyszedem w stray przedniej, a zamn idzie wojsko z kniaziem, niezliczone mnstwo". To za rzek,groc im. Rzek wic knia pieczyski do Preticza: Bd midruhem". On za rzek: Tak uczyni". I podali rk sobie, i da

pieczyski knia Preticzowi konia, szabl, strzay, on za da muzbroj, tarcz, miecz. I odstpili Pieczyngowie od grodu [...] I

posali Kijowianie do wiatosawa, mwic: Ty, kniaziu, cudzejziemi szukasz i strzeesz, a swoj porzucie. A nas o mao niewzili Pieczyngowie, i matk twoj, i dzieci twoje. Jeeli nie

przyjdziesz i nie obronisz nas, to jeszcze nas wezm. Czy ci nieal ojcowizny swojej, ni matki starej i dzieci swoich?" Tousyszawszy, wiatosaw szybko wsiad na konie z druyn swoj i

przyby do Kijowa, powita matk swoj i dzieci swoje, i aowa,e im tak byo od Pieczyngw. I zebra wojw, i przygnaPieczyngw w pola, i by pokj (s. 258259).

24. mier Olgi

Roku 6477 [969]. Rzek wiatosaw do matki swojej i do bojarwswoich: Nie lubo mi jest w Kijowie by, chc y w Pe-rejasawcu nad Dunajem, gdy tam jest rodek ziemi mojej, bo-wiem tam wszystkie dostatki schodz si: od Grekw zoto, pa-wooki, wina i owoce rozliczne, z Czech za i z Wgier srebro


34/190

i konie, z Rusi za skra i wosk, mid i czelad". Rzeka do niegoOlga: Widzisz, em chora; kdy chcesz ode mnie i?" ju

bowiem bya zaniemoga. Rzeka wic do niego: Pogrzeb mi iid, kdy zechcesz". Po trzech dniach umara Olga, i paka po

niej syn jej, i wnuki jej, i ludzie wszyscy paczem wielkim. Izanieli j, i pogrzebali na miejscu. Nakazaa za Olga niesprawia tryzny nad sob, miaa bowiem prezbitera, ten pochowa

bogosawion Olg.Bya ona zwiastunem Rusi chrzecijaskiej jako jutrzenka przed

socem i jako zorza przed witem. Jak bowiem wieci ksiyc wnocy, tak i ta wrd niewierzcych ludzi wiecia jak pera w

bocie; skalani bowiem byli grzechem, nie obmyci chrztemwitym. Ta za obmya si w kpieli witej i zwleka z siebie

grzeszn odzie starego czowieka Adama, a obleka si w nowegoAdama, ktrym jest Chrystus. My za rzekniem do niej: Raduj siz poznania Boga, bya bowiem pocztkiem przymierza ruskiego z

Nim". Ona pierwsza wesza w krlestwo niebieskie z Rusi, jbowiem chwal synowie ruscy jako t, ktra zapocztkowaa[orszak witych], poniewa po mierci modlia si do Boga zaRu. Sprawiedliwych bowiem dusze nie umieraj, jako rzekSalomon: Pochwa sprawiedliwego wesel si ludzie". Pami

bowiem jego jest niemiertelna, gdy uznawany jest i od Boga, i

od ludzi. T bowiem wszyscy ludzie wysawiaj, widzc j lecmnogie lata z zachowanym ciaem13; rzek bowiem prorok:Rozsawiajcych mi rozsawi". O takowych wszak Dawidmwi: W pamici wiecznej sprawiedliwy bdzie, posuchu zegonie ulknie si; gotowe serce jego ufa w Panu; umocnione jestserce jego i nie zachwieje si". Salomon za rzek: Sprawiedliwina wieki yj, i od Pana nagroda im jest i ozdoba Najwyszego.Dlatego otrzymaj krlestwo pikna i wieniec cnoty z rkiPaskiej, jako prawic pokryje ich, ramieniem zasoni ich".

Zasoni bowiem t bogosawion Olg od przeciwnika i wroga diaba (s. 259260).


35/190

25. wiatosaw zwycia Grekw

Roku 6479 [971]. Przyszed wiatosaw do Perejasiawca, izamknli si Bugarzy w grodzie. I wystpili Bugarzy do bitwy

przeciw wiatosawowi, i bya bitwa wielka, i zwycialiBugarzy. I rzek wiatosaw do wojw swoich: Ju nam tu

polec; uderzmy mnie, bracia i druyno!" I ku wieczorowizwyciy wiatosaw, i wzi grd szturmem, i posa do Grekw,mwic: Chc na was i i wzi grd wasz jako i ten". I rzekliGrecy: Niemocni jestemy przeciwko wam stan, wic we daz nas na druyn swoj; i powiedzcie nam, ilu was, abymy daliwedle liczby na gowy". Tak powiedzieli Grecy, kamic przedRusi; s bowiem Grecy kamliwi i po dzi dzie. I rzek imwiatosaw: Jest nas dwadziecia tysicy", a doda dziesi, byo

bowiem Rusi dziesi tysicy tylko. I uszykowali Grecy sto tysicy

na Swiatosawa, i nie dali dani. I poszed wiatosaw na Grekw, iwyszli naprzeciw Rusi. Ujrzawszy ich, Ru zlka si wielkiegomnstwa wojska. I rzek wiatosaw: Ju nam nie ma gdzie si

podzia, wol i niewol musimy stan naprzeciw. Nie zhabmyziemi ruskiej, lecz zmy koci, martwi bowiem haby niedoznamy. Jeli za uciekniemy, zhabimy si. Nie uciekajmy,

jeno stamy krzepko, ja za przed wami pjd: jeli moja gowalegnie, to pomylcie o sobie". I rzekli wojownicy: Gdzie gowatwoja, tam i swoje gowy zoym".

I uszykowaa si Ru, i bya bitwa wielka, i zwyciywiatosaw, i zbiegli Grecy. I poszed wiatosaw ku stolicy,upic i grody rozbijajc, ktre stoj i do dzisiejszego dnia puste. Izwoa car bojarw swoich do paacu, i rzek im: Co robi, wszaknie moemy oprze si jemu?" I rzekli jemu bojarzy: Polij mu


36/190

dary, wyprbujemy go, czy jest mionikiem zota, czy pawo-ok?" I posa mu zoto i pawooki, i ma mdrego, mwic mu:Badaj oczy i lica jego, i myli jego!" On za, wziwszy dary,

przyszed do wiatosawa. I powiedziano wiatosawowi, e

przyszli Grecy z pokonem, i rzek: Wprowadcie ich tu".Przyszedszy, pokonili si jemu i pooyli przed nim zoto ipawooki. I rzek Swiatosaw, na bok patrzc, pachokom swoim:Schowajcie". Oni za przyszli do cara, i zwoa car bojarw.Posowie za rzekli: Przyszlimy do niego i oddalimy dary, lecznie spojrza na nie i kaza schowa". I rzek jeden: Wyprbuj go

jeszcze, polij mu or". Oni za posuchali go i posali mu miecz iinny or, i przynieli mu. On za, przyjwszy, zacz chwali ilubowa si, i dzikowa carowi. Przyszli nazad do cara i

powiedzieli mu wszystko, jak byo. I rzekli bojarzy: Srogi to mbdzie, gdy nie dba o dostatki, a or bierze. Przysta na da". Iposa car, mwic tak: Nie id do stolicy, we da, ile chcesz"; omao bowiem by nie doszed do Carogrodu. I dali mu da; braza i za zabitych, mwic, e rd jego wemie. Wzi te i darymnogie, i wrci do Perejasawca z chwa wielk. Widzc zama druyn swoj, rzek sobie: Jeszcze jakim podstpemzabij druyn moj i mnie", wielu bowiem zgino na wyprawie.I rzek: Pjd w Ru, przyprowadz wicej druyny".

I posa posw do cara do Drsteru, bo tam by car, mwic tak:Chc mie pokj z tob trway i przyja". Za to syszc car rad

by i posa mu dary wiksze ni pierwej. Swiatosaw za przyjdary, i pocz naradza si z druyn swoj, mwic tak: Jelinie zawrzemy pokoju z carem, a dowie si car, e mao nas jest,

przyjdzie i obiegnie nas w grodzie. A ziemia ruska daleko, aPieczyngowie z nami w wojnie, a kto nam pomoe? Zawrzyjmytedy pokj z carem, wszak nam przyrzekli da, i tego bdzie dodla nas. Jeli za nie zechce dawa dani, to znowu z Rusi,zebrawszy mnstwo wojw, pjdziem na Carogrd". Lub byamowa ta druynie i posali lepszych mw do cara, i przyszli doDrsteru i powiedzieli carowi. Car za nazajutrz przywoa ich, irzek car: Niech mwi posowie ruscy". Oni za rzekli: Takomwi knia nasz: Chc mie przyja z ca-


37/190

rem greckim zawart na wszystkie nastpne lata". Car za rad byi kaza pisarzowi pisa wszystkie sowa wiatosawowe nakart (s. 260262).

26. mier wiatosawa

Zawarszy za pokj z Grekami wiatosaw poszed w odziach kuprogom. I rzek do niego wojewoda ojcowski, Sweneld: ,,Pjd,kniaziu, na koniach naokoo, stoj bowiem Pieczyngowie w

progach". I nie posucha go i poszed w odziach. I posaliPerejasawcy do Pieczyngw, mwic: Oto wraca koo waswiatosaw w Ru, wziwszy dostatki mnogie u Grekw i jecw

bez liku, z ma druyn." Usyszawszy za to Pieczyngo-wie

zastpili progi. I przyszed wiatosaw do progw, i nie mona byoprzej progw. I zatrzyma si zimowa w Biaobereu, i niemieli ju ywnoci, i by gd wielki po p grzywny dawanoza gow kosk. I zimowa wiatosaw tu.

Roku 6480 [972], Gdy nastaa wiosna, poszed wiatosaw kuprogom. I napad na Kuria, knia pieczyski, i zabiliwiatosawa i wzili gow jego, i z czaszki zrobili puchar,okuwszy czaszk jego, i pijali z niego. Sweneld za przyszed doKijowa do Jaropeka [syna wiatosawa]. A wszystkich lat

wadania wiatosawa byo dwadziecia i osiem (s. 263) [...]


38/190

27. Walka midzy synami wiatosawaWodzimierzem i Jaropekiem

Roku 6488 [980]. Przyszed Wodzimierz z Waregami doNowogrodu i rzek do posadnikw Jaropekowych: Idcie do bratamojego i powiedzcie mu: Wodzimierz idzie na ci, przygotuj si

do bitwy". I siad w Nowogrodzie. I posa do Rogwooda doPoocka, mwic Chc poj crk twoja sobie za on". On zarzek do crki swojej: Chceszli za Wodzimierza?" Ona za rzeka:Nie chc rozzu syna suebnicy14, lecz za Jaropeka chc".Rogwood bowiem przyszed by zza morza i mia wo swoj wPoocku, a Tury w Turowie, od niego te i Turowcy przezwali si. Iprzyszli pachocy Wodzimierzowi, i powiedzieli mu wszystko, comwia Rogneda, crka Rogwooda, kniazia po-ockiego.Wodzimierz tedy zebra wojw mnogich, Waregw i Sowien,

Czudw i Krywiczw, i poszed na Rogwooda. W tym za czasiechciano Rogned wyda za Jaropeka. I przyszed Wodzimierz doPoocka, i zabi Rogwooda i synw jego dwch, a crk jego pojza on.

I poszed na Jaropeka. I przyszed Wodzimierz do Kijowa zwojskiem mnogim, i nie mg Jaropek wyj mu naprzeciw, izamkn si w Kijowie z ludmi swoimi i z Budem [wojewod]. Ista Wodzimierz okopawszy si na Dorogoyczu, midzyDorogoyczem a Kapiczem, i jest rw [ten] po dzi dzie.Wodzimierz za posa do Buda, wojewody Jaropekowego,podstpnie mwic: Sprzyjaj mi! Jeli zabij brata swojego,wezm ci w miejsce ojca, i wielkiej czci dowiadczysz ode mnie;nie jam przecie pocz braci zabija, jeno on [Jaropek zabi swegobrata Olega]. Ja za ulkszy si tego, przyszedem na". I rzekBud przez posw do Wodzimierza: Bd z tob w mi-


39/190

oci i w przyjani". O niegodziwa przewrotnoci czowiecza!Jako Dawid mwi: Ktry chleb mj jada, uknu na mnie

podstp". Ten bowiem przewrotnie na kniazia swojego knupodstp. I jeszcze: Jzyki swymi podstp knuli. Osd ich, Boe,

niech odpadn od myli swoich; wedle mnstwa bezbonoci ich,odpd ich, bo rozgniewali Ci, Panie". I jeszcze mwi teneDawid: M krwawy i zdradliwy nie dojdzie poowy dniswoich".

Za jest ta rada, ktra zaleca przelew krwi. Szalecy s ci, ktrzyprzyjwszy od kniazia lub pana swojego cze albo dary, myl oskazaniu kniazia swojego na zgub; takowi s gorsi od biesw.Tak te i Bud zdradzi kniazia swojego, przyjwszy od niegocze mnog; on te by winien krwi tej. Ten bowiem Bud

zamkn si z Jaropekiem, a, okamujc go, posya czsto doWodzimierza kac mu przypuszcza szturm do miasta, a samzamyla zabi Jaropeka, tylko e nie mg go zabi z powodugrodzian. Ot Bud nie znajdujc, jak by zgubi go, zamyli

podstp namawiajc go nie wychodzi z grodu do bitwy. Rzekwic Bud do Jaropeka: Kijowianie l do Wodzimierza,mwic: Szturmuj grd, wydamy ci Jaropeka. Ucieknij zgrodu". I posucha go Jaropek, uciek przed nim i zamkn si wgrodzie Rodni na ujciu rzeki Rosi, a Wodzimierz wszed do

Kijowa i obieg Jaropeka w Rodni. I by gd wielki w niej, i jestprzysowie i po dzi dzie: Bieda jak w Rodni". I rzek BudJaropekowi: Widzisz, ile wojw u brata twojego? Nie pokonamyich. Zawrzyj ugod z bratem swoim". Mwic to, knu podstp. Irzek Jaropek: Niech tak bdzie".

I posa Bud do Wodzimierza, mwic tak: Spenia si myltwoja, przyprowadz ci Jaropeka, przygotuj si zabi go".Wodzimierz za, to usyszawszy, wszed do ojcowskiego dworuteremnego, o ktrym przedtem mwilimy, siad tu z wojami i z

druyn swoj. I rzek Bud do Jaropeka: Pjd do brataswojego i powiedz mu: Cokolwiek dasz, to ja przyjm". Poszedwic Jaropek, a Wareko rzek do niego: Nie chod kniaziu, zabijci; biegnij do Pieczyngw i przywiedziesz wojw". I nie

posucha go. I przyszed Jaropek do Wodzimierza; gdy zawchodzi we drzwi, podnieli go dwaj Waregowie mieczami pod

pachy. Bud za zamkn drzwi i nie da przez nie wej


40/190

swoim. I tak zabity zosta Jaropek. Wareko za, widzc, e zabityzosta Jaropek, zbieg z dworu do Pieczyngw i czsto wojowa zPieczyngami przeciw Wodzimierzowi, ledwo ten przywabi go kusobie, zoywszy mu przysig. Wodzimierz za zacz y z on

bratni, Greczynk, a bya ona brzemienn, od niej to urodzi siwiatopek. Od grzesznego bowiem korzenia zy owoc bywa:poniewa matka jego bya zakonnic, i po drugie Wodzimierzy z ni bez lubu, cudzooc. Dlatego i ojciec go nie lubi, bybowiem od dwch ojcw: od Jaropeka i od Wodzimierza (s. 265267).

28. O pogaskim yciu Wodzimierza

I pocz wada Wodzimierz w Kijowie sam jeden, i postawibawany na wzgrzu za dworem teremnym: Peruna drewnianegoz gow srebrn i wsem zotym,. i Chorsa, Dadboga i Strzyboga,i Simarga, i Mokosza. I skadali im ofiary, nazywajc ich bogami, i

przywodzili syny swoje i cry na ofiar biesom i plugawili ziemiofiarami swymi. I spugawia si krwi ziemia ruska i wzgrze to.Lecz przeaskawy Bg nie chcia mierci grzesznikw, na tymwzgrzu dzi cerkiew stoi, witego Wasyla, jak pniejopowiemy. My za do poprzedniego wrmy. Wodzimierz tedy

posadzi Dobryni, wuja swojego, w Nowogrodzie. I przyszedDobrynia do Nowogrodu, postawi bawana nad rzekWochowem, i skadali ofiar jemu ludzie nowogrodzcy jako bogu.

By za Wodzimierz opanowany przez chu esk, i byyjego ony: Rogneda, ktr posadzi na ybedzi, gdzie teraz stoi


41/190

siko Predsawine, od niej za zrodzi czterech synw: Iziasawa,Mcisawa, Jarosawa, Wsiewooda, i dwie crki; od Greczyn-ki

wiatopeka; od Czeszki Wyszesawa; a od drugiej wiatosawa i Mcisawa, a od Bugarki Borysa i Gleba, a

naonic mia trzysta w Wyszogrodzie, a trzysta w Biaogrodzie, adwiecie na Berestowie w siku, ktre zowi teraz Berestowe. Iby nie syty rozpusty, przywodzc do siebie matki i dziewicegwacc. By to bowiem lubienik taki sam, jak Salomon, powiadaj

bowiem, e Salomon mia on siedemset, a naonic trzysta. Mdrywszak by, a w kocu zgin. Ten za by nieuk, a w kocu uzyskazbawienie. Wielki Pan, i wielka moc Jego, i rozumowi Jego niemasz koca" (s. 267269).

29. O niewiastach

Zem bowiem jest eska ponta, jak to Salomon pokutujcy rzeko niewiastach: Nie suchaj zej niewiasty, mid bowiem kapie zust jej, rozpustnicy, na chwil sodzi twoj krta, pniej zastanie ci si bardziej gorzki od ci; lgncy do niej wnijd wrazze mierci do pieka. Po drodze ywota [ona] nie chodzi,rozpustne za ycie jej nieroztropne jest". Tak oto rzek Salomon owszetecznicach; a o dobrych niewiastach rzek: Cenniejsza jest od

drogiego kamienia. Raduje si ni m jej, sprawia bowiemmowi swojemu bogim cae ycie. Dostawszy wen i len, robirzeczy potrzebne rkoma swoimi. Podobna jest korabiowihandlowemu, z daleka zbiera sobie bogactwo, i wstaje ze witem, idaje ywno domowi i robot suebnicom. Widzc pole kupuje: prac rk swoich nasadzi rol. Przepasawszy


42/190

mocno biodra swoje, wzmocni ramiona swoje do pracy.Dowiadczya, e praca jest dobrem, i nie ganie wiecznik jej canoc. Rce swoje wyciga ku rzeczom poytecznym, palce swojekieruje ku wrzecionu. Rce swoje otwiera ubogiemu, jamun

podaje ebrakowi. Nie troska si m jej o dom, gdziekolwiekbdzie, wszyscy domownicy jej odziani bd. Podwjne odzieniezrobi mowi swojemu, a szkaratne i purpurowe odzienie sobie.Strojny bywa we wrotach m jej, zwaszcza gdy sidzie nazebraniu ze starszyzn i z obywatelami kraju. Opony zrobi i odda nasprzeda. Usta za swoje otwiera roztropnie, w czas mwi jzykiemswoim. W si i wdzik przyobleka si. Szczodroci za jejpodniosy domownikw jej i wzbogaciy; i m jej pochwala j.Niewiasta bowiem roztropna bogosawiona jest, niech wic chwali

boja Pask. Dajcie jej z owocu ust jej, niech chwal we wrotachma jej" (s. 269).

30. WyprawyWodzimierza na Polsk i

Jawingw

Roku 6489 [981]. Poszed Wodzimierz ku Lachom i zaj grodyich, Przemyl, Czerwie i inne grody, ktre s i do dzi dnia pod

Rusi. Tego roku i Wiatyczw zwyciy i naoy na nich da odpuga, jak i ojciec jego bra.

Roku 6491 [982]. Wszczli wojn Wiatycze, i poszed na nichWodzimierz, i zwyciy ich powtrnie.

Roku 6491 [983]. Poszed Wodzimierz na Jawingw, izwyciy Jawingw, i wzi ziemi ich (s. 269270).


43/190

31. Zabicie Waregw-chrzecijan na ofiar bogom

I czyni [Wodzimierz] ofiary bawanom z ludmi swoimi. I rzeklistarcy i bojarzy: Rzumy los na modzieca i dziewic; na kogo

padnie, tego zarniemy bogom". By Wareg pewien, a dwr jego

by, gdzie dzi cerkiew witej Bogarodzicy, ktr zbudowa[pniej] Wodzimierz. Wareg ten przyszed z Grekw izachowywa wiar chrzecijask. A mia syna piknego licem idusz; na tego pad los przez zawi diabelsk. Nie cierpia

bowiem go diabe, wadz majcy nad wszystkimi, a ten by mujak cier w sercu, i stara si go zniszczyprzeklty, i poduciludzi. I posani do niego, przyszedszy, rzekli: ,,Pad los na synatwojego, wybrali bowiem go bogowie sobie, chcemy wic zoyofiar bogom". I rzek Wareg: Nie s to bogowie, jeno drzewo;

dzi jest, a jutro zgnije; nie jedz bowiem, ani pij, ani mwi,lecz s zrobieni rkami z drzewa. A Bg jest jedyny, jemu to suGrecy i pokon oddaj; on stworzy niebo i ziemi, i gwiazdy, iksiyc, i soce, i czowieka, i przeznaczy mu y na ziemi. A ci

bogowie co zrobili? Sami zrobieni s. Nie dam syna swojegobiesom".

Oni za poszli i powiedzieli ludziom. Ci za, wziwszy or,poszli na i roznieli jego dwr. On za sta na sieni z synemswoim. Rzekli do niego: Wydaj syna swojego, abymy oddali go

bogom". On za rzek: Jeli s bogowie, to niech pol jednegoboga spomidzy siebie, i niech wezm syna mojego. A wy czemuskadacie ofiary im?" I krzyknwszy, podrbali sie l5 pod nimi, itak zabili ich. I nie wie nikt, gdzie pochowano ich. Byli bowiemwtedy ludzie ciemni i poganie. Diabe radowa si z tego, niewiedzc, e tak rycho miaa nastpi zguba jego. Tak


44/190

bowiem stara si zgubi rd chrzecijaski, lecz przegnany bykrzyem witym take w tych stronach; myla za przeklty: Tumoje siedlisko, tu bowiem nie nauczali apostoowie ani prorocyprorokowali", nie wiedzc, e prorok rzek: I nazw ludzi

niemoich ludmi moimi"; o apostoach za rzek: Po wszystkiejziemi rozeszy si opowiadania ich, i do koca wiata sowaich". Chocia apostoowie nie byli tu ciaem, lecz nauki ich jakotrby rozlegaj si po wiecie w cerkwiach, ich za naukamizwyciamy przeciwnego wroga, depczc go nogami, jakopodeptali go i ci dwaj cnotliwi, przyjmujc wieniec niebieski zewitymi mczennikami i sprawiedliwymi (s. 270271).

32. WyprawyWodzimierza na

Radymiczw i Bugarw

Roku 6492 [984]. Poszed Wodzimierz na Radymiczw. Miawojewod imieniem Wilczy Ogon; i posa Wodzimierz WilczegoOgona przed sob. Wilczy Ogon spotka Radymiczw nad rzekPieszczan, i zwyciy ich. Przez to Ru namiewa si zRadymiczw, mwic: Pieszczacy przed wilczym ogonemuciekaj". Byli za Radymicze z rodu Lachw; przyszedszy tu siosiedlili, i pac da Rusi.

Roku 6493 [985]. Poszed Wodzimierz na Bugarw [nadwo-askich] z Dobryni, wujem swoim, w odziach, a Torkwbrzegiem przywid na koniach; i zwyciy Bugarw. RzekDobry-nia do Wodzimierza: Ogldaem jecw, wszyscy s w

butach; ci dani nam dawa nie bd; pjdziemy szuka apciarzy". Izawar pokj Wodzimierz z Bugarami, i zaprzysigli go miedzy


45/190

sob, i rzekli Bugarzy: Wtedy nie bdzie midzy nami pokoju, gdykamie zacznie pywa, a chmiel pocznie ton". I wrciWodzimierz do Kijowa (271272).

33. Misjonarze rnychreligii u Wodzimierza

Roku 6494 [986], Przyszli Bugarzy wiary mahometaskiej,mwic: Ty, kniaziu, jeste mdry i roztropny, a nie znasz zakonu;uwierz w zakon nasz i poko si Mahometowi". I rzekWodzimierz: Jaka jest wiara wasza?" Oni za rzekli: Wierzymyw Boga, a Mahomet nas naucza, kac obrzeza czonki wstydliwe,i wininy nie je, wina nie pi, za to po mierci, mwi, mona z

niewiastami uywa rozpusty. Da Mahomet kademu posiedemdziesit niewiast piknych, wybierze jedn pikn, ipikno wszystkich na ni przeniesie, ta bdzie mu on. Tu za,powiada, naley oddawa si wszelkiej rozpucie. Jeeli kto na tymwiecie bdzie ubogi, to i na tamtym". I inne mnogie kamstwa[mwili], o ktrych wstyd jest pisa. Wodzimierz za sucha ich,albowiem sam lubi niewiasty i mnogie wszetecze-stwa,wysuchiwa wic ich z upodobaniem. Jeno byo mu niemieobrzezanie czonkw i niejadanie wininy, a najbardziej

niepicie; rzek: Dla Rusi picie jest weselem, nie moemy bez tegoby".

Potem za przyszli Niemcy z Rzymu, mwic: ,,Przyszlimyposani od papiea". I rzekli do niego: Rzek ci tak papie:Ziemia twoja, jako i ziemia nasza, a wiara wasza nie jako wia-


46/190

ra nasza; wiara bowiem nasza jest wiatem, kaniamy si Bogu,ktry stworzy niebo i ziemi, gwiazdy, ksiyc i wszystko, cooddycha,, a bogowie wasi drzewo s". Wodzimierz za rzek:"Jakie jest przykazanie wasze?" Oni za rzekli: Poszczenie wedle

siy; Jeli kto pije czy je, wszystko to dla chway Boej mwinauczyciel nasz Pawe". Rzek wic Wodzimierz do Niemcw:Idcie z powrotem, gdy ojcowie nasi tego nie przyjli".Usyszawszy o tym, przyszli ydowie chazarscy, mwic:Syszelimy, e przychodzili Bugarzy i chrzecijanie, uczckady wiary swojej. Chrzecijanie bowiem wierz w tego,ktregomy ukrzyowali, a my wierzymy w jedynego BogaAbrahama, Izaaka, Jakuba". I rzek Wodzimierz: Jaki jest zakonwasz?" Oni za rzekli: Obrzeza si, wininy nie je, ani

zajeczyny, sobot wici". On za rzek: A gdzie jest ziemiawasza?" Oni za rzekli: W Jerozolimie". On za rzek: Tam jestna pewno?" Oni za rzekli: Rozgniewa si Bg na ojcw naszych,i rozproszy nas po krajach [rnych] za grzechy nasze, i oddanazostaa ziemia nasza chrzecijanom". On za rzek: To jake wyinnych nauczacie, a sami jestecie odrzuceni od Boga irozproszeni? Jeliby Bg miowa was i zakon wasz, to niebylibycie rozproszeni po cudzych ziemiach. Czy chcecie, aby i nasto spotkao?"

Potem za przysali Grecy do Wodzimierza filozofa, mwictak: Syszelimy, e przychodzili Bugarzy, uczc ci by przyjwiar swoj, ich za wiara plugawi niebo i ziemi, i s oni przeklcinajwicej ze wszystkich ludzi, upodobniwszy si Sodomie iGomorze, na ktre spuci Pan kamienie gorejce, i po-topi ich, iutonli. Tak i tych czeka dzie zguby ich, gdy przyjdzie Bg sdzinarody i wygubi wszystkich czynicych bezprawie idopuszczajcych si plugastwa. Ci bowiem obmywszy odbyty swoje,w usta wlewaj [t wod] i po brodzie ma si, wspominajcMahometa. Tako i niewiasty ich czyni takie plu-gastwa, a nawetgorsze: od spkowania mskiego i eskiego kosztuj". Tousyszawszy Wodzimierz splun na ziemi, mwic: Nieczystato rzecz". Rzek za filozof: Syszelimy te i to, e przychodzili zRzymu naucza was wiary swojej, ich za


47/190

wiara mao si rni od naszej: odprawiaj [msze] bowiem naprzanikach, czyli opatkach, ktrych Bg nie przekaza, lecz zlecina chlebie odprawia, i da go apostoom; wziwszy chleb, rzek:To jest Ciao moje, amane za was... Tak samo wziwszy kielich,

rzek: To jest Krew moja nowego zakonu. Ci za tego nie czyni,dlatego uchybiaj wierze". Rzek za Wodzimierz: Przyszli domnie ydowie, mwic, e Niemcy i Grecy wierz w tego,ktregomy ukrzyowali". Filozof za rzek: Prawda, e w tegowierzymy, ich bowiem prorocy przepowiadali, e Bg narodzi si,a inni, e bdzie ukrzyowan i pogrzebion, a trzeciego za dniazmartwychwstanie i na niebiosa wstpi. Oni za tych prorokwzabijali, innych przeladowali. Gdy za spenio si proroctwo ich,zstpi na ziemi i przyj krzy, i zmartwychwstawszy na niebiosa

wstpi. Na ich za pokajanie si czeka lat czterdzieci i sze, i niepokajali si. I posa na nich Rzymian, i grody ich rozbili, a samychrozproszyli po rnych krajach, i s w niewoli w tych krajach".Rzek za Wodzimierz: A dlaczego zstpi Bg na ziemi, i mktak przyj?" Odpowiadajc za filozof rzek: Jeli chceszposucha, powiem ci od pocztku, dlaczego zstpi Bg na ziemi".Wodzimierz za rzek: Posucham rad" (s. 272274).

34. O stworzeniu wiata orazwygnaniu Adama i Ewy z raju

I pocz filozof mwi tak: Na pocztku stworzy Bg niebo iziemi, w pierwszym dniu. A w drugim dniu stworzy sklepieniepord wody. Tego dnia rozdzieliy si wody, poowa ich wzeszanad sklepienie, a poowa ich pod sklepienie. A w trzecim


48/190

dniu stworzy morze i rzeki, i rda, i nasiona. W czwartym dniusoce i ksiyc, i gwiazdy, ktrymi Bg przyozdobi niebo.Widzc za to pierwszy z aniow, naczelnik chru anielskiego,pomylawszy w sobie, rzek: Znijd na ziemi i zawadn ziemi, i

bd podobny Bogu, i postawi tron swj na obokach pnocy". Coto natychmiast strci go [Bg] z niebios, a po nim upadli, kt -rzybyli pod nim, chr dziesity. Byo za na imi temu przeciwnikowi Sotonael, w ktrego miejsce postawi [Bg] naczelnika Michaa.Szatan za, zgrzeszywszy zamysem swoim i utraciwszy sawpierwotn, nazwa si przeciwnikiem, Boga. Potem za w pitymdniu stworzy Bg wieloryby i ryby, gady i ptactwa pierzaste. Wszstym za dniu stworzy Bg zwierzta, i bydo, i gady ziemskie;stworzy te czowieka. W sidmym za dniu spocz Bg po pracy

swojej, a bya to sobota.I zasadzi Bg raj na wschodzie, w Edenie, wprowadzi tamczowieka, ktrego stworzy, i pozwoli mu je z wszelkiegodrzewa, tylko nie je. z jednego, ktre jest poznaniem dobrego izego. I by Adam w raju, widzia Boga i chwali, gdy anioowiechwalili. I spuci Bg na Adama sen, i usn Adam, i wyj Bgjedno ebro u Adama, i stworzy mu on, i przywid j Adamowido raju. I rzek Adam: To ko z koci moich i ciao z ciaamojego, ta nazwie si on". I nada Adam imiona bydu i ptakom,

zwierztom i gadom, i samym anioom nadal imiona. I podda BgAdamowi zwierzyn i bydo, i wada wszystkimi, i suchay go.Widzc za diabe, jak uczci Bg czowieka, pozazdroci mu,przemieni si w wa i przyszed do Ewy, i rzek do niej: Czemunie jecie z drzewa, ktre jest w rodku raju?" I rzeka niewiastawowi: Rzek Bg: nie macie je, a jeli zjecie, to umrzeciemierci". I rzek w niewiecie: mierci nie umrzecie; wiealbowiem Bg, e tego dnia, ktrego zjecie niego, otworz sioczy wasze i bdziecie jako i Bg rozumie dobro i zo". I

zobaczya niewiasta, e dobre jest drzewo do jedzenia, wziwszyowoc, podaa mowi swojemu, i jedli, i otworzyy si oczy im, izrozumieli, e nadzy s, i zszyli z lici figowych przepaski. I rzekBg: Przeklta ziemia w dzieach twoich, i w smutku je bdzieszwszystkie dni ywota swojego". I rzek Pan Bg: Jeelibywycignli rk i wzili z drzewa y -


49/190

wota, yliby na wieki". I wygna Pan Bg Adama z raju. I siad!naprzeciw raju, paczc i uprawiajc ziemi, i uradowa si szatanprzeklestwem ziemi. Oto nasz pierwszy upadek i gorzka zapata odpadnicie od ycia anielskiego (s. 274275).

35. O zabjstwieAbla, potopie i wiey

Babel

Zrodzi Adam Kaina i Abla: Kain by rolnik, a Abel pastuch. Iofiarowa Kain pody ziemskie Bogu, i nie przyj Bg darw jego.Abel za jagni pierworodne, i przyj Bg dary Ablowe. Szatan zawlaz w Kaina i poduszcza Kaina, by zabi Abla. I rzek Kain do

Abla: Wyjdmy w pole". I posucha go Abel, i gdy wyszli,powsta Kain, i chcia zabi go, i nie umia go zabi. I rzek doniego szatan: We kamie i uderz go". Wzi kamie i zabi go. Irzek Bg do Kaina: Gdzie jest brat twj?" On za rzek: Albostr jestem brata swojego?" I rzek Bg: Krew brata twojego woaku Mnie, bdziesz jcza i dra do koca ywota swojego". Adamza i Ewa pakali, a diabe radowa si, mwic: Tego, ktregoBg uczci, ja zmusiem do odpadnicia od Boga, a oto terazsprawiem, e pacze". I pakali po Ablu lat trzydzieci, i nie zgnio

ciao jego; i nie umieli go pogrzeba. I z nakazu Boego przyleciaydwa ptaszki, jeden z nich umar, drugi za wykopa jam, i woyumarego, i pogrzeba go. Widzc za to Adam i Ewa, wykopalijam, i woyli Abla, i pogrzebali go z paczem.

Adam za majc lat dwiecie i trzydzieci zrodzi Seta i dwiecrki; i poj jedna Kain, a drug Set, i od tego ludzie rozpo-


50/190

dzili si i rozmnoyli po ziemi. I zapoznali Stwrc swego, iprzepenili si rozpust i wszelk nieczystoci, i zabjstwami, izawici yli ludzie po bydlcemu. By Noe, jedynysprawiedliwy w rodzie tym. I zrodzi trzech synw: Sema, Chama,

Ja-feta. I rzek Bg: Nie bdzie Duch mj przebywa midzyludmi"; i jeszcze: Zniszcz to, co stworzyem, od czowieka dobydlcia". I rzek Pan Bg do Noego: Zbuduj ark dugoci okcitrzysta, a szerokoci osiemdziesit, a wysokoci trzydzieci okci";Egipcjanie bowiem okciem se zowi. Budujc za ark przezsto lat, opowiada Noe, e bdzie potop, i miano si z niego. Gdyzbudowa ark, rzek Bg do Noego: Wejd ty, i ona twoja, isynowie twoi, i synowe twoje, i wprowad do siebie po parze odwszelkiego byda i od wszystkich ptakw, i od wszystkich gadw".

I wprowadzi Noe, jak przykaza mu Bg. Spuci Bg potop naziemi, zatopi wszelkie ciao, a arka pywaa po wodzie.

A gdy wsika woda, wysiad Noe i synowie jego, i ona jego. Odtych rozpodzia si ziemia, i byli ludzie mnodzy i jednoj-zyczni, irzekli jeden do drugiego: Zbudujemy wie do niebios". Zaczlibudowa, i by naczelnikiem Nemrod. I rzek Bg: Oto rozmnoylisi ludzie i pomysy ich prne s". I zstpi Bg, i rozmieszajzyki na siedemdziesit i dwa jzykw. Adamowy za jzyk nie byodjty Hebrejowi, ten bowiem jeden nie przyoy si do szalestwa

ich, mwic tak: Gdyby ludziom Bg kaza budowa wie donieba, to stworzyby j sam Bg sowem, tak jak stworzy niebiosa,ziemi, morze, wszystko widzialne i niewidzialne". Dlatego jzykjego nie przemieni si; od niego s Hebrejczycy. Na siedemdziesiti jeden narodw rozdzielili si [ludziel i rozeszli si po krajach, ikady swj obyczaj przyj. Wedle diabelskiej nauki owi gajom,owi rdom, owi rzekom skadali ofiary, i nie poznali Boga. OdAdama za do potopu lat 2242, a od potopu do rozdzielenianarodw lat 529 (s. 275276).


51/190

36. O Abrahamie

Potem za diabe w wikszy obd wtrci ludzi, i poczli bawanyrobi, owi drewniane, owi miedziane, a drudzy marmurowe, a innizote i srebrne; i kaniali si im, i przywodzili syny swoje i cry, izarzynali przed nimi, i bya wszystka ziemia splugawiona.

Pierwszym za bawochwalc by Seruch, robi bowiem bawanyna cze zmarym ludziom: jednych byym cesarzom, drugich

bohaterom, i czarodziejom, i niewiastom cudzoonicom. Ten zaSeruch zrodzi Tar, Tara za zrodzi trzech synw: Abrahama i

Nachora, i Arona. Tara za robi bawany, nawykszy u ojcaswojego. Abraham za, przyszedszy do rozu -mu i widzcgwiazdy i niebo, rzek: Zaiste, ten jest Bg, ktry stworzy nieboi ziemi, a ojciec mj okamuje ludzi". I rzek Abraham:Wyprbuj bogw ojca swojego", i rzeki: Ojcze, po co

okamujesz ludzi, robic bawany drewniane? Ten jest Bg, ktrystworzy niebo i ziemi"; wziwszy Abraham ognia, podpali

bawany w wityni. Widzc za to Aron, brat Abraha-mowy, wtrosce o bawanw, chcia wynie bawany,, i sam zgorza tu Aron,i umar przed ojcem. Pierwej za nie umiera syn przed ojcem,

jeno ojciec przed synem, a od niego poczli umiera synowieprzed ojcami.

Umiowa Bg Abrahama, i rzek Bg do Abrahama: Wyjd zdomu ojca swojego w ziemi, ktr ci poka, i stworz od ciebienard wielki, bogosawi ci bd pokolenia ziemskie". I uczyniAbraham, jako kaza mu Bg. I wzi Abraham synowca swojegoLota by mu bowiem Lot szwagrem i synowcem, albowiemAbraham poj crk brata Arona, Sar. I przyszed do ziemikananejskiej przed db wysoki, i rzek Bg do Abrahama:Potomstwu twojemu dam ziemi t". I poko-


52/190

ni si Abraham Bogu. Abraham za mia lat siedemdziesit i pi,gdy wyszed z Charanu. Sara za bya niepodna. Bolejc nadniepodnoci, rzeka Sara do Abrahama: Wejd do niewolnicymojej". I wziwszy Sara Agar, daa j mowi swojemu; i wszed

Abraham do Agar. Agar pocza i urodzia syna, i przezwa goAbraham Izmaelem. Abraham mia lat osiemdziesit i sze, gdyurodzi si Izmael. Potem za pocza Sara, urodzia syna, i daaimi jemu Izaak. I kaza Bg Abrahamowi obrzeza chopca, iobrzeza go w smy dzie. Umiowa Bg Abrahama i plemi jego,i nazwa je ludem swoim; nazwawszy je ludem swoim, odczy jeod pogan. A gdy tene Izaak dors, Abraham, ktry y lat sto isiedemdziesit, i pi umar, i by pogrzebion (s. 276277).

37. O Chrystusie

[...] Rzek za Wodzimierz: Dlaczego [Chrystus] z niewiastynarodzi si, i na drzewie by ukrzyowany, i wod zostaochrzczony?" On [filozof] za rzek do niego: Dlatego e napocztku rd ludzki przez niewiast zgrzeszy, diabe skusi przezEw Adama, i ten pozbawiony by raju. Tak wic i Bg odwet dadiabu: przez niewiast najpierw zwyciony by diabe, przezniewiast bowiem najpierw wypdzony by Adam z raju; odniewiasty wcielony Bg kaza do raju wej wiernym. A za nadrzewie ukrzyowany by dlatego, e od drzewa zjad [Adam] i

utraci raj; Bg za na drzewie mk przyj, aby drzewem diabezwyciony by, i przez drzewo ywota zbawieni bdsprawiedliwi. A wod za odnowienie jest, poniewa za Noego,gdy namnoyy si grzechy wrd ludzi, spuci Bg potop naziemi i potopi ludzi wod; dlatego rzek Bg: Po-


53/190

niewa pogubiem wod ludzi dla ich grzechw, teraz wic napowrt wod oczyszcz grzechy ludziom wod odnowienia. [...]

Gdy za apostoowie nauczali po wszystkim wiecie wiary wBoga, ich wanie nauk my, Grecy, przyjlimy; wszystek wiat

wierzy ich nauce. Ustanowi za Bg jeden dzie, w ktrym bdziesdzi, przyszedszy z niebios, ywych i umarych, i oddawakademu wedle uczynkw jego: sprawiedliwym krlestwoniebieskie i pikno niewysowione, wesele bez koca, i ywotwieczny; grzesznikom mk ognist, nieustanny robakzgryzoty, a mce nie bdzie koca. Takie zatem bd mki dlatego, kto nie wierzy w Boga naszego Jezusa Chrystusa: mczeni

bd w ogniu, kto si nie ochrzci".A to mwic, pokaza [filozof] Wodzimierzowi zason, na

ktrej by namalowany Sd Paski; pokaza mu po prawicysprawiedliwych w weselu idcych do raju, a po lewicygrzesznikw idcych na mk. Wodzimierz za westchnwszy,rzek: Dobrze jest tym po prawicy, biada za tym po lewicy." Onza rzek: Jeli chcesz po prawicy ze sprawiedliwymi stan, toochrzcij si". Wodzimierz za wziwszy to do serca, rzek:Poczekam jeszcze troch", chcc wywiedzie si o wszystkichwiarach. Wodzimierz tedy, dawszy mu dary mnogie, odpuci goze czci wielk (s. 285286).

38. Relacja posw onaboestwach rnych religii

Roku 6495 [987]. Wezwa Wodzimierz bojarw swoich i starcwgrodzkich, i rzek do nich: Oto przychodzili do mnie Bugarzy,mwic: Przyjmij zakon nasz. Potem za przychodzili


54/190

Niemcy, i ci chwalili zakon swj. Po tych przyszli ydowie. A otona ostatku przyszli Grecy, ganicy wszystkie zakony, swj zachwalcy, i wiele mwili, opowiadajc od pocztku wiata odziejach caego wiata. A mdrze opowiadali, i cudownie byo

sucha ich, lubo kademu posucha ich; i drugi wiat, powiadaj,ma by: jeli kto, mwi, do naszej wiary przystpi, to umarszy,znowu wstanie, i nie umrze na wieki; jeli za do innego zakonuprzystpi, to na tamtym wiecie w ogniu gorze bdzie. Wic co miporadzicie? Co odpowiecie?" I rzekli bojarzy i starcy: Wiedz,kniaziu, e swojego nikt nie gani, jeno chwali. Jeli chcesz wybadadobrze, to masz u siebie mw: posawszy [ich], wybadaj ukadego ich naboestwo i kto jak suy Bogu". I spodobaa si [talmowa kniaziowi i wszystkim ludziom: wybrali mw zacnych i

roztropnych w liczbie dziesiciu, i rzekli do nich: Idcie najpierwdo Bugarw [nadwoaskich] i wybadajcie wiar ich". Oni zaposzli, a przyszedszy widzieli plugawe sprawy i pokony wmeczecie, i wrcili do ziemi swojej. I rzek do nich Wodzimierz:Idcie znowu do Niemcw, ogldnijcie tak samo, i stamtd idciedo Grekw". Oni za przyszli do Niemcw, i ogldnwszycerkiewne naboestwo ich, przyszli do Carogrodu, i weszli docara. Car za spyta, dla jakiej przyczyny przyszli, oni zaopowiedzieli mu wszystko, co byo. To syszc car rad by i czewielk okaza im tego dnia. Nazajutrz posa do patriarchy, mwictak: Przysza Ru bada wiar nasz; przygotuj cerkiew i kler, isam przyoblecz si w szaty patriarsze, niech widz chwa Boganaszego".

To syszc patriarcha kaza zwoa kler, wedle obyczajuodprawi witeczne naboestwo, i kadzida zapalono, i chrywykonay pienia. I poszed car z nimi do cerkwi, i postawili ich naprzestronnym miejscu, pokazujc im pikno cerkiewne, pienia i

naboestwo archijerejskie, obrzdy diakonw, opowiadajc im osueniu Bogu swemu. Oni za w zdumieniu bdc, dziwili si,chwalc naboestwo ich. I wezwali ich carowie Bazyli iKonstantyn 16, mwic im: Idcie do ziemi waszej"; i odprawiliich z darami wielkimi i ze czci. Oni za przyszli do ziemi swojej, Izwoa knia Wodzimierz bojarw swoich i starcw


55/190

i rzek: Oto przyszli posani przez nas me, usyszymy od nich, cobyo". I rzek: Mwcie przed druyn". Oni za rzekli:

Chodzilimy do Bugarw, patrzelimy, jak si kaniaj wwityni, to jest w meczecie, stojc bez pasa; pokoniwszy si,

sidzie [Bugarzyn] i patrzy tdy i owdy, jak optany; i nie mawesela w nich, jeno smutek i smrd wielki. Nie jest dobry zakonich. I poszlimy do Niemcw, i widzielimy w wityni mnogienaboestwa odprawiane, a piknoci nie widzielimy adnej. Iprzyszlimy do Grekw, i wiedli nas, gdzie su Bogu swojemu, inie wiedzielimy, w niebie li bylimy, czy na ziemi: nie mabowiem na ziemi takiego widowiska ni pikna takiego, i niewiemy, jak opowiedzie o tym, tylko to wiemy, e tam Bg zludmi przebywa, i naboestwo ich najlepsze ze wszystkich

krajw17

. My za nie moemy zapomnie pikna tego, kadybowiem czowiek, gdy skosztuje sodkoci, pniej gorzkoci nieprzyjmuje, tako i my nie moemy tu y". Odpowiadajc zabojarzy rzekli: Jeliby lichy by zakon grecki, to nie przyjaby gobabka twoja, Olga, ktra bya najmdrzejsza ze wszystkich ludzi".Odpowiadajc za Wodzimierz rzek: Gdzie chrzest przyjmiemy?"Oni za rzekli: Gdzie ci lubo" (s. 286287).

39. Chrzest Wodzimierza w Korsuniu

Roku 6496 [988]. Poszed Wodzimierz z wojami na Korsun, grdgrecki, i zamknli si Korsunianie w grodzie. I stan Wodzimierzz tamtej strony grodu u przystani, na strzelanie z uku od grodu. Iwalczyli zaciekle z grodu. Wodzimierz za opasa grd.Wycieczyli si w grodzie ludzie, i rzek Wodzimierz dogrodzian: Jeli si nie poddacie, bd sta i przez trzy lata".

Documents

Nestor - POWIEŚĆ MINIONYCH LAT.pdf