Nestorius Ve Kristolojisi

7/25/2019 Nestorius Ve Kristolojisi

1/27

T.C.ULUDANVERSTES

LHYAT FAKLTESDERGSCilt: 19, Say: 1, 2010

s. 215-241

Nestorius ve Kristolojisi

Muhammet TARAKI

Yrd.Do.Dr., U.. lahiyat Fakltesi

Baka hibir heretie Nestorius kadar hakszlk yaplmamtr.1

zet

stanbul patrii iken sa Mesihte iki ahs bulunduuna inandiin Birinci Efes Konsilinde aforoz edilen Nestorius, onbe asr

boyunca kendisine izafe edilen bu grle anld. Aforoz edilenpek ok heretik gibi onun da eserleri yakldiin, grleri mu-haliflerinin eserlerinden renildi. 1889 ylnda eserinin Sryani-ce yazma bir evirisi bulununca onun grlerini yeniden deer-lendirme imkn ortaya km oldu. Bu makalede, Nestoriusuaforoz edilmeye gtren tarih sre hakknda bilgi verildikten

sonra, bizzat Nestoriusun eserine bavurularak onun sa Mesihile ilgili grleri belirlenmeye ve edinilen bilgiler nda kilise-nin oluturduu onbe asrlk Nestorius imaj deerlendirilmeyeallacaktr.

Abstract

Nestorius and His ChristologyNestorius, who was excommunicated in the first council of the

Ephesus while he was the patriarch of Constantinople because

he believed that the Christ has two persons, was always referred

1 Loofs, Friedrich, Nestorius and His Place in the History of Christian Doctrine,Cambridge: Cambridge Universiy Press, 1914, s. 26.


2/27

216

to as the believer of this idea that was attributed to him. As in thecases of the heretics, his books were burnt, so his views were on-

ly available in the books of his opponents. When the Syrian

translation of his book was discovered, scholars have an oppor-

tunity to evaluate his real views afresh. After describing the of

Nestorius briefly, this article aims to determine the real Christo-

logical view of Nestorius and to evaluate the image the western

Christian Church has attributed to Nestorius over centuries in the

light of his book The Bazaar of Herakleides.

Anahtar Kelimeler: Nestorius, Nesturlik, kristoloji, monofizit,diyofizit, Efes Konsili, Kadky Konsili, skenderiyeli Cyril.

Key Words: Nestorius, Nestorianism, Christology, monophysite,

diophysite, council of Ephesus, council of Chalcedon, Cyril ofAlexandria.

Girilk yz yl boyunca Roma mparatorluunun byk bask-

larna maruz kalan Hristiyanlarn, M.S. 313 ylnda Milan Ferma-nnda Hristiyanln dier dinlerle eit bir statye kavumasylabirlikte eziyet ve takibattan kurtulduklarbilinmektedir. Hristiyanl-n Roma mparatorluunun resmi dini haline gelmesinden sonra,Hristiyanlar, yllar boyunca grd baskve ikenceleri bizzat ken-dileri uygulamaya balamlar; bilhassa heretik kabul ettikleri Hris-

tiyan dnce ve topluluklara kar

ac

mas

z davranm

lard

r. Buamansz takibatn sonunda heretik akmlarn bir ksm yok olmu,dier bir ksm ise ancak baka lkelere g ederek varlnsrd-rebilmitir. Ancak ne yazk ki, pek ok dinde benzer rneklerini gr-dmz gibi, Hristiyanlkta da ana atya muhalif dnce sahip-lerinin eserleri genelde yok edilmive gnmze ulaamamtr.

lk dnem Hristiyanlnda heretik olarak yaftalanp aforoz edi-len Nestorius (. 451 civarnda) iin de durum farklolmamtr. 435ylnda Msra srgne gnderilen Nestoriusun eserleri, aynyln 30Temmuzunda mparator II. Theodosiusun (. 450) emriyle yaklm-tr.2 Bu talihsiz olayn ardndan, Nestoriusun fikirleri hakkndakibilgilerimiz, muhaliflerinin kendisi hakknda verdii bilgilerle snrl

kalm

t

r. Tarihte ayk

r

kabul edilen pek ok dnrde rnei s

k-lkla grlebilecei gibi, muhalif ve hasmlarnn eserlerinden hare-ketle bir kiinin dncesini ina etmek her zaman doruya ulatr-mayabilir. Nestorius bu durumun en bariz rneklerinden biri olarakkarmzda durmaktadr ve Nestorius hakknda muhaliflerinin eser-

2 Davies, J. G., The Early Christian Church, London: Weidenfeld and Nicolson,

1965, s. 222; Loofs, 58.


3/27

217

lerinden edinilen imajn ne kadar yanl olduunun ortaya kmasiin, 1889 ylna kadar yaklak onbeasr beklemek gerekmitir.

slam topraklarnda misyonerlerin youn bir ekilde faaliyetgsterdikleri bu dnemde, randaki Amerikan misyonerleriNestoriusa ait bir yazma eserin varlndan haberdar olmular veonu elde etmeye almlardr. Auschan adnda Sryani bir rahipran Trkistannda Nesturi Patrikliinin ktphanesinde muhafazaedilen bu yazma nshann gizlice bir kopyasnedinerek Urmiyedekimisyoner ktphanesine ulatrmtr. Buradan bir nsha Strasburgniversitesi ktphanesine, bir nsha Cambridgede profesr olan J.F. Bethune-Bakera (. 1951) ve bir nsha da kitabSryanice olarakilk kez ilim lemine tantacak olan Paul Bedjana (. 1920) gnderil-

mitir. Nestoriusun eseri 1910 ylnda nce Sryanice olarak, ardn-dan yine aynyl Franszca evirisi ve 1925 ylnda da ngilizce eviri-si yaymlanmtr.3

Eserin gn yzne kmasyla birlikte, o gne kadar benimse-nen Nestorius imaj temelden sarslmtr. Birinci Efes Konsilinde(431) Nestorius iki ahsl bir kristololoji benimsedii iin aforozedilmi ve o gnden beri Nesturlik heretik bir akm olarak kabuledilmiti. Hlbuki eserinde Nestorius, srarla, sa Mesihte iki ahsolamayacansavunmakta ve Kilisenin de kabul ettii gibi bir ahsve iki doa eklindeki bir kristolojik formlasyonu benimsemektedir.

Yzyllardr kayp olan bir kitabn gn yzne kmasve asr-lardr yanlbir fikrin dzeltilmesi aslnda herkesin olumlu yaklaa-

ca bir durum olarak deerlendirilebilir. Ancak Hristiyanlk iinbyle deildir. Eer yeni gelimeler nda Nestoriusun ortodoks(sahih) bir gre sahip olduu benimsenirse, bu durumda BirinciEfes Konsilinde bir yanllk yapldkabul edilmek zorunda kalna-caktr. Hristiyan teolojisi asndan bakldnda, konsillerin yanl-

3 Loofs, 11-12, 16. Greke yazlan ve orijinal hali kayp olan Book of Heracleides

yaklak olarak M.S. 540 yllarcivarnda Grekeden Sryaniceye evrilmitir.Bulunan nsha M.S. 1100l yllara aittir. Eser iki ana blme ayrlabilir. lkblm de kendi iinde ikiye ayrlr. Genel olarak diyalog adyla bilinen ilk k-sm, hakknda ok az bilgi sahibi olduunuz Sophroniusun grlerinin -rtlmesini amalamaktadr ve ngilizce eviride (Book I, Part I) 7-87 sayfalararasnda yer almaktadr. Birinci Blmn ikinci ksm(Book I, Part II, s. 87-96) deta Antakya ilahiyat okulunun teolojik grlerinin bir zetini sunmak-tadr. Kitabn daha uzun ve genellikle savunma olarak bilinen ksmnda ise(Book II, Part I-II, s. 96-380), skenderiyeli Cyril (375-444) ile Nestorius ara-sndaki teolojik tartmalar ve Efes Konsilinde Nestoriusun aforoz edilmesimeselesi konu edinilmektedir. Bu blmde ayrca Cyril ile Nestoriusun birbir-lerine gnderdikleri mektuplara yer verilmektedir (Bk. Chesnut, Roberta C.,The Two Prosopa in Nestorius Bazaar of Heracleides, Journal of TheologicalStudies, 29/2, 1978, s. 393.


4/27

218

mazlsz konusudur.4Nestoriusun kitabnesas alan aratrmac-lar onun grlerini ortodoks (sahih) olarak deerlendirmektedirler.Kilise dogmalarna bal kalarak meseleye yaklaan yazarlar ise, yaNestoriusun iki ahslbir kristolojiyi benimsediini kantlamaya yada Nestorius ile Nesturlik arasnda bir ayrm yapmaya almakta-drlar.5Sz gelimi, Nesturliin, herhangi bir kimseyi itham veya afo-roz etmeden heretik bir akm olarak dlanabilecei savunulmakta-dr. Baka bir deyile, Birinci Efes Konsilinde alnan kararlar kur-tarmaya alan aratrmaclara gre, her ne kadar Nestorius ikiahs doktrinini benimsememise de, Nesturlik iki ahsln adolarak kullanlmaya devam edebilir.6 Bu balamda Hristiyan ilahi-yatlarn sklkla gndeme getirdikleri soru, Nestorius Nesturi miy-

di? eklindedir. Bu soruya J. F. Bethune-Baker

n Nestorius and HisTeaching adleserde 1908de verdii Nestorius, Nesturi deildi ek-lindeki cevap,7 o gnden beri, konsillerin yanlmazln savunanHristiyan ilahiyatlarn, Nestoriusu aforoz eden Birinci Efes Konsilikararlarnn sorgulanmasn engellemek iin kullandklar bir arahaline gelmitir.

Tartmann Tarih Arka-PlanBilindii zere, znik Konsilinde (325) sa Mesihin tanrolduu

fikri kabul edilmitir. Bu konsilden sonra sann beeri yn zerinetartmalar balamtr. 381 ylnda toplanan stanbul(Constantinople) konsili, sa Mesihin beeri ynn inkr eden

Apollinarianizm8akmnn yanlln ilan etmitir. Ancak tartma-lar bundan sonra hem tanrhem de insan olan sa Mesihin nasl tekbir kii olabilecei zerinde devam etmitir. Tartmann bu nc

4 Bk. Hefele, Charles Joseph, A History of Christian Councils, (ngilizceye evi-ren: William R. Clark), Edinburg: T.&T. Clark, 1894, c. 1, s. 52-54.

5 Bk. Braaten, Carl, E., Modern Interpretations of Nestorius, Church History,c. 32, sy. 3, 1963, s. 253-259. Nestoriusun eserinin yaymlanmasndan son-ra, hl, onun iki ahslbir kristoloji benimsediini savunanlara rnek ola-rak bk. Wolfson, Harry Austryn, The Philosophy of the Church Fathers,Cambridge: Harvard University Press, 1956, c. 1, s. 451-463.

6 Braaten, 251.7 Bk. Bethune-Baker, J. F., Nestorius and His Teaching: A Fresh Examination of

the Evidence, Cambridge: Cambridge University Press, 1908, s. 197-210.8 Laodikya piskoposu Apollinarise (. 390 civarnda) izafe edilen sa Mesihte

insan bir ruhun bulunmadn savunan heretik akm (Bk. Day, E.,Apollinarianism, New Catholic Encyclopedia, Second Edition, ed. ThomasCarson & Joann Cerrito, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 559-560;Bentivegna, J., Apollinaris of Laodicea, the Younger, New CatholicEncyclopedia, Second Edition, ed. Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit:

Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 560-561).


5/27

219

safhasnda n plana kan isimler Nestorius ile skenderiyeli Cyril9(. 444) olmutur. Tartma o kadar byk bir blnmeye yol am-tr ki, tpkfelsefede insanlarn ya Platoncu ya da Aristotelesi olma-lar gibi, hristiyan ilahiyatlar da Nestoriusu destekleyenler veCyrili destekleyenler olarak ikiye blnmdurumdadrlar.10

ranl bir anne-babann ocuu olan Nestorius, eitimini An-takyada alm ve burada Euprepios manastrna girerek papazlaykselmitir. Antakya ilahiyat okulunun en mehur temsilcilerindenolan MopsuestialTheodoreun11(. 428) rencisi olup olmadbellideildir.12Hitabeti ve hreti Antakya snrlarnaan Nestorius, 10Nisan 428 ylnda stanbula patrik olarak atanmtr. Grevinin da-ha ilk ylnda kendisini Hz. Meryem ile ilgili bir tartmann ortasnda

buldu. Tartmada Hz. Meryeme Tanr douran anlamndaTheotokosunvanverenler bir yanda yer alyor; dier tarafta ise Hz.Meryemin sadece bir insann annesi (Anthropotokos) olduunu vur-gulayanlar bulunuyordu. Nestorius, Theotokosunvannn kullanm-nreddetmemekle birlikte, bunun tek bana kullanlmasnn, doa-bilecek bazyanlanlamalardnerek, ihtiyatla karlanmasge-rektiini dnmtr. Bu noktada zekice saylabilecek bir zmyolu bularak Meryeme Mesihi douran anlamnda Christotokosunvan verilmesini nermitir. Bunu nerirken, Mesih isminin heminsana hem de Tanrya iaret etmesinden yararlanmak istemiolma-ldr. Taraflar bu neriye scak bakp mesele zme kavuturuldusanlrken, Nestoriusun bir konumas esnasnda syledii Tan-

9 skenderiyeli piskopos, ilahiyat, kilise babas ve aynzamanda skenderiyepatrii Theophilusun (385-412) yeenidir (Bk. Burghardt, W. J., Cyril ofAlexandria, St., New Catholic Encyclopedia, Second Edition, ed. ThomasCarson & Joann Cerrito, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 4, s. 465-470).

10 Anastos, Milton, V., Nestorius was Orthodox, Dumbarton Oaks Papers, 1962,c. 16, s. 119.

11 Antakya ilahiyat okulunun nde gelen ilahiyats ve Kitab- Mukaddes yo-rumcusu olan MopsuestialTheodore, M.S. 352 ylnda Antakyada domu-tur. 366 ylnda Hristiyanlkabul etti. Antakya ilahiyat okulunun kurucusukabul edilen Diodoreun da rencisi olmuve 383te papaz olarak grevlendi-rilmitir. Yaamnn bu genlik yllarnda zhde dayalve Kutsal Kitap ara-trmasna younlam bir hayat srmtr. 392 ylndan lmne kadar(428) Mopseustia psikoposu olarak grev yapmtr. Bu grevi srasndaheretik akmlara ve putperestlie karsrekli mcadele etmitir. Kutsal Ki-tap zerine yapt aklamalar ile hret kazand iin kendisine mfes-sir/yorumlayc denmitir (Bk. Bevan, George, A., The Case of Nestorius:Ecclesiastical Politics in the East, 428-451 CE, Doktora Tezi, Toronto niversi-tesi, 2005, s. 50-51; Sullivan, F. A., Theodore of Mopsuestia, New CatholicEncyclopedia, Second Edition, ed. Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit:

Thomson & Gale, 2003, c. 13, s. 874-876).12 Camelot, P. T., Nestorius, New Catholic Encyclopedia, Second Edition, ed.

Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 10, s.254.


6/27

220

rnn bir annesi olamaz. Yaratlmolan hibir varlk Tanrydou-ramaz. Meryem sadece bir insan dourmutur, Tanry deil. Tan-rnn dokuz ay boyunca bir kadnn rahminde tand, bebek elbi-seleri giydii, ac ektii, ld ve gmld sylenemez. eklin-deki szleri konunun tekrar alevlenmesine yol at. Bu ifadeleri ne-deniyle Nestorius, SamosatalPavlusun takipisi olarak grld.13

Theotokos kelimesi odakl tartmada Antakyal Nestoriusunkarsndaki isim, skenderiye patrii Cyril olmutur. Cyrile gre,birlemeden sonra sa Mesihin iki ayr doasnn olduundan bah-sedilirse ve insan doaya ait zelliklerin ilah doaya ya da ilah do-aya ait zelliklerin insan doaya balanmasmmkn deil deni-lirse, bu durumda kurtuluun srrkmsenmiolur. Byle d-

nldnde, Mesihin ektii aclar ve kurtarc eylemleri, bedenle-miTanrya deil, sadece bir insana ait olacaktr. Yine bu dncetakip edilirse, evharistiya ayininde yenilen ekmek, Tanrnn deil,insann bedeni olacaktr. Bu noktada Cyril, Nestorius ve taraftarlar-nyamyamlkla sulamaktadr.14

Her iki taraf da Romann desteini alabilmek iin PapaCelestinee (papalk yllar: 422-432) mektup gndermitir. 430 ylAustosunda Romada yerel bir sinod toplayan Papa, Theotokoske-limesinin kullanlabileceini ilan etmitir. 11 Austosta karar her ikitarafa da mektupla gnderilmi ve mektubu ald gnden itibarenNestoriusa grlerinden vazgemesi iin 10 gn sre tannmtr.Cyril de bu srete skenderiyede bir sinod toplayarak Nestorius iin

oniki maddelik bir aforoz gerekesi kararak bunu bir mektuplaNestoriusa bildirmitir.15

13 Bk. Kelly, J. N. D., Early Christian Doctrines, New York: Harper & Row, 1960,s. 310-311; Davies, 222; Chadwick, Henry, The Early Church, London:Penguin Books, 1993, s. 195-196; Albayrak, Kadir, Keldanler ve Nasturler,Ankara: Vadi Yaynlar, 1997, s. 72. Yukarda da ksmen deinildii gibi,Nestorius, Theotokoskelimesine, en azndan sonraki dnemde, tamamen kar-deildir; daha ok bu unvann yanlarmlar yapmasndan korkmakta-dr. Nitekim 430 ilkbahar ncesindeki bir vaaznda yle diyecektir: Dahance de defalarca ifade ettiim gibi, eer sizden biri veya herhangi bir kimsesadece theotokos kelimesini kullanmaytercih ederse, benim bu kiiye karsyleyecek hibir eyim yoktur; yeter ki bakire bir Tanra edinmesin (Bk.

Loofs, 32-33). Ayrca Birinci Efes Konsilinde tartmann byyp Hristiyancemaatin blnmeye doru gittiini sezdii anda syledii u sz de hemtheotokos unvannn kullanlmasna razolabileceini hem de samimi duygu-lara sahip olduunu gstermesi bakmndan nemlidir: Eer istiyorsanz,Meryemi theotokos olarak isimlendiriniz. Yeter ki btn bu tartmalar bit-sin! (Bk. Socrates, Ecclesiastical History, London, 1853, 7/32, s. 374).

14 Kelly, 318.15 Jedin, Hubert, The Early Church, New York: Crossroad, 1993, s. 211-212;

Loofs, 44; Kelly, 324; Chadwick, 196-197.


7/27

221

Tartmann bymesi zerine mparator II.Theodosius 7 Hazi-ran 431de Efeste bir konsilin toplanmasna karar verdi. Cyrilkonsilde stnl salamak iin Msrdan fazla sayda piskoposlatoplantya katld. Ayrca konsilden nce Efes piskoposu Memnonuikna edip onun desteini almayda baard. Birinci Efes Konsili, M-srlve Efesli piskoposlarn katlmyla, belirlenen tarihten onbegnsonra, 22 Haziranda Antakya ve Roma temsilcilerinin gelmesi bek-lenmeden gayr-i nizami bir ekilde balad. Cyril, Antakya ve Romatemsilcilerinin gecikmesini frsat bildi ve doal olarak bakanolduukonsilde hemen Nestoriusu mahkm eden bir karar kard. Bu ka-rarla Nestorius grevinden alnd ve Yeni Yahuda ilan edildi.Nestorius, konsil baladnda Efeste olduu halde, Antakya temsil-

cilerinin beklenmemesini protesto ederek, kendisini mahkm edecekolan aloturumuna katlmad. Drt gn sonra, 26 Haziranda An-takyal piskoposlar Efese geldiler ve onlar da Nestorius ile birliktekendi konsillerini yaparak Cyril ve Efes piskoposu Memnon aleyhinekararlar aldlar. Son olarak Roma temsilcileri Efese ulatlar veCyrilin tarafnda yer aldlar. Farkliki toplantda alnan birbirine ztkararlar imparatora bildirildi. mparator her iki grubun temsilcileri-ni dinledikten sonra, Efese kendisini temsilen ikinci vekil gnderdi.Kont John adndaki bu yetkili, Nestorius, Cyril ve Memnonu grev-den aldnakladve n de sorguya ald. Nestoriusu sorgula-mak zere, onun grlerine eilimi olan bir kiiyi grevlendirdi.Cyrilin sorgulamasnn ise daha zorlu getii ifade edilmektedir.Austos ay sonunda mparator II.Theodosius kararn verdi. Buna

gre, Nestorius, Antakyaya, kendi manastrna gnderildi. Cyril be-raat ederek skenderiyeye dnd. Nestoriusun yerine, stanbul pat-rikliine Cyrilin houna gidecek bir isim, Maximian tayin edildi.Memnon da Efes piskoposluu grevine devam etti.16

Nestorius, eserinde bu olayanlatrken, Cyrilin, kont Johna veonun araclyla imparatora ok para verdiini veya teklif ettiini dilegetirmektedir.17 Nestoriusun bu tankl, belki, o zamana kadarNestoriusu destekleyen imparatorun neden tavr deitirdiini ak-layan bir ipucu olarak grlebilir.

Birinci Efes Konsili teolojik bir sorunu zmek amacyla top-lanmolmasna ramen, pratikte taraflarn birbirini aforoz ettikleribir kavga ortamna dnmtr. mparatorun mdahalesiyle konsilsonulandrlm; ama kan sonu teolojik deil, tartmann tarafla-r olan stanbul, skenderiye ve Efes patriklerinin akbetinin belir-

16 Bk. Loofs, 45-51; Chadwick, 198-200; Jedin, 212-214.17 Nestorius, The Bazaar of Herakleides, (Bundan sonra Bazaar olarak ksaltla-

caktr), ngilizceye eviren: G. R. Driver & Leonard Hodgson, Oxford:Clarendon Press, 1925,s. 279 vd.


8/27

222

lenmesi eklinde olmutur. Bu geree vurgu yapan Friedrich Loofs(. 1928), Efeste herhangi bir dogmatik meselenin zme kavutu-rulamamasndan hareketle, Birinci Efes Konsilinin ekmenik birkonsil olarak deerlendirilemeyeceini iddia etmektedir.18

Birinci Efes Konsilinden sonra ikiye blnml ortadankaldrmak iin bazteebbsler yaplmve bu abalarn sonucunda433 ylnda bir anlamaya varlabilmitir. Buna gre, Theotokosun-vannn kullanm, Nestoriusun grevden alnmas karar kabuledilmitir. Kristolojik adan bakldnda Cyrilin savunduu birle-meden sonra sa Mesihte tek bir doa vardr eklindeki dncedenvazgeilmi, bunun yerine Antakya ilahiyat okulunun gr olansa Mesihte iki doann birlemesi forml benimsenmitir. Ayrca

Cyril de Nestoriusa ynelik yazd oniki aforoz da geri ekmek zo-runda braklmtr.19Sonuta, Nestorius stanbul patriklii grevin-

18 Loofs, 53.19 Hughes, Philip, A History of the Church, London: Sheed & Ward, 1952, c. 1, s.

248. Yukarda da deinildii gibi, Birinci Efes Konsilinde taraflar birbirini afo-roz etmive imparatorun mdahalesiyle konsil teolojik bir karar almadan so-na erdirilmiti (Bk. Vine, Aubrey R., The Nestorian Churches, London:Independent Press, Ltd., 1937, s. 32). Bu dnemde teolojik kararlarn 433 y-lndaki uzlama teebbsnde alnd grlmektedir ve uzlama metnineCyrilin de razolduu bilinmektedir. Bu noktada Mehmet elikin Sryani Ta-rihi (I) isimli eserinde Birinci Efes Konsilinde monofizit akidenin (sa Mesihtebirlemeden sonra tek doann bulunduunu savunan reti) benimsendiini

ynndeki

srarl

ifadelerine (Bk. elik, Mehmet, Sryani Tarihi (I), Ankara:Ayra Yaynevi, 1996, 153 vd.) ihtiyatla yaklalmasgerektii kanaatindeyiz.Byk bir ihtimalle bu izlenimin nedeni, Birinci Efes Konsilinde Nestoriusunaforoz edilmesi ve Cyrilin grevinde kalmas, dolaysyla da konsilin galibininCyril olarak grlmesi olmutur. Cyrilin dnceleri monofizit bir akideyiartrdna ve konsilin galibi de o olduuna gre, Birinci Efes Konsili onungrn benimsemi olmaldr. Ancak durum tam olarak byle deildir.Konsilde Cyrilin elde ettii baarlar, Theotokosunvannn kullanmnsala-mak, Nestoriusu aforoz ettirip grevinden uzaklatrmak ve onun yerine ken-disinin razolacabirinin gemesini salamak olmutur. Cyril, monofizit aki-deyi (Cyrilin savunduu akidenin monofizitlik olup olmad hakknda bk.Harnack, Adolph, History of Dogma, (ngilizceye evirenler: E. B. Speirs &

James Millar), London: Williams & Norgate, 1898, c. 4, s. 178-179) BirinciEfes Konsilinde kabul ettirememi; bilakis iki yl sonra uzlama metnindeNestoriusun iki doa fikrinin altna imza atmak zorunda kalmtr. Uzlama

metninde iki doa fikrinin kabul edilmi olmas

n

, Birinci Efes Konsilindemonofizit grn benimsenmediine dair bir delil olarak grmek mmkn-dr. Ayrca konsil, Nestoriusu ve onun grn mahkm etmitir. KonsilinNestoriusa izafe ettii (Nestoriusun benimsedii deil!) gre gre, sa Me-sihte iki ahs vardr. O halde Birinci Efes Konsilinde aforoz edilen kiininNestorius, aforoz edile grn iki ahs retisi olduunu sylemek mm-kndr. Kristolojik tartmalar balamnda konsilin galibi yoktur. Bu neden-le, Mehmet elikin Birinci Efes Konsilinde monofizit akidenin tespit edildiiile ilgili deerlendirmeleri doru grnmemektedir. Onun bu konudaki hatasdoal olarak ikinci bir yanl da dourmutur. Birinci Efes Konsilinin


9/27

223

den azledildi ve mparator II.Theodosiusun emriyle Antakyadakimanastrna gnderildi. Burada drt yl kaldktan sonra, 435 ylndaKuzey Msrda Oasise srgne gnderildi. 28 Temmuz 450deTheodosius lnceye kadar burada srgn hayat yaad.II.Thedosiusun lmnden sonra ne kadar yaad kesin olarakbilinemiyorsa da, 451 ylcivarnda ld tahmin edilmektedir.20

Sonraki dnemde stanbulda bir manastrda bakei olanUtuhi (Eutyches) (. 454), Cyrilin grlerini daha da ileri gtrerek,sa Mesihte birlemeden sonra sadece ilah tabiat bulunduunu sa-vunmutur. Tartmalarsonuca balamak iin 8 Ekim 451de topla-nan Kadky Konsili u kararalmtr:

Kutsal Kilise Babalaryla hemfikir olarak oybirliiyle ilan ediyo-

ruz: Hepimiz kabul etmeliyiz ki, Rabbimiz sa Mesih bir ve aynOuldur; Tanrlkta da mkemmel olandr, insanlkta da. Gerekbir Tanrve gerek bir insandr Tanrlkta Baba ile, insanlkta

bizimle ayndoaya sahiptir. Gnah dnda her eyde bizim gi-bidir. Tanrlbakmndan zamandan nce Babadan domutur.nsanl bakmndan son gnlerde bizim iin ve kurtuluumuziin Bakire Meryemden, Theotokostan domutur. Bir ve aynMesih, Oul ve Rab, Biricik Oul; karmadan, deimeden, b-lnmeden ve ayrlmadan iki doa halinde malum olmutur. Doa-lar arasndaki farkllklar, birleme nedeniyle asla yok olmaz; bi-lakis her bir doann zellikleri bir prosoponda (ahs) ve birhypostasiste (ahs/fert) korunup birleir. ki ahsa (prosopa) b-

lnmez; tam tersine, tpkeski peygamberlerin ve sa Mesihin bi-ze onun hakknda rettiklerinde ve pederlerimizin bize miras b-raktklarinan esaslarnda olduu gibi, O, bir ve aynOul, Biri-cik Oul, lah Kelm ve Rabbimiz sa Mesihtir.21

Kadky Konsilinin kararlarncelikli olarak monofizitlik deni-len sa Mesihte tek bir doa olduu grn reddetmektedir. Birin-ci Efes Konsili gibi, Kadky Konsili de Meryemin Theotokos (Tanr-douran) olduunu kabul etmektedir. Bu konsil ayrca sa Mesihinbir ahs ve iki doaya sahip olduunu da aklamaktadr. Ancak

monofizit akideyi benimsediini savunan elik, Kadky Konsilinde diyofizitakidenin (sa Mesihte iki doann bulunduu) kabul edildiini, bunun da

konsiller arasnda bir eliki oluturduunu savunmaktadr (Bk. elik, 219,223). Birinci Efes Konsilinde monofizit bir akide benimsenmedii iin bylebir eliki aslnda yoktur. Monofizit akide Haydutlar Konsili olarak bilinenkinci Efes Konsilinde (M.S. 449) kabul edilmitir ve bu konsil ekmenik ola-rak grlmez.

20 Quasten, Johannes, Patrology, Texas: Christian Classics, ts, c. 3, s. 514;Kelly, 327.

21 Kelly, 339-340; elik, 210; Aydn, Mehmet, Hristiyan Genel Konsilleri ve II.Vatikan Konsili, Konya: Seluk niversitesi Yaynlar, 1991, s. 18-19.


10/27

224

burada dikkat edilmesi gereken en nemli husus, sann tek bir ah-snn olduunu sylerken prosopon ve hypostasiskelimelerinin kul-lanlm olmasdr. Nestorius da prosoponu ahs anlamna gelecekekilde kullanmaktadr. Bununla birlikte, hypostasis kelimesiniNestorius ahs, Cyril ise doa anlamnda kullanmtr. Kelimetercihinin dnda teolojik yaklam olarak ele alndnda, KadkyKonsili kararlar, sa Mesihte iki doann varln kabul ederek,Cyrilin grlerinden ok, Nestoriusun grlerine yakn durmak-tadr. Bununla birlikte, Birinci Efes Konsilinden itibaren Nestorius,sa Mesihte iki ahs olduunu iddia eden bir kii olarak grlpaforoz edilmitir. Asrlarca Nestoriusun gr olarak kabul edilenbu dnceye gre, sa Mesihte biri Tanrya, dieri ise bir insana ait

iki ah

s bulunmaktad

r. Bu iki ah

s, yani doas

gerei Oul olanile birlemenin sonucu Oul olan, fiziksel olarak bir araya gelmitir.Dolaysyla, byle bir dncede iki Oulun ve iki Mesihin varlkabul edilmiolmaktadr.22Nestorius, The Bazaar of Herakleides adleserinde bu iki Oul ve iki Mesih dncesini Samosatal Pavlusanispet etmekte ve eletirmektedir.23

lk dnem Kilise tarihisi Socrates (. ?), Nestoriusun, politikkar atmalarnn bir kurbanolduunu dnmektedir. skende-riyeli Cyril, Nestoriusun retisini, Samosatal Pavlus24 (. 268) vePhotinus (. 376) gibi heretiklerin grleriyle benzerlikler kurarakyorumlamtr. Nestoriusun eserlerini grp okuduunu syleyenSocrates, Nestoriusun inatlkla, cahillikle ve kendini beenmiliklesulanabileceini; ama heretiklikle sulanamayacansavunmutur.Nestorius, sa Mesihin sadece insan doasn deil; ayn zamandaonun tanrlnda kabul etmitir. Nestoriusun ihtiyatla yaklatvekullanlmas konusunda tereddt gsterdii terim Theotokostur(Tanrtayan, Tanrdouran). nk bu terim putperest mitolojidetanr douran bir kadn imgesini artracaktr. Nestorius; Mer-yemin Theotokosolarak isimlendirilmesi durumunda, buradan, Kut-sal Bakire Meryemi tanra olarak gren bir Hristiyan mezhebinkacan dnm olmaldr. Ksaca ifade etmek gerekirse, ilkdnem olaylarnn dorudan tan konumundaki Socratese gre,

22 Bethune-Baker, 82.23 rnek olarak bk. Nestorius, Bazaar, 45-46.24 Antakya piskoposu olan SamosatalPavlus, Tanrnn birliini ve sa Mesihin

sadece bir insan olduunu savunduu iin aforoz edilmitir. O, teslisi bir rea-lite olarak deil, bir isimlendirme olarak deerlendirmitir (Bk. Lebeau, P.,Paul of Samosata, New Catholic Encyclopedia, Second Edition, ed. ThomasCarson & Joann Cerrito, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 11, s. 34).


11/27

225

Nestorius, itham edildii heretik grleri benimsememive sa Me-sihin tanrlnda reddetmemitir.25

Hlbuki Kilise, tarih boyunca Nestoriusu yanl bir imaj ze-rinden mahkm etmitir. Bunun bariz rneklerinden birini ThomasAquinasn (. 1274) Nestorius deerlendirmelerinde gryoruz.Aquinas, Nestoriusun grlerini yle zetlemektedir: sa Mesihteiki ahs vardr. Bir tarafta TanrSzne ait ahs, dier tarafta iseTanrSz ile birlikte kendisine tapnlan insana ait ahs. Eer szkonusu iki ahsn bir ve tek olduu sylenirse, bu, evlenen kadn veerkein artk tek bir ahs olduklarnn ilan edilmesi gibi,26 aradakietkin birliktelik nedeniyledir. Ancak byle bir birliktelik, birinci ahshakknda sylenen eylerin, ikinci ahs hakknda da doru olaca

anlamna gelmez. Nitekim kadn ve erkek evlilik bayla bir arayageldiinde, elerden biri hakknda sylenenler, dieri hakknda ay-nyla doru olmayabilir. Bunun gibi, Kelm ile sa Mesih arasndakibirliktelikte ahslar tam anlamyla ayndeildir. sa Mesihe ve insa-n tabiata ait olan zellikler, Tanrya ya da TanrSzne izafe edile-mez. Sz gelimi, acekmek, lmek, gmlmek gibi insan zelliklerne Tanrya ne de TanrSzne ait olabilir.27

Protestan Kilisesi iinde John Calvin (. 1564) de Nestoriusuniki ahsl bir sa Mesih doktrinini benimsediini dnmektedir.Ona gre, Nestorius; sa Mesihin tabiatlar arasndaki farkllklarzerinde duracana, bu iki tabiatbirbirinden ayrma yoluna gitmi-tir.28

Nestoriusun aforoz edilmesinden 1900l yllarn banda kita-bnn baslmasna kadar geen sre zarfnda, onun aslnda heretikdncelere sahip olmadn syleyen belki de tek BatlHristiyanyazar Martin Luther (. 1546) olmutur. O, Von Conciliis und Kirchenadl eserinde, dier herkes gibi, kendisinin de, papann kararlarylaNestorius hakknda nyarglbir fikre sahip olduunu kabul eder. Bunyargldnceye gre, Nestorius, sa Mesihte sadece insan tabi-

25 Bk. Socrates, 7/32, s. 370-372; Braaten, 252. Nestoriusun, benimsedii

teolojik grler nedeniyle deil, dnemin politik kar atmalarnn etkisiylemahkm edildiini dnenler arasnda J. F. Bethune-Baker da bulunmak-tadr. Bk. Bethune-Baker, 199.

26 Bkz. Matta 19:6.27 Bkz. Aquinas, Thomas, An Aquinas Reader, (ed. Mary T. Clark), New York:

Fordham University Press, 1996, s. 459; a.mlf., Summa Contra Gentiles, (ngi-lizceye evirenler: A. G. Pegis, J. F. Anderson, Vernon J. Bourke, Charles J.ONeil), London: University of Notre Dame Press, 1975, IV/34, s. 163-165;a.mlf., Summa Theologica, London: Burns Oates and Washbourne Ltd., 1913 -1942, III/2:6; III/16:4.

28 Calvin, John, The Institutes of Christian Religion, Philadelphia: TheWestminster Press, 1975,II:14/4, 7.


12/27

226

atn bulunduunu savunmutur. Bununla birlikte, Martin Luthermeseleyi bizzat incelediinde kilisenin Nestorius yorumunun yanlolduunu grmtr. Nestorius, haksz bir ekilde iki ahs retisi-ne sahip olmakla sulanmtr. Luther, Nestoriusun, sa Mesihte tekbir ahs olduu konusunda ne kadar hassas olduunu grmtr.Ancak Protestan dncesi Lutherin bu tespitlerinin izinden gitme-mi; Nestoriusu, SamosatalPavlusun takipisi olarak gsteren Ro-ma Katolik yorumunu benimsemitir.29Hlbuki Nestoriusun gr-leri, asrlardr kabul edilen ortodoks Hristiyan dncesine aykrolmad gibi, Nesturi Kilisesinin Nestoriustan sonraki dnemlerdetoplanan konsillerinde alnan kararlar da yine ortodoks dnceyimuhafaza etmitir.30

Nestoriusun Kristolojisi

Yukarda da ksaca iaret edildii gibi, ilk dnem Hristiyanl-nda sa Mesih eksenli tartmalar pek ok farkl grn ortayakmasna yol amtr. Kilise, znik Konsili (325) ile sa Mesihin tan-rln reddeden Arius31 (. 336) ve taraftarlarnn grlerini yanlilan etmitir. Bylece sa Mesihin tanrl kabul edildikten sonra,onun insan ynn inkr eden Apollinarisin (. 390) grleri de381 ylnda yaplan stanbul Konsili ile yasaklanmtr. Ancak bukonsilin hemen ardndan problemin daha karmak olan ve zmde Kiliseyi daha ok uratracak olan nc safhasn grmekmmkndr: Eer sa Mesih hem insan hem de tanrise, bu iki zel-

lik/doa sa Mesihte nasl birlemitir? Nestoriusun bu soruya, saMesihinprosoponunda (ahsnda) bu birlemenin meydana geldiinisyleyerek cevap bulmaya altgrlmektedir. Teolojik konulardaNestoriusun karsnda yer alan ve Nestoriusun grlerinin Kili-sede aforoz edilmesini salayan skenderiyeli Cyril ise birlemeninsa Mesihin hypostasisinde (ahsnda) meydana geldiini iddia et-mitir. Grlebilecei gibi, her iki dnr de birlemenin sa Me-sihin ahsnda meydana geldiini sylemekle birlikte, ahs iin kul-

29 Loofs, 20-21; Braaten, 253.30 Bethune-Baker, 200.31 skenderiyeli bir rahip olan Arius, sa Mesihin ve Kutsal Ruhun tanrln

reddeden ve tesliste sadece Babann tanrlna inanan bir gre sahip oldu-u iin 325 ylnda yaplan znik Konsilinde aforoz edilmitir. Ariusa gre, saMesih, Baba ile ayndoaya/ze sahip deildi; aynzamanda Baba gibi ezelde deildi. Onun mehur ifadesiyle sylenecek olursa, Onun (sa Mesihin)olmad bir zaman vard. sa Mesih, gerek bir tanr olmad iin, Tanrhakkndaki bilgisi de tam olamaz; deiebilir ve gnah ileyebilir (Bk. DeClercq, V. C., Arianism, New Catholic Encyclopedia, Second Edition, ed.

Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 660-664).


13/27

227

landklar kelimeler farkldr. Nestorius prosoponu, Cyril isehypostasis kelimesini kullanmaktadr.32 Durumu karmaklatranve o dnem iin zmsz hale getiren ise, Nestoriusun hypostasiskelimesini doa anlamnda anlamve kullanmolmasdr. Dolay-syla Cyril, hypostatik birlik (ahsta birlik) dediinde, Nestoriusunzihninde bu ifade doada birlik eklinde karlk bulmutur veNestorius, sa Mesihteki birlemenin onun doasnda meydana gel-dii dncesine srarla ve defaatle kar kmaktadr.33yle anla-lmaktadr ki, Cyril ile Nestorius arasndaki tartma (belki bunaekime demek daha doru olur), teolojik deil, daha ziyade ahs,kilise ynetimine ilikin ve terminolojik bir karakter gstermektedir.Nestoriusun ortodoks (sahih/doru) dncelere sahip olduunu

savunan Milton V. Anastosa (. 1997) gre, eer Cyril ve Nestorius,tamamen tarafsz bir arabulucunun gzetiminde aralarndaki farklarve sorunlarsknetle tartmaya mecbur edilebilselerdi, fikirlerininrttn rahatlkla grebileceklerdi.34

a) Terminoloji

Nestoriusun kristolojisini anlayabilmek iin ncelikle onunkulland ousia ve hypostasis gibi baz anahtar kavramlarn ak-lanmasgerekir.

Nestorius ile skenderiyeli Cyril arasndaki tartmalarn ya-anddnemde bazkavramlarn netlik kazanmadnvurgulamakbu aamada zellikle nemlidir. Sz gelimi, Aristotelesin birincil

ousia olarak kullandGreke ousia terimi, tek bir zel varlk, tz,prosopon gibi anlamlara gelir ve Latincede substantia ile karlanr.Bu anlamyla kristolojik tartmalar balamnda ahs kavramnakarlk gelen ousia, Hristiyanlkta ahs ve tek doa diye formleedilen teslis inancnda ahs ifade eder. te yandan, Aristotelesinikinci ousia olarak kullandGreke ousia terimi ise, temel nitelikanlamna gelir ve Latinceye hem substantia (tz, ahs) hem deessentia (temel zellik/doa) olarak evrilir.35

Nestoriusun da kullandterimlerden biri olan ousia, olmakanlamna gelen einai kknden tretilmitir ve varlk, z, tz vegereklik anlamlarna gelir.36Nestoriusun bu kelimeyi doa an-

32 Choo, 219.33 rnek olarak bk. Nestorius, Bazaar, 92, 94, 154 vd., 162, 178, 294.34 Anastos, 120.35 Choo, Chai Yong, A Study of the Person of Christ according to Nestorius, Dok-

tora Tezi, McGill niversitesi, 1974, s. 127.36 Ousiann Grek felsefesinde deiik anlamlarda kullanld grlmektedir.

Geni bilgi iin bk. Driscoll, John, Ousia, Encyclopedia of Philosophy, ed.Donald M. Borchert, Detroit: Thomson & Gale, 2006, c. 7, s. 62-64; Peters,


14/27

228

lamnda kullandanlalmaktadr: Kelm olan Tanrcisimletiktensonra, iki ousiaya sahip oldu. Biri doal olarak sahip olduu, dieriise cisimlemeden sonraki doas; yani Tanrnn doas ve bedenindoas.37 Nestorius bu grn teslis ile inkarnasyon karlatr-massaylabilecek bir deerlendirmesinde daha ak bir ekilde yleifade eder: Tesliste ahsn (prosopon) bir doas (ousia) olduugibi, burada da [inkarnasyonda] iki doann (ousia) bir ahs(prosopon), bir ahsn (prosopon) iki doas(ousia) vardr.38Ak birekilde grlmektedir ki, Nestorius ousia ve prosopon kelimelerinifarklanlamlarda kullanmaktadr; bununla birlikte,prosopon(ahs),ousiaolmakszn var olamadgibi, ousia da prosopon olmadan varolamaz.39

Nestorius, ousiay, hypostasis (altta yatan ilke) ile ayn/hemenhemen aynanlamda kullanmaktadr. Hypostasis, Latince substantia(z) kelimesinin karldr: (sa Mesihin) beer ve ilah ynousiada, hypostasiste bulunur.40 sa Mesihte bulunan iki ousiabirbiriyle karmadan durur; birbirinden tamamen farkldr.Nestoriusun The Bazaar of Heracleides adleserinde ousia kelimesi-nin kullanld yerlerin neredeyse tamamnda, sa Mesihin ilah vebeer doalararasndaki farklla iaret edilmektedir.41

skenderiyeli Cyril ile Nestorius arasndaki tartmalarn oda-ndaki kelime hypostasistir. Her iki dnr de bu kelimeyi kul-lanmlar; ama ona farkl anlamlar yklemilerdir. Kelime szlktealtta duran ve z anlamlarna gelse de, tz ve cevher manalarnda

da kullanm grlmektedir.42 znik Konsili ve hemen sonraki d-nemde hem Batdaki kiliseler, hem Msrllar hem de Arius kartlar,Baba ve Oulun ayn ousiaya (cevher) ve ayn hypostasise (ahs)sahip olduklarn syleyerek, ousia ve hypostasis kelimelerini ahsmanasna gelecek ekilde aynya da olduka yakn anlamda kullan-mlardr. Athanasius (. 373)43 da hypostasisin ousia olduunuaka ifade etmitir.44

Francis E., Antik Yunan Felsefesi Terimleri Szl, ev. Hakknler, stan-bul: Paradigma Yaynclk, 2004, s. 274-276.

37 Nestorius, Bazaar, s. 15.38 Nestorius, Bazaar, s. 247.

39 Bk. Nestorius, Bazaar, s. 170, 247.40 Nestorius, Bazaar, 228.41 Bk. Choo, 134, Anastos, 125-126.42 Peters, 167-169.43 328-373 yllar arasnda skenderiye piskoposu olarak grev yapan

Athanasius ilk dnem kilise tarihi iinde Ariuslk akmna kar verdiiiddetli mcadele tannmaktadr. Teolojik problemlere getirdii herhangi birzm nerisi olmamakla birlikte, teslis ve inkarnosyon konusunda kilise ge-leneini savunmaya ve aklamaya almtr (Bk. De Clercq, V. C.,


15/27

229

Batda hypostasis ve ousia kelimelerinin her ikisi iin de Latin-ce substantia kullanlmtr. Substantia, aslnda hypostasisin kar-ldr; ousiann tam karl ise essentiadr. Ancak essentia keli-mesi skenderiyeli Cyril ile Nestorius arasndaki tartmalarn gerek-letii dnemde kullanm asndan yaygnlk kazanmamtr. Dolay-syla Greklerle Latinler arasndaki teolojik tartmalarn temelindesubstantia kelimesinin iki farklanlamifade edecek ekilde kullanl-dgrlmektedir. Grekler hypostasis kelimesini kullandnda, La-tinler bununla substantiann kastedilmiolduunu dnmlerdir.Ksaca ifade etmek gerekirse, Batda Latince konuan kiliselerdehypostasisahs anlamnda, ousiaise doa anlamnda kullanlrken,Nestorius her iki kelimeyi de doa kelimesinin karlolarak gr-

mektedir.45

Augustine Latinlerle Grekler aras

ndaki bu farkl

kulla-nma yle iaret etmektedir:

Yazarlarmzn ou bir ousia, hypostasis formln kabuletmitir. Latincede bu forml bir essence, substance eklindeolmutur. Fakat bizim dilimizde essence, substance kelimesiyleaynanlama sahip olduu iin, bu forml kullanmaktan ekini-yor ve bir essence veya substance, person demeyi tercih edi-

yoruz. Bu, otorite sahibi pek ok Latin yazarn da kullandfor-mldr.46

Grld gibi, Latinlerde ousia, essenceve substancekelime-leri z anlamna gelecek ekilde eanlamlolarak kullanlmaktadr.Latinler ayrca hypostasis kelimesini ahs manasnda anlam ve

bu kelimeyi person ile karlamlardr. Buna karn, Antakyadahypostasiskelimesi tamamen farklbir anlam ve balamda kullanl-mtr:

Biz doa (nature) ismini bazen genel olarak ousiann karlolarak, bazen de belli bir insann doasna (hypostasis) iaretedecek ekilde kullanrz. Biz btn insanlarn tek bir doaya(nature) sahip olduklarnsylyoruz... Ayrca bir insan, mesel

Pavlusu, Petrusu veya Yukubu da doa (nature) olarak isim-lendiriyoruz. Bunun gibi, Tesliste bir doa (nature) vardr dedi-imizde de, ousiann genel manasna karlk gelecek ekildedoa (nature) ismini kullanmaktayz. Buna karn, Kelm olanTanrnn cisimlemi tek doas dediimizde, doa (nature) is-

mini tekil bir manada sylyoruz ve onunla Kelmn tek bir do-

Athanasius, St., New Catholic Encyclopedia, Second Edition, ed. ThomasCarson & Joann Cerrito, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 817-820).

44 Bk. Choo, 136-139.45 Hypostasis ve ousia kelimelerinin kiliseler arasndaki farklkullanmlarhak-

knda genibilgi iin bk. Choo, 135-147.46 Augustine, De Trinity, V, 9, 10dan nakleden: Choo, 153.


16/27

230

asn(hypostasis) kastediyoruz. TpkPavlusun, Petrusun veyabaka herhangi bir insann doasgibi.47

b) Bir ahs ki DoaKitabnn banda sa Mesih ile ilgili yanlgrleri aklayan

Nestorius, bu balamda, sann Mesih olduunu kabul etmeyen Ya-hudileri, sann beeriliini inkr ederek sadece tanrolduunu sa-vunan Maniheistleri, sa Mesihi yar tanr ve yar insan gibi grenAriusleri saymaktadr48. Yanl grd tm bu akmlara karNestorius, sa Mesihin gerek bir tanr ve ayn zamanda gerek birinsan olduunu; sa Mesihte bu iki tabiatn birbiriyle karmadnve birbirini yok etmediini aklayp savunmaya almtr. Bilinenformlasyonla sylemek gerekirse, sa Mesihte iki doa ve bir ahsvardr. Bu formlasyonun Nestoriusta nasl bir karlk bulduunugrebilmek iin, onun kristolojisinin daha detayl bir ekilde ince-lenmesi gerekmektedir.

Nestorius, sa Mesihin tanrlnaka beyan ettikten sonra,Onu, aynzamanda Tanr, Kelm olan Tanrdan bakasdeil, Tan-r ile ayn ze sahip bir varlk olarak nitelemektedir.49 sa Mesih,ftratgerei Tanrve ftratgerei insandr.50Nestorius, bu dnce-nin Kutsal Kitapta da ifade edildiini dnmektedir: Ben ve Bababiriz.,51 Beni grm olan, Baba'y grmtr.,52 nk Baba,kendisinde [ztnda/hypostasis] yaam olduu ve dilediine yaamverdii gibi, bana da dilediime yaam verme zelliini verdi.53 O

halde sa Mesih:

Kendisini iki isimle adlandrm; Havariler ve ncil yazarlaronun iki isimle var olduunu sylemilerdir: O hem her eyinkendisiyle var olduu, dnyaya gelen ve dnyayyaratan, kulla-rnn kendisini tanmad, kendisini tanyp onun adyla imanedenlere Tanrnn olu olma yetkisi veren Tanrdr; hem de ci-simleip aramzda yaayan kiidir.54

47 Brooks, E. W., A Collection of Letters of Severus of Antioch, PatrologiaOrientalis, c. 14, sy. 1, s. 28 vd. Aktaran: Sellers, R. V., Eustathius of Antiochand His Place in the Early History of Christian Doctrine, Cambridge: CambridgeUniversity Press, 1928, s. 50, sy. 1.

48 Nestorius, Bazaar, 7-9.49 Nestorius, Bazaar, 148.50 Nestorius, Bazaar, 79, 89.51 Yuhanna 10:30.52 Yuhanna 14:9.53 Yuhanna 5:26. Trke evirilerde bu cmle, nk Baba, kendisinde yaam

olduu gibi, Oul'a da kendisinde yaam olma zelliini verdi. eklindedir.54 Nestorius, Bazaar, 53.


17/27

231

Bu grleriyle Nestorius, sa Mesihin tanrlnreddeden Ya-hudilerin ve Ariuslerin iddialarnreddetmiolmaktadr.

Nestorius, kristolojik formlasyonunun ikinci aamasnda saMesihin beeriliini inkr eden Maniheist ve Apollinarianist dn-celere karkmakta ve sa Mesihin doasgerei tam bir tanrol-duu gibi, yine doasgerei aynzamanda tam bir insan olduunusavunmaktadr. Ona gre, bir insanmeydana getiren eyler, beden,ruh ve akldr. sa Mesihin yalnzca beer bir bedene veya yalnzcabeer bir ruha ya da akla sahip olduu sylenirse, bu durumdaonun tam bir insan olmadda kabul edilmiolur. Hlbuki sa Me-sih, insanmeydana getiren bu zellie de sahiptir ve doal olaraktam anlamyla insandr.55Onun insan doas, sradan bir insan gibi

ikenceye maruz kalmasnda, btn insanlar korkutan eylerdenkorkmasnda, yaralanmasnda, baskya maruz kalmasnda, insanla-ra retmek maksadyla yanleyler yapmasnda kendisini gster-mektedir.56

Nestoriusun kristolojisinde nc halka, ilah ve beer ikidoann sa Mesihin tek bir ahsnda (prosopon) birlemiolmasdr.Baka bir deyile, her ne kadar iki ayr doaya sahip olsa da, saMesih birdir, tek bir ahstr. sa Mesihteki bu birlik, bozulabilirveya deiebilir bir nitelie sahip deildir. Zorunluluktan kaynak-lanmamtr; bilakis [sa Mesihin] ahsnda (prosopon) meydana ge-len istee bal bir birlemedir.57 Byle bir birlemenin ardndan,ilah ve beer doalar kendi zelliklerini muhafaza etmilerdir. Bir-

lemeden sonra (ve nce) sa Mesihin ayrmayan ve blnmeyen tekbir ahs(prosopon) vardr.58

c) Nestoriusun Doal (Hypostatik) Birleme EletirisiNestoriusun zerinde durduu bir dier konu, sa Mesihin de-

imeyen, lmsz, bozulmayan ve etkiye ak olmayan ilah doasile deiebilir, lml, bozulabilir ve etkiye ak insan doas ara-sndaki farklln net bir ekilde ortaya konmasdr. Birleme ile bir-likte bu iki zelliin/doann birbirini yok ettiini veya deitirdiinidnmek yanltr; zira,

Eer iki doa (ousia) birleir veya karrsa, doalardan birinde

deiiklik meydana gelir. Bu durumda doalardan biri ya iki do-ann bileimi olur ya da dier doaya dnr. Yaratlmamolann yaratlm, ebedi olann geici, geici olann ebedi, yaratl-

55 Nestorius, Bazaar, 35.56 Nestorius, Bazaar, 67-68.57 Nestorius, Bazaar, 181.58 Nestorius, Bazaar, 182.


18/27

232

m olann doas gerei yaratlmam, yaratlmam olann dayaratlmve geici hale gelmesi mmkn deildir... Bunlar olasve anlalr eyler deildir.59

sa Mesih, ilk insann iledii ve sonraki nesillere geen aslgnahortadan kaldrmak iin insan klna ve tabiatna brnm-tr: Eer o, insanlar arasnda bir insan olarak ortaya kmamol-sayd, o zaman sadece kendisini kurtarrd, bizi deil. Bizi kurtarm-sa, aramzda bir insan olarak bulunmutur ve insan suretine b-rnmtr.60O bir insand; ama Tanronda bulunuyor/yayordu.

Tanrnn sa Mesihte yer etmesi, ncelikle insan olarak sa MesihiTanrnn semesine baldr. Ayrca, sa Mesih de bu onurlu durumauygun tam bir beer itaat ve karlk vermitir. Baka bir deyile, sa

Mesih, insan olarak, Tanrnn iradesine gnll ve eksiksiz bir e-kilde itaat etmitir. Onun itaatinin ve davranlarnn mekanik vezorunlu olarak gerekletiini dnmek doru deildir. O, yapther ite Tanrnn buyruklarn yerine getirmitir. Hatta gnahszolduu iin vaftiz olmasna gerek olmadhalde, dier insanlar gibiitaat ederek Vaftizci Yahyann vaftizini kabul etmitir.61

Nestoriusun skenderiyeli Cyrile ynelttii eletiriler tam bunoktada ortaya kar. Ona gre, Cyril; sa Mesihteki iki doann bir-liini savunmuve bylece beer doann varln reddetmitir. saMesihin beer doasna atfedilen ileri ilah doaya, ilah doasnaatfedilen ileri de beer doaya yklemek doru deildir. HlbukiCyril ve taraftarlar hypostatik birlik diyerek beer doay ortadan

kaldrmlar ve bu doaya ait olan her eyi de Kelm olan Tanryaizafe etmilerdir.62 Bu durumda bedensel aclar ekmek, susamak,ackmak, muhta duruma dmek, bunalmak ve ncillerde sa Mesihhakknda anlatlan buna benzer eyler bizzat Tanrya nispet edilmiolacaktr. Tersinden bakldnda, ilah ve beer doalar arasndabirlik olduunu savunduklar iin, Cyril ve taraftarlar Tanrya aitzellikleri insana da izafe etmi olmaktadrlar. Nestoriusa gre,Cyrilin retisinde sa Mesihin insan ve beer doalar birbirinekarmtr. nkarnasyonun hangi doada meydana geldii ak de-ildir. nsanlarlmden kurtarann hangi doa olduu da belli de-ildir. Nestorius, Cyrilin retisinin Ariusun dnceleriyle paralel-lik gsterdiini dnmektedir.63Ona gre doru olan, sa Mesihininsan ve ilah doalararasnda kesin ayrm yapmaktr:

59 Nestorius, Bazaar, 27.60 Nestorius, Bazaar, 205.61 Bk. Nestorius, Bazaar, 62-65.62 Nestorius, Bazaar, 92.63 Bk. Nestorius, Bazaar, 93-94.


19/27

233

[Meryemin] rahminde ekillenen, bizatihi Tanr deildi; KutsalRuhtan bamsz olarak, kendisi tarafndan yaratlan bir Tanrda deildi; ayrca [armhtan sonra] kendisini mezara koyan birTanr da deildi o. Eer byle olsayd, o zaman biz, bir insanaveya lye tapan kiiler olurduk.64

Ksaca sylenecek olursa, Nestorius, sa Mesihteki birlemeninahsta (prosopon) meydana geldiini, doada (ousia) meydana gel-mediini savunmaktadr. sa Mesihin beer doasna ait zellik-ler/eylemler, onun ilah doasna ve dolaysyla Tanrya izafe edile-mez. Aynekilde, sa Mesihin ilah doasna ait zellik ve eylemlerde onun insan doasna atfedilemez. Baka bir deyile, insan doatanrlatrlamaz; ilah doa da beeriletirilemez. nkarnasyon, insa-

nn tanrlatrlmas ya da tanrnn insanlatrlmas olarak anlal-mamaldr. nk insan ve ilah doalar (ousia) deimez.65

Nestoriusun hypostatik birlie, yani sa Mesihin doasnda bir-lemeye kar kmasnn deiik nedenleri vardr. ncelikle, insanve beer doalar birleirse, bu durumda bu iki doadan farklyenibir doa ortaya kacaktr. Bu da doalarn deimesi, bozulmasveya birlemesi anlamna gelecektir. Hlbuki birlemede doalarnkarmadan ve deimeden kaldklarkabul edilmitir:

nk doalarn birlemesi [bir] doada meydana gelmi, bir-leme veya deiim iinde olmubir ey deildir. Yine ilah ousiainsan olana ya da insan ousia ilah olana dnmdeildir.66

Nestoriusun doal birlie kar kmasnn dier bir nedeni,byle bir dnce kabul edildiinde insan zelliklerin Tanrya izafeedilmesinin mmkn hale gelmesidir. sa Mesihin ackmas, susa-mas, acekmesi ve lmesi gibi onun insan ynyle ilgili olan du-rumlar, doal birleme fikri ile birlikte, Kelm olan Tanrya atfedile-cektir. Bu ise, Nestoriusa gre, kabul edilebilecek bir dnce deil-dir.67

Son olarak, Nestorius doal birlemenin akla da uygun olmad-niddia etmektedir68:

O halde nasl hypostatik birleme dncesini tesise alyor-sunuz? Bu akl deyi nasl kabul edelim? Bunu nasl anlyor-sunuz? Byle anlalmaz bir ey nasl ortaya atlabilir?69

64 Nestorius, Bazaar, 236.65 Bk. Nestorius, Bazaar, 25-26.66 Nestorius, Bazaar, 92, 303-306.67 Nestorius, Bazaar, 92-95,68 Choo, 231-232, Anastos, 124.69 Nestorius, Bazaar, 155.


20/27

234

d) Nestoriusun ahsta (Prosopon) Birleme AklamasNestorius, sregelen Katolik dncesine de uygun olarak, sa

Mesihte bir ahs iki doa bulunduuna inanmaktadr. Buna karn,Bat Kilisesi (Katolik ve Protestan Mezhepleri) Nestoriusun sa Me-sihte iki ahs bulunduuna inandnasrlarca iddia etmive onungrnn heretik olduunu savunmutur. Yukarda da deinildiigibi, bu yanlalglayta anahtar faktr Nestoriusun kullandke-limelerde yatmaktadr. sa Mesihte bir ahs (prosopon) ve iki doa(ousia) olduunu syleyen Nestorius, bu iki doann birbirinden ta-mamen farklve bamsz olduunu gstermek zere prosopa keli-mesinden yararlanmak istemitir. Benzer ekilde, sa Mesihteki ilah

doann prosoponu (prosopon of the divinity) ya da insan doannprosoponu (prosopon of the humanity) eklindeki tamlamalarNestoriusun eserinde sk sk grlr.70sa Mesihteki iki doaybir-birinden ayrtran ey, bu doalarn prosopasdr. Bu birbirindenayr ve bamsz iki prosopa, asla yeni bir doa oluturmaz. Hemenfark edilebilecei gibi, Nestoriusun ahs anlamnda kulland

prosoponile ilah ve insan doayayrtran ey anlamnda kulland-prosopakelimeleri birbirine olduka yakndr. Dahas, ilah doa-nnprosoponuve insan doannprosoponugibi kullanmlar da adetabir ifade karmaasna davetiye karmtr. Bunun sonucundaNestorius, sa Mesihte iki ahs vardr eklindeki dnceyi be-nimsemekle sulanm ve aslnda asla benimsemedii bu dnce

yznden aforoz edilmitir.Nestorius gerekten prosopa kelimesini olduka karmak bir

ekilde kullanmtr. Bu noktada, sa Mesihte ka prosopavardr?sorusuna cevap verilmesi gerekir ve bu sorunun tek bir cevab yok-tur. Zira Nestorius, bir yandan sada Tanr prosoponu ve insan

prosoponuolmak zere iki prosopa vardr diye cevap verirken, dieryandan sadakiprosoponun tek ve aynolduunu syleyecektir.71

Nestoriusun prosopa ile prosopon arasnda nasl bir ayrmyaptngstermesi bakmndan u ifadeleri aklaycgrnmekte-dir: kiprosopaiinde birprosoponvardr,72prosopann birlemesi

prosoponda meydana gelir,73 [sa Mesihte] blnmeyen ve ayr-mayan tek bir prosopon vardr.74 Bu ifadelerden hareketle,

Nestoriusun prosoponkelimesini iki anlamda kulland sonucu -70 Bk. Nestorius, Bazaar, 54, 89, 149, 190, 207, 211, 238, 240, 246, 248, 260-

262, 320.71 Konunun detayltartmasiin bk. Chesnut, 399-402.72 Nestorius, Bazaar, 302. Bu ifade, iki doa, bir ahs eklinde anlalabilir.73 Nestorius, Bazaar, 218.74 Nestorius, Bazaar, 182.


21/27

235

karlabilir. Kelime, ilk anlamyla, doal prosopa, doa veya gr-nm manalarnda; ikinci kullanmnda ise ahs kelimesinin eanlamlsolarak deerlendirilmelidir.75

yle anlalyor ki, Nestoriusu bu noktada zorlayan husus,inkarnasyondan sonra sa Mesihin hem tam bir insan hem de tambir tanr olduunu aklama ve vurgulama isteidir. Nestorius, saMesihte tek bir ahs (prosopon) ve iki doa (ousia) var demeyi yeter-li grmemi olmaldr. Zira Hristiyan teolojisinde bu iki doannkendine has eylemlerinin olduu da kabul edilmektedir. Sz gelimisa Mesihin renmek istemesi ve dua etmesi gibi insan doasnaait irad eylemlerinin kaynaile ilah doasna balirad eylemleri-nin kaynaaynahs molacaktr? Bu soruya evet cevabverilir-

se, o zaman sa Mesih tam bir insan ve tam bir tanrdr cmlesianlamsz hale gelecektir. Bu nedenle, beer doaya ait irad eylemle-rin balanaca bir beer irade (insan prosoponu/prosopon of man)ve ilah doasna ait irad eylemlerin balanacabir tanrsal iradenin(tanrprosoponu/prosopon of God) bulunmasgerekmektedir.76Bu iki

prosopon sa Mesihte gizemli bir ekilde birleerek tek bir prosoponoluturmutur; ama bu birlemede beer ve ilah doalar zellikleri-ni yitirmemilerdir. Hlbuki Cyrilin kristolojisinde Mesih, beer do-asna ait bir aklla deil, Tanr-Logosun aklyla dnmekte; benzerekilde, insan ruhuyla hissedememekte, bunun yerine Tanrlklabirleme halinde hislerini yaamaktadr.77

Ksacas, sa Mesihte iki ahs, iki prosopon vardr veya

nkarnasyonda iki oul vardr eklindeki dnceleri Nestoriusaatfetmek doru olmayacaktr. Zira bu dncelere Nestorius da s-rarla kar kmtr: ki doann tek bir prosoponda birlemesi vedoalarn her birinin kendine ait bir prosopasnn olmas,Nestoriusun iki Oul veya iki Mesih fikrini benimsedii anlamnagelmez; bilakis, doalardan her birinin kendi zelliklerini koruduu-nu ifade etmektedir.78

Nestoriusun dnce sisteminde, sa Mesihteki her iki doa-nn da aynzamanda birer ahs(prosopa) vardr. Kabul gren Hris-

75 Chesnut, 406, Anastos, 129-130. Prosopon kelimesinin ahs anlamna

gelmeyebilecei, blnmeyen dgrnm manasnda olduu da iddia edil-

mektedir (Bk. Loofs, 76-94).76 Nestoriusun dnce sisteminde prosopon ile irade arasndaki iliki hak-

knda daha detayla deerlendirme iin bk. Chesnut, 399-405. Ayrcaprosoponile hypostasis arasndaki ayrm iin bk. Abramowski, Luise & Alan E.Goodman, A Nestorian Collection of Christological Texts, Cambridge:Cambridge University Press, 1972, s. 108-110.

77 Loofs, 73-74.78 Bk. Nestorius, Bazaar, 235. Ayrca bk. Nestorius, Bazaar, 45-47, 152-154,

159-160, 215, 223, 225, 246, 260, 295, 317.


22/27

236

tiyan retisinde sa Mesihteki iki doa, birlemenin ardndan kendizelliklerini muhafaza eder; bunun gibi, Nestoriusun retisinde de,doalar ile birlikte ahslar da birlemenin ardndan varlklarnde-vam ettirmektedir. sa Mesihte iki doa ve bir ahs olduunu savu-nan Kilise Babalar, insan doann herhangi bir ahsa sahip olma-dnkabul etmek zorunda kalmlardr. nsan doa, ilah doannbalolduu Kelmn ahsnkullanmaktadr. nsan ve ilah doalarbirlemenin ardndan varlklarn devam ettirmektedirler; ancak sa-dece bir ahs vardr: O da Kelmn ahsdr. Kilise Babalarnn buretisine karn, Nestoriusa gre, birlemeden sonra iki doaya aitayrayrahslar da bulunmaktadr ve bu ayrahslar birleerek saadnda yeni bir ahs oluturur. Dolaysyla, sa iki ahstan oluan

tek bir ah

s haline gelmitir. Bu nedenle, Nestoriusun sa Mesihteiki prosopon (ahs) bulunduunu sylemesi ve ardndan tek ahslbir inkarnasyon dncesini savunmaselikili deildir.79

Nestoriusa gre, sa Mesihte insan ve ilah iki doann bu-lunmasKitab-Mukaddeste de ima edilmitir:

Kutsal Kitap Mesihin bakire Meryemden douunu ve lmnanlatrken, asla Tanr kelimesini kullanmaz; bunun yerine Me-

sih veya Oul veya Rab (Lord) kelimelerini kullanr; nk bu kelime onun iki doasna iaret eder: kimi zaman buna, kimizaman ona, bazen una bazen de brne... TanrOlunu gn-derdi.80 Burada Tanr, Kelm olan Tanrygnderdi denilme-

mi; iki doaya da iaret eden bir isim kullanlmtr; zira Oul,

hem insan hem de Tanrdr: TanrOlunu gnderdi ve o bir ka-dndan dodu81 denilmektedir. Burada gryorsunuz ki iki do-aya da iaret eden bir isim kullanlmtr. Kutsal bakiredendoduu iin onu Oul olarak isimlendirirsiniz; nk Mesihinbakire annesi Tanr Olunu dourmutur. Fakat Tanr Olu ikidoaya sahip olduu iin, anne, Tanr Olunu deil, insan do-urmutur. Bu insan, kendisine Oul birletii iin Oul olmu-tur82

Nestorius, iki doann tek bir ahsta nasl bir araya geldiiniaklarken schema (form, biim) kelimesinden yararlanmaktadr.Mesih, doas gerei Tanrdr; fakat schema (form) olarak veya

prosoponu itibariyle ya da bir kul benzeyiinde insandr. Bu son

kullanm (schema, prosoponve kul benzeyii) eanlamlolarak kul-

79 Braaten, 258.80 Galatyallara 4:4.81 Galatyallara 4:4.82 Nestorius, Bazaar, 188.


23/27

237

lanlmtr. Kelm, insan doasna deil, insan benzeyiine sahipolmutur.83

Nestoriusa gre Kelmn inkarnasyonu esnasnda birleme saMesihin doasnda deil; ahsnda, prosoponunda veyaschemasnda meydana gelmitir. Bu ifadesiyle Nestorius, bir yandanKelm olan Tanrnn inkarnasyon esnasnda daha nce olmadbirey haline dnmediini, dier yandan ise, insann dainkarnasyonla deimediini sylemek istemektedir. Tanr ve insandoal zelliklerini kaybetmemektedirler. Kelm, bir insan formu(schema) alarak grnr olmu; bir insan gibi davranr ve konuurolmutur. Fakat Tanrnn prosoponu, grnr hali ve formu (schema)olan insan, kendi davranlarn dorudan Tanrsal doadan deil,

insan doasndan alr. Nestoriusun, ayn paragraf ve bazen ayncmle iinde birlemede iki doalprosopavar dedikten hemen son-ra, birlemenin tek bir prosoponundan bahsetmesinin nedeni debudur.84

zetlemek gerekirse, Nestoriusun inkarnasyon grnde, be-er ve ilah doalar (ya da beer doann prosoponuve ilah doann

prosoponu) birleir ve birlemenin prosoponunu oluturur.Nestoriusun buna verdii dier adlar, ortak prosopon (commonprosopon) ve irad prosopondur (voluntary prosopon).85sa Mesihinahsndaki prosoponile beer ve ilah doalarn prosoponu aynde-ildir. Her doann kendine ait zellikleri, doas(ousia) veprosopasvardr.86

nkarnasyondaki tek ahs, iki doaybir araya getiren bir vas-ta olarak deil, iki doann birlemesinin sonucu olarak ortaya k-mtr. Bunun anlam, insan ve ilah iki doann birlemesi, bir zo-runlulukla olumam; bilakis Tanrnn bilinli ve irad bir ekildegerekletirdii bir eylemle gereklemitir.87

Sonu

stanbul patrii iken grlerinden dolayaforoz edilen ve yak-lak olarak onbeasr boyunca sa Mesihte iki ahs vardr. ek-linde zetlenen Nesturlik adlheretik akmnn kurucusu olarak gs-terilen Nestorius aslnda hibir zaman byle bir dnceye sahip

olmam

; hatta bu dnceye bizzat kar

km

t

r. yle anla

l

yorki, Nestoriusun aforoz edilmesinde o dnemde baz terimlerin tam

83 Nestorius, Bazaar, 165.84 Bk. Chesnut, 407-408.85 Nestorius, Bazaar, 143, 146, 149, 153, 171, 172, 181, 319.86 Choo, 233.87 Nestorius, Bazaar, 90, 262.


24/27

238

olarak yerleik bir kullanm kazanmam olmasndan kaynaklanyanl anlalmalar kadar, belki bundan daha ziyade, skenderiye-Antakya ilahiyat okullar arasndaki ekimelerin etkisi olduu d-nlebilir. Baka bir deyile, skenderiyeli Cyril ile Antakya oku-lunda yetimi ve stanbul patriklii grevine ykselmi Nestoriusarasndaki tartma, aslnda teolojik bir mcadele deil, Nestoriusunstanbul patrikliinden uzaklatrlmasn amalayan politik bir a-tma izlenimi vermektedir. Cyril ve taraftarlar, Nestorius aforoz edi-lip stanbul patrikliinden azledilince amalarna ulamlardr; bu-na karn, teolojik olarak Nestoriusun grlerinin benimsenmesiise, onlar rahatsz etmemi grnmektedir. Nitekim Birinci EfesKonsilinde alnan kararlar Cyrili memnun edecek nitelikte olmama-

s

na ramen, konsil ncesinin bu hevesli ve ateli polemikisi,Nestorius grevinden azledildikten sonra, tartmalarda etkin birisim olarak grnmemektedir. Nestorius, bir bakma, politik karatmalarnn kurbanolmutur.

1889 ylnda Nestoriusun kitabnn bulunmasndan sonra, Bi-rinci Efes Konsilinden itibaren Katolik ve Protestan kiliselerinin1500 yl boyunca Nestorius ve Nesturlik hakknda syeyegeldikleriimaj ve tanmlar aslsz ve gerek d kmtr. Baka bir deyile,Katolik ve Protestan zihninin bir rn olan heretik Nestoriuskristolojisi ve heretik Nesturi mezhebi asla var olmamtr.

Nestoriusun kitabnn bulunmasyla ortaya kan bir bakagerek, inkarnasyonla ilgili tartmalar balamnda Nesturlik ile Ka-

toliklik, Ortodoksluk ve Protestanlk arasnda alamayacak bir far-kn bulunmadolmutur. Nestoriusun da bir ahs ve iki doadanoluan bir inkarnasyon formlasyonunu benimsemi olmas, saMesihte iki doann bir ahsta birlemesi gibi, bu kiliseler arasndada bir birlemenin olabileceine dair umutlaryeertmitir. Bununlabirlikte, Nestoriusun ortodoks (sahih) olduunu kabul etmek,onun kristolojisini mahkm eden Birinci Efes Konsilinin yanldnkabul etmek anlamna da gelmektedir. Bu nedenle, Hristiyan ilahi-yatlar Birinci Efes Konsili kararlaryla Nestoriusun 1889da bulu-nan kitabndaki grlerini uzlatrmaya almaktadrlar. Bu ba-lamda, Nestorius, Nestur deildi gibi, dardan bakldnda insanhayrete dren baz iddialarn Hristiyan ilahiyatlarn yazlarndask sk yankbulduu grlmektedir. Yine benzer ekilde, Nesturlikadlakmn hibir kiiye izafe edilmeden, salt bir akm olarak deer-lendirilebilecei de bu balamda bir neri olarak sunulabilmektedir.yle anlalmaktadr ki, Nestorius, lmnden yaklak 1500 ylsonra, konsillerin yanlmazldoktrinini tehdit eden ve adn temiz-lemeye alan korkun bir hayalet olarak kilisenin karsna km-tr.


25/27

239

Nestorius rnei, durumu daha trajik boyuta tayacak bakabir soruyu da akla getirmektedir: Eer ilim dnyas onbe asr bo-yunca Nestorius konusunda yanltlmsa, kilisenin aforoz edip eser-lerini yakt dier heretikler hakknda da yanltlm/yanltlyorolabilir mi?

KaynaklarAbramowski, Luise & Alan E. Goodman, A Nestorian Collection of

Christological Texts, Cambridge: Cambridge University Press,1972.

Albayrak, Kadir, Keldanler ve Nasturler, Ankara: Vadi Yaynlar,

1997.Anastos, Milton, V., Nestorius was Orthodox, Dumbarton Oaks

Papers, 1962, c. 16, s. 117-140.

Aquinas, Thomas, An Aquinas Reader,(ed. Mary T. Clark), New York:Fordham University Press, 1996.

Aquinas, Thomas, Summa Contra Gentiles, (ngilizceye evirenler: A.G. Pegis, J. F. Anderson, Vernon J. Bourke, Charles J.ONeil), I-V, London: University of Notre Dame Press, 1975.

Aquinas, Thomas, Summa Theologica, I-XXII, London: Burns Oatesand Washbourne Ltd., 1913-1942.

Aydn, Mehmet, Hristiyan Genel Konsilleri ve II. Vatikan Konsili, Kon-

ya: Seluk niversitesi Yaynlar, 1991.Bentivegna, J., Apollinaris of Laodicea, the Younger, New Catholic

Encyclopedia, Second Edition, ed. Thomas Carson & JoannCerrito, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 560-561.

Bethune-Baker, J. F., Nestorius and His Teaching: A FreshExamination of the Evidence, Cambridge: CambridgeUniversity Press, 1908.

Bevan, George, A., The Case of Nestorius: Ecclesiastical Politics in theEast, 428-451 CE, Doktora Tezi, Toronto niversitesi, 2005.

Braaten, Carl, E., Modern Interpretations of Nestorius, ChurchHistory, c. 32, sy. 3, 1963, s. 251-267.

Burghardt, W. J., Cyril of Alexandria, St., New CatholicEncyclopedia, Second Edition, ed. Thomas Carson & JoannCerrito, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 4, s. 465-470.

Calvin, John, The Institutes of Christian Religion, I-II, Philadelphia:The Westminster Press, 1975.


26/27

240

Camelot, P. T., Nestorius, New Catholic Encyclopedia, SecondEdition, ed. Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit:Thomson & Gale, 2003, c. 10, s. 254.

elik, Mehmet, Sryani Tarihi (I), Ankara: Ayra Yaynevi, 1996.

Chadwick, Henry, The Early Church, London: Penguin Books, 1993.

Chesnut, Roberta C., The Two Prosopa in Nestorius Bazaar ofHeracleides, Journal of Theological Studies, 29/2, 1978, s.392-409.

Choo, Chai Yong, A Study of the Person of Christ according toNestorius, Doktora Tezi, McGill niversitesi, 1974.

Davies, J. G., The Early Christian Church, London: Weidenfeld and

Nicolson, 1965.

Day, E., Apollinarianism, New Catholic Encyclopedia, SecondEdition, ed. Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit:Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 559-560

De Clercq, V. C., Arianism, New Catholic Encyclopedia, SecondEdition, ed. Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit:Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 660-664.

De Clercq, V. C., Athanasius, St., New Catholic Encyclopedia,Second Edition, ed. Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit:Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 817-820.

Driscoll, John, Ousia, Encyclopedia of Philosophy, ed. Donald M.

Borchert, Detroit: Thomson & Gale, 2006, c. 7, s. 62-64.Harnack, Adolph, History of Dogma, I-VII, (ngilizceye evirenler: E.

B. Speirs & James Millar), London: Williams & Norgate, 1898.

Hefele, Charles Joseph, A History of Christian Councils, I-V, (ngiliz-ceye eviren: William R. Clark), Edinburg: T.&T. Clark, 1894.

Hughes, Philip, A History of the Church, I-II,London: Sheed & Ward,1952.

Jedin, Hubert, The Early Church, New York: Crossroad, 1993, s. 211-212.

Kelly, J. N. D., Early Christian Doctrines, New York: Harper & Row,1960.

Lebeau, P., Paul of Samosata, New Catholic Encyclopedia, SecondEdition, ed. Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit:Thomson & Gale, 2003, c. 11, s. 34.

Loofs, Friedrich, Nestorius and His Place in the History of ChristianDoctrine, Cambridge: Cambridge University Press, 1914.


27/27

241

McGuckin, John, St. Cyril of Alexandria, the ChristologicalControversy, Its History, Theology, and Texts, Leiden, NewYork, Kln: E. J. Brill, 1994, s. 126-174.

Nestorius, The Bazaar of Herakleides, ngilizceye eviren: G. R.Driver & Leonard Hodgson, Oxford: Clarendon Press, 1925

Peters, Francis E., Antik Yunan Felsefesi Terimleri Szl, ev. Hak-knler, stanbul: Paradigma Yaynclk, 2004, s. 274-276.

Quasten, Johannes, Patrology, I-IV,Texas: Christian Classics, ts.

Sellers, R. V., Eustathius of Antioch and His Place in the EarlyHistory of Christian Doctrine, Cambridge: CambridgeUniversity Press, 1928.

Sullivan, F. A., Theodore of Mopsuestia, New Catholic Encyclopedia,Second Edition, ed. Thomas Carson & Joann Cerrito, Detroit:Thomson & Gale, 2003, c. 13, s. 874-876.

Socrates, Ecclesiastical History, London, 1853.

Vine, Aubrey R., The Nestorian Churches, London: IndependentPress, Ltd., 1937.

Wand, J. W. C., A History of the Early Church to A. D. 500, London:Methuen & Co. Ltd., 1957, s. 218-224.

Wolfson, Harry Austryn, The Philosophy of the Church Fathers, vol.1: Faith, Trinity, Incarnation, Cambridge, Massachusetts:Harvard University Press, 1956, s. 451-463.

Documents

Nestorius Ve Kristolojisi