EVLİYÂ ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

• YÜCEL DAĞLI - SEYİT ALİ KAHRAMAN - İBRAHİM SEZGİN

Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî

EVLİYÂ ÇELEBİ

SEYAHATNÂMESİ

V. Kitap

Topkapı Sarâyı Kütüphanesi Bağdat 307 Numaralı Yazmanın

Transkripsiyonu - Dizini

Hazırlayanlar

Yücel DAĞLI - Seyit Ali KAHRAMAN - İbrahim SEZGİN

______________________________________ II

Yapı Kredi Yayınları

ISBN 975-363-........

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi

Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî

V. Kitap

Topkapı Sarâyı Kütüphanesi Bağdat 307 Numaralı Yazmanın

Transkripsiyonu - Dizini

Hazırlayanlar :

Dr. Yücel Dağlı - Seyit Ali Kahraman - Dr. İbrahim Sezgin

Proje Yöneticisi : İ. Gündağ Kayaoğlu

Redaksiyon : Prof. Dr. Robert Dankoff

Kapak Tasarımı: Pınar Kazma Çınar

1. Baskı: İstanbul, 2001

Ofset Hazırlık: Dr. Yücel Dağlı

İndeks : Ruşen Deniz

Baskı : Altan Matbaacılık Ltd. şti.

sunuş

Kıvançlı, heyecanlı ve sevinçliyiz; elinizdeki kitap ile Seyahatnâme'nin bir cildi daha

okuyucuya kazandırılmış oldu.

Orhan şaik GÖKYAY Hoca'mızın attığı adım ilerlemiş, sınırların ötesine çıkmıştır.

Artık hazırlanmakta olan ciltler Seyahatnâme'nin geçtiği ülkelerin akademisyenleri tarafından

da kontrol edilmektedir. Küçücük yazar kadrosunun arkasında artık değişik ülkelerden ve

ülkemiz ilim adamlarından oluşan geniş bir kadro bulunmaktadır. Macaristan ile ilgili yerler

Prof. Dr. Geza David, Yunanistan ile ilgili yerler Prof. Dr. Evengelia Balta tarafından gözden

geçirilmektedir. Seyahatnâme'nin son redaksiyonu Prof. Dr. Robert Dankoff tarafından

titizlikle yapılmaktadır.

Böylelikle heyecanla başlayıp umutla devam ettirdiğimiz çalışmamızın, sevinçle

karşılanıp takdirle alkışlanması her geçen gün bizi biraz daha yüreklendirmektedir. Evliyâ

Çelebi Seyahatnâmesi'nin Yapı Kredi Yayınları'nca okuyucuya sunulan ilk dört cildinden

sonra bugün beşinci cildini de tamamlamış olmanın gönül huzuru içindeyiz ve artık

karşınızda daha bir gurur ve cesaretle duruyoruz. Ciltleri hazırlarken "ben" demek yerine

"biz" demeyi daha onur verici olarak görüyoruz.

Atalarımıza ait bazen buğulu, bazen büyülü, bazen hazin ve bazen eğlenceli bir hayatın

renklerini, kokularını ve kesitlerini bize sunan Seyahatnâme, muhtelif girişimlere rağmen

maalesef bugüne kadar tam bir metin hâlinde yayınlanmamıştı. Bu çalışmanın, zincirinin bir

halkasının daha tamamlanması bakımından Türk kültürüne hizmet olduğuna inanıyoruz.

Yolumuza her zamanki titizlikle devam edeceğimizin samimi bilinci içerisinde, tarihimizin

hamurunu mayalandıran Seyahatnâme'den alınacak lezzetlerle bir sofra daha açmakla

bahtiyar olacağımızın bilinmesini arzulamaktayız. İkinci, üçüncü ve dördüncü ciltlerin

______________________________________ VI

yayımından sonra muhatap olduğumuz takdir dolu sözler, bize yol gösterdi ve yaptığımız işin

önemi, yerli ve yabancı pek çok okuyucunun dikkatini üzerimize yoğunlaştırdı. Gücümüzü bu

müspet ilgiden alarak yolumuza devam etmekte olduğumuzun bilinmesini isteriz.

Seyahatnâme'nin V. cildi Topkapı Sarayı Kütüphanesi, Bağdat Köşkü 307 numarada

kayıtlıdır. Yazma 305 x 205 mm. ebadında olup, kahverengi ciltli, şemseli, mıkleplidir.

Nüsha beyaz, âharlı kağıda yazılmıştır. Sayfaların satırları 33 ile 36 arasında değişmektedir.

Az da olsa bazı sayfalarda çıkmalar (derkenar) bulunmaktadır.

şüphesiz okuyucularımızın dikkatini çekmiştir; Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nin bu

cildi de tıpkı II., III. ve IV. ciltlerde olduğu gibi basit çeviriyazı sistemiyle ve tartışmalı

(okunamayan, karalanmış veya silinmiş vs.) kısımları yazmanın başka bazı kütüphanelerdeki

nüshalarıyla karşılaştırılarak hazırlanmıştır. Dizin, bazı zarurî dipnotlar ve içindekiler listesi

de ayrıca ilâve olunmuştur, devam eden ciltlerde de aynı sistem korunacaktır.

Bu vesileyle, eseri hazırlayan Dr. Yücel DAĞLI, Seyit Ali KAHRAMAN ve Dr.

İbrahim SEZGİN ile her zaman yardımlarına baş vurduğumuz hocalarımıza burada teşekkür

etmeyi zevkli bir görev sayıyorum.

Bu ciltten başlayarak bize yardımcı olmayı seve seve kabul eden ve büyük bir dikkatle

redaksiyonu yapan Prof. Dr. Robert DANKOFF’a da özellikle teşekkür ederim.

Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nin yayımlanmasının zaruretine bizim kadar inanmış olan

ve bu konuda her türlü teşvik ve desteği sağlayan Enis BATUR'a, Yapı Kredi Yayınları

yöneticilerinden Aslıhan DİNÇ ile Yapı Kredi Yayınları kitap editörü M. Sabri KOZ'a da

ayrıca teşekkür ederim.

İ. Gündağ KAYAOĞLU

giriş

Seyahatnâme'nin V. cildi, en çok bilinen ve güvenilir kabul edilen Topkapı Sarayı

Kütüphanesi Bağdat Köşkü 307 numaralı nüsha esas alınarak hazırlandı. XVII. yüzyıl

Anadolu Türkçesi ile birlikte biraz da Evliya'nın bizzat kendisine has üslûbunu yansıtan

böylesine hacimli bir eserin, yeni Türkçe harflere aktarılmasının ne denli zor bir iş olduğu

bütün bilim çevrelerince kabul edilmektedir. Böyle bir işe başlandığında şüphesiz neşir

ilkeleri açısından; metnin eksiksiz yansıtılmasının yanında, dil özellikleri, ses yapısı ve

dönemin öbür dil hususiyetlerinin yanısıra, ortaya okunabilir ve anlaşılabilir bir metnin

konulması gerekmektedir.

Hazırlanan bu çalışma ne tenkitli bir neşir; ne de özgün bir "dil" çalışmasıdır. Bu

çalışmada tarih, edebiyat, sosyoloji, antropoloji vb. sosyal bilimlerin hemen her dalı ile

uğraşan kişilerin rahat okuyup istifade edebilecekleri eksiksiz bir metnin ortaya konulması

hedeflenmiştir. Dolayısıyla tenkitli bir metnin neşrinde istenen değerlendirme ve özellikler bu

metinde aranmamalıdır. Bu kitap hazırlanırken şu hususlara dikkat edilmiştir:

Metnin kolay okunmasını sağlamak maksadıyla okuyucuyu gereksiz biçimde yoran

çeviriyazı işaretlerine, zarurî hâller dışında yer verilmemiştir.

Metin içinde /é/ (kapalı /e/)'ler /e/, /ñ/ (geniz /n/)'leri /n/ olarak okunmuştur.

Bugünkü yazılıştan farklı olarak Prof. Dr. Robert DANKOFF’un tecrübe ve teklifleri

doğrultusunda şimdiye kadar diğer ciltlerde farklı imla ile yazdığımız kelimeleri bu ciltte

değiştirdik. Bunlardan birkaçı şunlardır: ‘adüvv yerine adû, Allah yekdir yek yerine Allah

yeğdir yeğ, Ceneviz yerine Ciniviz, Köprülü yerine Köpürlü, patrona yerine paturuna,

voyvoda yerine voyvada, eydür yerine eydir, girer yerine girir, gice yerine gece, giymek

yerine geymek, yatar yerine yatır, vb. yazılmıştır.

Asıl metinde aynı kelimeler, zaman zaman farklı imlâ ile yazılmışlardır. XVII. yüzyıl

dil zenginliğini korumak için bu kelimelerde hiçbir tasarrufta bulunulmamış ve aynı imlâların

yansıtılmasına özen gösterilmiştir.

______________________________________ VIII

Evliya'nın özellikle harekelediği ama bugün farklı bir imlâ ile yaşayan kelimelerde, asıl

imlânın aktarılmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca yer ve kişi adlarında da Evliya'nın imlâsı

esas alınmıştır. Ancak, istisna olarak "Arz-ı rûm" kelimesi "Erzurûm" olarak yazılmıştır.

Eserde mevcut çıkmalar (derkenar), öbür yazma nüshalar da gözden geçirilerek metnin

içine yerleştirilmiş ve {} işaretiyle çıkma olduğu gösterilmiştir.

Metinde onarma yoluna gidilmemiş, metnin anlaşılırlığını sağlamak için bazı kelimelere

harf ilâvesi yapılmış ve bu da [ ] içinde gösterilmiştir.

Metinde geçen âyetlerin Arapça asılları dizilerek, dipnotta sure ve âyet numaraları ile

anlamları konulmuş; ancak öbür Arapça ve Farsça ibare, deyim, vecize vb.nin metin içinde

çeviriyazısı verilmiştir.

Hazırlanan eserin kolay kullanılması için baş tarafına, aslında bulunmayan geniş bir

"İçindekiler" ile sonuna da "Dizin" ilâve edilmiştir. Yazma nüsha ile karşılaştırma yapmak

isteyenler için asıl yaprak numaraları metin içinde "[15a; 15b; 16a; ...]" biçiminde verilmiş

olmakla birlikte dizin, varak numaralarına göre değil, bu kitabın sayfa numaralarına göre

düzenlenmiştir.

Elinizdeki eser yalnızca bir ya da birkaç kişinin mesaisi sonucunda oluşmadı.

Çalışmanın muhtelif aşamalarında konunun uzmanı pek çok ilim adamı ve araştırmacıya da

müracaat edildi. Bu hocalarımıza ve Prof. Dr. Nejat GÖYÜNÇ, Prof. Dr. Halil İNALCIK,

Prof. Dr. şinasi TEKİN ile büyük bir titizlikle eserin son redaksiyonunu yapan Prof. Dr.

Robert DANKOFF'a teşekkür ederiz.

Bütün yardım, dikkat ve gayretlere rağmen bu büyüklükteki bir metnin neşrinde

hataların olması kaçınılmazdır. Bizden kaynaklanan bu hatalara getirilecek eleştirilerin,

ileride yapılacak yeni neşirlere rehberlik edeceği inancını taşımaktayız.

Dr. Yücel DAĞLI - Seyit Ali KAHRAMAN - Dr. İbrahim SEZGİN

İÇİNDEKİLER

Bağdâd-ı behişt-âbâddan Hille çölistânıyla diyâr-ı Musul’a, andan diyâr-ı

Kürdistân kal‘aları ve şehr-i ma‘mûrelerin ve cereyân eden enhârları ve

gayrı ibret-nümâların seyr [ü] temâşâ ederek diyâr-ı Van’a revâne

olduğumuz kurâ vü kasabât ve menâzilleri ayân u beyân eder .................................. 1

Menzil-i ziyâret-i karye-i eş-şeyh Hazret-i Ma‘rûf-ı Kerhî ............................................. 1

Menzil-i (---) Tilli Kevş ................................................................................................... 1

Menzil-i kasaba-i cedîd Sümeyke .................................................................................... 1

Menzil-i kal‘a-i harâb Âşık .............................................................................................. 2

Menzil-i kal‘a-i Tikrit ...................................................................................................... 2

Menzil-i çölistân-ı Acısu ................................................................................................. 2

Evsâf-ı kal‘a-i Kefr-i Susa-yı şehr-i kadîm, Beledü'l-Hatîb ............................................ 2

Eşkâl-i zemîn-i kal‘a-i Kefr-i Zamân .............................................................................. 2

Menzil-i kal‘a-i Musul ..................................................................................................... 2

şehr-i Musul'dan Kürdistân içre diyâr-ı Van'a revâne olduğumuz konakları

beyân eder ................................................................................................................... 2

Menzil-i kasaba-i Nebeveyn ............................................................................................ 3

Evsâf-ı ziyâretgâh-ı kasaba-i Nebeveyn ev Hazret-i Abdullâh ibn Hazret-i Ömer ......... 3

Menzil-i karye-i Menârek ................................................................................................ 3

Dâsnî Beği ....................................................................................................................... 3

Ziyâret-i Hazret-i eş-şeyh Hâdî ....................................................................................... 3

Menzil-i karye-i Rüsûr ..................................................................................................... 3

Menzil-i karye-i Deyrşu ................................................................................................... 3

Evsâf-ı kasaba-i Tanaz-ı Tınâz rabta-i şehnâz ................................................................. 4

Evsâf-ı vilâyet-i Mîrhand, ya‘nî kal‘a-i Resând .............................................................. 4

Menzil-i karye-i Kelek-i Mervânî .................................................................................... 4

Sitâyiş-i vilâyet-i güzîde-i Kürdistân dâr-ı Sa‘îd, ya‘nî mahmiyye-i İspa‘irdu

şehr-i kadîm Si‘îrd ...................................................................................................... 4

Müşâsında olan şehr-i kılâ‘ları beyân eder ...................................................................... 5

Der-beyân-ı eşkâl-i zemîn-i şehr-i Si‘îrd ......................................................................... 5

Eşkâl-i ecrâm ........................................................................................................................................ 5

Der-beyân-ı câmi‘hâ-yı muvahhidân .................................................................................................... 5

Der-beyân-ı mesâcid-i müselmân ......................................................................................................... 5

Sitâyiş-i medâris-i âlimân ..................................................................................................................... 5

Dârü'l-kurrâ-i mücevvidân .................................................................................................................... 5

Dârü'l-hadîs-i peygamberân .................................................................................................................. 5

Mekteb-i tıflân-ı ebcedhân .................................................................................................................... 5

Tekye-i dervîşân ................................................................................................................................... 5

Der-ayn-ı çeşme-i âb-ı revân ................................................................................................................ 5

______________________________________ X

Sebîlhâne-i atşân ................................................................................................................................... 5

Hân-ı hâce-i tüccârân ............................................................................................................................ 5

Hammâm-ı rûşinâ-yı gâsilân................................................................................................................. 5

Çârsû-yı bezzâzistân ............................................................................................................................. 5

Reng-i rûy-ı pîr [ü] cüvân ..................................................................................................................... 5

Sitâyiş-i mahbûbân ............................................................................................................................... 5

Kibâr-ı eşrâf [u] a‘yân .......................................................................................................................... 5

Zikr-i sulehâ-yı meşâyihân ................................................................................................................... 5

Der-na‘t-ı mü’ellif-i şâ‘irân .................................................................................................................. 5

Ve ulemâ-yı hâzıkân ............................................................................................................................. 6

Ve üstâd-ı cerrâhân ............................................................................................................................... 6

Ve kabâ-yı ricâl [ü] nisvân ................................................................................................................... 6

Der-ilm-i ahâlî-yi lisân ......................................................................................................................... 6

Ve ibret-nümâ-yı âbâdân ...................................................................................................................... 6

Ve havâ-yı hûb-ı câvidân ...................................................................................................................... 6

Ve mâ-i zülâl-i hayavân ........................................................................................................................ 6

Ve çâh-ı mâ-i hânedân .......................................................................................................................... 6

Ve iklîm-i arz-ı büldân ......................................................................................................................... 6

Ve tâli‘-i imâristân ........................................................................................................... 6

Ve kenîse-i râhibân ............................................................................................................................... 6

Ve hubûbât-ı mahsûlât ..................................................................................................... 6

Ve memdûhât-ı sanâyi‘ât ...................................................................................................................... 6

Ve kâr [u] kisb-i ricâlât ......................................................................................................................... 6

Der-medh-i me’kûlât ....................................................................................................... 6

Zikr-i me’kûlât-ı müsmirât .............................................................................................. 6

Envâ‘-ı meşrûbât................................................................................................................................... 6

It‘âm-ı imârât ........................................................................................................................................ 6

Mesîregâh-ı İremezât ............................................................................................................................ 6

Aded-i ravza-i bâğavât .......................................................................................................................... 6

Der-vasf-ı tetimme-i şehrengîz-i külliyât-ı Si‘îrd şehr-i Sa‘îd temâşâ-yı garîbe ............. 6

Evsâf-ı ziyâretgâh-ı kibâr-ı evliyâ ve ulemâ ve sulehâ-yı şehr-i Si‘îrd................................................. 6

Evsâf-ı kasaba-i kefre-i şirvan-ı Kürdistân ...................................................................... 6

Sitâyiş-i misl-i şehr-i Aden, ya‘nî kasaba-i Ma‘den ........................................................ 6

Menzil-i kal‘a-i Vestan .................................................................................................... 7

Sene 1066 mâh-ı (---) gününde diyâr-ı Van'dan Erzurûm üzre ulaklığile

Rûm'a gitdiğimiz menâzilleri bildirir ......................................................................... 7

Menzil-i Amik kal‘ası ...................................................................................................... 7

Menzil-i Hasankal‘ası ...................................................................................................... 7

Menzil-i kal‘a-i Erzincân ................................................................................................. 8

Menzil-i kal‘a-i Nîkhisâr, ya‘nî Niksâr ........................................................................... 8

Menzil-i Marzifon şehri ................................................................................................... 8

Menzil-i kal‘a-i İzmit ....................................................................................................... 8

Menzil-i şehr-i Üsküdar ................................................................................................... 8

Der-beyân-ı vekâyi‘ât-ı gulgule-i Rûm-ı edne'l-

arz, ya‘nî hâdisât-ı gulû-i âm-ı avâm be-vâdî-i Atmeydânı ........................................ 8

Sûret-i defter-i eşkıyâlar .................................................................................................. 9

Hikâye-i münâsib ............................................................................................................. 10

Menzil-i kasaba-i Çatalca andan menzil-i karye-i Fener ................................................. 11

Menzil-i kasaba-i Çatalca ................................................................................................ 11

İslâmbol’dan diyâr-ı Van’a revâne olduğumuz beyân eder ............................................. 12

Menzil-i kal‘a-i Van, serhadd-i Azerbaycân ................................................................... 12

______________________________________ XI

Ertesi sene (---) Rebî‘ulâhir'in âhirinde Van'dan şehr-i Bitlis'e ve

kal‘a-i Zirikî'ye gitdiğimiz konakları ayân u beyân eder ............................................ 13

Menzil-i kal‘a-i Restân .................................................................................................... 13

Menzil-i Hân-ı Taht-ı Van ............................................................................................... 13

Bitlis'den Zirikî beğine gitdiğimiz beyân eder ................................................................ 13

Menzil-i kal‘a-i Kefender ................................................................................................ 13

Menzil-i karye-i (---) ........................................................................................................ 13

Evsâf-ı (---), ya‘nî kal‘a-i üstüvâr-ı Zirikî ....................................................................... 13

Evvelâ hâkim-i Zirikî ....................................................................................................... 13

Eşkâl-i zemîn-i kal‘a-i Zirikî ........................................................................................... 13

Menzil-i kal‘a-i şehr-i Bitlis ............................................................................................ 13

Sergüzeşt [ü] serencâm-ı hakîr Evliyâ-yı bî-riyâ der-şehr-i Bitlis ................................... 14

Sergüzeşt-i netîce ............................................................................................................. 15

Menâkıb-ı ibret-nümâ ...................................................................................................... 17

Sergüzeşt-i ibret-nümâ-yı elîm ve musîbet-i vâveylâ-yı azîm ......................................... 19

Netîce-i Sergüzeşt-i Musîbet ........................................................................................... 21

Sitâyiş-i merhûm hân mersiyesidir .................................................................................. 24

Kal‘a-i Van'a üç menzil karîb Erciş kal‘asından İslâmbol'a revâne

olduğumuz konakları bildirir ...................................................................................... 24

Menzil-i karye-i Taşkın ................................................................................................... 24

Evsâf-ı bilâd-ı şâh-ı Yezd-i Cürd, ya‘nî kal‘a-i Malazcird .............................................. 24

Eşkâl-i zemîn-i kal‘a-i Malazcird .................................................................................... 25

Ve mine't-te’sîrâtı ru’yâ-yı sâliha-i fakîr ......................................................................... 25

Menzil-i karye-i Kaz Gölü ............................................................................................... 26

Sitâyiş-i buhayre-i Fahte .................................................................................................. 26

Menzil-i karye-i Kamber Baba Sultân ............................................................................. 26

Menzil-i kal‘a-i Hınıs ...................................................................................................... 26

Menzil-i karye-i Kozlu Baba ........................................................................................... 26

Ziyâret-i Kozlu Baba ....................................................................................................... 26

Menzil-i Ağzıaçık Mağârâ ............................................................................................... 26

Evsâf-ı Altun Halkalı Köprü ............................................................................................ 26

Menzil-i karye-i Artık ...................................................................................................... 27

Menzil-i karye-i Alvar ..................................................................................................... 27

Menzil-i kal‘a-i Hasanâbâd-ı seng-i bünyâd ................................................................. 27

Menzil-i Ca‘fer Efendi köyü ............................................................................................ 27

Menzil-i dârü'l-celâl vilâyet-i dârü'l-ikbâl şehr-i Erzurûm-ı behcet-rusûm ..................... 27

Der-beyân-ı ahlâk-ı hamîde-i Defterdârzâde Mehemmed Paşa ....................................... 29

Sebeb-i şehâdet-i Mehemmed Paşa ................................................................................. 30

Burnâz Müftî nâm müfsidin ifsâd u mekriyle böyle yüzden şehîd olduğın

beyân eder ................................................................................................................... 30

Der-sitâyiş-i kerem-i Melek Ahmed Paşa berây-ı Hüseyin Ağa ..................................... 31

Menzil-i karye-i Ilıca ....................................................................................................... 31

Kaplanlı Beli .................................................................................................................... 32

Evsâf-ı Kûh-ı Süreyyâ, ya‘nî Yıldız dağı ........................................................................ 32

Evsâf-ı vilâyet-i kavm-i Amalika, ya‘nî binâ-yı Dok‘âd-ı sûr-ı şâhika

mahmiyye-i şehr-i bâğ-ı İremezât, ya‘nî kân-ı cev, dârü'n-nasr-ı kal‘a-i Tokat ......... 32

Der-fasl-ı eşkâl-i zemîn-i kal‘a-i Tokat ........................................................................... 33

Der-fasl-ı hâkimân-ı şehr-i azîm Tokat ........................................................................... 34

Der-sitâyiş-i cevâmi‘-i selâtîn-i ehl-i îmân ...................................................................... 34

Der-fasl-ı mesâcid-i mahallât-ı muvahhidîn-i Tokat ....................................................... 35

Der-beyân-ı dârü't-tedrîs-i âlimân-ı müfessirân............................................................... 35

Der-ayân-ı dârü'l-kurrâ-yı Hazret-i Kur’ân ..................................................................... 35

______________________________________ XII

Evsâf-ı dârü'l-hadîs-i peygamberân ................................................................................. 35

Der-sitâyiş-i dârü't-ta‘lîm-i mekteb-i tıflân-ı ebcedhân ................................................... 35

Der-zikr-i tekye-i dervîşân-ı zî-şân .................................................................................. 35

Der-fasl-ı çeşmesâr-ı âb-ı hayevân der-şehr-i Tokat bender-i büldân ............................. 36

De[r]-sitâyiş-i selsebîl-i atşân-ı cân-sitân ........................................................................ 37

Der-beyân-ı esmâ-i aded-i mahallât-ı şehr-i Tokat-ı âbâdân ........................................... 37

Evvelâ şehrin taşra etrâfın ihâta eden mahalleleri beyân eder ......................................... 37

şehr içinde olan mahallâtların esmâların beyân eder ....................................................... 37

Bu mahallâtlarda olan sarây-ı a‘yân ve vüzerâ ü vükelâ hânedânların

beyân eder ................................................................................................................... 37

Manzara-i sarây-ı kârbân-ı revân ..................................................................................... 37

Der-zikr-i hân-ı gurebâ-yı esnâf-ı mücerredân ................................................................ 37

Evsâf-ı hân-ı hâcegân-ı tüccârân-ı sevdâgerân ................................................................ 37

Der-beyân-ı çârsû-yı bezzâzistân-ı şehr-i Tokat .............................................................. 37

Evsâf-ı hammâmât-ı gasilân-ı rûşenâ .............................................................................. 38

Der-beyân-ı muhammâm-ı mahsûs-ı kibâr-ı a‘yân .......................................................... 38

Der-vasf-ı ibret-nümâ-yı âbâdân-ı Tokat ......................................................................... 38

Diğer ibret-nümâ .............................................................................................................. 38

İbret-nümâ-yı diğer .......................................................................................................... 38

San‘at-ı musanna‘-ı gayr .................................................................................................. 38

İbret-nümâ-yı sun‘-ı diğer ................................................................................................ 39

İbret-i mutalsam-ı mu‘attal .............................................................................................. 39

Sitâyiş-i reng-i rûy-ı pîr ü cüvân ...................................................................................... 39

Der-medh-i mahbûbe-i mahbûbân ................................................................................... 39

Esmâ-i kibâr-ı eşrâf [u] a‘yân ............................................................................................................... 39

Sitâyiş-i ulemâ-yı tabîb-i hâzıkân ......................................................................................................... 39

Der-beyân-ı üstâd-ı cerrâhân ................................................................................................................ 39

Der-zikr-i sulehâ-yı meşâyıhân ............................................................................................................. 39

Der-na‘t-ı musannifîn-i şâ‘irân ............................................................................................................. 39

Müşerref olduğumuz ihvânân ............................................................................................................... 39

Mazınne-i ehl-i hâl-i mecâzibân ........................................................................................................... 39

Der-beyân-ı havâ-yı dil-sitân ........................................................................................... 39

Der-manzara-i zülâl-i âb-ı revân ...................................................................................... 39

Der-medh-i çâh-ı mâ-i hânedân ....................................................................................... 39

Der-vasf-ı ekâlîm-i arz-ı büldân ...................................................................................... 39

Der-ilm-i tâli‘-i imâristân ................................................................................................ 39

Der-fasl-ı kabâ-yı ricâl [ü] nisvân ......................................................................................................... 39

Esmâ-i merd [ü] zenân .......................................................................................................................... 39

Nâmhâ-yı çâkerân [u] cevâriyân ........................................................................................................... 40

Der-zemm-i kenîse-i râhibân ........................................................................................... 40

Der-beyân-ı memdûhât-ı kâr-ı ahâlî-i şehr-i Tokat ......................................................... 40

Der-ayân-ı kâr [u] kisb-i ricâlât-ı Tokat .......................................................................... 40

Der-zikr-i dârü'z-ziyâfe-i imârât ...................................................................................... 40

Der-beyân-ı ganîmet-i hubûbât-ı mahsûlât ...................................................................... 40

Der-vasf-ı et‘ıme-i me’kûlât ................................................................................................................. 40

Der-medh-i me’kûlât-ı müsmirât .......................................................................................................... 40

Ta‘rîf-i envâ‘-ı meşrûbât .................................................................................................. 40

Der-aded-i ravza-i bâğavât ................................................................................................................... 40 Der-sitâyiş-i mesîregâh-ı İremezât .................................................................................. 40

Mesîregâh-ı ziyâretgâh-ı Kereniç .................................................................................... 40

Mesîregâh-ı Eğer kayası .................................................................................................. 40

Kirkoriş dağı .................................................................................................................... 40

______________________________________ XIII

Gıjgıj Dede tekyesi .......................................................................................................... 40

Mesîregâh-ı Erenler dağı ................................................................................................. 40

Seyrângâh-ı Alp Gâzî tekyesi .......................................................................................... 40

Mesîregâh-ı Analı bayırı .................................................................................................. 40

Mesîregâh-ı Yeni ılıca ..................................................................................................... 40

Mesîregâh-ı Haft .............................................................................................................. 40

Mesîregâh-ı Kömsek Sultân tekyesi ................................................................................ 40

Der-fasl-ı lehce-i mahsûsa ıstılâhât-ı ibârât-ı ahâlî-i Tokat ............................................. 41

Etrâf-ı Tokat'da cereyân eden enhâr-ı cennât .................................................................. 41

kal‘a-i Tokat'ın dağlarında ve bâğlarında cereyân eden kaynak suları beyân eder ......... 41

Tokat şehrinin cânib-i erba‘asında müşâ olan şehirleri beyân eder ................................. 41

Der-fasl-ı tetimme-i şehrengîz-i külliyât-ı şehr-i Tokat .................................................. 41

Der-fasl-ı ziyâretgâh-ı kibâr-ı evliyâullâh-ı şehr-i Tokat-ı İremezât ............................... 42

Ziyâretgâh-ı Çerkes Mehemmed Paşa ............................................................................. 42

Ziyâretgâh-ı Gâzî Hüsrev-i şîr Paşa ................................................................................. 42

Der-i devlete revâne olduğumuz beyân eder ................................................................... 42

Menzil-i kasaba-i Eynebâzârı .......................................................................................... 43

Evsâf-ı kal‘a-i Turhal ....................................................................................................... 43

Menzil-i Çengellibel ........................................................................................................ 43

Menzil-i Lütfî Beğ çayırı ................................................................................................. 43

Mezil-i kal‘a-i kadîm ve rabât-ı azîm Amasiyye-i şâhika-i gâsiyye ................................ 43

Menzil-i kasaba-i Gergerâz .............................................................................................. 43

Menzil-i kal‘a-i Osmâncık ............................................................................................... 43

Menzil-i kasaba-i Çerkeş ................................................................................................. 43

Evsâf-ı kal‘a-i köhne-i Daraluga, ya‘nî hisâr-ı kadîm Çağa ............................................ 43

Evsâf-ı Buhayre-i Çağa .................................................................................................... 44

Sitâyiş-i eğir ..................................................................................................................... 44

İslâmbol'dan Özü eyâletine gitdiğimiz konakları ve kurâ vü kasabât,

acîbe vü garîbeleri beyân eder .................................................................................... 45

Menzil-i Topçular ............................................................................................................ 45

Hikmet-i acîbe ve garîbe-i kâr-ı Hudâ ............................................................................. 45

Menzil-i kasaba-i Çatalca ................................................................................................ 46

Menzil-i kasaba-i Fener ................................................................................................... 46

Evsâf-ı kal‘a-i Yenehisâr ................................................................................................. 46

Evsâf-ı Kırknisâ, ya‘nî Kırkkilisa'dır ............................................................................... 46

Ziyâretgâh-ı Kırknisâ ............................................................................................................................ 46 Menzil-i karye-i Erikli ..................................................................................................... 47

Menzil-i karye-i Fakılar ................................................................................................... 47

Menzil-i karye-i Karabınar .............................................................................................. 47

Evsâf-ı kal‘a-i harâb Süzebolu ......................................................................................... 47

Menzil-i kal‘a-i Poroz, ya‘nî Burkaz iskelesi .................................................................. 47

Evsâf-ı kal‘a-i Ahyolu ..................................................................................................... 47

Evsâf-ı kal‘a-i Müsevre ................................................................................................... 47

Menzil-i Aydos Ilıcası ..................................................................................................... 48

Menzil-i karye-i Koparan ................................................................................................ 48

Menzil-i karye-i Sücülü ................................................................................................... 48

Evsâf-ı kal‘a-i Köprü ....................................................................................................... 48

Menzil-i Devne Değirmenleri .......................................................................................... 49

Ve mine'l-acâ’ib rüyâ-yı sâliha-ı Melek Ahmed Paşa ..................................................... 49

Der-beyân-ı sitâyiş-i kal‘a-i Varna .................................................................................. 51

Evsâf-ı varoş-ı müzeyyen-i şehr-i Varna ......................................................................... 51

Bu şehrin hâkimlerin beyân eder ..................................................................................... 52

______________________________________ XIV

Der-beyân-ı menâkıb-ı sergüzeşt-i Paçavra Kadı ............................................................ 52

Evsâf-ı ziyâretgâh-ı kubûr-ı şühedâ-yı kal‘a-i Varna ...................................................... 52

Mesîregâh-ı karye-i Galata .............................................................................................. 52

Menzil-i Yeniköy ............................................................................................................. 52

Menzil-i tekye-i ibret-nümâ Batova Sultân ..................................................................... 53

Menzil-i karye-i İncili ...................................................................................................... 53

Menzil-i kasaba-i bender Balçık ...................................................................................... 53

Menzil-i kasaba-i bender Kavarna ................................................................................... 53

Deliorman nâhiyesine hidmete gitdiğimiz konakları beyân eder .................................... 53

Menzil-i kal‘a-i Silisre ..................................................................................................... 53

Karye-i Receb Kuyusu ..................................................................................................... 53

Karye-i Kulaklar .............................................................................................................. 53

Menzil-i kal‘a-i Mankalya ............................................................................................... 53

Hikâye-i acîbe vü garîbe .................................................................................................. 53

Ve min bedâyi‘i'l-garâ’ibi'r-rüyâyü's-

sâliha-i hakîr ve ta‘bîr-i Melek Ahmed Paşa-yı fakîr ................................................. 55

Der-beyân-ı ta‘bîr-i Melek Ahmed Paşa .......................................................................... 56

Mankalya şehrinden ılgar ile İslâmbol'a gitdiğimiz menâzilleri beyân eder ................... 56

Silisre'ye revâne olduğumuz menâzilleri beyân eder....................................................... 57

şehr-i Silisre'den sene 1067 şa‘bân'ının on ikinci güni Leh

memleketine Rakofçi kral üzre sefere gitdiğimiz konakları

ve kılâ‘ vü kasabâtları bildirir ..................................................................................... 58

Kasaba-i azîm İster .......................................................................................................... 58

Evsâf-ı kal‘a-i Tulça ........................................................................................................ 59

Evsâf-ı cezîre-i Tulça, ya‘nî Yılan Adası ........................................................................ 59

Evsâf-ı menzil-i şehr-i azîm İsmâ‘îl ................................................................................ 59

Karye-i Kaplıbâğlı ........................................................................................................... 60

Koca Gölbaşı ................................................................................................................... 60

Evsâf-ı kal‘a-i Tatarbınarı ................................................................................................ 60

Karye-i Acıgöl ................................................................................................................. 60

Evsâf-ı pây-i taht-ı Salsal-ı Boğdan, ya‘nî kal‘a-i sedd-i amân Akkirmân ..................... 60

Hikâye .............................................................................................................................. 61

Sitâyiş-i kal‘a-i Akkirmân ............................................................................................... 62

Sitâyiş-i varoş-ı kal‘a-i Akkirmân ................................................................................... 63

Evsâf-ı vâdî-i mehîb Kamerü'l-kum, ya‘nî kân-ı ecinne-i kavm-i Kum .......................... 63

Evsâf-ı ziyâretgâh-ı mekabir-i müslimîn-i Akkirmân ..................................................... 64

Menzil-i Hân Kışlası, ya‘nî mekân-ı hâkim-i Bucak Tatarı ............................................ 64

Evsâf-ı kal‘a-i Yanıkhisâr ................................................................................................ 64

Karye-i Hacı Hasan .......................................................................................................... 64

Karye-i Korkmaz ............................................................................................................. 64

Karye-i Sultân Savatı ....................................................................................................... 65

Karye-i Porka ................................................................................................................... 65

Karye-i Tonal ................................................................................................................... 65

Menzil-i Kasaba-i Çöplüce .............................................................................................. 65

Karye-i Tilmaza ............................................................................................................... 65

Karye-i Livonta ................................................................................................................ 65

Karye-i Kopan ................................................................................................................. 65

Kal‘a-i Bender ................................................................................................................. 65

Evsâf-ı sedd-i İslâm-ı dâr-ı imdâd, ya‘nî kal‘a-i Üstüvâr-ı Bender-âbâd ........................ 65

Evsâf [u] eşkâl-i cirm-i kal‘a-i Bender ............................................................................ 65

Kal‘a-i Bender'den Leh vilâyetine gitdiğimiz kılâ‘ u konakları beyân eder .................... 67

Menzil-i karye-i Sihare .................................................................................................... 67

______________________________________ XV

Karye-i Boboyoz .............................................................................................................. 67

Menzil-i nâhiye-i Orhay .................................................................................................. 67

Evsâf-ı kal‘a-i Hotin ........................................................................................................ 68

Eşkâl-i kal‘a-i Hotin ........................................................................................................ 68

Evsâf-ı ziyâretgâh-ı kal‘a-i Hotin .................................................................................... 68

Merkad-i pür-envâr şehîd Karakaş Paşa .......................................................................... 68

Kal‘a-i Soroka .................................................................................................................. 69

Menzil-i Palanka-ı Rıdvaniçse ......................................................................................... 69

Bin altmış yedi Zilka‘desi'nin nısfında yalı ağasıyla Leh memleketine

sefere gitdiğimiz menâzilleri beyân eder .................................................................... 69

Der-beyân-ı vilâyet-i Leh be-hâkimân-ı Rus-ı menhûs Durujunka ................................. 69

Evsâf-ı Palanka-i Raşkova ............................................................................................... 69

Evsâf-ı kal‘a-i Mohilo ...................................................................................................... 70

Menzil-i sahrâ-yı Zin ....................................................................................................... 70

Evsâf-ı kal‘a-i Zingü ........................................................................................................ 70

Evsâf-ı kal‘a-i ibret-nümâ-yı vâcibü's-seyr Kamaniçse ................................................... 70

Sitâyiş-i eşkâl-i kal‘a-i Kamaniçse .................................................................................. 70

Evsâf-ı kal‘a-i Bar ............................................................................................................ 70

Evsâf-ı Palanka-i (---) (---) .............................................................................................. 70

Evsâf-ı vilâyet-i Hanarvaş, ya‘nî kal‘a-i seng-âbâd-ı Izbaraş ......................................... 71

Evsâf-ı kal‘a-i Gürlev ...................................................................................................... 71

Evsâf-ı Palanka-i Burut .................................................................................................... 71

Evsâf-ı Palanka-i (---) ...................................................................................................... 71

Evsâf-ı kal‘a-i Podhayiçse ............................................................................................... 71

Leh keferelerinin ismi ........................................................................................................................... 72

Leh kızlarının esmâları ......................................................................................................................... 72

Der-beyân-ı mülâkat-ı Nûreddîn Sultân bâ-müşâvere-i yalı ağası ve cümle

ot ağaları ..................................................................................................................... 72

Podhayiçse sahrâsından Horodok ve Topurdok ve İşcerez ve İlvov ve

Lobinya ve tâ Erdel vilâyetine gitmeğe azîmet etdiğimiz kılâ‘ ve

sahrâ ve kurâ vü kasabâtları beyân eder ..................................................................... 72

Evsâf-ı kal‘a-i köhne-âbâd-ı İşcerez ................................................................................ 72

Eşkâl-i kal‘a-i kadîm İşcerez ........................................................................................... 72

Der-fasl-ı muhâsara-i tabur-ı Rakofçi Kral ...................................................................... 73

Sitâyiş-i eşkâl-i tarz [u] tavr-ı tabur-ı Macar-ı Füccâr Rakofçi-i la‘în ............................ 73

Sene 1067 Zilhicce'sinin âhirinde vilâyet-i Leh'de Leh kralına âsî olan

(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) kılâ‘ları ıhrâk bi'n-nâr

etmeğe sefere gitdiğimiz kurâ vü kasabâtları beyân eder ........................................... 77

Evsâf-ı kal‘a-i ibret-nümâ-yı İlvov .................................................................................. 78

Der-beyân-ı lisân-ı Leh .................................................................................................... 78

Sitâyiş-i eşkâl-i hisâr-ı İlvov ............................................................................................ 78

Eşkâl-i kal‘a-i İlvov ......................................................................................................... 78

Evsâf-ı varoş-ı İlvov ........................................................................................................ 79

Esmâ-i zenânları ................................................................................................................................... 79

Esmâ-i ricâl ........................................................................................................................................... 79

Evsâf-ı kal‘a-i Topordok .................................................................................................. 79

Evsâf-ı kal‘a-i köhne-âbâd pihar-ı Horodok .................................................................... 79

1068 Muharrem'inde Maskov kralı memleketine kadem basup gâret

etdiğimiz kılâ‘ ve kurâ vü kasabâtları beyân eder ...................................................... 80

Evsâf-ı hisâr-ı ibret-nümâ-yı azîm kal‘a-i Gürlev-i kadîm .............................................. 80

Eşkâl-i cirm-i kal‘a-i Kiyu .................................................................................................................... 80 Lisân-ı kadîm-i Maskov ................................................................................................... 80

______________________________________ XVI

Lisân-ı ıstılâhları .............................................................................................................. 80

Lisân-ı kavm-i kefere-i Maskov ...................................................................................... 80

Mutî‘ [u] münkad ve nehb u gâret etdiğimiz kılâ‘ların esmâları budur kim tahrîr olunur .................... 81 Evsâf-ı kal‘a-i Metîn, ya‘nî kirmân-ı Lubin .................................................................... 81

Der-beyân-ı eşkâl-i kal‘a-i Lubin .................................................................................... 81

Evsâf-ı kal‘a-i Bobno ....................................................................................................... 81

Evsâf-ı kal‘a-i Carkazi ..................................................................................................... 81

Der-beyân-ı vilâyet-i Rus-ı menhûs Kazak-ı Ak kavm-i Sol‘ât-ı benî Asfar .................. 81

Evsâf-ı kal‘a-i Kirmancık ................................................................................................ 81

Evsâf-ı kal‘a-i Kaniv ........................................................................................................ 81

Evsâf-ı kal‘a-i Çerkezi ..................................................................................................... 81

Menzil-i karye-i azîm Lomovat ....................................................................................... 82

Evsâf-ı kal‘a-i kazâ-yı zemîn Çehril-i bî-emîn ................................................................ 82

Evsâf-ı kal‘a-i Vedmeduka .............................................................................................. 82

Der-beyân-ı nehr-i azîm Özü ve nehr-i tufeyl Tasma ...................................................... 82

Evsâf-ı kal‘a-i Jabotin ...................................................................................................... 82

Evsâf-ı palanka-i kat-ender-kat kal‘a-i metîn Kapusna-i Dolin-âbâd .............................. 83

Kal‘a-i Kapusna altından Sarıkamış vilâyetine gitdiğimiz beyân eder ........................... 83

Evsâf-ı kal‘a-i Kırılu ........................................................................................................ 83

Evsâf-ı kal‘a-i Kobilak .................................................................................................... 83

Eşkâl-i kal‘a-i Kobilak ..................................................................................................... 83

Menzil-i Doğan geçidi ..................................................................................................... 83

Evsâf-ı palanka-i Duşka ................................................................................................... 84

Evsâf-ı kal‘a-i Praslov ..................................................................................................... 84

Evsâf-ı hisâr-ı cây-ı amân, ya‘nî kal‘a-i Omân ............................................................... 84

Memdûhâtından .................................................................................................................................... 84

Esmâ-i kefereleri................................................................................................................................... 84

Esmâ-i avratları .................................................................................................................................... 84

Der-beyân-ı lisân-ı Rus-ı menhûs .................................................................................... 84

Sitâyiş-i fasl-ı kal‘a-i Ladicin .......................................................................................... 85

Eşkâl-i kal‘a-i Ladicin ..................................................................................................... 85

Evsâf-ı kal‘a-i metîn İstine .............................................................................................. 86

Evsâf-ı kal‘a-i şehrut ........................................................................................................ 86

Evsâf-ı kal‘a-i kavî Soroka .............................................................................................. 86

Menzil-i evsâf-ı Dâr-ı İslâm kal‘a-i Bender-âbâd sedd-i be-nâm .................................... 86

Karye-i Kızılçan ............................................................................................................... 86

Hân Kışlası ....................................................................................................................... 86

Der-beyân-ı da‘vet-i ziyâfet-i Melek Ahmed Paşa berây-ı Mehemmed

Giray Hân be-sahrâ-yı Akkirmân ............................................................................... 87

Sitâyiş-i netâyic-i ziyâfet ................................................................................................. 88

Der-beyân-ı berây-ı Melek Ahmed Paşa-yı vezîr-i zî-şân hedâyâ-yı Hân-ı âlîşân .......... 89

Cevâb-ı mahabbetnâme ................................................................................................... 90

Ve min bedâyi‘i'l-garâ’ibi'r-rüyâ-yı sâliha-i Melek Ahmed Paşa .................................... 91

Der-beyân-ı imdâd-ı cem‘iyyet berây-ı kal‘a-i Özü ........................................................ 91

Der-beyân-ı re’y [ü] tedbîr-i âhir ..................................................................................... 91

Der-beyân-ı fetihnâme-i Cezîre-i Bozcaada .................................................................... 92

Akkirmân'dan Özü kal‘asına Bozcaada fetihnâmesin götürdüğümüz

menâzilleri ve çekdiğimiz âlâm-ı şedâ’id serencâmı beyân eder ............................... 92

Menzil-i Otyarık .............................................................................................................. 92

Menzil-i Böremoyin ......................................................................................................... 92

Menzil-i Dallık ................................................................................................................. 92

Zemîn-i kal‘a-i Hocabay .................................................................................................. 93

______________________________________ XVII

Menzil-i Üçacılı gölü ....................................................................................................... 93

Yahşı Deresi ..................................................................................................................... 93

Nehr-i azîm Perezen ........................................................................................................ 93

Evsâf-ı hısn-ı hasîn Cânkirmân, ya‘nî kal‘a-i Özü-yi dâr-ı amân ................................... 93

Sitâyiş-i şâdumânî feth-i cezîre-i Bozcaada der-kal‘a-i Cânkirmân, ya‘nî Özü .............. 93

Der-beyân-ı sitâyiş-i eşkâl-i kal‘a-i amân Özü-yi cân ..................................................... 94

Eşkâl-i Özü ...................................................................................................................... 94

Sitâyiş-i eşkâl-i orta hisâr-ı üstüvâr ................................................................................. 94

Evsâf-ı eşkâl-i kal‘a-i Hasan Paşa-yı Kebîr ..................................................................... 95

Nehr-i Özü ....................................................................................................................... 95

Özü kal‘alarının taşra varoşların beyân eder ................................................................... 95

Evsâf-ı kal‘a-i Küçük Hasan Paşa ................................................................................... 96

Der-beyân-ı sitâyiş-i cây-ı amân kal‘a-i Kılburun dâr-ı îmân ......................................... 96

Melek Ahmed Paşa kethüdâsı Yûsuf Kethüdâ'nın Özü kal‘asın Kazak'dan

tahlîs etdiği sûretdir .................................................................................................... 97

Der-beyân-ı re’y [u] tedbîr-i hakîr ve Yûsuf Kethüdâ ve gayrı ....................................... 102

Der-beyân-ı âkıbet-i kâr netîce-i ceng-âşûb-ı kal‘a-i Özü ............................................... 103

Der-beyân-ı istihlâs-ı netîce-i ceng-âşûb kal‘a-i dâr-ı amân,

ya‘nî hisâr-ı Özü-yi Cânkirmân .................................................................................. 105

Kal‘a-i Özü'den Akkirmân'a gitdiğimiz beyân eder ........................................................ 105

Özü'den Akkirmân'a gitdiğimiz bildirir ........................................................................... 108

Nehr-i Perezen Geçidi ...................................................................................................... 108

Hocabay kal‘ası .............................................................................................................. 108

Menzil-i Otyarık .............................................................................................................. 108

Der-beyân-ı alay-ı üsârâ-yı Kazak-ı bî-îmân be-sahrâ-yı kal‘a-i Akkirmân ................... 109

şehr-i İsmâ‘îl .................................................................................................................... 109

Menzil-i Baba şehri .......................................................................................................... 109

Kasaba-i Hacıoğlu bâzârı ................................................................................................. 109

Menzil-i kasaba-i Kırkkilise ............................................................................................ 109

Alay-ı eşrâf-ı Kazak-ı Ak der-şehr-i İslâmbol ................................................................. 111

İslâmbol'dan Akkirmân'a ulaklık ile gitdiğimiz konakları beyân eder ............................ 112

Akkirmân'dan Kili kal‘asının ta‘mîr [u] termîmine gitdiğimiz konakları

beyân eder ................................................................................................................... 112

Menzil-i Köprübaşı .......................................................................................................... 112

Menzil-i Tatarbınarı ......................................................................................................... 112

Evsâf-ı cemî‘i kal‘aların gülü, ya‘nî hisâr-ı üstüvâr-ı sûr-ı Kili ...................................... 112

Der-beyân-ı evsâf-ı eşkâl-i dalyan-ı mâhî ....................................................................... 113

Eşkâl-i kapan-ı te’lîf-i şeytân ........................................................................................... 113

Eşkâl-i kal‘a-i Kili ........................................................................................................... 114

Evsâf-ı imârât-ı taşra kal‘a-i kebîr ................................................................................... 114

Sitâyiş-i iç kal‘a-i Kili ..................................................................................................... 114

Evsâf-ı varoş-ı Kili kal‘ası ............................................................................................... 115

Kili yanında Yılanlı Ada ki bir ucu Tulça'ya varır. Anın vasfı ....................................... 115

Bu hakîri Kili kal‘ası mühimmât [u] levâzımât ma‘ûnâtları içün yedi

kadılık yere gönderdiği yolları beyân eder ve üç kadılık yere zahîre

bahâ içün tahsîle çıkdığımız kurâ vü kasabât ve kılâ‘ları beyân eder ........................ 115

Cezîre-i Yılanlı ................................................................................................................ 115

Menzil-i kal‘a-i Tulça ...................................................................................................... 115

Menzil-i şehr-i ma‘mûr Saltık Bâğı, ya‘nî kal‘a-i Babadağı ........................................... 116

Babadağı'ndan dörd kazâ yer mâl tahsîline çıkup gezdiğimiz

kurâ vü kasabâtları beyân eder ................................................................................... 116

Evsâf-ı menzil-i kal‘a-i harâb Yeni Salâ ......................................................................... 116

______________________________________ XVIII

Babadağı şehrinde[n] Silisre şehrine gitdiğimiz beyân eder ........................................... 117

Kasaba-i Dâye-i kebîr ...................................................................................................... 117

Evsâf-ı kal‘a-i ibret-nümâ-yı âlî, ya‘nî hisâr-ı üstüvâr Hırsova ...................................... 117

Eşkâl-i kal‘a-i Hırsova ..................................................................................................... 118

Sitâyiş-i varoş-ı Hırsova kal‘ası....................................................................................... 118

Karye-i Baltacı ................................................................................................................. 118

Karye-i Bâkî Kuyusu ....................................................................................................... 118

Boğaz köyü ...................................................................................................................... 118

Evsâf-ı kal‘a-i Silisre ....................................................................................................... 118

Bin altmış sekiz mâh-ı Rebî‘ulevvel'in dördüncü günü Silisre'den

İslâmbol'a revâne olduğumuz beyân eder ................................................................... 118

Menzil-i Namâzgâh ......................................................................................................... 118

Menzil-i karye-i Aflator ................................................................................................... 118

Kal‘a-i Pravadi ................................................................................................................. 119

Kasaba-i Aydos ................................................................................................................ 119

Karye-i Sasalar ................................................................................................................. 119

Kasaba-i müzeyyen Kırkkenîse ....................................................................................... 119

Kasaba-i Yene .................................................................................................................. 119

Bin altmış sekiz Rebî‘ulâhir'inin ikinci güni Belde-i Tayyibe,

ya‘nî Kostantiniyye şehrine dâhil olduk ..................................................................... 119

Der-beyân-ı sebeb-i isyân-ı Celâlî Abaza Kara Hasan Paşa ............................................ 119

Der-beyân-ı muhâsara-i kal‘a-i Yanova .......................................................................... 120

Beşiktaş'dan Üsküdar'a geçüp Hasan Paşa-yı Celâlî üzre sefer

tedârikin beyân eder .................................................................................................... 120

Der-beyân-ı kâr-ı ahvâl-i Celâlî Hasan Paşa ................................................................... 121

Kavm-i âvânın Hasan Paşa'ya eyledikleri âkıbet-endîş pendnâmeleridir ........................ 123

Hasan Paşa-yı Celâlî'nin amân ile Haleb kal‘asına girdiğin beyân eder ......................... 123

Der-beyân-ı âkıbet-kârî-i Celâlî Hasan Paşa der-meştâ-yı Halebü'ş-şehbâ ..................... 124

Der-beyân-ı tazarru‘ [u] nâliş-i şükr-i Hudâ Murtazâ Paşa ............................................. 125

Celâlî Hasan Paşa ve gayrı vüzerâların Haleb'de katl olundukların beyân eder.............. 127

Der-beyân-ı katl-i Celâlî Hasan Paşa ve gayrı ................................................................. 128

Ve mine'l-acâ’ib rü’yâ-yı sâliha-i İsmehân Kaya Sultân bint-i Sultân

Murâd Hân .................................................................................................................. 130

Ve min bedâyi‘i'l-garâ’ibi'l-acâ’ib-i menâm-ı sâliha-i Kaya Sultân ................................ 131

Ve mine'l-garâ’ib rü’yâ-yı sâliha-i Melek Ahmed Paşa .................................................. 132

Der-beyân-ı mertebe-i İsmehân Kaya Sultân duhter-i Gâzî Murâd Hân ......................... 133

Hikâye .............................................................................................................................. 134

Melek Ahmed Paşa ile Köpürlü vezîr münâkaşa etdiklerin beyân eder .......................... 135

Bin altmış dokuz Cemâziyelâhir'ininin yigirminci gün İslâmbol'dan

Bosna Vilâyeti'ne Melek Paşa efendimiz gitdiğin bildirir .......................................... 136

Sergüzeşt [ü] serencâm-ı hakîr Evliyâ-yı bî-riyâ fakîr .................................................... 136

İşbu sene bin altmış dokuz târîhi mâh-ı Receb'inde sa‘âdetlü pâdişâh-ı

âlem-penâh Sultân Mehemmed Hân-ı Gâzî ile Anadolu vilâyetlerinde

celâlîler üzre sefer-i hümâyûn olup gitdiğimiz konakları ve âsâr-ı

acîbe ve garîbeleri menzil-be-menzil beyân eder ....................................................... 137

Menzil-i sahrâ-yı Pendik .................................................................................................. 138

Menzil-i kasaba-i Gekbiziyye .......................................................................................... 139

Menzil-i Ağa İskelesi ....................................................................................................... 139

Menzil-i kal‘a-i harâb Heleke .......................................................................................... 139

Menzil-i Kireç İskelesi .................................................................................................... 139

Der-beyân-ı alay-ı asâkir-i Köpürlü Vezîria‘zam Mehemmed Paşa ............................... 139

Alay-ı salıcı ...................................................................................................................... 140

______________________________________ XIX

Alay-ı asâkir-i serdengeçdi .............................................................................................. 140

Alay-ı kilârcıyân .............................................................................................................. 140

Alay-ı çâşnigîrân .............................................................................................................. 140

Alay-ı müteferrikagân ...................................................................................................... 140

Alay-ı ağavât-ı vâcibü'r-ri‘âyâ ......................................................................................... 140

Alay-ı kapucubaşılar ........................................................................................................ 140

Alay-ı iç ağaları ............................................................................................................... 140

Alay-ı mehterân-ı çalıcıyân ............................................................................................. 141

Menzil-i şehr-i kal‘a-i İznimgit, ya‘nî İzmit .................................................................... 141

Menzil-i Topyeri .............................................................................................................. 141

Menzil-i (---) .................................................................................................................... 142

Menzil-i Kazıklı Beli ....................................................................................................... 142

Menzil-i kal‘a-i Çin, ya‘nî şehr-i kadîm İznik-i dâr-ı meh-cebîn .................................... 142

Sergüzeşt-i acâ’ib ü garâ’ib mazlûm-ı bî-günâh .............................................................. 142

Menzil-i kasaba-i Hersek ................................................................................................. 143

Evsâf-ı kal‘a-i Kara Kilise ............................................................................................... 143

Evsâf-ı kasaba-i Bâzârköyü ............................................................................................. 143

Evsâf-ı kasaba-i Engürücük ............................................................................................. 144

Evsâf-ı kal‘a-i Gemleyik .................................................................................................. 144

Sitâyiş-i külliyât-ı Gemleyik............................................................................................ 144

Ziyâretgâh-ı kasaba-i Gemleyik ...................................................................................... 145

Evsâf-ı kal‘a-i Filedar ...................................................................................................... 145

Evsâf-ı taht-ı bilâd-ı kadîm kal‘a-i Bursa-i sevâd-ı azîm ................................................ 145

Menzil-i Kadı yaylası ...................................................................................................... 146

Menzil-i yaylağ-ı Sobran ................................................................................................. 146

Menzil-i Bakacak yaylası ................................................................................................ 146

Menzil-i Süleymân Hân bınarı ......................................................................................... 146

Menzil-i Kulle-i cihân-nümâ ........................................................................................... 146

Bursa'dan Boğazhisâr'a sa‘âdetlü pâdişâh ile gitdiğimiz konakları ve

kılâ‘ ve şehir, kurâ vü kasabâtları ayân u beyân eder ................................................. 146

Menzil-i sahrâ-yı Çekirge ................................................................................................ 147

Evsâf-ı kal‘a-i Kite .......................................................................................................... 147

Evsâf-ı hisâr-ı üstüvâr Abelyond ..................................................................................... 147

Eşkâl-i kal‘ası .................................................................................................................. 147

Menzil-i karye-i Karaağaç ............................................................................................... 147

Evsâf-ı hisâr-ı kâfir Ilıbat, ya‘nî kal‘a-i azîm Ilıbat ......................................................... 147

Eşkâl-i kal‘a-i Ilıbat ......................................................................................................... 147

Eşkâl-i kal‘ası .................................................................................................................. 147

Sitâyiş-i buhayre-i Ilıbat .................................................................................................. 148

Temâşâ-yı garîbe-i buhayre-i Ilıbat ................................................................................. 148

Karye-i Susığırlığı ........................................................................................................... 148

Evsâf-ı kasaba-i Kirmastı ................................................................................................ 148

Evsâf-ı ziyâretgâh-ı şehr-i Ilıbat ...................................................................................... 148

Evsâf-ı şehr-i Mihâlic ...................................................................................................... 148

Evsâf-ı külliyât-ı şehr-i Mihâlic ....................................................................................... 148

Evsâf-ı ziyâretgâh-ı şehr-i Mihâlic .................................................................................. 148

Evsâf-ı (---) Bandırma ..................................................................................................... 149

Kapudağı Burnu ............................................................................................................... 149

Evsâf-ı (---) (---) Erdek .................................................................................................... 149

Der-beyân-ı sebeb-i tulû‘-ı şarâb-ı bî-hicâb .................................................................... 150

Der-beyân-ı ibret-nümâ-yı germâb-ı kurb-i kasaba-i Erdek ............................................ 150

______________________________________ XX

Evsâf-ı şehr-i azîm ve tahtgâh-ı kadîm Belkıscık, ya‘nî binâ-yı

ibret-nümâ-yı kal‘a-i Aydıncık ................................................................................... 150

Sebeb-i harâbât-ı şehr-i Aydıncık .................................................................................... 151

Eşkâl-i kal‘a-i şehr-i Aydıncık ......................................................................................... 151

Sitâyiş-i şehr-i Aydıncık .................................................................................................. 151

Der-beyân-ı ziyâretgâh-ı Aydıncık .................................................................................. 152

Menzil-i karye-i Örenci ................................................................................................... 152

Menzil-i karye-i Sarıca Beğ ............................................................................................. 152

Menzil-i sahrâ-yı Manyas gölü ........................................................................................ 152

Evsâf-ı sahrâ-yı bî-kıyâs, ya‘nî hâmûn-ı Manyas ve buhayre-i mâ-i İlyâs ...................... 152

İbret-nümâ-yı sırr-ı garîbe vü acîbe ................................................................................. 152

Evsâf-ı cây-ı bostân kasaba-i Gönan ............................................................................... 152

Menzil-i Güvercin köprüsü .............................................................................................. 153

Evsâf-ı kal‘a-i bî-bekâ, ya‘nî kasaba-i Dimetoka ............................................................ 153

Evsâf-ı ziyâretgâh-ı Karabiga .......................................................................................... 154

Ziyâretgâh-ı Leysîzâde .................................................................................................... 154

Karye-i Çavuş .................................................................................................................. 154

Menzil-i Çınarlıdere ......................................................................................................... 154

Menzil-i Akyer Altı ......................................................................................................... 154

Evsâf-ı kasaba-i Çârdâk ................................................................................................... 154

Sitâyiş-i kasaba-i imârât-ı Çârdâk ................................................................................... 154

Evsâf-ı kasaba-i Lapseki .................................................................................................. 154

Menzil-i kasaba-i Purgaz ................................................................................................. 155

Karye-i Karacaören .......................................................................................................... 155

Evsâf-ı sûr-ı üstüvâr-ı seddeyn-i hasîneyn kal‘a-i sedd-i İslâm

Kilidü'l-bahreyn .......................................................................................................... 155

Der-beyân-ı top-ı kûp-ı hisâr-ı Anadolu .......................................................................... 155

Der-beyân-ı şâdumânî-i kal‘a berây-ı istikbâl-i pâdişâh-ı kişver-küşâ ............................ 156

Evsâf-ı varoş-ı Anadolu ................................................................................................... 156

Evsâf-ı Sedd-i Bahr-i sefîd-i nev-âbâd kal‘a-i Kahkaha-yı Sultâniyye-i

kavî bünyâd-ı Anadolu ............................................................................................... 157

Eşkâl-i kal‘a-i Sultâniyye ................................................................................................ 157

Kal‘a-i Sultâniyye'den Bozcaada'ya gitdiğimiz menâzilleri beyân eder ......................... 157

Evsâf-ı cezîre-i Bozca kal‘a-i Mamaça ............................................................................ 157

Eşkâl-i cezîre-i Bozca ...................................................................................................... 157

Eşkâl-i kal‘a-i Bozcaada .................................................................................................. 158

Sitâyiş-i varoş-ı kal‘a-i Bozcaada ...................................................................................